1.1.Поим и суштина Поим и суштина на монетарните на монетарните

агрегатиагрегатиВо секоја национална економија, а Во секоја национална економија, а

посебно во пазарните економии посебно во пазарните економии централната банка има задача да ги централната банка има задача да ги планира и да ги следи монетарните планира и да ги следи монетарните

текови,односно тековите на текови,односно тековите на монетарните фактори (парите и монетарните фактори (парите и кредитот), а посебно кредитната кредитот), а посебно кредитната

активност на деловните активност на деловните банки.Следењето на монетарните банки.Следењето на монетарните

текови треба да се врши на макро и на текови треба да се врши на макро и на микроплан.микроплан.

Тоа е потребно заради согледување на Тоа е потребно заради согледување на општата ликвидност на ниво на општата ликвидност на ниво на национална економија и на ниво на национална економија и на ниво на деловните банки.За да може централната деловните банки.За да може централната банка тоа да го оствари,во секоја банка тоа да го оствари,во секоја национална економија се дефинираат национална економија се дефинираат определени монетарни агрегати.Секоја определени монетарни агрегати.Секоја национална економија е должна заради национална економија е должна заради свои потреби да ги дефинира свои потреби да ги дефинира монетарните агрегати.Тоа речиси секогаш монетарните агрегати.Тоа речиси секогаш го прави централната банкаго прави централната банка

За да може да се објаснат За да може да се објаснат монетарните агрегати,треба монетарните агрегати,треба претходно да се објаснат некои претходно да се објаснат некои терминитермини: : aa))паричен или готовински паричен или готовински оптек-што го опфаќа оптекот на оптек-што го опфаќа оптекот на ефективните паричници и кованите ефективните паричници и кованите пари коишто се наоѓаат надвор од пари коишто се наоѓаат надвор од трезорите и касите на централната трезорите и касите на централната банка,на деловните банки,банка,на деловните банки,

бб))обврски по видување-тоа се средствата обврски по видување-тоа се средствата што се наоѓаат на сметките на што се наоѓаат на сметките на централната банка,средствата на централната банка,средствата на претпријатијата на жиро претпријатијата на жиро сметки,слободните средства на сметки,слободните средства на буџетските сметки и сл.Овие средства буџетските сметки и сл.Овие средства можат можат без тешкотии и можат можат без тешкотии и ограничување да се користат како ограничување да се користат како средства за плаќање и средства за плаќање и пресметувања.Најчесто овие средства се пресметувања.Најчесто овие средства се нарекуваат депозити по видување, нарекуваат депозити по видување,

вв))доколку,пак станува збор за доколку,пак станува збор за средства на граѓани на сметки кај средства на граѓани на сметки кај деловните банки,кои поради деловните банки,кои поради определени причини не можат определени причини не можат слободно да бидат користени како слободно да бидат користени како средства за плаќања,се средства за плаќања,се нарекуваат ограничени или нарекуваат ограничени или неактивни депозити,или обврски неактивни депозити,или обврски со рок.со рок.

При определувањето на При определувањето на монетарните агрегати најчесто се монетарните агрегати најчесто се користат следниве три користат следниве три критериумикритериуми: 1) : 1) активноста на активноста на паричните средства во прометот и паричните средства во прометот и плаќањата, 2)ликвидноста на плаќањата, 2)ликвидноста на паричните средства и 3) паричните средства и 3) паричните средства како средства паричните средства како средства во прометот и плаќањата.во прометот и плаќањата.

Монетарните агрегати се дефинираат Монетарните агрегати се дефинираат различно кај одделни теоретичари и различно кај одделни теоретичари и во практиката во одделни во практиката во одделни национални економии.Терминот национални економии.Терминот монетарни агрегати се употребува монетарни агрегати се употребува како заеднички поим за различни како заеднички поим за различни групи финансиски групи финансиски инструменти,односно за парите и за инструменти,односно за парите и за другите финансиски средства слични другите финансиски средства слични на парите.на парите.

2.Видови на монетарни 2.Видови на монетарни агрегатиагрегати

Во монетарната теорија и политика во Во монетарната теорија и политика во основа ги среќаваме следниве основа ги среќаваме следниве монетарни агрегатимонетарни агрегати: : а)парична маса, а)парична маса, б)ликвидни средства, в)вкупни б)ликвидни средства, в)вкупни ликвидни средства , и г) вкупни ликвидни средства , и г) вкупни депозити.Тие се резултат на депозити.Тие се резултат на теоретскиот и емпирискиот пристап теоретскиот и емпирискиот пристап во групирањето на средствата во групирањето на средствата според степенот на нивната според степенот на нивната ликвидност.ликвидност.

2.1.Парична маса2.1.Парична маса

Иако поимот парична маса,како збир на Иако поимот парична маса,како збир на финансиски инструменти кои вршат финансиски инструменти кои вршат функција на пари,или само функција на функција на пари,или само функција на прометно средство и средство за прометно средство и средство за плаќање е јасен сепак содржината на тој плаќање е јасен сепак содржината на тој термин се објаснува за различни термин се објаснува за различни начини.Досегашните обиди да се начини.Досегашните обиди да се формулира концепцијата за тоа што формулира концепцијата за тоа што треба да се подразбере под парична треба да се подразбере под парична маса би можеле да ги групираме во две маса би можеле да ги групираме во две основни категории,основни категории,

1)теоретски пристапи и 2)емпириски 1)теоретски пристапи и 2)емпириски пристапи во дефинирањето на пристапи во дефинирањето на паричната маса.Теоретската паричната маса.Теоретската дефиниција на парите(паричната маса) дефиниција на парите(паричната маса) ги истакнува функциите на парите како ги истакнува функциите на парите како мера на вредноста,средство за мера на вредноста,средство за размена,средство за плаќање ,средство размена,средство за плаќање ,средство за штедење и светски пари,парите во за штедење и светски пари,парите во улога на ликвиден облик на имот.улога на ликвиден облик на имот.

А емпириското дефинирање на А емпириското дефинирање на парите е насочено кон оние цели парите е насочено кон оние цели на планот на реалните стопански на планот на реалните стопански движења кои фактички можат да движења кои фактички можат да се остварат по пат на користење се остварат по пат на користење на одделните функции на паритена одделните функции на парите

За разлика од теоретската За разлика од теоретската дефинција што е прифатлива за дефинција што е прифатлива за сите стопански системи во кои се сите стопански системи во кои се користат парите,емпириската користат парите,емпириската дефиниција на парите се разликува дефиниција на парите се разликува не само во различните економски не само во различните економски системи,во различни национални системи,во различни национални економии,туку и во различни економии,туку и во различни временски периоди од развитокот временски периоди од развитокот на една национална економија.на една национална економија.

За најстара концепција на паричната маса За најстара концепција на паричната маса се смета концепцијата на претставниците се смета концепцијата на претставниците на класичната квантитативна на класичната квантитативна теорија.Според таа теорија,паричната теорија.Според таа теорија,паричната маса ги опфаќа оние инструменти кои маса ги опфаќа оние инструменти кои вршат функција на прометно средство и вршат функција на прометно средство и средство за плаќање во една национална средство за плаќање во една национална економија,и тоа само оние инструменти економија,и тоа само оние инструменти што се наоѓаат во небанкарскиот сектор што се наоѓаат во небанкарскиот сектор како облик на финансиски побарувања на како облик на финансиски побарувања на небанкарскиот сектор во однос на небанкарскиот сектор во однос на банкарскиот сектор.банкарскиот сектор.

Втората концепција на паричната маса ја Втората концепција на паричната маса ја застапува Милтон Фридман,односнозастапува Милтон Фридман,односно Фридмановата монетарна Фридмановата монетарна школа.Претставниците на оваа теоретска школа.Претставниците на оваа теоретска концепција сметаат дека паричната маса,покрај концепција сметаат дека паричната маса,покрај инструментите за плаќања,треба да опфаќа и инструментите за плаќања,треба да опфаќа и други ликвидни финансиски средства,водејќи други ликвидни финансиски средства,водејќи притоа сметка да се добие стабилна брзина на притоа сметка да се добие стабилна брзина на оптек на парите и паричниот оптек да биде оптек на парите и паричниот оптек да биде детерминиран со стабилни фактори и да биде во детерминиран со стабилни фактори и да биде во што потесна врска со националниот што потесна врска со националниот доходдоход,,сметајќи притоа дека честите промени во сметајќи притоа дека честите промени во брзината на оптекот на парите е последица на брзината на оптекот на парите е последица на неадекватното дефинирање на паричната маса.неадекватното дефинирање на паричната маса.

Во тој контекс најдобра дефиниција на Во тој контекс најдобра дефиниција на паричната маса би била паричната маса би била дефиницијата која ги опфаќа дефиницијата која ги опфаќа готовите пари во оптек и сите готовите пари во оптек и сите депозити кај банките,без оглед дали депозити кај банките,без оглед дали станува збор за депозити по станува збор за депозити по видување или за орочени видување или за орочени депозити.односно без оглед на тоа депозити.односно без оглед на тоа дали со нив се вршат или не се вршат дали со нив се вршат или не се вршат плаќања.плаќања.

Од тие причини монетарната школа на Од тие причини монетарната школа на Фридман дава три алтернативни Фридман дава три алтернативни дефиниции на паричната маса и тоадефиниции на паричната маса и тоа: : MM1 1 каде што влегуваат готовите пари и каде што влегуваат готовите пари и депозитите по видување. М1 претставува депозитите по видување. М1 претставува дефинирање на паричната маса како дефинирање на паричната маса како инструмент на плаќања.Втората инструмент на плаќања.Втората дефиниција на паричната маса М2 дефиниција на паричната маса М2 содржи М1 и штедните депозити кај содржи М1 и штедните депозити кај банките. Третата дефиниција на банките. Третата дефиниција на паричната маса М3 е најширока паричната маса М3 е најширока дефиниција која ги опфаќа М2 и дефиниција која ги опфаќа М2 и штедните депозити кај небанкарските штедните депозити кај небанкарските депозити.депозити.

Третата концепција на паричната маса би Третата концепција на паричната маса би можела да се нарече концепција на можела да се нарече концепција на паричната маса како куповна сила. паричната маса како куповна сила. Претставниците на оваа концепција во Претставниците на оваа концепција во паричната маса вклучуваат широк круг паричната маса вклучуваат широк круг на финансиски категории, и тоа не само на финансиски категории, и тоа не само мерливи, туку и немерливи категории мерливи, туку и немерливи категории (право на добивање на кредит, износ на (право на добивање на кредит, износ на неискористен кредитен лимит и сл).неискористен кредитен лимит и сл).

2.1.а. Оптимална парична 2.1.а. Оптимална парична масамаса

Поради значењето на монетарниот агрегат Поради значењето на монетарниот агрегат парична маса потребно е да се осврнеме парична маса потребно е да се осврнеме на уште еден аспект на дефинирањето на уште еден аспект на дефинирањето на паричната маса, а тоа е на паричната маса, а тоа е дефинирањето на оптималната парична дефинирањето на оптималната парична маса. Прашањето за оптималната маса. Прашањето за оптималната парична маса е значајно за секоја парична маса е значајно за секоја национална економија бидејќи е национална економија бидејќи е потребно паричната маса да биде во потребно паричната маса да биде во согласност со реалните потреби на согласност со реалните потреби на репродукцијата.репродукцијата.

Ако со создавањето на пари се создава Ако со создавањето на пари се создава нова куповна сила (побарувачка) нова куповна сила (побарувачка) која,доколку наиде на неадекватна која,доколку наиде на неадекватна понуда на стоки и понуда на стоки и услуги,предизвикува зголемување на услуги,предизвикува зголемување на цените (инфлација) или намалување цените (инфлација) или намалување на цените (дефлација),тогаш е јасно на цените (дефлација),тогаш е јасно согледлива потребата од формирање согледлива потребата од формирање и одржување на оптимална парична и одржување на оптимална парична маса.маса.

Задача на централната банка е да Задача на централната банка е да емитува толкаво количество на емитува толкаво количество на парична маса кое ќе биде парична маса кое ќе биде поблиску до оптималната парична поблиску до оптималната парична маса. Од теоретски и апликативен маса. Од теоретски и апликативен аспект најповолна состојба е кога аспект најповолна состојба е кога реалната и оптималната парична реалната и оптималната парична маса се поклопуваат во секој маса се поклопуваат во секој временски период.временски период.

Гледано,од теоретски аспект можни се три Гледано,од теоретски аспект можни се три комбинации во односите помеѓу комбинации во односите помеѓу реалната и оптималната парична масареалната и оптималната парична маса::

Прво, реалната парична маса (М) да е Прво, реалната парична маса (М) да е еднаква со оптималната парична маса еднаква со оптималната парична маса (Мо).Тоа е состојба на монетарна (Мо).Тоа е состојба на монетарна рамнотежа (М=Мо), односно состојба рамнотежа (М=Мо), односно состојба кога во националната економија нема кога во националната економија нема ниту инфлација ниту дефлација како ниту инфлација ниту дефлација како резултат на дејствувањето на резултат на дејствувањето на монетарните фактори.монетарните фактори.

Второ,реалната парична маса да е Второ,реалната парична маса да е поголема од оптималната парична поголема од оптималната парична маса(Ммаса(М>>MoMo)).Тогаш националната економија .Тогаш националната економија се наоѓа во состојба на инфлација .се наоѓа во состојба на инфлација .

Трето,реалната парична маса да е помала Трето,реалната парична маса да е помала од оптималната парична масаод оптималната парична маса((MM<<MoMo).Тогаш ).Тогаш националната економија се наоѓа во националната економија се наоѓа во состојба на дефлација предизвикана од состојба на дефлација предизвикана од дејствувањето на монетарните фактори.дејствувањето на монетарните фактори.

Оптималната парична маса е доста променлива Оптималната парична маса е доста променлива ендогена варијабла и е под влијание на ендогена варијабла и е под влијание на автономно однесување на повеќе различни автономно однесување на повеќе различни фактори и субјекти како од монетарниот,така фактори и субјекти како од монетарниот,така и од реалниот сектор на стопанството. Така и од реалниот сектор на стопанството. Така на пример, на страната на понудата на на пример, на страната на понудата на пари,посебно промените во побарувачката на пари,посебно промените во побарувачката на пари зависат од многубројни фактори како пари зависат од многубројни фактори како што се :што се : промените во склоноста кон промените во склоноста кон потрошувачката,штедење и потрошувачката,штедење и инвестиции,однесувањата на буџетската инвестиции,однесувањата на буџетската политика,промените во девизниот биланс и политика,промените во девизниот биланс и сл.сл.

2.1.б. Влијание на паричната 2.1.б. Влијание на паричната маса врз стопанските маса врз стопанските

движењадвижењаПри истражување на влијанието на При истражување на влијанието на

паричната маса врз стопанските паричната маса врз стопанските движења се дава одговор на две движења се дава одговор на две прашањапрашања:: прво,дали паричната прво,дали паричната маса,односно парите влијаат врз маса,односно парите влијаат врз промените во економската активност на промените во економската активност на националната економија и второ,дали националната економија и второ,дали менувањето на условите во економската менувањето на условите во економската активност влијае врз обемот динамиката активност влијае врз обемот динамиката и структурата на паричната маса.и структурата на паричната маса.

Во врска со првото прашање среќаваме Во врска со првото прашање среќаваме различни мислења според кои промените различни мислења според кои промените во количеството на парите влијаат врз во количеството на парите влијаат врз промените на економската промените на економската активност.Тука, во прв ред би го активност.Тука, во прв ред би го споменале Милтон Фридман кој смета споменале Милтон Фридман кој смета дека парите имаат значајна улога и дека дека парите имаат значајна улога и дека количеството на парите претставува количеството на парите претставува значајна детерминанта на економската значајна детерминанта на економската активност.Според него,монетарните активност.Според него,монетарните агрегати имаат водечка улога во агрегати имаат водечка улога во економската активност.економската активност.

Фридман разгледувајќи колку во просек е долг Фридман разгледувајќи колку во просек е долг периодот помеѓу највисоката точка на периодот помеѓу највисоката точка на растежот на количеството на пари (понудата растежот на количеството на пари (понудата на пари) и највисокото ниво на стопанска на пари) и највисокото ниво на стопанска активност,при анализата на 18 циклуси во активност,при анализата на 18 циклуси во САД,констатирал дека највисоките точки на САД,констатирал дека највисоките точки на растежот на количеството на парите им растежот на количеството на парите им претходеле на највисоките точки на нивото на претходеле на највисоките точки на нивото на вкупната стопанска активност за околу 16 вкупната стопанска активност за околу 16 месеци. А најниските точки на намалувањето месеци. А најниските точки на намалувањето на количеството на парите им претходеле на на количеството на парите им претходеле на најниските точки на нивото на вкупната најниските точки на нивото на вкупната стопанска активност за околу 12 месеци.стопанска активност за околу 12 месеци.

Тргнувајќи од тоа дека е потребно подолго Тргнувајќи од тоа дека е потребно подолго време за да може промената на време за да може промената на количеството на пари да изврши количеството на пари да изврши определено влијание врз стопанските определено влијание врз стопанските движења,Фридман смета дека временското движења,Фридман смета дека временското одлагање на влијанието е основна причина одлагање на влијанието е основна причина што не можат да се одберат и да се што не можат да се одберат и да се применат адекватни мерки и во определено применат адекватни мерки и во определено време.Тоа е и причината што не може да се време.Тоа е и причината што не може да се очекува ни успешно применување на очекува ни успешно применување на монетарно-кредитната политика.монетарно-кредитната политика.

Постојат и други мислења спротивни Постојат и други мислења спротивни на мислењето на Фридман,кои на мислењето на Фридман,кои тргнуваат од тоа дека постои кратко тргнуваат од тоа дека постои кратко временско одлагање во временско одлагање во дејствувањето на монетарната и дејствувањето на монетарната и фискалната политика и поради тоа фискалната политика и поради тоа тие би можеле активно да се тие би можеле активно да се користат во намалувањето или користат во намалувањето или отстранувањето на факторите што отстранувањето на факторите што детерминираат флуктуирања во детерминираат флуктуирања во стопанската активност.стопанската активност.

Во врска со второто прашање дали Во врска со второто прашање дали менувањето на условите во економската менувањето на условите во економската кативност влијае врз обемот,динамиката и кативност влијае врз обемот,динамиката и структурата на паричната маса опто структурата на паричната маса опто прифатено мислење е дека има прифатено мислење е дека има влијание,односно оваа констатација се влијание,односно оваа констатација се извлекува оттаму што врз основа на извлекува оттаму што врз основа на состојбата во економската активност се состојбата во економската активност се бара од монетарно-кредитната политика бара од монетарно-кредитната политика да влијае на начин што ќе ја стабилизира да влијае на начин што ќе ја стабилизира економската активност.економската активност.

Врз основа на досега изнесеното би Врз основа на досега изнесеното би можеле да резимираме можеле да резимираме :1) :1) менувањето на стапката на менувањето на стапката на движењето на паричната маса влијае движењето на паричната маса влијае врз промената на стапката на врз промената на стапката на стопанската активност во земјата, 2) стопанската активност во земјата, 2) состојбата и промените во состојбата и промените во стопанството,исто така влијаат врз стопанството,исто така влијаат врз менувањето на поранешните одлуки менувањето на поранешните одлуки на монетарната власт,на монетарната власт,

3)постои определено временско 3)постои определено временско одлагање на влијанието на одлагање на влијанието на паричната маса врз стопанските паричната маса врз стопанските движења во земјата и 4)како движења во земјата и 4)како резултат на разликите во резултат на разликите во финансиската структура во одделни финансиската структура во одделни земји постои различно временско земји постои различно временско одлагање на влијанието на понудата одлагање на влијанието на понудата на пари врз стопанските движења во на пари врз стопанските движења во една земја.една земја.

2.2. Други монетарни 2.2. Други монетарни агрегатиагрегати

Покрај паричната маса,во групата на Покрај паричната маса,во групата на монетарни агрегати,според степенот на монетарни агрегати,според степенот на нивната ликвидност,спаѓаат инивната ликвидност,спаѓаат и:ликвидните :ликвидните средства,вкупните ликвидни средства и средства,вкупните ликвидни средства и вкупните депозити.вкупните депозити.

Монетарниот агрегат наречен ликвидни Монетарниот агрегат наречен ликвидни средства го сочинуваат:паричната маса и средства го сочинуваат:паричната маса и квази парите во кои влегуваат:депозитите квази парите во кои влегуваат:депозитите по видување,орочените по видување,орочените депозити,краткорочните картии од депозити,краткорочните картии од вредност на нефинанскискиот сектор и вредност на нефинанскискиот сектор и краткорочните депозити на домашни краткорочните депозити на домашни комитенти на девизи.комитенти на девизи.

Следниот монетарен агрегат се Следниот монетарен агрегат се вкупните ликвидни вкупните ликвидни средства,односно монетарниот средства,односно монетарниот волумен.Овој монетарен агрегат волумен.Овој монетарен агрегат го сочинуваат ликвидните го сочинуваат ликвидните средства и останатите ликвидни средства и останатите ликвидни средства во кои средства во кои влегуваат:орочените депозити и влегуваат:орочените депозити и здружените средства.здружените средства.

Четвртиот монетарен агрегат се вкупните Четвртиот монетарен агрегат се вкупните депозити,односно монетарниот потенцијал.Овој депозити,односно монетарниот потенцијал.Овој монетарен агрегат го сочинуваат вкупните монетарен агрегат го сочинуваат вкупните ликвидни средства,односно монетарниот ликвидни средства,односно монетарниот волумен и депозитите и други средства кај волумен и депозитите и други средства кај банките со рок од над една година,во кои банките со рок од над една година,во кои влегуваат:долгорочни обврски на банките во влегуваат:долгорочни обврски на банките во однос на домашните комитенти во однос на домашните комитенти во девизи,долгорочни и здрижени девизи,долгорочни и здрижени средства,орочени депозити и други долгорочни средства,орочени депозити и други долгорочни средства,долгорочни обврски на банките врз средства,долгорочни обврски на банките врз основа на издадени хартии од вредност и основа на издадени хартии од вредност и долгорочни обврски на банките по примени долгорочни обврски на банките по примени средства.средства.

Покрај гореспоменетите агрегати,во Покрај гореспоменетите агрегати,во теоретските и апликативните теоретските и апликативните истажувања се користи и терминот истажувања се користи и терминот монетарен капацитет,но не како монетарен капацитет,но не како монетарен агрегат.Овој термин се монетарен агрегат.Овој термин се користи како еден вид средство за користи како еден вид средство за пресметување.Имено,монетарниот пресметување.Имено,монетарниот капацитет се добива кога капацитет се добива кога паричната маса ќе се помножи со паричната маса ќе се помножи со брзината на оптекот на парите.брзината на оптекот на парите.

Притоа паричната маса е детерминирана Притоа паричната маса е детерминирана со:1.Обемот на општествениот бруто-со:1.Обемот на општествениот бруто-производ по постојани цени, 2.Нивото на производ по постојани цени, 2.Нивото на цените на мало, 3.Степенот на цените на мало, 3.Степенот на пазарноста на националната економија, пазарноста на националната економија, 4.Степенот на експанзивноста, односно 4.Степенот на експанзивноста, односно рестриктивноста на монетарно-рестриктивноста на монетарно-кредитната политика, кредитната политика, 5.Карактеристиките на монетарниот 5.Карактеристиките на монетарниот систем,односно на системот на емисијата систем,односно на системот на емисијата на пари и др.на пари и др.

А брзината на оптекот на парите е А брзината на оптекот на парите е детерминирана со: 1.Техниката на детерминирана со: 1.Техниката на платниот промет, 2. Степенот на платниот промет, 2. Степенот на ограничувањето на користењето на ограничувањето на користењето на паричните средства, 3.Стапката на паричните средства, 3.Стапката на инфлација, 4.Системот на распределба инфлација, 4.Системот на распределба на доходот, 5.Бројот на стопанските на доходот, 5.Бројот на стопанските субјекти, 6.Карактеристиките на субјекти, 6.Карактеристиките на монетарниот,кредитниот и банкарскиот монетарниот,кредитниот и банкарскиот систем, 7.Навиките и традицијата кај систем, 7.Навиките и традицијата кај субјектите што вршат плаќање и др. субјектите што вршат плаќање и др.

Ако се стави во однос паричната Ако се стави во однос паричната маса со општествениот бруто-маса со општествениот бруто-производ,тогаш се доаѓа до производ,тогаш се доаѓа до изнаоѓање на процентот на изнаоѓање на процентот на глобалната ликвидност на глобалната ликвидност на националната економија,односно националната економија,односно износот на паричната маса на сто износот на паричната маса на сто парични единици на општествен парични единици на општествен бруто-производ.бруто-производ.

3. Монетарен и кредитен 3. Монетарен и кредитен мултипликатормултипликатор

Во монетарната теорија и политика монетарната Во монетарната теорија и политика монетарната мултипликација се дефинира како множење, мултипликација се дефинира како множење, односно зголемување на количеството на пари односно зголемување на количеството на пари врз основа на зголемениот прилив на готови врз основа на зголемениот прилив на готови пари, одобрени кредити од централната банка пари, одобрени кредити од централната банка или намалување на стапката на или намалување на стапката на задолжителните резерви. Мултипликацијата е задолжителните резерви. Мултипликацијата е можна поради безготовинската техника на можна поради безготовинската техника на плаќања, којашто овозможува одржување на плаќања, којашто овозможува одржување на низок процент на ликвидност, поради низок процент на ликвидност, поради меѓусебната поврзаност на деловните банки меѓусебната поврзаност на деловните банки или можноста за прелевање на средствата од или можноста за прелевање на средствата од една во друга банка.една во друга банка.

Мултипликацијата на депозитите е едно од Мултипликацијата на депозитите е едно од најсложените прашања на монетарното најсложените прашања на монетарното регулирање. Не е можно остварување на регулирање. Не е можно остварување на регулирање на количеството на парите во оптек регулирање на количеството на парите во оптек без солидно познавање на процесот на без солидно познавање на процесот на монетарната и кредитната монетарната и кредитната мултипликција,односно без солидно проучување мултипликција,односно без солидно проучување на способноста на деловните банки да го на способноста на деловните банки да го умножуваат количеството на пари кое умножуваат количеството на пари кое претходно го примиле како одобрени кредити претходно го примиле како одобрени кредити од централната банка,зголемен прилив на од централната банка,зголемен прилив на готови пари,намалување на стапката на готови пари,намалување на стапката на ликвидноста на банките,намалување на ликвидноста на банките,намалување на стапката на задолжителните резерви и тн.стапката на задолжителните резерви и тн.

Познато е дека банкарскиот систем може од Познато е дека банкарскиот систем може од една единица на пари добиена во вид на една единица на пари добиена во вид на кредит од централната банка,да создаде кредит од централната банка,да создаде повеќе едници на депозитни пари,односно повеќе едници на депозитни пари,односно може да ги прошири своите депозити за може да ги прошири своите депозити за неколку пати во однос на иницијалниот неколку пати во однос на иницијалниот прилив на пари од централната банка.Во прилив на пари од централната банка.Во услови на постоење на повеќе банкарски услови на постоење на повеќе банкарски системи,покрај централната банка,емисија системи,покрај централната банка,емисија на пари вршат и деловните банки.на пари вршат и деловните банки.

Во тој контекст,во монетарната теорија и политика Во тој контекст,во монетарната теорија и политика се издиференцирани два основни вида на се издиференцирани два основни вида на мултипликација: мултипликација: а)Макромултипликација,создавање на пари во а)Макромултипликација,создавање на пари во рамките на банкарскиот систем како целост, и б) рамките на банкарскиот систем како целост, и б) Микромултипликација,создавање на пари како Микромултипликација,создавање на пари како резултат на кредитната активност на една резултат на кредитната активност на една изолирано разгледувана деловна банка.Исто изолирано разгледувана деловна банка.Исто така,во монетарната теорија и политика така,во монетарната теорија и политика среќаваме и а) Позитивна среќаваме и а) Позитивна мултипликација,односно создавање на пари, и б) мултипликација,односно создавање на пари, и б) Негативна мултипликација,односно Негативна мултипликација,односно повлекување на пари во рамките на банкарскиот повлекување на пари во рамките на банкарскиот систем како целост или во една банка посебно.систем како целост или во една банка посебно.

Монетарниот мултипликатор се дефинира Монетарниот мултипликатор се дефинира како глобален однос помеѓу примарната како глобален однос помеѓу примарната емисија и вкупното количество на пари емисија и вкупното количество на пари во оптек,како однос помеѓу порастот на во оптек,како однос помеѓу порастот на паричната маса и почетниот износ на паричната маса и почетниот износ на одобрените кредити во рамките на одобрените кредити во рамките на примарната емисија на примарната емисија на пари.Кредиотниот мултипликатор се пари.Кредиотниот мултипликатор се дефинира како глобален однос меќу дефинира како глобален однос меќу одобрените кредити во рамките на одобрените кредити во рамките на примарната емисија на пари и вкупниот примарната емисија на пари и вкупниот волумен на банкарските кредити,како волумен на банкарските кредити,како однос меѓу одобрените кредити и однос меѓу одобрените кредити и почетниот износ на одобрените кредити почетниот износ на одобрените кредити преку примарната емисија на пари.преку примарната емисија на пари.