Upload
efari-bahchevan
View
215
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/25/2019 343344 (1)
1/113
UKUROVA NVERSTESFEN BLMLERENSTTS
YKSEK LSANS TEZ
Zbeyde Burcu MERCAN
SEVESO II KAPSAMINDA KABUL EDLEBLRLK (ALARP)SEVYESDEERLENDRME METODOLOJLER
MADEN MHENDSLANABLM DALI
ADANA, 2013
7/25/2019 343344 (1)
2/113
UKUROVA NVERSTESFEN BLMLERENSTTS
SEVESO II KAPSAMINDA KABUL EDLEBLRLK (ALARP) SEVYESDEERLENDRME METODOLOJLER
Zbeyde Burcu MERCAN
YKSEK LSANS TEZ
MADEN MHENDSLANABLM DALI
Bu Tez 23/09/2013 Tarihinde Aadaki Jri yeleri Tarafndan Oybirlii /Oyokluu le Kabul Edilmitir.
.Prof. Dr. Suphi URALDANIMAN
Prof. Dr. Oktay BAYATYE
..Prof. Dr. Mehmet Emin CALYE
...Do. Dr. zen KILIYE
.Yrd. Do Dr. NilYAPICIYE
Bu tez enstitmz Maden Mhendislii Anabilim Dalnda hazrlanmtr.Kod No:
Prof. Dr. Mustafa GKEnstit Mdr
Not: Bu tezde kullanlan zgn ve baka kaynaktan yaplan bildirilerin, izelge ve fotoraflarnkaynak gsterilmeden kullanm, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hkmlere
tabidir.
7/25/2019 343344 (1)
3/113
I
Z
YKSEK LSANS TEZ
SEVESO II KAPSAMINDA KABUL EDLEBLRLK (ALARP) SEVYESDEERLENDRME METODOLOJLER
Zbeyde Burcu MERCAN
UKUROVA NVERSTESFEN BLMLERENSTTS
MADEN MHENDSLANABLM DALI
Danman : Prof. Dr. Suphi URALYl: 2013, Sayfa: 102
Jri : Prof. Dr. Oktay BAYAT: Prof. Dr. Mehmet Emin CAL: Do. Dr. zen KILI: Yrd. Do Dr. Nil YAPICI
1960-1985 yllar arasnda meydana gelen byk endstriyel kazalarsonrasnda, AB lkelerinde uygulanmas zorunlu olan ve kaza nleme zerinesistematik bir almay hedefleyen SEVESO Direktifleri yaynlanmtr. AB
mktesebat
na uyum erevesinde lkemizde de ilgili direktif 18.08.2010 tarihli ve27676 sayl Resmi Gazetede Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol HakkndaYnetmelik adaltnda yaynlanarak yrrle girmitir.
Bu alma, ilgili ynetmeliin ngrd dzenlemeler kapsamnda, ihtiyaduyulan kabul edilebilirlik (ALARP) seviyesinin hesaplanmas ve uygulanmas ileilgili kaynak dokman niteliinde hazrlanmolup kabul edilebilirlik seviyesinin ABlkelerindeki kullanm amalar ile arazi kullanm planlamas uygulamalarn daiermektedir.
Ayrca lkemizde Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol HakkndaYnetmelik kapsamnda belirlenmi st seviyeli kurulularn hazrlamak zorundaolduu gvenlik raporunda, proses riskleri ile ilgili kantitatif risk deerlendirme
yaplmas ve deerlendirme sonucunda elde edilen gvenlik seviyelerine dayalolarak izilecek izorisk haritalar iin kabul edilebilir risk (ALARP) seviyesininbelirlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, Trkiye statistik Kurumundan eldeedilen veriler deerlendirilmi olup uygulanabilecek ALARP seviyesi iin uygunteorik bir deer nerilmitir.
Anahtar Kelimeler:SEVESO, COMAH, Risk, Risk deerlendirme, ALARP
7/25/2019 343344 (1)
4/113
II
ABSTRACT
MSc THESIS
ACCEPTABILITY LEVEL (ALARP) ASSESSMENT METHODOLOGYWITHIN SEVESO II DIRECTIVES
Zbeyde Burcu MERCAN
CUKUROVA UNIVERSITYINSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
DEPARTMENT OF MINING ENGINEERING
Supervisor : Prof. Dr. Suphi URALYear: 2013, Pages: 102
Jury : Prof. Dr. Oktay BAYAT: Prof. Dr. Mehmet Emin CAL: Assoc. Prof. Dr. zen KILI: Asst. Prof. Dr. Nil YAPICI
After major accidents occurred between 1960-1985, Seveso Directives, whichaimed a systematic study, has been published and mandatory to implement in EUcountries. Under the study of the adaptation of EU legislation to Turkey, Regulation
on Control of Major Industrial Accidents has been published on August18, 2010.This study which is prepared as a guide document about acceptability level(ALARP) calculation and implementation within the scope of the regulation inTurkey. It also include intended purpose of acceptability level and land use planning.
Furthermore, acceptability level has to determine according to Regulation onControl of Major Industrial Accidents and the upper tier sites have to prepare SafetyReport which include quantitative risk assessment and risk mapping based uponsafety and acceptability levels around the sites. In this context, using datas fromTurkish Statistical Institute, it proposed a theoretic acceptable value for level ofALARP which can be apply for Turkey.
Keywords:SEVESO, COMAH, Risk, Risk assessment, ALARP
7/25/2019 343344 (1)
5/113
III
TEEKKR
Bu alma srecinde youn itemposuna ramen anlaynve hogrsn
benden esirgemeyen tez danmanm Prof. Dr. Suphi URALa, bilgi ve tecrbesi ile
her zaman destek olan deerli stadm zlem ZKILIa, her an yanmda olup beni
cesaretlendiren sevgili eim mit MERCANa, isalve gvenliini bilincini ok
kk yalarda bana da alayan, meslektam, babam merhum Mehmet KURLe,
yetimemde byk emei geen annem Nuray KURL ile kardeim arKURLe
teekkr eder, sevgi ve sayglarmsunarm.
7/25/2019 343344 (1)
6/113
IV
NDEKLER SAYFA
Z ................................................................................................................................. I
ABSTRACT ................................................................................................................ II
TEEKKR ............................................................................................................... III
NDEKLER .......................................................................................................... IV
ZELGELER DZN.............................................................................................. VI
EKLLER DZN................................................................................................. VIII
1.
GR....................................................................................................................... 1
1.1.
Seveso II Direktifleri ......................................................................................... 1
1.2.
Risk Analizi ve Risk Deerlendirme ................................................................. 3
1.2.1.Sfr Risk .................................................................................................. 3
1.2.2.Kantitatif Risk Deerlendirme ................................................................. 4
1.2.3.
Risk Trleri .............................................................................................. 5
1.2.3.1.
Bireysel Risk .................................................................................. 5
1.2.3.2.
Sosyal Risk ................................................................................... 13
1.3.
Kabul Edilebilir Risk ....................................................................................... 14
1.4.
ALARP Metodolojisi ...................................................................................... 16
1.5.
ALARP Seviyesi Hesaplama Metodolojisi ..................................................... 18
1.5.1.
ALOHA Programile Risk Konturlerinin Hesaplanmas...................... 19
1.5.2.
FN Erilerinin izilmesi ........................................................................ 31
2.NCEKALIMALAR ...................................................................................... 37
2.1.ngilterede Kabul Edilebilir Risk Seviyesi .................................................... 37
2.2.
Hollandada Kabul Edilebilir Risk Seviyesi ................................................... 41
2.3.
Fransada Kabul Edilebilir Risk Seviyesi ....................................................... 44
2.4.
Macaristan ve ek Cumhuriyetinde Kabul Edilebilir Risk Seviyesi ............. 48
2.5.
Avusturya, Finlandiya, spanya ve Yunanistanda Kabul Edilebilir Risk
Seviyesi ............................................................................................................ 48
3.MATERYAL VE METOD .................................................................................... 49
3.1.Trkiye statistik Kurumu Verileri .................................................................. 49
3.2.
Ulusal ALARP seviyesinin belirlenmesi ......................................................... 49
7/25/2019 343344 (1)
7/113
V
4.BULGULAR VE TARTIMA .............................................................................. 51
5.
SONULAR VE NERLER ............................................................................... 57
KAYNAKLAR .......................................................................................................... 59
ZGEM............................................................................................................... 63
EKLER ....................................................................................................................... 64
Ek I ............................................................................................................................. 66
Ek II ............................................................................................................................ 93
Ek III ........................................................................................................................ 100
7/25/2019 343344 (1)
8/113
VI
ZELGELER DZN SAYFA
izelge 1.1. Kmlatif frekansn hesaplanmas......................................................... 32
izelge 1.2. Kantitatif risk deerlendirmesi sonular............................................... 32
izelge 1.3. Azalan N deerlerine gre verilerin sralanmas................................... 33
izelge 1.4. Kmlatif frekans deerleri ................................................................... 33
izelge 2.1. PAHDI karar verme matrisi ................................................................... 41
izelge 2.2. Olay sonularnn ciddiyetinin belirlenmesi .......................................... 44
izelge 2.3. Risk snflandrmas............................................................................... 45
izelge 2.4. Fransa karar verme matrisi..................................................................... 45
izelge 2.5. Toplam tehlike seviyesinin belirlenmesi ............................................... 46
izelge 2.6. Fransa'da yeni kurulacak iletmeler iin alan planlamas...................... 47
izelge 2.7. Fransa'da faaliyette olan iletmeler iin alan planlamas....................... 47
7/25/2019 343344 (1)
9/113
VII
7/25/2019 343344 (1)
10/113
VIII
EKLLER DZN SAYFA
ekil 1.1. Papyon (bow tie) analizi genel emas....................................................... 4
ekil 1.2. rnek olay aacanalizi............................................................................. 6
ekil 1.3. rnek bireysel risk konturu ....................................................................... 8
ekil 1.4. Modelleme admlar................................................................................. 10
ekil 1.5. Aloha - Cameo (EPA) programile toksik yaylmn modellenmesi ....... 11
ekil 1.6. Phast programile jet yangndurumunun modellenmesi ....................... 12
ekil 1.7. Fluidyn programile yangn durumunun modellenmesi .......................... 13
ekil 1.8. rnek FN erisi ....................................................................................... 15
ekil 1.9. Kabul edilebilir risk ve ALARP .............................................................. 18
ekil 1.10. ki blgeli tek snr deerli ALARP kriteri .............................................. 19
ekil 1.11. Yerleim yeri ekleme (ALOHA) ............................................................. 20
ekil 1.12. Yerleim yerinin seilmesi (ALOHA) ..................................................... 21
ekil 1.13. Kimyasal maddenin seimi (ALOHA) .................................................... 21
ekil 1.14. Rzgar ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ......................................... 22
ekil 1.15. Hava koullarile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ............................. 23
ekil 1.16. Tank ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ............................................ 23
ekil 1.17. Kimyasal maddenin hali ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ............. 24
ekil 1.18. Tankn iindeki kimyasal madde miktarile ilgili verinin
girilmesi (ALOHA) ................................................................................. 25
ekil 1.19. Meydana gelen durum ile ilgili seimin yaplmas.................................. 26
ekil 1.20. Szntnn olduu delik ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ................ 27
ekil 1.21. Szntnn olduu deliin yeri ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ...... 27
ekil 1.22. Szntnn yaylmile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ....................... 28
ekil 1.23. Yaplacak analizin seimi (ALOHA)....................................................... 29
ekil 1.24. Risk erileri snr deerlerinin seilmesi (ALOHA) ................................ 29
ekil 1.25. ALOHA programile modellemenin yaplmas...................................... 30
ekil 1.26. Modelleme sonucu elde edilen deerler .................................................. 31
ekil 1.27. rnek kantitatif risk analizi deerlerine gre izilmiFN erisi ............. 34
ekil 1.28. Hesaplanan sosyal riskin deerlendirilmesi (ngiltere)............................ 35
7/25/2019 343344 (1)
11/113
IX
ekil 1.29. Hesaplanan sosyal riskin deerlendirilmesi (Hollanda) .......................... 36
ekil 2.1. Farmer erisi ............................................................................................ 38
ekil 2.2. ngiltere iin kabul edilebilir sosyal risk kriteri ....................................... 39
ekil 2.3. ngiltere'de alan planlamas..................................................................... 41
ekil 2.4. Groningen blgesi iin sosyal risk kriterleri ............................................ 42
7/25/2019 343344 (1)
12/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
1
1. GR
Avrupa Birliine uyum srecinde uygulanmas gereken direktiflere
uyumlatrma almalar kapsamnda kabul edilen direktiflerden biri de 96/82/EC
saylSeveso II Direktifleridir. Bu amala 18.08.2010 tarihli ve 27676 saylResmi
Gazetede Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol Hakknda Ynetmelik
yaynlanm olup iyerinde bulunan kimyasal maddelerle ilgili bildirim konularn
ieren yedinci maddenin birinci, ikinci, nc ve beinci fkralar ynetmeliin
yayn tarihiyle yrrle girmitir. 31.07.2012 tarihli ve 28370 sayl Resmi
Gazetede yaynlanan Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol Hakknda
Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik ile dier maddelerin
yrrle girmesi 01.01.2014 tarihine kadar ertelenmitir.
Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol Hakknda Ynetmelik kapsamnda
allm i sal ve gvenlii nlemlerinin tesinde proses gvenlii ile ilgili
sistematik nlemler ngrlmektedir. Bu dorultuda yaplacak almalarn
gelitirilmesi iin zellikle AB lkelerindeki uygulama rneklerinin ve rehber
kitaplarn incelenmesi ile kullanlan metodolojilerin renilmesi olduka nemlidir.
Yaplan almada, baz AB lkelerinde uygulanan kabul edilebilir risk
seviyesinin (ALARP) hangi deerler olduu incelenerek konuya ilikin uygulama
rnekleri dorultusunda lkemiz iin ulusal bir seviyenin belirlenmesi iin yol
gsterici olmasamalanmtr.
1.1.Seveso II Direktifleri
zellikle Avrupada, 1960l yllarn sonunda ve 1970li yllarn banda
yaanan byk endstriyel kazalar sonrasnda tehlikeli kimyasal maddelerle allan
iyerlerinde gvenli iletmeyle ilgili dnceler yaygnlamve bu kazalarn iyeri
evresinde yaayan insanlar zerinde yaratacaetkilere dikkat ekilmitir.
1976 ylnn Temmuz aynda talyann Seveso kasabasnda yaanan ve
evreye yksek miktarda dioksin yaylm ile sonulanan kaza sonrasnda, yaplan
gvenlik almalarnn belirli bir sistematik iinde yrtlmesi gr ne kmtr.
7/25/2019 343344 (1)
13/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
2
Bu kapsamda Avrupa Birlii bakanlnda bir alma yrtlmve 1982 ylnda
Seveso Direktifleri (82/501/EEC) yaynlanmtr. Bu direktif ile byk kazalarn
meydana gelmeden nlenmesi ya da meydana gelmesi durumunda felaketin kontrol
altnda tutulabilmesi iin gvenlik raporunun hazrlanmas, byk kazalar ile ilgili
sonu ve frekans analizinin yaplmas, dahili ve harici acil durum planlarnn
hazrlanmasngrlmtr.
1984 ylnda yaanan Bhopal (Hindistan) felaketi ve 1986 ylnda yaanan
Basel (svire) felaketi sonrasnda Seveso Direktiflerinde byk deiikliklerin
yaplmasna ihtiya duyulduu ortaya km ve 1996 ylnda Seveso Direktifleri
gncellenerek Seveso II Direktifleri (96/82/EC) yaynlanmtr. Seveso II Direktifleri
1999 ylnda btn AB yesi lkelerde uygulanmaya balamve bu yllk sre
ierisinde her lke, konu ile ilgili uygulanmasgereken esaslarbelirten ulusal rehber
kitaplar hazrlamtr. Seveso II Direktifleri, gvenlik ynetim sistemleri ve btn
iletmeyi kapsayan byk kaza nleme politikasna odaklanmakta ayrca kamuoyu
bilgilendirmesine nem vermektedir. Gvenlik raporlar ve acil durum planlarnn
belirli zamanlarda revize edilmesi, arazi planlamas ve iletme ii denetimler yine
Seveso II Direktifleri ile ngrlmtr.
lkemizde Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol Hakknda Ynetmelik
kapsamnda deerlendirilen byk kaza, herhangi bir kuruluun iletilmesi
esnasnda, kontrolsz gelimelerden kaynaklanan ve kurulu iinde veya dnda
evre ve insan sal iin annda veya daha sonra ciddi tehlikeye yol aabilen bir
veya birden fazla tehlikeli maddenin sebep olduu byk bir emisyon, yangn veya
patlama olaydr. Byk kazalarn oluabilecei iyerleri sz konusu ynetmelik
kapsamnda belirlenen eik deerlerin iyerinde bulunan tehlikeli madde miktar ile
karlatrlmasna gre alt seviyeli kurulular ve st seviyeli kurulular olarak
adlandrlmaktadr. st seviyeli kurulularda bulunan tehlikeli kimyasal madde
miktar alt seviyeli kurululara daha fazla olup ynetmelik kapsamnda yerine
getirilmesi gereken ykmllkler de deimektedir.
7/25/2019 343344 (1)
14/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
3
1.2.Risk Analizi ve Risk Deerlendirme
Risk, en genel anlamda bir tehlikenin gerekleme olaslile gereklemesi
durumunda yol aaca sonucun birlikte deerlendirilmesiyle hesaplanr. Risk
ynetimi ise ynetim politikalar, prosedrler, analizler gibi sistematik aralarn
kullanlarak alanlar, evrede yaayan insanlar ve dier evre elemanlariin riskin
azaltlmasiin yaplan almalar btndr.
Risk analizi, riskin mhendislik bilgileri ve matematiksel teknikler
kullanlarak tehlikenin gereklemesi durumundaki sonu ve risk frekanshakknda
bilgi sahibi olmak iin kullanlr.
Risk deerlendirme, yerinde var olan ya da dardan gelebilecek
tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dnmesine yol aan faktrler ile
tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol
tedbirlerinin kararlatrlmas amacyla yaplmas gerekli almalar kapsar. Risk
analizi almalar tamamlandktan ardndan yaplan risk deerlendirme almas
yardm ile risk analizi sonucunda belirlenen risk ile ilgili tahminler yaplr. Bu
tahminler dorultusunda karar verme, risk nleme ya da riski kabul etme
mekanizmalaruygulanr.
alma ortamndaki tehlikeler, zellikle Seveso II kapsamndaki iyerlerinde
gerek alanlar gerekse halk iin riskleri de beraberinde getirmektedir. Bu nedenle,
risklerin her iyerinde her durum iin ayr ayr analiz edilip deerlendirilmesi
uygulanmasgereken en nemli aamadr.
1.2.1.
Sfr Risk
Her zaman ve her yerde tehlikeler hayatmz evrelemitir. Hibir ey
yapmadan evde oturma durumunda bile, gnlk ilerin yaplmasya da evde yangn
kmas gibi durumlarda bile karlalan tehlike sonucu riskin domas
kanlmazdr. Ayrca bu durumun yansra gnlk yaamda yarar douran pek ok
risk de sz konusudur. rnein tatile gitme durumunda aslnda yolda kaza yapma
riski ile aka karkarya kalnmaktadr.
7/25/2019 343344 (1)
15/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
4
Gnlk hayatmzda olduu gibi pek ok proses olaynn ard ardna
gerekletii byk tesislerde de risk kanlmaz bir gerektir.
1.2.2.Kantitatif Risk Deerlendirme
Seveso II Direktifleri kapsamnda yaplan risk analizinin kantitatif olarak
yaplmas, gerek kabul edilebilir riskin belirlenmesi gerekse risk temelli sorulara
(bakm, denetim vb.) cevap vermesi nedeniyle kanlmazdr. Kantitatif risk analizi
yaplrken papyon (bowtie) analizi (ekil 1.1) ile bir felaket senaryosu zerinden
gidilerek ortaya kacak olay sonularnn ve olay frekansnn tahmin edilmesi ile
olay sonucunun etkilerinin deerlendirilmesi ve gerekiyorsa risk azaltma almalar
kolaylkla yrtlebilir.
ekil 1.1. Papyon (bow tie) analizi genel emas
(SGB TeftiKurul Bakanl
,2012)
Olay frekansnn hesaplanmasaamasnda, ncelikle HAZOP ya da what if?
gibi risk analiz yntemlerinin uygulanmassonucu belirlenen en riskli olay zerinden
olay aacanalizi ile felaket senaryosu hazrlanr. Hata aacanalizi ve konu ile ilgili
kaytlar incelenerek kk neden analizi yaplr. Bu durumda artk papyon modelinin
her iki taraf da tamamlanmtr. HAZOP ya da what if? gibi kullanlan risk
analizinden alnan frekans deerleri, olaslksal hesaplama yaplarak olay aac
7/25/2019 343344 (1)
16/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
5
sonundaki felaket durumlarnn da frekanslar belirlenir. ekil 1.2de olaslk
hesaplarna gre belirlenmiolay frekanslargrlmektedir.
yerlerinde, kantitatif risk analizi almas yapacak ekibin, ekipmanlarn
hata oranlar, insan hata oranlar, toksik doz-cevap ilikisi, yangn, patlama, yksek
basn durumlarnn yaanmas halinde fiziksel tepkiler, yaplarn patlama gibi
durumlara dayanm, yaylm modellemesi teknikleri, baskc (yangn iin sprink
sistemleri, sznty izole etme vb. ) bariyerlerin zellikleri gibi ayrntl bilgi ve
eitimlere ihtiyackanlmazdr.
Kabul edilebilir risk seviyesinin belirlenmesinde, kantitatif risk analizinden
elde edilen olaslklarn, felaket senaryosunun papyon (bowtie) analizi ile
deerlendirilmesi sonucu hesaplanan olay frekanslarkullanlr.
1.2.3.
Risk Trleri
Kantitatif risk deerlendirme almasyaplrken bireysel ve sosyal kayglar
dikkate alnarak bireysel risk ve sosyal risk olmak zere iki eit risk
deerlendirilmesi yaplmaktadr.
1.2.3.1. Bireysel Risk
Bireysel risk, hem alanlar hem de iyeri evresinde yaayanlar iin
hesaplanabilir. zellikle iyeri evresinde yaayan bireyler iin hesaplama
yaplrken, sz konusu bireylerin ya, genel salk durumlarve bir tehlike ile kar
karya kalma durumunda kendilerini koruyabilme yetenekleri gibi veriler de
deerlendirilmelidir. Ayrca analizler yaplrken, iyeri evresindeki bireyler iin
alanlardan farkl olarak, felaket senaryosu yaanmas durumunda koruyucu
ekipmanlara sahip olmadklardurumu da unutulmamaldr.
Bireysel risk esas alnarak risk konturlar, maksimum bireysel risk deeri,
ortalama bireysel risk deerleri, lmle sonulanan kaza frekans ve lmcl kaza
oran(FAR) hesaplanabilir.
7/25/2019 343344 (1)
17/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
6
ekil 1.2. rnek olay aacanalizi
7/25/2019 343344 (1)
18/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
7
1) Maksimum bireysel risk:Maksimum bireysel risk, iletme evresindeki
poplasyonda riske en ak bireyin maruz kaldbireysel risktir. Maksimum bireysel
riske maruz kalan birey, iletme faaliyetteyken genellikle en tehlikeli birimde
alanlar, iletme hazrda bekleme durumundayken iyeri evresinde
poplasyondaki bireyler olabilir.
2) Ortalama bireysel risk: Bir alan iin hesaplanan ortalama bireysel risk,
tanmlanan bir alandaki (bina iindeki alanlar, en ok etkilenecek blgedeki
insanlar vb.) bireylerin riskleri toplamnn birey saysna oransonucunda hesaplanan
risk deeridir. Bir alan iin hesaplanan ortalama bireysel risk, ancak alandaki
dalmn homojen olduu durumda doru olarak hesaplanabilir. Eer alanda dier
bireylere gre daha fazla riske maruz kalan bireyler varsa ortalama risk, gerek
durumdan daha yksek kacaktr.
yeri evresindeki poplasyonlarn tamamiin hesaplanan ortalama bireysel
risk, iyeri etrafndaki btn bireyler iin hesaplanm ortalama bireysel risktir.
Ancak risk seviyeleri, farkl seviyedeki bireyler iin hesaplama yapld durumda
ortalama bireysel risk genellikle doru deerler vermez.
Belli bir saat iin hesaplanan ortalama bireysel risk, tanmlanan bir zaman
diliminde (iletme faaliyete yeni balamken, ortalama alma koullarnda vb.)
bireyler iin hesaplanm ortalama bireysel risktir. Belli bir saat iin hesaplanan
ortalama bireysel riskten yola klarak sekiz saatlik alma diliminde maruz kalnan
ortalama bireysel risk de hesaplanabilir. Bu ilem iin 8 saatlik zaman diliminde
alann hangi blmlerde alt deerlendirilir ve her blm iin hesaplanm
ortalama bireysel riskler zerinden hesaplama yaplr.
3) lmle sonulanan kaza frekans: Bireysel riskten yola klarak
bulunan bir baka deer de lmle sonulanan kaza frekansdr. Seveso II
Direktiflerini uygulayan lkeler, bireysel risk ile ilgili kabul edilebilir risk kriteri
koymalargerektiinde bir yl ierisinde lmle sonulanabilecek kazann frekansn
kriter olarak benimsemilerdir.
7/25/2019 343344 (1)
19/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
8
4) lmcl kaza oran (FAR): lmcl kaza oran, 108 saat riske maruz
kalma durumu iin tahmin edilen lmcl kaza saysdr. Genel anlamda 1000
alan iin toplam alma saatlerinin kmlatif toplam olarak dnlmtr.
lmcl kaza oran, ortalama bireysel riski gsteren tek bir deerdir.
5) Risk konturleri ve modelleri: Baz kaynaklarda farkl bir risk tr
corafi risk olarak tanmlanan bireysel risk konturlar yardmyla, bireysel riskin
iletme plan zerinde ayrntl olarak haritalandrlmas ve bireysel riskin corafi
yaylm gsterilir. Bireysel risk konturlarndan faydalanlarak frekans ve sonu
analizinin yapldfelaket senaryolarzerinde belli bir yerleim birimi iin maruz
kalnabilecek tehlike durumu analiz edilebilir. ekil 1.3de bir iletme iin
hesaplanm rnek bireysel risk konturu belirtilmitir (Institute for Systems
Informatics and Safety, 1999).
ekil 1.3. rnek bireysel risk konturu
7/25/2019 343344 (1)
20/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
9
Blgedeki hakim rzgar yn ve hz, corafi koullar gibi pek ok farkl
durum ve patlama, toksik yaylm, yangn gibi pek ok farkl olayn birlikte
deerlendirilmesi risk konturlarnn el ile hesaplanmasn olanaksz klmtr. Bu
nedenle, iyerinde meydana gelmesi muhtemel felaket senaryolarnn bir simlasyon
program araclyla modellenmesi ve risk konturlarnn elde edilmesi olduka
yaygn bir ekilde kullanlmaktadr.
Felaket senaryolarnn modellemesinin yaplmas iin ncelikle sonu olay
ile ilgili olay analizinden elde edilen veriler dorultusunda tetikleyici olay belirlenir.
Bu tetikleyici olay ara senaryolar (toksik yaylm, patlama, yangn vb.) ile felaket
durumunu oluturmutur. Ara senaryolardaki oluma artlarve evresel faktrlerin
farkllyaplacak modellemenin seimini belirler. Modellemenin yaplmasile risk
konturlarnn belirlenmesinin yansra acil durum planlama ile ilgili dzenlemelerin
yaplmas, emniyet mesafelerin belirlenmesi gibi kaza olmas durumunda kar
karya kalnacak durumlar ile ilgili fikir yrtlebilir (Hata! Bavuru kayna
bulunamad.)
Toksik yaylm, yangn ve patlama modellemeleri yaplrken kullanlan
modellemeler 3 temel yaklam ile yaplmaktadr. Modelleme programna karar
verilmesi bu yaklamlarn kstaslardeerlendirilerek yaplr.
Gauss yaklamna gre, salnmn modellenmesinde uzun sreli bir salnm,
kk paralara blnm gibi dnlr. Meydana gelen etkiler, farkl konumlar
iin toplanr ve dalm Gauss yasas kullanlarak hesaplanr. Genel olarak
reaksiyona girmeyen ntral ve kararlgazlarn modellenmesinde kullanr. Molekler
dfzyon, trblansl difzyon ve konsantrasyon arasndaki balantlar en basit
ekliyle hesaplar. Doru sonular verdii mesafe aral 100 m ile 10 km
arasndadr. Ayrca zaman ve konuma gre hz ve yn asndan dorusal rzgar
alann esas alr, konuma gre engeller ve yeryz ekillerini yok saymtr. Bu
nedenle en basit modelleme eklidir. Acil durumlarn modellemesinde kullanlan
Aloha - Cameo (EPA - ABD) ve INPUFF (EPA) modelleme programlar gauss
yaklamnkullanr (ekil 1.5).
7/25/2019 343344 (1)
21/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
10
ekil 1.4. Modelleme admlar
7/25/2019 343344 (1)
22/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
11
ekil 1.5. Aloha - Cameo (EPA) programile toksik yaylmn modellenmesi
ntegral tipi yaklam, akkanlar dinamii denklemlerinin basitletirilmi
ekilde zlmesi ile oluturulmutur. Hafif, ar, ntral gibi btn gaz
yaylmlarnn modellenmesinde kullanlr. Ancak sabit hava artlarnn kullanlmas,
yeryz ekilleri ve engellerin bulunmamas modellemenin gerekliini zayflatr.
Ayrca molekler difzyonu ihmal etmesi nedeniyle dk hzlsalnmlarn ve zayf
rzgarlarn modellenmesi iin uygun deildir. Doru sonularverdii mesafe aral20 m ile 10 km arasndadr. EFFECTS (TNO - Hollanda), Phast (DNV Software -
ngiltere), SAFER (SAFER System - ABD) modelleme programlar integral tipi
yaklamkullanr (ekil 1.6).
7/25/2019 343344 (1)
23/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
12
ekil 1.6. Phast (DNV Software) programile jet yangndurumunun modellenmesi
CFD (biliimsel akkanlar dinamii) yaklam, akkanlar dinamii
denklemlerinin zlmesi ve trblans modellerinin kullanlmasile oluturulmutur.
Trblansldalgalanmalar, engeller ve yeryz ekillerini dikkate alan karmak bir
evre simlasyonunu ierir. Doru sonular verdii mesafe aral 1 cm ile 2 km
arasndadr. Tercih edilen yntem ve kullanlan dnglere gre olduka doru
sonular vermesine ramen ok sayda veri ve parametre girii, uzun hesaplama
sresi modellemenin olumsuz yanlardr. Atmosferik yaylm modellemede
kullanlan Mercure (EdF), dalm ve patlama durumlarnn modellenmesinde
7/25/2019 343344 (1)
24/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
13
kullanlan FLACS (GexCon), Fluent, Phoenics, Star-CD, Fluidyn modelleme
programlarCFD yaklamnkullanr (ekil 1.7)
ekil 1.7 Fluidyn programile yangn durumunun modellenmesi
1.2.3.2. Sosyal Risk
Sosyal kayglar sz konusu olduunda, tek bir olay ya da olaylar btnnn
byk lekli sonulara yol amas deerlendirilir. Bu durumda hesaplanan risk
sosyal risktir. Nkleer bir kazann olmas, tren ya da uak kazasnn yaanmas
durumlarbu kapsamda deerlendirilebilir.
Sosyal riskin deerlendirilmesi zellikle etkilenen kitledeki tolere edilebilirlik
snrnn tam olarak belirlenememesi nedeniyle (rnein ocuklar gibi riske daha ak
bireyler varl vb.) bireysel riske gre zerinde allmas olduka zordur. Bu
nedenle genellikle katmevzuat dzenlemeleri ile kontrol altnda tutulur.
7/25/2019 343344 (1)
25/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
14
Sosyal risk esas alnarak kmelenmi risk, FN erileri, ortalama lm oran
ve risk integrali hesaplanabilir.
1) Kmelenmi risk: Sosyal riskin, iletme iinde alanlar iin
hesaplanmas kmelenmi risk adn alr. yeri ierisindeki riskin
deerlendirilmesine ilikin hesaplar esas alnmaktadr.
2) Ortalama lm oran: Birim zamanda olas btn kazalar sonucunda
meydana gelebilecek lm saysnn kaza saysna oran sonucunda ortaya kan
deer ortalama lm oranolarak tanmlanr. Ortalama lm oran, kaza lm oran
olarak da bilinir ve sosyal riski len tek bir rakamdan ibarettir.
3) Risk integrali: Risk integrali, felaket senaryosu verileri esas alnarak
izilen FN erisi zerindeki veriler ile hesaplanan ve risk indeksi verisini gsteren
tek bir deerden ibarettir.
4) FN erileri: Sosyal risk, tablolar ve grafikler yardmyla gsterilse de en
yaygn gsterilme ekli FN erileri eklindedir (Health and Safety Executive (HSE),
2004).
FN erileri, ok lml kaza frekanslarnn yaylmn gsterir. Logaritmik
skalada lm saysnn (N), kmlatif olay frekansna (F) gre izilmesiyle elde
edilir. ekil 1.8de modelleme programlarndan biri Phast (DNV Software)
araclyla izilmirnek FN erisi gsterilmitir.
1.3.Kabul Edilebilir Risk
alma hayatndaki btn risklerin yok edilmesi yani sfr riskin
salanmas mmkn deildir. Bu nedenle, baz riskler kabul edilerek iletmenin
devamllsalanr.
7/25/2019 343344 (1)
26/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
15
ekil 1.8. rnek FN erisi
zellikle 1970li yllarda yeni bir kavram olarak ortaya kan kabul edilebilir
risk kavram i sal ve gvenlii alannda sorumluluk almay da beraberinde
getirir. Bu nedenle yaplmas gereken en nemli adm, riski ya nlemek ya da
devaml kontrol altnda tutmaktr. Bu aamada hangi risklerin kabul edilebilir
olabilecei ile ilgili eitli metodolojiler (SFAIRP, ALARP, ALARA) gelitirilmi.
Bu metodolojiler kesinlikle kalite ile ilgili olmayp koruyucu ve nleyici isalve
gvenlii faaliyetlerini hedeflemektedir (Center for Chemical Process Safety, 2010).
SFAIRP (So Far As Is Reasonably Practicable) metodolojisi genel olarak
basit isalve gvenlii faaliyetlerinde uygulanr.ALARP (As Low As Reasonably Practicable) metodolojisine gre baz
kstaslara (zaman, efor, maliyet vb.) bal olarak yarar maliyet analizi yaplarak
(cost benefit analysis - CBA) byk orantszlk durumu oluana kadar risk
indirgemesi yaplmaldr. Byk orantszlk analizi yaplrken alnan gvenlik
nlemlerinin salanacak fayda (meydana gelecek kaza sonularnn analizi vb.) ve
maliyet (gvenlik nlemlerinin alnmas iin harcanan zaman, efor, para vb.)
kar
lat
rmas
yap
l
r. Yap
lan kar
lat
rmada ALARP seviyesindeki bir risk iin
7/25/2019 343344 (1)
27/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
16
kazanlacak faydann harcanacak maliyete gre fazla olmas durumunda gvenlik
nlemlerinin alnmas arttr. Ancak kazanlacak faydann ok az, harcanacak
maliyetin ok fazla olmas durumunun (byk orantszlk durumu) kantlanmas
halinde daha fazla gvenlik nlemi alnmayabilir. Bu durumda dikkat edilmesi
gereken yaplan analizin teknolojik gelimeler, maliyet analizinin deimesi vb.
nedenlerle yaplan ksa zaman dilimlerinde bile deiebileceidir.
ALARA (As Low As Reasonably Achievable) metodolojisine gre byk
orantszlk analizi gibi herhangi bir deerlendirmeye baklmakszn, btn risklerin
genilde kabul edilebilir blgede olmasarttr. Maliyet - yarar ilikisi olmadan
analiz yaplmas nedeniyle olduka uygulanmas zor ve maliyetli bir almadr.
Genellikle baz askeri havaclk almalar ve radyoloji alanlarnda
uygulanmaktadr.
Seveso II kapsamnda kabul edilebilir risk (ALARP) seviyesi belirlenirken
alanlarn yansra evrede yaayan canllara ve evreye verilebilecek zararlar da
dnlmelidir. Etkilenen blgenin belirlenmesinin ardndan riskin ayrntl olarak
tanmlanmas, kantitatif bir risk analizi yntemi ile karakterize edilmesi ve en kt
felaket senaryosu zerinden kabul edilebilir risk seviyesine gre deerlendirmenin
yaplmas gerekir. Yaplan deerlendirmeler ile arazi kullanm planlamas ve acil
durum eylem planile ilgili mdahale planlarnn hazrlanmasiin kullanlr.
1.4.ALARP Metodolojisi
ALARP metodolojisinin uygulanmasnda bilinmesi gereken en nemli nokta
tolere edilebilir risk ve kabul edilebilir risk kavramlarnn farkl durumlar
gsterdiidir. Riskin belirgin bir ekilde yararsaladve kontrol altnda tutulduu
durum tolere edilebilir riski gsterirken, ayn risk herkes iin kabul edilebilir riski
temsil etmeyebilir. rnein bir yerden bir yere uak ile seyahat etmek elde edilen
zaman yararna gre tolere edilebilir bir riske sahiptir. Ayrca uu konusunda
uygulanan standartlar, bakmlar ve gvenlik koullar gz nne alndnda risk
olabildiince azaltlmve kabul edilebilir seviyeye drlmtr.
7/25/2019 343344 (1)
28/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
17
ALARP (As Low As Reasonably Practicable) metodolojisinde kabul
edilebilirlik seviyesinin belirlenmesinde ncelikle hesaplanan riskin olduu blge
belirlenir (Yasseri ve Mahani, 2009).
Bu aamada karar verilmesi gereken riskin geni lde kabul edilebilir,
tolere edilebilir veya kabul edilemez blgede olmasdr.
ekil 1.9da (geni lde kabul edilebilir, tolere edilebilir yada kabul
edilemez) genin tabanna doru artan risk seviyesi gsterilmitir. Krmz
blgedeki risk kabul edilemez riski gsterirken, sar renkle gsterilen blm geni
lde kabul edilebilir riski gstermektedir. Kabul edilemez blgede belirlenen
riskler kesinlikle kabul edilemez olup gvenlik nlemleri artrlarak risk mutlaka
azaltlmaldr. Kabul edilemez blge ile geni lde kabul edilebilir blge
arasndaki blgeye tolere edilebilir blge denir. Bu blgedeki riskler ALARP
metolodojisine gre deerlendirilerek karar verilmedir. Yani ancak risk azaltmnn
gerekletirilemedii ya da byk orantszlk analizi sonucuna gre byk
orantszlk durumu olumashalinde risk tolere edilebilir.
ALARP metodolojisi, kabul edilebilir risk kriteri iin kabul edilemez blgeyi
belirleyen st seviye risk kriterini ve genilde kabul edilemez blgeyi belirleyen
alt seviye risk kriterini ngrr (ekil 1.9).
Baz ALARP uygulamalarnda, iki blgeyi ve tek risk kriterini esas alan
uygulamalara da rastlamak mmkndr. Bu durumda sadece kabul edilemez blge,
ALARP blgesi ve st seviye risk kriteri belirlenmi olup geni lde kabul
edilebilir blge ve alt seviye risk kriteri olmakszn risklerin deerlendirilmesi esas
alnmaktadr (ekil 1.10)
7/25/2019 343344 (1)
29/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
18
ekil 1.9. Kabul edilebilir risk ve ALARP (British Standarts, 2010)
Kabul edilebilir riskin belirlenmesi, birok deiken girdinin birliktedeerlendirildii olduka karmak bir karar verme mekanizmasdr. Maliyet yarar
analizi yaplrken byk orantszlk durumu oluana kadar gvenlik nlemlerinin
artrlmashedeflenir.
Sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir riskin belirlenmesi iin FN erileri
kullanlr. Ulusal olarak belirlenen ALARP seviyesi ile FN erilerinin ayn grafik
zerinde izilmesi ile gerekli deerlendirme yaplabilir.
1.5.ALARP Seviyesi Hesaplama Metodolojisi
ALARP seviyesinin hesaplanmas bir bilgisayar program yardm ile risk
konturlerinin hesaplanmas ve FN erilerinin izilerek analiz edilmesi ile
gerekletirilir.
Genilde kabul
edilebilir blge
Tolere edilebilir blge
Kabul edilemez blge
hmal edilebilir risk
Bireyselriskvetoplumsalkay
glarnartmas
7/25/2019 343344 (1)
30/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
19
1.5.1. ALOHA Programile Risk Konturlerinin Hesaplanmas
Bireysel risk iin kabul edilebilir risk seviyesi ile ilgili deerlendirme yapmak
iin risk konturlar izilir ve izilen izorisk erileri mevzuatta bulunan deerler ile
karlatrlarak gerek alan planlamas, gerekse acil durum eylem planlamalar iin
deerlendirmeler yaplr.
Bu almada lisans kullanm creti olmamasnedeniyle ALOHA program
zerinden modelleme almas yaplmtr. Benzer modellemeler dier programlar
(Phast, Effects, Fluidyn vb.) iin de yaplabilir.
Modelleme almas yapmak iin her durumun kendi ierisinde
deerlendirilmesi ve meydana gelme ekli ile ilgili bilgilerin toplanmas
gerekmektedir. Bu nedenle rnek almada belli bir senaryo zerinden gidilecektir.
Kaza senaryosunda, stanbulda bulunan bir iyerinde ak bir alanda, sv
halde benzen ieren 500 galonluk, 4 feet apl5,32 feet yksekliindeki silindirik bir
tank sz konusudur. 07.05.2013 tarihinde alan ayngn ierisinde dolum yaplm
olan tankn tabanndan 25 cm ykseklikte, 15 cmlik bir delikten szntolduu tespit
Kabul edilemez blge
hmal edilebilir risk
Bireyselriskvetoplumsalkay
glarnartmas
ekil 1.10. ki blgeli tek snr deerli ALARP kriteri (British Standarts, 2010)
7/25/2019 343344 (1)
31/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
20
eder. Szntnn tespit edildii tarihte hava scakl 300C ve rzgr hz 7 mil/h
hznda gneybat ynndedir. Rzgr hz blgede bulunan 10 m ykseklikteki
meteoroloji kulesinden llmtr. Hava durumu bulutlu ve bal nem oran%75
tir. Havada herhangi bir ters aktespit edilmemitir.
Verilen senaryo zerinden meydana gelen sznt nedeniyle oluacak toksik
bulut ile ilgili modelleme yaplacaktr.
Modelleme yapmak iin ALOHA programnn bilgisayara kurulmasndan
sonra verilen kaza senaryosundaki veriler zerinden, yer ve kimyasal madde ile ilgili
seimler yaplmaldr. Program, ABD evre Koruma Agency (EPA Enviromental
Protection Agency) tarafndan yazld iin ABD iindeki yerleim birimleri
otomatik olarak gelmektedir. Trkiye iindeki bir yerleim birimi, denizden
ykseklik, enlem ve boylam deerleri eklenerek programa kolaylkla eklenebilir
(ekil 1.11). Ok butonuna baslarak girilen veriler onaylanr.
ekil 1.11. Yerleim yeri ekleme (ALOHA)
7/25/2019 343344 (1)
32/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
21
Deerler girildiinde stanbulda yerleim yerleri iinde grlecektir (ekil
1.12). Select butonuna baslarak seim yaplr.
ekil 1.12. Yerleim yerinin seilmesi (ALOHA)
Kimyasal madde ile ilgili seim yapmak iin SetUp>Chemicalsmensne tklanarak alan listeden senaryodaki kimyasal olan benzen bulunur
(ekil 1.13.). Select butonuna baslarak seim yaplr.
ekil 1.13. Kimyasal maddenin seimi (ALOHA)
7/25/2019 343344 (1)
33/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
22
Konum ve yer seiminin ardndan, hava koullar ile ilgili veriler programa
girilmelidir. SetUp>Atmospheric>User Input mensne tklanr ve verilen
senaryodaki rzgar hz, rzgar yn, rzgarn lm koullar, iyerinin bulunduu
yerin koullarve hava koullarverileri girilir (ekil 1.14) Ok butonuna baslarak
girilen veriler ve yaplan seimler onaylanr.
ekil 1.14. Rzgar ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)
Alan blmdeki hava scakl ve nemlilik deerleri ilgili senaryodakine
uygun olarak girilir (ekil 1.15). Ok butonuna baslarak girilen veriler ve yaplan
seimler onaylanr.
7/25/2019 343344 (1)
34/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
23
ekil 1.15. Hava koullarile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)
Genel olarak evre koullar ve kimyasal madde ile ilgili bilgiler programa
girildikten sonra, sznt ile ilgili verilerin programa girilmesi gerekmektedir.
Senaryoda verilen tanktan szntnn modellenmesi iin SetUp>Source>Tank
mens seilir ve tankn ekli, tankn boyutlar ile ilgili veriler programa girilir
(ekil 1.16). Ok butonuna baslarak girilen veriler ve yaplan seim onaylanr.
ekil 1.16. Tank ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)
7/25/2019 343344 (1)
35/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
24
Alan mende kimyasal maddenin hangi halde bulunduu ve maddenin
hangi scaklkta sakland ile ilgili veriler girilmelidir (ekil 1.17). Ok butonuna
baslarak yaplan seimler onaylanr.
ekil 1.17. Kimyasal maddenin hali ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)
Alan mende tankta ne kadar kimyasal madde bulunduu ile ilgili verilergirilir. Tankn sabah saatlerinde doldurulduu bilindii iin yaklak olarak %100
dolu olduu dnlmtr (ekil 1.18). Ok butonuna baslarak girilen veri
onaylanr.
7/25/2019 343344 (1)
36/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
25
ekil 1.18. Tankn iindeki kimyasal madde miktar ile ilgili verinin girilmesi(ALOHA)
Alan mende senaryoda meydana gelen durum ile ilgili veriyi girmek iin
tanktan sznt olmas ve herhangi bir yangn ya da buharlama durumunun sz
konusu olmaddurum seilir (ekil 1.19). Ok butonuna baslarak yaplan seim
onaylanr.
7/25/2019 343344 (1)
37/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
26
ekil 1.19. Meydana gelen durum ile ilgili seimin yaplmas
Alan mende senaryoda verilmiolan szntnn zellikleri ile ilgili veriler
girilir (ekil 1.20). Ok butonuna baslarak girilen veri ve yaplan seimler
onaylanr.
7/25/2019 343344 (1)
38/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
27
ekil 1.20. Szntnn olduu delik ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)
Alan mende szntnn olduu deliin tanktaki yeri ile ilgili veri girilir
(ekil 1.21). Ok butonuna baslarak girilen veri ve yaplan seimler onaylanr.
ekil 1.21. Szntnn olduu deliin yeri ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)
7/25/2019 343344 (1)
39/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
28
Alan mende meydana gelen szntile ilgili veriler girilir (ekil 1.22). Ok
butonuna baslarak yaplan seimler onaylanr.
ekil 1.22. Szntnn yaylmile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)
Senaryo sonucu meydana gelebilecek toksik bulut oluumu ile ilgili
modellemeyi grebilmeyi grebilmek iin Display>Threat Zone mens seilir.
Alan mende toksik bulut seimi ile ilgili analiz seilir (ekil 1.23). Ok butonuna
baslarak yaplan seim onaylanr.
7/25/2019 343344 (1)
40/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
29
ekil 1.23. Yaplacak analizin seimi (ALOHA)
Alan mende izorisk erileri izilirken grlmek istenen risk erileri
seilmelidir. rnek olarak programn nerdii veri tabanndan alnmdeerler iin
izim yaplmtr (ekil 1.24). Ok butonuna baslarak yaplan seimler onaylanr.
ekil 1.24. Risk erileri snr deerlerinin seilmesi (ALOHA)
7/25/2019 343344 (1)
41/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
30
Verilen senaryoya gre belirlenen izorisk erileri ekranda grlmektedir
(ekil 1.25). ALOHA programnda yaplan modellemelerin tmnde rzgar yn
daima satarafa doru grlmektedir. Ancak verilen senaryoda gerek rzgar yn
gneybat verilmitir. Bu durumda izilen modellemenin sa tarafnn gneybat
olduuna dikkat edilerek analiz yaplmaldr.
ekil 1.25. ALOHA program
ile modellemenin yap
lmas
Verilen senaryoya gre yaplan modelleme ile ilgili deerler ekrandaki text
dosyaszerinden de grlebilmektedir (ekil 1.26).
7/25/2019 343344 (1)
42/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
31
ekil 1.26. Modelleme sonucu elde edilen deerler
1.5.2. FN Erilerinin izilmesi
Sosyal risk iin kabul edilebilir risk seviyesinin belirlenmesinde FN erileri
kullanlr. FN erileri kmlatif olay frekansnn (F), olay sonucunda tahmin edilen
lm saysna (N) gre izilmesiyle elde edilir.
FN erileri, eski kaza kaytlar, kantitatif risk analizi sonular ve kabul
edilebilir risk kriterinin deerlendirilmesi ile oluturulur.
Sosyal riskin tahmin edilmesi ile ilgili pek ok gr vardr. Sonu olarak
tahmini bir olay frekans (f) ve olaydan etkilenecek kii says (N) belirlenir. Eer
izilen grafikte olay frekansnn (f), kii says ile deiimi gsterilirse, grafik fN
erisi adnalr. Ancak olay frekanskmlatif toplam yaplarak (F), kii says ile
deiimi gsterilirse, grafik FN erisi adn alr. FN erileri, kk olay
frekanslarnn da hesaplara katlmasasndan daha kullanldr. Ayrca sosyal risk
ile ilgili tahminler logaritmik skalada kk deerlerin etkisi daha fazla grlebildii
iin ok daha doru sonulargstermektedir.
FN erisi izmek iin, btn olaylara (Ex) ait frekanslar (fx) ve sonular (Nx),
azalan N deerlerine gre listelenir. Kmlatif toplam yapmak iin azalan N
deerlerine gre sralanan f deerleri toplanr (izelge 1.1).
7/25/2019 343344 (1)
43/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
32
izelge 1.1. Kmlatif frekansn hesaplanmas
Olaylar
Olay frekans
(yllk)
Olaylarn
sonular
Kmlatif frekans
(yllk)
E1 f1 N1 F1=f1
E2 f2 N2 F2=f1+f2
E3 f3 N3 F3=f1+f2+f3
E4 f4 N4 F4=f1+f2+f3+f4
.. . . .
En fn Nn Fn=f1+f2+f3+f4++fn
rnek bir kantitatif risk deerlendirmesinde 10 olay frekans deerleri ve
hesaplanan lm saylarverilmitir (izelge 1.2)
izelge 1.2. Kantitatif risk deerlendirmesi sonular
Olaylarlm says
(N)
Olaylarn frekans
(f, yllk)
1 12 4,8x10-3
2 123 6,2x10-6
3 33 7,8x10-3
4 33 9,1x10-4
5 29 6,3x10-3
6 16 7,0x10-4
7 67 8,0x10-5
8 10 4,0x10-3
9 52 1,2x10-6
10 3 3,4x10-4
Verilen kantitatif risk analizi sonular, olaylar sonucunda meydana gelen
lm saysna gre azalan bir ekilde sralanmtr (izelge 1.3).
7/25/2019 343344 (1)
44/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
33
izelge 1.3. Azalan N deerlerine gre verilerin sralanmas
Olaylar
lm says
(N)
Olaylarn frekans
(f, yllk)
2 123 6,2x10-6
7 67 8,0x10-5
9 52 1,2x10-6
3 33 7,8x10-3
4 33 9,1x10-4
5 29 6,3x10-3
6 16 7,0x10-4
1 12 4,8x10-3
8 10 4,0x10-3
10 3 3,4x10-4
Azalan N deerlerine gre listelenen olay frekanslarndan kmlatif frekans
deerleri hesaplanmtr (izelge 1.4)
izelge 1.4. Kmlatif frekans deerleri
Olaylarlm says
(N)
Olaylarn frekans
(f, yllk)
Kmlatif frekans
(F, yllk)
2 123 6,2x10-6 6,2x10-6
7 67 8,0x10-5 8,6x10-5
9 52 1,2x10-6 8,7x10-5
3 33 7,8x10-3
7,9x10-3
4 33 9,1x10-4 8,8x10-3
5 29 6,3x10-3 1,5x10-2
6 16 7,0x10-4 1,6x10-2
1 12 4,8x10-3 2,1x10-2
8 10 4,0x10-3 2,5x10-2
10 3 3,4x10-4 2,5x10-2
7/25/2019 343344 (1)
45/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
34
Hesaplanmkmlatif frekans (F) ve lm says (N) deerlerine gre FN
erisi izilmitir (ekil 1.27)
ekil 1.27. rnek kantitatif risk analizi deerlerine gre izilmiFN erisi
Kabul edilebilir risk kriteri ile birlikte FN erisinin deerlendirilmesi iin
ngilterenin ulusal ALARP seviyeleri FN erisi ile ayngrafik zerinde izilmitir
(ekil 1.28)
7/25/2019 343344 (1)
46/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
35
ekil 1.28. Hesaplanan sosyal riskin deerlendirilmesi (ngiltere)
Hesaplanan FN erisi deerlendirildiinde, ngilterenin ulusal ALARP
seviyesi deerlerine gre sosyal risk kabul edilemez blgede belirlenmitir. Bu
durumda ilave gvenlik nlemleri al
nmas
zorunludur.Kabul edilebilir risk kriteri ile birlikte FN erisinin deerlendirilmesi iin
Hollandann ulusal ALARP seviyesi FN erisi ile ayn grafik zerinde izilmitir
(ekil 1.29)
7/25/2019 343344 (1)
47/113
1. GR Zbeyde Burcu MERCAN
36
ekil 1.29. Hesaplanan sosyal riskin deerlendirilmesi (Hollanda)
Hesaplanan FN erisi deerlendirildiinde, Hollandann ulusal ALARP
seviyesi deerlerine gre sosyal risk kabul edilemez blgede belirlenmitir. Bu
durumda ilave gvenlik nlemleri alnmaszorunludur.
7/25/2019 343344 (1)
48/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
37
2. NCEKALIMALAR
AB lkelerinde, kabul edilebilir risk kriteri iin belli bir deerin belirlenmesi
aamasnda genel olarak iki temel yntem kullanlmtr. Baz lkelerde (rnein
ngiltere) daha ok deneyime dayanan bir yntemle byk kaza analizlerini ve
gemi yllarn verileri kullanlarak kabul edilebilir risk kriterinin deeri
belirlenmitir. Bazlkelerde (rnein Hollanda) ise daha ok teknolojiye dayanan
belli hedeflere gre geliimi amalayan risk kriteri deeri belirlenmitir (Trbojevic,
2009).
Ayrca bazAB lkelerinde sosyal risk seviyelerinin yan sra bireysel risk
seviyeleri ile ilgili kriterler de konulmutur. Felaket senaryosundan yola klarak
hesaplanan bireysel risk seviyelerine gre iyeri etrafnda risk konturlar (isorisk
erileri) belirlenir. Risk konturlar, iyeri evresindeki ayr risk seviyesine sahip
noktalarn birletirilmesiyle oluturulur. Risk konturlarnn belirlenmesiyle
oluturulan haritalar iyeri etrafndaki yerleimin planlamasnda (land use planning)
kullanlr (Health and Safety Authority, 2010). zellikle Seveso III Direktifleri
kapsamnda bu konuda ok daha detaylalmalar yaplmasngrlmektedir.
2.1.ngilterede Kabul Edilebilir Risk Seviyesi
ngilterede kabul edilebilir risk kriteri ile ilgili ilk alma 1967 ylnda
F.R. Farmer tarafndan yaplan nkleer enerji reaktrleri iin hazrlanan olay-frekans
grafii (ekil 2.1) olarak kabul edilmektedir. Bu grafik frekans deerini kmlatif
olarak gstermemesi nedeniyle tam anlamyla FN erisi olarak
deerlendirilememektedir.
1974 ylnda Flixboroughda yaanan byk endstriyel kazadan sonra
yaplan almalarda ilk defa sosyal risk ile ilgili kriter nerilmive nkleer olmayan
iyerleri iin tolere edilebilir maksimum byk kaza frekansnn ylda 10-4 olmas
dnlmtr. Bu kriter, FN erisinin st seviye risk kriteri olarak halen Hong
Kong, Brezilya (Sao Paulo Eyaleti) ve Avustralyada (Victoria ve Yeni Gney Giller
Eyaletleri) kullanlmaktadr.
7/25/2019 343344 (1)
49/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
38
ekil 2.1. Farmer erisi (Center for Chemical Process Safety, 2009)
Bireysel risk ile ilgili 1983 ylnda yaplan kabul edilebilir risk seviyesi
belirleme almalar sonucunda st seviye risk kriteri iin 10-3kaza/yl, alt seviye
risk kriteri iin 10-6kaza/yl dnlmtr.
Sosyal risk iin alt seviye risk kriteri 1988 ylna kadar gndeme gelmezken,
ALARP metodolojisinin ne srlmesi ile bu kriter iin de bazdeerlerin sunulmas
ihtiyac domutur. Buna gre meydana gelmi byk endstriyel kazalarn
deerlendirilmesi ile geni lde kabul edilebilir risk kriterinin, st seviye risk
kriterinden 10 kat dk olmas, yani 10-5 kaza/yl olarak belirlenmesi
ngrlmtr.
zellikle kantitatif risk analiz tekniklerinin glenmesi ile kabul edilebilir
risk seviyesinin de iyerinde yaplan ie gre (zellikle nkleer ve nkleer olmayan
iletmeler iin) ayrayrbelirlenmesi gr ne kmtr. 1992 ylnda HSE (Health
and Safety Executive) yaptalmalar ile nkleer olmayan iletmeler ve faaliyette
olan nkleer iletmeler iin bireysel risk iin st seviye risk kriterinin 10 -3 kaza/yl,
sosyal risk iin st seviye risk kriterinin 10 -4 kaza/yl olmasnn, alt seviye risk
kriterinin ise hem bireysel risk hem de sosyal risk iin 10-6kaza/yl olmasnn uygun
7/25/2019 343344 (1)
50/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
39
olacanbelirtilmitir. Yeni kurulacak olan nkleer tesisler iin ise sosyal risk iin
10-5 kaza/yl, bireysel risk iin 10-4 kaza/yl deerleri st seviye risk kriteri olarak
nerilmitir.
Gnmzde ngiltere Seveso II Direktifleri kapsamnda tek bir kaza iin
nerilen kabul edilen risk seviyesi, sosyal risk iin FN erileri zerinden (50,2x10-4),
-1 erileri (ekil 2.2) yani 10-4kaza/yl, iletmede alanlar iin de 10-3kaza/yldr.
Ayrca ALARP blgesi olarak belirlenen 10-4 - 10-6kaza/yl risk erileri arasndaki
riskler iin yaplacak byk orantszlk analizi kapsamnda maliyet-yarar orannn
yaplmas ngrlmtr. Ancak maliyet-yarar analizinin sadece tek bir olay iin
uygun olduu grlmektedir. Yani birden fazla olay iin risklerin ALARP
blgesinde kmasdurumunda risk azaltmnn uygulanmaszorunludur.
ekil 2.2. ngiltere iin kabul edilebilir sosyal risk kriteri (Center for ChemicalProcess Safety, 2009)
7/25/2019 343344 (1)
51/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
40
Ayrca ngilterede alan planlamaskiilerin dayanm, o blgede geirilecek
zaman, alanda bulunan kii says, acil duruma mdahale durumlar ve alanda
bulunan yaplarn zelliklerine gre 4 kategori belirlenmitir.
Kategori A, evler, oteller ve tatil alanlar gibi bir kiinin 24 saat alanda
bulunduu, gen, yal gibi bir nfus iinde ayrmn yaplamad ve acil bir
durumda tahliyenin ok zor olduu alanlargstermektedir.
Kategori B, 100 alandan daha az fabrikalar, depolar gibi alma alanlar
ile 200 aratan daha az kapasiteli park alanlarn gstermektedir. Bu kategoride
almaya daha uygun olan gen ve salklnfus bulunmakta ayrca acil durumlarda
tahliye ok daha kolay yaplabilmektedir.
Kategori C, halka ak 250 m2den daha byk olan iletmeler ile restoran,
gsteri alan gibi sosyal faaliyet blgelerini gsterir. Bu kategorideki alanlarda
yerleim yoktur ancak bulunan insanlar belli dnemlerde oradadr ve nfus
younluu nedeniyle acil bir durumda koordinenin salanmasolduka zordur.
Kategori D, bir tehlikeden kolaylkla etkilenebilecek fazla nfuslargsterir.
Hastahaneler, okullar bu kategoride deerlendirilebilir ve acil bir durumda tahliye
neredeyse imkanszdr.
yeri evresindeki alanlar ise i alan (IZ), orta alan (MZ) ve d alan (OZ)
blgelerine ayrlr. Bu alanlarda risk konturlar, i alanda 10x10-6, orta alanda 1x10-
6, dalanda 0,3x10-6deerleridir (ekil 2.3).
7/25/2019 343344 (1)
52/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
41
ekil 2.3. ngiltere'de alan planlamas(Center for Chemical Process Safety, 2009)
yeri evresindeki alanlarn, kategorisi belirlenmi blgelere gre karar
verilmesinde PAHDI karar verme matrisi (izelge 2.1) kullanlr (Health and Safety
Executive (HSE), 2009).
izelge 2.1. PAHDI karar verme matrisi (Health and Safety Executive (HSE), 2009)
Duyarllk Alan (IZ) Orta Alan (MZ) DAlan (OZ)
1 - Kategori A evet evet evet
2 - Kategori B - evet evet
3 - Kategori C - - evet
4 - Kategori D - - -
PAHDI karar verme matrisine gre evet yazlan alanlarda, duyarllk
gsterilen deerler olan yerleim birimlerinin olmas uygun olarakdeerlendirilmekte, - yazlan alanlarda, duyarlgsterilen deerler olan yerleim
birimlerinin olmastavsiye edilmemektedir.
2.2.Hollandada Kabul Edilebilir Risk Seviyesi
Kabul edilebilir risk seviyesiyle ilgili en eski almay yapan lke olarak
bilinen Hollandada, bu almalar 1953 ylna kadar dayanr. Limanda yaplan
7/25/2019 343344 (1)
53/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
42
almalar srasnda kabul edilebilir risk faktrnn, bireysel risk iin 10 -6 olmas
uygun grlmtr.
1970li yllarda Avrupa Birliinde zellikle proses gvenliinden kaynakl
kazalarn ard ardna meydana gelmesi ile Hollandann Groningen blgesi iin
bireysel ve sosyal risk iin kriteri belirleme almalar hz kazanmtr. Bu
kapsamda Groningen nfusunun kazadan kaynaklanan bireysel ortalama lm riski
toplamnn %1i olan 10-5kaza/yl deeri bireysel risk iin st seviye kriteri olarak
belirlenmitir. Sosyal risk iin ise ekil 2.4de gsterilen FN erisi esas alnmtr.
Tehlikeli rnler iin kullanlmasngrlen eri iin hesaplanacak N deerleri iin
edeer veriler kullanlmasuygun grlmtr. Bu durumda N iin ifade edilen 1
deeri byk endstriyel kazaya, 10 deeri kazaya, 100 deeri hafif kazaya ve 1000
deeri ok hafif kazaya karlk gelecek ekilde deerlendirilmelidir (Casal, 2008)
ekil 2.4. Groningen blgesi iin sosyal risk kriterleri (Casal, 2008)
1980li yllarda zellikle sosyal risk iin planlamalar nem kazanmtr. 1982
ylnda Rijnmond blgesinde bulunan iyerlerinde kantitatif risk deerlendirmenin
yaplmas, hem bireysel hem de sosyal risk iin belirli standartlara uyulmasve her
iki risk iin kabul edilebilir risk seviyesine uyulmaszorunluluk haline gelmitir.
7/25/2019 343344 (1)
54/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
43
1989 ylnda yaplan almalarla, 1953 ylnda belirlenen bireysel risk oran
revize edilmive limanda yaplan almalar iin bireysel risk kriteri Hollandada 10-
14 ya arasndaki bireylerin doal nedenli lm riskinin %1i olan 10-6 kaza/yl
seviyesinde olmas onaylanmtr. Ayrca faaliyette olan iyerleri ve yeni kurulan
iyerleri iin farkl deerler olmas gr ne kmtr. nk faaliyette olan
iyerlerinin, belirlenen daha gvenli dzeye uymas olduka zordur. Bu nedenle
faaliyette olan iyerleri iin kabul edilebilir bireysel risk kriteri 10-6 kaza/yl iken
yeni kurulan iyerleri iin 10-5kaza/yl deeri benimsenmitir.
1996 ylnda yaplan mevzuat almalar ile tehlikeli madde tanmas ile
ilgili bireysel risk kriteri 10-6kaza/yl olarak belirlenmitir. Buna balolarak sosyal
risk kriteri de FN erisi zerinden tama yaplan kilometre bana (10,10-4),-2
erileri olarak belirlenmitir.
1999 ylnda yaplan almalarda bireysel risk kriteri belirlenirken hassas ve
hassas olmayan blgelerinin belirlenmesi gr ne kmtr. Hassas blge olarak,
evler, apartmanlar gibi yerleim birimleri, hastahaneler ve okullar gibi salk ve
eitim hizmetlerinin verildii yerler ve stratejik deeri olan binalarn bulunduu
yerler tanmlanmaktadr. Hassas olmayan blge olarak, maaza, otel, restoran, kafe
gibi dinlenme ve elence alanlar ile dier iyerlerinin bulunduu blgeler
tanmlanmtr. Buna gre bireysel risk iin faaliyette olan ve yeni kurulan iyerleri
iin hassas olmayan blgelerde uygulanacak risk kriteri 10-5kaza/yl iken hassas olan
blgelerde uygulanacak risk kriteri 10-6olarak belirlenmitir.
Hollandada iyeri dndaki gvenlik ile ilgili zellikle Enchede ve
Toulousede yaanan byk endstriyel kazalar byk admlar atlmasna neden
olmutur. Bu kapsamda bireysel risk ile ilgili kriter aynzamanda bir yerin riskinin
de belirlenmesinde nem kazanmtr. Corafi risk diye de adlandrlan bu yntem
faaliyette olan ve yeni kurulan iyerleri iin uygulanmaya balamtr. Bu uygulama
iin yeni kurulan iyerleri iin 10-6 risk kontoru esas alnrken, faaliyette olan
iyerleri iin bireysel riskin kriterine zamana gre kademeli gei ngrlmtr.
Buna gre faaliyette olan iyerleri iin Ekim 2007ye kadar 10-5 risk kontoru esas
alnrken, Ocak 2010 tarihinden itibaren 10-6risk kontoru esas alnmtr.
7/25/2019 343344 (1)
55/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
44
2.3.Fransada Kabul Edilebilir Risk Seviyesi
Fransada zellikle Toulouse felaketi sonrasnda yaplan almalar
dorultusuna 2003 ylnda kabul edilebilir risk seviyesi ile ilgili daha kat kurallar
uygulanmaya balanmtr. Yaplan mevzuat deiiiyle alan planlama konusunda
teknolojik riskleri nleme plan (PPRT) ad verilen bir uygulama ile iletmenin
etrafndaki blgeler risk blgesine ayrlmtr. Kamulatrlm blgede, maruz
kalnan riskin ok yksek olmasnedeniyle, herhangi bir yerleimin olmad iyeri
tarafndan garanti altna alnmaktadr. Vazgeilmiblge olarak belirlenen yerlerde
maruz kalnan risk yksektir ve blgede yaayanlarn gnll olarak tanmalar
durumunda tazminat alma haklarvardr. nalm blgesinde, riskin dier blgelere
gre daha az olduu grlmekte ancak sz konusu blge halen ciddi oranda riske
maruzdur. Bu blgede yaayanlarn mmknse baka yerlere tanmasistenmektedir
(Center for Chemical Process Safety, 2009).
2005 ylnda yaplan mevzuat deiiklii ile, yaplan risk analizinin yar
kantitatif olmas gerektii belirtilmi ve yeni kurulan iyerleri iin sosyal risk
faktrnn yan sra bireysel risk faktr iin de deerler belirlenmitir. Olay
sonularnn ciddiyeti ile bireysel riskin deerlendirilmesi (izelge 2.2)
yaplmaktadr.
izelge 2.2. Olay sonularnn ciddiyetinin belirlenmesi (Kirchsteriger, 1998)
Olayn ciddiyetiCiddi
lmcl etki
Birincil
lmcl etkiKalcetki
Ar IR>10 IR>100 IR>1000Felaket 1
7/25/2019 343344 (1)
56/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
45
izelge 2.3. Risk snflandrmas(Kirchsteriger, 1998)Risk snflandrmas A B C D E
Frekans (ylda) >10-2 10-3-10-2 10-4-10-3 10-5-10-4
7/25/2019 343344 (1)
57/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
46
izelge 2.5. Toplam tehlike seviyesinin belirlenmesi (Kirchsteriger, 1998)
Toplam tehlike seviyesinin belirlenmesi ile yeni kurulacak (izelge 2.6.) vefaaliyette olan iletmeler (izelge 2.7.) iin alan planlamasyaplr.
Maksimumetki
younlukseviyesi
Ciddi lmcl
etki
Birincil lmcl
etkiKalcetki
Geici
etki
Risksnflandrmas
toplamlar
>D 5E-D D 5E-D D 5E-D D >D
Toplamtehlike
seviyesi
ok
yksek+
o
kyksek
yksek+
yksek+
yksek
orta+
orta+
orta
dk
dk
dk
7/25/2019 343344 (1)
58/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
47
izelge 2.6. Fransa'da yeni kurulacak iletmeler iin alan planlamas(Kirchsteriger,1998)
okyksek
+
ok
yksek
Yksek
+Yksek Orta + Orta Dk
Termal
yada
toksik
etki Yeni iletme kurulmasyasaktr
artlara
gre
yetki
verilebilir
Yeni iletme
kurulabilir
Yksekbasn
etkisi
artlara gre yetki
verilebilir
Yeniiletme
kurulabilir
izelge 2.7. Fransa'da faaliyette olan iletmeler iin alan planlamas(Kirchsteriger,1998)
ok yksek + ok yksek Yksek + Yksek
Kamulatrlm
alan
Evler iin
zorunluluk
alan, dier
yerler iin risk
azaltm
uygulanabilir
Yerel olarak
belirlenmi
kriterler
uygulanr
Uygulanmaz
Vazgeilmi
alan
Evler iin zorunluluk alan, dier yerler iin
risk azaltmuygulanabilir
Yerel olarak
belirlenmi
kriterleruygulanr
7/25/2019 343344 (1)
59/113
2. NCEKALIMALAR Zbeyde Burcu MERCAN
48
2.4.Macaristan ve ek Cumhuriyetinde Kabul Edilebilir Risk Seviyesi
Macaristan ve ek Cumhuriyetinde iletmelerin evresindeki yerleim
alanlar iin kabul edilebilir risk kriterinde, blgenin belirlendii ALARP
metodolojisi esas alnmolup eski ve yeni iletmeler iin st seviye risk kriteri 10-5
kaza/yl, alt seviye risk kriteri 10-6kaza/yl olarak belirlenmitir.
2.5.Avusturya, Finlandiya, spanya ve Yunanistanda Kabul Edilebilir Risk
Seviyesi
Avusturya, Finlandiya, spanya ve Yunanistanda uyulmaszorunlu ulusal bir
kabul edilebilir risk snrbelirlenmemiolup iyerlerinin kendi snrlarnbelirlemesi
ngrlmtr.
7/25/2019 343344 (1)
60/113
3. MATERYAL VE METOD Zbeyde Burcu MERCAN
49
3. MATERYAL VE METOD
Yaplan almada Trkiye statistik Kurumu araclyla ulalan birey ve
lm saylar materyal olarak kullanlm olup ulusal ALARP seviyesinin
belirlenmesi Hollandann sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir risk kriterini
belirlemede kullandmetot esas alnmtr.
3.1.Trkiye statistik Kurumu Verileri
Yaplacak analize esas olmak zere Trkiye statistik Kurumu verilerinden
yararlanlmtr.
Nfus bilgilerinin belirlenmesi amacyla kullanlan istatistik verileri, 2007
ylnda nfus bilgilerinin gncel tutulmas ve nfus hareketlerinin dzenli olarak
izlenilmesi kapsamnda kurulan adrese dayal nfus kayt sisteminden (ADNKS)
yararlanlmtr.
lm saylarnn belirlenmesi amacyla kullanlan istatistik verileri, 2008
ylnda 5428 saylTrkiye statistik Kanunu kapsamnda derlenmiolup seilmi
150 neden, cinsiyet ve yagrubuna gre lmler balaltnda yaynlanmtr.
3.2.Ulusal ALARP seviyesinin belirlenmesi
lkemiz iin ALARP seviyesinin belirlenmesi aamasnda, dier Avrupa
Birlii lkelerinin konu ile ilgili yaptalmalar deerlendirilmitir. Bu kapsamda
elde edilen en nemli veri, Hollandann sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir risk
kriterini belirlemede kulland10-14 ya arasndaki bireylerin doal nedenli lm
riskinin %1i olan deerin, sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir risk seviyesi olarak
belirlenmesidir.
Kullanlan metotta esas alnan 10-14 ya arasndaki bireyler, insan yaam
dngs iinde doal nedenli lm oran zerinde analiz yapmann en doru
sonular verecei zaman dilimidir. Daha kk yalarda insann hayatn doal
akna uyum salama srecinde olmasnedeniyle, daha byk yalarda ise evre ile
7/25/2019 343344 (1)
61/113
3. MATERYAL VE METOD Zbeyde Burcu MERCAN
50
etkileimin olduka yksek olmas ve bu durumun lm saylarn etkilemesi
nedeniyle doal nedenli lm oran zerinden yaplan analizler doru sonular
vermeyecektir (Ale, 1991).
Kullanlan metotta bahsi geen doal nedenli lm riski kavram doal
nedenlerle yaanan lm ifade etmektedir. Doal nedenler, hastalk, kaza ile kayp
dme gibi gnlk yaantda karlalan riskler sonucu gerekleen lmlerdir.
Doal olmayan nedenler ise insanlarn bilerek ya da isteyerek kabul ettii nedenler
olup rnek olarak intihar etme durumu verilebilir (Ale, 1991).
Doal lm oran,
forml ile hesaplanr (Center for Chemical Process Safety, 2009)
7/25/2019 343344 (1)
62/113
4. BULGULAR VE TARTIMA Zbeyde Burcu MERCAN
51
4. BULGULAR VE TARTIMA
Adrese Dayal Nfus Kayt Sisteminden alnan 31.12.2008 tarihli verilere
gre il ve ile merkezlerinde yaayan 10-14 yalar arasndaki bireylerin says
4.729.015dir (Trkiye statistik Kurumu, 2013).
Doal nedenlerle gerekleen lm saylar ile ilgili kullanlm olan
istatistiksel veriler Ek I izelge 4.1de gsterilmitir.
Uygulanan metoda gre nemli olan doal nedenli lm saylarnn
belirlenmesidir. Bu kapsamda elde edilen seilmi 150 nedene gre lm nedenler
arasndan doal nedenli lmler olarak hastalk kaynakl olan kolera, tifo, paratifo
veya dier salmonella enfeksiyonlar, basilla dizanteri ve amoebiasis, enterit ve
diyareli dier hastalklar, solunum sistemi tberklozu, menejnlerin ve merkezi sinir
sisteminin tberklozu, basaklar, periton ve mezanter gangliyonlar tberklozu,
kemik ve eklem tberklozu, ge etkileri dahil dier tberkloz ekilleri, veba,
arbon, bruselloz, lebra, difteri, bomaca, streptokoksin anjin ve kzl, ylanck,
meningokok enfeksiyonlar, tetanoz, dier bakteri hastalklar, akut poliyomiyelit,
akut poliyomiyelitin ge etkileri, iek, kzamk, sarhumma, virutik ansefalit, veba,
enfeksiyoz hepatit, dier virs hastalklar, tifs ve dier rickettsia hastalklar, stma,
trypanosomiasis, hummay racia, doutan gelme frengi, erken frengi semptomatik,
merkezi sinir sistemi frengisi, frenginin dier ekilleri, gonokok enfeksiyonlar,
schistosomiasis, hydatidosis, filaria enfeksiyonu, anchylostomiasis, dier barsak
hastalklar, btn dier enfeksiyon ve parazit hastalklar, az boluu ve farenksin
habis, oesophagusun habis uru, midenin habis uru, rektum hari barsan habis uru,
rektum ve rekto sigmoid birleme yeri habis urlar, larenksin habis uru, trachea,
bronve akcierin habis uru, kemiin habis uru, derinin habis uru, memenin habis
uru, cerviks uterinin (uterus boyunun) habis uru, uterusun dier habis urlar, prostatn
habis uru, btn dier yerlerdeki ve tasrih edilemeyan yerlerdeki habis urlar, lsemi,
lenfatik ve hematopoiyetik dokunun dier habis urlar, selim urlar ve tabiat
belirtilmeyen urlar, toksik olmayan guatr, guatrlya da guatrsz tirotoksikoz, ekerli
diyabet, vitaminsizlik ve dier beslenme yetersizlii, i salg bezlerinin ve
metabolizmann dier hastalklar, anemiler, kan ve kan yapc organlarn dier
7/25/2019 343344 (1)
63/113
4. BULGULAR VE TARTIMA Zbeyde Burcu MERCAN
52
hastalklar, psikozlar, nevrozlar, ahsiyet bozukluklarve psikoloza balolmayan
dier akl bozukluklar, akl gerilii, menenjit, skleroz an plak, sara, iltihapl gz
hastalklar, katarakt, glokom, orta kulak iltihabve mastoiditis, sinir sistemi ve duyu
organlarnn dier hastalklar, akut romatizma, kronik romatizmal kalp hastal,
hipertansiyon, kan yetersizliine bal (isemik) kalp hastal, kalbin dier
hastalklar, serebrovaskler hastalk, arter, arteryol ve kapillerin hastalklar, vena
trambozu ve emboli, dolam sisteminin dier hastalklar, solunum sisteminin akut
enfeksiyonlar, grip, virs pnmonisi, dier pnmoni ekilleri, bronit, anfizem ve
astma, bademciklerin ve adenoid vejetasyonlarn hipertrofisi, ampiyem ve akcier
absesi, solunum sisteminin dier hastalklar, di ve dileri destekleyen dokularn
hastalklar, mide lseri, gastrit ve duodenit, apandisit, barsak tkanmas ve ftk,
karacier sirozu, safra tave kolesistit, sindirim sisteminin dier hastalklar, akut
nefrit, dier nefrit ve nefrozlar, bbrek enfeksiyonlar, idrar sistemi talar, prostat
hiperplazisi, meme hastalklar, ro genital sistemin dier hastalklar, gebelik
lohusalk hali toksemileri, gebelik ve doum kanamalar, adli endikasyonlarla
yaptrlan dk, dier ve tasrih edilmeyen dk, dourma ve lohusalk hali
enfeksiyonlar, gebelik, dourma ve lohusalk halinin dier komplikasyonlar,
komplikasyondan bahsedilmeksizin dourma, deri ve deri altdokusu enfeksiyonlar,
deri ve deri altdokusunun dier hastalklar, artrit ve spondilit, kas romatizmasve
belirtilmeyen romatizma, osteomyelit ve periyostit, ankiloz ve sonradan olma kemik
kas biimsizlikleri, kemik kas sistemi ve ba dokusunun dier hastalklar, spina
bifida, kalbin doutan gelme anomalileri, dolam sisteminin doutan gelme dier
anomalileri, yark damak ve yark dudak, doutan gelme btn dier anormaliler,
doum travmatizmasve g doum, plasenta ve kordon hastalklar, yeni doann
hermolitik hastal, baka yere girmeyen anoksi ve hipoksi halleri, perinatal
morbidite ve mortalitenin dier sebepleri, psikozdan sz etmeksizin ihtiyarlk,
semptomlar ve iyi tanmlanmayan dier hastalklar ile motorlu tat kazalar, dier
tat kazalar, kaza sonucu zehirlenmeler, kaza sonucu dmeler, yangnlarn sebep
olduu kazalar, kaza sonucu suda boulma ve suda batma, ateli silah mermilerinin
sebep olduu kazalar, balca sinai cinsten olan kazalar, btn dier kazalar ve harp
harekatnn sebep olduu travmatizma belirlenmitir. Dier nedenler olan kendini
7/25/2019 343344 (1)
64/113
4. BULGULAR VE TARTIMA Zbeyde Burcu MERCAN
53
ldrme (intihar) ve kendini travmatizae etme (yaralama), bile bile yaplan adam
ldrme ve adli mdahale ile bireylerin bilerek ya da isteyerek kabul ettii nedenler
olmasnedeniyle doal nedenli lmler olarak belirlenmemitir.
Ayrca uygulanan metoda gre sadece 10-14 ya arasndaki bireyler iin
doal nedenli lm sonucu gerekleen lmler saylar zerinden analiz
yaplacaktr. 10-14 yaaralnda bireylerin doal nedenler sonucu gerekleen lm
saylarEk II izelge 4.2de gsterilmitir.
Ek II izelge 4.2de grld gibi baz doal lm nedenleri 10-14 ya
aralndaki bireylerde grlmemektedir. Yaanan lm saylar dorultusunda
belirlenecek kabul edilebilir risk seviyesine etki eden 56 doal lm nedenleri enterit
ve diyareli dier hastalklar, bruselloz, meningokok enfeksiyonlar, kzamk, virutik
ansefalit, enfeksiyoz hepatit, dier virs hastalklar, merkezi sinir sistemi frengisi,
dier barsak hastalklar, btn dier enfeksiyon ve parazit hastalklar, midenin
habis uru, trachea, bronve akcierin habis uru, kemiin habis uru, memenin habis
uru, btn dier yerlerdeki ve tasrih edilmeyen yerlerdeki habis urlar, lsemi,
lenfatik ve hematopoiyetik dokunun dier habis urlar, ekerli diyabet, vitaminsizlik
ve dier beslenme yetersizlii, i salg bezlerinin ve metabolizmann dier
hastalklar, anemiler, nevrozlar, ahsiyet bozukluklar ve psikoza bal olmayan
dier akl bozukluklar, menenjit, skleroz an plak, sara, sinir sistemi ve duyu
organlarnn dier hastalklar, hipertansiyon, kan yetersizliine bal (isemik) kalp
hastal, kalbin dier hastalklar, serebro vaskler hastalk, arter, arteryol ve
kapillerin hastalklar, vena trambozu ve emboli, dolam sisteminin dier
hastalklar, virs pnmonisi, dier pnmoni, solunum sisteminin dier hastalklar,
dive dileri destekleyen dokularn hastalklar, milde lseri, barsak tkanmasve
ftk, karacier sirozu, sindirim sisteminin dier hastalklar, ro genital sistemin
dier hastalklar, dourma ve lohusalk hali enfeksiyonlar, kemik kas sistemi ve ba
dokusunun dier hastalklar, semptomlar ve iyi tanmlanmayan dier hastalklar,
motorlu tat kazalar, dier tat kazalar, kaza sonucu zehirlenmeler, kaza sonucu
dmeler, yangnlarn sebep olduu kazalar, kaza sonucu suda boulma ve suya
batma, ateli silah mermilerinin sebep olduu kazalar, balca sinai cinsten olan
kazalar, btn dier kazalardr.(Ek III izelge 4.3)
7/25/2019 343344 (1)
65/113
4. BULGULAR VE TARTIMA Zbeyde Burcu MERCAN
54
Ek III izelge 4.3de listelenmiolan 10-14 yaaralndaki bireylerin doal
nedenler sonucu meydana gelen lm saylartopladnda 770 bulunur.
Bu durumda 10-14 yaaralndaki bireyler iin;
olarak bulunur.
Bulunan deerin % 1i olan 1,62x10-6 deeri lkemizde kabul edilebilir risk
seviyesi iin tavsiye edilen deer olarak bulunmutur.
Bulunan bu deer, Hollandann sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir risk
seviyesini belirlemede kulland analize dayal teorik bir deer olup iyerlerinin
gvenlik seviyesi ile ilgili herhangi bir analizi iermemektedir.Ayrca hesaplama yaplrken kullanlan istatistik verilerindeki,
Trkiye statistik Kurumunun derledii lm nedenleri ile ilgili verilerde,
yakriteri belli olmayan bazlm kaytlarnn olmas,
Kayt dlmlerin ya da nedenleri doru olarak belirlenememilmleri
istatistiksel analizde kk de olsa bir fark yarataca,
Yaplan analizin sadece il ve ile merkezlerindeki istatistiksel verilere
dayanmas,
Yaplan analizin 2008 ylndaki verilerek dayanmas, belirlenen kabul
edilebilir risk seviyesinin uygulamaya geirilmesi aamasnda dikkat
edilmesi gereken hususlardr.
7/25/2019 343344 (1)
66/113
4. BULGULAR VE TARTIMA Zbeyde Burcu MERCAN
55
Bazlkelerde uygulanan kriterler aada karlatrlmtr:
ngilterede sosyal risk iin kabul edilebilir risk seviyesi uygulamas
duyarlla dayalolup ilgili blgede yaayan kii saysna gre belirlenen
deerler iinde kalmaldr. Bireysel risk iin ise 10-4-10-6 snr deerleri
tanmlanmolup iki snr deerli ALARP kriteri uygulanmaktadr. Bu iki
snr deeri arasnda kan deerlerde ise olduka zor bir analiz olan byk
orantszlk analizini uygulamak gerekmektedir. Ayrca bu blgede kan
bir risk iin bu analizin srekli olarak yenilenmesi ve teknolojik
gelimelerin de takip edilerek ALARP blgesinde kalnp kalnmadna
karar verilmesi gerekir.
Hollandada kabul edilebilir risk seviyeleri ile ilgili ngiltereye gre
nispeten daha kolay bir uygulama olan tek snr deerli ALARP kriteri
uygulanmaktadr. Ayrca eski ve yeni iyerleri iin ayr snr deerlerinin
belirlenmesi uygulamayolduka kolaylatrmaktadr.
Fransada kabul edilebilir risk seviyesi uygulamas ngilteredeki
uygulamaya benzer olarak duyarlla dayanmaktadr. Ancak zellikle
frekans ve etki seviyelerin analiz edilmesi ile alan planlamasuygulamalar
daha keskin izgilerle belirlenmitir.
Macaristan ve ek Cumhuriyetinde kabul edilebilir risk seviyesi
uygulamasngilteredeki uygulamaya benzer ancak olarak iki snr deerli
blgeli ALARP olarak uygulanmaktadr. Ancak bu uygulamada byk
orantszlk analizinin yarattsorunlar yaanmaktadr.
Avusturya, Finlandiya, spanya, Yunanistanda kabul edilebilir risk
seviyesi ile ilgili herhangi bir deer belirlenmemi olmas iyerlerine
olduka byk bir sorumluluk yklemekte ve her iyerinin gvenlik
kltr dahilinde nlem almasbeklenmektedir.
Yaplan bu karlatrma dorultusunda, alma kapsamnda belirlenen 10-6
deerinin gvenlik seviyesi olarak kabul edildii iki blgeli tek snr deerli ALARP
uygulamas lkemizdeki ilk seviye uygulamas iin daha uygun olduu aka
grlmektedir. Ayrca eski ve yeni iyerleri iin farkl gvenlik seviyelerinin
7/25/2019 343344 (1)
67/113
4. BULGULAR VE TARTIMA Zbeyde Burcu MERCAN
56
belirlenmesi uygulamay kolaylatracaktr. Gvenlik kltrnn iyerlerinde
yerlemesi ile zamanla uyulmas gereken minimum gvenlik seviyesi artrlarak
byk endstriyel kaza olma riskinin azalmassalanmaldr.
7/25/2019 343344 (1)
68/113
5. SONULAR VE NERLER Zbeyde Burcu MERCAN
57
5. SONULAR VE NERLER
Yaplan almada baz Avrupa Birlii lkelerindeki kabul edilebilir risk
(ALARP) seviyesi ile ilgili belirlenmi ulusal deerler zerinde durulmu, izorisk
erileri ve FN erilerinin nasl hesaplanacana ilikin uygulama rnekleri zerinden
analiz yaplmtr.
lkemiz iin ALARP seviyesinin belirlenmesi aamasnda, dier lkelerin bu
deerleri nasl belirlediine dair detayl bir aratrma yaplmtr. Bu kapsamda
Hollandann sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir risk kriterini belirlemede kulland
10-14 yaarasndaki bireylerin doal nedenli lm riskinin %1i olan deerin, sosyal
risk ile ilgili kabul edilebilir risk seviyesi olarak belirlenmesi metodu seilmi ve
analizin lkemiz verilerine gre yaplmassonucunda sosyal risk iin kabul edilebilir
risk seviyesi 10-6olarak bulunmutur. Ancak bu deerin kabul edilebilir risk seviyesi
olarak kullanlmas aamasnda corafik, sosyo ekonomik, kltrel ve teknolojik
koullar da mutlaka gz nnde bulundurulmal ve hesaplanan deerin deien
zaman dilimlerinde farkllk gsterecei unutulmamaldr.
Kabul edilebilir risk seviyesinin (ALARP) lkemiz iin belirlenmesi, standart
ve kriterlerin ortaya konulmas ile meydana gelmesi muhtemel felaket senaryolar
sonucunda izorisk erilerinin snrlarna gre maruz kalnabilecek etkiler ve alnmas
gerekli tedbirler daha net bir ekilde belirlenebilecektir. Ayrca lkemizin Seveso II
Direktiflerine uyumu aamasnda, bazAB lkelerinde uygulanan alan planlamasnn
yan sra acil durum planlama ile ilgili emniyet mesafeleri belirlenmesi, felaket
annda bilgilendirme ve alan boaltma planlarnn uygulanmas gerekmektedir. Bu
aamada belirlenmiolan kabul edilebilir risk seviyesi dorultusunda izilmiizorisk
erileri esas alnarak uygulanma yaplmadr.
7/25/2019 343344 (1)
69/113
5. SONULAR VE NERLER Zbeyde Burcu MERCAN
58
7/25/2019 343344 (1)
70/113
59
KAYNAKLAR
ALE B. J. M. , 1991. Risk Analysis and Risk Policy in Netherlands and the EEC. J.
Pss Prev. Process Ind. Vol. 4.
AVEN T. , 2011. Quantitative risk assessment: the scientific platform. Cambridge
University Press, New York, USA. 211 s.
BALL D. J. , FLOYD P. J. , 1999. Societal risks. London, UK. 96 s.
BOWLES D. S. , ANDERSON L. R. , GLOVER T. F. , 2009. Comparison of hazard
criteria with acceptable risk criteria. Utah State University, Utah, USA. 10 s.
BRITISH STANDARDS, 2010. BS EN 61508-5:2010. BSI Standards Publication,
UK. 50 s.
CAMERON I. T. , RAMAN R. , 2005. Process systems risk management. Elsevier
Inc. USA. 614 s.
CASAL J. , 2008. Evaluation of the effects and consequences of major accidents in
industrial plants. Elsevier Inc. Amsterdam, The Netherlands. 379 s.
CENTER FOR CHEMICAL PROCESS SAFETY, 2009. Guidelines for developing
quantitative safety risk criteria, USA. 211 s.
CENTER FOR CHEMICAL PROCESS SAFETY, 2010. Guidelines for quantitive
risk analysis. American Institute of Chemical Engineers, USA. 755 s.
SGB TEFT KURULU BAKANLII, 2012. Seveso II Direktifi
kapsamndaki endstrilerde kaza riski deerlendirme metodolojisi: ARAMIS
kullancrehberi. Ankara. 124 s.
DAVID R. , WILKINSON G. , 2009. Back to basics: risk matrices and ALARP.
Safety Assurance Services Ltd. , Atkins Defence. Farnham, UK. 15 s.
DAVID R. S. , 2009. Safety risk aggregation: the bigger Picture. Surrey, UK. 25 s.
ELLIS G. , 2009. The ongoing challenge of demonstrationg ALARP in COMAH
safety report. Warrington, UK. 11 s.
GOOSE M. , 2004. All measures necessary under the EC Seveso II Directive,
demonstration of safety, step by step. 7 s.
HEALTH AND SAFETY AUTHORITY, 2010. Policy and approach of the health
and safety authority to COMAH: Risk based land use planning. 62 s.
7/25/2019 343344 (1)
71/113
60
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 1999. A guide to the control of
major accident hazards regulations. 145 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 1999. Preparing safety reports. 109
s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2000. A simplified approach to
estimating individual risk. 120 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2001. Reducing risks, protection
people, HSEs decision-making process. 88 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2003. Transport fatal accidents and
FN curves: 1967-2001. 36 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2004. Development of an
intermediate societal risk methodology. 152 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2007. Proposals for revised policies
to address societal risk around onshore non-nuclear major hazard
installations. 42 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2009a. Evidence or otherwise of
scale aversion: public reactions to major disasters. 45 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2009b. PADHI HSEs land use
planning methodology. 27 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2009c. Societal risk: initial briefing
to societal risk technical advisory group. 74 s.
HEINRICHS P. , FELL R. , 1995. Acceptable risks for major infrastructure. A. A.
Balkema. , Brookfield, USA. 86 s.
HENDERSHOT D. C. , 2009. A simple problem to explain and clarify the principles
of risk calculation. Bristol. 20 s.
INSTITUTE FOR SYSTEMS INFORMATICS AND SAFETY, 1999. Guidance on
land use planning as required by council directive 96/82/EC (Seveso II). Italy.
35 s.
KIRCHSTEIGER C. , 1998. Risk assessment and management in the context
7/25/2019 343344 (1)
72/113
61
MAGUIRE R , 2009. So how do you make a full ALARP justification? Introducing
the accident tetrahedron as a guide for appreoaching completeness.
Burlington, USA. 8 s.
MAGUIRE R. , 2006. Safety cases and safety reports: meaning, motivation and
management. Ashgate Publishing Company. Burlington, USA. 179 s.
MANNAN S. , 2005. Lees loss prevention in the process industries. Elsevier Inc.
Texas, USA. 3708 s.
MAZUREK J. V. , 1996. The role of health risk assessment and cost benefit analysis
in environmental decision making in selected countries: an initial survey.
Washington DC, USA. 43 s.
MELCHERS R. E. , 2001. On the ALARP approach to risk management. Australia.
15 s.
MINISTERIA VAN VERKEER EN WATERSTAAT, 2005a. Guidelines for
quantitative risk assessment. Publication Series on Dangerous Substances
(PGS 3).237 s.
MINISTERIA VAN VERKEER EN WATERSTAAT, 2005b. Methods for the
calculation of physical effects. Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen 2. 870 s.
MINISTRY OF DEFENCE, 2007. Safety Management Requirements for Defence
Systems. Defence Standard 00-56. 22 s. of the Seveso II directives. Elsevier
Inc. Amsterdam, The Netherlands. 536 s.
OKSTAD E. , HOKSTAD P. , 2009. Risk acceptance criteria for the regulation of
dangerous substances. SINTEF Industrial Management, Department of Safety
and Reliability, Trondheim, Norway. 8 s.
OLSSON F. , 1999. An engineering approach to determine acceptable risk. Lund
University, Sweden. 12 s.
REDMILL F. , 2010. ALARP explored. University of Newcastle upon Tyne,
Computer Science, Claremont Tower, England, 45 s.
TRBOJEVIC V. M. , 2009. Risk criteria in EU, London, UK. 6 s.
YASSERS. , MAHANR. B. , 2009. Examining the ALARP principle. UK. 18 s.
http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059 (Eriim tarihi: 08.07.2013)
http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1060 (Eriim tarihi: 08.07.2013)
7/25/2019 343344 (1)
73/113
62
7/25/2019 343344 (1)
74/113
63
ZGEM
Zbeyde Burcu Mercan, 1985 ylnda Ispartada d