VIETNAM NATIONAL UNIVERSITY HCM CITYVIETNAM NATIONAL UNIVERSITY HCM CITY

Prof.Dr. Vu Tinh

TRIÊT HOCTRIÊT HOC

Chương trinh dung cho Chương trinh dung cho

hoc viên cao hoc va nghiên cưu sinhhoc viên cao hoc va nghiên cưu sinh

không thuôc chuyênn nganh Triêt hockhông thuôc chuyênn nganh Triêt hoc

Khai lươcKhai lươc

LICH SƯ TRIÊT HOC LICH SƯ TRIÊT HOC PHƯƠNG ĐÔNGPHƯƠNG ĐÔNG

CÔ - TRUNG ĐAICÔ - TRUNG ĐAI

LICH SƯ TRIÊT HOCLICH SƯ TRIÊT HOC

TRUNG QUÔCTRUNG QUÔC

Phân thư nhâtPhân thư nhât

NHƯNG VÂN ĐÊ NHƯNG VÂN ĐÊ CHUNGCHUNG

I. I. PHÂN KY LSTH PHÂN KY LSTH TRUNG QUÔC TRUNG QUÔC

CÔ - TRUNG ĐAI CÔ - TRUNG ĐAI

LSTH Trung Quôc cô – trung đai co thê chia LSTH Trung Quôc cô – trung đai co thê chia thanh 3 thơi ky:thanh 3 thơi ky:

1. 1. Tư thơi Tam Đai đên nha TânTư thơi Tam Đai đên nha Tân

(TK XXI TCN – 221 TCN).(TK XXI TCN – 221 TCN).

2.2. Tư thơi nha Tân đên thơi Thâp QuôcTư thơi nha Tân đên thơi Thâp Quôc

(Tư 221 TCN – năm 960).(Tư 221 TCN – năm 960).

3.3. Tư thơi Tông đên cân đaiTư thơi Tông đên cân đai

(Tư năm 960 – TK XIX).(Tư năm 960 – TK XIX).

1. 1. THƠI KY THƯ NHÂTTHƠI KY THƯ NHÂT

Tư Tam Đai - nha Tân (XXI TCN – 221 TCN)Tư Tam Đai - nha Tân (XXI TCN – 221 TCN)

ThơiThơi nha Ha, nhưng tư tương vê Âm – Dương, nha Ha, nhưng tư tương vê Âm – Dương, Ngu hanh, Thương Đê, v.v. đa xuât hiên.Ngu hanh, Thương Đê, v.v. đa xuât hiên.

Nha Chu chia thanh 2 giai đoan: Tây Chu va Đông Nha Chu chia thanh 2 giai đoan: Tây Chu va Đông Chu.Chu.

+ Thơi Tây Chu+ Thơi Tây Chu xa hôi ôn đinh.xa hôi ôn đinh.

+ Thơi Đông Chu+ Thơi Đông Chu chiên tranh triên miên, chiên tranh triên miên, xa hôi loan lac. xa hôi loan lac.

Nhu câu giai quyêt nhưng vân đê vê binh, loan, Nhu câu giai quyêt nhưng vân đê vê binh, loan, tri nươc, mâu hinh con ngươi ly tương, mâu tri nươc, mâu hinh con ngươi ly tương, mâu hinh xa hôi ly tương, v.v. đươc đăt ra.hinh xa hôi ly tương, v.v. đươc đăt ra.

Nhiêu hoc thuyêt đa ra đơi nhăm giai quyêt Nhiêu hoc thuyêt đa ra đơi nhăm giai quyêt nhưng vân đê nay, tao nên hiên tươngnhưng vân đê nay, tao nên hiên tương “Bach “Bach gia chư tư”.gia chư tư”.

Tuy nhiêu song cac Tuy nhiêu song cac hoc thuyêt chia thanh hoc thuyêt chia thanh 6 phai lơn, goi la “Luc 6 phai lơn, goi la “Luc

gia”, gômgia”, gôm

1. Nho gia1. Nho gia

2. Măc gia2. Măc gia

3. Đao gia3. Đao gia

4. Danh gia4. Danh gia

5. Âm - Dương gia5. Âm - Dương gia

6. Phap gia6. Phap gia

1.1. Tư tương cơ ban 1.1. Tư tương cơ ban cua Nho giacua Nho gia

Nho gia đươc sang lâp Nho gia đươc sang lâp bơi bơi Không Tư Không Tư (551 TCN – (551 TCN – 479 TCN); đươc 479 TCN); đươc Manh Tư Manh Tư (372 TCN – 289 TCN);(372 TCN – 289 TCN);

Tuân TưTuân Tư (331 TCN – 288 (331 TCN – 288 TCN) va cac triêu TCN) va cac triêu Han, Han, Đương, Tông, Minh, Đương, Tông, Minh, Thanh Thanh bô sung, hoan bô sung, hoan thiên.thiên.

Triêt hoc Nho gia đê câp đên nhiêu nôi dung Triêt hoc Nho gia đê câp đên nhiêu nôi dung qua:qua:

- Thuyêt Thiên mênh;- Thuyêt Thiên mênh;

- Thuyêt Chinh danh;- Thuyêt Chinh danh;

- Quan điêm vê nhân tri, đưc tri, lê tri;- Quan điêm vê nhân tri, đưc tri, lê tri;

- Quan điêm vê quân tư vơi tư cach la - Quan điêm vê quân tư vơi tư cach la mâu mâu ngươi ly tương. ngươi ly tương.

- V.v.- V.v.

1.2. Tư tương cơ ban cua Măc gia1.2. Tư tương cơ ban cua Măc gia

Măc gia đươc sang lâp bơi Măc Tư (479 TCN – 381 Măc gia đươc sang lâp bơi Măc Tư (479 TCN – 381 TCN). Tư tương cơ ban cua Măc gia đươc thê hiên qua:TCN). Tư tương cơ ban cua Măc gia đươc thê hiên qua:

- Thuyêt Phi Thiên mênh;- Thuyêt Phi Thiên mênh;

- Thuyêt Kiêm ai;- Thuyêt Kiêm ai;

- Thuyêt Tam biêu;- Thuyêt Tam biêu;

- Quan điêm thương đông, tiêt dung,- Quan điêm thương đông, tiêt dung,

tiêt tang, v.v.tiêt tang, v.v.

1.3. Tư tương cơ ban 1.3. Tư tương cơ ban cua Đao giacua Đao gia

Đao gia đươc sang lâp bơi Đao gia đươc sang lâp bơi Lao Tư Lao Tư (TK thư VI (TK thư VI

TCN), sau đo đươc TCN), sau đo đươc Dương TưDương Tư (395 TCN – (395 TCN –

335 TCN), 335 TCN), Trang Tư Trang Tư (369 TCN – 286 TCN) (369 TCN – 286 TCN)

phat triênphat triên

Tư tương cơ ban cua Tư tương cơ ban cua Đao gia đươc thê Đao gia đươc thê hiên quahiên qua

Hoc thuyêt vê “Đao”;Hoc thuyêt vê “Đao”;

Thuyêt “Vô vi”.Thuyêt “Vô vi”.

1.4. Tư tương cơ ban 1.4. Tư tương cơ ban cua Danh giacua Danh gia

Đai diên cho Danh gia la Đai diên cho Danh gia la Huê ThiHuê Thi (370 TCN – 310 (370 TCN – 310 TCN) va TCN) va Công Tôn LongCông Tôn Long

(320 – 250 TCN)(320 – 250 TCN)

Danh gia Danh gia tuyêt đôi hoa tuyêt đôi hoa tinh tương đôitinh tương đôi cua van cua van

vât va lâp luân theo vât va lâp luân theo dang dang nguy biên nguy biên

1.5. Tư tương cơ ban 1.5. Tư tương cơ ban cua Âm - Dương giacua Âm - Dương gia

Âm - Dương gia la sư Âm - Dương gia la sư hơp nhât cua hơp nhât cua thuyêt Âm thuyêt Âm DươngDương va va thuyêt Ngu thuyêt Ngu hanh.hanh. Ca 2 thuyêt nay Ca 2 thuyêt nay đêu xuât hiên vao thơi đêu xuât hiên vao thơi nha Ha.nha Ha.

Thuyêt Âm – DươngThuyêt Âm – Dương

chu yêu đê câp đên sư vân chu yêu đê câp đên sư vân hanh cua vu tru. Theo hanh cua vu tru. Theo

thuyêt nay, tư Vô cưc đên thuyêt nay, tư Vô cưc đên Thai cưc va Thai cưc va moi biên đôi moi biên đôi trong vu tru đêu băt đâu trong vu tru đêu băt đâu

tư sư tương tac giưa 2 thê tư sư tương tac giưa 2 thê lưc vưa đôi lâp, vưa lưc vưa đôi lâp, vưa

không tach rơi nhau la Âm không tach rơi nhau la Âm va Dương va Dương

Thuyêt Ngu hanhThuyêt Ngu hanh

chu yêu đê câp đên cơ câu chu yêu đê câp đên cơ câu cua vu tru. Theo thuyêt nay, cua vu tru. Theo thuyêt nay, Ngu hanh (5 chât đâu tiên Ngu hanh (5 chât đâu tiên cua vu tru) la Kim, Môc, cua vu tru) la Kim, Môc, Thuy, Hoa, Thô. Moi vât đêu Thuy, Hoa, Thô. Moi vât đêu ưng vơi Ngu hanh. ưng vơi Ngu hanh. Ngu Ngu hanh tương sinh, tương hanh tương sinh, tương thăng tao ra qua trinh sinh thăng tao ra qua trinh sinh thanh, chuyên hoa, huy diêt.thanh, chuyên hoa, huy diêt.

1.6. Tư tương cơ ban 1.6. Tư tương cơ ban cua Phap giacua Phap gia

Ngươi khơi xương ra Ngươi khơi xương ra Phap gia la Phap gia la Quan Trong Quan Trong (TK VI TCN) nhưng đai (TK VI TCN) nhưng đai diên tiêu biêu cho phai diên tiêu biêu cho phai

nay la nay la Han Phi TưHan Phi Tư (280 (280 TCN – 233 TCN) TCN – 233 TCN)

Tư tương cơ ban cua Phap gia laTư tương cơ ban cua Phap gia la

dung hinh phap đê tri nươc.dung hinh phap đê tri nươc.

Theo Theo HanHan Phi Tư Phi Tư

Phap tri la sư tông hơp giưa Phap tri la sư tông hơp giưa phap, thê, thuât.phap, thê, thuât.

+ Phap+ Phap la moi quy đinh, luât lê ma dân phai theo.la moi quy đinh, luât lê ma dân phai theo.

+ Thê+ Thê la thê lưc, quyên uy cua ngươi câm quyên. la thê lưc, quyên uy cua ngươi câm quyên.

+ Thuât+ Thuât la cach thưc, thu thuât tri vi đât nươc. la cach thưc, thu thuât tri vi đât nươc.

2. THƠI KY THƯ HAI2. THƠI KY THƯ HAI

Tư nha Tân đên hêt Tư nha Tân đên hêt thơi Ngu Đaithơi Ngu Đai

(Tư 221 TCN – 960)(Tư 221 TCN – 960)

Thơi Tân – Han đât nươc Trung Thơi Tân – Han đât nươc Trung Quôc thông nhât.Quôc thông nhât.

Bach gia chư tưBach gia chư tư tiêp tuc phat tiêp tuc phat triên nhưng đa co sư dung triên nhưng đa co sư dung

hơp vơi tư tương hơp vơi tư tương Phât giaoPhât giao tư tư Ân Đô du nhâp vaoÂn Đô du nhâp vao

3. 3. THƠI KY THƯ BATHƠI KY THƯ BA

TưTư nha Tông (960) đên TK XIX nha Tông (960) đên TK XIX

Thơi Tông, Nho gia đươc đê cao. Tư tương Thơi Tông, Nho gia đươc đê cao. Tư tương Nho, Phât dung hơp vơi nhau tao thanhNho, Phât dung hơp vơi nhau tao thanh Ly hoc. Ly hoc.

Thơi Thanh xuât hiên Thơi Thanh xuât hiên Thưc hoc.Thưc hoc. Cac nha tư Cac nha tư tương tiên hanh tông kêt cuôc tranh cai vê tương tiên hanh tông kêt cuôc tranh cai vê Hư Hư va Vô va Vô (Đông va Tinh),(Đông va Tinh), Tâm va Vât Tâm va Vât (Tri va Hanh).(Tri va Hanh).

II. II. MÔT SÔ NHÂN ĐINH VÊ TRIÊT HOC MÔT SÔ NHÂN ĐINH VÊ TRIÊT HOC TRUNG QUÔC CÔ - TRUNG ĐAITRUNG QUÔC CÔ - TRUNG ĐAI

La nên triêt hoc hêt sưc La nên triêt hoc hêt sưc phong phu. phong phu.

Mang tinh Mang tinh hương nôi,hương nôi, Cac hoc thuyêt tâp trung Cac hoc thuyêt tâp trung nhiêu vao cac vân đê nhiêu vao cac vân đê chinh tri – xa hôi, luân ly, chinh tri – xa hôi, luân ly, đao đưc.đao đưc.

Sư dung ngôn ngư nhiêu tinh Sư dung ngôn ngư nhiêu tinh hinh trương, ân du hinh trương, ân du đê diên đat tư tương.đê diên đat tư tương.

Phân thư haiPhân thư hai

NÔI DUNG CƠ BAN NÔI DUNG CƠ BAN CUACUA

TRIÊT HOC NHOTRIÊT HOC NHO GIA GIA

I. THIÊN MÊNHI. THIÊN MÊNH

Co Co mênh Trơi, y Trơi.mênh Trơi, y Trơi. Van vât trong vu tru vân Van vât trong vu tru vân hanh theo mênh Trơi, y Trơi.hanh theo mênh Trơi, y Trơi.

Co Co Quy, Thân. Quy, Thân. Quy, Thân do khi thiêng trong Quy, Thân do khi thiêng trong trơi đât tao thanh. Quy Thân không chi phôi trơi đât tao thanh. Quy Thân không chi phôi cuôc sông cua con ngươi.cuôc sông cua con ngươi.

Con ngươi phai hoc tâp nô lưc, lam viêc tân Con ngươi phai hoc tâp nô lưc, lam viêc tân tâm con viêc thanh, bai latâm con viêc thanh, bai la thuôc y Trơi. thuôc y Trơi.

II. CHINH DANHII. CHINH DANH

2.1. “Danh” va “chinh danh”2.1. “Danh” va “chinh danh”

Danh Danh

Tên goi cua môi vât, môi ngươi trong môi môt Tên goi cua môi vât, môi ngươi trong môi môt quan hê nhât đinh.quan hê nhât đinh.

Môi danh đêu co nhưng yêu câu vê ca cai Môi danh đêu co nhưng yêu câu vê ca cai đươcđươc va cai va cai phaiphai cua no.cua no.

Chinh danhChinh danh

Ngươi nao, vât nao mang danh nao phai Ngươi nao, vât nao mang danh nao phai đươc đươc thưc hiênthưc hiên nhưng yêu câu ma danh ây cho phep nhưng yêu câu ma danh ây cho phep va phai va phai thưc hiên băng đươc thưc hiên băng đươc nhưng yêu câu ma nhưng yêu câu ma danh ây đoi hoi; nêu không phai chuyên sang danh ây đoi hoi; nêu không phai chuyên sang môt danh khac cho tương ưng vơi kha năng, môt danh khac cho tương ưng vơi kha năng, tương ưng vơi điêu kiên cua minh.tương ưng vơi điêu kiên cua minh.

Đôi lâp vơi chinh danh laĐôi lâp vơi chinh danh la loan danh. loan danh. Loan danh Loan danh xa hôi se loan.xa hôi se loan.

2.2. Ngu luân2.2. Ngu luân

5 môi quan hê cơ ban5 môi quan hê cơ ban phan anh quan hê cua phan anh quan hê cua cac danh cơ ban trong xa hôicac danh cơ ban trong xa hôi

1. 1. QuânQuân ThânThân

2.2. PhuPhu TưTư

3.3. Phu Phu PhuPhu

4.4. HuynhHuynh ĐêĐê

5.5. Băng hưuBăng hưu

2.3. Tam cương2.3. Tam cương

3 môi quan hê3 môi quan hê cơ ban cua Ngu luân.cơ ban cua Ngu luân.

1.1. QuânQuân ThânThân

2.2. Phu Phu TưTư

3.3. PhuPhu PhuPhu

4.4. HuynhHuynh ĐêĐê

5.5. Băng hưuBăng hưu

Vê “xư” va “sư” trong Tam cươngVê “xư” va “sư” trong Tam cương

XƯXƯ SƯSƯ

1.1. QuânQuân ThânThân

2.2. PhuPhu TưTư

3.3. PhuPhu PhuPhu

4.4. HuynhHuynh ĐêĐê

5.5. BăngBăng HưuHưu

Yêu câu cua vê “Sư”Yêu câu cua vê “Sư”

XƯXƯ SƯSƯ

1.1. QuânQuân ThânThân

2.2. PhuPhu TưTư

3.3. PhuPhu PhuPhu

4.4. HuynhHuynh ĐêĐê

5.5. Băng hưuBăng hưu

TrungTrung

HiêuHiêu

Tam tong, Tư đưcTam tong, Tư đưc

TRUNGTRUNG

Long thanh thưc, tin Long thanh thưc, tin tương, trung chinh, tương, trung chinh,

trung thanh tuyêt đôi trung thanh tuyêt đôi vơi Thiên Tư vơi Thiên Tư 忠忠

HIÊUHIÊU

Long kinh trong, tuân Long kinh trong, tuân thu, phung dương, gin thu, phung dương, gin giư thanh danh phu mâu giư thanh danh phu mâu va duy tri noi giông.va duy tri noi giông.孝

三从 三从 TAM TONGTAM TONG

3 môi quan hê ngươi 3 môi quan hê ngươi con gai phai theo: con gai phai theo:

Theo cha, theo Theo cha, theo chông, theo conchông, theo con

TƯ ĐƯCTƯ ĐƯC

4 đưc cơ ban cua 4 đưc cơ ban cua ngươi phu nư: ngươi phu nư:

Công – Dung – Ngôn Công – Dung – Ngôn – Hanh.– Hanh.

四德四德

2.4. Ngu thương2.4. Ngu thương

5 phâm chât ma danh la5 phâm chât ma danh la ngươi (nhân)ngươi (nhân) cân tu dương, cân tu dương, ren luyên đê đat đươc.ren luyên đê đat đươc.

Không Tư, Manh Tư, Tuân Tư đê câp nhiêu đên Không Tư, Manh Tư, Tuân Tư đê câp nhiêu đên nhưng phâm chât ma con ngươi cân co, như: Nhân, nhưng phâm chât ma con ngươi cân co, như: Nhân, nghia, lê, tri, tin, trung, hiêu, dung, đê, v.v. Đên đơi nghia, lê, tri, tin, trung, hiêu, dung, đê, v.v. Đên đơi nha Han, cung viêc đưa Tam cương vao hoc thuyêt, nha Han, cung viêc đưa Tam cương vao hoc thuyêt, Đông Trong Thư đa khai quat nhưng phâm chât nay Đông Trong Thư đa khai quat nhưng phâm chât nay thanhthanh Ngu thương: Ngu thương:

Nhân - Nghia - Lê - Tri - Tin Nhân - Nghia - Lê - Tri - Tin

NHÂNNHÂN

“ “Nhân” mang nhiêu nghia Nhân” mang nhiêu nghia như: đưc ơ tâm, ôn hoa, như: đưc ơ tâm, ôn hoa,

kinh, hiêu, thuân, v.v. kinh, hiêu, thuân, v.v. nhưng nghia quan trong nhưng nghia quan trong

nhât cua “nhân” la nhât cua “nhân” la yêu yêu ngươi (ai nhân).ngươi (ai nhân).

““Nhân” la phâm chât hang Nhân” la phâm chât hang đâu trong Ngu thương, la đâu trong Ngu thương, la

gôc rê cua nhưng phâm gôc rê cua nhưng phâm chât khac.chât khac.

仁

NGHIANGHIA

““NghiaNghia” cung mang nhiêu y ” cung mang nhiêu y nghia, như: Lam viêc chinh nghia, như: Lam viêc chinh đai, thuân theo mênh Trơi, đai, thuân theo mênh Trơi, ky cương, v.v. nhưng khai ky cương, v.v. nhưng khai quat nhât, “nghia” la quat nhât, “nghia” la tư kim tư kim chê minh đê lan theo nhưng chê minh đê lan theo nhưng điêu phai lamđiêu phai lam môt cach hao môt cach hao hiêp cho hơp vơi danh va hiêp cho hơp vơi danh va bôn phân cua minh.bôn phân cua minh.

义

LÊLÊ

““Lê”| đươc hiêu la Lê”| đươc hiêu la hê thông hê thông nhưng quy tăc, chuân mưc nhưng quy tăc, chuân mưc đôi vơi toan bô cuôc sông đôi vơi toan bô cuôc sông

cua con ngươi nhăm duy tri cua con ngươi nhăm duy tri trât tư cac quan hê.trât tư cac quan hê.

““Lê” quan trong thư hai, sau Lê” quan trong thư hai, sau “nhân” vi “lê” đươc coi như “nhân” vi “lê” đươc coi như

phương tiên đê thưc hiên phương tiên đê thưc hiên “nhân”“nhân”

礼

““Lê”Lê” đươc chia thanh 5 loai: đươc chia thanh 5 loai:

1). Cat lê.1). Cat lê.

2). Hung lê.2). Hung lê.

3). Tân lê.3). Tân lê.

4). Gia lê.4). Gia lê.

5). Quân lê.5). Quân lê.

TRITRI

““Tri” la sư hiêu biêt vê Tri” la sư hiêu biêt vê Thiên đao va Nhân đaoThiên đao va Nhân đao

Đê co “tri” phai hoc Đê co “tri” phai hoc

Sach khai sang “tri” la Ngu Sach khai sang “tri” la Ngu kinh: Kinh Dich, Kinh Thi, kinh: Kinh Dich, Kinh Thi, Kinh Thư, Kinh Lê, Kinh Kinh Thư, Kinh Lê, Kinh Nhac. Nhac.

智智

信信TINTIN

Tin la long thanh thưc, Tin la long thanh thưc, tin tương va giư lơi hưa.tin tương va giư lơi hưa.

Tin la gôc rê cua tinh Tin la gôc rê cua tinh ban, đâu môi cua sư ban, đâu môi cua sư

thanh công, rương côt thanh công, rương côt cua moi quan hê.cua moi quan hê.

III. TRI NƯƠCIII. TRI NƯƠC

Nho gia chu trương:Nho gia chu trương:

- Nhân tri, đưc tri, lê tri.- Nhân tri, đưc tri, lê tri.

- Nhưng yêu câu cơ ban ma ngươi câm quyên - Nhưng yêu câu cơ ban ma ngươi câm quyên phai thưc hiên đôi vơi quôc gia:phai thưc hiên đôi vơi quôc gia:

+ Lương thưc dôi dao;+ Lương thưc dôi dao;

+ Binh hung, tương manh;+ Binh hung, tương manh;

+ Dân tin ơ đăng câp câm quyên.+ Dân tin ơ đăng câp câm quyên.

IV. GIAO DUCIV. GIAO DUC

Nho gia chu trương:Nho gia chu trương:

- “Hưu giao vô loai”.- “Hưu giao vô loai”.

- Sach đê khai sang la “Ngu kinh”.- Sach đê khai sang la “Ngu kinh”.

- - Nguyên tăc giao duc:Nguyên tăc giao duc:

+ Lam gương.+ Lam gương.

+ Gơi mơ.+ Gơi mơ.

+ Day theo đôi tương.+ Day theo đôi tương.

+ Hoc đi đôi vơi hanh.+ Hoc đi đôi vơi hanh.

+ V.v.+ V.v.

MÔT SÔ NHÂN ĐINH MÔT SÔ NHÂN ĐINH

VÊ TRIÊT HOC NHO GIAVÊ TRIÊT HOC NHO GIA

1. Triêt hoc Nho gia la triêt hoc 1. Triêt hoc Nho gia la triêt hoc hương nôi. hương nôi.

2. Triêt hoc Nho gia la 2. Triêt hoc Nho gia la triêt hoc vê đao đưc;triêt hoc vê đao đưc;

tuyêt đôi hoa vai tro cua đao đưctuyêt đôi hoa vai tro cua đao đưc đôi vơi viêc đôi vơi viêc tri nươc, xây dưng mô hinh xa hôi ly tương, tri nươc, xây dưng mô hinh xa hôi ly tương, xây dưng mâu ngươi ly tương. xây dưng mâu ngươi ly tương.

3. 3. TriêtTriêt hoc Nho gia năng tư tương hoc Nho gia năng tư tương “vong cô”. “vong cô”.

Phân thư baPhân thư ba

NHO GIAO NHO GIAO

VƠI VIÊT NAMVƠI VIÊT NAM

Năm 111 TCNNăm 111 TCN nươc ta bi nha Tây Han xâm lươc. nươc ta bi nha Tây Han xâm lươc.

Năm 23Năm 23 nươc ta chinh thưc bi nha Đông Han đô hô. nươc ta chinh thưc bi nha Đông Han đô hô.

Han Vu Đê đưa ngươi Trung Quôc sang ơ lân vơi dân Han Vu Đê đưa ngươi Trung Quôc sang ơ lân vơi dân ta, cho dưng trương day tiêng Han va day “lê”, “nghia” ta, cho dưng trương day tiêng Han va day “lê”, “nghia” theo nôi dung cua Nho giatheo nôi dung cua Nho gia

Thơi Tam Quôc (220 – 264)Thơi Tam Quôc (220 – 264), ơ Trung Quôc , ơ Trung Quôc chiên tranh triên miên nên nhiêu danh sy chay chiên tranh triên miên nên nhiêu danh sy chay sang nươc ta đê lanh nan. Ho dưng nha ban sang nươc ta đê lanh nan. Ho dưng nha ban chuyên thi, thư, lê, nghia,v.v.chuyên thi, thư, lê, nghia,v.v.

Dân ta thây nhiêu nôi dung thuôc đao ly lam Dân ta thây nhiêu nôi dung thuôc đao ly lam ngươi nên cung tư dưng trương, mơi cac danh ngươi nên cung tư dưng trương, mơi cac danh sy day nhưng tư tương trên cho con em minh.sy day nhưng tư tương trên cho con em minh.

Tuy vây, tư đơi nha Han cho đên nha Đương Tuy vây, tư đơi nha Han cho đên nha Đương (923 – 935), Ngu Đai (907 – 960), Nho giao vân (923 – 935), Ngu Đai (907 – 960), Nho giao vân chưa phat triên ơ nươc ta.chưa phat triên ơ nươc ta.

Năm 938, Năm 938, Ngô Quyên đanh tan quân Nam Han, Ngô Quyên đanh tan quân Nam Han, nươc ta đôc lâp.nươc ta đôc lâp.

Năm 965, Năm 965, nươc ta xay ra nan “Thâp nhi sư nươc ta xay ra nan “Thâp nhi sư quân”, Đinh Bô Linh dep tan loan, lây tên nươc quân”, Đinh Bô Linh dep tan loan, lây tên nươc la Đai Cô Viêt.la Đai Cô Viêt.

Vao cac đơi Ngô – Đinh – Tiên Lê,Vao cac đơi Ngô – Đinh – Tiên Lê, viêc giao duc viêc giao duc ơ nươc ta chưa đươc giơi câm quyên quan tâm ơ nươc ta chưa đươc giơi câm quyên quan tâm nhiêu. Hiêu tư tương cua Nho gia chu yêu vân nhiêu. Hiêu tư tương cua Nho gia chu yêu vân la cac nha sư thuôc tâng lơp tri thưc.la cac nha sư thuôc tâng lơp tri thưc.

Đơi nha Ly,Đơi nha Ly, cac vi vua đêu thông thao kinh Phât cac vi vua đêu thông thao kinh Phât va gioi chư Han. Tư tương đôc tôn thơi ky nay va gioi chư Han. Tư tương đôc tôn thơi ky nay vân la Phât giao.vân la Phât giao.

Tư tương cua Nho gia Tư tương cua Nho gia chinh thưc trơ thanh nôi chinh thưc trơ thanh nôi

dung giao duc ơ nươc dung giao duc ơ nươc ta khi ta khi Ly Thanh Tông Ly Thanh Tông

cho xây cho xây Văn MiêuVăn Miêu thơ thơ Không Tư vao năm Không Tư vao năm

1070;1070; Ly Nhân Tông tô Ly Nhân Tông tô chưc chưc thi Nho hocthi Nho hoc vao vao

năm năm 10751075 va xây va xây Quôc Quôc Tư GiamTư Giam vao năm vao năm

1076.1076. Tư đo, Nho giao Tư đo, Nho giao băt đâu phat triên manh băt đâu phat triên manh

Sau khi lên ngôi,Sau khi lên ngôi, Gia Gia LongLong đinh đô ơ Huê, đinh đô ơ Huê, lây Nho giao lam lây Nho giao lam quôc giao; quôc giao; lâp Văn lâp Văn Miêu ơ cac tinh, Văn Miêu ơ cac tinh, Văn Chi ơ cac phu đê suy Chi ơ cac phu đê suy tôn Không Tư, tao tôn Không Tư, tao điêu kiên cho Nho điêu kiên cho Nho hoc phat triên.hoc phat triên.

Năm 1862, Phap nô sung chiêm Nam Ky.Năm 1862, Phap nô sung chiêm Nam Ky.

Năm 1867, Phap bai bo Nho hoc ơ Nam Ky.Năm 1867, Phap bai bo Nho hoc ơ Nam Ky.

Năm 1872, Phap đanh chiêm Băc Ky.Năm 1872, Phap đanh chiêm Băc Ky.

Năm 1882, Phap đanh chiêm Trung Ky.Năm 1882, Phap đanh chiêm Trung Ky.

Năm 1915,Phap bai bo Nho hoc ơ Băc Ky.Năm 1915,Phap bai bo Nho hoc ơ Băc Ky.

Năm 1919, Phap bai bo Nho hoc ơ Trung Ky.Năm 1919, Phap bai bo Nho hoc ơ Trung Ky.

Nho hoc chinh thưc bi xoa khoi ngôi quôc giao./.Nho hoc chinh thưc bi xoa khoi ngôi quôc giao./.