3ระบบอวยัวะในสตัวมี์กระดกูสนัหลงั

บทนําสตัว์ (multicellular organism) ประกอบดว้ยอวยัวะต่างๆ

เป็นระบบ เรยีกว่า ระบบอวยัวะ (organ system) ตวัอยา่งเช่น ระบบยอ่ยอาหาร (digestive system) ระบบไหลเวยีนเลอืด (circulatory system) ระบบต่อมไรท่้อ (endocrine system) ระบบขบัถ่าย (excretorysystem) ระบบสบืพนัธุ์ (reproductive system) และระบบประสาท (nervous system) เป็นตน้ แมว้่าแต่ละระบบต่างมี แต่กจ็ะทํางานรว่มกนัและประสานกนั รกัษาภาวะธาํรงดุล (homeostasis)

ชวีติของสตัว ์ เช่น การควบคุมอุณหภมู ิ การควบคุมสมดุความเป็นกรด-เบส ของของเหลวในรา่งกาย เป็นตน้ หากภาวะดงักล่าวเกดิเสยีสมดุลไป ยอ่มจะส่งผลต่อการดํารงชวีติและความอยูร่อดของสตัวไ์ด้

กายวภิาคศาสตร์ (anatomy)(functional anatomy) ของระบบ

อวยัวะในสตัวม์กีระดกูสนัหลงัอวยัว

วตัถปุระสงคเ์ชิงพฤติกรรมสามารถ

1. ของระบบอวยัวะภายในของกบไดอ้ย่างถูกวธิี2. บอกตําแหน่ง รปูรา่ง ส่วนประกอบของ อวยัวะ และระบบอวยัวะ

อวยัวะในระบบอวยัวะต่างๆ ของกบ3.

โครงสรา้งและการทํางานของระบบอวยัวะต่างๆ4.

วสัดแุละอปุกรณ์1. กบนา (Hoplobatrachus rugulosus)2.3. ถุงมอืยาง4. ถาดวางผ่าตดั5. สไลดถ์าวรแสดงแผ่นปลายประสาทมอเตอร์6. กลอ้งจลุทรรศน์7. โมเดลโครงกระดกูกบ และโครงกระดกูคน8. โมเดลแสดงอวยัวะภายในของกบ9. วดีทิศัน์แสดง ของระบบอวยัวะภายใน

การปฏิบติันิสติ 2 คน จะไดร้บักบ (euthanasia) โดยการรมดว้ยก๊าซคารบ์อนไดออกไซดเ์กนิขนาดจาํนวน 1 ตวั และทาํการศกึษา

1. ศึกษาลกัษณะโครงสร้างและอวยัวะภายนอก1.1 ของตวักบ1.2 ศกึษาอวยัวะ และช่องเปิดต่างๆ ไดแ้ก่

- ตา (eye)- (nictitating membrane)- รจูมกู (nostril หรอื external nare)- ปาก (mouth)- (tympanic membrane, tympanum หรอื eardrum)- รเูปิดโคลเอกา (cloacal opening)- ถุงเสยีง (vocal sac)

2. ศึกษาระบบอวยัวะของกบจบักบวางหงายบนถาดผ่าตดั ใชป้ากคบี (forceps) คบี ใชก้รรไกรตดัเจาะหนงัหน้าทอ้งใหข้าดเป็นรู แลว้สอดปลายกรรไกรลงไป ไล่ตดัหนงัขากรรไและล่าง ( 3.1) และเสน้ กลางหน้าทอ้ง เรยีกว่า lineaalba ใหข้าดเป็นรู โดยทาํเช่นเดยีวกบัการตดัหนงัหน้าทอ้ง ให้

เสน้กลางลาํตวั จะมหีลอดเลอืดเกาะตดิแน่นอยู่ ใชเ้ขม็เลาะหลอดและใชก้รรไกรตดั

ศกึษาระบบอวยัวะต่างๆ ของกบ โดย

2.1 (respiratory or gas exchange system) ศกึษาลกัษณะตําแหน่ง ของอวยัวะและรเูปิดต่างๆ ไดแ้ก่1) รจูมกูภายนอก (external nares)2) รจูมกูภายใน (internal nares)3) ช่องลม (glottis)4) ปอด (lung) และ ผวิหนงั (skin)

2.2 ระบบยอ่ยอาหาร (digestive system) ศกึษาลกัษณะ ตําแหน่ง ของอวยัวะและรเูปิดต่างๆไดแ้ก่1) ช่องอาหาร (gullet)2) หลอดอาหาร (esophagus)3) กระเพาะอาหาร (stomach)4) ลาํไสเ้ลก็ส่วนตน้ (duodenum)5) ลาํไสเ้ลก็ส่วนทา้ย (jejunoileum) jejunum หรอื ileum6) ลาํไสใ้หญ่ส่วนโคลอน (colon)7) ไสต้รง (rectum) cloaca8) รเูปิดโคลเอกา้ (cloacal opening)9) ตบั (liver)10) (gallbladder)11) ตบัอ่อน (pancreas)นอกจากอวยัวะต่างๆ ดงักล่าว จะพบกอ้นไขมนั (fat body) และมา้ม (spleen) อยูบ่รเิวณเดยีวกบั

ระบบทางเดนิอาหารดว้ยระยะตวัอ่อน (larval stage) (adult) (immunesystem)

2.3 ระบบหวัใจและหลอดเลอืด (cardiovascular system)1) หวัใจ (heart) มสีามหอ้ง แบ่งเป็นหวัใจหอ้งบน (atrium) 2 หอ้ง (chamber) และหอ้งล่าง

(ventricle) 1 หอ้ง โดยหวัใจหอ้งบนขวาจะรบัเลอืดจากไซนสั เวโนซสั (sinus venosus)นาคาวา หอ้งบนซา้ยรบัเลอืด

จากหลอดเลอืดดาํพลัโมนารี (pulmonary vein)

งเลก็น้อย เลอืดจะออกจากหวัใจทางหลอดเลอืดแดงทรนัคสั อารเ์ทอรโิอซสั (truncus arteriosus)

2) หลอดเลอืดแดง (artery) นําเลอืดออกจากหวัใจไปสู่อวยัวะต่างๆ- ทรนัคสั อารเ์ทอรโิอซสั แยกเป็น 2 ขา้ง ซา้ยและขวา แต่ละขา้งจะแตกออกเป็น 3 แขนง ไดแ้ก่

- พลัโมควิทาเนียส อารค์ (pulmocutaneous arch)

- แคโรตดิ อารค์ (carotid arch)- ซสิทมีกิ อารค์ (systemic arch) เหลอืของรา่งกาย

- ดอรซ์ลั เอออรต์า้ (dorsal aorta) เกดิจากการรวมกนัของซสิทมีกิ อารค์ ดา้นซา้ยและขวา อยู่

- หลอดเลอืดแดงซลิเิอโคมเิซนเทอรกิ (coeliacomesenteric artery)ระบบทางเดนิอาหาร

- หลอดเลอืดแดงรนีลั (renal artery)3) หลอดเลอืดดาํ (vein) นําเลอืดจากอวยัวะต่างๆ มทีศิทางกลบัเขา้สู่หวัใจ

(capillary)(portal)

- แอนทเีรยี เวนาคาวา (anterior vena cava) นําเลอืดมาจากส่วนหวั- โพสทเีรยี เวนาคาวา (posterior vena cava)- หลอดเลอืดดาํแอนทเีรยี แอบโดมนิลั (anterior abdominal vein)- หลอดเลอืดดาํเฮพาตกิ (hepatic vein)- หลอดเลอืดดาํเฮพาตกิ พอรท์ลั (hepatic portal vein)- หลอดเลอืดดาํรนีลั พอรท์ลั (renal portal vein)

2.4 ระบบขบัถ่าย (excretory system)1) ไต (kidney)2) ท่อไต (ureter)3) กระเพาะปสัสาวะ (urinary bladder)

2.5 ระบบสบืพนัธุ์ (reproductive system)1) รงัไข่ (ovary) ในเพศเมยี และอณัฑะ (testis) ในเพศผู้ และถุงเสยีง (vocal sac)

เฉพาะเพศผู้

2) ท่อนําไข่ (oviduct)3) ถุงไข่ (ovisac) ไดช้ดัเจนในฤดผูสมพนัธุ์

2.6 ระบบต่อมไรท่้อ (endocrine system)1) ต่อมหมวกไต (adrenal glands) จะเหน็เป็นเสน้สจีางบนผวิของไต2) ตบัอ่อน (pancreas) อยูต่ดิกบัลาํไสเ้ลก็ส่วนตน้ (duodenum)3) อวยัวะสบืพนัธุ์ ไดแ้ก่ รงัไข ่(ovary) และอณัฑะ (testis)

2.7 ระบบประสาท (nervous system) ศกึษาระบบประสาทรอบนอก (peripheral nervous system)1) เสน้ประสาทไขสนัหลงัคู่ 1-9

- Brachial plexus (เกดิจากการรวมกนัของเสน้ประสาทไขสนัหลงัคู่ 2 และ 3)- Sciatic plexus (เกดิจากการรวมกนัของเสน้ประสาทไขสนัหลงัคู่ 7, 8 และ 9)

2) Sympathetic nerve chain3) Ramus communicans sympathetic nerve กบัเสน้ประสาท

ไขสนัหลงั

2.8 ระบบโครงกระดกู (skeletal system) ของกบ และเปรยีบเทยีบกบักระดกูของ

1) Skull2) Humerus3) Radio-ulna ของกบ (radius และ ulna ของคน)4) Vertebral column5) Femur6) Tibio-fibula ของกบ (tibia และ fibula ของคน)7) Urostyle และ ilium ของกบ (pelvic girdle และ pelvis ของคน)

ตวัอย่างของการทาํงานร่วมกนัของระบบอวยัวะต่างๆ ในการควบคมุระดบัสารอาหารในร่างกาย

ต่อม

เป็นหน่วยยอ่ย (monomer)เลก็ส่วนตน้ (duodenum) bile)

รา่งกายทางทวารหนกั (หรอืโคลเอกา้ในกบ)

พอรท์ลั เขา้สู่ตบั ตบัมี

งหลอดเลอืดแดงพลัโมนารี (ผวิหนงัทางหลอดเลอืดแดงพลัโมควิทาเนียส (pulmocutaneous artery)

วบคุมระดบั

renaltubules)

Na+) และซ ีจะถูกขบัออกทางปสัสาวะเขา้สู่หลอดเลอืดโพสทเีรยี เวนาคาวา ต่อไป

(homeostasis)รา่งกายไดร้บัสารอาหารอย่างเหมาะสม อวยัวะต่างๆ ทาํงานไดอ้ย่างปกต ิ และร่างกายเจรญิเตบิโตไดอ้ยา่ง

คาํถามท้ายบท1. อธบิายความหมายและวตัถุประสงคข์องการทาํการณุยฆาตได ้และการทาํการณุยฆาตในกบสามารถใช้

วธิใีดไดบ้า้ง2. จากหวัขอ้ “ตวัอยา่งของการทาํงานรว่มกนัของระบบอวยัวะต่างๆ ในการควบคุมระดบัสารอาหารใน

รา่งกาย”3.4. Portal vein คอือะไร5.

มนุษย์4.1) Cloaca4.2) จาํนวนหอ้งของหวัใจ และเสน้ทางการไหลเวยีนเลอืดผ่านหวัใจ4.3) จาํนวนของเสน้ประสาทไขสนัหลงั

arterial system cloacal opening duodenum pancreasglottis gullet gallbladder jejunoileumadrenal gland truncus arteriosus ovisac portal veinradio-ulna ramus communicans sinus venosus tibio-fibulaurinary bladder venous system vertebral column vocal sac

เอกสารอ้างอิงคลุม้ วชัโรบล. 2510. สตัววทิยาภาคปฏบิตั.ิ ไทยวฒันาพานิชย.์Kaplan, E.H. 1976. Problem Solving in Biology. Macmillan Publishing, New York.Marieb, E.N. 1996. Essentials of human anatomy and physiology. Benjamin-Cummings

Publishing, California.Roberts, M.W.V. 1974. Biology A Function Approach. The English Language Book Society and

Nelson.Tortora, J.G. 1994. Anatomy and Physiology Laboratory Manual. Macmillan College Publishing,

New York.www.herrinhs.org. Last accessed 25th June 2014.www.tcc.trnty.edu. Last accessed 25th June 2014.

3.1 กบวางนอนหงาย แสดงแนวตดัหนงั (ก) (ข)

3.2 รปูรา่งลกัษณะภายนอกของกบ (คลุม้ วชัโรบล, 2510)

3.3 โครงสรา้งภายในช่องปากของกบ (คลุม้ วชัโรบล, 2510)

รปู 3.4 ระบบทางเดนิอาหารของกบ (ดดัแปลงจาก www.tcc.trnty.edu)

3.5 หวัใจกบ A) ดา้นทอ้ง (ventral) และ B) ดา้นหลงั (dorsal)(ดดัแปลงจาก www.herrinhs.org)

3.6 ระบบหลอดเลอืดดาํของกบ (คลุม้ วชัโรบล, 2510)

3.7 ระบบหลอดเลอืดแดงของกบ (คลุม้ วชัโรบล, 2510)

3.8 ระบบหลอดเลอืดแดง และเสน้ประสาทไขสนัหลงักบ (คลุม้ วชัโรบล, 2510)

3.9 อวยัวะสบืพนัธุ ์และอวยัวะขบัถ่ายของกบเพศเมยี (คลุม้ วชัโรบล, 2510)

3.10 อวยัวะสบืพนัธุ ์และอวยัวะขบัถ่ายของกบเพศผู้ (คลุม้ วชัโรบล, 2510)

3.11 ระบบโครงกระดกูของกบ (คลุม้ วชัโรบล, 2510)

3.12 ระบบโครงกระดกูของคน (Marieb, 1996)