221319747_TemizBilal_S_1407-1422

The Journal of Academic Social Science Studies

International Journal of Social Science

Volume 6 Issue 1, p. 1407-1422, January 2013

EYTANLA LGL BAZI YETLERN SEMANTK TAHLL,

AIMIZIN ALKOL VE TRAFK PROBLEMLERNE

YANSIMALARI

SEMANTIC ANALIZING SOME VERSES OF THE CORAN ABOUT

SATAN AND THEIR PROJECTS TO ALCOHOL AND EXCESSIVE SPEED

PROBLEMS IN THE AGE

Yrd. Do. Dr. Bill TEMZ GAN Fen Edebiyat Fakltesi Dou Dilleri ve Edebiyat Blm retim yesi.

Abstract

The Gracious Qoran emphasizes frequently that the Satan whom was

created to balance the wisdom power, and never abandons his behind space as

if walking in humans veins. Satan is the clearest and -in the same time-the sliest

enemy for him.

Satan (who named Iblees in the orijin) is created as a virtual effect

opposite to ore of mind which will be real effective with support on the

religion. Satans created also to balance the mind. Satan has rejected to kowtow

for Prophet Adam (p.b.u.h) because of was created from the fire and fended off

by Allah. And this time, by the cause of its hoplessness, become the most

harmfull enemy to Him and his generations.

eytanla lgili Baz yetlerin Semantik Tahlli, amzn Alkol

ve Trafik Problemlerine Yansmalar 1408

Allah has gave human freely to decide or invite what they do. So He

exams them how they act by the deceptions or tricks of Satan. Then Allah has

created the devil for instilling in people a passion that will be breaked and

become usefull by the Coranic Religion.

One of the adjectives of the Devil is maarid or mareed that means to be

out of control and never abstain from any crafty motivation. The Devil

misguides and drugs the human being to a worst traffic accident those dont

know him as the important and the biggest enemy. And another adjective

mirreed as a co-origin word, means a blind drunken. If we mention that the

Devil attempts the alcoholic drinks to its all phases, can easily say that Satan

incites the alcoholic drivers through to road accidents as does as in excessive

speed pasion.

If someone doesnt want to fall the trap of the Devil, he must be resolute

against to Satanic motives and to take shelter in God. Because the Devil isnt

effectual on those dont mention the Satanic tricks. Than to prevent the traffic

accidents the most effective and unique precaution is the education. Therefore if

the congenital roots of education dont be nourished by the blieves, itll become

stumpy.

Key Words: Satan, misguiding, alcohol, traffic, excessive speed and frustration.

z

Kuran- Kerm, akl cevherine kar ve onu dengelemek iin yaratlm

olan eytann, insann kan damarlarnda dolarcasna peini brakmadn ve

onun hem apak hem de en sinsi dman olduunu srarla vurgular.

eytan (ilk ismiyle bls) din desteiyle gerek anlamda faal olabilecek

akl cevherine kar ve onu dengelemek iin yaratlm, sanal saylabilen bir

kuvvettir. Ateten yaratlm olmas bahanesiyle gururlanp Hz. dem (a.s)e

secdeye etmediinden lh huzurdan kovulmu, bu defa da dt mit-

sizliin iddetiyle Hz. deme ve nesline en hilekr dman kesilmitir.

Allah (c.c), insanlara yapacaklar fiilleri kendi hr iradeleriyle tercih

etme hakkn vermi olup, aslnda onlar eytanlarn vesvese ve aldatmalaryla

denemektedir. O halde Yce Allah eytan, din ile frenlenerek faydal hale

getirilebilecek bir ihtiras insana alasn diye yaratm olmaldr.

eytann vasflarndan mrid veya merd, onun kontrolden kp bir

ktle kilitlendiini ve onu dman bilmeyen insanlar da hataya drp

kazalara ynlendirdiini anlatr. Ayn kkten mirrd kelimesi de fec ekilde

alkoll demektir. retilmesinden iilmesine kadar alkoln her safhasna katks

olan eytan, ar hz tutkusunda olduu gibi, alkoll ara kullanmada da insan

en sivri drtlerle etkileyip trafik kazalarna srkler.

1409

Bill TEMZ

eytann tuzaklarna dmemek iin salam bir irdeyle Yce Allha

snmak gerekir; Onun ihlsl kullarn eytann hibir drts etkileyemez.

Buna gre trafik kazalarn nlemenin en etkin yolu olan eitim, insann ftra-

tna yerleik inan kkleriyle desteklenmeli ki, gdk kalmasn.

Anahtar Kelimeler: eytan, saptrma, alkol, trafik, ar hz ve hsran

Giri: eytan Kimdir ve nsana Kar Konumu Nedir?

eytan, bedenleri ate, hava ve ryiha gibi ltif maddelerden yaratlan, insann

be duyusunun alglayamad, akl ve irde sahibi ve ayn zamanda enerjik u

snf varlktan biridir:

a) Tamamen iyilik ve hayra ynelik melekler,

b) Hem iyilie hem de ktle meyilli cinler,

c) Cin taifesinden olup sadece ktle can atarak alan eytanlar1.

Allah Telnn Hz. dem (a.s.) ve neslini farkl bir konumda yaratacan

meleklere sylemi ve yaratma sebebini nce Kendi ilminde sakl tutmu, daha sonra

da bu sebebin insann retilebilir ve kendi iradesiyle ykselebilir konumu olduunu

ifade buyurmutur2. Hemen ardndan da yaratt tm varlklarn ona secde

etmelerini emretmi, sadece eytanlarn atas bls bu emre uymamtr. Bu

itaatsizliine neden olarak da Hz. demi topraktan, kendisini ise ateten yarattn

ileri srmtr.3 eytanlarn, melekler arasnda zikredilen bls neslinden, onun da bir

baka yette cin trnden olduunun belirtilmektedir4.

Dier taraftan, ktl veya iyilii tercih edip o ynde mcdele verecek tek

varlk insandr. Yine eytana kar zafer kazanma veya hezimete urama sonular da

sadece insan iin sz konusudur5. O halde eytanlardan lhi emre isyan bayran

eken bls, akl cevherine kar ve onu dengelemek iin yaratlm vehm bir kuvvet

olarak alglanabilir6. Ateten yaratlm olmas bahanesiyle gurura kaplp dem

1 er-Rb Hseyin b. Muhammed el- SFEHN (.502/565), el-Mfredt f arbi'l-Kur'n, Ner.: Muhammed Ahmed HALEFULAH, Msr 1970, Cin madd.; Ali Osman ATE, Kuran ve Hadislere

Gre Cinler-By, II. Basm, stanbul 1995, 18. 2 el-Bakara, 2/30-33. 3el-Arf, 7/11 4el-Bakara, 2/34 ve el-Kehf, 18/50. 5Fazlur-RAHMN (.1998), Ana Konularyla Kuran, ev.: Alpaslan AIKGEN Ankara 1987, 252,

254. 6Eb Abdillh Muhammed b. Omer Fahruddn er-RZ (.606/1209), Meftihu'l-ayb Tahran-(Msr-

1937 basksndan), XXVI, 229; Sleyman ATE, Yce Kurann ada Tefsiri, stanbul 1988, VII,

494.



(a.s)e secde etmedii iin lh huzurdan kovulmu, bu defa da dt mitsizliin

iddetiyle Hz. deme ve nesline en hilekr dman kesilmitir7. Dolaysyla eytann,

aldatc zellie sahip gurur duygusu ile ayn kkten gelen arr: ,sfat ismi8 insana gururunu korumak bahanesiyle tatl diller, gler yzler ve ok cazip tekliflerle

yaklap, usulca insann iine akan en byk aldatc anlamndadr.

Kurn- Kerme Gre eytann Yaratl Nedeni:

Kurna gre Allah (c.c), insanlara yapacaklar fiilleri kendi hr irdeleriyle

tercih etme hakkn vermi olup, onlar eytanlarn vesvese ve aldatmalaryla dene-

mektedir9. Yani eytann insan ayartabilme grevi, insann serbest irdeyle yaratl-

d ve denemeye tabi tutulduu sistemin bir parasdr. Yoksa belirli ileri yapmaya

mecbur bir varln, daha baka ileri de yapabilecek mi! diye bir denemeye tabi

tutulmasnn bir anlam olmazd. O halde Yce Allah eytan, din ile frenlenerek

faydal hale getirilebilecek bir ihtiras insana alasn diye yaratm olmaldr10.

eytanlar her birinizin iinde, kann dolat gibi dolar: ,buyuran Hz. Peygambere sahbler, Senin iinde de mi? diye sorduklarnda Evet benim iimde de; ancak bendekine kar Allah bana yardm etti de, zararndan

uzak kalabiliyorum. cevabn vermitir11. Bu tr nakiller yoruma tabi tutulmadan,

yani zahir mnasyla benimsendii takdirde, cinler gibi eytanlarn da insan

etkileyebildii kabul edilmi olur. demolu kendi irdesini nasl kullanaca

konusunda imtihan edilmek zere yaratld iin, blse ve neslinden gelen

eytanlara belirli bir sre iin bu izin verilmiti12. Artk Hz. dem ve ei Hz.

Havvdan balayarak13 yeryzn ssl ve ilh yasaklar inemeyi zevkli

gstererek her insan kandrp azdrmaya alacaktr ve sadece Allhn ihlasl has

kullar bu bozucu abalardan etkilenmeyebilecektir14.

nsan artk kendine dost melike ile dman kesilen eytandan oluan iki

etken arasndadr. Bir tarafnda meleklerden gelen iyi dnce ve ilhamlar, dier

yannda eytandan kaynaklanan kt telkinler ve vesveseler.. Hads-i erflerde,

demoluna melein de bir dokunuu vardr eytann da..15; Her insann

7Bkz. el-Hcr, 15/32-40. 8Bkz. Lukmn, 31/33. 9el-Bakara, 2/155; l Imrn, 3/86; el-Mide, 5/48; el-Enm, 6/165; Hd, 11/7; Muhammed, 47/4, 31;

el-Mlk, 67/2; ed-Dehr, 76/2; Kr. el-Bakara, 2/124; el-Mide, 5/94; en-Neml, 27/40 vb. 10 S. ATE, a.g.e, III, 324; V, 69. 11 el-mm Ahmed b. HANBEL (.241/855), el-Msned, Messeset Kurtuba, I-VI, Khire, Bty.,

III,309; Eb Abdillah Muhammed b. sml el-BUHR el-Cuf (.256/ 870), el-Cmius-sahh el-

Muhtasar, Tahk.: Mustaf Dibl-bu, Drubni Kesr, III. Basm, I-VI, Beyrut 1987, II, 717; III, 1195; V, 2296; VI, 2623. Eb s Muhammed b. s et-TRMZ es-Slem (.279/892), el-Cmius-sahh

Snent-Tirmiz, Tahk.: Ahmed Muhammed kir ve dierleri, Dru ihyit-trsil-Arab, I-V,

Beyrut, bty., III, 475. Ahmed Sim KILAVUZ, TDV. slm Ans., Cin maddesi, VIII, 7. 12 Sd, 38/84-85. 13 Bkz. el-Bakara, 2/36; Th, 20/20. 14 el-Hcr, 15/39-42. 15 et-TRMZ, a.g.e.., K. et-Tefsr, Sre 2 ; S. ATE, a.g.e, X, 110.

1411

Bill TEMZ

meleklerden ve cinlerden/ eytanlardan mutlaka bir yolda vardr. Meleklerden olan

onu hayra ynlendirirken, eytanlardan olan ona erri emir ve tevik eder16

buyrulur. Demek ki, bunlarn her ikisi de insan psikolojisine hitap eden lh

kanunlardr.

Allhn her Peygambere insan ve cin eytanlarndan dmanlar var etmesi17,

Onun sosyolojik yasasna iarettir. Her iyinin karsnda bir ktnn bulunmas

dnyada mcadele ve yarma ruhunu dourur; bylece toplumun dinamizmi

salanr. Bu mcadele hikmeti olmasayd Allhn, belki de Peygamberleri gnderip

semv Kitaplar indirmesine gerek kalmayacakt. Nitekim bu mcadele bilim ve

tekniin ilerlemesine ve dnyann onarmna sebep olacak, baz toplumlar dierlerine

galip gelecek ve sonuta gl olan hak ortaya kacaktr18. te bu maksatla Allah

eytanlar serbest brakyor, dilemesi ve takdiri gerei, dostlar zorluklara tahammle

alsnlar diye eytanlara izin veriyor. Bu demektir ki eytanlar Allhn has kullarna,

yine Onun takdri dnda bir ktlk yapamyorlar19.

Kurn- Kerme gre melekler Yce Allh tesbih ve takds grevini yerine

getirdikleri halde, onlardan farkl bir konumda yaratlan Hz. dem, her eyin

isimlerini tamamyla Allhn retmesiyle tek tek sayarak bilgi edinme yeteneini

sergileyince20 Allah Tel meleklere, deme hrmeten secde etmelerini emretti.

Btn melekler bu emre uyarak demin stnln kabullenip secde ettiler;

sadece cinlerden biri olan bls, ondan daha stn yaratld iddia ederek, secdeye

yanamad21. Rabbinin secde etmesi emrini tanmad ve Onun huzurundan

kovuldu22. Sonra da bls, adnn mitsizlik anlamna uygun olarak Allhn

rahmetinden midini kesti ve sanki kendine cehenneme bir yolda ararcasna, Yce

Allahtan kullarn kandrp azdrmak iin izin istedi23, bylece eytanlarn ilki ya da

atas oldu24. Yani eytanlar insanlar aldatma entrikalarna bls ile balam oldular25.

eytann asl grevi insann, Rab Tel tarafndan snanmasnda onu artc

rol stlenmektir. Bu nedenle Allah Tel, eytann verdii vesveseleri, kalpleri

16 MSLM b. el-Haccc, Ebl-Huseyn el-Kueyr en-Nsbr (.261/874), Sahhu Mslim, Tahk.:

Muhammed Fud ABDULBK, Dru ihyit-trsil-Arab, I-V, Beyrut Bty., I, 363; IV, 2167; A.

Osman ATE, a.g.e., 46. 17 Bkz. el-En'm, 6/112-113. 18 S. ATE, a.g.e., III, 223-224. 19 Bkz. Seyyid KUTUB (.1386/1966), F Zlli'l-Kur'n, IV. Bask, Beyrut- bty., VIII, 18. 20 Bkz. el-Bakara, 2/32-33. 21 Bkz. el-Bakara, 2/34; el-Arf, 7/11; el-Kehf, 18/59; Sd, 38/71-74. Ayrca Mslman her sreyi

okumaya ve dier ilerine balarken ektii her besmeleyle eytan- racm yani kovulmu eytandan

Allha snr. 22 Sd, 38/75-78; Kr. el-Kehf, 18/50-51. 23 Sd, 38/79-83. 24 Bkz. el-Kehf, 18/50. 25 Fazlur-RAHMN, a.g.e., 70.



mnev hastalk nedeniyle kaskat olan kimseleri snamak iin bir vesle klar. Hz.

demden sonraki hemen her resl veya nebnin de, arzularna vesvese kartrarak

tebli grevlerine engel olmaya alt26; nk onlar da ayn ilh snava muhatap

idiler. Ama Allhn zel inayetiyle baarl olamamtr.

Allah Tel u yette eytana, kullarn nasl kandracan sanki tlyor.

Ama aslnda insanlar eytann yaklam tarzlarn ihbar ederek, ondan kurtulu

reetesini vermektedir: Sesin ile, gcnn yettiini yerinden oynat, yaya ve

atllarnla onlara kar haykrarak yr. Mallarna ve ocuklarna ortak ol, onlara

vaatlerde bulun. Ama eytan sadece onlar aldatmak iin vaatte bulunur. Dorusu

Benim manl kullarm zerinde senin bir hkimiyetin olamaz. Rabbin vekil olarak

yeter27.

ns olduu kadar cin eytanlarn da Peygamberlere bile musallat edildiine28,

Hz. Ysuf ile kardelerinin arasn bozmalar29, sabr timsli Hz. Eyyba yorgunluk

verip eziyet ederek Yce Rabbine yalvarmaya mecbur etmeleri30, Hz. Msnn kavga

eden iki kiiyi aralamak iin birine bir yumruk vurmasyla, cinlerin onu katil

durumuna drmeleri31 rnek verilebilir.

eytann ii-gc tuzak kurup, desse ve hle yapmak, vesvese vermek,

yaldzl ve kof szlerle32 cimrilii ve hayaszl33 ho gstererek34 insanlar yoldan

evirip35 sinsice aldatmak36 ve sonra da aradan syrlver-mektir37. Bu bakmdan Yce

Yaratc pek ok yette eytann insan iin apak bir dman olduunu belirterek38

kulunun ona uymamasn ve ayan denk alp gfil avlanmamasn tler. Bir rnek

vermek gerekirse, olup bitince der ki: Dorusu Allah size gerei sz vermiti.

Ben de size sz verdimse de, sonradan caydm. Aslnda sizi zorlayacak bir nfzum

yoktu; ardm, siz de geldiniz. O halde beni deil, kendinizi knayn. Artk ne ben

sizi kurtarabilirim, ne de siz beni. Zaten beni Allha ortak komanz daha nce de

kabul etmemitim. Dorusu hata edenlere elemli bir azap var! der39.

Bu son yette eytann almet-i farkas, muhatabna sinsice sokulup kafasn

26 Bkz. el-Hacc, 22/52-53. 27

el-sr, 17/64-65. 28 Bkz. el-Enm, 6/112. 29 Bkz. Ysuf, 12/100. 30 Bkz. Sd, 38/41. 31 Bkz. el-Kasas, 28/ 15. nk Hz. Msya ilim ve hikmet verilmiti ve sriloullarnda bir kimsenin

kendisine emir veya hikmet verilmeden- bir bakasn ldrmesi yasakt. Bkz. Crullah Mahmud b.

mer ez-ZEMAHER (.538/1143), el-Kef an Hakik avmidt- Tenzl ve uyni'l-ekvl fi'

vchi't-te'vl, Drul-fikr, Beyrut, Bty., III, 169. 32 Bkz. el-Enm, 6/112. 33 Bkz. el-Bakara, 2/268, 275. 34 Bkz. en-Nis, 2/120. 35 Bkz. ez-Zuhruf, 43/62. 36 Bkz. Ftr, 35/5-6. 37 Bkz. el-Enfl, 8/48. 38 Bkz. el-Bakara, 2/168; el-Enm, 6/142; el-Arf, 7/175; Ysuf, 12/5; Ysn, 36/60. 39 brhm, 14/22; Kr. el-Furkn, 25/27-29, el-Har, 59/15-17.

1413

Bill TEMZ

kartrmakla iine el atarak, bekledii kt sonucu alnca sessizce gzden

kaybolduu vurgulanmaktadr. yleyse trafik kazalarnn balca nedenlerinden alkol

ve ar hz konularna eytan drtlerinin etkileri asndan da bakmakta fayda

vardr. Bu balamda eytanncaydrlamaz anlamnda mrid veya merd: / nitelii, onun ktle meylettirme zelliini ifde etmektedir.

eytann nsan Trafik Canavar Yapma Drtleri:

eytanlar insanlar, yakaladklar her frsatta tuzaa drdkleri gibi, onlar

birer trafik canavar yapmak iin de u iki drty n plana karmaktadrlar:

a) Alkoll olduuna aldrmadan ara kullandrma,

b) Bir ey olmaz zannyla ve zevk iin ar hz yaptrma.

a) Alkol Ara Kullandrma Drts

eytan alkol almay insanlara her zaman cazip gsterir. Dier taraftan trafik

kazalarnn en bata gelen sebeplerinden biri de baz kimselerin alkoll iken, Bana

hi bir ey olmaz; ak gibiyim! gibi dncesizlikleridir. Bu da eytann etkili

olduu bir irade kullanm kavadr.

Alkoll ikinin zararlar ve slma gre haram olduu bu makalenin konusu

deildir. Ancak inanlarn kuvvetli ve aksiyoner olduu asr- sadetten u bilgi

burada aktarlmaldr:

Tif Seferi hazrlklar srerken Sakf Kablesinden bir grup, eli sfatyla

Reslullha gelerek, slmn baz prensiplerinin kendilerine daha yumuak veya

toleransl uygulanmasn salamak amacyla birtakm sorular sorarlar. lkin zinay,

ardndan fizi sorarlar. lgili yetlerle40 bunlarn haram olduu ve kesin uzak

durulmas gerektii bildirilir. Sonra da, Peki araba ne diyeceksin; kendi

topramzn meyve suyudur hani?!... diye sorduklarnda buna da: Ey iman eden-

ler! arap, kumar, dikili talar (putlar), fal ve ans oklar eytann ii birer pisliktir: bunlardan uzak durun ki beldan kurtulasnz41 ;

yetiyle kendilerine cevap verilir. Bunun zerine o srada oturmakta olan grubun hep

birden ayaa frlayp itiraz etmeleri42 ne derece alkol bamls olduklarn gsterir.

40 el-sr, 17/32, meli: Zinaya yaklamayn; nk bir hayszlk ve ok kt bir yoldur. Ve el-

Bakara, 2/278, meli: Ey iman edenler! Allahtan korkun; eer gerekten inanyorsanz mevcut faiz

alacaklarnzdan vazgein. 41 el-Mide, 5/90. 42 Eb Abdirrahmn Ahmed b. uayb en-NESE (.303/915), el-Mcteb mines-Snen, Tahk.

Abdlfetth Eb udde, Mektebetl-matbtil-slmiyye, III. Basm, I-VIII, Halep 1986, 8, 315; Eb

Abdillah Muhammed b. Ebbekr Eyyb ez-ZER (.751/1350, Zdl-med f hedyi hayril-ibd,



Buna ramen sonunda, vakitli vakitsiz her trl erre, belya veya felkete yol aan,

ksacas btn ktlklerin ana etkeni olan ikinin43 de haramln tam bir tesli-

miyetle kabul edip ondan uzaklaabilmilerdir.

u yet melinde ise eytann aldatt alkoll bir srcnn hali, sanki bire

bir tasvir edilmektedir: Rahmn anmaktan yz evirene ( ) bir eytan musallat ederiz; artk onun yakn arkada odur. Dorusu onlar insanlar yoldan karrlar ama

bu insanlar, doru yolda olanlarn kendileri olduunu sanrlar44. Bu yetteki ( ) fiili, tavuk karas denilen bir eit krle yakalanmay, ya da grmezlikten

gelmeyi ifde eder. Yani, Allh anmann hak olduunu bilir ama bilmez grnr ve

aptalm gibi davranr demektir45. Kirli cisimlere sineklerin mesi, kokumu

yerlere haertn yerlemesi gibi, Allh anmaya yanamayan insann ruhuna vesvese

ve kt dnceler yerleir.

Dier ynden eytann, yukarda s geen bu itirafnda Allah size inkrcl

takdir etmi ve sizi buna mecbur klmsa ben ne yapabilirdim?! yerine, Kendinizi

knayn, nk Allhn size vermi olduu hidyetten dnverdiniz demesi, kulun

eytan karsnda irdesini serbeste kullanabileceini gsterir46.

b) Ar Hz Yaptrma Drts

Makalemizin esas konusu olan ve eytann btn uyarlara duyarsz ve

kaytsz kalarak bir hedefe doludizgin kilitlenmesini ifde eden yetler melen

unlardr: nsanlar arasnda, bilgisizce Allah hakknda tartmaya giren ve her inat

eytana uyan ( ) bir takm kimseler vardr. (Byle bir kimsenin) zerine, Kim ona yaknlk duyar ve dost edinirse onu saptrp alevli ate azbna gtrecei

yazlmtr 47.

eytann Mrid / Merd Sfatnn Semantik Aklamas :

kk harflerinden gelen sz konusu sfat, birinci ve drdnc baptan olmak zere iki trl kullanlr:

a) Birinci bptan fiili, kesmek ve birisinin rz ve nmusunu ayaklar altna alp inemek demektir. Ayrca, bir ii devaml ilemek

sretiyle alkanlk kazanmak, ksacas o fiile dadanmak demektir. Bir ocuun

annesinin memesini emerek ve stn azaltarak yumuatmas, ayrca ekmei suya

Tahk.: uayb el-ARNT-Abdlkadir el-ARNT, Messesetr-risle, I-V, Beyrt 1986, XIV. Basm, II, 521. 43 MSLM b. el-Haccc, a.g.e., I, 145. 44 ez-Zuhruf, 43/36-37. 45 ez-ZEMAHER, a.g.e., III, 488. 46 Fahruddn er-RZ, a.g.e., XIX, 111, 114. 47 el-Hacc, 22/3-4. Bu kimseler herhangi bir ipucu, bilgi vb. ellerine tutamak olacak bir ey aramakszn

Allah hakknda tartmaya giriir ve Onun kudretini snrlamak isterler.

1415

Bill TEMZ

batrp yumuatmak anlamlar da vardr48.

Yine fiili, haddini aarak taknlk gstererek, bir eye inadna devam etmek veya .. fiili, bozuk plak gibi, bir sz bktrncaya kadar srarla tekrar-layp durmak anlamndadr. Bundan tretilen sfat, niteledii adamn, cin veya eytanlarn gem almaz, sz dinlemez serkelik niteliini vurgular49. Nitekim

Allah Tel melen, evrenizdeki bedev Araplardan ve Medne halkndan baz

mnfklar var ki, ikiyzll inadna srdrmekte sanki kaarlanm olurlar ( Sen onlar bilmezsin, Biz biliriz. Onlara iki kez azap edeceiz, sonra da ..( byk bir azba itilecekler50 buyurur. Bu kimseler her trl hayra inadna uzak

durmaktan bir trl kendilerini alamamladr.

Allha isyan ederek Onun emir ya da yasaklarna kar kmakta : inatlaan eytana dendii gibi51 cin veya insan tr eytanlardan olan hatta dier

btn hayvanlar arasnda da bulunabilen, kural tanmaz, irret mi irret ve son derece

srnak kimse veya ey demektir52.

Bu balamda Trkede, bir canavarn avna dilerini geirerek avn pes ettirip

ldrnceye kadar enesini hrsla ve smsk tutmas anlamnda di geirmek ve

yrtc bir hayvann st brakp etle beslenmeye balayarak srarla av aramas anla-

mnda diine kan demek deyimlerinin yan sra, Arap Dilindeki u kullanmlar da

konuyu daha net ortaya koyar:

,da eytann bir ismidir ki yerden srekli toz kaldrp sonra , da her yne yayarak ge ykselen kasrgann lakabdr. nsanlarn yzn

buruturduu ve zor katlanld, bir an nce dinmesi arzu edildii iin olmal ki,

eytanla bir ilgisi kurularak byle bir kasrgaya, inat eytan: da denir53..

.Adam sert davranarak hayvan hzl hzl srd :

. : Kayk kay gnder adl srkla kydan te kakt. demektir.

Ayrca Yksek bina anlamnda ve Yemmede rz adyla bilinen :

48 MTERCM SIM Efendi, Ebu'l-Keml Ahmed (.1236/1820). el-Okynsu'l-Bast f Tercemeti'l-

Kmsi'l-Muht, Cemal Efendi Mat., I-IV, stanbul 1305, madd II, 22. 49 BN MANZR, a.g.e, III, 400. 50 et-Tevbe, 9/101. 51 Eb Cafer, Muhammed b. Cerr b. Yezd b. Hlid et-TABER (.310/922), Cmiul-beyan an

tevili yil-Kurn, I-XII, Byy. Bty., IV, 278. 52 Muhammed Abdurraf el-MNV (.1031/1619), et-Tevfq al mhimmtit-terf, Tahk.:

Muhammed Rdvn ed-Dye, Drul-fikr, Dimek 1410h, I, 651. 53 el-FRZBD, Mecdddn, Muhammed b. Yakb, (.817/1414), el-Kmsu'l-Muht ve'l-

Kbsu'l-Vast, Beyrut, Bty., I, 935.



dan sivri burun gibi km bir ok siyah kayalklarnn da addr. Yine, Dmetl-

cendelde Mrid ve Tim ilesindeki Eblak adl kalelerin ikisi de yaln ve salamd.

Hre Melikesi Zb ok defa bu kaleleri feth ve zapt etmek iin didinip ok aba sarf

etmise de, fethetmeyi baaramamt. Buna bir bir bahane bulmak amacyla, Mrid

iyice sarplat, el-Eblak da glendike glendi: . diyerek mitsizlii ile ba baa kalm; bu Arapa sz de elde edilemeyen eyleri anlatan bir deyim hline

gelmitir54.

bn mer blgesinde , ya da mzdeki yaygn sylenen adyla evleri yaln kayalklara yaplm olan55 Mardin ehri ve kazas merlinin isimlerinin

nereden geldiini anlatr.

Netice itibariyle, kknden kullanldnda masdarlar, bir kimseyi veya eyi drtmek, azgnlk ve tuyanda ileri gitmek, hatta

byle nitelenen grubu bile geride brakp u noktaya tek bana varmak anlamndadr.

b) kknden kullanldnda ise eklindeki masdarlar dz, przsz ve parlak olmak anlamndadr. : Binann d cephelerini svayp dzlemek, Hz. Sleymnn kraliyet sarayn anlatan ifdesinde bu sfat : dz, svanm ve cillanm eik anlamndan baka, semaya doru ykseltilmi

gkdelen bina anlamnda da kullanlm olabilir56.

yapraksz dal ve ;Daln yapraklarn syrmak : dalsz-budaksz aa demektir. ) ( : stnde ot bitmeyen ve o nedenle hi hoa gitmeyen orak arazi veya kumluk. Henz sakal kmam, sadece : by terlemeye balam delikanl demektir. : Bir kimsenin sakalnn uzun sre kmamakta direndikten sonra ktn anlatr.

Yine bir eyde temerrd etmek, ktlk yapmak iin inatlamak (eanlamls

teannd) ve temle uymamak demektir. Nitekim zamannda hatta belirli bir sre

getikten sonra da denmeyen borlara temerrd yani dememekte direnme fizi

yklenir.

Ayn kelime felketleri ifde iin de kullanlr; mesel normal snrlarn aan

su takn iin, Bu sel rndan kt: . denir57.

54 Eb Abdillah Ykut b. Abdillh el-HAMEV (.636/1230), Muceml-bldn, Drul-fikr, I-V,

Beyrut bty., V, 38. 55 BN MANZR, Ebu'l-fazl Cemluddn b. Mkerrem (.711/1311), Lisnu'l-Arabi'l-Muht, Tahk.: Ysuf HAYYAT-Nedm MERAL, Beyrt, Bty.; el-Kms, Cemal Efendi Matbaas, II, 23; 56 Bkz. en-Neml, 27/44. Meli : O (Yemen Melikesi Belksa), Kke gir! dendi. Melike kapnn

giriini grnce derin bir su sand ve eteini yukar ekti. Sleyman, Bu, camdan yaplm ve

cillanm bir eiktir deyince Melike, Rabbim! Ben gerekten kendime yazk etmiim. Sleymanla

beraber lemlerin Rabbi Allha teslim oldum dedi. 57 el-HALL b. Ahmed, a.g.e., VIII, 37; bn MANZR, a.g.e,, III, 400; el-Kms, Cemal Efendi

Matbaas, II, 23.

1417

Bill TEMZ

Yine ayn kkten treyen zilzurna sarho: sfat, fec ekilde alkoll demek olan ile eanlamldr58 ki sarhotan iyi ve mantkl bir ya da davrann kmayacan anlatmas asndan dikkat ekicidir.

Bir hads-i erfte, Cennet ehli oraya ibe ve sulara bulamadan: girecekler59 anlamnda kullanldna gre fiili, sulamalardan aklanp kmak anlamnda olduu gibi, zt olarak iyilik ve itatten syrlp uzaklamak anlamna da

gelmektedir.

Demek ki, kknn bir mnas da kaypaklk etmek ve her trl hayr-dan soyutlanmaktr. Sval bina ( ) ve yapraklar etrafa salan aa ( ( deyimleri bu anlamdan kaynaklanr. eytann bu sfatla nitelenmesi ise yalnzca erre

odaklanm olmas veya hi bir ey aslamayan, dolaysyla da insanlara hibir hayr

dokunmayan dz ve budaksz bir sra benzetilmesi ya da, ksenin sakalsz ene-

sinin ortada oluu asndan, ktlk iin ortada kol geziyor olmak gibi bir ilgisi

kurulabilir60.

Ayn kk fiilin geisiz kullanmnda da ktlkte direnme; zararl kacak

olsa da, hedefe varmak iin her przden soyutlanma anlam yatmaktadr. Yani ok

gibi frlayp hibir eye taklmadan, ne pahasna olursa olsun hedefe kilitlenip

vurmak anlam ykldr.

Sonu olarak, sz konusu kk fiilin geili anlam acmaszca saldrmaktan

tretilen kontrol tanmaz: / sfat-fiili, bir hedefe kilitlendiinde asla geri adm atmadan srnaklk derecesinde inat etmek demektir.

eytann en belirgin zelliini tantan sz konusu sfatnn semantik alan

taramasndan sonra, onun ar hz tutkunlarna fit verdiini ifde eden u yetlere de

yer vermek gerekir:

(O mrikler) Allh brakp yalnzca bir takm diilerden (kendilerinin dii

ismi takt tanrlara) dua ediyorlar. ve sadece inat eytandan dilekte bulunuyorlar

Allah o (eytan) lnetlemi; o da, Yemin ederim ki, kullarndan . belli bir ksmna el atp onlar mutlaka saptrarak bo kuruntulara boacam elbette..

Kesinlikle onlara emredeceim de hayvanlarn kulaklarn yararak (onarl putlar iin

belirleyecekler). Yine, phesiz onlara emredeceim de Allhn yaratt eyleri

deitirecekler (dedi). Kim Allh brakr da eytan dost edinirse elbette apak bir

ziyana dmtr. eytan sz verip onlar mitlendirir ama onlara sz vermesi

58 bn MANZR, a.g.e, III, 400. 59 Ahmed b. HANBEL, a.g.e., II, 295; V, 243; et-TRMZ, a.g.e., IV, 682, Hads no: 2545. 60 Ebul-Fadl Mahmd el-LS (.1270/1854), Rhu-l-men f tefsril-Kurnil-azm ves-sebil-

mesn, Dru ihyit-trsilArab, I-XXX, Beyrut, Bty., V, 149.



aslnda aldatmadan baka bir ey deildir61.

te byle bir eytana bilerek ve isteyerek yaknlk duymak, hatta ona dua

etmek, Ulhiyete son derece ters bir fiildir ve eytana tapnmaya delil saylr.

Neredeyse hayrla ve hidyetle hi mi hi alkas kalmayacak kadar azgnlkta

kemiklemi bir itat, haktan ok uzak ve u noktalarda bir dallettir. eytan

dalletten dolay lnetlidir ve bu yzden ona boyun emenin lanetlilik ve dallet

dnda bir getirisi olamaz. nsanlar doru yoldan saptrp helke srklemeye son

derece gayretlidir62.

bnul-Katt, el-Evzn adl eserinde, Kim blse itat ederse, akama yzst

srnr anlamnda . ifdesinin Arap ataszlerinden biri olduunu syler63. Buna gre bir adam inat ve srnak biriyse, lnetli eytann en belirgin

isimlerinden biri olan ifrt: sfat ile, kknden tretilen ve ifrti izleyen / / / ikili sfatlarndan bir ift ile nitelenebilir64.

eytandan Korunma

eytan bu zellikleriyle anlatan Kurn- Kerm, Biz yakn semay yldzlarla

ssledik ve (onu hedefe kilitlenmi gibi) inadna k yapan her eytandan koruduk

( . ). Onlar, artk Mele-i Alya65 kulak veremezler. Her taraftan talanr, kovulur ve atlrlar; onlar iin srekli bir azap vardr. Ancak (orada konuu-

lanlardan) bir sz kapan olursa, onu da parlak bir k izleyip deler geer66 yet

mealiyle eytann hedefe kilitlenme zellii tamamen kontrolsz olmadn bildirir.

nsanoluna gre, eytan kendisiyle ba edilemez grnse de, Rahmn ve Rahm olan

Rabbine gre yle deildir.

Kuran- Kerme gre eytan ya da eytanlardan korunmann ilk art olarak

onu apak dman ( bilmek ve tanmaktr67. kinci olarak da u tavsiyede ( bulunur: Byle mer olmayan kumpaslar, mminleri zntye bomak iin eytan

tarafndan telkin edilir. Ancak Allah dilemedike bu onlara asla zarar vermez. O

61 en-Nis, 4/117-120. 62 EBUSSUD Muhammed b. Muhammed el-Imd (.982/1574) rd aklis-selm il mezyl-

Kurnil-Kerm, Dru ihyit-trsilArab, I-IX, Beyrut, Bty, II, 234. 63bn MANZR, a.g.e, I, 625; Muhammed Murtad el-Huseyn el-Vst ez-ZEBD, (.1145/1732),

Tcu'l-Ars min cevhiri'l-Kms, Byy. Bty. I, 725. 64 BN MANZR, a.g.e, V, 224. 65 En yksek topluluk, Allah Telnn semlarda zirvesinde yaratt, Onun gnderdii dnini,

dolaysyla da kudretini ifade etmekzere, vahy ettii eyleri konuan meleklerin topluluudur. (BN

KESR, Ebu'l-Fid smil el-Kura (.774/1372), Tefsru'l-Kur'ni'l-Azm, Tahk.: Abdulazz

ANM, Muhammed Ahmed R, Muhammed brhim el-BENN, Kahire Bty. IV, 6). 66 es-Sfft, 37/6-9. 67 Bkz. el-Bakara, 2/186, 208; el-Enm, 6/142; el-Arf, 7/77; Ysuf, 12/5; el-Kehf, 18/50; Th,

20/117, 123; el-Kasas, 28/15; Ftr, 35/6; Ysn, 36/60.

1419

Bill TEMZ

halde mminler yalnz Allha gvensinler68.

Gerekli tedbirleri alarak Rabbine gvenenlere kar eytann bir gc yoktur;

sadece nefsine ar deer verip, gnahlara son hzla koanlara kar gldr69. Ve

asl ii de, kendine ar gvenen kimselerin basiretlerini bulandrmaktr. nsann

karsna merte kmak yerine, hilekrl ve gz boyamay tercih eder. Kurnn bu

konuda srarla vermek istedii mesaj, eytann faaliyetleri ok sinsi ve yaygn

olduundan, insann her an tetikte olmas ve kendini kollamasdr. Ne zaman nefsini

rahatlatr ve ii gevetirse, sersem sersem yzen bir baln daha byk bir balk

tarafndan yutulmas gibi, eytann aldatmalarna derhal hedef olabilir.

Aslnda her insan belli bir lde eytann drtlerine mruz kalr ve denirse

de, ahlk tehlikeye kar devaml uyank olan takva sahipleri hemen Allh hatrlar

ve gerei grrler70. Bu yzden eytan, sadece kendisine uyanlar korkutabilir71.

Fakat i bittikten sonra, Allah size gerek vaatte bulunmutu: Ben ise size vaatte

bulunmu isem de, hemen caymtm; zerinizde her hangi bir gcm yoktu.

Dolaysyla beni deil, kendinizi ayplayn..72 tarznda cizliini itiraf edecektir. te

bu ifdeleriyle onun kaypakln, ona gveneni yzst braktn Allah (c.c)

imdiden aklyor ki, s dnceli ve yzeysel davranl kullar gururlanp da ona

aldanmasn diye73.

Demek ki takv sahiplerinin rehberi hd, aldatlmann tetikleyicisi

hevya tercih edilirse eytandan kurtulmak pekl mmkndr. Yeter ki, irdeyi

hislere malup ettirip, yeryzn ifst ederek erre, kazzedeleri de hsrana boan

eytann dostluu ve dostlar braklp Kurnn hidyetine uyulsun. rdesine sahip

her insan, ayann kaydrld ve doru yoldan saptrld her konunun ardnda

eytann olduunu grebilmelidir74.

Ksacas, eytann en ok kulland hilesi, en faydal ve en iyi sonu verecek

tedbirleri pek yavan ve yaplmas ok g olarak telkin etmesi, buna karlk

dnyann en sfl eylerini de gayet ssl ve gzel gstermesidir75.

yleyse hemen her gn trafik kazalarnn, vicdann kanatt insan olu, u

ilh arya kulak vermelidir: eytan seni drtecek olursa Allha sn; dorusu O

68 el-Mcdele, 58/10; Kr. l mrn, 3/36. 69 Bkz. en-Nahl, 16/99-100; Kr. el-Hcr, 15/41-42; sr, 17/64-65; el-Ahzb, 33/21. 70 Bkz. el-Arf, 7/200-201. 71 Bkz. l mrn, 3/175. 72 brhm, 14/22. 73 Ebulleys Nasr b. Muhammed b. Ahmed es-SEMERKAND (.375/ 985), Bahru'l-Ulm, Tahk.: eyh

Ali Muhammed MUAVVID, eyh dil Ahmed ABDLMECD ve Dr. Zekeriyy

ABDLMECD, I. Basm, Beyrut Bty., II, 204. 74 S. KUTUP, a.g.e, VIII, 138-139. 75Bkz. el-En'm, 6/43; el-Enfl, 8/48; en-Nahl, 16/63.



iitir ve bilir. Allha kar gelmekten saknanlar, eytann vesvesesini sezince, hemen

Allh anarlar ve gerei grrler. eytann kardeleri onlar azgnla srkler ve

bundan da asla geri durmazlar76.

Kuran okuyacan zaman, kovulmu eytandan Allha sn. Dorusu

eytann, inananlar ve yalnzca Rabbine gvenenler zerinde bir nfzu yoktur77. O

sadece kendisini dost edinenler ve Allha ortak koanlar zerinde otoriterdir.

SONU

eytanlar atalar bls dhil, etrafa mitsizlik yayarlar. nsan aklnn avantajn

dengelesin de planlanan ilh imtihan dilne gereklesin diye yaratlm ve insan-

lar yanltp dorudan saptrma grevini stlenmilerdir.

eytann belirgin niteliklerinden dizginlenemezlii veya erre kilitlenmi

olmas trafikte kazalarnn en nemi iki nedeni olan alkoll olarak ara kullanmay

ve ar hz ve refleks kaybna bal olarak direksiyona hkim olamamay

getirmektedir. Bunlar nlemenin en etkili yolunun da esasl eitim olduu son derece

aktr.

Eitimin insan ftratna kk salp hayata yansmas salam inanlardan

beslenmesiyle mmkndr; yoksa her zaman gdk kalr. O halde dar anlamda

toplum ve geni mnada tm insanlk, eitimi batl bile olsa- inan kaynaklarna

dayandrmal ve insann bilinaltna hitap eden Kurn ilkelerini dikkate almaldr.

KAYNAKA

AHMED b. HANBEL Eb Abdillah e-eybn (.241/855), el-mm, el-Msned,

Messeset Kurtuba, I-VI, Kahire Bty. (Hadslere uayb el-ARNADun

yorumlaryla)

el-LS, Ebul-Fadl Mahmd (.1270/1854), Rhu-l-men f tefsril-Kurnil-azm

ves-sebil-mesn, Dru ihyit-trsilArab, I-XXX, Beyrut, Bty,

ATE, Ali Osman, Kuran ve Hadislere Gre Cinler-By, II. Basm, stanbul 1995.

ATE, Sleyman, Yce Kurann ada Tefsiri, stanbul 1988, VII, 494.

el-BUHR, Eb Abdillah Muhammed b. sml el-Cuf (.256/870), el-Cmius-sahh

el-Muhtasar, Tahk.: Mustaf Dbl-bu, Drubni Kesr, III. Basm, I-VI,

Beyrut 1987.

EBUSSUD Muhammed b. Muhammed el-Imd (.982/1574) rd aklis-selm il

mezyl-Kurnil-Kerm, Dru ihyit-trsilArab, I-IX, Beyrut, Bty,

76el-Arf, 7/200-202; Ayrca bkz. el-Mminn, 23/97; Fussilet, 41/36. 77 en-Nahl, 16/98-99; ayrca bkz. el-Mmin, 40/56.

1421

Bill TEMZ

FAZLUR-RAHMN (.1998), Ana Konularyla Kuran, Terc.: Alpaslan AIKGEN,

Ankara 1987.

el-FRZBD, Mecdddn Muhammed b. Yakb, (.817/1414), el-Kmsu'l-muht

ve'l-kbsu'l-vast, Beyrut-ts.

el-HALL b. Ahmed, Eb Abdirrahmn el-Ferhid (v.175/791), Kitbu'l-Ayn, Tahk.:

Mehd el-MAHZM-brhm es-SMUR, I.Basm, Beyrut 1988.

el-HAMEV, Eb Abdillah Ykut b. Abdillh (.626/1230), Muceml-bldn, Drul-

fikr, I-V, Beyrut bty.

BN KESR, Ebu'l-Fid smil el-Kura (.774/1372), Tefsru'l-Kur'ni'l-Azm, Tahk. :

Abdulazz ANM, Muhammed Ahmed R, Muhammed brhim el-

BENN, Kahire Bty.

BN MANZR, Ebu'l-Fazl Cemluddn b. Mkerrem (.711/1311), Lisnu'l-Arabi'l-

Muht, Tahk.: Ysuf HAYYAT - Nedm MERAL, Beyrt-bty.

el-SFEHN, er-Rgp Hseyin b. Muhammed (.502/565?), el-Mfredt f arbi'l-

Kur'n, Ner.: Muhammed Ahmed HALEFULAH, Msr-1970.

KILAVUZ, Ahmed Sim, TDV. slam Ans., Cin maddesi.

KUTUB, Seyyid (.1386/1966), F Zlli'l-Kur'n, IV. Bask, Beyrut, bty.

el-MNV, Muhammed Abdurraf (.1031/1619), et-Tevqf al mhimmtit-terf,

Tahk.: Muhammed Rdvn ed-Dye, Drul-fikr, Dimek 1410h, I, 651.

MSLM b. el-Haccc, Ebul-Huseyn el-Kueyr en-Nsbr (.261/874), Sahhu

Mslim, Tahk.: Muhammed Fud ABDULBK, Dru ihyit-trsil-Arab,

I-V, Beyrut Bty.

MTERCM SIM Efendi, Ebu'l-Keml Ahmed (.1236/1820) el-Okynsu'l-Bast f

Tercemeti'l-Kmsi'l-Muht, Cemal Efendi Matbaas, I-IV, stanbul 1305.

en-NES, Eb Abdirrahmn Ahmed b. uayb (.303/915), el-Mcteb mines-Snen,

Tahk. Abdlfetth Eb udde, Mektebetl-matbtil-slmiyye, III. Basm,

I-VIII, Halep 1986.

er-RZ, Eb Abdillh Muhammed b. Omer Fahruddn (.606/1209), Meftihu'l-ayb

Tahran-(Msr-1937 basksndan), XXVI, 229; Sleyman ATE, Yce Kurann

ada Tefsiri, stanbul 1988.

es-SEMERKAND, Ebulleys Nasr b. Muhammed b. Ahmed (.375/985), Bahru'l-Ulm,

Tahk.: eyh Ali Muhammed MUAVVID, eyh dil Ahmed

ABDULMECD ve Dr. Zekeriyy ABDULMECD, I. Basm, Beyrut bty.

AHN, M. Sreyy, TDV. slam Ans., Cin madd.,



et-TABER, Eb Cafer, Muhammed b. Cerr b. Yezd b. Hlid (.310/922), Cmiul-

beyan an tevili yil-Kurn, I-XII,

et-TRMZ, Eb s Muhammed b.s es-Slem (.279/892), el-Cmius-sahh

Snent-Tirmiz, K. et-Tefsr, Sre 2, Tahk.: Ahmed Muhammed kir ve

dierleri, Dru ihyit-trsil-Arab, I-V, Beyrut, bty.

ez-ZEBD, Muhammed Murtad el-Huseyn el-Vst (.1145/1732), Tcu'l-Ars min

cevhiri'l-Kms, Byy.-ts.

ez-ZEMAHER, Crullah Mahmud b. mer (.538/1143), el-Kefu an hakik

avmidt -Tenzl ve uynu'l-ekvli fi' vchi't-ve'vl, Beyrut, t.y.,

ez-ZER, Eb Abdillah Muhammed b. Ebbekr Eyyb (.751/1350), Zdl-med f

hedyi hayril-ibd, Tahk.: uayb el-ARNT-Abdlkadir el-ARNT,

Messesetr-risle, XIV. Basm, I-V, Beyrt 1986.

Documents

221319747_TemizBilal_S_1407-1422