Embed Size (px)
Citation preview
2. 1 Тээврийн салбарт интернетийг ашиглаж байгаа олон улсын туршлага
Бидний амьдарч байгаа өнөө үед мэдээллийн технологийн хөгжил нийгэм эдийн засгийн бүхийд салбарт маш түргэн нэвтэрч байгаагаараа онцлог юм. Мэдээллийн технологи үйлдвэрлэл, худалдааны үйл ажиллагаанд нэвтэрч, тэнд байгаа эдийн засаг, техник технологийн асуудлуудыг шийдэх явцыг хялбаршуулан улмаар өртөг, зардлыг бууруулснаар тэдгээрийн үйл ажиллагааг түргэтгэн эерэг өөрчлөлтэнд хүрэх болжээ. Мэдээллийн технологи ингэж нийгмийн эдийн засгийн үйл ажиллагаанд эерэгээр нөлөөлөх болсон явдал байгууллагын бүтэц, зохион байгуулалт, зорилго, функц, философийг дахин шинэчлэхэд хүрч “outsourcing”, “core business” гэх мэт түгээмэл ойлголтууд хэрэглэгдэх болжээ. Мэдээллийн технологийн дэвшил гэж хэлж байгаа В2В, электрон худалдаа, e-marketplace болон Нийлүүлэлтийн хэлхээний менежемент (Supply Chain Management)-ийн хэрэглээ байгууллагын логистикт чиглэх болсноор e-logistic буюу электрон логистик гэдэг шинэ ойлголт бий болжээ. Нөгөө талаар XML бааз дээр өгөгдөл солилцох технологи outsourcing-ийн үйлчилгээний хөгжлийн үр дүнд e-logistics сүүлийн жилүүдэд хурдтай хөгжиж байна гэж энэ чиглэлийн мэргэжлийн байгууллагууд үзэж байна. Орчин үеийн дэлхийд тэргүүлэх бүтээгдэхүүн хувиарлах сувгийн байгууллагууд (дистрибютор) өөрсдийн үйл ажиллагаандаа өргөн ашиглаж байгаа боловч өртөг өндөртэй, түвэгтэй систем бөгөөд хэрэв буруу хэрэгжүүлбэл дампууралд хүрэх аюултай.
Мэдээллийн технологийн байгууллагуудын үйл ажиллагаанд хэрэгжүүлсэн олон улсын туршилга
Сүүлийн арав гаруй жил мэдээллий технологийн хүчтэй хөгжил дэлхийн улс орнуудын эдийн засгийг нэгтгэн холбож, тэдгээрийн хоорондох хил хязгаарыг даван дэлхийд нэг нэгдсэн эдийн засгийн систем бүрэлдэн бий болж байна. Үүнийг нөгөө талаар дэлхийн эдийн засгийн глобалчлал гэх боловч үнэндээ улс дамнасан эдийн засгийн концерн, бүлэглэлүүд бий болж, тэдгээрийн эдийн засгийн удирдах зардал өссөн нэмэгдэх болжээ. Энэ үйл явц үйлдвэрлэлээс логистикоор дамжуулан ажиллагсдын цалин хүргэлх үйлдвэрлэлд хамаатай бүхий л процессийг иж бүрнээр нь шийдэх ERP (Enterprise Resource Planning) программ хангамж үүсэх шалтгаан нь болсон гэж үздэг. Одоо энэ чиглэлд SAP (www.mySAP.com) , I.D.Edwards (One World X), Invensys (Baan 5), Oracle (Oracle e-business suite) зэрэг дэлхийд тэргүүлэх дөрвөн том компани өрсөлдөж байна.
1. SAP AG – ERP технологийн праграмм хангамжаар дэлхийд тэргүүлэгч Германы компани. Түүний бүтээгдэхүүн болох SAP R/3 программ хангамжийн багцыг дэлхийн томоохон компанид тусгай бэлтгэгдсэн хэрэгжүүлэгч компанийн тусламжтайгаар хэрэгжүүлэхэд 2-3 жил шаардагддаг. Дэлхийн жижиг дунд компаниудад зориулан SAP R/3-г өөрчлөн шинэчлэж чадсанаар Accerlerated SAP (ASAP) хувилбарыг бий болгосон. Электон бизнесийн хөгжилд зохиулан электорн худалдаа, нийлүүлэлтийнхэлхээний менежемент SCM, хэрэглэгчидтэй
www.zaluu.comwww.zaluu.com
харилцах менежемент CRM, e-market, e-procurement, data warehousing зэрэгт зориулсан mySAP.com хувилбарыг бйи болгожээ.
2. Oracle corporation- ERP технологийг хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Түүний Oracle e-business suite, Oracle Applications 11i программ хангамжийн багц байгууллагын мэдээллийн системд интернетийг ашиглахад чиглэжээ. Жижиг, дунд хэрэглэгчдэд зориулан FastForward хэргжүүлэх аргачлалыг зах зээлд санал болгож байгаа бөгөөд жижиг хэрэглэгдэд зориулан программ хангамжаар үйлчилгээ үзүүлж хэрэглэгч ASP хэлбэрээр түрээслэх хэлбэрийг сонгож байна.
3. Invensys BV – BAAN фирмийг эзэмшигч энэ компани ERP технологийн зах зээлд BAAN 5 solution программ хангамжын багцыг санал болгож байна.
4. J.D.Edward – энэ зах зээлд өөрийн бүтээгдэхүүн болох One World X хэмээх ERP систем болон электрон худалдаа, бизнес хийх болоцоотой иж бүрэн программ хангамжийн багцыг нийлүүлж байна.
Дэлхийн эдийн засгийн глобалчлал өрсөлдөөний улам бүр хүчтэй болгосон өнөө үед ERP технологийг хэрэгжүүлэх явдал сүүлийн жилүүдэд улам бүр өргөжиж байгаагийн хирээр эдгээр программ хангамж үйлдвэрлэгчид электрон бизнесийн шийдлүүдийг санал болгож байна. өөрөөр хэлбэл байгууллагын санхүү, логистик, хөрөнгө, үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааны модулиудыг багтаасан багц программ хангамж дээр нэмж электрон худалдаа (B2B, B2C), нийлүүлэлтийн хэлхээний менежемент (SCM-Supply Chain Management), өгөгдлийн сангын удирдлага (Data warehousing), гадаад орчинтой өгөгдөл солицох программ (EDI, XML бааз дээр) зэрэг шийдлүүдийг санал болгож байна. ERP технологи үүсч эхлэхдээ жилд миллиард.ам долларын эргэлттэй, хэдэн мянган ажиллагсадтай дэлхийн томоохон компаниуд болох Volkswagen, IBM, General Motors, Toyota, Boeing, Dupot, US steel зэрэгт зориулагдан бүтээгджээ. Дэлийн жишигт жижиг дунд бизнесийн байгууллага гэсэн ойлголтод (Жишээлбэл: SAP компани www.sap.com, www.mysap.com веб хуудсанд ) жилд 200 сая ам.доллар хүртэл эргэлттэй, ажиллагсадын тоо 500 хүртэл байдаг юм байна. ERP системийг эхэн үедээ томоохон компаниудад зориулагддаг байсны гол шалтгаан бол өндөр өртөгтэй unit platform дээр суурилсан байдаг бол 1996 оноос Windows NT 4.0 зах зээлд гарснаар энэ системийг жижиг компаниуд хэрэгжүүлэх сайхан бололцоо нээгдсэн юм. Өнөөдөр ERP системийн апликацууд Oracle, Microsoft SQL Server дээр явагдаж байгаа бөгөөд сүүлийн үеийн Microsoft SQL Server 2000 тэргүүлэх боллоо. Нийлүүлэлтийн хэлхээний менежементийн хөгжил Нийлүүлэлтийн хэлхээний (Supply Chain) гэдэг бол түүхий эдээс эхлээд үйлдвэрлэлээр дамжин хэрэглэгч хүртлэх бүтээгдэхүүний үйлдвэлэл, нийлүүлэлт, үйлчилгээний хэлбэртэй явагдах хэрэглэгчийн зах зээл рүү чиглэсэн үйл ажиллагаанд холбогдох бизнесийн багйууллагуудын динамик сүлжээг хэлнэ.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Энэ сүлжээгээр түүхий дэ материал, бэлэн бүтээгдэхүүн, мэдээлэл, мөнөг санхүүгийн урсгал хоѐр чиглэлээр урсана. Харин нийлүүлэлтйн хэлхээний менежемнет гэдэг бол нийлүүлэлтийн хэлхээн дэхь материал, мэдээлэл, санхүүгийн урсгал үүсэн бий болсон газараас түүний хэрэглээ хүртлэх урсгалыг төлөвлөх, удирдах процесс юм. Гэхдээ нийлүүлэлтйин хэлхээний менежемнт хэлхээний үйл ажиллааг нэгдсэн нэг цогц систем гэж үзэн шийдэл гарагахыг зорино. Нийлүүлэлтийн хэлхээний менежемент гол анхаарлаа эцсийн хэрэглэгчдэд хандуулан түүнийг хэлхээнд санхүүжилт оруулах, гол объект гэж үздэг. Учир нь хэлхээнд оролцогч байгууллагууд бүгд эцсийн хэрэглэгчид тухйан бүтээгдэхүүн хэр таашал авчирч байгаа болон зах зээлийн үнэ чанар үйлчилгээ хэр оновчтой байгаа явдал тэдгээрийн ирээдүйн өсөлтөд ихээхэн хамаарах тул нэгдсэн нэг стратеги бодлоготой байдаг. Нийлүүлэлтийн хэлхээний менежементийн үйл ажиллагааны хүрээнд хэд хэдэн мэдээллийн системийн холболтын итөрлүүд байдаг. Нэрлэбэл:
VMO – Vemdor Managed Inventory- нийлүүлэгч тал харилцагч захиалагчийн агуулахад байгаа бүтээгдэхүүний нөөцийг ажиглах болоцоотой байдаг.
CMO – Customer Managed Ordering –захаилагч тал нийлүүлэгч талын мэдээллийн системд захаилгаа оруулах бололцоотой байдаг.
QR – Quick Response – үйлдвэрлэгч болон борлуулагч талууд борлуулалтын мэдээллийн харилцан онлайн хэлбэрээр солицох бололцоог бүрдүүлнэ.
ECR – Efficient Customer Response – Үйлдвэрлэх захиалга ирэхэд шууд боловсруулсан түүхий эдийн захиалгыг нийлүүлэгч талд илгээнэ. Энэ технологийг мөн жижиглэн худалдааны байгууллага, бөөний худалдааны байгууллагуудын хооронд ашиглах тохиолдол их байдаг.
Нийлүүлэлтийн хэлхээний менежментийг амьдралд хэрэгжүүлэх, эсвэл нийлүүлэлтийн ийм хэлхээнд оролцох эсэхээ шийдэхэд TVM (Total Value Management)-ийн аргаар төсөлдөө үнэлэлт дүгнэлт өгнө. TVM аргачлал нь эерэг болон сөрөг өөрчлөлтүүдээс үүсэх утгуудад чанар, тоон анализ ашиглана. Нийлүүлэлтийн хэлхээний шийдлүүдийг зөв, чанартай хийвэл ямао үр дүнд хүрч болох талаар хийсэн Partner Group компанийн АНУ-д хийсэн судалгаагаар дитрбютор байгууллагууд дараах амжилтанд хүрчээ. Үүнд: - хэрэглэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээний түвшин 5-25% сайжирсан
- борлуулалтын прогнозод гарах алдаа 50-60% буурсан - нийлүүлэх мөчлөгийн хугацааг 30-70% бууруулсан - хөдөлмөрийн бүтээмж 25-30% дээшилсэн зэрэг амжилтанд хүрчээ.
Энэ компанийн хийсэн судалгаагаар дистрбютор байгуулалагад интернетийг ашигласнаар борлуулалт 70%, зардал 50% орчим буурч бага юм байна. Эцэст нь дүгнэхэд нийлүүлэлтийн хэлхээний менежментийнг амьдралд хэрэгжүүлснээр:
www.zaluu.comwww.zaluu.com
- нийлүүлэлтийн хэлхээний нэгж хэсгүүдийн хоорондох харилцаа холбооны саад бэрхшээл арилсан
- нэгжүүдийн хоорондох ажлын уялдаа хобоо сайжирсан - ажлын төлөвлөлт, гйүцэтгэлийг нэг цаг мөчид зэрэгцүүлэх хийх болсон - илүүдэл ажилбар шат дамжлагыг бууруулж чаджээ.
2.2 Бизнесийн салбарт Интернетийг ашиглаж байгаа нь
Орчин үеийн зах зээлийн эдийн засгийн хөгжилд мэдээлэлийн технологийн байр суурь хөгжин тэлж байна. Өнөөгийн үйлдвэрлэлийн прагтикт электрон өгөгдөл солилцох систем EDI (electronic data interchange), электрон шуудан (e-mail) болон электрон мэдээ буюу electronic messages өргөн хэрэглэгдэж байгаа бөгөөд тэдгээрийг e-commerce хэмээн нэрлэх болжээ. Өнөөдөр өгөгдөл солилцох үйл ажиллагаанд интернетийг өргөн хэрэглэх болсноор e-business, e-procurement, B2B зэрэг технологиуд үүсэн бйи боллоо.
e-commerce (электрон худалдаа) интернетээр худалдаа арилжаа хийхийг хэлнэ.
e-business (электрон бизнес) бизнесийн үйл ажиллагаанд интернетийг ашиглахыг хэлнэ.
e-procurement (электрон хангамж) байгууллагын хангамжийг үйл ажиллагааг шуурхай, өгөөжтэй бологох зорилгоор интернетийг ашиглах хэлбэр юм. Өнөөдөр электрон бизнесийг хангамжийн салбарт өргөн ашиглаж байгаа бөгөөд хамгийн их өргөн ашиглаж байгаа салбар бол автомашины үйлдвэрлэл юм. Дэлхийн томоохон автомашин үйлдвэрлэгчдэд түүхий эд, сэлбэг хэрэгслийн 30000 нийлүүлэгчдийг байгтаасан веб хуудас бол www.covinist.com юм.
electronic data interchange (электрон өгөгдөл солилцоо) төрөл бүрийн харилцагч байгууллагууд хоорондоо урьдчилан тохирч стандартчлагдсан худалдаа бизнесийн мэдээлэл, баримт бичгүүд солилцох цогцолбор систем юм.
Business-to Business (бизнесээс бизнест) интернетийг ашиглан ажил хэргийн харилцаа тогтоох хэлбэр юм. Ажил хэргээ хэнд хандуулц байгаагаас хамаарч В2С (business-to- business), C2C (costumer-to- costumer) байх бөгөөд эдгээр нь ихэвчлэх хэрглэгчдэд чиглэсэн ажил үйлчилгээ байдаг.
C2C (costumer-to- costumer) иргэд өөрсдийн бараа үйлчилгээг интернетээр борлуулдаг нэг ѐсны зах зээл юм.
В2С (business-to- business) ихэвчлэн бөөний болон жижиглэн худалдаанд ашигладаг
www.zaluu.comwww.zaluu.com
2.3 Интернет ба электрон худалдааны хөгжил дэлхийд
Мэдээллийн технологийн өнөөгийн хөгжлийг бүхэлд нь авч үзвэл интернет хэрэглэгчдийн тоо огцом өсч, электрон худалдааны хэмжээ үлэмж ихсэх төлөвтйэ байна.
Тухайлбал:
Одоогийн байдлаар 300-500 сая хүн интернет ашигладаг ба 2007 онд 900 сая хэрэглэгч болтлоо өснө гэж судлаачид таамаглаж байна.
Одоогоор бүх интернет хэрэглэгчдийн 40% нь (100 гаруй сая хүн) ядаж нэг удаа онлайн дэлгүүрээр үйлчлүүлж үзсэн байна.
Active Media-ийн тооцоолсноор 1999 онд электрон худалдааны хэмжээ 66 тэрбум байсан бол 2000 онд энэ тоо 130 тэрбум болтлоо өссөн.
Zone Research-ийн үзэж байгаагаар дэлхийн электрон худалдааны хэмжээ 2004 онд 3 триллион ам.долларт хүрнэ.
Одоогоор дэлхийн нийт худалдааны (131 триллион ам.доллар) 0,4%-ийг электорн худалдаа (130 тэрбум ам.доллар) эзэлж байгаа ба 2004-2005 онд энэ тоо 5-10% болтлоо өснө гэж IDC (international Data Corporation) тооцоолж байна.
Интернет хэрэглэгчдийн эзлэх хувь 2004 он
Бусад
17%
АНУ
30%Европ
28%
Ази
25%
Интернет хэрэглэгчдийн эзлэх хувь 2000 он
Бусад
9%
АНУ
50%
Европ
23%
Ази
18%
Зураг 3.1 Интернет хэрэглэгчдийн эзлэх хувь 2000, 2004 о н у у д а а р
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Интернет хэрэглэгчдийн хүйсний харьцаа
Орон Эрэгтэй Эмэгтэй
Хятад 62% 38%
Гонконг 58% 42%
Англи 62% 38%
Герман 65% 35%
Франц 68% 32%
АНУ 52% 48%
Орос 62% 38%
Монгол 52% 48%
Хүснэгт 3.1
Электрон зах зээл дээр хамгийн их борлогдож буй бараа үйлчилгээ
Бараа үйлчилгээ Эзлэх хувь
Ном 37-42%
Хөгжим, диск 20-38%
Чат 37%
Программ хангамж 29%
Жуулчлалын үйлчилгээ 28%
Хувцас 17-27%
Бэлэг, дурсгал 24%
Банкны үйл ажиллагаа 20%
Компьютерийн хэрэгсэл 17%
Аж ахуйн бараа 16%
Үнэт цаас 8%
Хүснэгт 3.2
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Зураг 3.2 Электрон худалдааны төрөл
B2C business to customer – байгууллагаас хэрэглэгч рүү чиглэсэн жижиглэн худалдаа явуулдаг хэлбэр. Одоогоор электрон худалдааны хамгийн их дэлгэрсэн хэлбэр гэж хэлж болно. В2С хэлбэрээр зохион байгуулагдсан томоохон дэлгүүрийн жишээ бол дэлхий дахинаа 30 гаруй сая хэрэглэгчтэй номын жижиглэн худалдаа эрхлэдэг http://www.amazon.com юм. C2C customer to customer – нэг хэрэглэгч нөгөө хэрэглэгчид бараа үйлчилгээ худалдах хэлбэр юм. Энэ хэлбэрийг http://www.ebay.com нэвтрүүлж дуудлага худалдааны зарчмаар хэрэглэгчид хоорондоо хэлцэл хийх боломжийг нээсэн. С2С нь эцсийн хэрэглэгчийн цаг, зардлыг хэмнэх сайн талтай. B2B business to business – байгууллагаас байгууллагад чиглэсэн бөөний худалдаа хэлбэрийн худалдаа. Дотоод зах зээлийн хүрээнд: аж ахуйн нэгжүүд хоорондоо түүхий эд материал, тоног төхөөрөмж худалдах худалдан авах бололцоог хангах; Гадаад зах зээлийн хүрээнд: дотоодын үйлдвэрлэгчид бүтээгдэхүүнээ экспортлох боломж олгодог. C2B customer to business – энэ хэлбэр хамгийн бага дэлгэрсэн хэлбэр юм. Гол зарчим нь: хэрэглэгч худалдан авах бараа үйлчилгээнийхээ үнийг өөрөө тогтоодогт оршино. Ийм хэлбэрийн дэлгүүрийн жишээ бол: http://www.Priceline.com юм. Тэрээр худалдан авагчын санал болгосон үнээр зарах худалдагчыг олж өгөн брокерын үүрэг гүйцэтгэдэг. Электрон худалдааны амжилтанд нөлөөлөх хүчин зүйлс
В2В (business to business)
C2В (customer to business)
C2C (customer to customer)
В2C (business to customer)
Эл е к тр о н
х у д а л д а а
Судлаачид В2В хэлбэрийн худалдааг В2С-г бодвол харьцангуй хурдан хөгжинэ гэж тооцоолж байна. Gartner group-ийн мэдээгээр 2007 он гэхэд В2В салбарт 800 мянга гаруй компани оролцох болно гэсэн байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Орлогын асар их хурдацтай өсөлт явагдаж байгаа ч гэсэн электорн худалдааг тогтвортой бизнес гэж хэлж болохгүй. Webmergers компанийн хийсэн судаллагааг үзвэл 2005 оны 1-р сараас дампуурсан интернет компанийн тоо 130 хүрлээ өнгөрсөн оны зөвхөн 10 сард 22 интернет компани “хаалгаа барьсан” бол 11-р сарын эхний хагаст 21 компани хаагдсан байна. Саяхан дампуурсан нэртэй компаниудыг дурьдвал: гэрийн тэжээмэл амьтны www.pets.com электрон дэлгүүр, тавилганы www.furniture.com дэлгүүр, интернет үйлчилгээ үзүүлэгч байсан www.1stup.com гэх мэт.
Гэвч одоогоор ойролцоогоор 10 мянга гаруй “дот ком” ажиллаж байна. Зарим нэг сонирхолтой мэдээ дурдвал: - дампуурсан “дот ком”-ийн 75% нь В2С хэлбэрээр үйл
ажиллагаагаа явуулдаг байсан. - Энэ хугацаанд 8000 гаруй ажлын байр үгүй болсон. - 130 дампуурсан компанийн 46 нь АНУ-ын Калифорни мужид
байрладаг байсан байна. (мэдээг www.cnews.ru -аас авав.)
Зарим нэг компаниуд төсөөлөшгүй их мөнгө олж байхад зарим нь бага ч гэсэн ашиг олохын төлөө өдөр шөнөгүй ажиллаж байна. Хэдийгээр электрон дэлгүүрийг байгуулах нь амьдрал дээр дэлгүүр байгуулахаас хялбар бөгөөд түргэн боловч шинэ зах зээл дээр амжилт олохын тулд тухайн зах зээлийн сегмент бүрт бизнесийн оновчтой стратеги боловсруулах шаардлага ижил тавигддаг. Онлайн зах зээл дээр гарах харьцангуй найдвартйа аргуудын нэг нь нэрд гарсан компанийн бизнест тулгуурлан шинэ чиглэлийг хөгжүүлэх явдал юм. Dell, Deutshe Bank, Sony, Wal-Mart ба Barnes&Noble зэрэг аваргууд энэ замаар явж байна. Эдгээр компаниудын хувьд гол түлхэц болж буй хүчин зүйл нь алслагдсан хэрэглэгчид бөгөөд захиалга боловсруулах автомат систем нь үйл ажиллагааны зардлыг эрс багасгадаг. Банкны нэг шилжүүлгэнд зарцуулдаг нэг долларыг нэг цент болтол нь бууруулна. Өөрөөр хэлбэл 100 дахин багасгана гэсэн үг юм. Уламжлалт компаниуд интернет технологи хэрэглэснээр зардлаа 5-10% багасгаж ашигаа 50-100% өсгөж болно. Ийм ч учраас компаниуд электрон худалдаанд оролцох сонирхол ихтэй байдаг.
Шинэ зах зээл дээр гарахын тулд электрон дэлгүүрийнхээ үйл ажиллагааг хэрхэн оновчтой зохион байгуулах вэ? Гэдэг асуудал тулгарна.
Орос улсад электрон дэлгүүрүүдийн чанарыг шалгах зорилгоор IONE хэмээгдэх төслийг өнгөрсөн оны сүүлээр хийжээ: компьютерийн анхан шатны мэдлэгтэй 24 настай Федор Андреевич Павлов гэдэг залууг ямар ч тавилгагагүй, ховхоосон байранд 3 долоо хоног гаргалгүйгээр суулагахаар болжээ. Түүнд интернетэд холбогддог компьютер өгөн тодорхой мөнгө бүхий электрон данс нээж өгчээ. Инээд залуу маань 3 долоо хоногийн турш хэрэгтэй зүйлсээ электрон дэлгүүрүүдээс авав. Тэрээд байраа бүрэн тохижуулж амжаагүй ч хоол ундаар гачигдсангүй. Анхны орсон дэлгүүрээс эхлээд асуудал тулагрч эхэлсэн байна. Дэлгүүрийнхэн захиалгаа алга хийх гээд, эсвэл захиалснаас өөр зүйл авчрах, хугацаанаасаа хоцорч хүргэж ирэх, хаяг андуурах гээдзөндөө л асуудал гарч
www.zaluu.comwww.zaluu.com
ирэв. Өөрөөр хэлбэл интернет дэлгүүр орсноос амьд дэлгүүрт очсон нь сэтгэл санаа эд мөнгө, цаг хугацааны хувьд хэмнэлттэй болж таарав.
Мэдээг www.ione.ru -аас авав.
Электрон худалдааг амжилттай явуулахад нөлөөлөх хүчин зүйлс
1. Вэб хуудсаар анхаарал татах (web marketing) Шинэ хэрэглэгчийг татах
o Олон хүний ордог нэр хүнд бүхий сайтаас линк, баннер татах o Үнэгүй e-mail, e-greeting card, үнэгүй программ хангамж o Шинэлэг мэдээ хоолны жор, гоо сайхны нууц гэх мэт сонирхолтой
мэдээлэл байнга тавих (жишээ нь: http://www.eshop.mn амттай сайхан кофе хийх жор)
Хэрэглэгчдийг дахин ирэх нөхцлийг бүрдүүлэх o Клубын гишүүнчлэл тогтоох o Гишүүдэд төрөл бүрийн урамшуулал үзүүлэх
Худалдан авах шийдвэрийг урамшуулах o Хямдрал хөнгөлөлт үзүүлэх
Электрон дэлгүүрүүдийн 30 гаруй хувь нь ая тух муутай дизайны хувьд оновчтой бус шийдэлтэй гэж IDC үзжээ. Шинэ хэрэглэгчдийн хувьд энэ ая тух байдал дизайны шийдэл нь худалдан авах шийдэлд нөлөөлөх томоохон нөлөөлөлүүдийн нэг юм. Электрон дэлгүүрт юм худалдан авсан 5 хүний нэг нь анхныхаа оролдлоор авдаг. Харин бусад 4 нь ямар нэг шалтгаанаар эргэлзэж татгалздаг. Энэ хийгдээгүй хэлцлийн 10% нь худалдагч дэлгүүрийн буруугнаас болдог. 2004 оны алдагдсан боломж 6 тэрбум ам.доллароор үнэлэгддэг.
2. Хэрэглэгчрүү хандсан худалдаа Бүтээгдэхүүнийг хайхад түргэн хялбар байх
o Каталогийг зөв зохион байгуулах o Виртуал туслагчтай байх o Виртуал сагстай байх
Барааг мултимедиа объект болгон харуулах o Олон талаас нь харуулсан хөдөлгөөнтэй o Дагалдах дуун мэдээлэлтэй o Текстэн тайлбарыг хавсаргах
Туршлагатай хэрэглэгчдэдээ shortcut хэрэглэх боломж олгох Валютын ханш хөрвүүлэгч тавих Худалдан авагч бүрд ганцаарчилсан байдлаар хандах
Хэрэглэгч худалдан авах гэж буй бараагаа нэг нэгээр нь төлбөрийг нь төлөх бус бүгдийг нь цуглуулж байгаад
www.zaluu.comwww.zaluu.com
нэг мөр иөлөх нь амар байдаг. Мөн түүнчлэн хэрэглэгч дэлгүүрт орох бүрдээ олон шат дараалсан үйлдэл хийх нь төвөгтэй санагдаж эхэлдэг болохоор “за товчлох” (shortcut) боломж олгох нь зүйтэй байдаг.
3. Төлбөрийн хэрэгсэл (e-payment) Төлбөрийн олон хэрэгсэл хэрэглэдэг байх
o Хүргэж өгсний дараа төлбөрийг бэлнээр өгөх o Кредит карт o Дебет карт o Төлбөрийн даалгавар o Чек o Электрон данс гэх мэт
Аюулгүй байдал хангасан байх o Мэдээллийн нууц o Secure Socket Layer (SSL)
4. Шинэлэг бараа үйлчилгээ o Бусдаас түрүүлж шинэ бараа зах зээлд гаргах o Ямагт шинийг эрэлхийлж байх
5. Чанартай бараа үйлчилгээ Ачихаас өмнө шалгах
o Бүтээглэхүүний чанарыг шалгах o Зөв бараа ачигдсан эсэх o Даатгалд хамруулах
Савлах боох o Чанартай савлагаа o Стандартын сав баглаа
6. Шуурхай хүргэлт o Хүлээн авагчийн бүрэн тодорхой хаяг o Хямд зардал
2.4 E-logistic-ийг хэрэгжүүлж буй гадаад орны туршлага
Герман улсад e-business Герман улс нь өндөр хөгжсөн харилцааны технолгитой бөгөөд энэ нь мэдээлэл харилцааны технологийн хөгжилд ихээхэн нэмэр болсон юм. ICT нь зах зээлийн анализийг тодорхойлогч ба Герман нь шинэ технологийг худалдаандаа ашигладаг хэрэглэгчдийн нэг юм. Жишээ нь Финландад шалгах лабораторыг илүү анхаар ч герман нь төлөвлөгөөт зах зээлийн их багийг анхаардаг. ICM нь нийлбэр хэмжээгээр Европын 1,170bill DM бөгөөд Герман 21,3%, Англи 18,8%, Франц 16%, Итали 11,3% байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
2001 ба 2004 онд электорн худалдаанаас олох
орлого
Зураг 3.3 2001 болон 2004 оны байдлаар электрон худалдааны орлогын хувь
2001 он 2004 он
Орлого Эзлэх хувь Орлого Эзлэх хувь
Африк 3,63,3,6шгнббб 0,70,7 19,5 0,6 Латин Америк 600,9 72,9 1,865.1 38,2
Европ (Германыг
оруулаагүй)
76,8
14,0 691,4 21,6
Герман 49,8 9,1 288,4 9,0 Ази 19,1 3,5 338,5 10,6
2001
2001 онд электрон худалдаанаас олох
оролго хувиар
Ази
14%Латин Америк
73%
Африк
0%Герман
4%
Европ (Герман
ороог?й)
9%
2004 онд электрон худалдаанаас олох орлого хувиар
Африк
1%
Латин Америк
48%
Европ (Герман
ороог?й)
27%
Герман
11%
Ази
13%
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Хүснэгт 3.3 2001 болон 2004 оны байдлаар электрон худалдааны орлогын хувь, сая доллар
e-business-ийн талаар зах зээлээс санал хураасан нь:
“Германы Худалдааны Төв Зөвлөл” 1999 оны байдлаар e-commerce-ийн гүйлгээнд үнэлгээ өгөхөд ойролцоогоор 3 тэрбум DM байна гэжээ.
2004 онд e-commerce Зүүн Европын зах зээлд өргөн хүрээг эзэлнэ гэж таамаглаж байна.
Дан ганц Германы интернет хэрэглээ 800 тэрбум гаруй DM байна.
2004 онд Европын электрон худалдааны үүсэх оролгын 25%-ийн 6,7%-ийг герман үүгэнэ гэж таамаглаж байна.
Герман нь Английн электрон худалдааны зах зээлээс хавьгүй илүү байдаг ба 2004 онд 282 тэрбум DM байна гэж тооцоолж байна.
Гурван салбарт В2В электрон худалдаа амжилттай хэрэгжиж байгаа ба эдгээр нь бөөний худалдаа, машин үйлдвэрлэл ба энэ салбарын 49% нь сайн хэрэглэгчээс үүдэлтэй байна.
Томоохон компаниуд нь электрон худалдааны андагч ба 2003 онд 26% нь электронжсон байна.
Герман дахь интернетийн хэрэглээ
2001 оны 6-р сард Германд 27,6 сая хүн Интернетийг хувийн болон бизнестээ ашигдасан байна. Энэ нь өнгөрсөн 2000 оны 12 сартай харьцуулахад 11%-аар өссөн баримт юм. Энэ хэмжээнээс интернетийн хэрэглээ Англид хамгийн өндөр 45%, байгаа бөгөөд дараа нь Герман 43%-тай байсан. 2002 оны дунд үе гэхэд Герман 49%-д хүрч Англи 50% болох байх гэсэн таамаглал байсан. Герман 14-15 насныханы хувьд интернет хэрэглээ хэдийнээ 57%-д хүрсэн бөгөөд удьд жилийнхтэй харьцуулбал 2002 онд 50,2% байна. Мөн дунд насныхан 35-44, 45-54 насныхан интернетийн хэрэглээний өсөлтөд бас тодорхой нэмэр оруулдаг. 55 настнуудын 15% нь интернетийг хэрэглэж байна. Интернетийн хэрглээний хувьд хүйсийн ялгаа их байна. 2001 оны 6-р сарын байдлаар интернет хэрэглэгчдийн 14 настнуудын 36% эмэгтэй, 51% эрэгтэй байна. Гэвч 2000 оны 6 сартай харьцуулахад интернетийн хэрэглээ эмэгтэйчүүдийн дунд өссөн (эмэгтэй +24%, эрэгтэй +11%) байна. Германы зүүн хэсгийн интернет хэрэглээ 44,4% байхад баруун хэсэг нь 37,6% байна.
1997-2000 онуудад Германы Интернет хэрэглэгчдийн өсөлт
12/97 06/98 12/98 06/99 12/99 06/00 12/00 06/01
Интернет Хэрэглэгч
8,8 12,3 13,9 15,4 17,1 23,6 24,8 27,6
Өссөн хувь
+10% +13% +11% +11% +37% +5% +11%
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Хүснэгт 3.4
В2В зах зээл (B2B market)
Европын В2В нь 52,4 тэрбум америк доллароор үнэлэгдсэн ба Герман дахин их хувийг эзэлж 27,5% дараагаар нь Англи 25,4%-тай байгаа ба дэлхийн электрон зах зээлд 2001 оны байдлаар тус тусдаа 14,4% ба 13,3%-тай байна. 2004 онд В2В-ээс үүсэх орлого нь 730 тэрбум DM хүрнэ гэж Garter Group таамаглаж байгаа. Орлогын урсгал нь янз бүрээр үүсдэг боловч хамгийн сонирхолтой арга нь В2В электрон зах зээл юм.
1999, 2000, 2002, 2004 онд В2В электрон
худалдааны оролого (тэрбум DM)
76
11
11
7
19
35
33
35
16
16
20
28
52
47
9
36
36
44
57
93
95
3
77
77
97
116
142
193
Барилга
Химийн эмийн
Энергийн хангамж
Тээврийн хэрэгслийг
байгуулах
Санх??гийн ?йлчиглээ
Б??ний худалдаа
Программ хангамж
1999
2000
2002
2004
График 3.1
.В2С- business to customer (байгууллагаас хэрэглэгчдэд) В2С-ийн зах зээлд Герман нь Европод мөн л тэргүүлэгч байна. В2В-ийн зах зээлийг Өмнөд Америктай хаьцуулахад хоцрогдмол байгаа бөгөөд Өмнөд Америкийн В2С-ийн оролго 70%-аас хол дзавсан байна. Герман нь Европын нийт 16,3% байхаас 4,8% бүхий хувьцаа нь Германд байгаа бол Европын хамгийн зах зээлтэй улс юм.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
График 3.2
Mobile commerce
Германд 2 жилийн дотор 55 сая захиалагч гарч ирсэн. D2 Vadafone бөгөөд T-mobile нь маш эрэлт хэрэгцээтэй бөгөөд тус бүр 22 сая худалдан авагчтай. Энэ нь UMTS-ийн талаар илүү мэдээлэл авахад тохиромжтой юм. WAP, GPRS, UMTS, W-LAN зэрэг нь mobile-аар e-commerce-ийг хийх боломж олгодог Sonera-Telefonia хоѐрын хамтарсан компани болох Quam нь GSM сүлжээг санал болгосон. Европын GSM стандарт нь АНУ-ынхаас давуу байсан бөгөөд жилийн орлого нь 2000 онд 2,5 тэрбум DM байсан. Европын нийт 23,6 тэрбум еврогийн 20%-ийг Герман ба Итали үүсгэж байна гэж Durlacher Research үнэлгээ өгсөэ байна. Герман бол Европын зах зээлд M-commerce-оор тэргүүлэгч Италийн урьд байна. Баруун Герман: Mobile e-commerce-ийн сонгосон улсын орлого 1 тэрбум DM 2000
он
31
149
186
217
276
274
29
113
143
168
199
209
60
262
329
385
475
483
Finland
Spain
France
UK
Italy
Germany
B2C
B2B
График 3.3
2002 ба 2003 онд олон улсын Интернет
хэрэглэгчдийн онлайнаар хийсэн худалдаа
27
2018 17
7 7 7
33
17
24
28
12
97
Америк Япон Англи Герман Франц Испани Итали
2002
2003
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Яагаад e-business-ийг сонгосон бэ? Компаниуд e-business ашиглах болсон гол шалтгаан нь олон улсын жишгийг дагаж байна. 2/3 хувь үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамжийг электронжсон байдлаараа татаж өрсөлдөөнийг нэмэгдүүлснээрээ шинэ бизнесийн боломжийг нээхийн төлөө байдаг.
e-business-ийг компаниуд яагаад сонгож байна
вэ?
75
49
22
10
7
75
40
32
19
11
92
64
52
40
10
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Шинэ ?рс?лд??ний
боломжийн магадлал
Б?тээгдэх??ний эрэлт
?рс?лд??н
Б?тээгдэх??ний эрэлт
Бусад
2001
2000
1999
График 3.4
Интернеийг хэрхэн ашиглах вэ? Компаниудын 4% нь өөрийнхөө бизнест электроник процессийг ашигладаг бөгөөд үйлчлүүлэгчдийн 16% нь интернетийг бизнестээ ашигладаг. Электрон худалдаа ашиглаж байгаа Германы компаниудын 75% нь худалдааны марктингийн салбарынх ба харин Финляндад 83% байна. Германы компаниудын 19% нь электрон худалдааг ашигладаг ба гайхалтай нь Финляндад зөвхөн 13% байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Компаниуд интернетийг яаж ашиглаж байна
5
31
47
7
7
2
4
26
49
8
9
4
2
10
44
16
17
11
0 10 20 30 40 50 60
Огт хэрэглэдэгг?й
Интернет холболт
Компаниа танилцуулах
Компанийн танилцуулгаараа захилга
авах
Б?х т?нш??дтэйгээ харилцах
Б?х бизнестээ ашиглах
Т?л?вл?с?н
2001
2000
График 3.5
e-business ашигласнаас олж болох ашиг Германд e-business ашиглаж байгаа компаниудын ашиг орлогыг нэмэгдүүлэхийн тулд e-business-ээс олж болох орлогыг төлөвлөх хэрэгтэй. Шинэ ба хуучин үйлчлүүлэгчдийн хоорондын хамаарал нь дотоод харилцаа болон эрэлтийн хэлхээг e-business рүү чиглүүлж өгдөг.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
e-business-ийн ?н??гийн ашиг тус
21
72
20
28
16
5
36
46
38
28
24
15
69
54
58
45
37
24
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Тогтвортой
эрэлтийн ?с?лт
Эрэлтийн ?с?лт
Богино хугацаанд
дамжуулах
Тохиромжтой
хэлэлцээ
Тогтвортой
дитрибютор
Тогтвортой
бараанб агуулах
2001
2000
1999
График 3.6
e-business шийдвэр гаргахад ямар хүчин зүйл нөлөөлөх вэ? Германы электрон хэлбэр доторхи бизнесийн процессын менежментийн оролцоог өөрчилж нэмэгдүүлсэн. Түншлэгч болон үйлчлүүлэгч нь дотоод хөгжилд маш их нөлөө үзүүлдэг. Менежерүүд нь тогтвортой байдал болон шинэ бизнесийн боломжуудийг харгалзан үзэж шийдвэр гаргадаг.
e-business-ийг хийх шалтгаан
62
34
14
4
17
64
45
16
6
5
3
72
13
4
1
5
1
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Менежмент
Мэдээллийн технологийн салбар
Хэрэглэгчид
Нийл??лэгчид
Худалдаа
Бусад
2001
2000
1999
График 3.7
Эр э л ти й н ө с ө л т
Т о г тв о р то й
э р э л ти й н
ө с ө л т
e-business-и й н ө н ө ө г и й н а ши г ту с
www.zaluu.comwww.zaluu.com
3Plogistics-ийн зах зээл Логистик зах зээлийн болон нийт тээвэрлэлтийн өртөг нь 240 тэрбум DM бөгөөд энэ нь дотроо үйлдвэрийн болон үйлчилгээний гэж хоѐр хэсэгт хуваадагддаг. 3PL –ийн зах зээлийн багтаамж нь 60 тэртум DM бөгөөд 10 тэрбум DM нь урт хугацааны гэрээг хүлээн зөвшөөрөхөд үндэслэсэн ба энд логистикийн сайн хамтрагч байх шаардлагатай.
2000 онд Германы логистик ба тээврийн зах зээл
Баглаа боодол
7%
Шилдэг технологийг
шилж??лэх
3%
Х?нд тээвэр
1%
Цистерийн тээвэр
2%
??р т?рлийн усан
тээвэр
5%
Овор ихтэй тээвэр
7%
Х?ндл?н хязгаарын
тээвэр
10%
Илгээмжийн барааны
агуулах
17%
КЕР
7%
?ндсэн усан тээвэр
15%
3PL
26%
График 3.8
Япон оронд
e-logistics-ийн багажууд Электрон газрын зураг
Үүнийг хэд хэдэн компаниуд хэрэглэж байна. Жишээ нь: Zenrin компанийн
утасны дугаар болон хаягаас нь газрынх нь байршлыг тогтоодог. Энэ нь мобил
утасанд шинээр газрын зургийн өгөгдөл, векторын үлчилгээг 2001 оны 6-р сараас
Industrial 3PL 12%
Consumer
goods 3PL
14%
Хөндлөн
Үндсэн усан тээвэр 15%
www.zaluu.comwww.zaluu.com
нэвтрүүлж эрэлсэн. Мобил утсан дах газрын зураг нь явж буй зүгээс шалтгаалан
360 градусаар эргэж өөрчлөгдөж байдаг.
GPS байршлын систем Япон оронд
GPS мобил утасны сүлжээ болон интернет нь тээвэрт эдийн засгийн
байршлийг тодорхойлж өгдөгөөрөө онцлог юм. GPS систем болон интернетийг
тээврийн салбарт хэрэглэсэн нь тээврийн хэрэгслийг хянах жолооч нарт дөт
замыг сонгох мэдээллийг хурдан хугацаанд өгдөг. Энэ системийг e-trick, NTT
communications, DoCoMO Machine Communnications, Hitachi болон Softaware
Engineering компаниуд хэрэглэж байна. ээ тээврийн хэрэгслийн байршлын
системийг хөгжиж буй тээвэрлэлтийн компаниудын tailor-made системээс илүү
үнэтэйгээр санал болгосон. Tokyo Marine их сургууль, Todaka үйлдврлэлийн
компани хоѐрын хамтын ажиллагаа нь далайн эргийн завь, усан онгоцгы
байршлын системийн РС-д тэмдэглэн ашигласнаар хөгжиж ирсэн. Энэ нь
ойролцоогоор 1,25 сая иений өртөгтэй.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
