156 ENVER HOXHA•n•nn••11

«tërmet i fortë» dhe ndonjë intelektual lëkundet, pu-nëtori, si më i qëndrueshëm e më rezistent që është,i jep zemër atij, i jep forcë të mbahet. Ne, intelektua-lët, nuk kemi vuajtur si ju punëtorët, prandaj kemishumë nevojë për kalitjen tuaj.

Kur ndodh ndonjë furtunë, që rrezikon diçka dhebëhet thirrje për ta shpëtuar, intelektuali, para se tëdalë, do të veshë fanellën, kurse punëtori del në çast,edhe pa fanellë, zbathur, ashtu si të ndodhet. Ne, in-telektualët, kemi shumë nevojë për nxitjen tuaj, përforcën dhe për qëndrueshmërinë tuaj, por kjo është mëe efektshme për Partinë kur ju punëtorët zotëroni, nëradhë të parë, teorinë marksiste-leniniste, prandaj, medurimin dhe me vullnetin që ju karakterizon, futjunipunës për përvetësimin e saj dita-ditës e më mirë.

Për t'i realizuar këta objektiva duhet që klasajonë punëtore të jetë kudo në pararojë, të kontrollojëçdo gjë, çdo veprimtari të jetës së vendit, të kërkojëqë të zbatohen gjer në fund vendimet që merr Partia,pararoja e saj. Klasa punëtore të punojë që të vendo-set kudo disiplina e hekurt e klasës. Të vendosësh disi-plinë të hekurt, do të thotë të krijosh një unitet të çe-liktë në popull, deri edhe në familje të ekzistojë njëdashuri e pakufishme në mes gruas dhe burrit, në mesnënës e babës, djalit e vajzës, t'u krijojmë të gjithëvebesimin e madh në jetën që ka ndërtuar e po ndërtonPartia, në të ardhmen tonë të bukur socialiste dhekomuniste.

Botohet për herë të parë sipasshënimeve të mbajtura në këtëtakim që gjenden 71.ë AQP

KUJDESI PER SHENDETIN E NJERIUT — DETYREE MADHE E PARTISË

Nga biseda me anëtarët e byrosë së Komitetittë Partisë të Rrethit të Rrëshenit

27 maj 1968

Pasi u informua për gjendjen politike, shoqëroredhe ekonomike të rrethit të Rrëshenit, për realizimine detyrave dhe për vënien në jetë të direktivave tëKongresit të 5-të të Partisë, për iniciativat e shumta,për sukseset në kolektivizimin e bujqësisë, për mëny-rën e jetesës dhe për kurajën me të cilën njerëzitkritikojnë të metat e dobësitë, e mori f jalën shokuEnver Hoxha:

Ju në rrethin tuaj, siç më raportuat, keni një situatë shumë të mirë. Kjo i dedikohet punës së palodhurtë Partisë. Pozitiv është, gjithashtu, fakti që kritika poforcohet, sepse, pa të, gjendja në çdo vend do të ishtenjëlloj si ajo e ujit të ndenjur. Prandaj, kudo ku kagabime e të meta, duhet të ketë medoemos edhe kri-tikë, pse kështu do të gjendet rruga e drejtë e zgjidh-jes së çdo problemi, kështu do të ndreqen gabimet. Na-

158 ENVER HOXHA

tyrisht, kritikë do të bëhet aty ku është e nevojshmee jo kritikë për kritikë. Kur diku, për një kohë nuk kagabime, nuk është e thënë të ketë medoemos kritikë.Megjithatë, kjo gjendje duhet të na shqetësojë, të nabëjë të mendojmë, se përvoja na mëson që njerëzit,sado eksperiencë dhe zotësi të kenë, sado të matur tëjenë, në punë e sipër edhe gabojnë. Ka momente kurnjeriu nuk u jep dot zgjidhjen e duhur të gjitha çësh-tjeve, ose nuk u futet dot thellë të gjitha problemeve.Ndodh, nganjëherë, të të duket sikur e ke zgjidhurdrejt një problem, kurse kjo zgjidhje mund të jetë eçalë. Këto dobësi e të meta në punën e kuadrove ma-sat i shohin, i gjykojnë, prandaj dhe duhet të bëjnëkritika.

Kritika nuk duhet të ketë qëllime të këqija, posh-tëruese, shkatërruese, përkundrazi, ajo kurdoherë tëjetë me karakter konstruktiv. Që punët të na ecinmbarë është e nevojshme pikërisht një kritikë e tillë,bile është shumë e domosdoshme. Prandaj, kur shohimse kritika bëhet nga këto pozita, jo vetëm të jemi tëkënaqur dhe ta mirëpresim, por edhe ta inkura-jojmë.

shtë gjë shumë e mirë fakti që keni dërguar nëndihmë të kooperativave bujqësore kuadro punëtorënga minierat. Tani duhet punuar akoma që ata tëlidhen mirë me jetën, me tokën dhe me ekonominë ekooperativës.

Gjithashtu, mirë keni punuar, më duket mua, edhenë drejtim të luftës kundër riteve dhe zakoneve fe-tare, por lufta kundër tyre akoma duhet të vazhdojëdhe komunistët të jenë në ballë të saj. Duhet punuar

KUJDESI PËR SHËNDETIN E NJERIUT - DETYRË E PARTISË 159

pa pushim me njerëzit, sepse ka nga ata që, fshehu-razi, vazhdojnë të falen nëpër shtëpi. Shokët e Partisënë Elbasan na kishin raportuar se besimtarët hoqëndorë nga agjërimi, mirëpo, në një fshat, ku kishinshkuar disa shokë për të bërë një konferencë, pikë-risht për probleme të luftës kundër fesë, fshatarët idëgjuan dhe i aprovuan me fjalë gjithë sa u thanë. Mëpas, kur të deleguarit provuan të ndiznin bashkë meta nga një cigare gjatë pushimit të mbledhjes, shumëprej tyre refuzuan, sepse mbanin ramazan. Përparai përgatitnin haptazi vezët e kuqe për pashkë, kursetani jo, veçse, aty-këtu, fshehtazi, ato janë dukur nëditën e pashkëve, bile ka njerëz edhe në qytete, që nëditë festash fetare bëjnë ëmbëlsira.

Natyrisht, besimet fetare janë futur në popull she-kuj me radhë, prandaj nuk zhduken dot menjëherë.Nuk mund t'i qortojmë pleqtë për ëmbëlsirat e pash-këve ose të bajremit, po punën edukative, politikeme ta ta bëjmë vazhdimisht, pa u ndalur. Ndonjërit,që ditën e pashkës ose të bajramit vishet më mirë seditët e tjera, është e udhës t'i themi se ruan në vetene tij besimin fetar, se ai e konsideron këtë ditë, njëditë feste dhe kështu e ndien në zemrën e vet. Prandajatij i duhet shpjeguar me durim e gjakftohtësi sepashka apo bajrami asnjëherë nuk u ka sjellë njerëzvendonjë të mirë. Propaganda jonë të ndikojë që pleqtë,gradualisht, të binden për kotësinë e fesë dhe kështu,brenda tre, katër ose pesë vjetësh, të çlirohen nga zin-xhirët e saj.

Puna që bëni ju për leximin e shtypit në brigadadhe në familje, me anën e të rinjve që kanë qenë ak-

KUJDESI PER SHENDETIN E NJERIUT DETYRË E PARTISE 161160 ENVER HOXHA

C

sionistë, është gjë e mirë. Në kursin e greve dhe të vaj-zave të reja, që vizitova javën e kaluar në Durrës, ki-shte dhe disa mirditore, për të cilat më thanë se gjatëkohës së kursit e kanë kuptuar rëndësinë e leximit tëgazetës. Në fillim, gjatë orëve të lira, u lexonin ndonjëartikull, që kishte të bënte me çështje të bujqësisë,kurse më pas, në ditët e mbarimit të qëndrimit të tyrenë kurs, u lexonin edhe për shumë probleme të tjera,saqë kursantet filluan të shfaqin dëshirë për ta le-xuar vetë gazetën dhe, pas kësaj, të merrnin me mend,të kuptonin sa shumë kishin humbur ngaqë nuk kishinlexuar më parë. Vajzat e rrethit tuaj, që ishin në këtëkurs, më thanë se disa nuk kishin kapur laps me dorëqë kur kishin mbaruar shkollën fillore, bile Auk ki-shin lexuar një gazetë apo revistë e jo më libër, pra-ndaj shkruanin e lexonin me shumë vështirësi. Nëkurs kishin punuar për t'u riaftësuar dhe donin të më-sonin më shumë. Njëra më tregoi edhe sa vështirë

pati ditët e para të shkruajë, qoftë edhe një radhë sat'i çonte një letër familjes, kurse më vonë mësoi përbukuri. Të tëra vajzat dhe gratë ishin të pajisura mefletore, ku kishin praktikuar shkrimin, kishin mësuartë mbanin edhe shënime gjatë mësimeve që u jepeshinpër gatimin e gjellëve, për të prerë e për të qepur, përtë mbajtur më mirë higjienën personale dhe të famil-jes etj. Disa më treguan fletoret e tyre, në të cilat ki-shin bërë shkrim shumë të bukur. Të gjithave u ishtengjallur një dëshirë e madhe për shkrim e lexim.

I përmenda këto për të theksuar se leximi i shty-pit duhet të bëhet edukatë për njerëzit. Këtë punë gati

kemi neglizhuar, ose e bëjmë në mënyrë shumë të

cekët. Kështu, nëpër brigada, kooperativistëve u lexo-het nga pak gjatë pushimit, në vend që kjo punë tëorganizohet mirë dhe të zgjerohet, në mënyrë që asnjëkooperativist të mos mbetet pa lexuar, ose pa dëgjuarproblemet që ngre shtypi ynë i përditshëm.

Mendoj që ju shokët e rinisë, në planet tuaja tëpunës, të keni kujdes dhe të parashikoni që aktivistëte organizatës së rinisë në kooperativa t'u mësojnë koo-perativisteve të reja, nëpër brigada, si ta lexojnë ga-zetën. Kjo punë duhet bërë me durim. Po të jetë emundur ata t'i udhëzojnë shoqet e tyre edhe si të le-xojnë sot një artikull, nesër një tjetër e kështu meradhë për njëfarë kohe, gjersa leximi t'u bëhet shpre-hi dhe nevojë. Në këtë mënyrë ju do të bëni një punëshumë të madhe, se çdo artikull në vetvete synondhe ndikon në edukimin e njeriut për shumë proble-me. Një vajze kooperativiste, me shoqet e saj, pasitë kenë lexuar një artikull, sipas rekomandimit të ak-tivistit, mund t'u ngjallet dëshira t'i kapërcejnë kufijtë

rekomandimit. Pas ca kohësh, ato vetë do t'i thyejnëkëta kufij e dëshira për të lexuar më shumë do të jetë

madhe. Kështu, ato, do të përfshihen më gjerë nëprocesin e edukimit, që Partia po e zhvillon me çdonjeri, me qëllim që secili të edukohet e të kalitë ndër-gjegjen. Puna me shtypin duhet zhvilluar rregullishtse është lënë pas dore. Ne kemi trajtuar si më të rën-dësishme çështjen, që shokë përgjegjës nga rrethi,ose përgjegjësja e gruas të venë në kooperativë e t'ubëjnë kooperativistëve dhe grave e vajzave kooperati-viste nga një bisedë. Natyrisht, edhe kjo duhet bërë,por nuk mjafton. Njerëzit tanë kanë nevojë për më

162 ENVER HONHA KUJDESI PnR SI-InNDETIN E NJERIUT - DETYRn E PARTISn 163

shumë, për një ushqim më të bollshëm e të përditshëm,i cili merret edhe nëpërmjet shtypit.

Për sa i përket një problemi tjetër, atij të iSrish-jes së fejesave, me të mitur ose me diferenca të mëdhamoshe, ju thoni se keni bërë përparime. Megjithatë,mos harroni se duhet të ketë dhe ka raste që ndonjëri,ndoshta me shumë frikë, po përsëri vepron në mënyrëilegale. Këta njerëz, që veprojnë në mënyrë të tillë,në kundërshtim me ligjet tona, natyrisht, do të kenëdhe le të kenë frikë nga ligji, po Partia duhet të pu-nojë që, kundër tyre, në një shkallë të lartë, të ngri-het më këmbë tërë opinioni shoqëror, me qëllim qënjerëz të tillë të mos marrin guximin të fejojnë vajzatme moshë të vogël, kur ato akoma nuk janë në gjendjetë kuptojnë aktin e rëndësishëm të fejesës e të mar-tesës. Partia dhe levat e saj në rreth të marrin masapër të popullarizuar ligjet e t'u thonë punonjësve senuk duhet lidhur asnjë martesë në kundërshtim meligjin dhe, nëqoftëse ka njerëz, që e bëjnë fakt tëkryer një martesë të tillë, ajo ligjërisht nuk njihet.Ju duhet të propagandoni me forcë që martesat tëlidhen në rrugë ligjore, të regjistrohen më parë në zy-rat përkatëse të gjendjes civile, të cilat, para ligjërimittë martesës, do të shikojnë plotësimin e të gjitha kush-teve, moshën e të dy palëve, pëlqimin e bashkëshortëvetë erdhshëm e të tjera. Gjithashtu, prindërve duhet t'ubëhet edukatë se nuk kanë të drejtë moralc3 ose ligjoret'u imponojnë fëmijëve vullnetin e tyre për martesë,ashtu siç bëhej më parë. Djali dhe vajza duhet tashprehin vetë vullnetin e tyre të lirë për t'u bashkuarnë martesë.

Puna edukative e Partisë me masat të vlejë që atotë kuptojnë se veprimet ilegale dhe presionet për mar-tesë, që mund t'i bëhen vajzës djalit, nuk mundtë përfundojnë mirë, sepse e vërteta, në mos në çastinkur të dy të ndodhen përpara gjendjes civile dhe t'ukërkohet të shprehen nëse e duan njëri-tjetrin apo jo,do të dalë, patjetër, më vonë. Duke bërë punë të pa-ndërprerë edukative me të rinjtë e të rejat, ata, kurtë arrijnë në moshë, do të jenë të përgatitur ideologji-kisht, të pjekur dhe do të kenë guximin të ngrihen ku-ndër etij akti të padrejtë, që kreu ndaj tyre një prindi padenjë, i cili shfrytëzoi ndjenjat e fëmijës së vet.

Të punohet me prindërit, që kanë mendime tëprapambetura, që ta kuptojnë se opinioni dhe masae popullit janë në gjendje të marrin vesh çdo lloj dalla-vere që mund të punojë kushdo, sidomos në kurriz tëvajzës së vet. Partia duhet t'i bëjë të qarta këto çështje,duke demaskuar, njëkohësisht, edhe ndonjë, që delkundër normave të moralit tonë komunist. Kështu,mund të ketë të tjerë që mendojnë të bëjnë akte tëtilla kundër fëmijëve dhe, në veprofshin kështu, dotë ndiejnë se syrit të masës askush nuk i shpëton dote do të mbledhin veten, do të tërhiqen. Kurse ai qënuk do të tërhiqet nga rruga e shtrembër, të jetë i si-gurt se një ditë do të demaskohet. Këto masa që pomarrim janë parandaluese dhe do t'i ndihmojnë tëvijnë në rrugë të drejtë, ata që mendojnë e që v-e-projnë në kundërshtim me normat e moralit e meligjet tona.

Nga ana tjetër, organizata e rinisë t'i japë rëndë-si këtij problemi, ta mbajë në qendër të vëmendjes

164 ENVER HOXHA KUJDEST PER SHENDETIN E NJERIUT - DETYRE E PARTISE 165

dhe të bëjë punë të organizuar. Ajo duhet të jetë epërgatitur që, kur të marrë vesh një rast të tillë, tëdijë si të punojë, qoftë me të riun e një fshati ose tënjë rrethi tjetër, që jashtë dëshirës e kanë fejuar menjë vajzë nga fshati apo nga rrethi i tij ose nga njërreth tjetër. Organizata e rinisë, në këtë rast, të njof-tojë organizatën e rinisë të fshatit ose të rrethit tjetërdhe vetë të punojë me prindërit e vajzës.

Kudo po bëhen tani përpjekje që në martesat tëfuten normat e reja. Përpara, edhe për gjëra që sot naduken të thjeshta, nuk ka qenë e lehtë, sepse dhëndri,për shembull, e kishte të zorshme edhe të shkonte tëmerrte nusen, ose të dilte në fotografi me të ditën emartesës etj. Tani, këto na duken si të çuditshme, porpër atë, që për herë të parë thyen një normë të sëvjetrës, ky është një hap i madh përpara. Në kohënkur janë martuar prindërit tanë, përveç këtyre, kishteedhe shumë bestytni, si: «ruajtja nga syri i «ngamagjitë» etj. Kështu, nuses i vinin tiganin përpara«për të mos e marrë sysh», ose bënin plot veprime tëtjera të kota si këto. Ishte edhe zakoni që nusja tëmos kalonte në rrugën nga kishin ardhur krushqit,ose që mund të kishte kaluar një nuse tjetër atë ditë,pse, sipas besimtarëve, mundet t'i kishin bërë «magji».Këto bestytni, para Çlirimit, kishin ngulur rrënjë jovetëm në fshatra, po edhe në qytete. Tani, nëqytete, këto i përkasin së kaluarës dhe të rinjtë tanë,kur i dëgjojnë, çuditen, por në fshatra, me gjithë për-parimet e mëdha, ka akoma më shumë mbeturina tëcilat Partia duhet t'i luftojë vazhdimisht, me kujdesdhe me durim.

Këtu u tha për përpjekjet që bëhen lidhur mekonservimin e ushqimeve për dimër, si: lakra, turshi,fasule, mish derri etj. Mishi i derrit me lakrën janëdy ushqime që, të kombinuara me njëra-tjetrën,shkojnë shumë mirë dhe japin gjellë të shijshme. Ngaana tjetër, ju duhet të luftoni që, veç lakrës, të pro-dhoni edhe zarzavate të tjera. Çdo kooperativë të me-ndojë seriozisht të mbjellë domate, patëllxhanë, pi-perka, bamje, kastraveca, kunguj, karota, spinaq, la-kër, presh etj., etj. Dhe, në radhë të parë, përpiquniqë fshatarët të mësojnë mënyrën e përdorimit dhe tëgatimit të këtyre zarzavateve dhe t'i shfrytëzojnë nëushqimin e tyre, bile me shumicë. Pra, në këtë drej-tim komunistët të parët, duhet të bëjnë një punë tëmadhe bindëse, se akoma ka fshatarë te të cilët ek-ziston mendimi i gabuar se njerëzit nuk mund të hanëbarëra, si kafshët. Gratë dhe vajzat tuaja në kursine Durrësit, kur i provuan gjellët me barishte, i pëlqyendhe u kënaqën, se ato gjellë janë shumë të mira e tëshijshme. Jo vetëm kaq, por gjatë muajve që mësuannë kurs, ato njohën edhe vlerën e madhe ushqimoretë zarzavateve, mësuan për vitaminat që përmbajnëdhe që ndikojnë në forcimin e orgenizmit. Shumëgjëra ne nuk i dimë, por duhet t'i mësojmë edhe nëpunë e sipër, edhe duke lexuar.

Një ditë po lexoja një libër për këto çështje dheaty pashë diçka që nuk e dija. Një profesor, nga mëtë mëdhenjtë në mjekësi, shkruante se majdanozi për-mban disa lëndë ushqyese që janë shumë të nevojshmepër organizmin e njeriut dhe për gjakun. Nuk mëkishte shkuar në mendje që kjo barishte, të cilën ne e

166 ENVER HOXHA KUJDESI PER SHENDETIN E NJERIUT - DETYRE E PARTISE 167

hedhim në gjellë për t'i dhënë erë të këndshme, të ki-shte disa substanca që nuk i kanë bimë të tjera. Përkëto, mjekësia rekomandon si të domosdoshëm për-dorimin e tij edhe në ato gjellë që na duket sikur nukshkon.

Të gjitha këto njohuri ne duhet t'ua japim qyte-tarëve e fshatarëve, që të kuptojnë se organizmi i nje-riut nuk rron vetëm me mish, edhe sikur këtë ta ki-shim me bollëk. Tani për tani ne nuk e kemi akomasasinë e duhur të mishit për frymë. Megjithatë, mishinuk është ushqim shumë i rekomanduar, sepse për-mban lëndë toksike dhe kur hahet pa masë, dëmton.Ka vende që, në përgjithësi, e përdorin mishin mëshumë, por meqenëse kanë konstatuar që nuk u bënmirë, përpiqen të sigurojnë sa më shumë zarzavatenga vende të tjera, sepse vetë kanë klimë të ftohtë, ecila është e papërshtatshme për rritjen e tyre. Atokërkojnë të blejnë me shumicë edhe nga ne. Kështu,austriakët, hungarezët, francezët e gjermanët na i kër-kojnë shumë domatet e hershme dhe na i paguajnëmirë. Ata ua dinë vlerën, prandaj na i blejnë shtrenjtë,kurse neve, që i prodhojmë vetë, nuk na lejohet tëmos e vlerësojmë rëndësinë e tyre ushqimore dhe ve-tëm të themi: «Oburra mish», duke mos menduar qëmishi nuk shkon pa zarzavate.

I solla këta shembuj që çdo njeri ta kuptojë mirënevojën dhe domosdoshmërinë e përdorimit të zarza-vateve në ushqimin e popullsisë. Kur kooperativistikupton vlerën e tyre të madhe, ai, me siguri, edhedo t'i mbjellë ato e do t'i përdorë për ushqim. Përshembull, në kohën kur piqen domatet, po të hajë çdo

njeri nga 4-5 kokrra ditën, qoftë edhe si fruta, kjo dotë bëjë mirë për shëndetin. Prandaj këto prodhime t'ifutim në përdorim të gjerë në masë e të mos kënaqemime ato pak suksese që kemi arritur në këtë drejtim.

Natyrisht, çdo organizëm ka veçoritë e tij, ai kanevojë për lëndë të ndryshme, si: për squfur, për he-kur, për sheqerne, për vitamina etj. Disa nga këtolëndë gjenden te mishi, ca të tjera te domatet, tëtjera te patatet e kështu me radhë. Çështja s'qëndronvetëm te shija .e mirë e këtyre ushqimeve, kryesoreështë se ato forcojnë shëndetin e njeriut. Të gjithakëto duhen parë e kuptuar të lidhura ngushtë meluftën për futjen e së resë në mënyrën e jetesës, meluftën kundër mentalitetit, kundër mendimeve që tërrojmë, ashtu siç e kemi gjetur nga të parët, pa ndry-shuar gjë, të marrim mishin e ta pjekim në hell, ose tafutim në pilaf, siç ka bërë edhe babagjyshi. Jo, kjomënyrë të ushqyeri nuk është e drejtë. Ajo edhekushton shtrenjtë, edhe nuk të jep në masë të mjaf-tueshme të gjitha ato lëndë ushqyese për të cilatka nevojë organicini.

Partia i rekomandon këto gjëra, sepse vë në plantë parë ruajtjen e shëndetit dhe përmirësimin e jetëssë njerëzve tanë, të cilët tani punojnë shumë, har-xhojnë energji, prandaj dhe duhet të dinë t'i zëven-dësojnë ato. Puna që bëjnë ata, lodhja e tyre nervore,është më e madhe se më parë. Anëtarin e Partisë sotnuk e zë gjumi, se ai nuk mendon vetëm për shtë-pinë dhe për ushqimin e kalamanëve të vet. Komu-nisti i fshatit mendon për të gjithë njerëzit e fshatit.Partia i ka edukuar dhe i edukon punonjësit tanë me

168 ENVER HONHA KUJDESI PER SHENDETIN E NJERIUT - DETYRE E PARTISE 169

frymën e përgjegjësisë dhe të solidaritetit socialist,prandaj, te ne, shikon, bie fjala, punonjës që, nëpalcë të dimrit, shkojnë në kodra e në male, fill tëvetëm, për të lidhur linjat e këputura të telefonit,që të mos ndërpritet ndërlidhja, komunikimi i nje-rëzve e si ky ka edhe shumë shembuj të tjerë. Kështuveprojnë njerëzit tanë kudo, në çdo sektor, ku atapunojnë me heroizëm të madh.

Në procesin e kësaj pune intensive, punonjësittanë harxhojnë mjaft energji, kanë gjithë këto preo-kupacione e përgjegjësi dhe kanë nevojë për një traj-tim që t'u përgjigjet nevojave të organiLmit të tyre,gjithnjë në punë e në lëvizje. Po të tregohet kujdes,siç thashë, dhe organizmi të marrë ushqimin që i ne-vojitet, trupi nuk pëson gjë nga puna intensive, ner-vat e njeriut ruhen të shëndoshë.

Në të kaluarën, në Gjirokastër, në qendër të qy-tetit, ishte një vend i quajtur Hasojmer, ku rrininpleqtë, që nuk e vritnin mendjen për asgjë, që nukkishin punë tjetër veç të pyetnin cilindo që kalonterrugës: «Ku shkon?», «Kur erdhe?», ndonjëgjë?» etj. Natyrisht, duke mos harxhuar asnjë energjifizike dhe mendore, siç bënin ata, organizmi s'pësontegjë. Po tani është ndryshe, njerëzit bëjnë punë tëmadhe, socializmi kërkon mund e sakrifica që anga-zhojnë energji fizike e mendore, prandaj Partia inte-resohet shumë e në mënyrë të gjithanshme, në radhëtë parë, për njeriun, që edhe punën ta bëjmë, edheshëndetin ta kemi, edhe jetën ta zgjatim. Interesimiynë nuk duhet të kufizohet vetëm që të kemi njëspital, të kemi disa mjekë dhe aparate mjekësore e

ilaçe. Këto po e po, por duhet të marrim edhe masatparandaluese, në mënyrë që nëpër spitale të shtrohensa më pak njerëz, që fëmijët e vegjël të mos na vde-sin, por të rrojnë dhe të rriten të shëndetshëm.

Për këtë qëllim, ne duhet ta organizojmë punënqë, edhe grave në kooperativat bujqësore, ashtu si pu-nëtoreve dhe nëpunëseve t'u jepet dhe të zbatohetme rigorozitet pushimi përpara dhe pas lindjes. Par-tia të luftojë me rreptësi mendimin e ndonjë mendje-lehti, në kooperativë bujqësore, i cili thotë që gruaja,pas lindjes, të marrë menjëherë shatën dhe të pra-shitë misër ose duhan, duke arsyetuar në mënyrë krejttë gabuar, se kështu kanë punuar edhe nënat tona paslindjes. Të kuptohet mirë se kujdesi për gratë shtat-zëna dhe për lehonat, ndikon shumë në shëndetin etyre dhe të fëmijëve, për të cilët duhet të tregohetkujdes i vazhdueshëm. Gjatë kohës së shtatzënësisëështë e nevojshme që nëna të ushqehet më mirë, se kjogjë ndikon në zhvillimin normal të fëmijës.

Komunistët duhet të mendojnë për këto çështjeme rëndësi të madhe jetike, të tërheqin vëmendjen ekolektivit, për të ngritur nivelin ekonomik të koo-perativave tona, për përmirësimin e mëtejshëm tëmënyrës së jetesës, të interesohen për të gjitha pro-blemet, derisa t'u jepen kooperativistëve qumësht esende të tjera. Ndonjë drejtues mund të thotë se, potë bëhen këto që po them, na pengohet plani i shtetit.Kjo nuk është e vërtetë dhe nuk duhet menduar kështu,përkundrazi, duhen bërë përpjekje që edhe plani tërealizohet, edhe kooperativistëve t'u jepet qumësht përt'u ushqyer. Për këtë çështje ne kemi marrë shumë

12 81

170 ENVER HOXHA

vendime, por konstatohet se nuk po zbatohen siduhet. Pikërisht këtu është pengesa dhe jo te planii shtetit.

Për realizimin e planit duhen bërë të gjitha për-pjekjet dhe duhet mobilizim i përgjithshëm. Të pu-noni e të kujdeseni që plani i drithërave të plotësohet,por, njëkohësisht, të mos lini pas dore pataten, se ren-dimenti i saj, që keni marrë vitin e kaluar, është shu-më i ulët. Kjo nuk u intereson ekonomisë sonë, askooperativës. Duhet të marrim nga çdo hektar të pak-tën 120 kuintalë patate. Vetëm kështu ka leverdi tambjellësh atë.

Në perspektivë, i kushtoni vëmendje sidomos zhvi-llimit të lopës, duke u kujdesur për ta rritur atë sinë numër, edhe në cilësi, në kurriz të bagëtive tëimëta. Natyrisht, kjo nuk arrihet menjëherë, por,gradualisht, duke përgatitur terrenin, pse ky proceskërkon kohë. Shumë nga ne, shqiptarët, jemi çobanë,të tërë jemi mësuar me delen e me dhinë, të cilat,me shekuj, i kemi mbajtur, jemi kujdesur për to ena janë futur në zemër. Kjo frymë, kjo dashuri përto, me të cilën jemi rritur, na pengon ta ndryshojmëgjendjen. Kështu, po të mendojmë t'i zëvendësojmëbeagëtitë e imëta me lopë, na duket sikur ndodh ndo-një katastrofë. Mirëpo mbajtja e deles në një sasi tëtillë, pengon intensifikimin e bujqësisë dhe kjo përdisa arsye. Po sjell një shembull. Katundi Kuç i Kur-veleshit ka sot aq dele, sa del problemi se ku do tëkullotin ato në dimër. Përpara, gjatë dimrit Kuçi içonte delet në Sarandë, kurse beharit i mbante nëpërmalet e Gjirokastrës. Mirëpo tani këto burime u

i

KUJDESI PËR SHENDETIN E NJERIUT - DETYRE E PARTISE 171

prenë, prandaj kanë filluar grindjet, aq sa, shpesh,drejtojnë letra deri në Komitetin Qendror për sigu-rimin e kullotave. Një blegtori e tillë ekstensive bë-het pengesë për zhvillimin intensiv të bujqësisë, qëne po e bëjmë tani dhe që është i domosdoshëm tabëjmë.

Tre vjet përpara kalova bregdetit të Jugut, ngaHimara e Piqerasi dhe dola në Nivicë, në Finiq e nëKonispol. Vura re se tërë shpatet e maleve, në atëkohë, ishin mbuluar me shkurre. Më pas, këto toka,

kthyen në tarraca shumë të bukura, ku u mbollënfruta, ullinj e agrume. Tani, kur kthen fytyrën ngaSaranda, syri të zë kodrina të bukura e të këndshme,të mbjella plot me pemë, në të cilat më parë mundtë kullotnin rreth 500 kokë .bagëti të imëta. Kështuishte kollaj, por me humbje, sepse, të mbash në tërëato sipërfaqe vetëm aq pak bagëti, s'ka leverdi. Pra-ndaj u vendos që këto toka të mbillen, me qëllim qëprej tyre të merren shumë prodhime të cilësisë sëmirë. E tërë kjo tokë është hapur, bile është punuaredhe mbi rrugë, ku kishte guriçka dhe tani me qindrahektarë janë kthyer në tokë shumë pjellore. Dhe kësh-tu nuk ka mbetur më vend për të kullotur bagëtitë

imëta. Prandaj duhet kuptuar drejt se domosdoshmë-ria e hapjes së tokave të reja lidhet edhe me zëvendë-simin e bagëtive të imëta medoemos me lopë.

Me këtë nuk dua të them që delet ose dhitëtherim menjëherë. Fjalën e kam për perspektivën që,.në qoftë se duam bujqësi e blegtori moderne, nga

cila të marrim prodhime të larta, duhet të marrimmasa që dhinë e delen, gradualisht, t'i zëvendësojmë

172 ENVER HOXHA

me lopën. Po edhe këtë të fundit është e nevojshmeta përmirësojmë, të mos kënaqemi me 200 litra qu-mësht, që marrim në vit nga lopa e racës së vendit.Duhet të punojmë që prej saj të marrim të paktën1 500 litra qumësht në vit dhe bile, shkallë-shkallë, tëarrijmë të marrim 2 000-3 000 e më shumë litra qu-mësht në vit nga çdo kokë, ndryshe s'kemi gjë nëvijë. Ka kooperativa bujqësore, si në zonat fushore tëFierit, të Lushnjës apo të Durrësit, të cilat, që tani,marrin mesatarisht nga 1 500 e 2 000 litra qumështnge çdo lopë. Në këto kooperativa i kanë seleksionuarlopët, kanë eliminuar ato me rendiment të ulët, kursedelet i kanë kufizuar shumë.

Dashuria e madhe që ka populli ynë për delendhe «shpirti i çobanit» kanë arritur gjer atje sa, edhenë ndërmarrjet bujqësore, të rritin tufë prej dhjetëramijë kokë delesh, në vend që ato t'i zëvendësojnë melopë. Kështu, për shembull, ndodh në Vrinë. Kursenë Ndërmarrjen Bujqësore të Vorës me të drejtëështë vepruar ndryshe. Mos vallë atje nuk ka vendpër të kullotur një numër bagëtish të imëta? Sigu-risht ka. Megjithatë, kjo ndërmarrje nuk mban dele,por rrit vetëm lopë. Kolektivi i saj punon me serio-zitet dhe nuk lë fije bari të shkojë kot, çdo gjë uahedh lopëve dhe merr prej tyre mesatarisht 3 000--4 000 litra qumësht në vit, bile nga disa merr deri edhe6 000 litra qumësht në vit. Dhe ngjan kjo prodhimtarisikur të kishim të bënim me një fabrikë të vërtetë. Përkëtë çështje të rëndësishme të zhvillimit të blegtorisësonë, kështu duhet vepruar dhe në këtë rrugë duhet tëecim. Nga ana tjetër, është e natyrshme dhe jemi të

KUJDESI PER SHENDETIN E NJERIUT - DETYME E PARTISE 173

ndërgjegjshëm se kooperativat bujqësore këtë objektivnuk mund ta arrijnë menjëherë.

Unë jam dakord që në rrethin tuaj ka vende metë vërtetë të përshtatshme për mbajtjen e dhisë, kunuk ha dot as delja, as lopa. Po edhe dhia kërkon kuj-des, ajo duhet mbajtur mirë që të na japë rendimenttë lartë. Të marrim shembull nga rezultatet e LezanPislit 1 , i cili është zotuar të marrë 140 litra qumësht nëvit nga çdo dhi. Bagëti të imëta të mbajmë për të shfry-tëzuar ato kullota që nuk bëjnë për gjedhë, por vëme-ndjen kryesore ta përqendrojmë në krijimin e mu-ndësive për të rritur lopët, të cilat t'i mbajmë e t'iushqejmë në stalla.

Faktori kryesor për rritjen dhe për zhvillimin emirë të lopës është sigurimi i ushqimit të bollshëmtë saj. Për këtë arsye i duhet rezervuar lopës sasi emjaftueshme toke për ushqim, por pa cenuar sipërfa-qen e tokës për mbjellje. Të kihet parasysh se lopënnuk mund ta mbajmë pa siguruar tokën që nevojitetpër të prodhuer ushqimin e saj. Të luftojmë që si-përfaqja e tokës të na japë çdo vit më shumë prodhi-me për njerëzit, po të kujdesemi edhe për lopët, seedhe ato që prodhon lopa janë ushqim për njeriun.Sektorin e lopëve, gradualisht, do ta shtojmë, prandajqë tani t'i kushtojmë vëmendje dhe të punojmë nëdobi të tij. Kështu, për shembull, kur vjen koha për tëbërë skartimin e bagëtive, ta zëmë, në kooperativëne Kuçit dhe të Tërbaçit, të ardhurat nga delet dhe ngadhitë e skartuara ata mund t'i përdorin fare mirë

1 Shih: Enver Hoxha. Vepra, vëll. 35, f. 361.

KUJDESI PER SHENDETIN E NJERIUT - DETYRE E PARTISE 175174 ENVER HOXHA

për të blerë lopë, farëra të zgjedhura ushqimesh fo-ragjere e të tjera. Kështu vjen koha që edhe të bë-hemi me lopë, edhe të kemi mundësi t'u sigurojmëkushte më të mira atyre pak deleve që do të mbajmëdhe të marrim prej tyre rendimente më të larta segjer tani në qumësht, në mish dhe në lesh, si rrje-dhim, këto nuk do të na bëhen pengesë për zhvilli-min e blegtorisë. Dhe dhitë mund t'i mbajmë në atëmasë që të mos pengojnë rritjen e numrit të lopëve,po, për këtë rast, duhet bërë kujdes në përmirësimine cilësisë së tyre.

Për të këmbyer eksperiencën pozitive u zhvillu-an edhe vizita të kooperativistëve të Veriut në koo-perativat e Jugut. Për këtë problem duhet të kemiparasysh disa gjëra. Të moshuarit, që kanë vajtursi miq në kooperativat bujqësore të Jugut, duhenpyetur me kujdes, mos vallë është kohë e gjatë që-ndrimi i tyre atje për një muaj e gjysmë. Ndoftaështë e mjaftueshme të qëndrojnë vetëm një muaj osetri javë. Prandaj i dëgjoni me vëmendje vërejtjet dhemendimet e tyre, lidhur me këtë çështje. Atyre u kaardhur shumë mirë që i dërguan dhe e pritën këtë mekënaqësi, po, pas tri javësh, dukeshin pak si të sfigetë-suar, pasi nuk dinin për punën në kooperativë, përshëndetin e njerëzve në familjet e tyre.

Kooperativistët e Veriut, gjatë qëndrimit në koo-perativat e Jugut, janë sjellë shumë mirë. Më thanëse malësorët që shkuan nga Dukagjini në Labëri, jovetëm qëndruan me dinjitet, si miq, por punuan shu-më më mirë nga kurveleshasit, kurse gratë e Kurve-leshit, megjithëse ngriheshin të parat, në orën 4 të

mëngjesit, dhe flinin të fundit, në orën 11 të natës, pu-nonin shumë më mirë nga burrat ë tyre dhe nga atatë Veriut.

Njerëzit që shkuan nga Veriu në Jug ishin sjellëshumë korrektë me mikpritësit. Ata qenë veshur merroba të mira e të pastra, ndryshe nga vendasit. Me-qenëse ra fjala për pastërtinë, dëshiroj të them se edu-kimi i popullit me ndjenjën e pastërtisë ka shumërëndësi dhe luan rol në ruajtjen e shëndetit të tij. Nërrethin tuaj, siç më kanë thënë, përdoret akoma paksapun. Kështu ka ndodhur edhe në Labëri, ku burrat,siç mund të keni parë ndonjë, vishnin këmishë memëngë të gjera, që i shfrytëzonin si peshqirë, për tëfshirë djersën ose fytyrën kur laheshin. Natyrisht,edhe në Labëri tani janë bërë ndryshime, sikurse janëbërë edhe këtu te ju, por prapë, përdorimi i sapunit,mesatarisht për frymë në vit, është akoma shumë pak.Ju e shikoni vetë se ç'përpjekje të mëdha duhet tëbëni në këtë drejtim. Po të vesh në Dukagjin, mundetqë njerëzit nuk i gjen çdo ditë të veshur me rrobatë pastra, por ata dukagjinas, që shkuan miq në koo-perativat tona të Jugut, rrobat i mbanin shumë pastër.Dukagjinasit shquheshin edhe për sedër të lartë nëpunë, në biseda e në shoqëri dhe fituan respektin emadh të mikpritësve. Më treguan se i vëllai i dëshmo-rit Mehmet Shpendi nga Dukagjini, megjithëse nukkishte shumë kulturë, u kishte lënë përshtypje të mirakurveleshasve, sepse ishte njeri i thjeshtë, njeri i po-pullit, ishte i pjekur dhe kishte horizont. Kudo qëshkonte ai, të gjithë i ngriheshin në këmbë, e donindhe e respektonin.

KUJDESI PER SHENDETIN E NJERIUT - DETYRE E PARTISE 177176 ENVER HOXHA

Dërgimi i grupeve të kooperativistëve nga Veriunë Jug është një punë e vlefshme. Ajo i ndihmonnjerëzit të njohin atdheun, të njohin punën e njëri--tjetrit, të mësojnë nga zakonet e mira të shoqi-sho-qit. Ata që shkuan në Jug panë se, në familjet koo-perativiste, edhe gratë, ashtu si burrat, hanin bashkëme ta në një tryezë. Kjo ishte gjë e re për ta dhe ubëri shumë përshtypje, u la mbresa, të cilat i shprehënkur u kthyen në fshatrat e tyre. Gjithashtu, atatreguan se, në fillim, ndienin njëfarë shqetësimi, ngaqëmendonin se do të shkonin të jetonin mes njerëzve tëpanjohur, nuk dinin si do t'i pritnin dhe si do të si-lleshin këta vetë me gratë dhe me fëmijët e tyre, qënuk i njihnin. Prandaj, ditët e para, ishin, si të themi,në një hall të madh. Mirëpo qëndrimi dhe sjelljet egrave dhe të burrave të familjeve mikpritëse i bënëmiqtë që shpejt ta ndienin veten në një ambient tëngrohtë e bujar.

Gratë e Veriut janë të zgjuara, por të zgjuara janëedhe labet. Gjatë kësaj kohe gratë labe ua përgatitninushqimin miqve të Veriut dhe kryesitë e kooperativaveu kujdesën që familjet e tyre të furnizoheshin mëmirë, sidomos me gjalpë. Të zonjat e shtëpisë u jep-nin mundësi edhe mikeshave të përgatitnin e të bëningjellë të shijshme, me qëllim që të mësonin të gatua-nin më mirë. Kur vinin burrat të hanin drekë osedarkë pyetnin se kush e kishte bërë këtë ose atë gjellëdhe kur amvisat vendase u thoshin që e kishin ga-tuar mysafiret, ata i përgëzonin për ato gjellë aq tëshijshme.

Këto lëvizje u bënë mirë sidomos të moshuarve,

prandaj kini kujdes të dërgoni më shumë prej tyre,se mësojnë shumë gjëra kur dalin nga fshati. Pleqvenga Veriu, përveç të tjerave, u kanë bërë përshtypjeedhe ato që panë rrugës, gjatë udhëtimit për në visete Jugut. Bashkë me kooperativistët, që shkuan ngaVeriu në Jug, ishte edhe një shok i aparatit të Ko-mitetit Qendror, i cili na tha se në atë kooperativëku qëndruan, për nder të miqve, vendasit kishin or-ganizuar dhe dhanë shfaqje artistike me grupin e tyredhe të fshatrave përreth. (Bile kishin menduar tëorganizonin edhe një dasëm socialiste në fshat, porgjatë kësaj kohe nuk u martua ndonjë çift. Duket qëky ishte një plan burokrat, i hartuar nga lart.) Në f a-miljet ku qëndruan, miqve u kishte bërë përshtypjeedhe fakti që burrat e shtëpisë këshilloheshin me gratëe tyre për punët familjare. Kur, sipas ditëve të punësqë kishin bërë, u ndanë paradhënie, për vendasit dhemiqtë, këta të fundit u pyetën nga vendasit se çfarë dotë blenin për familjen. Në këtë mënyrë ata mësuandhe panë se ishte shumë mirë të pyetnin dhe të këshi-lloheshin edhe me gratë, qoftë edhe me fëmijët, përato që duheshin blerë me të hollat e fituara.

Miqtë mësuan, midis të tjerash, se si duhen luf-tuar zakonet e vjetra të malësisë së Veriut, ku burratrrinë dhe hanë të veçuar nga gratë. Atje ku shkuan,vunë re që burrat dhe gratë, vajzat dhe djemtë haninsë bashku. Në malësi, sikundër e dini, zakoni i vjetërnuk lejon që gratë dhe vajzat të ulen në një sofër meburrat. Ata që panë se njerëzit në familjet tona nëJug rrinë bashkërisht, me siguri, pa vonesë, do ta

178 ENVER HOXHA KUJDESI PER SHËNDETIN E NJERIUT - DETYRE E PARTISE 179

shkelmojnë zakonin e vjetër të malësisë e, pas tyre,edhe malësorët e tjerë që do të dërgohen në të ardh-men në kooperativat tona të Jugut, ose që do të ma-rrin shembull nga shokët e tyre, që patën rast të venë.Ky realitet ata do t'i futë në mendime dhe me vetedo të thonë: «Ne ishim të huaj, po të zotët e shtëpisëna konsideruan aq të afërt, saqë hanim në një sofër,bashkë me gratë dhe me vajzat e tyre, atëherë përsene në familjet tona të mos hamë bashkërisht me gratë,me vajzat, me nënat dhe me motrat tona?».

Këto këmbime e vizita midis kooperativistëve du-het edhe t'i perfeksionojmë, pra, të kujdesemi që tëmos bëhen barrë për ata që i presin, përkundrazi, tëjenë edhe instruktive, por edhe argëtuese njëkohë-sisht. Kur të vijnë kooperativistë nga fshatrat e Jugutnë Veri, këshillohuni me ta që kooperativistët tuaj tëmos bëjnë ndryshime në ushqimin e zakonshëm të fa-miljes, të mos harxhohen, se në këtë drejtim koopera-tivistët e Jugut e shkelën ca, duke i konsideruar atatë Veriut si miq, gjatë gjithë kohës që qëndruan. 13ërkëtë kooperativistët miq nga Veriu u treguan shumëtë arsyeshëm dhe u tërhoqën vëmendjen të zotëve tështëpisë qysh ditën e dytë dhe të tretë. Ata, me tëdrejtë, u thanë atyre se kishin shkuar për miqësi epër të këmbyer eksperiencën me njëri-tjetrin dhe jopër të ngrënë ditë e natë mish e gjellë të shumta. Atau shprehën që këtij zakoni t'i jepnin fund, se do tëdëmtoheshin ekonomikisht të dy palët, për arsye sekur të vinin shokët e Jugut në kooperativat e Veriut,edhe këta për të mos u turpëruar, do të detyroheshin

t'i pritnin me shpenzime të mëdha. Prandaj shfaqëndëshirën që të hanin së bashku, ashtu siç ushqeheshinzakonisht në familjen vendase, asgjë më shumë.

Me pak fjalë, malësorët e Veriut, gjatë qëndrim.i.ttë tyre në kooperativat e Jugut lanë përshtypje shu-më të mira, u miqësuan me vëllezërit e tyre të Jugut,punuan dhe mësuan së bashku. Kur të vijnë koopera-tivistët e Jugut nga anët tuaja, u thoni malësorëve, qëdo t'i presin nëpër familjet, të mos nxitin sedrën, port'i presin si miq e vëllezër dhe të hanë e të pinë,ashtu siç ushqehen zakonisht për vete.

Një pjesë e madhe e burrave të fshatrave tuajapunojnë nëpër fabrika e në miniera. Tani që në koope-rativat bujqësore do të punoni e do të zbërtheni udhë-zimet e Partisë «Mbi kontrollin e klasës punëtore»,të keni kujdes dhe të tërhiqni ndihmën e punëtorëveqë banojnë në fshat, të cilët duhet të sjellin këtu fry-mën dhe ndjenjën e kontrollit të klasës punëtore, meqëllim që të ndihmojnë në forcimin e kontrollit të ma-sës kooperativiste dhe të asambleve ndaj njerëzve tëzgjedhur, ndaj kryesisë, kryetarit, brigadierëve etj.Gjithashtu, të forcohet kontrolli i komunistëve në or-ganizatën-bazë ndaj byrosë dhe sekretarit e zëvendës-sekretarit të organizatës. Kur ta punoni këtë materialnë kooperativat tuaja bujqësore, jam i bindur se dotë gjeni një mirëkuptim dhe mbështetje shumë tëmadhe nga ana e grave, të cilat, në të kaluarën, e ka-në ndier shumë shtypjen e egër të zakoneve patriar-kale. Në kooperativat tuaja shumica dërrmuese e nje-rëzve që punojnë përbëhet nga gra, sepse, siç e thamë,

180 ENVER HOXHA KUJDESI PER SHËNDETIN E NJERIUT - DETYRE E PARTISE 181

të punojnë mirë, t'i shërbejnë popullit me devocion,të mos bëjnë gabime, sidomos të mos na ndryshkinaparatet, gjë që ndodh pa u kuptuar e daingadalë usjell dëme të mëdha masave, popullit dhe Partisë.

Botohet për herë të parë sipas

shënimeve të mbajtura në këtë

takim që gjenden në AQP

një pjesë e mirë e burrave janë punëtorë. Dhe si kudo,edhe në rrethin tuaj, gratë nuk kanë tendencë të sun-dojnë mbi burrat, të bëhen bajraktare. Ndjenja e baj-raktarizmit në marrëdhëniet familjare shfaqet krye-sisht te burrat, të cilët përpiqen të jenë si kaposhë.Prandaj, kur ta shtroni çështjen e «Kontrollit të kla-sës punëtore» në kooperativat, përpiquni të arrini qëgratë ta kuptojnë mirë politikisht këtë direktivë tëmadhe të Partisë dhe ta mbështetin.

Nëpër aparatet e Partisë, në ndërmarrjet ekono-mike në përgjithësi dhe në aparatet qendrore, luftapër emancipimin e gruas po bëhet më e efektshme dheorientimi i Partisë, fryma e klasës punëtore ndihenmë fuqishëm. Ne, gjithashtu, luftojmë që aparatet tëmos burokratizohen, që punonjësit e aparateve të mosshndërrohen në burokratë. Të kuptohemi, Partia nukështë kundër institucioneve, por kundër atyre funksio-narëve të institucioneve, që nuk i zbatojnë si duhetnormat, rregullat dhe ligjet e Partisë e të shtetit tonë.Të kemi parasysh që t'i thjeshtojmë vazhdimisht orga-nizmat e diktaturës së proletariatit, t'i bëjmë më ope-rativë, që të veprojnë më gjallërisht e me shpejtësitë madhe në shërbim të popullit. Këta organizma du-het t'i transformojmë gradualisht, me qëllim që t'upërgjigjen gjithnjë e më mirë detyrave të mëdha tëndërtimit socialist të vendit. Pra, gjatë praktikës, lindnevoja e ndryshimit të organikave, e transformimit tëorganizmave. Megjithatë, aparatet na duhen medoe-mos, ashtu sikundër na duhen njerëzit që caktojmëtë punojnë në to, të cilët Partia i edukon politikisht