417
GOD ANANIN BALAN Bukiyip New Testament 1994 Copyright © 1994 Wycliffe Bible Translators, Inc.

downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

  • Upload
    others

  • View
    27

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

GOD ANANIN BALANBukiyip New Testament

1994

Copyright © 1994Wycliffe Bible

Translators, Inc.

Page 2: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55
Page 3: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Matyu ........................................................................... 4Mak............................................................................. 55Luk.............................................................................. 87Jon............................................................................. 139Aposel ...................................................................... 177Rom .......................................................................... 2231 Korin...................................................................... 2472 Korin...................................................................... 270Galesia ..................................................................... 285Efesus....................................................................... 293Filipai ........................................................................ 302Kolosi........................................................................ 3081 Tesalonaika........................................................... 3142 Tesalonaika........................................................... 3191 Timoti .................................................................... 3222 Timoti .................................................................... 330Taitus........................................................................ 335Filemon .................................................................... 339Hibru ........................................................................ 341Jems.......................................................................... 3601 Pita ........................................................................ 3672 Pita ........................................................................ 3741 Jon ......................................................................... 3792 Jon ......................................................................... 3853 Jon ......................................................................... 386Jut.............................................................................. 388Revelesen................................................................. 391

Page 4: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

MATYU

Banenyi Baraen Um Matyu

1:1–2:23 Jisas ananim yamehem3:1-12 Jon nenek baptaisumesh iri nakripesh Jisas ananin baraen3:13–4:11 Jisas nenek baptais aria Satan nanaki nakwiraehan um nunek yoweishi inahos4:12–18:35 Jisas nanak shokugi nahobig Galili nakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen aria nagabe eneheneh arugeh henekeshiri yopish19:1–20:34 Jisas nakutukuk Galili nanak shokugi nahobig Judia nakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen21:1–27:66 Jisas nanak Jerusalem nakripesh baraen, aria eshesh sheneman baraen aria shenek nyiliman rowogin kruse28:1-20 Shabo Jisas nagok aria ta nakitak nape nekesh mour ananish disaipel ba iyoh aria nato iruhw heven

Jisas Krais Ananish Popehesh YameheshEsheshish Nyeiguhw

(Luk 3:23-38)

Jisas Krais ananish popehesh yameheshesheshish nyeiguhw douk eshudok. Jisasananin yamenen Devit. Devit ananin

yamenen Abraham.2 Abraham ananin nuganin Aisak.Aisak ananin nuganin Jakob.Aria Jakob nabuki Juda nani ananim owarhim.3 Juda nabuki Peres nani Sera.Amamik amakek douk Tamar.Peres ananin nuganin Hesron.Hesron ananin nuganin Ram.4 Ram ananin nuganin Aminadap.Aminadap ananin nuganin Nason.Nason ananin nuganin Salmon.5 Salmon ananin nuganin Boas.Boas ananik amakek douk Rehap.Boas ananin nuganin Obet.Obet ananik amakek Rut.Obet ananin nuganin Jesi.6 Jesi ananin nuganin douk king Devit.Devit ananin nuganin douk Solomon.Solomon ananik amakek seiwok Uria ananikirohukwik.7 Solomon ananin nuganin Rehoboam.Rehoboam ananin nuganin Abiya.Abiya ananin nuganin Asa.8 Asa ananin nuganin Jehosapat.Jehosapat ananin nuganin Joram.Joram ananin nuganin Usia.9 Usia ananin nuganin Jotam.Jotam ananin nuganin Ahas.Ahas ananin nuganin Hesekia.10 Hesekia ananin nuganin Manase.

Manase ananin nuganin Emon.Emon ananin nuganin Josaia.11 Josaia ananim nugamim douk Jehoiakin naniananim owarhim.Abudok nyutob eshesh Israel shanak

shonoweshik shape gani Babilon.12 Shanak shonoweshik shape Babilon aria

Jehoiakin nabuki Sealtiel.Sealtiel ananin nuganin douk Serubabel.13 Serubabel ananin nuganin Abiut.Abiut ananin nuganin Eliakim.Eliakim ananin nuganin Asor.14 Asor ananin nuganin Sadok.Sadok ananin nuganin Akim.Akim ananin nuganin Eliut.15 Eliut ananin nuganin Eleasar.Eleasar ananin nuganin Matan.Matan ananin nuganin Jakob.16 Jakob ananin nuganin Josep.

Aria Josep narao Maria aria kwobuki Jisas doukshuhwaran um Krais, douk Iruhin nakriyanneshopokan nanaki iri. 17 Namudok aria shadarehiawiros arpesh douk shape iri Abraham napeyobinyutob arigaha shanaki shatogrumori Devitnatogur obi nyutob asudok awiros sanak satogrum14-poreis. Aria ta shadareh Devit napenyobi nyutobarigaha shanak shatogrumori abudok nyutobeshesh Babilon shanaki sharao eshesh Israelshanak showeshikesh shape Babilon obi doukshopuk shadarehas sanak satogur um 14-poreisawiros. Aria shopunek shadarehi abudok nyutobshabi shape Babilon obi arigaha shanak shatogurum Krais natogur nape obi nyutob um douk shopuknamudok atin, shadarehas sanak satogur 14-poreis.

4 MATYU 1:17

Page 5: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

Maria Kwokwarumori Jisas(Luk 2:1-7)

18 Jisas Krais nonokwarum ahi aih douknamudok. Ananik amakek Maria douk shagraehokum kurao Josep. Eshesh biyesh ta shunoraum ariamadae shishuh atugun uwe, uwok aria okwokkwanodukem um okwok kwonorahaen Iruhinananin Mishin nyanaki nyawishok aria shatik umokwok douk kwunarahaen. 19 Josep yopini arman,madae nunek inahos uwe, uwok. Anan abraen nyanaria nanaiwos nukok abraen Maria uwe, uwok. Ariaanan nabo baraen shokubur atin um anan kanak tanunoiwos irohukwik, Maria. 20 Anan nape nonekurkum um enyudok baraen obi nyutob, enen Iruhinananin ensel nyatogruman anas yomnis arianyakripan, “Josep, Devit barhonin, mare nyunotitikum nyurao Maria um nyakik irohukwik. Okwokkwonorahaen um Iruhin ananin Mishin. Madaeanan arman nonukok uwe, uwok. 21 Okwok kokwubanuh kubuki anan nuganin. Aria nyak tanyuhwaran nyeigur Jisas, um maresh anan konugamoh arpesh shukutukuk yoweishi inahos ariashutanamori shupe wosik atin.” 22 Eshudokeneshenesh shenenek shagipesh baraen seiwokanan profet noko Iruhinin baraen iri anan nakrinamudok, 23 “Onok madae kuti armam iri takweyetueguk, kwubanuh aria kubuki anan nuganin,aria shuhwaran Emanuel. Enyudok baraen nyakrinamudok, Iruhin nani apak nape.” 24 Aria Josepneshuh nakitak aria narao Maria um ananikirohukwik, kabi da Iruhin nakripan um. 25 AriaJosep madae nini Maria shishuh atugun uwe, uwok.Aria Maria kwobanuh kwobuki anan nuganin. Arianodowon nyeigur Jisas.

Anam Hadukemesh Iri Hape iri Aun NakihumoriHanaki Hatik Jisas

Maria kwobuki Jisas abrudok waburBetlehem. Ababur douk bape agudokshokugi nahobig Judia. Aria abudok nyutob,

Herot douk nenek king nape Debeini um Judia.Maria kwobuki Jisas ba iyoh aria anam hadukemeneshenesh iri hape iri gani aun nakihumori hanakihatograri Jerusalem. 2 Hanaki aria harigesh hakri,“Anudok batowinyin nonokwarum um nunek kingum eshesh Juda iri nape agunum? Apak douk matikananik unuk gani aun nakihumori aria doukmanakumori munek lotuman.”

3 King Herot nemnek enyudok baraen, ba akassanun. Ihish arpesh shape Jerusalem iri shopunekarugoguhwiar waesh. 4 Aria nenekumam baraenamam pris amamim debeimi hani amudok anamhenek skulumesh um lo iri hanaki hatrun. Hanakiaria narigam nakri, “Anudok arman Krais doukIruhin nakriyan neshopokan nunaki iri konunukwarumori meiburi wabur?”

5 Aria hakripan hakri, “Gani Betlehem douk bapeagudok shokugi nahobig Judia iri. Seiwok anan

profet nowemaguk baraen aria nakri namudok, 6

Seiwok Iruhin nakri, ‘Ipak pape abrudok waburBetlehem douk bape agudok shokugi nahobig Judiairi, ipak pumnek. Ipak madae pupe pigigi um amamdebeimi douk hasuhw merik um Judia iri uwe,uwok. Aria amu wouwokuk. Umum maresh, umnyak atin kweipon anan debeini arman nutoguripak arpesh pape Betlehem iri. Aria anan kweiponnupe debeini um ipak eikish arpesh Israel.’”

7 Herot nemnek namudok aria nanabeshuknenekumam baraen amudok douk hape iri aunnakihumori hanaki iri. Nenekumam baraen ariahanak hatrun. Aria anan narigam um da marabnyutob okwudok unuk da kwatogur. 8 Aria ananneshopokam hunak Betlehem, aria nakri namudok,“Punak aria shokubur atin gamo pupe purimanudok nuganin. Ipak puriman ba puparugon ariata putanamori ba pukrip eik. Umum maresh, eikshopunek yakana inak inek lotuman.”

9 Douk hemnek king ananin baraen aria amamhanak. Amam hanak yah aria ta hatik okwudokapunik unuk douk harik hatrukwi gani aunnakihumori iri. Okwok kwarig atin aria amamhagipeshok arigaha kwanak kwotem iruhw anudoknuganin neshuh atari urupat. 10 Amam hatikokwudok unuk aria amam hanadudareh hanaboummishish. 11 Aria amam hunak hawish atudokurupat aria hatik nuganin nani amakek Mariashape. Aria habuh hoduk ohrubus hatao ataphenek lotuman. Aria hapuk amamigas banagashatuki eshudok hatorishi debeibori utabor iri ariahukanesh. Hakon gol rani paura nyeisig yopuri unariri shohwaren um frankinsens aria sani enenyopunyi sanda nyeigurinyum mir. 12 Hakoneshudok aria heshuh nagundok Betlehem. Heshuhhabo anas yomnis aria Iruhin nakripamdodogowinyi baraen um maresh hutanam hutigukHerot uwe, uwok. Namudok aria amam hagipeshkupaihi yah hatanam hanam amamig nahobig.

Josep Nani Armatok Aria Nuganin SharuwokShanam Agudok Nahobig Isip

13 Douk amudok biom atun hanakuk aria Josepneshuh nonabek anas yomnis. Aria enen Debeiniananin ensel nyatogruman aria nyakripan nyakri,“Nyikitak nyurao nuganin nini amakek aria arigahpunam agudok nahobig Isip. Punak pupe ganudokarigaha eik ta ikripep aria ta putanamori. Umummaresh, Herot douk nakana nupe nurim nuganinum ta non nugok.”

14 Namudok aria Josep nakitak nurao nuganinnani amakek aria abudok atub wab shapa shanamIsip. 15 Josep nani Maria shabuh shape nagundokarigaha Herot nagok. Enyudok douk nyatogrumenen baraen seiwok Debeini nohur anan profetneyagwrehenyuk iri nyatogur adurin atin. Baraenenyudok. Iruhin nakri, “Eik yohwar eikin Nuganinnakutukuk Isip nanaki.”

MATYU 1:18 5 MATYU 2:15

Page 6: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

Herot Noguwak Ananim Soldia Hanak HaboSabaimi Batowishim Hagok

16 Herot nape aria nadukemeshum amudok hapeiri aun nakihumori hanaki iri douk hagiyagimanhanak kupaihi yah. Namudok aria ananibur nyiburakasibur atubur. Aria noguwak anam soldia hanamBetlehem bani warub bape hurukatin um Betlehemiri um hubo ihim shokumi batowishim hugok. Huboamudok douk biyesh aka atin atin kwarahosshadiyom iri atum. Umum maresh, anannadukemeshum douk hakripan hakri abudoknyutob hatik unuk um. 17 Enyudok douk nyatogurum enen baraen seiwok Iruhin nohur profetJeremaia neyagwrehenyuk iri nyutogur adurin atin.Baraen enyudok. Iruhin nakriyenyi.

18 “Shemnek anah mah abrudok wabur Rama.Shemnek onok armatok kworeh kwabo sawiyeguhkunak. Resel kwape kworep okwokwim nugamim.Kworeh aria madae enen arpen ko wosiknyugapeshumok okwokwish urkum apahw.”

Josep Nani Armatok Aria Nuganin ShakutukukIsip Aria Shatanam Shanam Wabur Nasaret

19 Arigaha douk Herot nagokuk aria Josepnonabek anas yomnis gani Isip. Enen Debeiniananin ensel douk nyonohur aria nyakripannamudok. 20 Nyakri, “Nyikitak nyurao nuganin niniananik amakek aria ta putanam punam Israel.Amudok douk hakrium hubo nuganin nugok iridouk hagok.” 21 Namudok aria Josep nakitak nuraonuganin nani ananik amakek aria ta shatanamshanam Israel. 22 Shanak aria Josep nemnekbaraen um shakri Akeleas narao ananin yakenHerot ananik outuk natogur king nape Debeini umagudok shokugi nahobig Judia. Namudok aria Josepta nanogugur um nunam Judia. Arigaha douk tanonabek anas yomnis aria Iruhin nakripan enenbaraen. Namudok aria shanam agudok shokuginahobig nyeigurigum Galili. 23 Shunak aria shabuhshape anabur wabur shohwarabur um Nasaret iri.Namudok aria enen baraen seiwok amam profethenyemaguk iri nyatogur adurin atin. Baraenenyudok. “Anan douk ko shuhwaran shakana ananNasaret-epimin.”

Jon Nenek Baptaisumesh Iri Nakripesh IruhinAnanin Yopinyi Baraen

(Mak 1:1-8; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28)

Abudok nyutob Jon nenek baptaisumesh iridouk nanaki nape apa nakripesh Iruhinananin yopinyi baraen. Arpesh shanaki aria

apa nape nakripeshen agudok shokugi nahobigJudia agundok wehigunum arpesh wokagunum. 2

Nakripesh namudok. Nakri, “Ipak pubukuk yoweishiinahos aria putanam pukon aparuh Iruhin ariaputogur ananish arpesh. Umum maresh, abudoknyutob um arpesh shuwish um agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeum heven

douk hurukatin um ko butogur.” 3 Jon anan doukanudok arman seiwok Iruhin nohur profet Aisaianeyagwrehuk enen baraen nakri namudok,“Enen arpen nyape nyohwar gani wehigunum

arpesh wokagunum.Nyohwar nyakri, ‘Gapeshuman yah Debeini.Pugapeshah ba greg atin hatem um anan

nugimah nunaki um!’”4 Jon nenekah iri rupah douk shenekah enen

mahin shohwaren um kamel iri enyenyirub ehirub.Aria let nuwashot iri douk shenekat anap mahinyipyegenyihwip. Worigun nagnoh iri douk napeumnawok gormish aria akehinyi lele da nyor numunmarubusigas aragas iri. 5 Aria abudok nyutobarpesh shape iri Jerusalem iri, shape iri ihirubwarub agudok shokugi nahobig Judia iri, shape iriihirub warub bape hurukatin um worub Jodan iri,worobaishi shanaki um shumnek Jon. 6 Shanakishowereh shenekeshi yoweishi inahos aria nenekbaptaisumesh abudok worub Jodan.

7 Jon natik worobaimi Farisi hani Sadyusihanamori hutrun um nunek baptaisumam arianakripam namudok, “Ipak ogwuhwudokyoweiguhwi yuguhwim nugamim, Iruhin da akasinatun um ipak. Amiapen nyakripep um ta puruwokum eshudok yoweishi douk nakri nenekeshshutogurum ipak iri? 8 Ipak douk pubodig nyirubaria ko punek yopishi eneshenesh um ta wosikpiyabigesh namudok adur atin ipak da punekgihaum ipakish yoweishi inahos aria putanampukon aparuh Iruhin aria putogur ananish arpesh.9 Ipak pur urkwip ipakiruh aparuh namudok,‘Abraham anan douk apakin yaken. Eik yakri ikripipak namudok, Iruhin anan douk adur atin konuhur abrudok utabor aria nubranam um butogurAbraham ananish batowish.’ 10 Arubar iganigadaebanowatak bakus um buburow rowogig baug.Ihigosum rowos madae subuki yopipi shurkwip bapiragos iri, agusudoki rowos ko shuburo-ogos ariashuwashogos um nyih hunugos.

11 “Eik douk yenek baptaisumep um abar kabi daenen kak um ipak douk pubukuk eshudok yoweishiinahos ipak da penekeshi iri aria pubodig nyirubaria patanam pakon aparuh Iruhin aria putogurananish arpesh. Aria anudok ko nugimori eik iri,anan ko nunek baptaisumep nukwu Iruhin ananinMishin. Anudok ananin dodog nyenek uhwin umeikin dodog eik madae yopue ipe wosik um taisuhwuman ananiyu su uwe, uwok. Anan ko nunekbaptaisumep nukwu Iruhin ananin Mishin nyininyih. 12 Anan ko nunaki kabi da anan armannasuhwi anap neitip ananis wis um aria nunakinudum ihish witish nyubuhas nushubuk sik. Ariayaputi shuruwepit wit anan ko nutubuk gani ananiturupat nobuk wit ati. Aria ihish witish nyubuhasanan ko nushaisheh nukwu ehudok yoweihi nyihdouk hanu hape namudok atin iri madae ta hugokiuwe, uwok.”

MATYU 2:16 6 MATYU 3:12

Page 7: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

Jon Nenek Baptais Um Jisas(Mak 1:9-11; Luk 3:21-22)

13 Abudok nyutob Jon nape apa nenekbaptaisumesh abar, aria Jisas nakitak nakutukukagudok shokugi nahobig Galili aria nanam worubJodan. Anan nanam Jon um nakana Jon anan kanakta nenek baptaisuman. 14 Aria Jon nakri uwok umta nunek baptaisuman aria nakripan nakrinamudok, “Eik yakri wosik um nyak ta nyunekbaptaisum eik. Umum maresh, ba nyak tanyunakmori eik?” 15 Aria Jisas ta nasuhman baraennakripan namudok, “Meyoh um enyudoki baraen,douk nyak nyenekesh kabi da eik yakri um.Namudok wosik um apak munekesh namudok ummiyabig ihishmorim um ihinyumorim yopiyopinyibaraen um Iruhin nakriyenyi um enyudok yopinyipoe.” Aria Jon nemnek Jisas aria nunekesh kabi daanan nakri um nunek baptaisuman.

16 Douk Jon nenek baptaisuman jurug, aria Jisasnakutukuk worub nanatu natowi neyotu iruhwhurus. Aria atub nyutob anan nanig natik utagganupok um heven ibur wabur, aria anan natikIruhin ananin Mishin nyabuhi kabi da anar armirrunahwaram manyun um rabuhi retem Jisas. 17

Aria anah mah heyagwrehi gani iruhw hevennamudok, “Anudok eik kanak eikin nuganin. Eikyanawash abom iri. Eikish urkum apahw shakrishanadudareh shanawashaman abom iri.”

Satan Nakwiraeh Jisas(Mak 1:12-13; Luk 4:1-13)

Douk Jisas nenek baptaisum jurug ariaIruhin ananin Mishin nyaran nyunak ganiwehigunum arpesh uwok um, aria Satan ko

nukwiraehan um nunek yoweishi inahos. 2 AriaJisas nanak nape nubatib tenabih nyumnegwihweibus nape meyoh um madae nuwok worigunuwe, uwok. Arigaha takweirubi nyurub ban.

3 Aria Satan nanaki nakripan namudok, “Nyak daIruhin in nuganin um aria nyak krip abrudok utaborba butogur bret.”

4 Aria Jisas nakripan namudok, “Baraen nyetemBaibel iri nyakri namudok, ‘Arpesh madae shuwokbret atut ba ta shupe wosik atin uwe, uwok. Arpeshta shupe wosik atin um shumnek Iruhin ananin ihinbaraen niyagwrehenyi.’”

5 Jisas nakri namudok aria Satan ta naranumyopuburi wabur Jerusalem. Aria nakih nowem Jisasneyotu gani iruhw iruhuguk um atudok Iruhinananit debeiti urupat.

6 Aria Satan nakripan namudok, “Nyak doukIruhin ananin Nuganin um, aria nyak sapurak buhgani atap. Umum maresh, baraen nyetem Iruhinananik buk iri nyakri namudok, ‘Iruhin ko nukripeshdodogowinyi baraen ananish enselahos um shunakishegemenyukuk aria shusuwenyukuk iruhwesheshis wis. Namudok aria nyakiruh yeriweruh komare hunubo anam atum utom uwe, uwok.’”

7 Aria Jisas nakrip Satan namudok, “Baraennyetem Iruhin ananik buk iri shopunek nyakrinamudok, ‘Nyak ta mare nyukwiraeh nyakin Debeinium nenek yoweishi inahos, anan da nyakin Iruhin.’”

8 Aria ta shopunek Satan ta naran nato onohwhwato abom iri yoduhw. Hakih aria Satanneyabigan ihigosmorim nahobigos sape abudokamnab iri sani ihishmorim yopishi enesheneshshape agudok nahobig iri.

9 Aria anan nakrip Jisas namudok, “Nyak doukatin nyuduk ohrubus aria nyuhwido barag gubuhatap aria nyenek beten um eik, aria eik ko ikeneshudok ihish eneshenesh um nyak.”

10 Aria Jisas nakripan namudok, “Satan nyakkaruwok-mokuk um eik! Baraen nyetem Iruhinananik buk iri douk nyakri namudok, ‘Nyak ta konyunek beten um Debeini atun anan da nyakinIruhin aria nyunek anan atun ananin atin mour.’”

11 Jisas nakripan namudok aria Satannakutunukuk aria nanak. Aria enesh enselahosshanaki shatauruman.

Jisas Nari Nenek Mour Nahobig Galili(Mak 1:14-15; Luk 4:14-15)

12 Abudok nyutob Jisas nemnek Jon danonoweshik nape shunuweshik-ati urupat, ariaanan nakitak natanam nanak agudok nahobigGalili. 13 Aria anan madae nanak nupe ananiburwabur Nasaret aria amu nenek atin nanak napekupaiburi wabur Kaperneam. Abrudok wabur doukbape anagas um debeigi Galilieg waiyag hurukatinum abudok biyab amnab nyeiguribum Sebulun ariaNaptali. 14 Jisas nenekesh namudok um enenbaraen seiwok Iruhin nohur profet Aisaianeyagwrehenyuk iri nyatogur adurin atin.

15 Baraen enyudok. Nyakri,“Debeibi amnab Sebulun aria debeibi amnab

Naptali,abudok amnab douk bape hurukatin um debeihi

yahhanam youg gwani amnab douk bape gani

wobrab worub Jodan iri um agudok nahobig doukGalili.Agundok worobaishi arpesh douk eshesh madae

Judaishi aria eshesh shopunek da shanaki shapeagundok.

16 Eshudok arpesh shapeum arukwut iri, esheshdouk shatikbogaragun um!Eshudok arpesh shapeum arukwut-igunum

atugun iri,douk shape bogaragun um atin!”

17 Aria abudok nyutob Jisas nape nakripeshbaraen nakri, “Ipak pubukuk apa punegeshiyoweishi inahos aria putanam pukon aparuh Iruhinaria putogur ananish arpesh. Umum maresh,abudok nyutob um arpesh shuwish um agundokIruhin nape Debeini um ananish arpesh shapeumheven douk hurukatin um ko butogur.”

MATYU 3:13 7 MATYU 4:17

Page 8: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

Jisas Nahwar Nubatim Armam Hatogur Disaipel(Mak 1:16-20; Luk 5:1-11)

18 Anah nyumnah Jisas nape nanarahaen nanakanagas um debeigi Galilieg waiyag aria natik biomarmam ashuken nani wanin. Anan douk Saimon.Ananin kupainyi nyeigur da shohwaran um Pita.Anan nani ananin wanin Andru, amam douk hapehowashak umbenab agudok Galilieg waiyag. Amambiom hatuk eiguhw um ta shutoruguh shukamutabor. 19 Douk natrum aria nakripam nakana,“Ipak biom yowi pugipesh eik, aria eik ta iyabigepum ta purao arpesh shunaki shugipesh eik.” 20

Douk amam hemnek atin aria hakutukuk amamibumbenab bakuk aria hagipesh Jisas hanak. 21 Anannagim waiyag nanaku shopunek, aria ta natigukupaimi biom armam ashuken nani wanin, Jems,Sebedi ananin nuganin, nani ananin waninumanJon. Amam biom hani amamin yaken, Sebedi dahatem bot, aria apa hagabe amamib umbenab.Jisas natrumugu aria nahwaram um hugipesh anan.22 Nohwaromugu aria atub nyutob ahudok atuhnyumnah hakutukuk bot tani amamin yakennapeik, aria hakitak hanaman hanak.

Jisas Nakripesh Iruhin Ananin Yopinyi BaraenAria Nagabe Worobaishi Arugeh Henekeshi

Yopish(Luk 6:17-19)

23 Jisas narahaen nanak ihirub warub agudoknahobig Galili. Nanak nawish agundok eshesh Judashantorum shape sheneyagwreh-ogwi urusag arianape nakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen.Nakripesh um agundok eshesh ko shuwish umagundok Iruhin nape debeinium ananish arpeshum. Nakripesh baraen aria nagapesh ihishmorimda yowe yoweihi arugeh henekesh iri aria yopish.24 Aria baraen nyanak ihigunum agudok nahobigSiria um enyudok Jisas neneken iri mour. Namudokaria shrauri ihishmorim douk yoweshum yomoyomogihi arugeh henekeshi kabi da debeiri erigerrapeyeshi, yoweishi sagabehos shapeyeshi,eshudok shatu ba krukruk shakuh iri aria eshudokroguhw aiyas shagokesh iri. Aria Jisas nugabeihishmorim ba yopish. 25 Aria sabaishi shemnekbaraen ba shunaki, eshesh da shanaki arbudokwarub bani nahobigos. Eshesh shanaki Galili,Jerusalem aria Judia. Enesh douk shape iri ganiwobrab worub Jodan shanaki. Aria enesh doukshanaki anab amnab douk 10 poreirub warubbapeim shahwarogun um Dekapolis, eshudokihishmorim eshesh shape arbudok warub irishanaki aria shagipesh Jisas.

Jisas Nakripesh Worobainyi Yopinyi BaraenIruhw Anag Mihig

Jisas natik eshudok worobaishi arpeshshantorum shanaki aria nanak nato anag

mihig. Aria nakih nape atap. Aria ananish disaipelshanaki shanaman shape.

Jisas Nakripesh Baraen Um Yopihi Aih DoukApak Mugipesheh Aria Ko Mupe Manadudareh

Abom Um(Luk 6:20-23)

2 Aria Jisas neyagwreh nakesh yopinyi baraennamudok, 3 “Eshudoki arpesh douk shadukemeshum esheshish mishish madae shupe hurukumIruhin iri, aria shakri Iruhin um ko numnekesh iri,eshesh wosik ta shanadudareh. Umum maresh,eshesh ko shuwish agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh shapeum heven aria shupewosik atin gani iruhw heven.”

4 “Eshudok arpesh douk esheshiruh aparuhyoweruh ba shureh atinyi aria madaeshunududareh um, yoweishi inahos esheshshenekeshi iri aria shukri um maresh ta shenekyoweishi inahos um, eshesh wosik tashanadudareh. Umum maresh, Iruhin konugamohesh um esheshiruh aparuh.”

5 “Eshudok samokwiyaishi arpesh madae shubomishish ba shutuk esheshish nyeiguhw shuto iruhwaria shenek kupaishi yoweishi inahos iri esheshwosik ta shanadudareh. Umum maresh, Iruhin konokesh abudok amnabish ihish eneshenesh ariashunogremesh.”

6 “Eshudoki arpesh douk shanawasham abom umshigipesh Iruhih ananin baraen ba shupe yopunyipoe, kabi da nyurub baesh um worigun nani abarum, eshesh wosik ta shanadudareh. Umum maresh,Iruhin ko gamo nugamohesh nenekesh shupeduguresh atin shupe.”

7 “Eshudok douk shenek gihaum kupaishi arpeshiri aria shutaurumesh um eneshenesh iri, esheshwosik ta shanadudareh. Umum maresh, Iruhinshopunek ko nenek gihaum eshesh.”

8 “Eshudok douk esheshish apahw urkum shapeyopiyopishi madae shur um shenek yoweishi inahosiri, eshesh wosik ta shanadudareh. Umum maresh,eshesh ta shutik Iruhin.”

9 “Eshudok douk shapeum shiyatak rupanitak iri,eshesh wosik ta shanadudareh. Umum maresh,Iruhin ta nuhwaresh ananish nugashish.”

10 “Eshudok douk shenek Iruhin nakriyenyiyopinyi mour aria namudok ba kupaishi shaesh,shahiyahesh aria shuweshikesh um, eshesh wosikta shanadudareh. Eshesh douk ta ko shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum heven.” 11 “Ipak douk shutrip pigipesheik, ba shuhep shurukwep nubug, shuhiyahep ariashugiyagim ipak shudukumep nyau nyatograribaraen, aria wosik ipak ta panadudareh. 12 Ipakishurkum apahw ko shupe wosik atin aria ipak kogamo punadudareh. Umum maresh, ipak ko puraoyopishi eneshenesh gani iruhw heven. Eshesh tashenekesh um ipak kabi da seiwok shehiyah anamprofet harigum ipak iri.”

MATYU 4:18 8 MATYU 5:12

Page 9: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Ipak Douk Pene Bilip Aria Pape Kabi Sol Rani LaitUm

(Mak 9:50; Luk 14:34-35)

13 “Ipak douk pape kabi da sol um abudokamnab. Aria sol kwehig miyair ba mare ta akehiraka nubutir, aria ta menekar mumam ba ta akehiraka nubutir? Arudoki sol arar mour wokar. Aria taarpesh shuwashar-uguk, aria shishar shukwuesheshiruh yeriweruh.

14 “Ipak douk pape kabi da lait um abudokamnab. Anabur wabur da betem gani iruhw onohwyoduhw iri ta mare bunubeshuk. 15 Arpesh ta mareshutik eneh nyih aria shushapumeh shukwu anapmarup uwe, uwok. Eshesh ko shutik nyih hukuswehiwehigunum, um ta hukesh arpesh lait umihishmorim arpesh numun urupat. 16 Aria doukipak ta pupe namudok atin kabi da nyih hanu hakusum. Pupe um punek yopishiyen aria ta arpeshshutrip aria ko shuhur ipakin Yaken ananin nyeigurnyuto gani iruhw douk nape heven iri.”

Jisas Nakripesh Baraen Um Iruhin Ananin Lo17 Aria Jisas ta nakri namudok, “Mare pure urkwip

namudok eik douk yanaki um iyatakuk Iruhinananin lo seiwok nakrip Moses ba nenyem iri nyanienyudok baraen seiwok amam profet hakripeshuk-enyi, uwok. Eik douk yanamori inek enyudok baraendouk lo nyani amam profet amamin baraennyakrium aria nyutograri adurin atin. 18 Douk ipakgamo pumnek enyudok baraen eik adur atinyakripepum! Kweipon heven aria agudok nahobigguniyatak ahi nyumnah, enyudok ihin Iruhin ananinlo kweipon nyupe atin nyupe aria ta marenyuniyatokuk uwe, Uwok. Enyudok mehimainyibaraen shenyem shus iri aria ihin baraen shenekennyape lo iri ihinyumorim baraen kweipon nyupeatin nyupe. Enyudok lo kweipon nyupe atin nyupenamudok atin arigaha ihish kupaishi enesheneshshiniyatokuk agudok nahobig. 19 Namudok ariadouk meinyiah arpen nyutik anabikum enyudokshokwinyium ihin Iruhin ananin lo aria nyubrigennyenek skulum kupaishi arpesh umnyigiyagimeshum shenekesh namudok, enyudokarpen nyenekesh namudok iri enyen kweiponnyeigur shokwin um nyuwish abrudok wabur Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeum ganiiruhw heven. Aria namudok atin um meinyiaharpen douk nyigipesh ihinymorim lo, aria shopuneknyenek skulum kupaishi um enyudok lo, enyenyinnyeigur ko nyutogur debeinyi um ganik Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeum iruhw heven.20 Aria douk adur atin eik yakripep namudok, ipakdouk pupeum aria ta mare pugipesh Iruhin ananinlo ba baraenyum, aria ipakih yopihi aih douk tamare henek uhwin um douk amam Farisi haniamudok anam henek skulumesh um lo iri henekehium ba mare punekesh kabi da Iruhin nakri um, aria

ipak ta mare puwish aburdok wabur Iruhin ananisharpesh shapeum heven iri uwe, uwok.”

Jisas Nakri Um Agundok Shugabe Baraen Um(Luk 12:57-59)

21 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ipak doukpumnek seiwok shakrip ipakish popeheshyamehesh um. ‘Mare pubo arpesh shugok. Pubiroknamudok um aria ko piyotu um debeigwi kwotog.’22 Douk eik yakripep namudok. Ipak amiapennyukri akas um ananin anokwinen, aria ko shuranshunak um kwot. Aria ipak amiapen pukripanokwinen namudok, ‘Nyak yoweini!’ ananshopunek ko shuran shunak um kwot. Aria amiapennyuho anokwinen, ba nyukana nyak yoweigunum,anan nape huruhuruk um yoweihi nyih hanugunumgani hel. 23 Aria ipak ko pakana pugabe mishishum Iruhin iri. Ipak pure urkwip pani enesh kupaishipanitok um, aria ipak pubukuk eneshenesh pakanapugabe Iruhin eshi. 24 Ipak purik punak, ba pugabebaraen puni ipakishi aria ko putanam punakpugabe Iruhinin Mishin. Douk akas wata sapenyepobi nyutob mare punam Iruhin.

25 “Ipak douk enesh arpesh shakana shuraepshunak um kwotog um, aria pugabe baraenadukum kwot, da nyutob wata bape adai. Kadakpukuna piyotu abom um ta shuraep shunak umkwot aria shuko jasep aria jas ko noko ipakum polis.Aria polis ko haraep hunam shunuweshik-ati urupataria punuweshik. 26 Aria nagundok ipak ko pupeabom piyatak ipakibor utabor um putor yoweitishunuweshik-ati urupat.”

Jisas Nakri um Arpesh Shunaraum Iri SheshuhAtugun Shenek Yoweishi Inahos Shani Kupaikwi

Kupainari27 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ipak seiwok

pemnek shakrip arpesh enyudok baraen namudok,‘Ipak arman armatok punoraum iri mare punikupaishi arman armatok punek wehrur.’ 28 Ariadouk eik yakrip ipak namudok, douk anan armannushakam onok armatok aria douk anudok armaniganigadae nenek wehrur numun um ananishurkum apahw um okwudok armatok. 29 Aria douknyakip nabep pape yopunyi rogur ehahi ponuknyak um nyunek yoweishi inahos, namudok ariadouk atin nyutuk apudok nabep ba nyuwashopuk.Namudok wosik um anabik um nyak kanakyowegun ba nyuwashagunuk aria douk madaenyenek yoweishi inahos uwe, uwok, aria ta mareshuwashokuk ihinyum nyak kanak nyubuh ganiyoweihi nyih hanu um hel iri. 30 Aria douk nyakinyopunyi rogur nyubirok nyak ba nyuguruki umnyenek yoweishi inahos, namudok aria douk atinnyutupok enyudok rogur ba nyuwashenyuk.Namudok wosik um anabik um nyak kanakyowegun ba nyuwashagunuk aria douk madaenyenek yoweishi inahos uwe, uwok, aria ta mare

MATYU 5:13 9 MATYU 5:30

Page 10: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

shuwashokuk ihinyum nyak kanak nyubuh ganiyoweihi nyih hanu um hel iri.”

Jisas Nakripesh Um Agundok Douk ShabrigeshEshesh Kanak Da Shanaraum Um

(Matyu 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18)

31 Aria Jisas ta nakri namudok, “Seiwok esheshshakri namudok, ‘Douk anan arman niyatokukananik irohukwik, aria anan ta nukok irohukwikanap shup um ta shubrig eshesh kanak esheshshunoraum um.’ 32 Aria douk eik yakana ikrip ipaknamudok, aria douk anudok arman niyatok ananikirohukwik aria douk abudok nyutob ananikirohukwik madae kwonek wehrur kuni anan arman,namudok aria douk anudok arman nenek armatokum kwabrig enyudok shunoraum enyi lo. Umummaresh, ta okwudok armatok kurao kupaini arman,aria okwudok armatok kwonek wehrur um kwanianudok anan arman sheshuh um. Aria ta ananarman nurao onok armatok, seiwok okwokwinraminen niyatokuk iri, anan shopunek nabrigenyudok shunoraum enyi lo aria anan shopuneknenek wehrur um nani okwudok armatoksheshuhum.”

Jisas Nakripesh um maresh Shukuna Adur Iruhw33 Aria Jisas ta nakripesh namudok, “Ipak pumnek

enen baraen seiwok shakrip ipakish popeheshyamehesh shemnek aria ipak shopunek doukpemnek, enyudok baraen nyape namudok, ‘Nyakmare ta nyigiyagig um agundok ta nyukri aduriruhw um. Aria agundok nyukri adur iruhw umnyakana nyenek enen mugu um, aria ta adur atinnyigipesh enyudok baraen aria nyenekesh shutoguradur atin um Debeini ananis nabes.’ 34 Aria doukeik yakrip ipak, douk ipak mare ta piyagwreh pukriadur iruhw. Amu wouwokuk. Ipak mare tapiyagwreh pukri heven um punek enen baraennyutogur dodogeshin. Umum maresh, Iruhinnapeyenyi debeinyi wagitur da nyape heven. 35 Ariaipak mare ta piyagwreh pukri agudok nahobig umpunek enen baraen nyutogur dodogeshin. Umummaresh agudok nahobig douk kabi da wabur umIruhin noduk ananiruh yeriweruh heyotu agudoknahobig. Aria shopunek ipak mare ta piyagwrehpukri wabur Jerusalem shopunek um punek enenbaraen nyutogur dodogeshin. Umum maresh,abrudok wabur douk anudok atun Debeini Kingananibur wabur. 36 Aria ipak mare ta piyagwrehpukri ipakigos baragos um punek enen baraennyutogur dodogeshin. Umum maresh, nyak madaenyukana wosik atin um ta nyenek anap nyakipbaragitep nyakig barag um ta putogur shigorihwipiaka behrabipi, uwok. 37 Aria ipak ta pukri pukuna‘Adur’ aria ‘Uwok’ atin. Enyudok atin ipak tapukriyen aria meyoh. Ihin kupainyi baraen dashiyagwrehen ba shagiyagig aria shaduronen umenyudok baraen iri enyudok baraen da nyatograri

enyudok yoweinyi sagab Satan da neyagwrehen banyatogur.”

Jisas Nakripesh um maresh Ta Shubeiri BaraenWanohw Douk Kupaishi Shenekesh-umesh Iri

(Luk 6:29-30)

38 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ipak seiwokpemnek shakri namudok, ‘Douk anan armannununu kupaini arman ananip nabep, aria anan koshopunek nutanam nununu nanudok ananipnabep. Aria douk anan arman nudar kupaini armanananihw nahw, aria anan ko shopunek nutanamnudar nanudok ananihw nahw.’ 39 Aria douk eikyakrip ipak namudok, Ipak mare ta putanampubeiri nigwanoh, baraen um douk kupaishishenekesh yowiyokuk um ipak iri, uwok. Aria doukanan arman nubo enesh nyakish popaeshohos, arianyak nyukonugu wobresh popaeshohos shopunekba nesh. 40 Aria douk anan arman nakananenemen kwot aria nutrin nyakit siot, aria nyakshopunek ta nyukonugu nyakit saket shopunek umanan. 41 Aria douk anan arman dodogeshin umnyak ta nyusahumon ananih jah ba nyigim yahnyunak 1 kilomita, namudok aria nyak nyusah jahnyigim yah nyinak 2 kilomita. 42 Aria douk ananarman norig nyak um nyukon enesh muguhwos umanan, aria nyak wosik shukon eshudok muguhwosanan da narigen-meishi. Aria douk anan armannakana nyukon enesh muguhwos meyoh bakweipon aria anan ta nutanam nukenyeshi umnyak, aria nyak mare nyukon agab um ananinbaraen uwe, uwok.”

Jisas Nakripesh Um Agundok Apakish UrkumApahw Shukri Shunawasham Apakish Horik

Horin(Luk 6:27-28, 32-36)

43 Jisas ta nakri namudok, “Ipak seiwok pemnekshakri namudok, ‘Ipak ko gamo pukri punawashamipakishi arpesh atish, aria ipakish urkum apahw koyoweshum ipakish horin horik.’ 44 Aria douk eikyakripep namudok, ipak douk aria ta putanampukesh ipakish urkum apahw aria pukripunawasham ipakish horin horik, aria ipak punekbeten um eshesh aria Iruhin ta gamo nugabeeshesh douk shenekesh yowiyokuk um ipak iri. 45

Namudok aria ipak ta pupe kabi da Iruhin ananishnugashish um ipakin Yaken douk nape heven iri.Anan douk nenek wah hutao um yoweishi arpesharia shopunek um yopishi arpesh. Aria ananshopunek nenek eshah hormorim um yopishiarpesh aria shopunek um eshudok arpesh dashanahwaram um yoweishi arpesh shopunek. 46

Douk ipak pukuna pukri eshudok arpesh doukshakri ipak atip iri, aria ipak ta purao mareshyopishi? Douk harao takis iri, amam shopunek doukhenek apunih aih. 47 Aria douk ipak punekruwahep wabigep um ipakish wanaruh atish, ariaipak ta punek uhwin um kupaishi arpesh esheshish

MATYU 5:31 10 MATYU 5:47

Page 11: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

urkum apahw mumam? Eshesh madaeshudukemesh um Iruhin ananin baraen iri doukshenekesh namudok atin. 48 Aria ipak douk taputogur yopip abom um punek yopishi enesheneshatin aria pupe kabi da ipakin Yaken nape heven iridouk nape yopuyopuni abom.”

Jisas Nakripeshum Shusuhw YopuhwiRuwohwum

Aria Jisas nakri namudok, “Ipak ko gamopudukemesh. Ipak mare pusuhw ipakihwyopuhwi ruwohw yopugunum um ihish

arpesh ta shutik uwok. Douk punekesh namudok,aria ipak ta mare purao yopishi eneshenesh umipakin Yaken douk nape heven iri, uwok.

2 “Aria douk ipak pakana pukesh eneshenesh umeshudok douk eneshenesh wokeshi, aria shopunekmare pukrip arpesh shurik shunak ba shuhwarshukripesh um nyak nyenekesh namudok kabi daenesh arpesh shabirak um gani numun lotuigurusag aria gani debeihi yeh. Eshudoki arpeshshakana shigiyagim ihish arman armatok, ariaeshesh kupaikwi kupainari ta shukana eshudokiarpesh da yopishi aria shuhur esheshish nyeiguhwshuto gani iruhw. Eik yakripep adurin baraen,eshudoki arpesh douk sharao esheshishi yopishieneshenesh aria jurug. 3 Douk nyakana nyutaurumeshudok jah eneshenesh wokeshi, aria doukruwohw nyasuohwi nyakin yoweinyi rogur marenyudukemesh um marohw ruwohw douk nyakinyopunyi rogur nyasuohwi. 4 Namudok ariaenyudok mour um shutaurum jah um enesheneshwokeshi douk nyubeshuken nyeneken iri ta nyupenyunubeshuk-igunum. Aria ta nyakin Yaken nutikeneshenesh shape nyunubeshuk-igunum iri, ariaanan ko nuken yopishi eneshenesh um nyak.”

Jisas Nakripesh Um Agundok Shunek Beten Um(Luk 11:2-4)

5 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak pakana punekbeten um, aria ipak mare punekesh kabi daamudok hagiyagigi henekeshum. Amam hakanahiyotu henek beten numun um lotuig urusag akahiyotu agundok worobaishi arpesh sharahaen umdebeihi yeh um kupaishi arpesh shutrum. Eikyakripep adurin baraen um ipak, amudokiganigadae harao amamibor utabor jurug. 6 Ariadouk pakana punek beten um, aria puwish ipakigurusag aria puwaru witog aria punek beten umipakin Yaken douk nape nonobeshuk-igunum. Ariaipakin Yaken douk apa natik eshudoki, anan tagamo nugabe ipak nukep ipakish yopishieneshenesh. 7 Aria abudok nyutob ipak pakanapunek beten obi nyutob, aria mare punek betenpiyagwreh sabain atin baraen meyoh, namudokeshudok madae shudukumesh um Iruhin irishabirak um. Esheship urkwip por namudok esheshta shiyagwreh sabainyi baraen aria Iruhin tanumnek eshesh. 8 Ipak mare pugipesh eshesh da

shenekeshum, uwok. Douk ipak madae pupukipakig nukwatog obi nyutob um porig ipakin Yakenum enesh eneshenesh, aria anan iganigadaenadukemesh um ihish eneshenesh ipak doukwokeshi.

9 “Ipak pakana punek betenum, aria punek betennamudok.‘Apakin Yain, nyape iruhw heven iri, apak makriihishmorim arpesh shutuk nyakin yopunyi nyeigur

nyape holi iri nyuto gani iruhw.10 Apak makri nyak nyupe debeini um sabaishi

arpesh.Apak mape atap iri makri mugipesh nyakin baraen

atin,kabi da eshesh shape iruhw heven iri shenekesh

um.11 Douk nyukop doukigun worigun ahudok atuh

nyumnah.12 Aria nyukweshih-umap ihish yoweishi inahosapak monekesh iri, kabi da apak shopunek

menekesh um kupaishi shenekeshomap iri.13 Aria nyak mare ta nyukrip yoweinyi sagab Satanum nukwiraeh apak ba munek yoweishi inahos

uwe, uwok.Aria nyak nyutaurum apak nyukrip Satan um ta

mare nunamori apakaria nyukweshihuk yoweishi inahos um apak.[Nyak atin nyape nyohwar arpesh um shuwishagundok nyak nyape Debeinarium nyakish arpesh

um,aria nyak dodogowinyi abom aria sabaishi arpesh

shatuknyakin yopunyi nyeigur nyape holi irinyuto gani iruhw ihih nyumneh. Adur atin.]’

14 “Pumnek. Douk ipak puwaromesh kupaishishenekeshi yoweishi inahos, aria ipakin Yaken napeheven anan ta nukweshih ipakish yoweishi inahosshopunek. 15 Aria douk ipak mare pukweshihyoweishi inahos um eshesh kupaishi armanarmatok, aria ipakin Yaken shopunek ta marenukweshih ipakish yoweishi inahos.”

Jisas Nakripesh Um Agundok Shashakur UmWorigun Eneh Nyumneh Aria Shunek Beten Atin

Um16 Jisas nakri namudok, “Douk pakana pushakur

um worigun eneh nyumneh, aria ipakigos yomogosmare yowegos kabi da arpesh shagiyagigishenekesh um. Esesh shenek esheshigos yomogosyowegos, aria ihish arpesh shutrish ariashudukemesh namudok eshesh da shushakur umworigun. Eik yakripep um adurin baraen ipak,eshesh iganigadae sharao yopishi eneshenesh ariajurug. 17 Aria ipak douk pakana pushakur umworigun, aria pukrup yomogos ba puwem yopuriwel ipakigos baragos. 18 Namudok aria ihisharpesh ko mare shudukemesh namudok ipak dapushakur um worigun. Aria ipakin Yaken da napenunubeshuk-igunum iri, anan atun ko

MATYU 5:48 11 MATYU 6:18

Page 12: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

7

nudukemesh. Aria ipakin Yaken apa natikeneshenesh shunubeshuk iri, anan ko nukepyopishi eneshenesh um ipak.”

Jisas Nakripesh Um Yopishi EnesheneshShurimesh Shushubuk Heven Iri

(Luk 12:33-34)

19 Jisas nakri namudok, “Ipak mare putorumyopiyopishi eneshenesh ipakish aria pushubukatugun agundok um agudok nahobig, uwok.Puneshubuk agundok um yomiyamish aria ros koshununish, aria eshudok shakwaruhi ko shubrignarub urusag ba shukwumesh aruh. 20 Namudokaria ipak ko putorum yopiyopishi eneshenesh ariapushubuk atugun gani iruhw heven. Umummaresh, gani iruhw heven yomiyamish aria ros komare shununish aria eshudok shakwuaruhi ko mareshubrig narub urusag ba shukwumesh aruh uwe,uwok. 21 Aria abrudok wabur eshudok yopiyopishieneshenesh ipakish shakus aburi, aria doukabrudok wabur atubur ko ipakish urkum apahw koshunuwasham-agun abom um ta shupe.”

Arpeshis Nabes Asas Douk Kabi Enen Lam Um(Luk 11:34-36)

22 Aria Jisas ta nakri namudok, “Nabes sape kabida lam um ipakiruh yegeshiweruh. Aria douk ipakisnabes yopusium, ta lait shunukit ihigunum ipakiruhyegeshiweruh. 23 Aria douk ipakis nabes yowes,aria ihigun um ipakiruh yegeshiweruh ta hupeimarukwut. Namudok aria douk atudok lait tupenumuninyum douk kabi da arukwut um, aria taatudok arukwut ko tutogur debeiti abom.”

Anan Arman Ko Mare Wosik Um Nenek Mour UmBiom Takwiyem Atugun

(Luk 16:13)

24 Jisas nakri namudok, “Madae anan arman doukta wosik um nupe shukam um biom takwiyematugun uwe, uwok. Aria ta ananish urkum apahwshukri anan aria yowesh um naniganan. Aria tanumnek baraen um anan aria nukon agab umnaniganan. Aria ipak douk shopunek ta mare pupeshukam um Iruhin aria utabor shopunek uwe,uwok.”

Jisas Nakripesh Um Agundok EnesheneshWokesh Aria Eshesh Urkwip Yowep

(Luk 12:22-31)

25 Aria Jisas nakri namudok, “Namudok aria eikyakripep, ipak mare urkwip aparuh yowesh um ipakkanak aria pakri, ‘Douk ta apak muwok mareshmuguhwos? Aria ta muwok marabar abar?’ Ariamare urkwip aparuh yowesh um ipakiruhyegeshiweruh aria pakana, ‘Douk ta muwah marehrupeh?’ Enyudokmori ipak mare ta piyagwrehenatin uwe, uwok. Ipak douk ta mare pupedodogowip um rupeh hani worigun atish aria pupe

roubi nyutob agundok atap uwe, uwok. Ipak purikgamo pupe yopip abom ba iyoh aria eshudok kopugiguk pure urukumomesh. 26 Ipak douk putikarmiguhw hwohwebur iruhw iri. Ogwoguh madaehwu worigun uwe, uwok. Aria ogwoguh madaehutorumogun ba hugunubuk shawok worigun atiurupat uwe, uwok. Ogwoguh douk ipakin Yakennape heven iri nukoguh worigun. Aria ipak doukpeshagrakuk armiguhw, aka uwok? 27 Aria doukenen um ipak enyenyish urkum apahw shor shunakyoweshum ta nyupe anagun shopunek banogunnyutobigun nyupe agundok atap nyishagrakukabudok nyutob douk ko nyugok obi? Namudok tauwok.

28 Aria umum maresh ba ipakish urkum apahwyowesh um rupeh? Ipak ko putik kabi da eshudokwanorish aruruhish shatogur um. Eshesh doukshatogur mumam? Eshesh madae shunek enendebeinyi mour uwe, uwok. Eshesh madae shenekrupeh uwe, uwok. 29 Aria douk eik yakrip ipak,seiwok King Solomon nere sabaihwi yopuyopuhwiananihw suruhw ba uwok, eshudok aruruhishshenek uhwin um Solomon ananihw suruhw. 30

Aria douk aruhudok utoruh hape ihigunmorim, arianuhut atin arpesh ta shutuporuh aria shuwashoruhum nyih hunuruh. Aria aruhudok utoruh doukIruhin naginohwaruh. Namudok aria ipak armamarmago papeum shokwinyi bilip meyoh, ipak doukgamo pudukemesh namudok, Iruhin ta gamonuginohw ipak shopunek. 31 Namudok aria ipakmare ipakish urkum apahw shor shunak yowesharia pukana, ‘Ta apak muwok maresh? Ta apakmuwok marabar abar? Ta apak mure mareh rupeh?Uwok.’ 32 Eshesh eshudok madae shudukemeshum Iruhin iri eshesh ko esheshish urkum apahw tayowesh um shurim eshudok ihish eneshenesh.Douk ipakin Yaken nape iruhw heven iri ananiganigadae nadukemesh jurug um eshudok ihisheneshenesh ipak wokeshi. 33 Aria douk nyarik irimugu ipak ta ko gamo punekenyi douk nyakrinamudok. Ipak pupe dodogowip atip um puwishagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshum aria punek yopihi atih aih. Ipak purik punekenyudok aria ihishmorim eneshenesh eshudok taanan nukepesh shopunek um ipak. 34 Namudokaria ipak mare urkwip aparuh yowesh um mareshta shutogur nuhut, uwok. Umum maresh,eneshenesh ko shutogur nuhut iri nyunekeshwokish shutogur nuhut. Aria maremaresheneshenesh shakana shutogur doukih nyumnah irinyunekesh wokish shutogur douk.”

Jisas Nakripesh um maresh Shuduk Heh UmKupaishi Arpesh Shenek Yoweishi Inahos Um

(Luk 6:37-38, 41-42)

Aria Jisas nakri namudok, “Ipak marepusuhw wis ba puduk heh aria baraen umkupaishi ba pakana eshesh da yoweishi,

uwok. Ipak penekesh namudok aria Iruhin ko ta

MATYU 6:19 12 MATYU 6:34

Page 13: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nenekesh namudok atin um ipak shopunek. 2

Iruhin ko nusuhw wis aria nuduk hah aria baraenum ipak kabi da ipak penekeshum kupaishi arpeshum. Aria ahudoki atatahih aih, baraen atish ipak dapenekesh um kupaishi arpesh iri, ahudok atatahihaih, baraen atish ko Iruhin nutanam nenekesh umipak namudok atin shopunek.

3 “Umum maresh, ba ipak patik mehimainyinyubuhasin nyor ipakin anokwinen ananip nabepiri, aria ipak da madae urkwip purum debeipirowogip aidap da por ipakis nabes iri? 4 Aria doukaidap por ipakis nabes, aria umum maresh ba ipakta pukrip ipakin anokwinen, ‘Anokwin, eik yakanaitukuk nyubuhas da shor nyakip nabep iri?’ 5 Ipakdouk penek rohw iri aria pagiyagigi. Riguk ipak taputukuk debeipi rowogip aidap por ipak kanakipakis nabes iri ba jurug. Aria kwehig ba gamo putikaria ko putukuk shokushi nyubuhas da shor ipakinanokwinen ananip nabep iri.

6 “Ipak mare puhur yopiyopishi enesheneshshugraeheshum Iruhin iri, aria puko nubagwesh.Umum maresh, nubag ta gutanom aria gunatukipak. Aria ipak mare puwashok yopiyopibi ipakibweiyoub bunam burguhw. Um maresh,ogwogwuhw ta hwusish weiyoub hurukutunabhwukwu ohwip.”

Jisas Nakripesh Um Shenek Beten Um IruhinAria Ta Nukesh Yopiyopishi Eneshenesh

(Luk 11:9-13)

7 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak penek betenaria porig Iruhin um ta nukep eneshenesh, ariaanan ta nekepesh. Ipak penek mour dodog umpurim eneshenesh aria ta putrish. Ipak pubo wit,aria Iruhin ta nujik wit um ipak. 8 Ihish arpeshshenek beten um Iruhin iri, eshesh ta shuraoeneshenesh. Arpesh shenek mour dodog umshurim eneshenesh iri, eshesh ta shutrish. Arpeshko shubo wit iri, Iruhin ta nujikomesh wit.

9 “Aria ko enen batowin um enen arpen um ipakko nyorig enyenyin yaken um nuken bret, aria koyakenomen nuken utomum batowin aka? Namudokta uwok. 10 Aria ko batowin nyorig yaken um nukenanar eyur, aria ko yakenomen nuken anar yoweiriyur aka? Namudok shopunek ta uwok. 11 Ipakyakenyim penek sabaishi yoweishi eneshenesh iriagudok nahobig, aria ipak madae pigiyagimbatowish uwe, uwok. Aria ipak padukemesh umpukesh yopishi eneshenesh um ipakish nugashish.Namudok aria ipak ta gamo pudukemeshnamudok, ipakin Yaken da nape heven iri anan tanunadudareh um nukep yopiyopishi enesheneshum arpesh shenek beten um anan iri.

12 “Namudok aria ihih yopihi aih ipak pakana takupaishi arpesh shenekeh um ipak, aria ehudokiatih yopihi aih ipak ta punekeh um kupaishi arpeshshopunek. Enyudok douk baugenyum baraen umlo, aria enyudok douk shopunek baugenyumbaraen um seiwok profet hakriyenyi.”

Jisas Nakripesh Um biyeh Yeh(Luk 13:24)

13 Jisas nakri namudok, “Ipak punak puwishatudok shokwuti wit. Aria wit douk tunam yoweihiyah ta punak puwishukuk ahi ahudok debeihi yah,douk sabaishi arpesh shatik shokubur um shakanashigimoh. 14 Aria wit tunam abrudok yopuburiwabur iri um arpesh shunak shupe wosik yopinyipoe iri, atudok wit shokukutet abom iri, aria yahhunam abrudok wabur iri shopunek sabaishiarpesh madae shigimoh uwe, uwok. Aria douk atinatin arman armatok wosik shatik shadukemesh ariashagim ahudok yah.”

Apak Ko Gamo Mudukemesh Um Amudok HenekRohw Aria Hagiyagigi Profet Um Amamin Baraen

(Luk 6:43-44, 13:25-27)

15 Aria Jisas ta nakri namudok “Ipak ta gamopudukemesh um amudok hagiyagigi profet. Amamko hiyagwreh yopinyi baraen um honuk ipak.Amam hakana ta hiyagwreh higiyagig um ipak ariahonunip. Amam kabi da wanarig nubag um gwuresipsipihw yegenyihw, aria ta gwunak huruhuruk umeshesh sipsipahos aria ta gwusuwesh. 16 Ipak ta koputik kabi da hiyagwreh henek eneshenesh um ariata pudukemesh, amudok da hagiyagigi profet, akauwok? Aria ko pudukemesh. Arpesh ta shunamsegego watogur-aruhi madururuh aria ta shudiwainip shuruwep, aka? Aria arpesh ta shakanashudi shuruwep peir rowog da nyunuhwarom fik iri,aka ta shunam nyugwugwus-iruhi yoweiruhiutoruh? Namudok uwok. 17 Namudok atinihigosum yopugosi rowos sobuki yopipi shuruwep.Aria yoweigosi rowos sobuki yoweipi shuruwep. 18

Yopugosi rowos ko mare subuki yoweipi shuruwep.Aria yoweigosi rowos ko mare subuki yopipishuruwep. 19 Ihigos rowos da madae subuki yopipishuruwep iri, eshesh ta shubro-ogos ariashuwashogos sunam nyih ko hunugos. 20

Namudok aria ipak ta gamo putik amam da henekeneshenesh um aria hiyagwreh um aria tapudukemesh um amudok henek rohw bahagiyagigi profet.”

Jisas Nakripesh Um Eshudok Arpesh Anan KoMare Nuhwaresh Ananish Arpesh Iri

(Luk 13:25-27)

21 “Ipak mare pur urkum apahw namudok. Ihisharpesh da shuhware, ‘Debeini, Debeini,’ aria esheshta shunak shuwish agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh shapeum heven, uwok. Arpeshshagipesh eikin Yain ananin baraen iri aria ananishurkum apahw shakri um gani heven, eshesh atishko shuwish agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh um. 22 Nohudok nyumnah Iruhinananih kwotogwih nyumnah, sabaishi arpesh koshukrip eik namudok, ‘Debeini, Debeini,’ apakseiwok masuhw nyakin mour profet um nyakin

MATYU 7:2 13 MATYU 7:22

Page 14: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

8

nyeigur. Umum nyakin nyeigur apak mohiahyoweishi sagabehos. Umum nyakin nyeigur apakmenek Iruhin atun neneken iri mour. 23 Aria umabudok nyutob eik ko ikripesh namudok, ‘Eikmadae idukem ipak uwe, uwok. Ipak eshudokarpesh da apa pape penek yoweishi inahos atish iri,ipak karuwokuk um eik!’”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um BiomArmam Harok Urusag Iri

(Luk 6:47-49)

24 Jisas nakri namudok, “Ipak amiapen pumnekenyudok eikin baraen iri aria pigipeshen, enyenkabi da enen arpen yopugi barag gorenyi, nyarokenyenyit urupat totem utaborigunum. 25 Ariaeshah harari, dodogowinyi uhwin nyahur, ariauhwin eshah shabo atudok urupat. Aria atudokurupat madae tutu uwe, uwok. Umum maresh?Arpen nyarok urupat utabor bor amnab iribuwapom urupat aria dodogeshit atut. 26 Ariaarpen da nyemnek enyudok eikin baraen ariamadae nyigipeshen, enyen kabi da enen nyogugakiarpen nyarok enyenyit urupat totem arukot atuttakusum. 27 Aria debeishi uhwin eshah shatoguraria debeibusi worubus sawori, aria shadiguratudok urupat. Aria atudok urupat tanadigur tabuhtakus atap aria tutukarot yowiyokuk.”

Jisas Ananin Dodog28 Aria Jisas neyatok ihin baraen um eshudok

eneshenesh, aria ihish armam armago esheshishurkwip aparuh shakitak yowiyokuk um ananinbaraen. 29 Umum maresh? Anan madae niyagwrehnukesh skul kabi da amudok henek skulumesh umIruhin ananin lo iri uwe, uwok. Aria anan daneyagwreh kabi da anan debeini morim.

Jisas Nagapesh Anan Um Ehudok YoweihiArugeh Lepra Hapenyan Iri Arman

(Mak 1:40-45; Luk 5:12-16)

Aria Jisas nakitak nabuhi mihig, aria sabaishiarpesh shagipeshan shanak. 2 Aria ananehudok arugeh lepra hapenyan iri nanaki

um Jisas aria nabuh noduk ohrubus huruk um Jisasaria nakri namudok, “Debeini, nyak nyukri wosikum, aria nyak ko nyugapeshe aria ta eik yopuwe.”

3 Aria Jisas nuwem ananis wis anudok arman arianakripan namudok, “Eik yakri wosik um nyaknyutogur yopunyi arpen.”

Aria atub nyutob ehudok arugeh leprahaniyatokuk um anan, aria natogur yopuni arman.4 Aria Jisas nakripan namudok, “Nyak ko gamonyudukemesh. Aria mare nyukrip enen arpen umeshudok eneshenesh da shatogur um nyak iri,uwok. Nyak kare ba nyiyabig nyakihw yegenyihwum anan pris aria nyenek ofa kabi da seiwok Mosesnakri um. Nyunekesh namudok um aria arpesh koshudukemesh namudok nyakih arugeh iganigadaehatuh.”

Jisas nagapesh Anan Arman Douk Nenek MourUm Anan Debeini Soldia Iri

(Luk 7:1-10)

5 Jisas nanak nawish wabur Kaperneam aria anandebeini soldia um amam 100-poreim soldia iri umRom esheshin ami anan nanaki aria narik Jisasdebeg namudok, 6 “Debeini, anudok neneme mourum eik iri, arugeh hapeyan aria neshuh nakusurupat. Aria anan nemnek ananihw yegenyihwerigerishihw atuhw.” 7 Aria Jisas nakri namudok,“Wosik eik ko inak ba igabeyan aria yopun.”

8 Aria anudok debeini soldia nakrip Jisasnamudok, “Debeini, eik madae yopuwe iri uwe umnyak nyunaku nyuwish eikit urupat uwe, uwok.Nyak nyukri baraen atin aria anudok arugehinneneme mour iri ko ta yopun. 9 Umum maresh? Eikshopunek yenek mour um ami aria anam debeimiheyotu harig um eik. Aria eik shopunek eik kanakdebeini um anam kupaimi soldia. Aria eik ikripanan, ‘Nyak kare,’ aria anan ta nunak. Aria eik ikripkupainari, ‘Nyak yowi,’ aria anan ta nanaki. Aria eikikrip anudok neneme mour eik iri, ‘Nyak nyenekenyudok mour,’ aria anan ta neneken.”

10 Jisas nemnek enyudok baraen aria nakitakyowiyokuk. Aria nakrip eshudok arpeshshagipeshan iri namudok, “Eik yakripep adurinbaraen, eik nubo madae itik enen arpen orokohunum eshesh Israel um nyenek bilip dodog kabi daanudok arman um uwe, uwok. 11 Aria eik yakripipak, sabaishi arpesh shape nahobigos gani aunnakih-morim aria gani aun nabuhum ta shanaki,aria eshesh ta shunaki shupe shuwok worigunshuni Abraham nini Aisak aria Jekop abrudok waburIruhin nape Debeini um ananish arpesh shapeumheven. 12 Aria ipak Juda pakana puwish pupeagundok Iruhin ananish arpesh shupe um. Ariaenep um ipak Iruhin ko nipuhur nuwashep putoguraduk um arukwutibur wabur. Aria nabrudok wabureshesh ko shureh yowiyokuk aria shurpak naruhshuwegoruh.”

13 Aria Jisas nakrip anudok debeini soldianamudok, “Nyak douk kare. Aria ihish enesheneshta shutogurum nyak kabi da nyenek bilip um.”

Aria douk abudok atub nyutob anudok armannenek mour um debeini soldia iri arugeh hatuh arianatogur yopunyi arpen.

Jisas Nagabe Pita Ananik Nakwurikwik Yopuk(Mak 1:29-31; Luk 4:38-39)

14 Aria Jisas nanak nawish Pita ananit urupat, arianatik Pita ananik nakwrikwik kweshuhw kwotemaras, okwok da arugeh hapeyok aria okwokwihwyegenyihw juwehosihw atuhw. 15 Aria Jisas nasuhwokwokwis wis aria okwokwih arugeh hatuh. Ariaokwok kwakitak kwape kwonekuman Jisas worigun.

MATYU 7:23 14 MATYU 8:15

Page 15: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

9

Jisas Nagabe Sabaishi Ehudok Arugeh HenekeshiShatogur Yopish

(Mak 1:32-34; Luk 4:40-41)

16 Douk wabigep hurukatin um wab aria shapesharauri sabaishi yoweishi sagabehos shapenyeshiarpesh shanamari Jisas. Sharaeshi aria nakripeshatin baraen meyoh aria eshudok yoweishisagabehos shatogur sharuwok. Aria anan nagabeihishmorim arugeh da hapeyeshi. 17 Anan douknenek enyudok um enen baraen seiwok profetAisaia neyagwrehenyuk aria nyatogur adurin atin.Baraen enyudok, Iruhin nakri namudok,“Anan meyoh nahiyahuk yomo yomogih apakih

arugeh nagabeyap um yopup.”

Jisas Nakrium Agundok Arpesh ShukriShugipesh Anan Um

(Luk 9:57-62)

18 Jisas natik sabaishi arpesh shanaki sheyatushersharihan aria nakrip ananim disaipel umhunam gani wobrag Galilieg waiyag. 19 Aria anannenek skulumesh um lo iri nanaki nakrip Jisasnamudok, “Tisa, ihigun nyak nyunak um, eikshopunek ta inamen unak atin.”

20 Aria Jisas nakri namudok, “Wanarig nubaggweshuh nuwagos-igunum. Aria armiguhwhuhwebur iruhw aria shopuk hweshuh was. Aria EikAnudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iri, eikdouk urupat uwok um inak ishuh ipeum, uwok.”

21 Aria kupaini arman apa nagipesh Jisas iri tanakripan namudok, “Debeini, eikin yain watak nape.Nyak yotum eik ba inak ba itrun anan nugok bairoman ba iyoh aria inaki inamen unak.”

22 Aria Jisas nakripan namudok, “Nyak bukeshuk.Eshesh shagok iri, eshesh ko shurom eshesh kanak.Nyak yowi douk ba nyigipesh eik.”

Jisas Naho Debeinyi Uhwin Eshah Um Jurug(Mak 4:35-41; Luk 8:22-25)

23 Aria Jisas naprok nato anat bot, aria ananimdisaipel shopunek hato bot aria heiran hanak. 24

Hanak orokohun um waiyag, aria atub nyutobenesh uhwin eshah shakitak shohur waiyag ariadebeibi morub jirigarab bawish bot aria bothurukatinyum tubuhuk waiyag. Aria Jisas anan doukneshuh notem bot. 25 Ananim disaipel hanakhenyubarun aria hakripan hakana, “Debeini,kwakitak ba nyutaurumap. Apak hurukatinyum komugok.”

26 Aria Jisas nakripam namudok, “Ipak panogugurum maresh? Ipak douk madae punek bilip um eikuwe, uwok.”

Nakripam namudok aria ta nakitak naho eshudokdebeishi uhwin eshah shani morub. Namudok ariauhwin eshah shagok shabuh. Aria waiyag ta gabuhgor shemshem.

27 Aria amam disaipel hakitak yowiyokuk baminih ham meyoh. “Anudok meini arman aria

uhwin eshah ba waiyagib morub shopunekshomnek ananin baraen!”

Jisas Nagabe Biom Armam Yoweishi SagabehosShapenyam Iri

(Mak 5:1-20; Luk 8:26-39)

28 Aria Jisas nanak natogur gani wobur ehahumGalilieg waiyag gani Gadara esheshig nahobig ariabiom armam hape wonugwegwiruh um iri hatogurhanaki hatik Jisas. Amudok biom, yoweishisagabehos shawisham ba dodogeshim atum.Arpesh shanogugur aria madae shugim nohudokyah uwe, uwok. 29 Amam hatik Jisas aria huhwardebeg, “Nyak Iruhin ananin Nuganin nyak nyakananyenekap mumam apak? Abudok nyutob nyaknyanaki um nyop nyihiyahap obi nyutob da madaebutogur uwe, uwok.”

30 Huruk um nagundok anogwuh burguhw hwetuapa hwashohagun. 31 Aria eshudok yoweishisagabehos shunokrep Jisas, “Nyak nyakana nyihiyahapak mutogur munak um, aria nyak shopukapmunak muwish gwagwuhwudok burguhw.”

32 Aria Jisas nakripesh namudok, “Ipak togurkare.”

Aria eshudok yoweishi sagabehos shakutukukamudok biom armam, aria shatogur shawishburguhw. Aria agwuhwudok ihigwuhw um burguhwhwahur debeg abom hwanak hwaporok hwabuhenen natogur gani yowegunum. Aria hwabuhGalilieg waiyag hwabarahuk aria hwagok.

33 Amudok hape hako burguhw iri hatik namudokaria haruwok. Amam hanak hatogur wabur ariahakrip armam armago um eneshenesh da shatoguriri. Hakripesh um maresh da shatogur um amudokbiom yoweishi sagabehos shapeyomi shopunek. 34

Aria ihish arpesh shape abrudok wabur irishanamori Jisas. Eshesh shatrun aria shakripan umnukutukuk esheshig nahobig ba nanakkupaigunum.

Jisas Nagabe Anan Douk Roguhw AiyasShagokan Iri

(Mak 2:1-12; Luk 5:17-26)

Aria Jisas ta naprok anat bot, aria nutanamnabinawish gani wobrag Galilieg waiyag ariananak natogur abrudok wabur da

napeyabur iri. 2 Aria anam armam husahi ananroguhw aiyas shagokan iri notemi anas aras. AriaJisas natik amudok da adur atin henek bilip arianakrip anudok arugeh hapeyoni namudok,“Nuganin, nyakish urkum apahw ko shupe wosikatin. Nyakish yoweishi inahos eik doukyokweshihesh yeyatesh iyoh.”

3 Aria anam douk henek skulumesh um lo irihemnek Jisas ananin baraen, aria hiyagwreh umamam kanak namudok, “Anudok arman douknabubunim Iruhin.”

4 Aria Jisas nadukemesh um amudok amamishurkum apahw shor ahi aih aria nakri namudok,

MATYU 8:16 15 MATYU 9:4

Page 16: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

“Umum maresh? Ba ipakish urkwip aparuh yoweshum enyudok eikin baraen? 5 Maren baraen enyenwosik shokubur um eik ta ikriyen? Wosik um eik taikana, ‘Eik yokweshih nyakish yoweishi inahos,’ akadouk wosik shokubur um eik ta ikana, ‘Nyak kitakba nyurahaen?’ 6 Aria eik yakana ipak tapudukemesh namudok, Eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri yasuhw dodogumagudok nahobig aria eik ta wosik um ikweshihyoweishi inahos.”

Aria Jisas nashakom anudok roguhw aiyasshagokan iri aria nakripan namudok, “Nyak kitakaria nyuhur nyakish shuhish, aria kare nyunamnyakit urupat!”

7 Aria anudok arman nakitak nanak wabur. 8

Eshudok ihish arpesh shatik namudok ariashanogugur. Aria eshesh shohur Iruhin ananinnyeigur nyato gani iruhw. Umum maresh? Anan danukesh enyudoki dodog um arpesh shenekenyudoki mour.

Jisas Nakrip Matyu Um Nigipeshan(Mak 2:13-17; Luk 5:27-32)

9 Jisas nakutukuk nagundok aria nagim yahnanak aria natik anan narao takis iri arman,nyeigurinum Matyu, nape apa shurao takis atiurupat. Aria Jisas nakripan namudok, “Nyak yowi banyigipesh eik.”

Aria Matyu nakitak nanak nagipesh Jisas.10 Hanak aria abudok nyutob Jisas nani ananim

hantorum hape Matyu ananit urupat hape hawokworigun. Worobaimi harao takis iri hani eshudokshenek yoweishi inahos iri shanak shanamamshape shawok worigun. 11 Aria anam Farisi hatiknamudok aria harig ananim disaipel namudok,“Yaipo, ipakin Tisa douk nani amam harao takis irihani eshudok shenek yoweishi inahos iri shapeatugun aria shawok worigun. Anan nenekeshnamudok um maresh?”

12 Jisas nemnek enyudok baraen aria nakrinamudok, “Arpesh arugeh wokeshi, eshesh madaeshunam dokta uwe, uwok. Eshudok arugehhapeyeshi atish eshesh ko shunak um shutik dokta.13 Ipak kare ba putik baraen nyape Iruhin ananikbuk, ‘Eik yanaiwos um ipakin wehinyi ofa ipak apapenekenyi. Eik yakri abom um ipak penek giha ariapusuhw yopuhwi ruwohw um ihish arpesh.’”

Aria Jisas ta nakri namudok, “Eik madae inamorimihwar yopishi arpesh atish uwe, uwok. Eikyanamorim ihwar eshudok arpesh shenek yoweishiinahos iri um shutanam shukon aparuh Iruhin ariashutogur ananish arpesh.”

Jisas Nakripesh Um agundok Shashakur UmWorigun Eneh Nyumneh Aria Shunek Beten Atin

Um(Mak 2:18-22; Luk 5:33-39)

14 Aria abudok nyutob Jon nenek Baptaisumeshiri ananim disaipel hanamori Jisas aria harigan

namudok, “Umum maresh? Ba apak mani Farisiapak mushakur um worigun, aria nyakim disaipelmadae hushakur uwe, uwok?”

15 Aria Jisas nakripam wobuwobren baraennamudok, “Abudok nyutob anan arman narao onokarmatok obi aria ta ananish wanaruh ta urkwipaparuh yoweshum anan douk wata nani esheshshapeum aka uwok? Namudok ta uwok. Aria anobnyutob, enesh arpesh shunaki shurao anudokarman shunakuk aria anan madae ta nini ananishwanaruh shupe, aria eshesh ta shushakur umworigun.

16 “Madae enen arpen ko nyuhur anap namupirupahip aria nyutapeyop um onohw umunihw umjugwaitori saket. Enyudok arpen nyibirak namudokakure, aria ko nyukrup saket aria apudok rupahipko punokunish aria pubrig saket aria umunihw kohwutogur dedebehw atuhw. 17 Aria madae enenarpen nyushar namuni wain um jugwaipi memeipmunuhwip uwok. Enyudok arpen nyenekeshnamudok, aria apudok munuhwip ta purop ariawain ta nutaurakuk nubuh amnab aria apudokmemeip munuhwip ta yowep shopunek. Namudokaria enyudok arpen ko nyushar namuni wain nubuhnamupi memeip munuhwip aria ta biyebiyeshshupe wosik atin.”

Jisas Nagabe Onok Armatok Douk KwasusuhwAnanih Rupah Iri Aria Nohuri Onok Batowinyik

Kwagok Iri Kwakitak(Mak 5:21-43; Luk 8:40-56)

18 Jisas wata apa niyagwreh nani Jon ananimdisaipel aria anan debeini douk debeini um atudokeshesh Juda shantorum ati urupat iri nanaki natunabuh noduk ohrubus hurukatin um Jisas ananigasaiyas. Aria nakri, “Eikik nugawik douk atin kwagok.Eik yakri wosik um nyak nyunaku nyuwem nyakiswis iruhwik um aria ta kwukitak.”

19 Aria Jisas nakitak nunaman hunak aria ananishdisaipel shopunek sheiran shunak. 20 Aria onokarmatok okwok seiwok arugeh hapeyok 12-poreishkwarahos um owishibor banakok. Aria okwokkwanaki agabinum Jisas aria kwasusuhw anagasum ahudok rouhi rupah anan nenekah iri. 21

Okwok da apa kwaneyagwreh kwakri, “Ikri isusuhwananih rupah atuh um, aria eik ta yopuwe.”

22 Aria Jisas natanam natruk aria nakripok nakri,“Nugawik, nyakihw apahw mare yowehw, uwok.Nyak nyenek bilip um eik, aria nyak ta yopin.”

Aria abudok atub nyutob okwok owishibortukaruboruk aria okwok ta yopuk. 23 Aria Jisasnanak natogur anudok debeini ananit urupat arianatik eshesh armam armago shape apa shereh.Amam apa hohapur buwaen aria apa sherehshanoruwor shabo sawiyeguh. 24 Aria Jisasnakripesh namudok, “Ipak ihipmorim kita toguraduk ba punak. Okwudok batowinyik madaekwugok uwe, uwok. Okwok da kweshuhw meyoh.”

MATYU 9:5 16 MATYU 9:24

Page 17: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

10

Aria eshesh shagokoruh anan shabo brakahas. 25

Aria nakrip ihishmorim um shutogur shupe adukaria Jisas nawish nasuhw okwokwis wis arianakwuhur kwakitak kwape yopuk. 26 Namudok ariabaraen nyanak ihirub warub bape abudok amnabiri um agundok Jisas da nohur okwudok kwagok irikwakitak kwape wosik atin um.

Jisas Nagabe Biom Nabes Seshuhomi27 Jisas nakutukuk nagundok aria nagim yah

nanak. Aria biom nabes seshuhomi hagipeshan ariahohwar namudok, “Nyak Devit Ananin Barhonin,nyak ko nyenek gihaum ohwak biohw.”

28 Anan nanak nawish urupat aria amudok biomnabes seshuhomi hanamori anan. Aria Jisasnarigam namudok, “Ipak biom penek bilipnamudok eik ko wosik inek enyudok mugunyutogur adur atin, aka uwok?”

Aria amam biom hakripan namudok, “Adur atinDebeini. Ohwak biohw wonek bilip um nyakindodogum nyugabeyohw.”

29 Namudok aria anan nuwem ananis wis umamamis nabes aria nakri namudok, “Ipak biompenek bilip um eik. Namudok aria yakri ipak taputrugun.”

30 Aria amamis nabes ta yopus sanapok. Aria Jisasnakripam dodogeshinyi baraen um amam biomnamudok, “Ipak biom mare ta pukrip enen arpennyudukemesh um eik yagabe ipakis nabes yopusum uwe, uwok.”

31 Aria amam hanak hakrip ihishmorim armamarmago um ihirub warub bape abudok amnab irium ihin yopinyi mour Jisas apa nenekenyi.

Jisas Nagabe Anan Madae Niyagwreh Uwe Iri32 Amudok biom hakutukuk Jisas apa hanaku aria

enesh arpesh sharauri anan arman um Jisas. Anandouk enen yoweinyi sagab nyapeyan aria madaeniyagwreh uwe, uwok. 33 Aria Jisas nahiyahukenyudok yoweinyi sagab aria anudok madaeniyagwreh iri ta niyagwreh. Aria ihish armamarmago shanosorim esheshish urkwip aparuh ariashakri, “Seiwok madae enen namudokinyi mugunyutogur agudok nahobig Israel uwe, uwok.”

34 Aria amam Farisi hakri namudok, “Anan douknahiyah yoweishi sagabehos um anan da naraododog um enyudok debeinyi nyarik iri yoweinyisagab um ihishmorim yoweishi sagabehos.”

Jisas Nenek Gihaum Arpesh35 Aria Jisas narahaen nanak ihirub warub

debeirubi aria shokurubi. Aria anan nenek skulumihish armam armago numun urusag eshesh Judashantorum ba sheneyagwreh baraen-ogwi. Anannakripesh um yopinyi baraen um arpesh shuwishum agundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um aria anan nagabe ihihmorim arugeh dahape esheshiruh yegeshiweruh iri.

36 Anan natik sabaishi armam armago aria anannenek debeinyi gihaum eshesh. Umum maresh?Esheshish urkwip aparuh madae shupe wosik uwe,uwok. Eshesh shape kabi da sipsipahos douk armanmadae nupe ba niyohesh iri uwe, uwok. 37

Namudok aria nakrip ananim disaipel, “Sabaiguniworigun jurugigun nape nubarig aria arpesh tashenek mourum shurimi agundok worigun irimadae sabaishi uwe, uwok. 38 Aria ipak ko penekbeten um agudok nubarigin Debeini Yaken ariaporigan ta neshopoki eshudok ko shunaki shenekmour um shutorumori ananigun worigunshugunubuk atugun.”

Jisas Ananim 12-poreim Aposel AmamishNyeiguhw

(Mak 3:13-19; Luk 6:12-16)

Aria Jisas nahwar ananim 12-poreimdisaipel hanaki heyotu atugun aria nakomananin dodog um huhiyah yoweishi

sagabehos shape arpesh iri aria hugabe ihiharugeh. 2 Amudok Jisas ananim 12 poreim disaipeldouk nahwaram aposel iri amamish nyeiguhweshudok. Narik iri anudok Saimon douk shahwaranPita; anokwinen Andru; Jems nani anokwinen Jon,Sebedi ananim nagamim. 3 Aria Pilip naniBartolomyu aria Tomas aria Matyu, anan da nuraotakis iri. Aria Jems Alfius ananin naganin, aria Tadius4 aria Saimon anan da natogur Selotip awirop iri,aria Judas Iskariot, anan da kweipon nuwereh Jisasum ananim horim iri.

Jisas Nakom Mour Ananim 12-poreim Aposel(Mak 6:7-13; Luk 9:1-6)

5 Jisas neshopok amudok aposel hanak arianakom enyudok baraen, “Mare punam eshudokmadae shudukemesh um Iruhin iri esheshigosnahobigos aria Samaria esheshirub warub, uwok. 6

Ipak ta punam nahobig Israel ba putik eshudokarpesh da shape kabi da shanatukuki sipsipahosum. 7 Ipak punak aria pukripesh namudok, ‘Abudoknyutob um arpesh shuwish um agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeum hevendouk hurukum butogur!’ 8 Ipak punak pugabearugeh hapeyeshi aria ta puhuri arpesh shagok iriaria piyatak ehudok arugeh lepra hapeyeshishutogur yopish aria puhiyah yoweishi sagabehosda shape arpesh iri. Eshudok eneshenesh ipakparaesh iri, douk puraesh meyoh aria madaeputorish pukwu utabor uwe, uwok. Namudok ariaipak ta pukesh meyoh um arpesh. Ipak ta marepuhwar arpesh um shukep utabor um eshudokeneshenesh uwe, uwok.

9 “Aria ipak ta mare puruk gol, utabor, siliwa akakapaibor utabor banagos uwe, uwok. 10 Ipak tapurahaen um mare pusuhw banagos uwe, uwok.Aria mare pusuhw biobiog siotog, su aka butip,uwok. Arman nenek mour iri, eshesh koshubiroman um worigun nini enesh eneshenesh.

MATYU 9:25 17 MATYU 10:10

Page 18: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

11 “Aria punak puwish anabur debeiburi waburaka anabur shokuburi wabur, aria putrugun bagamo pudukemesh, meimeishi da shape abrudokwabur iri da yopishi arpesh. Aria ipak puni enyudokarpen atin pupe arigaha nyumnah ipak pakana tapunak ahi. 12 Ipak punak puwish anat urupat, ariaipak ta pukrip arpesh shape atudok urupat irinamudok, ‘Iruhin ko gamo nutaurum ipak.’ 13 Ariaeshudok shape atudok urupat iri eshesh shukepaparuh shukri wosik shunadudareh um ipak pupepuni eshesh, aria enyudok ipakin yopinyi baraen konyupe um eshesh. Aria eshesh ko mareshunadudareh um ipak uwe, aria ipak ko taputanam purawi ipakin yopinyi baraen. 14 Aria taanan arman ko nunoiwos um ipak punam ananiturupat, aria nonoiwos um numnek ipakin baraen,aria nyutob ipak pukuna pukitakuk atudok urupataka wabur obi nyutob aria ipak pugudukuk nyprukkwape ipakiruh yeriweruh iri. Punekesh namudokum eshesh shutrip aria shudukemesh shukrieshesh douk shenek yoweishi inahos iri. 15 Eikyakripep adurin baraen, nahudok nyumnah Iruhinnakri um ko nenek kwotog um armam armago um,debeinyi amain ko ta nyutogur um eshesh shapeabrudok wabur iri ko nyenek uhwin um amainseiwok nyatogur um eshesh shape narbudok warubSodom bani Gomora iri.”

Jisas Nakrip Ananim Aposel Um Wanohw BaraenKo Shutogur Um Amam Iri

(Mak 13:9-13; Luk 21:12-17)

16 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak pumnek. Eik koyeshopokep panak kabi da sipsipahos shunakorokohun um wanarig nubag. Aria ipak ta penekeshkabi da yuguhw um, aria ipak ta gamo pudukemeshum eneshenesh ipak pakana penekeshi. Aria ipak tapugipesh ogwuhwudok maishubiguhw armiguhwhwenekahi aih aria ipak ta mare urkwip aparuhshur um penek enen yoweinyi mugu uwe, uwok. 17

Ipak ko pudukemesh um arpesh. Eshesh tashenemep kwotog, aria eshesh ta shupruk ipakgani numun eshesh Juda shantorum-ogwi urusag.18 Eshesh ko urkwip aparuh shur um shenek eikinnyeigur nyubuh atap, aria shurao ipak shunamgavman aria amam king-omi. Namudok aria ta ipakko pukrip amudok debeimi um eikin yopinyibaraen, aria um eshudok madae shudukemesh umIruhin iri shopunek. 19 Aria nyutob eshesh shuraoipak shunam um kwotog, ipak mare punoguguraria urkwip aparuh shur yowiyokuk namudok, ‘Apakta miyagwreh maren baraen? Uwok.’ Douk abudoknyutob bakana butogur aria Iruhin ko niyabigep ummaren baraen ipak ta piyagwrehen iri. 20 Umummaresh? Ipak kanak ta mare piyagwreh, uwok.Ipakin Yakenin Mishin ko nyukwu ipakig nukwatogaria nyiyagwreh.

21 “Arpesh ko shenek kwotog um esheshimanokwihem aria shukripesh um shubo amudokanokwihem hugok. Aria amam yakenyim ta henek

apunih aih um amamish nugashish. Aria esheshnugashish ta shutogur horin horik um esheshishamakek yaken aria shukrip kupaishi arpesh umshesh shugok. 22 Aria ihish arpesh ko urkwipaparuh amu yowesh um ipak. Umum maresh? Eikinnyeigur nyape um ipak. Aria armam armago koshiyotu dodog um bilip arigaha ko hahi hagigukinyumnah hutogur obi nyutob, Iruhin ta ko nutanamnurao eshesh. 23 Aria um eshesh armam armagoum anabur wabur da shenekesh yowiyokuk umipak um, aria ipak ko puruwok punam kupaiburiwabur. Eik yakripep adurin baraen, ipak ta ko marepiyatak mour um Israelirub ihirub warub aria EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpen iri ko taitanamori. 24 Eshudok batowish shenek skul irimadae shenek uhwin um esheshin tisa uwe, uwok.Aria eshudok shenek mour um kupaishi iri madaeshupe iruhw shenek uhwin um esheshin debeiniuwe. 25 Eshudok batowish shenek skul iri tashutogur kabi da esheshin tisa um, aria wosik. Ariata eshudok shenek mour um kupaishi iri shutogurkabi da esheshin debeini um, aria namudokshopunek

wosik. Eshesh nubo shakon nyeigur Belsebul umurupatin yaken, namudok aria apak madukemesh,eshesh ko shukri sabaishi yoweishi nyeiguhw umeshudok ananishi shape urupat iri.”

Jisas Nakripesh Um Ta Shunogugur Um IruhinAtun

(Luk 12:2-7)

26 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak marepunogugur um arpesh da shakana shununu ipak iri.Ihish eneshenesh da shunushapom shakus iri koshutogur yopugunum. Aria ihin baraen danyunabeshuk iri ko arpesh shudukemen. 27 Baraeneik yakrip ipaken wab iri, ipak ko piyagwrehennyumnah. Aria baraen ipak ta shokubur pumnekeniri, aria ipak pukih putem iruhw modukwigumurusag aria pukrip ihish armam armago. 28 Ariaipak mare punogugur um arpesh da shabo abudokamnabihw yegenyihw hwagok iri, aria eshesh tamare shubo enyudok mishin nyor numun ipak iri.Uwok. Ipak ta punogugur Iruhin atun. Anan atun konununu abudok amnabihw yegenyihw aria mishinshopunek gani ehudok yoweihi nyihiburi wabur hel.

29 “Ipak padukemesh, arpesh da shator bioguhwshokuguhwi armiguhw um 10-poreibor utabor. Ariaipakin Yaken da gamo apa neyoh ipak umagwuhwudok armiguhw. Aria da anan nunoiwosakure, aria ta mare anar um agwuhwdok armiguhwta rugruki rubuh amnab uwe, uwok. 30 Ariashopunek, Iruhin da iganigadae nadareh ihirubehirub betem ipakigos baragos iri, aria anan gamonadukemesh um ipak. 31 Namudok aria ipak marepunogugur. Ipak penek uhwin um sabaigwuhwishokwugwuhwi armiguhw.”

MATYU 10:11 18 MATYU 10:31

Page 19: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

11

Apak mare Murao Abraen Um Mukripesh UmAgundok Apak Mape Jisas Ananish Arpesh Um,

Uwok(Luk 12:8-9)

32 Aria Jisas nakri namudok, “Ihish arpesh doukshuwereh shukrip kupaishi um shape shani eik iri,eik shopunek ko iwereh eshesh um ikrip eikin Yakennape heven namudok eshudok douk eikish arpesh.33 Aria ihish arpesh douk shuwereh baraen shukripkupaishi namudok eshesh douk madae shupe shunieik iri, eik shopunek ta ko ikrip eikin Yaken napeheven namudok eshudok madae eikish arpesh uwe,uwok.”

Jisas Narawi Wanohw Aria Yopinyi Poe Uwok(Luk 12:51-53, 14:26-27)

34 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak mare pureurkwip aparuh namudok eik douk yanaki um iyatakwanogwiruh agudok nahobig, uwok. Eik madaeinamori um iyatak wanohw, uwok. Eik doukyanamori inek ihishmorim arpesh shukitakshurpak.‘Arman ko nuhwar ananin yaken horin,aria nagawik ko kuhwar okwokwik amakek horik,aria armatok kurao arman iriko kuhwar okwokwik nakwurikwik horik,36 aria raminen ananish wanaruh ko shutogur

ananish horik horin.’37 “Meishi arpesh da esheshish urkum apahw

shakri shunawasham esheshish amakek yakenabom iri, aria madae shukri shunawasham eikabom iri, eshesh ko mare shupe kabi da eikisharpesh um uwe, uwok. Aria meini arman da nakrinunawasham ananin naganin aria ananik nugawikabom iri, aria anan da madae nukri nunawashameik abom iri, anan ko mare nupe kabi da eikinarpenyin um uwe, uwok. 38 Aria meinyi arpen damadae nyusah enyenyin rowogin kruse arianyigipesh eik iri, aria nyanaiwos um kupaishi shennyugok um agundok nyagipesh eik um, enyudokarpen ko mare nyupe kabi da eikin arpen um uwe,uwok. 39 Aria meishi arpesh ko esheshish urkumapahw ta shukri um shuhogom eshesh kanak atinum esheshin yopinyi poe atin iri, aria eshesh koshunak yowegunum shuwishuk. Aria meishi arpeshko esheshish urkum apahw shukri shunawashameik aria kupaishi shesh shugok um agundokshakana shugipesh eik um, eshesh ko shuraoyopinyi poe.”

Arpesh Shutaurum Enesh Krais Ananish ArpeshIri Iruhin Ko Nukesh Yopishi Eneshenesh

(Mak 9:41)

40 Aria Jisas nakri namudok, “Meishi arpesh koshuhwar ipak aria shenek yopihi aih um ipak,eshesh da shuhwar eik aria shenek yopihi aih umeik. Aria meishi arpesh shenek yopihi aih um eik,eshesh shenek yopihi aih um Iruhin. Umum

maresh, anan da neshopok eik ba yanaki. 41 Ariameishi arpesh da shutik anan profet aria shukri, ‘Eikyakri um itaurum profet’, anan douk yopuni armannarahaen nenek Iruhin ananin mour iri aria esheshsharauri anan profet um urupat aria sheyehanshatauruman, aria Iruhin ko noko eshudok arpesheshudok atatahish yopishi eneshenesh kabi daamam profet haraesh iri um. Aria meishi arpeshshutik anan yopuni arman aria shukri, ‘Anudokarman douk yopuni arman, aria eshesh sharawianan nanaki urupat aria sheyehan shatauruman,’aria eshesh ko shurao yopishi eneshenesh kabi daanudok yopuni arman nuraesh iri um. 42 Ariameishi arpesh shutik enesh eshudok nyeiguhwwokeshi arpesh aria shukri, ‘Eshudok arpesh Jisasananish disaipel,’ aria shuken eneh abarih um enenarpen nyape nyagiguki um ihish disaipel doukeikishi, aria eik yakripep adurin atin baraen,eshudok arpesh esheshish yopishi eneshenesh komare shunatukuk uwe, uwok.”

Jon Nenek Baptaisumesh Iri Neshopok AnanimDisaipel Hanak Hatik Jisas

(Luk 7:18-35)

Aria Jisas nakrip ananim 12-poreim disaipelum enyudok baraen da nenek skulumam-enyi jurug, aria nakutukuk abrudok wabur

aria nunam debeirubi warub bape agundok iri arianenek skulum arpesh nakripeshum Iruhin ananinbaraen.

2 Jon nape shunuweshik-ati urupat, aria nemnekbaraenyum ihin mour da Krais nenekenyi, arianeshopok ananim disaipel um hunak hutik Jisas.Aria Jon nakrip ananim disaipel um 3 horig Jisasnamudok, “Nyak kripap. Nyak da enyudok arpenJon nakripap um ko nyunaki iri, aka apak mupe bamubeim enen kupainyi?”

4 Aria Jisas nakripam namudok, “Ipak kare pukripJon um ihish eneshenesh ipak pemnekbaraenyumeshi aria patrishi. Eshudok douknamudok. 5 Eshesh nabes seshuheshi tashatrugun, aria eshesh aiyas yowegaseshisharahaen. Eshudok yoweihi arugeh leprahapeyeshi yopish, aria arigos seshukeshi tashemnek. Eshudok shagok iri ta shakitak, ariaeshudok eneshenesh wokesh iri shemnek Iruhinananin yopinyi baraen. 6 Aria arpesh shutik eik ariashusuhw eikin baraen dodog shigipeshen ariaeshesh ko gamo shunadudareh.”

7 Abudok nyutob Jon ananim disaipel hape hanakobi, aria Jisas nakitak nakrip sabaishi arpesh um Jonnamudok, “Nabudok nyutob ipak panak patik Jonagundok wehigunum douk arpesh wokagunum,ipak douk panak um putik maresh? Panak um putikanah aruh da uhwin nyasusuoh ba nyaunihoh iriaka? Namudok ta uwok. 8 Ipak da panak umpakana putik maresh? Douk ipak panak um putikanan arman nore yopiyopihi rupeh iri aka?Namudok ta uwok. Armam hore yopiyopihi rupeh

MATYU 10:32 19 MATYU 11:8

Page 20: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

iri, amam da hape king-omi amamig urusag. 9 Ariaumum maresh ba ipak punak? Punak um putikanan profet aka? Namudok um enyudok douk aduratin. Aria eik yakrip ipak, douk anudok profet Jonanan nenek uhwin um ihim kupaimi profet-omi. 10

Umum anudok arman atun ba da anan profetnenyem baraen nyetem Iruhin ananik buk iri kwakrinamudok,‘Eik ko ta ishopokugu eikin armanum ta nukripep eikin baraen,aria anan ko nirikum nyak.Aria anan ta nugapeshumen nyakih yah.’

11 Eik yakri adurin baraenyum ipak. Jon nenekbaptaisumesh iri anan nenek uhwin um ihim-morimkupaimi armam hatogur agudok nahobig iri. Ariameinyi arpen douk nyape shokwinyi um arpeshshuwish aburdok wabur Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum heven iri, enyudok arpendouk nyenek uhwinyum Jon.

12 “Riguk abudok nyutob Jon nenekbaptaisumesh iri nape nakripesh Iruhin ananinbaraen obi nyutob arigaha douk, eneshdodogowishi wanohwish arpesh shapedodogeshish atish shape shabirak um shuwishheven aburdok wabur Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum. 13 Aria ihim profet ariaenyudok lo Iruhin seiwok nako Moses enyi, esheshshakri enyudok Iruhin ananin baraen um hevenagundok Iruhin nape debeini um ananish arpeshum arigaha douk Jon natogur nape obi nyutob.

14 “Aria douk ipak pakana pumnek um enyudokyopinyi baraen um, aria ko pumnek. Iruhin ananikbuk kwakri namudok aria enyudok baraen da nyakrianudok Jon atun. Profet Elija douk seiwok Iruhinananin baraen nyakri anan ko ta nanaki. 15 Ariadouk ipak arigos sapeyepi aria ko pumnek enyudokbaraen.

16 “Aria eik douk ikrium ba iwereh doukish arpeshshapeyohi aih, aria eik ko ikri maren wobuwobrenyibaraenyum eshesh? Eshesh da kabi batowish shapeagegwiruh aria shahwarum kupaishi batowishnamudok,

17 ‘Apak mahwapur buwaen um ipak piyarub,aria ipak da panoiwos um piyarub.Aria apak manoruwor ba meayrub, aria ipak

panoiwosum punoruwor ba pureh.’”

18 Aria Jisas ta nakri namudok, “Jon nanaki ariamadae nuwok sabaiguni worigun aria madaenuwok wain. Aria eshesh shakri namudok, ‘Yoweinyisagab da nyapeyan.’ 19 Aria Eik Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri yanaki, aria yawokworigun nani abar aria shakri, ‘Putik, anan nawoksabaiguni worigun abom, aria anan nawok sabainiwain abom. Anan nenek arpeshim nani amamharao takis iri hani eshudok shenek yoweishi inahosiri.’ Aria eik yakripep namudok, Ipak putik eshudokarpesh sharao Iruhin ananin saki shagipeshen ariashenek yopihi aih iri aria ipak ko pudukemeshpukri, esheshih aih douk yopihi.”

Anarub Warub Da Arpesh Madae Shenek BilipUm Jisas Iri(Luk 10:13-15)

20 Anarub warub da Jisas nenek sabainyi Iruhinatun neneken iri mour, aria eshudok arpesh madaeshumnek ba shubodig nyirub shubukuk yoweishiinahos apa shenekeshi. Namudok aria Jisas nahaoeshudok arpesh shape arbudok warub iri nukeshdodogowinyi baraen eshesh. 21 Aria nakrinamudok, “Eik yenek gihaum ipak arpesh papewabur Korasin iri. Aria eik yenek giha abom um ipakpape wabur Betsaida iri. Aria nubo enen arpennyunak wabur Tair aria Saidon aria nyunek enenIruhin atun neneken iri mour kabi da eik yenekenorokohun um ipak iri akure, seiwokdai eshesh Tairaria Saidon eshesh ko shubodig nyirub aria shureshagoki shohwurari suruhw aria shuwishweshigabus um shuniyabig namudok eshesh daamu shabukuk yoweishi inahos eshesh shenekeshi.22 Namudok aria eik yakrip ipak um ahudoknyumnah Iruhin nakriyohi um nunek kwotog umihish arpesh, enyudok amain ko nyutogur um ipakiri ta nyenek uhwin abom um amain ko nyutogurum eshudok arpesh shape warub Tair aria Saidoniri. 23 Aria ipak pape Kaperneam iri, ko shutukepputo gani iruhw heven aka uwok? Namudok ta amuuwok. Ipak ta pubuh gani atap atap uguk um ganishagoki esheshibur wabur. Aria nubo enen arpennyunam wabur Saidon aria nyunek enen Iruhinatun neneken iri mour kabi da eik yenekenorokohun um ipak iri akure, wabur Sodom da watabupe. 24 Namudok aria eik yakrip ipak, um ahudoknyumnah Iruhin nakriyohi um nenek kwotog umihish arpesh, amain ko nyutogur um ipak iri tanyunek uhwin abom um nubo rig nyatogur umSodom iri.”

Ipak Punamori Eik Aria Purao Uhwin(Luk 10:21-22)

25 Abudok nyutob Jisas nakri namudok, “Yain,nyak Debeini um heven aria agudok nahobig, eikyakri yanadudareh um nyak. Umum maresh? Nyakda nyebeshuk eshudok eneshenesh um arpeshshadukem eneshenesh aria worobainyi saki iri, arianyeyabig eshudok arpesh shape kabi da shokushibatowish um. 26 Aria eik yakri wosik, Yain, nyaknyagipesh nyakish urkum apahw shakri um ariadouk nyabirak namudok.”

27 Aria Jisas ta nakri namudok, “Eikin yaken ananiganigadae nobuk ihish eneshenesh um eikis wis.Aria madae enen arpen da nyudukemesh umNuganin, Yaken atun douk nadukemesh um eik.Aria madae enen arpen da nyudukemesh um Yakenuwe, uwok. Nuganin atun nani eshudok arpeshdouk Nuganin atun niyabig Yaken um eshesh iri,eshesh atish da shadukemesh um Yaken.

28 “Ipak arpesh douk penek debeinyi mour abomiri aria purao debeinyi amain, ipak ihipmorim

MATYU 11:9 20 MATYU 11:28

Page 21: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

12

punamori um eik aria eik ta ikep uhwin um ipak. 29

Ipak ko purao saki um eik aria pupe shakamumeikin baraen. Namudok aria puhur aidap dashopemum um bulmakauin aruhwigur iri um dashanuk eneshenesh enyi. Ipak purao eikin saki.Umum maresh? Eik da samokwiyain arpen aria eikyenekesh shokubur um ipak arpesh. Aria eik yapeshokubur atin kabi da enen batowin um. Aria taeneshenesh mare shukep amaenyibi bagab ipakaria ipak ta purao uhwin um ipakish urkum apahw.30 Apudok aidap eik douk yopemum ipakisharuhwiguhw iri apap douk horihorip aria ipak tawosik pupusah. Aria eneshenesh eik yako ipakeshium pushusah eshesh da madae amaenyish atishuwe, uwok.”

Jisas Douk Debeini Um Nukri Shunek MarenMour Um Ahudok Nyumnah Sabat

(Mak 2:23-28; Luk 6:1-5)

Anob nyutob banak banakuk aria anahnyumnah douk eshesh Juda mour uwokshape meyoh ahi hanak hatograri, aria

Jisas nani ananim disaipel hawish hanak anagnubarig douk shau witagari. Aria ananim disaipelnyurub bam, aria amam hadi anat shuruwepit witba apa hatoh hanak. 2 Aria amam Farisi hatik, ariahakrip Jisas namudok, “Nyak nyutik ahudoki aih danyakim disaipel henekohi, apakin lo nyakri uwokum menek enen mour ahudok nyumnah Sabat,uwok.”

3 Jisas nemnek namudok aria ta nakripamnamudok, “Ipak da madae putik ba pudukemeshum seiwok Devit nenekeshi eneshenesh? Eik yakrinabudok nyutob Devit nani ananimi da nyurub bam4 aria Devit nawish Iruhin ananit debeiti urupat arianohur atudok bret amam pris da hatubuk umIruhin iri aria nani ananimi hatoh. Atudok bret dashakri uwok um kupaishi ta shutoh iri. Amam prisatum da shakri wosik um hutoh. 5 Aria ipakshopunek madae putik ba pudukemesh namudokenyudok baraen nyape numun Iruhin ananin lonyetem buk iri, nyakri namudok. Amudok prishenek mour numun Iruhin ananit debeiti urupat iriamam ta henek mour ahudok nyumnah Sabat?Amam pris da habrig enyudok lo da nyakri Sabat iri,aria amam pris da madae enen baraen nyupeyamuwe, uwok. 6 Aria eik douk yakana ikripep, douk eikyape agundok iri, eik debeini yenek uhwinyumIruhin ananit debeiti urupat. 7 Aria baraen douknyape Iruhin ananik Buk iri douk nyape namudok,‘Eik yanoiwos um ipakin ofa ipak peneken meyoh iri.Eik yakri yanawasham yopihi aih um ipak pusuhwyopuhwi ruwohw aria penek gihaum kupaishi.’ Arianubo ipak gamo pudukemesh um enyudokbaugosin um enyudok baraen, aria ipak ta marepuwem amaenyibi bugob um kupaishi da madaeshenek enesh yoweishi inahos iri. 8 Umum maresh?Eik Anudok Arman yatogur adurinyi arpen iri douk

eik kanak yape debeiwe iri um ikrip arpesh shunekmaren mour ahudok nyumnah Sabat.”

Jisas Nagapesh Anan Arman Rogur Nyagokan Iri(Mak 3:1-6; Luk 6:6-11)

9 Aria Jisas nakutukuk amam Farisi nagundok ariananak nawish anat eshesh Juda shape sheyagwrehbaraenyati urupat. 10 Nawish aria natik ananarman rogur nyagokan iri nape. Anam armam hapehakana heneman baraen Jisas, namudok ariaharigan hakri, “Jisas nyak nyukri, Iruhin ananin lo danyakri wosik um mugabe arugeh henekeshi arpeshahudok nyumnah Sabat aka, uwok?”

11 Aria Jisas nakripam namudok, “Douk ananarman orokohun um ipak aria anan da nagremenen atin sipsip aria enyudok sipsip nyunak banyugrukuk anag nuwag douk ahudok nyumnahSabat aria ipak da padukemesh jurug, anudokarman ta nunak nusuhw enyudok sipsip aria tanutukenyi agudok nuwag. 12 Aria anan arman doukamu nenek uhwin abom um enen sipsip aka, uwok?Namudok aria douk yopunyi um apak monekyopunyi mugu nyutogur douk ahudok nyumnahSabatih.” 13 Aria Jisas nakrip anudok rogurnyagokanari namudok, “Nyak nyunu nyakin rogur.”

Aria anudok arman nonu ananin rogur, ariaananin rogur ta nyatogur yopin kabi da enyudokenen ananin yopunyi rogur da nyape meyoh iri. 14

Aria amam Farisi hatik namudok aria hakitakhatogur hanak ba hape habo baraen haurim yahum ko hubo Jisas nugok.

Iruhin Nagraeh Jisas Um Nenek Ananin Mour15 Aria Jisas nadukemeshum enyudok amam

Farisi hakri um ta hunekenyum anan iri, aria nakitaknakutukuk abrudok wabur aria nanak. Nanak ariaworobaishi arpesh shagipeshan. Shagipeshan arianagabe eshudok ihishmorim da arugeh hapeyeshiarpesh shatogur yopish meyoh. 16 Aria nakripeshdodogowinyi baraen um mare ta shunak shukripkupaishi um anan uwe, uwok. 17 Umum ahudok aihatuh, Jisas nenek enen baraen seiwok Iruhin nohurprofet Aisaia ba neyagwrehenyuk iri baraennyatogur adur atin. Aria baraen enyudok,

18 “Anudok eikin arman nenek mour um eik iri.Eik kanak yagraeh anan.Eik yakri anan abom, aria eikish urkum apahw

shanawasham shanadudareh um anan abom iri.Eik ko ikan eikin yopunyi Mishin nyuwish um

nyupe anan,aria anan ko niyagwreh nuwereh baraen um

yopinyi poearia yopihi aih ko hutogrumihishmorim arpesh madae shudukemeshum eikin baraen shape agudok nahobig iri.19 Anan ta mare niyagwreh rupanitakin baraen

aria nuhwar debeg uwe, uwok.Aria eshesh arpesh ta mare shumnek anan

niyagwreh debeihi yeh shopunek uwe, uwok.

MATYU 11:29 21 MATYU 12:19

Page 22: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

20 Aria aruh hanounih iri ta mare nutugwaruh.Aria anan ta mare nubuweh lam da madae gamo

hininyi.Anan ta nupe nenek mour arigaha ko enyudok

yopinyi poearia yopihi aih shutogur ba shenek uhwinyum

ihishmorim yoweishi inahos shutuhuk.21 Aria ihish madae shudukemesh um eikin

baraen iri arpesh eshesh ko shenek bilipum anan.”

Jisas Nani Yoweinyi Sagab Belsebul(Mak 3:20-30; Luk 11:14-23)

22 Nabudok nyutob enesh arpesh sharauri ananarman da yoweinyi sagab nyapeyan iri. Aria damadae niyagwreh nukwat teshukan ba nabesshopunek seshukan aria madae nutrugun uwe,uwok. Aria sharan shanamorim Jisas. Aria Jisasnagabeyan yopun, aria ta neyagwreh ba natrugunshopunek. 23 Aria ihish arpesh shakitak yowiyokukaria shakri namudok, “Anudok arman da Devitananin barhonin, aka?” 24 Aria amam Farisi hemnekenyudok baraen, aria hakri namudok, “Anudokarman da nahiyah yoweishi sagabehos um nakwuenyudok yoweinyi sagab Belsebul enyenyin dodog,enyudok yoweinyi sagab da debeinyi um ihishyoweishi sagabehos.”

25 Aria Jisas da nadukemesh um amamigosbaragos urkwip da shorum, aria nakripamnamudok, “Douk enesh arpesh shupe anag nahobigaria shunorupok ba shupe tukwotukwan, ariaarpesh shape agudok nahobig iri koshunanunukuk. Aria enesh arpesh shape anaburwabur aka anat urupat iri shunarupok ba shupetukwotukwan, aria arpesh shape abrudok wabururupat iri ko mare shupe dodogeshish uwe, uwok.26 Namudok aria douk Satan nukuna nupotik anankanak um, aria apak ta mudukemesh namudok.Satan ananishi iganigadae shanabrig shapetukwotukwan. Namudok aria anan ta nurao dodogagunum um ta niyoh ananishi arpesh shunieneshenesh? Aria namudok ta uwok. 27 Aria doukadur atin um Belsebul nutaurum eik um ariayehiyah eshudok yoweishi sagabehos um,namudok aria amiapen douk nyataurum ipak ariapohiyah yoweishi sagabehos? Ipakishi arpesh doukshahiyah yoweishi sagabehos iri ta shiyabig ipaknamudok enyudok baraen ipakin madae adurinyibaraen uwe, uwok. 28 Aria douk eik yadukemeshnamudok Iruhin ananin yopunyi Mishin nyataurumeik nyeke dodog aria eik yahiyah eshudok yoweishisagabehos aria ipak ta pudukemesh namudok,abudok nyutob um ipak puwish agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um douk batogur.

29 “Enen baraen shopunek nyakri namudok. Ananarman ta wosik um nunak nuwish anan dodogowiniarman ananit urupat aria nukwuaruh um ananisheneshenesh aka uwok? Namudok ta uwok. Anudokarman ko nuweshik anudok dodogowini armannukwu dodogowihwi maduhw ba iyoh, aria ta

nenekesh namudok, aria ta ko nuwish ba nuhureneshenesh shakuh anudok dodogowini armanananit urupat iri.

30 “Meishi arpesh madae shunahwaram eikisharpesh iri, eshudok arpesh ko shunahwaram eikishhorik horin. Aria meishi arpesh madae shutaurumeik ba murauri ihish arpesh iri, eshesh koshuhiyahesh shuruwok shushutogur.

31 “Namudok aria eik yakrip ipak, Iruhin konukweshih ihish yoweishi inahos aria ihin yoweinyibaraen arpesh sheneken iri. Aria arpeshsheneyagwreh shabubunim Iruhin ananin Mishiniri, Iruhin ta mare nukweshih enyudok yoweinyi inauwe um eshudok arpesh. 32 Meishi arpeshsheneyagwreh shabubunim Eik Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri, Iruhin ta nukweshihenyudok yoweinyi ina um eshudok arpesh. Ariameishi arpesh da sheneyagwreh shabubunimIruhin ananin Mishin iri, Iruhin ta mare nukweshihenyudok yoweinyi ina um eshudok arpesh uwe,uwok. Douk aria kweipon babi bagiguki nyutobshopunek amu uwok.”

Yoweinyi Rowog Nyabuki Yoweipi Shuruwep Peir(Luk 6:43-45)

33 Aria Jisas nakri namudok, “Douk enen yopunyirowog aria ta nyubuki yopipi shuruwep ba pir. Ariayoweinyi rowog, aria ta nyubuki yoweipi shuruwepba pir. Arpesh ko shutik shuruwepigun worigun baiyoh, aria ta shudukemesh enyudok rowog dayopunyi aka yoweinyi. 34 Ipak yoweishi arpesh, ipakkabi da yoweiguhwi yuguhw um. Umum maresh baipak da madae piyagwreh yopinyi baraen uwe?Arpesh shadukemesh um shuwereh baraen dashunukin nyor esheshish urkum apahw iri. 35

Yopishi arpesh shor yopinyi baraen esheshishurkum apahw. Namudok aria eshesh shadukemeshum ta shunek yopihi aih aria shupe yopinyi poe.Aria yoweishi arpesh shor yoweinyi baraenesheshish urkum apahw. Namudok aria esheshshadukemesh um ta shunek yoweihi aih aria shupeyoweinyi poe.

36 “Aria douk eik yakrip ipak, um ahudoknyumnah Iruhin nugraehahi um nunek kwotog umihish arpesh um, anan ko urkum mur um ihinnyaunyatograri aria ihin yoweinyi baraen ihisharpesh sheyagwrehen iri aria anan ko nunemeshkwotog. 37 Um ipak kanak ipakin baraen Iruhinnemneken aria ta nuhwarep um yopishi arpesh akayoweishi arpesh.”

Anam Armam Harig Jisas Um Nenek Enen IruhinAtun Neneken Iri Mour

(Mak 8:11-12; Luk 11:29-32)

38 Aria anob nyutob, anam henek skulumesh umlo iri hani anam Farisi hakrip Jisas namudok, “Tisa,apak makri nyak nyunek enen Iruhin atun nenekeniri mour ba mutrin aria ta ko mudukemesh um nyakda adur atin nyenek Iruhin ananin mour iri.”

MATYU 12:20 22 MATYU 12:38

Page 23: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

13

39 Aria anan nakripam namudok, “Ipak doukiparium abudok nyutob, ipak da yoweipari aria ipakmadae gamo pukon urkwip aparuh um Iruhin uwe,uwok. Ihib nyutob ipak pakri puhwar eik um putikenen kak um Iruhin atun neneken iri mour. Ariaipak ta mare putik enen enyudoki kak uwe, uwok.Atin arag kak ipak ko putrin iri, enyudok seiwokIruhin neneken um profet Jona iri. 40 Jona nubo nor3-poreih nyumneh aria 3-poreibus weibus numunum debeiri eiyur araribur nyibur, aria namudok atinEik Anudok Arman yatogur adurinyi arpen iri ta iyur3-poreih nyumneh aria 3-poreibus weibus numunum amnab. 41 Ahudok nyumnah Iruhin nakriyohium ta nunemesh kwotog ihish arpesh, Niniveisharpesh ko shiyotu um baraen aria shenekumeshbaraenyum doukish arpesh shape obi doukibnyutob um yoweishi inahos eshesh shenekesh iri.Umum maresh, eshesh Ninive shemnek baraenprofet Jona nakripesh-enyi aria eshesh shabadignyirub shabukuk yoweishi inahos shekesh agab.Aria eik douk anan arman yape orokohun um ipakiri, eik douk yenek uhwin abom um Jona. Aria ipakdouk madae pubukuk yoweishi inahos pigipesh eikuwe, uwok. 42 Nabudok nyutob Iruhin nakriyobium nunemesh kwotog ihish arpesh, kwin kwapesaut iri ta ko kwiyotu um kwot kwereh yoweishiinahos um doukish arpesh shapeyobi doukibnyutob. Umum maresh? Okwudok kwin kwape ganinagiguk um agudok nahobig, aria okwok kwanakium kwomnek Solomon nuwereh ananin yopinyisaki. Aria eik douk yape agundok iri, eik douk yenekuhwin abom um Solomon.”

Yoweishi Sagabehos Shakutukuk Arpesh AriaShatanamori Shawishesh Um

(Luk 11:24-26)

43 Aria Jisas anan kanak nakri namudok, “Ariaenen yoweinyi sagab da nyukutukuk enen arpenobi nyutob, aria enyen ko nyunak nyurahe nyunakanagun abar wokagun um nyunak nyupe nyuraouhwin. Aria enyen ta mare nyuparug anabikyapugunum um ta nyurao uhwin. 44 Aria enyen tanyukri namudok, ‘Eik ko itanam inam eikit urupatnubo rig yapenyat iri.’

“Namudok aria enyen ko ta nyutanam nyunak umatudok urupat ba nyutik atudok urupat tapemeyoh. 45 Namudok aria enyen ta nyunak nyurauri7-poreish kupaishi sagabehos eshesh da shenekuhwin um enyudok nyarik iri sagab um apa shenekyowoyoweishi inahos iri. Aria eshesh ta shuwishshupe atudok urupat. Nubo rig enyudok arpenmadae yowen abom uwe, uwok. Aria douk enyenamu nyabo sisih abom. Aria atatahih yoweihi aih kohutogur um ipak eshudok yoweishi arpesh doukpape abudok doukib nyutob iri.”

Jisas Ananik Amakek Kwani Ananim AruhimShanamori Shutrun(Mak 3:31-35; Luk 8:19-21)

46 Aria Jisas ta apa neyagwreh nakrip eshudoksabaishi arpesh um baraen, aria ananik amakekkwani ananim owarhim shanaki sheyotu aduk.Eshesh shakana shiyagwreh shuni anan. 47 Ariaanan arman nakrip Jisas, “Nyak nyumnek. Nyakikamakek kwani nyakim owarhim shanaki sheyotuaduk, aria shakana shuni nyak shiyagwreh.” 48 AriaJisas nakrip anudok arman namudok, “Meikwiyahda eikik amakek? Aria meimiyah da eikimowarhim?”

49 Aria anan naduk wis um ananish disaipel arianakri namudok, “Nyutik eikiyu amakenyiyu wanieikim owarhim. 50 Umum maresh? Meishi arpeshda apa shagipesh eikin yaken da nape iruhw heveniri um ananim yopumi urkum aria baraen, esheshdouk ta ihwaresh eikin wanin, eikik mohwukwik ariaeikik amakek.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um AnanArman Nawashak Witip Shuruwep Nubarig Iri

(Mak 4:1-9; Luk 8:4-8)

Ahudok atuh nyumnah Jisas nakutukukurupat aria natogur aduk. Aria nanak napeanagasigum Galilieg waiyag. 2 Aria

sabaishi arpesh shanamori anan. Namudok ariaanan naprok nato nakih natem anat bot ariaihishmorim arpesh sheyotu anagasigum waiyaggani jakahasigunum. 3 Aria Jisas nakripesh sabainyiwobuwobrenyi baraen um eshesh. Aria anan nakrinamudok, “Pumnek. Anan arman nanak nawashakshuruwepit wit gani nubarig. 4 Anan apa nawashatnanak aria anat tabuh takus yah aria armiguhwhwanaki hwatoh. 5 Aria anat shuruwepit wit tabuhtakus utaborigunum, madae sabaibi amnabbukusagunum. Amnab madae budi bubuh atapuwe, uwok, namudok aria atudok wit tatogur arigasatin. 6 Aria aun nakihi wah hatao aria wah haboatudok wit ba tagok. Umum maresh, nukwaruhmadae hunu hubuh utaborigunum aria wit amuyarit ba tagok. 7 Aria anat shuruwepit wit tabuhorokohun um segego wape aruhi madururuh. Ariaaruhudok segegoiruh madururuh hakitak baheyawiamukuk wit. 8 Aria anat shuruwepit wittabuh yapubi amnab, Aria tobuki worigun. Anattabuki 100-poreit, aria anat tabuki 60-poreit, ariaanat tabuki 30-poreit atut. 9 Arpesh arigossapeyeshi eshesh ko gamo shumnek enyudokbaraen.”

Umum Maresh Ba Jisas NakripeshWobuwobrenyi Atin Baraen

(Mak 4:10-12; Luk 8:9-10)

10 Jisas nakripesh enyudok baraen ba jurug, ariaananim disaipel hanamori anan aria harigan

MATYU 12:39 23 MATYU 13:10

Page 24: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

namudok, “Umum maresh ba nyak nyeyagwrehwobuwobrenyi baraen um eshudok arpesh?”

11 Aria Jisas nakri namudok, “Iruhin neyabik ipakba padukemesh jurug um baugosinyum umenyudok nyanabeshuk iri baraen um arpeshshuwish aburdok wabur Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum heven. Aria anan damadae niyabik enyudok nyanabeshuk iri baraen umeshudok arpesh uwe, uwok. 12 Aria douk meishiarpesh sharao Iruhin ananin baraen shadukemenaria Iruhin ta nukesh enen yopinyi baraenshopunek um eshesh aria eshesh ta shugremsabainyi yopinyi baraen shopunek. Aria douk meishiarpesh madae shugrem enen yopinyi baraen, ariaIruhin ta neyatakuk aria nutrish ihin banenyi ariashokwinyi baraen eshesh da shagremen iri. 13 Umenyudok baugenyum baraen atin eik da yeyagwrehyakripesh um wobuwobrenyi baraen atin.Esheshis nabes satrugun, aria madae shutik enesh

muguhwos.Eshesh shabuk arigos aria eshesh madae

shumnek baraenba shunyur baragos uwe, uwok.

14 Um eshudok arpesh, aria enen baraen seiwokprofet Aisaia neyagwrehenyuk iri douk nyatoguradur atin. Aria baraen enyudok,‘Ipak ta pumnek baraen sabaibi nyutob,aria ipak ta mare pudukemesh um baugenyum

baraen.Ipak ta putrugun um sabaibi nyutob,aria ipak ta mare pudukemesh um enen mugu.15 Umum maresh? Ipak arpesh ipakish urkum

apahw nubo sheshuk,aria ipakigos arigos sanoiwos sumnek baraen,aria ipakis nabes nubo seshuk um ta putik enen

mugu.Uwok um, ipakigos arigos ta sumnek baraen,aria ipakish urkum apahw ta shudukemeshum enyudok baugenyum baraenaria ipak pubukuk yoweishi inahos aria putanam

panaki um eikaria eik ta gamo igabeyep ba putogur yopishi

arpesh.’16 “Aria ipak panadudareh. Ipakis nabes douk

satik eneshenesh. Aria ipakigos arigos semnekbaraen. 17 Eik yakripep adurin baraen, seiwoksabaimi profet aria sabaishi yopishi arpesh madaeshenek yoweishi inahos iri eshesh shakri um shutikeshudok eneshenesh douk ipak patrishi aria esheshmadae shutrish uwe, uwok. Aria eshesh shakri umshumnek enyudok baraen ipak douk pemnekenyiaria eshesh madae shumneken uwe, uwok.”

Jisas Nakripesh Baugenyum Baraen Um AnudokArman Nawashak Shuruwepit Wit Nubarig Iri

(Mak 4:13-20; Luk 8:11-15)

18 Aria Jisas nakri namudok, “Douk ipak pumnekbaugenyum baraen um anudok arman nawashakshuruwepit wit nubarig iri. 19 Eshudok arpesh

shemnek yopinyi baraen um arpesh shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshum. Aria madae shudukemesh um baugenyumenyudok baraen, eshesh kabi da atudok shuruwepitwit tabuh takus yah iri, aria Satan nunamori eshesharia atub nyutob natrish enyudok baraen Iruhinnawen numun esheshish urkum apahw iri. 20 Ariaatudok shuruwepit wit tabuh takus utabor igunum,atudok wit kabi da arpesh da shemnek baraen ariaatub nyutob aria shanadudareh umen. 21 Arianukwaruh uwoken, aria shasuhw baraen banabinyutob meyoh. Aria kupaishi shukripeshnyagiyagigi enenyenen baraen um Iruhin ananinbaraen aria shukesh bugob um eshudok arpesharia shanunu eshudok arpesh, aria shopunekshanunu enyudok bilip atub nyutob. 22 Ariashuruwepit wit da tabuh orokohun um segegowapeyoruhi mandururuh iri, kabi da arpeshshemnek baraen, aria esheshish urkum apahw ariabarag shakri abudok amnabish eneshenesh abom,aria shakana shutorumori sabaibori utabor.Eshudoki eneshenesh shiyawim Iruhin ananinbaraen, aria madae yapuguni worigun nutoguruwe, uwok. 23 Aria atudok shuruwepit wit tabuhyopubi amnab iri, atudok kabi da arpesh shemnekbaraen aria gamo shadukemesh um baugenyumbaraen iri. Eshesh ko shubuki yopuguni worigunkabi da atudok yaputi wit um, anat 100-poreit teir,anat 60-poreit teir, aria anat 30-poreit teir.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmYoweiruhi Utaruh Hakih Nubarig

24 Aria Jisas nakripesh kupainyi wobuwobrenbaraen namudok, “Arpesh shuwish agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeum heven,douk kabi da anan arman nawashak yoputishuruwepit wit um ananig nubarig. 25 Aria eshesharpesh sheshuh obi nyutob, anudok arman ananinhorin nanaki aria nawashak yoweiruhi utoruhipshuruwep orokohun um wit aria nanak. 26 Arigahaatudok wit tatogur takih tereh tape ba teir, ariashatik aruhudok yoweiruhi utoruh shopunekhatogur.

27 “Aria amudok henek mour um anan iri hanakihakripan namudok, ‘Debeini, apak makana nyaknyuwashak yoputi shuruwepit wit atut um nyakignubarig. Aria yoweiruhi utoruh hatogur mumamnubarig?’

28 “Aria anan nakripam namudok, ‘Anan horinnanaki aria nenekesh namudok.’

“Aria amam heneman mour iri harigan, ‘Nyaknyakana apak munak muburak aruhudok utoruhmugitaruh aria mubuk aruhudok yoweiruhi utoruhatugun aka?’

29 “Aria anan nakripam namudok, ‘Namudokuwok. Ta puburak yoweiruhi utoruh aria puburakukwit shopunek.’ 30 Aria eik yakri wosik um wit ariayoweiruhi utoruh shutogur aragarag, arigahanabudok nyutob ko mudar wit obi nyutob. Aria eik

MATYU 13:11 24 MATYU 13:30

Page 25: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

ta ko ikrip amudok henek enyudok mour irinamudok, ‘Ipak putorum yoweiruhi utoruh iyoh ariapunotugoruh um unug um pushairuheh nyih. Ariaipak putorum wit ba putubuk gani eikit woriguniturupat.’”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um RowogMastetim Shurkum

(Mak 4:30-32; Luk 13:18-19)

31 Aria Jisas nakripesh kupainyi wobuwobrenyibaraen namudok, “Arpesh shuwish agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeum hevendouk kabi da anan arman nohur anam mastetimshurkum aria nawom gani ananig nubarigum. 32

Mastetip shuruwep da shokushokwip abom umkupaigosi rowosip shuruwep, shurkum makihamnab mato iruhw, aria munahwaram enendebeinyi rowog nyenek uhwinyum kupaigosi rowos.Aria armiguhw hwanaki hwawish enyudok rowogba hwenek was sotem rowogish nyeiguhw.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um Yis(Luk 13:20-21)

33 Aria Jisas nakri namudok, “Arpesh shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum heven douk kabi da yis um. Onok armatokkwohur asudok yis aria kwabadigas um seneushiwish um plaua numun anap debeipi marup.Aria enyudok plaua nyakitak nyanagok nyatonyatogur debeinyi.”

Jisas Neyagwreh Nakwu Wobuwobrenyi BaraenUm Nakripesh Iruhin Ananin Baraen

(Mak 4:33-34)

34 Jisas neyagwreh nakwu wobuwobrenyi baraenum nakrip ihish arpesh. Anan madae niyagwrehmeyoh nukwu kupainyi baraen uwe, uwok. Anannakwu wobuwobrenyi baraen atin. 35 Anan douknakripesh wobuwobrenyi atin um enen baraenseiwok anan profet nenyemokuk iri nyatogur aduratin da nyakri namudok,“Eik ko iyagwreh nukwat ikri wobuwobren baraen.Aria ikripesh baraen um nyunabeshuki enenyenen

baraenseiwok Iruhin nakwarum agudok nahobig umba nakriyen nyape arigaha douk atin nyatogur.”

Jisas Nakripesh Baugenyum Baraen UmAruhudok Yoweiruhi Utaruh

36 Aria Jisas nakitak nakutukuk eshudokworobaishi arpesh shapeik aria nanak nawishurupat. Aria ananim disaipel hanaki hatrun ariahakripan namudok, “Apak makri nyak nyukripapbaugenyum baraen um enyudok wobuwobrenyibaraen um yoweiruhi utoruh hatogur nubarig iri.”

37 Aria Jisas nakri namudok, “Arman nawashakyoputi wit iri, anudok eik atuwe Eik douk AnudokArman yatogur adurinyi arpen iri. 38 Aria nubarig

douk agudok nahobig. Aria yaputi shuruwepit wit,douk eshudok arpesh da shape shawish agundokIruhin nape debeini um ananish arpesh um. Ariayoweiruhi utoruh, douk eshudok arpeshshanawasham Satan iri. 39 Aria anudok horin danawashak yoweiruhi utoruhip shuruwep, anan daSatan. Aria shurim worigun obi nyutob, abudoknyutob kweipon agudok nahobig gunonukuk obinyutob. Aria hunek mour iri eshudok da enselahos.40 Aria amudok douk hagit yoweiruhi utoruh baheshairuheh nyih iri, amudok kweipon henekeshnamudok atin um hahi hagiguki nyumnah umagudok nahobig. 41 Eik douk Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri ta ishopok eikishenselahos eshesh ko shunak shutorum ihish arpeshshuni ihish eneshenesh da shanunu bilip umarpesh iri, shuni ihishmorim arpesh shenekyoweishi inahos iri. Eshudok arpesh ta mareshuwish shupe abrudok wabur Iruhin nape Debeinium ananish arpesh um, uwok. 42 Aria ta enselahosshuwashak eshudok yoweishi arpesh shuwishdebeihi nyih. Aria ko shupe numun ehudok nyih bashereh yowiyokuk shurpak naruh shuwegoruh. 43

Um abudok nyutob atub aria eshudok shapeyopinyi poe ba madae shenek yoweishi inahos iri tashutogur anahaeh kabi da nyumnohin aunit laitmorim gani numun esheshin Yaken Iruhin napeumdouk agundok anan nape Debeini um ananisharpesh um. Ipak arpesh da arigos sapeyepi aria kopumnek enyudok baraen.”

Wobuwobren Baraen Um Anan Arman NuparugEnen Yopunyi Mugu Shatorin Debeibori Utabor

Iri44 Aria Jisas nakri namudok, “Arpesh shuwish

agundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum heven douk kabi da enen yopunyi mugushatorin debeibori utabor iri um da eneshshebeshuken nyor anag amnabig nubarig. Ananarman natrin aria ta natuken nabeshukenkupaigunum. Aria anan nanadudareh abom ariananak nekesh ihishmorim ananish eneshenesh umkupaishi arpesh ba shatorish shakon utabor ariaanan nasuhw utabor nanak nator agudok nubarig.”

Wobuwobren Baraen Um Anab Yopiyibi WeiyoubDouk Shatorub Debeibori Utabor Iri

45 Aria Jisas ta nakri namudok, “Aria enenkupainyi wobuwobrenyi baraen nyunak namudok.Aria arpesh shuwish agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh shapeum heven douk kabi anannenek bisnis iri arman nape naurim anab yopiyopibiweiyoub um. 46 Naurimab nanak arigaha nanaknaparug anab yopiyopibi weiyoub douk shatorubdebeibori utabor iri. Aria nanak nekesh ihishmorimananish eneshenesh um kupaishi arpesh bashatorish shakon utabor, aria anan nasuhw utabornanak ba nator abudok yopiyibi weiyoub.”

MATYU 13:31 25 MATYU 13:46

Page 26: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

14

Wobuwobren Baraen Um Umben Douk ShatukEiguhw Um

47 Aria Jisas ta nakri namudok, “Aria shopukkupainyi wobuwobrenyi baraen nyanak namudok.Shopunek arpesh shuwish agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeum heven, doukkabi anan umben um eshesh shuwashon nabuhwaiyag aria sabaiguhwi yomoyomogiguhw eiguhwhwawish hwatuk anudok umben. 48 Anudokumben shunukin, aria eshesh shanukan nanakianagasigum waiyag. Aria shape sheagomyopugwuhwi eiguhw shoguhwur yaureruhw. Ariayoweiguhwi ta showashoguhuk. 49 Kweipon hahihagiguki nyumnah hutogur agudok nahobigum tashubirak namudok atin. Eshesh enselahos koshunaki shurao yoweishi arpesh da shapeorokohun um yopishi arpesh shapeum, 50 ariaeshesh ta shuwashak eshudok yoweishi arpeshshuwish ehudok debeihi nyih. Gani numun umehudok nyih eshesh ko shureh yowiyokuk ariashurpak naruh shuwatoruh.”

Enyudok Doukin Baraen Nyani Seiwokin51 Aria Jisas narik ananim disaipel namudok, “Ipak

douk padukemesh um enyudok baugenyum ihinbaraen?”

Aria amam hakripan namudok, “Wosik apakmadukemesh.” 52 Aria anan nakripam namudok,“Namudok aria amudok ihim henek skulumesh umlo iri douk atin ta hanaki hagipesh eik henekskulumesh um shuwish agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeum heven, amamhape kabi da anan yaken douk nagrem anat debeitiurupat. Aria nanak nawish numun atudok urupatum anam rum um da sabaishi yomoyomogishyopiyopishi ananish eneshenesh shunukigun bashakuh omi rum, aria anan nohuri ihishmorimnamushi aria jugwaishi eneshenesh aria naraeshnatograri aduk.”

Eshesh Nasaret Shakonakuk Agab Jisas(Mak 6:1-6; Luk 4:16-30)

53 Jisas nakripesh enyudok ihinyumorimwobuwobrenyi baraen ba jurug, aria nakitakukabrudok wabur ba nanak. 54 Aria anan nanak anankanak ananibur wabur. Aria anan nanak nawishgani numun esheshit urupat douk eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-ati aria apa nenekskulumesh nakripesh Iruhin ananin yopinyi baraenum ihishmorim arpesh. Eshesh shemnek enyudokbaraen aria shakitak yowiyokuk aria shakrinamudok, “Anudok arman nanak narawi enyudokyopunyi saki agunum? Aria anan da wosik nenekenyudok Iruhin atun neneken iri mour ko nenekennyatogur mumam? 55 Apak madukemesh anudokarman anan da kamdain nuganin aria Maria daananik amakek. Aria Jems, Josep, Saimon aria Judasda ananim owarhim. 56 Aria ananiyu ihiyumorim

mohwiyariyu, owo da wani apak wape. Namudokmumam aria anan ta wosik nenek eshudokeneshenesh?”

57 Eshesh shakri namudok aria esheshish urkumapahw yoweshum anan aria shakanukuk agab Jisas.Aria Jisas nakripesh namudok, “Profet ananinnyeigur ko nyupe ihirub warub. Aria um anan kanakananibur wabur aria anan kanak ananip awiropishko mare shunadudareh um ananin nyeigur uwe,uwok.”

58 Aria anan ta mare nenek sabainyi enyudokiIruhin atun neneken iri mour abrudok wabur uwe,uwok. Umum maresh? Eshesh da madae shenekbilip um anan uwe, uwok.

Herot Nakana Jisas Anan Douk Jon NenekBaptaisumesh Iri

(Mak 6:14-29; Luk 3:19-20, 9:7-9)

Aria abudok nyutob, Herot douk napedebeini um gavman um agudok shokuginahobig Galili. Aria anan nemnek baraen

um Jisas nape nenekeshi eneshenesh. 2 Aria Herotnakrip amudok henek mour um anan iri namudok,“Anudok arman douk Jon nenek baptaisumesh iriatun. Anan atun ta nakitak wonugwehw. Namudokaria anan douk dodogeshin atun um nenekenyudok Iruhin atun nenekenyi mour.”

3 Seiwok Herot narao Herodias, okwok da Filipananik irohukwik, aria Filip douk watak nape. Filipda Herot ananin wanin. Aria Jon nubo nakrip Herotnamudok, “Nyak nyabrig Iruhin ananin lo umnyatrun ananik armatok. Namudok ta marenyenekesh uwe, uwok.” Namudok aria Herotnasuhw Jon aria napiyakan nakwu senab aria nanurnape shunuweshik-ati urupat. 5 Aria Herot nakananubo Jon nugok, aria ta nanogugur um esheshshakana Jon da anan profet.

6 Anah nyumnah enesh arpesh shanaki shaniHerot shape shawok worigun um urkwip purumahudok nyumnah seiwok nanakwaram ahi. Ariaabudok nyutob Herodias okwokwik nugawikkwanaki kwape kweyorub kwatukobur kwanakikwanak agundok da shantorum shapeum. Ariaokwok kwonekesh namudok aria Herotnanadudareh abom um okwok. 7 Namudok ariaHerot nakripok adurin atinyi baraen um okwoknamudok, “Adur iruhw nyak ta nyukri nyurik eik ummaresh muguhwos aria eik ta ko ikenyesh atish.” 8

Aria okwokwik amakek Herodias kwakrip nugawikaria nugawik kwonak kwakrip Herot namudok, “Eikyakri nyak nyuwemi Jon nenek baptaisumesh iriananig barag iruhw um anohw yaurehw arianyugusah nyunaki nyukeyog.”

9 Aria King Herot nemnek enyudok baraen ariaananish urkum apahw amamaenyish atish. Ariaanan urkum morum dodogowinyi adurinyi baraenda nenekenyi aria anan nanoiwos um ta baraennyonum eshudok shape shawok worigun shanianan iri um esheshis nabes. Namudok aria nakrip

MATYU 13:47 26 MATYU 14:9

Page 27: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

amam soldia um henekesh kabi da armatok kwakrium. 10 Aria anan neshopok anan arman nanak ganishunuweshik-ati urupat um nukrip amam soldia umhurupogesh Jon ananin aruhwigur. 11 Aria esheshshurawi ananig barag getemi anohw yaurehw ariashako okwudok weroroikwi armatok aria okwokkurao barag konak um okwokwik amakek. 12 AriaJon ananim disaipel hanaki harao ananit mukuthotusah hanak harumot. Amam harom Jonit mukutjurug, aria hanak hakrip Jisas.

Jisas Nekesh Worigun Sabaishi ArpeshShadarehesh Shatogur 5,000-poreish Iri

(Mak 6:31-44; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13)

13 Jisas nemnek baraen um douk eshesh shaboJon nagok um, aria anan nakutukuk abrudok waburaria narao anat bot aria nanak anabik da arpeshwokagunum. Douk anan nani ananish disaipel atinshanak. Aria sabaishi arpesh da shemnek baraenum Jisas da nanak um, aria eshesh shakutukukesheshirub warub aria eshesh shagim yah shanakshaurim anan. 14 Nabudok nyutob Jisas nanaknatogur anagas-igum waiyag aria natik sabaishiarpesh apa shebeiman. Aria anan nenemesh gihaabom um eshesh aria anan nataurumesh nagabeihishmorim da arugeh hapeyesh iri.

15 Aria wabigep amam disaipel hanamorim ananaria hakripan namudok, “Agnudok da arpeshwokagunum, aria hurukum ta aun nubuh. Nyakwosik ko nyushopok arpesh shunak esheshirubwarub aria shutor worigun.”

16 Aria Jisas nakrip ananim disaipel namudok,“Umum maresh ba eshesh ta shunak? Ipak kanak tapukesh worigun ba shugnoh.”

17 Aria amam disaipel hakrip anan namudok,“Apak da madae mubuk sabaiguni worigunagundok uwe, uwok. Apak da mobuk 5-poreigbretog aria biyoguhw eiguhw atish shakuh.”

18 Aria Jisas nakri namudok, “Haraki agwudokbretog gwani eiguhw um eik.”

19 Aria Jisas nakrip ihishmorim arpesh umshubuh shupe atap utoruh. Aria anan nohuragwudok 5-poreig bretog gwani agwuhwudokbiyoguhw eiguhw aria anan nanig natik gani iruhwheven aria nenek beten aria nani Iruhin heyagwreh.Aria anan nawor agwudok bretog aria nakomdisaipel. Aria amam disaipel hasia agwudok bretogum eshudok arpesh. 20 Aria ihishmorim shawokworigun ba duguresh. Aria ihigun morimtutukwanigun worigun douk nakuhuk iri, amamdisaipel ta hatorumogun haraguni aria hognuruk12-poreiruh sararuh. 21 Amudok armam doukhawok worigun iri shadareham hatogur5,000-poreim. Aria armago wani batowish madaeshudarehesh uwe, uwok.

Jisas Narahaen Iruhigum Waiyag(Mak 6:45-52; Jon 6:16-21)

22 Aria arigas atin Jisas nakrip ananim disaipel umhaprok huto bot aria hurik hunak gani wobragwaiyag. Aria anan kanak ta nupe ba neshopokeshudok arpesh shunak ba iyoh. 23 Ananneshopokesh shanak shatuh aria anan atun natogani iruhw anohw yoduhw um nikih nenek beten.Aria abudok nyutob aun da nabuh um da anan atunnape gani iruhw yoduhw. 24 Atudok bot iganigadaetanak rougun abom aria uhwin nyaboi gani tarigumbot, aria abar beshiwok bot tanak tanaki.

25 Aria huruhuruk um gugrukibus aria Jisasnarahaen nanaki iruhigum waiyag aria nanakinatogurum amam disaipel. 26 Aria amam hatikanan narahaen nanaki iruhigum waiyag aria amamhanogugur abom aria arugoguhwiar wamyowiyokuk. Aria amam hakri namudok, “Anudokdouk enen sagab.”

Aria amam hanogugur abom ba hohwar debeg.27 Aria arigas atin Jisas nakripam namudok, “Ipakpupe dodog. Enyudok douk eik atuwe. Ipak marepunogugur.”

28 Aria Pita ta nakripan namudok, “Debeini,enyudok douk nyak atin um, aria nyak nyukrip eikaria eik ta irahaen inakugu iruhigum waiyag ariainamagu nyak nagundok.” 29 Aria Jisas nakripannamudok, “Wosik nyak yowi.” Aria Pita nakitaknakutukuk bot aria narahaen iruhigum waiyagnanam Jisas. 30 Aria anan natik enen uhwindodogowin abom aria nanogugur ariapususuwaran nabuh youg. Namudok aria anannahwar namudok, “Debeini, nyak nyutaurum eik.”

31 Aria arigas atin Jisas nasuhw Pita ananis wisnatukani. Aria Jisas nakrip anan namudok, “Nyakmadae gamo nyenek bilip um eik uwe, uwok.Umum maresh ba nyak nyor biyep urkwip?” 32 Ariaamam haprok hato bot, aria uhwin nyagok nyabuh.33 Aria armam hape bot iri, amam henek lotu umJisas aria hakri namudok, “Adur atin, nyak doukIruhin Ananin Nuganin.”

Jisas Nape Genesaret Aria Nagabe SabaishiArugeh Henekeshi Shatogur Yopish

(Mak 6:53-56)

34 Aria Jisas nani ananim disaipel habrig waiyaghanak hatogur gani wabrehah anagas umGenesaret. 35 Arpesh shape nagundok iri shatikJisas aria shadukeman, aria shenek baraen nyunamihirub warub bape huruhuruk iri, aria esheshsharawi ihishmorim arugeh henekeshi um anan. 36

Aria eshesh sharig Jisas debeg um ta nukri wosikaria eshudok arugeh henekeshi ta shususuhwanagas um ananih rupah. Aria ihishmorimshenekesh namudok iri ta shatogur yopish.

MATYU 14:10 27 MATYU 14:36

Page 28: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

15

Iruhin Ananin Lo Nyenek Uhwin Abom UmEshesh Juda Esheshim Yamehem Amamin

Baraen(Mak 7:1-13)

Aria abudok nyutob anam Farisi haniamudok anam henek skulumesh um lo irihape iri Jerusalem aria hanaki hatik Jisas.

Aria harigan namudok, 2 “Umum maresh? Arianyakim disaipel apa habrig lo seiwok apakimyamehem hakapenyi? Hawok worigun um, madaehukrup wis uwe aria ko huwok worigun.”

3 Aria Jisas nakripam namudok, “Umum maresharia ipak da apa pagipesh ipak kanak ipakin lo ariaipak pabrig Iruhin ananin lo? 4 Umum maresh,Iruhin nakri namudok, ‘Ipak ta pupe shakamumipakish amakek yaken aria pigipesh esheshinbaraen’ aria ‘arpen da nyabubunim enyenyishamakek yaken iri enyen ta shen nyugok.’ 5 Aria ipakda apa pakri namudok, ‘Douk enen arpen nyobukanabor utobor um nyutaurum enyenyish amakekyaken, aria enyen nyukrip eshesh biyesh namudok,“Eik yagraeh eshudok um iko Iruhin,” 6 ariaenyudok arpen ta mare nyere urkum um enyenyinyaken ba gamo nyutauruman uwe, uwok.’ Umahudoki aih ipak da pabrig Iruhin ananin baraenaria pohur ipakim yamehem henekeshahi aih hatoiruhw. 7 Ipak da apa pape biyaruh aparuh iri! ProfetAisaia seiwok neyagwreh Iruhin ananin baraen, arianenyemaguk adurinyi um ipak iri enyudok,

8 ‘Eshudok arpesh eshesh da apa shohur eikinnyeigur nyato gani iruhwum esheshig nukwatog atug um shunek lotu um

eik aria esheshish urkum apahw shape rougunumum eik.

9 Amam hadukemesh um henek skulumesh umarpeshin lo atin aria hakri namudok,“Enyudok Iruhin ananin baraen.” Namudok aria

amam da henek lotu um eik meyoh.’”

Jisas Nakripesh Um Eneshenesh Douk ShenekArpesh Ba Shabo Sisih Numun Esheshish Urkum

Apahw Iri(Mak 7:14-23)

10 Aria Jisas nahwar ihish arpesh shanamorimanan aria nakripesh namudok, “Ipak pumnek ariagamo pudukemesh. 11 Eneshenesh shawish enenarpen enyenyit nukwat iri, eshudok madae shenekenyudok arpen ba yowen nyubo sisih uwe, uwok.Aria eneshenesh da nukwat takriyeshi, eshudokatish da shenekesh aria enyudok arpen yowennyabo sisih.”

12 Aria anob nyutob banakuk aria amam disaipelhanaki hakrip Jisas namudok, “Nyak danyadukemesh aka uwok? Amam Farisi hemnekenyudok nyakin baraen aria amamish urkumapahw yowesh.”

13 Aria Jisas ta nakripam namudok, “Eikin Yakennape heven iri, anan da nagrem anag nubarig. Aria

ihish eneshenesh anan kanak madae nuwesh uwe,aria anan ko ta nurim ba nutukeshum aria ta nutuknukwaruh hunuhapumesh. 14 Ipak mare urkwipaparuh shur um amudok armamin baraen. Amamkabi da nabes seshuhomi um hakana hiyabig yahum kupaishi arpesh. Aria ta nabes seshuhomihukana hiyabig yah um kupaishi nabes seshuheshiaria ta biobiom hunak hugurukuk nuwag.”

15 Aria Pita narik Jisas namudok, “Eik yakri wosikum nyak ta nyuwereh baugenyum enyudokwobuwobrenyi baraen um eshudok shenek arpeshba shabo sisih aria apak ta mumnek?”

16 Aria Jisas nakri namudok, “Namudok tamumam? Ipak shopunek madae pudukemesh uwe,aka? 17 Aria ipak da madae pudukemesh uwe,uwok. Ihish eneshenesh shawish nukwat iri,eshudok shanak um numun nyibur wautem ariasharukegeshuk gani deiwog. 18 Aria enenyenenbaraen nyatogur apakig nukwatog enyi, enyudokbaraen da nyatogur apakish urkum apahw ariapeyagwrehen nyatograri. Aria enyudok baraen atinda nyenek apak arpesh amu yowep ba mabo sisihabom. Aria Iruhin natik apak nahwarap yoweishiarpesh. 19 Eik yakripep, eshudoki eneshenesh dashatogur arpeshish urkum apahw um shapeyahiaih, eshudok eneshenesh douk eshudok. Yoweishiurkum apahw aria urkum shorum, shabo arpeshshagok um, shenek wehrur um, shabrig shanaraumum, shakwuaruh um, shegiyagigum kwotog um,shoruk nubug kupaishi um. 20 Eshudoki yoweishieneshenesh da shenek apak arpesh aria yowep baamu mabo sisih abom um Iruhin ananis nabes. Ariaarpesh da shawok worigun ba madae shukrup wisiri ahudoki aih da madae hunek arpesh ba amuyowesh shubo sisih abom uwe, uwok.”

Onok Kenanik Armatok Kwonek Bilip Abom UmJisas Iri

(Mak 7:24-30)

21 Aria Jisas nakutukuk abrudok wabur aria nanakgani warub Tair bani Saidon. 22 Aria onok Kenanikarmatok kwape nagundok iri, aria okwok kwanakikwohwar namudok, “Debeini, nyak Devit AnaninBarhonin, nyak ko nyenek gihaum eik. Enenyoweinyi sagab nyanunu eikik nagawik ba amukwabo sisih abom.”

23 Aria Jisas madae ta nuwanamok baraen banukripok enen baraen uwe, uwok. Aria ananimdisaipel hanamori anan aria hakripan namudok,“Okwudok armatok da apa kwohwar, kwohwar ariakwagipeshi apak kwanaki. Aria nyak kitak ba tanyushopokok ba kunak.”

24 Aria Jisas natanam nakripok namudok, “Iruhinneshopoki eik yanaki um eshesh Israel atish doukshape kabi da sipsipahos da shanotukuk iri.”

25 Aria okwudok armatok kwanaki hurukum Jisaskwabuh kwoduk ohrubus aria kwohwido baraggabuh atap amnab aria kwakri namudok, “Debeini,eik yakri nyak nyutaurum eik.”

MATYU 15:2 28 MATYU 15:25

Page 29: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

16

26 Aria Jisas natanam nakripok namudok,“Namudok uwok um ta muhur batowishigunworigun aria muwashagun um nubag.”

27 Aria okwudok armatok kwakri namudok,“Debeini, nyak nyakri adurin baraen. Aria nubagshopunek da gwohur tutukwaniguni worigunnagruki shukam um tebol um ogwogwin debeiniiri.”

28 Jisas nemnek enyudok baraen aria nakrinamudok, “Nya, nyak douk nyenek bilip abom umeik. Namudok aria enyudok mugu nyak nyakri eik taineken um nyak iri aria douk eik yakri ta nyutogurum nyak.”

Aria banabi abudok nyutob atub okwokwiknagawik ta kwatogur yopuk.

Jisas Nagabe Sabaishi Arugeh Henekeshi ArpeshAria Yopish

29 Aria Jisas nakutukuk abrudok wabur aria anandouk nagim anagasigum Galilieg waiyag nanak.Aria nanak nato onohw yoduhw aria nape. 30 Ariasabaishi arpesh shanamori anan. Aria esheshsharauri eshudok yoweigasi aiyas sapeyeshi, nabesseshuheshi, bishiguh shakokutom eshi, nokwatoggweshukeshi aria sabaishi arpesh da arugehhapeyeshi shopunek, aria sheshubuk hurukum Jisasananigas aiyas. Aria anan nagabeyesh shatoguryopish. 31 Aria eshudok arpesh shatik nokwatoggweshukeshi sheneyagwreh, bishiguhshakokutomeshi shatogur yopish, yoweigasi aiyassapeyeshi sharahaen, nabes seshuheshi tashatrugun, aria esheshish urkum apahw shakitakyowiyokuk. Aria eshesh shohur Iruhin douk esheshIsrael shenek lotuman iri ananin nyeigur nyato ganiiruhw.

Jisas Nekesh Worigun Sabaishi ArpeshShadarehesh Shatogur 4,000-Poreish Iri

(Mak 8:1-10)

32 Jisas nahwari ananim disaipel hanaki um anan,aria nakripam namudok, “Eik yenek gihaumeshudok arpesh. Eshesh shani eik mape bihotihnyumnegwih jurug aria eshesh worigun wokesh.Eik yanoiwos um eshesh ta nyurub besh baishopokesh shunak. Esheshis nabes ta sonatiyaniharia marubigos sesh ba ta shututu gani yah.”

33 Aria amam disaipel hakripan namudok,“Agundok arpesh wokagunum. Apak ta muraosabaiti bret agunum ba ta mukesh atudok bretnamudokishi sabaishi arpesh?”

34 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak douk pobukmakunig bretog gwakus?”

Aria amam hakripan namudok, “Apak mabuk7-poreig bretog gwakus aria atur atur shokuguhwieiguhw shopunek.”

35 Aria Jisas nakrip eshudok ihish arpesh umshupe atap amnab. 36 Aria anan nohur agwudok7-poreig bretog aria eiguhw, aria nenek beten arianani Iruhin heyagwreh, aria anan nawor agwudok

bretog aria nako ananim disaipel aria amamhasiagum eshudok arpesh. 37 Aria ihishmorimshawok worigun ba dugaresh. Ihish tutukwanishiworigun shakuk iri douk amam ta hatorumesh baheshuruk 7-poreiruh suraruh. 38 Amudok armamdouk hawok worigun iri shadareham hatogur4,000-poreim. Aria armago wani batowish madaeshudarehesh uwe, uwok. 39 Jisas neshopok ihisharpesh shanak iyoh, aria anan naprok nato anat botaria nanak gani anagum nahobig shahwaragumMagadan.

Anam Armam Harig Jisas Um Nenek Enen IruhinAtun Neneken Iri Mour

(Mak 8:11-13; Luk 12:54-56)

Amam Farisi hani Sadyusi hanamorim Jisasaria amam hakana hukwiraeh anan. Ariaamam hakrip anan um nenek enen Iruhin

atun neneken iri mour. Umum maresh? Amamhakana hutik aria ta hukri adur atin anan doukIruhin naganin da nanaki. 2 Aria Jisas nakrinamudok, “Wabigegwis ipak pakri, ‘Utagowishiborig atug. Yopubi nyutob ko butogur.’ 3 Ariaruwahegwis ipak pakri, ‘Eshah ta harari. Umummaresh, utag iganigadae gatogur owishiborigi ariabehrabigi. Namudok aria douk ta uhwin nyahur ariaeshah harari.’ Adur atin, ipak patik enyudok kak umutag genekesh ahi aih aria gamo padukemesh umyoweibi aka yopubi nyutob ta butogur. Aria ipakdouk madae gamo putik enen kak um pudukemeshum eneshenesh shatogur douk abudok nyutob iri.4 Eshesh arpesh um doukib nyutob ipak dayoweishi arpesh aria ipak madae pukon ipakishurkum apahw adur atin um Iruhin uwe, uwok. Ihibnyutob eshesh shahwar um shakana shutik enenIruhin atun neneken iri mour. Aria eshesh ta mareshutik enyudok kak uwe, uwok. Aria atin enen kakIruhin atun neneken iri mour ipak ko putrin iri,enyudok profet Jona ananin.” Aria Jisas nakutukukeshesh aria nanak.

Jisas Nakrip Ananim Disaipel Um GamoHutrugun Um Amam Farisi Hani Amam Sadyusi

Amamih Yoweihi Aih Kabi Douk Yis Um(Mak 8:14-21)

5 Jisas nani ananim disaipel hanak hatogur ganiwobrag waiyag, aria amam disaipel urkwippeshukomuk um hurauri anog bretog shopunek. 6

Aria Jisas nakripam namudok, “Ipak ko gamoputrugun aria gamo pudukemesh um amam Farisihani amam Sadyusi amamih yoweihi aih kabi doukyis um.”

7 Aria amam disaipel apa heneyagwreh orokohunum amam kanak namudok, “Anan da neyagwrehenyudok baraen umum maresh? Apak da madaemurauri anog bretog uwe, uwok.”

8 Jisas nadukemesh um enyudok baraen amamhakriyenyi aria anan nakripam namudok, “Ipakmadae punek bilip wosik um eik uwe, uwok. Umum

MATYU 15:26 29 MATYU 16:8

Page 30: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

17

maresh ba ipak apa pakri namudok, ‘Apak dabretog uwok?’ 9 Ipak da madae gamo pudukemeshaka? Aria ipak da madae pudukemesh um agwudok5-poreig bretog da 5,000-poreish arpesh shagwahi,aria makuriruh sararuh da ipak poruktutukwaniguni worigunaruhi? 10 Aria ipak damadae pudukemesh um agwudok 7-poreig bretogda 4,000-poreish arpesh shagwahi aria makuriruhsararuh da ipak poruk tutukwaniguni worigunaruhi? 11 Umum maresh ba ipak madaepudukemesh namudok, eik madae urkum murumbret aria eik yekep baraen ipak? Eik yakri, ipak tagamo pudukemesh um amudok Farisi hani Sadyusiamamis yis.”

12 Amam hemnek enyudok baraen aria amamhadukemesh namudok, anan madae niyagwreh umamam ta gamo hudukemesh um yis shenek bretasiuwe, uwok. Anan da neyagwreh um amam ta gamohudukemesh um Farisi hani Sadyusi amamihyoweihi aih aria amamin baraen.

Pita Nowereh Baraen Nakri Jisas Anan DoukKrais

(Mak 8:27-30; Luk 9:18-21)

13 Jisas nanak um wabur gani Sisaria Filipai ariaum abudok nyutob aria anan narik ananim disaipelnamudok, “Eshesh ihish arpesh eshesh da apashakriyen shakana Anudok Arman natogur adurinyiarpen iri douk amiapen?”

14 Aria amam hakri namudok, “Enesh shakana,nyak da Jon nenek baptaisumesh iri. Aria eneshshakana, nyak da Elaija. Aria enesh shakana, nyakda Jeremaia aka, anan profet.”

15 Aria Jisas narik amam namudok, “Aria ipakkanak pakana eik da amiapen?”

16 Aria Saimon Pita nawanam baraen namudok,“Nyak douk anudok arman Iruhin nubokadaenagraehenyum nyunaki ta nyurao ihishmorimananish arpesh shutanamori. Nyak douk anudokarman Iruhin douk madae nugok iri uwe ananinnaganin.”

17 Aria Jisas nakrip anan namudok, “Saimon Jonananin naganin, nyak ko nyunadudareh. Umummaresh? Madae enen abudok amnabin arpen danyeyabigen enyudok baraen um nyak uwe, uwok.Eikin Yaken douk nape heven iri anan atunneyabigen enyudok um nyak. 18 Aria eik yakripnyak namudok. Nyak douk Pita, aria eik ta irok eikitarpesh shenek lotuati urupat tiyotu dodog iruhwum amudok utom. Aria enyudok gokin dodog tamare nyununut uwe, uwok. 19 Aria eik ta douk ikeneshudok kihas um nyak um arpesh shuwishaburdok wabur heven Iruhin nape Debeini umananish arpesh um. Aria maresh nyak nyutapeshum abudok amnab, aria anan Iruhin ta nutapeshgani iruhw heven shopunek. Aria maresh nyaknyukweshihesh abudok amnab, aria anan Iruhin tanukweshihesh gani iruhw heven shopunek.”

20 Aria Jisas namumup ananim disaipel dodogabom um amam mare hukrip enen arpen um anankanak douk anudok arman Iruhin nagraehan arianeshopokan nanaki iri.

Jisas Nakri Adur Atin Um Anan Ko Shon NugokAria Anan Ta Nukitak Nupe

(Mak 8:31, 9:1; Luk 9:22-27)

21 Aria abudok nyutob Jisas apa nakrip amamdisaipel namudok anan ta nunam Jerusalem ariaanan ta nurao sabairi eriger um amam Judaesheshim debeimi huni amam douk henekskulumesh um lo iri aria debeimi pris. Aria ta shonnugok, aria bihotih nyumneh hunak hunakuk ariaanan ko ta nukitak nupe. 22 Aria Pita nemnekenyudok baraen aria narao Jisas nanak anagas ariaapa nahan nakri namudok, “Debeini, namudok tauwok. Eshudok eneshenesh ta mare shutogurumnyak.”

23 Aria Jisas natanam nakrip Pita namudok,“Satan, nyak yowi kareiguk eikib agab. Nyaknyakana nyutapok eikih yah. Nyak madae nyigipeshIruhin ananim urkum apahw uwe, uwok. Nyak douknyagipesh arpesh esheshish urkum apahw atish iri.”

24 Aria Jisas nakrip ananim disaipel namudok,“Meishi arpesh douk shakana shigipesh eik um, ariaeshesh ta shubukuk ihishmorim enesheneshesheshish urkum apahw shakriyeshi aria shusahesheshin rowogin kruse aria ta shugipesh eik. 25

Umum maresh? Douk meishi arpesh shakanashagabe eshesh kanak aria eshesh ta shunanunushuwishuk. Aria ta meishi arpesh esheshish urkumapahw shurum eik iri aria eshesh ta mare shugokuwe, uwok. Eshesh ta shupe. 26 Aria douk enesharpesh shurao ihish abudok amnabish eneshenesharia eshesh kanak ta shunanunu shuwishuk, ariaeshudok ihish eneshenesh ta shutaurum esheshmumam? Namudok ta uwok. Aria eshudok arpeshta shuko maresh eshudok ba ta shutor esheshkanak esheshiruh yegeshiweruh? 27 Aria EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpen iri ko ipeumeikin Yaken ananit debeiti lait tuni ananin dodogaria eik ta inaki ini eikish enselahos. Aria umabudok nyutob eik ta ikesh yopishi enesheneshihishmorim atin atin arpesh um kabi da shapeummaresh yoweishi aria yopishi eneshenesh dashenekesh abudok amnab iri. 28 Eik yakri adurinbaraen um ipak, enesh arpesh shetu agundok iri komare shugok aria ta shutik Eik Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri inaki kabi da anan kingum.”

Jisas Ananihw Yegenyihw Hwakabadig BaNatogur Anahaeh(Mak 9:2-13; Luk 9:28-36)

Aria 6-poreih nyumneh hanak hunakuk,aria Jisas narao Pita, Jems nani waninumanJon, aria naram hato onohw rouhwi hwato

abom iri yoduhw. Aria amam atum hape nagundok.

MATYU 16:9 30 MATYU 16:28

Page 31: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2 Aria amam hape apa hatik aria Jisas ananihwyegenyihw hwakabadig ba natogur anahaeh. Ariaananig yomag gatogur kabi da nyumnahin aunmorim, aria ananih rupeh hatogur mamokihwshigorihw abom kabi da anat debeiti lait morim. 3

Aria Moses nani Elaija amam hatogur aria amamdisaipel hatik Jisas nani amam biom apaheyagwreh. 4 Pita natik enyudok mugu aria nakripJisas namudok, “Debeini, enyudok wosik um apakdouk mupe agnudok. Nyak nyukri um, aria eik koirok bisotup ourogwis. Anap nyakip, anap Mosesananip aria anap Elaija ananip.”

5 Pita wata apa neyagwreh aria anat utogit aruttenek lait abom iri tabuhi teyawiyam. Aria anahmah hatograri atudok arut hakri namudok, “AnudokEik kanak Eikin Nuganin. Eik yakri yanawashamanan aria yanadudareh um anan abom. Aria ipak tako pumnek ananin baraen.”

6 Amam disaipel hemnek enyudok baraen, ariaamam habuh atap amnab hoduk ohrubus ariahawido baragos sabuh amnab, aria amamhanogugur abom. 7 Aria Jisas nanak hurukumamam aria nasusuom aria nakri namudok, “Ipakkitak aria ipak mare punogugur.”

8 Aria amam hanig hatik iruhw, aria amammadae hutik enen kupainyi arpen uwe, uwok. Ariaamam hatik Jisas atun.

9 Aria amam hakutukuk ahwudok yoduhw ariaamam apa habuh yah, aria Jisas nakripam dodognamudok, “Eshudok muguhwos ipak da patrishi,ipak ta mare pukrip enen arpen uwe, uwok, arigahakweipon nohumu nyumnah Eik Anudok Armandouk yatogur adurin arman iri ko ikutukukwonugwehw ba ta ikitak ipeum agundok shagokum.”

10 Aria amam disaipel harigan namudok, “Umummaresh ba amudok henek skulumesh um lo iri apahakri namudok um Elaija ta nurik nunaki?”

11 Aria Jisas nakri namudok, “Enyudok baraendouk adurin. Elaija ta natanamori ba nagabeihishmorim eneshenesh. 12 Aria eik yakrip ipaknamudok, Elaija nubokadae nanaki, aria armamarmago madae shudukeman uwe, uwok. Esheshshagipesh eshesh kanak esheship urkwip ariashenekesh yowiyokuk um anan. Aria um ahudokatuh aih eshesh ta shenekesh yowiyokuk um EikAnudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iri.” 13

Jisas nakri namudok, aria amam disaipelhadukemesh namudok, anan douk nakri Jon nenekbaptaisumesh iri.

Jisas Nagabe Anan Yoweinyi Sagab Nyapeyan IriBatowinyin

(Mak 9:14-29; Luk 9:37-42)

14 Jisas nani bimatun disaipel hanak hatogrumsabaishi arpesh, aria anan arman nanamorim Jisasaria noduk ohrubus um anan. 15 Aria nakripannamudok, “Debeini, eik yakri nyak nyenek gihaumeikin armanin batowin. Anan nagugak um aria

ananihw yegenyihw hwanak hwatogur hwapeyowiyokuk abom. Aria sabaihi anan natu nawishnyih, aria sabaihi anan natu nawish abar. 16 Aria eikyaran morim nyakim disaipel, aria amam madaehugabeyan ba nutogur yopun uwe, uwok.”

17 Aria Jisas nakripan namudok, “Ipak doukeshudok arpesh da madae penek bilip iri, ipakishurkum aparuh baragos aria ipak penekahi aih doukmadae wosik uwe, uwok. Aria makurib nyutobshopunek eik ta ini ipak mupe? Aria makurib nyutobshopunek eik ta isah ipakin amain? Haraki enyudokarmanin batowin agnudok um eik.”

18 Aria Jisas naho enyudok yoweinyi sagab, ariaenyudok yoweinyi sagab nyakutukuk anudokbatowinyin aria atub nyutob ananih arugeh hatuh.

19 Aria bagiguki nyutob disaipel atum hanamoriJisas aria harigan namudok, “Umum maresh baapak douk madae muhiyahuk enyudok yoweinyisagab?”

20 Aria anan nakripam namudok, “Ipakin bilipdouk shokwin abom, namudok aria ipak ta marepenekesh namudok uwe, uwok. Eik yakripep adurinbaraen, ipak douk pene bilip kabi da anam shokumirowogim mastetim shurkum, aria ipak ta wosikpukrip ahwudok yoduhw, ‘Nyak kitak ba kareganudok, aria ohwohw ta hwukitak hwunak. Ariaadur atin eshudok ihish ipak ta penekesh.’ [ 21 Ipakpukuna penekesh namudok um, aria ipak ta penekbeten pushakur um worigun aria ipak ta wosik kopuhiyah eshudoki eneshenesh.]”

Jisas Nakri Ananin Gok Aria Nukitak Nupe Um(Mak 9:30-32; Luk 9:43-45)

22 Abudok nyutob Jisas nani ananim disaipelhantorum gani anab debeibi amnab Galili aria Jisasnakripam namudok, “Eshesh ko shuko Eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen iri um anamarmam amamis wis. Aria amam ko he igok. Ariabihatuh nyumneh hutuh aria eik ta ikitak.”

Amam disaipel hemnek enyudok baraen ariaamamish urkum apahw yowesh abom.

Jisas Nenek Takis Nobuk Utabor Um IruhinAnanit Debeiti Urupat

24 Jisas nani ananim disaipel hanak hatogurwabur Kaperneam, aria armam harao takis umIruhin ananit debeiti urupat iri hanamori Pita ariaharigan namudok, “Ipakin tisa nobuk utabor umIruhin ananit debeiti urupat aka, uwok?”

25 Aria Pita nakri namudok, “Wosik ananshopunek nenek takis nabuk utabor.”

Aria Pita nawish urupat, aria Pita watak niyagwrehuwe, aria Jisas narigan namudok, “Saimon, nyakimurkum mor mumam? Anam king um agudoknahobig amam da hurao utabor um kupakupaisitakis um amiapen? Amam da harao takis um amamkanak amamish wanaruh, aka um kupaishi armamarmago?”

MATYU 17:2 31 MATYU 17:25

Page 32: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

18

26 Aria Pita nakri namudok, “Um esheshkupakupaishi arpesh.”

Aria Jisas nakripan namudok, “Namudok ariaamam kanak amamish wanaruh ta mare shenektakis. 27 Aria apak mare menek amamirub nyirubyowerub um apak. Nyak kare gani waiyag banyuwashak nyumabur. Aria rarig iri eyur nyaknyanukor iri, nyak nyusuar ba nyupok nukwatirumeyur aria nyak ta nyutik anam utom mur numunnukwat. Nyak nyutuk amudok utom aria nyunaknyuko amudok armam um nyutor ohwak biohwohwakis takis.”

Jisas Nakri Um Amiapen Douk Enyenyin NyeigurNyupe Debeinyi Um Agundok Iruhin Nape

Debeini Um Ananish Arpesh Um(Mak 9:33-37; Luk 9:46-48)

Abudok nyutob amam disaipel hanamorimJisas aria harigan namudok, “Amiapen tanyurao debeinyi nyeigur um agundok

Iruhin nape Debeini um ananish arpesh shapeumheven?”

2 Aria Jisas nahwari enen batowin nyanaki arianyetu orokohun um amam. 3 Aria nakripamnamudok, “Eik yakripep adurin baraen, ipak nubodouk mare pubukuk eshudok ipakish yoweishiurkum apahw shape ba shorahi aih, aria ipak tamare putogur kabi da enyudok shokwinyi batowinum, aria ipak ta mare puwish agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeum heven uwe,uwok. 4 Meishi arpesh douk shupe kabi daenyudok batowin um, aria shubukuk esheshishyoweishi urkum apahw shape ba shorahi aih,sheshagrakuk enesh arpesh aria eshesh douk tashurao debeinyi nyeigur abom um agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeum heven.5 Aria douk meishi arpesh urkwip purum eik ariashataurum enen shokwinyi batowin kabi daenyudok batowin um, aria eshesh da shataurumeik.”

Eneshenesh Douk Shanuk Arpesh Um ShenekYoweishi Inahos

(Mak 9:42-48; Luk 17:1-2)

6 Aria Jisas ta nakri namudok, “Douk meinyi arpennyenekesh ba enen um eshudok shokwishibatowish da nyenek bilip um eik iri nyugrukmorinyenek yoweishi inahos aria enyudok arpennyenekesh namudok iri douk enesh arpesh koshuweshik anam debeimi utom um enyudok arpenenyenyin aruhwigur aria shuwashen nyubuh ganiatapigum youg aria nyugok. 7 Eik yakri debeinyigihaum agudok nahobigish arpesh, eshesh apashenekesh um kupaishi arpesh ba shagruk-morimshenek yoweishi inahos. Adur um eshudok yoweishiinahos ta shutogur. Aria eik yenek giha abom umeshudok douk shenek eshudok yoweishi inahos bashutogur iri. 8 Namudok aria nubo ipakish roguhwaiyas shonukep um penek yoweishi inahos um, aria

ipak putupesh ba puwasheshuk. Namudok wosikum ipak da atin rogur aria atug aiyag shupeumeparia puwishum yopinyi poe aria pupe wosik ihihnyumneh. Aria ta ipak ko biobiyesh roguhw aiyasshupeyep aria ta shuwashep puwish um ehudokyoweihi nyih madae hugok iri uwe, uwok. 9 Ariadouk ipakis nabes seneken um penek yoweishiinahos aria ipak tuk anap nabep ba puwashopuk.Namudok wosik um ipak da atup nabep pupeyeparia puwish um yopinyi poe aria pupe wosik ihihnyumneh. Aria ta ipak ko biyos nabes supeyep ariata shuwashep puwish um yoweiburi wabur helehudok yoweihi nyih madae hugok iri uwe, uwok.

10 “Ipak ko gamo pudukemesh namudok. Ipak tamare pukuna enen batowin orokohun um eshudokbatowish da yoweishigom uwe, uwok. Eik yakripipak um gani heven esheshish enselahos, ihibnyutob ta sheyatu um eikin Yaken ananig yomag danape gani heven iri. [ 11 Umum maresh? Eik doukAnudok Arman yatogur adurinyi arpen iri yanamoriyataurum eshudok arpesh douk shanakshawishukuk iri.]”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um AtinNyanak Nyawishuk Iri Sipsip

(Luk 15:3-7)

12 Aria Jisas ta nakri namudok, “Douk ta ananarman nagrem 100-poreish sipsipahos aria atinenen nyunak nyuwishuk, aria ipak pakri anan tanenekesh mumam? Anan ta nunak nurimen aka,uwok? Adur atin eik yakripep, anan ta nukutukukeshudok enesh 99-poreish shiyatukuk anag mihigaria anan ta nutanam nanak nurim enyudok atin danyanak nyawishuk iri. 13 Eik yakripep adurinbaraen, anan ta nanak ba nuparug enyudok sipsipba jurug, aria anan ta nunadudareh abom. Anannanadudareh um eshudok 99-poreish sipsipahosmadae shunatukuk iri, aria anan ta naparugenyudok atin arag da nyawishuk iri, aria anan taamu nunadudareh abom. 14 Aria douk namudokatin um ipakin Yaken nape heven iri anan dananoiwos um enen um eshudok shokwishibatowish ko shuwishuk uwe, uwok.”

Apak Munek Yopishi Um Apakin Wanin NenekYoweishi Inahos Iri

15 Aria Jisas nakri namudok, “Aria douk anannyakin wanin nenek yoweishi inahos um nyak, arianyak nyunak ba nyutik anan, aria ta ipak atippupeum, aria nyak nyukwiraeh um nyugabe baraennyuni anan. Aria anan ta nemnek nyakin baraenum, aria nyak douk nyagabeyan nyaran natanamorium nyak. 16 Aria anan da madae nemnek nyakinbaraen um, aria nyak nyurao enen aka biyesharpesh shiren shunak. Namudok aria ta biyesh akabishatin arpesh um ta shenek enyudok baraennyutogur dodogeshin.” 17 Aria anan ta marenukana nemnek esheshin baraen um, aria nyaknyunak nyukrip eshesh Iruhin ananish arpesh. Aria

MATYU 17:26 32 MATYU 18:17

Page 33: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

19

anan ta nukuna nunoiwos um nemnek esheshinbaraen shopunek, aria nyak ta nyutik anan da kabieshudok madae shumnek Iruhin ananin baraen iriaria kabi da amudok yoweimi armam harao takis iri.

18 “Aria eik yakripep adurin baraen, ihishmorimeneshenesh ipak pakri ta patapesh um abudokamnab iri, eshudoki ta Iruhin shopunek natapeshum gani iruhw heven. Aria ihishmorim enesheneshipak pakri pukweshihesh um abudok amnab iri,eshudok ta Iruhin shopunek ta nukweshihesh umgani iruhw heven.

19 “Aria eik yakri dodog um ipak namudok. Doukipak biyep abudok amnabip putogur atish urkumapahw um enesh muguhwos aria penek beten umeshudok muguhwos, aria eikin Yaken nape ganiiruhw heven iri anan ta nokep enyudok mugu umipak. 20 Aria douk biyesh aka bishatin shuntorumum eikin nyeigur, aria eik kanak ta ipe orokohun umeshesh.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um ApakipUrkwip Mare Purum Yoweishi Inahos Kupaishi

Shenekesh Um Apak Iri.21 Um abudok nyutob Pita nanamorim Jisas aria

narigan namudok, “Debeini, nubokadae eikin waninta nenek yoweishi inahos um eik makurib nyutob,aria eik ta ikweshihuk ananish yoweishi inahosmakurib nyutob? Eik ta ikweshihesh-ukuk 7-poreibnyutob, aka?”

22 Aria Jisas nakripan namudok, “Eik douk madaeikrip nyak um ta nyukweshihuk yoweishi inahos7-poreib nyutob uwe, uwok. Eik yakri nyak tanyukweshihuk eshudok yoweishi inahos sabaihi umhutogur 490-poreib nyutob.

23 “Nyak nyumnek. Arpesh shuwish agundokIruhin nape Debeini um ananish arpesh shapeumheven douk kabi anan king nenekesh um. Anannakri um ananim heneman mour iri ta hanaki ariahubeiman tukwanibor utabor huni anan. 24 Ariaanan douk napeum nenek mour um norig amudok,aria amam harawi anan arman nanaki um king,anan nubokadae rig nurao sabaibori utabor umking batogur um 10 milionibor utabor. 25 Ariaanudok arman utabor uwok um ta noko king.Namudok aria king nakripesh um ta shunak shukripkupaishi um shutor anudok nini ananish armatokbatowish aria ta shutogur kabi da shenek mourmeyoh um kupaimi armam. Aria ihish ananisheneshenesh eshesh ko shutorish aria utabor tabunam king. 26 Aria anudok nenek mour meyohum king iri nemnek enyudok baraen aria nabuhnoduk ohrubus hurukum king ananiruh yeriweruharia nakripan namudok, ‘Nyak ko nyenek gihaumeik ba nyiyatume. Eik ta ko itanam ibeimenihibormorim utabor nubo nyekeyebor iri.’ 27 Ariaanudok arman ananin debeini nenek gihaum ananaria nokweshihuk anan aria nakana utaborbugokuk.

28 “Aria anudok arman nenek mour meyoh umking iri natogur nanak aria natik anan da henekmour atugun iri. Anudok anan da 10-porein kinaatin ta nyape madae nuwanaman abrudok utaboruwe, uwok. Aria anan nasuhw ananin aruhwigurdodog, aria nakripan namudok, ‘Nyak ta nyutanamnyubeime iri ihibor utabor nyak nyarabor um eik iri.’

29 “Anudok nenek mour atugun iri nemnekenyudok baraen aria nabuh noduk ohrubus arianakrip anudok arman namudok, ‘Nyak ko ta nyenekgihaum eik aria nyiyatume. Aria eik ta ko itanamikenyugu ihibor um eik nubo yatrin ba nyukeyoboriri.’

30 “Aria anudok arman madae numnek baraenuwe, uwok. Amu nanoiwos abom. Aria nanaknoweshik anudok nenek mour atugun iri um nupearigaha nuwanaman utabor aria ta jurug.

31 “Amam kupaimi da hani anudok henek mouratugun iri hatik anudok nenekesh namudok ariaamamish urkum apahw yowesh abom. Aria amamhanak hakrip amamin debeini um ihihmorimahudok yoweihi aih anudok nenek mourum debeinida nenekeshum. 32 Namudok aria anudok debeininohwari anudok neneman mour iri aria nakripannamudok, ‘Nyak douk yowenyari nyenek mour umeik iri. Iganigadae riguk nyanaki nyereh um eik, ariaeik yakweshihuk ihin baraen um eikibor utabornubo bakus um nyak iri eik yakana ta bugokuknamudok. 33 Eik yenek gihaum nyak. Namudok ariaumum maresh ba nyak madae nyunek gihashopunek um anudok nani nyak penek mouratugun iri?’ 34 Aria anudok ananin debeini ananishurkum apahw juwehosish abom aria nakripamudok soldia hanaki huran hunak ganishunuweshik-ati urupat um nurao debeiri erigerarigaha nutanam nukon ihibor utabor nubo kingnukonabor iri arigaha niyatabor aria jurug.

35 “Namudok atin eikin yaken da nape iruhwheven iri, anan ta nenekesh apunih aih um ipak damadae adur atin pukweshihuk yoweishi inahos umanam owarhim da henekesh um ipak iri uwe,uwok.”

Jisas Nakripesh Um Agundok Douk ShabrigEshesh Kanak Da Shanaraum Um

(Mak 10:1-12; Luk 16:18)

Jisas nakripesh enyudok ihin baraen banyatuh, aria anan nakutukuk agudokshokugi nahobig Galili aria nani ananim

disaipel hanak gani gagadok anag shokugi nahobigJudia um gani wobrab worub Jordan. 2 Aria sabaishiarpesh shagipesh anan. Aria um nagundok anannagabe esheshih ihih arugeh da hapeyeshi.

3 Aria anam Farisi hanamori Jisas aria hakanahukwiraeh anan um nukri enen baraen madaeyopin uwe iri. Aria amam harigan namudok, “Apakinlo da wosik nyakrium anan arman ta wosikneyatakuk ananik irohukwik um enen hwarohwinbaraen meyoh aka, uwok?”

MATYU 18:18 33 MATYU 19:3

Page 34: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4 Aria Jisas nabeimam baraen namudok, “Ipaknubo patik baraen nyetem Iruhin ananik buk aka,uwok? Enyudok baraen nyakri namudok, ‘Seiwokseiwok Iruhin nokwarum ihish eneshenesh um arianenek arpesh shopunek aria nenekesh shatogurarman armatok.’ 5 Aria Iruhin nakri namudok,‘Namudok aria douk arman ta nukutukuk ananishamakenyish aria nunak nunakurop nini ananikarmatok shupe aria eshesh biyesh ta shutoguratuhw yegenyihw. 6 Iruhin nakri namudok ariaeshesh biyesh da madae shupe tukwotukwan uwe,uwok. Eshesh douk shatogur atuhw yegenyihw.Namudok aria eneshenesh Iruhin nadruneshi,eshudoki douk anan arman ko mare nubrigeshuwe. Amu wouwokuk abom.’”

7 Aria amam Farisi hakripan namudok, “Namudokaria umum maresh, ba Moses nakop enen lo apakaria nakri namudok, anan arman ta wosik nenekanap shup um nubrig agundok da arman armatokshanaraum um aria niyatok ananik irohukwik bakunakuk?”

8 Aria Jisas nakripam nabeimam baraennamudok, “Ipak baragos seshukep aria madaepumnek baraen iri. Namudok aria Moses nakriwosik um ipak piyatakuk ipakiyu irorihiyeu. Ariaseiwok seiwok Iruhin nakwaram eneshenesh obi,namudok madae shenekesh uwe, uwok. 9 Eikyakripep namudok. Douk meini arman ananikirohukwik madae kuni anan kupainari armanshenek wehrur uwe, aria anudok arman neyatokukaria nurao kupaikwi armatok, aria douk anudokarman anan kanak nenek yoweishi inahos um naniokwudok armatok shenek wehrur.”

10 Amam disaipel hemnek enyudok baraen ariahakrip Jisas namudok, “Aria douk armam hugipeshahudoki aih aria ba huni amamiyu irorihiyeu shupeatugun akure, aria enyudok meyoh um amudokarmam mare ta hurao armago uwe aka, uwok.”

11 Aria Jisas nakrip ananim disaipel namudok,“Enyudok baraen ihishmorim ta mare shigipeshenuwe, uwok. Iruhin nukesh dodog um enesh arpeshatish um, ta shugipeshen. 12 Aria ipak gamopumnek. Sabaimi armam da hape ba madae huraoarmago uwe, uwok. Anam, nubo hanakwarum umamamiruh yegeshiweruh yoweruh aria ta marehubuki batowish uwe, uwok. Aria anam nuboshatupok amamiruh yegeshiweruh aria ta marehubuki batowish uwe, uwok. Aria anam amamipurkwip aparuh shor um hunek enyudok Iruhinananin mour um hukrip arpesh shuwish agundokIruhin nape Debeini um ananish arpesh shapeumheven. Namudok aria amam hakri uwok um huraoarmago, hape meyoh. Aria meini arman douk wosikum nukuna numnek enyudok baraen, aria anan tawosik gamo numnek.”

Jisas Nenekumesh Yopihi Aih Enesh BatowishAria Nenek Betenumesh

(Mak 10:13-16; Luk 18:15-17)

13 Um abudok nyutob eshesh arpesh sharawienesh shokwishi batowish shanamori Jisas. Esheshshakana ta anan nuwem ananis wis iruhwishum banenemesh beten. Aria amam disaipel hahaoeshudok arpesh. 14 Aria Jisas nakrip ananimdisaipel namudok, “Ipak kutishuk batowish bashanamorim eik. Umum maresh? Meishi arpeshdouk shutogur kabi da eshudok shokwishibatowishum, aria shigipesh eikin baraen shenekyopihi aih iri, eshesh wosik ta shuwish agundokIruhin nape Debeini um ananish arpesh shapeumheven.” 15 Aria anan nowem ananis wis iruhwishumbatowish aria nakutukuk agundok ba nanak.

Anan Worogwiruhin Arman Nagrem Sabaihi JahIri Nanaki Nani Jisas Heyagwreh

(Mak 10:17-31; Luk 18:18-30)

16 Aria anan worogwiruhin arman nanamori Jisasaria nakri namudok, “Tisa, eik ta inek mareshyopishi eneshenesh aria yopihi aih aria ta iwish umyopinyi poe aria ipe wosik ihih nyumneh?”

17 Aria Jisas nakripan namudok, “Umum mareshba nyak nyarige um yopishi eneshenesh shaniyopihi aih? Iruhin atun douk anan yopuni. Nyaknyakana nyuwish um yopinyi poe nyupe wosik ihihnyumneh, aria nyak douk nyigipesh Iruhin ananinlo da nyetem ananik buk iri.” 18 Aria anudok armannarik Jisas namudok, “Nyak douk nyakri meinyi lo?”Aria Jisas nakri namudok, “Baraen nyetem umenyudok lo namudok, ‘Ipak mare pubo kupaishiarpesh shugok. Ipak punaraum iri, ipak mare punakpuni kupaiwari armago penek wehrur. Ipak marepukwaruh. Ipak mare pugiyagig ba penek kwotmeyoh um kupaishi armam armatok. 19 Ipakpumnek ipakish amakenyish esheshin baraenpigipeshen. Aria ipak pukri punuwasham ihisharpesh kabi da pakri panawasham ipak kanakmorim.’”

20 Aria anudok worogwiruhin arman nakrip Jisasnamudok, “Eik douk yagipesh enyudokihinyumorim lo yeyaten. Aria douk maresh yopishieneshenesh maroh yopihi aih da ta shape douk eikwatak inekesh uwe?”

21 Aria Jisas nakripan namudok, “Douk nyaknyakana nyutogur yopuyopunyi arpen um, arianyak kare ba nyuhur nyakih sabaihi jah aria nyukokupaishi shutoruh. Shutoruh jurug shuken utaboraria nyunak nyisiyabor um arpesh doukeneshenesh wokeshi. Nyak nyenekesh namudok,aria nyak ta nyurao yopiyopishi eneshenesh ganiiruhw heven. Aria nyak nyunaki ba nyigipesh eik.”

22 Aria anudok worogwiruhin arman nemnekenyudok baraen aria ananish urkum apahw yoweshabom aria nanak. Umum maresh, anan douknagrem sabaishi eneshenesh.

MATYU 19:4 34 MATYU 19:22

Page 35: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

20

23 Aria Jisas nakrip ananim disaipel namudok, “Eikyakripep adurin baraen amudok douk hagremsabaibori utabor buni jah iri ta henek debeinyimour um huwish aburdok wabur Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeum heven. 24

Aria eik ta ikripep shopunek, enen takweinyi mahinshahwaren um kamel iri nyukuna nyuwish nyilihwumunihw douk shanuk shokuburi nyumabur bashutape jah ohwi umunihw, enyudok mare debeinyimour abom uwe, uwok. Aria nubo meishi arpeshshogrem sabaibori utabor bani jah iri shukrishukuna shuwish heven agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeum, enyudokdebeinyi mour abom.”

25 Aria amam disaipel hemnek enyudok baraenaria hakitak yowiyokuk abom. Aria hakri namudok,“Um namudok, aria meishi ta shurao enyudokyopiyopinyi poe aria shupe wosik ihih nyumneh?”

26 Aria Jisas ananis nabes duk atin natrum dodogaria nakri namudok, “Abudok amnabish arpeshshakwiraeh ba shatik uwok. Aria Iruhin ta wosikdodogowin um nenek ihish eneshenesh.”

27 Jisas nakri namudok, aria Pita nawanambaraen aria nakripan namudok, “Nyak nyutik. Apakmabukuk ihish apakish eneshenesh aria magipeshnyak. Aria apak ta murao maresh eneshenesh?”

28 Aria Jisas nakripam namudok, “Eik yakripepadurin baraen, um abudok nyutob ko ihisheneshenesh ta shutogur namushi atish shupe wosikum, aria Eik Anudok Arman yatogur adurin arpen irita itogur dodogoiwe irao debeinyi nyeigur umheven aria eik ikih ipe eikin kingin wagitur. Abudoknyutob ipak douk pagipesh eik iri ipak shopunek tapupe iruhw 12-poreish yopishi wagiturahos ariapusuhw merik panuhwaram takwiyem um Israelis12-poreis awiros. 29 Aria ihishmorim arpesh nubourkwip aparuh shor um eikin nyeigur iri ariashakutukuk esheshig urusag, owarhim,mohwiyariyu, amakek, yaken, nugashish arianubarig eshesh ta shurao 100-poreish enesheneshshuni arpesh shopunek um mour eshesh shenekeniri, aria eshesh ta shurao enyudok yopiyopinyi poearia shupe wosik ihih nyumneh. 30 Aria sabaishidouk shape sharigiri debeishi nyeiguhw shapeyeshieshesh ko shunak shupe shigiguk. Aria sabaishidouk shape shagiguk iri, eshesh ko shunak shupeshurik.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um ArmamHenek Mour Wainig Nubarig Iri

Aria Jisas ta nakri namudok, “Arpeshshuwish agundok Iruhin nape debeinarium ananish arpesh shapeum heven douk

kabi anan arman da nagrem anag nubarig aria nauwain agari. Aria ruwahep wehip anan nanak narawiamudok ta heneman mour um ananig wainignubarig iri. 2 Amudok ta henek mour iri hakri wosikum hurao atin atin kina um ahudok atuh nyumnaharia anudok debeini neshopokam hanak henek

mour ananig wainig nubarig. 3 Aria ahudok atuhnyumnah ruwahep 9-kilok anudok debeini nanakagundok arpesh apa shantorum um aria natikanam armam heyotu atugun nagundok aria mouruwok. 4 Aria anudok debeini nakripam namudok,‘Ipak shopunek kare penek mour eikig wainignubarig aria eik ta ikep utabor bigipesh mour kabida penekenyi um.’

5 “Aria amam shopunek hanak henek mour. Ariaabudok nyutob um aruh aria wabigep 3-kilok,anudok debeini nanak ba ta nenek apunih aih kabida iganigadae rig nenekesh um.

6 “Aria um 5-kilok wabigep anan ta nanak arianatik anam kupaimi armam shopunek heyotumeyoh. Aria narigam namudok, ‘Umum maresh baipak da peyotu meyoh agundok um ahudok rouhinyumnah?’

7 “Aria amam hakripan namudok, ‘Douk madaeanan arman nukop mour apak uwe, uwok.’

“Aria anudok debeini nakripam namudok, ‘Ipakshopunek kare ba penek mour eikig wainignubarig.’

8 “Aria wabigep mour nyatuhobi nyutob, anudokdebeini nanaki nakrip ananin nasuhw merik ummour iri namudok, ‘Nyak hwari amudok henekmour iri ba nyutorum nyukam utabor. Sagomatinnyak nyurig nyukam utabor amudok da hagigukhatogur um mour iri, aria nyukam utabor atun atunarigaha nyutogur um amudok da harig hanakihatogur um mour iri.’

9 “Aria amudok da hanak henek mour 5-kilokwabigep iri hanaki hurao atin atin kina. 10 Arianyutob batogur um amudok da harik hatogur ummour iri hanaki um hurao amamibor utabor, ariaamamip urkwip por namudok amam ta huraosabaibori utabor. Aria uwok, amam shopunek haraoatin atin kina shopunek. 11 Amam hatik utaboramam harabori, aria amam hanitok hani anudokdebeini nagrem nubarig iri namudok, 12 ‘Amudokarmam hagiguk hatograri um mour, amam henekmour um atin arag aua, aria nyak nyokomatatahibor utabor um apak. Aria apak da marikmenek debeinyi mour abom ruwahep arigahadouk, aria wah iganigadae hap abom.’

13 “Anudok debeini nagrem nubarig iri nemnekenyudok baraen aria anan ta nakrip anan umamudok henek mour iri namudok, ‘Arpenyin, eikmadae igiyagimen ba inek enen yoweinyi ina umnyak uwe, uwok. Iganigadae ohwak wabo baraennyakus atugun aria nyakri wosik um nyenek mourshuknih nyumnah aria ta itorin atin arag kina. 14

Nyak nyurao nyakibor utabor aria kare nyunak.Amudok yagiguk yarawam iri douk eik kanak yakriwosik meyoh um yokam atatahibor utabor kabi dayako ipak um. 15 Eshudok eikish muguhwos. Ariaeik ta mare igipesh eikim urkum aria isiya eikiborutabor, aka? Aria eik ta ikana inekesh yopuhi aih,aria umum maresh ba nyakish urkum apahwshenek nyigiya um eikih yopuhi aih?’”

MATYU 19:23 35 MATYU 20:15

Page 36: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

21

16 Aria Jisas nakri namudok, “Eshudok douknyeiguhw wokeshi shape shagiguk iri, eshesh koshutogur debeishi shupe shurik. Aria eshudok doukshatogur debeishi shape sharik iri, eshesh ko shupeshugiguk.”

Ahudok Bihatuh Um Jisas Nakri Agundok ShonNugok Um Aria Nukitak Nupe

(Mak 10:32-34; Luk 18:31-34)

17 Aria Jisas nani ananim 12-poreim disaipelhagim yah hatoum Jerusalem. Aria anan nakripamum heyotum huni anan atun hunak aria amam apahagim yah hanak aria Jisas nakripam namudok,

18 “Ipak pumnek. Douk apak munak Jerusalem.Aria eshesh ko shuko Eik Anudok Arman yatoguradurinyi arpen iri um amam debeimi pris huniamudok anam henek skulumesh um lo iri. Ariaamam ko heneme kwot eik aria hubo baraen um kohe igok. 19 Aria amam ko huko eik um esheshkupaishi da madae shunahwaram Juda iri, ariaeshudok arpesh ko shububunim eik shugukoruhearia shupruke aria ko she igok rowogin kruse. Ariabihotuh-ahi nyumnah eik ko ta ikitak um shagok irium aria ipe.”

Jems Nani Jon Harig Jisas Um Hakri HutogurDebeimi

(Mak 10:35-45)

20 Aria Sebedi ananik irohukwik kwanamori Jisaskwani okwokwim biom nagamim. Aria okwokkwabuh kwoduk ohrubus agundok Jisas napeumaria kwarigan um numnek okwokwin baraen. 21

Aria Jisas Narigok namudok, “Nyak nyakri marenbaraen?”

Aria okwok kwakrip Jisas namudok, “Nyak tanyukripe adurin atin baraen namudok. Amudokeikim biom nagamim ta hupe hurukum nyak, ananta nupe wobrehah um nyakin yopunyi rogur ariaanan ta nupe wobrehah um nyakin anagagrinrogur, um agundok Iruhin nape debeini um ananisharpesh um.”

22 Jisas nemnek enyudok baraen aria nakripoknamudok, “Ipak douk madae gamo pudukemeshum maresh muguhwos ipak da parig eik-umesh iri.Aria ipak ta wosik um ta putaurume pusah eikindebeinyi amain aria pubroh enyudok koutukwi eikta ibroh enyi aka, uwok?”

Aria Sebedi nagamim hakri namudok, “Ohwakbiohw wosik ko utaurumen um usah enyudokamain aria ubroh enyudok koutukwi.”

23 Aria Jisas nakripam namudok, “Adur atin ipakbiom wosik ta ko pubroh enyudok eikin koutukwium pusah eikin debeinyi amain. Aria enyudok umamiapen ta nyupe wabrehah um eikin yopunyirogur aria wabrehah um eikin anagagrin rogur,enyudok douk madae eikish muguhwos um taiyagwreh ba igraeh ipak um outumeb ba ikripepuwe, uwok. Eshudok shapeyeshi wagiturahos eikin

Yaken nubokadae nagraehesh um armam tahupeyeshi.”

24 Aria amudok amam 10-poreim disaipelhemnek baraen um Jon nani Jems da henekeshumaria amamirub nyirub juwehosirub aturub umamam biom. 25 Aria Jisas nahwari ihim-morimhanaki um anan aria nakripam namudok, “Ipakpadukemesh, eshudok madae shudukemesh umIruhin iri uwe um esheshih aih apa shenekoh umesheshim debeimi. Aria amudok esheshim debeimidodogowim atum um ihish arpesh um ta shigipeshamamin atin baraen um shenek debeinyi mour. 26

Aria douk ahudoki aih ta mare hupe orokohunumipak uwe, uwok. Meini arman nakana nupe debeiniorokohun um ipak, aria anan ta nupe kabi da anannenek mour um ipak iri. 27 Aria meini armannakana niyotu nirik ba nurao debeinyi nyeigur umipak iri, anan ko nupe nubuh atap ba nenek mourmeyoh um ipak. 28 Namudok atin kabi da EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpen iri doukmadae inaki um arpesh ta shenek mour umshutaurum eik uwe, uwok. Eik yanamori yataurumeshesh, aria ikesh eikihw yegenyihw um ta igok ariaitor sabaishi arpesh ikweshihesh um esheshishyoweishi inahos shenekesh iri.”

Jisas Nagabe Biom Nabes Seshuhomi Armam(Mak 10:46-52; Luk 18:35-43)

29 Aria Jisas nani ananim disaipel hakutukukwabur Jeriko ba hunak. Aria sabaishi arpeshshagipeshan shanak. 30 Aria biom nabesseshuhomi hape anagasihum yah. Aria amamhemnek baraen um Jisas douk nagimori yah nanakiaria amam hahwar debeg namudok, “Nyak, Devitananin barhonin, nyak ko nyenek gihaum ohwakbiohw.”

31 Eshesh arpesh shemnek amam biom hahwararia eshesh shakripam debeg um mare hiyagwrehhuhwar aria amudok biom amu hahwar debegabom namudok, “Debeini, nyak Devit Ananinbarhonin, nyak ko nyenek gihaum ohwak biohw.”

32 Aria Jisas neyotu ba nahwari amudok biom arianakri namudok, “Ipak biom pakana eik ta inekmaresh um ipak?”

33 Aria amam biom hakripan namudok, “Debeini,ohwak biohw wakana nyak ta nyupok ohwakisnabes.” 34 Aria Jisas nenek gihaum amam biom arianuwem wis amamis nabes arigas atin aria tasanapok yopus aria ta hatrugun. Aria amam biomhagipesh Jisas hanak.

Jisas Nawish Jerusalem Kabi Douk King Um(Mak 11:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19)

Jisas nani ananim disaipel hanakhuruhuruk um Jerusalem aria amam hanakhatogur wabur Betfage hurukum gani

Olivig mihig. Nagundok aria Jisas neshopok biomdisaipel harik hanak. 2 Anan nakripam namudok,“Punak nabrudok wabur bape barigiri. Aria

MATYU 20:16 36 MATYU 21:2

Page 37: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nagundok ipak biom ta ko putik enen mahin donkishanatogen nyeir maduhw nyani enen nugaen ariapukweshihesh madururuh aria puraesh punam-morim eik. 3 Enen arpen nyerigep um enen baraenum, aria pukripen namudok, ‘Apakin Debeininakriyesh,’ aria anan ko nukweshihesh shanakiarigas atin.”

4 Eshudok eneshenesh shenenek um shuwerehprofet ananin baraen nyatogur adurin atin. Ariabaraen enyudok.

5 “Krip Saionibur debeiburi wabur,‘Tik, ipakin king nanaki um ipak!Anan samokwiyain arpen nanaki netemori enen

mahin donki aria enen nugaen donki nyarannyanaku.’”

6 Aria disaipel hanak henekesh kabi douk Jisasnakripam um. 7 Aria amam harawi donki nyaninugaen. Aria amam hawashak amamih rupehdonkiyeb agab, aria Jisas naprok nato nakih notemagabinyum donki. 8 Sabaishi arpesh shobukesheshih rupeh gani yah. Aria kupaishi shatupokishus sapeyeshi rowogosish nyeiguhw ariasheshubuk yah. 9 Arpesh sharahaen sharik iri ariashagiguk um Jisas iri, amu apa sheyorub shahwardebeg namudok,“Apak manadudareh um Devit ananin barhoninaria matuk ananin nyeigur nyato iruhw.Makri Iruhin wosik ta nunekuman yopunyi anudok

armandouk nanamori Debeini ananin nyeigur iri.Apak makri eshesh shape iruhw heven irishopunek shunadudareh-umanaria shutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto gani

iruhw.”10 Jisas nawish Jerusalem aria ihish arpeshish

mishish shakitak yowiyokuk aria shapeshanasasorim, “Anan amiapen?”

11 Aria eshudok sabaishi arpesh shantorumshagipeshan iri shape shahwar, “Anudok doukprofet Jisas Nasaretepumin, nape gani shokuginahobig Galili iri.”

Jisas Nanak Nawish Narub Um Iruhin AnanitDebeiti Urupat

(Mak 11:15-19; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22)

12 Jisas nanak nawish narub um Iruhin ananitdebeiti urupat aria nehiyah eshudok arpesh doukapa shator eneshenesh aria shanakam enesheneshshakwu utabor iri nagundok. Aria anan nabadiguktebolhos douk shape shadareh utaboreshi ariawagiturahos shapeyeshi shopunek um eshudokdouk shanakam utabor um armiguhw iri. 13 Ariaanan nakrip eshesh namudok, “Iruhin ananik bukdouk baraen nyakri namudok, ‘Eikit urupat douk koshuhwarat um shenek beten-ati urupat.’ Aria ipakdouk penekat tatogur kabi douk amudokhakwuaruh iri hanabeshuk-ati urupat.”

14 Aria Jisas ta nape numun narub um atudokIruhin ananit debeiti urupat aria enesh nabes

seshukeshi shani aiyas yowegas iri shanaki. Esheshshanaki aria nagabeyesh yopish. 15 Aria amamdebeimi pris hani amudok anam henek skulumeshum Iruhin ananin lo iri hatik enyudok aria amamhenek nyigiya um ananin mour aria urkum apahwjuwehosish atish. Umum maresh, amam hatik Jisasdouk nenek enyudok Iruhin atun neneken iri mournyani agundok batowish douk shahwar debegshakri namudok, “Apak manadudareh um Devitananin barhonin aria mohur ananin nyeigur nyatogani iruhw”

16 Namudok aria amam hakrip Jisas namudok,“Nyak nyemnek enyudok baraen shokwishi shapeshahwarumen iri aka, uwok?”

Aria Jisas nakripam namudok, “Eik douk yemnek.Enyudok Iruhin ananin baraen ipak patarihen aka,uwok? Baraen nyakri namudok,‘Nyak Iruhin douk nyohur batowish shanieshudok shawok nyumeb iriaria shatuk nyakin nyeigur nyato iruhw.’”

17 Jisas nakripam enyudok baraen jurug arianakutukuk amam aria natogurum adukiburumwabur, aria nanak nape nagundok um wabur Betanium nishuh abudok wab.

Jisas Neyagwreh Baraen Meyoh Aria EnyudokRowog Fik Yarin(Mak 11:12-14, 20-24)

18 Aria ruwahep wehip Jisas nakitak aria tanatanam um Jerusalem. Napa nanak yah arianemnek nyurub ban. 19 Aria natik enen rowog fiknyeyatu anagas um yah aria nanak huruhuruk-umen. Aria natik madae enep shuruwep pir uwe,uwok. Natik shus atus seir. Anan natik namudokaria nakrip enyudok rowog namudok, “Nyakkweipon mare ta enep shuruwep piren uwe, uwok.”Aria ahudok atuh nyumnah enyudok rowog yarin.

20 Aria amam disaipel hatik namudok aria hakitakyowiyokuk hanaboum roguhw aria amamhanasorigum namudok, “Kakuri umum maresh ariaenyudok rowog fik douk yarin arigas atin?”

21 Aria Jisas nakripam namudok, “Eik yakripepadurin baraen, ipak douk gamo penek bilip um eik,aria ipak mare pur biyep urkwip aria ipak ko wosikpenekesh namudok douk eik yenekesh um enyudokrowog fik um. Aria ipak ta mare penek enyudok atinuwe, uwok. Ipak ta pukrip agudok mihig, ‘Nyakkitak ba kare nyaprok nyubuh gani youg,’ ariaenyudok mugu ko nyutogur kabi da ipak pukri um.22 Aria ipak ta penek bilip um eik ba penek betenaria ihish eneshenesh ipak penek beten umpuraesh iri, eshesh ipak wosik ta ko puraesh.”

Amam Debeimi Pris Harig Jisas Um Omi NyakonDodogowinyi Debeinyi Nyeigur Aria Nenek

Enyudok-morim Mour(Mak 11:27-33; Luk 20:1-8)

23 Aria Jisas natanamori nawish narub um Iruhinananit debeiti urupat aria apa nenek skulum eshesh

MATYU 21:3 37 MATYU 21:23

Page 38: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

arpesh um Iruhin ananin baraen. Aria amamdebeimi pris hani eshesh Juda esheshim debeimihanaki agundok anan napeum aria harigannamudok, “Nyak amiapen nyakripen aria nyukenenyudok big um nyenek eshudok eneshenesh? Ariadouk amiapen nyakripen um wosik aria nyukenenyudok dodog?”

24 Aria Jisas nakripam namudok, “Eik shopunekeik yakana iyarig ipak um enesh muguhwos. Ariaipak ko puwanamume yopinyi baraen um eik ariaeik shopunek ta ikripep um douk amiapen nyakripeba nyeke big um inek enyudok mour. 25 Nubo Jonnenek baptaisumesh iri nenek baptaisumesh um,anan nubo amiapen nyakripan nyukon big banenek enyudok mour? Enyudok mour nyatoguriruhw heven aka, nyatogur abudok amnabisharpesh?”

Amam hemnek namudok aria amam kanakhanitok um baraen hakri namudok, “Apak tamukana, ‘Enyudok mour nyatogur iruhw heven,’aria anan ta norigap namudok, ‘Aria umum mareshba ipak madae penek bilip um anan?’ 26 Aria apakta mukri namudok, ‘Enyudok mour nyatogurabudok amnabish arpesh esheshin mour,’ aria apakta munogugur um ihish arpesh. Umum maresh?Ihishmorim douk shadukemesh namudok Jonnenek baptaisumesh iri anan douk nanahwaramprofet.”

27 Aria amudok debeimi pris hani eshesh Judaesheshim debeimi hakrip Jisas namudok, “Apakmadae mudukemesh uwe, uwok.”

Aria Jisas nakripam namudok, “Eik shopunek eikta mare ikripep um douk amiapen nyakripe nyukebig ba yenek enyudoki mour uwe, uwok.”

Jisas Nakripam Wobuwobren Baraen Um AnanArman Nani Ananim Biom Nugamim

28 Aria Jisas ta nakri namudok, “Aria ipak doukurkwip por mumam um enyudok baraen? Ananarman nabuki biom nugamim. Aria anan nanamashuken aria nakripan namudok. ‘Nya, kare douk banyenek mour wainig nubarig.’ 29 Aria san nuganinnakri namudok, ‘Eik yanoiwos’. Aria nape ba uwok,aria nabo urkum um nakitak nanak nubarig. 30 Ariayaken nanam anudok anan naganin aria nakripanapunin baraen. Aria shokuni nuganin nakrinamudok, ‘Wosik eik ta ko inak’. Aria anudokshokuni naganin madae nanak uwe, uwok. 31 Ariaum amudok biom nugamim, amiapen da nyagipeshyaken-umam ananin baraen?”

Aria amudok debeimi pris hani eshesh Judaesheshim debeimi hakri namudok, “San nuganin.”

Aria Jisas nakripam namudok, “Eik yakripep adurinbaraen, amudok harao takis iri aria oudok weyotuyeh iri armago eshesh ko shurik shuwish umagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshum. 32 Umum maresh? Jon nenek baptaisumesh irinatogurum ipak aria neyabigep yopihi aih um ipak,aria ipak madae penek bilip um anan. Aria amudok

harao takis iri aria oudok weyotu yeh iri armagoeshesh shenek bilip um anan. Enyudok ipak patrin,aria ipak madae penek bilip ba pubukuk yoweishiinahos aria putanam pukon aparuh Iruhin uwe,uwok.”

Jisas Nakripam Wobuwobren Baraen UmYoweimi Armam Henek Mour Wainig Nubarig Iri

(Mak 12:1-12; Luk 20:9-19)

33 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ipak ta shopunekpumnek enen wobuwobrenyi baraen. Anan armannau wain anag nubarig aria naruk narub-umog.Aria numun nubarig anan narok anag bariyaiginuwag um ko sharauri wainip shuruwep. Ariashurakep pubuh agudok nuwag aria shishishepshumawiyep, um shukwunish wainit ihat tutogur.Aria anan narok anap pato potem iruhw iri auropnumun nubarig um arpesh shupeyep um shiyohnubarig. Aria anan nakrip anam armam um huraokontrak aria hupe hiyohuman agudok ananignubarig. Aria anan nanak napeik anaburrougunibur wabur. 34 Aria huruhurukum wainipshuruwep burep, aria neshopok amudok henemanmour iri hunam amudok harao kontrak iri ganiwainig nubarig um hudiman wainip shuruwep. 35

Aria amudok armam harao kontrak um henek mournubarig iri hasuhw amudok henek mour umdebeini iri, aria habo anan hakwu wis aria anan hannagok aria anan hakwuman utabor ba nagok. 36

Aria anudok debeini nagrem nubarig iri taneshopok kupaimi heneman mour iri hanamamudok harao kontrak ba heyoh nubarig iri.Ahudok nyumnah anan neshopok sabaimi henekuhwinyum nubokadae rig neshopokam hanak iri.Aria amudok armam harao kontrak aria hapeheyohoman ananig nubarig iri hakitak henekeshapunih aih um kabi douk nubokadae righenekeshum. 37 Nape ba uwok aria ta nagigukneshopok ananin naganin nanam agudok nubarig.Aria ananim urkum mor namudok, ‘Eik ishopokeikin naganin nunak um aria ta wosik amam tahumnekan.’

38 “Aria amudok henek mour nubarig iri hatigunuganin nanaki aria hanakripam hakri namudok,‘Nagrem wainig nubarig iri ananin nuganin anudokkweipon nugrem ihish eneshenesh ananin yakenananish iri. Ipak yowi mon nugok um agudokananig nubarig aria apak murag.’

39 “Namudok aria hanak hasuwan huwashannatogur adukigum nubarig aria han nagok. 40 AriaJisas narik amudok debeimi Pris hani eshesh Judaesheshim debeimi aria nakri namudok, ‘Aria doukabudok nyutob anudok nagrem nubarig iri nanakiobi nyutob aria ta nenekam mumam amudokhenek mour nubarig iri?’”

41 Aria amudok debeimi hawanam baraen hakrinamudok, “Anan ko nubo Amudok yoweimi armamnom nukom debeiri eriger aria hugok. Aria agudokwainig nubarig anan ko noko kupaimi heyohog. Um

MATYU 21:24 38 MATYU 21:41

Page 39: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

22

abudok nyutob wainip shuruwep burep, ariashudiyep shuko ananep.”

42 Aria Jisas narigam namudok, “Ipak patrinenyudok baraen nyetem Iruhin ananik buk iri aka,uwok? Baraen enyudok nyakri namudok,‘Amudok utom douk harok urupat iri hakana

yoweimi aria huwasham-ukuk iri,douk matogur yopumi marik iri utom dodogeshim

um shurok urupat um,um mushubonim anagasitum urupat.Enyudok douk Debeini atun neneken nyatogur.Neneken apak matrin aria makitak yowiyokukmanadudareh makri enyen doukDebeini atun neneken iri mour.’

43 “Namudok aria eik yakrip ipak, Iruhin ko tanupotik ipak aria mare puwish um agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeum aria tanurao ananish arpesh douk shasuhw ananin baraendodog aria shenekesh um yopihi aih iri aria esheshshunak shuwish um agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh shupeim. [ 44 Aria douk meishiarpesh shugrukuk ba shubuh shetem amudokutom, um ko tukuresh um biyeh aria purukureshukshokugun shokugun. Aria meishi arpesh doukamudok utom mugruki ba mubi mutemesh iri, ariako mushorig eshudok arpesh ba shutogurshenenem kabi douk munyabeg um.]”

45 Aria amam debeimi pris hani Farisi hemnekJisas ananin wobuwobrenyi baraen ariahadukemesh hakri anan douk nakriyen nenyumamam atum. 46 Namudok aria hakri abom umhusuhw Jisas um heneman baraen aria tahanogugur um arpesh. Umum maresh? Esheshshakri Jisas douk anan profet.

Jisas Nakripam Wobuwobren Baraen Um AnagunDebeiguni Worigun Douk Shenekagun Um

Biyesh Shanaraum Um(Luk 14:16-24)

Aria Jisas ta nakri enen kupainyiwobuwobren baraen shopunek umamudok debeimi namudok, 2 “Arpesh

shuwish agundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum heven, douk kabi anan kingnenekeshahi aih um. Ananin naganin nakana nuraoarmatok aria king nenek debeiguni worigun. 3 Atinanan nakrip arpesh um shunaki um agundokshanaraum-oguni worigun. Douk ahudok nyumnahhatogur um shuwok worigun-ahi aria ananneshopok heneman mour iri um hanak hukripeshshanaki. Aria hanak hakripesh ba shanoiwos umshanaki. 4 Aria anan ta neshopok kupaimiheneman mour iri um hunak aria nakripamnamudok, ‘Punak pukrip eshudok nobokuhiyenemesh baraen iri ba shunaki. Pukripeshnamudok, “Pumnek. Eik yenek eikigun worigun ariayagunubuk ba nakus. Eikish ababish kauhos shanishanagoki shokushi kupaishi kauhos apakiganigadae maesh. Ihish eneshenesh iganigadae

shenenek ba shakus. Ipak yowi munam agundokshanaraum-oguni debeiguni worigun.” ’

5 “Hanak hakripesh ba madae shumnekam uwe,uwok. Eshesh shakitak shanam esheshin mour.Anan nanam nubarig. Anan nanak nenek mourumananis bisnis. 6 Aria eshudok enesh shakitakshasuhw amudok heneman mour king iri shamirihwairoh shenekam abraenyim atum aria hagok.7 Namudok ba king ananibur nyibur juwehosiburatubur, aria neshopok ananim soldia hanak haboeshudok douk shabo ananim hagok iri. Haeshshagok aria howehumesh esheshibur waburhanubur heyatabur.

8 “Aria king nahwar amudok anam henemanmour iri hanaki ba nakripam namudok, ‘Agundokeikigun worigun yenekagun um eikin nuganinnurao armatok um douk nenenek nakus. Ariaarpesh yenemesh baraen um shunaki iri, esheshyoweishi arpesh aria madae shunaki uwe, uwok. 9

Namudok aria douk atin ipak punam sabaihidebeihi yeh aria putorumori ihish arpesh ipakputrishi. Aria ipak pukripesh aria puraesh punakium agundok worigun.’ 10 Anan nakri namudok, ariaamudok heneman nour iri hakitak hagim yehhanak. Amam hanak aria hakrip sabaishi baharaesh hanaki. Enesh yopishi enesh yoweishi.Haraeshi aria atudok debeiti urupat douk shenekworigun um eshudok biyesh shanaraum iri amushunukit.

11 “Douk shape aria king nanak nawishumnutrish. Nawish aria natik anan arman douk madaenurei yopuhi rupah douk shanoginohw-ahi umagnudok douk arpesh shanaraum um uwe, uwok.12 Aria king narigan namudok, ‘Arpen, umummaresh? Aria nyak madae nyerei yopuhi rupah banyanak nyawishi agundok? Anan douk baraenwokan mumukin aria nape.’

13 “Aria king nakrip amudok heneman mour irinamudok, ‘Ipak puweshik anudok ananish roguhwaiyas aria puwashan nutogur aduk ba nupearukwutigunum. Nutogur nupe um arukwutigun-ibur wabur arpesh shape shureh ba sharpoguresheshiruh naruh shuwegoruh ba shemnek debeirieriger um.’”

14 Aria Jisas nakripam, “Ipak pumnek. Iruhinnadukemesh um nuhwari sabaishi arpesh arianagraeh atin atin meyoh shupe shuni anan.”

Anam Armam Harig Jisas Um Shenek Takis UmEshesh Rom Esheshin Debeini Gavman Sisar

(Mak 2:13-17; Luk 20:20-26)

15 Amam Farisi hanak anabik aria heyagwrehhabo baraen um hakri hunek rohw husarigan enenbaraen, ba hurim yeh um heneman kwot Jisas.Amam hakana hukwiraeh hugiyagim Jisas umniyagwreh enen nyaunyatograri baraen um ariaamam Farisi ta heneman baraen Jisas um anankanak ananin baraen. 16 Amam heshopok amamimdisaipel hani Herot ananim armam hanam Jisas aria

MATYU 21:42 39 MATYU 22:16

Page 40: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

hakripan namudok, “Tisa, apak madukemesh, nyaknyeyagwreh adurin baraen iri. Um enyudok adurinbaraen atin nyak douk apa nyenek skulum arpeshum Iruhin ananih yopihi aih. Nyak madaenyunogugur enen arpen uwe, uwok. Nyaknyeyagwreh apunin baraen um ihish arpesh,eshudok debeishi nyeiguhw shapeyeshi arianyeiguhw wokeshi shopunek. 17 Namudok arianyak kripap. Nyak douk ta nyukri mumam? Enyudokdouk wosik um apak ta mukon takis um debeinigavman Sisar aka, uwok?”

18 Jisas nadukemeshum amamip yoweipi urkwippor ehi aih aria nakri namudok, “Ipak pagiyagigiarmam, ipak pakana pugiyagim eik um maresh? 19

Ipak ta puyabige anam utom ipak pator takis omi.”Aria amam harawi anam utom um anan. 20 Aria

Jisas narigam namudok, “Arudok aborir ariaenyudok nyeigur omiapenyish?”

21 Aria amam hakana, “Debeini gavman Sisarananish.”

Aria Jisas nakripam namudok, “Eneshenesh Sisarananish ipak puko ananesh, aria eneshenesh Iruhinananish ipak puko Iruhinesh.”

22 Amam hemnek enyudok baraen, hakitakyowiyokuk aria hakutukuk anan ba hanak.

Amam Sadyusi Harig Jisas Um Agundok ShagokIri Ta Shukitak Um

(Mak 12:13-17; Luk 20:27-40)

23 Ahudok atuh nyumnah amam Sadyusi doukapa hakri um shagokiri kweipon mare ta shukitakuwe iri, hanaki agundok Jisas napeum. Aria harigJisas namudok, 24 “Tisa, Iruhin ananin lo seiwoknako Moses iri nyakri namudok, ‘Douk anan armanbatowish uwok ba nugok, aria ananin waninnuwaur ananik irohukwik ba kubuki batowish, umashuken ananip awirop um ta mare diwarihuk iyoh.’25 Seiwok anap awirop amakek yaken shabuki7-poreim nagamim hape orokohun um apak.Ashuken nurao onok armatok um ananik irohukwikba madae nubuki enesh batowish uwe, uwok, arianagok. Namudok aria wanin ta nuwaurashukekuman. 26 Aria wanin shopunek madaenubuki enesh batowish uwe aria anan shopuneknagok. Aria rabinari um ashukenyim biomshopunek nagok, okwudok ashukek kwaur ihim-morim owarhim arigaha kwaur nagiguki shopunek.27 Ihim-morim amudok 7-poreim nugamim hagokaria bagiguki nyutob okwok shopunek kwagok. 28

Aria nyak kripap. Kweiponib nyutob arpesh shagokiri ko ta shukitak um, okwudok armatok kweiponkupeim kurao meinari arman um okwokwinraminen um amudok 7-poreim armam? Nyaknyadukemesh, ihim-morim seiwok haraokumamamik irohukwik.”

29 Aria Jisas nakripam namudok, “Ipak madaepudukemesh um Iruhin ananin baraen douknyetem ananik buk iri uwe, uwok. Aria ipakshopunek madae pudukemesh um enyudok

dodogowinyi dodog Iruhin ananinyi uwe, uwok.Namudok aria ipak peyagwreh nyau-nyatograriyoweinyi baraen. 30 Kweipon eshudok arpeshshagok iri ta shukitakum, eshudok arpesh kweiponmare ta shanaraum uwe, uwok. Eshesh kweiponshupe kabi da enselahos shape iruhibur waburheven. 31 Aria um enyudok baraen douk arpeshshagok ba shakitak um, eik yakana iyorik ipak. Ipakseiwok madae putarih Iruhin nakripep-enyi baraenum ipak aka, uwok? Anan nakri namudok, 32 ‘EikAbraham nani Aisak nani Jakob henek lotu um eikiri, eik amamin Iruhin.’ Enyudok baraen nyakriIruhin anan douk madae shagok iri esheshin Iruhinuwe, uwok. Anan douk arpesh shape iri esheshshenek lotuman iri.” 33 Eshesh arpesh shemnekenyudok baraen, aria shakitak yowiyokuk umananin baraen.

Iruhin Ananin Nyarik Iri Lo(Mak 12:28-31; Luk 10:25-28)

34 Douk amam Farisi hemnek um Jisasnabeyomuk baraen amam Sadyusi aria amamhantorum hanamori anan. 35 Anan nadukemeshum Iruhin ananin lo nape orokohun um amudok.Anan nakana nukwiraeh nugiyagim Jisas umniyagwreh enen baraen madae yopunyi uwe arianarigan namudok. 36 “Tisa, meinyi lo douk nyarik irium ihin Iruhin ananin lo aria nyenek uhwin um ihinkupainyi lo?”

37 Aria Jisas nakripan namudok, “‘Ipak ko pukripunuwasham Iruhin, apakin Debeini. Ipak ko gamopukri punuwasham anan adur atin um ipakimshunukim urkum aria ipakin shunukin mishin ariaum ipakinyum shunukinyum tinytin um punasuhwdodog pukri anan atun.’ 38 Enyudok lo enyendebeinyi aria dodogowin nyarikum ihin lo. 39 Ariaenen lo nyagipesh enyudok lo enyen douk atatahinum enyudok nyarik iri lo. Enyudok lo nyakrinamudok, ‘Ipak ko pukri punuwasham meishiarpesh douk shape huruk um ipak iri kabi da ipakpakri punuwasham ipak kanak morim um.’ 40

Enyudok biyen lo douk mamokin aria baugenyumihin kupainyi baraenyum Iruhin ananin lo ariashopunek ihin baraen um amam profethenyemaguk iri.”

Jisas Narik Amam Farisi Um Anudok Arman Krais(Mak 12:35-37; Luk 20:41-44)

41 Amam Farisi hantorum hape atugun, aria Jisasnarigam namudok, 42 “Ipakip urkwip por mumamum anudok arman Krais Iruhin nagraehanneshopokan nanaki iri? Anan douk amiapenyinbarhonin?”

Aria amam Farisi hakripan, “Anan douk Devitananin barhonin.”

43 Aria Jisas narigam namudok, “Namudok ariaumum maresh aria Iruhin ananin Mishin seiwoknyakon urkum Devit aria anan nahwar anudok

MATYU 22:17 40 MATYU 22:43

Page 41: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

23

arman ‘Debeini?’ Umum maresh? Devit seiwoknakri,

44 ‘Debeini nakrip eikin Debeini namudok,“Nyak hagipe agundok ehahum eikin yopunyi

rogurarigaha eik ko ta ibo nyakim horimhubuh atap um nyak ba iyoh.” ’

45 Ipak putik. Devit douk nahwar anudok armanKrais nakri, eikin Debeini. Namudok aria umummaresh ba Krais anan da Devit ananin barhonin?”

46 Aria madae ananum amudok armam ta wosiknuwanam baraen ba nukrip Jisas uwe, uwok. Ariaum ahudok nyumnah aria hagiguki nyumneh,amam hanogugurum horik Jisas um eneshmuguhwos shopunek uwe, uwok.

Jisas Nakripesh Dodogowinyi Baraen Um MareShigipesh Amam Farisi Hani Amam Henek

Skulumesh Um Lo Iri Henekehi Yoweihi Aih(Mak 12:38-39; Luk 11:43, 46, 20:45-46)

Aria Jisas nape nakrip eshudok worobaishiarpesh shani ananim disaipel. 2 Anannakri namudok, “Amam Farisi hani amudok

henek skulumesh um Iruhin ananin lo iri, hapedebeimi henek skulumesh kabi seiwok Moses napeDebeini aria nenekesh um. 3 Namudok aria ihinbaraen amam hakripepenyi, ipak ko pumnek ariapigipeshen. Aria ehudok yoweihi aih amam apahenekehi, ehudoki aih ipak mare pigipesheh uwe,uwok. Amam hakripesh um Iruhin ananin lo ariaamam madae ta hugipeshen uwe, uwok. 4 Amamhakrip ipak um pigipesh dodogowinyi lo kabi daamaenyigwi unug hagwem ipakibus agabus, ariaipak penek debeinyi mour um apa pusah agwudokunug. Aria amam madae ta hutaurum ipak bapusah enyudok dodogowinyi lo uwe, uwok.

5 “Ihish eneshenesh amam henekeshi, amamhenekesh um arpesh ta shutrum aria shukam big.Amam douk henek shaginohw-oguni bokisigun ariahaweshikogun nape amamigos yomogos ariaroguhw. Aria amamih rupeh henekehi apubusih umrouhi hatogur heiruk. 6 Shenek debeiguni worigunum amam hakana hunak hupe wagiturahos shutaoyopugunum um gani debeimi atum hapeim. EsheshJuda shape sheneyagwreh baraeny-ogwi urusagshopuk amam hakana hunak hupe yopishiwagiturahos shape sharik iri. 7 Amam hakri abomum arpesh shukripam shenekumam yopihinyumnegwih, wabigegwis aria ruwahegwis ganishantorum um agegwiruhum, aria amam hakriabom um arpesh shuhwaram ‘Debeini Tisa.’

8 “Aria arpesh douk mare ta shuhwarep ‘DebeiniTisa’ uwe, uwok. Atun arag arman anan douk ipakinDebeini Tisa aria ipak ihipmorim douk papeashuken anin. 9 Aria douk atap agudok nahobigipak ta mare puhwar anan arman ipakin yaken uwe,uwok. Atun arag arman nanahwaram ipakin yakeniri douk nape heven iri. 10 Aria douk mare tashuhwarep ‘Debeimi’ uwe, uwok. Ipak douk puhwar

atun arag Debeini, eik douk Krais anudok armanIruhin nagraehe aria neshopoke um yanaki iri. 11

Meishi arpesh douk shukri shupe ipakish debeishi,eshesh ta shupe shunek mourum ipak meyoh. 12

Meishi arpesh shakana shuto debeishi abom irieshesh shubuh atap iri. Meishi arpesh madaeshuhur esheshish nyeiguhw shuto iruhw iri, esheshta shunahwaram debeishi arpesh.”

Jisas Nakrip Amam Farisi Hani Amam HenekSkulumeshum Iruhin Ananin Lo Iri Um Yoweihi

Aih Amam Henekeh Iri(Mak 12:40; Luk 11:39-52, 20:47)

13 Aria Jisas ta shopunek nakri namudok, “Eikyakri giha abom um ipak penek skulumesh um lo iriaria ipak Farisi. Aria ipak ko pupe yoweihi aihum.Umum maresh, ipak peyagwreh biyog nukwatog iri.Umum maresh? Ipak padukemesh um putapokwitogum arpesh shakana shuwish aburdok waburum Iruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum heven. Umum maresh? Ipak kanakshopunek ta mare puwish uwe, uwok. Aria kadak baarpesh shakana shuwishum aria ipak punakputapumesh yah eshesh kabi da putapok witog umesheshis nabes yomogos um.

15 “Eik yakri giha abom um ipak penek skulumeshum lo iri aria ipak Farisi. Aria ipak ko pupe yoweihiaihum. Umum maresh? Ipak peyagwreh biyognukwatog iri. Ipak panak parahaen ihigunum yougaria amnab umum pakana penek atun arman umnutogur ipakin disaipel. Aria abudok nyutob ananko nutogur disaipel ba jurug, aria ipak kanakpabirak namudok aria anan nenek uhwin um ipakum nenek yoweyoweihi aih. Aria ipak penekan ariapushopokan um ta nunam yoweiburi wabur helkabi da ipak kanakmorim.

16 “Eik yakri giha abom um ipak Farisi nabesseshuhep iri pakana piyabik yehum kupaishi, ariaipak ko pupe yoweihi aih um. Umum maresh? Ipakpakri namudok, ‘Enen arpen nyukri um Iruhinananit urupat aria nyukana adur iruhw um nyunekenesh muguhwos, aria ta mare nyunekesh um daenyen nyakrium. Aria douk enen arpen nyukri umgol rakus Iruhin ananit urupat aria nyukri aduriruhw, aria enyudok arpen ta nyenekesh kabi danyakrium.’ 17 Ipak pagugaki aria nabes seshuhepi,maresh eneshenesh douk yopishi sharikiri umIruhin ananis nabes? Gol douk yopuri aria rarik iriaka? Iruhin ananit urupat douk yoputi ba tarik iri?Ipak padukemesh, Iruhin ananit urupat atut douktenek gol ratogur Iruhin ananish muguhwos. 18

Aria shopunek ipak pakri namudok, ‘Douk meinyiarpen nyukri alta aria nyukri adur iruhw um nyunekenesh muguhwos, enyudok douk baraen meyoh.Aria douk nyukri ofa nyutem iruhw alta iri arianyukri adur iruhw, aria enyen ta nyenekesh kabidouk nyakrium.’ 19 Ipak nabes seshuhep iri, mareshmuguhwos douk yopishi ba sharik iri um Iruhin?Ofa douk yopunyi nyarik iri um Iruhin aka? Alta

MATYU 22:44 41 MATYU 23:19

Page 42: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

douk yopunyi nyarik iri um Iruhin ananis nabesaka? Enyudok alta douk nyenek enyudok ofanyatogur Iruhin ananish muguhwos. Aria enyudokalta nyeshagrakuk ofa. 20 Namudok aria meinyiarpen nyukri alta aria nyakana adur iruhw, enyendodogeshinyum enyenyin baraenyum alta nyaniihishmorim eneshenesh shetem iruhinyum iri. 21

Aria meinyi arpen nyakri Iruhin ananit urupat iriaria nyukri adur iruhw um nyunek eneshmuguhwos, enyen dodogeshinyum enyenyinbaraenyum Iruhin ananit urupat aria Iruhin anankanak shopunek, nape atudok urupat iri. 22 Ariameinyi arpen nyukri heven iri aria nyukri adur iruhwum enyen dodogeshinyum enyenyin baraenyumIruhin ananin yopunyi wagitur aria anan kanaknapeyenyi enyudok wagitur iri.

23 “Eik yakri gihaum ipak douk penek skulumeshum Iruhin ananin lo iri aria ipak Farisi. Aria Ipak kopupe yoweihi aihum. Umum maresh? Ipakpeyagwreh biyog nukwatog iri. Ihig shokugi apigeneshenesh nubarigish ipak pasiyaeshum10-poreigunum aria pukon anabikum Iruhin. Ariadouk urkum moshukep-ukukum ihin debeinyibaraenyum Iruhin ananin lo, kabi da yopuhi aih um,urkwip purum arpesh aria punek gihaum arpeshum aria punek bilipum Iruhin ananin baraen ariapigipeshen. Douk ipak ta dodogeshipum pigipeshenyudok baraenyum debeinyi lo, aria ipak mare taurkwip pukepukuk um nyanyudok enen umshokugi apig enesheneshin lo shopunek uwe,uwok. 24 Ipak nabes seshuhep iri pakana piyabikarpesh um yah, ipak kabi da arpen nyushakamshokuri eshur ror enyenyik yabik, aria enyennyatukor nyawashorukuk. Aria enyen madae nyutikdebeinyi mahin Iruhin nakri um mare shunyoh irikamel douk nyor yabikum, aria enyen nyahurigyabik nyakutuguk.

25 “Eik yakri giha abom um ipak douk penekskulumeshum Iruhin ananin lo iri aria ipak Farisi.Ipak ko pupe yoweihi aihum. Um maresh? Ipakpeyagwreh biyog nukwatog iri. Ipak gamo pakrupadukisum kas sani yaureruh, aria ipakih yoweihi aihhape numuniruhum. Ahudok aih douk namudok,ipak penek nyigiya um kupaishi esheshishmuguhwos aria ipak pakwuaruh-umesh. Umummaresh? Ipakip urkwip douk porum ipak kanak atin.26 Ipak Farisi da nabes seshuhep iri. Sagomatinipak pukrup numunipum kap, aria ta adukipumshopunek ta bogrop.

27 “Eik yakri giha abom um ipak douk penekskulumeshum Iruhin ananin lo iri aria ipak Farisi.Ipak ko pupe yoweihi aihum. Umum maresh? Ipakpeyagwreh biyog nukwatog iri. Ipak douk kabiwonugwegwiruh eshesh showatomoruh shakwushigorihwiti beit. Adukihwum wonugwehwyopuhwum shutruh, aria numun shagoki esheshishbishiguh aria ihishmorim goutukwishi enesheneshshor. 28 Ipak shopunek pape namudok atin. Arpeshshatik ipakiruh yegeshiweruh, aria shakana ipakdouk yopishi arpesh. Aria amu uwok. Numunum

ipak douk shunikipum agundok peyagwreh biyognukwatog um aria agundok pabrig Iruhin ananin loum.”

29 Aria Jisas ta nakri namudok, “Eik yakri gihaabom um ipak douk penek skulumeshum lo iri ariaipak Farisi. Ipak ko ta pupe yoweihi aihum. Umummaresh? Ipak peyagwreh biyog nukwatog iri. Ipakpenek yopuruhi wonugwegwiruh um amam profet,aria ipak paginohw-oruh um eshesh yopishi shagokiri arpesh. 30 Aria ipak pakri namudok, ‘Nuboseiwokum babenomi hapeyobi nyutob um, ariaapak ta mare mutaurum esheshum shubo amamprofet hugok uwe, uwok.’ 31 Um enyudok ipakinbaraen ipak kanak powereh agundok ipakpatoguromi yamehem seiwok habo amam profethagok iri um. 32 Ipak mare pigiyagig penekeshnamudok ipak douk yopishi arpesh uwe, uwok. Ipakkare, ba punekesh ahudoki yoweihi aih kabi daipakim yamehem seiwok henekeshum aria piyatakipakim yamehem amamih yoweihi aih! 33 Ipak kabida yoweiguhwi yuguhw um. Iruhin ko nenemepbaraen ipak aria ipak ko punam hel, ehudokyoweihi nyih ta ipak puruwok um yah wokumep.

34 “Namudok aria ipak pemnek! Eik koishopokugu amam profet aria yopumi urkummorom iri anam here yopumi urkum iri aria amamhadukemesh um Iruhin ananin lo iri hunamaguipak. Namudok aria ipak ta pubo anam hugok,pupruk anam aria penek nyilim anam hir rowoginkruse aria pupruk anam numun ipak Juda papepeyagwreh-ogwi urusag. Aria ipak ta apapuhiyahamum ipakirub warub aria amam tahuruwok hanam kupairubi warub. 35 Namudok ariaIruhin ko ta nunekep pusah debeinyi amain umagundok pabo ihim-morim yopumi armam hagokum. Amam seiwok hape abudok amnab iri, enyudokdebeinyi amain kweipon nyupe ipak atin. Enesharpesh seiwok shabo sabaishi yopishi arpeshshagok iri douk parik pabo Abel nagok arigahashabo Sakaraia, Berekia ananin batowin, anan doukanudok arman ipak seiwok pan nagok orokohunumIruhin ananit urupat aria um alta. 36 Eik yakripepadurin baraen ipak, enyudok yoweinyi poe tanyutogurum ehudok yoweihi aih, ahudok kohutogrum eshudok arpesh douk shape agudoknahobig abudok nyutob iri.”

Jisas Nenek Gihaum Arpesh Shape Jerusalem Iri(Luk 13:34-35, 19:41-44)

37 Jisas natik wabur Jerusalem aria nakrinamudok, “O ipak arpesh pape Jerusalem iri, seiwokipak apa pabo amam profet hagok. Armam Iruhinneshopokam haraumepari ananin baraen iri, ipakdouk shopunek pakwu-umam utabor pam hagok.Worobaihi atih nyumneh eik yakri iraepari ariaishigorip kabi anat mamokit owot tarauri nugaggwanaki atugun aria teshigorug atatishkapraigiyohos um. Aria ipak pakri amu uwok umeik. 38 Aria douk pumnek! Douk ipakibur wabur ko

MATYU 23:20 42 MATYU 23:38

Page 43: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

24

bunanukuk buniyatakuk aria mare ta enesh arpeshshupe abrudok wabur uwe, uwok. 39 Eik yakrip ipakadurin baraen namudok, ipak ko mare ta putik eikshopunek, arigaha kweipon abudok nyutobbutogurum ba ipak ko pukri, ‘Apak makri Iruhinnunekuman yopishium anudok arman douknanakmorim Iruhin ananin nyeigur iri.’”

Jisas Nakripesh Um Horim Hanaki HununuIruhin Ananit Debeiti Urupat

(Mak 13:1-2; Luk 21:5-6)

Jisas nakutukuk Iruhin ananit debeitiurupat natogur nanak, aria ananimdisaipel hanamori anan. Amam hakana

hiyabiganum Iruhin ananit debeiti urupat tuniyopugwi urusag gweyotu huruhuruk iri. 2 Aria anannakripam enyudok baraen. “Ipak patik agwudokyopugwi urusag? Eik yakripep adurin atinyi baraen,horim ko hanaki hubrigat aria hununut aria ta marehukuna huhur anam utom ba humem anamkupaimi utom ba ta utabor butao uwe, uwok. Ihiborutabor ko shruworubor bututu biniyatak tupri tuprobunak atum atum bubuh bukus bunak amnab.”

Jisas Nakripesh Um Anab Nyutob SabainyiAmain Kweipon Nyutogur

(Mak 13:3-13; Luk 21:7-19)

3 Jisas nakih nape ahwudok yoduhw Oliv, ariaamam disaipel atum hanamori anan aria harigannamudok, “Nyak kripap, meibi nyutob eshudokeneshenesh iganigadae nyakripapeshi koshutogur? Maren kak ko nyurik nyutogur aria apakta mudukemesh, nyak ko nyutanamori aria abudokamnab ko butuhukuk?”

4 Aria Jisas nutanam nakripam namudok, “Ipak kopudukemesh atin. Ta enesh arpesh shunakishugiyagimep. 5 Umum maresh? Sabaishi kweiponshunaki shukri eikin nyeigur aria shukana, ‘Eikkanak Eik Krais Anudok Arman Iruhin seiwoknagraehe neshopoke yanaki iri.’ Aria shugiyagimsabaishi arpesh ba shunak shuwishuk. 6 Ipak kopumnek debeihwi wanohwin gaha huruk atin ariaipak ta pumnek baraenyum debeihwi wanohw kohwutogur rougunum. Aria ipak ko pudukemesh.Aria ipak mare pukitak yowiyokuk uwe, uwok.Eshudok eneshenesh ko shutogur, aria abudokbagiguki nyutobum amnab ko butuhuk um ta marebutogur arigas uwe, uwok. 7 Aria eshesh anagnahobig ko shukitak shini enesh kupaigi nahobigshurpak. Anan king nini ananishi ko shukitak shunikupaini king nini ananishi shupe shurpak. Ariaanarub warub ko debeirubi nyurub besh aria enyikko kwutuk. 8 Enyudok ihinyumorim nyarik iri amainkwo nyutogurum kabi da onok armatokkwonomnek rarig iri erigerum kwubanuh ba kubukibatowin um.

9 “Abudok nyutob eshesh ko shurao ipakumshukep eriger aria shukep amaenyibi aria sheppugok. Aria ihish arpesh esheshish nyirub aparuh

ko yowesh um ipak. Umum maresh? Ipak doukeikipari aria eikin nyeigur nyapeum ipak. 10 Aria umabudok nyutob sabaishi arpesh shenek bilipum eikiri ko shunahuhao eik aria shubukuk esheshin bilipum eik. Aria eshesh ko shunahwaram horikhorinum eshesh kanak aria shunarao eshesh kanakum horik horin um shenenem baraen aria sheshshugok. 11 Worobaimi henek rohw aria hagiyagigiri profet ko hutogur henek rohw hugiyagimworobaishi arpesh aria ko shigipesham. 12 Yoweihiaihish inahos ko shutogur dedebesh atish.Namudok aria sabaishi arpesh ko shukutukukahudoki aih um shukri shunuwasham kupaishiarpesh kabi da eshesh shakri shunuwasham esheshkanakmorim. 13 Umum maresh? Eshudok doukshugipesh eik atish arigaha shugok iri, esheshIruhin ko ta nuraesh shutanamori shupe wosik atin.14 Aria eshesh ta shukripesh Iruhin ananin yopinyibaraenyum arpesh shuwish agundok anan napeDebeini um ananish arpesh um douk ko shanakshukripesh enyudok baraenyum ihirub warubabudok amnab um, ihish arpesh um shemnek bashutuh iyoh, aria ahudok yoweihi hugigukinyumnah ta ko hutogur.”

Jisas Nakripesh Um Anab Yoweibi Nyutob KoButogur Iri

(Mak 13:14-23; Luk 21:20-24)

15 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ipak ko putikenyudok yoweinyi mugu abom iri, seiwok profetDaniel nakriyenyi, enyudok mugu ta nyutogurnumun Iruhin ananit debeiti urupat. Aria nyununutba arpesh mare ta shuntorum shanaki shuwishuwe, uwok. Eshesh ta shukuna yoweishi inahosshapeyoti urupat. Meishi arpesh shutarih enyudokbaraen iri, eshesh ko gamo shudukemesh atin.” 16

Aria Jisas nakripam namudok, “Abudok nyutobarpesh shape agudok Judiaig shokugi nahobigeshesh ko shuruwok shunak gani yodururuh-igunum. 17 Meinyi arpen nyetem iruhw urupat iri,ta nyubuh atap um, enyen ko mare urkum murumnyuhur enyenyish eneshenesh shakus numunumurupat iri uwe, uwok. 18 Aria meinyi arpen nyetunubarig iri, enyen ko mare nyutanam urupatumnyuhur enyenyih rouhi rupah uwe, uwok. 19

Debeinyi gihaum wanarahaenyi armago ariaarmago apa wokesh nyumeb shokwishi batowish irium abudok yoweibi nyutob. 20 Ipak ko penek betenba ta mare puruwok um nyumanugasibi nyutobaka, um ahudok nyumnah Sabat uwe, uwok. Anahkupaihi akure, ta wosik. 21 Eik yakripepum tapuruwok. Umum maresh, abudok nyutob debeinyiamain abom ko nyutogur. Sagomatin Iruhinnakwaram agudok nahobig um arigaha douk,namudokinyi amain madae nyutogur uwe, uwok.Aria kweipon babi bagiguki nyutob shopunek komare enyudoki amain ko ta nyutogur shopunekuwe, uwok. 22 Seiwok Iruhin mare nukri banurupok nyutob banob um enyudok debeinyi

MATYU 23:39 43 MATYU 24:22

Page 44: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

amain nyutogur akure, ihish arpesh ko shugokshutuh. Aria ba uwok, ananim urkum morumananishi ihish arpesh anan kanak nagraeheshi.Namudok aria anan ta narupoki abudok yoweibiamaenyib nyutob babuhi banab atub.

23 “Um abudok nyutob, meishi arpesh ko shukripipak, ‘Ipak putik. Anudok arman Krais,’ douk Iruhinnagraehan aria neshopokan nanaki iri douk anudokaka, shukripep shukri, ‘Nani nape ganik,’ aria ipakmare penek bilipumesh uwe, uwok. 24 Umummaresh? Aria anam henek rohw hagiyagigi iriarmam ko hunaki hukri namudok, ‘Eik anudokarman Iruhin nagraehe iri aria neshopokeyanakium iri’ aka, ‘Eik shopunek douk anan profet.’Aria amam ko henek debeinyi Iruhin atun nenekeniri mour aria henek enen kak nyutogur. Esheshshakana shenek rohw shigiyagim ihish arpesh, ariaeshesh ta wosik um aria eshesh shakana shenekrohw shigiyagimum arpesh Iruhin douknagraeheshum ananish iri. Aria namudok ta uwok.25 Ipak pumnek. Eik riguk yakripep jurugumeshudok eneshenesh ko shutogur.

26 “Namudok aria meishi arpesh ko shukripep,‘Ipak putik, Krais nani nape gani wehigunum arpeshuwok um,’ aria ipak mare pumnekesh ba punakuwe, uwok. Aka meishi arpesh shunaki ba shukri,‘Anudok nanabeshuk nape numun atudok urupat,’aria ipak mare punek bilipumesh uwe, uwok. 27

Umum maresh? Ipak padukemesh um utagbrereyarogum, aria atudok lait tatogurum aunnakihmorim aria brereyarat tanak gani aunnabuhum. Namudok aria Eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri ta inekesh namudokatinyum abudok nyutob eik ko inamorim aria ihisharpesh ko shutiwe atin. 28 Agundok arpesh shagokshakusum, kumub ko bunaki bunahweh enyudokarpen nyagoki.”

Enyudok Ihinyumorim Amain NyutogurNyuneyatakuk Aria Jisas Ko Nutanamori

(Mak 13:24-27; Luk 21:25-28)

29 Aria shopunek Jisas ta nakri namudok, “Abudokyoweibi nyutobum enyudok amain um arpeshshemnek debeiri eriger um nyunak nyutuhuk, ariaarigas atin‘Nyumnahin aun nutogur wabin,aria wabin aun ta mare wanyukehin ta arukwutihinaria unib weir utagi ta utotobure ugruki,aria ihish dodogeshishi eneshenesh sheir utag iriko mare shir atugun uwe, uwok.Eshesh ko shunonug shunak shunaki.’

30 “Um abudok nyutob Eik Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri ko itogur gani iruhw utagaria ihismorim awirosish arpesh shape abudokamnab iri ko shureh. Aria eshesh ko shutik EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpen iri ta itemiruhigum hevenig utag aria ibuhi ini eikin dodogaria eikit dodogowiti lait. 31 Aria oruhw kohwunahwapur debeg abom aria eik ko ishopok

eikish enselahos shunak um shutorumori ihisharpesh eik seiwok yagrahaeshum eik kanak iri.Eshesh enselahos ko shutormori arpesh ihigunmorium agudok nahobig aria anagasum agudoknahobig aria sharaesh shanaki um eik.”

Ipak Ko Purao Saki Um Enyudok Rowog Fik UmPudukem Nyutob Eik Inamori

(Mak 13:28-31; Luk 21:29-33)

32 Aria Jisas ta nakri shopunek namudok, “Ipak kopurao yopinyi saki um enyudok rowog fik ariapudukemeshum. Abudok nyutob butogurum ariarowogish nyeiguhw ko shunareh shurpaki namusishus, aria ipak pudukemeshum yopubi wahibnyutob bakana ko butogur. 33 Namudok atin,abudok nyutob ipak putik eshudok ihisheneshenesh riguk yakripep-umeshi shutogur bajurug aria ipak ko pudukemesh um, Eik AnudokArman yatogur adurinyi arpen iri eikib nyutobbanaki huruhuruk jurug aria bapeimori wit. 34 Eikyakripep adurin baraen, eshudok arpesh doukshape abudok nyutob iri, enesh ta mare shurikshugok uwe, aria eshudok ihish eneshenesh tashutogur. 35 Utag gani agudok nahobig ko tashutuh, aria eikin baraen ta mare nyutuh uwe,uwok.”

Madae Enesh Arpesh Shudukem AhudokNyumnah Aria Nyutob Eshudok Eneshenesh Ko

Shutogur Um(Mak 13:32-37; Luk 17:26-30, 34-36)

36 Aria Jisas ta nakri shopunek namudok, “Madaeenesh arpesh shudukem ahudok nyumnah eik ko tainaki aria eshudok eneshenesh ko shutogurumuwe, uwok. Eshesh enselahos shape heven irimadae shudukemesh uwe, uwok. Aria Eik IruhinNuganin shopunek madae idukemesh uwe, uwok.Eikin Yaken atun arag nadukemesh. 37

Namudokehi aih eshesh seiwok shenekehi um Noaananib nyutobum, eshesh ko shenek ahudokatatahih aih atih shupe abudok nyutob aria EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpen iri koitanamori. 38 Seiwok abudok nyutob doukdebeibusi worubus madae sutogurum uwe, esheshapa shenek irugis worigun shashoh, shawok abar,aria arpesh apa shanaraum, arigaha ahudoknyumnah Noa nawish korohukahi hatogur. 39

Eshesh madae shudukemesh um enyudok amainko nyutogur-umeshum uwe, uwok. Aria esheshshape namudok atin arigaha abusdok debeibusiworubus satogur sabo ihishmorim arpesh shagokshatuh. Aria douk ko atatahih atih aih ko hutogrumabudok nyutob Eik Anudok Arman yatogur adurinyiarpen iri ko itanamorium. 40 Abudok nyutob biomarmam ko hiyotu nubarig aria Iruhin ko nuraoanan, aria nukutukuk anan nupeiguk. 41 Bioarmago ko apa unek plauain rehinyum unek bretupe, aria Iruhin ko nurao onok aria nukutukuk onokkupeiguk.

MATYU 24:23 44 MATYU 24:41

Page 45: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

25

42 “Namudok aria ipak ko pudukemesh atin ariaputrugun pupe. Ipak madae pudukemesh ummarah nyumnah ipakin Debeini ko nutanamori um.43 Ipak ko gamo pudukemesh um enyudok baraennamudok. Douk nubo anan urupatinarinudukemesh um marab nyutobum wabnakwuaruhi arman ko nunaki, aria urupatinari ananko niyoh urupat nupe aria ta mare nukutukukurupat aria nakwuaruh iri ta nanaki nubrig urupataria nuwish numunitum uwe, uwok. 44 Aria ipaknamudok atin ko pudukemesh atin ba pupepubeime. Umum maresh, Eik Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri ko inaki anob nyutobipakip urkwip madae purum eik ta inakiyobi nyutob,aria eik ta inaki.”

Wobuwobren Baraen Um Anan Nenek MourWosik Iri Aria Anan Arigeh Hanari

(Luk 12:42-46)

45 Aria Jisas ta shopunek nakripesh wobuwobrenbaraen namudok, “Meinyi arpen nyenek mour iri banyor yopunyi saki aria wosik madae nyigiyagig arianyenek yopunyi mour iri? Debeini ta nugraehanudoki nenek mouri arman um ta nusuhw merikum amam kupaimi ananim henek mour iri, arianusiyaumam worigunum nyutob amamin debeininakriyobi. 46 Anudoki arman nenek mour iri ananko gamo nunadudareh um abudok nyutob ananindebeini ko nutanamori aria nutik anan apa nenekananin mour. 47 Eik yakripep adurin baraen,debeini ko nugraeh anudoki arman um nusuhwmerik aria neyotu nurik um debeini ananish ihisheneshenesh. 48 Aria um anudok nenek mouriarman ta nutogur yoweini arman aria anan urkummurum anan kanak namudok, ‘Eikin Debeini tamare nunaki arigah uwe, uwok.’ 49 Aria anannikitak um nubo amudok hani anan henek mouratugun iri, aria anan nape apa nawok worigun arianawok abar nani hawok abar ba hagugak iri. 50 Ariadebeini ko nutanamori anah nyumnah anudoknenek mour iri arman madae nudukemesh uwe umananin debeini ko nanaki uwe, uwok. 51 Ariadebeini ko nanaki anah nyumnah aria nenekeshyoweishigom um anudok nenek mour iri, aria taneshopokan nanak nini eshudok sheneyagwrehbiyog nukwatog iri shupe atugun. Um nabrudokwabur eshesh ko shureh yowiyokuk ariashurupogesh esheshiruh naruh shumnek debeirieriger.”

Wobuwobren Baraen Um 10-Poreiyu WeroroiwiArmago

Aria Jisas ta shopunek nakri namudok, “Umabudok nyutob arpesh shuwishumaburdok wabur Iruhin nape Debeini um

ananish arpesh shapeum heven douk kabi enyudokwobuwobren baraenyum 10-poreiyu weroroiwiarmago. Anan arman douk atin nurao onokarmatok iri, anan nakana ko nunaki. Aria oudok

weroroiwi armago wohur owowish lamhos, ariawanak um uparugan yah aria uran unaki. 2 Anaswisiyu um oudok wagugaki armago, aria anaswisiyu wosik wadukemesh iri. 3 Oudok wagugakiwarauri owowish lamhos wanaki aria madae usuwiwel unaki shopunek uwe, uwok. 4 Aria oudokwadukemesh iri, woshar kupairi wel owowish atinatin koutukwihos aria waraesh wanaki shopunekshani owowish lamhos. 5 Anudok arman nakananurao armatok douk atin iri madae nanaki arigasuwe, uwok. Namudok aria ihiyu-morim armagonabes seshuho aria weshuh wakuh.

6 “Arigaha orokohunib um wab aria enen arpennyuhwar nyakri, ‘Anudok nurao armatok iri anudoknanaki. Ipak arigah yowi ba munak muranari ganiyah.’

7 “Aria oudok ihiyumorim weroroiwori wakitakwasusuhw owowish lamhos weshopohesh. 8

Oudok wagugaki wakrip oudok wadukemesh irinamudok, ‘Ipak shukop anar ipakir wel. Apakishlamhos ko shakana hugokesh.’

9 “Oudok wadukemesh iri wakrip oudokwagugaki namudok, ‘Namudok ta uwok. Arudokwel ta mare musiar uwe, uwok. Wel madaesabairum ipak ta pushar anar ipakish lamhos ariaapak ta mushar anar apakish lamhos uwe, uwok.Ipak kare punak gani stua ba putor ipak kanakipakir wel.’ 10 Aria oudok anas wisiyu wagugakiwanak um unatori anar wel aria anudok nuraoarmatok iri nanaki natograri. Aria oudok anaswisiyu wadukemesh iri douk wape apa wobeimanudok arman iri wanaman wawish wani ananatudok urupatum shuwok agundok shunaraum-oguni debeiguni worigun. Aria arpesh shawaru wit.

11 “Aria oudok ono wagugaki shopuk wanakwatograri, aria warig namudok, ‘Debeini, Debeini,jikumap wit apak shopunek.’

12 “Aria anan nakripowi namudok, ‘Eik yakripepadurin baraen, eik madae idukemeshum ipak uwe,uwok.’”

13 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak gamo pupe apaputrugun. Umum maresh abudok nyutob douk eikko ta itanamori obi nyutob, ipak madaepudukemesh uwe uwok.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um BiomAtun Harao Utabor Um Henek Mour Iri

(Luk 19:11-27)

14 Aria Jisas ta nakri namudok, “Arpesh shuwishum abrudok wabur Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum heven douk kabi enyudokwobuwobrenyi baraenyum anan arman nakanananak anagun rougunum aria nahwari henekananin mour iri hanaki. Amam hanaki aria nakomananibor utabor amamis wisum henek mour. 15

Anan douk nadukemeshum amamin saki nyaniagundok amam douk dodogowim um henekmourum aria nakomuk utabor. Anan nakonukuk5,000 kina. Anan 2,000 kina aria anan 1,000 kina.

MATYU 24:42 45 MATYU 25:15

Page 46: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Douk nakomuk utabor aria anan nanakuk ananihyah. 16 Nanakuk atin aria anudok narao 5,000 kinairi nanak nakwu abrudok utabor nenek bisnis.Nenekas arigaha ta nenek uhwinyum 5,000 kinawinmoni shopunek. 17 Aria anudok anan narao2,000 kina iri shopunek namudok atin. Anan nanaknakwu abrudok utabor nenek bisnis aria nenekuhwinyum 2,000 kina winmoni shopunek. 18 Ariaanudok anan narao 1,000 kina iri, anan nanak narokanag nuwag aria nabeshuk ananin debeiniananibor utabor bor agudok nuwag.

19 “Douk arigaha roubi nyutob banak badigukaria amudok heneman mour iri debeini tanatanamori. Aria narigamum hukripanum utaborriguk nakomabor-ukuk um douk henek mourum-abor iri douk batogrum makwunibor? 20 Anudoksagomatin narao 5,000 kina iri nasuhwi 5,000 kinawinmoni aria nenek ananibor utabor batogur um10,000 kina aria nanaki nako ananin debeini. Arianakripan nakri namudok, ‘Debeini, nyak seiwoknyekeik 5,000 kina. Nyak nyutik, eik yaraen yanakyenek bisnis aria ta yenek uhwinyum 5,000 kinawinmoni shopunek!’

21 “Aria ananin Debeini nakri namudok, ‘O wosik.Nyak wosik yopunyi arpen nyenek mourum eik iri.Nyak douk gamo nyagabe nyeyoh nyakin mour iri.Nyak wosik gamo nyagabe nyeyoh shokushieneshenesh, namudok aria douk eik yakri nyaknyusuhw merik um sabaishi eneshenesh. Aria douknyak yowi ba nyuni eik unadudareh.’

22 “Anudok narao 2,000 kina iri anan shopuneknanaki nakri namudok, ‘Debeini, nyak seiwoknyekeik 2,000 kina. Aria nyak nyutik, eik yaraenyanak yenek bisnis aria ta yenek uhwinyumkupainyi 2,000 kina winmoni shopunek.’

23 “Aria ananin debeini nakri namudok, ‘O wosik.Nyak wosik yopunyi arpen nyenek mourum eik iri.Nyak douk gamo nyagabe nyeyoh nyakin mour iri.Nyak wosik gamo nyagabe nyeyoh shokushieneshenesh. Namudok aria douk eik yakri nyaknyusuhw merik um minihishi eneshenesh. Ariadouk nyak yowi ba nyuni eik unadudareh.’

24 “Amudok hanakuk aria anudok anan narao1,000 kina iri shopunek nanaki nakri namudok,‘Debeini, eik yadukemesh jurugum nyak, nyakjuwehosinyi arpen. Nyak nyaurim aria nyatukworigun kupaishi esheshigos nubarigos. Aria umamnab kupaikwi kupainari shuwashakshuruwepigun worigunobi amnab, nyak ihib nyutobnyaurim nyatuk worigun abudok amnab. 25

Namudok aria eik yanogugur ba yanak yobeshukenyudok 1,000 kina numun amnab. Aria nyakiborutabor abrudok ta suwoborugu.’

26 “Aria ananin debeini nakripan namudok, ‘Nyakyoweini arman arigeh haenyari. Nyak gamonyadukemesh namudok, eik yaurim aria yatukworigun kupaishi esheshigos nubarigosshaweshogosi aria eik shopunek yatuk worigunshuruwepigun amnab kupaishi shawashakshuruwep ba natogur iri. 27 Aria umum maresh ba

nyak madae nyubuk eikibor utabor gani benk?Namudok aria eik ta itanamori-obi nyutob eik kowosik irao eikibor utabor buni enen winmonishopunek. 28 Namudok aria ipak ta putrunenyudok 1,000 kina anudok aria ta puko anudokarman douk nenek uhwinyum 10,000 kina iri. 29

Umum maresh? Meishi arpesh douk shagremenesh eneshenesh iri, eik ta ko ikesh enesh sabaishieneshenesh shopunekum eshesh. Aria meishiarpesh douk eneshenesh wokesh iri aria shokushieneshenesh eshesh douk shagremesh iri eik ko taitrishesh-ukukum eshesh. 30 Aria anudok yoweininenek mourum eik iri, ipak ko puhiyahan nutogurarukwutigun um. Aria um abrudok wabur esheshko shureh yowiyokuk aria shunarupok esheshiruhnaruh shuwegoruh.’”

Jisas Douk Anudok Arman Natogur AdurinyiArpen Iri Ko Nenek Kwotog Um Ihish Arpesh

Shenekehi Aih31 Aria Jisas ta shopunek nakri namudok,

“Kweipon nabudok nyutob Eik Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri ko itogur gani iruhw utagaria inaginohw itanamori kabi anan kingum iniihishmorim enselahos, aria eik ta itemori eikindebeinyi wagitur aria ibuhi ini eikin dodog aria eikitdodogowiti lait. 32 Aria ihishmorim arpesh koshuntorum shunaki shiyotu um eikig yomag. Ariaeik ko isiyaesh aria shiyotu um biyob lainab, kabidouk anudok neyoh sipsipahos iri nosiya sipsipahosshanak wobrehahum anan lain aria memehosshunak wobrehahum anan lain. 33 Eik ko isopsipsipahos um eikin yopunyi rogurehah ariamemehos um eikin angagrin rogur. 34 Namudokaria eik king ko ikrip ihishmorim arpesh sheyotu umeikin yopunyi rogurehah iri namudok, ‘Ipak doukeikin Yaken nenekumep yopihi aih iri. Anan nakananenek yopishi eneshenesh um ipak. Ipak yowi bapuwish agundok pupe abrudok wabur Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shupeum. Seiwok eikinyaken nagraeh-aburum ipak iri um seiwoksagomatin anan nenek agudok nahobiggatogurum. 35 Umum maresh? Seiwok eik yapenyurub bae, aria ipak poke worigun. Eik abar bae,aria ipak poke abar. Eik yanaki kupaigunum iri, ariaipak parao eik panak ipakit urupat. 36 Eik rupahuwok, aria ipak poke rupah eik. Eik arugeh hapeyearia ipak pugabe eik. Eik yape shunuweshik-atiurupat, aria ipak panaki patik eik.’

37 “Aria eshudok shenek yopihi atih aih iri ariashape yopinyi poe iri ko shukripan namudok,‘Debeini um meibi nyutob apak matik nyak nyurubbaen, aria apak meken worigun nyak? Aria ummeibi nyutob nyak abar baen aria apak meken abarnyak? 38 Umum meibi nyutob apak matik nyaknyanaki kupaiburi wabur, aria apak marao nyakmanak apakit urupat? Aria um meibi nyutob nyakrupah uwok, aria apak meken rupah nyak? 39

Umum meibi nyutob apak matik nyak arugeh hape

MATYU 25:16 46 MATYU 25:39

Page 47: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

26

nyak aka, nyak nyape shunuweshik-ati urupat, ariaapak manaku matrin?’

40 “Aria eik ko ikripesh namudok, ‘Eik anudok kingyakripep adurin baraen, ihishmorim enesheneshipak penekeshum enen enyudok arpenyumamudok eikim owarhim nyeiguhw wokam iri,eshudok eneshenesh ipak penekeshum eik.’

41 “Aria eik king ko ikrip eshudok sheyotu umeikin anagagrin um rogurehah iri namudok, ‘Ipakyoweipari ko punak puwishukuk iri, ipakpruwokukum eik aria ipak kare panak um ehudokyoweihi nyih madae hugok iri uwe, uwok. Ehudokyoweihi nyih seiwok shenekeh shagraeheh umSatan nani ananish yoweishi enselahos iri. 42

Umum maresh? Seiwok eik yape nyurub bae, ariaipak madae puke worigun uwe, uwok. Eik abar bae,aria ipak madae puke abar uwe, uwok. 43 Eik yanakikupaiburi wabur iri, aria ipak madae purae punakipakit urupat uwe, uwok. Eik rupah uwok, aria ipakmadae puke rupah uwe, uwok. Eik arugeh hapeye,aria eik yape shunuweshik-ati urupat aria ipakmadae punaki putik eik uwe, uwok.’

44 “Aria eshesh shopunek ko shukripan namudok,‘Debeini, um meibi nyutob apak matik nyak nyurubbaen aka, nyak abar baen aka, nyak nyanakikupaiburi wabur iri aka, nyak rupah woken aka,nyak arugeh hapeyen aka, nyak nyapeshunuweshik-ati urupat, aria apak madae gamomugabeyen uwe, uwok?’

45 “Aria eik ko ikripesh namudok, ‘Eik yakripepadurin baraen, eneshenesh ipak madaepunekeshum enenyum enen enyudok arpenyumamudok eikim owarhim nyeiguhw wokam iri,eshesh eshudoki eneshenesh ipak madaepunekeshum eik shopunek uwe, uwok.’

46 “Aria eshudok arpesh ko shunak shuraoyoweinyi poe, ko shurao debeiri eriger madae rutuhuwe iri uwe, uwok. Aria yopishi arpesh eshesh koshuwish um yopinyi poe aria shupe wosik ihihnyumneh.”

Eshesh Juda Esheshim Debeimi Hantorum HapeHeyagwreh Um Hubo Jisas Nugok

(Mak 14:1-2; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53)

Jisas nakripesh enyudok ihinyumorimbaraen nyatuh aria nakrip ananim disaipelnamudok, 2 “Ipak padukemesh, nyumneh

douk watak hape biyehum ahudok nyumnahagundok debeguni Pasovaigun worigunnenenekum ko hutogur. Aria eshesh ko shere EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpen iri um horimamamis wis aria hanak henek nyilime rowoginkruse aria igok.”

3 Umum abudok nyutob amam debeimi pris hanieshesh Juda esheshim debeimi hanak hatikesheshin debeini pris Kaiafas aria hantorum hapeananit urupat. 4 Aria hantorum hape heyagwrehhabo baraen hakri huparug anah yah aria hugiyagikhusuhw Jisas aria hunak hon nugok. 5 Aria hakri

namudok, “Apak ta mare mukana munek eshudokenesheneshum abudok nyutobum agudok debeiginig uwe, uwok. Umum maresh, ta arpesh shutikaria shukri shukitakum debeihwi wanohw.”

Onok Armatok Kwourak Sanda Iruhw Um JisasAnanig Barag

(Mak 14:3-9; Jon 12:1-8)

6 Jisas douk nape wabur Betani. Nape ananarman shahwaran um Saimon iri ananit urupat.Nubo riguk anudok Saimon yoweihi arugeh leprahapeyan. 7 Abudok nyutob Jisas nape hurukatinyum tebol aria nape nawok worigun, aria onokarmatok kwasuhwi enen yopunyi sanda doukshatorin debeibori utabor iri. Nyorori anar yopuribotol douk shenekor anam utom iri aria kwanakikwouraken nyabuh iruhum Jisas ananig barag. 8

Amudok Jisas ananim disaipel hatik namudok ariaakas sanum. Aria hakri namudok, “Umum mareshba okwok kweyatak enyudok sanda meyoh? 9

Enyudok sanda apak mukri ba munek salimenakure, ta musuhw debeibori utabor aria manakmusiyaborum eshudok eneshenesh wokeshiarpesh.”

10 Jisas nadukemeshum amamin baraen arianakripam namudok, “Umum maresh ba ipakpeyagwreh ponawarukok um okwudok armatok?Okwok douk kwonegesh yopuhi aih um eik. 11 Ihibnyutob eshudok eneshenesh wokeshi arpesh koshuni ipak pupe. Aria eik ko mare ini ipak muperoubi nyutob uwe, uwok. 12 Okwudok armatokkwourak sanda eikihw yegenyihw, okwokkwonegesh namudokum kugabe eikihw yegenyihwum nuhut biyen shurme wonugwehw um. 13 Eikyakripep adurin baraenyum ihigunum um agudoknahobig kweipon shunak ba shukripesh enyudokIruhin ananin yopinyi baraenyum. Eshesh koshiyagwrehum eshudok eneshenesh douk okwudokarmatok kwonegeshi shopunek, aria esheshipurkwip ko purum okwok.”

Judas Neyagwreh Adurin Baraen Nani EsheshJuda Esheshim Debeimi Um Hunak Hubo Jisas

Nugok(Mak 14:10-11; Luk 22:3-6)

14 Aria abudok nyutob, ananum amudok Jisasananimum 12-poreim disaipel douk shahwaranumJudas Iskariot iri nanaki natik amam debeimi pris.15 Nanak aria narigam namudok, “Douk eikirigumep um yah inak iwerehemep Jisas um, ipakdouk ko putoruwe puke maresh?” Hemneknamudok aria hatorun hakon 30-poreibor siliwaiborutabor. 16 Namudok aria Judas nape nabo urkumnaurim yahum nuwereh aria niyabigam aria nukomJisas um amudok amamis wis.

MATYU 25:40 47 MATYU 26:16

Page 48: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Jisas Nani Ananim Disaipel Hape HawokAgundok Debeiguni Worigun Pasova(Mak 14:12-21; Luk 22:7-14, 21-23; Jon 13:21-30)

17 Aria um ahudok harik iri nyumnah um esheshJuda shenek agundok debeiguni Pasovaigunworigun aria shawok bret douk shoteh ba madaetikitak tunugok tutogur debeiti uwe, uwok. Amamdisaipel hanakium anan Jisas aria harigannamudok, “Nya, nyak nyakri apak monak munekagnudok Pasovaigun worigun agnumum nyaknyanak nyugnoh nyini apak?”

18 Aria nakripam namudok, “Ipak panak puwishdebeiburi wabur Jerusalem aria punam anudokarman douk yakripep-uman iri. Punak aria pukripanpukri namudok, ‘Nya, apakin Tisa nakri ananibnyutob douk ko huruk atinyum butogur. Aria nakrianan nini ananim disaipel ko hunaki huwokagundok Pasovaigun worigun nyakit urupat.’”

19 Namudok aria amam hanak henek eshudokkabi douk Jisas nakripamum. Hanak aria henekagundok Pasovaigun worigun.

20 Douk arigaha wabigep hurukatinyum wab ariaJisas nani ananim 12-poreim disaipel hanaki hapeherharih tebol. 21 Amam hape apa hawok worigun,aria nakripam namudok, “Eik yakripep adurinbaraen ipak, anan um ipak ko noko eik um eikimhorim.”

22 Aria amam disaipel hemnek namudok ariaamamish urkum apahw yowesh, aria amam atunatun harig Jisas namudok, “Debeini nyak nyakri eikaka?”

23 Aria Jisas nakripam namudok, “Anudok armandouk nakana noko eikum eikim horim iri, anandouk ananum ipak kanak douk nani eik ta aragaragukutu ohwakis wis sani bret shubuh yaurehw iri. 24

Eik Anudok Arman yatogur adurinyi arpen iri koigok, namudok Iruhin ananik buk kwakri jurugumeik ko igok. Aria ko debeinyi gihaum anudok armannoko Eik Anudok Arman yatogur adurinyi arpen irium horim amamis wis iri. Namudok aria seiwokwosik ba amakek mare kwunabuki uwe, uwok.” 25

Judas anan douk anudok arman nakana noko Jisasum horim amamis wis iri anan narik Jisas namudok,“Debeini Tisa nyak douk nyakri eik aka?”

Aria Jisas nakripan namudok, “Namudok nyaknyakrium.”

Jisas Nakom Wain Nani Bret Um Ananim DisaipelHashoh

(Mak 14:22-26; Luk 22:15-20; 1 Korin 11:23-25)

26 Amam apa hawok worigun aria Jisas nohuranabik bretigun, nenek tenkyu um Iruhin arianawor bret, aria noko ananim disaipel. Aria nakrinamudok, “Ipak suwot bret aria putoh. Atudok bretdouk eikihw yegenyihw.”

27 Aria nohur anap wainip kap, aria nenek tenkyuum Iruhin aria nako ananim disaipel aria nakrinamudok, “Ipak suwop kap aria ipak ihipmorim

pubroh apudok kap. Anudok wain douk eikiborowishibor. 28 Anudok wain douk eikibor owishibordouk ko benek enyudok Iruhin ananin adurin atinyibaraen kontrak nyutogur dodogowin abom. Umummaresh? Eik yourak eikibor owishibor umbukweshihuk yoweishi inahos um sabaishi arpeshiri. 29 Eik douk yakrip ipak, eik ko mare ta iwok wainarigaha kweipon eik ta iwok namuni wain ini ipakgani numunum agundok arpesh shuwishum eikinYaken nape debeinarium ananish arpesh um.”

30 Aria amam heyorub anohw awehw aria hanamOlivihw yoduhw.

Jisas Nakri Pita Ko Nokonaguk Agab Anan(Mak 14:27-31; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38)

31 Hanak hakih ahwodok Olivihw yoduhw ariaJisas nakripam namudok, “Kwehigib wab, ipakihipmorim ko puruwokuk um eik punak atunatunuk. Umum maresh? Baraen nyetem Iruhinananik buk iri douk nyakri namudok,‘Eik ko ibo neyoh sipsipahos iri,aria ihishmorim sipsipahos ko shuruwokshunak atin atinyuk.’

32 “Aria eik ta ko ta ikitakum eshudok shagokum,aria eik ko irik inak um ipak gani shokugi nahobigGalili.”

33 Aria Pita nakrip Jisas namudok, “Amam kupaimidisaipel ko hutik eneshenesh shutogurum nyak bata hukutukuk amamip bilip um nyak aria huruwokaria amam wokim ko huruwok, aria eik ta mareiruwok ba inyukwreny-ukuk uwe, uwok. Aria upebiohw.”

34 Aria Jisas nakripan namudok, “Eik yakripenadurin baraenyum douk abudok wab. Nyak konyukri nyigiyagig-umesh biyeh atih namudok, Nyakmadae nyudukem eik uwe, uwok. Aria owot kotukitak tiyagwreh.” 35 Aria Pita nakripan namudok,“Eik ko mare igiyagig aria ikri eik douk madaeidukem nyak uwe, uwok. Eshesh ko shukana shubonyak nyugokum, aria eik shopunek ko ini nyak ugokahudok atuh nyumnah.”

Aria amudok ihim-morim ananim disaipel doukhakripan enyudok atin baraen.

Jisas Nanak Nenek Beten Getsemani(Mak 14:32-42; Luk 22:39-46)

36 Jisas nani ananim disaipel hanam anabikshuhwar-agunum Getsemani. Aria nakripamnamudok, “Ipak hagipe agundok, aria eik ko inakganudok ba inek beten.”

37 Aria anan narao Pita nani Sebedi ananim biomnagamim heiran hanak. Aria ananish urkum apahwamaenyish atish aria amu nemnek yowiyokukabom. 38 Aria nakrip amam namudok, “Eikishurkum apahw amaenyish atish aria hurukum eikyakana igok. Ipak pupe agundok puni eik aria pupepiyohe.”

39 Aria anan nanaku rourougunugu shopunek.Aria natu nabuh atap nobuk ananig yomag iruhw

MATYU 26:17 48 MATYU 26:39

Page 49: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

amnab aria nenek beten namudok, “Eikin Yain, nyaknyukri wosik um aria nyitiweiguk enyudok debeinyiamain nyakana nyutogurum eik iri. Eik yakri nyakmare nyigipesh eikish urkum apahw shakri umuwe, uwok. Eik yakri nyak wosik ko nyigipeshnyakish urkum apahw shakri um aria ta wosik.”

40 Aria Jisas ta natanamum amudok bimatundisaipel, aria natik amam heshuh hakuh. Aria narikPita namudok, “Namudok penekesh mumam? Ipakmare ta dodogeship aria puname pupe piyoh eikum enen aua aka, uwok? 41 Ipak douk punamepupe piyoh eik aria penek beten ba pupe. Uwok umenesh yoweishi shanaki aria ipak ta pugrukiumipakin bilip. Adur atin, apakish urkum apahwshakana shenek eneshenesh, aria apakihwyegenyihw atuhw douk arigeh hwahw aria dodoguwok um hwonek enesh muguhwos.”

42 Anan ta natanam biyeh aria nenek betennamudok, “Eikin Yain, douk enyudok amainnyakana nyutogurum eik iri ko mare nyushagrakukeikum, ba eik ko isah enyudok amain, aria nyakwosik ko nyigipesh nyakish urkum apahw shakri umaria ta wosik”.

43 Aria anan ta natanamori um amam disaipelaria natik amam watak heshuh. Umum maresh?Amamis nabes amaenyis atus um hishuh atin. 44

Aria anan ta nakutumukuk aria nanak nenek betenbihatuh ahi, aria nenek apunin beten kabi douknenekan sagomatinyum.

45 Aria ta natanamori um amam disaipel arianakripam namudok, “Ipak watak apa peshuh ariapurao uhwin aka? Pemnek. Nyutob iganigadaebatogur aria eshesh shakana shoko Eik AnudokArman yatogur adurinyi arpen iri um amudokarmam henek yoweishi inahos iri um amamis wis.46 Ipak kitak, aria apak monak. Putik, armannakana noko eikum horim amamis wis iri, anudokdouk iganigadae nanaki hurukum apak.”

Judas Nakom Jisas Um Horim Amamis Wis(Mak 14:43-50; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12)

47 Jisas watak apa neyagwreh aria Judas, anandouk anan um amudok 12-poreim disaipel nanaknatograri. Sabaishi arpesh sheiran aria esheshsharauri bainatog gwani rowos. Amam debeimi prishani eshesh Juda esheshim debeimi heshopokesharia shanaki. 48 Anudok arman nakana nokam Jisasum horim amamis wis iri, watak apa shanaki yaharia nakripamum enen kak namudok, “Eik koinopuprik anan arman. Aria anudok arman doukanan atun Jisas. Aria ipak gamo pusuwan.”

49 Aria anan arigas atin nanamori Jisas aria nakrinamudok, “Yopubi wab, Tisa.”

Aria Judas nanapuprik Jisas.50 Aria Jisas nakripan namudok, “Arpenyin,

eneshenesh nyak nyanaki um nyenekesh iri, nyakarigas ba nyenekesh.”

Aria anam armam hanaki howeman wis Jisas ariahasuwan hape dodog.

51 Aria anan arman neyotu nani Jisas iri, naurukiananit bainat. Aria anan nabo debeini pris ananinneneman mour meyoh iri aria narpogesh anudokananih atah takaroh habuhuk atap. 52 Aria Jisasnakripan namudok, “Ta rukwot bainat tubuh tutukagnudok douk torum. Ihish arpesh sharpakbainatog iri, bainatog ko gununu eshesh. 53 Arianyak madae nyudukemesh uwe, aka? Eik ko iyorikeikin Yain um aria anan ko neshopoki sabaishienselahos, shenek uhwinyum 12-poreib amiyeblainab, aria eshesh ko shunaki shutaurum eik. 54

Aria eik ko ibirak namudok um, aria baraen nyetemIruhin ananik buk iri ko mare nyutogur adurinbaraen uwe um eik, uwok. Iruhin ananik buk kwakrieshudok eneshenesh adur atin ta shutogurum eik.”

55 Umum abudok atub nyutob Jisas ko nakripeshudok ihishmorim arpesh namudok, “Ipakpasuhwi bainatog aria rowos aria ipak panaki umgamo pusuhw eik, kabi da ipak pakana gamopusuhw anan arman nenek wanohw arianakwuaruh iri aka? Ihihmorim nyumneh eik yapegani numun narub um Iruhin ananit debeiti urupattataoum, aria yape yakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen um arpesh. Aria umum maresh ba ipakmadae pusuhwe nabudok nyutob uwe? 56 Ariaeshudok ihish eneshenesh douk shatogurumshagim amam profet henyemaguk iri baraennyatogur adur atin.”

Aria amudok ihim disaipel hakutukuk Jisas ariaharuwok.

Heneman Kwot Jisas Um Eshesh Juda EsheshitDebeiti Kwot

(Mak 14:53-65; Luk 22:54-55, 63-71; Jon 18:13-14, 19-24)

57 Eshudok arpesh shasuhw Jisas iri esheshsharan shanak um debeini pris Kaiafas ananiturupat. Eshesh Juda esheshim debeimi hani amamhenek skulumesh um Iruhin ananin lo iri amamdouk hantorum hape numun urupat. 58 Pitanagipeshuk Jisas nanak, aria madae nanakhuruhuruk um anan uwe, uwok. Anan nanaknawish numun narub um anudok debeini prisananit urupat. Aria nani amam henek mour heyohIruhin ananit debeiti urupat iri hape. Anan nakananutik maresh muguhwos ta shutogurum Jisas.

59 Amam debeimi pris hani sabaimi debeimi Judadouk hape hasuhw kwotog iri hahwar anam armamhanaki. Douk hanaki aria hape hakri humnek enennyunagiyagigi baraenyum Jisas nenekahi aihumamam debeimi humnek. Aria amam hakanahuparug enen yoweinyi ina Jisas nenekenyi aria honnugok. 60 Sabaimi armam hanaki henek rohwumanum nyunagiyagigi baraenyum anan. Aria amammadae huwereh enen adurin yoweinyi ina anannubokadae nenekenyi-umum ta shon nugokumenyibaraen uwe, uwok. Aria biom hanaki 61 hakrinamudok, “Anudok arman seiwok nakri namudok,‘Eik dodogoiwe um ko ibrik Iruhin ananit debeitiurupat aria ta itanam irakotum bihatih nyumneh.’”

MATYU 26:40 49 MATYU 26:61

Page 50: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

27

62 Aria debeini pris nakitak neyotu narig Jisasnamudok, “Nyak wosik um ta nyuwanam enenamamin baraen aka, uwok? Nyak nyakrimumamum enyudok baraen douk amudokhenekenyum nyak iri?” 63 Aria Jisas madae nukrienen baraen uwe, uwok. Aria anudok debeini prisnakripan namudok, “Eik douk yakana iyorik nyakumIruhin ananin nyeigur anudok Iruhin madae nugokiri aria nape atun nape iri, aria nyak ta nyukripeadurinyi atin baraen. Nyak kripap, nyak doukanudok arman Iruhin nagraehenyum neshopokennyanaki iri aka, uwok? Nyak douk Iruhin ananinNuganin aka, uwok?”

64 Aria Jisas nakripan namudok, “Nyak kanakdouk nyakriyen jurug. Aria eik yakrip ipak, kweiponipak ko putik Eik Anudok Arman yatogur adurinyiarpen iri ipeum anudok Dodogowini Iruhin ananinyopunyi rogurehah. Aria eik ko ipe iruhum hevenigutag aria inaki.”

65 Aria anudok debeini pris nakitak yowiyokuk umenyudok baraen aria nabrig ananih rupah aria nakrinamudok, “Anan douk nabubunim Iruhin. Apakmare muhwari anam shopunek armamhukripapum anudok armanih yoweihi aih uwe,uwok. Douk atin ipak pemnek anan nabubunimIruhin jurug. 66 Ipak pakana apak ta munekanmumam anudok arman?”

Aria amam hakri namudok, “Anan douk nenekyoweishi inahos aria anan apak mon nugok.”

67 Aria eshesh shokuseh Jisas ananig yomag ariashakwu wis shabo anan. Aria enesh shabo ananishpopaeshohos 68 aria shakri namudok, “Nyak doukIruhin nagraehan iri aka, aria nyak douk tanyukripap kabi da amam profet henekeshum.Eshudok arpesh shabo nyak iri, eshesh doukamiapen?”

Pita Nagiyagik Nakri Anan Madae NudukemJisas Uwe, Uwok

(Mak 14:66-72; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18, 25-27)

69 Pita nape aduk, aria numunum urupatirubnarub um Kaiafas ananit urupat. Aria onokweroroikwi kwonek mour iri kwanaki kwatrun ariakwakripan namudok, “Nyak douk anabik nyanianudok Jisas douk nanaki shokugi nahobig Galili iripape.”

70 Aria Pita nakri uwok um ihishmorim arpeshesheshis nabes namudok, “Eik madaeidukemeshum enyudok baraen nyak nyakriyen iriuwe, uwok”

71 Aria anan nanak natogur urupat adukumarbudok narubit wit, aria kupaikwi kwonek mour irikwatrun aria kwakrip eshudok shape huruhurukinamudok, “Anudok arman nubo rig nape nani Jisasanudok Nasaret-epimin iri.”

72 Aria Pita ta nakri uwok namudok, “Adur iruhw,eik madae idukemeshum anudok arman uwe,uwok.”

73 Roubi nyutob shopunek aria armam heyotuhuruhuruk iri hanaki hakrip Pita namudok, “Aduratin, nyak douk shopunek ananum eshudok arpeshshape shani Jisas iri, nyakip nanup douk powerehnyak.”

74 Namudok aria Pita neyagwreh dodognamudok, “Adur iruhw, eik madae idukemeshumanudok arman uwe, uwok. Eik mare iyagwrehadurin baraen, aria Iruhin ko nununu eik ba igok.”

Anan nakriyen jurug, aria atub nyutob owottakitak tohwar. 75 Aria Pita urkum morum enyudokbaraen Jisas iganigadae nakripanum, “Owot maretuhwar uwe, nyak ko nyukriyen bihatuh namudoknyak madae nyudukem eik uwe, uwok.”

Aria Pita natogur aduk ba nereh yowiyokuk abom.

Eshesh Juda Esheshim Debeimi Harao JisasHanak Um Pailat Douk Nape Debeini Gavman

Um Shokugi Nahobig Judia Iri(Mak 15:1; Luk 23:1-2; Jon 18:28-32)

Gagruk ruwahep wehip, aria ihim-morimdebeimi pris hani eshesh Juda esheshimdebeimi hape heyagwreh aria habo

baraenyum hubo Jisas nugok. 2 Aria hakitakhaweshikan onohw dodogoihwi maduhw aria haranhanam Pailat douk nape debeini gavman iri.

Judas Nanak Nanobo Aria Nagok(Aposel 1:18-19)

3 Anudok Judas douk nowereh Jisas aria nakohorim um amamis wis, anan natik agundok esheshshagiyagim Jisas um kwot aria shakon debeinyiamaenyum anan. Namudok aria ananish urkumapahw yoweshum ahudok yoweihi aih anannenekohum Jisas iri. Aria anan ta nenek giha abomnumun um ananish urkum apahw. Aria natanamnarao abrudok 30-poreibor siliwaibor utabor doukamam debeimi pris hani eshesh Juda esheshimdebeimi hakanabor um anan iri. 4 Aria nakripamnamudok, “Eik douk yenek yoweishi inahos jurug.Aria anudok arman eik yowerehanum ipakis wis iri,anan douk madae nenek enen yoweinyi ina uwe,uwok. Aria ipak kwehig pon nugok meyoh.”

Aria amam hakripan namudok, “Nyak nyanakinyakrip apak um maresh? Enyudok nyakin mour.” 5

Aria Judas nawashakuk abrudok siliwaibor utabornumunum Debeini ananit urupatirub narub, ariananak nanatog onohw maduhw ananin aruhwiguraria naprok ba nataur aria nagok.

6 Amam debeimi pris hohur abrudok siliwaiborutabor aria hakri namudok, “Abrudok utabor doukmaborubukum arman nagokum. Aria apakin lodouk nyakri abrudok utabor apak maremuborubukum abrudok bakus numun Iruhinananit debeiti urupat iri uwe, uwok.”

7 Aria habo atin baraenyum abrudok utaboramam hator anab amnab um arpesh apa shatukamnab ba shenek amnabis marus iri. Amam hanakhator abudok amnabum butogur wonugwegwiruh

MATYU 26:62 50 MATYU 27:7

Page 51: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

hapeim um arpesh shurom eshudok arpeshshagoki shanaki rougunum iri. 8 Namudok ariaabudok amnab douk shahwarab um, “Owishiboribiamnab” aria douk arpesh wata apa shohwarabenyudok nyeigur. 9 Namudok aria enen baraenseiwok Iruhin nohur profet Jeremaia nenyemagukiri nyatogur adurin atin. Baraen enyudok nyakrinamudok, “Hakitak hohur abrudok 30-poreiborsiliwaibor utabor. Abrudok utabor douk esheshIsrael shaborubuk um shutor anudok arman iri. 10

Aria haboruhur hanak hatik eshesh apa sharokamnab um amnabis marusum aria hator anabamnab. Iruhin douk nakripe dodogowinyi baraennamudok aria yeyagwrehen.”

Pailat Narig Jisas Um Anan Douk Eshesh JudaEsheshin King Aka, Uwok?

(Mak 15:2-5; Luk 23:3-5; Jon 18:33-38)

11 Harao Jisas hanak honusop neyotu natikanudok debeini um gavman iri aria narigannamudok, “Nyak douk eshesh Juda esheshin kingaka?”

Aria Jisas nakripan namudok, “Adur atin, eik doukkabi nyak nyakrium.”

12 Eshesh Juda esheshim debeimi hani debeimipris hagiyagig haduk sabainyi baraenyum Jisas. Ariaanan madae nutanam niyagwreh enen atin baraenuwe, uwok. 13 Namudok aria Pailat ta nariganshopunek namudok, “Nyak douk madae nyemnekenyudok ihinyumorim baraen amam henemenkwot-enyi?”

14 Aria Jisas madae niyagwreh enen baraenyumPailat uwe, uwok. Namudok aria Pailat nor urkummanak matuhukuk meyoh.

Pailat Nakripesh Um Shenek Nyilim JisasRowogin Kruse Aria Nugok

(Mak 15:6-15; Luk 23:13-25; Jon 18:39, 19:16)

15 Um ihish kwarahos ahudok nyumnah shenekagundok debeiguni Pasovaigun worigun obinyutob, anudok nape Debeini gavman iri douk konokweshih anan nanaweshik iri um shunuweshik-ati urupat. Eshesh arpesh eshesh kanak ko shukrinyeigurum anan arman nape nanaweshik iri, ariaPailat ko nukweshih anudok arman nanam eshudokarpesh. 16 Aria um abudok nyutob douk ananyoweini nanaweshik aria nape shunuweshik-atiurupat, ananin nyeigur douk Barabas. 17 Eshesheshudok arpesh iganigadae shantorum shanakisheyotu, Aria Pailat narigesh namudok, “Ipakpakana eik ta ikweshih amiapen nyunamogu ipak?Eik ta ikweshih Barabas aka, eik ta ikweshih Jisaseshesh douk shakana Iruhin nagraehan arianeshopokan nanaki iri?” 18 Aria Pailat nakrinamudok. Umum maresh anan nadukemeshumeshesh douk esheshish urkum apahw doukyoweshum Jisas meyoh, aria sharan shanamorimkwotog.

19 Aria shopunek douk Pailat nape ananindebeinyi nenemesh kwotog-enyi wagitur, ananikirohukwik kwoneki baraen nyunakmori anannamudok, “Nyak mare nyenek enesh muguhwosum enyudok yopunyi arpen uwe, uwok. Eik yeshuhwab aria yatrun anas yomnis, yemnek debeiri erigerum anan aria madae gamo ishuh wab uwe, uwok.Eik yakri enyudok arpen douk yopunyi.”

20 Aria amam debeimi pris hani Juda esheshimdebeimi hohur eshudok worobaishi arpeshesheshiruh aparuh um shuhwarum Barabasnutograri aria shubo Jisas nugok.

21 Aria Pailat narigesh namudok, “Ipak pakana eikta ikweshihumep meinari arman um amudok biomarmam nunamogu ipak?”

Aria eshudok arpesh shuhwar namudok,“Barabas.”

22 Aria Pailat narigesh namudok, “Aria ipakpakana eik ta inekesh mumam um anudok Jisaseshesh shakri Iruhin nagraehan ba neshopokannanaki iri?”

Aria ihishmorim shohwar debeg namudok,“Punek nyilimanum rowogin kruse.”

23 Aria Pailat ta narigesh namudok, “Umummaresh? Anan douk nenek maren debeinyi ina?”

Aria eshesh shuhwar debeg abom, “Puneknyilimanum rowogin kruse.”

24 Aria Pailat nadukemesh namudok, eshesh komare shumnek ananin baraen uwe, uwok. Ariadebeihwi wanohw huruhuruk um hutogur. Ariaanan nohur anabar abar aria nakrup ananis wisumihishmorim arpesh esheshis nabes. Aria anan nakrinamudok, “Eik inahos uwok um anudok armanananin gok uwe, uwok. Ipak kanak pakri baeshudok eneshenesh shenenek.”

25 Aria ihishmorim arpesh shakri namudok,“Eshudok inahos ko shupeum apak aria um apakishbatowish.”

26 Namudok aria Pailat nakweshih Barabasnanam eshesh. Aria anan nakri ba amam soldiahakwu nyiguhw hweirohi maduhw aria habo Jisasyowiyokuk. Aria nakom Jisas um soldia amamis wisum hunak henek nyilimanum rowogin kruse.

Amam Soldia Henek Enenyi Enen HabubunimJisas

(Mak 15:16-20; Jon 19:2-3)

27 Aria Pailat ananim soldia harao Jisas hawishdebeini gavman esheshit urupat. Hawish aria ihim-morim soldia hanaki heyotu herharihan. 28 Ariahatrun howaruk ananih rupah aria hereman anahowishiborihi rupah. 29 Aria harauri onohw maduhwkabi da pruwehwihw um aria hadarohw hohwunugkabi anan king ananit hat um aria hahwemumanananig barag. Aria horuman anag shokugiakodiwok ananis wis aria habuh hoduk ohrubushape henekan enenyenen habubuniman hakrinamudok, “O wosik ruwahep nyak eshesh Judaesheshin king.”

MATYU 27:8 51 MATYU 27:29

Page 52: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

30 Aria amam hakusehan, aria hatrunari agudokakodiwok iganigadae hagur ananis wis iri ariaamam habo ananig barag worobaihi abom. 31

Douk henekan enyudok enenyenen habubunimanba jurug aria ta hatrun howaruk ahudokowishiborihi rupah aria ta hereman anan kanakananih rupah. Aria haran hanak um henek nyilimanum rowogin kruse.

Amam Soldia Henek Nyilim Jisas Neir RowoginKruse

(Mak 15:21-32; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27)

32 Douk hakutukuk wabur aria hatogur hanakhuruk atinyum yah, aria amam soldia hatik ananarman nanaki wabur Sairini ananin nyeigur Saimon.Aria amam hasuwan harani ba grok atin hakripanum nutrun rowog kruse Jisas nutauruman arianunyusah-uman. 33 Aria eshesh shanak shatoguronok outuk nyeigurikum Golgota. Enyudok nyeigurdouk shakri agudok mihig gape kabi da arpenyikbarag um. 34 Aria um okwudok outuk armamhakon Jisas anan yoweini wain douk hasharan naniyoweini marasin aria nanagugwi nor ba nubutinatun iri. Aria Jisas nakwiraeh um nubroh aria uwok,madae nubroh anudok wain uwe, uwok. 35 Amamsoldia hawaur Jisas jurug iruhum rowogin krusearia habirak anag baunag kabi da satu um hutikamiapen kadak nyenek uhwinyum aria husia rupaheneshenesh orokohunum amam kanak. 36 Ariaamam habuh hape atap um okwudok outuk ariaapa heyohan. 37 Aria iruhum ananig barag doukhowem enyudok baraen douk shenyemuman umkwot iri nyape. Aria baraen nyetem iri nyakrinamudok,

ANUDOK DOUK JISAS, ESHESH JUDA ESHESHINKING.

38 Aria huruhuruk um Jisas amam howaur biomarmam hakwu-orugwih iri aria habo arpesh iri doukshopunek shenek nyilimam heir wobuwobur umJisas. Anan neir um yopunyi rogur ehah aria ananneirum anagagrin rogur ehah. 39 Aria arpeshsharahaen yah iri shenek yowi kare shatrun ariasheneyagwreh enenyenen shabubunim Jisas.Eshesh shegigiyarig um baragos,

40 aria shakri namudok, “Nyak anudok armandouk nyakana nyubrig Iruhin ananit debeiti urupataria ta nyurukat nyutuhur tiyotu um bihotihnyumneh atih iri aria nyak maresh sheneken bamare ta nyutaurum nyak kanak. Aria enyudok doukadurin baraenyum nyak douk Iruhin AnaninNuganin um, namudok aria nyak kitak buhi bakutukuk nenyudok kruse.”

41 Amam debeimi pris hani amudok henekskulumesh um lo iri aria hani amam eshesh Judaesheshim debeimi, amam douk shopunek henekanenenyenen habubuniman namudok atin. 42 Amamhakri namudok, “Anan nataurum kupaishi arpesh,aria anan ko mare nunugabe anan kanak uwe,uwok. Anan douk Israel esheshin king um, aria

anan ko nukutukuk rowogin kruse ba nukitaknubuhi, aria apak ko munek bilipum anan. 43 Anannenek bilipum Iruhin aria nakri namudok, ‘EikIruhin Ananin Nuganin.’ Aria douk Iruhin nukrinunuwasham anan abom um, aria Iruhin konutauruman.”

44 Aria amudok biom hakwu-orugwih iri hataurhurukum Jisas iri, amam shopunek heyagwrehatatahin baraen habubunim Jisas-enyi.

Jisas Nagok(Mak 15:33-41; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30)

45 Umum aruh 12 kilok, wab babuh ariabeyawiyom ihigunum agudok shokugi Judaignahobig arigaha 3 kilok. 46 Arigaha nyutobbatogurum binyatin aua um 3 kilok aria Jisasnahwar debeg namudok, “Eli, Eli, lema sabaktani?”Enyudok baraen nyakri namudok, “Eikin Iruhin,Eikin Iruhin, umum maresh ba nyak nyakutukukeik?”

47 Enesh arpesh sheyotu huruhuruk, shemnekenyudok baraen aria shakri namudok, “Anudokarman nahwarum Elaija.”

48 Aria anan arman arigas atin nanak nohuri enenspans nesegwrin anan nubutini wain. Douk spansshuknin, natuken naweshiken anag akodiwok arianako Jisas um nubroh. 49 Aria kupaishi shakrinamudok, “Yotu! apak ko apa mutrugun ba iyoh,um Elaija ko nanaki natauruman aka, uwok?”

50 Aria Jisas ta shopunek nahwar anah debegabom aria ananis yapis sakihuk aria nagok.

51 Aria um abudok atub nyutob ahudok debeihirupah heir numun Iruhin ananit debeiti urupat iripuwaroh um biyeh gani iruhw arigaha habuh atap.Aria enyik kwatukum amnab shopunek ariadebeibori utabor pupuwarobor. 52 Ariawonugwegwiruh hanupok aria sabaishi Iruhinananish yopishi arpesh seiwok shagok basharomesh iri ta shakitak shape. 53 Shakutukukwonugwegwiruh shakitak shape arigaha douk Jisasshopunek nakitaki aria eshesh shanak shawishabrudok Iruhin ananibur wabur Jerusalem. Shanakshawish aria worobaishi arpesh shatrish.

54 Debeini soldia nani amudok douk hani ananhape heyoh Jisas iri hatik enyik kwatuk um, ariahatik ihishmorim eshudok shatogur iri ariahanogugur abom. Aria hakri namudok, “Adur atin,anudok arman douk Iruhin Ananin Nuganin.”

55 Sabaiwi armago shopunek weyotu madaerougun abom uwe, uwok. Aria apa watiki eshudoksheyotu hurukum rowog kruse iri. Owo doukwagipesh Jisas gani Galili wanakium unemongaribog um eneshenesh iri. 56 Oudok sabaiwiarmago, bio owo douk atin nyeigur Maria. Onokdouk kwanaki wabur Makdala. Aria onok douk Jemsnani Josep amamik amakek. Aria okwudok onokdouk Sebedi ananim nugamim amamik amakek.

MATYU 27:30 52 MATYU 27:56

Page 53: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

28

Sharom Jisas Wonugwehw(Mak 15:42-47; Luk 23:50-55; Jon 19:38-42)

57 Arigaha wabigep aria anan arman douk norukworobaibori utabor iri nanaki. Ananin nyeigur doukJosep nanaki wabur nyeiguriburum Arimatea. Anandouk nagipesh Jisas iri. 58 Anan nanaki nanamPailat aria narik ananum nubre Jisas ananit mukutaria nunak nuruman. Aria Pailat nakri wosik arianakrip amam soldia um hubreyanari rowog krusearia hokonan. 59 Aria Josep natrum Jisas arianeshurehan anah namuhi shigorihwihi rupah. 60

Aria Josep narao mukut nanak nawish natemukukanan kanak ananihw wonugwehw. Ahwodokwonugwehw ohohw onohw umunihw riguk Josepnakrip anam armam harukohw hwawish anabikneirumum utaboriyu burbudu wotaum. Aria Josepnabadigi anam debeimi utom manaki mutapokwitegurum ahwudok umunihw. Anan nenekeshnamudok jurug aria anan nanak. 61 Aria Mariadouk kwanaki Makdala iri kwani okwudok onokMaria wape wobur ehahum wonugwehw aria apawashakamohw.

Amam Soldia Heyotu Heyoh Wonugwehwagundok Sharom Jisas Um

62 Ahudok nyumnah douk eshesh Juda shaurimworigun, mahish aria enesheneshum shenekworigun aria ko shupe shubeim Sabat bashishohahi nyumnah ahudok hatuh. Aria amamdebeimi pris hani amam Farisi hanak hatik Pailat.63 Hanak aria hakripan namudok, “Debeini, apakurkwip porum enen baraen douk anudok armannapeum nenek rohwumesh aria nape nakripeshnakri namudok, ‘Eik ko igok aria hukri bihatuhahinyumnah aria eik ta ikitakum shagokum aria ipeadur atin.’ 64 Namudok aria makri nyak nyukripamam soldia hunak hupe heyoh gani wonugwehwhwapeim um bihatuh nyumneh. Umum maresh,douk ko ananim disaipel hunaki hukwuman aruhum ananit mukut aria hunek rohwumesh hukrianan douk ta nokitakum shagokum aria nape aduratin. Aria enyudok douk atin shakrienyi baraennyanagiyagig iri ta nyenek uhwinyum enyudoknarik nagiyagik ba nakriyenyi baraen.”

65 Douk Pailat nemnek aria nakripam namudok,“Ipak kare purao anam soldia aria punak piyohwonugwehw um kabi ipak padukemesh um ariadodogowip um punekenyum.”

66 Nakripam namudok aria amam hanak henekeneh agushih agundok sharom Jisas um. Henegukenyudok aria hasopukuk amam soldia heyotuheyoh wonugwehw.

Jisas Ta Nakitak Um Shagok Um Aria Nape(Mak 16:1-10; Luk 24:1-10; Jon 20:1-18)

Ahudok nyumnah Sabat eshesh Juda doukmadae shunek mour shape meyohahidouk hatuh. Aria ruwahep wehip Sandeih

nyumnahin aun apa nakihi, aria Maria kwanakiwabur Makdala iri kwani kupaikwi atin nyeigurMaria wanaki ruwahep wehip um utik wonugwehw.2 Aria atub nyutob debeikwi enyik kwatuk. Umummaresh, enen Debeini ananin ensel nyakitaki hevenaria nyabuhi nyagreshuk utom matapok witegur iriaria nyahagi nyape iruhimum. 3 Enyudok enseligyomag genek lait kabi da utag brereyarog um ariaenyenyih rupah douk kabi da armir shigorihw umhenek lait abom. 4 Amam soldia hanogugur umenyudok ensel aria arugoguhwiar wam aria habuhhakuh amnab kabi douk armam hagokum.

5 Aria enyudok ensel nyakrip oudok armagonamudok, “Ipak mare punogugur uwe, uwok. Eikyadukemesh, ipak douk panamori purim anudokJisas douk shan shenek nyiliman neir rowogin kruseiri. 6 Anan madae ta nukus agundok uwe, uwok.Anan iganigadae ta nakitak um shagok um arianape, kabi da riguk nakri um. Ipak yowi ba putikoutuk agundok shanubuk um. 7 Ipak kare arigasatin punak pukrip ananim disaipel namudok, anannagok aria iganigadai ta nakitak um shagok um arianape adur atin. Ipak gamo pumnek. Anan ko nurikum ipak aria nunak um shokugi nahobig Galili ariaipak ko punaku putrun ganudok. Eik doukyanakium ikripep um enyudok baraen.”

8 Oudok bio watik enyudok ensel aria wanogugurabom, aria shopunek owo wanadudareh abom, ariaarigas atin wakutukuk wonugwehw aria wahurwonak um ukrip ananim disaipel. 9 Aria Jisasnaparago yah, aria nakri namudok, “Ruwahep bio.”Aria owo bio wanak huruhuruk um anan watuwabuh amnab aria wowem owowis wis ananiruhyeriweruh aria wonek lotu um anan. 10 Aria Jisasnakripo namudok, “Ipak bio mare punogugur. Ipakkare ba pukrip eikim owarhim um amam disaipelhunaku arigas um shokugi nahobig Galili. Ariaamam ta hutik eik ganudok.”

Amam Soldia Henek Rohw Hakripesh-enyiBaraen

11 Oudok bio armago wata apa wonak yahumutik amam disaipel, aria amam soldia heyohwonugwehw iri hanak hawish abrudok debeiburiwabur Jerusalem. Hawish aria hakrip amamdebeimi pris um ihishmorim eneshenesh amamhatrish shatogur iri. 12 Aria amudok pris hemneknamudok aria hanak hani eshesh Juda esheshimdebeimi hantorum hape habo enen baraen. Ariahakitak hator amudok soldia hakam debeiboriutabor. 13 Hakam utabor aria hakripam namudok,“Ipak punak penek rohw pukripesh namudok, ‘Apakmeshuh wab aria ananim disaipel hanakihakwuman-aruh aria haran hanak.’ 14 Aria doukPailat debeini gavman iri numnek enyudok baraenum, aria apak ko muni anan miyagwreh ba miyatokbaraen. Namudok aria baraen ta mare nyupe ipakuwe, uwok.”

MATYU 27:57 53 MATYU 28:14

Page 54: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

15 Namudok aria amudok soldia horao utaboraria hagipesh debeimi amamin baraen. Ariaenyudok baraen soldia henek rohw hagiyagig-enyinyanak nyanaki orokohun um eshesh Judaisharpesh eshesh kanak arigaha nyanaki um abudokdoukib nyutob.

Jisas Nakomuk Mour Ananim 11-Poreim Disaipel(Mak 16:14-18; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23)

16 Aria Jisas ananim 11-poreim disaipel hagim yahhanakum agudok shokugi nahobig Galili. Ariahanak hatogur ahwodok yoduhw kabi da Jisasnakripamuk um. 17 Hanak hakih hatik Jisas ariahenek lotuman hatuk ananin nyeigur nyato ganiiruhw. Aria anam amudok hor biyep urkwip ariahakana anudok douk madae Jisas uwe, uwok. 18

Aria Jisas nanaki huruhuruk um amam arianakripam namudok, “Eikin yaken Iruhin douk nakedebeinyi nyeigur eik yatogur dodogoiwe aria yapedebeini um ihishmorim eshudok shape iruhw atapiri. 19 Namudok aria ipak douk ta punam ihirubwarub um ihis awirosish arpesh aria pukripesh eikinbaraen. Pukripesh um shumneken shusuhwen ariashugipesh eik shutogur eikish disaipel. Aria punekbaptaisumesh um eikin Yaken ananin nyeigur, umeik Nuganin eikin nyeigur aria shopunek um Iruhinananin Mishin enyenyin nyeigur. 20 Aria punekskulumesh um shugipesh ihinyumorim baraendouk eik riguk yape yakripepen iri. Eik yakripepadurin atin baraen, Eik douk ini ipak mupe ihihnyumneh arigaha hugiguk iri nyumnah hutogurumagudok nahobig.”

MATYU 28:15 54 MATYU 28:20

Page 55: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

MAK

Banenyi Baraen Um Mak

1:1-13 Iruhin neshopok Jon nenek baptaisumesh iri nanaki1:14–13:37 Iruhin neshopok Jisas nakripesh ananin yopinyi baraen iri nanaki13:38–15:47 Jisas nemnek eriger aria shenek nyiliman rowog kruse aria nagok16:1-20 Jisas wata nakitak nape aria nekesh mour ananish disaipel

Jon Nenek Baptaisumesh Iri Nakripesh Um JisasKrais Ta Nunaki

Enyudok douk yopinyi baraen um Jisas Krais,Iruhin ananin Nuganin. Nyarik iri enyudokyopinyi baraen nyakitak nyanak um douk

namudok. 2 Seiwok Iruhin ananin Mishin nyohuranudok profet Aisaia aria nuwem enen Iruhinananin baraen namudok. Iruhin nakri, “Eik taishopok anan arman nurao eikin baraen nyiriknyunak aria nyak ta nyugiman. Anan ta nugabemenyah nirik. 3 Anan ta nunak nupe wehigunumarpesh uwok um aria nupe nuhwar debeg nukri,‘Gabeiman yah Debeini. Pugabeyoh hupe wosik umanan nugimah nunaki um.’”

4 Aria Jon douk nenek baptaisumesh iri natogurnape anagun wehigunum arpesh uwok um arianape nakripesh nakri, “Ipak pukehuk agabusyoweihi aih aria putanam pukon aparuh Iruhin.Ipak punekesh namudok aria eik inek baptaisumeparia Iruhin ta mare nusuhwesh-umep enesheneshyoweishi inahos ipak pape penekesh iri arianukweshihesh niyateshuguk.”

5 Aria ihishmorim shape sabairubi warub bapeshokugi nahobig Judia iri shani ihishmorim shapeJerusalem iri shanak um shumnek Jon ananinbaraen. Eshesh shanak aria shawereh esheshishyoweishi inahos shakrip Jon aria anan nenekbaptaisumesh worub Jordan.

6 Aria Jon nenekah iri rupah douk shenekah enenmahin shohwaren um kamel iri enyenyirub ehirub.Aria nawashot iri let douk shenekat anap mahinyipyegenyihwip. Aria worigun anan nagnoh iri douknapeum nawok gormish shani wanarin hani. 7 Ariaanan nakripesh nakri, “Eik yarig yanaki, aria anan tanigimeiri. Anudok nugigi iri douk dodogowin atunneshagrakuk eik. Aria shopunek, eik douk madaeyopuweiri um ikweshihuman madururuh ananiyusu uwe. 8 Aria eik douk yenek baptaisumep abarmeyoh, aria anan ta nunek baptaisumep um Iruhin

ananin Mishin ta nukepen nyuwish nyupenyepnumun.”

Jon Nenek Baptais Um Jisas9 Aria Jisas nakutukuk wabur Nasaret douk bape

shokugi nahobig Galili iri nanaki aria Jon nenekbaptaisuman worub Jordan. 10 Douk nenekbaptaisuman aria ahudok atuh Jisas nakutukukworub natowi nakih neyotu anagas aria natik iruhwutag ganupok. Aria natik Iruhin ananin Mishinnyabuhi kabi arudok armir manyun um rabuhiratem Jisas. 11 Aria anah mah hanaki iruhw heven.Aria enyudok arpen nyeyagwrehi nyakri, “Nyakdouk eikin Nuganin. Eik douk urkummanawashamen aria yanadudareh abom.”

Satan Nakwiraeh Jisas Um Nunek YoweishiInahos

12 Aria arigas Iruhin ananin Mishin nyohur Jisasaria nakitak nanak anagun wehigunum arpeshuwok um. 13 Anan nanak nape anan aun shukninaria 10-poreih nyumneh shopunek. Aria Satan napenakwiraehan um nunek yoweishi inahos. Ariashopunek, Jisas nanak hurukatinyum urahishmahish shapeum. Aria Iruhin ananish enselahosshanaki shatauruman.

Jisas Nohur Mour Neneken Shokugi NahobigGalili

14 Douk Jon nonoweshik napeik, aria Jisas nanamshokugi nahobig Galili aria nape nakripesh Iruhinananin yopinyi baraen. 15 Anan nakripesh nakri,“Ahudok nyumnah douk Iruhin nakriyoh iri doukahudok hatogur. Aria abudok nyutob um arpeshshuwish um agundok Iruhin nupe Debeini um ipakum douk banaki hurukatin. Douk namudok ariaipak pukeshuk agabus yoweishi inahos ariaputanam pukon aparuh Iruhin aria pusuhw ananinbaraen pugipeshen!”

55 MAK 1:15

Page 56: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Jisas Nahwar 4-poreim Armam Aria Hagipeshan16 Douk Jisas nape nanarahaen nanak anagas um

debeigi waiyag Galili, aria natik Saimon nani ananinwanin Andru douk hape henek bisnis um hatukeiguhw iri. Amam hawashak anan umben agudokdebeigi waiyag aria hape hatuk eiguhw. 17 Doukanan natrum aria nakripam nakri, “Ipak yowipugipesh eik aria ikiripep um purao arpesh shunakishugipesh eik.” 18 Douk anan nakripam namudokaria ahudok atuh amam hakutukuk amamibumbenab bakusuk aria hagipesh Jisas hanak.

19 Douk amam hanaku aria Jisas natigu biomhatem bot hape hagabe umbenab. Amam doukSebedi ananim nugamim, Jems nani ananin waninJon. 20 Aria douk Jisas natrum aria ahudok atuhnahwaram um hunaki hugipeshan. Aria amambiom hakutukuk amamin yaken Sebedi naniamudok henekuman mour iri hatemaguk bot ariaamam habuhi hani Jisas hanak.

Jisas Nahiyahuk Enen Yoweinyi Sagab DoukNyape Anan Arman Iri

21 Aria amam hanam anabur wabur shohwaraburum Kaperneam iri. Aria ahudok nyumnah Sabateshesh Juda mour uwok shape meyoh ahi, amamhanak hawish eshesh Juda shape sheyagwrehbaraen-atari urupat aria Jisas nape nenekskulumesh um Iruhin ananin baraen eshesh armamarmago. 22 Aria eshesh shemnek ananin baraenaria shakitak yowiyokuk abom. Um maresh? Anandouk narao debeinyi big aria nenek skulumeshnakripesh dodogowin atin baraen. Aria amamhenek skulumesh um lo iri douk madae hunekskulumesh namudok uwe, uwok.

23 Aria douk Jisas nape nenek skulumesh ariaanan yoweishi sagabehos shapenyan iri nanaknawish atudok urupat aria nahwar debeg nakri,“Jisas, nyanaki wabur Nasaret iri. Nyak nyanamorinyunekap mumam apak sagabehos? Nyaknyanamori nyop mugok aka? Apak madukemenabom nyak. Nyak douk Iruhin ananin abomnuganin.”

25 Aria Jisas naho eshudok sagabehos nakri, “Ipakmokureg aria pukutukuk anudok arman ariaputogur punak.” 26 Aria douk Jisas nahesh ariaeshesh shour anudok arman debeg. Aria anankrukruk nape aria eshesh shohwar debeg ariashakutukuk anudok shatogur sharuwok.

27 Aria eshudok sabaishi arpesh shape iri shatiknamudok aria eshesh shakitak yowiyokuk abom.Aria shape sheneyagwreh shakri, “Enyudok doukapak memneken iri douk maren baraen? Seiwokapak madae mumneken iri enyudokmori baraen!Anudok arman douk dodogowinari aria eshudoksagabehos shemnek ananin baraen!”

28 Aria enyudok baraen um enyudok Jisasneneken iri nyowe nyanak shubairubi warub doukbape agudok shokugi nahobig Galili iri.

Jisas Nagabe Pita Ananik Nakwurikwik29 Aria amam hakutukuk eshesh Juda shape

sheyagwreh baraen-ati urupat aria amam ihim-morim, Jisas nani Saimon aria Andru, hani Jems ariaJon, hanam Saimon aria Andru amamit urupat. 30

Aria agundok, Saimon ananik nakwurikwikkwaraubor aria kweshuhw aras. Aria arigas eneshshanak shakrip Jisas um agundok okwok kwarauborum. 31 Aria Jisas nanak nasuhw okwokwin rogurnakuhur kwakitak kwape aria okwok yopuk. Ariaokwok kwakitak kwape kwonek worigun um esheshshishoh.

Jisas Nagabe Sabaishi Arugeh Hapeyeshi32 Douk arigaha wabigep wah hagok aria eshesh

armam armago sharauri arugeh hapeyeshi shaniyoweishi sagabehos shapeyesh iri shanaki agundokJisas napeum. 33 Aria ihishmorim arpesh shapeabrudok wabur iri shanaki shantorum shape adukhurukatin um dua. 34 Aria Jisas nagabe sabaishiarpesh anahaehih arugeh henekesh abrudokwabur iri. Aria shopunek, nahiyahuk sabaishisagabehos shatogur sharuwok. Aria sagabehosdouk shadukeman Jisas. Aria anan nakripesh umeshesh mare shukurip kupaishi arpesh um anandouk Iruhin ananin nuganin um.

Jisas Nanak Nakripesh Yopinyi Baraen ShokugiNahobig Galili

35 Wata wab Jisas nakitak nanak anagun arpeshuwok um aria nanak nape nenek beten. 36 Nenekbeten aria Saimon nani amudok anam disaipelhape hauriman hanak. 37 Douk hauriman hanakarigaha hanak hatrun aria hakripan hakri, “Nya,ihishmorim arpesh shape shaurimen.”

38 Aria Jisas nakripam nakri, “Nyunekesh, apakmunam kupairubi warub bape hurukatin iri aria eikikripesh yopinyi baraen eshesh shopunek. Ummaresh, Eik douk yanakmori ikripesh yopinyibaraen sabaishi arpesh.” 39 Aria anan nanak ihirubwarub agudok shokugi nahobig Galili aria napenakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen numuneshesh Juda shape sheyagwreh baraen-ogwiurusag. Aria shopunek, nahiyahuk sagabehos doukshape arpesh iri shatogur sharuwok.

Jisas Nagabe Anan Arugeh Lepra Hapenyanari40 Aria anan ehudok lepra hapenyanari nanak um

Jisas aria nabuh noduk ohrubus. Aria nakrip Jisasnakri, “Douk nyak nyukri wosik um, nyak tanyugabeye.”

41 Aria Jisas natrun aria nenek gihauman. Arianohur rogur nuwem ananis wis anudok arman arianakripan nakri, “Eik yakri wosik um. Nyak yopin.” 42

Aria ahudok atuh anan yopun.43 Aria Jisas nakripan dodogowinyi baraen nakri,

“Nyak nyunak aria mare nyukrip enesh arpesh um

MAK 1:16 56 MAK 1:43

Page 57: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

agundok eik yagabeyen um, uwok. Nyak nyunekatin nyunam pris nutrin, aria nyunak nyunekenyudok ofa um agundok nyak yopinyum ummaresh douk Iruhin ananin lo douk nakoguk Mosesenyi nyakrium. Nyak nyunekesh namudok ariasabaishi arpesh ta shutrin aria shudukemesh shukrinyak douk iga yopin.”

45 Aria anan nanak aria nape nakrip sabaishiarpesh um agundok Jisas nagabeyanum. Ariabaraen nyowe nyanak sabairubi warub. Douknamudok aria Jisas madae nunak nuwish anarubwarub uwe, uwok. Anan napeik aduk abrudokwarub agundok wehigunum douk arpesh uwok um.Aria sabaishi arpesh shanaki worobaigunum irishanak agundok anan nanak napeum.

Jisas Nagabe Anan Roguhw Aiyas Shagokanari

Douk ehudok nyumneh hanak hadiguk, ariaJisas wata shopunek natanam nanamKaperneam. Aria abudok nyutob eshesh

armam armago shopunek shemnek baraen umanan nanak nape urupat um. 2 Douk namudok ariasabaishi arpesh shanak shape numun ananit urupatshuknit aria enesh shape aduk hurukatin um wit.Eshesh shape aria madae onok outuk kwupeikmeyoh uwe, uwok. Eshesh shape ba shuknigun ariaJisas nape nakripesh yopinyi baraen. 3 Douk napenakripesh baraen aria 4-poreim armam howemorianan roguhw aiyas shagokanari anas aras ariaharan hanaki um Jisas. 4 Amam haran hanak ariasabaishi arpesh shape aria amam yah uwok umhuran hunak agundok Jisas napeum uwe, uwok.Douk namudok aria amam hato hakih modukwitamurupat aria hadar agundok Jisas napeum. Ariaanudok roguhw aiyas shagokanari nor aras ariahonahur hereyan kwojarahos aria shokuburhakutunuk nabuh nakus Jisas napeum. 5 Aria doukJisas natik amudok 4-poreim um henek bilip umanan ta nugabeyan aria anan nakrip anudokroguhw aiyas shagokanari nakri, “O nuganin, eik tako igabeyen um nyakish yoweishi inahos ariaeshudok ta iyateshuk.”

6 Aria douk Jisas nakri namudok aria anam henekskulumesh um lo iri, douk hani eshesh hapeagundok iri amamiruh aparuh aturuh heneyagwrehhakri, “Anudok arman neyagwreh namudok ummaresh? Anan douk nape nabubunim um Iruhin.Apak madukemesh um Iruhin atun ta wosiknukweshih-esh um arpeshish yoweishi inahos.”

8 Aria Jisas nadukem amamip urkwip arianakripam nakri, “Ipak urkwip mare pur namudok,uwok. 9 Um maresh? Enyudok mour doukshopunek atin um eik ikrip anudok roguhw aiyasshagokanari ikri, ‘Eik ta ko ikweshihuk nyakishyoweishi inahos aria iyateshuk’ aka, ikripan ikri,‘Kitak hur nyakis aras nyusuwos aria nyunak’ ariaanan ta nikitak nunak? 10 Douk namudok aria EikAnudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iri taiyabigep um pudukemesh um eik douk dodogoiwe

iri aria Iruhin neke big ko ikweshihuk um eshudokatapish arpesh esheshish yoweishi inahos ariaiyateshuk.” Aria Jisas nakrip anudok roguhw aiyasshagokanari nakri, 11 “Eik yakripen, nyak kitak hurnyakis aras nyusuwos aria nyunam urupat!” 12 Ariaahudok atuh eshudok ihishmorim arpesh doukshape agundok iri shatrunum nakitak nohur ananisaras nasuwos aria nanak. Aria eshesh shatrunnamudok aria ihishmorim shakitak yowiyokuk ariashape shatuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw.Aria shakri, “Seiwok apak madae mutik enenenyudokmori nyutogur uwe, uwok!”

Jisas Nahwar Livai(Matyu 9:9-13; Luk 5:27-32)

13 Aria Jisas nakitak natanam narahaen nanakanagas um debeigi waiyag Galili aria sabaishiarpesh shanaki shatogruman. Aria anan napenenek skulumesh nakripesh yopinyi baraen. 14

Anan nakripesh baraen jurug aria anan nanaku arianatik Alfius ananin nuganin Livai douk apa naraotakis iri. Jisas natrun nape urupat douk nape naraotakis um. Aria anan nakripan nakri, “Nyak yowinyugipesh eik ba unak.” Aria Livai nakitak nanamanhanak.

15 Aria kupaihi nyumnah Jisas nape nawokworigun Livai ananit urupat. Aria sabaimi haraotakis iri hani sabaimi kupaimi shopunek henekeneshenesh yoweishi inahos iri hani Jisas naniananim disaipel hape hawok worigun. Um maresh?Worobaimi amudokmori armam ihih nyumneh apahagipesh Jisas. 16 Aria anam henek skulumesh umlo iri, amam douk Farisi omi. Amam hatik um Jisasnani shenek eneshenesh yoweishi inahos iri shaniharao takis iri shape shawok worigun atugun umaria amam harig ananim disaipel hakri, “Anan nanieshudok shenek eneshenesh yoweishi inahos irishawok worigun?” 17 Aria Jisas nemnekamnamudok aria nakripam nakri, “Arpesh douk madaeeneh arugeh henekesh iri ta mare shunam doktaum nugabeyesh, uwok. Eshudok douk arugehhenekesh iri atish ta shunak um dokta nugabeyesh.Aria eik shopunek douk namudok atin, kabi doktaum. Eik douk madae inakumori ihwar yopishiarpesh um shatanam shukon aparuh Iruhin uwe,uwok. Eik douk yanakmori ihwar eshudok doukshenek yoweishi inahos iri um shukeshuk agabusyoweishi inahos aria shatanam shukon aparuhIruhin.”

Jisas Nakripesh Um Agundok Shushakur UmWorigun Shape Meyoh Um

(Matyu 9:14-17; Luk 5:33-39)

18 Anah nyumnah Jon douk nenek baptaisumeshiri ananim disaipel hani amam Farisi amamimdisaipel hashakur um worigun aria hape henekbeten atin. Douk namudok aria enesh arpeshshanak gani Jisas napeum aria sharigan shakri, “Jonananim disaipel hani amam Farisi amamim

MAK 1:45 57 MAK 2:18

Page 58: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

hashakur um worigun aria hape henek beten atin.Aria nyakim madae henekesh namudok uwe, ummaresh?”

19 Aria Jisas nakripesh enen wobuwobren baraennakri, “Ipak pakri abudok nyutob anudok doukkadak narao armatok iri wata nini ananishi nupeum, eshesh ta shushakur um worigun aria shupemeyoh aka? Adur atin ta uwok. Eshesh ta shuwokworigun aria ta shupe! 20 Aria nyutob ta bunaki umkupaishi shuran shunak kupaigunum um. Ariaahudok nyumnah, ananishi ta urkwip purum ananaria ta shushakur um worigun shupe meyoh.”

21 “Aria ta mare enen arpen nyukwuhwaesh anaprupahip um anah namuhi rupah aria nyutapeyopum anohw umunihw um anah jugwaihi rupah,uwok. Enyen nyibirak namudok akure, enyen tanyunek anohw umunihw ahudok namuhi rupah.Aria shopunek ta nyutapeyop aria ta mare pupewosik um ahudok jugwaihi rupah uwe, uwok. O tamare enen arpen nyurak anabar namubari wainibarabar bubuh anap jugwaipi memeip munuhwipdouk shape sharuk wainibar abar um uwe, uwok.Enyen nyunekesh namudok akure, abrudoknamubari wainibar abar ta buprukeshop aria wainta nutourakuk atap atin. Aria apudok memeipmunuhwip ta yowep. Aria namudok uwok, esheshta shisharabar namusi munuhwis atus. Aria asas tamare tutukaras aria wain ta nur wosik!”

Jisas Anan Douk Debeini Aria Nakripesh UmShenek Mour Sabat(Matyu 12:1-8; Luk 6:1-5)

23 Anah nyumnah Sabat, eshesh Juda mour uwokshape meyoh ahi, Jisas nani ananim disaipel hakitakhawish hanak anag debeigi nubarig douk shau witum. Aria agundok ananim disaipel hadi anat urubitwit aria hape haworishat hatoh. 24 Aria amamFarisi hatrum namudok aria hakrip Jisas hakri, “Tik,nyakim disaipel henekesh mumam namudok?Apakin lo douk nyakri apak mare munek enen mourahudok nyumnah Sabat!”

25 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak patarihenbaraen seiwok Devit nenyemaguk iri um abudoknyutob anan nani ananim nyurub bam um aka,uwok? Amam nyurub bam aria Devit nawish Iruhinananit debeiti urupat nohur bret douk shenekofamat shako Iruhin iri aria nani ananim hatoh.Enyudok douk nyatogur abudok nyutob Abiatarnape debeini pris obi nyutob. Abiatar nakri wosikaria Devit nani ananim armam hawish hohur brethatoh. Aria shopunek, apakin lo douk nyakri mareenesh shape meyoh iri arpesh shuwok atudok bret,uwok. Amam pris atum wosik. Aria Devit naniananim hotuhur hatoh.”

27 Aria Jisas wata shopunek nakrip amam Farisinakri, “Iruhin douk madae nunek ahudok nyumnahSabat um nukri ipak aparuh yoweruh aria marepanadudareh uwe, uwok. Anan nenekah um nakriipak aparuh ta yopuruh aria panadudareh. 28 Aria

Eik Anudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iridouk Debeiwe um ihishmorim eneshenesh umabudok amnab, aria Debeiwe um ikrip arpeshshunek mour ahudok nyumnah Sabat shopunek.”

Jisas Nagabe Anan Rogur Yowenyan Iri UmAhudok Nyumnah Sabat

(Matyu 12:9-14; Luk 6:6-11)

Kupaihi nyumnah Sabat, Jisas nanak nawisheshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atiurupat. Aria anan rogur yowenyan iri arman

nanaki nawish nanamesh nape. 2 Aria arpeshshape atudok urupat iri shakri shukon baugos umenen baraen Jisas shakri shutik anan ta nubrig enenlo aka, uwok. Douk namudok aria eshesh shapeshatrun duk um shakri kadak anan nukri nugabeanudok rogur yowenyan iri ahudok nyumnah Sabatum, aria eshesh shuneman baraen. 3 Aria Jisasnakrip anudok rogur yowenyan iri nakri, “Kitakinyeyotu agundok orokohun um sabaishi arpeshshutrin.” 4 Aria anan nakitak nanak neyotu ariaJisas narigesh nakri, “Apakin lo douk Iruhin nakogukMoses enyi nyakri munek maren mour ahudoknyumnah Sabat? Mugamoh arpesh mugabeyeshaka, mukri uwok umesh? Mugamohesh shupewosik aka, ba mesh shugok?”

Aria eshesh madae shiyagwreh shukripan enenbaraen uwe. 5 Aria anan neyotu natrish aria nyiburjuwehosibur. Um maresh? Anan natrish um esheshshoweshik esheshiruh aparuh dodog aria shakriuwok um shumnek Iruhin ananin baraenshugipeshen. Aria anan nakrip anudok roguryowenyan iri nakri, “Kwanu nyakin rogur.” Aria anannonu rogur aria enyen yopin abom. 6 Aria amamFarisi hakitak hatogur hanak hani anam Herotananim armam hape habo baraen um hakri hurimanah yah um hubo Jisas nugok.

Sabaishi Arpesh Shagipesh Jisas Shanak ShapeHurukatin Um Debeigi Waiyag Galili

(Luk 6:17-19)

7 Aria Jisas nani ananim disaipel hakutukukabrudok wabur hakitak hanam debeigi waiyagGalili. Amam hanak aria sabaishi arpeshshagipesham shanak. 8 Eshudok arpesh eneshshanaki shokugi nahobig Galili iri. Aria eneshshanaki shokugi nahobig Judia iri. Aria eneshshanaki debeigi nahobig Idumia, aria eneshshanaki Jerusalem iri. Aria enesh shapeiri ganiwobrehah um worub Jordan iri shanaki, aria eneshshape iri hurukatinyum arbudok biarub warub Taiabani Saidon iri shanaki. Eshesh ihishmorimshemnek um Jisas nape nagabe ehudok arugehhapeyeshi aria eshesh shanaki um nugabeyesh. 9

Aria agundok sabaishi arpesh shanaki shapeshuknigun. Douk namudok aria Jisas nakrip ananimdisaipel um harauri anat shokwuti bot tunakitukusuman hurukatin um kadak sabaishi arpeshshukri shunaki hurukatin um anan um aria anan ta

MAK 2:19 58 MAK 3:9

Page 59: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

nuto nutemaguk bot. Ta neyotu atap um, eshesh tashishiwokan. 10 Um maresh, nubokuhieb nyutobanan nagabe sabaishi ehudok arugeh hapeyeshi.Douk namudok aria eshudok arugeh hapeyeshishape shatatigas um shunak shususuhw Jisasmeyoh aria eshesh ta yopish. 11 Aria abudoknyutob douk yoweishi sagabehos shapenyesh irishanaki shatik Jisas aria shabuh shatu shakushurukatin um anan aria shohwar debeg shakri,“Nyak douk Iruhin ananin Nuganin.”

12 Aria Jisas nakripesh dodogowinyi baraen nakrieshesh mare shukripesh um anan douk Iruhinananin Nuganin.

Jisas Nagraeh 12-poreim Aposel Um HunakHukrip Arpesh Um Ananin Baraen

(Matyu 10:1-4; Luk 6:12-16)

13 Aria Jisas nato anag mihig aria nahwar sabaimiarmam douk anan nakriyam iri hanaki. 14 Aria anannagraeh 12-poreim armam aria nakom enyudoknyeigur aposel. Aria nakripam um huni anan hupehurahaen aria neshopokam um hunak hukripeshananin baraen sabaishi arpesh. 15 Aria shopunekum nukom dodog um huhiyahuk yoweishisagabehos shutogur shuruwokuk.

16 Amudok 12-poreim aposel Jisas nograeham iridouk amudok. Saimon, douk Jisas nodowonkupainyi nyeigur Pita iri, nani Sebedi ananimnugamim, Jems nani ananin wanin Jon, douk Jisasnodowon kupainyi nyeigur Boanerges iri.Baugenyum enyudok nyeigur douk shakri, “UtagPogarog.” 18 Amam hani Andru, Filip, Bartolomyu,Matyu iri Tomas. Hani Alfius nuganin Jems iri Tadiusiri Saimon douk natogur anap awirop shohwareshum Selot iri. 19 Amam hani Judas Iskariot. Anandouk nowereh Jisas um ananim horim iri.

Enesh Shenek Rohw Shakri Satan Douk KupainyiNyeigur Shohwaren Bielsebul Iri Nyataurum

Jisas(Matyu 12:24-32; Luk 11:14-23, 12:10)

20 Aria Jisas natanam nanam urupat aria sabaishiarpesh shanaki shape anan napeum. Aria Jisas naniananim disaipel hatrish namudok aria amamnyutob uwok um hupe meyoh ba hunek anagunworigun hugnoh uwe, uwok. 21 Aria ananishi,eshesh atup awirop shemnek um agundok ananmadae nupe meyoh um nuwok worigun um, ariaeshesh shanak um shuran shunak. Um maresh?Eshesh shakri anan douk nagugak.

22 Anam henek skulumesh um lo iri douk hape iriJerusalem hanaki henek rohw. Amam hakripeshhakri Jisas douk enyudok Bielsebul douk debeinyium sabaishi sagabehos iri nyenekan dodogowinaria anan douk nohiyahuk eshudok eneshsagabehos shatogur sharuwok. 23 Douk namudokaria Jisas nahwar sabaishi shanaki um anan arianakripesh enyudok wobuwobren baraen nakri,“Satan anan kanak ta mare nuhiyahuk ananishi

sagabehos shutogur shuruwok uwe, uwok. 24 Ariadouk arpesh shape atug nahobig irishunadiyogurum shunak shupe sisiguk, ariashunenem horin horik aria shupe shurpak akure,eshesh ta mare dodogowish uwe, uwok. 25 Ariashopunek douk anap awirop shunadiyogur um, ariaeshesh kanak shunenem horin horik aria shupeshurpak atin shup akure, eshesh shopunek ta maredodogowish uwe, uwok. 26 Aria douk Satan niniananish shunadiyogur um shunak shupe sisiguk,aria eshesh kanak shunenem horim horik ba shupeshurpak atin shupe aria eshesh shopunek ta maredodogowish uwe, uwok.”

27 “Aria ta mare anan arman nunak nuwish anandodogowinari arman ananit urupat aria nutrunnukwumeshi aruh ananish eneshenesh uwe, uwok.Sagomatin anan ta nuweshikuk anudok armannupeik ba iyoh, aria anan ta kadak nunak nutrun banukwuaruh um eneshenesh.”

28 Aria douk amam henek skulumesh um lo irihakri enen sagab nyataurum Jisas um nenek mourum. Douk namudok aria Jisas nakripam nakri,“Adurigom atin eik yakripep, Iruhin ta konukweshihuk um eneshenesh yoweishi inahosarpesh shenekesh iri shuni enyudok ihinyumorimyoweinyi baraen douk eshesh shakriyen um ananiri, aria nukweshiheshuk. Aria enyudok enenyenendouk shububunim um Iruhin ananin Mishin iri,Iruhin ta nusuhw enyudok esheshin yoweinyi doukeshesh shakriyen iri aria ta marenukweshiheshukuk uwe, uwok. Esheshish yoweishiinahos ta shupe um douk arigaha kweipon amnabbutuh ahi nyumneh.”

Jisas Ananik Amakek Kwani Ananim Aruhim(Matyu 12:46-50; Luk 8:19-21)

31 Aria abudok nyutob Jisas ananik amakek kwaniananim aruhim shanak shatogur. Aria shanaksheyotu aduk urupat aria shenek baraen nyanamanum nutograri aduk. 32 Aria agundok sabaishiarpesh shape shersharih um anan aria esheshshakripan shakri, “Nya, nyakik amakek kwaniaruhim sharimen.”

33 Aria Jisas nakripesh nakri, “Meishi eikishamakek aruhim?”

34 Aria anan nushakam eshudok nernarih doukshape iri aria nakripesh nakri, “Eikish amakekaruhim douk eshudok! 35 Meishi douk shapeshagipesh Iruhin ananin baraen iri douk Eikisharuhim, mohwuhiyu aria amakenyiyu.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um AnanNawashak Wit Ananig Nubarig Iri

(Matyu 13:1-9; Luk 8:4-8)

Aria Jisas wata shopunek nanak nape nenekskulumesh nakripesh yopinyi baraen ganianagas um debeigi waiyag Galili. Aria

sabaishi arpesh abom shanaki shape Jisas napeum.Douk namudok aria anan nakitak nato netem anat

MAK 3:10 59 MAK 3:35

Page 60: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

bot douk tor waiyag iri. Aria eshesh sheyotu anagasaria anan netemori bot nape nenek skulumeshnakripesh sabainyi yopinyi baraen nakripeshwobuwobren atin. 3 Nakri, “Ipak pumnek! Ananarman nawashak wit ananig nubarig. 4 Anannawashat aria anat tabuh takus yah, aria armiguhwhwabuhi hwatuhur hwatoh. 5 Aria anat tabuh takusutabor um. Aria douk amnab madae sabaibi uwearia atat pupuwarat takih arigas. 6 Aria nukwaruhmadae hubuh atap uwe. Namudok aria araruhhabuh hetemaguk utabor aria wah hatao hat ariayarit. 7 Aria anat tagrukuk segego-iruh madururuhhakih um aria pupuwarat takih. Douk takih, ariaaruhudok madururuh heshigarut aria atat madaetukih debet um shurkwip pir uwe. 8 Aria anattagrukuk yopubi amnab aria pupuwarat takih debetaria sabaiti teir. Anat, 30-poreit teir atin atinapakiwogin. Aria anat 60-poreit, aria anat100-poreit.”

9 Douk Jisas nakriyuk namudok aria anannakripesh nakri, “Aria douk ipak arigos sapenyep iriaria gamo pumnek eikin baraen aria pugipeshen.”

Jisas Nakripesh Baugen Um Baraen Um AgundokDouk anan Nakripesh Wobuwobren Atin Um

(Matyu 13:10-17; Luk 8:9-10)

10 Douk sabaishi arpesh shakutunukuk shanak,aria Jisas atun nani ananim 12-poreim disaipel hanieshudok enesh shagipesh Jisas iri atish shape. Ariaeshesh sharigan um nukripesh um baugenyum umenyudok wobuwobren baraen anan napenakripesh-enyi. 11 Aria anan nakripesh nakri,“Iruhin douk nakripep baugenyum um baraen umenyudok wobuwobren baraen um ipak atip um tapuwish agundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um. Aria ihishmorim adukishi ta uwok.Eshesh ta shumnek wobuwobren atin. 12 Douknamudok aria, ‘Eshesh ta shutrugun aria ta mareshutik enesh eshudok eneshenesh. Aria shopunekta shumnek baraen, aria ta mare shudukembaugenyum um, uwok. Um maresh, ta shudukembaugenyum um aria wata shutanam shukonaparuh Iruhin aria anan madae nunawasham umesheshish yoweishi inahos aria nukwreyeshuk.’”

Jisas Nakripesh Baugen Um Baraen Um AnudokNawashak Wit Nubarig Iri

(Matyu 13:18-23; Luk 8:11-15)

13 Aria Jisas narigesh nakri, “Ipak madaepudukem baugenyum enyudok wobuwobrenbaraen iganigadae yakripepen iri uwe? Douknamudok aria ipak ta pudukem ihinyumorimwobuwobren baraen douk ta eik ikripepen irimumam? 14 Anudok arman nawashak wit iri doukkabi anan nakripesh Iruhin ananin yopinyi baraeniri. 15 Aria atudok douk tabuh takus yah iri doukkabi eshudok arpesh douk shemnek Iruhin ananinbaraen aria Satan nanaki natrish narauguk enyudokyopinyi baraen douk nyape esheshiruh aparuh iri.

16 Aria atudok douk tabuh takus utabor bakus umiri douk kabi eshudok arpesh douk shemnek Iruhinananin baraen atin aria shanadudareh-umen abomshasuhwen shakri wosik iri. 17 Aria eshesh sharaenaria eshesh madae shusuhwen dodog uwe. Esheshshasuhwen shagipeshen banab nyutob meyoh. Ariadouk arigaha enen amaen nyatogrumesh oshenekesh enenyenen um agundok shasuhwenyudok Iruhin ananin baraen um, aria arigas atinshakutukuk esheshin bilip. 18 Aria atudok douktabuh tagrukuk segegoiruh madururuh hakih um,douk kabi eshudok arpesh douk shemnek Iruhinananin baraen, aria eshesh shenek wari um shakrishupe wosik agundok atap iri. Eshesh mishishshakitak um shugrem sabaishi eneshenesheshudok aria shanadudareh um agundok atapishieneshenesh atish. Douk namudok aria eshudokeneshenesh showeshik esheship urkwip ariaeshesh madae shusuhw Iruhin ananin baraendodog uwe. Eshesh urkwip pekeshuk abom umenyudok Iruhin ananin yopinyi baraen esheshshemneken iri. Aria eshesh shakwutinyukuk ariamadae shunek ehudok yopihi aih douk Iruhin nakrieshesh shunekeh iri uwe. 20 Aria atudok douktabuh takusuk yopubi amnab iri douk kabi eshudokarpesh douk shemnek Iruhin ananin baraen ariashasuhwen dodog shagipeshen iri. Aria esheshshenek sabaihi yopihi aih. Aria eshesh shape kabidouk apakiwogin witin um. Anat, 30-poreit teir atinatin, anat 60-poreit, aria anat 100-poreit.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um LamDouk Shahemen Shashapumen Anat Baket Iri

(Luk 8:16-18)

21 Aria Jisas wata shopunek nakripesh nakri, “Tamare enen arpen nyihem enen lam aria nyukitaknyushapamen anat baket o nyunyigren shakamumanat bet, uwok. Enyen ta nyihemen aria nyunyemiruhinyum tebol um enyen ta nyutrugun-umesh. 22

Aria eneshenesh douk shanabeshuk shakus iri tawata shutogur yopugunum. Aria eneshenesh doukarpesh shoshigarish shakus iri ta wata shishrekeshshukus yopugunum. 23 Aria douk ipak arigossapenyepi aria pumnek eikin baraen aria pusuwendodog pugipeshen.”

24 Aria anan nakripesh enen baraen shopuneknakri, “Ipak urkwip gamo purum enyudok baraendouk ipak pamneken iri aria pugipeshen! Ummaresh? Ta ipak gamo pumneken pugipeshen um,Iruhin ta nutaurumep pudukem enen yopinyibaraen shopunek. 25 Aria eshudok douk shuraoIruhin ananin baraen shudukemesh wosik iri, Iruhinta wata gamo nukripesh enen shopunek. Ariaeshudok douk madae shudukem ananin baraen iriuwe, enyudok karowinyi eshesh shasuhwen iri tawata nutrishenyuguk.”

MAK 4:3 60 MAK 4:25

Page 61: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um AnanNawashak Shurkwip Patogur Um

26 Aria Jisas nakripesh enyudok baraen shopuneknakri, “Arpesh shawish um agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeum ta kabienyudok wobuwobren baraen um. Baraen enyudok.Anan arman nanak nawashak shurukwip-igunworigun ananig nubarig. 27 Anan nawashep jurugaria nanak. Aria ihibus weibus anan neshuh, arianyumneh nakitak narahaen. Aria abudok nyutobepudok shurkwip pape pupuwarep pakih. Aria anandouk madae nudukemesh um agundok epeppupuwarep pakih um uwe. 28 Abab amnab kanakbenekep pupuwarep pakih debeipi aria shurkwippeir. Aria sagomatin pupuwarep pakih aria parikpenek shus, aria pakih rowipi penek urub ariasabaipi shurkwip peir. 29 Douk peir arigaha pauh,aria anudok arman nasuhw ananip ponodaresh irinogwotep nanak natupok epudok shurkwip. Ummaresh? Epep douk pauh aria abudok nyutob umshurim worigun obi nyutob douk batogur.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um EnenRowog Nyeigurin Um Mastet Iri Enyenyim

Shurkum(Matyu 13:31-32; Luk 13:18-19)

30 Aria Jisas nakripesh nakri, “Arpesh shawish umagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshum ta kabi maresh um? Eik ta ikripep marenwobuwobren baraen um pudukemesh? 31 AgundokIruhin nape Debeini um ananish arpesh um ta kabianam shokumi mastetim shurkum um. Amam doukshokumi abom meshagrakuk sabaipi shuruweparpesh douk shawep nubarigos iri. 32 Anan armannau anam mastetim shurkum ananig nubarig. Ariaamam puwarom makih munek debeinyi rowognyeshagrakuk kupaigosi shokugosi rowos seyotunubarig iri aria nyenek debeishi nyeiguhw. Ariaarmiguhw hwanak hwem was aria hwetemhwanabeshuk um wah.”

Jisas Nakripesh Baraen Aria NakripeshenWobuwobren Atin

(Matyu 13:34-35)

33 Aria Jisas nape nakripesh ananin yopinyibaraen aria nakripesh sabainyi wobuwobrenbaraen kabi douk iganigadae nakripeshen iri. Anannakripesh sabainyi wobuwobren baraen douk tawosik shudukemesh um esheshin saki iri. 34 Ariaihinyumorim baraen anan nakripeshen iri, anannakripesh wobuwobren atin. Aria abudok nyutobanan atun nani ananim disaipel atum hapeum,anan nape nakripam baugenyum ihinyumorimbaraen.

Jisas Naho Debeinyi Uhwin Aria Nyagok Nyabuh(Matyu 8:23-27; Luk 8:22-25)

35 Douk wabigun ahudok atuh nyumnah, Jisasnakrip ananim disaipel nakri, “Yaipo, apak munakgani wobrehahig um waiyag.” 36 Aria amamhakutukuk eshudok sabaishi armam armagoshapeik, aria amam hato atudok bot douk Jisasiganigadae narik nakih netemoti aria harannanamam hanak. Aria anog botog shopunekgwagipesh amamit bot gwanak. 37 Aria doukamam hanak aria debeinyi uhwin abom nyahur arianyenek debeibi morub bakitak. Aria abar bakihbaprok bot aria atat hurukatin um shuknitum abar.38 Aria abudok nyutob Jisas nanak nanahemkorukwu aria neshuh gani tagigukum bot. Ariadouk ananim disaipel hatik namudok aria hanakhenyubarun hakri, “Debeini Tisa, apak hurukatinum mugok wo. Nyak madae urkum murumagundok douk ta apak mugok um uwe?”

39 Douk amam hakripan namudok aria nakitaknaho enyudok uhwin iri morub nakri, “Ipak punakputuhuk abom!”

Aria eshesh shanak shatuhuk abom. Uhwinmadae nyahur uwe aria morub shopunek madaebukitak uwe. 40 Aria Jisas natanam nakripam nakri,“Ipak panogugur um maresh? Ipak madae punekbilip uwe um maresh?” 41 Aria amam hanogugurabom aria amam kanak hanakripam hakri, “Anudokmanan arman? Uhwin iri abar shopunek doukshemnekan.”

Jisas Nahiyahuk Enen Yoweinyi Sagab DoukNyape Anan Nagugak Iri Arman

(Matyu 8:28-34; Luk 8:26-39)

Douk uhwin aria eshah shanak shatuhuk,aria Jisas nani ananim disaipel hanak. Amamhanak arigaha hatogur eshesh Gerasa

eshesh-mokum um, gani wobrehahig um debeigiwaiyag Galili. 2 Aria douk Jisas nanatu nabuhi botatin, aria anan arman urupat wokanari nanakinatogruman. Anan douk nape neshuh wonugwe-gwiruh hapeum nanaki. Anan douk enen yoweinyisagab nyapenyan aria nanak nape neshuh ganiwonugwe-gwiruh um. Aria anan douk madae ananarman dodogowin um nusuwan nuweshikan uwe,uwok. Senab shopunek douk madae dodogowibuwe. Anudok nagugak iri douk dodogowin atunabom aria naprukeshab. 4 Aria sabaihi nyumneheshesh shasuan shakwu senab showeshik ananishroguhw aiyas aria anan naprukeshab. Anan doukdodogowin atun abom aria arman madae anandodogowin um nusuwan nuweshikan um nupewosik uwe. 5 Aria ihih, nyumneh weibus, anannapeum narahaen atin. Anan nanak napewonugwe-gwiruh um, aria nawish nanak yodururuhum. Aria agundok anan napeum nahwar atin nape.Aria shopunek anan nasuhw eresibori utabor kabi

MAK 4:26 61 MAK 5:5

Page 62: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

douk nugugwes um aria nape natah ananihwyegenyihw.

6 Aria anan douk nakutukuk wonugwe-gwiruhhapeum aria wata nape nanaki rougun, aria anannatigi Jisas. Aria anan nanogugur aria nahur nanakinabuh noduk ohrubus hurukatinyum Jisas. 7 Arianahwar debeg nakri, “Jisas, Debeini Iruhin abomananin Nuganin! Nyak nyakri nyuneke mumam eik?Nyak nyukri adurin baraen um gani iruhw um nyakmare nye nyuneke imnek debeiri eriger!” 8 Anannakri namudok um maresh, Jisas nakrip enyudokyoweinyi sagab douk nyapenyan iri nakri, “Yoweinyisagab, nyak nyukutukuk anudok arman arianyutogur nyunak!” 9 Aria Jisas narig anudoknagugak iri nakri, “Nyak nyanahwar mumam?” Ariaanan nakri, “Apak sabaipari yoweishi sagabehosmawish mapenyan. Douk namudok aria apakmanahwar sagabehos!” 10 Aria anan napenahwaran debeg Jisas um nakri Jisas mare nishopokeshudok sagabehos shunak rougun. 11 Ariaagundok hurukatin, sabaiguhwi burguhw hweyatuhwape hwawok worigun gani wobrehah um anagshokugi mihig. 12 Douk namudok aria eshudokyoweishi sagabehos shakrip Jisas shakri, “Nyaknyishopokap munak muwish gwaguhwi burguhw.”13 Aria Jisas nakri wosik aria eshesh shakutukukanudok arman shatograri shanak shawishogwuhwudok burguhw. Aria ogwuhwudoksabaiguhwi burguhw douk shadarehoguhhwatogur 2,000-poreiguh iri hwahur hwanakhwagrukuk enen natogur. Aria ogwoguh hwabuhhwagrukuk anag waiyag aria ihiguhmorimhwabarahukuk aria hwagok hwatuh. 14 Ariaamudok armam douk hape hako ogwuhwudokburguhw iri hatik namudok aria hakitak haruwok.Amam hanak aria hakrip eshudok arpesh doukshape warub iri shani eshudok douk shapehurukatinyum nahobigos iri um enyudok mugudouk nyatogur iri. Aria eshesh shakitak shanak umshakri shutrun. 15 Aria eshesh shanak agundokJisas napeum aria shatik anudok arman riguksagabehos shapenyani. Douk anan madae nugugakuwe. Anan wata narao yopumi urkum aria nakitaknananek rupeh aria nape. Aria douk eshesh shatrunnamudok aria eshesh shanogugur abom. 16 Ariashopunek, eshesh shanak shatogurum eshudokarpesh douk shape shatik enyudok Jisas neneken iriaria shakripesh um agundok sagabehosshakutukuk anudok arman shatograri shanakshawish burguhw aria shaguhw hwagok um.

17 Douk namudok aria eshesh shape sheshopokJisas um nukutukuk eshesh um nunak umkupaigunum.

18 Aria douk eshesh shakripan namudok aria Jisasnato bot um nakri nunak aria anudok arman doukriguk sagabehos shapenyani narigan nakri, “Jisas,eik yakri inamen unak!” 19 Aria Jisas nakripan nakri,“Uwok, nyak wata nyutanam nyunak um nyakiburwabur aria nyukrip nyakish, ipak atup awirop umagundok Debeini nakri gihaum nyak um. Aria

shopunek nyukripesh um enenyenen anan nenekenum nyak iri.”

20 Aria douk Jisas nakripan namudok aria anannanak nawish agudok shokugi nahobig douk10-poreirub warub bape um aria nakripesh umagundok Jisas nagabeyan um. Aria eshesh shakitakyowiyokuk abom.

Jisas Nohur Jairus Ananik Nugawik DoukKwagok Iri Kwakitak Kwape, Aria Nagabe Onok

Kwasusuhw Ananih Rupeh Iri(Matyu 9:18-26; Luk 8:40-56)

21 Douk Jisas nani ananim harao bot hatanamhanak hatogur gani wobrehahig um waiyag, ariahabuh heyotu anagas. Douk amam heyotu ariasabaishi arpesh shanaki shatrum. 22 Aria Jairus,douk debeini um eshesh Juda shape sheneyagwrehbaraen-atari urupat iri shopunek nanaki. Anannanaki natik Jisas aria nanak nabuh nakus ataphurukatinyum Jisas ananiruh yeriweruh. 23 Arianeyagwreh debeg nakri, “Nya, eikik shokukwinugawik arugeh hapeyok aria okwok hurukatinyumkugok. Douk namudok aria yakri nyak nyunakunyuwemok wis meyoh um okwok wata yopuk ariakwukitak kwupe.”

24 Douk Jairus nakripan namudok aria Jisasnanaman hanak. Douk amam hanak aria sabaishiarpesh shopunek shanamam shanak. Esheshshanak wobuwobur aria Jisas naraguk orokohun.Aria shopunek agundok yah eshesh shanak um,eshesh shantoruh um shanak. 25 Aria onokarmatok douk owishibor banakok kwape 12-poreishkwarahos iri shopunek kwanamesh shanak. 26

Okwok sabaimi dokta habirak um hakri hugabeyokaria habirak hatik uwok. Okwok kwomnek debeirieriger um amam dokta hakri hugabeyok um. Ariashopunek, okwokwibor utabor douk kwashaborbatuhmaguk um kwator dokta omi um hugabeyokum. Aria okwok madae yopuk uwe. Owishiborbanakok bape namudok aria beshagrakuk rigukbarik banakok um. 27 Aria douk okwok kwomnekum agundok Jisas nagabe sabaishi ehudok arugehhenekesh um, aria okwok kwani eshudok sabaishiarpesh shanaki. Aria okwok kwanaki agabehah-inum Jisas aria kwasuhw ananih rupah. 28 Umummaresh, okwok kwaneyagwreh kwakri, “Douk eikisusuhw ananih rupeh meyoh um, anan ta watanugabeye.”

29 Douk namudok aria okwok kwanak kwasuhwananih rupah aria ahudok atuh owishibortukaruboruk. Aria shopunek, okwok kwomnek umnumun okwokwihw yegenyihw owishibor madaeanabor bunaki uwe. Aria okwok kwadukemesh umokwok douk yopuk.

30 Aria ahudok atuh Jisas nadukemesh um enenananin dodog nyakutukuk anan nyatogur nyanak.Aria anan narigesh nakri, “Douk omi nyanakinyasusuhw eikih rupeh?” 31 Aria ananim disaipelhakripan hakri, “Nyak nyatrish, sabaishi sheyotu

MAK 5:6 62 MAK 5:31

Page 63: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

shersharih um nyak aria nyak wata nyarigesh um?”32 Aria Jisas neyotu natrish um nakri nutik

enyudok arpen douk nyasusuhw ananih rupeh iri.33 Aria okwudok armatok kwadukemesh umagundok Jisas nagabeyok um. Aria okwokkwanogugur abom, aria krukruk kwanak kwabuhkwakus hurukatinyum Jisas ananiruh yeriweruh,aria kwape kwakripan um agundok anannagabeyok um. 34 Aria anan nakripok nakri,“Nugawik, nyak nyenek bilip nyakri eik dodogoiweiri aria nyak douk yopin. Aria douk nyakih arugehdouk hatuh abom. Aria nyak nyunak aria nyakihwapahw hwurumen wosik.”

35 Aria douk Jisas wata nape neyagwreh atin, ariaamam hapei Jairus douk debeini um eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-atari urupat iri umananit urupat aria harauri baraen hanaki hakripJairus hakri, “Nyakik nugawik adur kwagok.Namudok aria nyak mare nyukon amaen apakindebeini tisa um nunaku nyakit urupat um.”

36 Aria Jisas madae numnek amamin baraen uwe,uwok. Aria anan nakrip Jairus nakri, “Nyak marenyunogugur. Nyak nyunek bilip atin.”

37 Aria anan nakri uwok um ihishmorim arpeshshapeik aria Jems nani ananin wanin Jon iri Pitaamam hanaman hanak. 38 Amam hanak hatogurJairus ananit urupat aria Jisas nemnek um esheshshape shoreh shanaruwor debeg. 39 Aria anannanak nawish aria narigesh nakri, “Ipak papepeyagwreh pariguk um maresh? Okwudok madaekwugok uwe. Okwok douk kweshuhw meyoh!”

40 Douk anan nakripesh namudok aria esheshshape shenekan enenyenen aria shapeshagukoruhan.

Aria anan neshopok ihishmorim shakitakshatograkuk aria anan nani ananim biom atundisaipel hani okwokwin yaken amakek atishshawish numun urupat okwok kwakus um. 41

Eshesh shawish aria Jisas nasuhw okwokwin roguraria nakripok esheshin baraen nakri, “Talita kum!”Talita kum douk shakri, “Shokukwi armatok, kitak!”

42 Aria ahudok atuh okwok adur kwakitak kwapekwarahaen. Okwudok nugawik okwokwishkwarahos douk 12-poreish. Aria douk esheshshatruk namudok aria shakitak yowiyokuk abom! 43

Aria Jisas nakripesh dodogowinyi baraen um esheshmare shunak shukrip enesh arpesh um agundokanan nakwuhur kwakitak kwape um. Aria anannakripesh shukok anagun worigun um kwishoh iri.

Arpesh Shape Nasaret Iri Shakon Agabus Jisas(Matyu 13:53-58; Luk 4:16-30)

Aria Jisas wata nakutukuk abrudok waburnakitak natanam nanak um ananibur wabur.Aria ananim disaipel shopunek hanaman

hanak. 2 Aria ahudok nyumnah Sabat eshesh Judamour uwok shape meyohahi iri, Jisas nanak nawisheshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atariurupat aria nape nenek skulumesh nakripesh

yopinyi baraen. Aria sabaishi arpesh shapeshemnek ananin baraen iri shemnekan ariashakitak yowiyokuk abom shakri, “Enyudok baraennanak naraenyi meiguni? Omi nyutauruman ariaanan douk nadukem enyudokmori yopinyi baraen?Aria shopunek, omi nyutauruman nyenekandodogowin aria nape nenek enyudok Iruhin atunneneken iri mour? 3 Anan douk nenek mour umnarak urusag iri. Aria anan douk Maria okwokwinnuganin. Aria ananiyu mohwiyariyu wani ananimwarhim Jems iri Josis, hani Judas iri Saimon doukeshudok shani apak mape agundok.” Eshesh shakrinamudok aria shakonuguk agabus.

4 Aria Jisas nakripesh nakri, “Anan profet ta nunakihirubmorim warub aria ta shutuk ananin nyeigurnyuto iruhw. Aria ihishmorim shape ananiburwabur iri, shuni ananishi eshesh atup awirop umshuni eshesh anabur wabur ta uwok.” 5 Douknamudok aria Jisas madae nunek enen Iruhin atunneneken iri mour ananibur wabur uwe, uwok. Ariaanan nawemesh wis karowish arugeh henekeshiaria nagabeyesh yopish. 6 Aria shopunek, Jisasnatik um agundok eshesh madae shunek bilip umuwe aria anan nakitak yowiyokuk abom.

Jisas Neshopok Ananim 12-poreim Disaipel UmHunak Hukripesh Iruhin Ananin Baraen

(Matyu 10:5-15; Luk 9:1-6)

Aria Jisas nanak anarub warub douk bapehurukatinyum ananibur wabur iri aria nape nenekskulumesh nakripesh yopinyi baraen. 7 Aria anannahwar ananim 12-poreim disaipel hanaki heyotuatugun, aria nakom gobi um huhiyahuk yoweishisagabehos. 8 Aria nakripam nakri, “Aria ta punakahudok yah um, ipak mare punasuhw anagunworigun nini esharuh. Aria mare punaruk anaborutabor, uwok. Ipak punak meyoh, punasuhw butipatip um punakusim um. 9 Aria ipak punaresandelahos, aria mare punasuhw anah rupah,uwok. 10 Aria ta punak putogur anabur wabur ariaabrudok waburish arpesh shukri wosik um shukepanat urupat um pishuh um, ipak punak pupeatudok atut urupat. Ipak pupe arigaha meihinyumnah pakri pukutukuk aburdok wabur punakahi, aria ipak kadak pukutuburuk punak. 11 Aria tapunak anabur wabur, aria arpesh shape aburdokwabur iri mare shunadudareh-umep, aria mareshumnek ipakin baraen um, ipak pukutukukabrudok wabur aria pugudupeshuk nyuprukipakiruh yeriweruh kwukusuk aria punak. Ipakpunekesh namudok um eshesh shutrip aria tashudukemesh shukri eshesh douk shenek yoweishiinahos.”

12 Aria amam hanak biom biom hanak hakripeshIruhin ananin yopinyi baraen hakri, “Ipak pukeshukagabus yoweishi inahos aria putanam pukonaparuh Iruhin.” 13 Amam hakripesh Iruhin ananinbaraen aria hahiyahuk sabaishi yoweishi sagabehosshopunek douk shape arpesh iri shatogur

MAK 5:32 63 MAK 6:13

Page 64: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

sharuwok. Aria howayakumesh yopuri wel sabaishiarugeh hapeyesh iri aria hagabeyesh.

Herot Nakri Um Jisas Douk Jon NenekBaptaisumesh Iri

(Matyu 14:1-12; Luk 3:19-20, 9:7-9)

14 Aria abudok nyutob, King Herot douk napedebeini um gavman iri nemnek baraen umenenyenen douk nyape nyatograri. Um maresh?Jisas ananin nyeigur douk nyarahaen sabairubiwarub. Aria enesh shakri, “Jon douk nenekbaptaisumesh iri wata nakitaki nape. Aria anandouk dodogowin aria nape nenek enyudokmorimour.”

15 Aria enesh shakri, “Anan douk profet Ilaija.”Aria enesh shakri, “Anan douk anan profet kabi

douk seiwokimi profet um.” 16 Douk namudok ariaanudok debeini um gavman iri Herot nemnekbaraen um enyudok mour Jisas ananim disaipelheneken iri aria nakri, “Jon douk nenekbaptaisumesh iri douk seiwok yatupok ananinaruhwigur! Aria douk anan wata nakitak nape arianape nenek enyudok mour!”

17 Herot nakri namudok um maresh, seiwok anannanatrun armatok ananin wanin Filip aria Jon napenakrip Herot sabaih atih nakri, “Nyak nyabrig Iruhinananin lo um nyanatrun armatok Herodias nyakinwanin!” Jon nape nakripan namudok aria Herotneshopok ananim soldia hasuwan haran hanakhoweshikan. 19 Aria Herodias okwokwih apahwjuwehosihw abom um kwakri kwubo Jon nugok ariaokwok kwabirak kwatik uwok. 20 Um maresh, Herotnanogugur um Jon aria nape natauruman. Anannadukemesh um Jon douk yopuyopuni aria ananihapahw douk yopuhw aria hwanawasham Iruhin.Aria shopunek Herot nakri wosik um numnek Jonananin baraen aria anan urkum morum sabaishieshudok eneshenesh aria anan nenek wari abom.

21 Douk arigaha aria Herodias kwaparug anahyah um kwubo Jon nugok um. Aria douk Jon watanonoweshik nape, aria ahudok nyumnah doukamakek kwabuki Herot ahi iri hatogur. Aria Herotnenek debeiguni worigun um urkum murumahudok nyumnah amakek kwanabuki um. Anannenek worigun aria nahwar debeimi doukhatauruman henek gavmanin mour iri, hani amamdebeimi um ami iri, hani ihim-morim debeimi umshokugi nahobig Galili iri um hunak huni ananhuwok worigun. 22 Douk amam hape hawokworigun aria Herodias nugawik kwanaki kwawishkwenek danis. Aria Herot nani amudok douknahwaram hanaki hani anan hawok worigun irihatruk aria hanadudareh um okwok abom.

Aria Herot narigok nakri, “Nyak nyakri eik ikenmaresh? Eshudok nyak nyukriyesh iri, eik taikenyesh.” 23 Aria Herot nakri um iruhw nakripoknakri, “Eik yakripen adurin atin baraen um eik taiken ihishmorim eshudok nyak nyorigeimesh iri.Aria nyukri isiyamohw eikib amnab buni ihishmorim

eikih jah huni utabor, aria iken enesh nyak, ariaohwak unasuwesh shopunek atin um, eik taikenyesh!”

24 Douk anan nakripok namudok aria okwokkwanak kwarig okwokwik amakek kwakri, “Eik taikripan um nuke maresh?”

Aria amakek kwakripok kwakri, “Nyukripan nukenJon douk nenek baptaisumesh iri um ananig barag.”

25 Aria okwok kwanak arigas kwahur kwanakkwawish aria kwakrip Herot kwakri, “Eik yakri doukatin, nyureme Jon douk nenek baptaisumesh iriananig barag onohw yaurehw aria nyukeyog!”

26 Douk okwok kwakripan namudok aria anannenek wari um Jon. Aria anan ta mare wata nukriuwok. Um maresh? Iganigadae anan nakripok umanan ta nukok ihishmorim eshudok enesheneshokwok ta kworiganumesh iri. Aria shopunek,amudok douk nahwaram hanaki hani anan hawokworigun iri douk hemnek. 27 Douk namudok ariaarigas anan neshopok anan soldia aria nakripannakri, “Nyak nyunak shunuweshik-ati urupatnyutupok Jon ananin aruhwigur aria nyiraouriananig barag.”

Aria anudok soldia nemnek namudok aria nanaknatupok Jon ananin aruhwigur. 28 Anannatupenyuk aria nereiri barag onohw yaurehw ariananaki nako Herodias okwokwik nugawik ariaokwok wata kwanak kwako amakek. 29 Aria Jonananim disaipel hemnek namudok aria hanakihohur tukwanin atun hanak haruman.

Jisas Nekesh Worigun Sabaishi Arpesh AbomArmam Atum Douk 5,000-poreim

(Matyu 14:13-21; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13)

30 Douk amam aposel wata hatanamori hani Jisashape aria hakripan um enyudok mour amamheneken iri nyani baraen amam hakripesh-enyi. 31

Aria agundok sabaishi arpesh sharahaen shenekyawi kare aria Jisas nani ananim madae anobnyutob hupe um hurao uhwin aria huwok worigunum uwe. Douk namudok aria Jisas nakripam nakri,“Yaipo! Kitak apak atup munak anagun wehigunumarpesh uwok um aria munak mupe murao uhwin.”

32 Aria amam hakitak hato bot aria amam atumhanak anagun wehigun um arpesh uwok um. 33

Aria sabaishi arpesh shatrum hanakum aria esheshshadukemam. Douk namudok aria arpesh shapeihirub warub iri shakitak shakutukuk esheshirubwarub aria shahur sharik shanak shatogur sheyotuagundok douk ta Jisas nini ananim hunak hubuhum. Aria amam douk hagiguk hanak hatogur. 34

Douk hanak hatogur anagas aria amam hetem botiri hanatu habuh atap, aria hatik eshudok sabaishiarmam armago aria Jisas nenek gihaumesh abom.Um maresh, arman madae anan uwe umnutaurumesh nukripesh baraen iri. Eshesh shapekabi douk sipsip arman madae anan uwe umniyohesh iri uwe. Douk namudok aria anan napenenek skulumesh abom nakripesh sabainyi Iruhin

MAK 6:14 64 MAK 6:34

Page 65: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

7

ananin baraen. 35 Douk nenek skulumesh arigahawabigep aun nabuh, aria ananim disaipel hanakihakripan hakri, “Nya, aun nabuh aria shopunek,agundok apak douk mapeik wehigunum arpeshwakagun um. 36 Douk namudok aria nyaknyishopokesh shunak anarub warub bapehurukatin iri um shunak shunator anagunworigun.”

37 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak kanak pukeshanagun worigun.”

Aria amam wata harigan hakri, “Nyak nyakri apakmunak mutor bret douk ta wosik mutorut um 200kina iri aria munaki mubiromesh aka?” 38 Aria anannarigam nakri, “Ipak pudareh bret ipak pasuhwotiri. Ipak pasuhwi makwunit? Kare putik”

Aria amam hadarehat jurug aria hanaki hakripanhakri, “Apak masuhwi 5-poreit bret tani bias arbusmeyoh.”

39 Aria Jisas nakrip ananim disaipel um hukripihishmorim armam armago shunosiaum umkarowish atish aria shunak shupe yopuruhi utoruhhatogrum. 40 Aria amam hakripesh shanasiam um.Aria 50-poreish shanak shape sik, aria 100-poreishshape sik, aria eshesh shape namudok atin shanak.41 Eshesh shape aria Jisas nohur atudok 5-poreitbret tani asudok biyos arbus nasuwesh nanig natikiruhw heven aria nenek beten nenek tenkyu umIruhin. Anan nenek tenkyuman jurug, aria naworatudok bret tani arbus nako ananim disaipel ariahape hasiyaesh hanak. 42 Aria amam hasiyaesharia ihishmorim shashoh aria dugaresh. 43 Ariaatudok bret tani eiguhw douk shashoh dugareshshakusuk iri, amam disaipel hatrishesh heshuruk12-poreruh sararuh shishukniruh aria heshubukshakus. 44 Aria eshudok arpesh douk shawokagundok worigun iri, armam atum douk sabaimium 5,000-poreim.

Jisas Narahaen Netem Nanak Iruhw Um WaiyagGalili

(Matyu 14:22-23; Jon 6:16-21)

45 Douk enyudok nyanakuk, aria Jisas neshopokananim disaipel hanak arigas hato bot aria harikhanakum wabur Betsaida douk bape ganiwobrehahig um waiyag iri. Aria anan napeik umarigaha neshopok eshudok armam armagoshanakuk aria anan douk nagimam nanak. 46 Ananneshopokesh shanak shatuh, aria anan nato onohwyoduhw um nukih nunek beten.

47 Aria wab amam disaipel hetem bot hanakhatogur orokohunig um waiyag. Aria abudoknyutob Jisas atun wata nape nenek beten atin ganiiruhw yoduhw. 48 Anan nape nenek beten, arianatigu ananim disaipel hetem bot. Aria debeinyiuhwin nyahuri nyawanam tarigum bot aria amamhape henek debeinyi mour, henek mour debegabom. Aria douk natrum aria hurukatinyumgugruk, anan nakitak nagimam nanak. Anan nabrigagudok waiyag narahaen nanaki iruhw igum. Anan

nanak aria nakri nishagrakuk amam nunak, ariaamam hatrun um narahaen nanaki iruhw um. Ariaamam hakri anan da sagaben. Douk namudok ariaamam hanogugur abom aria hahwar henyugwrehdebeg atin. 50 Um maresh? Amam hatrun ariahanogugur abom.

Aria Jisas arigas nakripam nakri, “Ipak marepunogugur, uwok! Ipak ta dodogowip. Enyudokdouk eik.” 51 Aria debeinyi uhwin wata nyahur atin.Aria anan nanak natoum nakih nanamam hape botaria enyudok uhwin nyahur iri nyagok nyabuhuk.Aria ananim disaipel hakitak yowiyokuk. 52 Ummaresh? Ruwahepih anan nawor 5-poreit bret tanibiyos arbus nako sabaishi arpesh aria amam madaehudukemesh hukri anan douk dodogowini uwe!Amam urkwip pokomuk abom.

Jisas Nagabe Sabaishi Arugeh Hapeyeshi ShapeShokugi Nahobig Genesaret Iri

(Matyu 14:34-36)

53 Aria habrig waiyag hanak arigaha hanakhatogur anagas gani wobrehahig um waiyag, umagudok shokugi nahobig Genesaret, aria amamhabuh hanuk bot hanak haweshikot. 54 Doukamam howeshiguk bot hanak aria arpeshiganigadae shatik Jisas shadukeman. 55 Douknamudok aria eshesh shahur shanak ihirub warubbape shokugi nahobig Genesaret iri. Eshesh shanakaria shakripesh sharauri arugeh hapeyeshi shetemibetog aria sharaesh shanaki um Jisas um agundokeshesh shemnek um anan nanak napeum. 56 Ariaihirub debeirubi bani shokurubi warub douk Jisasnanak um, arpesh sharao esheshish arugehhapeyeshi shanak sheshubuk agundok doukeshesh apa shapeum. Aria eshesh sharig Jisasdodogowish atish um arugeh hapeyeshi shususuhwanagasih um ananih rupah. Aria ihishmorim doukshasusuhw anagasihum ananih rupah iri, watayopish.

Babenomi Amamin Baraen(Matyu 15:1-9)

Anah nyumnah amam Farisi hani anamhenek skulumesh um lo iri, douk hape iriJerusalem iri hanaki aria hanak hape

agundok Jisas napeum. 2 Amam hape aria hatik umJisas ananim disaipel madae hukwurupuguk wiskabi douk amam Farisi hakri um ba iyoh, aria kadakhunosuhw worigun hugnoh uwe. Douk namudokaria amam Farisi douk hakri Jisas ananim disaipelamamis wis goutukis atus iri. 3 Amam Farisi haniihishmorim Juda esheshin lo douk shagipeshseiwok esheshim babenomi henekenyuguk iri. Ariaenen esheshin lo douk namudok. Eshesh madaeshukwurupuguk wis ba iyoh um, eshesh ta mareshuwok anagun worigun uwe, uwok. 4 Ariaworigun shatorugun maket iri shopunek, doukshanaki shakwurupeshuk ba iyoh aria kadakshugnoh. Eshesh mare shukwurupesh um, eshesh

MAK 6:35 65 MAK 7:4

Page 66: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

ta mare shishoh. Aria eshesh shagipesh sabainyi loshopunek douk seiwok esheshim babenomiheneken henyemaguk iri. Aria enen douk enyudokum shukwurup kas suni marus iri yaureruh hanibetog um. 5 Douk namudok aria amam Farisi haniamam henek skulumesh um lo iri harig Jisas hakri,“Um maresh? Aria nyakim disaipel douk madaehugipesh enyudok apakim babenomi amamin loum hukwurupuguk wis ba iyoh aria kadak huwokworigun um uwe?”

6 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak penek rohw iri.Seiwok profet Aisaia douk neyagwreh Iruhin ananinbaraen aria nenyemaguk adurin baraennyetemaguk Iruhin ananik Buk nakri um ipak! Ipakdouk penek rohw kabi douk baraen nyetem Iruhinananik buk iri nyakrium ipak um! Iruhin nakri,‘Eshudok arpesh esheshig nukwatog otug shatukeikin nyeigur nyato iruhw. Aria esheship urkwipdouk madae purum eik uwe. 7 Eshesh apa shakripkupaishi arpesh meyoh sheneken iri lo, aria shenekrohwumesh shakri eshesh shakripesh eikin. Douknamudok aria eshesh shenek lotume meyoh.’”8 Aria Jisas wata nakripam nakri, “Ipak doukpakutukuk Iruhin ananin yopunyi lo aria pasuhwipakish popehesh yamehesh sheneken iri lopagipeshen. 9 Aria ipak douk penek yoweishiinahos abom. Um maresh? Ipak pagipesh ipakih aihabom pekenyuk agabus Iruhin ananin yopunyi loaria paen nyabuhuk. Aria ipak pasuhwen dodogipakim babukenyim amamin lo pagipeshen. 10 Ummaresh? Seiwok Moses nakripep enyudok Iruhinananin baraen lo um ipak pumnek ipakishamakenyish esheshin baraen aria putaurumesh.Aria ta enen arpen nyukri nyuho enyenyishamakenyish nyukripesh enen yoweinyi baraen um,enyudok arpen kupaishi arpesh ta shusuhwenshunak shen nyugok. 11 Aria ipak Farisi pani ipakpenek skulumesh um lo iri pakripesh enen sikinbaraen. Ipak pakri, ta enen arpen nyunobuk enesheshudok eneshenesh, o anabor utabor douk tanyuko enyenyin yaken o amakek um nyutaurumeshum, aria enyen nyukripesh nyukri, ‘Eikibor utaboraria eshudok eneshenesh douk mare ta iko ipak umitaurumep um aria douk yagraehesh um iko Iruhin.Eik yakri eshudok korban.’ Baugenyum um enyudokbaraen korban douk shakri, ‘Eshudok doukshagraehesh um shuko Iruhin iri.’ 12 Douknamudok aria enyen madae nyutaurumeshnyukesh eshudok enyenyish amakenyish uwe. Ariaipak pakri, ‘Enyudok arpen nyunekesh namudokum, enyen wosik douk nyenek yopuhi aih.’ 13 Douknamudok aria ipak pasuhw ipakim babukenyimamamin lo dodog pagipeshen. Aria Iruhin ananin lodouk nyakri apak mumnek apakish amakenyishesheshin baraen mutaurumesh um, ipak paennyabuhuk. Aria shopunek, ipak penek sabainyishopunek kabi enyudok douk eik yakripepen irium.”

Eshudok Douk Shape Numun Aparuh ShatograriIri Shenek Arpesh Shabosusih

(Matyu 15:10-20)

14 Aria Jisas wata shopunek nahwar eshudoksabaishi armam armago shopunek shanaki anannapeum aria nakripesh nakri, “Ipak ihishmorim tapumnek eikin baraen aria pudukemen wosik abom.15 Shape aduk iri eshudok shuni worigun doukarpen nyishoh shuwish numun enyenyihw apahw irita mare shuneken nyubosusih uwe, uwok. Eshudokdouk shape numun enyudok arpen enyenyihwapahw aria shutograri aduk iri, douk ta eshudokshuneken nyubosusih. 16 [Aria douk ipak arigossapenyepi ta pumnek enyudok baraen ariapusuwen dodog pugipeshen.]” 17 Anannakripeshuk namudok aria nakutishukuk nanaknawish nani ananim disaipel hape urupat. Ariaamam hariganum enyudok wobuwobren baraeniganigadae anan nakripesh-enyi. 18 Aria anannakripam nakri, “Ipak shopunek douk madaepudukemesh uwe? Worigun nani ihishmorimeshudok shape aduk, aria arpesh shashoh shabuhesheshiruh aparuh iri ta mare shubuh shunekeshshubosusih uwe, uwok. 19 Um maresh? Woriguneshudok douk shashoh aria madae shunak shubuhshur esheship urkwip uwe. Eshesh douk shabuhshor aparuh aria wata shanak sharkegeshuk.” Jisasdouk nakri namudok um nakri ihishmorim mahisharia worigun douk yopishi atish iri.

20 Aria Jisas wata shopunek nakripam nakri,“Eneshenesh yoweishi inahos esheship urkwipporumesh aria eshesh mishish shakitakumeshshenekesh iri atish ta shunekesh shubosusih. 21

Um maresh? Eshudok douk gani numun esheshipurkwip parik porum eshudok eneshenesh yoweishiinahos aria eshesh douk shenekesh. Esheshshakwuaruh, urkwip porum yoweishi inahos, shaboarpesh shagok, shenek wehrur aria dodogeshishmadae shukesh atin uwe arpesh. Aria shenek rohwum kupaishi, aria shopunek madae shusuhwmerikwum eshesh kanak uwe. Aria eshesh shabrigenyudok lo um shanaraum um aria shenek nyigiyaum kupaishi esheshish eshudok eneshenesh. Ariashaho kupaishi shakri eshesh atish debeishi, ariashenek rohw um kupaishi shakri eshesh shenekyoweishi inahos. Aria eshesh shakri shutukesheshish atish nyeiguhw shuto iruhw aria shenekeneshenesh yoweishi inahos. 23 Ihishmorimeshudok eneshenesh yoweishi inahos doukesheship urkwip porumesh aria shenekesh iri doukshenekesh shabosusih.”

Onok Armatok Kwanaki Wabur Fonisia DoukBape Debeigi Nahobig Siria Iri Kwenek Bilip Um

Jisas(Matyu 15:21-28)

24 Aria Jisas nakutukuk abrudok wabur nakitaknanak um kupaigunum um, arbudok biarub warub

MAK 7:5 66 MAK 7:24

Page 67: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

8

Taia iri Saidon bape um. Anan nanak natogur ariananak nawish nape anat urupat. Aria anan nakriuwok um enesh arpesh shudukemesh um anannanak nape agundok um. Aria anan nabirak umnakri nunabeshuk nupe agundok aria uwok. 25 Ariaonok armatok douk okwokwik shokukwi nugawikenen yoweinyi sagab nyapenyok iri kwomnek umJisas nanak napeum, aria okwok kwanak kwatrun.Okwok kwanak aria kwabuh kwoduk ohrubuskwakus hurukatin um Jisas ananiruh yeriweruh. 26

Okwudok armatok okwok douk kupaiburi waburik,okwok madae Juda uwe. Okwok kwanaki abrudokwabur Fonisia, douk bape shokugi nahobig Siria iri.Aria okwok douk kweyagwreh Grikin baraen. Doukokwok kwanak aria kwakrip Jisas abom umnihiyahuk enyudok yoweinyi sagab douk nyapeokwokwik nugawik iri nyutogur nyuruwok.

27 Aria Jisas nakripok enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Eik ikesh worigun batowish iyoh. Ummaresh, enyen douk madae wosik um apak muhurbatowish-igun worigun muwashagun um nubaggwugnoh uwe, uwok.”

28 Aria okwok kwakripan kwakri, “Debeini! Nyaknyakriyen iri baraen douk adurin abom. Aria nubagdouk gwawish gweyatu shakamenyum tebol ariagwape gwawok tutukwanigun worigun doukbatowish shashoh shenekesh shanatukuk iri.”

29 Aria Jisas nakripok nakri, “Nyak nyabeimeadurin eikin baraen. Douk namudok aria nyak watanyutanam nyunak. Yoweinyi sagab douk iganigadaenyakutukuk nyakik nugawik nyatogur nyaruwok.”

30 Aria okwok wata kwatanam kwanak um urupataria kwatik um sagab nyakutukuk okwokwiknugawik nyatogur nyaruwok aria okwok kweshuhwwosik okwokwis aras.

Jisas Nagabe Anan Arigos Seshukani Aria MadaeNiyagwreh Atin Iri Uwe

31 Aria Jisas nakutukuk abrudok wabur douk bapehurukatin um Tair um iri, aria nanak neshagrakukSaidon aria nawish nanak agudok shokugi nahobig10-poreirub warub bape um. Aria nanak nabuhukdebeigi waiyag Galili. 32 Douk anan nanak natoguraria enesh arpesh sharauri anan arigos seshukani,aria shopunek madae niyagwreh atin iri uweshanaki um Jisas. Aria eshesh sharigan abom umnuweman wis aria nugabeyan.

33 Aria douk Jisas nemnekesh namudok arianaruman hakutukuk eshudok sabaishi armamarmago shapeik aria amam atum hanak heyotuksik. Aria nenyigur ananih heh hawish wobuwoburum arigos. Aria nokuseh arpigas sape ananih haharia nagasayak anudok arman ananim yaham. 34

Aria douk Jisas nenekesh namudok jurug, aria anannanig natik iruhw heven aria hwosaran. Arianakripan eshesh Juda esheshin baraen nakri,“Efata.” Baugenyum um enyudok baraen Efata doukshakri, “Nyak arigos togaragos nyumnek wosik ariawata nyiyagwreh.” 35 Aria ahudok atuh ananigos

arigos tagaragos sonukuk aria anan nemnekbaraen wosik abom. Aria ananim yaham mumukemabom um ta manupok aria nape neyagwreh.

36 Aria Jisas nakripesh nakri, “Ipak punak ariamare pukrip enesh arpesh um agundok yagabeanudok arman um.” Aria douk anan nakripeshnamudok aria eshesh shanak shape shakripeshshanak um agundok Jisas nagabe anudok arigosseshukanari abom um. 37 Eshesh shakripeshshanak, aria eshudok douk shemnek um enyudokiri shakitak yowiyokuk abom aria shakri, “Ananwosik nenek ihinyumorim yopinyi mour abom.Anan nagabe arigos seshukeshi shemnek, ariashopunek nagabe madae shiyagwreh atin iri uwearia eshesh wata sheneyagwreh.”

Jisas Nekesh Worigun 4,000-poreish ArmamArmago

(Matyu 15:32-39)

Anah nyumnah, kupaishi sabaishi armamarmago shantorum shanak shape Jisasnapeum. Eshesh shape arigaha 3-poreih

nyumneh aria worigun natuh. Aria Jisas nahwarananim disaipel hanaki aria nakripam nakri, “Eikyakri gihaum eshudok arpesh. Um maresh? Esheshshanaki shani apak mape 3-poreih nyumnehagundok aria eshesh worigun wokesh aria nyurubbaesh. 3 Aria eik mare ikesh anagun worigunshishoh ba iyoh, aria kadak shatanam shunak umesheshirub warub um, eshesh ta shunak yah ariamarubigos sesh aria shutu shubuh. Um maresh?Enesh douk shanaki rougunum.”

4 Aria ananim disaipel harigan hakri, “Agundokmapeik wehigunum arpesh uwok um. Douknamudok aria apak ta munak muparug anagunworigun agunum aria douk ta mubirom eshudokihishmorim sabaishi arpesh?” 5 Aria anan narigamnakri, “Aria ipak pasuhwi makwunit bret?”

Aria amam hakripan hakri, “Apak masuhwi7-poreit atin.”

6 Aria Jisas nakrip eshudok sabaishi arpeshshabuh shape atap. Aria anan nohuri atudok7-poreit bret nasuhwot aria nenek beten nenektenkyu um Iruhin aria nawarut nako ananimdisaipel um hisiyat hubiromesh. Aria amamhatrunat, aria hape habiromesh hanak. 7 Ariaamam hasuhwi anas karowis shokusi arbusshopunek. Aria Jisas nasuwos nenek beten nenektenkyu um Iruhin aria neshopok ananim um hunakhusiyasumesh shopunek. 8 Aria eshesh shashohdugaresh aria shakusuk iri, ananim disaipelhatrishesh aria heshurukwi 7-poreiruh sararuhshishukniruh. Aria armam armago shawok eshudokworigun iri douk sabaishi abom um 4,000-poreish.Aria eshesh dugaresh aria Jisas neshopokeshshanak um esheshirub warub. 10 Aria douk ananneshopokesh shanakuk atin, aria ahudok atuh anannani ananim disaipel hato bot aria hanakum anarubwarub douk bape shokugi nahobig Dalmanuta iri.

MAK 7:25 67 MAK 8:10

Page 68: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Amam Farisi Harig Jisas Um Nunek Enen IruhinAtun Neneken Iri Mour

(Matyu 16:1-4)

11 Aria douk anam Farisi hanak Jisas napeum ariahani anan hape hanatutukem. Amam hakrihukwiraehan, douk namudok aria amamhariganum nunek enen Iruhin atun neneken irimour um hudukemesh um anan douk adur Iruhinneshopokan nanaki iri. 12 Aria Jisas hwosaranagukabom aria nakri, “Ipak doukipari pakri eik inek enenIruhin atun neneken iri mour aria ipak putrin ummaresh? Adur atin eik yakripep, eik ta mare inekenen enyudokmori mour ipak putrin uwe, uwok.”

13 Anan nakrip amam Farisi namudok aria watanakutumuk ba hapeik aria nani ananim disaipelhakitak hato bot aria hanak gani wobrehahig umdebeigi waiyag Galili.

Jisas Nakripam Wobuwobren Baraen Um AmamFarisi Hani Herot Amamis Yis Douk Senek Bret

Takitak Debeiti Iri(Matyu 16:5-12)

14 Amam hanak aria Jisas ananim disaipel urkwippokomuguk um husuhw anat bret shopunek.Amam douk hasuhw atut bret meyoh tetemumambot. 15 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak gamopudukemesh um amam Farisi huni Herot amamisyis.”

16 Aria douk anan nakripam namudok aria amamkanak hape haneyagwreh hakri, “Anan nakripapenyudok baraen um yis um maresh, apak doukmadae musuhwi anat bret uwe.”

17 Aria Jisas iganig nadukemesh um amam hapehaneyagwreh namudok um. Aria anan nakripamnakri, “Eik yakri uwok um ipak piyagwreh umagundok ipak bret wokep um. Ipak douk padukembaugenyum eikin baraen aka, uwok? 18 Ipak douknabes sapenyep, aria ipak madae putik eshudokuwe? Aria ipak douk arigos sapenyep, aria ipakmadae gamo pumnek uwe? Ipak douk urkwipwokepuguk um agundok nubokuhi yawor 5-poreitbret yabirom sabaishi 5,000-poreish arpesh abomum? Eik yabiromesh shashoh dugaresh ariashakusuk iri ipak patrishesh peshurukwimakwuniruh suraruh shishukniruh aria poruhubukhakus?”

Aria amam hakripan hakri, “Apak meshurukwi12-poreiruh sararuh.”

20 Aria Jisas wata shopunek narigam nakri, “Ariaabudok nyutob eik yawor 7-poreit bret yabiromsabaishi 4,000-poreish abom armam armago,eshesh shashoh dugaresh aria shakusuk iri ipakpatrishesh peshurukwi makwuniruh sararuhshishukniruh poruhubuk hakus?”

Aria amam hakripan hakri, “Apak meshurukwi7-poreiruh.”

21 Aria anan naham aria narigam nakri, “Aria ipakdouk madae pudukem enyudok baraen uwe um

maresh? Eik douk madae ikripep um asudok adurisyis douk senek bret takitak debeiti iri uwe, uwok.”

Jisas Nagabe Anan Nabes Seshukan Iri GaniBetsaida

22 Aria Jisas nani ananim hanak arigaha hanakhatogur wabur Betsaida. Aria agundok enesharpesh sharauri anan nabes seshukanarishanakumori Jisas aria shariganum nuweman wisaria nugabeyan. 23 Aria douk eshesh shakripannamudok aria anan narum anudok nabesseshukanari hanakumaguk adukum wabur ariaJisas nakuseh arpigas sape anudok ananis nabes.Douk nakusehas jurug aria nowem wis nabes arianarigan nakri, “Nyak nyatik enesh eshudok aka,uwok?”

24 Aria anudok nabes seshukanari natrugun arianakri, “Eik yatik arpesh sharahaen aria eik madaegamo itrish wosik uwe. Eik yatrish ruhur atin kabidouk yatik rowos um.”

25 Aria Jisas wata shopunek nowem wis ananisnabes aria douk anan natrugun duk abom. Ananisnabes yopus abom aria anan gamo natrugun arianatik ihishmorim eshudok eneshenesh wosik. 26

Aria Jisas neshopokan nanak um ananit urupat arianakripan nakri, “Nyak kare um nyakit urupat. Nyakmare nyutanam nyunak um wabur uwok.”

Pita Nakri Jisas Anan Douk Krais Douk IruhinNagraehan Neshopokan Nanakumori Nunarao

Arpesh Iri(Matyu 16:13-20; Luk 9:18-21)

27 Aria Jisas nani ananim disaipel hakutukuk Galiliaria hakitak hanakum anarub warub douk bapeshokugi nahobig Sisaria Filipai iri. Douk amamhanak yah aria Jisas narigam nakri, “Ipak pemnekarpesh shakri eik amiapen?”

28 Aria amam hakripan hakri, “Enesh shakri nyakdouk Jon douk nenek baptaisumesh iri, aria eneshshakri nyak Ilaija, aria enesh shakri nyak ananprofet.”

29 Aria anan narigam nakri, “Douk eshesh shakrinamudok aria ipak kanak pakri eik amiapen?”

Aria Pita nakripan nakri, “Nyak Krais douk Iruhinnagraehen neshopoken nyanamori nyunaraoarpesh iri.”

30 Aria Jisas nakripam dodogowinyi baraen nakri,“Douk ipak padukemesh aria ipak mare punakpukrip enesh arpesh um eik douk Krais douk Iruhinnagraehe aria neshopoke yanaki iri um.”

Jisas Nakripesh Um Agundok Ta Ananish HorimShon Nugok Aria Ta Wata Nukitak Nupe Um

(Matyu 16:21-28; Luk 9:22-27)

31 Aria Jisas apa nakrip ananim disaipel nakri, “EikAnudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iri taimnek debeiri eriger. Aria eshesh Juda esheshimdebeimi huni debeimi pris huni amam henekskulumesh um lo iri, ta huke agabus aria huneke

MAK 8:11 68 MAK 8:31

Page 69: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

9

enenyenen. Aria ta she igok shurume wonugwehwbiyeh nyumneh, aria hukri um biyeh atih nyumnehum, eik ta wata ikitak ipe.”

32 Enyudok baraen anan douk madae nukripamwobuwobren uwe, uwok. Anan nawerehen abomnakripam. Douk namudok aria Pita naran hanakheyotuguk anagas aria nape nahan nakri, “Nyakmare nyukri enyudok baraen.”

33 Aria Jisas natanam natik ananim disaipel arianaho Pita nakri, “Satan, kareik. Nyak douk madaenyugipesh Iruhin ananim urkum uwe. Nyaknyagipesh arpeship urkwip meyoh!”

34 Aria Jisas nahwar eshudok sabaishi arpeshshani ananim disaipel shanak agundok anannapeum aria nakripesh nakri, “Arpen douk nyukrinyugipesh eik iri, sagomatin enyen ta nyukri uwokabom um enyen mare nyugipesh enyenyim urkum.Aria enyen mare nyunogugur um shen nyugok umaria nyusah enyenyin rowog kruse um, aria enyenwosik ta nyugipeshe. 35 Aria ta enen arpenenyenyim urkum murum nyukri enyen marenyugok aria nyupe namudok atin iri, enyen tanyugok. Aria enyudok arpen douk nyunek eikinmour aria nyusuhw Iruhin ananin yopinyi baraendodog iri kupaishi ta shen nyugok. Aria enyen tawata nyupe wosik ihih nyumneh. 36 Aria eshudokarpesh douk shunogrem sabaishi eneshenesheshudok, aria eshesh shukri eshesh douk shapewosik aria ta mare shugok iri, eshesh ta shugokabom. 37 Ta mare enen arpen nyukwu enyenyisheshudok eneshenesh um nyutor agundok umnyupe wosik ihih nyumneh um, uwok. 38 Ariashopunek douk, sabaishi arpesh shape agundokatap iri shape shenek eneshenesh yoweishi inahos.Eshesh shakenyuk agabus Iruhin ananin baraenshakri enyen madae adurin uwe. Aria ahudoknyumnah Eik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri itanamori iniri Iruhin ananish yopiyopishienselahos inakmori, Iruhin ta nutaurume itogurdodogoiwe atuwe abom itrugun abom aria inaki.Aria abudok nyutob eik inaki obi nyutob, eshudokarpesh douk shenenek abraen um eik, ariashakenyuk agabus eikin baraen iri, eik shopunek tainekumesh abraen aria ikeshuk agab namudokatin.”

Aria anan wata shopunek nakripesh nakri,“Adur atin eik yakripep! Enep douk peyotuagundok iri ta mare arigas pugok, uwok.

Ipak ta wata pupe aria putik agundok Iruhindodogowin atun nupe Debeini um ananish arpeshshapeum.”

Jisas Ananihw Yegenyihw Hwatogur AnahaehAria Natrugun Abom(Matyu 17:1-13; Luk 9:28-36)

2 Douk 6-poreih nyumneh hanak hadiguk, ariaJisas narao Pita nani Jems aria Jon atum hanamanhato hakih hape onohw rouhwi yoduhw. Amamhakih hape aria amam hatik um Jisas nenek senis

natrugun nape anahaeh. 3 Aria ananih rupehshopunek hatrugun hatogur shigorihwih abom.Arpesh shape agundok atap iri douk madae eneshshukwrup esheshih rupeh hutrugun abom hutogurshigorihwih namudok uwe. 4 Aria agundok Pitanani Jems aria Jon hatik Ilaija aria Moses hatogurhani Jisas heyotu hape heyagwreh.

5 Aria Pita nakrip Jisas nakri, “Tisa, enyen doukwosik um apak mape agundok um. Aria apakmuwem 3-poreiyu shomeguhwiyu. Nyak onok ariabio um Moses nini Ilaija.” 6 Pita douk nakripannamudok Jisas um maresh, amam hanogugurabom aria Pita madae nudukemesh um marenbaraen anan ta nukriyen iri uwe.

7 Aria douk Pita nape nakripan namudok ariaonog orug gwanaki iruhw aria goma nyeshigorumaria amam hemnek anah mah hanaki agwudokorug. Aria enyudok arpen nyeyagwrehi iri nyakri,“Anudok douk eikin nuganin douk eik urkummanawashaman iri abom. Ipak pumnek ananinbaraen!”

8 Aria douk amam hemnek namudok aria ahudokatuh amam hatanam hatrugun aria madae hutikenesh arpesh shopunek shuni amam shiyotugukuwe. Amam hatik Jisas atun nani amam neyotuguk.

9 Aria douk amam wata hakutukuk yoduhw hapehabuhi aria Jisas nakripam nakri, “Ipak punak ariamare pukrip enesh arpesh um enyudok iganigadaepatrin iri, uwok. Ipak pupe arigaha shubo EikAnudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iri igokaria wata ikitak ipe aria ipak douk ko pukripesh-umen.” 10 Aria douk anan nakripam namudok ariaamam hemnek ananin baraen hagipeshen. Ariaamam kanak hape heneyagwreh hanakripam hakri,“Douk baugenyum baraen um anan nakri, ‘EikAnudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iriwata ikitaki wonugwehw’, anan douk nakri ummaresh?”

11 Aria amam harigan hakri, “Amudok doukhenek skulumesh um lo iri douk hakripesh hakri taIlaija nurik nunaki aria Krais, douk Iruhin nagraehanneshopokan nanaki iri ta nugiki um maresh?”

12 Aria Jisas nakripam nakri, “O enyen adur! Ilaijadouk narik nanaki um nugabe eneshenesheshudok. Aria ipak urkwip purum enyudok baraendouk nyetem Iruhin ananik Buk iri. Baraen douknyakri, ‘Eik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri ta imnek debeiri eriger aria arpesh tashukri uwok aria shuke agabus.’ Aria enyen douknyetem namudok um maresh? 13 Aria adur atin eikyakripep! Kupaini Ilaija douk nanaki aria arpeshshagipesh esheship urkwip aria shenek enesheneshyoweishi inahos um anan. Eshesh shenekesh-umankabi douk baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakrium.”

MAK 8:32 69 MAK 9:13

Page 70: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Jisas Nagabe Anan Shokuni Yoweinyi SagabNyapeyan Iri

(Matyu 17:14-21; Luk 9:37-43)

14 Aria Jisas nani ananim 3-poreim disaipelhatanam habuhi hanak haparug amudok anamdisaipel agundok douk amam hapeum. Aria amamhatik um sabaishi arpesh shanak sheyotushersharih amudok anam disaipel. Aria agundok,anam henek skulumesh um lo iri hani amam Jisasananim disaipel hape hanatutukem. 15 Aria doukihishmorim shatigu Jisas aria eshesh shakitakyowiyokuk. Aria eshesh shahur shanak shatogurumanan napeum aria shanadudareh-uman shakri, “Oyopuhi nyumnah nyak!” 16 Aria Jisas narig ananimdisaipel nakri, “Ipak pani amam panatutukem ummaresh?”

17 Aria anan arman douk nani eshudok sabaishisheyotu iri nakrip Jisas nakri, “Debeini Tisa, eikyarauri eikin nuganin um nyak. Um maresh? Enenyoweinyi sagab nyapeyan nyanaur um aria madaeniyagwreh atin uwe. 18 Aria sabaihi nyumnehyoweinyi sagab nyanaur nyatukan nabuh nakusatap aria arpigas satograri ananit nokwat. Ariashopunek, anan nanatukwesh naruh nenek krutikrutek aria ananish roguhw aiyas shanadudaresharia dudugeshish abom. Aria eik yarig nyakimdisaipel um huhiyahuk enyudok sagab nyutogurnyuruwok aria amam habirak hatik uwok.”

19 Aria Jisas nemnek namudok aria nakripeshudok armam armago nakri, “Ipak doukipari, eikyani ipak mape roubum nyutob ipakibur wabur ariaipak madae punek bilip uwe. Aria ipak pakri eik tawata ipeum itaurumep namudok atin um isahipakin enenyenen amaen um, aka? Nyarauri anudokshokuni!” 20 Aria eshesh sharanari shanak um Jisas.Douk anan nanak aria enyudok sagab nyatigu Jisasaria nyanaur nyatukan nabuh nakus atap ariaohwas sanakan nokwat.

21 Aria Jisas narig anudok sagab nyanaur iriananin yaken nakri, “Sagab nyanaur napemakwunih nyumneh?”

Aria anan nakripan nakri, “Seiwok anan watashokuni um, sagab nyape namudok arigaha douk.22 Aria shopunek, sabaihi nyumneh enyudok sagabnyakri nyon nugok. Enyen nyanaur nyatukan nabuhargab um nyih hunun nugok. Aria anabik um,nyanaur nyatukan nabuh worub um nubuh sukutanaria nuraguk worub. Aria ta nyak dodogowinyumnyugabeyan, nyak nyukri giha aria nyutaurumohw!”

23 Aria Jisas nakripan nakri, “Adur, ta nyak nyukrium! Um maresh? Eshudok arpesh douk shunek bilipum eik iri, eshesh ta dodogowish um shunekihinyumorim enenyenen mour.” 24 Aria ahudokatuh, anudok sagab nyanaur iri ananin yakennakrip Jisas nakri, “Eik yenek bilip um nyak aria eikinbilip madae dodogowin abom uwe. Aria eik yakrinyak nyutaurume aria eikin bilip nyutogurdodogowin abom.”

25 Aria douk Jisas natik um eshudok sabaishishahur shanaki hurukatinyum anan, aria anan nahoenyudok sagab nakri, “Nyak yoweinyi sagab douknyenek anudok nuganin nagugak aria madaeniyagwreh atin iri uwe. Eik yakripenyumnyukutunukuk nyutogur nyunak aria mare watanyutanamori nyuwishan!”

26 Aria enyudok sagab nyahwar debeg arianyatuk anudok shokuni arman nyanaur atap arianyakutunuguk nyatogur nyaruwok. Aria anankrukruk nakus kabi douk shagok iri shakus um. Ariasabaishi arpesh shopunek shatrun aria shakri anannagok. 27 Aria Jisas nasuhw ananin rogur arianonohur nakitak neyotu iruhw.

28 Aria douk Jisas nani ananim disaipel atumhawish hape urupat aria amam harigan hakri, “Apakdouk mabirak aria madae dodogowipammuhiyahuk enyudok sagab uwe, um maresh?” 29

Aria anan nakripam nakri, “Douk ipak pushakur umworigun aria punek beten porik Iruhin nutaurumepakure, ipak ta puhiyahen. Aria douk ipak atip madaedodogowip uwe.”

Jisas Nakripesh Anah Shopunek Um Agundok TaAnan Nugok Aria Wata Nukitak Nupe Um

(Matyu 17:22-23; Luk 9:43-45)

30 Aria amam hakutukuk abrudok wabur ariahawish hanak shokugi nahobig Galili aria hanak.Douk hanak aria Jisas nakri uwok um enesh arpeshshudukemesh um agundok amam hanak hapeum.31 Um maresh? Anan nape nakripam sabainyiananin yopinyi baraen ananim disaipel. Anannakripam nakri, “Arpesh ta shiyabig eikim horim umEik Anudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iriaria ta husuwe hunak he igok. Aria wata hukri umbiyeh atih nyumneh um, eik ta wata ikitak ipe.”

32 Aria amam madae hudukem baugenyumenyudok baraen uwe. Aria shopunek, amamhanogugur aria madae horigan uwe.

Meishi Ta Shupe Debeishi?(Matyu 18:1-5; Luk 9:46-48)

33 Douk amam hanak hatogur Kaperneam, ariahanak hawish hape anat urupat aria Jisas narigananim disaipel nakri, “Iganigadae manaki yah um,ipak pape peyagwreh pakri maresh?”

34 Aria amam madae hukripan enen baraen uwe.Um maresh? Iganigadae amam hanak yah um,amam kanak hape hanatutukem um meini ta nupedebeini um amam ihim-morim. 35 Aria Jisas nabuhnape atap, aria nahwar ananim 12-poreim disaipelhanaki aria nakripam nakri, “Eshudok arpesh doukshukri shupe debeishi iri, sagomatin eshesh tashupe kabi douk shokwishi um. Aria shupeshakamum ihishmorim arpesh shunekumesh mourmeyoh aria eshesh ta kadak shupe debeishi.”

36 Aria Jisas nahwari enen batowin nyanakinenyusap nyeyotu amam hapeum hutrin aria anannatuken nasuwen aria nakripam nakri, “Eshudok

MAK 9:14 70 MAK 9:36

Page 71: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

10

arpesh douk urkwip purum eik aria shutaurumenen batowin kabi douk enyudok um, eshesh doukshutaurum eik. Aria eshudok douk shutaurum eikiri douk madae shutaurum eik atuwe uwe, uwok.Eshesh douk shutaurum anudok douk neshopok eikyanaki iri shopunek.”

Eshudok Arpesh Douk Madae Shunek HorimumApak Iri Uwe Douk Shaniguk Apak

(Luk 9:49-50)

38 Aria Jon nakrip Jisas nakri, “Debeini Tisa, apakmatik anan arman nape nahiyahuk sagabehos umnyakin nyeigur aria eshesh shatogur sharuwok. Ariaapak makripan um anan mare wata nunekeshnamudok uwe, uwok. Um maresh? Anan doukmadae nugipesh apak iri uwe.”

39 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak mare pukripanum nukutukuk enyudok mour anan nape nenekeniri. Um maresh? Eshudok douk shenek Iruhin atunneneken iri mour um eikin nyeigur iri ta mareshukri enen yoweinyi baraen um eik. 40 Ariaeshudok douk shataurumep iri douk shaniguk ipak.41 Adur atin eik yakripep! Eshudok arpesh doukshukri ipak douk eikip aria eshesh douk shukepanabar abar um eikin nyeigur um, Iruhin tanubukumesh yopishi eshudok enesheneshshukusumesh.”

Eneshenesh Yoweishi Inahos Douk ShenekArpesh Shenek Yoweishi Inahos Shakon Agabus

Iruhin Um(Matyu 18:6-9; Luk 17:1-2)

42 Aria Jisas nakripesh enyudok baraen shopuneknakri, “Aria enen arpen nyunek enen um eshudokshokwishi douk shenek bilip um eik iri nyunekyoweishi inahos um, enyen douk nyenek yoweishiinahos abom. Aria ta shusuhwen shuwaur anamdebeimi utom um enyenyin aruhwigur ariashuwashen nyubuhuk youg akure, enyen ta nyupeyoweinyi poe. Aria Iruhin ta neneken nyumnekdebeiri eriger abom reshagrakuk agundoknyumnek eriger um shuwashen youg um. 43 Douknamudok aria ta enen nyakin rogur nyunekennyunek yoweishi inahos um, nyak nyutupennyunakuk aria atin meyoh nyupeik. Douk atin rogurnyupemenyum, nyak ta nyunak nyupe wosik ihihnyumneh. Ta biyesh roguhw shupe aria shunekennyunak um abrudok yoweiburi wabur hel, douknyih hanu hape namudok ihih nyumneh aburi. 44

[Aria abrudok yoweiburi wabur hel douk nyih hanuihih nyumneh iri hanu um, eheh ta mare hugok atinuwe, uwok. Aria eshudok kabi douk eshuguh um tashunatuken. Aria shopunek, eshesh ta mare shugokuwe, uwok. Eshesh ta shupe ihih nyumneh.] 45 Ariata onohw nyakihw yerihw hwuneken nyunekyoweishi inahos nyukanaguk agab Iruhin um,nyutupohw hwunakuk aria atuhw hwupeik. Doukatuhw yerihw hwupeimenyum, nyak ta nyunaknyupe wosik ihih nyumneh. Ta bioruh yeriweruh

hupeimen aria huraen nyunak um abrudokyoweiburi wabur hel, douk nyih hanu hapenamudok ihih nyumneh aburi. 46 [Aria abrudokyoweiburi wabur douk nyih hanu ihih nyumneh irihanu um, eheh ta mare hugok atin uwe, uwok. Ariaeshudok kabi douk eshuguh um ta shunatuken.Aria shopunek, eshesh ta mare shugok atin uwe,uwok. Eshesh ta shupe ihih nyumneh.] 47 Aria taanap nabep puneken nyunek yoweishi inahos um,nyak nyutukapuk aria atup meyoh pupeumen.Douk atup pupeumenyum, nyak ta nyunak nyuwishnyupe agundok douk Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum. Ta biyos nabes supemenaria suneken nyunak um abrudok yoweiburi waburhel, douk nyih hanu hape namudok ihih nyumnehaburi. 48 Aria abrudok yoweiburi wabur douk‘nyih hanu ihih nyumneh iri hanu um, eheh ta

mare hugok atin uwe, uwok.Aria eshudok kabi douk eshuguh um ta

shunatuken.Aria shopunek, eshesh ta mare shugok atin uwe,

uwok.Eshesh ta shupe ihih nyumneh.’

49 “Ihishmorim arpesh shape agundok atap iri tanyih hunish aria hunekesh shukutukuk enesheneshyoweishi inahos. Ehudok nyih ta hunish ariahunekesh shutogur yopish. Eshesh ta shutoguryopish kabi douk showem sol mahish renekeshshatogur yopish. 50 Aria sol arar douk yopuri. Ariata arar wata jemiyair um, arpesh ta mare enen tawosik wata nyunekar ekehir, uwok. Aria ipak doukpape namudok atin kabi douk ekeh iri sol um. Douknamudok aria ipakiruh aparuh ta hur wosik ariaipak mare purpak punitok uwe, uwok. Ipak tapunagabe um pupe atugun.”

Jisas Nakripesh Um Agundok Shabrig EnyudokLo Um Shanaraum Um

(Matyu 19:1-12; Luk 16:18)

Aria Jisas nakitak nakutukuk abrudokwabur nanak um shokugi nahobig Judia.Anan nakitak nabrig worub Jordan aria

nanak gani wobrehahibam. Aria sabaishi arpeshshanaki shape anan napeum, aria nape nakripeshyopinyi baraen kabi douk ihih nape nakripesh um.2 Aria anam Farisi hanaki anan napeum henekrohwuman aria hakri hukwiraehan um enenbaraen. Aria amam harigan hakri, “Nyak kripap,apakin lo douk nyakri wosik um anan armanniyatok ananik irohukwik aka, uwok?”

3 Aria Jisas narigam nakri, “Seiwok Mosesnakripep maren dodogowinyi lo?”

4 Aria amam hakri, “Moses douk nakri wosik umanan arman nukri niyatok ananik irohukwik, ananta nenekumok anap shup um agundok esheshsheneyatak um nukok kwunasuop, aria nishopokokkwunak um okwokwumok um.”

5 Aria Jisas nakripam nakri, “Moses douknawemumep-oguk enyudok dodogowinyi lo ipak

MAK 9:38 71 MAK 10:5

Page 72: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

um maresh? Ipak douk baragos seshukep abom. 6

Aria seiwok baugos um Iruhin nenek eneshenesheshudok um, baraen nyetem Iruhin ananik Buk iridouk nyakri, ‘Iruhin nenekesh arman iri armatok. 7

Douk namudok aria arman ta nukutukuk ananishamakenyish aria nunak nini ananik irohukwik shupesik. 8 Aria eshesh biyesh ta shutogur atin arpen.’Eshesh ta mare wata shupe kabi douk biyesh umuwe, uwok. 9 Douk namudok aria arpesh kanak tamare shubrig enesh eshudok douk Iruhinnuweshikesh nakri shupe atugun iri uwe, uwok.”

10 Aria Jisas nani ananim disaipel hanak hawishurupat aria amam hariganum enyudok baraeniganigadae anan nakripesh-enyi. 11 Aria anannakripam nakri, “Aria anan arman niyatok ananikirohukwik aria wata nurao kupaikwi um, anan douknabrig enyudok lo um shanaraum um. Aria anannani okwok douk shenek yoweishi inahos umsheshuh atugun um shenek wehrur. 12 Aria douknamudok atin. Aria onok armatok kwiyatokokwokwin raminen aria wata kwunak kwuraokupaini um, okwok douk kwabrig enyudok lo umshanaraum um. Aria okwok kwani anan doukshenek yoweishi inahos um sheshuh atugun umshenek wehrur.”

Jisas Nenekumesh Yopinyi Shokwishi BatowishUm Shupe Wosik

(Matyu 19:13-15; Luk 18:15-17)

13 Aria enesh arpesh sharauri enesh batowishshanaki um Jisas um nuwemesh wis, arianunekumesh yopunyi. Aria Jisas ananim disaipelhahaesh hakri, “Ipak mare puraesh punaki um Jisas,uwok.” 14 Aria Jisas nemnekam namudok aria anannyibur juwehosibur aria naham nakri, “Ipak kutukukeshudok batowish shunaki um eik. Um maresh?Eshudok arpesh douk shape kabi eshudokshokwishi batowish ta shuwishi abrudok waburIruhin nape Debeini um ananish arpesh um. 15

Adur atin eik yakripep! Eshudok arpesh douk shukrishuwishi abrudok wabur Iruhin nape Debeini umananish arpesh um, aria eshesh mare shukonaparuh Iruhin abom kabi douk batowish shakonaparuh um, eshesh ta mare shuwishi.” 16 Aria anannatuk eshudok shokwishi batowish nuwemesh wisatin atin, aria nenekumesh yopinyi.

Anan Debeini Douk Nagrem SabaishiEneshenesh Eshudok Iri(Matyu 19:16-30; Luk 18:18-30)

17 Douk Jisas nakutukuk agundok nakitak napenanak yah, aria anan arman nahur nanaknatogruman. Aria nanak nabuh noduk ohrubusnatik atap aria narig Jisas nakri, “Yopuni tisa, eik tainek maresh aria ta douk ipe wosik abom ihihnyumneh?”

18 Aria Jisas narigan nakri, “Nyak nyahwareyopuweiri um maresh? Iruhin atun douk yopuni. 19

Nyak douk nyadukemen enyudok lo douk nyetem

Iruhin ananik Buk iri. Enyen douk nyakri, ‘Ipak marepubo kupaishi arpesh shugok. Mare puni armagopunek wehrur um, mare pukwuaruh, aria marepunek rohw um kupaishi pukri eshesh shenekenesh yoweishi inahos. Aria shopunek, mare punekrohw um kupaishi punarukesh esheshish eshudokeneshenesh meyoh, uwok. Aria pumnek ipakishamakenyish esheshin baraen aria putaurumesh.’”

20 Aria anudok arman nakrip Jisas nakri, “Tisa,seiwok eik wata shakuwe um yape yanaki arigahadouk, eik yasuhw enyudok ihinyumorim loyagipeshen.”

21 Aria Jisas natrun aria anan urkummanawashaman aria nakripan nakri, “Nyak doukatin meyoh yopunyi mour wata nyape, nyak watanyuneken uwe. Nyak nyunak nyuhur ihishmorimnyakish eshudok eneshenesh nyuko kupaishishutorish shuken utabor. Aria nyunak nyisiyaborum eshudok yaruhish arpesh. Nyak nyunekeshnamudok aria kweipon nyak ta nyirao yopishieshudok eneshenesh gani iruhw heven. Aria nyaknyunekesh namudok iyoh, aria douk nyunakinyugipeshe.”

22 Aria douk anudok arman nemnek namudok,aria anan apahw amaenyihw aria ananin domaennyotohiyahi abom aria nanak. Um maresh, anandouk nagrem sabaishi eshudok eneshenesh.

23 Aria Jisas neshakam ananim disaipel nernarihjurug aria nakripam nakri, “Eshudok arpesh doukshanagrem sabaishi eshudok sheneshubuk iri tashenek debeinyi mour um shuwishi abrudok waburIruhin nape Debeini um ananish arpesh um.”

24 Aria ananim disaipel hemnek ananin baraenaria hakitak yowiyokuk. Aria Jisas wata shopuneknakri, “O ipak eikish arpesh! Eshudok arpesh doukshakri eneshenesh eshudok ta shutaurumesh umshuwishi abrudok wabur Iruhin nape Debeini umananish arpesh um ta shunek debeinyi mour baiyoh aria kadak shuwishi. 25 Aria enen debeinyimahin shahwaren um kamel iri nyukri nyuwishi nyil,agundok nagor um tret tananyigur um rupehhanatape um, enyen ta nyunek shokwinyi mourmeyoh aria nyuwishi. Aria eshudok arpesh doukshanagrem sabaishi eshudok eneshenesh iri tashunek debeinyi mour abom aria kadak shuwishi.”

26 Aria douk ananim disaipel hemnek namudokaria hakitak yowiyokuk abom. Aria amam kanakhape hanarig um hakri, “Anan nakri namudok ariaIruhin ta nunarao meishi shutanamori shupe wosikatin?”

27 Aria Jisas neshakumam duk aria nakripamnakri, “Arpesh eshesh kanak ta mare dodogowishum shuwishi agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh um. Eshesh atish ta shubirak shutikuwok. Aria Iruhin nutaurumesh um, eshesh wosikta shuwishi. Um maresh? Iruhin douk dodogowinabom aria nunek ihishmorim eshudokeneshenesh.”

28 Aria Pita nakripan nakri, “Jisas nyak mnek, apakdouk makutukuk ihishmorim apakish eshudok

MAK 10:6 72 MAK 10:28

Page 73: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

eneshenesh aria manaki memnek nyakin baraenmasuhwen aria magipesh nyak.”

29 Aria Jisas nakripam nakri, “Adur atin eikyakripep! Eshudok arpesh douk shukutukukesheshig urusag, gwuni esheshish ashukenyishowashish, shuni esheshiyu mohwiyariyu, uniesheshiyu amakenyiyu, uni esheshim arhim, huniesheshish batowish, shuni esheshigos nubarigosum shugipesh eik aria shukripesh eikin yopinyibaraen iri, abudok nyutob eshesh wata shupeagundok atap um, Iruhin ta nukesh sabaishieshudok eneshenesh shopunek abom shishagrakukriguk sharik sharaesh iri. Iruhin ta nukesh urusaggwuni ashukenyish owashish, aria mohwiyariyu uniamakenyiyu, uni batowish aria nubarigos. Ariashopunek, kupaishi ta shukesh agabus ariashunekesh shurao amaen shumnek eriger. Ariaeshesh ta wata shunak shupe wosik abom ihihnyumneh. 31 Aria eshudok arpesh douk shapedebeishi iri ta wata shupe kabi douk shokwishi um.Aria eshudok douk nyeiguhw wokeshi ta watanyeiguhw shuto iruhw.”

Henek Biyeh Atih Um Jisas Nakripesh Um TaNugok Aria Wata Nukitak Nupe Um

(Matyu 20:17-19; Luk 18:31-34)

32 Aria Jisas nakitak nani ananim disaipel hapehagim yah hanak hato um Jerusalem. Jisas nakitaknarik aria ananim disaipel hakitak yowiyokuk ariaamamip urkwip por yowep aria hagiman hanak.Aria eshudok arpesh douk shagimam shanak irishopunek shanogugur. Aria Jisas wata shopuneknarao ananim atum hanak aria anan napenakripam um eshudok eneshenesh douk tashutogur-uman iri. 33 Anan nakripam nakri, “Ipakpumnek! Douk apak munak um Jerusalem. Apak tamunak agundok aria anan arman ta niyabigam EikAnudok Arman douk yatogur adurin arpen iri umamam debeimi pris huni amam henek skulumeshum lo iri. Aria amam ta husuwe hunak hunekkwotume aria hurae um amam douk madae Juda iriuwe um hunak he igok. 34 Aria ta hunekeenenyenen hiyokase aria hukwusehe. Aria tahupuruke madururuh aria he igok. Aria douk hukrium biyeh atih nyumneh iri, eik ta wata ikitak ipe.”

Jems Nani Jon Harig Jisas Um Hakri Amam HupeDebeimi

(Matyu 20:20-28)

35 Aria Sebedi ananim biom nugamim Jems iri Jonhanaki um Jisas aria hakripan hakri, “Debeini tisa,ohwak wakri ukripen enen baraen aria nyaknyumnekohw aria nyunek-umohw um eshudokdouk ta ohwak warigen-umesh iri.”

36 Aria Jisas narigam nakri, “Ipak pakri inekumepmaresh?”

37 Aria amam hakripan hakri, “Ohwak wakriabudok nyutob nyak nyurao debeinyi nyeigur, ariadodogowin nyutrugun abom um, ohwak shopunek

wakri ohwakish nyeiguhw shuto iruhw aria upedebeihwi. Anan nupe um yopunyi rogur ehah ariaanan nupe um anagagrinyum.”

38 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak douk madaepudukemesh um enyudok ipak parige-umen iriuwe. Ipak wosik ta dodogowip um pumnek arudokdebeiri eriger douk hurukatin um ta eik imnekor iri?Kupaishi ta she imnek debeiri eriger aria ta igok.Aria ipak douk wosik ta pakri um shusuwep shunakshep punomnek debeiri eriger ba iyoh, aria kadakpugok kabi douk eik um?”

39 Aria amam hakripan hakri, “Wosik, ohwakwosik ta unekesh namudok.”

Aria Jisas nakripam nakri, “Wosik, ipak wosik tapumnek debeiri eriger douk ta eik imnekor iri. Ariashopunek, ta wosik kupaishi shusuwep shunakshep pumnek debeiri eriger aria ipak anan kweiponnugok um. 40 Aria enyudok um ipak anan nupe umyopunyi rogur ehah, aria anan nupe umanagagrinyum aria ipak nyeiguhw shuto iruhw um,enyen douk Iruhin ananin mour. Eshudok arpeshdouk seiwok Iruhin anan kanak nanagraehesh irieshesh atish ta nyeiguhw shuto iruhw aria eneshshupe um yopunyi rogur ehah, aria enesh shupeanagagrinyum.”

41 Aria douk amudok anam 10-poreim disaipelhemnek enyudok baraen Jems aria Jon hakriyen iriaria amam nyirub juwehosirub um Jems nani Jon.42 Aria Jisas nahwari ihim-morim hanaki hapeatugun um anan napeum aria nakripam nakri, “Ipakdouk padukemesh um eshudok douk madaeshudukem Iruhin iri uwe um esheshih aih umesheshim debeimi. Amudok douk shahwaram umdebeimi iri, douk dodogowim atum abom ariadodogowim um kupaishi arpesh um shuneksabainyi enenyenen debeinyi mour. 43 Aria ipak tamare punekesh namudok uwe, uwok. Aria ipakanan nukri nupe debeini um ipak enep um,sagomatin anan ta nenek-umep mour meyoh ipakihim-morim ba iyoh, aria anan ta kadak nupedebeini um ipak. 44 Aria shopunek, ta ipak anannukri nyeigur nyuto iruhw iri, sagomatin anan tanyeigur uwok meyoh um nupe shakamum ipakihim-morim aria nunek-umep mour meyoh ariaanan ta kadak nyeigur nyuto iruh-uman. 45 Aria EikAnudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iridouk madae inakumori kupaishi arpeshshunekume mour uwe, uwok. Eik yanakmoriitaurum arpesh inekumesh mour. Aria um ikesh eikkanak um she igok um itor sabaishi arpeshikweshihesh um esheshish yoweishi inahos.”

Jisas Nagabe Anan Nabes SeshukanariNanahwaram Bartimeus Iri

(Matyu 20:29-34; Luk 18:35-43)

46 Aria Jisas nani ananim disaipel hanak hatogurwabur Jeriko aria Jisas nakutubur-ukuk nape nanak.Aria ananim disaipel hani sabaishi arpesh shopunekshanaman shanak. Aria agundok, Timeus ananin

MAK 10:29 73 MAK 10:46

Page 74: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

11

nuganin Bartimeus nape. Anan nabes seshukanaria nape anagas um yah. Aria ihih nyumneh anannape nahwar arpesh sharahaen yah iri um shukonanabor utabor. 47 Aria douk anan nemnek um Jisasdouk nanaki wabur Nasaret iri nanaki um, aria anannahwar debeg nakri, “Jisas, Devit ananin barhonin!Nyak nyukri gihaum eik!”

48 Aria sabaishi armam armago shahan shakripanum mokureg. Aria anan madae numnekesh uwe.Anan nahwar debeg abom nakri, “Devit ananinbarhonin, nyak nyukri gihaum eik!”

49 Aria Jisas nemnekan aria nanaki neyotu. Arianakripesh nakri, “Ipak hwaran nunaki agundok.”Aria eshesh shahwaran shakri, “Jisas nahwaren,douk namudok aria nyak mare nyunogugur. Kitakyowi agundok.”

50 Aria anan nakitak neyotu iruhw nawarukananit saket natubukuk aria nakitak nanak ganiJisas neyotu um.

51 Douk nanak aria Jisas narigan nakri, “Nyaknyakri inekumen maresh?” Aria anan nakripannakri, “Debeini Tisa, eik yakri inatrugun.”

52 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak kare. Ummaresh? Nyak nyenek bilip nyakri eik dodogoiwe iriaria nyakis nabes douk yopus.”

Aria ahudok atuh anan natrugun aria nanam Jisashanak.

Jisas Nanak Nawish Jerusalem Kabi Douk KingUm

(Matyu 21:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19)

Jisas nani ananim disaipel hanak hatogurhurukatin um Jerusalem. Amam hanakhatogur arbudok biyorub shokurubi warub

Betfage iri Betani. Amam hanak agundok hurukatinum ahwudok yoduhw Oliv aria Jisas neshopok biomdisaipel um hurik hunak. 2 Aria nakripam nakri,“Ipak purik punak babri wabur douk bape iri ganiwobrehah iri. Ipak ta punak putogur atin, aria taputik enen nugaen donki. Enyen douk showeshikenmaduhw aria nyeyotu. Riguk enyen douk wataknyuwaru enen arpen nyurahemen uwe, uwok. Ipakpunak putogur putrin aria pukweshihen puraenpunaki agundok. 3 Aria ipak pupe pukweshihen,aria enen arpen nyorigep nyukri, ‘Ipak pakweshihenum, enyudok donki?’ Ipak pukripen pukri, ‘Debeininakri nuraen banab nyutob meyoh um nunek enenmour aria anan ta wata nuraenyi arigas atin.’”

4 Aria amam hanak aria hatik enen nugaen donkishoweshiken nyeyotu adukehah um witum anaturupat. Aria amam hanak hape hakweshihen ariaenesh arpesh douk sheyotuwi hurukatin irisharigam shakri, “Ipak pakweshihen um mareshenyudok nugaen donki?” 6 Aria amam hakripeshenyudok atin baraen kabi douk iganigadae Jisasnakripam um. Douk namudok aria eshesh shakriwosik aria amam haraen hanak. 7 Amam haraenhanakum Jisas aria howem amamig saketogagabinyum um enyudok donki aria Jisas nakih

netem iruhinyum aria nanak. 8 Aria sabaishi arpeshshawar esheshig saketog aria shape shagadiogshanak yah. Aria enesh shanak shatupokinyeiguhwigos rowos um nubarigos aria shapeshogosubuk yah um shuginohwah. 9 Ariaihishmorim arpesh douk sharik iri, shani eshudokdouk shagiman iri shahwar shakri, “Apakmanadudareh-uman! Iruhin nataurumannunekuman yopinyi aria nupe wosik. Anan douknanakumori Debeini ananin nyeigur iri. 10 Apakmutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw. Ummaresh? Abudok nyutob um Iruhin nupe debeinium ananish arpesh um kabi douk seiwok Iruhinnutaurum apakin baben Devit um douk banakihurukatin!”

11 Aria Jisas nani ananim hani sabaishi arpeshshanak arigaha shanak shatogur Jerusalem. AriaJisas nanak nawish Iruhin ananit debeiti urupat arianatik ihishmorim eneshenesh eshudok shakusnumun iri. Anan natrish aria agagun doukiganigadae wabigep aria nani ananim 12-poreimdisaipel hanakum Betani.

Jisas Nakrip Enen Rowog Fik Um Enyen MareWata Nyubuki Worigun Nyiren

(Matyu 21:18-19)

12 Aria ruwahepih amam wata hakutukuk Betanihatanam hape hanaki yah aria Jisas nyurub ban. 13

Aria amam wata hape hanaku rougun aria Jisasnatigu enen rowog fik nyeyotu. Anan natrin umnyunareh nyenek sabaisi shus aria nakri enepshurkwip ta pir. Douk namudok aria anan nanak umnakri nudi enep nupah. Aria anan madae nutikenep uwe. Shus atus sape. Um maresh? Enyenyibnyutob um shurkwip pir um douk watak. 14 AriaJisas nakrip enyudok rowog fik nakri, “Nyakshurkwip ta mare wata enep pir aria arpeshshudiyep shupah uwe, uwok.” Aria ananim disaipelhemnekan-ukuk.

Jisas Nahiyah Arpesh Douk Shawish ShapeShenek Bisnis Iruhin Ananit Debeiti Urupat Iri

(Matyu 21:12-17; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22)

15 Douk amam hanak arigaha hanak hatogurJerusalem aria Jisas nawish numun narub um Iruhinananit debeiti urupat tataoum aria nape nahiyaheshudok douk shenek salim um eshudokeneshenesh iri shani eshudok douk shatorish irishatogur sharuwok. Anan nawish nabadigumamtebolhos amudok douk arpesh shanaki sheneksenisim um utabor aria hekesh kupaibori iri. Arianabadigumam wagiturahos amudok douk hapehenek salim um mashubiguhw armiguhw umkupaishi shatruguh um shunak shunek ofa moguhshuko Iruhin iri. 16 Aria anan nakripesh um marewatak enesh arpesh shirao enesh eshudokeneshenesh shuwishi numun narub um Iruhinananit debeiti urupat tataoum kupaishi shutorishuwe, uwok. 17 Aria anan nenek skulumesh

MAK 10:47 74 MAK 11:17

Page 75: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

12

nakripesh enyudok baraen douk nyape Iruhinananik Buk iri nakri, “Iruhin nakri, ‘Eikit urupat tatupe um sabaishi arpesh douk shape ihigmorimdebeigi nahobig agundok atap iri um shuwishishupe shunek beten shorige um.’ Aria ipak penekatkabi douk shakwuaruh iri esheshit um.”

18 Aria sabaishi shemnek Jisas ananin baraen ariaeshesh shakitak yowiyokuk abom. Namudok ariaamam debeimi pris hani amudok henek skulumeshum lo iri hemnek Jisas ananin baraen aria hapehatrugun um anah yah um hakri hon nugok. 19 Ariawabigep Jisas nani ananim disaipel hakutukukJerusalem hanak.

Enyudok Rowog Fik Yarin(Matyu 21:20-22)

20 Ruwahepih ruhur atin, Jisas nani ananimdisaipel hakitak hagim yah hanak aria amam hatiguenyudok rowog fik. Enyen yarin agundok nukwaruharia nyato nyanak iruhw um nyeiguhw shani shusshopunek. 21 Aria Pita urkum mormoguk enyudokbaraen nabatik Jisas nakrip enyudok rowog-enyiaria nakrip Jisas nakri, “Debeini Tisa, nabatik nyaknyaho nyanyi rowog fik nyakripen um yarin ariadouk nyanyi yarin abom.”

22 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak ta punek bilipum Iruhin. Adur atin eik yakripep, aria enen arpenmadae nyur biyep urkwip um, aria nyunek bilipabom nyukri adur atinyum eshudok enyennyakriyesh iri ta shutogur abom, aria nyukripahwudok yoduhw um hwunatuk hwugrukuk yousum, enyen ta nyutogur kabi douk enyen nyakrium.24 Douk namudok aria adur atin eik yakripep.Abudok nyutob ipak punek beten um Iruhin umnukep enesh eshudok eneshenesh um, aria ipakpunek bilip abom pukri adur atin anan ta nukepeshum, anan ta nukep eshudok ipak parigan-umesh iri.25 Aria abudok nyutob ipak punek beten aria ipakurkwip purum enesh yoweishi inahos kupaishishenekesh um ipak iri um, ipak mare pusuwesh ariapukwreyeshuguk. Ipak ta punekesh namudok umipakin Yaken nape iruhw heven iri shopunek tamare nusuhwesh um ipakish yoweishi inahos arianukwreyeshuguk. 26 [Aria ta ipak pusuwesh umyoweishi douk kupaishi shenekesh um ipak iri ariamare pukwreyeshuguk um, ipakin Yaken napeiruhw heven iri shopunek ta nusuhwesh um ipakishyoweishi inahos aria mare nukwreyeshuguk uwe,uwok.]”

Amam Harig Jisas Um Omi Nyakon Big Aria AnanDouk Nape Debeini

(Matyu 21:23-27; Luk 20:1-8)

27 Aria Jisas nani ananim disaipel wata hanakumJerusalem. Amam hanak hatogur aria Jisas nanaknawish numun narub um Iruhin ananit debeitiurupat tataoum. Aria amam debeimi pris haniamudok henek skulumesh um lo iri hani amamdebeimi Juda hanaki haparugan. 28 Aria harigan

hakri, “Nyak nyarao maren big um nyunek enyudokmour? Aria amiapen nyeken enyudok big?”

29 Aria Jisas nakripam nakri, “Eik shopunek yakriirikep enen baraen. Aria ta ipak pubeime tukwaninum, eik shopunek ta ikripep um omi nyeke big ariadouk yenek enyudok mour. 30 Ipak kripe, Jon douknenek baptaisumesh iri omi nyakon enyudok mouraria douk nenek baptaisumesh? Iruhin nakonen oenesh arpesh meyoh?”

31 Aria amam kanak haneyagwreh hakri, “Ariaapak mukri Iruhin nakonen um, anan ta watanorigap nukri, ‘Douk namudok aria ipak madaepunek bilip um Jon ananin baraen uwe um maresh?’32 Aria ta apak mukri ‘arpesh meyoh shakonen umaria douk neneken’ um, enyudok baraen shopunekta mare wosik uwe.”

Aria amam hanogugur um eshesh armamarmago. Um maresh? Ihishmorim douk shakri Jonanan douk anan adurin profet.

33 Aria amam hakrip Jisas hakri amam madaehudukemesh uwe, uwok.

Aria Jisas nakripam nakri, “Eik shopunek ta mareikripep um omi nyeke big aria douk yenek enyudokmour.”

Jisas Nakripam Wobuwobren Baraen Um YowemiArmam Henek Mour Nubarig Iri

(Matyu 21:33-46; Luk 20:9-19)

Aria Jisas nakripam enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Anan arman nau wain iyoharia narok narub ananig nubarig. Aria

anan narok anag bariyaigi nuwag um ko sharauriwainip orokwipi shurkwip aria shunak shishishepshumakwiyeshep um ihat tutogurep. Ariashopunek, narak anap ourop potem iruhw iri umanan arman nunaki nupe neyoh nubarig ba nupeum. Aria anudok nagrem nubarig iri nakrip kupaimiarmam henek kontrak hanaki hape henek mourananig nubarig aria anan nanak kupaigunum. 2

Douk nanak nape arigaha aria abudok nyutob umwainip shurkwip orokwip shudiyep um batogur.Aria anan neshopok anan nenekuman mour meyohiri nanak um nukrip amudok henek mour ananignubarig iri hukani ananip um wainip shurkwip. 3

Aria anan nanak natogur aria amam han ariaheshopokan natanam nanak meyoh. 4 Douk anannanak napeik aria nagrem nubarig iri watashopunek neshopok kupaini nenekuman mourmeyoh iri nanak um nukripam hukani enepshurkwip. Douk nanak natogrumam aria amamwata shopunek haworun barag aria han henekenabraenyin atun aria heshopokan natanam nanakmeyoh. 5 Aria wata shopunek neshopok kupaininanak aria amam han nagok. Aria anan neshopokanam shopunek hanak aria amam henekesh-umamnamudok atin. Anam ham henekam abraenyimatum heyokasam, aria anam ham hagok.

6 “Douk amudok henek mour um anudok nagremnubarig iri hatuh, aria ananin nuganin douk anan

MAK 11:18 75 MAK 12:6

Page 76: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

urkum manawash-uman iri atun napeik. Aria anannaneyagwreh nakri, ‘Eikin nuganin nunak um,amam ta humnekan.’ Aria anan neshopokan nanak.7 Douk nanak natogur aria amam henek mournubarig iri hatrun aria hanakripam hakri, ‘Anudoknagrem nubarig iri nugokuk um, ananin nuganin tanugrem ihishmorim ananish eshudok. Douknamudok aria apak mon nugokuk um apak tamurao ananig nubarig!’ 8 Douk namudok ariaamam hasuwan han nagok aria hawashan natogurnakusuk aduk agudok nubarig.”

9 Aria Jisas narig amudok debeimi Juda nakri,“Aria anudok nagrem nubarig iri ta nunek maresh?Anan ta nunaki nubo amudok henek mour iri hugokhutuh aria ta wata nurao kupaimi hunak hunekmour ananig nubarig. 10 Aria ipak patrin enyudokbaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri aka, uwok?Baraen enyudok,‘Amudok utom doukharok urupat iri hakri wokumam iri doukmatogur sagomim utom masah wobratum urupat

iri.11 Amam douk Debeini nenekam matogur

namudokaria apak manadudareh-umam makri enyen douk

Debeini atun neneken iri mour!’”12 Aria amam debeimi Juda hadukemesh hakri

anan nakri enyudok wobuwobren baraen umamam. Douk namudok aria amam juwehosim umanan aria hakri hunek kwotuman aria huweshikan.Aria amam hanogugur um eshesh armam armagoaria hakutunukuk ba hanak.

Amam Harig Jisas Um Shunek Takis Um SisarAka, Uwok

(Matyu 22:15-22; Luk 20:20-26)

13 Aria anah nyumnah, amam debeimi Judaheshopok anam Farisi hani anam Herot ananimhanak henek rohw um hukwiraeh Jisas horiganenen baraen. Amam henekesh namudok um hakrikadak amam humnekan nukri enen yoweinyibaraen um hunek kwotuman-umen iri. 14 Ariaamam hanak agundok Jisas napeum aria hariganhakri, “Debeini Tisa! Apak madukemeshum nyakdouk madae nyunogugur enesh arpesh uwe. Arianyak douk madae nyukrip nyeiguhw shato iruhw-eshi arpesh kupainyi baraen aria nyeiguhw wokeshinyukripeshuk kupainyi uwe, uwok. Nyak apanyakripesh atin baraen ihishmorim arpesh. Arianyak apa nyagipesh adurin atinyi baraen arianyenek skulumesh wosik um Iruhin ananih aih.Douk namudok aria nyak kripap. Apakin lo douknyakri mumam? Enyen douk wosik um munek takisum debeini gavman um Sisar aka, uwok?”

15 Aria Jisas nadukemesh um amam douk henekrohw. Douk namudok aria anan narigam nakri,“Ipak pakri pukwiraehe um maresh? Ipak harokianam utom douk pape penek takis omi ba itrum.”

16 Aria amam hanaki hakon anam utom aria Jisasnarigam nakri, “Enyudok nyeigur aria aborir shetemamudok utom iri omiyesh?”

Aria amam hakri, “Debeini gavman Sisar ananish.”17 Aria Jisas nakripam nakri, “Sisar ananish

eshudok eneshenesh ta puko Sisar. Aria Iruhinananish ta puko Iruhin.”

Aria douk anan nakripam namudok aria amamhakitak yowiyokuk abom.

Amam Sadyusi Harig Jisas Um Shagok Iri TaShukitaki Aka, Uwok?

(Matyu 22:23-33; Luk 20:27-40)

18 Aria amam Sadyusi, douk hakri shagok iri tamare wata shukitaki iri hanaki Jisas napeum ariaharigan hakri, “Debeini tisa, seiwok Mosesnuwemaguk enyudok Iruhin ananin lo um apaknakri namudok, ‘Aria anan arman ananik irohukwikmadae kubuki enesh batowish aria anan nugokukum, ananin wanin ta nukwaur. Anan ta nukwaur umshubuki batowish um aria ta shubuh ashukenyiknuwag.’”

20 Aria amam hakripan shopunek hakri, “Anobnyutob, 7-poreim nugamim douk atish amakenyishshamubuki iri hape. Aria ashuken narao onokirohukwik aria anan nagokuk aria okwok madaekubuki enesh batowish uwe. 21 Aria aninumannakwaur aria anan shopunek nagok aria okwokmadae kubuki enesh batowish uwe. Aria douk anannagokuk aria rabinari iri nakwaur. Douk nakwaurshape aria anan shopunek nagok aria madaekubuki enesh batowish uwe. 22 Aria namudok atin,ihim-morim amudok 7-poreim haraok aria amamihim-morim hagokuk aria okwok madae kubukienesh batowish uwe. Aria okwok shopunekkwagiguk kwagok. 23 Aria abudok nyutob shagokiri wata shukitaki um, okwudok armatok takwukitaki aria kwupe um meini? Nyaknyadukemesh, sagomatin ihim-morim amudok7-poreim haraok iri atum.”

24 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak madaepudukemesh uwe. Um maresh? Ipak madaepudukem baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri uwe.Aria shopunek, madae pudukemesh um agundokIruhin dodogowini abom um uwe. 25 Abudoknyutob shagok iri wata shukitak-umori, armamarmago ta mare shunoraum um atin uwe, uwok.Eshesh ta shupe kabi douk Iruhin ananishenselahos douk shape iruhw heven iri um. 26 Ariaipak ta patarihen iri Iruhin nakripepen iri baraenum agundok ta shagok iri wata shukitaki um aka,uwok? Aria shopunek, ipak patarihen enyudokbaraen douk nyetem okwudok buk Mosesnenyemok iri aka, uwok? Moses douk natik nyihhanu enen shokwinyi rowog aria Iruhin nakripanenyudok baraen nakri, ‘Eik douk Abraham naniAisak aria Jekop amamin Iruhin.’ 27 Namudok ariaIruhin douk madae shagok iri esheshin uwe, uwok.

MAK 12:7 76 MAK 12:27

Page 77: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Anan douk shape iri esheshin Iruhin. Aria ipakinbaraen madae adurin abom uwe, uwok.”

Iruhin Ananin Nyarik Iri Lo(Matyu 22:34-40; Luk 10:25-28)

28 Aria anan nenek skulumesh um lo iri shopuneknanaki nape nemnekam um hape hanatutukemum. Aria shopunek, anan nemnek Jisas nakripameniri baraen douk yopunyi atin abom. Douk namudokaria anan narig Jisas nakri, “Meinyi Iruhin ananin lodouk nyape nyarik abom nyeshagrakukihinyumorim lo?”

29 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyarik iri lo doukenyudok,‘Ipak Israel ta pumnek! Apakin Debeini Iruhin

abom douk anan atun Iruhin.30 Douk namudok aria ipak urkwip ta

punawasham abom ipakin Debeini Iruhin.Aria ipakiruh aparuh, huni ipakish mishish shuni

ipakip urkwipta shunawasham abom ihinmorim um ipakin

tinytinaria pukwu ipakin dodog um punek ananin mour.’

31 Aria nyagimori enyudok iri douk enyudok,‘Ipak ta urkwip punawasham kupaishi arpesh douk

shape hurukatin um ipak irikabi ipak urkwip punawasham ipak kanak um.’

Aria enyen douk madae enen kupainyi lonyishagrakuk enyudok biyen lo uwe, uwok.”

32 Aria anudok nenek skulumesh um lo iri nakripJisas nakri, “Tisa! Nyakin baraen douk yopunyi atinabom. Nyak nyakri adur! Iruhin douk anan atunDebeini abom aria madae anan shopunek nupedebeini kabi douk anan um uwe. 33 Douk namudokaria adur atin, apakip urkwip ta punawasham abomum anan atun. Aria apakiruh aparuh huni apakishmishish shuni apakip urkwip ta shunawashamabom aria muko ihinyumorim um apakin dodog ummunek ananin mour. Aria urkwip punawashamkupaishi shape hurukatinyum apak iri kabi doukapak urkwip punawasham apak kanak um. Enyudokbiyen lo douk nyarik iri yopunyi lo abom. Aria taapak mugipesh enyudok biyen lo um, ehudok aihdouk hushagrakuk agundok apak munek ofa umeneshenesh eshudok mashaisheh nyih hanishhashahuk ba mako Iruhin um shani ihinyumorimofa shopunek.”

34 Aria Jisas nemnekan um ananin baraen doukyopunyi adurin atin abom aria nakripan nakri,“Abudok nyutob um nyuwishi agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh um douk banakihurukatin.” Aria ihishmorim arpesh shanoguguraria madae shorigan um enen shopunek baraenJisas uwe, uwok.

Jisas Narigesh Um Krais Douk Iruhin NagraehanNeshopokan Nanakumori Nunarao Arpesh Iri

(Matyu 22:41-46; Luk 20:41-44)

35 Jisas nape nenek skulumesh numun narubIruhin ananit debeiti urupat tataoum. Arianakripesh enyudok baraen nakri, “Amudok henekskulumesh um lo iri hakri Devit ananin barhonin tanutogur Krais douk Iruhin nagraehan neshopokannanakumori nunarao arpesh iri um maresh? 36

Seiwok douk Iruhin ananin Mishin nyohur Devitkanak aria nakri enyudok baraen um Krais nakri,‘Debeini nakrip eikin Debeini nakri, “Nyak poeagundok um eikin yopunyi rogurehahum arigahaibo nyakim horim ba hubuhuk.” ’

37 “Aria tik, Devit kanak douk nahwar anudokarman Krais ananin Debeini. Douk namudok ariaKrais ta wata nutogur Devit ananin barhoninmumam?”

Aria douk Jisas nakripesh namudok aria sabaishiarpesh shanadudareh abom shakri ananin baraendouk yopinyi adurin atin.

Amam Henek Skulumesh Um Lo Iri AmamihYoweihi Aih

(Matyu 23:1-36; Luk 11:37-54, 20:45-47)

38 Aria Jisas nape nakripesh baraen nakri, “Ipakgamo pudukemesh um ipak mare pugipeshamudok henek skulumesh um lo iri um amamihyoweihi aih. Amam hanadudareh abom hore rouhiatih rupeh hurahaen um arpesh shutrum shukriamam da yopumi debeimi armam. Aria shopunek,hakri hurahaen hunak agundok arpesh apashantorum shapeum, aria shutrum aria shunek-umam yopihi nyumneh. 39 Aria hanak um lotueshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-ogwiurusag um, amam hanadudareh um hunak hupehurik, hutem yopishi wagiturahos um kadak arpeshshutrum. Aria shenek debeiguni worigun obinyutob, amam apa hanadudareh um hunak hupeyopugunum douk debeimi atum hapeum. 40 Ariaamam apa hanak hawish armago douk armamhagok howosopukuk iri owoig urusag aria hatruhakwumesh-aruh owowish eshudok eneshenesh.Aria amam hanak hape henek beten um, amamhenek rourouni beten meyoh um hakri kupaishiarpesh shutrum. Aria kweipon Iruhin tanuwanamam amamish yoweishi inahos aria tanunekam humnek debeiri eriger.”

Onok Armatok Arman Nagok Nakwusopukuk IriKwenek Ofa Kwakon Utabor Iruhin

(Luk 21:1-4)

41 Jisas nape hurukatin um asudok bokis doukshape shakwutu utabor babuh um gani numunIruhin ananit debeiti urupat. Aria anan nape natikarpesh shanaki shape shakwutu utabor babuhasudok bokis um. Sabaishi shogrem sabaiboriutabor iri shanaki shakwutu debeibori utabor

MAK 12:28 77 MAK 12:41

Page 78: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

13

babuh bokis. 42 Aria onok armatok douk anannagok nakwusopuk iri kwanaki kwakwutu bioborshokwubori utabor babuh.

43 Aria Jisas nahwar ananim disaipel hanaki arianakripam nakri, “Adur atin, eik yakripep, okwudokarman nagok nakwusopuk iri armatok okwokwiborkarowibor biobor utabor, douk kwanakikwakwutubor bokis iri douk sabaibori abom.Ababor douk beshagrakuk abom abrudok sabaiboriutabor douk ihishmorim shanaki shakwutubor iri.44 Eshudok ihishmorim shanaki shakwututukwanibor um esheshibor utabor babuhuk bokisaria tukwanibor debeibori bakwusumeshuk urusag.Aria okwok kwakwutu sabaibori okwokwiborutabor. Aria okwok douk nyaruk armatok iri, madaeanabor utabor bukusamokuk urupat um kwunotorworigun um uwe, uwok.”

Jisas Nakri Kupaishi Arpesh Ta Shununu IruhinAnanit Debeiti Urupat

(Matyu 24:1-2; Luk 21:5-6)

Douk Jisas nape iri numun Iruhin ananitdebeiti urupat nakitak nakri nutogur aduk,aria anan ananin disaipel nakripan nakri,

“Debeini Tisa! Nyak tik agwudok yopugwi urusagdouk sharokog yopubori utabor iri.” 2 Aria Jisasnakripan nakri, “Nyak nyatik agwudok urusag arianyakri yopugwi. Aria anah nyumnah ta kupaishi tashunaki shununug aria ta mare shukutukuk anamatum utom mutemaguk iruhw um kupaimi utomuwe, uwok. Ihibor-morim ta shuburunik bubuhbukus atap atin.”

Jisas Nakri Sabainyi Enenyenen Amaen TaNyutogur

(Matyu 24:3-14; Luk 21:7-19)

3 Aria Jisas nato nakih nape agundok iruhw umyoduhw Oliv wobrehah um Iruhin ananit debeitiurupat tataoum. Aria Pita nani Jems aria Jon haniAndru amam atum hanak hatogruman aria hariganhakri, 4 “Apak makri nyukripap um ahudoknyumnah douk ta eshudok iganigadae nyakripap-umesh iri ta shutogurum. Aria shopunek ta mareshshurik shutogurum apak mutrish aria mudukemeshmukri eshudok douk hurukatin um ta shutogur?”

5 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak gamopunodukem um ta mare anam armam hunakihunek rohwumep aria hunekep pugipesh amaminbaraen uwe, uwok! 6 Sabaimi armam ta hunaki ariaamam atun atun ta hunek rohwumep hukripep umeikin nyeigur hukri, ‘Eik Krais douk Iruhin nagraehearia neshopoke yanaki iri.’ Aria amam ta hunekrohw um sabaishi arpesh. 7 Ipak ta pumnek baraenum wanohw hwutogur kupairubi rougunirub warubum. Aria shopunek ta pumnek shupe shurpakhurukatin um ipak pape um. Aria ipak marepunogugur, uwok. Adur wanohw ta hwutogur, ariahugiguk iri nyumnah ta mare arigas hutogur. 8 Ariaanag shokugi nahobig ta shukitak shuni kupaigi

shokugi nahobig shurpak. Anan king nini ananish tashukitak shuni kupaini king nini ananish shurpak.Aria anagun agundok atap ta enyik kwutuk, ariaanagun ta debeirubi nyurub besh aria sabaishi tashugok um nyurub. Enyudok ihinyumorim nyurik iriamaen ta nyutogur kabi douk arudok rarik iri erigerdouk armatok kwarig kwomnek um aria kadakkwabuki batowin um.

9 “Douk namudok aria ipak kanak ta gamopunadukem. Eshesh ta shunaki shusuwepshuraepum debeimi douk hape hasuhw kwotog iri.Aria shopunek, ta shuwishi shep gani numuneshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-ogwiurusag. Eshesh ta shep um agundok pasuhw eikinbaraen pagipesh eik um. Aria eshesh ta shusuwepshuraepum amam debeimi gavman iri huni amamking hapeum pukripam Iruhin ananin yopinyibaraen douk nyakrium eik iri. 10 Aria sagomatineikish arpesh ta shunak ihirubum warub bapeagundok atap iri shukripesh Iruhin ananin yopinyibaraen iyoh, aria hugiguk iri nyumnah ta kadakhutogur.

11 “Aria abudok nyutob eshesh shusuwepshuraep shunak shunek kwotumep um, ipak marepunogugur aria pukri ta punak aria piyagwrehmumam, uwok. Ihinyumorim baraen Iruhin tanukepen abudok atub nyutob ipak pakri piyagwrehum. Douk namudok aria maren baraen ipak urkwippurumen iri, ipak ta pukriyen. Um maresh? Enyendouk madae ipak kanak pukrienyi uwe, uwok.Enyen douk Iruhin ananin Mishin nyepuhur ariadouk pakrienyi. 12 Aria enesh arpesh ta nyirubjuwehos-irub um esheshish ashukenyish owashisharia ta shunekumesh kwot shuweshikesh ariashunak kupaishi shesh shugok. Aria anam aruhimta nyirub juwehos-irub um amamish batowish ariata hunekumesh kwot um huweshikesh aria shunakkupaishi shesh shugok. Aria batowish shopunek tanyirub juwehos-irub um esheshish amakenyish ariata shunekumesh kwot um shuweshikesh ariashunak kupaishi shesh shugok. 13 Aria ihishmorimarpesh ta shukri wokumep aria shukep agabusshukri ipak yoweipi um agundok pagipesh eik um.Aria eshudok douk shugipesh eik dodogowish atisharigaha shugok iri, Iruhin ta nunaraeshshutanamori shupe wosik abom.”

Jisas Nakri Debeinyi Amaen Abom Ta Nyutogur(Matyu 24:15-28; Luk 21:20-24)

14 Aria Jisas ta nakri namudok, “Aria ipak ta putikkupaishi shurauri enyudok yoweinyi mugu abomshunaki shuwishi shunyubuk numun Iruhin ananitdebeiti urupat aria ta nyunekat tubosusih. Enyudokyoweinyi mugu Iruhin douk nakri uwok um nyukusnumun ananit debeiti urupat iri.”

Arpen nyutorih enyudok baraen iri ta gamonyudukemen wosik.

“Aria abudok nyutob arpesh shape ihirubmorimwarub bape shokugi nahobig Judia iri ta shuruwok

MAK 12:42 78 MAK 13:14

Page 79: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

shunak um yodururuh-igun um. 15 Aria shape adukhurukatin um esheshig urusag iri, ta mare shukitakshuwishi urusag um shunahuri enesh eshudokeneshenesh uwe, uwok. Eshesh ta shuruwokshunak meyoh abom. 16 Aria eshudok douksheyotu nubarigos iri ta mare wata shatanamshusahur shunak um esheshig urusag umshunahuri esheshig saketog uwe, uwok. 17 Ariagihaum oudok aparuhiwari armago uni oudok doukwasuhw batowish douk watak shawok nyumeb iri.Ahudok nyumnah owo ta wanomnek debeiri eriger!18 Aria ipak ta punek beten um enyudok debeinyiamaen um mare ta nyutogur abudok nyumanugos-ibi nyutob ta butogrum uwe, uwok. 19 Ahudoknyumneh, enyudok amaen ta nyutogur aria arpeshta shumnek debeiri eriger. Arudok eriger seiwokIruhin nenek agundok atap nani eneshenesh shaniarpesh shatogur shape shanaki arigaha shatograridouk, aria enyudokmori amaen madae enennyutogur aria nyunek arpesh shumnek arudokmorieriger uwe. Aria kweipon shopunek, arpesh ta marewata shumnek anar arudokmori eriger uwe, uwok.20 Aria Debeini nugraeh sabaihi nyumneh umenyudok amaen nyutogur akure, ta mare enesharpesh shupeik, uwok. Ihishmorim ta shugokshutuh. Aria anan urkum morum ananish arpeshanan nanagraehesh iri aria nagraeh karowih meyohnyumneh um enyudok amaen nyutogur um. 21 Ariata abudok nyutob enesh arpesh shunaki ariashukripep shukri, ‘Ipak tik, Krais douk Iruhinnagraehan neshopokan nanaki iri anudok napeagundok o nani nape ganik um, ipak mare punekbilipumesh uwe, uwok.’ 22 Sabaimi armam atunatun ta hunaki hunek rohwumep hukri, ‘Eik Krais.’Aria anam ta hunaki hunek rohwumep aria amamatun atun ta hukri, ‘Eik anan profet.’ Aria amam tahunek enenyenen Iruhin atun neneken iri mour.Amam ta hunekesh namudok um hukri hunek rohwum Iruhin nanagraehesh iri arpesh um shukri aduramam Iruhin nataurumam iri. Aria ta amamdodogowim akure, amam ta hunek rohwumesh.Aria ta uwok. 23 Namudok aria ipak gamopudukemesh um abudok nyutob enyudok debeinyiamaen nyutogur um. Eik douk enyudok yarigyakripepuk um ihishmorim eshudok enesheneshdouk ta shutograri.”

Eik Anudok Arman Douk Yatogur Adurinyi ArpenIri Ta Wata Itanamori

(Matyu 24:29-31; Luk 21:25-28)

24 “Aria ahudok nyumneh um enyudok amaendouk ta nyunek arpesh shumnek debeiri eriger iri tahunak hutuhuk, aria‘nyumnahin nini wabin aub ta dokotigun-umab.25 Aria eneshenesh shape iruhw utag iri shuni aub

iri unibta grurugwresh aria unib ta unatuk ugruki atap.’

26 “Aria abudok nyutob, Eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri ta wata ikutukuk iruhw

heven inaki. Eik ta dodogoiwe itrugun abom ariaitemori onog orug inaki. 27 Aria ta ishopok eikishenselahos shunak ihigunmorim um agundok ataparia shurauri ihishmorim eik yanagraehesh iriarpesh shunaki shupe atugun.”

Wobuwobren Baraen Um Rowog Fik(Matyu 24:32-35; Luk 21:29-33)

28 “Ipak urkwip purum enyudok rowog fik ariapudukemesh. Abudok nyutob enyen nyupenyunareh obi nyutob, ipak ta putrin ariapudukemesh pukri douk hurukatin um wah atuhhutao. 29 Aria douk ta namudok atin. Ipak ta putikenyudok ihinyumorim amaen douk iganigadaeyakripep-umen iri nyutogur nyunakuk, aria ipak tapudukemesh um eik douk hurukatin um itanamori.30 Adur atin eik yakripep! Ipak doukipari, enep tamare arigas pugok uwe, uwok. Ipak ta wata pupearia enyudok ihinyumorim amaen douk iganigadaeyakripep-umen iri ta nyutogur. 31 Ihishmorimeshudok eneshenesh douk shape iruhw utag irishuni utag atug, shuni ihishmorim shape agundokatap iri shuni atapig nahobig shopunek taburukworesh shunak shuwishuk. Aria eikin baraenta nyupe ihih nyumneh.”

Ta Mare Enesh Arpesh Shudukem AhudokNyumnah Eshudok Shutogurum

(Matyu 24:36-44)

32 Aria Jisas ta nakri namudok, “Madae enen atinarpen nyudukem ahudok nyumnah o aua uwe.Iruhin ananish enselahos shape iruhw iri shani eikananin nuganin shopunek madae mudukemahuwe. Yain atun nadukemah. 33 Ipak douk madaepudukem ahudok nyumnah douk ta eshudokeneshenesh shutogurum uwe. Douk namudok ariaipak ta gamo pudukemesh aria pupe putrugun-umoh. Ipak mare pupe ba urkwip pushukepuk uwe,uwok. 34 Ahudok nyumnah eshudok enesheneshshutogurum ta kabi enyudok wobuwobren baraenum. Baraen enyudok. Anan arman nakri nukutukukananit urupat aria nunak anabur rouguniburwabur. Anan nakri um nunak aria nakitak nagraeh-aguk mour um kupakupaimi amam atun atun doukhenekuman mour meyoh iri. Aria nakrip anudoknape neyoh um wit iri um neyoh wit aria nupenutrugun um anan wata nutanamori um.

35 “Douk namudok aria ipak ta gamopudukemesh aria pupe putrugun. Um maresh? Ipakmadae pudukem abudok nyutob douk taurupatinari nutanamori obi nyutob uwe. Anan tanunaki wabigun o orokohunib um wab o nunakiowotog gwakitak um o nunaki ruwahep. Ipakmadae pudukemesh uwe, uwok. 36 Ta wosik atinanan nunaki ahudok atuh aria nutrip um ipakpishuh. Aria uwok, ipak ta pupe putrugun-uman. 37

Aria enyudok baraen eik yakrip ipak enyi, douk eikyakrip ihishmorim arpesh shopunek. Ipak gamopudukemesh aria pupe putrugun um eshudok

MAK 13:15 79 MAK 13:37

Page 80: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

14

eneshenesh douk iganigadae eik yakripep-umeshiri ta shutogurum.”

Amam Debeimi Hakri Hubo Jisas Nugok(Matyu 26:15; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53)

Eheh douk biyeh shopunek nyumnehwatak hapeum shunek agundok debeiguniPasovaigun worigun aria shuwok bret

douk shushaiteh aria madae tukitak debeiti iri uwe.Aria amam debeimi pris hani amam henekskulumesh um lo iri henek rohw um rihirahaenhanak hape haurim Jisas. Amam haurimanhanakum hakri anan atun nunak nupe anagun um,amam husuwan aria hunak hon nugok. 2 Ariaamam wata hakri, “Uwok, apak mare muweshikanabudok nyutob shunek worigun obi nyutob. Ummaresh? Ta armam armago shutik namudok ariashuhuri wanohw aria shop.”

Onok Armatok Kwourak Sanda Nyabuh JisasAnanig Barag

(Matyu 26:6-13; Jon 12:1-8)

3 Aria Jisas nakitak nanak Betani aria nani Saimondouk riguk ehudok arugeh lepra hapenyan ariahape ananit urupat. Aria douk Jisas nape tebol,nape nawok worigun numun urupat, aria onokarmatok kwasuhwi anar yopuri botol doukshenekor anam utom iri kwanak kwawish. Arardouk shukunir um enen yopunyi sandanyeigrinyum nad iri. Enyen apa shatorin debeiboriutabor. Douk kwawish kwanak agundok Jisasnapeum aria kwawor botol ba kwourak enyudoksanda nyabuh Jisas ananig barag.

4 Aria enesh arpesh shape agundok iri shatiknamudok aria eshesh nyirub juwehos-irub ariashakri, “Okwudok kwanunin um enyudok yopunyisanda? 5 Douk apak muraen munak kupaishishutorin aria shukop 300 siliwa-ibor utabor akure,douk ta wosik. Apak ta musuhw abrudok debeiboriutabor munaki aria misiyabor um eshudok yaruhisharpesh um mutaurumesh!” Eshesh sheneyagwrehnamudok aria shape shahaok. 6 Aria Jisasnakripesh nakri, “Ipak pahaok um maresh? Ipakkutukuk, okwok douk kwonekume yopunyi mourabom. 7 Eshudok utabor wokeshi ta shini ipakshupe ihih nyumneh. Aria meihi nyumnah ipakpakri putaurumesh pukesh anabor utabor um, ipakta pukesh-abor. Aria eik ta mare ini ipak mupe ihihuwe, uwok. 8 Aria enyudok mour douk okwokdodogowik um kwuneken iri, douk enyudokkweneken. Okwok kwanaki kwourak sandakwakwrup eikihw yegenyihw um kwehig nuhut sheigok aria shurume um. 9 Adur atin eik yakripep.Arpesh shunak ihirubmorim warub agundok atapum shukripesh Iruhin ananin yopinyi baraen um,eshesh ta shukripesh um okwok kweneken irishopunek aria eshesh ta urkwip purumok.”

Judas Nani Debeimi Juda Hape Habo Baraen UmHuweshik Jisas

(Matyu 26:14-16; Luk 22:3-6)

10 Aria abudok nyutob, anan um amudok Jisasananim disaipel nyeigur-inam Judas Iskariot irinanak gani amam debeimi pris hapeum. Arianakripam um anan nakri wosik um niyabigam umagundok Jisas nanak napeum aria amam hunakhusuwan huweshikan. 11 Aria amam hemnek Judasananin baraen aria hanadudareh abom aria habobaraen um amam ta hutorun hukon anabor utabor.Aria Judas nakitak nanak aria nape nenek urkumum anah yah um niyabigom Jisas aria amam hunakhusuwan huweshikan um.

Jisas Nani Ananim Disaipel Henek PasovaigunWorigun Hagnoh

(Matyu 26:17-25; Luk 22:7-14, 21-23; Jon 13:21-30)

12 Douk shenek agundok Pasovaigun worigunum, eshesh apa shawok bret douk shushaiteh bamadae tukitak debeiti iri uwe. Aria ahudok sagomihnyumnah, eshesh apa shabo sipsipahos um shunekagundok Pasovaigun worigun um. Aria Jisas ananimdisaipel harigan hakri, “Nyak nyakri apak munakmunekagun agunum agundok Pasovaigun worigunum nyak nyunak nyugnoh?”

13 Aria Jisas neshopok biom ananim disaipelhanak aria nakripam enyudok baraen nakri, “Ipakpunak wabur aria ta puparug anan nusahi anapabar baropi marup. Ipak putrun aria pugipeshanpunak. 14 Aria punak puwish atudok urupat anannunak nuwishat iri aria pukrip atudok urupatinaripukri, ‘Apakin debeini tisa nakri amudok rum doukarpesh shape sheshuh omi douk ta anan nini apakananim disaipel mupe munek Pasovaigun worigunmugnoh-ami douk mape agunum?’ 15 Ipak poriganaria anan ta niyabigep anam debeimi rum iruhitumurupat. Eshesh douk shagitom aria shagabeyamyopum mape. Aria ipak punak puwish pupepunekumap worigun.”

16 Aria amudok biom disaipel hakitak hanakwabur aria haparug ihishmorim eshudok kabi doukiganigadae Jisas nakripam um. Aria amam hanakhape henek worigun um hugnoh um Pasova iri.

17 Douk arigaha wabigep hurukatin um wab ariaJisas nani ananim 12-poreim disaipel hanak hawishhape hawok worigun. 18 Douk hape hawokworigun tebol aria Jisas nakripam nakri, “Adur atineik yakripep. Ipak anan douk mape mawok woriguniri ta niyabig eikim horim um eik aria amam tahusuwe huweshike aria hurawe hunak um he igok.”

19 Aria ananim disaipel hemnek namudok ariaamamiruh aparuh yoweruh aria amam atun atunharigan hakri, “Ta eik ikrip nyakim horim aka, taomi?”

20 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak 12-poreimanan douk ta nini eik ukutu bret tubuh dis aria utohiri ta nuyabigam um eik. 21 Aria Eik Anudok Arman

MAK 14:2 80 MAK 14:21

Page 81: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

douk yatogur adurinyi arpen iri ta she igok kabidouk baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakri taigok um. Aria anudok douk niyabig eikim horim umeik iri, yoweishi eshudok eneshenesh abom tashutogur-uman! Douk namudok aria eik yakrigihauman. Douk seiwok amakek madae kwunabukiakure, ta wosik.”

Jisas Nakom Bret Aria Wain Ananim DisaipelHashah

(Matyu 26:26-30; Luk 22:15-20; 1 Korin 11:23-25)

22 Douk amam hape hawok worigun aria Jisasnohur anat bret nasuwat aria nenek beten nenektenkyu um Iruhin aria naworut nako ananimdisaipel. Aria nakripam nakri, “Atudok bret doukeikihw yegenyihw. Ipak suwot aria putoh.”

23 Nakom bret hatoh jurug aria nohuri anap kapwainibar abar borapi aria nenek beten nenektenkyu um Iruhin aria nako amam atun atunhabaroh. 24 Aria anan nakripam nakri, “Abrudokwainibar abar douk eikibor owishibor. Doukbutourak um butaurum sabaishi arpesh aria benekenyudok Iruhin ananin adurin atin abom iri baraenkontrak nyutogur dodogowin. 25 Aria adur atin eikyakripep. Eik ta mare wata iwok anabar wainibarabar, uwok. Eik ta ipe arigaha wata inak abrudokwabur Iruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum ba iyoh, aria eik ta kadak wata ibaroh.”

26 Aria amam heyorub onohw awehw jurug ariahatogur hato um yoduhw Oliv.

Jisas Nakripam Um Pita Ta Nunek Rohw NukriAnan Madae Nudukem Jisas Uwe.(Matyu 26:31-35; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38)

27 Aria Jisas nakrip ananim disaipel nakri, “Kadakipak ihipmorim ta pukutukuk eik puruwok punakukatun atun. Um maresh? Iruhin ananin baraennyetem ananik Buk iri douk nyakri, ‘Eik ta iboukanudok neyoh sipsipahos iri aria sipsipahos tashuruwok shunak atin atinyuk.’ 28 Aria eshesh tashe igok aria eik ta wata ikitak aria irik inak umGalili. Aria ipak ta pugime punaku.”

29 Aria Pita nakripan nakri, “Ta ihim-morimhukutukuk nyak aria huruwok um, eik ta ini nyakupe biohw!”

30 Aria Jisas nakripan nakri, “Adur atin eikyakripen. Kwehigib wab, nyak ta nyunek rohw biyehotuh nyukri nyak madae nyudukem eik uwe ariaowot ta tukitak tiyagwreh biyeh.”

31 Aria Pita dodogowin atun abom nakrip Jisasnakri, “Adur atin eik yakripen, eik ta mare inek rohwikri eik madae idukemen uwe, uwok. Ta esheshshukri shubo nyak nyugok um, eik shopunek ta ininyak shohw ugok ahudok atuh!” Aria ihim-morimdisaipel shopunek hakripan enyudok atin baraen.

Jisas Nape Nenek Beten Nubarig Getsemani(Matyu 26:36-46; Luk 22:39-46)

32 Aria Jisas nani ananim disaipel hanak hatoguranagun nyeigur-igunum Getsemani aria anannakrip ananim disaipel nakri, “Ipak pupe agundokaria eik inak inek beten gani.” 33 Aria anan naraoPita nani Jems aria Jon atum hanaman hanak. Ariaagundok anan nemnek yowiyokuk abom ariaananihw apahw yowehw abom.

34 Aria anan nakripam nakri, “Eikin mishin yowenabom aria eik yemnek um yakana igok atin. Douknamudok aria ipak pupe ba piyohe.” 35 Arianatanam nanak madae rougun abom uwe arianabuh nakus ananin domaen nyatik atap arianenek beten narig Iruhin. Anan narigan um nukrikadak mumam um aria Iruhin wosik nukutukukenyudok amaen um mare nyutogur-uman. 36 AriaJisas nenek beten nakri, “O Aba eikin Yain nyak doukdodogowini abom iri nyasuhw iruhw atap iri. Eikyakri nyak mare nyukutukuk enyudok amaen tanyutogrome iri uwe, uwok. Aria nyak marenyugipesh eikim urkum uwe, uwok. Nyaknyugipesh nyakim atum urkum.”

37 Douk nenek beten jurug aria anan watanatanam nanak natrugun um ananim biom atundisaipel. Douk anan nanak aria natrum um amamheshuh hagok. Aria anan narig Pita nakri, “Saimon,ipak peshuh pagok aka? Ipak madae dodogowipum pupe punubur um atin aua piyohe uwe aka? 38

Ipak pupe piyohe aria punek beten. Um Satannunaki nukwiraehep um, ipak ta mare punekyoweinyi ina. Adur ipak mishish shakitak umpugipesh eikin baraen aria ipakiruh yegeshiweruhdouk madae dodogowiruh uwe.”

39 Anan nakripam namudok jurug aria anan watanatanam nanak anah shopunek nanak nenek betennarig Iruhin. Anan nenek anudok atun beteniganigadae narik nenekan iri. 40 Anan nanak nenekbeten jurug aria wata natanam nanak narpogun-umam. Aria anan natik um amam yobus sam dodogabom aria amam heshuh hagok. Aria anannenyubarum hakitak aria amam madaehudukemesh um maren baraen ta amam hukripanum uwe.

41 Aria Jisas wata shopunek natanam nanaknenek biyeh atih um nanak nenek beten narigIruhin. Douk anan nenek beten jurug aria wataknatanam nanak natogrumam aria nakripam nakri,“Ipak peshuh pape meyoh um douk jurug! Ipakkitak! Nyutob douk banaki, aria douk anan taniyabig yowemi douk henek yoweishi inahos atin irium Eik Anudok Arman douk yatogur adurinyi arpeniri. Aria amam ta hunaki husuwe huweshike. 42 Ariakitak munak. Tik anudok douk ta niyabig eikimhorim um eik iri anudok nanaki.”

MAK 14:22 81 MAK 14:42

Page 82: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Amam Hanaki Howeshik Jisas(Matyu 26:47-56; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12)

43 Douk Jisas wata nape nakripam atin, aria Judas,nanak um amudok ananim disaipel nanaki natogur-umam. Anan naniri sabaimi hanaki. Amam doukdebeimi pris hani henek skulumesh um lo iri haniamam debeimi Juda hapeik aria heshopokamhasuhwi bainatog gwani rowos aria hanaki. 44 Ariaamam hakitak hanak yah aria Judas nakrip Jisasananim horim nakri, “Anudok douk kadak putik umeik inak isuwan inapuprikan iri, anudok douk Jisas.Aria ipak punak pusuwan puweshikan dodog ariapuran punak.”

45 Aria Judas nanak natogurum Jisas atin arianakri, “Debeini tisa!” Aria nanak nanapuprikan. 46

Aria amam hanak hasuwan dodog aria howeshikan.47 Douk amam howeshikan aria anan neyotuhurukatin iri natuki ananit bainat aria natupak anandouk nenekuman mour meyoh abom um debeinipris iri ananih atah tukarah.

48 Aria Jisas narigam nakri, “Ipak pasuhwibainatog aria rowos um punaki pusuwe puweshikekabi douk eik yakwuaruh iri, aka? 49 Ihih nyumneheik yani ipak mape atugun aria yape yakripeshbaraen numun narub um Iruhin ananit debeitiurupat tataoum aria ipak madae pusuwepuweshike uwe. Aria douk ipak ta punek enyudokbaraen douk nyetem Iruhin ananik Buk iri nyutoguradurin.” 50 Aria ihim-morim ananim disaipelhakutukuk Jisas haruwok. 51 Douk amam howeshikJisas haran harik hanak aria anan weroroininanawashok shigorihwihi rupah atuh iri nagim Jisasnanak. Anan nagiman nanak aria amam hakrihusuwan huweshikan aria ananih rupahhatukweshih hakusuk aria anan naruwok nanakmeyoh.

Amam Henek Kwotum Jisas Um Amam Kaunsol(Matyu 26:57-68; Luk 22:54-55, 63-71; Jon 18:13-14, 19-24)

53 Aria amam howeshik Jisas haran hanakumdebeini pris ananit urupat. Aria amam ihim-morimdebeimi pris hani amudok douk henek skulumeshum lo iri hani amam debeimi Juda shopunek hanakhape atudok urupat. 54 Aria Pita nagipesh Jisasnanak aria anan nagiguk atin. Douk nanak natoguraria nawish narub um anudok debeini pris ananiturupat aria natik amudok douk heyoh Iruhin ananitdebeiti urupat iri hautig nyih aria hapeimeh. AriaPita shopunek nanak nanamam napeum nyih umhiyakan.

55 Aria amam debeimi pris hani ihim-morimdebeimi Juda douk hape hasuhw kwotog iri hahwaranam armam hanaki hape henekuman enenbaraen douk madae adurin iri uwe um hakri amamdebeimi hon nugokumen iri. Aria amam habirakhatik uwok. 56 Aria sabaishi arpesh shanakishenekuman kwot shenek rohw shakri Jisas nenekeneshenesh yoweishi inahos aria esheshin baraen

douk madae adurin uwe. Aria shopunek, esheshdouk madae shukri atin baraen uwe. Enesh shakrienen aria enesh shakriyuk enen. 57 Aria anamarmam henek rohw um Jisas hakri amamhemnekan nakri anan ta nubrig Iruhin ananitdebeiti urupat douk armam kanak harukat iri tubuhtukus atap. Aria um biyeh atih nyumneh meyoh,anan ta wata nurok kupaiti. Aria atat ta marenurukat ananis wis, uwok. 59 Aria amam shopunekdouk madae hukri atin baraen uwe. Anam hakrienen aria anam hakriyuk enen. 60 Aria amam ihim-morim hape hemnek aria anudok debeini prisnakitak narig Jisas nakri, “Nyak enen baraen umnyukripam um aka, uwok? Nyak nyakri mumam umenyudok baraen amam heneken um nyak iri?”

61 Aria Jisas neyotu mumuken. Anan madaenukripan enen baraen uwe. Aria anudok debeinipris abom gamo narigan nakri, “Nyak Krais doukIruhin nagraehen neshopoken nyanaki iri? Arianyak douk anudok Iruhin douk apak matuk ananinnyeigur nyato iruhw iri ananin Nuganin?”

62 Aria Jisas nakripan nakri, “O adur atin douk eikatuwe. Aria ipak ta putik Eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri inak ipe yopunyi rogurehahum Dodogowini Iruhin abom. Aria shopunekta itemi orug inaki gani iruhw heven.”

63 Aria anudok debeini pris abom nemneknamudok aria anan nyibur juwehosibur abom arianabrig ananih rupeh. Aria nakripam nakri, “Apakmare wata muhwar enesh shopunek arpesh umshunaki shukripap um enesh yoweishi inahos anannenekesh iri uwe, uwok. 64 Apak douk iganigadaememnek ananin baraen. Anan douk nabubunim umIruhin aria ipak pakri mumam?”

Aria amam ihim-morim hakri anan nenekyoweishi inahos aria amam ta hon nugok. 65 Ariahoweshiguk ananis nabes aria anam hakitak hanakhakusehan. Aria hadar wis aria hape han ariaharigan hakri, “Nyak kripap kabi amam profet um,douk omi nyaen.” Aria amam heyoh Iruhin ananitdebeiti urupat iri habowan popaeshohos aria haranhanak.

Pita Nakri Anan Madae Nudukem Jisas Uwe(Matyu 26:69-75; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18, 25-27)

66 Aria onok armatok kwonekuman mour anudokdebeini pris abom iri kwanaki aria kwatik Pita napeatap narub um anudok debeini pris ananit urupat.67 Okwok kwatrun um napeum nyih. Aria okwokkwatrun duk aria kwarigan kwakri, “Nubokuhi eikyatrin nyani Jisas douk nanaki wabur Nasaret iripape.”

68 Aria Pita nenek rohw nakri, “Uwok, eik madaeidukemen uwe enyudok baraen nyak nyakriyen iri.”Aria anan nakitak nanak hurukatin um atudok witdouk shenekot tape tatiguk anagas iri aria anatowot takitak teyagwreh. 69 Aria okwok watakwatanam kwatrun aria kwakrip eshudok sheyotu

MAK 14:43 82 MAK 14:69

Page 83: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

15

agundok iri kwakri, “Anudok shopunek douk ananJisas ananin.”

70 Aria Pita wata shopunek nenek rohw nakri, “Eikuwok.”

Aria douk madae roubum uwe aria esheshsheyotu agundok iri wata shakrip Pita shakri, “Aduratin nyak douk enen um Jisas ananin. Um maresh?Nyak douk nyapei shokugi nahobig Galili iri.”

71 Aria Pita nenek rohw nakri, “Ta eik inekrohwumep um, eik yakri wosik um Iruhin ta ne igok!Eik madae idukeman uwe, anudok arman ipak papepakriyan iri.”

72 Douk anan nakriyuk namudok aria ahudokatuh owot wata shopunek takitak teyagwreh biyeh.Aria Pita urkum morum enyudok baraen iganigJisas nakriyen iri. Baraen douk enyudok, “Nyak tanyunek rohw biyeh otuh nyukri nyak madaenyudukeme uwe, aria owot ta tukitak tiyagwrehbiyeh.” Aria anan nereh yowiyokuk.

Amam Harao Jisas Hanak Um Debeini GavmanPailat Nape Um Hunek Kwotuman(Matyu 27:1-2, 11-14; Luk 23:1-5; Jon 18:28-38)

Aria ruhur atin, amam debeimi pris hanidebeimi Juda hani amudok henekskulumesh um lo iri hani ihim-morim

debeimi Juda hasuhw kwotog iri hantorum hapehabo baraen. Aria amam hohur onohw maduhwhaweshik Jisas ananish roguhw aria haran um Pailatdouk nape debeini gavman iri. 2 Douk hanakhatogur, aria Pailat narigan nakri, “Nyak doukeshesh Juda esheshin king aka?”

Aria Jisas nakripan nakri, “Adur, eik douk kabi nyaknyakrium.” 3 Aria amam debeimi pris hapehenekuman baraen Jisas hadukuman sabainyirohwin baraen. 4 Douk namudok aria Pailatnarigan shopunek nakri, “Tik, amam henekumensabainyi baraen. Aria nyak ta nyuwanamam enenbaraen aka, uwok?” 5 Aria Jisas madae nukri enenbaraen uwe, aria Pailat nakitak yowiyokuk abom.

Pailat Nakripesh Um Shunak Shubo Jisas ShunekNyiluman Nir Rowog Kruse

(Matyu 27:15-26; Luk 23:13-25; Jon 18:39–19:16)

6 Ihish kwarahos ahudok nyumnah shenekagundok debeigini Pasovaigun worigun obi nyutob,Pailat apa nakweshih anan nonoweshik iri nanak fri.Anan apa nukweshih anudok douk eshesh armamarmago shukriyan iri. 7 Aria abudok nyutob, ananarman douk nanahwarum Barabas iri nani anamarmam hani gavman sharpak aria habo enesharpesh shagok aria hanaweshik hape. 8 Ariasabaishi arpesh shanaki shantorum shape ariashape shakrip Pailat um nukweshih anan napenonoweshik iri douk eshesh shukriyan iri nunak frikabi douk ihish kwarahos anan apa nenekesh um.

9 Aria douk eshesh sharigan namudok aria Pailatnarigesh nakri, “Ipak pakri ikweshih eshesh Judaesheshin king nunak fri o pakri meini?”

10 Pailat douk nakri namudok um maresh, anandouk nadukemesh abom um amam pris amamimdebeimi douk henek nyigiya um Jisas. Amam hatiksabaishi arpesh shagipesh anan atun aria amamnyirub juwehosirub aturub aria douk harawanhanak henekuman kwot um Pailat. 11 Aria amamdebeimi pris hohur sabaishi arpesh esheshiruhaparuh aria eshesh nyirub juwehos-irub abom umJisas. Aria eshesh sharig Pailat um nukweshihBarabas nunak fri.

12 Aria Pailat wata shopunek narigesh nakri, “Ipakpakri eik inekan mumam anudok arman douk ipakpuhwaran eshesh Juda esheshin king iri?”

13 Aria eshesh wata shopunek shahwar debegshakri, “Nyak nyenek nyiluman rowog kruse!” 14

Aria Pailat narigesh nakri, “Anan nenek mareshyoweishi inahos um apak mon nugokumesh?”

Aria eshesh madae shumnekan uwe. Esheshshahwar debeg atin shakri, “Nek nyiluman rowogkruse.”

15 Aria Pailat nakri nunekesh shunadudareh.Douk namudok aria anan nemnek esheshin baraenaria nakweshih Barabas nanak fri. Aria nakripamam soldia um hunak hubo Jisas huprukanonohw maduhw segegoihw aria hunak huneknyiluman nir rowog kruse.

Amam Soldia Hape Henekan Enenyenen Jisas(Matyu 27:27-31; Jon 19:2-3)

16 Aria amam soldia hasuhw Jisas haran hanakhawish debeini gavmman ananit debeiti urupat ariahahwar ihim-morim amudok anam soldia shopunekhanak. 17 Aria amam horuman anat routariowishiboriti saket. Aria harokesh onohw segegohwatogrohw iri maduhw hwahwunug kabi doukking ananit hat um, aria hwahwem-uman umananig barag. 18 Aria amam hape habubunimanhakri, “O ruwahep nyak eshesh Juda esheshin king!”

19 Aria hohur anah aruh aria hape habo baragsabaih atuh aria hape hokusehan. Aria amamhenekan enenyenen hanak habuh hoduk ohrubushurukatin um anan um hutuk ananin nyeigur nyutoiruhw kabi douk anan king um. 20 Douk amamhenekan enenyenen jurug, aria hatrun hawarukatudok owishiboriti saket. Aria wata hohur ananihrupeh hehuruman aria harawan hanakum huneknyiluman nir rowog kruse.

Amam Henek Nyilim Jisas Neir Rowog Kruse(Matyu 27:32-44; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27)

21 Douk hanak orokohunih um yah aria haparugSaimon douk nanaki wabur Sairini iri. Ananimnugamim douk Aleksander nani Rufus. Anan douknape iri urah nanaki aria nakri nunak nuwishanabur debeiburi wabur. Aria douk amamhaparugan namudok aria amam soldia dodogowimatum hakripan um nosah Jisas ananin rowog kruse.22 Aria amam harao Jisas hanak anagun doukshahwaragun um Golgota iri. Baugenyum um

MAK 14:70 83 MAK 15:22

Page 84: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

enyudok baraen douk nyakri arpenyig barag. 23

Aria agundok amam hakutu anan marasinnyeigurinum mer nabuhum wainibar abar ariahakri huko Jisas nuburoh. Aria anan nakri uwok. 24

Aria amam henek nyiluman neiruk rowog kruse ariahohur ananih rupeh hehubuk aria hape habirakkabi douk satu um. Amam habirak um anan nunekuhwin iri nunohur anah rupah. Aria amamhenekesh namudok atinyum ihihmorim ananihrupeh.

25 Aria douk ruhur, arigaha 9 kilok wah hatao ariaamam henek nyiluman neir rowog kruse. 26 Ariaamudok douk henek-uman baraen Jisas iri howemenyudok baraen douk amam henek kwotuman-umen iri hakri,

ESHESH JUDA ESHESHIN KING.aria heshopen iruhw um rowog kruse agundok Jisasneir um.27 Aria agundok amam henek nyilim Jisas neirorokohun aria biom hakwuaruh iri heir wobuwoburhurukatin um anan. 28 [Amam douk heneknyiluman nani amudok hakwuaruh iri aria henekenyudok baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyatogur adurin. Baraen douk enyudok, “Esheshshatrun kabi douk nabrig lo iri um.”]

29 Aria arpesh shenek yowi kare iri shapeshabubuniman aria sharigan shakri, “Nubokuhinyakri nyak ta nyubrig Iruhin ananit debeiti urupataria hukri um biyeh atih nyumneh um, nyak ta watanyurukat! 30 Douk namudok aria douk nyaknyukweshih nyak kanak aria nyukutukuk rowogkruse nyubihi atap!”

31 Aria amam debeimi pris hani amam doukhenek skulumesh um lo iri shopunek hanaki hapehahan henekan enenyenen. Aria amam kanakhanakripam hakri, “Anan nutaurum kupaishi, ariaanan douk madae nutaurum anan kanak uwe. 32

Aria anan douk Krais eshesh Israel esheshin kingdouk Iruhin neshopokan nanaki iri akure, doukanan nukutukuk rowog kruse nubihi atap. Aria apakmutrun aria ta munek bilipuman!” Aria amudokbiom douk hataur wobuwobur hurukatin um Jisasiri shopunek hahan hakripan enenyenen.

Jisas Nagok(Matyu 27:45-56; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30)

33 Douk aun nakihi arigaha 12 kilok aria wabbabuhi. Aria ihirub-morim eshesh Juda esheshirubwarub betem arukwutigun um atin. Agagunarukwutigun nape namudok arigaha wabigep 3kilok aria wah wata hatao aria arisigun. 34 Ariawabigep 3 kilok, Jisas nahwar debeg um esheshinbaraen nakri, “Eloi, Eloi, lama sabaktani?”Baugenyum um enyudok baraen douk nyakri, “EikinIruhin, eikin Iruhin, nyak nyakutukuk eik ummaresh?”

35 Aria enesh arpesh sheyotu agundok irishemnekan aria shakri, “Ipak pumnek, anannahwar Ilaija.”

36 Aria anan arman nasahur nanak nohur enenspans nosegurin anabar nubutibari abar. Ariananyaur anah aruh aria natuken nyato um Jisasananit nokwat um nubarah. Aria anudok armannakripesh nakri, “Jurug aria apak mupe mutrugun.Ilaija ta nunaki nukweshihan nubuhi rowog kruseaka, uwok?”

37 Aria Jisas nahwar debeg aria anan nagok. 38

Aria ahudok rupah hataur numun Iruhin ananitdebeiti urupat iri tukarah um biyeh. Tukarahi ganiiruhw arigaha hanak habuh hatao. 39 Aria amamsoldia amamin debeini douk neyotu hurukatin umrowog kruse Jisas neir um natik agundok Jisasnagok um aria nakri, “Adur atin anudok arman doukIruhin ananin nuganin!”

40 Aria agundok, ono armago weyotuwi madaerougun abom uwe aria wape watrishi. Onok doukMaria douk kwanaki wabur Makdala iri kwaniSalome, wani kupaikwi Maria douk kwabuki shokuniJems nani Josis iri. 41 Oudok armago riguk Jisasnape shokugi nahobig Galili um, owo apawagipeshan aria wape wenekuman worigun. Ariasabaiwari kupaiwari armago douk waniri Jisasshatowi gani Jerusalem iri shopunek weyotuwi ariawape watrishi.

Habre Jisas Hanak Haruman(Matyu 27:57-61; Luk 23:50-55; Jon 19:38-42)

42 Aria ahudok nyumnah shabo Jisas ahi, esheshshape shenek esheshigun worigun aria mahish umruwahepih Sabat shishoh iri. Aria ahudok atuhnyumnah arigaha wabigep, aria Josep douk nanakiwabur Arimatea iri nanaki. Anan douk anan umeshesh Juda esheshin debeini kaunsol douk nyeigurnyato-uman iri. Aria anan shopunek apa napenatrugun um abudok nyutob arpesh shuwish umagundok Iruhin nupe Debeini um ananish arpeshum. Aria Josep madae nunogugur uwe, uwok. Anannanak um Pailat napeum aria narigan um anannunak nubre Jisas nunak nuruman. 44 Aria doukPailat nemnek namudok aria anan nakitakyowiyokuk abom um agundok Jisas nagok arigasabom um. Aria anan nahwar amam soldia amamindebeini nanaki aria narigan nakri, “Adur, Jisas nagokaka, watak?”

45 Aria anan nakrip Pailat um Jisas douk adurnagok. Douk namudok aria Pailat nakrip Josep umnubreyan nunak aria nuruman. 46 Aria Josep nanaknator anah yopuhi shigorihwihi rupah nasuah ariananak nabre iri Jisas rowog kruse nabuhi atapneshurehan aria nanak naruman. Anan nanaknawish nanabuk numun onohw wonugwehw douksharokohw shawish onok burbuduk iri. Douknawish nanabukuk aria natogur natotigosi anamdebeimi utom manaki neshopam ahwudokwonugwehw. 47 Aria Maria douk kwanaki Makdalairi kwani kupaikwi Maria douk kwabuki Josis iriwape watrugun. Aria watiku agundok douk Josepnanak nabukuk Jisas um.

MAK 15:23 84 MAK 15:47

Page 85: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

16

Jisas Wata Nakitak Nape(Matyu 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10)

Douk wabigep hurukatin um wab ahudoknyumnah Sabat, eshesh Juda shape meyohahi hatuh, biwotuk armago wanak wator

anar wel douk reisik wosik iri um wakri unak urayokJisas ananihw yegenyihw. Oudok armago owowishnyeiguhw douk eshudok. Maria douk kwanakiMakdala iri kwani kupaikwi Maria douk kwabukiJems iri, wani Salome. 2 Aria ruwahepihsagomatinyih nyumnah um wik, wata ruhur atin,owo wakitak wanak gani wonugwehw hwapeum.Douk owo wanak watogur wonugwehw hwape umaria wah ko hatao. 3 Aria owo wata wape wanakyah aria wanayagwreh wakri, “Ta omi nyutotigasukutom douk magah wonugwehw iri?”

4 Aria owo wanak hurukatin aria wakri utrugunuaria watiku amudok takweimi utom douk magahwonugwehw iri douk madae anam mutao uwe.Amam douk matatigos manak makusuk anagas. 5

Aria owo wanak wawish numun ahwudokwonugwehw aria watik anan weroroini arman,nenenek rouhi shigorihwihi rupah iri nape. Anannapeum yopunyi rogur ehah numun wonugwehwaria owo wakitak yowiyokuk abom.

6 Aria anan nakripo nakri, “Ipak mare pukitakyowiyokuk uwe, uwok. Eik yadukemesh, ipak doukpaurim Jisas douk nanaki wabur Nasaret iri. Anandouk shenek nyiluman neir rowog kruse iri. Ariaipak tik, okwudok outuk douk shanabuk um.Agundok madae anan nukus uwe, uwok. Anan douknakitak nape. 7 Aria ipak punak pukrip ananimdisaipel huni Pita pukri, ‘Jisas iganigadae nariknanak um Galili. Aria ipak pugiman punakputogruman kabi douk nubokuhi anan nakripep-umaguk um.’”

8 Aria douk owo womnek namudok ariawakutukuk wonugwehw watograri aria wosahurwanak. Owo wanogugur abom aria owoarugoguhwiar wao atin wanak. Aria shopunek owomadae ukripaguk enesh arpesh um eshudok owowatrish iri uwe.

Jisas Natogur Um Maria Douk Kwanaki MakdalaIri Kwatrun

(Matyu 28:9-10; Jon 20:11-18)

9 [Douk eshesh Juda shape meyoh ahi nyumnahSabat iganigadae hatuh. Aria ruwahepihsagomatinyih nyumnah um wik, ruhur atin Jisaswata nakitak nape. Aria sagomatin anan natogurum Maria douk kwanaki Makdala iri. Okwok doukriguk 7-poreish yoweishi sagabehos shapenyok ariaanan wata nahiyaheshuk sharuwok iri. 10 Doukkwatrun-uguk aria okwok kwanak kwatogur umananim disaipel aria kwatrum um amamiruhaparuh douk yoweruh aria hape hereh. Aria okwokkwakripam um okwok kwatik Jisas wata nakitaknapeum. 11 Aria amam hemnegok aria madae

hunek bilip uwe. Amam hakri okwok kwenek rohw.

Jisas Natogur um Ananim Biom Disaipel GaniYah Aria Hatrun

(Luk 24:13-35)

12 Douk enyudok nyanakuk aria anah nyumnah,biom Jisas ananim disaipel hakitak hakutukukwabur aria hagim urahih yah hanak. Amam hanakaria Jisas natogur nape anagun sikigun aria nanakinatogur-umam. 13 Anan natogur-umam hatrunaria amam wata hatanam hanak hakrip amudokanam disaipel um agundok amam hatrun um. Ariadouk amam hakripam aria amam shopunek madaehunek bilipumam uwe. Amam hakri amudok biomdouk henek rohw.

Jisas Nakrip Ananim Disaipel Um Mour Amam TaHuneken Iri

(Matyu 28:16-20; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23)

14 Aria hagiguki, ananim 11-poreim disaipel hapehawok worigun aria Jisas nanak natogur-umam.Aria naham nakri, “Ipakigos baragos doukdodogowigos aria seshukep abom. Nubokuhi enesharpesh douk shatrue wata yakitak yape aria shanakishakripep aria ipak madae punek bilip uwe. Ipakpakri eshesh shape shenek rohwumep.” 15 Ariaanan nakripam nakri, “Ipak punak ihirubmorimwarub bape agundok atap iri aria pukripesh Iruhinananin yopinyi baraen ihishmorim arpesh. 16 Ipakpukripesh aria eshudok douk shumnek enyudokbaraen shunek bilipumen aria kupaishi shunekbaptaisumesh iri, Iruhin ta wata nunaraweshshutanamori shupe wosik abom. Aria eshudok doukshumneken aria mare shunek bilipumen iri, Iruhinta nunekumesh debeiti kwot um enesheneshyoweishi inahos eshesh shape shenekesh iri. 17

Aria eshudok douk shunek bilip iri, Iruhin tanutaurumesh nunekesh dodogowish aria ta shuneksabainyi mour kabi douk Iruhin atun neneken iri.Eshesh ta shihiyahuk sagabehos douk shapearpesh iri shukripesh um eikin nyeigur aria tashutogur shuruwok. Aria shopunek, ta shiyagwrehenen kupainyi baraen. 18 Aria ta shuhur yuguhwdouk hwabo arpesh shagok iri shusuwoguhesheshis wis um, ogwoguh ta hunatukesh aria tamare shugok uwe, uwok. Aria ta shuwok anabarabar douk arpesh apa shabroh ba shagok iri um,eshesh ta mare shugok. Aria eshesh ta shuwemeshwis sharao arugeh iri arpesh aria eshesh ta watayopish.”

Iruhin Narao Jisas Nato Um Iruhw Heven(Luk 24:50-53; Aposel 1:9-11)

19 Aria douk Debeini Jisas nakripesh baraenneyaten aria Iruhin naran nato um iruhw heven.Anan nato aria nanak nape yopunyi rogur ehahumIruhin. 20 Aria Jisas ananim disaipel hanaksabairubi warub aria hakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen sabaishi arpesh. Aria abudok nyutob

MAK 16:2 85 MAK 16:20

Page 86: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

amam hape hakripesh yopinyi baraen um, Debeininataurumam nenekam dodogowim aria heneksabainyi mour Iruhin atun nenekan iri. Aria arpesh

shatik enyudok mour amam heneken iri aria shakriadur atin, amam douk Iruhin nataurumam. Ariaamamin baraen douk adurin atin abom.]

MAK 16:20 86 MAK 16:20

Page 87: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

LUK

Banenyi Baraen Um Luk

1:1-4 Nyarik iri baraen1:5–2:52 Jon nenek baptaisumesh iri natogur aria Maria kwobuki Jisas3:1-20 Jon nenek baptaisumesh iri nagabeman yah Jisas3:21–4:12 Jisas nenek baptais aria Satan nanaki nakwiraehan um nunek yoweishi inahos4:13–9:50 Jisas nanak shokugi nahobig Galili nakripesh Iruhin ananin baraen aria nagabe arugeh haesh iri arpesh9:51–19:27 Jisas nakutukuk shokugi nahobig Galili aria natanam nanak Jerusalem nakripesh Iruhin ananin baraen19:28–23:56 Jisas nanak Jerusalem nakripesh yopinyi baraen aria eshesh Juda esheshim debeimi henekuman baraen aria hanhenek nyiluman rowog kruse nagok24:1-53 Jisas wata nakitak aria nekesh mour ananish disaipel

Luk Nowem Enyudok Baraen Nyanak Um Tiofilus

O Tiofilus, riguk sabaishi arpesh shakwiraehshowem baraen um ihishmorim eshudokeneshenesh douk Iruhin nohur Jisas

nenekesh shatogur orokohun um apak iri. 2 Esheshshowem baraen um eshudok eneshenesh doukeshudok arpesh sagomatin shatrish esheshis nabesaria shakripap-umesh iri. Eshudok shakripap iriarpesh douk shenek mour um shakripesh Iruhinananin baraen iri. 3 Aria shokubur atin eik yapeyarigesh yenek surisorik yaurim baugenyumbaraen um gani baugos enyen nyakitaknyanakumori. Namudok aria eik shopunek yakriwosik um inyem wosik atin enyudok baraen kabidouk sagomatin nyakitak nyanaki um ariaishopoken nyunakumagu nyak yopuyopuni armanTiofilus. 4 Eik yenekesh namudok um nyak tanyudukemen wosik enyudok baraen douk rigukshenek skulumen-enyi, douk adurin atin abom.

Iruhin Ananin Ensel Nyakrip Sekaraia Um TaNubuki Anan Nuganin

5 Abudok nyutob Herot nape king um shokuginahobig Judia obi nyutob, anan arman shahwaranum Sekaraia iri shopunek nape. Anan douk ananpris. Aria anan douk nanaki apudok awirop um prisdouk shahwaram um Abiya iri. Aria ananikirohukwik douk shahwarok um Elisabet. Okwokshopunek douk kwakitak agundok Aron ananipawirop iri. 6 Aria Iruhin natrish um, eshudok biyeshshagipesh lo atin abom iri biyesh shape. Esheshshagipeshen sheyaten um Debeini nakripesh-enyibaraen nyani lo seiwok nakoguk Moses enyi. 7 Ariaeshesh douk batowish wokesh. Um maresh,

Elisabet kupik. Aria eshesh biyesh douk ruweheshabom.

8 Arigaha aria anah nyumnah douk Sekaraia naniananip awirop amam pris amamih nyumneh umhunek mour numun Iruhin ananit debeiti urupatum hatogur. Aria amam henek enesh eshudokhagipesh ehudok amamih aih um hudukemesh umta meini pris nurik nuwish nunek ofa um eshudoknuko Iruhin. Aria ahudok nyumnah, Sekaraia nenekuhwin um nuwish Debeini ananit debeiti urupat umnuweh eshudok sheisik wosik iri um nunek ofanuko Iruhin um enyudok alta. Amam henekeshnamudok aria anan nawish numun Debeini ananitdebeiti urupat. Aria Sekaraia neyotu numun napenuweh eshudok nenek ofamesh nako Iruhin ariaIruhin nape natrun. 10 Aria abudok nyutob nawishnuweh eshudok obi nyutob, ihishmorim arpeshshenek lotu um Iruhin iri shantorum shape adukshape shenek beten.

11 Aria enen Debeini ananin ensel nyatogrumanaria natrin. Enyen nyatogur meyoh nyeyotu umyopunyi rogur ehahum enyudok alta douk amampris hape howem eshudok sheisik wosik iri henekofamesh hako Iruhin iri um. 12 Douk Sekaraianatrin aria anan nakitak yowiyokuk aria nanogugurabom. 13 Aria enyudok ensel nyakripan nyakri,“Sekaraia, nyak mare nyunogugur. Iruhin douknemnek nyakin beten aria nyakik irohukwik Elisabetta kwubukumenyi anan nuganin. Aria nyak tanyuhwaran nyeigur Jon. 14 Aria nyakihw apahw tahur wosik aria ta nyunadudareh nyuriguk. Sabaishiarpesh shopunek ta shunadudareh abudok nyutobokwok kwunabuki obi nyutob. 15 Aria agundokDebeini nutrun um, anan ta nupe debeini arman.Anan ta mare nuwok wainibar abar buni anabardodogowibari, uwok. Anan ta wata nur apahw aria

87 LUK 1:15

Page 88: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Iruhin ananin Mishin ta nyuwishan aria nyupenyanshuknin abom. 16 Anan ta wata nurauri sabaishiarpesh eshesh Israel shukutukuk enesheneshyoweishi inahos aria wata shutanamori um Iruhinesheshin Debeini. 17 Anan ta dodogowin atun kabidouk profet Elaija um. Aria shopunek, anan tanurao Elaija ananih aih. Aria anan ta nurik ariaDebeini ta nugiguk. Anan ta nubadig arhim amamipurkwip aria amam ta wata urkwip punawashamamamish batowish. Aria ta nubadig madaeshumnek baraen atin iri esheship urkwip aria tawata shurao yopishi arpesh esheship urkwip. Ariaanan ta nutaurum Debeini ananish arpesh umshukeshuguk agabus yoweishi inahos aria shunekredi shupe shutik um Debeini nunaki nutaurumeshum.”

18 Aria Sekaraia nakrip enyudok ensel nakri, “Eikdouk ruwogin aria eikik irohukwik shopunek doukruwogik. Aria eik ta idukemesh mumam aria doukikri enyudok baraen douk adurin?”

19 Aria ensel wata nyakripan nyakri, “Eik Gabrieldouk yeyotu Iruhin napemori. Anan douknashopoke yanakumori ini nyak wiyagwreh ariaikripen enyudok yopinyi baraen. 20 Aria nyak doukmadae nyunek bilip um eikin baraen uwe. Douknamudok aria nyakit nokwat ta tishuk tupenamudok atin. Nyak ta mare nyiyagwreh atinarigaha ahudok nyumnah Iruhin nakriyahi umenyudok eik yakripenyumen iri baraen nyutoguradurin atin.”

21 Aria abudok nyutob ensel nyape nyakripanbaraen obi nyutob, eshudok armam armago shapeaduk iri shape shabeiman. Eshesh shakri mareshshatogruman aria anan douk nape roubi ganinumun urupat. 22 Arigaha douk natograri arianabirak um nakri nunamesh niyagwreh aria nabiraknatik uwok. Douk namudok aria esheshshadukemesh shakri anan natik enesh eshudokeneshenesh gani numun Iruhin ananit debeitiurupat. Aria nakri nukripesh baraen um, anannaurumesh rogur meyoh. 23 Arigaha douk ananibnyutob um nenek mour pris numun urupat umbatuh aria wata natanamum ananibur wabur. 24

Anan nanak nape anob nyutob banak badiguk ariaananik irohukwik Elisabet kwanarahaen. Ariakwanabeshuk kwape urupat atut um 5-poreib aub.25 Aria kwakri, “Arigaha douk Debeini nutaurumenamudok. Anan nawarukuk abraen um agundokarpesh shatruweim yape kipiwe um.”

Ensel Nyakrip Maria Um Okwok Ta Kubuki JisasUm

26 Douk Elisabet kwanarahaen kwape arigahadouk bakri um 6-poreib aub um, Iruhin neshopokenen ensel nyeigurinyum Gebriel iri nyanak umanabur wabur bape shokugi nahobig Galili iri.Abrudok wabur douk shahwarabur um Nasaret. 27

Enyudok ensel nyaraumokwi baraen onok armatokshahwarok um Maria iri. Okwok douk wata kwurao

anan arman shupe atugun uwe, uwok. Okwok doukshakriok um anan arman shahwaran um Josep iri.Anan douk nakitak king Devit ananip awirop iri. 28

Enyudok ensel nyanaki nyatogrumok aria nyakripoknyakri, “Ruwahep Maria, nyakin mishin nyur wosikaria nyanadudareh. Debeini nani nyak napehurukatin aria nenekumen yopunyi.” 29 Aria Mariakwomnek enyudok baraen aria okwok urkumyowem. Okwok madae kwudukem baugenyumenyudok baraen ensel nyakripoken iri uwe. 30 Ariaensel nyakripok nyakri, “Maria, nyak marenyunogugur uwe, uwok. Iruhin douk nanadudareh-umen aria ta nunekumen yopunyi. 31 Mnek! Nyakarman douk wata nyurao anan uwe, aria nyak tanyonarahaen aria nyubuki anan nuganin. Aria nyakta nyudowon nyeigur Jisas. 32 Aria anan ta nutogurdebeini arman. Aria ta shuhwaran Debeini Iruhinabom douk nariguk ihish arpesh shani eneshenesheshudok shabuhuk iri um ananin Nuganin. DebeiniIruhin ta nunekan nutogur king kabi douk ananinbabuken Devit um. 33 Aria ihih nyumneh anan tanupe deben um Jekop ananish popeheshyamehesh. Anan ta nupe Debeini um ananisharpesh namudok atin ihih nyumneh.”

34 Aria Maria wata kwakrip enyudok ensel kwakri,“Enyudok ta nyutogur mumam? Eik wata irao ananarman uwe.”

35 Aria ensel nyakripok nyakri, “Iruhin ananinMishin ta nyuwishen aria debeini Iruhin ananindodog abom ta nyishigorin. Douk namudok ariaanudok yopuyopuni nuganin abom nuhutnyunubuk iri ta shuhwaran Iruhin ananin Nuganin.36 Mnek, okwudok armatok Elisabet douk kwaninyak ipak atup awirop iri douk shakri kwape kupik.Okwok douk ruwogik abom aria okwok doukkwanarahaen. Aria douk 6-poreib aub badiyok. 37

Aria eshesh douk madae enesh eshudokeneshenesh douk Iruhin ta nubirak um marenunekesh iri uwe, uwok.” 38 Aria Maria kwakripankwakri, “Eik yenekuman mour meyoh Debeini iri.Aria anan wosik nunekume enyudok nyutogur kabidouk nyak nyakrium.” Aria enyudok enselnyakutukuk nyanak.

Maria Kwanak Kwatik Elisabet39 Enyudok ensel nyanak nyeyagwrehuk um

jurug, aria kwape arigaha douk anah nyumnehhanak hadiguk, aria Maria kwanagabe eshudok ariaarigas kwaikitak kwatoum yadururuh kwanak.Okwok kwanak um anabur wabur douk bapeshokugi nahobig Judia iri. 40 Okwok kwanakkwatogur kwawish Sekaraia ananit urupat ariakwonekumok yopuhi nyumnah Elisabet. 41 Ariadouk Elisabet kwomnek um agundok Mariakwonekumok yopuhi nyumnah um, aria batowinnyor okwokwihw apahw iri nyanagugwanam. AriaIruhin ananin Mishin nyawish Elisabet abom arianyapenyok shukunik. 42 Douk nyawishok arianyakuhur kweyagwreh debeihi mah kwakri, “Nyak

LUK 1:16 88 LUK 1:42

Page 89: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nyeshagrakuk ihiyumorim armago um agundokIruhin nenekumen yopunyi um. Aria shopunek,enyudok batowin nyak nyunyubuki iri, Iruhin tanunekumen yopunyi atin. 43 Aria enyudok douknyatogrume um agundok eikin Debeini ananikamakek kwanaki kwatiwe um? Eik douk madaedebeikwi armatok uwe. 44 Aria abudok atub nyutobabom eik yemnek agundok nyak nyenekumeyopuhi nyumnah obi nyutob, batowin nyor eikihwapahw iri nyanadudareh aria nyanagugwanam. 45

Nyak douk nyenek bilip um Debeini ananin baraenaria nyak douk nyanadudareh. Debeini ta nunekennyutogur kabi douk riguk anan nakripenyum!”

Awehw Maria Kweyorub Kwatuk Debeini AnaninNyeigur Nyato Iruhw Um

46 Aria Maria kwakri,“Eik yanadudareh abom aria yatuk Debeini ananin

nyeigur nyato iruhw.47 Eikin mishin douk nyanadudareh um Iruhin

douk nutaurume naraowe yatanamori yape wosikatin iri.

48 Um maresh? Anan urkum morum eik nyeigurwoke iri douk yasuhw ananin mour iri.Douk arigaha kweipon, ihishmorim arpesh ta

shukri eik douk Iruhin nutaurumearia neneke yanadudareh atin iri.49 Eshesh ta shukri yanadudareh um enyudok

debeinyi yopunyi mour abomdouk Debeini Iruhin nenekenyume iri.Aria ananin nyeigur douk nyenek holi abom aria

yopuyopunyi.50 Anan douk nenek giha abom um eshudok

arpesh doukshape shakamum anan shagipeshan iri.Anan ta nenek gihaumesh arigaha shugokukaria esheshish batowish shugiguk shukitaki iri

shopunek.Anan ta nunekesh namudok atin.51 Aria anan dodogowin nenek mour um, anan

apa nabo eshudok arpesh doukshanahur esheshish nyeiguhw shato iruhwaria esheship urkwip porum shunek yoweishi

inahos irinahiyahesh sharuwok shanak atin atinyuk.52 Anan neyatakuk amam king nam habuhukaria natuk nyeiguhw wokeshi arpesh shato iruhw.53 Aria nekesh sabaishi yopishi eneshenesh

eshudok yaruhish arpesh iri.Aria arpesh douk shatik sabaishi eshudok

eneshenesh iri neshopokesh shanak wis wohis.54 Ananim urkum douk wata morum enyudok

adurin atinyi baraen douk seiwok nakripagukapakish yamehesh-enyi.Aria nanaki um nutaurum ananish arpesh eshesh

Israel douk shasuhw ananin mour iri.55 Aria anan urkum morum nunek yopunyium Abraham nini ananish batowish iri popehesh

yamehesh douk shugiguk shutograri iri

aria nenek gihaumesh namudok atin ihihnyumneh.”

56 Aria Maria kwani Elisabet wape biyab atun aubbatuh aria wata kwatanam kwanak um wabur.

Elisabet Kwabuki Jon57 Aria nyutob um Elisabet kwubanuh obi nyutob

banak batograri aria kwabanuh kwabuki armaninbatowin. 58 Aria okwokwishi shani eshudok doukshape hurukatin iri shemnek um agundok Debeininenekumok yopunyi um aria eshesh shopunekshanak shanadudareh. 59 Aria douk arigaha8-poreih nyumneh hadiguk anudok nuganin, ariashanakumori shutah ananihw yegenyihw. Ariaeshesh shakri shudowan nyeigur Sekaraia doukananin yain nanahwarom um. 60 Aria ananikamakek kwakri, “Uwok. Ananin nyeigur tamuhwaran Jon.” 61 Aria eshesh shakripok shakri,“Nya, ipak atup awirop um douk madae ananarman nunahwar enyudok nyeigur uwe.” 62 Ariaeshesh shauraman wis um ananin yakenshariganum shakri nukripesh um meinyi nyeiguranan nakri shuhwar nuganin-uman. 63 Aria anannaurumesh wis um sharauri anat slet aria nowemenyudok baraen nakri, “Ananin nyeigur douk Jon.”Aria eshesh ihishmorim shakitak yowiyokuk abomshape. 64 Aria abudok atub nyutob, Sekaraia ananitnokwat tani yaham wata shanupok neyagwreh arianape natuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw. 65

Aria ihishmorim arpesh shape hurukatinyumeshesh iri shanogugur abom. Aria baraennyarahaen nyanak ihirub warub douk betemyodururuh agudok shokugi nahobig Judia iri. Ariaihishmorim shadukemesh um enyudok douknyatogurum Sekaraia nani Elisabet iri. 66 Ariaihishmorim arpesh douk shemnek um enyudok irishape urkwip porumen aria shakri, “Anudoknuganin nukitak yopun um, anan ta nutogur mananarman?” Um maresh? Eshesh shadukemesh umDebeini nani anan nape hurukatin aria ananindodog douk nyapenyan.

Baraen Douk Sekaraia Neyagwrehen Um DebeiniTa Nutogur Nutaurumep Iri

67 Aria Iruhin ananin Mishin nyawish Jon ananinyaken Sekaraia nyapenyan shuknin aria neyagwrehIruhin ananin baraen kabi douk amam profetheyagwrehen um. 68 Sekaraia nakri,“Apak mutuk Debeini apak Israel apakin Iruhin

ananin nyeigur nyuto iruhw.Anan nanaki nataurum apak ananish arpesh aria

wata nanarap mape wosik.69 Anan nagraehumap anan dodogowin atunari

arman um nunarap mutanamori mupe wosik abomiri.Anudok arman douk nakitak Devit nasuhw Iruhin

ananin mour iri ananip awirop.

LUK 1:43 89 LUK 1:69

Page 90: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

70 Kabi douk seiwok ananin Mishin nyawish amamyopumi profet aria hakriyenyuguk iri baraennyakrium.

71 Anan nakri adur abom um ta nutaurumapnunarap mukutukuk apakish horim.Aria shopunek ta nutaurumap um nunarap

mukutukuk ihishmorim arpesh douk shakapagukagabus iri.

72 Riguk nakripeshuk ananin adurin atinyi baraenkontrak apakish popehesh yamehesh um tanutaurumesh.Aria anan douk wata urkum morum ananin

kontrak douk riguk nakriyenum douk ta nugipeshen aria nutaurum apak um.73 Anan narik nakri iruhw nakripan enen adurin

atinyi baraen abom um apakin yamenen Abraham.Aria douk nakri nunekenyumap kabi riguk nakri ta

nunekenyumap um.74 Anan nakri nutaurumap nunarap mukutukuk

apakish horimum musuhw ananin mour aria mare munogugur

uwe, uwok.75 Anan nataurumap um nakri apak mupe

agundok atap um,apak mupe ananishi atish mupe holi aria

mugipesh lo atin iri arpesh aria anan nupe nutrupmunek ananin mour.

76 Aria nyak eikin batowin,arpesh ta shuhwaren Debeini abom atunari Iruhin

ananin profet.Nyak ta nyurik nyunak nyukrip arpesh um

shukutukuk yoweishi inahos shupe wosik atinaria shupe shutik um Debeini um ta nunaki um.77 Nyak ta nyukrip apak ananish arpesh Israelaria mudukemesh um anan ta nukweshihuk

eneshenesh yoweishi inahos apak menekesh iri,aria wata nunarap mutanamori mupe wosik atin.78 Apakin Iruhin ta nunek enyudok um maresh,

anan douk yopuyopunum apak abom aria nenekgihaumap.Aria anan ta nuneki lait douk tabuhi kabi aun

nakihumori gani iruhw heven tubuhi tuwishap.79 Atat ta tubuhmori eshudok arpesh douk shape

arukwutigunaria hurukatin um shugok iri aria eshesh ta wata

shunatrugun.Anan ta nutaurumap mugipesh ahudok yopuhi

yahum mupe wosik aria aparuh hur wosik um.”

80 Aria douk arigaha Jon nakitak yopun ariadodogowin abom um agundok ananim urkummanawasham Iruhin um. Aria nanak nape wehigunum arpesh uwok um. Anan nape agundok arigahaahudok nyumnah natogur yopugunum aria esheshIsrael shatrun aria nape nakripesh Iruhin ananinbaraen ahi iri.

Maria Kukwarumori Jisas(Matyu 1:25)

Aria abudok nyutob Maria kwanarahaen obinyutob, Sisar Ogastas nenek enen lo nyanakum ihirubmorim warub. Anan nakri

ihishmorim arpesh shape abudok debeibi amnabRom esheshib iri ta shunaki shurao esheshishnyeiguhw shushem bumeb. 2 Abudok nyutob douksagomatinyib nyutob um shurao nyeiguhw um. AriaKwirinius douk nape debeini um gavman umshokugi nahobig Siria. 3 Namudok aria ihishmorimarpesh shanak um esheshirub debeirubi warubsisiguk atin um shuwem esheshish nyeiguhw.Eshesh shanak um debeirubi warub douk seiwokesheshish popehesh yamehesh shapenyarubi.

4 Aria abudok nyutob, Josep nape wabur Nasaretdouk bape shokugi nahobig Galili iri aria nakitaknanak um Betlehem douk bape shokugi nahobigJudia iri. Naburdok douk seiwok shobuki King Devitaburi. Aria Josep douk nanak um Betlehem ummaresh? Anan douk nakitak agundok King Devitananip awirop. 5 Anan nani ananik irohukwik Mariashanak um shuwem esheshish nyeiguhw. Ariaabudok nyutob, Maria douk kwanarahaen. 6 Ariaeshesh wata shape Betlehem aria nyutob batogurum okwok kwubanuh um. 7 Aria okwok kwabanuhkwabuki sagomin nuganin. Douk kwanabuki ariakweshrehan rupeh kwonor nor anas bokis doukshorumesh worigun bulmakauhos shagnoh um.Um maresh? Urupat arpesh sheshuhati doukshuknit um arpesh aria madae anagun nupeikmeyoh um eshesh shishuh um uwe, uwok.

Enselahos Shakrip Heyoh Sipsipahos Iri Um Jisas8 Aria abudok wab anam heyoh sipsipahos iri

harao amamish sipsipahos hatogur aduk abrudokwabur aria hape heyohesh. 9 Aria enen Debeiniananin ensel nyatogrumam aria Debeini nenekagundok amam heyotum bogaragun nakusuk.Namudok aria amam hanogugur abom. 10 Ariaenyudok ensel nyakripam nyakri, “Ipak marepunogugur uwe, uwok. Eik yanakumori ikripepyopinyi baraen douk ta nyunek ihish arpeshshunadudareh abom iri. 11 Ahudok nyumnah onokarmatok kwabuki anan armanin batowin. Okwokkwanabuki Devit ananibur wabur Betlehem. Anandouk Debeini arman Krais douk Iruhin nagraehanneshopokan nanakumori nunarao arpesh iri. 12

Aria ipak ta putrun aria pudukeman namudok. Ipakta putik enen armanin batowin amakek kweshrehenrupeh aria kwonyor nyor anas bokis douksheremesh worigun bulmakauhos shagnohasi.”

13 Douk enyudok ensel nyakripam namudok ariaahudok atuh sabaishi dodogowishi enselahos abomshape iruhw heven iri shatogur shani enyudokensel sheyotu. Aria shape shatuk Iruhin ananinnyeigur nyato iruhw. Shakri,

LUK 1:70 90 LUK 2:13

Page 91: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

“Apak matuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw.Anan douk nape gani iruhw heven iri.Ipak arpesh pape atap iri douk apa penek Iruhin

nanadudareh-umep iriipakiruh aparuh hur wosik aria punadudareh.”

Heyoh Sipsipahos Iri Hanak Hatik Jisas15 Douk enselahos shakutukuk amudok hape

heyoh sipsipahos iri shatanam shatomokuk iruhwheven aria amam hanakripam hakri, “Apak munakum Betlehem um mutik enyudok mugu douknyatogur iri. Enyudok douk Debeini nakripap-umenyuguk iri.”

16 Namudok aria arigas amam hakitak hanak ariahaparug Maria kwani Josep aria hatik enyudokbatowin shopunek nyor bogis kauhos shawokworigunasi. 17 Douk amam hatrin jurug ariahakripesh baraen douk enselahos shakripom-enyium enyudok batowin iri. 18 Aria ihishmorim arpeshshemnek enyudok baraen amam hakripeshuk umaria shakri, “O, mumam mumam namudok.” 19 AriaMaria madae urkum mukwokuk um enyudokihinyumorim baraen uwe. Okwok kanak kwapeurkum apa morumen. 20 Aria amam hape heyohsipsipahos iri wata hatanam hanak. Aria amamhanadudareh um Iruhin hape hatuk ananin nyeigurnyato um enyudok amam hatrin aria hemnekenkabi douk ensel nyakripomuk um.

Shadowan Nyeigur Jisas21 Aria douk Maria kwabuki Jisas aria douk hakri

um 8-poreih nyumneh um, eshesh shatah ananihwyegenyihw aria shadowan nyeigur Jisas. Enyudoknyeigur douk Maria wata kupeiguk uwe aria enselnyakripokuk um shudowan enyudok nyeigur.

Simeon Nani Ana Shatik Jisas Numun IruhinAnanit Debeiti Urupat

22 Aria Josep nani Maria shape eneh nyumneh.Eshesh shape shagipesh enyudok lo seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi nyakrium. Eshesh shenekeshnamudok um Iruhin nutrish aria nukri eshesh doukyopishi. Aria douk ehudok nyumneh hatuhuk ariaJosep nani Maria sharao Jisas shanak um Jerusalemum shuko Debeinian. 23 Eshesh shenekeshnamudok kabi douk Debeini ananin lo nyakrium. Lonyakri, “Ihim-morim sagomim nugamimamakenyiyu womubuki iri ta puko Debeiniam.” 24

Aria eshesh shopunek douk shanak um shuraoeshudok eneshenesh um shuko amam pris hunekofamesh huko Debeini kabi ananin lo nyakrium.Aria Lo douk nyakri namudok, “Arpesh ta shirauribioguhw armiguhw kabi douk debeibi maishub umo bioguhw yanporeiguhwi armiguhw kabi doukshokubi maishub um. Eshesh shuraeshi aria shunekofamesh shisheh shuko eik.”

25 Aria abudok nyutob, anan arman doukshahwaran um Simeon iri nape Jerusalem. Anannagipesh lo atin iri arman aria apa nenek lotu um

Iruhin. Aria anan apa nape natrugun um armandouk Iruhin nagraehan neshopokan nunakumorinunarao eshesh Israel shupe wosik iri. Aria Simeon,Iruhin ananin Mishin douk nyawishan arianyapenyan. 26 Aria enyen nyanohur nyakripan umanan ta mare arigas nugok aria ta nutik anudokarman Krais. Anudok douk Debeini nagraehanneshopokan nanakumori nunarao arpesh iri. 27

Namudok aria Iruhin ananin Mishin nyohur Simeonaria nanak nawish numun narub um Iruhin ananitdebeiti urupat tataoum. Aria amakenyish sharaurinuganin Jisas um shunekuman enyudok doukIruhin ananin lo nyakrium eshesh tashunekenyuman iri. 28 Aria Simeon natrishannasuwan ananis wis aria natuk Iruhin ananinnyeigur nyato iruhw nakri,“Debeini, nyak nyagipesh baraen douk riguk nyakri

adurin atin um ta ipe arigaha itrunum.Aria douk nyak nyukri wosik aria eik yasuhw

nyakin mour aria eikihw apahw hwur wosik ariaigok.

30 Um maresh? Eik yatrun eikis nabes anudoknyakin arman douk nyagraehan nanakumori nunekenyudok mour um nunarao arpesh shupe wosikum.

31 Nyak douk nyeneken ihishmorim arpeshshapeum aria shatrin.

32 Aria anan douk kabi anat lait um tiyabigesh yaheshudok douk madae shudukem Iruhin iri uwe umshugipeshah.Aria ta nunek nyakish arpesh eshesh Israel shurao

debeinyi nyeigur.”33 Aria Jisas ananish amakenyish shemnek

namudok aria shakitak yowiyokuk um enyudokbaraen douk Simeon nakriyen um Jisas iri. 34 AriaSimeon narig Iruhin um nunek yopinyi um Jisas niniananish amakenyish. Aria nakrip Maria nakri,“Mnek, Iruhin nagraeh enyudok batowin umnyunek sabaishi arpesh eshesh Israel umshukutukuk Iruhin shupeik rougun. Aria shopunek,ta nutaurum sabaishi shutanamori um Iruhin ariawata nunaraesh shutanamori shupe wosik. Anan tanupe kabi douk anan arman douk Iruhin nakutunium nunek ananin mour iri. Aria sabaishi arpesh tashutrun aria shiyagwreh-uman enenyenenyoweinyi. 35 Anan ta nunekesh namudok um nuneksabaishi arpesh esheship urkwip panabeshuk papeesheshiruh aparuh iri punowereh putoguryopugunum. Aria nyak Maria, nyakin mishin tayowen abom kabi douk shaduken anat bainattawish tabreiri nyakim urkum aria nyemnek debeirieriger um.”

36 Aria agundok onok armatok kwenenem profetiri shopunek kwape. Okwokwin nyeigur Ana, ariaokwokwin yaken douk shahwaranum Fanuel.Eshesh douk apudok awiropish douk shahwaropum Asa iri. Aria okwok douk ruwogik abom. Okwokdouk kwani anan shanaraum shape 7-poreishkwarahos meyoh. 37 Aria eshesh shape aria anannagokuk aria okwok kwape meyoh um, okwok

LUK 2:15 91 LUK 2:37

Page 92: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

kwape 84-poreish kwarahos. Aria okwok madaekukutukuk atin Iruhin ananit debeiti urupat uwe,uwok. Nyumnah wab kwape um kwenek lotu umIruhin aria kwenek beten atin. Anabik um, okwokkwoshakwur um worigun aria kwape um kwenekbeten atin. 38 Aria abudok banab atub nyutob,okwok shopunek kwanaki hurukatin aria kwenektenkyu um Iruhin. Aria kwape kwakripesh baraenum anudok nuganin Jisas ihishmorim arpesh doukshape shatrugun-uman Iruhin wata nunakinukweshih arpesh shape Jerusalem iri douk shapeshakamum kupaishi iri shutogur wosik atin um.

Josep Nani Maria Iri Jisas Shatanam Shanak umNasaret

39 Aria douk Josep iri Maria sheneken sheyatenenyudok mour kabi douk Debeini ananin lonyakrium shuneken iri, aria eshesh wata shatanamshanak um shokugi nahobig Galili. Eshesh shanakum esheshibur wabur Nasaret. 40 Aria nuganinyopun nakitak dodogowin aria narao sabainyiyopinyi saki. Aria Iruhin nutauruman meyohnenekuman yopinyi aria nape wosik abom.

Jisas Natogur Weroroini Batowinyin Aria NanakNawish Numun Iruhin Ananit Debeiti Urupat41 Aria ihish kwarahos Jisas ananish amakenyish

apa shanak um Jerusalem um agundok Pasovaigunworigun. 42 Aria douk arigaha Jisas ananishkwarahos shanak shatogur 12-poreish aria esheshshanak um Jereusalem um agundok Pasovaigunworigun kabi douk seiwok shape shenekesh um. 43

Aria douk arigaha nyumneh shenek agundokworigun um hatuh aria eshesh wata shatanam umwabur. Douk eshesh shanak, aria nuganin Jisasnapeik Jerusalem. Ananish amakenyish shopunekmadae shudukemesh um agundok anannapemaguk uwe, uwok. 44 Eshesh shakri anan tanani eshudok enesh arpesh shanak. Namudok ariaeshesh shanak anah nyumnah shuknih aria esheshwata shape shauriman. Eshesh sharig esheshiswanaruh eshudok douk shape atugunum iri. 45

Douk shabirak shatik madae shuparugan uwe ariawata shatanam shanak um Jerusalem um shurimanganudok. 46 Eshesh shape shauriman arigaha hakrium 3-poreih nyumneh um, eshesh shanakshaparagan nape numun narub um Iruhin ananitdebeiti urupat tataoum. Anan nani henekskulumesh um lo iri hape aria nape nemnekamamin baraen aria nasorigam um hukripanumnudukemesh. 47 Aria amam ihim-morim hemnekanaria hakitak yowiyokuk um ananin saki nyanibaraen anan nebeyeny-umom iri. Aria amam hakrianan douk nadukemesh abom iri. 48 Aria abudoknyutob ananish amakenyish shaparugan obinyutob, eshesh shakitak yowiyokuk abom. Ariaananik amakek kwakripan kwakri, “Nuganin, nyaknyenekeshumohw mumam namudok? Nyakin

yaken nani eik mishish yowesh abom um nyak ariawape waurimen.”

49 Aria Jisas nawanamesh baraen nakri, “Ipakpape paurime um maresh? Ipak padukemesh aka,uwok? Eik ta ipe eikin Yain ananit urupat.” 50 Ariaeshesh madae shudukem baugenyum baraen anannakripesh-enyi uwe, uwok.

51 Aria anan wata nanamesh shatanam shanakum Nasaret. Aria ihih nyumneh anan nemnekesheshin baraen aria nenek eneshenesh esheshshakripan um nunekesh iri. Aria ananik amakekkwananyur nyorumok urkum enyudok ihinyumorimbaraen douk anan neyagwrehen iri. 52 Aria Jisasyopun nakitak um yegenyihw aria shopuneknakitak nadukemum eneheneh yopihi aih hani saki.Aria Iruhin nani arpesh shanadudareh-uman abom.

Jon Douk Nenek Baptaisumesh Iri NakripeshIruhin Ananin Baraen

(Matyu 3:1-12; Mak 1:2-8; Jon 1:19-28)

Abudok nyutob Taiberias Sisar nape debeinigavman um Rom um 15-poreish kwarahosobi, Pontius Pailat nape debeini gavman um

shokugi nahobig Judia. Aria Herot nape debeini umshokugi nahobig Galili, aria ananin wanin Filip napedebeini um shokugi nahobig Ituria iri Trakonitis.Aria Lisanias nape debeini um shokugi nahobigAbilene iri. 2 Aria Anas nani Kaiafas hape debeimipris. Aria douk abudok nyutob, Sekaraia ananinnuganin Jon nanak nape wehigunum arpesh uwokum aria Iruhin nakripan ananin baraen. 3 NamudokJon narahaen neyatarub warub bape hurukatin umabudok worub Jordan iri. Aria anan nape nakripeshum shukeshuguk agabus yoweishi inahosshutanam shukon aparuh Iruhin aria shunekbaptais. Aria Iruhin ta nukweshih esheshis yoweishiinahos. 4 Enyudok douk nyatogur nyagipesh enenbaraen seiwok profet Aisaia nenyemaguk Iruhinananik Buk iri nyakrium. Baraen nyakri, “Enen arpennyape nyahwar gani wehigunum arpesh uwok umnyakri, ‘Gabeiman yah Debeini. Pugabeyoh hupeum anan nigimah nunaki um. 5 Pushuragunihigunum nabuhum atap iri. Aria yoduduruh hanimihigas shopunek ta pukorihogas subuh atapsukuh beriyaigas. Aria pugapesh hakukotomi yehhupe duratin hupe aria pugapesh ihihmorim yeh bagreg atin hetem. 6 Aria ihishmorim arpesh ta shutikenyudok mour douk Iruhin nuneken um narapmatanamori mupe wosik abom um.’”

7 Aria sabaisi awirosish arpesh shanakumori Jonum nunek baptaisumesh. Eshesh shanaki aria anannakripesh nakri, “Ipak pape kabi wanohwiguhwiyuguhw um. Omi nyakripep um ta puruwok um umnamudok um ta Iruhin ananish urkum apahw tajuwehosish um ipak? Um maresh? Anan ko nenekeshudok yoweishi inahos shutogurum ipak aduratin. 8 Ipak ko penek yopihi aih um puyabig arpeshshutrip aria shukri adur ipak pekeshukuk agabusyoweishi inahos. Aria mare pupe um puneyagwreh

LUK 2:38 92 LUK 3:8

Page 93: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

pukri Abraham anan douk ipakin yamenen ariaIruhin ta nutrip nukri wosik aka, uwok. Eik yakripep,Iruhin ta nenek abrudok utabor bakus atap iributogur kabi Abraham ananish batowish um. 9

Arman nabro rowos iri douk nasuhw enen bodenape nawanamen nabro rowos gani atapnukwaruhigos um. Aria ihigos rowos douk yopipishuruwep madae piragosi uwe ta nubrogosnuwashagos nyih.”

10 Aria ihishmorim arpesh sharigan shakri, “Ariaapak ta munekesh mumam?”

11 Aria anan wata nawanamesh baraen nakri,“Anudok arman douk nanabuk biyog siotog iri tanukon anat anudok douk siot uwok iri. Ariaeshudok arpesh shobuk worigun iri ta shusiyaeshshibiram eshudok worigun wokeshi.” 12 Aria amamharao takis iri shopunek hanamori anan um nunekbaptaisumam. Aria hanaki harig Jon hakri, “Debeinitisa, apak ta munek maresh?”

13 Aria anan nakripam nakri, “Purao takis um,ipak ta putrish utabor kabi da gavman shakri um.Ipak mare putrish anabor utabor meyoh uwe,uwok.”

14 Aria amam soldia shopunek hanaki ariaharigan hakri, “Apak shopunek ta munek maresh?”

Aria anan nakripam nakri, “Mare pusuhw dodogenesh arpesh aria putrish utabor aka penekumeshenen wehinyi baraen enesh arpesh um putrishanabor utabor meyoh uwe, uwok. Punasuhwabrudok douk shukep um mouribor um atin ariamare ta pukri anabor shopunek uwe, uwok.” 15 Ariaarpesh esheshish mishish shape shor shanak ariashape shere urkum um Jon. Eshesh shakri anandouk Krais douk Iruhin nagraehan ba neshopokannanaki um nurao arpesh iri. 16 Douk namudok ariaJon nakrip sabaishi arpesh nakri, “Eik uwok. Eikdouk yenek baptaisumep abar meyoh. Aria anandodogowin atun neshagrakuk eik iri ta nigigi. Ariaeik douk madae yopuwe iri um ta ikweshihumanmadururuh um ananin su uwe, uwok. Aria anan tanenek baptaisumep nekep Iruhin ananin Mishinaria ta nyuwish aria nyupeyep. Aria ta nyugabeyepkabi nyih hanuguk eshudok um. 17 Anan ta konunaki kabi da anan arman nasuhwi ananip neitipananis wis um nunaki niyagom nyubuhas shapeananit wit iri ba nushubuk sik. Aria yoputishuruwepit wit anan ko ta nutubuk sik gani ananiturupat nobuk wit ati. Aria ihish witish nyubuhasanan ko nushaisheh nukwu ehudok yoweihi nyihmadae ta hugok iri uwe, uwok.”

18 Aria Jon nakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen obi nyutob, nakripesh sabainyienyudokmori baraen shopunek um nuhuresheshiruh aparuh.

Herot Nuweshik Jon Nape Um19 Aria Jon nahao Herot douk debeini gavman um

shokugi nahobig um Galili iri. Jon nahan umagundok natrun ananin wanin ananik irohukwik

Herodias um. Aria shopunek um agundok neneksabaishi yoweishi inahos um. 20 Aria Herot tashopunek nenek enesh yoweishi inahos um tanuweshik Jon um.

Jon Nenek Baptais Um Jisas(Matyu 3:13-17; Mak 1:9-11)

21 Douk sabaishi arpesh shenek baptais shatuharia Jisas shopunek nenek baptais. Anan nenekbaptais jurug aria neyotu nape nenek beten ariairuhw utag ganupok. 22 Aria Iruhin ananin Mishinnyabuhi kabi da arudok armir manyun um nabuhinetem Jisas. Aria shemnek anah mah gani iruhwheven aria enyudok arpen nyeyagwreh iri nyakri,“Nyak douk adur atin Eikin Nuganin. Eik doukurkum manawasham aria yanadudareh abom umnyak.”

Jisas Ananim Yamehem Popehem AmamishNyeiguhw(Matyu 1:1-17)

23 Abudok nyutob Jisas nohur ananin mour napeneneken obi, ananish kwarahos douk shatogur30-poreish. Aria arpesh shakri Jisas anan douk Josepnanabuki iri nuganin aka, uwok.

Josep ananin yain douk Heli.24 Aria Heli ananin yain Matat.Matat ananin yain Livai.Livai ananin yain Melki.Melki ananin yain Janai.Janai ananin yain Josep.25 Aria Josep ananin yain Matatias.Matatias ananin yain Amos.Amos ananin yain Nahum.Nahum ananin yain Esli.Esli ananin yain Nagai.26 Aria Nagai ananin yain Mat.Mat ananin yain Matatias.Matatias ananin yain Semen.Semen ananin yain Josek.Josek ananin yain Joda.27 Aria Joda ananin yain Joanan.Joanan ananin yain Resa.Resa ananin yain Serubabel.Serubabel ananin yain Sealtiel.Sealtiel ananin yain Neri.28 Aria Neri ananin yain Melki.Melki ananin yain Adi.Adi ananin yain Kosam.Kosam ananin yain Elmadam.Elmadam ananin yain Er.29 Aria Er ananin yain Josua.Josua ananin yain Elieser.Elieser ananin yain Jorim.Jorim ananin yain Matat.Matat ananin yain Livai.30 Aria Livai ananin yain Simeon.Simeon ananin yain Juda.Juda ananin yain Josep.

LUK 3:9 93 LUK 3:30

Page 94: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

Josep ananin yain Jonam.Jonam ananin yain Eliakim.31 Aria Eliakim ananin yain Melea.Melea ananin yain Mena.Mena ananin yain Matata.Matata ananin yain Natan.Natan ananin yain Devit.32 Aria Devit ananin yain Jesi.Jesi ananin yain Obet.Obet ananin yain Boas.Boas ananin yain Salmon.Salmon ananin yain Nason.33 Aria Nason ananin yain Aminadap.Aminadap ananin yain Atmin.Atmin ananin yain Arni.Arni ananin yain Hesron.Hesron ananin yain Peres.Peres ananin yain Juda.34 Aria Juda ananin yain Jekop.Jekop ananin yain Aisak.Aisak ananin yain Abraham.Abraham ananin yain Tera.Tera ananin yain Nahor.35 Aria Nahor ananin yain Seruk.Seruk ananin yain Reu.Reu ananin yain Pelek.Pelek ananin yain Eber.Eber ananin yain Sela.36 Aria Sela ananin yain Kainan.Kainan ananin yain Arpaksat.Arpaksat ananin yain Siem.Siem ananin yain Noa.Noa ananin yain Lamek.37 Aria Lamek ananin yain Metusela.Metusela ananin yain Enok.Enok ananin yain Jaret.Jaret ananin yain Mahalalel.Mahalalel ananin yain Kenan.38 Aria Kenan ananin yain Enos.Enos ananin yain Set.Set ananin yain Adam.Aria Adam douk Iruhin nenekan.

Satan Nakwiraeh Jisas Um Nenek YoweishiInahos

(Matyu 4:1-11; Mak 1:12-13)

Aria Iruhin ananin Mishin nyawish Jisasnyapenyan abom aria nagipesh umenyenyim urkum nakutukuk worub Jordan

aria nanak. Aria Iruhin ananin Mishin nyarannyanam wehigunum douk arpesh uwok um. 2 Anannanak nape agundok um 40-poreih nyumnehshopunek. Aria Satan nape nakwiraehan um nunekyoweishi inahos. Aria ehudok nyumneh nanak napeiri, anan madae nuwok anagun worigun uwe, uwok.Aria douk arigaha ehudok nyumneh hanak hatuharia debeirubi nyurub ban.

3 Aria Satan nakripan nakri, “Nyak douk Iruhinananin Nuganin um, nyak krip amudok utom

mutogur bret.” 4 Aria Jisas nakripan nakri, “Baraennyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyakri, ‘Worigunatugun ta mare nutaurum arpesh um shupe wosikatin uwe, uwok.’”

5 Aria Satan wata narao Jisas natoum anabik ariaahudok atuh neyabigan ihigos nahobigos sapeagundok atap iri. 6 Aria Satan nakripan nakri, “Eikta iken agusudok ihigos nahobigos suni eneshyopishi eshudok eneshenesh shuni arpesh shapeagudok nahobig iri. Aria nyak ta nyurao big umnyak atin nyeyoh ihishmorim shuni eneshenesheshudok arpesh shape ihigos nahobigos iri. Ariaihish atin um eshudok. Douk seiwok yaraeshyeyohesh iri. Aria douk eik ikri iko enen arpen um,eik ta ikenyesh. 7 Aria ta douk nyak nyudukohrubus nyunek lotume um, eik ta iken ihishmorimeshudok eneshenesh.”

8 Aria Jisas wata nakripan nakri, “Baraen nyetemIruhin ananik Buk iri douk nyakri namudok, ‘Nyaknyunek lotu um Debeini atin nyakin Iruhin arianyusuhw ananin atin mour.’”

9 Aria Satan ta naran um Jerusalem. Aria nakihnonem um onok kwato abom iri outuk atudokIruhin ananit debeiti urupat aria nakripan nakri, “Tanyak douk Iruhin ananin nuganin um, nyak nyaproknyubuh atap. 10 Um maresh? Baraen nyetem Iruhinananik Buk iri douk nyakri, ‘Iruhin ta nukripeshdodogowinyi baraen um ananish enselahos umshunaki shutaurumen. 11 Aria eshesh ta shejemenshusuwenyukuk iruhw esheshis wis aria ta anamutom mare muwor nyakiruh yeriweruh uwe, uwok.’”

12 Aria Jisas nakripan nakri, “Baraen nyetemIruhin ananik Buk iri nyakri, ‘Nyak mare nyukwiraehum nyusuwokuk Debeini, nyakin Iruhin uwe,uwok.’”

13 Douk Satan nakwiraeh Jisas um sabaihi yeh umnunek yoweishi inahos ba jurug aria nakutunukuknanak. Anan nakri kupaibi nyutob aria anan tanukwiraehan.

Jisas Nohur Mour Neneken Shokugi NahobigGalili

(Matyu 4:12-17; Mak 1:14-15)

14 Aria Iruhin ananin Mishin nyape Jisas nyenekanan dodogowin aria wata natanam nanak umshokugi nahobig Galili. Aria baraen nyanaksabaigun um agudok shokugi nahobig um enyudokJisas neneken iri. 15 Aria anan nenek skulumeshnumun urusag eshesh Juda shape sheneyagwrehbaraen-ogwi aria sabaishi shatuk ananin nyeigurnyato iruhw.

Arpesh Shape Nasaret Iri Shakon Agabus Jisas(Matyu 13:53-58; Mak 6:1-6)

16 Aria Jisas nanam abrudok wabur Nasaret doukanan wata napenyabur arigah arigah ba yopun um.Aria ahudok nyumnah Sabat eshesh Juda mouruwok shape meyoh ahi hatogur. Aria anan nakitaknanak nawish eshesh Juda shape sheneyagwreh

LUK 3:31 94 LUK 4:16

Page 95: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

baraen-ati iri urupat douk ihih nyumneh Sabat napenanak um. Aria nakitak neyotu um nutarih Iruhinananin baraen. 17 Aria habuk onok buk doukshadareshok aria shaweshigok iri. Okwok doukprofet Aisaia nenyemok iri. Aria anan napukok arianaparug enen baraen nyakri namudok, “Debeiniananin Mishin nyawishe aria nyapenye. Ummaresh? Anan nagraehe neshopoke yanaki umikripesh yopinyi baraen um yaruhish arpesh iri. Ariadouk neshopoke yanamori ikripesh enyudokbaraen, ‘Ipak douk horim howeshikep papeshunuweshik-ati urupat iri wata putogur pupewosik atin. Ipak nabes seshukepi wata putrugun.Aria ikripesh um eshudok arpesh douk kupaishishekesh amaen iri wata shupe wosik bashunadudareh. 19 Aria shopunek, neshopokeyanamori ikripesh baraen um abudok yopubinyutob douk Debeini ta wata nutaurum ananisharpesh shupe wosik um.’”

20 Aria Jisas natarih enyudok baraen um jurugaria wata nuwapam buk nakanokuk um anudokneyoh lotu iri. Aria anan wata nanak nabuh nape.Aria eshesh ihishmorim shape numun urupat irishawanam nabes shape shashakam anan atun. 21

Aria anan nakripesh nakri, “Douk enyudok Iruhinananin baraen nyetem okwudok Buk iri doukiganigadae pemneken yatarihen iri nyatogur umadurin atin.”

22 Aria eshesh ihishmorim shanadudareh shatukananin nyeigur nyato iruhw. Aria eshesh shapeurkwip por panak um enyudok yopinyi baraen anannakriyenyi. Aria eshesh shakri, “Mumam mumamnamudok. Aria anudok arman anan douk Josepananin nuganin aka, uwok?”

23 Aria Jisas nakripesh nakri, “Adurigom atin ipakta pukripe enyudok shadukemen iri baraen pukri,‘Dokta, nyak nyugabe nyak kanak. Enyudok doukshakripap um nyenekesh shatogur Kaperneam irishopunek makri nyunekesh shutogur agundoknyakibur wabur.’”

24 Aria Jisas ta nakri, “Adurigom atin eik yakripep.Ta anan profet nikripesh baraen ananibur waburaria shumnek ananin baraen shugipeshen uwe aka,uwok. 25 Adur atin eik yakripep. Seiwok abudoknyutob Ilaija nape profet obi, sabaiwari armagodouk armam hagok aria howosopuk iri wape Israel.Aria abudok nyutob eshah madae anah hurauri um3-poreish kwarahos aria 6-poreib aub shopunek.Aria debeirubi nyurub baesh um ihirub warub. 26

Aria Iruhin madae neshopok Elaija nunak nutaurumonok Israel douk armam hagok ba hokusapukuk iriuwe, uwok. Iruhin douk neshopok anan nanaknataurum onok armatok douk anan nagoknakusopukuk iri douk kwape kupaiburi waburshahwarabur um Sarefat iri. Abrudok wabur Sarefatdouk bape shokugi nahobig Saidon. 27 Aria douknamudok atin. Abudok nyutob profet Elisa napeagudok atapig nahobig obi, sabaimi armam lepraiharugeh hapenyam iri hape Israel. Aria Elisa madaenunak nutaurumam ba nenek anan um yopun uwe,

uwok. Aria adur atin anan nataurum Naman atun.Naman douk kupaibi amnabin shahwarab um Siriairi.”

28 Aria ihishmorim arpesh shape numun urupatiri shemnek enyudok baraen aria mishishjuwehosish abom um Jisas. 29 Aria eshesh shakitaksharan shanak shatogur aduk um abrudok wabur.Abrudok esheshibur wabur douk batem iruhw anagmihig. Namudok aria shanak anagasibur umnatogur nyape um shakri shuwashan nubuh umnugok. 30 Aria eshesh sheyotu aria nawisheshnanak orokohun aria nanak.

Jisas Nagabe Anan Yoweinyi Sagab Nyapeyan IriArman

(Mak 1:21-28)

31 Aria Jisas nanam wabur Kaperneam douk bapeshokugi nahobig Galili iri. Anan nanak natogur ariaahudok nyumnah Sabat eshesh Juda mour uwok,shape meyoh ahi, hatogur. Aria anan nape nenekskulumesh um Iruhin ananin baraen. 32 Ariaeshesh ihishmorim shemnek aria shakitakyowiyokuk. Um maresh? Douk neyagwrehdodogowin atin baraen kabi douk sharao debeinyibig iri sheneyagwreh um. 33 Aria numun esheshJuda shape sheneyagwreh baraen-ati urupat, ananarman enen yoweinyi sagab nyapenyan iri armannape. Aria anan nakitak nahwar debeg nakri, “A!Jisas douk nyanaki wabur Nasaret iri, nyaknyanamori nyunekap mumam apak? Nyaknyakrium nyop nyununup, aka? Eik douk yadukemnyak. Nyak douk Iruhin ananin yopuyopunariarman nyarauri ananin baraen iri.”

35 Aria Jisas naho enyudok sagab nakri, “Mokuregaria nyukutukuk anudok arman aria nyutograri.”Aria enyen nyour anudok arman nabuh nakus atapagundok shapeum aria nyakutunaguk. Aria madaenyenekan eneb ereb anan uwe, uwok.

36 Aria douk ihishmorim eshesh shatik namudokaria shanaboum roguhw. Aria esheshsheneyagwreh shakri, “Enyudok maren baraen?Anudok arman douk anan dodogowin naraodebeinyi big um. Anan douk naho yoweishisagabehos aria shemnek ananin baraen ariashakutukuk arpesh shatogur sharuwok!”

37 Namudok aria baraen um enyudok Jisasneneken iri nyanak ihirub warub douk bapehurukatin um Kaperneam iri.

Jisas Nagabe Pita Ananik Nakwurikwik KwaniSabaishi Arpesh

(Matyu 8:14-15; Mak 1:29-31)

38 Aria Jisas nakutukuk atudok eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen ati urupat aria nanamSaimon ananit urupat. Aria Saimon ananiknakwurikwik kwaraubor abom krukruk kweshuhwaras. Douk Jisas nanak aria eshesh shakripan umnunak nugabeyok. 39 Aria anan nanak neyotuhurukatin um agundok okwok kweshuhw um aria

LUK 4:17 95 LUK 4:39

Page 96: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

naho ehudok arugeh hanegok iri. Aria okwok yopukabom aria kwakitak kwape kwonekumam worigun.

40 Aria abudok nyutob aun nape nabuh,eneheneh arugeh hapeyesh iri arpesh esheshishworogwiruh sharaesh shanamori Jisas umnugabeyesh. Aria anan nowemesh ananis wis umeshesh atin atin aria ihishmorim shatogur yopishatish. 41 Yoweishi sagabehos shopunek shakutukuksabaishi arpesh. Aria eshudok sagabehos shopunekshahwar debeg shakri, “Nyak douk Iruhin ananinnuganin.”

Aria Jisas nahaesh aria nakripesh um mareshiyagwreh enen baraen uwe, uwok. Um maresh,eshesh douk shadukemesh shakri anan douk Kraisdouk Iruhin nagraehan neshopokan nanamorinurao arpesh iri.

Jisas Nanam Anarub Warub Nenek Mour(Matyu 8:16-17; Mak 1:32-34)

42 Arigaha ruwahepih ruhur atur um aria Jisasnakitak nakutukuk Kaperneam nanam anagunwehigunum arpesh uwok um. Aria eshesh arpeshshape shaurim anan. Aria douk arigaha shanakshoparug anan aria shakri shusuhweshan um ananmare nukutishuk ba nunak. 43 Aria anan nakripeshnakri, “Eik ta ko inak kupairubi warub shopunek ariaikripesh yopinyi baraen um arpesh shuwish umagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshum. Um maresh? Iruhin douk neshopoke yanamoriinak ikrip kupaishi shopunek.”

44 Aria anan nanak nape nakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen ihirub warub agudok shokuginahobig Judia. Anan nape nakripesh Iruhin ananinyopunyi baraen numun urusag um eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-ogwi.

Jisas Nahwar Ananim Sagom-atinyim DisaipelUm Hugipeshan

(Matyu 4:18-22; Mak 1:16-20)

Anah nyumnah Jisas nanak neyotu anagasum agudok debeigi waiyag Genesaret arianape nakripesh Iruhin ananin baraen. Aria

sabaishi arpesh shape shanaki sharukarubanshanaki hurukatin um anan um shumnek baraenanan nape nakripesh-enyi. 2 Aria agundok, anannatik amudok hape hatuk eiguhw iri amamig biyogbotog gwakus. Amam hanukog hakih hagubukukanagas aria hanak hape hakwrup umbenab. 3 AriaJisas nato nakih netem Saimon ananit bot. Arianakripan um neheshigat tanak tur abar aria napenenek skulumesh um Iruhin ananin baraen eshesharmam armago.

4 Douk nakripesh baraen jurug aria nakripSaimon nakri, “Nyak nyurao bot tunak orokohunigum debeigi waiyag aria ipak pukutu ipakibumbenab aria putuk anaguh eiguhw.”

5 Aria Saimon nakripan nakri, “Debeini, iganigibwab shuknib apak munek debeinyi mour ummakutu umbenab aria apak madae mutuk anar

atur eyur uwe, uwok. Aria douk nyak nyakri aria eikta ikutu umbenab bubuh.”

6 Aria amam hanak hakutu umbenab aria hatuksabaiguhwi eiguhw aria amamib umbenabhurukatin um tutukurab atin. 7 Aria amudok doukhani Pita hape ananit bot iri hatik namudok ariahawaurum kupaimi douk hape kupaiti bot iri umhunaki hutaurumam. Aria amam hanakihataurumam hatukoguhw haguhur amamig biyogbotog shishuknig aria hurukatin um gubuhukdebeigi waiyag atin.

8 Aria Saimon douk kupainyi nyeigur umnanahwar Pita nani anam ananim biom douk Jemsaria Jon amudok Sebedi ananim nugamim, hatikogwuhwudok sabaiguhwi eiguhw amamhatukoguhw iri aria amam hakitak yowiyokuk ariahanogugur. Aria Saimon natik namudok aria nabuhnoduk ohrubus hurukatin um Jisas aria nakripannakri, “Debeini, nyak nyukutukuk eik aria nyunak!Um maresh? Eik yenek eneshenesh yoweishi inahosiri!”

Aria Jisas nakripan nakri, “Saimon, nyak marenyunogugur. Um maresh? Douk arigaha kweipon,nyak ta nyupe nyurao arpesh shunaki shugipesheik.” 11 Aria amam hanuk amamig botog hakihhagubukuk anagas, hakutukuk ihishmorimamamish eshudok eneshenesh aria hani Jisashanak.

Jisas Nagabe Anan Arugeh Lepra Hapenyan Iri(Matyu 8:1-4; Mak 1:40-45)

12 Anah nyumnah Jisas nanak nape anabur waburaria anan arugeh lepra hapenyani nanakinatogruman. Ananihw yegenyihw douk shuknihwabom um ereb. Aria anan nanak nabuh nodukohrubus nakus atap aria narig Jisas nakri, “Debeini,nyak nyukri wosik um, eik yakri nyak nyugabeye.”

13 Aria Jisas nonu rogur nowem ananis wisanudok arman aria nakri, “Eik yakri wosik um. Nyakyopin abom.”

Aria ahudok atuh anan yopun. 14 Aria Jisasnakripan dodogowinyi baraen nakri, “Nyak nyunakaria mare nyukrip enesh arpesh um agundok eikyagabeyen um uwe, uwok. Nyak nyunak arigas umpris nutrin aria nyunak nyenek enyudok ofa umagundok nyak yopin um kabi douk Iruhin ananin lodouk nakoguk Moses iri nyakrium. Nyak nyunekeshnamudok aria ihishmorim arpesh ta shutrin ariashudukemesh shukri nyak douk yopin.”

15 Aria uwok, enyudok baraen um agundok Jisasnagabe anudok arugeh lepra hapenyan um nyowenyanak rougun. Aria sabaishi arpesh shanaki umshumnek Jisas ananin baraen. Aria shopunek umnugabemesh esheshih arugeh douk hapenyesh iri.16 Aria ihih anan apa nakitak nanak agundokarpesh uwok um aria nanak nape nenek beten.

LUK 4:40 96 LUK 5:16

Page 97: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Jisas Nagabe Anan Roguhw Aiyas Shagokan Iri(Matyu 9:1-8; Mak 2:1-12)

17 Anah nyumnah Jisas nanak nape nenekskulumesh um Iruhin ananin baraen. Aria agundok,anam Farisi hani anam henek skulumesh um lo irishopunek hanaki hape. Amam douk hanakikupakupairubi warub iri. Anam hanaki Jerusalem iri,aria anam hanaki ihirubmorim warub bape agudokshokugi nahobig Galili iri, aria anam hanakiihirubmorim warub douk bape Judia iri. Aria abudoknyutob Iruhin nani Jisas napeum nunek Jisasdodogowin um nugabe arpesh arugeh hapeyesh iri.18 Aria anam armam hasahi anan roguhw aiyasshagokan iri hanaki. Anan neshuh ananis aras ariaamam hanasahumori aras hanaki hakri hunakhuwish hunabuk agundok Jisas napeum. 19 Ariasabaishi arpesh shape aria amam yah uwok umhishagrakesh huwish um. Aria amam hanasah hatohakih modukwitam urupat aria haniguk enesheshudok shetem modukwitam iri heshubukuk ariaanan norum aras hanotugon hakwu madururuharia hakutun nabuhukuk um Jisas. Ihishmorimarpesh shani Jisas shape shersharih aria amamhakutun nabuh nakus orokohun hurukatin um Jisasnapeum.

20 Aria douk Jisas natik namudok um amam hakriabom um anan douk dodogowin um nugabeyan,aria anan nakrip anudok roguhw aiyas shagokan irinakri, “Arpenyin, Iruhin nakweshih nyakish yoweishiinahos.”

21 Aria amam henek skulumesh um lo iri haniamam Farisi hape hansarigum hakri, “Anan doukmaran arman aria douk nape nabubunim Iruhin?Apak madukemesh um Iruhin atun ta nukweshiharpeshish yoweishi inahos.”

22 Aria Jisas nadukem amamip urkwip arianakripam, “Ipak urkwip mare pur namudok uwe,uwok. 23 Enyudok mour douk shopunek um kabidouk eik ikrip enen arpen um Iruhin ta nukweshihenyenyish yoweishi inahos um o, ikripen umnyukitak nyunak aria enyen ta nyukitak nyunak um.24 Aria douk eik ta iyabigep um eik Anudok Armandouk yatogur adurinyi arpen iri douk dodogoiwe.Aria eik douk nyeigur nyato agundok atap um ikriIruhin ta nukweshih arpesh shenekesh iri yoweishiinahos.”

Aria anan nakrip anudok roguhw aiyas shagokaniri nakri, “Eik yakripen, nyak kakitak hur nyakis arasnyunosuwas aria nyunak um urupat!”

25 Aria ahudok atuh eshudok ihishmorim arpeshdouk shape shersharih iri shatrun um nakitaknohur ananis aras nasuwas aria nape nanadudarehnatuk Iruhin ananin nyeigur nyato aria napa nanakum urupat. 26 Aria eshesh ihishmorim shakitakyowiyokuk abom. Aria shopunek, esheshshanogugur aria shatuk Iruhin ananin nyeigurnyato shakri, “Doukih nyumnah apak matik eneshkupaishi eshudok!”

Jisas Nakrip Livai Um Nugipeshan(Matyu 9:9-13; Mak 2:13-17)

27 Douk enyudok nyanakuk aria Jisas nakitaknanak aria natik anan arman nyeigurinum Livaidouk nape narao takis iri nape. Anan nape urupatanan nape narao takis atari iri. Aria douk Jisasnatrun aria nakripan, “Nyak yowi nyugipesh eikunak.” 28 Aria Livai nakitak nakutukuk enesheneshananish eshudok aria nani anan hanak.

29 Aria douk arigaha anob nyutob aria Livainakitak nenek anagun debeguni worigun ananiturupat um Jisas. Aria sabaimi harao takis iri hanienesh hwarohwish arpesh shopunek shanakshapeum shuni Livai nini Jisas shuwok agundokworigun. 30 Aria anam Farisi hani anam henekskulumesh um lo iri, douk haniguk amudok Farisi irihanaki hape. Aria amam hape henekam baraenJisas ananim disaipel aria harigam hakri, “Ipak panianam pawok worigun amudok harao takis iri hanieshudok shenek eneshenesh yoweishi inahos iri?”

31 Aria Jisas nakri, “Arpesh douk arugeh uwok irita mare shunak um dokta um nugabeyesh uwe,uwok. Eshudok douk sharao arugeh iri atish tashunak um dokta um nugabeyesh. 32 Aria eik douknamudok atin kabi douk dokta um. Eik douk madaeinakumori ihwar yopishi arpesh shenek yopihi aihiri shatanam um shukon aparuh Iruhin uwe, uwok.Eik yanakumori ihwar eshudok douk shenekyoweishi inahos iri um shukeshuk agabus yoweishiinahos aria shatanam shukon aparuh Iruhin.”

Jisas Nakripesh Um Agundok Shashakur UmWorigun Um

(Matyu 9:14-17; Mak 2:18-22)

33 Aria enesh arpesh shakrip Jisas shakri, “Sabaihinyumneh Jon ananim disaipel hape henek beten obinyutob, amam hashakur um amam mare huwokanagun worigun. Aria amam Farisi amamimdisaipel shopunek douk henekesh namudok atin.Aria sabaihi nyumneh nyakim madae hunekeshnamudok uwe, uwok.”

34 Aria Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Ipak pakri abudok nyutob anudokdouk kadak narao armatok iri nini ananishi nupeum, eshesh ta shushakur um worigun aria shupemeyoh aka, uwok? Adur atin ta uwok. 35 Douknyutob ta bunaki um shuran shunak kupaigunumaria abudok nyutob ananishi ta urkwip purum ananaria ta shushakur um worigun shupe meyoh.”

36 Aria Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen shopunek nakri, “Ta mare enen arpennyutupok anap rupahip anah namuhi rupah arianyutapeyop um anah jugwaihi uwe, uwok. Enyennyunekesh namudok akure, enyen ta nyunekumunihw ahudok namuhi rupah. Aria shopunek, tanyukwropop um aria ta mare pupe wosik ahudokjugwaihi rupah, uwok.”

LUK 5:17 97 LUK 5:36

Page 98: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

37 Aria Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen shopunek nakri, “Aria shopunek, ta mareenen arpen nyurak anabar namubari wainibar abarbubuh anap jugwaipi memeip munuhwip doukshape shor wainibar abar um uwe, uwok. Enyennyunekesh namudok akure, abrudok namubariwainibar ta bubrigesh apudok jugwaipi munuhwiparia wain ta nutourakuk atap atin. Aria apudokmunuhwip ta yowep. 38 Aria namudok ta uwok.Namubari wainibar abar ta shisharabar namusiatus munuhwis. 39 Aria shopunek, ta mare enenarpen nyukri nyuwok rigibar wainibar abar burikaria wata nyukri nyuwok namubari bugiguk uwe,uwok. Um maresh? Enyen nyakri abrudokjugwaibari abar douk yopubari.”

Ahudok Nyumnah Sabat Eshesh Juda Mour UwokShape Meyoh Ahi

(Matyu 12:1-8; Mak 2:23-28)

Anah nyumnah Sabat, Jisas nakitak nawishnanak anag nubarig douk shau wit agari.Aria ananim disaipel hanak hape hopirak

anat urubit wit aria hape hamaprut wis umhaworishat hatoh. 2 Aria amam Farisi hariganihakri, “Ipak peneken um enyudok? Apakin lo douknyakri apak mare munek enen mour ahudoknyumnah Sabat!”

3 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak patarih baraennyetem Iruhin ananik Buk iri um abudok nyutobDevit nani ananim nyurub bamum aka, uwok? 4

Devit douk nawish Iruhin ananit debeiti urupat arianohuri atudok bret douk henek ofa hako Iruhin iri.Aria anan nawok anat aria nakom anat ananimarman hatoh. Aria shopunek, apakin lo douk nyakrimare enesh meishi arpesh shuwok atudok bretuwe, uwok. Amam pris atum, wosik.”

5 Aria Jisas wata shopunek nakripam nakri, “Doukeik Anudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iridebeiwe iri aria ikrip arpesh um shunek mourahudok nyumnah Sabat um. Umum maresh? Eikyeyoh ahudok nyumnah sabatih.”

Jisas Nagabe Anan Rogur Yowenyanari AhudokNyumnah Sabat

(Matyu 12:9-14; Mak 3:1-6)

6 Kupaihi nyumnah Sabat, Jisas nanak nawishanat eshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atiurupat aria nape nenek skulumesh um Iruhinananin baraen. Aria agundok anan arman doukananin yopunyi rogur douk yowen iri nanakinanamesh nape. 7 Aria anam henek skulumesh umlo iri hani amam Farisi hape duk atin hatik Jisas umhakri kadak nukri nubrig enyudok lo um nugabeanudok rogur yowenyanari ahudok nyumnah Sabatum, aria amam hunek kwotuman. 8 Aria Jisasnadukem amamip urkwip aria nakrip anudok roguryowenyanari nakri, “Kitak nyiyotu agundok umeshudok ihishmorim shutrin.” Aria anan nakitaknanak neyotu orokohun.

9 Aria Jisas nakripam nakri, “Eik yakri isorikep,apakin lo nyakri ta apak munek maresh ahudoknyumnah Sabat? Apak munek yopunyi mugu omunek yoweishi inahos? Mutaurum arpesh shupewosik aka, uwok o mesh shugok?”

10 Aria Jisas neyotu natrish atin atin arigahaneyatesh aria nakrip anudok rogur nyenekan irinakri, “Nu nyakin rogur.” Aria anan nonu rogur ariaenyen yopin abom. 11 Aria amudok henekskulumesh um lo iri hani amudok Farisi hatiknamudok aria amam nyirub juwehosirub abom umJisas. Aria amam kanak hape haneyagwrah hakri,“Apak ta muneken mumam anudok arman?”

Jisas Nagraeh Ananim 12-poreim Aposel(Matyu 10:1-4; Mak 3:13-19)

12 Aria anah nyumnah Jisas nato anag mihig umnunak nunek beten. Aria agundok anan nanak napenenek beten um Iruhin anab wab shuknib. 13 Douknenek beten arigaha gagruk aria nahwar ihim-morim ananim disaipel hanak. Aria anan nagraeh12-poreim atin um nishopokam hunak hukripeshananin baraen iri aria nodowom nyeigur aposel. 14

Anan nagraeh Saimon, douk Jisas nodowonkupainyi nyeigur Pita iri nani ananin wanin Andru,hani Jems iri Jon. Amam hani Filip iri Bartolomyu. 15

Hani Matyu nani Tomas iri kupaini Jems, anan doukAlfius ananin nuganin, hani kupaini Saimon doukneir anap awirop shahwaresh um Selot iri. 16

Amam hani Judas douk kupaini Jems ananinnuganin nani kupaini Judas douk shahwaran umJudas Iskariot iri. Anudok Judas douk ta niyabig Jisasananim horim um Jisas iri.

Jisas Nenek Skulumesh Um Iruhin AnaninBaraen Aria Nagabe Eshudok Sharao Arugeh Iri

Shatogur Yopish(Matyu 4:24-25; Mak 3:7-12)

17 Douk enyudok nyanakuk aria Jisas nani ananimdisaipel habuhi habuh heyotu anabik beriyaigunumaria sabaishi arpesh shanaki. Enesh douk shagipeshanan iri shani enesh shanaki sabairubi shokurubiwarub douk bape shokugi nahobig Judia iri. Eneshshanaki Jerusalem, enesh shanaki arbudokshokurubi warub douk bape hurukatin umdebeigwi youg iri. Anarub douk bape hurukatin umarbudok debeirubi warub Tair aria Saidon. 18

Eshesh shanakumori shumnek ananin baraen ariashopunek um nugabemesh eshudok douk sharaoarugeh iri. Enesh douk yoweishi sagabehosshapenyesh iri shopunek shanaki aria Jisasnagabeyesh. 19 Aria ihishmorim arpesh shakri anandouk dodogowini. Douk namudok aria esheshshakri ta eshesh shunak shususuwan meyoh um,eshesh ta wata yopish. Aria eshesh shanakshasusuwan aria eshesh wata yopish.

LUK 5:37 98 LUK 6:19

Page 99: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Jisas Nakri Um Arpesh Shunadudareh Iri ShuniArpesh Shureh Iri

(Matyu 5:1-12)

20 Aria Jisas natanam natik ananim disaipel arianakripam nakri, “Ipak douk yaruhish um eshudokeneshenesh iri douk pawish agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh um! Douk namudokaria ipak douk panadudareh. 21 Aria ipak douknyurub baep iri douk panadudareh. Um maresh?Iruhin ta nukep worigun pugnoh aria watadugurep! Aria ipak douk pape poreh iri doukpanadudareh. Um maresh? Anah nyumnah ipak tawata pugukoruh. 22 Aria ipak douk arpeshshutripum agundok pagipesh eik Anudok Armandouk adurinyi arpen iri aria shunowisepshutripukuk yoweisi nabes um, ipak doukpanadudareh. 23 Ipak ta punadudareh puboukganiganiguk abom um abudok nyutob esheshshunekesh-umep namudok um. Um maresh?Ipakish yopishi eshudok douk shakusumep iruhwheven. Seiwok esheshish popehesh yameheshshopunek douk shenekesh-umam namudok atinamam seiwokimi profet.

24 “Aria ipak douk pogrem sabaishi eshudok iri eikyakri gihaumep. Um maresh? Yopishi abudokamnabish eshudok ipak panadudareh-umesh ipakparaesh douk. Kweipon ipak ta pumnek debeirieriger. 25 Eik yakana gihaum ipak douk pawokworigun dugarep iri. Um maresh? Ipak ta watanyurub bep. Aria kweipon ipak ta pumnek debeirieriger um debeirubi nyurub bep! Aria eik yakanagihaum ipak douk pape panagukoruh iri. Ummaresh? Ipakiruh aparuh ta wata yoweruh ariapureh debeg abom. Aria kweipon ipak ta pumnekdebeiri eriger um pureh yowiyokuk. 26 Aria eikyakana gihaum ipak douk ihishmorim arpeshshatuk ipakish nyeiguhw shakri ipak yopipari abomiri. Ipak ta pumnek aria gamo pudukem amaendouk ta nyutogrumep iri. Kweipon ipak ta pumnekdebeiri eriger. Um maresh? Seiwok esheshishpopehesh yamehesh douk shenekesh namudokatin abom um shatuk amudok henek rohwumesh iriprofet amamish nyeiguhw shato iruhw.”

Apak Ta Urkum Apahw Shunawasham ApakishHorik Horin(Matyu 5:38-48)

27 Aria Jisas apa nakripesh baraen nakri, “Aria eikyakrip ipak douk pemnek eikin baraen iri. Ipakurkum apahw ta punawasham abom um ipakimhorim aria punek yopihi aih um eshudok doukshutripukuk yoweisi nabes iri. 28 Aria punek betenum Iruhin um nunekumesh yopihi aih um eshudokdouk shenek yoweihi aih um ipak aria shukri iruhwum shukri enen amaen nyutogrumep iri. Aria punekbeten um Iruhin um nutaurum eshudok douk shepshanumugep iri. 29 Aria ta enen arpen nyukrinyubo wobresh popaeshohos um, nyak ta

nyutanam nyuken wobresh nyesh shopunek. Ariaenen arpen nyukri nyunatrin nyakit saket um, nyaknyuken nyakit siot shopunek. 30 Aria ta enesharpesh shusuwep um pukesh enesh eshudokeneshenesh um, ipak ta pukeshesh. Aria shopunek,ta enen arpen nyutrin nyunohur enesh eshudokum, nyak mare wata nyunak nyusuwen aria tanyutrinyesh uwe, uwok. 31 Ehudok aih douk ipakpakri arpesh shunekeh um ipak iri, ipak shopunekta punek ehudok atih aih um eshesh.

32 “Aria ipak urkum apahw shunawashameshudok douk eshesh urkum apahw shunawashamipak iri atishi um, ipak ta omi nyutuk ipakishnyeiguhw shuto iruhw? Adur atin ta uwok. Shenekeneshenesh yoweishi inahos iri shopunek apaurkum apahw shanawasham eshudok douk esheshurkum apahw shanawasham eshesh iri atish! 33

Aria ta ipak punek yopihi aih um eshudok doukshenek yopihi aih um ipak iri atish um, ipak ta ominyutuk ipakish nyeiguhw shuto iruhw? Adur atin tauwok. Shenek eneshenesh yoweishi inahos irishopunek apa shenekesh namudok atin! 34 Aria tapukesh eshudok arpesh douk padukemesh um tawata shubeyeshumep iri atish um, ipak ta ominyutuk ipakish nyeiguhw shuto iruhw? Adur atin tauwok. Shenek eneshenesh yoweishi inahos iriarpesh shopunek apa shenekesh namudok atin! 35

Aria namudok ta uwok! Ipak ta urkum apahwpunawasham ipakish horik horin aria punek yopihiaih um eshesh. Aria pukesh eshudok aria marepunek urkum um eshesh wata shukepeshi eshudokuwe, uwok. Ipak punekesh namudok aria anahnyumnah Iruhin ta nunekumep sabaishi abomeshudok yopishi eneshenesh gani iruhw heven. Ariashopunek, ipak ta putogur Debeini Iruhin napeiruhw iri ananish batowish. Um maresh? Anan doukyopunum eshudok douk mare shunek tenkyumaniri uwe, shani eshudok douk shenek yoweishiinahos iri aria nataurumesh. 36 Ipakin Yaken apanenek gihaum eshudok douk shenek yoweishiinahos iri aria nataurumesh. Douk namudok ariaipak shopunek ta punekesh namudok atin.”

Apak Mare Munek Skelim Um Kupaishi(Matyu 7:1-5)

37 Aria Jisas apa nakripesh baraen shopuneknakri, “Ipak mare punek skelimum kupaishi, ariaIruhin shopunek ta mare nunek skelimep uwe,uwok. Aria ipak mare pukesh enen baraen kupaishipukri eshesh shenek yoweishi inahos iri, Iruhinshopunek ta mare nukep enen baraen nukri ipakpenek yoweishi inahos iri. Aria ipak marepubeimesh yoweishi inahos kupaishi shenekesh umipak iri aria pukweshihesh um eshesh, aria Iruhin tanukweshihumep ipakish yoweishi inahos shopunek.38 Aria ipak pukesh eneshenesh kupaishi um,Iruhin ta wata nukep enesh eshudok ipak. Anan tanutaurumep nukep sabaishi eshudok aria tashuknigun abom um ipak. Aria makwunish eshudok

LUK 6:20 99 LUK 6:38

Page 100: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

7

ipak pukesh kupaishi um, eshudok Iruhin ta watanubeyeshumep namudok atin.”

39 Aria Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Anan nabes seshukan iri ta mareniyabig yah um kupaini nabes seshukan iri, uwok.Aria anan ta niyabigan yah um, amam biom tahunak hutu hugrukuk anag nuwag. 40 Ariashopunek, ta mare enen arpen nyanak um skul irinyukri nyupe debeinyi um enyenyin tisa uwe, uwok.Aria ihishmorim ta sheyatak esheshin skul iyoh ariaeshesh ta kadak shutogur kabi douk esheshim tisaami um.”

41 “Nyak douk mare nyutik abudok debeibi bagabdouk bor nyakip nabep iri uwe. Douk namudok arianyak ta nyutrugun um agundok shokuguninyubuhas-igun douk nor nyakin arpen enyenyipnabep iri mumam? 42 Nyak douk mare nyutikabudok debeibi bugob douk bor nyakip nabep iriuwe. Douk namudok aria nyak ta mare nyukripnyakin arpen um nyutukuman agundok shokuguninyubuhas-igun douk nor enyenyip nabep iri uwe,uwok. Nyak nyenek rohw iri! Sagomatin nyak tanyurik nyutukuk abudok debeibi bagab douk bornyakip nabep iri ba iyoh. Aria nyak ta gamonyunatrugun wosik aria kadak nyutukumanagundok shokuguni nyubuhas-igun douk nornyakin arpen enyenyip nabep iri.”

Yoweipi Shuruwep Apa Peir Yowegosi Rowos(Matyu 7:16-20, 12:33-35)

43 Aria Jisas apa nakripesh baraen shopuneknakri, “Yoweipi shuruwep ta mare pir enen yopunyirowog. Aria yopipi ta mare pir enen yoweinyi rowoguwe, uwok. 44 Arpesh ta shutik shuruwep atip ariata shudukemesh um enyen douk yopunyi aka, uwokyoweinyi. Arpesh ta mare shudi enep shuruwepnyeigurip um fik iri enen segego watogren irirowog, uwok. Aria shopunek, ta mare enesh arpeshshudi enep wainip shuruwep enen segegowatogren iri rowog, uwok. 45 Aria arpesh shopunekdouk namudok atin. Yopunyi arpen douk yopumiurkum mape numun iri apa munek yopuhi aih. Ariayoweinyi arpen douk yowemi urkum mape numunenyenyim urkum iri apa munek yoweihi aih. Ummaresh? Arpesh apa sheneyagwreh enenyenennyape numun esheship urkwip iri.”

Biom Harok Urusag Iri(Matyu 7:24-27)

46 Aria Jisas apa nakripesh baraen nakri, “Ipakapa pohware pakri, ‘Debeini’ aria ipak madaepugipesh eikin baraen uwe um maresh? Namudokuwok. 47 Eshudok arpesh douk shunakumori eikaria shumnek eikin baraen shugipeshen iri, esheshta kabi douk maresh um? 48 Eshesh douk kabi ananarman douk nakitak narok nuwagos arigaha nabuhnasuhw burbudu aria nakitak nawu uroruh arianarok ananit urupat iri. Douk narokat wosik ariaeshah harari worub bau bat aria babirak ba madae

butukat uwe, uwok. 49 Aria eshudok douk shumnekeikin baraen aria mare shugipeshen iri douk kabianudok arman douk narok urupat atap meyoh iri.Anan madae nurok anagos nuwagos ba iyoh, arianu uroruh aria kadak nurukat uwe, uwok. Aria anannarokat aria eshah harari aria worub bau batukataria tatu.”

Jisas Nagabe Anan Nenekuman Mour AnanDebeini Soldia Iri

(Matyu 8:5-13)

Douk Jisas nakripesh enyudok baraenneyaten shemneken aria nakitak nanak umKaperneam. 2 Aria agundok anan debeini

um amam soldia iri nape. Anan douk nanakiabrudok wabur Rom. Aria anudok douk nenekumanmour iri arugeh hapeyan aria anan hurukatin umnugok. Aria anudok debeini soldia douk urkummakriyan abom. 3 Aria anan nemnek um Jisasnanaki nape Kaperneam um, aria neshopok anameshesh Juda esheshim debeimi um hunak hukripanum nunaki nugabe anudok nenekuman mour iri. 4

Douk neshopokam hanak hatogur um Jisas ariaharigan debeg abom hakri, “Anudok debeini soldiadouk yopuyopuni abom. Douk namudok aria nyaknyunak nyutauruman. Anan douk urkum makriapak ihishmorim Juda abom aria anan kanak nakoputabor aria marok apakit urupat mape meyagwrehbaraen-atari.”

6 Aria Jisas nakitak neiram hanak. Douk hanakhurukatin um urupat aria anudok soldia nakitakneshopok anam ananim arpeshim hanak hakripJisas hakri, “Debeini, anudok soldia nakri nyak marenyunak ananit urupat. Um maresh? Anan doukmadae yopuni um nyak nyunak ananit urupat umuwe. 7 Aria shopunek, anan douk madae yopunium nunaki hurukatin um nyak aria nutrin uwe. Ariaanan nakri nyak nyukri baraen atin aria anudoknenekuman mour iri wata yopun. 8 Anannadukemesh um nyak nyukri baraen atin um, ananta wata yopun. Um maresh? Anan douk napeshakamum ananin debeini soldia. Aria ananshopunek douk nape debeini um kupaimi soldia.Aria ta anan nukrip anan um nunak um, anan tanunak. Aria nukrip anan um nunakumori, anan tanunaki. Aria ta nukrip anudok nenekuman mourmeyoh iri nukri nenekume enyudok mour, anan tanuneken.”

9 Aria Jisas nemnek namudok aria nakitakyowiyokuk aria natanam nakrip eshudok sabaishiarpesh shagiman iri nakri, “Eik yakripep, apakkanak Israel, eik madae itik enen atin arpen nyunekbilip dodogowin atin namudok uwe!” 10 Ariaamudok douk neshopokam hanakum hukrip Jisas iriwata hatanam hanak urupat aria hatik um anudoknenek mour um anudok soldia iri wata yopun.

LUK 6:39 100 LUK 7:10

Page 101: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Onok Armatok Anan Nagok Nakusopukuk IriOkwokwin Nuganin Nagok Aria Jisas Wata

Nonohur Nakitak Nape11 Douk Jisas napeigu aria nakitak nanak um

anabur wabur shahwarabur um Nain iri. Ariaananim disaipel hani sabaishi arpesh shopuneksheiran shanak. 12 Douk nanak natogur Nain arianatik um enesh shasahi anan nagok iri armanshanaki. Anudok arman ananik amakek doukkwabuki anan atun. Aria okwokwin raminen douknagokuk aria sabaishi arpesh sheirok shanaki. 13

Aria douk Debeini natik namudok aria anan nakrigiha abom aria nakripok nakri, “Nyak mare nyureh.”

14 Aria anan nanak nasuhw asudok bokis doukshore iri anudok-asi ba shanasahumori ariaeshudok shanasahi iri, shatik namudok ariasheyotu. Aria Jisas nakri, “Shokuni! Kakitak, eikyakripen!” 15 Aria anudok nagok abom iri nakitaknape neyagwreh aria Jisas nakrip ananik amakeknakri, “Nyakin nuganin anudok.” 16 Aria doukihishmorim shatik namudok aria esheshshanogugur abom aria shatuk Iruhin ananinnyeigur nyato iruhw aria shakri, “Anan debeiniprofet nanaki nape orokohun um apak.” Ariashopunek shakri, “Iruhin nanaki um nutaurum apakananish arpesh.”

17 Aria enyudok baraen nyowe nyanaksabaigunum agudok shokugi nahobig Judia ganikupairubi warub bape hurukatin iri shopunek umenyudok mour Jisas neneken iri.

Jon Nenek Baptaisumesh Iri Neshopok BiomAnanim Disaipel Um Hunak Humnek Jisas

(Matyu 11:2-19)

18 Douk Jon ananim disaipel hakrip Jon umenyudok Jisas nape neneken iri aria anan nahwarbiom hanaki aria neshopokam hanak. Amamhanakum horik Debeini hukri, “Douk Iruhin tanishopokan nunaki iri douk nyak aka, uwok. Tamupe mutrugun um kupaini?” 20 Aria amam hanakhatogur um Jisas aria harigan hakri, “Jon douknenek baptaisumesh iri neshopokohw-ari ariawanaki um usorigen um, ‘Douk Iruhin nakri umnishopokan nunaki iri arman douk nyak aka, uwok.Ta mupe mutrugun um kupaini?’”

21 Aria abudok nyutob Jisas nagabe sabaishiarugeh hapeyeshi iri shani sagabehos shapenyeshiri. Aria shopunek nagabe sabaishi nabesseshukeshi aria eshesh wata shatrugun. 22 AriaJisas nakrip amudok Jon ananim disaipel nakri,“Ipak wata punak pukrip Jon um mour douk ipakpatrin iri nyuni baraen ipak pemneken iri. Nabesseshukesh iri wata shatrugun, aria eshudok doukshape atap atin iri wata shakitak sharahaen. Ariayagabe arugeh lepra hapenyesh iri wata yopish,aria arigos seshukesh iri wata shemnek. Aria yohurshagok iri wata shakitak shape, aria yakripeshIruhin ananin yopinyi baraen eshudok douk

yaruhish iri arpesh shemneken. 23 Aria eshudokarpesh douk urkwip porum eik aria shasuhw eikinbaraen iri, eshesh douk shanadudareh!”

24 Aria douk Jon ananim hatanam hanak aria Jisasnape nakrip eshudok sabaishi arpesh um Jon nakri,“Riguk ipak panak patik Jon gani wehigunumarpesh uwok um, ipak pakri anan douk maranarman aria ipak douk panak patrun? Pakri anandouk madae dodogowin kabi douk worur doukuhwin nyarar nyanak wobuwobur iri, uwok? 25 Opanak um putik maresh? Ipak panak um putik ananarman douk nore yopihi atih rupeh iri? Uwok.Shenek yopihi atih rupeh aria shawok yopishi atishworigunish aria shape wosik atin iri, eshudok doukshape king-omi amamig otug urusag. 26 Aria eikyakri ipak pukripe um ipak panak um putik maresh?Ipak panak um putik anan profet, uwok? Adur atinabom anan douk anan profet. Aria shopunek, anandouk neshagrakuk amudok anam profet-omi. 27

Baraen douk nyetem Iruhin ananik Buk abom iridouk nyakrium anudok Jon. Aria Iruhin douk nakri,‘Eik ta ishopok anan nurao eikin baraen iri nuriknunak. Anan ta nurik nunak nugabeimen yahnyak!’”

28 Aria Jisas nakri, “Eik yakripep, Jon ananinnyeigur douk nyatouk nyeshagrakuk ihishmorimarpesh douk shape agundok atap iri esheshishnyeiguhw. Aria eshudok arpesh douk esheshnyeiguhw madae shutowesh uwe, aria shawishagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshum, esheshish nyeiguhw douk shatouksheshagrakuk Jon ananin nyeigur.”

29 Aria douk ihishmorim arpesh shani amudokharao takis iri shemnek Jisas neyagwrehen iribaraen aria eshesh shape shanadudareh. Esheshshanadudareh um agundok riguk eshesh shemnekIruhin ananin baraen shagipeshen shakri wosikyopinyi baraen aria Jon nenek baptaisumesh um. 30

Aria riguk amam Farisi hani amudok henekskulumesh um lo iri hemnek Iruhin ananin baraenaria hokomukuk agabus Iruhin ananim urkum ariahakri uwok um Jon nunek baptaisumam um.

31 Aria Jisas nakri, “Eik ta iyabigep maresheshudok doukishi arpesh douk shakonaguk agabusIruhin iri. Eshesh kabi douk omi um? 32 Eshesh kabidouk shokwishi douk shemnek kupaishi esheshinbaraen aria madae shugipeshen atin iri uwe.Shokwishi apa shanak shape agundok douk esheshapa shantorum shapeum aria enesh shape shahwarenesh shakri, ‘Apak manadudareh aria mapemahapur buwaen aria ipak madae putaurumapmiyarub uwe! Apak mape mareh meyarub aweruhdouk sheyarub-aruh um shagok iri um aria ipakmadae pureh uwe.’ 33 Um maresh? Douk riguk Jonnenek baptaisumesh iri nanaki aria anan madaenuwok yopishi worigun shuni wainibar abar uwearia ipak madae pumnek ananin baraenpugipeshen uwe. Aria ipak pakri, ‘Anudok enenyoweinyi sagab nyapenyan aria nagugak!’ 34 Ariadouk shopunek, eik Anudok Arman douk yatogur

LUK 7:11 101 LUK 7:34

Page 102: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

8

adurinyi arpen iri yanaki aria yape yawok worigunnani wainibar abar aria ipak pakri, ‘Tik nani nawoksabaiguni worigun iri. Anan nawok sabaibariwainibar abar aria nagugak. Aria shopunek, naniamudok harao takis iri hani eshudok shenekeneshenesh yoweishi inahos iri shape!’ 35 Ariaeshudok arpesh douk shagipesh Iruhin iri shenekehiri aih douk heyabigap um Iruhin ananim urkumdouk yopumi atum.”

Onok Kwonek Yoweishi inahos Iri ArmatokKwakwrup Jisas Ananiruh Yeriweruh Um Sanda

36 Anan Farisi nahwar Jisas um nunak nini ananhuwok worigun ananit urupat. Aria Jisas nakitaknanak natogur anudok Farisi ananit urupat arianani anan hape tebol hape hawok worigun. 37 Ariaabrudok wabur, onok armatok douk kwoneksabaishi yoweishi inahos iri kwape. Aria okwokkwomnek um Jisas nanak nani anudok Farisi hapehawok worigun um. Aria okwok kwakitak kwohuranar yopuri botol douk shenegor utom iri shukunirum yopunyi sanda iri kwasuwor aria kwanak. 38

Okwok kwanak kweyotu agabin um Jisas hurukatinum ananiruh yeriweruh aria kwape kworeh. Okwokkworeh aria abih habuh hetem ananiruh yeriweruharia okwok wata kwakwu okwokwig barag kwapekwagabe-aruh. Aria okwok kwanapuprik-aruh baiyoh, aria douk kwagabeuman yeriweruh kwakwuenyudok sanda.

39 Aria anudok Farisi douk nahwar Jisas nanaki irinatik namudok aria anan kanak naneyagwreh nakri,“Aria anudok arman douk adurini profet abomakure, anan ta nudukemesh um okwudok armatokdouk kwape kwasusuhw ananiruh yeriweruh iri.Aria shopunek, anan ta nudukemesh um okwokdouk kwenek yoweishi inahos iri!”

40 Aria Jisas nakripan nakri, “Saimon, eik yakriikripen um enen baraen.”

Aria Saimon nakri, “Wosik tisa, kripe.”41 Aria Jisas nakripan nakri, “Anan arman nukom

anabor utabor biom armam. Anan nakon 100 kina,aria anan nakon 10 kina atin. 42 Aria amudok biomutabor uwok um wata hubeabor-bunaman um ariaanan nakri nyunekesh. Aria nyak nyakri meini taurkum munawasham abom um anudok nakomutabor iri?” 43 Aria Saimon nakri, “Eik yakri anudokdouk nakon 100 kina iri.”

Aria Jisas nakri, “Nyak nyakri adurin baraen.”44 Aria natanam natik okwudok armatok aria

nakrip Saimon nakri, “Nyak nyatik okwudokarmatok? Eik yanaki nyakit urupat aria nyak madaenyuke anabar abar um inokwrup eikiruh yeriweruhuwe. Aria okwudok kwape kwareh aria okwokwihabih habuh hetem eikiruh yeriweruh aria watakwakwu okwokwig barag kwape kwagabeumeyeriweruh. 45 Aria nyak douk madae nyunapuprikeuwe. Aria okwudok, abudok nyutob eik yanakiatinyum arigaha douk, okwok kwape kwanapuprikeikiruh yeriweruh. 46 Aria nyak douk madae

nyuwanume anar yopuri wel barag uwe, ariaokwudok kwakwrupame yeriweruh sanda. 47

Okwok urkum douk manawasham eik abom.Namudok aria eik yakripen, Iruhin douk madaenusuhwesh um eshudok sabaishi yoweishi inahosriguk okwok kwenekesh iri uwe arianakwreyeshuguk. Eshudok arpesh douk shenekkarowishi yoweishi inahos aria Iruhin madaenusuhwesh-umesh uwe aria nakwreyeshuguk iri,esheship urkwip ta punawasham Iruhin shokuburatin.”

48 Aria Jisas nakrip okwudok armatok nakri,“Iruhin madae nusuhwesh nyakish yoweishi inahosuwe aria nakwreyeshuguk.” 49 Aria eshudok shanianan shape shawok worigun iri eshesh kanaksheneyagwreh shakri, “Anudok anan douk meiniarman aria douk nakri Iruhin madae nunasuhweshum arpesh shenekesh iri yoweishi inahos arianakwreyeshuguk um?” 50 Aria Jisas nakrip okwudokarmatok nakri, “Nyak nyenek bilip um Iruhin ariaanan douk nanaraen nyatanamori nyape wosikabom. Namudok aria nyak nyunak aria nyakihwapahw hwur wosik.”

Ono Armago Wagipesh Jisas

Douk anob nyutob banakuk aria Jisasnakitak nanak anarub debeirubi warub banianarub shokurubi. Anan nanak nape

nakripesh yopinyi baraen um agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh um. Aria ananim12-poreim disaipel shopunek hanaman hanak. 2

Amam hani ono armago shopunek douk riguk Jisasnahiyah-umokuk yoweishi sagabehos shani arugehdouk hapenyo iri shanaman shanak. Oudok armagoonok douk Maria douk kwanaki wabur Makdala iri.Okwok douk seiwok Jisas nahiyah-umokuk eshudok7-poresh yoweishi sagabehos shapenyok irishatogur sharuwokuk iri. 3 Aria onok douk Joanadouk okwokwin raminen nanahwaram Susa iri.Anan douk nenek mour Herot ananit urupat. Owowani Susana kwani sabaiwari armago shopunekwagipeshan. Aria owo apa wataurumam naniananim disaipel um wokam anabor owowiborutabor bani anagun worigun.

Anan Arman Nawashak Wit Nubarig Iri(Matyu 13:1-9; Mak 4:1-9)

4 Douk eshesh shanak aria sabaishi arpesh abomshanaki sabairubi warub iri shape shanaki umshakri shutik Jisas. Douk arigaha sabaishi shanakisheyotu aria Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Anan arman nanak nawashak witananig um nubarig. Anan nawashat aria anat tabuhtakus yah, aria arpesh sharahaen shoshishat ariaarmiguhw hwabuh hwatuhur hwatoh. 6 Aria anattabuh takus utabor um. Aria atat pupuwarat takiharia abar uwok anabar uwe aria yarit. 7 Aria anattabuh tagrukuk anaruh utoruh iri amnab ariapupuwarat takih aria aruhudok segegoiruhi

LUK 7:35 102 LUK 8:7

Page 103: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

madaruruh hashapamat. 8 Aria anat tabuhtagrukuk yopubi amnab aria pupuwarat takih ariasabaiti teir. Atat 100-poreib urub beir atin atinapakiwog.”

Aria douk Jisas nakriyuk namudok aria anannakripesh nakri, “Ipak arigos sapenyepari ta gamopumnek eikin baraen aria pugipeshen!”

Baugenyum Um Baraen Um Agundok JisasNakripesh Wobuwobren Atin Baraen Um

(Matyu 13:10-17; Mak 4:10-12)

9 Douk Jisas nakriyuk enyudok baraen ariaananim disaipel hariganum baugenyum baraen umenyudok wobuwobren baraen anan nakriyen iri. 10

Aria Jisas nakripam nakri, “Iruhin douk nakripepbaugenyum baraen um enyudok nyanabeshuk iribaraen ipak atip um arpesh shuwish agundokIruhin nape Debeini um ananish arpesh um. Ariaihishmorim kupaishi ta uwok. Eshesh ta shumnekwobuwobren atin aria ta shutik um baugenyum ariata mare shudukemen. Eshesh ta shumnek baraenaria ta mare shudukem baugenyum uwe, uwok.”

Jisas Nakripesh Um Baugen Um Baraen UmEnyudok Wobuwobren Baraen Um Atudok

Urubit Wit(Matyu 13:18-23; Mak 4:13-20)

11 Aria Jisas ta nakri namudok, “Enyudokwobuwobren baraen um anudok nawashak witnubarig iri douk nyanak namudok. Atudok wit doukkabi Iruhin ananin baraen um. 12 Aria atudok douktabuh takus yah iri douk kabi eshudok arpesh doukshemnek Iruhin ananin baraen, aria Satan nanakinatrish narauguk enyudok baraen douk nyapeesheshiruh aparuh iri. Anan nenekesh namudok umeshesh mare shusuhw Iruhin ananin baraen dodogshugipeshen aria Iruhin wata nunaraeshshutanamori shupe wosik abom uwe, uwok. 13 Ariaatudok tabuh takus utabor um iri douk kabieshudok arpesh douk shemnek Iruhin ananinbaraen shanadudareh-umen aria esheshshemneken meyoh iri. Eshesh madae shusuhwendodog uwe. Eshesh shenek bilip um enyudok Iruhinananin baraen shakri adurin banab nyutob meyoh.Aria Satan nokwiraehesh um shunek yoweishiinahos aria eshesh shakutukuk Iruhin ananinbaraen aria wata shatanam shanak shenekyoweishi inahos. 14 Aria atudok douk tabuhtagrukuk utoruh hatogrohi urah iri douk kabieshudok arpesh douk shemnek Iruhin ananinbaraen, aria eshesh shapeum shakri shunogremsabaishi eneshenesh eshudok iri. Aria esheshshanadudareh um eshudok eneshenesh abudokamnabishi atish. Eshesh douk shenek wari umenenyenen amaen douk ta nyutogrumesh iri ariamishish shakitak um shurao sabaishi eneshenesheshudok aria eshesh shape shagipesh harikhapenyesh iri yoweihi aih. Aria eshesh madaeshunek yopihi aih uwe, uwok. 15 Aria atudok douk

tabuh takus yopubi amnab iri douk kabi eshudokarpesh douk shemnek Iruhin ananin baraen ariashasuhwen dodog shagipeshen iri. Esheshiruhaparuh douk yopuyopuruh abom hape wosik ariasheyotu dodog abom shagipesh Iruhin ananinbaraen. Aria eshesh shenek yopihi aih aria shapekabi atudok wit douk sabaiti urubit teir iri.”

Lam Douk Shahemen Shashapomen Anat BaketIri

(Mak 4:21-25)

16 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ta mare enenarpen nyahem enen lam aria nyukitaknyushapomen anat baket o nyunyigren shakamumanat bet uwe, uwok. Enyen ta nyuhemen arianyunyem iruhw um kadak arpesh shuwishamorishutik agundok enyen nyatrugun um. 17 Ariaihishmorim eshudok douk shanabeshuk iri ta watashutogur yopugunum. Aria ihishmorim eshudokdouk arpesh sheshigarish shakus iri ta watashishurekesh shukus yopugunum. 18 Aria ipak kogamo pudukemesh aria gamo pumnek. Ummaresh, eshudok arpesh douk shurao Iruhin ananinbaraen shudukemen wosik iri, Iruhin ta wata gamonukripesh enen shopunek. Aria eshudok doukmadae shudukem ananin baraen iri uwe, enyudokkarowin eshesh shasuhwen iri ta wata nutrish-enyuk.”

Jisas Ananik Amakek Kwani Ananim Warhim(Matyu 12:46-50; Mak 3:31-35)

19 Douk Jisas nape nakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen eshudok sabaishi arpesh, ariaananik amakek kwani ananim warhim shanaki umshakri shutrun. Douk shanaki aria sabaishi arpeshsheyotu shersharihan aria anan neyotuwiorokohun. Aria eshesh shabirak aria madae shunakhurukatin um anan uwe. 20 Douk namudok ariaenesh shakripan shakri, “Nyakik amakek kwaninyakim warhim shashi shanaki sheyotu aduk. Ariaeshesh shakri nyak nyunak nyutrish.”

21 Aria Jisas nakripesh nakri, “Eshudok doukshemnek Iruhin ananin baraen shasuhwenshagipeshen iri eshesh douk kabi eikik amakek ariaeikim warhim um.”

Jisas Naho Debeinyi Uhwin Nyagok Nyabuhuk(Matyu 8:23-27; Mak 4:35-41)

22 Anah nyumnah Jisas nakrip ananim disaipelnakri, “Apak munak gani wobrehahig um waiyag.”

Aria amam hakitak hato bot aria hanak. 23 Doukhanak yah aria Jisas yobusin atun aria nabuhneshuh. Aria debeinyi uhwin nyahur aria abarbaprok bawishukuk bot aria atat hurukatin umtubuhukuk atin.

24 Aria ananim disaipel hatik namudok aria hanakhenyubarun um hakri, “Debeini, apak hurukatin ummugok wo!”

LUK 8:8 103 LUK 8:24

Page 104: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Aria anan nakitak naho enyudok uhwin ariamorub um shunak shuruk shemshem. Aria uhwinnyanak nyagok nyabuhuk aria morub shopunekmadae butuk uwe, uwok. 25 Aria anan narigananim disaipel nakri, “Ipak madae punek bilip umeik uwe um maresh?”

Aria amam hanogugur aria hape hanasorik umhakri, “Anudok manan arman? Anan naho uhwinaria abar um shunak shugok shubuhuk aria esheshshopunek shemnekan aria shanak shagokshabuhuk!”

Jisas Nagabe Anan Yoweishi SagabehosShapenyanari

(Matyu 8:28-34; Mak 5:1-20)

26 Aria Jisas nani ananim disaipel hanak arigahahanak hatogur eshesh Gerasa eshesh-umok um.Agagun douk nape gani wobrehahig um waiyagGalili. 27 Agundok anan abrudok waburin doukyoweishi sagabehos shapenyan aria shenekannagugak iri nape. Sabaihi nyumneh eshudoksagabehos shasuwan dodog anudok arman. Ariaroubum nyutob anan madae nuwah rupeh uwe,uwok aria urupat madae nupeyat uwe. Aria arpeshapa shatrun ihih nyumneh aria shasuwan shapeshakwu senab shaweshik ananish roguhw aiyas.Eshesh shaweshikan aria anan naprukesh abudoksenab aria eshudok sagabehos sharan sharuwokshanak wehigunum arpesh uwok um. Anan nanaknape ganik wonugwegwiruh-igunum arpeshwokum.

Douk amam hanak hatogur aria Jisas nabuh nakihneyotu anagas aria anudok sagabehosshapenyanari nanaki natogruman. Aria natik Jisasaria nohwar debeg aria nanak nabuh nakus ataphurukatin um Jisas ananiruh yeriweruh. Arianahwar debeg nakri, “Jisas, Debeini Iruhin ananinNuganin! Nyak nyakri nyuneke mumam eik? Eikdodogoiwe yakripenyum yakri nyak mare nyunekeirao debeiri eriger.”

Anan nakripan namudok Jisas um maresh, Jisasdouk madae roubi naho eshudok sagabehos umshukutun-ukuk shutogur shuruwok.

30 Aria Jisas narigan nakri, “Nyak nyanahwarmumam?”

Aria anan nakri, “Apak sabaishi sagabehos.”Anan douk nakri namudok um maresh, sabaishi

yoweishi sagabehos shawish shapenyan. 31 Ariasabaishi atish eshudok sagabehos dodogowishatish um Jisas shape apa shakri, “Nyak marenyishopokap munak mugrukuk agudok nuwagdouk gor gabuhuk aria madae gubuh giyotuanagun iri uwe.”

32 Aria agundok anaguh burguhw hweyotuwihurukatin um anag mihig. Aria eshudok yoweishisagabehos shakrip Jisas um nushopokesh shunakshuwish ogwuhwudok burguhw aria ananneshopokesh shanak. 33 Aria eshesh shatograrianudok nagugak iri arman shanak shawish

ogwuhwudok burguhw. Aria ogwoguh hwatanamhwaruwok hwanak hwagrukuk enen natogur ariahwabuh hwabarahuk agudok waiyag. Ariaogwoguh hwabarahuk aria ihiguhmorim hwagokhwatuh.

34 Aria amudok armam douk hape hakoogwuhwudok burguhw iri hatik namudok ariahahur hanak hakrip eshudok douk shape debeiburiwabur iri, shani eshudok douk shape hurukatin umnahobigos iri um enyudok mugu douk nyatogur iri.35 Aria eshudok arpesh shakitak shanak um shutikenyudok mugu douk nyatogur iri. Eshesh shanakshatogur um Jisas aria shatik anudok douksagabehos shakutunukuk shatogur sharuwok irinape. Anan wata narao yopumi urkum aria nakitaknanug rupah aria nanak nape hurukatin um Jisasananigas aiyas. Douk eshesh shatrun namudok ariaeshesh shanogugur abom. 36 Aria eshudok arpeshdouk shatik enyudok mugu Jisas neneken iri umnagabe anudok yoweishi sagabehos shapenyan irishanakrip eshudok douk shanakumori shutikenyudok mugu douk nyatogur iri. 37 Ariaihishmorim arpesh shape Gerasa iri shanogugurabom aria shakrip Jisas um nukutukuk esheshiburwabur ba nunak. Aria anan nakitak nato bot arianatanam nanak gani wobrehahig um waiyag. 38

Aria anudok sagabehos shakutunukuk shatogursharuwok iri nakitak dodogowin um narig Jisas umnakri nunaman hunak.

Aria Jisas nakripan nakri, “Uwok, nyak watanyutanam nyunak nyakibur wabur aria nyukripnyakishi arpesh um enyudok mour Iruhin nenekenum nyak iri.”

Aria anudok arman wata natanam nanak umananibur wabur aria nakrip ihishmorim arpesh umagundok Jisas nagabeyan um.

Jisas Nohur Jairus Ananik Nugawik KwakitakKwape Aria Nagabe Onok Kwasusuhw Ananih

Rupah Iri(Matyu 9:18-26; Mak 5:21-43)

40 Aria Jisas natanam nanak arigaha nanaknatogur gani wobrehahig um debeigi waiyag ariasabaishi arpesh shanadudareh-umani. Um maresh?Eshesh douk iganigadae shanaki shape shatrugun-uman. 41 Aria Jairus douk nape debeini um esheshJuda shape sheneyagwreh baraen-ati urupat irishopunek nanaki. Anan nanaki aria nabuh nakusatap hurukatin um Jisas ananiruh yeriweruh arianarigan dodog atin um niran nunak ananit urupat.42 Um maresh? Ananik otuk arag nugawik doukokwokwish kwarahos amakek kwakwubuki-umeshidouk shatogur 12-poreish aria hurukatin um kugok.

Aria Jisas nakitak nape nanak yah aria sabaishiarpesh shopunek shanaman shanak wobuwoburaria anan nor orokohun. 43 Aria agundok onokarmatok douk owishibor banakok kwape 12-poreishkwarahos iri shopunek kwanaki. Okwokwiborutabor douk kweyatabor batuhuk um kwator dokta

LUK 8:25 104 LUK 8:43

Page 105: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

9

omi um agundok hape hagabeyok um. Aria amamshopunek habirak madae hugabeyok uwe. Arpendouk madae enen dodogowin um nyugabeyok uwe,uwok. 44 Douk namudok aria okwok kwagimoriJisas kwanaki agabinum aria kwasusuhw apubih umananih rupah aria owishibor tukarubor-ukuk abom.

45 Aria Jisas narigesh nakri, “Omi nyanakinyasusuhw eik?” Aria eshesh ihishmorim shatanamaria eshesh atin atin shakri eshesh uwok. Aria Pitanakri, “Debeini, sabaishi arpesh sheyotu huruhurukum nyak aria eshesh shanaki shatatoruh-enyukmeyoh.”

46 Aria Jisas nakri, “Uwok, eik yadukemesh, enenarpen nyasusuhw eik. Um maresh? Eik yemnek umIruhin ananin dodog douk nyogabe enen arpen.”

47 Aria okwudok armatok kwadukemesh um anannadukemesh um agundok anan nagabeyok um.Aria okwok kruk-kruk kwanaki kwabuh kwakushurukatin um Jisas ananiruh yeriweruh. Ariaeshudok ihishmorim arpesh sheyotu aria okwokkwakripan um maresh shenegok aria okwok doukkwanaki kwasusuhw ananih rupah aria ahudokatuh wata yopuk abom um. 48 Aria Jisas nakripoknakri, “Nugawik, nyak nyenek bilip nyakri eikdodogoiwe iri aria nyak douk yopin. Douk namudokaria nyak nyunak aria nyakihw apahw hwur wosik.”

49 Aria douk Jisas wata nape neyagwreh atin ariaanan napei Jairus ananit urupat iri nanaki nakripJairus nakri, “Jairus, nyakik nugawik kwagok. Douknamudok aria nyak mare nyukon mour debeini Tisaum nunaku nyakit urupat um.” 50 Aria Jisas nemneknamudok aria nakrip Jairus nakri, “Nyak marenyunogugur uwe, uwok. Nyak nyunek bilip atin arianyakik nugawik ta wata kwukitak kwupe.”

51 Aria Jisas nanak arigaha natogur Jairus ananiturupat aria nakrip Pita nani Jon iri Jems atum haniokwudok kwagok iri okwokwish amakenyish atishshanaman shawish numun. Kupaishi shapeik aduk.52 Aria ihishmorim shape agundok iri shape shorepokwudok kwagok iri armatok. Aria Jisas nakripeshnakri, “Ipak mare pureh, okwudok madae kugokuwe. Okwok kweshuhw meyoh!”

53 Douk anan nakripesh namudok ariaihishmorim shadukemesh um okwok douk kwagok.Namudok aria eshesh shanagukoruhan. 54 AriaJisas nani ananim 3-poreim disaipel hani okwokwishamakenyish shanak shawish numun aria anannasuhw okwokwin rogur nakwuhur aria nakri,“Batowinyik, nyak kakitak!” 55 Aria mishin nyakihnyawishok aria ahudok atuh okwok kwakitakkwape. Aria Jisas nakripesh um shukok anagunworigun. 56 Aria douk okwok kwakitak kwape ariaokwokwish amakenyish shakitak yowiyokuk. AriaJisas nakripesh dodogowinyi baraen um esheshmare shunak shukrip enesh arpesh um agundokanan nohur esheshik nugawik kwakitak kwape um.

Jisas Nakrip Ananim Disaipel Um Enyudok MourDouk Ta Amam Hunak Heneken Iri

(Matyu 10:5-15; Mak 6:7-13)

Aria Jisas nahwar ananim 12-poreim disaipelhanaki heyotu atugun, aria nakom gobinyani dodog um huhiyahuguk yoweishi

sagabehos. Aria shopunek um hugabe arugeh doukhape arpesh iri. 2 Douk anan nakripam jurug arianeshopokam hanakum hukripesh yopinyi baraenum agundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um aria hugabe eshudok arugeh haesh irishutogur yopish. 3 Aria anan nakripam shopuneknakri, “Ipak punak ahudok yah um, ipak marepusuhw enep butip o esharuh huni worigun ariautabor o eneh kupaihi rupeh shopunek uwe, uwok.4 Aria punak anabur wabur aria abrudok waburisharpesh shukri wosik um shukep anat urupat umpishuh um, ipak punak pupe atudok atut urupat.Ipak pupe arigaha meihi nyumnah pukri pukutukukabrudok wabur punak um, aria ipak kadakpukutubur-ukuk. 5 Aria douk punak anabur waburaria madae shumnekep aria madae shukep anaturupat um pishuh um, ipak pukutukuk abrudokwabur aria punak. Ipak pikitak pugudupeshuknyupruk kwotem ipakiruh yeriweruh iri kwukusukabrudok wabur aria punak. Ipak punekeshnamudok um eshesh shutrip aria ta shudukemeshum eshesh douk shenek yoweihi aih aria Iruhin tanunekumesh debeiti kwot.”

6 Aria amam hakitak hape hakripesh Iruhinananin yopinyi baraen hanak atubur atubur warub.Aria shopunek, hagabe sabaishi arpesh arugehhapeyesh iri.

Herot Nemnek Um Enenyenen Jisas NapeNeneken Iri

(Matyu 14:1-2; Mak 6:14-16)

7 Aria king Herot douk nape debeini gavman umagudok shokugi nahobig Galili iri nemnek umihishmorim eshudok douk shape shatogur iri ariaanan nornor nape. Um maresh? Anan nemnek umenesh arpesh shakri, “Jisas douk Jon nenekbaptaisumesh iri. Anan douk nagok aria watanakitak nape!” 8 Aria enesh shakri Elaija doukseiwok nagok iri anan wata nakitak nape. Ariaenesh shakri anan kupaini seiwokin profet watanakitak nape. 9 Eshesh douk shakri namudok, ariaHerot nakri, “Eik yatupok Jon ananin aruhwigur ariaanan nagok. Aria douk anudok meinari arman doukeik yemnek um anan nape nenek enenyenendodogowinyi mour iri?” Douk namudok aria anannape nabirak um nakri nutik Jisas.

Jisas Nekesh Worigun Sabaishi Arpesh AriaArmam Atum Douk 5,000-poreim

(Matyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Jon 6:1-13)

10 Aria Jisas ananim aposel wata hatanamori ariahakripan um eshudok amam henekesh iri. Aria

LUK 8:44 105 LUK 9:10

Page 106: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

anan narao amam aria amam atum hakitak hanamwabur Betsaida. 11 Aria sabaishi arpesh shemnekum Jisas nanak nape abrudok wabur um, ariaeshesh shagipeshan shanak. Eshesh shanakshatogurman aria anan nanadudareh-umesh umagundok eshesh shanaki um. Aria anan napenakripesh baraen um shuwish um agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um. Ariashopunek, nagabe eshudok douk sharao arugeh iri.

12 Douk eshesh shape arigaha aun nape nabuharia Jisas ananim 12-poreim disaipel hanakihakripan, “Nyak nyishopokesh ba shunam warubdouk bape hurukatin um nahobigos iri um shunakshunourim um worigun um shugnoh iri. Ariashopunek um shunourim um urusag um shishuhum. Um maresh? Agundok apak mape wehigunum,arpesh uwok um.”

13 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak kanak pukeshanagun worigun.”

Aria amam hakripan hakri, “Apak masuhw 5-poreitbret tani bias arbus meyoh. Aria nyak nyakri apakum munak mutorumesh anagun worigun umeshudok sabaishi arpesh aka?”

14 Aria armam douk 5,000 poreim. Aria armago iribatowish madae shudarehesh uwe.

Aria Jisas nakrip ananim disaipel um hukripeshum hurukatin um 50-poreish shunak shupe anabikaria enesh shopunek hurukatin um 50-poreishshupe anabik. Eshesh shupe namudok atin shunak.15 Aria amam hakripesh aria ihishmorim shabuhshape atap. 16 Douk shabuh shape aria Jisas nohuratudok 5-poreit bret tani asudok bias arbusnasuwesh aria nanig natik iruhw heven. Aria nenekbeten nenek tenkyu um Iruhin. Douk nenektenkyuman jurug aria nawor atudok 5-poreit bretaria arbus nako ananim disaipel aria amam hapehekeshesh hanak. 17 Douk hekeshesh iyoh ariaihishmorim shashoh arigaha dugaresh ariashakusuk iri, amam hatrishesh heshruk 12-poreiruhsararuh shishikniruh aria harhubuk hakus.

Pita Nakri Um Jisas Anan Krais Douk IruhinNagraehan Neshopokan Nanaki Iri

(Matyu 16:13-19; Mak 8:27-29)

18 Anah nyumnah Jisas atun nape nenek beten.Aria ananim disaipel shopunek hani anan hape ariaanan narigam, “Ipak pemnek arpesh shakri eikdouk amiapen?”

19 Aria amam hakripan, “Enesh shakri nyak doukJon nenek baptaisumesh iri, aria enesh shakri nyakElaija. Aria enesh shakri nyak anan kupaini seiwokinprofet douk seiwok nagok aria douk wata nakitaknape iri.”

20 Aria anan narig amam nakri, “Aria ipak kanakpakri mumam? Ipak pakri eik douk amiapen?”

Aria Pita nakripan, “Nyak Krais douk Iruhinnagraehen aria neshopoken nyanamori nyuraoarpesh iri.”

Jisas Nakripam Anan Ta Nugok Aria Ta WataNukitak Nupe Um

(Matyu 16:20-28; Mak 8:30–9:1)

21 Aria Jisas nakripam dodogowinyi baraenananim disaipel um mare hunak hukrip enesharpesh um anan douk Krais um uwe, uwok. 22 AriaJisas apa nakripam baraen shopunek nakri, “EikAnudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iri tairao debeiri eriger. Aria eshesh Juda esheshimdebeimi huni amam debeimi pris huni amam henekskulumesh um lo iri ta huke agabus aria huyokuse.Aria ta he igok aria shurume iyur wonugwehwbiyeh nyumneh. Aria douk hukri um biyeh atihnyumneh um, Iruhin ta wata niyohur ikitak ipe.”

23 Aria nakrip ihim-morim ananim disaipel nakri,“Douk enen arpen nyukri nyugipesh eik um, enyenta nyukri uwok abom um enyen mare nyugipeshenyen kanak enyenyim urkum. Aria ihih nyumnehenyen ta nyusah enyenyin rowog kruse arianyugipeshe. 24 Um maresh? Eshudok arpesh doukesheship urkwip madae purum eik aria shukrishunagabe esheshiruh aturuh yegeshiweruh ariaeshesh shunogugur um shugok um, eshesh tashugok aria shunak shuwishuk. Aria eshudok doukesheship urkwip purum eik aria mare shunogugurum kupaishi shesh shugok um agundok shagipesheik um, eshesh ta shupe wosik ihih nyumneh. 25

Douk anan arman nunek mour aria nuraoihishmorim agundok atapish eneshenesh um, ariakweipon nanak nugok aria nunak nuwishuk um,aria ihishmorim eshudok eneshenesh tashutauruman mumam? Adur atin ta uwok! 26 Ariadouk enen arpen nyunogugur um kupaishi arpesharia nyukri enyen douk madae eikin disaipel uwe,aria shopunek nyukenyuguk agab eikin baraen um,kweipon eik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri ta ikri enyudok arpen douk madae eikinuwe, uwok. Aria abudok nyutob eik dodogoiwe ariaitruguni kabi douk eikin Yain nani ananish yopishienselahos shatrugun um inaki obi nyutob, eik taikripen ikri enyen douk madae eikin uwe, uwok. 27

Adur atin eik yakripep, ipak enep douk peyotuagundok iri ta mare arigas pugok aria ta putikabudok nyutob Iruhin nupe Debeini um ananisharpesh um.”

Jisas Ananihw Yegenyihw Hwakabadig HwatogurAnahaeh Aria Natrugun Abom

(Matyu 17:1-13; Mak 9:2-13)

28 Douk Jisas nakriyuk enyudok baraen aria8-poreih nyumneh hanak hadiguk, aria anan naniamam Pita nani Jon aria Jems hanak hato anagmihig um anan nunak nunek beten. 29 Aria doukanan nape nenek beten aria ananig yomag gatoguranahaeh abom. Aria ananih rupeh hatogurshigorihwih abom aria hatrugun kabi douk utagbrereyarog ba gatrugun um. 30 Aria ahudok atuhbiom armam hatogur heyotu hani anan hape

LUK 9:11 106 LUK 9:30

Page 107: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

heyagwreh. Amam douk Moses nani Elaija. 31

Amam shopunek douk hatrugun abom aria heyotuhani Jisas hape heyagwreh um agundok ta ananniyatok enyudok mour Iruhin neshopokannanakumori nuneken iri um nugok Jerusalem um.32 Aria Pita nani amudok anam biom arpeshimhape yobus sam dodog amaenyim atum ariaheshuh hagok. Aria amam wata hakitak hatikagundok Jisas dodogowin aria natrugun abom umnani amudok biom douk hani anan heyotu iri. 33

Abudok atub nyutob amudok biom hakrihukwutukuk Jisas ba hunak aria Pita nakrip Jisas,“Debeini, namudok douk wosik um apak mupeagundok um. Aria apak muwem bioguh aturshomeguh. Nyak anar aria Moses anar aria Ilaijaanar.” Aria agundok Pita douk madae nudukemeshuwe, um ta nukripan maren baraen Jisas. Douknamudok aria anan douk nakripan namudok.

34 Aria douk Pita wata nape neyagwreh atin ariaonog orug gwanaki iruhw aria goma nyeshigorum.Aria Pita nani amudok biom hanogugur umogwudok orug gwanaki aria goma nyeshigarumum. 35 Aria anah mah hatograri ogwudok orug ariamah heyagwrehi hakri, “Anudok douk eikin adurinNuganin douk eik yanagraehan iri. Ipakpumnekan!” 36 Aria douk enyen nyeyagwrehi jurugaria amam hatik um Jisas atun neyotuguk. Ariaamam madae hiyagwreh hukri enen baraen uwe.Aria abudok nyutob shopunek, amam madae hunakhukrip enesh arpesh um eshudok amam hatrish iriuwe, uwok.

Jisas Nagabe Anan Shokuni Yoweinyi SagabNyapeyan Iri

(Matyu 17:14-21; Mak 9:14-29)

37 Aria ruwahepih amam hakitak hakutukukagudok mihig habuhi aria sabaishi arpesh shanakishaparug Jisas yah. 38 Aria anan arman douk nanieshudok arpesh sheyotu iri nahwar nakri, “Tisa tik,eik yarigen dodog um nyunaki nyutik eikin nuganin.Eik douk adur atin anudok atun nuganin! 39 Ananenen yoweinyi sagab nyapeyan aria ahudok atuhnahwar debeg. Aria enyen nyatukan nyonaur ataparia ohwas sakih sabuh wobuwobur ananit nokwat.Enyen nyape nyanunun aria madae nyukutunuguknyutogur nyunakuk uwe, uwok. 40 Aria eik yakripnyakim disaipel um huhiyahen aria amam habirakhatik uwok.”

41 Aria Jisas nakri, “Ipak doukish arpesh, eik yaniipak mape roubi nyutob ipakirub warub aria ipakyoweishi arpesh madae punek bilipume uwe. Ariaipak pakri eik ta wata ini ipak mupe eneh shopuneknyumneh um itaurumep namudok atin um isahenenyenen ipakin amaen aria ta uwok?”

Aria anan nakrip anudok arman nakri, “Nyakharoki nyakin nuganin!”

42 Aria anudok yoweinyi sagab nyapenyan iriwata napa nanaki atin aria enyen nyatukan nyonuratap. Aria Jisas nahaen aria nyakutunuguk nyatogur

nyaruwok. Douk Jisas nagabeyan aria wata nakripananin yaken nakri, “Nyakin nuganin anudok.” 43

Aria ihishmorim arpesh shatik enyudokdodogowinyi mour Iruhin neneken iri aria esheshshakitak yowiyokuk abom.

Jisas Wata Shopunek Nakri Um Agundok Ta AnanNugok Um

(Matyu 17:22-23; Mak 9:30-32)

Aria eshesh urkwip wata pape porum enyudokJisas neneken iri aria anan nakrip ananim disaipelnakri, 44 “Ipak gamo pumneken wosik enyudokbaraen douk yakri ikripepen iri! Arpesh ta shukripeikim horim um eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri aria ta dodogowim atum husuwehunak huweshike.” 45 Aria douk nakripam enyudokbaraen aria amam madae hudukem baugenyumuwe. Baugenyum baraen douk nyanabeshuk-umamaria amam hanogugur um horiganumen.

Jisas Ananim Hanatuturak Um Meini Ta NupeDebeini Um Amam

(Matyu 18:1-5; Mak 9:33-37)

46 Aria amam disaipel hape hanogogonim baraenum amam meini ta nupe debeini um amam. 47 AriaJisas douk nadukem amamip urkwip por panak um,aria nasuhwi enen batowin nyanaki nyani anannyeyotu. 48 Aria anan nakripam, “Douk enen arpenurkum mur um eik aria nyutaurum enyudokbatowin um, enyen douk nyataurum eik. Aria douknamudok atin, enyudok arpen nyataurum eik iridouk nyataurum anudok douk neshopok eik yanakiiri shopunek. Aria meini orokohun um ipak doukpeyotu agundok iri nyeigur wakan iri ta anudoknupe debeini um ipak.”

Eshudok Douk Madae Shunek Horik Horin UmIpak Iri Uwe Douk Shaniguk Ipak Iri

(Mak 9:38-40)

49 Aria Jon nakrip Jisas nakri, “Debeini, apak matikanan arman nape nahiyahuk yoweishi sagabehosum nyakin nyeigur aria eshesh shatogur sharuwok.Aria apak makripanam anan mare wata nunekeshnamudok uwe, uwok. Um maresh? Anan doukmadae nugipesh apak iri uwe, uwok.”

50 Aria Jisas nakripan, “Ipak mare pukripannamudok uwe, uwok. Um maresh? Eshudok doukshataurum apak iri douk shaniguk ipak iri.”

Enesh Samaria Shakri Uwok Um Jisas NunakEsheshibur Wabur

51 Aria douk ihih nyumneh hape hanak hurukatinum Iruhin wata nurao Jisas nunam iruhw heven um.Aria Jisas nakri abom um nunam Jerusalem, ariaanan nakitak nanak. 52 Anan wata nape nagigukaria neshopok enesh arpesh sharao baraen sharik.Eshesh shanak shawish anabur shokuburi waburdouk bape Samaria iri um shugabeman eshudok

LUK 9:31 107 LUK 9:52

Page 108: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

10

um anan nunak nishuh um. 53 Aria arpesh shapenagundok iri shadukemesh um anan ta nunak umJerusalem um nunek lotu um Iruhin. Douknamudok aria eshesh shakri uwok um nunak ninieshesh nishuh um. 54 Aria douk ananim disaipelJems nani Jon hatik namudok aria hakripan,“Debeinyi, nyak nyakri apak muhwar nyih hubuhiiruhw heven hunish aka, uwok nyakri mumam?” 55

Aria Jisas natanam naham aria amam wata hanamkupaiburi wabur.

Arpesh Douk Shukri Shugipesh Jisas Iri(Matyu 8:19-22)

57 Douk amam hanak yah aria anan arman nakripJisas nakri, “Ihigun nyak nyunak um, eik ta inamenunak.”

58 Aria Jisas nakripan, “Wanarig nubag apagweshuh hurusigun. Aria armiguhw hwehwruiruhw iri apa hweshuh was. Aria eik Anudok Armandouk yatogur adurinyi arpen iri urupat uwok uminak ishuh um.” 59 Aria Jisas wata shopunek nakripkupaini nakri, “Nyak yowi nyugipesh eik.”

Douk anan nakripan namudok aria anudok armannakri, “Debeini, eik yakri nyukripe inak ba itik eikinyaken anan nagok ba iroman iyoh aria ta inakiinamen unak.”

60 Aria Jisas nakripan, “Nyak bukeshuk shagok iri,kadak eshudok douk madae shunek bilip um eik iriuwe shunak shurumesh. Aria nyak nyunaknyukripesh yopinyi baraen um agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh um.”

61 Aria anan arman shopunek nanaki nakrip Jisasnakri, “Debeini, eik yakri igipeshen aria eik yakriinak ikeshuk rogur apak atup awirop ba iyoh.”

62 Aria Jisas nakripan, “Douk anan arman nukrinuhur eikin mour nuneken aria anan wata urkummur um eneshenesh eshudok anan nakutishukukiri um, anan douk madae wosik dodogowin umnuwish agundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um uwe, uwok.”

Jisas Neshopok 72-poreim Armam Hanak UmHunek Mour

Douk enyudok nyanakuk ba iyoh, ariaDebeini wata nagraeh 72-poreim armamshopunek aria neshopokam hanak biom

biom. Anan neshopokam harik hanak ihirub warubdouk anan nakri nunak-arubi. 2 Aria anannakripam, “Sabaiguni worigun jurugigun nape, ariaarpesh shagunmesh iri douk karowish. Douknamudok aria ipak punek beten um Debeini douknagrem agudok nahobig iri um neshopok sabaishiarpesh um shunak shogunum agundok worigun. 3

Ipak ta punak, aria eik ishopokep punak kabi douksipsipahos douk madae dodogowish iri uwe, punakorokohun um wanarig nubag. 4 Aria ipak marepunaruk anas paus douk ipak pape apa panarukutabor um suni esharuh iri su. Aria ipak punak

arigas, ipak mare piyotu puni enesh arpesh doukpuparugesh yah iri piyagwreh, uwok.

5 “Aria douk punak puwish anat urupat um,sagomatin ipak ta purik pukri, ‘Apak makri ipakpape atudok urupat iri ipakiruh aparuh hur wosik.’6 Aria ta anan yopuni arman nupe atudok urupatum, enyudok baraen ipak pakripanen iri ta nyunianan nyupeik. O uwok um, enyudok yopinyi baraenta wata nyutanamori nyupe um ipak kanak atin. 7

Aria ipak pupe atudok atut urupat aria puwokagundok worigun aria abar eshesh shukepesh iri.Um maresh, ipak penek Iruhin ananin mour ariadouk shatorip shekep agundok worigun. Aria ipakmare pupe anat urupat aria wata pukitak punamkupaigwi, uwok. Ipak pupe atudok atut urupat. 8

Aria douk punak anabur wabur aria enesh arpeshshuraep punam esheshig urusag aria shunekanagun worigun shukep um, agundok worigun ipakta pugnoh. 9 Aria pugabe eshudok arpesh sharaoarugeh iri douk shape abrudok wabur iri. Ariapukrip arpesh shape abrudok iri pukri, ‘Nyutobdouk banaki hurukatin um arpesh shuwishagundok Iruhin nupe Debeini um ipak ananisharpesh um.’

10 “Aria ta punak anabur wabur aria arpesh shapeabrudok iri shukepaguk agabus um, ipak punakpiyotu yah aria pukri, ‘Okwudok nyupruk apakmeshishok ipakibur wabur iri okwudok watamagudupeshuk kwakusumep-ukuk. Apakmenekesh namudok um ipak putrup aria ipakurkwip purum enyudok. Nyutob douk banakihurukatin um arpesh shuwish agundok Iruhin nupeDebeini um ananish arpesh shupe um.’ 12 Eikyakripep, ahudok nyumnah Iruhin nunakinunemesh baraen ihishmorim arpesh ahi, arpeshdouk seiwok shape Sodom iri ta shumnek debeirieriger aria ta madae kabi eshudok shekepukagabus ipak iri. Aria eshudok douk shekepagukagabus ipak iri ta shunamnek debeiri eriger abomshenek uhwin um shape Sodom iri!”

Anarub Warub Douk Shemnek Iruhin AnaninBaraen Aria Madae Shusuhwen Iri Uwe

(Matyu 11:20-24)

13 Aria Jisas apa nakripesh baraen shopuneknakri, “Eik yakri gihaum ipak arpesh pape Korasinbani Betsaida iri. Ipak ta pumnek debeiri eriger ariata pupe yowep abom! Um maresh, seiwok um ananarman nunek enen Iruhin atun neneken iri mourgani Tair bani Saidon kabi douk eik yenekenipakirub warub um akure, eshesh ta seiwokshukutukuk yoweishi inahos aria shutanam shukonaparuh Iruhin. Aria eshesh ta shukitak shuwashakyoweihi rupeh aria shunawatom argabus umshiyabigesh um eshesh douk shekeshuguk agabusyoweishi inahos! 14 Aria ahudok nyumnah Iruhinnunaki nunemesh baraen ihishmorim arpesh um,amaen douk ta nyutogur um ipak Korasin puniBetsaida iri ta nyishagrakuk abom enyudok douk ta

LUK 9:53 108 LUK 10:14

Page 109: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nyutogur um eshudok douk seiwok shape Tair baniSaidon iri. 15 Aria ipak Kaperneam shopunek, ipakpakri ta Iruhin nukri wosik aria nurawep puto iruhwheven, aka? Iruhin ta nuwashep pugrukuk shagokiri shanak shapeum!”

16 Aria Jisas nakrip ananim disaipel nakri,“Eshudok douk shumnek ipak iri douk shemnek eikshopunek. Aria eshudok douk shekep agabus ipakiri douk sheke agabus eik shopunek. Aria shukeagabus eik iri douk shakon agabus anudok doukneshopok eik yanaki iri.”

Amudok 72-poreim Armam Wata Hatanamori17 Douk amudok 72-poreim armam wata

hatanamori aria amam hanadudareh abom. Ariaamam hakri, “Debeini, apak manak maho yoweishisagabehos douk shawish shape arpesh irimakripesh um nyakin nyeigur aria esheshshamnekap shatogur sharuwok.”

18 Aria Jisas nakripam, “Adur, eik yatik Satanmadae dodogowin uwe aria nakutukuk iruhw hevennagruki kabi douk utag brereyarog um. 19 Ipakmnek. Eik douk yakep dodogowinyi big um pishishyugwuhw hwuni pupiyaumeb shuni ihinyumorimdodog apakin horin Satan ananin. Aria ipak ta mareenesh yoweishi eshudok shunekep uwe, uwok. 20

Aria ipak mare punadudareh um eshudoksagabehos shemnek ipakin baraen um uwe, uwok.Ipak ta punadudareh um agundok Iruhin nowemipakish nyeiguhw shetem iruhw heven um.”

Jisas Nanadudareh Aria Nenek Tenkyu UmIruhin

(Matyu 11:25-27, 13:16-17)

21 Aria abudok nyutob, Iruhin ananin Mishinnyenek Jisas nanadudareh abom aria nakri, “EikinYain, Debeini um iruhw atap iri! Eik yanadudareharia yatuk nyakin nyeigur nyato iruhw. Um maresh?Nyak nyabeshuk baugeh um nyakih aih aria baraenum eshudok arpesh douk shakri esheshshadukemesh abom aria sharao sabainyi saki iri.Aria nyak wata nyeyabig eshudok kabi doukshokwishi batowish iri um. Adur Yain, nyak douknyagipesh nyakim atum urkum aria nyanadudarehum nyenekesh namudok.”

22 Aria anan apa nakripam baraen shopuneknakri, “Eikin Yain douk neke ihishmorim eshudok.Aria madae enesh arpesh shudukem eik ananinnuganin uwe, uwok. Yain atun nadukeme. Ariashopunek, madae enesh arpesh shudukem Yainuwe, uwok. Eik ananin nuganin yani eshudok doukeik yakri iyabigesh um anan iri atup madukeman.”

23 Aria Jisas natanamori natik um ananim disaipelheyotu aria nakripam nakri, “Ipak douk patikenyudok mour douk eik yeneken patrin iri, ipakdouk panadudareh! 24 Um maresh? Eik yakripep,sabaimi profet hani sabaimi king hakri hutikenyudok mour ipak patrin iri aria uwok. Amam

hakri humnek enyudok baraen ipak pemneken iriaria uwok.”

Anan Samaria Nataurum Ananin Horin NanakiJerusalem Iri

25 Anah nyumnah anan nenek skulumesh um lodouk seiwok Iruhin nakoguk Moses enyi nanak arianakri nukwiraeh Jisas. Aria narigan nakri, “Debeinitisa, eik ta inek maresh aria ta douk ipe wosik abomihih nyumneh?”

26 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak nyatik Iruhinananin lo nyakripen mumam? Aria shopunek nyaknyatarihen mumam?” 27 Aria anudok nenekskulumesh um lo iri nakri, “‘Ipak ta urkwip gamopunawasham abom um Iruhin. Aria ipakiruhaparuh huni ipakish mishish shuni ipakip urkwip tashunawasham Debeini ipakin Iruhin anan atun ariapukwu ihinyumorim ipakin dodog um punek ananinmour.’ Aria shopunek, ‘Ipak urkwip ta punawashamabom um eshudok douk shape hurukatin um ipakiri aria putaurumesh kabi douk ipak urkwippanawasham ipak kanak um.’”

28 Aria Jisas nakri, “Nyak nyakri wosik. Nyak tanyunekesh namudok aria nyak ta nyupe wosik ihihnyumneh.”

29 Aria anudok nenek skulumesh um lo iri nakriJisas nutrun nuhwaran yopunyi arpen. Douknamudok aria anan narig Jisas nakri, “Aria eshudokshape hurukatin um eik iri douk meishi?”

30 Aria Jisas nakripan enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Anan arman nape Jerusalem arianakitak nabuhum Jeriko. Anan nanak yah ariayowemi armam douk hakwuaruh atuh iri hasuwanaria han heneken atuhig aria anan hurukatin umnugok. Aria amam hanabuk nakusuk aria hatrunhanawar ananih rupeh hani eshudok anannasuwesh iri hanasuwesh aria hanak. 31 Ariaabudok nyutob anan pris nagim yah nanak. Anannanak natrun aria neshagrakan nanakukwobrahum yah aria nanak. 32 Douk anan nanakukaria anan Livai douk nataurum amam pris irishopunek nanaki nanak neyotu natrun aria nanakwobrahum yah aria neshagrakan nanak. 33 Doukanan nanakuk aria anan Samaria nanak natoguragundok anan nakus um. Aria anan natrun ariaanan neneman gihaum anudok Juda. 34 Douknamudok aria anan nanak hurukatin um anan arianourak wel rani wain um ebudok ereb ba iyoh arianaweshigeb. Douk naweshikuman ereb jurug arianonohur nanem ananin donki aria naran nanak.Anan naran um anat arpesh shanak shapesheshuhati urupat aria nanak nape natauruman. 35

Douk hanak hape arigaha ruwahepih aria anudokSamaria nakitak neyak anabar utabor nako anudoknagrem atudok urupat iri. Aria nakripan, ‘Nyaknyupe nyutauruman aria ta nyak nyukwu anabornyakibor utabor nyutauruman um enesh eshudokeneshenesh um, eik ta itanamori ariaibeyaborumen.’”

LUK 10:15 109 LUK 10:35

Page 110: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

11

36 Aria Jisas narig anudok nenek skulumesh um loiri nakri, “Nyak nyakri mumam um amudok biomatun. Meini nagabe anudok douk hakwuaruh atuhiri han hanabukuk iri kabi douk nanagabe eshudokdouk shape hurukatin um anan iri um?”

37 Aria anan nakri, “Anudok douk natrun nenekgihauman iri.”

Aria Jisas nakri, “Nyak nyunak aria nyunekeshnamudok atin.”

Jisas Nanak Natik Mata iri Maria38 Aria Jisas nani ananim disaipel hanak. Douk

hanak hatogur anabur wabur aria onok armatokdouk kwonohwar um Mata iri kwani amam shanamokwokwit urupat. 39 Aria Mata okwokwik owawikdouk kwonohwar um Maria iri kwanaki kwapehurukatin um Debeini ananiruh yeriweruh ariakwape kwomnek ananin baraen. 40 Aria Mata otukkwape kwenek worigun. Aria okwokwim urkum mormanak um eshudok douk ta kwunekesh iri ariaokwokwibur nyibur juwehosibur. Aria okwokkwanak kwakrip Jisas kwakri, “Debeini, eikik owawikkwakutukuk eik aria eik atuwe yape yenek worigun.Aria nyak madae urkum mur um enyudok arianyukripok kwunaku kwutaurume uwe? Nyak kripokkwunaki kwutaurume!”

41 Aria Debeini nakri, “Mata, nyak urkum morumsabaishi eshudok aria nyakihw apahw yowehw. 42

Aria atuh yopuhi aih nyak wata nyunekah uwe. AriaMaria douk kwakri kurao ahudok yopuhi aih. Douknamudok aria ta mare enesh arpesh shuturukwah-uguk uwe, uwok.”

Shenek Beten-ahi Aih

Anah nyumnah Jisas nanak nape nenekbeten anabik. Anan nenek beten jurug,aria anan ananin disaipel nakripan nakri,

“Debeini, nyak nyunek skulumap um munek betenum kabi douk Jon nenek baptaisumesh iri nenekskulum ananim disaipel um.” 2 Aria Jisas nakri,“Ipak punek beten um, ipak pukri namudok.‘Apakin Yain, apak makri ihishmorim arpesh

shutuk nyakin yopunyi nyeigur nyuto.Aria apak makri nyak nyupe Debeinyi um sabaishi

arpesh.3 Aria nyukop doukigun worigun ahudok

nyumnah.4 Apak douk mokweshih-umesh um yoweishi

inahoskupaishi shenekesh um apak iri.Douk namudok aria nyak nyukweshih-umap um

apakish yoweishi inahos aria nyukwreyeshuk.Aria nyak mare nyukutukuk Satan um nukwiraeh

apak um munek yoweishi inahos uwe, uwok.’”5 Aria Jisas nakrip ananim disaipel enyudok

wobuwobren baraen nakri, “Douk ipak anan nunamananin arpenyin ananit urupat orokohunib um wabaria nukri, ‘Arpenyin, eik yakri nyuke 3-poreit bret. 6

Um maresh? Anan eikin arpenyin douk atin nanaki

natogurum eik aria eik worigun uwok um ibiroman!’7 “Aria douk nape numun urupat aria nukri, ‘Nyak

mare nyuke mour! Wit iganigadae yataru aria eikyani batowish meshuh. Aria eik ta mare ikitak ikenenesh eshudok uwe, uwok!’ 8 Aria ta mumam? Eikyakripep, anudok urupatinari ta mare nukri anandouk ananin arpenyin nanaki narigan aria tanukitak nukon bret, uwok. Anan ta nukitak nukonihishmorim eshudok anan nariganumesh iri. Ummaresh? Anan ta nunaiwos abom um numnekananin arpenyin nupe norigon um eneshenesh. 9

Douk namudok aria eik yakripep, ipak ta punekbeten purik Iruhin um nukep eshudok aria anan tanukepesh. Ipak ta pupe purimesh aria ta putrish.Aria ipak ta pupe pubo wit aria Iruhin tanijikatumep. 10 Um maresh? Eshudok ihishmorimdouk shenek beten sharig Iruhin iri, eshesh tasharao eshudok eneshenesh. Aria eshudokihishmorim douk shape shaurim eshudokeneshenesh iri ta shutrish. Aria eshudok doukshupe shubo wit iri Iruhin ta nijikatumesh.

11 “Douk ipak anan ananin nuganin norigan umnukon anar eiyur akure, anan ta nukitak nukonanar yur, aka? 12 O ta norigan um nukon anabihwurub aria nukitak nukon onok pupiyak? Aduratin ta uwok. 13 Aria ipak douk yoweishi arpeshpenek yoweishi inahos abom iri, ipak doukpadukemesh um pukesh yopishi eshudokeneshenesh um ipakish batowish um. Aria apakinYain nape iruhw heven iri douk yopuyopunari ariata nukesh ananin Mishin eshudok douk shunekbeten sharigan iri.”

Enesh Shakri Belsebul Nyataurum JisasDodogowin Aria Douk Nahiyahuk Eshudok Enesh

Yoweishi Sagabehos(Matyu 12:22-30; Mak 3:20-27)

14 Aria Jisas nape apa nahiyahuk enen yoweinyisagab douk madae nyiyagwreh atin iri uwe. Enyendouk nyape anan arman aria nyenekan madaeniyagwreh atin uwe. Douk enyen nyatogurnyaruwokuk aria anudok arman wata napeneyagwreh. Aria sabaishi arpesh shakitakyowiyokuk aria shape shanasarik um.

15 Aria enesh shakri, “Enyudok Belsebul doukdebeinyi um ihishmorim yoweishi sagabehos irinyenekan dodogowin aria douk nahiyahuk eshudokenesh yoweishi sagabehos shatogur sharuwokuk.”16 Aria enesh shakri shukwiraehan. Douk namudokaria eshesh shakripan um nunek enen Iruhin atunneneken iri mour um shudukemesh um anan doukadur Iruhin neshopokan nanaki iri.

17 Aria Jisas nadukem esheship urkwip por panakum aria nakripesh nakri, “Enesh arpesh shape atugnahobig iri shunadiyogurum shunek bias awirosaria eshesh kanak shupe shurpak akure, eshesh tamare dodogowish. Aria anap awirop shukrishunadiyogurum aria eshesh kanak shupe shurpakakure, eshesh shopunek ta mare dodogowish. 18

LUK 10:36 110 LUK 11:18

Page 111: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Aria douk namudok atin, douk Satan ananishshunadiyogurum aria eshesh kanak shupe shurpakakure, eshesh ta mare dodogowish. Eik doukyakripep enyudok baraen um maresh? Ipak pakriBelsebul nyataurum eik aria eik douk yahiyahugukeshudok enesh yoweishi sagabehos. 19 DoukBelsebul nyutaurume aria douk ihiyahuk yoweishisagabehos um, ipak pakri mumam um ipakim doukhagipesh ipak iri? Amam ami nyakam dodog ariadouk hahiyahuk yoweishi sagabehos? Ipakim doukheyabigep um enyudok baraen ipak pakriyen umBelsebul nyataurume um douk madae adurin uwe.20 Eik douk Iruhin neke dodog aria yahiyahukyoweishi sagabehos. Douk namudok aria ipak doukpatik Iruhin ananin dodog um arpesh shuwishagundok anan nape Debeini um ananish arpeshum.

21 “Aria douk anan dodogowini arman nusuhwananigos burawos nupe neyoh ananit urupat um,ananish eshudok eneshenesh ta shukusumanwosik. 22 Aria douk anan dodogowini abomnishagrakuk anan iri nunaki nini anan hurpak arianon akure, anan ta nunatrun ananigos burawosdouk anan nasuwogos iri. Aria anan ta nutrunnukumesh aruh eshudok ananish eneshenesh arianunak nisiyaesh um kupaishi arpesh.

23 “Eshudok arpesh douk madae eikish iri uwe,eshesh douk eikim horim. Aria eshudok doukmadae shutaurume um murauri arpeshshunakumori eik iri, eshesh douk shapeum shenekeikish arpesh shukutukuk eik shanakuk atinatinyuk.”

Yoweinyi Sagab Wata Nyatanamori um(Matyu 12:43-45)

24 Aria Jisas apa nakripesh baraen shopunek,“Abudok nyutob enen yoweinyi sagab nyukutukukenen arpen nyutogur nyunak um, enyen ta nyunaknyutik um anabik abar uwok um nyunak nyupe umnyarao uhwin. Aria douk enyen mare nyuparuganabik um, enyen ta nyukri, ‘Eik wata itanam inameikit urupat douk riguk yapenyat iri.’ 25 Aria enyenwata nyanak aria nyutik um atudok urupat shagitataria yoput tape. 26 Aria enyen nyanak nyuraurieshudok enesh 7-poreish yoweishi sagabehos doukyowesh abom sheshagrakuk enyen iri. Esheshshanaki aria shuwish shupe atudok urupat ariariguk enyudok arpen nyape wosiwosik atin iri. Ariadouk enyen ta nyape yowen abom nyeshagrakukriguk nyarik nyape um.”

Arpesh Shagipesh Iruhin Ananin Baraen Iri DoukTa Shanadudareh

27 Douk Jisas nape nakripeshuk enyudok baraenjurug aria onok armatok douk kwani eshudoksabaishi arpesh kweyotu iri kwakripan kwakri,“Okwudok armatok douk kwukwarumori nyak iriaria kweken nyumeb iri okwok douk wosik takwunadudareh!”

28 Aria Jisas nakri, “Enyen adur, okwok takwanadudareh. Aria eshudok arpesh doukshemnek Iruhin ananin baraen shusuhwenshugipeshen iri eshesh douk ta shunadudarehabom.”

Enesh Shahwar Jisas Um Nunek Enen IruhinAtun Neneken Iri Mour

(Matyu 12:38-42; Mak 8:12)

29 Douk enesh sabaishi arpesh shopunek shanakishantorum shape aria Jisas nakripesh nakri, “Ipakdoukish arpesh douk yoweishi arpesh! Ipak pakriputik enen mour Iruhin atun neneken iri, aria eik tamare iyabigep enen uwe, uwok. Eik ta iyabigepenyudok Jona ananin atin. 30 Seiwok Iruhinneshopok Jona nanak Ninive nakripesh Iruhinananin baraen aria shape Ninive iri shakeshukagabus yoweishi inahos aria shatanam shakonaparuh Iruhin. Aria eik shopunek ta ikripepnamudok atin. Douk namudok aria eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen iri ta ipe kabidouk enen kak um ipak doukipari. 31 Aria ahudoknyumnah Iruhin nunekumesh kwot arpesh ahi,kwin douk kwape saut iri ta kwukitak kunekumepkwot ipak doukish arpesh um yoweishi inahos ipakpenekesh iri. Um maresh, okwok kwape rougunaria kwanaki kwomnek king Solomon ananinyopinyi saki. Aria douk eik douk yeshagrakuk kingSolomon iri douk yape agundok. 32 Aria ahudoknyumnah Iruhin nunekumesh baraen arpesh ahi,eshesh shape Ninive iri ta shukitak shunekumepbaraen ipak doukipari um eneshenesh yoweishiinahos ipak pape penekesh iri. Um maresh? Esheshdouk shemnek Iruhin ananin baraen Jonanakripeshen iri aria shekeshuk agabus yoweishiinahos aria wata shakon aparuh Iruhin. Aria doukeik douk yeshagrakuk Jona iri douk yape agundok.”

Apakis Nabes Douk Sape Kabi Douk Lam UmApakiruh Yegeshiweruh

(Matyu 5:15, 6:22-23)

33 Aria Jisas apa nakripesh baraen shopunek, “Tamare enen arpen nyushupeh enen lam arianyukitak nyubeshuken nyunyigren shakamet umanat baket uwe, uwok. Enyen ta nyushupehen arianyunyem iruhw um kadak arpesh shuwish um ariashutik agundok enyenyis aris senegogun babogaragun um. 34 Aria ipakis nabes douk sape kabilam um ipakiruh yegeshiweruh. Douk ipakis nabessutik yopishi eshudok aria ipak urkwip purumyopishi um, ipakiruh yegeshiweruh ta henek laitaria hupe wosik. Aria ipakis nabes sutik yoweishieshudok aria ipak urkwip purum yoweishi um,ipakiruh yegeshiweruh shopunek ta goutukiruhhupe yoweruh. 35 Douk namudok aria ipak ta pupepunodukumesh um ipakis nabes douk sape kabilam douk nyape numun ipakiruh aparuh iri maresutik yoweishi inahos aria ipak urkwip purumyoweishi uwe, uwok. 36 Douk ipakiruh shukniruh

LUK 11:19 111 LUK 11:36

Page 112: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

12

yegeshiweruh henek lait um, aria mare anagungoutukigun um, ipak ta penek lait abom kabi doukhanu enyudok lam nyatrugun um.”

Ehudok Yoweihi Aih Amam Farisi Hani AmamHenek Skulumesh Um Lo Iri Henekeh Iri

(Matyu 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 20:45-47)

37 Douk Jisas neyagwreh jurug aria anan Farisinahwaran um nunak nini anan huwok worigunananit urupat. Aria Jisas nakitak nanak nape tebolnani anan hapeum huwok worigun. 38 Douk amamhape hawok worigun aria anudok Farisi natik Jisasum madae nugipesh esheshin lo umnunokwrupuguk wis ba iyoh aria kadak nusuhwworigun nugnah um uwe. Aria anan nakitakyowiyokuk abom.

39 Aria Debeini nakripan nakri, “Ipak Farisi doukpakwrup adukiruh um yaureruh hani kas. Aria ipaknumunip um douk pabo susih abom aria ipakshuknip um ahudok yoweihi aih um penek nyigiyaum eshudok kupaishi um shani eneheneh yoweihiaih. 40 Ipak pagagak iri. Iruhin douk neneknumunish um eshudok shani adukish umshopunek. 41 Ipak pukesh eshudok shor numunipakiruh yaureruh hani kas iri eshudok doukyaruhish iri um putaurumesh. Ipak punekeshnamudok aria ipakish ihishmorim eshudokeneshenesh ta yopish aria shupe wosik.

42 “Eik yakri gihaum ipak Farisi, ipak douk pasiayabro wani lombo shani ihig apig aria pakonanagun um Iruhin. Ehudok aih um pakon anagunum ipakig apig Iruhin. Ahudok aih um pakonanagun um ipakig apig Iruhin um douk wosik. Ariaipak madae punek adurih aih um kupaishi uwe. Ariashopunek, ipak urkwip madae punawasham Iruhinuwe. Enyen douk wosik um pakon eshudok Iruhinum. Aria ipak ta punek adurih aih um kupaishishopunek aria ipak urkwip ta punawasham Iruhinshopunek.

43 “O eik yenek giha abom um ipak Farisi, ipak tapupe yowep abom! Um maresh? Ipak panak apakJuda mape meyagwreh baraen-ogwi urusag um,ipak pakri punak pupe shakus sharik iriwagiturahos. Aria ipak apa pakri punak sabaishishantorum shapeum eshesh shutrip aria shunemepyopuhi.

44 “O yenek giha abom um ipak. Ipak ta pupeyowep! Um maresh, arpesh madae shudukemipakip yoweipi urkwip uwe, uwok. Namudok ariaipak pape kabi douk wonugwegwiruh doukhanabeshuk hape shakam amnab iri um. Ariaarpesh madae shudukemesh uwe aria shapesharahaen iruhwiruh um.”

45 Aria anan nenek skulumesh um lo iri nemnekenyudok baraen aria nakrip Jisas nakri, “Debeini,nyak nyakri namudok aria nyakap baugos ariadodogowinyi baraen apak shopunek!”

46 Aria Jisas nakri, “O eik yakri gihaum ipak penekskulumesh um lo iri shopunek! Ipak ta pupe yowep

abom! Um maresh, ipak powemesh debeibusibugabus sabaishi arpesh shabususah aria ipakmadae ta putaurumesh pubususah uwe, uwok. 47

O eik yene gihaum ipak! Ipak ta pupe yowep abom!Um maresh, ipakim babukenyim habo amam profethagok aria ipak douk pape penek wonugwegwiruhum amam um. 48 Ipak douk penekesh namudokaria payabig arpesh um ipak pakri wosik umahudok yoweihi aih ipakim babukenyim henekah irium habo amam profet hagok um. Aria ipak papepenek wonugwegwiruh um amudok profet. 49

Douk namudok aria Iruhin nagipesh ananimyopumi urkum aria saki nakri, ‘Eik ta ishopokuguprofet huni aposel hunakumesh aria eshesh tashubo anam hugok aria anam ta shom ariashunekam enenyenen.’ 50 Douk namudok aria ipakdoukipari aria douk baraen nyapenyep um eshudokyoweishi inahos seiwok ipakim popehem yamehemhape henekesh hanaki iri. Seiwok baugos um Iruhinnenek agundok atap, amam habo ihim morimprofet hanaki arigaha hatograri douk. Enyudokdouk seiwok ipakin yamenen Ken neneken umnabo ananin wanin Abel nagok um nyanaki arigahaabudok nyutob amam habo Sekaraia nagiguk um.Sekaraia neyotu orokohun um alta nyani Iruhinananit debeiti urupat aria amam han. Aria ipakpenekeh iri aih douk heyabig arpesh um ipak doukpanadudareh um enyudok ipakim popehemyamehem heneken iri. Aria Iruhin nakri ipak tapusah ihibusmorim abusdok bugabus ipakimpopehem yamehem amamibus.

52 “O eik yenek gihaum ipak penek skulumeshum lo iri. Ipak ta pupe yowep abom! Um maresh,ipak kanak madae pudukem enyudok adurinbaraen uwe. Aria shopunek, ipak madae putaurumeshudok armam armago um shudukem enyudokadurin baraen uwe, uwok. Douk namudok aria ipakkanak madae purao enyudok yopinyi saki uwe ariapatapok yah um eshudok douk shape shabirak umshakri shurao yopinyi saki iri!”

53 Aria douk Jisas nakutukuk eshesh nanak ariaamam henek skulumesh um lo iri hani amam Farisiamamirub nyirub juwehosirub abom aria hapehanumogan yowiyokuk abom. Aria amam henekrohw um hakri husuwan um enen baraen aria hapeharigan sabainyi enenyenen baraen um sabaishieshudok eneshenesh. 54 Amam henekeshnamudok um hakri humnekan um nukri enenbaraen douk madae adurin iri uwe um amamhunek kwotuman-umen iri.

Apak Mare Munek Rohw Um Kupaishi(Matyu 10:26-27)

Douk sabaishi arpesh abom shanakisheyotu ba shuknigun aria shanokunishum abom. Aria Jisas nakrip ananim disaipel

nakri, “Ipak ko gamo pudukemesh um amam Farisiamamis yis. Eik douk yakri um ehudok amamih aihum henek rohw um heyagwreh biyen baraen. 2

LUK 11:37 112 LUK 12:2

Page 113: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Eshudok douk sheshigarish shakus iri, Iruhin tanuwerehesh shukus yopugunum aria ihishmorim tashutrish aria shudukemesh. 3 Aria eshudok doukipak peyagwrehesh weibus iri, Iruhin ta wata nukriparpesh shumnekesh aria wata shudukemesh. Ariaeshudok douk ipak mirimiri panakripam-umeshnumun urusag iri, Iruhin ta wata nuwerehesh. Ananta nuwerehesh aria arpesh douk sheyotu iruhwurusag iri ta shukripesh um ihishmorim shumnek-umesh.”

Apak Ta Munogugur um Iruhin Atun(Matyu 10:28-31)

4 “Ipak eikish arpesh, eik yakripep, ipak marepunogugur um eshudok douk ta shuboyegeshiweruh aturuh hugok aria kweipon maredodogowish um shunek enesh yoweishi inahoseshudok shopunek iri, uwok. 5 Aria eik yakriiyabigep anudok arman douk ipak ta punoguguraniri. Ipak ta punogugur um Iruhin atun douk ta neppugok iyoh aria kweipon shopunek anan doukdodogowinam wata neshopokep punam yoweiburiwabur hel iri. Adur atin eik yakripep, ipakpunogugur abom um anan atun!

6 “Ipak padukemesh, arpesh apa shator5-poreiguh shokuguhwi armiguhw um 2 toea atin.Aria Iruhin douk madae urkum mukonaguk umanar arudok shokuri armir uwe. 7 Aria ipak Iruhindouk nadareh atubur atubur ehirub douk bakihipakig barag iri. Aria anan douk nadukemep wosikabom. Douk namudok aria ipak mare punogugur.Iruhin ananim urkum douk morum aguhwudokshokuguhwi karowiguhw armiguhw atin. Aria ipakinIruhin douk urkum morum ipak um meshagrakukarmiguhw. Douk namudok aria anan tanutaurumep wosik abom.”

Apak Mare Munogugur Um Mukripesh Um JisasAnanin Nyeigur Um

(Matyu 10:19-20, 32-33, 12:32)

8 “Eik yakripep, douk enen arpen nyukripeshyopugunum sabaishi arpesh um agundok enyennyape eikin um eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri ta ikripesh yopugunum Iruhinananish enselahos shapeum enyudok arpenenyenyin nyeigur. 9 Aria enyudok arpen douknyukripesh yopugunum nyukri enyen douk madaeeikin iri uwe, eik shopunek ta inekumen namudokatin enyudok arpen gani Iruhin ananish enselahosesheshis nabes. 10 Douk enen arpen nyukri enenyoweinyi baraen um eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri, Iruhin wosik tanukweshih enyudok yoweinyi baraen enyennyakriyen um eik iri. Aria enyudok arpen douknyukri enen yoweinyi baraen um Iruhin ananinMishin iri, Iruhin ta nusuwen aria mare nukweshihenyudok arpen enyenyin baraen enyen nyakriyenum Ananin Mishin Iri.

11 “Aria abudok nyutob shukri shusuwep shuraepum apak Juda mape meyagwreh baraen-ogwiurusag um, o eshesh gavman shuni amudoknyeiguhw shatoumam iri um agundok ipakpagipesh eik um, ipak mare punogugur-umam. Ariashopunek mare pukri, ‘Kadak munak muwanameshbaraen mumam? O kadak munak aria mukri marenbaraen?’ Uwok. 12 Um maresh? Abudok atubnyutob ipak pakri piyagwreh um, Iruhin AnaninMishin ta nyukripep enyudok baraen douk ta ipakpukriyen iri.”

Wobuwobren Baraen Um Anan Debeini NagremSabaishi Eshudok Iri

13 Anan arman douk nani eshudok sabaishiarpesh sheyotu iri nakrip Jisas nakri, “Debeini tisa,eik yakri nyak nyunak nyukrip eikin ashukennisiyaumohw eshudok douk ohwakin yakennagremesh neshubukuk um ohwak iri.”

14 Aria Jisas nakripan nakri, “Uwok. Eik douk aminyakripe um inek jas um ipak aria isiyaumepeshudok um ipak biyep?” 15 Aria Jisas watanatanam nakrip ihishmorim arpesh nakri, “Ipakpumnek aria gamo pudukemesh um ipak marepenek nyigiya um eneshenesh eshudok. Ummaresh? Eshudok douk shogrem worobaishieshudok iri, esheshish sabaishi eshudok esheshshogremesh iri ta mare shutaurumesh um shupewosik, uwok.”

16 Aria Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Anan debeini ananig nahobigsabaiguni worigun jurugigun nape. 17 Aria ananurkum mape mor manak aria anan urkum mor, ‘Eikurupat madae anat uwe um inabuk eikish worigunum. Douk namudok aria eik ta inekesh mumam?’ 18

Aria anan naneyagwreh nakri, ‘Eik ta ibrik eikigworigunig urusag aria wata irok debeigwi otug. Ariaeik inabuk agundok worigun nini eneshenesh eikisheshudok shopunek. 19 Aria eik kanak ta ineyagwrehikri, “Eik sabaishi eshudok shakusume aria esheshta inagremesh um sabaishi kwarahos. Douknamudok aria eik ta ipe meyoh aria inadudarehipeum ishoh atin.” ’

20 “Aria Iruhin nakripan namudok, ‘Nyaknyagagak iri! Kadak abudok atub wab nyak tanyugok aria eshudok nyak nyanagremeshnyeshubukuk iri ta omi nyugremesh?’”

21 Aria douk Jisas nakripeshuk enyudok baraenjurug aria wata shopuk nakri, “Eshudok arpeshdouk esheship urkwip pur abom um shugremsabaishi eshudok shuneshubuk, aria eshesh urkwipmare purum Iruhin iri, Iruhin natrish ananis nabesum, eshesh kabi douk yaruhish eshudokeneshenesh wokeshi arpesh um. Eshesh doukshagugak kabi douk anudok nagagak iri armanum.”

LUK 12:3 113 LUK 12:21

Page 114: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Urkwip Mare Pur Punak Aria Aparuh MareYoweruh Um Eshudok

(Matyu 6:25-34)

22 Aria Jisas nakrip ananim disaipel nakri,“Namudok aria eik yakripep, ipak aparuh mareyoweruh um worigun ipak pugnoh iri nini rupehipak punekeh iri, uwok. 23 Um maresh? Enyudokmupe wosik um douk nyeshagrakuk worigun ariayegeshiweruh douk heshagrakuk rupeh. 24 Ipakputik armiguhw. Ogwoguhw douk madae hwunouanagun worigun aria hutormoguni, uwok. Ariaogwoguhw madae hwunarak onog sabaigwiworigunig urusag uwe. Aria Iruhin anan kanak napenakoguh worigun! Aria ipak douk peshagrakukarmiguhw abom. Douk namudok aria anan tanutaurumep wosik abom! 25 Ipak ta meinyi arpenum ipak apahw yowehw abom um eneshenesheshudok aria anan wata nunek ananih nyumnehrouhi aria nupe roubi nyutob agundok atap? Uwok.26 Aria douk ipak mare wosik um punek enyudokshokwinyi mour um, ipak douk urkwip porumeneshenesh eshudok um maresh?

27 “Ipak putik aruruhish douk shakih urah iri.Eshesh madae shunek enen mour uwe. Madaeshunek eneh rupeh um shihur iri uwe, uwok. Ariaeik yakripep, seiwok Solomon douk nyeigur nyatoabom aria nagrem sabaishi eshudok aria nenenekyopihi atih rupeh. Aria ananih rupeh douk madaeeneh yopih abom kabi douk eshudok aruruhish umuwe, uwok. 28 Adur atin eshudok aruruhish doukshape aria nuhutih atuh ta shutupesh shunakshishehuk nyih iri douk Iruhin naginohwesh. Ariaipak arpesh douk ipakin bilip madae dodogowin iriuwe, douk peshagrakuk eshudok aruruhish abom.Douk namudok aria ipak ta pudukemesh um Iruhinta nutaurumep niginohep rupeh. 29 Aria shopunek,ipakiruh aparuh mare yoweruh um eshudok ta ipakpishoh iri. 30 Um maresh, eshudok douk madaeshudukem iruhin iri uwe esheship urkwip douk porabom um sabaishi eshudokmori atish ihihnyumneh. Aria ipakin Yaken douk nadukemesh umeshudok ipak wokesh iri. 31 Aria sagomatin ipak taurkwip purum purik puwish um agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um aria anan takadak nukep eshudok ipak wokesh iri shopunek.”

Ipak Purao Yopishi Eshudok Gani Iruhw HevenUm

(Matyu 6:19-21)

32 “Ipak arpesh kabi douk karowish sipsipahos irium ipak mare punogugur, uwok. Um maresh,ipakin Yaken nanadudareh um ipak puwish umagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum aria pupe debeipari. 33 Douk namudokaria ipak pukesh ipakish eshudok enesheneshkupaishi arpesh shutorish shukep utabor ariapusiyabor um yaruhish eshudok enesheneshwokeshi um putaurumesh. Aria agundok ipak

pataurum yaruhish arpesh um, agagun kabi doukponaruk ipakish eshudok apudok munuhwip doukta mare yowep iri um. Um maresh? Gani heveneshudok ta mare shunak shuwishuk atin. Ariaamudok hakwuaruh iri ta mare hunak hurukatinum ipakish eshudok eneshenesh. Aria tutubrugosta mare sutupesh, uwok. 34 Ipak ta punabukipakish yopishi eshudok gani iruhw heven. Aria ihihnyumneh ipakip urkwip ta purum abrudok waburdouk ipakish eshudok eneshenesh shakus aburiatubur.”

Shenek Mour Iri Shenek Redi Shape(Matyu 24:42-44)

35 “Ipak punadaresh rupeh pihunug baneh ariapunotug letog um pupe punek redi um punekmour. Aria pishir ipakish lamhos aria punek redipupe putrugun um punek mour. 36 Ipak pupeputrugun kabi douk eshudok shenek mour irishenek gibegabe shape shatrugun um esheshindebeini um. Anan douk nanak natrish um anagunworigun douk shenekagun um biyesh douk tashanaraum um iri aria anan ta wata nutanamori.Eshesh shape shatrugun um kadak anan nukrinunaki nubo wit, aria ahudok atuh eshesh shikitakshijikagun-uman. 37 Aria douk debeini nunaki arianutik eshudok shenek mouraman iri shupe shunekredi shutrugun-uman um, eshesh ta shunadudarehabom. Aria adur atin eik yakripep, debeini anankanak ta nudaresh ananih rupah nuhunugnunatugah let aria ta nukripesh shunak shupe ariaanan kanak ta nukesh worigun. 38 Aria douk nunakiorokohunib um wab um, o nunaki abudok nyutobsagomatin owotog gwakitak um aria nutrish umshunek redi shupe um, eshesh ta shunadudarehabom!

39 “Aria ipak urkwip purum enyudok! Douknagrem urupat iri nudukemesh um abudok nyutobnakwuaruh atuh iri ta nunaki nubrig ananit urupatnuwish um akure, anudok nagrem urupat iri tamare nukutukuk urupat um ta nubrigat nuwish,uwok. 40 Aria ipak shopunek ta punek redi pupe.Um maresh, eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri ta wata inaki anob nyutob doukipak ta pukri eik ta mare inaki obi nyutob.”

Wobuwobren Baraen Um Biom Henek Mour iri,Anan Yopuni Aria Anan Yoweini

(Matyu 24:45-51)

41 Aria Pita narig Jisas nakri, “Debeini, nyaknyakripap um enyudok wobuwobren baraen apakatup aka, eshudok ihishmorim arpesh shopunek?”

42 Aria Debeini Jisas nakri, “Meini nenek mour irinunek ananin debeini ananin mour wosik iri,anudok ta ananin debeini nugraehan um nusuhwmerik um eshudok enesh shenekuman mour iriabudok nyutob anan nunakuk anabik um. Aria ananta nukesh esheshigun worigun abudok nyutobeshesh shurao worigun obi nyutob. 43 Aria douk

LUK 12:22 114 LUK 12:43

Page 115: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

13

ananin debeini nutanamori aria nutrun umnuneken wosik kabi douk anan nakripanaguk um,anudok nenekuman mour iri ta nanadudareh! 44

Adur atin eik yakripep, ananin debeini ta nutrunnamudok aria ta nugraehan um nupe debeini umihishumori ananish eshudok eneshenesh. 45 Ariadouk anudok nenekuman mour iri niyagwreh anankanak nukri, ‘Ah, eikin debeini ta mare nunakiarigas.’ Aria anan nikitak nupe nubo eshudok eneshshenek mour iri. Aria nupe nuwok worigun ninidodogowibari abar aria nugugak. 46 Aria ananindebeini ta wata nutanamori anah nyumnah abudoknyutob douk anudok nenekuman mour iri nakrianan ta mare nutanamori ahi. Anan ta nutanamorinutrun namudok aria ta non yowiyokuk nupeyowen abom aria nushopokan nunak nini eshudokdouk madae shunek bilip um Iruhin iri uwe shupe.47 Aria anudok nenekuman mour iri nudukemeshum ananin debeini nakripan um nunekesh iri, ariaanan mare nunek redi um nunekesh um, ananindebeini ta nunaki aria non debeg abom. 48 Ariananudok douk madae nudukem ananin debeininakri um anan nunekesh iri uwe, aria anan nunekenen yoweinyi mour aria douk nyeneken um ta nonum, debeini ta nunaki aria non shokubur. Ariashashudok arpesh douk Iruhin nukesh sabainyiyopinyi saki nyuni dodog um shunek mour iri, ananta nukripesh dodogowin atun um shunek yopinyimour aria ta shuneken wosik atin. Aria eshudokdouk ta nukesh sabaishi eneshenesh abomeshudok um shunek mour um, anan ta nukripeshum shunek yopinyi mour aria ta shuneken wosikabom.”

Jisas Nanakumori Ta Nisia Arpesh(Matyu 10:34-36)

49 “Eik douk yanakumori iyutik nyih um hunuihishmorim yoweishi inahos eshudok douk shapeagundok atap iri. Aria eik yakri douk ta ehudok nyihhunu akure, douk ta wosik. 50 Eik ta imnek debeirieriger, aria eik douk wata imnekar uwe aria eikihwapahw douk yowehw abom! Um maresh? Eik wataimnekar uwe. 51 Aria ipak pakri eik yanakumoriinek agundok atapishi arpesh shupe atugun akauwok? Eik yakripep, eik yanamori ta isiyaesh. 52

Douk ahudok nyumnah arigaha kweipon, 5-poreisatus awirosish arpesh ta shikitak shunadiyogur umaria 3-poreis ta shutrishuk yoweisi nabes biyos. Ariaasudok biyos ta shutrishuk yoweisi asudok 3-poreis.53 Aria arpesh ta shunadiyogur um. Yakenyim tahutrum yoweisi nabes nugamim aria nugamimshopunek ta hutrumuk yoweisi nabes yakenyim.Aria amakenyiyu ta utruwaguk yoweisi nabesowoiyu nugariyu aria nugariyu ta utruwagukyoweisi nabes amakenyiyu. Aria nakwurihiyeu tautruwaguk yoweisi nabes mehiyariyu ariamehiyariyu ta utruwaguk yoweisi nabesnakwurihiyeu.”

Ahudok Aih Um Mudukem Nyutob Um(Matyu 16:2-3)

54 Aria Jisas nakrip eshudok armam armagonakri, “Douk putik onog orug gwir gwunak gani aunnabuhum, ahudok atuh ipak ta pukri ‘Eshah tahurauri.’ Aria ta mare roubi nyutob aria ahah tahurauri, adur. 55 Aria ipak patik uhwin nyanaki sautiri nyahuri dodog, Aria ipak apa pakri ‘Wah tahutao.’ Aria wah hatao. 56 Ipak penek rohw iri! Ipakpatik amnab bani utag shenekesh shanak um ariapadukemesh um shashudok douk ta shutograri.Aria douk ipak patik eshudok douk shatogur shanakabudok nyutob iri aria ipak madae pudukemesh umshashudok douk ta shutograri uwe um maresh?”

Ipak Puni Shashudok Douk Shakri ShenekumepKwot Iri Ta Punagabeum Arigas

(Matyu 5:25-26)

57 “Ipak kanak ta punek skelimum eneheneh aiharia punek yopihi aih. 58 Douk nyak nyuni enenarpen douk nyukri nyunekumen kwot iri pukripunam kwot um, ipak wata pupe punak yah ariaipak ta pugabe ipakin baraen nyugokumep-agukyah. Ipak mare pugabeyen um, enyen ta nyuraennyunam debeini jas douk nasuhw kwotog iri. Ariajas ta nuraen nyunam shusim aria amam tahuweshigen. 59 Aria ganudok eik yakripen, nyak tamare nyutograri arigas, uwok. Nyak ta nyugabenyakin dinau nyiyatenyuk namudok aria tanyutograri.”

Eshudok Arpesh Douk Madae Shukeshuk AgabusYoweishi Inahos Iri Ta Shunak Shuwishuk

Aria abudok nyutob, enesh arpesh shapeagundok iri shakrip Jisas um agundokdebeini um gavman iri Pailat nabo enesh

Galili shagok um. Anan naesh abudok nyutobeshesh shape shenek ofa um eneshenesh eshudokshuko Iruhin eshi. 2 Aria Jisas nakripesh nakri, “Ipakpakri eshesh sheshagrakuk ihishmorim arpeshabom shape Galili iri um shenek enesheneshyoweishi inahos um aria Pailat douk naesh shagoknamudok? 3 Uwok! Eik yakripep, aria ipak marepukeshuguk agabus yoweishi inahos aria putanampukon aparuh Iruhin um, ipak ihishmorim ta pugoknamudok atin. 4 Aria ipak pakri mumam umeshudok 18-poreish arpesh douk routi urupat tataowabur Siloam iri tatu taesh shagok iri? Ipak pakrieshesh sheshagrakuk ihishmorim arpesh abomshape Jerusalem iri um shenek enesheneshyoweishi inahos um aria eshesh douk shagok? 5

Uwok! Eik yakripep, aria ipak mare pukeshugukagabus yoweishi inahos um, ipak ta pugoknamudok atin kabi douk eshesh shape Siloam irishagok um.”

LUK 12:44 115 LUK 13:5

Page 116: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Wobuwobren Baraen Um Enen Rowog DoukShuruwep Mare Piren Atin Iri Uwe

6 Aria Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Anan arman nawu enen rowogshahwaren um fik iri numun um ananig nubarigdouk nawu wain um. Anan nawen nyakih debeinyiaria nanak nape narupamen aria anan madae nutikenep shuruwep pir uwe. 7 Douk natrin namudokaria nakrip anudok nenek mour nubarig iri nakri,‘Mnek, bishatin kwarahos eik yanaki yapeyarupamen aria madae itik enep shuruwep piruwe.’ Douk namudok aria eik yakri,‘Nyubrowenyuguk! Um maresh? Enyen nyatao arianyape nyeyatakuk gris meyoh um amnab.’

8 “Aria anudok nenek mour nubarig iri nakripannakri, ‘Debeini, nyak kutinyuguk nyutao enyudokatin kwar shopunek. Aria eik ta irak amnab iburbaugenyum aria ibuk bulmakau-ibas ubasbaugenyum um enyen nyurao yopusi gris. 9 Arianyanyi nuhutin kwar shuruwep pir um, enyen wosiknyutao. O ta mare enep pir um, nyak wosik kadaknyubrowenyuguk.’”

Anah Nyumnah Sabat Eshesh Juda Mour UwokShape Meyoh Ahi Jisas Nagabe Onok Armatok10 Anah nyumnah Sabat, Jisas nanak nawish nape

nakripesh Iruhin ananin baraen anat eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-atari urupat. 11 Ariaagundok onok armatok douk enen sagabnyapenyok 18-poreish kwarahos iri kwani esheshkwape. Okwok douk enyudok yoweinyi sagabnyapenyok aria nyenegok bukaruk atin. Okwokkwabirak aria madae kwukitak kwiyotu iruhw uwe,uwok. 12 Aria Jisas natruk aria nahwarok kwanakiaria nakripok nakri, “Nyak mnek, eik yagabe nyak!”

13 Aria anan nawemok ananis wis aria ahudokatuh okwok kwakitak kweyotu iruhw abom. Ariaokwok kwanadudareh aria kwape kwatuk Iruhinananin nyeigur nyato iruhw.

14 Aria anudok debeini um atudok urupat irijuwehosin abom um Jisas um agundok nagabeokwudok armatok ahudok nyumnah Sabat um.Douk namudok aria anan nakitak nakrip eshudokarpesh shape iri nakri, “Ihih douk 6-poreih atihnyumneh um apak munek mourum. Aria ta ipakpukri punaki um anudok arman nugabeyep um,ipak punaki anah ahudok mourih nyumnah ariaanan nugabeyep. Ipak mare punaki ahudoknyumnah Sabat uwe, uwok!”

15 Aria Debeini nakripan nakri, “Ipak penek rohwiri! Ahudok nyumnah Sabat ipak ihipmorim apapakweshih ipakish bulmakauhos iri donkihos ariaparaesh panak shawok abar. 16 Aria enyen doukwosik um eik yagabe okwudok Abraham ananiknugawik douk Satan noweshigok kwape 18-poreishkwarahos iri ahudok nyumnah Sabat um.”

17 Aria Jisas ananim horim abraen nyam abom.Aria ihishmorim arpesh shanadudareh um enyudokyopunyi mour Jisas neneken iri.

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um EnenRowog Douk Shahwaren Um Mastet Iri Um

Enyenyim Shurkum Iri Yis(Matyu 13:31-32; Mak 4:30-32)

18 Aria Jisas narigesh nakri, “Agundok arpeshshuwish um Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um ta kabi maresh um? Eik ta ikripep marenwobuwobren baraen um pudukemesh? 19 Agagunta kabi anam shokumi mastetim shurkum doukanan arman nawom ananig nubarig iri um. Anannawom aria makih munek debeinyi rowog. Ariaenyen nyenek nyeiguhw aria armiguhw doukhwehwru iruhw iri hwakih hwuwem was nyeiguhwaria hwotem.”

Wobuwobren Baraen Um Yis Douk Senek BretTakitak Debeiti Iri

(Matyu 13:33)

20 Aria Jisas wata shopunek nakripesh nakri,“Agundok arpesh shuwish um Iruhin nape Debeinium ananish arpesh um ta kabi maresh um? 21

Agagun ta kabi yis um. Onok armatok kwakitakkwosuhur kwakutus um enen dram plaua ariakwonek budibodigas arigaha yis suwishihinyumorim um plaua aria seneken nyakitakdebeinyi.”

Shokwuti Wit(Matyu 7:13-14, 21-23)

22 Aria Jisas nape nanak sabairubi debeirubi banishokurubi warub. Anan nanak nape nenekskulumesh um Iruhin ananin baraen aria napenanak um nakri nunak um Jerusalem. 23 Ariaagundok enen arpen nyarigan nyakri, “Debeini,Iruhin ta nunarao atin atin arpesh shutanamorishupe wosik abom aka, uwok?”

Aria Jisas nakripesh nakri, “Ipak ta dodogowip atiparia puwish atudok shokwuti wit. Eik yakripepnamudok um maresh, sabaishi arpesh ta shukrishuwish atudok shokwuti wit aria eshesh tashubirak shutik uwok. 25 Aria ahudok nyumnah,anudok yaken um urupat iri ta nukitak nuwarukukwit aria ipak ta punak piyotu aduk aria ta pupepubo wit aria pukri namudok. ‘Debeini, jikamapoguwit!’ Aria anan ta nukripepi nukri, ‘Eik madaeidukemep uwe, ipak meirubi warubip!’

26 “Aria ipak ta wata pukripan pukri, ‘Apak doukmani nyak mawok worigun iri abar aria shopunek,nyak nyanaki nyenek skulumap nyakripap nyakinbaraen apakirub warub!’

27 “Aria anan ta wata nukitak aria nukri, ‘Eikmadae idukem abrudok wabur ipak panaki-aburiuwe. Karemeik ipak penek eneshenesh yoweishiinahos iri!’ 28 Aria ipak ta putik apakin yamenenAbraham nini Aisak iri Jekop huni amudok ihim-

LUK 13:6 116 LUK 13:28

Page 117: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

14

morim profet hupe agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh shapeum. Aria ipak taneshopokep punak pupeik aduk. Aria ipak ta purehpunokwukri punaruwor aria punatukesh ipakiruhnaruh. 29 Aria arpesh shape ihigunmorim agundokatap iri ta shunaki shupe shuwok debeiguniworigun agundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum. 30 Aria eshudok arpesh douknyeiguhw wokeshi ta wata shutogur nyeiguhwshapeyesh iri. Aria eshudok douk nyeiguhwshapeyesh iri ta wata shutogur nyeiguhw wokeshiri.”

Jisas Nereh Um Jerusalem(Matyu 23:37-39)

31 Aria abudok atub nyutob amam Farisi hanakiaria hakrip Jisas hakri, “Nyak nyukutukuk agundokaria nyunakumaguk kupaigunum. Um maresh?Herot nakri nen nyugok.”

32 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak punak pukripatnamudok atudok wanarit nubat. Pukri, ‘Mnek,doukih iri nuhutih eik ta ihiyahuk yoweishisagabehos aria shopunek ta igabe arugehhapeyesh iri arpesh. Aria hukri um biyeh atihnyumneh ahi, eik ta iyatak eikin mour.’ 33 Ariadoukih huni nuhutih iri biyeh, eik ta inak. Ummaresh? Eshesh ta mare shubo anan profet nugokanabur kupaiburi wabur, uwok. Eshesh ta shonnugok Jerusalem atugun.

34 “O ipak arpesh pape Jerusalem iri, ipak apapabo amam profet hagok. Aria shopunek,pakwumam utabor amudok douk Iruhinneshopokam haraomepogu ananin baraen ipak iri!Sabaihi nyumneh eik yakri iraep pupe atugun kabidouk mamokit owot toshigar atatig nugag atatishkapraigiyohos um. Aria ipak pakri uwok abom! 35

Aria mnek, Iruhin ta nukutukuk ipakibur wabur. Ariaeik yakripep, ipak ta mare wata putiwe arigahaabudok nyutob douk ta pukri, ‘Apak makri Iruhinnunekuman yopunyi anudok arman douk nanakium Debeini ananin nyeigur iri!’”

Jisas Nagabe Anan Arugeh Hapeyanari

Anah nyumnah Sabat eshesh Juda mouruwok shape meyoh ahi, Jisas nanak umnuwok worigun anan debeini um amam

Farisi iri ananit urupat. Aria agundok ananyegenyihw hwanugokan-ari nape hurukatin umJisas. Douk namudok aria amam hape hatrun dukum hakri kadak nukri nugabe anudok arman um. 3

Douk namudok aria Jisas nakitak narig amudokhenek skulumesh um lo iri hani amam Farisi nakri,“Apakin lo nyakri apak mugabe arpesh ahudoknyumnah Sabat aka, uwok?”

4 Aria amam madae hukri enen baraen. Aria Jisasnasuhwi anudok arman nagabeyan arianeshopokan nanak. 5 Aria narig amudok tisa haniamudok Farisi nakri, “Aria ipak anan enen ananinbatowin o enen bulmakau nyunak nyugrukuk anag

nuwag abar barag iri ahudok nyumnah Sabat umakure, anan ta nunak nutukenyi aka, uwok? Adur,anan ta nutukenyi ahudok atuh nyumnah.”

6 Aria amam baraen uwok um hubeyenyumanum.

Apak Mare Mutuk Apakish Nyeiguhw ShutoIruhw

7 Douk Jisas natik amudok armam douk hanakumagundok worigun iri hanaki, aria amam hakri hupeshakus sharik iri atish wagiturahos. Aria anannakripesh enyudok wobuwobren baraen nakri, “Ariaenen arpen nyuhwarenyum nyunak um anagunworigun douk shenekagun um biyesh shanaraum,um nyak nyunak aria mare nyunak nyupe nyurikuwe, uwok. Um maresh? Ta anudok douknahwarenyum nyunak um agundok worigun irinuhwari anan douk ananin nyeigur nyatouman-uguk um nyak iri shopunek. 9 Aria douk namudokum, anudok douk nahwarep punak um ananigunworigun iri ta nunaki aria nukri, ‘Nyak kakitak arianani nunaki nupe agundok.’ Aria nyak ta abraennyen aria nyunak nyupe nyugiguk. 10 Arianamudok douk uwok. Aria enen arpennyuhwarenyum nyunak um enyenyigun worigunum, nyak nyunak aria nyupe nyugiguk. Nyaknyunekesh namudok aria enyudok arpen douknyahwarenyum nyunak um enyenyigun worigun irita nyunaki nyukripenyum nyukri, ‘Arpen, nyaknyunak nyupe nyurik.’ Enyen ta nyukripen namudokaria eshudok enesh arpesh douk shanakumoriagundok worigun iri ta shutrinyum aria shutuknyakin nyeigur nyuto iruhw. 11 Um maresh?Ihishmorim arpesh douk shutuk esheshishnyeiguhw shuto iruhw shukri eshesh debeishi iri,Iruhin ta wata nunihesh shubuh atap. Eshudokdouk madae shutuk esheshish nyeiguhw iri uwe,Iruhin ta wata nutuk esheshish nyeiguhw shutoiruhw.”

Apak Ta Munekumesh Yopinyi Um Eshudok DoukTa Mare Shutanam Shubeimap Eneshenesh Iri12 Aria Jisas nakrip anudok debeini um amam

Farisi iri douk nahwaran um nunak um ananigunworigun iri nakri, “Aria nyak ta nyukri nyunekanagun worigun um, nyak mare nyuhwari nyakisharpesh atish shuni nyakish ashukenyish owashishshuni nyakip awirop puni ipak atubur wabur umdouk shanabuk sabaishi eshudok eneshenesh iriatish uwe, uwok. Um maresh? Eshesh ta watashuhwarenyum nyunak nyuwok worigun esheshigurusag. Aria namudok um, eshesh ta shuwanamum nyakish worigun. 13 Aria namudok uwok. Arianyak nyunek debeiguni worigun um, nyak tanyuhwari eshudok yaruhish douk enesheneshwokeshi um eshudok iri, shuni yegeshiweruhyoweruh-eshi shuni aiyas senekeshi shuni nabesseshukesh iri. 14 Um maresh? Eshudokmori arpeshta mare shuwanamen agundok worigun nyak

LUK 13:29 117 LUK 14:14

Page 118: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nyenekagun-umesh iri. Aria Iruhin ta nunekumenyopuhi aih. Aria abudok nyutob eshudok yopishiarpesh douk riguk shagok sharumesh iri watashukitaki wonugwegwiruh obi nyutob, Iruhin tanuwanamen eshudok eneshenesh.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmDebeiguni Worigun

(Matyu 22:1-10)

15 Aria anan arman douk nanamam hape hawokworigun iri nemnek namudok aria nakrip Jisasnakri, “Eshudok arpesh douk ta shupe shuwokworigun agundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum iri, eshesh ta shunadudarehshuriguk.”

16 Aria Jisas nakripan enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Anan arman nakri nunek anagundebeiguni worigun. Aria anan nahwari sabaishiarpesh um shunak um agundok worigun. 17 Ariaahudok nyumnah hatogrum nunek agundokworigun um, aria anan neshopok anan nenekumanmour iri um nunak nukripesh shunaki. Aria anannanak nakripesh nakri, ‘Ipak yowi, worigunmonekagun nakus.’

18 “Aria eshudok ihishmorim atin atin shakitakaria shakri eshesh ta mare shunak. Aria narigirinakri, ‘Eik yator anag nubarig aria eik yakri inakitrug. Douk namudok aria eik ta mare inaku.’ 19

“Aria anan nakri, ‘Eik douk atin yator 10-poreishbulmakauhos um shunek mour iri, aria eik yakriinak ikwiraehesh um shunek mour. Douk namudokaria eik ta mare inaku.’

20 “Aria anan nakri, ‘Eik douk atin yarao armatok,douk namudok aria eik ta mare inaku.’

21 “Douk amam hakripan namudok aria ananwata natanam nanak nakrip ananin debeini umenyudok baraen amam hakripan um. Aria anudokurupatinari juwehosin abom aria nakrip anudoknenekuman mour iri nakri, ‘Douk nyunak arigas umehudok ihihmorim debeihi yeh huni shokuhi doukhape abrudok wabur iri. Aria nyurauri nabesseshukesh iri shuni eshudok eneshenesh wokeshiri. Eshesh shuni eshudok douk yegeshiweruhyoweruhesh iri, shuni aiyas senekeshi arianyuhwaresh shunaki eikit urupat.’

22 “Aria anudok nenekuman mour iri wata nanakiaria nakri, ‘Debeini, eik yagipesh nyakin baraen ariaanabigit um urupat watak tape meyoh.’

23 “Aria debeini nakripan nakri, ‘Nyak nyunaknyugim debeihi yeh aria shopunek nyugim narubnubarigirub aria nyiraouri arpesh shunaki shuwisheikit urupat. Um maresh? Eik yakri eikit urupat tashuknit abom. 24 Aria eik yakripen, amudok armamdouk nubokuhi yahwaram um hunaki um eikigunworigun iri ta mare wata hunaki huwok anaguneikigun worigun uwe, uwok.’”

Arpesh Shukri Shugipesh Jisas Iri Ta ShukonEshesh Kanak Abom Um Iruhin

(Matyu 10:37-38)

25 Douk sabaishi arpesh shani Jisas shanak ariaanan natanam natrish aria nakripesh nakri, “Ariaenen arpen nyukri nyunaki nyugipesh eik, ariaenyen urkum munawasham abom um enyenyinyaken nini amakek, shuni enyenyik irohukwik kwunienyenyish batowish, shuni enyenyish ashukenyishowashish shuni enyen kanak, aria eik enyen urkummunawasham karoiwe atuwe um eik iri, enyen tamare wosik nyugipesh eik uwe, uwok. Enyen nyukrinyugipesh eik um, enyen urkum ta munawashameabom. 27 Aria shopunek, enyudok arpen douknyukri nyugipesh eik, aria enyen mare nyunekredim nyusah enyenyin rowog kruse aria nyugokum, enyen ta mare wosik nyupe eikin disaipel uwe,uwok.

28 “Aria ta ipak enen nyukri nyurok anat rouroutiurupat akure, sagomatin enyen ta nyupe ariaurkum mupe murum enyenyibor utabor doukenyen nyanabarubuk iri iyoh. Ababar ta wosik umnyurok atudok urupat nyiyatat aka, uwok? 29 Ariadouk sagomatin enyen urkum mare mur namudokiyoh aria nyukitak nyunek simen nyishuhurat, ariaenyen mare nyurukat nyiyatat um, ihishmorimarpesh ta shutrut aria shiyakasen, shunekenenenyenen. 30 Eshesh ta shukri, ‘Enyen nyatuhurnyarukat aria enyen madae nyurukat nyiyatat uwe!’

31 “Aria ta anan king nini 10,000 poreim soldiaaria nukri nunak nini kupaini king douk narauri20,000 poreim soldia iri um ta hurpak um,sagomatin anan ta nupe aria urkum murum anannini ananim soldia ta wosik dodogowim um huboanudok anan king nini ananim huhiyaham aka,uwok. 32 Aria anan nunadukem um anan ta maredodogowin um, ananish horim shuni esheshin kingta wata shupe shunaki rougun aria anan tanishopok enen nyurao baraen iri. Enyen ta nyuraobaraen nyunak nyukrip anudok anan king umamam hunugabe um hupe atugun aria marehurpak.

33 “Aria douk namudok atin, ta enen arpen marenyukeshuk agab ihishmorim enyenyish eshudokeneshenesh um, enyen ta mare wosik nyugipesheik uwe, uwok.”

Sol Douk Madae Ekehir Iri Uwe Ta Shuwasharuk(Matyu 5:13; Mak 9:50)

34 Aria Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Sol arar douk yopuri. Aria ta ararwata jemiyair um, apak yah douk madae anah uweum wata munekar ekehir um uwe, uwok. 35

Arudokmori sol douk madae yopur um runek enenmour uwe. Apak ta muwasharuk meyoh. Aria ipakarigos sapenyepi ta pumnek enyudok baraen!”

LUK 14:15 118 LUK 14:35

Page 119: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

15

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um EnenSipsip Nyanak Nyawishuk Um

(Matyu 18:12-14)

Anob nyutob amam harao takis iri haniamudok anam henek eneshenesh yoweishiinahos iri hanaki um humnek Jisas ananin

baraen. 2 Aria amam Farisi hani amam henekskulumesh um lo iri hape heyagwreh shokuburshokubur um Jisas hakri, “Anudok arman nanieshudok shenek eneshenesh yoweishi inahos irishape. Aria shopunek, anan nanak um shapeshawok worigun!”

3 Aria Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen nakri “Aria ipak anan nagrem 100-poreishsipsipahos aria enen nyunak nyuwishuk akure,anan ta nunek maresh? Anan ta nukutukukeshudok 99-poreish shiyotuguk shupe shuwokukutoruh anagun aria anan ta nunak nupe nuriumenyudok atin sipsip arigaha nunak nuparugen. 5

Douk nuparugen aria anan ta nunadudareh abomaria nutuken nunyusah aria wata nutanam nunak.6 Douk nunak arigaha nutogur urupat aria anan tanuhwari ananish arpesh douk shani anan shapeatugun iri nukri, ‘Enen eikin sipsip nyanaknyawishuk aria eik yaurimen arigaha yanakyaparugen aria wata yaraenyi. Douk namudok ariayakri ipak punaki puni eik munadudareh!’” 7 DoukJisas nakriyuk namudok aria wata shopuneknakripesh nakri, “Aria eik yakripep, douk namudokatin shape iruhw heven iri ta shanadudareh umeshudok 99-poreish arpesh douk shakri esheshshape wosik aria mour wokesh um shukeshukagabus yoweishi inahos aria wata shukon aparuhIruhin um. Aria atun arman douk nenek yoweishiinahos iri nukeshuk agab yoweishi inahos arianutanam nukon apahw Iruhin um, shape iruhwheven iri ta shunadudareh shuriguk abom.”

Jisas nakripesh Wobuwobren Baraen Um UtaborBunak Bawishuk Um

8 “O ta onok armatok kwunoruk 10-poreiborsiliwaibor utabor aria okwok kwunak kwutukukanam akure, okwok ta kwunek maresh? Okwok takwukitak kwushupeh lam aria kugit okwokwiturupat. Aria okwok gamo kwupe kwurimam arigahawata kwuparugom. 9 Douk kwuparugom ariaokwok ta kwuhwari okwokwish arpesh douk shaniokwok shape atugun iri kwukri, ‘Anam eikim utommanak mawishuk aria eik wata yaurimom ariayanak yaparugom. Aria eik wata yanadudareh ariayakri ipak punaki puni eik manadudareh!’

10 “Aria eik yakripep, douk namudok atin, Iruhinnini ananish enselahos ta shunadudareh shurigukabom um agundok atin arpen meyoh douk nyenekyoweishi inahos iri wata nyukeshuk agab arianyutanam nyukon apahw Iruhin um.”

Jisas nakripesh Wobuwobren Baraen Um AnanNuganin Nakutukuk Ananin Yaken Nanak

Rougun Iri11 Aria Jisas ta nakripesh enen wobuwobren

baraen shopunek nakri, “Anan arman nabuki biomnugamim. 12 Aria shokuni nuganin nakrip yakennakri, ‘Yain, eik yakri uwok um ipe arigaha nyaknyugokuk aria ohwak douk ta unosia eshudok nyaknyagraehesh um ohwak iri uwe, uwok. Eik yakrinyisiyaesh-umohw douk!’ Aria yaken nakitaknosiyamam ananish eshudok eneshenesh ananimbiom nugamim.

13 “Aria douk madae roubi uwe aria shokuninuganin nohur ananish eshudok eneshenesh nanaknenek salimesh um utabor nasuabor aria nanaknape rougun kupaigi nahobig. Anan nanak arianape nawashokuk ananibor utabor. Anannawashabor um ehudok yoweihi aih douk anannape nenekoh iri. 14 Douk nawashak ananiborutabor arigaha neyataboruk, aria debeirubi nyurubbaesh agudok nahobig. Aria anan enesheneshwokan abom nenenem yaruhish. Anan madaenunabukuk anabor karowibor utabor um nunatorworigun um uwe, uwok. 15 Douk namudok ariaanan nanak nape nenek mour um anan abrudokwaburin arman. Aria anudok arman neshopokannanak nape nenekuman mour um neyohananiguhw burguhw. 16 Aria agundok anan nakrinuwok eshudok worigun douk burguhw hwapehwashoh iri. Aria madae enen arpen nyukri nyukonanagun worigun um nishoh iri uwe, uwok.

17 “Aria douk nape aria anan urkum wata mor umagundok anan nape yoweishigom um aria nakri,‘Ihishmorim shenek mour um eikin yain iri doukshapeum shawok sabaiguni worigun. Aria eik yapeagundok aria yagok um nyurub abom! 18 Douknamudok aria nyunekesh, eik wata itanam inak umeikin yain. Aria eik ta ikripan ikri, “Yain, eik yenekyoweishi inahos um Iruhin nani nyak. 19 Aria doukeik madae yopuwe iri abom um nyak nyuhwarenyakin nuganin um, uwe. Aria nyak nyusap eik ipeshakamum nyak inekumen mour meyoh.” ’ 20 Doukanan nakri namudok aria anan nakitak nape nanakum ananin yaken.

“Douk anan wata nape nanak rougun aria ananinyaken natrunogu aria neneman giha abom umananin nuganin. Aria anan nahur nanak nemeteganaria nanapuprikan.

21 “Aria anudok nuganin nakrip yaken nakri, ‘Yain,eik yenek yoweishi inahos um Iruhin nani nyak. Ariaeik douk madae yopuwe iri um nyuhware nyakinnuganin uwe, uwok.’

22 “Aria yaken nahwar eshudok shenekmouruman iri nakri, ‘Ipak purauri eikihsagomatinyih yopuhi rouhi rupah punakipuhuraman aria purman enen ring ananih hah. Ariapurman ono su. 23 Aria punak pubo nyanyisagomatinyin yopunyi bulmakau aria apak munek

LUK 15:2 119 LUK 15:23

Page 120: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

16

debeiguni worigun muwok enyudok bulmakau ariamunadudareh. 24 Um maresh, eik yakri anudokeikin nuganin seiwok nagok. Aria uwok, anan watanape. Eik yakri anan ta nanak nawishuk. Aria uwok,eik wata yaparugan.’ Aria anan nakripesh namudokaria eshesh shape shenek worigun ariashanadudareh abom.

25 “Douk eshesh shape shenekagun aria anudoksanin nuganin napei nubarig nanaki aria nemnekum agundok eshesh shape sheyarub shatukaburum. 26 Aria anan nahwar anan nenek mour irinanaki aria narigan nakri, ‘Ipak pape penekmaresh?’ 27 Aria anan nakripan nakri, ‘Nyakinwanin nanaki aria nyakin yaken nabo enyudoksagomatinyin yopunyi bulmakau aria apak munekworigun. Um maresh, ananin shokuni nuganindouk madae nugok uwe. Anan wata natanamori.’

28 “Aria douk ashuken nemnek namudok ariaanan juwehosin abom aria nakri uwok abom umnunak nuwish urupat um. Douk namudok ariaananin yaken nanaki aria nenekuman shokwinshokwin um nunak urupat. 29 Aria anan nakripyaken nakri, ‘Sabaishi kwarahos eik yapeyenekumen debeinyi atin mour kabi douk anannenek mour meyoh um nyak iri um. Aria eik madaeiken agab um nyakin baraen atin uwe. Aria nyakmadae nyuke enen shokwinyi meme meyoh um eikini eikish arpesh munenek anagun worigunmugnoh aria munadudareh uwe, uwok! 30 Ariaanudok nyakin nuganin nanak neyatakuk nyakisheshudok eneshenesh um oudok weyotu yeh iriarmago. Aria douk anan wata natanamori aria nyaknyaboman enyudok sagomatinyin yopunyibulmakau.’

31 “Aria yaken nakripan nakri, ‘Nya, ihih nyumnehohwak wape atugun aria eikish eneshenesheshudok douk nyakish shopunek. 32 Aria doukapakiruh aparuh ta yopuruh abom ariamunadudareh aria munek worigun. Um maresh,anudok nyakin wanin apak makri anan seiwoknagok, aria uwok. Anan wata nape aria douk ananwata natanamori. Aria apak makri anan ta nanaknawishuk, aria douk apak wata moparugan.’”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmNasuhw-umesh Merik Iri Douk Nadukemesh

Abom Iri

Aria Jisas nakripam enyudok wobuwobrenbaraen ananim disaipel nakri, “Anandebeini douk nagrem sabaishi eneshenesh

eshudok iri nape. Aria anan nenek mour irishopunek douk natauruman nasuhw merik umeshudok enesh shenek mour iri nape. Aria eneshshanaki shakrip anudok debeini shakri, ‘Anudoknenekumen mour iri douk nyenekan um nasuhwmerik iri nape nakwuaruh um nyakish eshudokeneshenesh shani nyakibor utabor.’ 2 Aria anudokdebeini nahwari anudok nasuhw merik iri arianakri, ‘Maren enyudok baraen eik yemneken um

shakri nyak nyape nyakwuaruh um eikish eshudokeneshenesh um? Douk namudok nyak nyunaknyudareh ihishmorim eshudok douk nyak nyasueshiri shuni eshudok douk seiwok nyawasheshuk umnyenek mour um. Nyak nyudarehesh aria nyusumeanap shup aria nyunaki nyiyabige. Um maresh?Nyak ta mare wata nyupe nyusuhw merik uwe,uwok.’

3 “Aria anan nenek mour iri naneyagwreh nakri,‘Eikin debeini nakri niyate um mour. Douk namudokaria eik ta inek maresh? Eik madae dodogoiwe umirok nuwagas um uwe. Aria shopunek, eik doukabraenyiwe um inak ihawar kupaishi arpesh umshuke eshudok eneshenesh um. 4 Aria douk eikyadukemesh um eshudok douk ta eik inekesh irium abudok nyutob eikin debeini niyate um mourum, arpesh ta wata shurae inak um esheshigurusag.’

5 “Douk namudok aria anan nahwar ihishmorimarpesh douk shenek dinau um ananin debeini irishanaki shatrun. Aria anan narik sagomatinyinnakri, ‘Nyak nyenek dinau um makwunish eshudokeneshenesh eikin debeini ananish?’

6 “Aria anan nakripan nakri, ‘Eik yenek dinau um100-poreish welish drepahos douk shenegor rowosshahwaragas um oliv iri.’

“Aria anudok nasuhw merik iri nakripan nakri,‘Arigah nyunak nyuhur apudok shup um eshudokeneshenesh nyak nyenek dinaumesh iri shetem umaria wata nyuwem 50-poreish atish.’

7 “Aria wata shopunek kupaini nanakinatogruman aria narigan nakri, ‘Nyak nyenekmakunin dinau?’

“Aria anan nakripan nakri, ‘Eik yenek dinau um100-poreigas begas um wit douk shenek plaua-agasi.’

“Aria anan nakripan nakri, ‘Nyak nyunak nyuhurapudok shup um eshudok eneshenesh nyak nyenekdinaumesh iri shetem-opi aria wata nyuwem80-poreigas begas atugas.’

8 “Aria anudok debeini natuk anudok nenek rohwnasuhw merik iri ananin nyeigur nyato iruhw. Ummaresh? Anan douk gamo nadukemesh arianenenek anah yopihi yah um nutaurum amudokarmam nabouk amamin dinau nyagokuk umnenekam hanadudareh aria kweipon amam ta watahutauruman. Eshudok arpesh shagipesh agundokatapihi aih aria shukonaguk agabus Iruhin iri,eshesh douk ta gamo shudukemesh um shunikupaishi shakonaguk agabus Iruhin iri shunekenenyenen mour um. Eshesh douk sheshagrakukIruhin ananish arpesh douk sharahaen arisigunumiri um shenek mour um.”

9 Aria Jisas ta nakri namudok, “Adur atin eikyakripep, ipak ta pukesh ipakibor utabor kupaishiarpesh um putaurumesh aria punekesh shutoguripakish arpesh. Ipak punekesh namudok ariakweipon ipakibor utabor butuh um, ipak ta pugokaria punak pupe wosik ihih nyumneh gani iruhwheven.

LUK 15:24 120 LUK 16:9

Page 121: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

10 “Eshudok arpesh douk shusuhw karowisheshudok eneshenesh aria shunak shiyohesh wosikiri, eshesh ta shunodukem um eshesh kanak umshusuhw sabaishi eshudok eneshenesh shiyohesh.Aria eshudok douk shunek shokwinyi mour ariashunek rohw um, eshesh shunek debeini mour um,eshesh ta shunek rohw namudok atin. 11 Aria taipak mare gamo piyoh agnudok atapibor utaborwosik um, ipak ta omi nyukep yopishi eshudokeneshenesh douk shakus iruhw heven iri umpiyohesh? Adur atin ta uwok. 12 Aria ta ipak maregamo pubuk kupaishi esheshish eshudokeneshenesh um, ipak ta wata omi nyukep ipakisheshudok eneshenesh? Adur atin ta uwok.

13 “Ta mare enen arpen nyenek mour iri tanyunek mour um biom debeimi. Douk enyennyunek mour um biom um, enyen ta nyukri uwokum anan, aria ta urkum munawasham anan. Ariaenyen ta nyumnek anan ananin baraen aria anan tamare nyumnekan. Aria ipak douk gamopunadukemesh um ipak kanak um mare punekmour um Iruhin nini utabor shopunek uwe, uwok.”

Enen Shopunek Jisas Ananin Baraen14 Douk amam Farisi hemnek namudok aria hape

henekan enenyenen um Jisas. Um maresh, amamipurkwip douk panakri utabor abom. 15 Aria Jisasnakripam nakri, “Ipak pakri punek ipakihi yopihi aihagundok kupaishi arpesh shapeum shutrip ariashuhwarep yopishi arpesh. Aria Iruhin douknadukem ipakip urkwip por panak um. Eshudokdouk arpesh shatrish aria mishish shakitakumeshabom iri, eshudok douk Iruhin natrish aria nakriyoweishi abom.

16 “Aria enyudok lo seiwok Iruhin nakoguk Moses-enyi nyani amam profet hakripesh-enyi baraennyape dodogowin arigaha nyanak nyatogurumabudok nyutob Jon douk nenek baptaisumesh irinatogur napeum. Aria abudok nyutob banakiarigaha douk, eshesh shape shakripesh Iruhinananin yopinyi baraen um arpesh shuwish umagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshum ihirub warub. Aria ihishmorim arpesh shapeshenek debeinyi mour dodogowish atish um shakrishuwish.

17 “Iruhw atap ta shunak shuwishuk. Ariaenyudok lo douk seiwok Iruhin nakoguk Moses enyita mare anabik shokugun meyoh nunak nuwishukuwe, uwok.”

Jisas Nakri Um Armam Armago ShanabrigShanaraum Um

(Matyu 5:31-32, 19:9; Mak 10:11-12)

18 “Aria anan arman nubrig shanaraum umananik armatok aria wata nukri nurao kupaikwi um,anan douk nabrig enyudok lo um shanaraum um.Aria ta anan arman nurao onok armatok doukseiwok okwokwin arman neyatok kwape iri um,anan douk nabrig enyudok lo um shanaraum um.”

Anan Debeini Arman Nagrem Sabaishi EshudokEneshenesh Iri Nani Lasarus

19 Aria Jisas nakripesh enen baraen nakri, “Anandebeini douk nagrem sabaishi eshudok enesheneshiri nape. Aria ihih nyumneh anan nenek yopihi atihrupeh douk shatorih debeibori utabor iri. Aria anannape wosik aria napeum nawok yopuguni atugunworigun. 20 Aria agundok anan nanahwaramLasarus iri douk eneshenesh wokan iri umshopunek nape. Anan sabaibi ereb bapenyan ariasharanum nanak nape adukitum wit um anudokdebeini ananirub narub. 21 Anan nape agundok umnakri nunatorum tutukwanigun worigun anudokdebeini nunekesh shagrukuk iri. Aria shopunek,nubag gwanaki gwape gwabiyak ananib ereb.

22 “Douk Lasarus nape arigaha anan nagok ariaIruhin ananish enselahos sharanum nanak naniAbraham hape agundok douk Iruhin ananisharpesh shagok shanak shapenyaburi wabur. Ariaanudok debeini shopunek nagok aria sharuman. 23

Aria anan nanak nape agundok shagok iri shanakshapeum. Aria agundok, anan nanomnek debeirieriger aria natrugunu aria natik Abraham naniLasarus hapeiri rougun. 24 Douk namudok arianahwar Abraham nakri, ‘O yamenen Abraham, nyaknyukri gihaum eik aria nyishopok Lasarus nuseguriananih hah abar aria nunaki nubuwehume yaham.Um maresh, ehudok debeihi nyih hanuwe abomaria yanamnek debeiri eriger!’

25 “Aria Abraham nakripan nakri, ‘O baruhon,douk nyak urkum mormoguk seiwok. Seiwok nyaknyape nyarahaen amnab um, nyak nyaraoihishmorim yopishi eshudok eneshenesh. AriaLasarus narao ihishmorim yoweishi. Aria doukabrudok wabur ananihw apahw hwape wosik ariananadudareh. Aria nyak nyape um nyenemnekdebeiri eriger. 26 Aria shopunek, orokohun umapak mani ipak, Iruhin nenek anat debeiti barettabuhuk gani atap. Douk namudok aria arpeshshupe agundok iri shukri shubi-shuwis shunakunagundok ipak pape um, eshesh ta shubirak shutikuwok. Aria arpesh shupe nagundok iri ta mareshubi-shuwishi aria shunaki agundok apak mapeum uwe, uwok.’

27 “Aria anudok debeini nakri, ‘Douk namudokaria Abraham, eik yakripen, nyak nyishopok Lasarusnunak um eikin yaken ananit urupat. 28 Anannunak nukripugu eikim 5-poreim owarhimdodogowinyi baraen. Um maresh, ta wosik atin ariaamam shopunek mare hunaki abrudok wabur doukshenemnek debeiri eriger um.’

29 “Aria Abraham nakripan nakri, ‘Amam doukharao okwudok Buk douk seiwok Moses nani amamprofet howem Iruhin ananin baraen nyetemok iri.Aria amam ta hutrin hugipeshen aria enyen tanyutaurumam.’

30 “Aria anan nakri, ‘Uwok, yamenen Abraham!Enyudok baraen atin ta mare nyutaurumam. Douk

LUK 16:10 121 LUK 16:30

Page 122: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

17

enen nyagok iri wata nyukitaki wonugwehw nyunaknyukripam akure, amam ta hukeshuk agabusyoweishi inahos aria hutanam hukon aparuhIruhin.’

31 “Aria Abraham nakripan nakri, ‘Douk amammare humnek Moses nini amam profet amaminbaraen husuwen hugipeshen um, enen nyagok iriarpen wata nyukitaki wonugwehw aria nyunaknyukripam-umen iri baraen shopunek ta marehumneken aria hukenyuk agabus yoweinyi uwe,uwok!’”

Yoweihi Aih Ta Henek Arpesh Shukutukuk BilipIri

(Matyu 18:6-7, 21-22; Mak 9:42)

Aria Jisas nakrip ananim disaipel nakri,“Eshudok eneshenesh douk ta shunekarpesh shunek yoweishi inahos iri ta

shutogur. Aria enyudok arpen douk nyunekkupainyi nyunek yoweishi inahos iri, enyen douk tagihaumen. 2 Aria enen arpen nyunek enen umeshudok shokwishi batowish um nyunek yoweishiinahos um, enyen douk nyenek yoweishi inahosabom. Aria ta shusuhwen shuwaur anam debeimiutom enyenyin aruhwigur aria shuwashennyubuhuk youg akure, enyen ta nyupe yoweinyipoe. Aria Iruhin ta neneken nyumnek debeiri erigerabom reshagrakuk agundok nyumnek eriger umshuwashen nyubuh youg um. 3 Aria ipak gamopudukemesh. Aria enen Kristen nyukri nyunekenesh yoweishi inahos um, ipak ko puhen. Ariaenyen wata nyukeshuguk agab yoweishi inahos arianyutanam nyukon apahw Iruhin um,pukweshiheshuk eshudok yoweishi inahos enyennyenekesh iri. 4 Aria ta enyen nyunekumen eneshyoweishi inahos arigaha nyudareheh hunakhutogur 7-poreih um anah nyumnah, aria enyenwata nyunaki 7-poreih um nyukripen um nyukrienyen nyakutukuk eshudok yoweishi inahos enyennyenekesh um nyak iri um, nyak mare nyusuhweshnyupe eshudok enyenyish yoweishi inahos arianyutoriheshuk um enyen.”

Jisas Nakri Um Shunek Bilip Um5 Aria amam aposel hakrip Debeini hakri, “Nyak

nyunek apakin bilip nyutogur dodogowin.”6 Aria Debeini wata nakripam nakri, “Ipak

pugipesh Iruhin wosik aria ipakin bilip ta nyutogurshokwin abom aria kabi douk anam shokumimastetim shurkum um akure, ipak ta pukripepudok shuruwep peirenyi rowog pukri, ‘Nyunatukum nukwaruh nyunak nyubuh youg aria watanyukih.’ Aria adur atin, enyen ta nyugipesh ipakinbaraen.”

Shenek Mour Meyoh Iri Shenekoh Iri Aih7 “Aria ipak anan nenekumen mour meyoh iri

nunak nupe nuwor amnab nubarig o niyohsipsipahos. Aria douk nuneguk mour jurug aria

wata nutanamori atin aria ta wosik nyukripan umarigas nunaki nupe nuwok worigun aka mumam? 8

Adur atin ta uwok. Nyak ta nyukripan namudok,‘Kare nyuwashak yopuhi rupah aria nyunak nyunekredimeim eikigun worigun aria nyunaki nyuke-agunba ignah. Aria nyak nyupe nyubeime ba iwokeikigun iyatagun aria nyak kadak nyuwok nyakigun.’9 Aria nyak ta nyunek tenkyu um anudoknenekumen mour meyoh iri um agundok nagipeshnyakin baraen um o ta uwok? Aria ta uwok. 10 Douknamudok aria ipak shopunek ta punekeshnamudok atin. Aria ipak punek enyudok mour doukIruhin nakripep um puneken iri piyaten um, ipak tapukri, ‘Apak douk nyeiguhw wokap mapeshakamum Iruhin munek mour meyoh iri. Apakdouk menek anan nakripap um muneken iri atin.’”

Jisas Nagabe 10-poreim Arugeh Lepra HapenyamIri

11 Aria Jisas nape nanak um Jerusalem. Anannagim yah nawish nanak orokohun-igum agudokbiyog shokugi nahobig Samaria aria Galili. 12 Ariadouk nanak arigas um nunak nuwish anabur waburaria 10-poreim armam arugeh lepra hapenyam irihanaki haparugan. Aria amam wata heyoturirougun aria hahwarari debeg hakri, “Jisas, Debeini,nyak nyukri nyenek gihaum apak!”

14 Aria douk Jisas natrumori aria nakripam nakri,“Ipak kare punak puyabigom ipakiruhyegeshiweruh amam pris.” Aria amam hatanamhanak atin, aria arugeh lepra hanakuk abom ariaamamiruh yegeshiweruh wata yopuruh.

15 Aria anan natik um anan wata yopun aria ananwata natanam nanak aria nahawar debeg atin napenatuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw. 16 Ariananak nabuh noduk yomag nakus atap hurukatinum Jisas neyotu um aria nenek tenkyuman. Anudokarman, anan douk anan um eshesh Samaria.

17 Aria Jisas natik namudok aria nakri,“Iganigadae yagabe 10-poreim. Aria amudok anam9-poreim hapeik agnum? 18 Maresh namudok umanudok kupaibi amnabin atun natanamori nanakinenek tenkyu um Iruhin um?” 19 Aria Jisas nakripannakri, “Kitak kare. Nyak nyenek bilip nyakri eikdodogoiwe iri aria douk yopin.”

Jisas Nakri Um Abudok Yopubi Nyutob Douk TaIruhin Nutogur Yopugunum Aria Nutaurumap

Um(Matyu 24:23-28, 37-41)

20 Aria anah nyumnah amam Farisi harig Jisas umta meibi nyutob um arpesh shuwish agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um ta butogur.Aria anan nuwanamam baraen nakri, “Agagun tamare enesh arpesh shutrugun shudukem-agunkabi douk shatik enesh eshudok shadukemesh umuwe, uwok. 21 Ta mare shukri, ‘Tik, natoguragundok o natogur ganik.’ Um maresh? Iruhin napeDebeini um arpesh shuwish agundok anan nape

LUK 16:31 122 LUK 17:21

Page 123: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

18

Debeini um ananish arpesh um douk iganigadaenape numunipum.”

22 Aria anan nakrip ananim disaipel nakri,“Nyutob butogrum, ipak ta mishish shukitak umpakri putik anah nyumnah eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri itanamori ipe debeiwe iriaria itrugun abom ahi. Aria ipak ta mare putruh. 23

Aria arpesh ta shukripep shukri, ‘Krais natanamori.Wata tiku, nani nape gani.’ O ta shukri, ‘Anudoknape agundok!’ Aria eik yakripep. Ipak mare punakpugipeshesh uwe, uwok. 24 Ipak padukemesh umagundok utag gatrugun obi nyutob. Agag gatrugunabom kabi aun nakihumori arigaha ganak gabuhaun nabuhum. Aria eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri ta inekesh namudok atinabudok nyutob eik ta itanamori um. Ihishmorimarpesh ta shitiwe. 25 Aria sagomatin eik ta imnekdebeiri eriger aria doukish arpesh ta shukeikagabus iyoh.

26 “Eneheneh aih douk shenekeh abudok nyutobseiwok Noa nape obi nyutob, ehudokmori atin tashenekeh abudok nyutob hurukatin um eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen iri ta itanamoriobi nyutob. 27 Ihishmorim arpesh shapeumshawok worigun aria abar iri, aria armam armagoshanaraum. Eshesh shape shenekesh namudokarigaha ahudok nyumnah Noa nawish korohuk ariaabar babo ihishmorim arpesh beyateshuk.

28 “Aria shopunek, abudok nyutob seiwok Lotnape obi nyutob douk shenekesh namudok atin.Shapeum shawok worigun, shawok abar, shatoreshudok eneshenesh, shenek salim um eshudokeneshenesh, shau eneshenesh nubarig, ariashanarok urusag. 29 Aria douk arigaha ahudoknyumnah Lot nakutukuk wabur Sodom nanakukaria Iruhin nenek nyih iri juwehosibori utabor salfashagruk iri iruhw utag. Eshesh shagruki kabi doukeshah hormori aria shabuhi shabo ihishmorimarpesh shagok shatuh.

30 “Aria abudok nyutob eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri itanamori yopugunumobi nyutob, arpesh shopunek ta shenekeshnamudok atin. 31 Ahudok nyumnah, arpen nyupeaduk urupat iri ta mare wata nyuwish umnyunohuri enyenyish eshudok eneshenesh. Ariaenyudok douk nyeyotu nubarig iri ta mare watanyutanam nyunak um urupat um nyunohurieshudok eneshenesh uwe, uwok. 32 Ipak urkwippuramaguk Lot ananik irohukwik. 33 Eshudokarpesh douk urkwip purum shukri eshesh kanakshupe wosik um, aria mare shusuhw eikin baraenshugipeshen iri ta shunak shuwishuk. Aria eshudokdouk madae urkwip purum eshesh kanak uwe ariashugipesh eik iri ta shupe wosik.”

34 Aria Jisas nakri, “Eik yakripep, abudok wab,biom armam ta hishuh atus aras. Anan ta inaranaria anan ta nishuhuk. 35 Aria bio armago ta upeunek plaua um uweh bret um. Aria onok ta inaraokaria onok ta kwupeik. 36 [Aria biom armam ta

hiyotu nubarig. Aria anan ta inaran, aria anan taniyotuguk.]”

37 Aria Jisas ananim disaipel hemnek namudokaria harigan hakri, “Debeini, enyudok ta nyutoguragnum?”

Aria Jisas neyagwreh nakripam wobuwobrenbaraen nakri, “Agnudok douk mahish shagokshakus um, armiguhw ta apa hwanakihwanatorumori um.”

Wobuwobren Baraen Um Onok Armatok KworepJas Nasuhw kwotog Iri Um Nutaurumok Iri

Aria Jisas nakrip ananim disaipel enyudokwobuwobren baraen um nunek skulumamum hunek beten ihih nyumneh aria mare

hukutunuk atin. 2 Aria nakripam nakri, “Anaburwabur, anan jas douk nasuhw kwotog iri nape.Anudok jas madae nunogugur Iruhin atun uwe,uwok. Aria anan madae nukri gihaumesh atin uwearpesh o nunoguguresh uwe, uwok. 3 Aria abrudokatubur wabur onok armatok anan nagoknokusopuk iri kwape. Ihih nyumneh okwok kwapeum kwanak um anudok jas aria kwakripan kwakri,‘Anan eikin horin nenek rohwume aria nenekkwotume meyoh. Aria eik yakri nyak nyutaurumeum kwot.’

4 “Aria roubum nyutob anudok jas nemnekokwokwin baraen aria nakri uwok um nutaurumok.Aria arigaha anan nenek urkum aria nakri, ‘Adur, eikdouk madae inogugur Iruhin uwe, o madaeinogugur arpesh aria ikri gihaumesh atin uwe. 5

Aria okwudok armatok kwanaki kowemume abudokbugob aria nyunekesh. Eik ta itaurumok um kwot.Uwok um, okwok ta kwupe um ta kwunaki atinkwunaki aria eik ta arigeh heimok abom!’”

6 Aria Debeini nakripam nakri, “Ipak ta pumnekenyudok baraen anudok yoweini jas nakriyen iri. 7

Aria ipak pakri mumam? Eshudok arpesh doukIruhin nanagraehesh um shupe ananish iri shukrishureh shubeiman nyumnah wab um nutaurumeshum, anan ta mare nutaurumesh arigas uwok? 8

Adur atin eik yakripep, anan ta nutaurumesh arigasum enyudok rohwinyi baraen. Aria abudok nyutobeik Anudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iriitanamori abudok amnab obi nyutob, ipak pakri eikta itik um arpesh douk shenek bilip um eik iri ouwok?”

Wobuwobren Baraen Um Anan Farisi Nani AnanNarao Takis Iri

9 Enesh arpesh douk shakri eshesh atish doukshugipesh lo atin iri arpesh shapeum shenek yopihiaih atih iri aria shakri ihishmorim kupaishi doukyoweishi. Douk namudok aria Jisas nakripeshenyudok wobuwobren baraen nakri, “Biom armamhato um Iruhin ananit debeiti urupat um hunekbeten. Anan Farisi aria anan narao takis iri. 11 AriaFarisi nakitak neyotu aria numun ananin urkum atinnenek beten nakri, ‘Iruhin, eik yenek tenkyumen.

LUK 17:22 123 LUK 18:11

Page 124: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Um maresh? Eik douk madae kabi ihishmorimkupaishi arpesh douk shenek yoweishi inahos iriuwe. Enesh shakwu orugwih iri. Enesh shenekwehrur iri, aria enesh madae shugipesh lo atin iriuwe. Aria shopunek, eik douk madae kabi naniyoweini arman narao takis iri uwe. 12 Ihig wik,biyeh nyumneh eik apa yeshakur um worigun ariayape yenek beten atin. Aria ihishmorim eshudok eikyaparugesh iri, eik apa yosiyaesh aria yekenanabigish um nyak!’

13 “Aria anudok narao takis iri neyotukuk rougunaria madae karowih atin nupuhur nutik iruhwheven uwe, uwok. Anan neyotu aria nape nagudukmishin aria nakri, ‘Iruhin, eik yenek enesheneshyoweishi inahos iri. Nyak gihaume!’”

14 Aria Jisas nakri, “Eik yakripep. Iruhin douk natikanudok narao takis iri aria nahwaran nagipesh loatun iri arman aria anan wata natanam nanak umananit urupat. Aria anudok Farisi uwok. Ummaresh? Arpesh douk shutuk esheshish nyeiguhwshuto iruhw iri, Iruhin ta nesh shubuhuk. Eshudokdouk madae shutuk esheshish nyeiguhw shutoiruhw iri uwe, Iruhin ta nutuk esheshish nyeiguhwshuto iruhw.”

Jisas Nenekumesh Yopihi Aih ShokwishiBatowish Um Shupe Wosik

(Matyu 19:13-15; Mak 10:13-16)

15 Aria enesh arpesh sharauri esheshishshokwishi batowish um Jisas um nuwemesh wis arianunekumesh yopihi aih. Aria douk ananim disaipelhatik namudok aria hahaesh. 16 Aria Jisas nahwarieshudok shokwishi batowish shanaki hurukatin umanan aria nakri, “Ipak kutukuk shokwishi batowishshunakumori eik. Um maresh? Eshesh ta shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshum. 17 Eshudok arpesh douk shakri uwok umIruhin nupe esheshin debeini kabi douk batowishshakri wosik um, eshesh ta mare shuwish agundokIruhin nupe Debeini um ananish arpesh shapeumuwe, uwok.”

Jisas Nani Anan Nagrem Sabaishi EshudokEneshenesh Iri Heyagwreh

(Matyu 19:16-30; Mak 10:17-31)

18 Aria anan eshesh Juda esheshin debeini narigJisas nakri, “Yopuni Tisa! Eik ta inek maresh aria tadouk ipe wosik abom ihih nyumneh?”

19 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak nyahwareyopuweiri um maresh? Iruhin atun douk yopuni. 20

Nyak douk nyadukemen enyudok lo douk nyetemIruhin ananik Buk iri. Enyen douk nyakri, ‘Ipak marepunek wehrur, mare pubo kupaishi arpesh shugok,mare pukwuaruh, aria mare punek rohw atin. Ariaipak pumnek ipakish amakenyish esheshin baraenaria putaurumesh.’”

21 Aria anudok arman wata nakrip Jisas nakri,“Seiwok eik wata shokuwe um, arigaha douk, eik

yasuwen dodog enyudok ihinyumorim lo ariayagipeshen.”

22 Aria douk Jisas nemnek namudok aria watanakripan nakri, “Nyak douk atuh aih wata hape,nyak wata nyunekah uwe. Nyak nyunak nyuhurihishmorim nyakish eshudok eneshenesh nyukokupaishi shutorish shuken utabor. Aria nyak watanyisiyabor um yaruhish arpesh. Nyak nyunekeshnamudok aria sabaishi yopishi eshudokeneshenesh ta shukusumen iruhw heven. Aria douknyunekeshuk namudok ba iyoh, aria nyak douknyunaki nyugipeshe.”

23 Aria anudok arman nemnek namudok ariaanan apahw amaenyihw abom. Um maresh? Anandouk nanabuk sabaishi eshudok eneshenesh abom.24 Aria Jisas natik um anan apahw yowehw abomum aria nakri, “Eshudok arpesh douk shagremsabaishi eneshenesh eshudok iri shukri shuwishabrudok wabur Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um, eshesh ta shunek debeinyi mour iyoh,aria ta kadak shuwish. Uwok um, ta uwok. 25 Ariaenen debeinyi mahin nyeigurinyum kamel iri nyukrinyuwish nyil douk umunihw um tret tananyigur um,enyen ta nyunek debeinyi mour aria douk tanyuwish. Aria eshudok arpesh douk shanabuksabaishi eshudok eneshenesh iri shukri shuwishabrudok wabur Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um, eshesh ta shunek debeinyi mour abomshishagrakuk kamel aria kadak shuwish. Uwok um,ta uwok.”

26 Aria eshudok arpesh douk shape shemnekanneyagwreh iri sharigan shakri, “Douk namudok ariaIruhin ta wata nunarao meishi arpesh shutanamorishupe wosik abom?”

27 Aria Jisas wata nakripesh nakri, “Eshudok doukarpesh shubirak um shunekesh aria shubirak umshutik uwok iri, Iruhin anan atun ta nunekesh.”

28 Aria Pita nakri, “Tik, apak douk makutukukapakirub warub bani ihishmorim eshudokeneshenesh aria enyudok manaki magipeshen.”

29 Aria Jisas nakripam nakri, “Adur atin eikyakripep amudok armam douk amamip urkwipporum hukri Iruhin nupe debeini um amam umabrudok wabur arpesh shuwish um Iruhin nupeDebeini um aria douk hukutukuk amamirub warubo amamiyu armago o ashukenyish owashish oamakenyish o batowish iri, Iruhin ta nunekumamenyudok. Douk abudok amnab Iruhin ta nukomsabaishi eshudok shishagrakuk eshudok doukamam hakutishukuk iri. Aria kweipon shopunek,amam ta hupe wosik abom ihih nyumneh.”

Henek Biyeh Atih Um Jisas Nakripesh Um AnanTa Nugok Aria Wata Nukitak Um

(Matyu 20:17-19; Mak 10:32-34)

31 Aria Jisas narao ananim 12-poreim disaipelhanak anagas aria nakripam nakri, “Mnek! Doukapak ta muto munak um Jerusalem. Ariaihinyumorim baraen douk seiwok amam profet

LUK 18:12 124 LUK 18:31

Page 125: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

19

henyemaguk um eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri ta nyutogur adurin. 32 Eshesh tashukam eik amudok douk madae hudukem Iruhiniri uwe. Aria amam ta hurae hububunime,hukwusehe aria ta huneke enenyenen. Aria amamta hureye madururuh aria he igok. Aria douk hukrium biyeh atih nyumneh um, eik ta wata ikitaki ipe.”

34 Aria douk amam disaipel hemnek ananinbaraen aria amam madae hudukemen uwe.Baugenyum baraen nyanabeshuk um amam. Douknamudok aria eshudok douk Jisas nakripam-umeshiri amam madae hudukemesh uwe.

Jisas Nagabe Anan Nabes Seshukanari Aria WataNatrugun

(Matyu 20:29-34; Mak 10:46-52)

35 Aria Jisas nanak natogur hurukatin um waburJeriko aria anan nabes seshukanari nape anagasihum yah. Anan apa nape nahwar arpesh um shukonutabor. 36 Aria douk nemnek um eshudok sabaishiarpesh shanaki um shishagrakan shunak aria anannarig nakri, “Yaipo shenek maresh?”

37 Aria eshesh shakripan shakri, “Jisas napeiriwabur Nasaret iri nanaki.”

38 Aria anan nemnek namudok aria nahwar nakri,“Jisas, Devit ananin barhonin! Nyak nyukri nyenekgihaum eik!”

39 Aria eshudok sharig iri shahan shakripan ummokureg. Aria anan nuhwar debeg abom nakri,“Devit ananin barhonin! Nyak nyukri nyenekgihaum eik!”

40 Aria Jisas nemnek namudok aria neyotu arianakripesh nakri, “Arigah harokanari punakiagundok.”

Aria douk sharani aria Jisas narigan nakri, “Nyaknyakri inekumen maresh?”

Aria Anan nakrip Jisas nakri, “Debeini, eik yakri umta inatrugun.”

42 Aria Jisas nakripan nakri, “Trugun, nyak nyenekbilip nyakri eik dodogoiwe iri aria nyakis nabesdouk ta yopus.”

43 Aria ahudok atuh nabes yopus natrugun arianani Jisas hanak. Aria anan nape nanadudareh umIruhin natuk ananin nyeigur nyato iruhw. Ariaeshudok sabaishi arpesh shopunek shatik namudokaria eshesh ihishmorim shatuk Iruhin ananinnyeigur nyato iruhw.

Jisas Nanak um Sakias Ananit Urupat

Aria Jisas nawish nanak abrudok waburJeriko aria anan nanak um nakrinukutuburuk nugim yah nunak. 2 Aria

anan arman shahwaran um Sakias iri nape abrudokwabur. Anan douk debeini um amam harao takis iri.Aria anan douk nanabuk sabaibori utabor iri. 3 AriaSakias nakri nutik Jisas um nudukemesh um anandouk meini. Aria sabaishi arpesh shatatapanugukaria anan madae nutrun uwe. Um maresh? Sakiasshopunek douk banani arman abom. Namudok aria

anan nabirak um nutik Jisas aria nabirak natikuwok. 4 Douk namudok aria anan nahur narik atinnanak nato enen rowog nyeigurinyum fik iri umnakri nutik Jisas. Um maresh? Anan nadukemeshum Jisas ta nunak ahudok yah.

5 Aria douk arigaha Jisas nanak natograriokwudok outuk aria napuhur natik iruhw aria nakri,“Sakias, buhi arigas. Doukih nyumnah, eik ta inakipe nyakit urupat.”

6 Aria Sakias arigas atin nabuhi atap aria nanaknanadudareh um Jisas. Aria amam hanakum Sakiasananit urupat. 7 Aria douk ihishmorim arpeshshatik namudok aria shape sheneyagwreh shokushokwin baraen um Jisas shakri, “Anudok armannanak neshuh anudok nenek yoweishi inahos atishiri ananit urupat.”

8 Douk amam hanak urupat aria Sakias nakitakneyotu nakrip Debeini nakri, “Debeini, nyakmuneke. Douk eneshenesh eikish eshudok taisiyaesh um biyeh. Wobresh ta iko yaruhish arpeshiri. Aria nubokuhi ikri inek rohw um enen arpeninaruken enesh enyenyish eshudok enesheneshmeyoh um, douk ta wata ibeyeshamen aria ta wataiken enesh shopunek arigaha idareheh um4-poreih.”

9 Aria Jisas nakripan nakri, “Doukih nyumnah,Iruhin wata nanaraep ipak ihipmorim pape atudokurupat iri patanamori pape wosik. Um maresh?Nyak shopunek douk nyakitak apudok atup awiropAbraham ananip. 10 Umum maresh? Eik AnudokArman douk yatogur adurin arpen iri doukyanakumori itik um eshudok arpesh douk shanakshawishuk iri um itaurumesh inaraesh shutanamorishupe wosik.”

Jisas Nakripesh Enen Wobuwobren Baraen Um10-poreim Henek Mour Iri Harao Utabor Um

(Matyu 25:14-30)

11 Aria abudok nyutob eshesh shape shemnekenyudok baraen Jisas nakrip Sakias um, aria Jisasshopunek nakripesh enen wobren baraen. Ummaresh? Anan douk nanaki hurukatin umJerusalem. Aria eshesh shakri ta abudok nyutob umarpesh shuwish agundok Iruhin nupe Debeini umananish arpesh um ta butogur douk atin aria Jisasta nupe esheshin debeini. 12 Aria anan nakripeshnakri, “Anan debeini arman nakri nunak um anaburrougunibur wabur um shunekan king aria ta watanutanamori um ananibur wabur. 13 Aria hurukatinum nunak obi nyutob, anan nahwari ananim10-poreim armam douk henekuman mour irihanaki aria nokomuk 20 kina 20 kina amam atunatun. Aria nakripamuk nakri, ‘Ipak punak punekbisnis kupakupai-gunum atin um abrudok utaboreik yekepabor iri aria punek winmoni-ibor. Ipakpunak pupe punekesh namudok arigaha eik wataitanamori.’

14 “Aria eshudok arpesh douk shani anan shapeatub amnab iri shakri uwok um anan. Douk

LUK 18:32 125 LUK 19:14

Page 126: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

namudok aria anan narik aria eshesh sheshopokanam harao baraen hagipeshan. Amam hanak ariahakri, ‘Apak makri uwok um anan nupe apakin kingum.’ 15 Aria eshesh madae shumnekam uwe ariashenekan king aria wata natanamori. Anannatanamori atin aria nenekumam baraen amudokhenekuman mour iri douk nukomuk utabor iri umhunaki hutrun. Aria nakri norigam um amam atunatun henek makwunibor winmoni-ibor utabor.

16 “Aria narik iri natograri aria nakri, ‘Debeini, eikmeyoh enyudok 20 kina nyak nyekeyenyuk iri yenekbisnis aria profetin douk nyatogur 200 kina!’

17 “Aria anudok king nakri, ‘Nyak yopuni armannyenekume mour iri. Nyak nyeneken wosik abom.Eshudok eshesh douk karowish meyoh, aria nyakapa nyeyohesh wosik atin. Namudok aria nyak taineken um nyupe debeinyi aria nyiyoh 10-poreirubdebeirubi warub.’

18 “Aria douk narik iri nanakuk aria anudok anannanaki nakri, ‘Debeini, eik meyoh enyudok 20 kinanyak nyekeyenyuk iri yenek bisnis aria profetindouk nyatogur 100 kina.’ 19 Aria king nakripannakri, ‘Nyak ineken um nyupe debeinyi nyiyoh5-poreirub debeirubi warub.’

20 “Aria anudok anan nenekuman mour iri nanakinakri, ‘Debeini, nyakibor utabor 20 kina abrudok.Eik yetapeyen rupahip aria yenyubuk nyakus. 21

Um maresh? Nyak douk juwehosinyi atin iri, aria eikyanogugur abom. Yanogugur abom umeneshenesh kupaishi sheneshubuk iri, nyak apanyanashuhur. Nyak madae nyorig atin uwe. Ariaworigun kupaishi shanuwesh iri, nyak apanyanaurimesh.’

22 “Aria king nakripan nakri, ‘Nyak yoweini armanabom nyenekume mour iri. Eik ta ikwu nyak kanaknyakin baraen douk nyak nyakriyen um eik iri ariainekumen kwot. Nyak douk nyadukemesh umagundok eik juwehosiwe atuwe abom um. Ariayatrish yonahur eshudok kupaishi sheshubuk irium. Aria yatrish yanaurim worigun kupaishishanuwesh iri um. 23 Douk namudok aria nyakmadae nyunak nyuborur-ume um benk uwe? Umeik wata itanamori aria inak inaboruhur um, eik iraoanabor profetibor shopunek.’

24 “Douk namudok aria king nakrip eshudokarpesh sheyotu agundok iri nakri, ‘Putrun enyudok20 kina aria puko anudok anan douk nasuhw 200kina iri.’

25 “Aria eshesh shakrip anudok king shakri,‘Debeini, anan douk wosik nasuhw sabaibori um200 kina.’

26 “Aria anan nakri, ‘Eik yakripep, ihish arpeshdouk shusuhw sabaishi eshudok iri ta wata shukeshenesh shopunek. Aria eshudok douk eshudokwokeshi, eshudok karowish eshesh sheneshubukiri, eshesh ta wata shutrishesh aria shupeik meyohabom. 27 Aria douk ipak purauri eshudok eikishhorim douk shakri uwok um eik ipe esheshin kingiri punaki agundok eik yape um itrish aria peshshugok.’”

Jisas Nawish Jerusalem Kabi Douk Anan King Um(Matyu 21:1-11; Mak 11:1-11; Jon 12:12-19)

28 Aria douk Jisas nakripeshuk enyudokwobuwobren baraen um jurug, aria nakitak nariknape nagim yah nanak um Jerusalem. 29 Douknanak arigaha hurukatin um abrudok biarub warubBetfage aria Betani, douk bape hurukatin umyoduhw Oliv iri aria nakrip biom disaipel harikhanak. 30 Aria nakripam enyudok baraen nakri,“Ipak purik punak babri wabur bape gani yah iri.Ipak ta punak puwish atin aria ta putik enennugaen donki douk shoreyen maduhw ariashenyuseh nyeyotu. Enyudok donki douk watakenen arpen nyuraheyen uwe. Ipak putrin ariapukweshihen puraen punaki. 31 Aria ta enen arpennyukri nyorigep nyukri, ‘Ipak pakweshihen umdonki?’ ipak pukripesh pukri, ‘Debeini nakriyen.’”

32 Aria amam hanak aria hatik um eshudok anannakripam-umesh iri shatogur kabi douk anan nakrium. 33 Aria douk amam hape hokweshihi enyudokdonki aria shagremen iri sharigam shakri, “Ipakpakweshihen um mare enyudok nugaen donki?”

34 Aria amam hakripesh hakri, “Debeini nakriyen.”35 Amam hakripeshuk namudok aria haraen

hanakum Jisas. Douk hanak hatogur aria howemamamig saketog agabainyum enyudok nugaendonki aria hataurum Jisas nato nakih netem. 36

Douk nakih netem aria enyen nyape nyanak. Ariaarpesh shape showaruk esheshig saketogshogubuk yah um shakri shuginohwah. 37 Ariaanan nanak natogur agundok yah hanakumyoduhw Oliv iri, hurukatin um Jerusalem. Ariasabaishi arpesh douk shape shagipeshan shasuhwananin baraen iri shanadudareh aria shape shenektenkyu um Iruhin. Aria shahwar debeg atin shapeshatuk ananin nyeigur nyato iruhw um ihinyumoriIruhin atun neneken iri mour douk Jisas nenekenshatrin iri.

38 Eshesh shahwar shakri, “Iruhin nunek yopunyium anudok King douk nanakumori Debeini ananinnyeigur iri. Iruhin ananihw apahw douk yopuhwabom um apak arpesh! Apak mutuk Iruhin ananinnyeigur nyuto iruhw.”

39 Aria anam Farisi douk heir eshudok sabaishiarpesh iri hakrip Jisas hakri, “Tisa, kwakripesheshudok shasuhw nyakin baraen shagipeshen irium mare shenekesh namudok uwe, uwok.”

40 Aria Jisas nakripam nakri, “Eik yakripep,eshudok shukri mare shenekesh namudok umakure, utabor ababor kanak ta bupe buhwar butukeikin nyeigur nyuto iruhw.”

Jisas Nerep Jerusalem41 Douk Jisas nanaki hurukatin um Jerusalem

natrubur aria nape nerepobur. 42 Anan nerepoburaria nakri, “Aria doukih nyumnah ipak arpesh papeJerusalem iri pakri pudukem ehudok aih douk tapuraeh aria hunekep pupe wosik iri akure, enyen ta

LUK 19:15 126 LUK 19:42

Page 127: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

20

wosik. Aria douk ehudok aih hanobeshuk-umep ariaipak madae pudukemesh uwe. 43 Aria mnek,nyumneh ta hutogrum ipakish horik horin shunakishiyotu shiyar shurihep aria shini ipak purpak um.Eshesh ta shurok dodogoiburi nabur abom shiyarshurihep. 44 Aria eshesh ta shubrigen shununinabom nyani nyakish batowish douk shape numunnarub iri. Aria eshesh ta mare shukutukuk anamutom mutemaguk kupaimi kabi douk sharik sharoknarub shabremum uwe, uwok. Um maresh?Abudok nyutob Iruhin nanakumori nakrinutaurumep um, ipak madae puturub pudukemabnyutob uwe.”

Jisas Nehiyah Arpesh Douk Shenek BisnisNumun Narub Iruhin Ananit Debeiti Urupat

Tatao Um Iri(Matyu 21:12-17; Mak 11:15-19; Jon 2:13-22)

45 Aria Jisas nanak nawish numun narub Iruhinananit debeiti urupat tataoum aria nape nehiyaharpesh douk shape shenek salim um eshudokeneshenesh gani numun iri. 46 Aria anan nakripeshnakri, “Baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri douknyakri namudok. Iruhin nakri, ‘Eikit urupat douktape um shunek beten um.’ Aria ipak penekesh-umat kabi douk shakwuaruh iri shanaki shapeshanabeshuk um.”

47 Aria ihih nyumneh anan nape nenekskulumesh um ananin baraen numun narub Iruhinananit debeiti urupat tataoum. Aria amam debeimipris hani amam douk henek skulumesh um Iruhinananin lo iri hani amudok anam eshesh Judaesheshim debeimi hakri hubo Jisas nugok. 48 Ariaamam habirak madae huparug anah yah um honnugok um uwe, uwok. Um maresh, ihishmorimarpesh shakri shumnek ihinyumorim ananin baraenabom aria eshesh shakri uwok um shukut-unaguk.

Debeimi Harig Jisas Um Omi Nyakon Big AriaDouk Nenek Enyudok Mour

(Matyu 21:23-27; Mak 11:27-33)

Anah nyumnah Jisas nape numun narubIruhin ananit debeiti urupat tataoum arianape nenek skulumesh um yopihi aih aria

nape nakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen. Ariaabudok nyutob, amam debeimi pris hani amudokhenek skulumesh um lo iri hani amudok anameshesh Juda esheshim debeimi hanaki hatrun. 2

Aria amam harigan hakri, “Nyak nyarao maren bigum nyunek enyudok mour? Aria omi nyekenenyudok big?”

3 Aria Jisas nawanamam baraen nakri, “Eikshopunek yakri iyorigep um enen baraen. 4 Ipakkripe, Jon douk nenek baptaisumesh iri omi nyakonenyudok mour aria anan douk nenekbaptaisumesh? Iruhin nakripan aria douk nenekbaptaisumesh o, enesh arpesh meyoh?”

5 Aria amam hemnek aria amam kanak hapehaneyagwreh hakri, “Ta mukripan maren baraen?

Ta mukri Iruhin nakonen um, anan ta wata norigapnukri, ‘Douk namudok aria ipak madae punek bilipum Jon ananin baraen uwe um maresh?’ 6 Ariashopunek, ta mukri arpesh meyoh shakonen um,eshudok sabaishi arpesh ta shop shukwumaputabor. Um maresh? Eshesh shakri Jon anan doukanan adurin profet abom.”

7 Douk namudok aria amam hakripan hakriamam madae hudukemesh uwe.

8 Aria Jisas wata nakripam nakri, “Eik shopunekdouk namudok atin. Eik ta mare ikripep um ominyutaurume nyeke big aria eik douk yenek enyudokmour um.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmYoweimi Armam Henek Mour Nubarig Douk

Shau Wain Agari(Matyu 21:33-46; Mak 12:1-12)

9 Aria Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Anan arman narib anag nubarig arianawu wain. Douk nawon neyatagun aria nakripkupaimi armam hanaki henek kontrak heyohog.Aria shuruwep wainip pukri burep obi nyutob,amam hunadi anabigipum aria anan hudimananabigipum. Aria anan nakomaguk nubarig ariananak um anabur rougunibur wabur nanak naperoubum nyutob. 10 Douk nape arigaha abudoknyutob um wainip shuruwep burep aria ta shudiyepum butogur. Aria anan neshopok anan arman douknenekuman mour iri nanak um nukripam hudi irienep shuruwep huko anan nusuwepamani. Douknanak natogur aria amudok henek mour nubarig irihakitak han aria wata heshopokan nanak wis wohis.11 Douk namudok aria anan wata neshopokkupaini nenekuman mour iri nanak. Anan nanaknatogur aria namudok atin. Amam han henekumanyoweihi aih aria wata heshopokan nanak wis wohis.12 Aria douk anan natik namudok aria anan wataneshopok anan shopunek nanak. Douk nanaknatogur aria namudok atin. Amam han henekanenenyenen aria honahur hawashan natoguradukigam nubarig.

13 “Aria nagrem nubarig iri nakri, ‘Douk, namudokaria eik ta inak inek maresh? Aria ishopok eikinnuganin meyoh douk eik urkum manawashamanabom iri nunak. Aria anan douk wosik, amam tahumnek ananin baraen.’ 14 Aria henek mournubarig iri hatrun nanaki aria amam hanakripamhakri, ‘Anudok arman douk nagrem nubarig iriananin nuganin. Kweipon anan ta nurao ananisheneshenesh eshudok iri. Douk namudok aria apakmon nugokuk um apak munarao agudok nubarig.’

15 “Aria amam hanak hasuwan, hawashannatogur aduk um agudok nubarig aria han nagok.

“Aria nagrem agudok nubarig iri ta nunakinunekam mumam amudok henek mour ananignubarig iri? 16 Eik yakripep, anan ta nunaki nomhugok aria nukrip kupaimi hunaki hunek mourananig nubarig.”

LUK 19:43 127 LUK 20:16

Page 128: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Aria douk eshesh arpesh shemnek namudok ariashakri, “Apak makri uwok um nunekesh namudokuwe, uwok.”

17 Aria Jisas natrish duk aria narigesh nakri,“Baugenyum um enyudok baraen nyetem Iruhinananik Buk iri douk nyakri mumam? Baraen doukenyudok. ‘Amudok sagomatinyim utom douk harokurupat iri hakri uwok-umom aria hakwreyomuk iri,amam douk matogur sagomatinyim yopumi utomabom.’ 18 Aria ihishmorim arpesh douk shutu shutoamudok utom iri ta shubuh prurakeresh shunek-umaguk shokugun atugun. Aria ta amam mubuhmubo enen arpen um, enyudok arpen tamisharigen abom nyunenekum minyabeg.”

19 Jisas nakripesh enyudok wobuwobren baraenaria amam henek skulumesh um lo iri hani amamdebeimi pris hadukemesh hakri enyudokwobuwobren baraen douk nakriyen nenyem amam.Namudok aria abudok nyutob amam hakitak hakrihutik anah yah um husuwan douk aria amamhanogugur um eshesh armam armago.

Harig Jisas Um Shunek Takis Um Sisar Aka Uwok(Matyu 22:15-22; Mak 12:13-17)

20 Aria amam hape hatrugun um anab yopubinyutob um amam huparug anagun aria kadakhusuwan. Aria amam heshopok anam armamhanaki hape hatrun. Amudok armam douk debeimiheshopokam hanaki iri, amam douk henek rohwhakri amam adur hagipesh lo atin iri armam henekyopinyi atin iri. Amam hanaki hatik Jisas um hunianan hiyagwreh um hakri humnekan nukriniyagwreh enen baraen douk madae yopinyi uwearia amam husuwan huranam debeini gavman umshokugi nahobig Judia iri aria hunekuman kwot.

21 Aria amudok henek rohw iri hanaki aria hakripJisas hakri, “Debeini, apak madukemesh um nyakdouk madae nyunogugur um enesh arpesh uwe.Aria nyak douk madae nyukrip debeishi nyeiguhw-ishi arpesh kupainyi baraen, aria nyeiguhw wokeshinyukripeshuk kupainyi uwe, uwok. Nyak apanyakripesh atin baraen ihishmorim arpesh. Arianyak apa nyagipesh adurin atin baraen aria nyenekskulumesh wosik um Iruhin ananih aih. 22 Douknamudok aria nyak kripap. Apakin lo douk nyakrimumam? Enyen douk wosik um munek takis umdebeini gavman Sisar aka, uwok?”

23 Aria Jisas douk nadukemesh um agundokamam hakri hunek rohwuman um. Douk namudokaria anan nakripam nakri, “Ipak puyabige anamutom ba itrum. Enyudok nyeigur nyani aborirshetem amudok utom iri douk omiapenyish?”

Aria amam hakri, “Sisar ananish wo.”25 Aria anan nakripam nakri, “Douk namudok aria

Sisar ananish eshudok eneshenesh ta puko Sisar.Aria Iruhin ananish puko Iruhin.”

26 Aria amam habirak um humnekan niyagwrehenen yoweinyi baraen agundok sabaishi arpeshshapeum hakri hunek kwotuman umen iri aria

habirak hatik uwok. Namudok aria amam hakitakyowiyokuk um enyudok baraen anan nebeyeny-umam iri. Aria amam mukareg baraen wokam.

Amam Sadyusi Harig Jisas Um Shagok Iri Ta WataShakitak Um

(Matyu 22:23-33; Mak 12:18-27)

27 Amam Sadyusi apa hakri shagok iri ta marewata shukitaki uwok. Aria anam amudok Sadyusihanaki Jisas napeum aria harigan hakri, “Debeinitisa, seiwok Moses nawem-mopuk enen baraen.Aria baraen douk nyakri namudok, ‘Aria ananarman nurao onok armatok aria okwok marekwubuki enesh batowish, aria anan nugokuk um,ananin wanin ta nukwaur. Anan nukwaur um watashubuki batowish um shubuh ashuken-umanignuwag.’ 29 Aria anob nyutob, 7-poreim nugamimdouk atish amakenyish shomubuki iri hape. Ariaashuken narao onok armatok aria batowish madaenubuki enesh uwe aria nagok. 30 Aria doukashuken nagokuk aria netemoni agab iri nukwaur.Anan nakwaur aria namudok atin. Batowish madaenubuki enesh uwe aria nagok. 31 Douk anannagokuk aria netemoni agab anudok iri nakwaur.Aria namudok atin. Batowish madae nubuki eneshuwe aria shopunek nagok. Douk namudok ariaamudok 7-poreim nugamim ihim-morim haraookwudok armatok aria batowish madae anannubuki enen uwe. Aria amam shopunek hagokhatuh. 32 Aria okwok shopunek kwagok kwagiguk.33 Douk namudok aria abudok nyutob shagok iriwata shukitak um, okwudok armatok ta kwukitakiaria kwupe um meini? Nyak nyadukemesh,sagomatin ihim-morim amudok 7-poreim doukharaok iri atum.”

34 Aria Jisas nakripam nakri, “Douk abudoknyutob, armam armago apa shanaraum. 35 Ariaeshudok arpesh douk Iruhin nakri wosik um watashukitak iri wonugwegwiruh aria shunak shupeiruhw heven abom iri ta mare shunaraum atin uwe,uwok. 36 Eshesh ta shupe kabi douk ananishenselahos um aria ta mare shugok uwe, uwok.Eshesh shape Iruhin ananish batowish. Ummaresh? Anan douk wata neshuhur shakitak iri. 37

Aria Moses douk neyabigap adur atin um shagok irita wata shukitak um. Enyudok baraen seiwokMoses nenyem Iruhin ananik Buk iri um agundoknyih hanuwi enen shokwinyi rowog iri um douknahwar Debeini nakri, ‘Debeini anan douk Abrahamnani Aisak iri Jekop amamin Iruhin.’ 38 Douknamudok aria enyudok baraen douk nyakri anudokIruhin anan douk madae shagok iri esheshin Iruhinuwe, uwok. Anan douk shape iri esheshin Iruhin.Anan natrish um, anan douk nakri esheshihishmorim douk shape iri atish.”

39 Aria amudok anam douk henek skulumesh umIruhin ananin lo hawanaman baraen Jisas hakri,“Tisa, nyak nyabeimom baraen wosik abom.” 40

LUK 20:17 128 LUK 20:40

Page 129: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

21

Aria amam hanogugur um horigan um enenshopunek baraen.

Jisas Narigesh Um Krais Douk Omi AnanBarhonin

(Matyu 22:41-46; Mak 12:35-37)

41 Arigaha aria Jisas nakripam nakri, “Aria arpeshapa shakri Devit ananin barhonin ta nutogur Krais,douk Iruhin nagraehan neshopokan nanakumorinunarao arpesh iri um maresh? 42 Iruhin ananikBuk douk shahwarok um Sam iri, Devit kanak douknowem baraen nyetem namudok nakri, ‘Debeininakrip eikin Debeini nakri, “Nyak nyupe agundokeiken yopunyi rogur ehah arigaha ibo nyakim horimhubuhuk.” ’ 44 Aria tik. Devit kanak douk nahwaranudok arman Krais ananin Debeini. Douknamudok aria Krais ta wata nutogur Devit ananinbarhonin mumam?”

Henek Skulumesh Um Lo Iri Henekeh Iri YoweihiAih

(Matyu 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 11:37-54)

45 Aria ihishmorim arpesh wata shape shemnekJisas um agundok neyagwreh um. Aria anan nakripananim disaipel nakri, 46 “Ipak gamo pudukemeshum ipak mare pugipesh amudok henek skulumeshum lo iri amamih yoweihi aih. Amam hanadudarehabom um hakri hupe um hure rouhi atih rupeh ariahupe hurahaen um arpesh shutrum aria shukriamam yopumi debeimi armam. Aria shopunek,hakri hurahaen hunak agundok arpesh apashantorum shapeum, um shutrum ariashunekumam yopihi nyumnah. Aria hanak esheshJuda shape sheneyagwreh baraen-ogwi urusag um,amam hakri hunak hupe shakus sharik iriwagiturahos abudok nyutob shenek lotu obinyutob. Aria shenek debeguni worigun um, amamhakri hunak hupe shakus sharik iri wagiturahos. 47

Aria amam apa hanak hawish armam hagokhawosopuk iri armago owowig urusag aria hatruhonahur owowish eshudok eneshenesh. Aria henekbeten harig Iruhin um, amam henek rourounirohwin beten um arpesh shutrum. Aria kweiponIruhin ta nuwanamam amamish yoweishi inahosaria ta nunekam humnek debeiri eriger.”

Nyaruk Armatok Kwonek Ofa Utabor KwokoIruhin

Douk Jisas napuhur natrish aria natikarpesh douk shanabuk sabaishi eshudokiri shape shenek ofa. Eshesh shakwutu

utabor babuh bogis sakus numun Iruhin ananitdebeiti urupat iri. 2 Aria anan natik onok utaborwokok iri armatok douk anan nagok nakusopuk iri.Okwok um kwanaki aria kwenek ofa kwakwutubiyabor shokubori utabor babuh asudok bokis. 3

Aria Jisas natruk namudok aria nakri, “Adur atin, eikyakripep. Okwudok anan nagok nakusopuk iri doukutabor wokok abom. Aria okwok kwanaki kwakwutu

sabaibori utabor kweshagrakuk eshudokihishmorim. 4 Eshudok ihishmorim arpesh, douksabaibori utabor bakusumeshuk aria sharaurikarowibor meyoh shanaki shenek ofa. Ariaokwudok armatok utabor wokok abom. Ariakarowibor okwok kwaborabuk um kunator eshudokum douk kwanaki kwonek ofa kweyatabor kwokoIruhin.”

Jisas Nakri um Ta Kupaishi Shunaki ShununuIruhin Ananit Debeiti Urupat Um

(Matyu 24:1-2; Mak 13:1-2)

5 Abudok atub nyutob anam Jisas ananim disaipelhatik Iruhin ananit debeiti urupat aria hapeheneyagwreh hakri, “Atudok urupat douk yoputiabom. Atat douk shakwu yopubori atubor utaborsharukat. Aria shopunek, shaginohwat shakwuyopiyopishi eshudok douk arpesh shanaki shapeshako Iruhin um.”

Aria Jisas nemnekam aria nakri, 6 “Ihishmorimeshudok douk ipak patrish iri, anob nyutob ta marewata anam utom mutem dodog kupaimi kabi doukpatrubor um, uwok. Ihibormorim ta bututu bubuhbukus amnab atugun.”

Jisas Nakri Enenyenen Amaen Ta Nyutogur(Matyu 24:3-14; Mak 13:3-13)

7 Aria amam harigan hakri, “Tisa, ta meibi nyutobenyudok nyak nyakriyen iri nyutogur? Aria tamaresh shurik shutogurum mutrish ariamudukemesh um enyudok amaen douk tahurukatin um nyutogur?”

8 Aria Jisas nakri, “Ipak gamo pudukemesh um.Mare anam armam hunaki hunek rohwumep ariahunekep pugipesh amamin baraen uwe, uwok.Sabaimi armam ta hunaki kupakupaibi nyutobhukripep um eikin nyeigur hukri namudok. Anan tanunaki nukripep um eikin nyeigur nukri, ‘Eik Kraisdouk Iruhin nagraehe aria neshopoke yanaki iri.’Aria anam ta hukripep hukri nyutob douk hurukatinum butogur. Aria ipak mare pumnek amaminbaraen aria punak pugipesham uwe, uwok. 9 Ipakta pumnek baraen um wanohw hwutogur kupairubirougunirub warub um, o shupe shunotutukamshurpak um agundok shukri uwok um debeimihupe esheshim debeimi um, ipak pumnek ariamare punogugur uwe, uwok. Eshudok ta shurikshutogur. Aria hugiguk iri nyumnah ta mare arigashutogur.”

10 Aria Jisas apa nakri, “Anag nahobig ta shukitakshuni kupaigi nahobig shurpak. Anan king niniananish arpesh ta shukitak shuni kupaini king niniananishi shurpak. 11 Debeikwi enyik ta kwutuk. Ariata eshesh nyurub besh abom. Aria yoweishieshudok ta shutogur shunek eneshenesh yoweishieshudok shubo arpesh. Eshesh ta shutogurkupakupairubi warub. Aria ipak ta putik eneshkupaishi abom eshudok shutogur iruhw utag aria tapunogugur.

LUK 20:41 129 LUK 21:11

Page 130: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

12 “Aria abudok nyutob eshudok mare arigasshutogur obi nyutob, kupaishi arpesh ta shurikshunaki shusuwep shunekep enenyenen. Eshesh tashuraep piyotum kwotog numun eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-ogwi urusag aria tashuweshikep punak pupe shunuweshik-ati urupat.Aria eshesh ta shishapokep punak piyotu agundokamam king huni debeimi gavman iri hapeum.Eshesh ta shunekep namudok um maresh, ipakdouk pagipesh eik aria pakripesh eikin baraen. 13

Aria abudok nyutob eshesh shunekep namudokum, abudok douk yopubi nyutob um pukripesheikin yopinyi baraen um. 14 Douk namudok ariaipak mare punogugur pukri ta pubeimesh marenesheshin baraen uwe, uwok. 15 Um maresh, eikkanak ta itaurumep ikep baraen douk ta ipakpiyagwrehen iri nyuni yopunyi saki. Aria ipakimhorim ta shubirak um mare shukenyuk agabusenyudok eikin baraen douk yakripepen irinyubuhuk uwe, uwok. 16 Ipakish amakenyish oashukenyish iri owashish atus awiros um o eneshipakishi arpesh ta shiyabig ipakish horik horin umagundok ipak pape um aria ta shunak shusuwepshuraep shunak shunek kwotumep. Aria anep tashep abom pugok. 17 Ihishmorim arpesh ta shukriwokumep abom aria shukepuk agabus. Ummaresh, ipak douk eikish abom arpesh doukpagipesh eik iri. 18 Aria Iruhin ta nutaurumep pupewosik aria ta mare anabur atubur ehibur batoguripakigos baragos iri ta bunak buwishuk uwe, uwok.19 Aria douk ipak pugipesh eikin baraen aria piyotudodog um, ipak ta pupe wosik ihih nyumneh.”

Jisas Nakri um Ta Shuwor Debeiburi WaburJerusalem Um

(Matyu 24:15-21; Mak 13:14-19)

20 Aria Jisas apa nakripam baraen, “Aria abudoknyutob putik amam ami hunaki hiyotu hiyorhurihabrudok wabur Jerusalem obi nyutob, ipak tapudukemesh pukri nyutob douk hurukatin umbutogur. 21 Umum maresh? Abudok nyutob arpeshshape shokugi nahobig Judia iri ta shuruwokshunak yadururuh shunak shupeik. Aria eshudokdouk shape numun Jerusalem iri ta shukutuburuk.Aria eshudok douk shapeiri kupairubi warub bapehurukatin um Jerusalem iri mare wata shunakishuwish Jerusalem uwe, uwok. 22 Abudok doukIruhin ananib nyutob um nuwanamesh yoweishiinahos eshudok arpesh douk shapeum shenekeneshenesh yoweishi inahos iri. Enyudok tanyutogrum nyunek ihinyumorim baraen nyetemIruhin ananik Buk iri douk nyakrium enyudok tanyutogur um Jerusalem iri nyutogur adurin atin. 23

Aria gihaum wanarahaen iri armago uni oudokdouk wasuhw batowish douk watak shawoknyumeb um ehudok nyumneh iri. Debeinyi abomamaen ta nyutogur abudok amnab. Iruhin tajuwehosin abom aria ta nunekumesh debeiti kwotabom eshesh Israel. 24 Enesh ta shutupokesh

bainatog aria enesh ta shuweshikesh shunak umihigosmorim nahobigos. Aria eshudok arpesh doukmadae Juda iri uwe ta shishishobur shupe debeishium abrudok wabur Jerusalem. Eshesh ta shupe umarigaha esheshib nyutob Iruhin nagraehab-umeshum shupe debeishi bunak butuh.”

Debeinyi Amaen Nyutogur Nyunakuk Aria EikAnudok Arman Douk Yatogur Adurinyi Arpen Iri

Ta Kadak Itogur(Matyu 24:29-31; Mak 13:24-27)

25 Aria Jisas apa nakripesh baraen nakri,“Enenyenen ta nyutogur um wabin nini nyumnahinaub aria unib. Ihishmorim arpesh shape abudokamnab iri ta shumnek um agundok youg ariadebeibi morub batu um. Aria eshesh ta shunogugurabom aria esheshiruh aparuh ta yoweruh. 26

Sabaishi arpesh ta shutik enyudok douk nyakrinyutogur um abudok amnab iri aria eshesh tashunogugur abom. Aria eshesh ta marubigos sesharia shutu shubuh shukus atap kabi douk shagok irishabuh shakus um. Um maresh? Eneshenesh shapeiruhw utag iri shuni aub aria unib ta grurugwresharia shunatuk shubuhi.

27 “Aria abudok nyutob ta douk kadak shutik eikAnudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iri irarionog orug inaki. Eik ta itrugun abom ariadodogoiwe atuwe inaki.

28 “Aria eshudok shupe shutogur obi, ipak pikitakpiyotu aria pupuhur putrugun. Um maresh?Abudok nyutob Iruhin nakri wata nutrip arianukwashihepum yoweishi inahos ipak papepenekesh iri aria nuraep putanamori pupe wosikum douk banaki hurukatin.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um RowogNyeigurin Um Fik Iri Um Shutrin Aria Shudukem

Nyutob(Matyu 24:32-35; Mak 13:28-31)

29 Aria Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen nakri, “Ipak punek urkum um enyudokrowog nyeigurinyum fik nyuni kupaigosi rowos. 30

Abudok nyutob putik um agagas supe sunareh obi,ipak ta pudukemesh pukri wah hutao obi nyutobdouk hurukatinyum butogur. 31 Aria douk tanamudok atin. Abudok nyutob ipak putik enyudokihinyumorim amaen douk iganigadaeyakripepumen iri nyupe nyutogur um, ipak tapudukemesh um abudok yopubi nyutob arpeshshuwish agundok Iruhin ta nupe Debeini um ipakananish arpesh um douk hurukatin um butogur.

32 “Aria adur atin eik yakripep. Doukishi arpesh tamare arigas shugok shutuh aria enyudokihinyumorim amaen douk eik yakripepumen iri tanyutogur. 33 Ihishmorim eshudok shape iruhwutag iri shuni ihishmorim shape abudok amnab irishuni amnab shopunek ta brukwuresh shunakshuwishuk abom. Aria eikin baraen ta nyupe abomihih nyumneh.”

LUK 21:12 130 LUK 21:33

Page 131: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

22

Jisas Nakrip Ananim Disaipel Um Hupe HutrugunAbom Um Ahudok Nyumnah Hutogrum

34 Aria Jisas apa nakripam baraen nakri, “Ipak tagamo pudukemesh. Ta wosik atin ipak pupe umpuwok sabaiguni atugun worigun o puwokdodogowibari abar pugugak aria pupe um puneknyigiya um eneshenesh agundok atapishi atish um.Aria ipak pupe um punek enyudokmori atin um,ahudok eik itanamori ahi nyumnah ta hutogrumepahudok atuh kabi enen mahin madaenyudukemesh uwe aria ahudok atuh nyeir maduhwaria roguhw shakitak yowiyokuk um. 35 Umummaresh? Ahudok nyumnah ta hutogrumihishmorim arpesh shape abudok amnab iri. 36

Namudok aria ihih ipak ta gamo punatrugun ariapupe. Ipak punek beten porik Iruhin ihih nyumnehum nutaurumep aria abudok yoweibi nyutob bukributogur um, ipak wosik ta piyotu dodogowiparigaha punak putogur piyotu agundok eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen iri itoguripeum.”

37 Aria ehudok nyumneh Jisas nape numun narubIruhin ananit debeiti urupat tataoum aria napenenek skulumesh ananin baraen. Aria weibus obi,anan apa natoum Olivihw yaduhw aria nanakneshuh agundok. 38 Aria ihishmorim arpesh apashakitak ruwahegwis atus shanak um Iruhin ananitdebeiti urupat tataoum um shumnek ananinbaraen.

Judas Nani Debeimi Habo Baraen Um NiyabigamJisas Hunak Husuwan Um

(Matyu 26:1-5, 14-16; Mak 14:1-2, 10-11; Jon 11:45-53)

Ahudok nyumnah eshesh Juda shenekagundok debeiguni Pasovaigun worigundouk shawok bret shashaiteh madae

tukitak debeiti iri uwe douk hanaki hurukatin. 2

Aria amam debeimi pris hani amam douk henekskulumesh um lo iri hape haurim anah yah umhakri hubo Jisas nugok um. Um maresh? Amamhanogugur um hakri ta huneken yopugunum ariaarmam armago ta shom.

3 Aria Satan nawish Judas Iskariot. Anan doukanan um amudok Jisas ananim 12-poreim disaipel.4 Douk Satan nawishan aria nanak nani amamdebeimi pris hani amam heyoh Iruhin ananit debeitiurupat iri amamim debeimi heyagwreh umhuweshik Jisas um. Aria anan nakripam nakri wosikum niyabigam um Jisas nanak napeum aria amamhunak husuwan. 5 Aria douk hemnek namudokaria amam hanadudareh hariguk abom. Aria amamhabo baraen um hakri ta hukon anabor utabor. 6

Aria Judas nakri wosik um hukon anabor utabor umaria anan nape natrugun um anab yopubi nyutobum niyabigam Jisas hunak husuwan um. Anan napenatrugun um nakri nutik mare enesh arpesh shunianan shupe aria anan nunak nukripam hunakihusuwan huran hunak.

Biom Jisas Ananin Disaipel Henek RediumPasovaigun Worigun

(Matyu 26:17-25; Mak 14:12-21; Jon 13:21-30)

7 Arigaha aria ahudok nyumnah hanak hatograrium shuwok bret douk shushaiteh madae tukitakdebeiti iri uwe. Aria ahudok nyumnah, eshesh apashabo nugaesh sipsipahos um shishoh abudoknyutob shunek agundok debeiguni Pasovaigunworigun um. 8 Aria Jisas nakrip Pita aria Jon umenyudok baraen aria neshopokam hanak. Nakri,“Ipak punak aria punek redium agundokPasovaigun worigun um apak mugnoh iri.”

9 Aria amam wata harigan hakri, “Nyak nyakriunak unek redimagun agnum?”

10 Aria anan nakripam nakri, “Ipak mnek! Ipak tapunak puwish atin wabur aria anan arman nasahianap abar barop iri marup iri ta nuparugep. Ariapugipeshan punak puwish atudok urupat anannunak nuwishat iri. 11 Ipak puwish aria pukripatudok urupatin yaken pukri, ‘Apakin Debeini Tisanakri amudok rum douk arpesh shape shashoh omidouk ta anan nini apak ananim disaipel muwokPasovaigun worigun um douk agunum?’ 12 Ariaanan ta niyabigep anam debeimi iruhim rum doukeshudok shape shawok woriguneshi shakusomi.Aria ipak puto pukih pupe punek redimap umworigun.”

13 Aria douk hanak aria hatik um enyudoknyatogur kabi douk iganigadae Jisas nakripam um.Aria amam henek redium Pasovaigun worigun.

Jisas Nakom Bret Aria Wainibar Abar AnanimDisaipel Hashoh

(Matyu 26:26-30; Mak 14:22-26; 1 Korin 11:23-25)

14 Douk arigaha abudok nyutob um huwokworigun obi nyutob batogur, aria Jisas nani ananimaposel hanaki hape heyorharih tebol.

15 Amam hape aria anan nakripam nakri, “Eik oubbakitak abom um ini ipak muwok agundokPasovaigun worigun iyoh, aria kadak irao debeirieriger. 16 Adur atin eik yakripep. Eik ta mare wataiwok anagun agundokmori Pasovaigun worigun,uwok. Eik ta ipe namudok arigaha wata ini ipakmuwok adurigun Pasovaigun worigun abrudokwabur Iruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum.”

17 Aria Jisas nohuri anap kap wain abar borap irinenek beten nenek tenkyu um Iruhin aria nakripamnakri, “Suwap kap aria ipak ihipmorim punosiyabor.18 Eik yakripep, douk arigaha kweipon, eik ta mareiwok anabar abrudokmori wainibar abar, uwok. Eikta ipe namudok arigaha abudok nyutob um arpeshshuwish um agundok Iruhin nupe Debeini umananish arpesh um butogur.”

19 Aria wata nohuri bret nenek beten nenektenkyu um Iruhin aria naworut nako amam. Arianakripam nakri, “Atudok bret douk eikihwyegenyihw. Eik yekepohw um itaurumep. Aria ipak

LUK 21:34 131 LUK 22:19

Page 132: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

pupe punekesh namudok um ipak urkwip watapurum eik.”

20 Aria douk amam hawok bret heyatat aria watanenekesh namudok atin. Anan nohuri kap wainibarabar boropi nako amam aria nakripam nakri,“Abrudok wainibar abar douk eikibor owishibordouk ta butourak butaurum ipak arpesh iri.Abrudok owishibor douk benek enyudok Iruhinananin namunyi adurin atinyi baraen kontraknyutogur dodogowin. 21 Aria anudok arman doukta niyabig eikim horim aria shusuhwe shurao eik iridouk anudok nani eik wape wawok worigunenyudok tebol. 22 Eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri ta she igok kabi douk seiwokIruhin nakri um ta shenekesh um. Aria anudokdouk niyabig eikim horim um eik iri, anan doukyakri giha abom um anan. Um maresh? Anan tadebeinyi amaen abom ta nyutogur-uman.”

23 Aria douk Jisas nakripam namudok aria amamhape harigan um ta amiapen nyunek enyudok.

Amam Disaipel Hanagaganim Baraen UmAmiapen Ta Nyupe Debeini Um Amam

24 Aria amam disaipel hohur enen baraen ariahape hanagaganim um hakri amam kanak ta meiniabom nupe amamin debeini. 25 Aria Jisas nakripamnakri, “Amam king hape abudok amnab iri doukdodogowim atum abom hapeum arpesh shunekenesh eshudok eneshenesh aria eshesh apashemnek amamim baraen aria shenekesh. Ariaamudok douk hape esheshim debeimi iri, arpeshapa shahwaram shakri yopumi hataurumesh iri. 26

Aria ipak mare punekesh namudok, uwok. Ipakmeinari arman nukri niyotu nurikumep iri, anan tanupe abom kabi douk anan nyeigur wokan irinenek mour meyoh um kupaishi iri um. 27 Ipakpakri meinari arman douk nape debeini um ipakihipmorim? Anudok douk nape tebol nawokworigun iri o, anudok douk noruhuman worigun iri?Adur, debeini douk anudok nape tebol nawokworigun iri. Aria eik douk yani ipak mape ariayenekesh kabi douk anudok noruhuman worigun iriaria yenek mour um yataurum ipak. 28 Aria abudoknyutob amaen nyutogur nyukwiraehe obi, ipakdouk pani eik pape aria madae pukutukuk eik uwe.29 Aria eikin Yain douk neke big um ipe debeiwe irium arpesh. Aria douk namudok atin. Eik douk ikepbig um ipak pupe debeipi pusuhw merik um enesharpesh. 30 Eik douk yenekep namudok um puni eikmupe eikin tebol muwok worigun iri abar agundokeikish arpesh shapeum. Aria ipak ta putem yopishiwagiturahos douk amam king atum hapenyesh iri.Aria ipak ta pupe debeipari pusuhw kwotog umasudok 12-poreis awiros um eshesh Israel.”

Jisas Nakri Pita Ta Nukri Anan Madae NudukemJisas Uwe, Uwok

(Matyu 26:31-35; Mak 14:27-31; Jon 13:36-38)

31 Aria Jisas nakri, “Saimon, Saimon! Nyak mnek!Iruhin nakripan wosik Satan um nukwiraeh ipakihishmorim um punosiam um pukutukuk bilip kabidouk sheyogomuk ouguhit wit um. 32 Aria Saimon,eik yenek beten yarig Iruhin um nataurumen ummare nyukutukuk nyakin bilip um eik, uwok. Ariaabudok nyutob nyutanam nyugipesh eik obi, nyakwata nyutaurum nyakim ashukenyim owarhimdouk hagipesh eik iri um hiyotu dodog.”

33 Aria Pita wata nakrip Jisas nakri, “Debeini, eikyenek redi um ini nyak unuweshik aria shopunekyakri um ini nyak ugok atin.”

34 Aria Jisas nakripam nakri, “Pita, kwehigib wab,owot ta madae arigas tiyagwreh aria nyak tanyunekuk rohw biyeh atih nyukri nyak madaenyudukem eik uwe.”

Jisas Nakrip Ananim Um Husuhw Banagos SuniBainatog Aria Paus Um Ta Hanaruk Utabor Um35 Aria Jisas wata nakripam nakri, “Riguk eik

yeshopokep panak penek mour um, ipak madaepunasuhw banagos aria su uni paus panarukutabor um uwe. Aria abudok nyutob ipak panakmeyoh um, ipak eneshenesh wokep aka, uwok?”

Aria amam hakripan hakri, “Uwok, apak madaeeneshenesh wokap uwe, uwok.”

36 Aria anan nakripam nakri, “Aria douk, anudokdouk nanoruk anabor utabor anas paus iri onanabuk anag banag iri ta nunasuwesh. Aria meinyiarpen douk bainat wokeni ta nyenek salim enyenyitsaket aria nyutor anat bainat.

37 “Um maresh? Baraen douk shenyem nyakriumeik iri nyetem Iruhin ananik Buk iri ta nyutoguradurin. Baraen enyudok, ‘Anan douk shakwrupanmorim yowemi henek yoweishi inahos iri.’ Adur,enyudok baraen douk nyakrium eik um douk nyapenyatogur adurin.”

38 Aria amam disaipel hakripan hakri, “Debeini,tik. Apak douk masuhw biyog bainatog.”

Aria anan nakripam nakri, “Jurug.”

Jisas Nakih Nenek Beten Olivihw Yoduhw(Matyu 26:36-46; Mak 14:32-42)

39 Aria Jisas nakutukuk Jerusalem natogurnatoum yoduhw Oliv kabi douk ihih nyumneh anannape nanak um. Aria ananim disaipel hagipeshanhanak. 40 Aria douk anan nanak natogur arianakripam, “Ipak ta punek beten um abudok nyutobkwiraeh nyutogur-umep um, ipak mare punekyoweishi inahos.”

41 Douk nakripamuk namudok aria nanakurougun shopunek. Rougun um douk kabi arpeshshawashak anam utom manak mabuh um. Douknanak aria nabuh noduk ohrubus nape nenekbeten nakri, 42 “Yain, ta nyukri wosik um, nyak

LUK 22:20 132 LUK 22:42

Page 133: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nyukutuk enyudok amaen ta nyutogrome iri. Ariaeik yakri uwok um nyugipesh eikim urkum, uwok.Nyak nyugipesh nyakim atum urkum.” 43 [Ariaenen ensel nyape iri iruhw heven nyabuhinyatogruman aria nyatauruman nyenekandodogowin. 44 Aria ananin mishin yowen abom arianatogur dodogowin nape nenek beten kabiiganigadae narik nenekan um. Aria kihakwuhnyatogur kabi douk owishibor bakih babuh bagrukatap um.]

45 Douk nenek beten jurug aria nakitak nanak umnutik ananim disaipel. Aria nanaku, aria anannatrum um amam heshuh hagok. Amamish mishishyowesh abom um enyudok douk ta nyutogur iri ariaamam madae dodogowim uwe aria heshuh. 46 Ariaanan nanak narigam nakri, “Ipak peshuh ummaresh? Kakitak aria punek beten um abudoknyutob kwiraeh nyutogurumep um, aria ipak marepunek yoweishi inahos.”

Judas Nariki Um Jisas Ananim Horim HanakiHasuhw Jisas Haran Hanak

(Matyu 26:47-56; Mak 14:43-50; Jon 18:3-11)

47 Aria douk Jisas wata nape neyagwreh atin ariaJudas anan um amudok 12-poreim disaipel narikium sabaimi armam hanak hatograri. Aria Judasnanaki hurukatin um Jisas um nakri nunopuprikan.48 Aria Jisas nakripan, “Judas, douk nyaknyiyabigesh eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri um eikish horim um agundoknyanaki nyanaprike um, aka?”

49 Aria Jisas ananim disaipel douk hani ananheyotu iri hatik um enyudok douk Jisas ananimhorim hakri hunekenyuman iri aria amam hariganhakri, “Debeini, nyak nyakri maresh? Apakmukwumam apakig bainatog aka?”

50 Aria anan um amam disaipel natupak anannenek mour um debeini pris iri ananih anagagrihatah abom aria tukarah.

51 Aria Jisas nakri, “Jurugih ehudokmori aih.”Aria nasuhw anudok arman ananih atah

neshopoh hape agundok hatakum aria ahah watayopuh.

52 Aria Jisas narig amam debeimi pris hani amamheyoh Iruhin ananit debeiti urupat iri um amamimdebeimi hani eshesh Juda esheshim debeimi doukhanakumori husuwan huran hunak iri. Anannarigam nakri, “Ipak pakri eik anan yoweini armandouk yenek onohw wanohw iri o, yakwuaruh iri umpasuhwi bainatog aria rowos um punaki purae um?53 Ihih nyumneh eik yani ipak mape numun narubIruhin ananit debeiti urupat tataoum aria ipakmadae pukri um puweme ipakis wis ba pusuweuwe. Aria abudok nyutob douk ipakib nyutob abomum Satan nape arukwutigun atin aria dodogowinatun um nubo eik ibuhuk um.”

Pita Nakri, “Eik Madae Idukem Jisas Uwe”(Matyu 26:57-58, 69-75; Mak 14:53-54, 66-72; Jon 18:12-18, 25-27)

54 Douk Jisas neyagwreh um jurug aria hasuwanharan hanak hawish debeini abom pris ananiturupat. Aria Pita nagiguk atin nape nagipeshamnanak. 55 Aria agundok iganigadae armam hautignyih orokohunirub um narub douk shenekarubsheyorsharih abom debeini pris ananit urupattataoum. Aria amam hanak hapeum nyih hapeatugun aria Pita shopunek nanak napeimeh.

56 Aria onok kwenek mour agundok iri kwanakikwatrun napeum nyih aria kwatrun wosik ariakwakri, “Anudok arman shopunek douk nani Jisasiri.”

57 Aria Pita nenek rohw nakri, “Eik madaeidukeman uwe Jisas.”

58 Aria douk shapeigu madae roubi uwe ariaanan arman wata natrun aria nakri, “Nyakshopunek douk nyeir Jisas ananim iri.” Aria Pitanakripan, “Adur, eik uwok!”

59 Aria shape arigaha roubi nyutob hurukatin umatin aua nyanakuk, aria kupaini neyagwrehi debegnakri, “Adur atin. Anudok arman douk nani Jisas iri.Um maresh? Anan shopunek douk nape iri shokuginahobig Galili iri.”

60 Aria Pita nakri, “Nya, baraen nyaknyeyagwrehen iri, eik madae idukemen uwe.”

Aria Pita wata nape neyagwreh atin aria owotteyagwreh. 61 Aria douk owot teyagwreh ariaDebeini natanam natruni wosik Pita. Aria Pita wataurkum morum enyudok baraen nabatik Debeininakripan-enyi. Baraen enyudok, “Owot ta madaearigas tiyagwreh aria nyak ta nyunek rohw biyehatih nyukri, nyak madae nyudukem eik uwe.” 62

Aria Pita urkum morum enyudok baraen arianatogur aduk aria nareh yowiyokuk abom.

Amam Soldia Henekan Enenyenen Jisas Aria Han(Matyu 26:67-68; Mak 14:65)

63 Aria amudok douk heyotu heyoh Jisas irihenekan enenyenen heyokasan aria han. 64 Ariaamam howeshik ananis nabes anap rupahip ariaharigan hakri, “Nyak kripap kabi amam profet um,douk amiapen nyaen?” 65 Aria amam habubunimanaria hape heyokasan um sabainyi enenyenenyoweinyi baraen shopunek.

Amam Harao Jisas Um Eshesh Juda EsheshimDebeimi Kansol Um Humnek Ananin Baraen

(Matyu 26:59-66; Mak 14:55-64; Jon 18:19-24)

66 Douk gagruk aria eshesh Juda esheshimdebeimi hani debeimi pris hani amudok henekskulumesh um lo iri hanaki hape atugun. Ariaamam harauri Jisas hanaki agundok amamhapeum. 67 Aria amam harigan hakri, “Nyak kripapanudok arman Krais douk. Iruhin nakri umnugraehan neshopokan nunakumori nunaraoarpesh iri douk nyak?”

LUK 22:43 133 LUK 22:67

Page 134: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

23

Aria anan nakripam, “Aria ta ikripep um, ipak tamare punek bilip um eikin baraen. 68 Aria ta eikiyorigep enen baraen akure, ipak ta marepubeyenyume. 69 Aria douk arigaha kweipon, eikAnudok Arman douk yatogur adurinyi arpen iri taipe yopunyi rogur ehahum dodogowin atun abomiri Iruhin”

70 Aria ihim-morim harigan hakri, “Namudok arianyak douk Iruhin ananin adurini Nuganin?”

Aria anan nakripam nakri, “Ipak pakri adur. Eikdouk kabi ipak pakri um.”

71 Aria amam hakri, “Apak mare wata murimenen shopunek baraen. Baraen douk enyudokmemneken anan kanak nakriyen.”

Debeimi Henek Kwot Um Jisas Um Pailat DoukNape Debeini Gavman Um Judia Iri(Matyu 27:1-2, 11-14; Mak 15:1-5; Jon 18:28-38)

Douk amam hemnek Jisas ananin baraenum jurug aria amam ihim-morim hakitakharan hanakum Pailat douk nape debeini

gavman iri. 2 Aria hanak hape henek rohwhenekuman baraen hakri anan nohur arpesh umshuni gavman shurpak. Aria shopunek hakri, anannakri eshesh mare shunek takis uwe um debeinigavman iri Sisar. Aria shopunek hakri, anan nakrianan douk Krais, anan king douk Iruhin nagraehanneshopokan nanakumori nunarao arpesh iri.

3 Aria Pailat narigan nakri, “Nyak douk esheshJuda esheshin king?”

Aria Jisas nakripan nakri, “Adur, eik douk kabi nyaknyakrium.”

4 Aria Pailat wata nakrip amam debeimi pris hanieshudok sabaishi arpesh nakri, “Eik madae iparugenesh yoweishi inahos anan nenekesh iri uwe.”

5 Aria amam dodogowim atum hakri, “Anannenek skulumesh um enen baraen eshesh armamarmago aria nohur esheshiruh aparuh um shunigavman shurpak. Enyudok douk nenyuhuri shokuginahobig Galili aria nanak ihirub warub apak Israelapakirub. Aria douk enyudok nyanak nyatograriagundok.”

6 Aria Pailat nemnek enyudok baraen arianarigesh nakri, “Anudok arman Jisas anan doukanan um eshesh Galili?”

7 Aria douk Pailat nemnek um shakri Jisas anandouk nape iri shokugi nahobig Galili douk Herotnape debeini um, aria anan neshopokan nanak umHerot. Abudok nyutob Herot shopunek douk nanaknape Jerusalem.

Herot Douk Nape Debeini Um Shokugi NahobigGalili Iri Nemnek Jisas Ananit Kwot

8 Aria Herot douk nanadudareh abom umabudok nyutob anan natik Jisas um. Um maresh?Anan nemnek baraen um agundok shape shakriyanum aria roubum nyutob anan nape natrugun umnakri nutrun. Anan nakri nutrun um nunek enenIruhin atun neneken iri mour. 9 Douk namudok aria

Herot narigan sabainyi baraen Jisas. Aria Jisasmadae nunogugur um nuwanaman enen baraenuwe, uwok. 10 Aria amam debeimi pris hani amamhenek skulumesh um lo iri hanak heyotu hurukatinaria dodogowim atum hape henekumandodogowin atin baraen. 11 Aria Herot nani ananimsoldia hape henekan enenyenen Jisas. Amamhabubuniman aria hanak hohuri anah dudukeh-ahirupah douk debeimi atum hanawashoh iri ariahanaki haweshigah-uman. Aria wata heshopokannanak um Pailat. 12 Aria riguk Herot nani Pailat apahananem horim. Aria ahudok nyumnah Pailatneshopok Jisas nanak um Herot ahi, amam watahanagabe um aria hape atugun.

Pailat Nakri Hunek Nyilim Jisas Nir Rowog Kruse(Matyu 27:15-26; Mak 15:6-15; Jon 18:39–19:16)

13 Aria Pailat nahwar debeimi pris hani amamdebeimi um eshesh Juda iri hani eshudok sabaishiarmam armago shanaki. 14 Aria anan nakripeshnakri, “Ipak parauri anudok arman um eik aria pakrinohur arpesh um shuni gavman shurpak. Aria doukipak douk pape aria eik yape yarigan um enyudokbaraen. Aria eik douk madae iparug yoweishiinahos anan nenekesh iri uwe. Eik yatik umenyudok ipak penek kwotuman-enyi anan doukmadae nuneken uwe. 15 Aria Herot shopunek doukmadae nuparug enesh yoweishi inahos Jisasnenekesh iri uwe. Aria anan wata neshopokannatanamori um apak. Aria mnek. Anudok armandouk madae nunek enesh yoweishi inahos um tamon nugokumesh iri uwe, uwok. 16 Douk namudokaria eik ta ikripam huprukan hukwu enesh eshudokmeyoh aria wata ikweshihan nunak fri.”

17 [Abudok nyutob eshesh douk shagipeshahudok aih. Ihish kwarahos ahudok nyumnahhutogrum shunek Pasovaigun worigun um, Pailatta nukweshih-umesh anan nonoweshik irinutogrumeshi nupe fri.]

18 Aria ihishmorim arpesh shani atuh shahwarshakri, “Buwon nugok! Aria nyukweshih-umapariBarabas!”

19 Anudok arman Barabas douk nonoweshiknapeum agundok nohur onohw wanohw Jerusalemnani gavman aria nabo enesh arpesh shagok um.

20 Aria Pailat nakri nukweshih Jisas nunak fri ariaanan wata gamo narigesh. 21 Aria eshesh shahwarshakri, “Nek nyiliman rowog kruse! Nek nyilimanrowog kruse!”

22 Aria Pailat wata shopunek nakripesh anahshopunek henekeh biyeh atih um nakri, “Anannenek maresh yoweishi inahos um apak monnugokumeshi? Eik madae iparug enesh yoweishiinahos um ta mon nugokumesh iri uwe. Douknamudok aria eik ta ikripam huprukan enesheshudok shabo arpesh-eshi meyoh aria ikweshihannunak.”

23 Aria eshesh shape shahwar debeg abom umshakri shunek nyilim Jisas um rowog kruse aria

LUK 22:68 134 LUK 23:23

Page 135: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

shon nugok. Eshesh shahwar arigaha aria esheshinbaraen nyabouk Pailat ananin nyabuhuk. 24

Namudok aria Pailat nakri wosik um shubo Jisasnugok kabi douk eshesh shakri um. 25 Arianakweshih-umesh Barabas nanak fri. Anan douknonoweshik um agundok nani gavman sharpak,aria nabo enesh arpesh shagok um. Aria doukPailat nakweshih-umesh anudok eshesh shakri-anari nanak aria nekesh Jisas um shenekesh-umankabi douk eshesh shakri um.

Harao Jisas Hanak Um Hunek Nyiluman RowogKruse

(Matyu 27:32-44; Mak 15:21-32; Jon 19:17-27)

26 Douk Pailat nekesh Jisas nor esheshis wis ariaamam soldia haran hanak. Amam hanak yah ariahaparug Saimon douk nanaki wabur Sairini irinanakumori nuwish Jerusalem. Aria amamhasuwan howem rowog kruse ananih ereh ariahenekan nenyusah nagim Jisas.

27 Aria sabaishi arpesh shagipesh Jisas shanak.Ono armago shopunek wanamesh shanak aria owowape warepan. Owo woreh wanakukuri wanaruwarabom.

28 Aria Jisas natanam nakripo nakri, “Ipak armagopape Jerusalem iri, ipak mare purep eik uwe, uwok.Ipak purep ipakish batowish shuni ipak kanak. 29

Um maresh, nyutob ta butogur aria abudok nyutobarpesh ta shukri,‘Kupaiwari armago wani oudok doukwata ubuki enesh batowish iri uwe wani oudok

doukmadae usuhw enesh batowish wukesh nyumeb iri

uweowo ihiyumorim douk wanadudareh.’

30 “Aria abudok nyutob, arpesh ta shukripyodururuh shukri,‘Kitak putukwarihi putu pushapumap.’

Aria ta shukrip mihig shukri,‘Putukwarihi pubuhi pushapumap aria

pubeshukap.’31 Eik douk madae inek enesh yoweishi inahosuwe, aria douk eshesh shakri shubo eik douk yapekabi naminyi rowog iri um. Aria ipak douk pape kabiyarinyi rowog iri um agundok penek yoweishiinahos um ta shenekesh-umep mumam mumam?Eshesh ta shunekumep yoweishi inahos abom.”

32 Aria amam soldia harao Jisas nani biom henekyoweishi inahos iri hanakum hom hugok.

33 Aria eshesh shanak shatogur agundok douknape kabi arpenyig barag um. Aria agagun doukshahwaragun, “Arpenyig Barag.” Aria agundok,amam henek nyilim Jisas um rowog kruse. Ariaamudok biom henek yoweishi inahos iri, ananshenek nyiluman neir wobur ehahum Jisas ariaanan neir wobur ehah-uman. 34 Aria Jisas nakri,“Yain! Nyak mare nyusuwesh uwe eshudok yoweishiinahos eshesh shenekesh um eik iri aria

nyukweshihesh-ukuk. Eshudok shenekesh um eik iridouk madae shudukemesh uwe.”

Aria amam soldia habirak satu um hanasia ananihrupeh.

35 Aria arpesh sheyotu shape shatrun aria esheshJuda esheshim debeimi hape habubuniman. Ariahakri, “Anan douk nataurum kupaishi. Aria ta anandouk Krais douk Iruhin nagraehan nanakumorinunarao arpesh iri um, anan wata nutaurum anankanak.”

36 Aria amam soldia shopunek hanak hurukatinaria habubuniman aria hakon anabar nubutibariabar. 37 Aria hakripan hakri, “Aria adur nyak doukJuda esheshin king um, douk nyutaurum nyakkanak.”

38 Aria amam howem enen baraen aria hakihheshopen iruhw um rowog kruse Jisas neir um.Baraen enyudok,

ANUDOK ARMAN DOUK ESHESH JUDA ESHESHINKING.

39 Aria anan um amudok biom yoweimi armamdouk heir wobuwobur iri, nabubunim Jisas nakri,“Nyak douk Krais, douk Iruhin nagraehenneshopoken nyanakumori nyunarao arpesh iri?Namudok um nyak nyutaurum nyak kanak arianyutaurum ohwak shopunek!”

40 Aria anudok anan neir wobur iri nahan nakri,“Apak ihishmorim douk meir otuhw maduhw. Apakdouk shap um ta mugok iri atup. Aria nyaknyanogugur um Iruhin aka, uwok? 41 Ohwak doukwosik shaohw um ohwakish yoweishi inahos ohwakwenekesh iri. Aria anudok arman madae nunekenesh yoweishi inahos uwe, uwok.”

42 Aria anan nakrip Jisas nakri, “Jisas, nyak urkummur um eik abudok nyutob nyak nyupe debeini umnyakish arpesh um.”

43 Aria Jisas nakripan nakri, “Adur eik yakripen.Doukih nyumnah nyak ta nyuni eik upe yopuburiwabur heven.”

Jisas Nagok(Matyu 27:45-56; Mak 15:33-41; Jon 19:28-30)

44 Douk aun nakihi arigaha 12 kilok wah madaehutao uwe aria wab babuhi. Aria ihigunmorim umeshesh Juda esheshirub warub arukwutiguntituguk. Agagun arukwutigun nape namudokarigaha wabigep 3-kilok aria wah madae hatao ariaarisigun. 45 Aria rupah douk shahaur numun Iruhinananit debeiti urupat iri puwaroh um biyeh. 46

Douk enyudok nyanakuk aria Jisas nahwar debegnakri, “Yain, eik yeken eikin mishin nyor nyakis wis.”

Douk nakriyuk namudok aria anan adur nagok.47 Aria anudok debeini soldia douk nasuhw merik

um 100-poreim soldia iri natik namudok aria natukIruhin ananin nyeigur nyato iruhw. Aria nakri, “Aduratin. Anudok arman douk yopuni.”

48 Aria ihishmorim arpesh douk shanaki umshutik enyudok iri shatik namudok aria esheshiruhaparuh yoweruh abom um shabo Jisas nagok um.

LUK 23:24 135 LUK 23:48

Page 136: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

24

Aria eshesh shohwido shanak atin atin aria shanakum esheshirub warub. 49 Aria sabaishi Jisasananish um shani ono armago douk wagipeshi Jisasgani shokugi nahobig Galili wanaki iri, sheyotumadae rougun aria shape shatik enyudok doukshape sheneken um Jisas iri.

Sharom Jisas Um(Matyu 27:57-61; Mak 15:42-47; Jon 19:38-42)

50 Aria anan arman douk shahwaran um Josep irinape. Anan douk yopini arman. Anan douk nanakieshesh Juda esheshibur wabur shahwarabur umArimatea iri. Aria anan douk anan kansol douk neireshesh Juda esheshim debeimi iri. 51 Aria enyudokbaraen amudok debeimi heyagwrehen um hakrihubo Jisas nugok um, anan douk madae nini amamnusuwen uwe. Anan nakri uwok. Aria anan apanape natrugun um abudok nyutob um arpeshshuwish um agundok Iruhin nupe Debeini umananish arpesh um. 52 Aria anudok arman Josepnanak Pailat napeum aria narigan um nunak nubreiJisas nunak nuruman.

53 Aria douk Pailat nakri wosik aria anan nanaknabrei Jisas nabuhi atap aria neshrehan anahyopuhi shigorihwihi rupah. Aria nonohur nanaknawish onohw wonugwehw douk shenekoh onokburbuduk iri aria nawish nanabukuk agundok.Ahwudok wonugwehw douk madae shurom enennyagok iri arpen uwe, uwok. 54 Aria ahudoknyumnah eshesh douk shape shenek gwinygwaenum eshudok. Ahudok nyumnah Sabat hurukatin umhutogur aria eshesh mour ta uwok, shupe meyoh.

55 Aria armago douk wani Jisas shape iri Galilishanaki wagipesh Josep wanak aria watigukahwudok wonugwehw anan nanak nabukuk Jisasum. Aria shopunek watik agundok Jisas ananigbarag aria aiyas shakus um. 56 Aria owo watanamwanak um wabur wanak wagabe anan marasin naniyopuri wel reisik yopuri unar iri. Owo wenekredimar um wakri unak urayok Jisas ananihwyegenyihw. Douk wenek redi um eshudok um jurugaria ahudok nyumnah Sabat hatogur. Aria owowarao uhwin kabi douk Iruhin ananin lo nyakrium.

Jisas Wata Nakitak Nape(Matyu 28:1-10; Mak 16:1-8; Jon 20:1-10)

Aria sagomih nyumnah um wik, madaegamo gugruk uwe, oudok armago wasuhwarudok wel reisik yopuri unar iri douk

nubokuhi wenek redimar iri wanak um ahwudokwonugwehw douk Josep narom Jisas um. 2 Doukowo wanak watogur aria watik um amudok utomdouk shagah wonugwehw Jisas nakus um doukmatatigas manak makusuk anagas. 3 Douknamudok aria owo wanak wawish. Douk wawisharia owo madae utik Debeini Jisas nukus numunuwe, uwok. 4 Aria owo weyotu namudok wapewenek urkwip. Aria ahudok atuh biom armamheneki hatrugun abom iri rupeh iri hanaki heyotu

agundok owo weyotu um. 5 Aria owo watiknamudok aria owo wanogugur abom aria wouremwatik atap. Aria amudok biom armam harigo hakri,“Ipak panaki paurim anudok douk wata nakitaknape iri agundok sharom shagok iri um maresh? 6

Agundok madae anan nukus uwe. Anan douknakitak nape. Ipak punek urkwip um enyudokbaraen douk nubokuhi wata nape Galili arianakripep-aguk um. 7 Baraen douk enyudok, ‘EikAnudok Arman douk yatogur adurin arpen iri tashiyabige um henek yoweishi inahos iri armamhusuwe hunek nyilume rowog kruse aria igok. Ariahukri um biyeh atih nyumneh um, eik ta wata ikitakiipe.’”

8 Douk amam hakripo namudok aria owo wataurkwip poramoguk enyudok baraen nubokuhi Jisasnakripeshuk um. 9 Aria owo wakutukukwonugwehw hwape um aria wanak wakripukananim 11-poreim disaipel hani ihishmorim shapeikiri um enyudok ihinyumorim owo watrin iri. 10 Ariaarmago douk wanak wakripuk amam aposel umenyudok owo watrin iri douk oudok. Maria, doukkwanaki wabur Makdala iri kwani Joana iri Jemsananik amakek douk shopunek kwonahwaramMaria iri. Oudok biwotuk wani ono armagoshopunek. 11 Aria amam aposel hemnek aria hakrienyudok owo wakripam-enyi baraen douk rohwinshagugak iri sheyagwrehen iri. Namudok ariaamam madae hunek bilipumo uwe. 12 [Aria Pitanakitak nahur nanak um wonugwehw-igunumagundok wonugwehw hwape um. Anan nanaknatogur aria nepebig natigu numun aria natiguehudok shigorihwihi rupeh hakusuk. Aria ananwata natanam nanak um urupat aria nape nenekurkum nanak um enyudok nyatogur iri mugu.]

Biom Armam Hatik Jisas Yah Douk Hanak UmWabur Emeus Iri

(Mak 16:12-13)

13 Aria ahudok atuh nyumnah, biom hanakumanabur wabur nyeiguriburum Emeus. Rougun umagundok shupe Jerusalem shunak um Emeus umdouk hurukatin um 11 kilomita. 14 Douk amamhanak aria hape haneyagwreh hanakum enyudokihinyumorim mugu douk nyatogur iri. 15 Amamhaneyagwreh aria shopunek henek urkum hapehanarigum hanak. Aria Jisas anan kanak nanakihurukatin aria nani amam hanak atin. 16 Ariaamam hatrun aria amam madae hudukeman hukrianan douk Jisas uwe, uwok.

17 Aria anan narigam nakri, “Ipak pape panakiaria pape peyagwreh um maresh?”

Douk anan narigam namudok aria amam heyotuabom. Aria amamiruh aparuh yoweruh abom ariaamamigos yamagos sotohiyahi.

18 Aria anan shahwaran um Kliopas iri narigannakri, “Sabaishi kupairubi warubish douk shanakishape Jerusalem iri shadukemesh um enyudokdouk nubokuhiyeh nyumnah nyatogur Jerusalem

LUK 23:49 136 LUK 24:18

Page 137: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

iri. Aria douk ta nyak atin nyape Jerusalem irimadae nyudukem enyudok mugu douknubokuhiyehi nyatogur iri uwe?”

19 Aria Jisas narigan nakri, “Maresh shatogur?”Aria amam hakripan hakri, “Enyudok sheneken

um Jisas douk nanaki wabur Nasaret iri. AnudokJisas anan douk anan profet. Aria ihishmorimarpesh shani Iruhin shatrun um, anan doukdodogowin atunari arman abom. Anan apa nenekIruhin atun neneken iri mour. Aria anan dodogowinatun nakripesh yopinyi atin baraen. 20 Aria apakimdebeimi pris hani amudok anam apakim debeimium apakin kansol iri hekeshan nor gavmanesheshis wis aria amam debeimi um gavman irihabo baraen um hon nugok. Aria anan douk heneknyiluman rowog kruse aria han nagok. 21 Aria apakdouk munek bilip makri arman douk Iruhinnagraehan neshopokan nanakumori nukweshihapak Israel um mupe wosik iri douk ta anan. Ariabaraen douk madae enyudok atin uwe, uwok.Enyudok douk nyatogur nubokuhiyeh nyumnah.Aria doukih douk henek biyeh atih um. 22 Ariaiganigadae ono armago douk wani apak masuhwananin baraen magipeshen iri wenekop makitakyowiyokuk agundok ruhur atin wanak umwonugwehw hwape um aria madae utrun nukusnumun wonugwehw um uwe. Aria owo watawatanamori aria wakripap wakri owo adur watikenesh enselahos aria shakripo iri shakri Jisas tanakitak nape.

24 “Aria anam apakim armam hakitak hanakumwonugwehw hwape um aria hatik um oudokarmago wakrienyi baraen douk adurin. Arianamudok atin, amam shopunek madae hutrunnukus uwe, uwok.”

25 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak atin urkwipmadae enep pupenyep uwe. Ipak baragos seshukaria ipakip urkwip madae arigas purum enyudokihinyumorim baraen douk seiwok amam profethakriyenyuk iri aria punek bilipumen pukri adurinuwe. 26 Ipak ta padukemesh aka, uwok? Krais doukIruhin nagraehan neshopokan nanakumorinunarao arpesh iri ta shon nurao debeiri erigernugok iyoh aria Iruhin douk ta nutuk ananinnyeigur nyuto iruhw.”

27 Aria Jisas nananubur neyagwreh Mosesnenyemaguk nyetem Iruhin ananik Buk iri baraennape nakripam arigaha neyaten aria nakripam umihim-morim profet henyemaguk iri. Anan napenaworumom baugos um hudukemesh um enyudokihinyumorim baraen nyetem Iruhin ananik buk iridouk nyakrium anan kanak.

28 Aria douk nakripam nanak aria hurukatin umhunak hutogur abrudok wabur douk amam hakrihunakabur iri, aria anan nenek rohw abom arianagim yah nanak. 29 Aria amam dodogowimhasuweshan um nini amam hupe aria hakripanhakri, “Nyak yowi nyuni apak mupe agundok. Aundouk hurukatin um nubuhuk aria hurukatin umwab.”

Aria anan nanak nawish nani amam hape.30 Douk hape aria amam hapeum hakri huwok

worigun aria anan nakitak nani amam hapeherharih tebol. Aria nohur bret nenek beten nenektenkyu um Iruhin aria naworut nako amam. 31 Ariaabudok nyutob amam hatrun aria watahadukeman. Aria anan brukwaranuk aria amammadae hutrun uwe.

32 Aria amam hanakripam hakri, “Iganigadaemagim yah manakumori anan douk nakripohw iribaraen nyetem Iruhin ananik buk iri. Aria anandouk naworamohw baugenyum baraen abom. Ariaabudok nyutob ohwakish mishish douk sheyotuohabom aria ohwak wanadudareh.”

33 Douk amam haneyagwreh namudok abom umjurug aria abudok nyutob amam wata hakitakhatanam hanakum Jerusalem. Amam hanakhatogur aria haparug amudok 11-poreim disaipelhani eshudok enesh shagipesh Jisas iri shantorumshape. 34 Aria eshesh shakripam shakri, “Adur atin.Debeini wata nakitak. Anan douk natogurumSaimon aria natrun.”

35 Aria amam biom shopunek, hakripesh umenyudok nyatogur-umam yah iri nyani agundokanan nawor bret nakomat aria amam douk hatrunyamag hadukeman um.

Jisas Natogurum Ananim Disaipel Hatrun(Matyu 28:16-20; Mak 16:14-18; Jon 20:19-23)

36 [Aria douk amam wata hape hakripeshenyudok baraen atin aria ahudok atuh Jisas anankanak natogur meyoh aria neyotu agundok esheshshapeum. Aria nakripesh nakri, “Eik yakri Iruhinnunekep ipakiruh aparuh hur wosik.”]

37 Aria eshesh shakitak yowiyokuk ariashanogugur abom. Um maresh? Eshesh shenekurkwip shakri eshesh ta shatik anan yoweinisagaben.

38 Aria anan narigesh nakri, “Ipak panogugur ariapakitak yowiyokuk um maresh? Aria ipak por biyepurkwip um maresh? 39 Tiki eikigas aiyas ariaroguhw. Enyudok douk eik kanak Jisas. Ipak punakipusuwe ipakis wis aria pishakome aria ipak tapudukemesh. Sagabehos busiguh aria eibug madaeenesh shupenyesh uwe. Aria eik douk patrue eibugaria busiguh shapeye.”

40 Douk anan nakri enyudok aria neyabig ananiswis aria aiyas. 41 Aria eshesh shatrun ariashanadudareh aria shopunek, eshesh shakitakyowiyokuk. Aria eshesh madae shunek bilip abomshukri anan douk Jisas uwe, uwok.

Douk namudok aria anan narigesh nakri, “Ipakpabuk anagun worigun agundok aka, uwok?” 42

Aria eshesh shohuri anap wobrap iri arbupshakonap. 43 Aria anan natrishop aria napohesheshis nabes.

44 Aria anan nakripesh nakri, “Riguk eik wata yaniipak mape aria yakripepuk yakri, ihinyumorimbaraen douk henyem Iruhin ananik Buk nyakrium

LUK 24:19 137 LUK 24:44

Page 138: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

eik iri ta nyutogur adurin atin. Enyudok baraenenen douk nyape Moses nenyemaguk iri Iruhinananin lo. Aria enen nyape amam profethenyemaguk iri, aria enen nyape buk shahwarokum Sam iri.”

45 Aria anan nutaurumesh nohur esheshipurkwip um shudukemesh wosik baugenyum baraennyetem Iruhin ananik Buk iri. 46 Aria nakripesh,nakri, “Baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri douknyakri Krais douk Iruhin nagraehan neshopokannanakumori nunarao arpesh iri ta numnek debeirieriger aria shon nugok. Aria douk hukri um biyehatih nyumneh um, anan ta wata nukitak nupe. 47

Aria um Jisas ananin nyeigur, eshesh ta shukitak ummour Jerusalem shupe shukripesh yopinyi baraenihish arpesh arigaha shiyatak ihis awirosish arpeshshape agundok atap iri. Eshesh ta shukripesh umJisas ananin nyeigur um shukeshuk agabusyoweishi inahos aria shatanam shukon aparuhIruhin aria anan ta nukweshih esheshish yoweishiinahos. 48 Aria ipak ta pukripesh baraen umeshudok douk patrish shatogur iri. 49 Aria ipak

mnek. Enyudok douk seiwok eikin Yain nakri adurinatin baraen um ta nukepen iri douk enyudok tadouk ishopoken nyubuhi nyuwishep. Aria ipak pupeagundok Jerusalem arigaha purao enyudok dodognyanaki iruhw heven iri nyubuhi nyuwishepdodogowip iyoh.”

Iruhin Wata Narao Jisas Natoum Iruhw Heven(Mak 16:19-20; Aposel 1:9-12)

50 Aria anan naraesh shakutukuk Jerusalemshanak arigaha shatogur wabur Betani. Doukshanak shatogur aria anan nohur roguhwnakripesh yopinyi baraen um Iruhin nunekumeshyopinyi. 51 Aria douk anan wata nape nakripeshatin aria Iruhin wata naran nakutishuk natoumiruhw heven. 52 Aria eshesh sheyotu sheneklotuman agundok um jurug aria wata shatanamshanak um Jerusalem. Aria eshesh shanadudarehshariguk. 53 Aria shapeum shatuk Iruhin ananinnyeigur nyato iruhw namudok atin gani numunIruhin ananit debeiti urupat.

LUK 24:45 138 LUK 24:53

Page 139: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

JON

Banenyi Baraen um Jon

1:1-18 Jisas Krais kupainyi nyeigur Baraen nyatogur arpen1:19-51 Jon nenek baptaisumesh iri nakripesh baraen um Jisas nanakumori. Aria Jisas narik nanak nahwar ananim 4-poreimdisaipel2:1–12:50 Jisas nakripesh Iruhin ananin baraen aria nenek 7-porein Iruhin atun neneken iri mour sabaishi shatrin13:1–19:42 Jisas nanak Jerusalem nakripesh Iruhin ananin baraen aria eshesh shenek kwotuman aria shenek nyiliman rowogkruse aria nagok20:1-31 Jisas ta nakitak um shagok um aria natogurum ananish disaipel shatrun21:1-25 Jisas nanak shokugi nahobig Galili aria natogurum ananim 7-poreim disaipel hatrun

Jisas Krais Anan Douk Amu Baugos Abom UmAgundok Shupe Aria Mare Ta Shugok Um

Seiwok Iruhin watak nenek agudok nahobiguwe aria anudok arman shahwaran umBaraen iri douk nape. Nani Iruhin hape. Aria

anan douk adur atin Iruhin. 2 Seiwok baugos umshanarubur shanakwaram um, anan nani Iruhinhape. 3 Iruhin madae nenek enen enyudok ananatun uwe, uwok meyoh. Iruhin nakwu anudokarman Baraen nenek eshudok ihishmorimeneshenesh. 4 Anan douk adur atin baugos umagundok arpesh shupe abom aria mare shugok um.Shopunek anan douk kabi anat lait tagruk iritadukogun aria ihishmorim arpesh shanotrugunum. 5 Atudok lait douk tadukemesh um tagrukitudukogun agundok arukwutigun um. Ariaarukwutigun ko nubirak um nubuwehat aria ta amuuwok.

6 Iruhin neshopok anan narauri ananin baraen iriarman nanaki. Aria ananin nyeigur douk Jon. 7

Anan douk nanamori nukrip arpesh um atudok lait.Umum ihishmorim shumnek nakripesh-enyi baraenaria shusuhw anudok arman nape kabi lait morimum ananin baraen dodog aria shugipeshen. 8 AnanJon douk madae atudok lait uwe, uwok. Aria Jondouk nanamori nukripesh baraen um anudokarman nape kabi lait morim um. 9 Anudok armandouk nape kabi adur atin tagruk iri lait morim douknanamorim atap agudok nahobig um nutaurumihish arpesh ta shudukem Iruhin iri.

10 Seiwok Iruhin nakwu anudok arman Baraennenek atap agudok nahobig aria douk napenyog.Aria eshudok atapishi arpesh um agudok nahobigdouk madae shutrun aria shudukem anan uwe,uwok. 11 Aria anan adur atin nanamorim ananiburshokuburi wabur. Aria ananish arpesh douk

shakonaguk agabus aria shakri uwok um anan. 12

Aria enesh douk shemnekan aria shasuhw ananinbaraen dodog shagipeshen. Namudok aria esheshdouk nekesh debeishi nyeiguhw um shubuh ananignuwag aria nagraehesh um shutogur Iruhinananish batowish. 13 Aria eshesh madae shutogurIruhin ananish batowish meyoh um amakenyishesheshis nyomais uwe, uwok. Aka um eshesh kanakshutogur shupe meyoh aka, enesh shukripesh ariaanob nyutob ko shutogur Iruhin ananish batowishuwe, uwok. Iruhin anan kanak nagraehesh ariashatogur ananish batowish.

14 Anudok arman shahwaranum Baraen iri douknarao arpenyihw yegenyihw aria nanaki nani apakmape. Apak douk matik um agundok anandodogowin atun abom um, aria ananin nyeigurnyato gani iruhw um. Iruhin anan douk atun aragnuganin meyoh aria douk natauruman nenekannatogur dodogowin, aria nyeigur nyato iruhw arianeshopokan nanaki. Ahudoki aih um shenekgihaum arpesh shutaurumesh meyoh abom umhani sheyagwreh adurin atin baraen um douknyape um anan. 15 Aria Jon douk nakripesh umanudok arman iri. Nakripesh namudok nakri,“Arman nubo riguk yakripepuman iri douk anudok.Douk yakripep namudok. Yakri, ‘Anudok armannugimori eik iri anan douk debeini abom um eik.Aria eik shokuwe iri meyoh. Umum maresh? Eikwatak shiyubuki uwe aria anan douk seiwok nape.’”

16 Anan douk apa nataurum apak meyoh ihihnyumneh abom iri. Aria ihih nyumneh anan douknapeum nenekumop yopihi aih um apak sabaishiarpesh. 17 Seiwok Iruhin douk nakonari lo Mosesnanaki nakripeshen. Aria Iruhin neshopok JisasKrais nanaki narauri Iruhin ananin giha arianataurumap meyoh aria nakripap adurin atinyibaraen. 18 Aria seiwok madae enen atin arpen

139 JON 1:18

Page 140: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nyutik Iruhin uwe amu uwok meyoh. Aria anudokananin Nuganin douk adur atin nape huruk umananin Yaken iri, anan atun douk natik Iruhin.Natrun aria douk nakripapuman. Namudok ariaapak madukeman.

Jon Nenek Baptaisumesh Iri Nakripesh YopinyiBaraen

(Matyu 3:1-12; Mak 1:7-8; Luk 3:15-17)

19 Eshesh Juda esheshim debeimi heshopokanam pris hani anam um apudok awirop Livaihakutukuk Jerusalem aria hanak hatik Jon. Hanakaria harigan hakri, “Nyak amiapen?” 20 Jon nemnekaria madae nukrium nubeshuk-umam baraen ariata mare nukripam uwe, uwok. Aria adur atinnowereh-umam baraen. Aria anan nakripam-enyibaraen douk enyudok. Anan nakri namudok, “Eikmadae Krais uwe, uwok, anudok douk Iruhin nakrium ba nagraehan aria neshopokan nanamori nuraoarpesh iri uwe, uwok.”

21 Aria harigan hakri, “Namudok aria nyak doukmeinyari? Nyak Ilaija aka?” Aria nakripam nakri, “Eikdouk madae Ilaija uwe, uwok.” Aria ta harigan hakri,“Nyak douk atin anudok profet douk mapematrugun-umen um ta nyutograri iri aka, uwok?”Aria anan nakripam nakri, “Uwok”.

22 Namudok aria harigan hakri, “Namudok ariakripap. Nyak douk amiapen? Umum maresh? Apakta musuhw enen baraen mutanam um mukripamudok debeimi douk heshopokap ba manamorimarigen iri. Kripap, nyak nyakri nyak douk adur atinmeinari arman?” 23 Aria Jon nakripam nakri, “Eikanudok arman douk seiwok profet Aisaianenyemaguk iri baraen nakriyanari. Aria baraenenyudok,‘Enen arpen nyape nyohwar gani wehigunum

arpesh uwok um iri nyakri,“Gapesh yah hupe yopuh um Debeini nigimah

nanaki um.” ’24 Amudok armam douk hanaki harig Jon

enyudok baraen iri douk amam Farisi heshopokamhanaki harigan. 25 Aria harigan hakri, “Nyak douknyakri nyak madae Krais uwe uwok aka, Ilaija aka,anudok debeini profet uwe, uwok. Namudok ariaamiapen nyakripen ba nyenek baptaisum arpesh?”

26 Aria Jon ta nakripam nakri, “Eik yenekbaptaisumesh abar meyoh. Aria agundok douk atinanan arman douk nani ipak peyotu. Aria ipakmadae pudukeman uwe, uwok. 27 Anan douknagimori eik iri. Aria eik douk madae yopuwe iri umikweshihuman madururuh um ananiyu su uwe,uwok.” 28 Jon douk neyagwreh enyudok baraenwabur Betani. Ababur douk bape ganiwobrehahibum worub Jodan douk anan napenenek baptaisumesh um.

Jisas Anan Douk Kabi Iruhin Ananin NugaenSipsip Um

29 Gagruk ruwahepih aria Jon natik Jisas nanakium nutrun. Aria Jon nakripesh nakri, “Putik anudokarman. Anan douk kabi Iruhin ananin NagaenSipsip um. Anan douk nanamori nukweshihyoweishi inahos um apak ihishmorim mapemenekesh agudok atapig nahobig iri aria Iruhinnukweshihesh. 30 Arman anudok doukyakripepuman iri. Douk yakripepuman yakri, ‘Anannagimori eik iri arman douk adur atin debeini. Eikuwok, shokuwe iri meyoh. Umum maresh, eik doukwatak shiyobuki uwe aria anan douk seiwok nariknape. 31 Eik kanak douk madae idukemesh umanan adur atin douk anudok Iruhin nagraehan irimeinari arman um uwe, uwok. Aria eik douk yanakiyenek baptaisumesh um abar aria natoguryopugunum aria ipak Israel ta ko putrunpudukeman.’”

32 Aria Jon nakripesh enyudok baraen umshudukem Jisas um. Nakripesh nakri, “Eik yatikIruhin ananin Mishin nyabuhi iruhw heven kabiarudok armir manyun um nyabuhi nyape Jisas. 33

Eik kanak douk madae idukemesh um arman doukIruhin nagraehan aria neshopokan nanaki iri doukanan um uwe, uwok. Aria Iruhin douk neshopok eikyanamori inek baptaisumesh aria nakripe nakri, ‘Konyutik eikin Mishin nyubuhi nyupe anan arman arianyuwishan. Aria anudok arman douk ko nekesheikin Mishin nyuwish sabaishi arpesh arianyupeyesh.’ 34 Eik douk yatik enyudok mugunyatogur aria douk yakripep. Anan douk adur atinabom um Iruhin ananin nuganin.”

Jisas Narao 4-Poreim Harik Iri Disaipel35 Gagruk ruwahepih aria Jon nani biom ananim

disaipel heyotu worub Jodan. 36 Heyotu aria Jonnatik um Jisas nanakmorim neshagrakuk amamnanak. Aria nakri, “Ipak putik anudok arman. Anandouk Iruhin ananin Nagaen Sipsip.”

37 Douk ananim biom disaipel hemnekan nakrinamudok aria heir Jisas hanak. 38 Jisas natanamnatrum um hagiman hanak aria narigam nakri,“Ipak paurim maresh?” Aria amam harig anan hakri,“Rabai, nyak nyape agnum?” Muwanam enyudokbaraen Rabai um, douk nyakri Debeini Tisa. 39 Arianakripam nakri, “Yowi puname munak aria putikagundok eik yapeum.” Aria hanaman hanak hatikagundok napeum. Hatrugun aria hani anan hapeagundok ahudok nyumnah. Umum maresh?Nyumnah douk hatogur 4-klok wabigep.

40 Amudok biom douk hemnek Jon aria hagipeshJisas hanak iri, anan douk Andru. Anan doukSaimon Pita ananin wanin. 41 Aria Andru nanakarigas atin naurim ananin ashuken Saimon. Nanaknaparugan natrun aria nakripan nakri, “Apakiganigadae maparug aria matik Mesaia.” Muwanamenyudok baraen um, douk nyakri Krais anudok

JON 1:19 140 JON 1:41

Page 141: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

douk Iruhin nagraehan aria neshopokan nanamorinunarao arpesh iri.

42 Aria Andru narao Saimon um Jisas aria nakri,“Nyak Saimon. Nyak douk Jon ananin nuganin.Kweipon aria douk ko ta shuhwarenyum Sifas.”Baugenyum baraenyum eshudok nyeiguhw Sifasaria Pita douk shakri atin baraen. Shakri utom.

Jisas Nahwar Filip Nani Nataniel43 Aria gagruk ruwahepih Jisas nakri um nanam

agudok shokugi nahobig Galili. Nanak aria naparugFilip aria nakripan nakri, “Yowi nyugipesh eik.” 44

Filip nani Andru aria Pita douk hanaki atubur waburBetsaida. 45 Douk Filip nanak naparug Nataniel arianakripan nakri, “Anudok arman douk Moses nowemIruhin ananin baraen okwudok lo nyetemok iri buknyani enyudok enen amam profet henyemoguk ariahakriyuk um ko nunaki iri douk maparugon. Anandouk Josep ananin nuganin shahwaran um Jisas iri.Anan douk nanaki wabur Nasaret iri.”

46 Aria Nataniel narig Filip nakri, “Nyak douk aduratin nyakri wosik um enesh yopishi eshudok koshutogur aburdok wabur Nasaret aka uwok?” AriaFilip nakripan nakri, “Namudok aria, yowi unak ariaba nyutrun.”

47 Douk Jisas natik Nataniel nanaki um nutrun,aria neyagwreh enen baraen um anan nakri,“Anudok arman nape Israel iri, anan douk anan umyopunari arman. Nyunogiagigi baraen douk madaeniyagwrehen iri uwe, uwok.” 48 Aria Nataniel narigJisas nakri, “Nyak nyadukeme mumam?”

Aria Jisas nakripan nakri, “Filip watak nunakunuhwaren uwe, aria eik douk yatrin nyapeshukamenyum rowog fik.” 49 Aria Nataniel nakri,“Debeini Tisa, nyak douk Iruhin ananin Nuganin.Aria adur atin apak Israel apakin king.” 50 Aria Jisaswatak apa nakrip Nataniel nakri, “Nyak nyenek bilipum eik, um maresh douk agundok doukyakripenyum yatrin nyape shukamenyum rowogum, aka? Yakripen, eneh nyumneh ta nyutikenenyenen Iruhin atun neneken iri mour. Eik taineken nyenek uhwinyum enyudoki iri mour.” 51

Aria Jisas ta nakripam nakri, “Adur atin yakripep.Eneh nyumneh ipak ta putik utag tukurog gunakgiyotukuk tukwotukwan aria ta putik iruhw heven.Aria ta putik Iruhin ananish enselahos shenek tobuh shunamorim Eik douk Anudok Arman yatoguradurinyi arpen iri.”

Biyesh Shanaraum Aria Shenek Worigun WaburShuhwarabur Um Kana

Biyeh nyumneh hanak hatuhuk aria hakribiyeh atuh um, aria biyesh arpeshshunaraum abrudok wabur Kana. Abrudok

wabur Kana douk bape agudok shokugi nahobigGalili. Aria Jisas ananik amakek douk shopunekkwanak kwatrish. 2 Aria Jisas nani apak ananimdisaipel douk shopunek shohwarop aria monakmatrish um agundok eshudok biyesh arpesh

shunaraumoguni worigun. 3 Douk arigaha shawokwainibar abar sheyatabar aria Jisas ananik amakekkwakrip Jisas namudok, “Wainibar abar doukshabroh sheyatabar.” 4 Aria Jisas nakripoknamudok, “Nya, nyak yopukwi armatok marenyukrip eik um inek enesh eshudok uwe, uwok.Eikib nyutob um inek enyudokmorim mour umdouk watak bunaki uwe, uwok.”

5 Aria ananik amakek kwakrip eshudok doukshenek mour um worigun iri namudok, “Anannukripep um penek maresh um, aria ipak kopenekesh.”

6 Atudok urupat douk shobuk 6-poreis debeisiutaboris marus sakus. Shosubuk sakus um shereiriabar bor aria eshesh Juda shugipesh eneh esheshihaih aria shishrokuh um. Asudok marus atup atupeshesh ta shushar sabaibari abar um 100 lita bubuhburos.

7 Aria Jisas nakrip eshudok douk shenek mour irinamudok, “Pishar abar asudok marus.” Nakripesharia shereiri abar shourakabar babuh marusarigaha shunukis atus.

8 Aria nakripesh namudok, “Arigah pugi anabarpurabar punak um debeini um agundok woriguniri.” Namudok aria shagi anabar sharabarshanaman. 9 Sharabar aria nokwiraehabar ariaabrudok abar douk Jisas nenekabar batogurwainibar jurug. Aria anan douk madaenudukemesh uwe um abrudok wainibar abarbanaki meigunum iri uwe, uwok. Aria eshudok doukshenek mour iri sharao anabar shanak shokonabariri douk shadukemesh. Namudok aria debeini umagundok worigun iri nohwari anudok naraoarmatok iri nanaki. 10 Aria nakripan namudok,“Ihim armam henek worigun um henekeshnamudok, sagomatin amam hurik hurauri yopuniwain aria shunoh ba iyoh. Aria anudok anan madaeyopuni iri uwe amam ko hugiguk hurani ariashunoh. Aria nyak douk nyobukuk adurini yopuniwain nakusuk arigaha namukadae atin nyonuhuriaria shanoh.”

11 Aria enyudok douk dodogowinyi nyarik iriIruhin atun neneken iri mour douk Jisas neneken iri.Neneken um niyabig Iruhin ananin debeinyidodogowinyi dodog. Anan neneken abrudok waburKana bape um agudok shokugi nahobig Galili iri.Aria apak ananim disaipel matrin menek bilip makrianan douk adur atin Iruhin ananin nuganin.

12 Douk shenek enyudok um jurug aria Jisasnabuhum Kaperneam. Nani ananik amakek kwaniananim owarhim aria apak ananim disaipel. Mabuharia mape eneh nyumneh nagundok.

Jisas Nawish Iruhin Ananit Debeiti Urupat AriaNehiyah Shenek Bisnis Iri

(Matyu 21:12-13; Mak 11:15-17; Luk 19:45-46)

13 Nyutob hurukatin um eshesh Juda ko shenekagundok debeiguni Pasovaigun worigun umnutogur. Aria Jisas natoum Jerusalem. 14 Nato aria

JON 1:42 141 JON 2:14

Page 142: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

nanak nawish numun aburdok nabur Iruhin ananitdebeiti urupat tataoum aria natik armam hapehenek bisnis hanokom um kauhos shani sipsipahosaria armiguhw douk hwape kabi douk maishub um.Aria shopunek natik armam hape herharih tebolhosaria henek bisnis harao kupairubi worubishesheshibor utabor aria hekesh kupaibori utabor. 15

Natik namudok aria nohur anaruh madururuhnereharuh hatogur kabi douk anat margit um arianakwu atudok margit nape nehiyah sabaimi armamhani sipsipahos aria kauhos shatogrukuk aduk umagundok Iruhin ananit debeiti urupat tataoum.Nabadig-umam tebolhos amudok henek bisnisharao kupairubi warubish esheshibor utabor ariahekesh kupaibori utabor iri aria utabor prakaruborbanakuk atum atumuk. 16 Aria nakrip amudokhenek bisnis um armiguhw iri namudok, “Puhuripakiguh armiguhw ba kare punak! Ipak douk marepenek eikin Yain ananit urupat tutogur um kabidouk anat maketit urupat um uwe, uwok.”

17 Aria apak ananim disaipel urkwip ta porumenen baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri. Ariabaraen douk nyakri namudok, “Eikim urkum aduratin makri munawasham um nyakit urupat, kabinyih hanuwe um. Namudok aria eik yenek mourdodog yagapesh atudok urupat tupe wosik atin.”

18 Eshesh Juda esheshim debeimi hatik enyudokaria hakripan debeg hakri namudok, “Nyak tanyenek enen maren kak um Iruhin atun neneken irimour ba apak mutrin aria mudukemesh mukri nyakdouk adur atin Iruhin neken big aria nyanakinyenek enyudok agundok numun ananit urupat.”

19 Jisas nemnek aria ta nakripam nakri namudok,“Ipak pudigur atudok Iruhin ananit debeiti urupattubuh tukus atap, aria um bihatuh nyumneh ariaeik ta ituhur tiyotu iruhw.”

20 Aria amam ta hakri namudok, “Um 40-poreishkwarahos apakishi sharok atudok Iruhin ananitdebeiti urupat, aria nyak nyakana ta nyurukat umbihatuh nyumneh atih aka?”

21 Aria douk Iruhin ananit debeiti urupat anannakriyat iri, anan douk nakri anan kanak ananihwyegenyihw. 22 Namudok aria abudok nyutob shannagok aria Iruhin ta nonuhuri wonugwehw umbatogur, aria apak ananim disaipel urkwip koporum enyudok baraen nubokadae riguk anannakriyenyuk iri. Aria douk, menek bilip makri Jisasneyagwrehen iri baraen nyani enyudok nyetemIruhin ananik Buk iri douk adurin atin.

Jisas Douk Nadukemesh Um Ihish ArpeshEsheshih Aih

23 Ehudok nyumneh douk shenek agundokPasovaigun worigun ehi, Jisas douk nape Jerusalem.Nape aria nenek sabainyi Iruhin atun neneken irimour douk arpesh shatrin aria sabaishi shasuhwananin baraen shagipeshen. 24 Douk Jisas natrishnamudok um agundok shasuhw ananin baraendodog um aria madae nubo urkum nenek bilip um

eshesh douk shenek bilip aria shasuhw ananinbaraen um uwe, uwok. Umum maresh? Anan douknadukemesh um ihish arpesh esheship urkwip porahi aih. 25 Douk madae enen arpen ta nyukunanyukrip Jisas um arpesh shape shenek ahi aih uwe,uwok. Anan nadukemesh um ihish arpeshesheshish urkum apahw shape ahi aih.

Jisas Nani Nikodemus Heyagwreh Baraen

Anan arman shahwaran um Nikodemus iridouk nape. Anan douk anan Farisi aria anandebeini um Juda esheshin kaunsol. 2 Anab

wab, anudok arman Nikodemus nanak natik Jisasaria nakripan nakri namudok, “Debeini Tisa, apakmadukemesh um nyak douk anan tisa douk Iruhinnakripen um nyanaki nyenek skulum apak umananin baraen iri. Aria enyudok Iruhin atunneneken iri mour douk nyak nyape nyeneken iri,apak madae enen arpen ta wosik nyeneken uwe,uwok. Umum maresh? Iruhin douk nini enen arpenshupe um, aria enyudok arpen ko nyenek enyudokimour.”

3 Aria Jisas ta nakripan nakri namudok, “Adur atinyakripen, douk enen arpen mare ta nyutogurnamunyi um, enyen ko mare nyuwish abrudokwabur Iruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum uwe, uwok.” 4 Aria Nikodemus ta narigannakri namudok, “Enen ruwehenyi arpen douk tanyutogur enen moduhwuraen batowin mumam?Aria enyen wosik douk ko ta nyuwish enyenyikamakekwibur nyibur aria ta kunyubuki anahshopunek aria nyutogur kabi douk enenmoduhwuraen batowin um, aka uwok?”

5 Aria Jisas ta nakri namudok, “Adur atin yakripen.Douk arpesh ta mare shutogur namushi umagundok shenek baptaisum abar iri aria shuraoIruhin ananin Mishin nyunekesh shutogur namushium, aria eshesh ta mare shuwish abrudok waburIruhin nape Debeini um ananish arpesh shapeumuwe, uwok. 6 Arpesh douk shabuki batowish irieshudok douk adur shatogur arpesh. Aria arpeshdouk Iruhin ananin Mishin nyawish nyapeyesh iri,eshesh douk adur atin shatogur Iruhin ananishbatowish. 7 Aria ipak mare pukitak yowiyokuk umenyudok baraen eik yakriyenyi um, ‘Douk ipak taputogur namushi um.’ 8 Aria uhwin nyahur umenyen kanak enyenyih yah aria nyanam kupa-kupaigunum. Nyak nyumnek enyenyin sirisoronyunak um, aria nyak madae nyudukemesh umenyen nyanaki agunum aria enyen nyunak agunum.Aria ihish arpesh douk Iruhin anin Mishinnyunekesh shatogur namushi iri douk namudokatin.”

9 Aria Nikodemus ta narig Jisas namudok,“Enyudok mugu nyak nyakriyenyi ta nyutogurmumam?” 10 Aria Jisas nakripan nakri namudok,“Umum maresh ba nyak nyarig eik namudok? Nyakdouk anan um eshesh Israel esheshin tisa, ariaenyudok eik yakrienyi baraen nyak madae

JON 2:15 142 JON 3:10

Page 143: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nyudukemen uwe aka? 11 Adur atin yakripen. Apakdouk meyagwreh um eshudok madukemesh iri ariamakripep baraen um eshudok matrish iri. Aria ipakdouk pakenyuk agabus enyudok apakin baraen. 12

Eik yakripep baraen um eshudok shatogur agudokatapig nahobig iri aria ipak douk madae penek bilipum eikin baraen uwe, uwok. Namudok aria ta ikrium ikripep um iruhw hevenish eshudok akure, ipakdouk ta mare pusuhw eikin baraen pukri adurinuwe, uwok. 13 Aria douk madae enen arpen nyutoum iruhw heven uwe, uwok. Aria douk Eik AnudokArman yatogur adurinyi arpen iri eik atuweyakutukuk iruhw heven aria yabuhi agudoknahobig. 14 Seiwok Moses nahao enen rowogagundok wehigunum douk arpesh uwok um. Arianowaur anar yur douk nenekor brasin ain iri rataur.Aria douk ta namudok atin. Eik Anudok Arman doukyatogur adurin arpen iri ko shutuke shiyaur itaurenen rowog. 15 Umum ihishmorim arpesh doukshusuhw eikin baraen shigipeshen iri, eshesh doukko shupe wosik abom ihih nyumneh. 16 Iruhin anandouk atun arag Nuganin meyoh nape. Aria Iruhinnakri nanawasham abom ihish arpesh um agudoknahobig, namudok aria anan neshopoki anudokatun nuganin um eshesh. Aria eshesh shusuhwananin baraen dodog aria eshesh ta mare shunakshuwishuk uwe, uwok. Aria ko shupe wosik abomihih nyumneh. 17 Iruhin madae neshopok ananinNuganin nunamori agudok atapig nahobig umnunemesh baraen arpesh kabi douk anan jas umuwe, uwok. Aria anan douk neshopokan nanamorinurao ihish arpesh shutanamori shupe wosik atin.18 Eshudok douk shusuhw ananin baraenshugipeshen iri, Iruhin ko mare nunekumeshbaraen aria nukri um eshesh ko shunak um debeihinyih, uwok. Aria eshudok douk madae shusuhwananin baraen shugipeshen iri uwe, Iruhin douknenekumesh baraen aria riguk anan adur nakrieshesh yoweishi ta shunam debeihi nyih. Umummaresh? Eshesh douk madae shunek bilip umanudok Iruhin ananin atun Nuganin uwe, uwok. 19

Baugenyum baraen um agundok Iruhin konunemesh baraen um douk namudok. Arman napekabi laitmori douk nanaki nabuhi agudok atapignahobig, aria arpesh esheship urkwip panasuhwyoweishi inahos pape kabi douk arukwutigun um.Aria lait shanoiwosat. Umum maresh? Eshesh doukshapeum shenek yoweishi inahos atin iri. 20 Ihisharpesh douk shapeum shenek yoweishi inahos iri,eshesh douk shenek horin horik um anudok armandouk nape kabi lait um iri. Eshesh douk shakri uwokum esheshish yoweshi inahos shutoguryopugunum aria ihishmorim shanoiwos um shanakium lait. 21 Aria eshudok douk shenek adurih yopihiatih aih iri, eshesh douk shanamori anudok armankabi douk lait um. Arpesh shanaki um shutikenyudok yopunyi mour douk Iruhin nakri umeshesh shuneken iri douk sheneken um Iruhinananin dodog.”

Jon Nenek Baptaisumesh Iri Nowereh AdurinBaraen Um Jisas Douk Amiapen

22 Douk enyudok nyanakuk aria Jisas nani ananimdisaipel hanam agudok shokugi nahobig Judia.Hanak hape agundok aria hape henekbaptaisumesh. 23 Jon douk shopunek nape nenekbaptaisumesh aburdok wabur Ainon. Aburdokwabur douk bape hurukatin um Salim aria sabaibariabar bor nagundok. Namudok aria arpesh shanakiaria nape nenek baptaisumesh. 24 Aria abudoknyutob, Herot douk watak nuweshik Jon nupeshunuweshik-ati urupat uwe, uwok.

25 Aria anam Jon ananim disaipel hani ananarman Juda um eshesh hape hanitok baraen umagundok eshesh Juda shagipesh esheshin lo ariasheshrokuh abar um shakri Iruhin nutrish arianuhwaresh yopishi um. 26 Aria amam disaipelhanamori Jon aria hakripan hakri namudok,“Debeini Tisa, anudok arman nubokuhi riguk naninyak pape gani wobrehah-ibam worub Jodan ariadouk nyakripapaman iri anan douk nape nenekbaptaisumesh. Aria ihish arpesh douk shanam ananatun aria shakutukuk apak.”

27 Jon nemnek baraen aria nakripam namudok,“Douk Iruhin nape heven iri nukri uwok um nukenmour enen arpen um, enyen meyoh ta marenyuhur enyudok mour nyuneken uwe, uwok. 28

Ipak douk pemneken enyudok baraen rigukyakriyen iri. Douk yakri, ‘Eik douk madae anudokarman douk Iruhin nakri um nagraehan arianeshopokan nanamori nurao arpesh iri uwe, uwok.Aria eik douk Iruhin nagraehe aria neshopokeyarigi. Anudok arman douk ta nigigi.’ 29 Aria doukarman nakana nurao onok armatok um, namudokaria okwudok armatok ta kutogur ananik irohukwik.Aria ananin arpenyin ta niyotu apa nubuk arigosnunadudareh um numnek anudok nurao armatokiri ananih mah. Namudok aria douk eikyanadudareh abom um eikish urkum apahw. 30

Umum maresh? Ananin nyeigur ta nyuto iruhw ariaeikin nyeigur ta nyubuk atap.”

Anudok Nanaki Heven Iri Nenek UwhinyumIhishmorim

31 “Aria anudok anan nape gani iruhw heven arianabuhi iri, anan douk debeini um ihishmorim umeshudok eneshenesh. Aria anudok douk natoguragudok nahobig iri, anan douk nadukem agudoknahobigih aih aria neyagwreh agudok nahobiginbaraen. Aria anan nape iruhw heven ba nanaki iri,douk debeini neshagrakuk ihish arpesh shubuhatap aria anan nukih netemuk iruhw. 32 Anannakripap um eshudok anan natrishi arianemenekenyi baraen. Anan nakripap, aria madaeenesh arpesh shumnek ananin baraen ariashusuhwen shugipeshen uwe, uwok. 33 Eshudokdouk shemnek ananin baraen shasuhwenshagipeshen iri, eshesh showerehen shakri Iruhin

JON 3:11 143 JON 3:33

Page 144: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

nakriyen iri baraen douk adurin atin abom. 34

Anudok arman Iruhin neshopokan nanaki iri anandouk nakrip arpesh um Iruhin ananin baraen.Umum maresh? Iruhin nakoni ananin Mishinnyawish nyape shuknin um anudok arman arianyatauruman nenek enyudok mour. 35 Aria, Yakendouk urkum manawasham abom um ananinNuganin aria nakon ihishumori eshudok aria anannape debeinarimesh. 36 Aria eshudok doukshumnek anudok Nuganin ananin baraenshusuhwen shigipeshen iri, eshesh ta shupe wosikabom ihih nyumneh. Aria eshudok doukshukonaguk agabus Nuganin iri aria mareshugipesh ananin baraen iri, eshesh ta mare shupeihih nyumneh uwe, uwok. Aria Iruhin ananishurkum apahw juwehosish atish um eshesh aria koshunam debeihi nyih shumnek eriger ihihnyumneh.”

Jisas Neyagwreh Nani Onok Armatok Um EsheshSamaria

Arigaha aria amam Farisi hemnek um shakri“Jisas neshagrakuk Jon nenek baptaisumsabaishi arpesh aria nanukesh shagipesh

anan.” 2 Aria Jisas anan kanak douk madae nunekbaptaisum enesh arpesh uwe, uwok. Aria apakananim disaipel atup menek baptaisumesh. 3 DoukJisas nemnek um amam Farisi hemnek enyudokaria ta shopunek nakutukuk Judia aria natanamnanam agudok anag shokugi nahobig Galili.

4 Aria ahudok yah hanam Galili iri douk hawishhanak agudok anag shokugi nahobig Samaria. Ariaanan douk nagimah nanak. 5 Nanak arigaha nanaknatogur anabur wabur shohwarabur um Sikar.Ababur douk bape agudok shokugi nahobigSamaria iri aria bape hurukatin um abudok shokubiamnab seiwok Jekop nako ananin nuganin Josepobi. 6 Anag abar bakihogi nuwag seiwok Jekopnarukogi, gape noburudok wabur. Jisas nagim rouhiyah nanaki abom aria nakana nupe nurao uhwin.Namudok aria anan nahagi nape anagasum abarignuwag.

7 Nape aria douk onok um eshesh Samariakwanaki um kwure abar aria nakripok namudok,“Shuke anabar abar ba ibroh.” 8 Aria apak ananimdisaipel douk manak mawish aburdok wabur Sikarum mutori anagun mugnoh iri worigun.

9 Aria okwudok armatok kwakripan kwakrinamudok, “Nyak douk Juda-ipimin aria eik doukSamaria-ipiyarik. Nyak ko mare nyorige um ikenabar nyubroh uwe, uwok.” Okwok kwakri namudokumum maresh? Eshesh Juda shani eshesh Samariadouk madae shuni kupaishi aka shuwok worigunaturuh yaureruh uwe, uwok. 10 Aria Jisas nakripokbaraen nakri namudok, “Nyak douk nyudukemeshum yopishi eshudok Iruhin nakri um nukenyeshmeyoh iri, namudok aria nyak douk nyudukemeshum amiapen douk nyarigen um nyuken abar, ariadouk ko nyerige um iken yopubari abar douk

arpesh shabroh aria benekesh shupe wosik abomihih nyumneh iri.” 11 Kwomnek namudok ariakwakripan kwakri namudok, “Debeini, nyak doukbaket woken um ta nyereiri abar um. Aria shopunekagudok abarig nuwag douk gabuh abom gani atap.Aria abrudok abar douk arpesh shubroh aria shupewosik abom ihih nyumneh um ko nyubaruriagunum? 12 Apakin yamenen Jekop nenemapukukagudok abarig nuwag apak. Anan nani ananimnugamim shabrohag. Shabarur um ananish kauhosaria sipsipahos shopunek shabroh. Aria nyak douknyakri nyak debeini nyenek uhwin um Jekop, aka?”

13 Aria Jisas nakripok namudok, “Eshudok arpeshdouk shuwok agudok nuwagibar abar iri, eshesh kota abar besh. 14 Aria meishi eshudok douk shuraoabar eik ikeshabar iri, eshesh ko mare ta abar beshshopunek uwe, uwok. Abrudok abar eik ikeshabariri, ababar ko butogur bukih buwish bupe numunum eshesh aria ko bunekesh shupe wosik abomihih nyumneh.”

15 Okwudok armatok kwomnek aria kwakripannamudok, “Debeini, nyak nyuke abrudoknyakriyabar iri abar. Nyuke um aria abar ko mare tabe aria ipeum ta mare apa inaki agundok ba ireabar uwe, uwok.”

16 Aria Jisas nakripok nakri namudok, “Kare bahwari nyakin raminen aria ta punaki agundok.”

17 Kwomnek aria kwakripan, “Eik raminen madaeanan uwe, uwok.” Aria Jisas nakripok, “Enyudokdouk adur atin, um nyakana nyak raminen uwokum. 18 Umum maresh? Nubokadae riguk nyakdouk nyurao 5-poreim armam. Aria anudok doukatin nyanaman pape iri, anan douk madae nyakinadurin raminen uwe, uwok. Nyakin baraen doukadurin atin.”

19 Aria okwudok armatok kwakripan, “Debeiniarman, eik yadukemesh um nyak douk anan profet.20 Apakish popehesh yamehesh eshesh Samariadouk shenek lotu um Iruhin ahwudok yoduhw. Ariaipak Juda douk pakri agundok arpesh ta shunakshunek lotu um Iruhin um douk nape ganiJerusalem atugun.”

21 Aria Jisas nakripok namudok, “Nya, nyusuhweikin baraen aria nyunek bilipumen. Nyutob tabutogur, aria ipak ta mare punek lotu um Yain umahwodok yoduhw aka, um Jerusalem. Ipak wosik tapunek lotu um ihigun morim. 22 Ipak Samaria doukmadae pudukem anudok douk penek lotumanariuwe, uwok. Apak Juda douk madukeman anudokmonek lotumanari. Umum maresh? Mour doukIruhin neneken um nurao arpesh shutanamorishupe wosik atin um douk neneken iri nyakitak umapak Juda. 23 Aria nyutob ta butogur iri doukabudok batogur jurug um arpesh douk shenek lotuum Yain iri ta shukri adurin atin aria shurao ananinMishin enyenyin dodog aria shenek lotuman.Eshesh ta shenek lotuman um adurih yopuhi atuhaih kabi douk anan napeum. Aria Yain nakrinunawasham namudokishi arpesh um sheneklotuman. 24 Iruhin anan douk yegenyihw uwok.

JON 3:34 144 JON 4:24

Page 145: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Anan douk Mishin atin. Namudok aria arpeshshukri shunek lotu um anan iri, esheshish mishishta shurao Iruhin ananin Mishin enyenyin dodog ariashugipesh adurin atinyi baraen aria sheneklotuman.”

25 Okwudok armatok kwomnek aria kwakripankwakri namudok, “Yadukemesh um Mesaia konunaki. Anudok arman Krais douk Iruhin nagraehanaria ko neshopokan nunamori nurao arpesh iri.Abudok nyutob anan nutogur um, anan ta nukripapum ihishmorim eshudok.”

26 Aria Jisas ta nakripok nakri namudok, “Eikatuwe eik adur atin anudok arman, douk yapeyanamen weyagwreh iri.”

27 Douk nawerehumok baraen aria apak ananimdisaipel watak manak matograri. Aria apakmunihap meyoh makitak yowiyokuk um agundokmatrun nani onok armatok shape sheneyagwrehbaraen um. Matrun, aria madae anan norigokwudok armatok nukri, “Nyanaki agundok ummaresh?” aka norig Jisas nukri, “Nyani okwudokarmatok pape peyagwreh baraen um maresh?”Madae morigesh uwe, uwok.

28 Aria okwudok armatok kwobukuk baket doukkwakri kure abar um aria ta kwatanam um wabur.Kwanak aria kwakrip armam armago kwakrinamudok, 29 “Ipak yowi munak ba putik anudokarman douk nakripe um ihishumori eshudok rigukyape yenekesh iri eshudok. Aria anan douk aduratin Krais aka, meinari?” 30 Namudok ariashakutukuk wabur shanak um shutik Jisas.

31 Aria nabudok nyutob apak ananim disaipelmeyagwreh dodog um Jisas makri namudok,“Debeini Tisa, suh anagun worigun ba kukwesh.”

32 Nemnek aria nakripap nakri namudok, “Eikyagnoh iri worigun douk madae pudukem-ogunuwe, uwok.” 33 Namudok aria apak ananim disaipelmape manasorim makri namudok, “Iganigadaeenen arpen nyaraumanari anagun worigun nagnohaka, uwok?”

34 Aria Jisas nakripap nakri namudok, “Eikishworigun douk eshudok. Igipesh anudok doukneshopoke yanaki iri um ananim urkum aria iyatakenyudok mour douk nekeyen um ineken iri. 35

“Ipak apa panakripam namudok, ‘Nubatib aub bapeum, aria mutuk worigun nubarigos.’ Eik yakripep,ipak pupok ipakis nabes ba putik nubarigos!Worigun douk nauhogos um apak mutukagun. 36

Armam hatuk worigun iri ko hurao yopibori utabor.Umum maresh? Amam ta hutorumori worigun irium eshudok shabadig nyirub iri arpeshish mishishshutanamori um shupe wosik abom ihih nyumneh!Anudok nau worigun nubarigos iri aria anudoknatuk worigun nubarigos iri biobiom kohunadudareh abom. 37 Enyudok enen baraen apasheyagwrehen iri douk adurin baraen. Baraenenyudok, ‘Anan arman nau worigun aria kupainarinanaki natukesh! 38 Eik yeshopokep panak umpurimori worigun nubarig douk riguk ipak madaepunek mour um uwe, uwok. Kupaimi heneguk

mour aria ipak puwish purimori worigun doukhaweshag iri aria harik heneguk debeinyi mour um.Amam henek debeinyi mour aria ipak paraoyopuguni worigun.”

39 Sabaishi Samaria shape Sikar iri douk shasuhwJisas ananin baraen aria shagipeshen. Umummaresh? Eshesh douk shemnek okwudok armatokkwakri, “Anan nakripe um ihishmori riguk yapeyenekesh iri eshudok.” 40 Douk namudok ariaeshesh Samaria shanaki agundok Jisas napeum ariadodogowish shakripan um nini eshesh shupe.Namudok aria nani eshesh nape biyeh nyumnehaburdok wabur. 41 Sabaishi arpesh shemnekananin baraen shakri adurin aria shasuhwenshagipeshen.

42 Aria shakrip okwudok armatok shakri, “Apakdouk madae mumnek nyakin baraen atin ariamunek bilipumen uwe, uwok. Apak kanak memnekananin baraen aria madukemesh makri anan doukanudok arman douk ko nutaurum ihip mapeagudok nahobig iri aria ta nurap mutanamori mupewosik atin.”

Jisas Nagapesh Anan Nenek Mour Um GavmanIri Ananin Nuganin Aria Yapun

43 Jisas nape abrudok wabur biyeh nyumneh umjurug aria nakutukuk agundok aria nanam shokuginahobig Galili. 44 Riguk Jisas anan kanak nakrienyudok baraen namudok, “Anan profet, ananiburwabur douk madae shumneken uwe um ananinbaraen aria shukri anan douk debeini uwe, uwok.”

45 Namudok aria abudok nyutob nanak natoguragudok shokugi nahobig Galili obi nyutob, esheshGalili shanadudareh abom um agundok anan nanakum. Umum maresh? Abudok nyutob riguk shenekagundok debeiguni worigun Pasova obi nyutob,eshesh douk shanak aria shatik ihinyumori ananneneken iri debeinyi Iruhin atun neneken iri mour.

46 Aria nanak natogur natik aburdok wabur Kana.Ababur douk bape agudok shokugi nahobig Galili.Abrudok wabur douk nubokuhi nabadig abarmeyoh batogur wainibar abar iri. Aria abudoknyutob anan nenek mour um gavman iri ananinnuganin douk eneh arugeh hapeyan aria anan douknape wabur Kaperneam. 47 Douk anudok armannemnek um Jisas nakutukuk agudok shokuginahobig Judia aria nanamori shokugi nahobig Galiliaria nanak narigan abom um nanaman hunamKaperneam aria nugapesh ananin nuganin umyapun. Anan douk ehudok arugeh henekan ariahurukatinyum nakana nugok. 48 Aria Jisas nakripannakri, “Aria ipak putiwe um mare inek enenyenenIruhin atun neneken iri mour um, ipak ta marepunek bilipume, uwok.” 49 Anudok nenek mour umgavman iri nemnek aria nakrip Jisas nakri, “Debeiniarman, yowi unak arigah. Ta eikin nuganin nugok.”

50 Aria Jisas nakripan nakri, “Kare. Nyakinnuganin ta yopun, ta mare nugok uwe, uwok.”Anudok arman nasuhw Jisas ananin baraen nakri

JON 4:25 145 JON 4:50

Page 146: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

adurin aria nanak. 51 Nape nanak yah aria ananimhenekuman mour iri hanaki haparugan. Ariahakripan hakri, “Nyakin nuganin iga yopun. Ta marenugok uwe, uwok.”

52 Aria narigam abom um meibi nyutob doukananin nuganin watak yopun um. Aria hakripanhakri, “Arugeh hatuh nabatik 1 kilok wabigep.”

53 Namudok aria yaken watak nadukemesh umnabatik douk abudok hakri obi nyutob abom Jisasnakripan nakri, “Kare, nyakin nuganin ta marenugok uwe, uwok.” Namudok aria anan naniihishmorim shape ananit urupat iri shasuhw Jisasananin baraen shagipeshen. 54 Jisas douknakutukuk shokugi nahobig Judia aria nanaki napeGalili. Aria enyudokmori Iruhin atun neneken irimour douk nenek enyudok aria nyatogur biyen.

Jisas Nagabe Anan Arugeh Han Iri Gani WaiyagBetesda

Enyudok nyanakuk aria anah debeihinyumnah douk eshesh Juda shape sheneklotu aria shenek debeguni worigun um

hutogur. Aria Jisas nakitak nanak um Jerusalem umnutrish um agundok worigun. 2 Aria agundokJerusalem, anat debeiti wit shahwarat um SipsipEsheshit Debeiti Wit iri douk tape arbudok narubdouk shenekarub berbarih Jerusalem iri. Ariahurukatin um atudok wit, anag waiyag gor.Enyudok baraen Hibru shahwarogum douk shakriBetesda. Aria hurukatin um agudok waiyag doukanat debeiti urupat tatao aria sharok 5-poreishwomagahos. 3 Aria sabaishi arugeh haesh iriarpesh shanaki shape sheshuh eshudokwomagahos. Enesh nabes seshukesh iri, eneshaiyas senekesh aria sharahaen yowiyokuk iri shanieshudok douk roguhw aiyas shagokesh iri shanakishape. [Eshesh shape shatrugunum abarbunagwugwi um. 4 Um maresh? Anob nyutobDebeini ananin ensel apa nyabuh abar aria nyenekabar banagwugwi. Aria douk abar bunagwugwi ariameinyi arugeh hen iri arpen nyurik nyukitak nyubuhagudok waiyag iri, enyen douk ta yopin.]

5 Aria agundok, anan aiyas sagokan iri napenamudok um 38-poreish kwarahos iri douk napeenen womaga douk nyatao hurukatin um agudokwaiyag iri. 6 Douk Jisas natik anudok aiyas sagokaniri neshuh aria nadukemesh um anan douk aiyassagok nape roubum nyutob. Aria Jisas narigannakri, “Nyak nyakrium ta yopin aka?”

7 Aria anan nakripan nakri, “Debeini, abudoknyutob abar banagwugwi obi nyutob, eik doukarpen woke um nyiyohur nyunak nyukutuwewaiyag iri. Eik kanak yakri inak ibuh aria kupaishishanak arigas sheshagrak eik sharik shanakshabuh.”

8 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak kakitak nyuhurnyakish reish nyunasuwesh aria nyunak.” 9 Ariaahudok atuh anudok arman yopun aria nakitaknohur ananish reish nasuwesh aria nanak.

Aria ahudok nyumnah Jisas nagabe anudok aiyassagokanari um douk Sabat. 10 Douk namudok ariaeshesh Juda esheshim debeimi hakrip anudok doukJisas nagabeyan iri hakri, “Apakin lo seiwok Iruhinnakoguk Moses um douk nyakri, ahudok nyumnahSabat douk mare munek enen mour uwok, mupemeyoh. Aria nyak douk mare nyusuhw nyakish reishnyurahaen uwe, uwok.”

11 Aria anan nakripam nakri, “Anudok nenekeyopuwe iri douk nakripe um ikitak ihur eikish reishinasuwesh aria inak.”

12 Aria amam harigan hakri, “Meini armannakripenyum nyunohur nyakish reish nyunasuwesharia nyunak?”

13 Aria anudok arman douk Jisas nagabeyanyopun iri douk madae nudukem Jisas uwe, uwok.Um maresh? Sabaishi arpesh shape agundok ariaJisas douk nanakuk. 14 Arigaha douk anob nyutobbanakuk aria Jisas watak naparugan numun narubagundok Iruhin ananit debeiti urupat tataoum arianakripan nakri, “Tik, nyak douk yopun jurug.Nyunak aria mare watak nyukri nyunek eneshyoweishi inahos shopunek, uwok. Ta enen adurdebeinyi amaen nyutogrumen.” 15 Aria anudokarman nanak nakrip eshesh Juda esheshim debeimium anudok nagabeyan iri douk Jisas. 16 Douknamudok aria amam hape heyokas Jisas. Ummaresh? Anan douk nagabe anudok arman ahudoknyumnah Sabat. 17 Aria Jisas nakripam nakri, “EikinYain douk nenek ananin mour nape namudokihihmorim nyumneh. Namudok aria eik shopunekyape yeneken namudok atin.”

18 Douk Jisas nakri namudok aria amam debeimiJuda adur hakri hon nugok. Um maresh? Anan doukmadae nubrig enyudok lo um mare shunek enenmour ahudok nyumnah Sabat um atin uwe, uwok.Anan nakri Iruhin douk adur ananin Yain. Aria douknamudok um, anan nakri nunek anan kanak adurnutogur atatahin atun um Iruhin.

Iruhin Ananin Nuganin Anan Adur DodogowinAtun Um Nunek Mour

19 Aria Jisas nawanamesh baraen nakri, “Adur atinyakripep. Eik Iruhin ananin Nuganin, eik kanak tamare inek enesh eshudok, uwok. Eik ta inekeshudok douk eik yatik eikin Yain nenekesh iri atish.Eshudok douk Yain nenekesh iri, eik shopunek tainekesh. 20 Yain ananim urkum douk adurmanawasham um eik aria anan neyabigeihishmorim eshudok anan nape nenekesh iri. Ananta niyabige inek enen douk nyeshagrakuk enyudokdouk Yain narik neyabige yeneken iri. Ineken ariaipak ta putrin aria pikitak yowiyokuk. 21 Yain apanohur shagok iri norukesh yapis aria watak shakitakshape. Aria douk namudok atin. Eik ananin nuganinshopunek ta ihur eshudok eik ikri ishuhur iri.Ishuhur irukesh yapis aria watak shukitak shupe. 22

Aria Yain anan kanak ta mare nusuhw enen arpenenyenyit kwot, uwok. Enyudok mour um nusuhw

JON 4:51 146 JON 5:22

Page 147: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

kwotog um douk nako eiken. 23 Anan douknenekesh namudok um ihishmorim arpesh tashutuk eikin nyeigur nyuto iruhw kabi shatuk eikinYain ananin nyeigur um. Aria enyudok arpen doukmadae nyutuk eik ananin nuganin eikin nyeigur iriuwe, enyen douk madae nyutuk eikin Yain ananinnyeigur uwe, douk neshopoki eik yanaki, uwok.

24 “Adur atin yakripep. Eshudok arpesh doukshumnek eikin baraen aria shugipesh anudok doukneshopoke yanaki iri um, eshesh ta shupe wosikabom ihih nyumneh. Aria eshesh ta shiyotumatudok kwot Iruhin ananit aria ta shenek uhwinyumatudok debeiti kwot. Eshesh douk shakutukukagundok shagok um aria ta shupe wosik abom ihihnyumneh. 25 Adur atin yakripep. Nyutob douk tabutogur, aria douk batogur jurug, um shagok iri tashumneki eik Iruhin ananin Nuganin eikih mah.Aria eshudok douk shumneke aria shugipeshe iri,eshesh ta shukitak shupe wosik abom aria mare tashugok uwe, uwok. 26 Yain douk adur baugos umagundok arpesh shupe wosik abom aria marewatak shugok um. Aria douk namudok atin. Anannenek eik yatogur baugos um agundok arpeshshupe wosik abom aria mare watak shugok atinum. 27 Aria Iruhin douk nekeyen jurug enyudok bigum isuhw arpesh esheshig kwotog um. Ummaresh? Eik douk Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri.

28 “Aria ipak mare pikitak yowiyokuk um shagokiri ta watak shutanamori. Nyutob douk bape banaki,um arpesh douk seiwok shagok aria sharumeshshor wonugwegwiruh iri ta shumneki eikih maharia ta watak shukitak esheshiruh wonugwegwiruhum. 29 Aria eshudok douk shenek yopuhi aih iri tashukitak shupe wosik abom aria mare watakshugok, uwok. Eshudok douk shenek enesheneshyoweishi inahos iri ta shukitaki shunak shiyotumdebeiti kwot aria shirao debeiri eriger.”

Baugenyum Baraen Nyatogur Yopugun Um Jisas30 Aria Jisas nakri, “Eik kanak ta mare inek enesh

eshudok um eikim urkum, uwok. Eik yagipesh eikinYain nakripeyen iri baraen aria yenek skelumarpesh. Namudok aria yasuhw kwotog um, eik doukadur yenek skelum esheshin baraen um yopihiadurih aih. Um maresh? Eik madae igipesh eikimurkum aria inek enyudok mour uwe, uwok. Eikyagipesh anudok douk neshopoke yanaki ananinbaraen aria yenek enyudok mour anan nakri um eikineken iri.

31 “Douk eik kanak ikri ikripesh um eik kanakakure, enyudok eikin yeyagwrehen iri baraen tamare shusuhwen shukri adurin uwe, uwok. 32 Ariadouk anan nataurume nape nakripesh um eik. Ariaeik yadukemesh um enyudok baraen anan nakriyenum eik iri douk adurin atin.

33 “Seiwok ipak peshopok anam harao baraen irihanak harig Jon nenek baptaisumesh iri. Aria anannakripep adurin atinyi baraen um eik. 34 Aria eik

douk madae ikri um enesh arpesh shukripesh eikinbaraen kupaishi um shudukemesh um eik amiapenuwe, uwok. Eik yakri enyudok baraen um yakriIruhin watak nuraep putanam pupe wosik abomihih nyumneh. 35 Jon anan nape kabi lam doukhanin aria bogaragun um arpesh um. Aria ipakiruhaparuh douk yopuruh aria panadudareh um ananitlait douk tatrugun abudok banobi adurib nyutob iri.

36 “Aria enyudok mour eik yeneken iri douk adurnyeshagrakuk enyudok baraen douk Jon nakriyenum eik iri. Enyudok mour douk Iruhin nekeyen umineken iyaten aria douk enyudok yape yeneken iri,enyen meyoh ta nyiyabig arpesh aria shudukemeshum eik douk Yain neshopoke iri aria douk yanaki. 37

Aria eikin Yain douk neshopoki eik yanaki, anankanak douk nakripep baugenyum baraen um eik.Ipak douk madae pumnek ananit nokwat tiyagwrehanabik uwe, uwok. Aria shopunek ipak douk madaeputrun uwe. 38 Ananin baraen shopunek doukmadae nyupe ipakiruh aparuh uwe, uwok. Ummaresh? Ipak douk madae punek bilip um eik doukanan neshopoke yanaki uwe, uwok.

39 “Ipak pakri enyudok baraen nyetem Iruhinananik Buk iri ta nyunekep pupe wosik abom ihihnyumneh! Douk namudok aria ipak pape patarihsabainyi baraen nyetem okwudok Buk iri, ariapenek urkwip um pakri pudukemen. Enyudoknyetem Buk iri baraen douk nyakrium eik! 40 Ariaipak adur pakri uwok um punamori eik um pupewosik abom ihih nyumneh.

41 “Aria eik yakri uwok um arpesh shutuk eikinnyeigur, uwok. 42 Aria eik yadukemep um ipakipurkwip douk madae punawasham Iruhin uwe,uwok. 43 Eik douk yanaki um eikin Yain ananinnyeigur, aria ipak douk madae puke aparuh pukripumnek eikin baraen uwe, uwok. Aria douk ananarman meyoh nunaki nukripep um anan kanakananin nyeigur akure, ipakiruh aparuh ta yopuruharia ta kweipon pumnek ananin baraen. 44 Ipakurkwip porum pakri ipak kanak punatuk ipakishnyeiguhw shuto iruhw. Madae karowihi umpukwiraeh punek eneh aih um pukri anudok aduratun iri Iruhin meyoh nutuk ipakish nyeiguhw shutoiruhw uwe, uwok. Douk namudok aria ipak tapusuhw eikin baraen pugipeshen mumam? Aduratin ta uwok. 45 Aria ipak douk mare pure urkumpukri eik ta inekumep kwotog um eikin Yain, uwok.Arman nunekumep kwotog iri douk anudok ipakpakri ta nutaurumep iri. Anan douk Moses. 46 Ariadouk ipak punek bilip um Moses ananin baraenakure, ipak ta punek bilip um eikin shopunek. Ummaresh? Moses nenyemaguk iri baraen douknyakrium eik. 47 Ipak douk madae punek bilip umenyudok baraen seiwok Moses nenyemaguk iriuwe, uwok. Namudok aria ipak ta punek bilip umeikin baraen mumam? Ta uwok.”

JON 5:23 147 JON 5:47

Page 148: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

Jisas Nekesh Worigun Sabaishi Arpesh ArmamAtum Shadareham Hatogur 5,000-poreim

(Matyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Luk 9:10-17)

Aria anob nyutob banakuk, aria Jisasnabinawish nanam gani wobrehah umagudok debeigi waiyag Galili. Enyudok enen

nyeigur douk shahwarog um Taiberias. 2 Ariasabaishi arpesh abom shagipeshan. Um maresh?Eshesh douk shatik enyudok Iruhin atun neneken irimour douk anan neneken um nagabe eshudokarugeh henekeshi arpesh yopish um. 3 Jisas nanaknato anag mihig aria nakih nani ananim disaipelhape nagundok. 4 Aria abudok nyutob um esheshJuda shenek agundok debeiguni worigun Pasovaum douk hurukatinyum ta butogur.

5 Jisas natrugun neyatagun aria natik um sabaishiarpesh abom shape shanamanari. Aria narig Filipnakri, “Filip, ta munak mutor anat bret agnum, umeshudok sabaishi arpesh ta shutoh iri?” 6 Jisasnarigan enyudok baraen um nakri nukwiraehan.Anan douk nadukemesh um enyudok mugu doukta nuneken iri.

7 Aria Filip nawanaman baraen nakri, “Douk apakta muwashak 200-poreibor silwai-bor utabor umaria ta mutor anat bret akure, atudok bret ta maresabaiti um eshudok sabaishi arpesh um ta shuwokanabik mudukigun meyoh uwe, uwok.”

8 Aria anudok anan Jisas ananin disaipel Andrudouk Saimon Pita ananin wanin nakri, 9 “Ananshokuni neyotu agundok iri douk noruk biasshokusi arbus sani 5-poreig shokugwi bretog. Ariaeshudok douk shopunek ta shunek maresh umshutaurum eshudok sabaishi arpesh?”

10 Aria Jisas nakripap nakri, “Kripesh shupe atap.”Agundok douk sabairuhi utoruh hatogur ariasabaishi arpesh shabuh shape. Sabaishi arpesh ariaarmam atum sabaimi atum abom hatogur5,000-poreim. 11 Douk shabuh shape jurug, ariaJisas nohur bret nasuwat nenek tenkyu um Iruhinaria nape nasiyat um arpesh. Nasiyatumesh jurug,aria asudok biyos arbus douk nosuhur nenekeshnamudok atin. Aria eshesh sabaishi shashoharigaha dugaresh atish. 12 Douk sabaishi dugaresharia nakrip apak ananim disaipel nakri, “Putrishputorum bret douk shatoh aria takusuk iri. Ummaresh? Ta mununu anat aria ta tukusuguk meyohuwe, uwok.” 13 Memnek namudok aria matorumatmatruk 12-poreiruh suraruh aria shunukiruh aturuhum tutukwanit um agudok 5-poreig bretog doukeshudok sabaishi arpesh shani batowish shagwoharia gwakusuk iri.

14 Douk eshudok arpesh shatik enyudok Iruhinatun neneken iri mour douk anan Jisas neneken iriaria shakri, “Adur atin, anudok arman douk anudokprofet Iruhin nakri um ta neshopokan nanamoriagundok atap iri.”

15 Jisas natrish aria nadukemesh um esheshhurukatinyum ta shunaki shusuhwan shupe aria

shunegan nutogur esheshin king. Namudok arianakutukuk eshesh aria anan atun nanak natoyoduhw.

Jisas Narahaen Nanak Iruhw Um AgudokDebeigi Waiyag

(Matyu 14:22-23; Mak 6:45-52)

16 Douk arigaha wabigep aria apak ananimdisaipel makitak mabuh um agudok debeigi waiyag.17 Apak mapeum Jisas aria anan madae nanaki ariamabuh mato anat bot aria mabimawish manak umwabur Kaperneam. Abudok nyutob doukiganigadae wab, aria Jisas douk watak nunakinutogrumap uwe, watak. 18 Aria abudok nyutob,debeinyi uhwin douk nyahur aria nyohur waiyag badebeibi morub bakitak aria waiyag yoweg. 19 Apakta menek pul manak 5 o 6 kilomita rougun umanagas aria douk Jisas narahaen iruhw um waiyagnanaki hurukatinyum bot. Douk matik namudokaria manogugur abom. 20 Aria Jisas nakripaparinakri, “Mare punogugur uwe, uwok. Enyudok doukeik Jisas.” 21 Douk memnek aria manadudareh ummutukan nutowi bot. Aria ahudok atuh matik umbot tanak tatogur gani wobrehah um agudokwaiyag douk apak mape menek pul manak um.

Armam Armago Shape Shaurim Jisas22 Ruwahepih aria eshudok sabaishi arpesh douk

watak shape gani wobrehah um agudok waiyag.Shadukemesh um nabatik madae anat atut bot turnagundok uwe, uwok. Atut meyoh tor aria doukapak ananim disaipel iganigadae mato menek pulmanak. Jisas madae nunamap munak uwe, uwok.23 Aria abudok nyutob, onog botog gworari waburTaiberias iri douk gwanak gwatograri. Gwatograrihurukatin um agundok douk Jisas nenek tenkyu umIruhin um bret aria nako eshudok arpesh shatohum. 24 Douk eshudok arpesh shatik um Jisas naniapak ananim disaipel madae mupe agundok uwe,aria shabuh shato agwudok botog shanamKaperneam um shurim Jisas nagundok.

Jisas Anan Douk Adur Atin Kabi Atudok BretTabuhi Iruhw Heven Iri Um

25 Douk arigaha shanak shaparugan ganiwobrehah um agudok waiyag aria shakripan shakri,“Debeini Tisa, meibi nyutob nyanaki agundok?” 26

Aria Jisas nawanamesh baraen nakri, “Adur atinyakripep, ipakip urkwip douk madae purumenyudok yeneken iri debeinyi mour kabi enen kakeik yeyabigepum aria douk panaki paurime uwe,uwok. Ipak douk pawok bret ba dugarep atipnamudok aria douk ipak apa paurim eik. 27 Marepupe punek mour um agundokmori worigun doukta pishoh aria shunak shuwishuk iri uwe, uwok. Ariaipak douk punek mour um purim agundok anagunworigun douk ta puragun aria ta nunekep pupewosik abom ihih nyumneh iri. Agundok worigundouk Eik Anudok Arman douk yatogur adurinyi

JON 6:2 148 JON 6:27

Page 149: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

arpen iri ta ikepagun. Um maresh? Yain Iruhin doukneke big aria nakripe wosik um inek enyudokmorimour.”

28 Namudok aria sharigan shakri, “Aria apak tamunek maresh, um apak ta munek Iruhin ananinyopinyi mour?” 29 Aria nakripesh nakri, “Mour doukIruhin nakri um puneken iri douk enyudok. Anandouk neshopoki eik yanaki, aria nakri ipak tapusuhw eikin baraen dodog pugipeshen.” 30

Namudok aria eshesh watak sharigan shakri, “Tanyunek maren Iruhin atun neneken iri mour umapak mutrin aria munek bilip um nyakin baraen? 31

Apakish yamehesh douk shawok atudok bret managani wehigunum arpesh uwok um. Shatoh kabidouk Iruhin ananin baraen nyetem ananik Buk irinyakrium. Nyakri namudok. ‘Anan nekesh brettabuhi iruhw heven iri shatoh.’”

32 Jisas nemnek aria nakripesh nakri, “Adur atinyakripep, atudok bret tabuhi iruhw heven iri doukmadae Moses nukepat iri uwe, uwok. Eikin Yainnekep atudok adurit bret douk tabuhi iruhw heveniri. 33 Bret douk Iruhin nekepat iri douk takutukukiruhw heven aria tabuhumori tutaurum eshudokatapishi arpesh um shupe wosik abom ihihnyumneh.”

34 Aria eshesh shakripan shakri, “Debeini, apakmakri nyak nyupeum ta nyukop atudok bret ihihnyumneh.” 35 Aria Jisas nakripesh nakri, “Eik doukatudok bret douk ta shurat aria shupe wosik abomihih nyumneh um. Eshudok douk shunakmori eikaria shusuhw eikin baraen shugipeshan iri, esheshmare ta nyurub besh shopunek uwe, uwok. Ariaeshesh mare ta abar besh shopunek uwe, uwok. 36

Aria ta douk yakripep, ipak douk patik eik ariamadae pusuhw eikin baraen penek dodog pukriadurin uwe, uwok. 37 Ihish arpesh douk eikin Yainnagraehesh um shunakmori eik iri ta shunakmorieik. Eshudok douk shunakmori eik iri, eik ta mareinowisesh ikeshuk agab uwe, uwok. 38 Eik doukmadae ikutukuk iruhw heven aria ibuhmori igipesheik kanak eikim urkum um inek enenyenen mourum eikim urkum morumen iri uwe, uwok. Aria doukyanamori igipesh eikin Yain douk neshopoke yanakiiri um ananim urkum. 39 Aria anan neshopokeyanaki iri nakri um ineken iri douk enyudok. Nakrimare ikutukuk enen um eshudok ihishmorimarpesh douk anan nagraehesh um shunamori eik irishunak shuwishuk uwe, uwok. Aria nakri eik tairukesh yapis eshesh aria watak ishuhur shukitakshupe abudok nyutob ko hugiguk iri nyumnahhutogurum. 40 Adur, eikin Yain nakriyenyi doukenyudok atin. Nakri ihishmorim arpesh douk shutikeik ananin Nuganin aria shusuhw eikin baraenshugipeshan iri, eshesh douk ta adur shupe wosikabom ihih nyumneh. Aria douk ta watak irukeshyapis ishuhur shukitak shupe ahudok hugiguk irinyumnah hutogrum.”

41 Eshesh Juda shemnek aria urkwip juwehosipabom aria shape sheneyagwreh shokwin atinbaraen um enyudok Jisas nakri anan douk atudok

bret tabuhi gani iruhw heven iri um. 42 Namudokaria shakri, “Anudok arman anan douk Josep ananinnuganin shahwaranum Jisas iri. Ananishamakenyish douk madukemesh. Aria douk mumamnamudok, um iganigadae nakri anan douk napegani iruhw heven aria nabuhi?”

43 Jisas nemnek aria nawanamesh baraen nakri,“Ipak um maresh ba urkwip juwehosip aria ipakpape peyagwreh panaboum baraen orokohun umipak kanak meyoh? 44 Madae enen arpen tanyukana nyunakmori eik uwe, uwok. Aria douk Yainneshopok eik yanaki aria nuhur enyudok arpenakure, enyen wosik ta nyunakmori eik aria nyusuhweikin baraen nyugipeshen. Aria enyudok arpen, eikdouk ta watak inyuhur nyukitaki wanugwehwahudok hugiguk iri nyumnah hutogurum. 45

Baraen douk profet henyem nyetem Iruhin ananikBuk iri douk nyakri, ‘Iruhin ta nunek skulum ihisharpesh um ananih aih.’ Namudok aria sabaishiarpesh douk shumnek eikin Yaken ananin baraenaria shudukemen wosik iri, eshesh ta shunakmorieik. 46 Madae enen arpen nyutik Yain uwe, uwok.Eik douk yani Iruhin wape iri aria yakitak yanaki iriatuwe yatrun.

47 “Adur atin yakripep, ihishmorim arpesh doukshusuhw eikin baraen shugipeshen iri, eshesh doukta shupe wosik abom ihih nyumneh. 48 Eik Jisasdouk atudok bret douk arpesh ta shurat ariatunekesh shupe wosik abom ihih nyumneh iri. 49

Seiwok ipakish popehesh yamehesh douk shawokatudok bret mana gani wehigunum, aria esheshdouk shagok. 50 Aria arpesh douk shuwok atudokadurit bret douk takutukuk iruhw heven tabuhi iri,eshesh douk ta mare shugok, uwok. 51 Eik kanakdouk atudok adurit bret douk tabuhi gani iruhwheven um ta tunek arpesh shupe wosik abom ihihnyumneh iri. Arpesh douk shuwok atudok bret iri tashupe wosik abom ihih nyumneh. Atudok bret doukeikihw yegenyihw. Ta ikesh eikihw yegenyihw umitaurum ihishmorim eshudok atapishi arpesh umshupe wosik abom ihih nyumneh.”

52 Douk eshesh Juda shemnek namudok ariajuwehosish abom. Aria eshesh kanak apashanogogonim shakri, “Anudok arman nakri tanukop ananihw yegenyihw muhwoh mumam?”

53 Aria Jisas nakripesh nakri, “Adur atin yakripep,douk ipak mare puwok Eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri eikihw yegenyihw opuwok eikibor owishibor um, ipak ta mare pupewosik abom ihih nyumneh, uwok. 54 Aria eshudokarpesh douk shuwok eikihw yegenyihw hwunieikibor owishibor iri, eshesh ta shupe wosik abomihih nyumneh. Aria ahudok hugiguk iri nyumnahhukri hutogur obi nyutob, eik douk ta watakishuhur shukitak shupe. 55 Um maresh? Eikihwyegenyihw ohwohw douk kabi adurigun worigunabom um. Eikibor owishibor douk shopunek kobiaduribar abar abom um. 56 Eshudok arpesh doukshuwok eikihw yegenyihw hwuni eikibor owishiboriri, eshesh douk shape eik aria eik yape eshesh. 57

JON 6:28 149 JON 6:57

Page 150: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

7

Eikin Yain douk baugos abom um agundok shupewosik abom ihih nyumneh iri um douk neshopokieik yanaki. Aria eik douk yape dodogoiwe um ananaria ta ipe wosik abom ihih nyumneh. Aria douknamudok atin. Eik douk dodogoiwe iri aria eshudokarpesh shuwok eikihw yegenyihw iri, eik douk tainekesh shupe wosik abom ihih nyumneh abom. 58

Eik douk atudok bret douk tabuhi gani iruhw heveniri. Atudok bret douk madae kabi atudok seiwokipakish yamehesh shatoh aria eshesh ta shagok umuwe, uwok. Arpesh douk shuwok atudok bret iri,eshesh ta shupe wosik abom ihih nyumneh.”

59 Jisas nakripesh enyudok baraen aburdokwabur Kaperneam. Nakripeshen abudok nyutobnape nenek skulumesh yopinyi baraen gani numuneshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-ati urupatobi nyutob.

Baraen Jisas Neyagwrehen Iri Douk TaNyutaurum Arpesh Um Shupe Wosik Abom Ihih

Nyumneh60 Sabaishi arpesh douk shapeum shemnek

ananin baraen aria shagipeshen iri douk shemnekenyudok baraen aria sheneyagwreh shakri,“Enyudok baraen douk juwehosin abom um apakmugipeshen um. Ta omi nyupe nyumneken arianyugipeshen?”

61 Jisas douk madae enesh arpesh shukripanuwe, aria nadukemesh um eshesh douk juwehosisharia shape sheneyagwreh shokubur atin umenyudok baraen douk nakripeshen iri. Namudokaria nakripesh nakri, “Ipak douk pemnek enyudokbaraen nyenek ipakip urkwip yowep aria juwehosip,aka? 62 Aria douk ta mumam, douk ipak putik EikAnudok Arman douk yatogur adurin arpen iri itoiruhw douk riguk yapeum? 63 Arpesh meyoh tamare dodogowish um shugok um eshesh kanak umshupe wosik ihih nyumneh, uwok. Iruhin ananinMishin atin wosik dodogowin atin abom umnyunekesh shupe wosik abom ihih nyumneh.Enyudok eik yakripep enyi baraen douk tanyutaurum ipakish mishish aria ta nyunekep pupewosik abom ihih nyumneh. 64 Yakripep baraen ariaanep madae punek bilipume uwe, uwok.” Jisas anandouk sagomatin riguk nohur ananin mour napeneneken um aria nadukemesh um eshudok arpeshdouk ta mare shunek bilipuman iri, shani anudokarman douk ta niyabig ananim horim um anan Jisasaria husuwan hunak hon nugok iri. 65 Aria Jisaswatak shopunek nakri, “Douk namudok ariayakripep yakri, ‘Douk Iruhin ta mare nuken dodogenen arpen um, enyen meyoh ta mare dodogowinum nyunaki nyunek bilip um eik, uwok.’”

66 Jisas nakripesh enyudok baraen um jurug, ariasabaishi arpesh douk shapeum shagipeshenshemnek ananin baraen iri watak shakutunukukaria shatanam. Madae shukri um shugipeshan uwe,uwok.

67 Jisas natik namudok aria narig apak ananim12-poreim disaipel nakri, “Aria ipak douk shopunekpakri pukutukuk eik punak, aka?” 68 Aria SaimonPita nawanaman baraen nakri, “Debeini, apakmukutukuk nyak aria ta watak manam amiapen?Aria uwok. Baraen douk ta nyutaurumap um mupewosik abom ihih nyumneh um douk nyape um nyakatin. 69 Douk apak menek bilip abom ariamadukemesh um, nyak douk yopuyopuni armandouk Iruhin nagraehen aria nashopoken nyanakiiri.” 70 Aria Jisas nabeimam baraen nakri, “Eik kanakyagraeh ipak 12-poreim armam. Aria ipak12-poreim, ipak anan douk Satan ananin nuganin.”71 Enyudok baraen douk nakriyen nenyem Judas,anudok Saimon Iskariot ananin nuganin. Anan doukanan um amudok 12-poreim disaipel, aria anan taniyabig Jisas um ananim horim aria amam hunakihusuwan hunak hon nugok.

Jisas Ananim Warhim Madae Hunek BilipumanUwe

Enyudok nyanakuk aria Jisas nape agudokshokugi nahobig Galili nape narahaen nanakwarub. Amam debeimi Juda hakri hon

nugok. Namudok aria madae nunak nurahaennunak agudok shokugi nahobig Judia uwe, uwok. 2

Aria ahudok nyumnah um eshesh Juda shunek lotuum Iruhin aria shurak auros aria shuwish shupeshunek worigun um douk hurukatin um hutogur. 3

Aria Jisas ananim warhim hakripan hakri,“Nyukutukuk agundok aria nyunak um Judia.Nyunak um nyakishi arpesh shagipesh nyak irishutik enyudok Iruhin atun neneken iri mour douknyak nyape nyeneken iri. 4 Aria enen arpen nyukrium ihishmorim shumnek enyen um, enyen doukmare nyunabeshuk nyunek enyenyin mour atinuwe, uwok. Aria douk nyak nyenek enyudok aria tanyeneken yopugunum, um ihishmorim ta shutrinatin.” 5 Ananim baugem warhim heyagwrehenyudok. Um maresh? Amam shopunek madaehunek bilipuman uwe, uwok.

6 Jisas nemnek aria nakripam nakri, “Eikib yopubinyutob um inak um douk watak butogur uwe,uwok. Ihih nyumneh eheh douk ipakih. Ipak pakripunak um, aria ipak douk wosik ta punak meibinyutob ipak pakri punak um. Eik uwok. 7 Eshudokatapishi arpesh ta mare shutripuk yoweisi nabesaria shukepuk agabus ipak uwe, uwok. Eik doukwosik ta shutiwe yoweisi nabes aria ta shukeikagabus. Um maresh? Eik douk yape um yakripeshum eshudok yoweishi inahos douk esheshshapeum shenekesh iri. 8 Ipak atip wosik punamagundok debeiguni worigun. Eik ta mare arigasinaku uwok. Um maresh? Eikib yopubi nyutob uminak um douk watak butogur uwe, uwok.” 9

Nakripam namudok aria watak napeik Galili.

JON 6:58 150 JON 7:9

Page 151: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Jisas Nagiguk Nanak um Agundok DebeiguniWorigun Shurak Auros Shupe Um

10 Douk ananim warhim hanam agundokdebeiguni worigun aria Jisas shopunek nakitaknagiguk nanak. Nanak aria madae nunakyopugunum uwe, uwok. Nanabeshuk atin nanak. 11

Eshesh Juda esheshim debeimi douk hapehauriman agundok shenek worigun um. Hapeharigesh hanak hakri, “Patrun anudok arman napeagunum?”

12 Sabaishi arpesh douk shanaki shantorum umshunek agundok debeiguni worigun. Aria shapeshanaboum shokwin baraen sheneyagwrehshokubur atin um Jisas. Enesh shakri anan yopuniarman. Aria enesh shakri anan yoweini arman douknenek rohw um arpesh meyoh. 13 Aria yopugunumdouk madae enesh arpesh shupe shiyagwreh-umanenen baraen uwe, uwok. Um maresh? Eshesh doukshanogugur um Juda esheshim debeimi.

14 Shenek agundok debeiguni worigun arigahashanak sheyotu orokohun aria Jisas nanak nawishnarub um Iruhin ananit debeiti urupat tataoum arianape nenek skulumesh um Iruhin ananin baraen.15 Douk eshesh Juda esheshim debeimi hatrun ariahakitak yowiyokuk. Aria hakri, “Anudok arman doukmadae nunek skul enen apakin skul uwe, uwok.Aria mumam namudok um anan nadukemeshabom nariguk um?”

16 Namudok aria Jisas nawanamam baraen nakri,“Enyudok baraen eik yenek skulumep-enyi doukmadae inek skulumep um eikin baraen uwe, uwok.Yenek skulume-enyi douk Iruhin neshopoke yanakiiri ananin baraen. 17 Aria enen arpen nyukri abomum nyugipesh Iruhin ananim urkum um, enyendouk ta nyudukem baugenyum enyudok baraen eikyenek skulumep-enyi. Enyen ta nyudukemesh umenyudok baraen douk Iruhin nakripe iri um inakiikripepen o eik meyoh yananyuhur yakripepen. 18

Arpen douk enyen kanak urkum mur um enenbaraen aria nyiyagwrehen iri, enyudok arpen douknyeyagwreh um nyutuk enyen kanak enyenyinnyeigur nyuto iruhw. Aria eik douk yakri itukanudok douk neshopoke yanaki iri ananin nyeigurnyuto iruhw. Aria eik, rohwinyi baraen douk madaeiyagwrehen atin uwe, uwok. Yeyagwreh adurin atinbaraen. 19 Seiwok Moses nekep lo douk Iruhinnakonenyuk iri. Aria douk madae karowin um enenarpen nyusuwen nyugipeshen wosik uwe, uwok.Aria douk ipak douk pakri pubo eik igok ummaresh?”

20 Aria eshudok sabaishi arpesh shawanamanbaraen shakri, “Nyak enen yoweinyi sagabnyapenyen. Omi nyakrium nyen nyugok?” 21 AriaJisas nawanamesh baraen nakri, “Eik yenek atinIruhin atun neneken iri mour um sabatih nyumnahgani abarig waiyag aria ipak ihipmorim patrinpakitak yowiyokuk. 22 Aria Moses douk nekepagukehudok aih um putah nugamimiruh yegeshiweruh

um. Aria ehudok madae punek mour ahi iri uwenyumnah Sabat, ipak douk shopunek patahnugamimiruh yegeshiweruh. Adur, ehudok aihdouk madae Moses nuhuhur nukepehuk uwe,uwok. Ihih douk ipakim popehem yamehem meyohhehuhur hekepehuk. 23 Ipak apa pagipesheh kabienyudok lo douk Iruhin nakoguk Moses umenyudok patah nugamimiruh yegeshiweruh um.Aria ahudok nyumnah Sabat douk madae punekmour um uwe, ipak ta penek mour um patahnugamimiruh yegeshiweruh. Aria nubokuhi eikyagabe anan arugeh han iri arman yopun abomahudok nyumnah Sabat um, ipak douk patiwe ariajuwehosip abom um maresh? 24 Mare putikenenyenen nabes meyoh aria pukri enyudokyopunyi o yoweinyi, namudok uwok. Ariaenenyenen ipak ta pudukemen wosik aria doukpunek adurih atih aih abom aria punek skelumen.”

Eshesh Shakana Shudukemesh Jisas Anan DoukKrais O Uwok

25 Enesh armam armago shape Jerusalem irishatik enyudok Jisas neneken iri mour ariasheneyagwreh shakri, “Arman atun ta anudok, doukapakim debeimi hape apa hauriman um hon nugokiri aka? 26 Aria douk tik. Anan douk napeneyagwreh agundok sabaishi shantorum shapeum,aria amam douk madae hukri uwok um niyagwrehuwe, uwok. Aria amam douk hadukemesh hakrianan Krais douk Iruhin nagraehan aria neshopokannanakmori nunarao arpesh iri aka? 27 Ariaananibur wabur douk madukemabur. Aria abudoknyutob Krais nutogrum, apak ta mare enen arpennyudukem um abrudok wabur douk anan nunakiabur iri, uwok.”

28 Jisas douk watak nape apa nenek skulumeshbaraen gani numun narub atudok Iruhin ananitdebeiti urupat tataoum. Aria anan watakneyagwreh debeinyi baraen nakri, “Adur, ipak doukpakri ipak padukem eik wosik. Wabur yanaki aburiri shopunek pakri padukemabur wosik. Aria eikdouk madae inakumori eikim urkum uwe, uwok.Anudok neshopok eik yanaki iri douk adurin abom.Aria ipak douk madae pudukem anan uwe, uwok.29 Aria eik douk yadukeman. Um maresh? Eik doukyani anan wape aria neshopoke yanaki.”

30 Douk nakri enyudok baraen aria amamdebeimi Juda hakri husuwan hunak huweshikannupe shunuweshik-ati urupat. Aria madae ananatun nuweman wis uwe, uwok. Um maresh?Abudok nyutob douk ta shon nugok um douk watakbutogur uwe. 31 Aria sabaishi arpesh shenek bilipum Jisas aria shakri, “Abudok nyutob Krais nutogurobi nyutob, aria anan douk ta nutogur nuneksabainyi Iruhin atun neneken iri mour nyishagrakukenyudok anudok arman neneken iri aka? Aria tauwok.”

JON 7:10 151 JON 7:31

Page 152: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

8

Debeimi Heshopok Anam Heyoh Iruhin AnanitDebeiti Urupat Iri Um Hunak Husuhwi Jisas

32 Arigaha aria amam Farisi hemnek um eshudoksabaishi arpesh shape sheneyagwreh shanakshokubur atin um enyudok Jisas neneken iri.Namudok aria amam hani amam debeimi prisheshopok anam armam heyoh Iruhin ananit debeitiurupat iri um hunak husuhw Jisas hurani.

33 Aria Jisas nakripam nakri, “Eik ta ini ipak mupebanab nyutob meyoh. Aria ta watak itanam inak umanudok douk neshopoke yanaki iri. 34 Aria ipakdouk ta pupe purime, aria ta mare putiwe uwe,uwok. Agundok eik inak ipeum, ipak ta marepunaku.”

35 Aria eshesh Juda esheshim debeimiheneyagwreh hakri, “Nakri ta nunak agnum, umapak ta mubirak mare mutrun um? Aria nakri tanunam eshesh Grik esheshirub debeirubi warubdouk enesh apak Juda shanak shapenyarub iri aka?Um nakri nunak nunek skulumesh Iruhin ananinbaraen eshesh Grik aka? 36 Anan douk nakri, ‘Ipakta pupe purime, aria ta mare putiwe uwe, uwok.’Aria shopunek douk nakri, ‘Ipak ta mare punakuagundok douk eik inak ipeum, uwok.’ Baugenyumenyudok baraen douk nyakri mumam?”

Jisas Nakri Um Iruhin ananin Mishin Douk TaNyunek Arpesh Shupe Wosik Abom Ihih

Nyumneh Iri37 Ahudok hagiguk iri nyumnah um agundok

debeiguni worigun nutuh um douk debeihinyumnah abom. Aria Jisas nakitak neyotuneyagwreh debeg atin aria nakri, “Eshudok arpeshdouk abar baesh iri, eshesh douk ta shunakmori eikaria ta ikesh anabar abar shubroh. 38 Eshudokarpesh douk shusuhw eikin baraen shugipeshen iri,abar douk ta bunekesh shupe wosik abom ihihnyumneh kabi douk madae bugeru iri worub iri tabur bupe namudok gani numun esheshiruh aparuharia butoguri aduk.” Enyudok ta nyutogur kabibaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrium. 39

Jisas douk nakri enyudok baraen um Iruhin ananinMishin. Nakripesh um agundok douk shenek bilipum anan iri anah nyumnah ta shuraen nyupenyeshum. Aria seiwok arigaha douk Iruhin Ananin Mishindouk madae nyunaki nyuwishesh uwe, uwok. Ummaresh? Jisas douk watak shon nugok aria nukitakinuto um iruhw heven nukih nurao debeinyi nyeiguruwe.

Eshudok Sabaishi Arpesh Douk Enesh ShakriJisas Anan Krais Aria Enesh Shakri Uwok

40 Douk shemnek enyudok baraen aria eneshshakri, “Adur atin anudok arman douk anudokprofet douk Iruhin nakri abom um ta neshopokannunakmori agundok atap iri.” 41 Aria enesh shakri,“Uwok. Anan Krais douk Iruhin nagraehan arianeshopokan nanakumori nurao arpesh iri.” Aria

enesh shakri, “Krais ta mare nukitak agundokshokugi nahobig Galili, uwok. 42 Um maresh?Baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakri Krais tanukitak apudok Devit ananip awirop, aria amakek takwunabuki aburdok wabur Betlehem douk seiwokKing Devit napeum.” 43 Namudok aria shanadi-yogurum. Enesh shakri Jisas anan adur anan Krais.Aria enesh shakri uwok, shenek rohw. 44 Anamarmam douk hakri husuwan hunak huweshikannupe, aria madae enen karowin arpen nyukri umnyuweman wis uwe, uwok.

Eshesh Juda Esheshim Debeimi Madae HunekBilip Um Jisas Uwe

45 Namudok aria amudok heyoh Iruhin ananitdebeiti urupat iri watak hatanam hanak um amamdebeimi pris hani amam Farisi. Hatanam ariaamudok debeimi harigam hakri, “Ipak madaepusuwan purani uwe um maresh?” 46 Aria amamhawanamam baraen hakri, “Riguk douk madaeenen karowin arpen gamo nyiyagwreh kabi doukanudok arman neyagwreh um uwe, uwok.”

47 Amam Farisi hemnek aria hawanamam baraenhakri, “Aria ipak douk shopunek nenek rohwumepum ananin baraen aka? 48 Ipak douk da patik umapak anan debeini o anan Farisi nenek bilip um Jisasaka? Aria uwok meyoh. 49 Aria eshudok sabaishiarpesh douk shenek bilipuman iri, eshesh doukmadae shudukem Iruhin ananin lo uwe, uwok.Namudok aria Iruhin ta nunekumesh debeinyibaraen aria ta shupe yowesh abom.”

50 Anan arman shahwaran um Nikodemus iridouk anan um amudok debeimi armam Farisi. Anandouk riguk nanak natik Jisas iri. Anan nakitak arianakrip amudok debeimi nakri, 51 “Yaipo, kabi doukapakin lo seiwok Iruhin nakoguk Moses enyinyakrium, apak ta mare arigas mukri enen arpenenyen douk nyenek yoweishi inahos, uwok. Apak tamumnek enyenyin baraen douk mudukemesh umeshudok enyen nyenekesh iri iyoh, aria ta mukri.”

52 Aria hawanaman baraen hakri, “Aria nyak doukshopunek enen um eshesh Galili aka? Nyak gamonyutarih baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri um, tanyudukemesh um anan profet ta mare anannukitak shokugi nahobig Galili, uwok.”

53 [Douk arigaha ihishmorim arpesh shanak sisig-ikuk um esheshig urusag.

Harauri Onok Armatok Douk Kwonek WehrurKwani Kupainari Arman Iri Um Jisas

Aria Jisas natoum yoduhw shahwarohwumOliv iri. 2 Ruwahepih ruhur atur watashopunek nakitak nanak nawish numun um

aburdok nabur Iruhin ananit debeiti urupattataoum. Aria ihishmori arpesh shanaki shantorumaria nabuh nape nenek skulumesh um Iruhinananin baraen. 3 Aria amam douk henekskulumesh um lo iri hani amam Farisi harauri onokarmatok douk shaparugok kwonek wehrur kwani

JON 7:32 152 JON 8:3

Page 153: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

kupaini arman iri. Harakwi aria hakripok kweyotuagundok douk ihishmorim shantorum shapeum. 4

Aria harig Jisas hakri, “Debeini Tisa, okwudokkworao arman iri armatok douk shaparugokkwonek yoweishi inahos um kwonek wehrur kwanikupaini arman. 5 Enen apakin lo seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi douk nyakri, armatok kwunekenyudokmori iri douk shukwumok utabor arigahakwugok. Aria nyak douk nyakri mumam?” 6

Harigan namudok um hakri hukwiraehan um tanukri mare shubo okwudok armatok aria ta hukrianan douk nabrig enyudok lo aria ta hunekumankwot.

Aria baraen douk madae nukripam enen arianabuh natao meyoh nakwu ananih hah napenowem enen baraen atap. 7 Amam watak heyotuhape harigan aria nakitak neyotu iruhw arianakripam nakri, “Ipak meini arman douk madaenunek enesh yoweishi inahos iri uwe, anan doukwosik ko nurik nukwumok marik iri utom.”

8 Nakripamuk namudok aria watak nabuh nataoatap nape nowem enen baraen amnab. 9 Doukhemnek enyudok baraen aria ihim-morim atun atunhape hakutukuk agundok aria hanak. Amamtakwiyem harik aria eshudok enesh douk shapeshakutukuk agundok shanak. Shanak arigahaarigaha aria shakutukuk Jisas atun napeik.Okwudok armatok otuk douk wata kweyotuagundok Jisas nataoum.

10 Jisas nakitak neyotu aria narigok nakri, “Nya,amudok armam amum? Douk madae ananniyotuguk um nunekumen baraen um eshudokyoweishi inahos nyak nyenekesh iri aka?” 11 Ariakwakripan kwakri, “Debeini, madae anan niyotugukuwe, uwok.”

Aria nakripok nakri, “Eik shopunek namudok atin.Eik ta mare inemen baraen um yoweishi inahosnyak nyenekesh iri, uwok. Nyak wosik kare nyunakaria mare ta nyunek enesh yoweishi inahosshopunek uwe, uwok.”]

Jisas Anan Douk Lait Douk Tabuhi Um IhishEshudok Atapishi Arpesh Shutrugun Um

12 Jisas ta nakripesh enyudok baraen shopuneknakri, “Eik kanak kabi douk lait um. Eik douk yanakiyabuhi agundok atap um ihish arpesh wosikshunatrugun. Aria eshudok arpesh douk shusuhweikin baraen shugipeshen iri, eshesh ta mareshurahaen arukwutigun um eshudok shunekyoweishi inahos iri uwe, uwok. Aria eshesh ta shupeshurahaen lait tabuhi um atugun, um eshudokshunek yopishi atin um. Aria eshesh douk ta shupewosik abom ihih nyumneh.”

13 Douk amam Farisi hemnek namudok ariahakripan hakri, “Nyak nyenek rohw. Nyak douk nyakatin nyape nyakripap baraen um nyak kanak.Namudok aria nyakin baraen ta mare mukri adurinuwe, uwok.”

14 Aria Jisas watak nawanamam baraen nakri,“Enyen douk adur um eik atuwe yape yakripepbaraen um eik kanak, aria eikin baraen douk adurinatin. Umum maresh? Eik douk yadukem agundokdouk yape aria yakitak yanamori gani agundok tawatak ikitak inak um. Aria ipak douk madaepudukem agundok eik yape aria yakitak yanamorigani agundok ta watak inak um uwe, uwok. 15 Ipakshopunek pagipesh agundok atapih aih aria penekskelim arpesh. Aria eik madae inek skelim enenarpen enyenyih aih uwe, uwok. 16 Aria douk ikriinek skelim enen arpen enyenyih aih akure, eik tainek skelumen adur atin. Um maresh? Enyen doukmadae eik atuwe inek skelumen uwe, uwok. AriaYain douk neshopoki eik yanaki aria douk shopuneknani eik wonek mour. 17 Enen baraen nyetem ipakkanak ipakin lo iri douk nyakri namudok. Nyakri,‘Douk biom armam hiyagwreh hukri atin baraenum, aria amamin baraen douk adurin.’ 18 Eik yanieikin Yain douk wonekesh namudok. Eik doukyeyagwreh yakripepum eik kanak. Aria eikin Yaindouk neshopok eik yanaki aria douk shopunek nanieik weyagwreh enyudok atin baraen um eik.”

19 Aria harigan hakri, “Nyakin Yaken douk napeagnum?”

Aria Jisas nawanamam baraen nakri, “Ipak doukmadae pudukem eik o pudukem eikin Yain uwe,uwok. Douk pudukem eik akure, eikin Yainshopunek ta pudukeman.”

20 Jisas nakripesh enyudok baraen abudoknyutob nape nenek skulumesh um Iruhin ananinbaraen obi nyutob. Nakripeshen numun umaburdok nabur Iruhin ananit debeiti urupattataoum hurukatinyum amudok rum douk shobukofaibor utabor bakus um. Nape nakripesh ariamadae anam armam hukitak husuwan hunakhunekuman baraen uwe, uwok. Um maresh?Ananib nyutob um shon nugok um douk watakbunaki uwe, uwok.

Jisas Nakri, “Ipak Ta Mare Punak Agundok DoukEik Inak Um”

21 Aria Jisas watak nakripesh nakri, “Eik douk tainakuk aria ipak ta pupe purime. Ta pupe purimearia ipakish yoweishi inahos ta watak shupe ariashep pugok. Pugok aria ta mare punaku agundokeik inak ipeum uwe, uwok.”

22 Namudok aria eshesh Juda esheshim debeimiheneyagwreh hakri, “Namudok mumam, um nakri,‘Ipak ta mare punaku agundok douk eik inakipeum?’ Aria nakri um ta anan kanak nunobo nugokaka, uwok?”

23 Aria Jisas watak nakripam nakri, “Ipak doukagundokish arpesh aria eik douk yape iri gani iruhwiri. Ipak douk agundok atapishi, aria eik doukmadae agundok atapin arman uwe, uwok. 24 Douknamudok aria eik douk yakripep yakri ipakishyoweishi inahos ta watak shupe aria ta pugok.Namudok aria douk ipak mare punek bilip pukri Eik

JON 8:4 153 JON 8:24

Page 154: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Douk Seiwok Yape Namudok Atin Iri Um, namudokaria ipakish yoweishi inahos douk ta watak shupearia ipak ta pugok.”

25 Douk shemnek namudok aria sharigan shakri,“Nyak meinyi arpen?” Aria nawanamesh baraennakri, “Eik douk anudok arman douk nubokuhiwatak sagomatin yakripepum. 26 Eik sabainyibaraen douk yakri ikripepum yoweishi inahos ipakpenekesh iri aria inemep kwotogum. Aria abudoknyutob douk ta uwok. Douk ta ikrip ipak eshudokatapish arpesh enyudok baraen douk yemnekanudok neshopoke yanaki iri nakriyen iri. Anandouk adurini aria inahos wokan iri arman.”

27 Aria eshesh douk madae shudukemesh umanan nape nakripesh um ananin Yaken um uwe,uwok. 28 Namudok aria watak nakripesh nakri,“Abudok nyutob putuk Eik Anudok Arman doukyatogur adurin arpen iri piyaur rowog kruse obi,abudok nyutob ta douk pudukeme wosik pukri EikDouk Seiwok Yape Namudok Atin Iri. Aria abudoknyutob ta douk pudukeme um ihinyumori yenekeniri douk madae iyagwreh eik atuwe ineken uwe,uwok. Aria ta pudukemesh pukri baraen yakripepeniri douk Yain neyabigeyen aria douk yakripepen. 29

Anudok neshopok eik yanaki iri douk nani eik wapeihih nyumneh madae nukutukuk eik atuwe ipeikuwe, uwok. Um maresh, ihih nyumneh eik yape umyenek enyudok douk anan nakriyen iri.” 30 Jisaswatak nape nakripesh enyudok baraen atin, ariasabaishi arpesh adur shasuhwen dodogshagipeshen.

Adurinyi Baraen Ta Nyukweshih Arpesh UmEsheshish Yoweishi Inahos Aria Shupe Wosik31 Namudok aria Jisas watak nakrip eshudok Juda

douk shasuhw ananin baraen shakri adurin irinakri, “Douk ipak pusuhw eikin baraen dodogpugipeshen um, ipak adur ta putogur eikip iri doukpugipesh eik iri. 32 Putogur eikipari aria tapudukem adurinyi baraen. Aria enyudok adurinyibaraen ta nyukweshihep um ipakish yoweishiinahos aria pupe wosik atin.”

33 Aria eshesh watak shawanaman baraen shakri,“Apak douk Abraham ananish barheshish. Aria doukmadae anesh arpesh shuweshikap mupemunemesh mour meyoh uwe, uwok. Aria namudoknyakri um, um nyakri apak ta mutukweshih mupewosik atin um ta mumam?”

34 Aria Jisas watak nawanamesh baraen nakri,“Adur atin yakripep. Ihishmorim arpesh douk shapeshenek yoweishi inahos iri, eshesh douk yoweishiinahos showeshikesh dodog aria shenekesh shapeshenemen mour meyoh. 35 Arpen douk nyapeshakamum kupainyi nyape nyenek mour meyohanat urupat iri, enyen douk nyenek mour meyoh. Tamare nyupe opudok awirop uwe, uwok. Awiropinariananin nuganin wosik ta nupe ihih nyumneh. 36

Namudok aria eik Iruhin ananin Nuganinikweshihep-aguk um yoweishi inahos um, aria ipak

adur ta putukweshih pupe wosik abom. 37 Eikyadukemesh um ipak douk adur Abraham ananishbarheshish. Aria douk pakri pubo eik igok. Ummaresh? Eik yakripep-enyi baraen douk madaepusuwen uwe, uwok. 38 Eik douk yakripep baraenum eshudok eikin Yain neyabige um. Aria ipakpenek ehudok aih douk paraeh um ipakin yaken iri.”

39 Aria eshesh watak shabeiman baraen shakri,“Apakin yaken douk Abraham.”

Jisas nemnek aria nebeimesh baraen nakri, “Doukipakin yaken Abraham akure, aria enenyenenpeneken iri ta nyudukem enyudok yopinyi seiwokAbraham neneken iri atin. 40 Eik douk yakripepsabainyi adurinyi baraen douk yemnek Iruhinnakripe enyi. Aria ipak douk pakri abom um peigok. Abraham douk madae nunekesh eshudokmoriyoweishi inahos uwe, uwok. 41 Enesheneshyoweishi inahos penekesh iri douk penek enyudokipakin yaken neneken iri.” Aria eshesh watakshakripan shakri, “Apakiyu amakenyiyu madaewiyotu yeh upubuki uwe, uwok. Apak douk atunYain meyoh. Anan douk Iruhin atun. Apak doukananish batowish.” 42 Aria watak nakripesh nakri,“Aria adur Iruhin ipakin Yaken akure, ipakip urkwipta punawasham eik. Um maresh? Eik douk yaniIruhin wape iri aria yanaki aria douk enyudok yape.Madae ikitak inamori eikim urkum uwe, uwok. Ananneshopoke aria douk yanaki. 43 Ipakip urkwipmadae purum eikin baraen wosik aria pudukemenuwe um maresh? Ipak madae pudukemen uwe,ipak douk pakri uwok um pumnek eikin baraen ariapogah ipakigos arigos. 44 Ipak douk adur atinipakin yaken Satan ananish batowish. Aria doukadur dodogowip atip um punek yoweishi inahosdouk anan mishin nyakitak-umesh iri. Seiwoksagomatin watak baugos um nabo arpesh shagokarigaha douk. Enenyenen adurinyi baraen doukmadae nugipeshen o niyagwrehen uwe, uwok. Ummaresh, ehudok adurihi aih douk madae enehhupenyan uwe, uwok meyoh. Abudok nyutobniyagwreh enen rohwin baraen atin, enyudok doukadur nagipesh ananih aih atih. Um maresh? Anandouk napeum nenek rohw aria adur atin baugosum agundok shagiyagig um. 45 Eik douk yakripepadurinyi baraen. Aria douk namudok, aria madaepunek bilipume uwe, uwok. 46 Ipak ta wosik enenarpen nyukripe um enesh yoweishi inahos doukyenekesh iri aka, uwok? Aria uwok meyoh. Eik doukyakripep adurinyi baraen, aria ipak douk madaepusuhw eikin baraen pukri adurin uwe um maresh?47 Ihish Iruhin ananish arpesh douk shemnekananin baraen aria shasuhwen dodog shagipeshen.Aria ipak douk adur madae Iruhin ananish arpeshuwe, uwok meyoh. Namudok aria douk madaepumneken atin uwe ananin baraen.”

Jisas Narik Nape Aria Abraham Douk Shanabuki48 Aria eshesh Juda esheshim debeimi

hawanaman baraen hakri, “Riguk apak douk

JON 8:25 154 JON 8:48

Page 155: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

9

makripen adurin baraen. Nyak douk anan yowenmeyoh iri arman douk nyanaki Samaria iri. Ariadouk enen yoweinyi sagab nyapeyen.”

49 Aria nawanamam baraen nakri, “Eik madaeenen yoweinyi sagab nyupeye, uwok. Aria eik doukyatuk eikin Yain ananin nyeigur nyato iruhw ariaipak douk pabo eikin nyabuh. 50 Eik douk madaeipeum ituk eikin nyeigur nyuto iruhw uwe, uwok.Aria anan douk nohur arpesh aria eshesh shatukeikin nyeigur nyato iruhw. Aria anan douk tanunemesh debeinyi baraen eshudok douk shekeagabus eik iri. 51 Adur atin yakripep. Eshudokarpesh douk shusuhw eikin baraen dodogshugipeshen iri, eshesh ta mare shugok, uwok. Taadur shupe ihih nyumneh.”

52 Aria eshesh Juda esheshim debeimi watakhakripan hakri, “Douk apak adur madukemesh umnyak adur enen yoweinyi sagab nyapeyen. Abrahamnani amam profet douk seiwok hagok. Aria nyaknyakri, ‘Enyudok arpen douk nyusuhw nyakinbaraen dodog nyugipeshen iri ta mare nyugok uwe,uwok. Ta adur nyupe ihih nyumneh.’ 53 Nyak nyakrinyak anan debeini nyariguk apakin yamenenAbraham aria anan nabuhuk atap, aria uwok? Anandouk seiwok nagok aria amam profet doukshopunek seiwok hagokuk. Aria nyak nyakri nyakdouk adur meini arman?”

54 Aria Jisas watak nakri, “Douk eik ipeum itukeikin nyeigur nyuto iruhw akure, eik ta itogurnyeigur wokan iri arman meyoh. Aria anudok natukeikin nyeigur nyato iruhw iri douk eikin Yain. Ariadouk adur anudok douk ipak pakri puhwaran umipakin Iruhin iri. 55 Ipak douk madae pudukemanuwe, uwok. Eik wosik adur yadukeman. Namudokaria douk eik ikri eik madae idukeman uwe, eikdouk ta shuhware yenek rohw iri kabi douk ipakum. Aria eik douk adur yadukeman wosik ariayagipesh ananin baraen. 56 Ipakin yamenenAbraham douk adur nanadudareh um nakri nutikeikih nyumnah um inaki agundok atap um. Anandouk natik eik agundok yanakumori um aria doukadur nanadudareh.”

57 Aria eshesh Juda esheshim debeimi watakhakripan hakri, “Abraham seiwok nagok aria nyak,nyakish kwarahos douk wata sabaishi shunakshutogur 50-poreish uwe, watak. Aria nyak douknyakri nyatik Abraham aka? Nyak nyenek rohw.” 58

Aria Jisas nebeimam baraen nakri, “Adur atinyakripep. Abraham anan douk wata shunabuki uwearia Eik Douk Seiwok Yape Namudok iri.” 59 Douknakri enyudok baraen aria hohuri utabor um hakrihon nugok. Aria nanabeshuk aria nakutukukagundok Iruhin ananit debeiti urupat tataoum arianatogur nanak.

Jisas Nagabe Anan Nabes Seshukanari

Jisas nape nanak aria natik anan nabesseshukanari arman. Anan douk seiwokamakek kwanabuki atun um nabes

seshukan nape namudok atin. 2 Aria apak Jisasananim disaipel marig Jisas makri, “Tisa, ominyenekan aria yoweishi shenekan aria anan douknabes seshukan nor ananik amakek okwokwihwapahw aria kwanabuki? Ananish yoweishi inahosmeyoh shenekan aka, ananish amakenyishesheshish yoweishi inahos shenekan?”

3 Douk amam harigan namudok aria Jisas nakri,“Anan nabes madae sishukan um yoweishi inahosanan nani ananish amakenyish esheshish uwe,uwok. Anan douk nabes seshukan um eik iyabigarpesh um enyudok douk Iruhin ta wataknugabeyan um. 4 Aria douk abudok nyutob doukkabi nyumnah um, aria apak ta mupe munek Iruhindouk neshopok eik yanaki iri um ananin mour. Ariaanab ta bunaki iri nyutob ta kabi douk wab um. Ariaabudok nyutob ta mare enesh arpesh shupeshunek Iruhin ananin mour uwe, uwok. 5 Doukabudok nyutob eik yape agundok atap um, eik yapekabi douk lait um. Aria eik yenek sabainyi yopinyimour yopugunum atugun um sabaishi shutiwe ariata shugipeshe munek enyudokmori atin yopinyimour.”

6 Douk Jisas nakriyuk namudok aria nokusehamnab nakwu arpigas nenegab batogur kabi masirum. Aria noruhur naraeyok anudok nabesseshukanari ananis nabes. 7 Douk naraeyokumanaria nakripan nakri, “Nyak nyunak waiyagshahwaragum Siloam iri aria nyishrokuh.”Baugenyum enyudok nyeigur Siloam douk shakri“Neshopokan nanak.” Douk nanak neshrokuh ariaanan nabes watak satrugun aria natanamori umurupat.

8 Aria eshudok douk shani anan shape atugun irishani eshudok riguk shatik nape nanakrep arpeshum shukon eshudok eneshenesh iri douk shatrunum watak natrugun um aria shakri, “Nani douknabes seshukan riguk nape nanakrep arpesh umshukon eshudok eneshenesh iri o nani kupaini?”

9 Aria enesh shakri, “Douk anan atun.” Aria eneshshakri, “Anan uwok. Anan douk kabi anudok nabesseshukanari um.” Aria anan kanak adur nakri,“Douk eik atuwe, nabes seshuke iri.”

10 Nakripesh namudok aria eshesh shariganshakri, “Nyak nyenekas mumam nyakis nabes umdouk watak nyatrugun um?” 11 Nemnek arianebeimesh baraen nakri, “Anan arman shahwaranum Jisas iri nanaki nohur amnab nokusehab nenekmasir aria naraeyokume nabes. Anan naraeyokumearia neshopoke yanak yeshrokuh agudok waiyagSiloam. Aria eik yakitak yanak yeshrokuh aria eikisnabes watak satrugun. Aria douk eik yatrugun.” 12

Aria eshesh sharigan shakri, “Anudok Jisas douknape agunum?” Aria anan nakri, “Eik madaeidukeman uwe, uwok.”

JON 8:49 155 JON 9:12

Page 156: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Amam Farisi Hatik Anudok Douk Riguk NabesSeshukanari

13 Aria eshesh sharao anudok riguk nabesseshukanari shanak um amam Farisi. 14 Ariaahudok nyumnah Jisas nokuseh amnab nagabeanudok nabes seshukanari ananis nabes um doukSabat, ahudok nyumnah douk lo nyakri mareshunek enen mour um uwe, uwok. 15 Douk sharanshanak shatogur um gani amam Farisi hapeum ariaamam hariganum agundok anan nenekeshmumam aria douk watak natrugun um. Aria anannakripam nakri, “Anan nokuseh amnab nenekabbatogur masir aria naraeyokume eikis nabes.Naraeyokume douk yanak yakruparuk aria watakyatrugun.” 16 Nakri namudok aria anam amamFarisi hakri, “Anudok nagabeiman nabes anudokarman iri, anan douk madae Iruhin nishopokannunaki iri uwe, uwok. Um maresh? Anan doukmadae nugipesh enyudok lo um mare eneshshunek enen mour ahudok nyumnah Sabat umuwe, uwok.”

Aria anam hakri, “Aria anan douk anan napeumnenek yoweishi inahos iri, anan douk ta marenunek enyudokmori Iruhin atun neneken iri mouruwe, uwok.” Douk heyagwreh namudok aria anamhore enep urkwip aria anam hasuhw enep.

17 Aria amam Farisi watak shopunek gamo hariganudok riguk nabes seshukanari hakri, “Nyaknyakriyan mumam anudok nagabeimen nabes iri?Anan douk anan yopini arman aka, anan yoweini?”

Aria anan nawanamam baraen nakri, “Anan doukanan profet.” 18 Anan nakri namudok, aria amudokdebeimi Juda douk madae hukrium hunek bilip umagundok riguk anan douk nabes seshukan ariadouk watak natrugun um uwe, uwok. Aria amamhenekumesh baraen ananish amakenyish shanaki.19 Douk shanaki aria harigesh hakri, “Anudok doukipakin nuganin? Aria shopunek anan douk seiwokamakek kwanabuki aria nabes seshukan napenamudok atin? Aria anan douk nenek maresh, umdouk watak natrugun um?”

20 Aria ananish amakenyish shakri, “Adur, anudokdouk ohwakin nuganin. Aria abudok nyutobamakek kwanabuki atinyum anan madae nutrugunuwe, uwok.” 21 “Aria ohwak douk madaeudukemesh uwe um anan nenekesh mumam ariadouk watak natrugun um. Shopunek ohwak doukmadae udukem anudok nagapesh-uman nabes iriuwe, uwok. Anan douk nubokadae yopun. Poriganan kanak ba nukripep!” 22 Eshesh Juda esheshimdebeimi douk riguk habo baraen, um hakri meishiarpesh shukri Jisas anan douk Iruhin nagraehanaria neshopokan nanakmori nunarao arpesh um,amam ta mare hukutishuk shuwish atudok esheshJuda shape sheneyagwreh baraen-ati urupat uwe,uwok. 23 Douk namudok aria anudok nabesseshukanari ananish amakenyish shanogugur aria

shakri, “Anan douk nubokadae yopun. Porig anankanak ba nukripep.”

24 Aria amam hahwar anudok nabes seshukanarianah shopunek aria harigan hakri, “Nyak nyuhurIruhin ananin nyeigur um kadak nyak ta nyukriadurin atin baraen! Apak madukemesh um anudokarman nagabeimen nabes iri douk anan nenekeneshenesh yoweishi inahos iri.” 25 Aria anannawanamam baraen nakri, “Eik madae idukemeshuwe. Anan douk anan yopini aka, anan douk nenekyoweishi inahos iri. Aria adur eik yadukemen iridouk anudok. Seiwok nabes seshuke, aria doukwatak yatrugun.” 26 Aria amam debeimi Judaharigan hakri, “Anan neneken mumam aria douknagabeimen nabes nyatrugun?”

27 Aria anan nawanamam baraen nakri, “Eik doukiganigadae yakripep, aria ipak douk pakri uwok umpumnek. Ipak pakri pumnek sabaih atih ummaresh? Aria ipak douk shopunek pakri pugipeshanan putogur ananish disaipel aka?”

28 Aria amam heyokasan hakri, “Nyak doukanudok nagabeimen nabes iri ananin disaipel. Apakuwok. Apak douk Moses ananim disaipel. 29 Apakmadukemesh um seiwok Iruhin douk nani Mosesheyagwreh. Aria douk anudok Jisas, apak doukmadae mudukemesh um agundok anan nanamoriuwe, uwok.”

30 Aria anudok seiwok nabes seshukan iri nakri,“Enyudok douk adur enen anahaehin dodogowinyimour aria eik yakitak yowiyokuk um ipak madaepudukem anan uwe, uwok! Anan nagabeime eikisnabes aria ipak douk madae pudukemesh umanudok anan napeum aria nakitak nanamori uweaka. 31 Apak madukemesh um Iruhin ta marenumnek enyudok douk shenek enesheneshyoweishi inahos iri sharigan umen iri, uwok. Ananta numnek eshudok douk shenek lotuman iri ariashagipesh ananih aih aria urkum iri atish. 32 Seiwokarigah arigaha douk, apak douk madae mutikmumnek um enen arpen nyagabeimen nabeskupainyi, douk amakek kwenyubuki atinyumseshuken sape namudok aria enyen ta nyutrugunuwe, uwok. 33 Aria anudok arman nagabe eikisnabes aria eik yadukemesh namudok arman doukmadae nini Iruhin hupe iri aria nushopokan nunakiiri, anan ta mare nunek enen enyudokmori mour,uwok.”

34 Aria amam Farisi nyirub juwehosirub ariahakripan hakri, “Riguk watak amakek kwenyubukiatin um nyenek eneshenesh yoweishi inahosarigaha douk aria nyakri nyupe nyunek skulumapum baugenyum baraen um Iruhin ananin baraenapak?” Aria amam hasuwan hawashan natoguraduk atudok eshesh Juda shantorum shapesheneyagwreh baraen-ati urupat.

JON 9:13 156 JON 9:34

Page 157: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

10

Eshudok Douk Madae Shunek Bilip Iri Uwe,Eshesh Douk Shape Kabi Nabes Seshukesh Iri

Um35 Jisas nape aria nemnek um enyudok eshesh

Juda esheshim debeimi hasuhw anudok riguknabes seshukan iri aria hawashan natogur adukum. Nemnek aria nakitak nauriman nanak. Douknanak naparugan aria narigan nakri, “Nyak nyenekbilip um Anudok Arman douk natogur adurinyiarpen iri aka, uwok?” 36 Aria anan nawanamanbaraen nakri, “Debeini, Anudok Arman natoguradurinyi arpen iri douk meini? Yakri nyukripeimanaria eik ta inek bilipuman.”

37 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak douk nyatrun.Anudok arman, anan douk nani nyak papepeyagwreh.” 38 Douk Jisas nakri namudok ariaanudok arman nakri, “Debeini, eik yenek bilip umnyak.” Aria nabuh noduk ohrubus natao hurukatinum Jisas natuk ananin nyeigur nyato iruhw.

39 Aria Jisas nakripan nakri, “Eik yanaki agundokatap um inek skelim arpesh aria isiyaesh.Yanakmori eshudok douk nabes seshukesh madaeshudukem Iruhin iri uwe um ta shutrugun, ariaeshudok douk wosik shakana shutrugun shudukemIruhin iri watak nabes sishukesh.”

40 Jisas nakri namudok aria anam Farisi douk hanianan heyotu agundok iri harigan hakri, “Nyaknyakri apak douk shopunek nabes seshukap aka?”41 Aria Jisas nakripam nakri, “Aria ipak nabessishukep akure, Iruhin ta watak nugabeyep ariaipak ta mare enesh yoweishi inahos shupenyep,uwok. Aria ipak douk pakri ipak patrugun. Douknamudok aria baraen um ipakish yoweishi inahosdouk watak shapenyep.”

Wobuwobren Baraen Um Narub Douk SipsipahosSheyotu Arub Iri

Jisas nakripesh nakri, “Adur atin yakripep,arman douk madae nuwishi wit arbudoksipsipahos sheyotu arub iri narub, aria

naproki nubi nuwishi iri douk madae yopini armanuwe, uwok. Anan douk nakwuaruh atuh iri. 2 Ariaarman douk nuwish wit um arbudok narub meyohum arbudok sipsipirub narub iri, anan douk adurnape neyoh eshudok sipsipahos iri. 3 Abudoknyutob neyoh sipsipahos iri nukri nunaki obinyutob, aria anan nape neyoh wit um arbudoknarub iri ta nukitak nijikuman wit. Nijikuman aria tanuwish norig eshesh atin atin sipsipahos umesheshish nyeiguhw. Norigesh douk shumnekananih mah aria ta nurikumesh nuraesh nutoguraduk. 4 Douk narao ihishmorim ananish sipsipahosshutogur adukirub um narub iyoh, nurikumesh ariaeshesh ta shugiman shanak. Um maresh? Esheshdouk shadukem ananih mah. 5 Kupaini arman tamare shugipeshan uwe, uwok. Um maresh, esheshdouk madae shudukem ananih mah uwe, uwok.Namudok aria douk ta shunogugur aria ta

shuruwok-umanuguk.” 6 Jisas nakripesh enyudokwobuwobrenyi baraen, aria eshesh douk madaeshudukem baugenyum uwe, uwok.

Jisas Anan Douk Yopini Arman Neyoh IruhinAnanish Arpesh Kabi Sipsipahos Um

7 Eshesh douk madae shudukem baugenyumuwe, enyudok wobuwobren baraen aria Jisas wataknakripesh nakri, “Adur atin yakripep. Eik kanak doukadur atudok wit douk sipsipahos shunak shuwishataria shuwish shupe numun narub. 8 Ihim-morimarmam douk riguk harik hanaki aria eik douk atinyanaki iri, amudok armam douk hakwuaruh atuh iri.Aria sipsipahos douk madae shumnek amaminbaraen aria shugipesham atin uwe, uwok. 9 Eikdouk adur atudok wit. Enyudok arpen douknyuwish atudok wit aria nyuwish numun narub iri,enyen ta nyuwish Iruhin nuraen aria ta wataknyutanamori nyupe wosik atin. Aria ta nyunekwitogur arbudok narub nyunak nyurim worigun umnyishoh iri. 10 Hakwuaruh iri douk hanakumorihukwumesh aruh, hesh aria hununish. Aria eikdouk yanakmori itaurumesh shurao eikin dodogabom shupe wosik aria shunadudareh shupe wosikabom ihih nyumneh.

11 “Eik douk adur yopunari arman douk yapeyeyoh sipsipahos iri. Aria eik douk yakri wosik umigok um itaurum eshudok sipsipahos shupe wosik.12 Arman douk shatorun um nupe niyoh sipsipahosiri, anudok armam douk madae adur nunogremeshudok sipsipahos iri uwe, uwok. Anan douknenek mour um nupe niyohesh meyoh. Ariaabudok nyutob nukri nutik anat wanarit nubattunakumori, anan ta nukutish shiyotuguk arianuruwok. Aria atudok nubat ta tunaki tihiyahesharigaha tusuh enen aria enesh ta shuruwok shunakatin atinyuk. 13 Anudok arman naruwok ummaresh? Anan douk nenek mourum utabor atuboriri. Ananim urkum madae adur murum nukrinutaurum eshudok sipsipahos uwe, uwok.

14 “Eik douk adur yopunari arman yeyohsipsipahos iri. Eik douk yadukemesh wosik umeikishi sipsipahos aria eshesh shopunek shadukemeik. 15 Aria kabi douk Yain nadukem eik aria eikyadukem anan um. Aria eik douk yakri wosik umigok um itaurum eikish sipsipahos shupe wosik. 16

Eshudok enesh arpesh kabi eikish sipsipahos umdouk eikishi. Aria eshesh douk shapeik rougunmadae shuni eshudok sipsipahos douk sheyotuarbudok eikirub narub iri shiyotu um uwe, uwok.Aria eik douk shopunek yakri ta iraesh shunaki ariata shumnek eikin baraen. Aria douk ta shunieshudok enesh sharik iri shutogur atish shiyotuatubur nabur aria eik atuwe ipe iyohesh. 17 EikinYain douk adur urkum makri munawasham eikabom. Um maresh? Eik douk yakri wosik um sheigok itaurum arpesh aria ta watak shopunek ikitakiipe. 18 Ta mare enen arpen nyubo eik igok umenyenyim urkum uwe, uwok. Eik ta igok um eik

JON 9:35 157 JON 10:18

Page 158: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

11

kanak eikim urkum. Iruhin neke big um inekenyudok aria douk ta ineken. Neke big um igok umaria shopunek neke big um ta watak nutaurumeikitaki ipeum.” 19 Douk Jisas nakripesh enyudokbaraen aria eshesh Juda esheshim debeimi watakshopunek hanadiyogur um henek biyab lainab. 20

Sabaimi hakri namudok. Hakri, “Enen yoweinyisagab nyapeyan aria nagugak abom. Ipak pemnekananin baraen um maresh?”

21 Aria anam hakri, “Enen yoweinyi sagabnyapenyanari ta mare niyagwreh namudok uwe,uwok. Aria yoweinyi sagab ta nyuhur anan nabesseshukanari ananis nabes watak nutrugunmumam? Namudok ta uwok.”

Eshesh Juda Esheshim Debeimi Henenem HorimUm Jisas

22 Abudok nyutob um eshesh Juda shantorumshape Jerusalem aria shenek worigun um urkwippurum seiwok esheshish popehesh yameheshwatak shopunek shagabe Iruhin ananit debeitiurupat shawish shenek lotu um Iruhin um doukbanak batoguri. Aria abudok nyutob shantorum obinyutob douk nyumanugos-ibi nyutob. 23 Aria Jisasnanak nawish numun narub Iruhin ananit debeitiurupat tataoum aria nape narahaen nanak enyudokdebeinyi womaga douk shahwaren um Solomonananin womaga iri. 24 Aria eshesh Juda esheshimdebeimi hanaki hantorum herharihan aria hariganhakri, “Banob um meibi nyutob aria nyak tanyukripap um nyak adur meini arman? Aria nyakKrais douk Iruhin nagraehen aria neshopokennyanakmori nyurao arpesh um, aria douk apakmakri adur nyukripap um apak ta mudukemesh.”

25 Aria Jisas nabeimam baraen nakri, “Eik doukyakripep, aria ipak douk madae pusuhw eikinbaraen pukri adur uwe, uwok. Ihin mour doukyohur eikin Yain ananin nyeigur aria yenekennyatogur patrin iri, enyen douk adur nyeyabigepagundok eik douk meini arman um. 26 Aria ipakdouk madae pusuhw eikin baraen pukri adur uwe,uwok. Um maresh? Ipak douk madae eikishsipsipahos uwe. 27 Eikish sipsipahos doukshadukem eikih mah. Eik douk shopunek yadukemeshesh wosik aria douk shagipesh eik. 28

Shagipeshe aria ta yataurumesh um mare shunakshuwishuk uwe, uwok. Eik ta itaurumesh um adurshupe wosik abom ihih nyumneh. Aria ta mareenen arpen nyunaki nyutiweyesh eikis wis uwe,uwok meyoh. 29 Eikin Yain douk nekeyesh iri, anandouk debeini nenek uhwin um ihishmori arpeshshape shakam. Aria douk ta mare enen arpennyunaki nyutrunesh ananis wis uwe, uwok meyoh.30 Eik yani Yain douk adur atin watogur atunmeyoh.”

31 Douk amam Juda hemnek namudok aria watakshopunek hohuri utabor um hakri hon nugok. 32

Aria Jisas watak nakripam nakri, “Eikin Yain nakripeum inek sabainyi anan atun neneken iri mour aria

douk yeneken nyatogur ipak patrin. Aria ipakurkwip porum meinyi debeinyi mour douk eikyeneken aria ipak douk pakri pukwume utabor?”

33 Aria amam watak hawanaman baraen hakri,“Apak douk madae mukri um mukwumen utaborum agundok nyenek enyudok Iruhin atun nenekeniri mour nyatogur um uwe, uwok. Aria makrimenyum agundok nyenek enenyenen nyabubunimIruhin um. Nyak douk arpen meyoh, aria nyakrinyak Iruhin.”

34 Aria Jisas watak nebeimam baraen nakri, “Enenbaraen nyetem ipakin lo iri douk nyakri namudok.Iruhin nakri, ‘Ipak douk god omi.’ 35 Eshudokarpesh seiwok Iruhin nekeshi ananin baraen iri,anan douk nahwaresh god omi. Aria apakmadukemesh um Iruhin ananin baraen nyetemananik Buk iri douk adurin atinyi. Madae nyukrikupainyi atin uwe, uwok. 36 Aria eik douk Yainmeyoh nagraehe yape ananiwe atuwe arianeshopoke yanakmori agundok atap. Eik yabuhiaria yakripep yakri eik douk Iruhin ananin nuganin.Namudok aria ipak pakri eik yape yenek enenyenenyabubunim Iruhin um maresh? Um agundok yakri,‘Eik douk ananin nuganin’ um aka? 37 Aria eik mareinek eikin Yain Iruhin ananin mour um, aria ipakdouk wosik mare pusuhw eikin baraen pukri aduruwe, uwok. 38 Aria eik douk adur yenek ananinmour. Aria douk ipak pakri uwok um punek bilip umeik um agundok yakri eik douk Iruhin neshopokeyanakmori. Aria ipak douk patiwe yenek sabainyiIruhin atun neneken iri mour nyatogur aria douk tapunek bilipume. Punekesh namudok um ipak taadur pudukemesh abom um Yain nape eik aria eikyape anan.”

39 Douk nakri namudok aria amam watak hakrihusuwan hunak huweshigan nupe shunuweshik-atiurupat. Aria nakutumukuk ba nanak. 40 Nakutum-ukuk nanak aria nabinawish worub Jodan nanak umagundok douk riguk Jon nenek baptaisumesh irinape nenek baptaisumesh um. Nanak aria napenagundok. 41 Aria sabaishi arpesh shanakiagundok anan napeum aria shakri, “Adur atin, Jonanan douk madae nunek enen Iruhin atun nenekeniri mour uwe, uwok. Aria ihinyumori baraen ananneyagwrehen abom um anudok arman iri douknyatogur adurin atin abom.” 42 Aria sabaishiarpesh shape agundok iri shenek bilip um Jisasshakri anan douk adur Krais.

Lasarus Nagok

Anan arman shahwaran um Lasarus iridouk arugeh hapeyan. Anan nani ananiyubio mohwiyariyu, Maria kwani okwokwik

awik Mata douk wape abrudok wabur Betani. 2 AriaMaria douk okwudok armatok riguk kwourak sandaJisas ananiruh yeriweruh aria watak kwakwuokwokwig barag kwubatiguman yeriweruh iri. Ariadouk okwokwin mohunin Lasarus arugeh hapeyan.3 Aria ananiyu mohwiyariyu wonek baraen nyanak

JON 10:19 158 JON 11:3

Page 159: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

um Jisas wakri, “Debeini, nyakin arpen douk nyakurkum manawashaman iri douk arugeh hapeyan.”

4 Douk Jisas nemnek namudok aria nakri,“Baugos um ehudok arugeh han um douk madaehon um adur nugok uwe, uwok. Eheh douk han umarpesh shutik Iruhin ananin dodog aria shutukanan nini eik ananin Nuganin ohwakish nyeiguhwshuto iruhw.” 5 Jisas anan douk adur urkummanawasham Mata kwani okwokwik awik Mariawani Lasarus. 6 Anan douk nemnek um agundokLasarus arugeh hapeyan um, aria nape biyehnyumneh shopunek nagundok douk anan napeum.

7 Douk nape biyeh nyumneh hanak hadiguk arianakrip apak ananim disaipel nakri, “Apak watakmutanam munak um Judia.” 8 Douk apak memnekaria makri, “Debeini Tisa, nubokuhi atin amam Judahakri hukwumen utabor. Aria douk watak shopuneknyakri nyunak ganudok aka?”

9 Aria Jisas nawanamap baraen nakri, “Anahnyumnah douk 12-porein aua um wah hutaoum.Aria douk enen arpen nyukri nyurahaen nyumnahwah hatao obi nyutob um, enyen ta ko nyutrugunwosik aria ta mare nyutu uwe, uwok. 10 Aria enyennyukri nyurahaen wab um, enyen douk tanyunotutuk aria nyutu nyubuh. Um maresh?Agagun douk arukwutigun aria enyen ta marenyunatrugun wosik uwe, uwok.” 11 Douk Jisasnakriyuk namudok aria nakri, “Apakin arpenLasarus douk neshuh. Aria eik ta watak inakinyubaran.”

12 Aria apak ananim disaipel makri, “Debeini,anan douk eneh arugeh hapeyan ba neshuh um,anan douk ta watak yopun.” 13 Jisas douk nakri umagundok Lasarus adur nagok um. Aria apak ananimdisaipel memnek aria makri anan nakri umaduribus yobus san aria neshuh.

14 Namudok aria Jisas nowerehamap baraennakri, “Lasarus douk nagok. 15 Aria eik urkummorum ipak aria yanadudareh. Um maresh? Anannagok um, eik douk madae inak itogrumesh uwe,uwok. Yanadudareh um maresh, apak ta munakmutrish aria ipak ta putik enen mour ta eik inekeniri aria ta punek bilip pukri eikin baraen doukadurinyi. Aria douk ipak yowi ba munak.”

16 Eshesh Juda douk shakri shubo Jisas nugok.Namudok aria Tomas douk shahwaran um Didimasiri nakrip apak ananim disaipel nakri, “Kitak munamDebeini munak. Munak um kadak shukri shuboanan nugok um, aria eshesh douk shopunek shuboapak muni anan mugok ahudok atuh.”

Jisas Anan Douk Debeini Aria Dodogowin UmNukrip Shagok Iri Watak Shukitak Shupe

17 Douk Jisas nanak natogur hurukatinyum Betaniaria anan nemnek um Lasarus douk sharuman norwonugwehw 4-poreih nyumneh. 18 Abrudok waburBetani douk madae bupeik rougun um Jerusalemuwe, uwok. Bape iri hurukatin, kabi douk biyen atinkilomita um. 19 Aria sabaishi Juda shanaki shani

Maria aria Mata shapeum shugabemo owowiruhaparuh um agundok owowin mohunin nagok um.20 Douk Mata kwomnek um agundok Jisas napenanakumori aria kwakitak kwanak um kuparuganyah. Aria Maria douk kwapeik urupat.

21 Douk Mata kwanak aria kwakrip Jisas kwakri,“Debeini, douk nyak nyupe agundok akure, eikinmohunin ta mare nugok uwe, uwok! 22 Aria doukshopunek yadukemesh um, maresh eshudok douknyak nyunek beten nyorig Iruhin um nunekesh iri,anan ta nunekesh.”

23 Aria Jisas nakripok nakri, “Nyakin mohunin tawatak nukitaki.”

24 Mata kwomnek aria kwakripan kwakri, “Eikyadukemesh, ahudok hugiguk iri nyumnahihishmorim shagok iri watak shukitakumorishagokum, aria anan douk ta watak nukitaki.” 25

Aria Jisas nakripok nakri, “Douk eik atuwe debeiweiri aria dodogoiwe um ihur shagok iri watakshukitak shupe wosik um. Aria eshudok doukshasuhw eikin baraen shagipeshen aria shagok iri,eshesh douk ta watak shukitak aria adur shupewosik atin. 26 Aria eshudok douk watak shape ariashusuhw eikin baraen shugipeshen iri, eshesh tamare shugok uwe, uwok.” Aria anan narig nakri,“Nyak nyenek bilip nyakri enyudok baraen doukadur atin aka, uwok?”

27 Aria Mata kwakri, “Adur, Debeini. Eik doukyenek bilip yakri nyak douk Iruhin ananin Nuganin.Yakri nyak Krais, douk Iruhin nagraehen arianeshopoken nyanakmori nyurao arpesh iri.”

Jisas Nereh Um Lasarus28 Douk Mata kwakriyuk enyudok baraen aria

watak kwatanamum kwanak kwahwar okwokwikawik Maria. Douk kwanaki aria kwakripok shokuburkwakri, “Apakin Debeini Tisa douk nanaki aria nakrinyak nyunak nyutrun.”

29 Douk Maria kwomnek namudok aria arigaskwaikitak kwanak um kutik Jisas. 30 Anan Jisas doukwatak nunak nutogur wabur uwe, uwok. Watakneyotu yah agundok douk Mata kwarik kwanakkwaparugan um. 31 Enesh Juda douk shani Mariashape okwokwit urupat um shugabeimok apahw.Douk shatik um okwok arigas kwaikitak kwanak umaria shakri okwok ta kwanakum wonugwehw umkwupe kureh. Namudok aria shakitak shagipeshokshanak.

32 Douk Maria kwanak kwatogur agundok Jisasnatogur napeum aria kwatrun. Kwatrun ariakwanak kwabuh kwoduk ohrubus hurukatinyumanan aria kwakri, “Debeini, douk nyak nyupeagundok akure, eikin mohunin ta mare nugok uwe,uwok.”

33 Jisas natruk um kworeh aria eshesh shanamokiri Juda douk shopunek shataurumok shereh. Natiknamudok aria ananihw apahw yowehw abom arianenek giha. Aria anan shopunek nakri nunamesh

JON 11:4 159 JON 11:33

Page 160: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

12

shureh. 34 Aria douk narigesh nakri, “Ipak panakparuman agnum?”

Aria eshesh shakri, “Debeini, nyak yowi ba nyutik.”35 Douk shanak aria Jisas nereh. 36 Eshudok Judashatik um agundok Jisas nereh um aria shakri, “Ipakputik, ananim urkum douk yowem abom ummanawasham Lasarus.”

37 Aria enesh shakri, “Anan douk nagabe anannabes seshukanari aria anan watak natrugun. Arianamudok mumam, um anan madae nutaurumLasarus um mare nugok um uwe?”

Jisas Nohur Lasarus Nakitak Nape38 Jisas ananihw apahw watak shopunek yoweh

abom aria nenek gihaum eshudok arpesh ariananak arigah nanak natogurum wonugwehw.Ahwudok wonugwehw douk shatukohw shawishonok burbuduk shenek hurupihw. Aria agundokumunihw um douk shabodigi utom shanakshashapomuk wonugwehw. 39 Aria Jisas nakri,“Bodiguk amudok utom douk matao umunihw umwonugwehw iri.”

Aria anudok nagok iri ananik mohwukwik Matakwakri, “Debeini, apak maruman noruk nubatihnyumneh aria anan douk ta nisig.”

40 Aria Jisas nakripok nakri, “Eik douk iganigadaeyakripen. Douk nyak nyusuhw eikin baraen nyukriadurin um, nyak douk ta nyutik agundok Iruhinadur dodogowin atun um.” 41 Namudok ariaeshesh shanak shabodiguk amudok utom. Aria Jisasnanig natik iruhw aria nakri, “Yain, eik douk yenektenkyumen. Um maresh? Nyak douk nyemnek eikinbeten. 42 Eik yadukemesh um ihih nyak wosiknyemneke um agundok yenek beten yahwarenyum.Aria eik urkum morum eshudok sheyotu agundokiri, aria douk yakri namudok. Um yakri esheshshutik enyudok mour douk eik ta ineken iri ariashunek bilip shukri eik douk nyak nyeshopoke ariadouk yanaki.” 43 Douk nakriyuk enyudok arianahwar debeg nakri, “Lasarus, arigah kitak tograri!”

44 Aria anudok nagok iri adur nakitak natograri.Ananish roguhw aria aiyas douk sheshreheshrupeh. Ananig yomag shopunek shesherehog anahrupah. Aria Jisas nakripesh nakri, “Ipakpukweshihuk rupeh aria anan nunak.”

Eshesh Juda Esheshim Debeimi Hape HaboBaraen Um Hubo Jisas Nugok(Matyu 26:1-5; Mak 14:1-2; Luk 22:1-2)

45 Sabaishi Juda douk shanaki shani Mariashapeum shugabeimok apahw. Eshesh douk shatikenyudok Jisas neneken iri mour aria adur shenekbilipuman. 46 Aria enesh shatanam shanak shakripamam Farisi um enyudok Jisas neneken iri. 47

Shakripam aria amam hani debeimi pris hahwaramudok anam debeimi Juda douk hape hasuhwkwotog iri hanaki. Hanaki hape atugun aria hakri,“Anudok arman douk nenek sabainyi Iruhin atunneneken iri mour. Aria apak douk ta munekan

mumam? 48 Apak mukri mukutunuguk ba nupenunek enyudokmori atin um, ihishmorim arpesh tashunek bilip um anan atun. Namudok aria esheshRom esheshim debeimi ta hunaki hununu atudokIruhin ananit debeiti urupat aria ta hubo eshudokihishmorim apakishi arpesh shugok.”

49 Aria anudok arman shahwaran um Kaiafas iridouk nani amam hape. Anan douk debeini pris umenyudok kwar. Anan nemnek aria nakripam nakri,“Ipak douk madae pudukem enesh eshudok uwe,uwok. 50 Ta pudukemesh aka, uwok? Enyen doukwosik um mubo atun arman nugok aria mutaurumeshudok ihishmorim Judaish arpesh um shupewosik. Aria ta douk uwok um, apak ihipmorim Judata mugok mutuh.”

51 Enyudok baraen douk madae anan meyohnukriyen uwe, uwok. Anan douk debeini pris umenyudok kwar. Namudok aria Iruhin nohur anannakri enyudok baraen kabi amam profet heyagwrehum. Nakriyen um Jisas douk ta nugok um nutaurumihishmorim eshesh Juda. 52 Aria shopunek anan tamare nugok um nutaurum eshesh Juda atish umshupe wosik, uwok. Anan ta nugok um nuraoihishmorim Iruhin ananishi batowish douk shanakshape kupakupa irubi warub iri um shutogur atisharpesh.

53 Aria ahudok nyumnah arigaha douk esheshJuda esheshim debeimi hape habo baraen umhurim anah yah um hubo Jisas nugok.

54 Douk namudok aria agundok eshesh Judashapeum, Jisas douk madae nurahaen yopugunumatin uwe, uwok. Aria nakitak nakutukuk abrudokwabur nanak um anagun douk nape hurukatinyumwehigunum arpesh uwok um. Nanak um anaburwabur shahwarabur um Efraim iri aria nani apakananim disaipel mape agundok.

55 Aria ahudok nyumnah um eshesh Juda shunekesheshigun debeiguni worigun Pasova um doukhanaki hurukatin. Aria sabaishi arpesh shapesabairubi warub iri shakitak shato um Jerusalem.Shanak um shugipesh esheshin lo shunagapesheshesh kanak um Iruhin nutrish nukri wosik yopishiaria nuhut biyen shunak shuwok agundok worigun.56 Douk sabaishi arpesh shanaki aria shapeshaurim Jisas. Eshesh sheyotu numun narub Iruhinananit debeiti urupat tataoum aria eshesh kanakshape sheneyagwreh shakri, “Ipak pakri mumam?Anan ta nunaki um agundok worigun aka, uwok?”57 Aria amam debeimi pris hani amam Farisi doukhakripesh um douk enen arpen nyudukemesh umagundok Jisas nanak napeum, aria ta enyen nyunakinyukripam um amam hunak husuwan huweshikan.

Maria Kwourak Sanda Kwakwrup Jisas AnaniruhYeriweruh

(Matyu 26:6-13; Mak 14:3-9)

Douk 6-poreih nyumneh watak hapeumshunek agundok debeiguni worigunPasova, aria Jisas nakitak nanak um Betani.

JON 11:34 160 JON 11:57

Page 161: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Betani douk Lasarus ananibur wabur. Anudok doukriguk nagok aria Jisas watak nonohur nakitak napeiri. 2 Jisas nanak nape agundok aria esheshshenekuman anagun worigun. Mata kwapekwowah worigun aria Lasarus iri Jisas douk hanieshudok shanaki um shuni Jisas shuwok worigun irishape shersharih tebol. 3 Aria Maria kwakitakkwohur enen yopinyi sanda nyeigurinyum nad doukshatorin debeibori utabor iri aria kwanakkwouraken kwape kwenyayok Jisas ananiruhyeriweruh. Kwouraken iyoh aria watak kwakwuokwokwig barag kwape kwogabe yeriweruh. Ariaarpesh shape numun urupat iri shemnek enyudoksanda nyeisik yopuri unar.

4 Aria anan Jisas ananin disaipel shahwaran umJudas Iskariot iri douk nanamesh shape agundok.Aria anan douk ta niyabig Jisas um ananim horimaria amam husuwan hunak hon nugok iri. Doukanudok Judas natik namudok aria nakri, 5 “Ummaresh aria ipak madae pukri um enesh arpeshshutor enyudok sanda aria shukop 300 siliwaiborutabor uwe? Shukop aria misiyabor um eshudokyaruhish arpesh.” 6 Anan douk madae urkummurum yaruhish arpesh aria douk nukri namudokuwe, uwok. Anan douk nakwuaruh atin iri.Shopunek asudok amamis bokis douk hape hakutuutabor borasi douk anan neyohos aria apanakwumobor aruh abrudok utabor.

7 Jisas nemnek namudok aria nakri, “Ipakruwokuk um okwok douk kwonek enyudok ariakwogapesh eik um ahudok nyumnah ta she igokaria shunak shurume um. 8 Yaruhish arpesh umeshudok iri ta shini ipak pupe ihih nyumneh. Ariaeik ta mare ini ipak mupe roubium uwe, uwok.”

Debeimi Pris Habo Baraen Um Hubo LasarusNugok

9 Sabaishi Juda douk shemnek baraen um Jisasnanak nape Lasarus ananit urupat gani Betani.Namudok aria eshesh shanak um shutrun. Ariaeshesh douk madae shunak um shutik Jisas atunuwe, uwok. Eshesh shopunek shanak um shutikLasarus douk nagok aria Jisas watak nonohurnakitak nape iri. 10 Douk namudok aria amamdebeimi pris habo baraen um hakri hubo Lasarusnugok shopunek. 11 Um maresh? Sabaishi Judadouk shatik um agundok Jisas nonohur nakitaknapeum, aria eshesh shakutukuk esheshim debeimiJuda shanak shasuhw Jisas ananin baraenshagipeshen.

Jisas Nanak Nawish Jerusalem Kabi Anan KingUm

(Matyu 21:1-11; Mak 11:1-11; Luk 19:28-40)

12 Sabaishi arpesh douk shanaki shape Jerusalemum shunek agundok debeiguni worigun Pasova.Douk ruwahepih aria eshudok sabaishi arpeshshemnek baraen um shakri Jisas douk neyotuwi yahnape nanakmori Jerusalem. 13 Douk namudok aria

eshesh shanak shatupoki palmenigas aragasshanak arigaha shaparugan aria shahwar shakri,“Apak manadudareh um Iruhin!Apak makri Iruhin nunekuman yopinyi anudok

arman douk nanakumori Debeini ananin nyeigur iri.Makri anan nunekuman yopinyi apak Israel apakin

King!”14 Jisas naparug enen nugaen donki douk nakih

netem aria nanak kabi douk enyudok baraennyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrium. Baraenenyudok 15 nyakri,“O ipak arpesh pape abrudok debeiburi wabur

Saion iri,ipak mare punogugur.Tik, ipakin King anudok apa nanaki.Anan netemori enen nugaen donki aria nape

nanaki.”16 Aria abudok nyutob, apak ananim disaipel

douk madae mudukem baugenyum enyudokbaraen uwe, uwok. Aria arigaha douk Jisas wataknatanam natoum iruhw heven, aria abudok nyutobapak douk madukemen. Urkum morum ariamadukemesh makri enyudok baraen nyetem Iruhinananik Buk iri douk nyakrium anan. Eshesh doukshopunek urkum morum enyudok douk esheshkanak shenekesh um anan iri.

17 Aria abudok nyutob Jisas nahwar Lasarusnakitak natograri wonugwehw aria watak napeum,sabaishi arpesh douk sheyotu shatrun. Douknamudok aria eshesh shanak shanakripam umenyudok anan neneken iri. 18 Aria sabaishi arpeshshemnek um enyudok Jisas neneken iri, um nohurLasarus um. Douk namudok aria eshesh shanakshaparugan yah. 19 Amam Farisi hatik namudokaria hanakripam hakri, “Tik, apak meneken iri mourdouk madae dodogowin uwe, uwok. Ihishmorimarmam armago douk shashi shanak shagipesh Jisasatun.”

Enesh Grik Shakri Shutik Jisas20 Enesh eshesh Grik douk shanak um Jerusalem

shani eshudok arpesh douk shanak um shunek lotuum Iruhin ahudok debeihi nyumnah douk shenekagundok debeiguni worigun ahi. 21 Aria eshudokGrik shanaki shatogurum Filip. Anan douk nanakiabrudok wabur Betsaida douk bape agudokshokugi nahobig Galili iri. Shanaki aria shakripanshakri, “Debeini, apak makri mutik Jisas.” 22 Filipnemnek aria nanak nakrip Andru. Aria amam biomhanak hakrip Jisas. 23 Hakripan aria anannawanamam baraen nakri, “Abudok nyutob umIruhin nunek Eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri um irao debeinyi nyeigur umdouk abudok batogur. 24 Adurin atin yakripep.Douk urubit wit tukri mare tugruki tubuh tukusamnab aria yarit um, atat douk ta atudok atut tatugok jurug. Aria douk atat mamokit tugruki batubuh tukus yopubi amnab aria tugok um, atatdouk ta watak pupurot arah tukih aria ta sabaiti

JON 12:2 161 JON 12:24

Page 162: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

urubit tir. Kabi ta eik igok aria shurume um. 25

Enyudok arpen douk enyen urkum murum enyenatin um nyukri nyupe wosik nyupe roubi nyutobagundok atap iri, enyen ta mare nyupe roubi uwe,uwok ta nyunununukuk. Aria enyudok arpen doukwatak nyupe agundok atap aria enyen mare urkummurum enyen atin aria nyunek eikin mour iri, enyendouk ta nyupe wosik abom ihih nyumneh. 26 Ariaenyudok arpen douk nyunek eikin mour iri, enyenta adurin nyugipesh eik. Aria agundok eik inakipeum, enyen shopunek ta nyunaku nyuni eik upe.Aria eikin Yain ta nutuk enyenyin nyeigur nyutoiruhw.”

Jisas Nakri um Agundok Ta Shon Nugok Um27 Aria Jisas watak shopunek nakri, “Douk eikihw

apahw douk adur yowehw abom aria baraen uwokum ta ikri um. Eik ta mare iyorig Yain umnukweshihuk yah um enyudok amaen ta marenyutogurume um uwe, uwok. Baugos um agundokeik yanakmori agundok atap um, douk yanakmoriiwish um enyudok amaen atin. 28 Yain, nyaknyunek enyudok ihinyumori mour kabi nyaknyakrium. Nyuneken um nyunatuk nyakin nyeigurnyuto iruhw.”

Douk Jisas nakri namudok aria anah mah hanakigani iruhw heven. Aria ahudok mah hakri, “Eik igayatuk eikin nyeigur nyato iruhw. Aria douk ta watakshopunek gamo ituken nyuto iruhw um anahshopunek.” 29 Aria eshudok sabaishi arpesh douksheyotu hurukatin iri shemnek ahudok mah ariashakri utag pogarog. Enesh shakri enen ensel nyaniJisas heyagwreh.

30 Aria Jisas nakripesh nakri, “Ahudok mah hanakiiruhw utag iri douk madae hunaki um hutaurum eikuwe, uwok. Ahah douk hanakium hutaurum ipak.31 Aria douk, Iruhin ta nunekumesh kwot eshudokdouk shukon agabus iri. Aria shopunek anan tanubo Satan nubuhuk. Anan douk nape debeini umagundok atap iri. 32 Aria eik ta shutuke shiyaur iruharia ta iyonuki ihishmorim arpesh shunakmori eik.”33 Anan douk nakri namudok um eshesh shumnekaria shudukem ahudok yah douk ta anan nugokum.

34 Douk namudok aria eshudok sabaishi arpeshshakrip Jisas shakri, “Apak madukemesh um, apakinlo nyakri abudok nyutob Krais nutogurum, anan tamare nugok uwe, uwok. Aria ta nupe adur ihihnyumneh. Aria namudok nyakrium, um nyakri ‘Tashusuhw Anudok Arman douk natogur adurinyiarpen iri aria shon nugok nir rowog kruse um?’‘Anudok Arman natogur adurinyi arpen iri’ doukadur meini?”

35 Aria Jisas nakripesh nakri, “Eik douk ta ini ipakmupe banab nyutob meyoh kabi hanu anat laittabuhumepum. Douk namudok aria ipak pupepunek yopihi atih aih abudok nyutob atudok laithanut tabuhumepum. Um ipak mare pupearukwutigunum uwe, uwok. Meinyi arpen

nyarahaen arukwutigunum iri, enyen douk ta marenyudukem agundok enyen nyanak um uwe, uwok.36 Douk abudok nyutob eik atudok lait watak yaniipak mape um, ipak adur pusuhw eikin baraendodog pugipeshen. Punekesh namudok um, ipak taputogur arpesh douk sharahaen laitigun um iri.”

Sabaishi Juda Madae Shunek Bilip Shukri JisasAnanin Baraen Douk Adurin Uwe, Uwok

Douk Jisas nakriyuk namudok aria nakutishukuknanak nanabeshuk nape anagun. 37 Anan wataknanamesh shape obi nyutob, anan douk neneksabainyi Iruhin atun neneken iri mour shatrin.Shatrin aria eshesh madae shunek bilip um ananuwe, uwok. 38 Eshesh shenekesh namudok umenyudok baraen seiwok profet Aisaia neyagwrehenaria nyetem Iruhin ananik Buk iri nyutogur adurinatin. Baraen enyudok. Nyakri,“Debeini, apak douk makripesh nyakin baraen,aria eshesh madae shusuhwen shukri adurin uwe,

uwok.Eshesh shatik enyudok dodogowinyi mournyak Debeini nyeneken iriaria eshesh madae shukri nyak douk Debeini uwe,

uwok.”39 Eshesh douk madae shukuna wosik shunek

bilip um Jisas uwe, uwok. Um maresh? Enyudokenen Aisaia nenyemori baraen douk nyetemnamudok, 40 Iruhin nakri,“Eik yatapok esheship urkwip pani esheshis nabes.Namudok aria mare ta shutrugun wosikshutik eshudok urkwip purumesharia shudukem baugenyum baraen.Namudok aria ta shukri um shatanam shuke

aparuh eikum igabeyesh shupe wosik. Aria shakri uwok.”

41 Seiwok Aisaia douk natik agundok Jisas adurindodogowin atun nyeigur nyato-uman um arianowemaguk enyudok baraen um anan.

42 Enyen douk adur. Aria abudok nyutob sabaimieshesh Juda esheshim debeimi henek bilip um Jisas.Aria amam douk hanogugur um amam Farisi ariamadae huwereh amamin bilip yopugunum uwe,uwok. Um maresh? Hakri ta amam Farisi hukriuwok um ta mare huwish hunamesh hunek lotuagudok urusag douk eshesh Juda douk shapesheneyagwreh baraen-ogwi uwe, uwok. 43 Umummaresh? Amam henek bilip iri douk mishishshakitak abom um arpesh ta meyoh shutukamamishi nyeiguhw shuto iruhw. Aria hakri karowinatin um Iruhin kanak ta nutuk amamish nyeiguhwshuto iruhw uwe, uwok.

Jisas Nakripesh Um Ananin Baraen TaNyunekumesh Kwotog Arpesh

44 Aria Jisas nakripesh debeg nakri, “Eshudokarpesh douk shunek bilip um eik iri, eshesh doukmadae shunek bilip um eik atuwe uwe, uwok.Eshesh douk shenek bilip um anudok douk

JON 12:25 162 JON 12:44

Page 163: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

13

neshopok eik yanaki iri shopunek. 45 Aria abudoknyutob eshudok douk shatik eik obi nyutob, esheshdouk shatik anudok douk neshopok eik yanaki iri.46 Eik douk yanaki agundok atap kabi lait um.Yanakmori eshudok douk shusuhw eikin baraenshugipeshen iri ta mare watak shupe arukwutigunatin uwe, uwok.

47 “Aria arpesh douk shemnek eikin baraen ariamare shusuhwen dodog shugipeshen iri, eik doukta mare inek skelumesh um kwot kabi douk jas umuwe, uwok. Eik douk madae inaki agundok atap uminek skelum arpesh uwe, uwok. Eik douk yanakmoriinarao arpesh shutanamori shupe wosik. 48 Ariaeshudok douk shuke agabus eik shukri uwok umshusuhw eikin baraen iri, esheshin jas doukkweipon ta nunekumesh kwotog iri douk nape.Enyudok atin baraen douk eik yakripeshen ariaeshesh madae shigipeshen iri uwe, enyen kanak tanyunek skelumesh aria nyunekumesh kwotog kabijas um ahudok hugiguk iri nyumnah hutogrum. 49

Um maresh? Enyudok baraen douk madae eikmeyoh urkum murumen aria ipe ikripeshen uwe,uwok. Enyen douk eikin Yain nakripeyen abom arianeshopoke yanaki um ikripesh. Aria anan doukneyabige um ikripesh mumam. 50 Aria eikyadukemesh um Iruhin ananin baraen ta nyunekarpesh um shusuhwen shugipeshen aria shupewosik abom ihih nyumneh. Namudok ariaihinyumori enyudok eik yakriyen iri baraen, enyendouk eikin Yain meyoh nakripeyen aria douk yanakiyakripepen.”

Jisas Nakwrupumam Yeriweruh Ananim Disaipel

Ahudok nyumnah um shunek agundokdebeiguni worigun Pasova um doukhanaki hurukatin. Aria Jisas douk

nadukemesh um abudok nyutob ta nukutukukagundok atap nunak nini Yain hupeum doukbanaki. Aria abudok nyutob anan napeum, ananimurkum douk adur manawasham ihishmorimananishi arpesh douk mape agundok atap iriarigaha ta nugok um. Aria douk shopunek ananwatak neyabigap um anan urkum manawashamapak abom um. 2 Satan douk iga nawish Saimonananin nuganin Judas Iskariot. Nawishan aria nakoyoweimi urkum um anan ta nuwereh Jisas umananim horim aria amam husuwan hunak honnugok. Douk arigaha wabigep aria amam hapehawok worigun.

3 Jisas nadukemesh um Iruhin douk nakri wosikaria neshopoki anan um nupe Debeini umihishmorim eshudok eneshenesh. Aria shopuneknadukemesh um anan douk nani Iruhin hape irinakitak nanaki aria ta watak nutanam nunak ninianan hupe. 4 Aria nakitak nowar ahudok rouhirupah douk nohunug aduk iri nahubukuk arianohur enen tawor naweshiken nyape apahwinum.5 Naweshiken nyape aria nohuri abar nourakabaranohw yaurehw aria nape nakwrupumap yeriweruh

apak ananim disaipel. Nakwruporuh-umap iyoh ariawatak nabatik abar enyudok tawor douknaweshiken nyape apahwinum iri. 6 Nakwruporuh-umap nanak natogurum Saimon Pita aria Saimonnakripan nakri, “Nyak douk Debeini. Namudok ariaeik douk yakri uwok um nyak nyukwrup eikiruhyeriweruh uwe, uwok.”

7 Aria Jisas nakripan nakri, “Douk, nyak madaenyudukem baugenyum uwe, enyudok mour doukeik yeneken iri. Aria nuhut biyen nyak wosik tanyudukemesh.”

8 Aria Pita nakripan nakri, “Uwok, eik yakri uwokabom um nyak nyukwrup eikiruh yeriweruh!”

Aria Jisas watak shopunek nakripan nakri, “Doukeik mare ikwrup nyakiruh yeriweruh um, nyak doukta mare nyupe eikin disaipel uwe, uwok.” 9 SaimonPita nemnek namudok aria nakri, “Debeini,namudok um, nyak douk ta mare nyukwrup eikiruhyeriweruh aturuh uwe, uwok. Yakri nyukwruproguhw aria barag shopunek.”

10 Aria Jisas nakri, “Enyudok arpen douknyeshrokuh jurug iri, enyen douk yopin aria mare tanyukri um nyishrokuh shopunek uwe, uwok. Enyenta nyunokwrup yeriweruh aturuh. Enyenyihwyegenyihw shuknihw wosik yopuhw. Ipak sabaipidouk yopipi. Aria atun meyoh douk madae yopunuwe, uwok.” 11 Jisas douk nadukeman anudokdisaipel douk ta nuwereh anan um ananim horimaria husuwan hunak hon nugok. Namudok ariaanan douk nakri namudok. Nakri, “Ipak ihipmorimdouk yopipari, aria atun arman meyoh douk madaeyopun uwe, uwok.”

12 Douk nakwrupumap yeriweruh iyoh aria wataknohur ahudok rouhi nahunug aduk iri rupahnohahw. Aria nanak nabuh nape agundokiganigadae napeum. Nape aria narigap nakri, “Ipakpadukem baugenyum mour um enyudokiganigadae yenekenyumep iri aka, uwok? 13 Ipakpani eik meyagwreh um, ipak douk padukemeshpohware Debeini Tisa aria Debeini. Aria pohwarenamudok um, enyen douk adur. Um maresh? Eikdouk ipakin Debeini Tisa aria Debeini. 14 Eik doukipakin Debeini aria ipakin Debeini Tisa shopunek,aria eik douk iga yakwrup ipakiruh yeriweruh. Ariayakri ipak atin atin douk shopunek punakpunataurum punakwrup ipakiruh yeriweruh. 15 Eikyenek ahudok aih yeyabigep aria ipak shopunekpunak punekah namudok atin kabi douk yenekahum ipak um. 16 Adur atin yakripep. Enen nyapeshukamum anan debeini nyenekuman mour meyohiri, enyen douk madae debeinyi nyishagrakukenyenyin debeini uwe, uwok. Aria douk namudokatin. Enen nyarao baraen iri douk madae debeinyinyishagrakuk enyudok enen douk nyeshopokennyanak iri uwe, uwok. 17 Aria douk ipak doukpadukem baugenyum baraen um ahudok aih eikyenekah iri. Aria douk ipak pugipeshah um, Iruhinta nutaurumep nunekumep yopihi aih aria nunekeppunadudareh!

JON 12:45 163 JON 13:17

Page 164: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

14

18 “Aria eik douk madae ikriyen um ipakihipmorim uwe, uwok. Eik yadukemep ipak douk eiknubokadae yagraehep iri. Aria enyudok Iruhinananin baraen douk nyetem ananik Buk iri douk taadurin nyutogur adurin atin abom. Baraen doukenyudok. ‘Anudok arman douk nani eik wapewawok worigun atugunmorim iri watak natanamnatogur horin um eik.’ 19 Enyudok douk eikyakriyen iri douk watak nyutogur uwe, aria doukyakripep. Yarik yakripep um abudok nyutob nyukrinyutogurum, ipak douk ta punek bilip pukri EikDouk Seiwok Yape Namudok Iri. 20 Adur atinyakripep. Arpen douk nyumnek enyudok arpendouk eik ishopoken nyunak iri enyenyin baraen arianyuraen iri, enyen douk nyemnek eikin baraen arianyarao eik shopunek. Aria enyen douk nyemnekeikin baraen nyarao eik iri, enyen douk nyemnekanudok douk neshopoki eik yanaki iri ananinbaraen aria nyarao anan shopunek.”

Judas Ta Nuwereh Jisas Um Ananim Horim AriaHuran Hunak Hon Nugok

(Matyu 26:20-25; Mak 14:17-21; Luk 22:21-23)

21 Douk Jisas nakriyuk namudok iyoh ariaananihw apahw amu yowehw abom. Aria douk amunawerehen nakripam nakri, “Adur atin yakripep.Ipak sabaipi pape agundok iri, ipak anan douk tanuwereh eik um horim aria ta husuwe hurae hunakhe igok.”

22 Douk Jisas nakri namudok aria apak ananimdisaipel matanam manashakamum. Makri anandouk nakri meini. 23 Aria anudok disaipel douk Jisasanan urkum makri munawashaman iri douk napehurukatinyum anan Jisas iri. 24 Douk namudok ariaSaimon Pita nouramanagu barag aria nakri, “Nyakkwasorigan. Anan douk nakri um amiapen?”

25 Aria anudok disaipel natotigos nanakharokatinyum Jisas aria narigan nakri, “Debeini,nyak nyakrium amiapen?”

26 Aria Jisas nakri, “Anudok douk eik isegur bretabrudok ekehibari abar ikonot iri, arman douk taanudok atun.” Aria nohuri anagun bretigunnaseguragun nako Saimon ananin nuganin JudasIskariot. 27 Douk Judas natrun bret natoh neyatataria Satan adur nawishan. Aria Jisas nakripan nakri,“Arigah kare neken arigas enyudok douk nyakrinyuneken iri!” 28 Nakripan namudok, aria apakihipmorim mape agnudok mape mawok worigun iridouk madae mudukem baugenyum enyudokbaraen uwe, uwok. 29 Judas anan douk neyohapakibor utabor. Douk namudok aria apakananipari makri Jisas ta neshopokan um nunaknutori anagun worigun um agundok debeiguniworigun Pasova nunenek um, aka neshopokan umnunak nukeshuk anabor utabor eshudok yaruhishiri. 30 Douk Judas nawok atudok bret iyoh, nakitakaria natogur nanakuk aria iganigadae wab.

Jisas Nakripam Enen Namunyi Lo AnanimDisaipel

31 Douk Judas natogur nanakuk aria Jisasnakripap nakri, “Douk Eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri, Iruhin douk neke yaraoDebeinyi nyeigur. Aria eik ta inek arpesh shutikagundok Iruhin dodogowin atun natrugun abomum aria ta shutuk ananin nyeigur nyuto iruhw. 32

Aria douk eik ta ituk Iruhin ananin nyeigur nyutoiruhw um Iruhin anan kanak shopunek ahudokatuh ta nutuk Eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri eikin nyeigur nyuto iruhw. 33 Oipak douk adurip kabi eikish batowish-umori, eikdouk ta ini ipak mupe banab nyutob meyoh aria tawatak ikwutipokuk inak. Inakuk aria ipak douk tapupe purime. Riguk douk yakrip eshesh Judaesheshim debeimi aria douk shopunek yakrip ipakenyudok atin baraen. Ipak douk ta mare punakagundok eik inak ipeum uwe, uwok. 34 Aria eikyakri ikripep enen namunyi lo douk ta pusuwenpugipeshen iri. Enyudok lo douk namudok. Ipakatin atin, ipakip urkwip douk adur pukripunawasham um ipak aria kupaishi arpeshshopunek. Um maresh? Kabi douk eik yarig urkummakri munawasham um ipak morim, aria ipakshopunek douk punekesh namudok atin. 35 Ariadouk ipak atin atin ipakip urkwip adur pukripunawasham um, ihishmorim arpesh ta shutriparia ta shudukemesh shukri ipak douk pagipesh eikiri.”

Jisas Nakri um Pita Ta Nukon Agab Um(Matyu 26:31-35; Mak 14:27-31; Luk 22:31-34)

36 Douk Jisas nakripap namudok jurug ariaSaimon Pita narigan nakri, “Debeini, nyak nyakrinyunak meiguni?”

Aria Jisas nakri, “Douk nyak ta mare nyunameunak agundok douk ta eik inak um. Aria anobnyutob nyak wosik ta nyugipeshe nyunaku.” 37 AriaPita narigan nakri, “Debeini, aria nyak nyakri doukeik ta mare inamen unak um maresh? Eik doukmadae inogugur um igok um agundok yagipeshnyak um uwe, uwok!”

38 Aria Jisas nawanaman baraen nakri, “Pita, doukadur nyakri nyak ta nyugok um agundok nyagipesheik um, aria ta uwok? Adur atin yakripen. Kwehigibruwahepib wab, nyak ta nyunek rohwumesh biyehatuh nyukri nyak madae nyudukem eik uwe, uwok,aria owot ta kadak tukitak tiyagwreh.”

Jisas Anan Atun Douk Ahudok Atuh Yah UmArpesh Shunak Shutogurum Iruhin Um.

Aria Jisas nakrip apak ananim disaipelnakri, “Ipakish mishish ta mare yoweshuwe, uwok. Ipak ko punek bilip um Iruhin

aria eik shopunek ta punek bilipume. 2 Ganinumunitum atudok eikin Yain ananit urupat douksabaipi abom rip pape. Aria eik douk ta inak

JON 13:18 164 JON 14:2

Page 165: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

igabeimep anabik nupeimep. Douk madae anamrum mukus akure, eik ta mare igiyagimep ikripepnamudok uwe, uwok. 3 Adur ta inak igapeshumep-aguk ipakiyu outumeb upemepaguk aria watakitanamori irumep. Aria abrudok wabur eik inakipeum, ipak shopunek ta puni eik mupe. 4 Aria yahdouk hanak um agundok eik yakri inak um, ipakdouk wosik padukemah.” 5 Aria Tomas nakripannakri, “Debeini, apak douk madae mudukemagundok nyak nyakri nyunak um uwe, uwok. Yah tamudukemah mumam, um munamagu?” 6 Aria Jisasnawanaman baraen namudok. Nakri, “Eik kanakdouk adur ahudok yah um arpesh shunak shutikIruhin um, adur eik douk baugos um enyudokshiyagwreh adurin atin baraen um, aria doukshopunek adur baugos um enyudok shupe wosikabom ihih nyumneh um. Uwok um enen arpen tanyugipesh kupaihi yah aria nyunak nyutik eikin Yainuwe, uwok. Yah douk adur eik kanak. 7 Douk ipakpadukem eik aria ta wosik abom um, eikin Yaindouk shopunek ta pudukeman. Aria douk arigahakweipon ipak wosik pape padukeman aria patrunjurug.”

8 Aria Filip nakripan nakri, “Debeini, apak doukmadae mukrium enesh eshudok kupaishi uwe,uwok. Aria makri nyiyabigap Yain atun aria jurug.” 9

Aria Jisas nebeiman baraen nakri, “Filip, eik doukyani ipak mape roubi nyutob aria nyak douk wataknyudukem eik uwe? Yakripen, eshudok arpeshshatik eik iri douk iga shatik Yain. Aria nyak douknyarige um watak iyabigep Yain um maresh? 10

Nyak douk atin nyunek bilip um enyudok eik yakriYain nape eik aria eik yape anan aka? Baraenyakripepen iri douk madae eik meyoh urkummurumen aria ipe ikripepen uwe, uwok. Aria Yaindouk napenye iri nenek ananin mour aria nohur eikyakripep enyudok baraen. 11 Ipak douk punek bilipum eik um enyudok yakri eik yape um Yain aria Yainnape eik um. Uwok um, ipakip urkwip watakpurmaguk enyudok Iruhin atun neneken iri mourdouk eik yape yeneken iri aria ipak punek bilip umeik. 12 Adur atin yakripep. Enyudok arpen douknyusuhw eikin baraen nyugipeshen iri, ihinyumorimour eik yeneken iri, enyen douk shopunek tanyuneken. Adur, enyen ta nyunek debeinyi atinabom mour nyishagrakuk enyudok eik yeneken iri.Um maresh? Eik douk ta inak itik eikin Yain. 13

Maresh eshudok douk ipak punek betenumesh umeikin nyeigur iri, eik douk ta inekeshumep. Eikananin nuganin inekesh namudok aria Yain ananinnyeigur ta shutuken nyuto iruhw. 14 Aria maresheshudok douk ipak punek beten porige um eikinnyeigur iri, eik douk ta inekeshumep.”

Jisas Nakri Ta Nushopoki Iruhin ananin MishinNyunaki

15 “Douk ipak urkwip pakri punawasham eik um,eikin baraen douk adur ta pusuwen pugipeshenwosik atin. 16 Aria ta inek beten iyorik Yain aria ta

watak nukepari Enyudok Enen douk taNyutaurumep um Dodogowip iri. Nukepen aria tanyuni ipak pupe ihih nyumneh. 17 EnyudokNyutaurumep iri douk Iruhin ananin Mishin douknyape um nyeyagwreh adurin atin baraen iri. Ariaarpesh douk shapeum shenek yoweihi amnabih aihiri ta mare shuraen nyupenyesh uwe, uwok. Ummaresh? Eshesh douk madae shutrin ariashudukemen uwe, uwok. Aria ipak doukpadukemen. Enyen douk nyani ipak pape aria tanyuwish nyupenyep. 18 Eik douk ta ikwutipokukinak aria ta mare ikutipuk pupeik kabi doukyaruhish batowish um uwe, uwok. Ta wata itanam-umepari. 19 Mare roubi um uwe aria arpesh doukshapeum shenek yoweihi amnabih aih atin iri tamare wata shutik eik uwe, uwok. Aria ipak wosik taputiwe. Eik douk ta yakitak yape wosik abom ihihnyumneh aria ipak shopunek ta adur pupe ihihnyumneh. 20 Aria ahudok nyumnah hutogurum,um she igok aria watak ikitakumori, shagok um,ipak ta pudukemesh pukri eik douk yape eikin Yain,ipak pape eik aria eik yape ipak. 21 Eshudok arpeshdouk shusuhw eikin dodogowinyi baraenshugipeshen wosik iri, eshudok arpesh douk adururkwip pakri punawasham eik. Aria eikin Yain taadur urkum mukri munawasham eshudok arpesh.Aria eik shopunek ta urkum mukri munawashameshudok arpesh aria ta itogur iyabigesh eik kanakum adur shudukeme.”

22 Jisas nakri namudok aria Judas nakri, “Debeini,namudok mumam namudok um nyakrinyutogurum apak atapish arpesh aria shapeumshenek ehudok amnabih yoweihi aih iri nyakri uwokum nyiyabig nyak um eshesh?” Anudok Judas doukmadae anudok douk Judas Iskariot uwe, uwok.

23 Aria Jisas nawanaman baraen nakri, “Eshudokarpesh douk eshesh urkwip adur pakripunawasham eik iri, eshesh douk ta shusuhw eikinbaraen aria shugipeshen wosik. Aria eikin Yain anandouk ta urkum mukri munawasham eshesh. Ariaeik ini Yain ta unaki uni eshesh mupe ihih nyumneh.24 Eshudok madae urkwip pakri punawasham eikiri douk madae shusuhw eikin baraen shugipeshenuwe. Aria enyudok baraen douk pemnekeyeyagwrehen iri douk madae iyagwreh enen eikinbaraen uwe, uwok. Eik douk yeyagwreh eikin Yaindouk neshopoke yanaki iri ananin baraen.

25 “Enyudok ihinyumorim baraen douk watak yaniipak mape aria yakripepen. 26 Aria enyudok Iruhinananin Mishin douk enyudok douk ta nyutaurumepdodogowip iri. Eikin Yain ta nishopoken nyunakmorieikin nyeigur. Enyen nyunaki aria ta nyiyabigepihinyumorim enenyenen pudukemen. Enyen tawatak nyuhur ipakip urkwip aria ipak ta watakurkwip purum enyudok ihinyumorim baraen doukeik yakripep um. 27 Eik ta ikwutipokuk inak, ariaehudok aih um shape wosik aparuh hor wosik umdouk ehudok ikepehuk. Ehudok aih adur eikih ariadouk ehudok yekepehuk. Eik madae ikep ehudokaih kabi arpesh shapeum shenek amnabih atih aih

JON 14:3 165 JON 14:27

Page 166: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

15

iri ta shukepeh um uwe, uwok. Namudok ariaipakish mishish douk mare yowesh pukripunogugur uwe, uwok. 28 Ipak douk pemnekeyakripep yakri, ‘Eik ta ikwutipokuk inak aria ta watakitanam-umepari.’ Douk ipakip urkwip adur pakripunawasham eik akure, ipak ta punadudareh umenyudok eik inak itik Yain. Um maresh? Anan doukdebeini neshagrakuk eik. 29 Enyudok ihinyumorimbaraen watak nyutogur uwe aria doukyakripepumen. Namudok aria nuhut abudoknyutob enyen nyukri nyutogur obi nyutob, ipakdouk ta punek bilip um eik pukri eik yakripepugukadurinyi baraen. 30 Eik ta mare watak ini ipak muperoubi um miyagwreh sabainyi baraen shopunekuwe, uwok. Um maresh? Debeini um agundok atapiri douk hurukatin um nunaki. Anan nunaki, aria tamare dodogowin um nunek enesh eshudok um eikuwe, uwok. 31 Aria eik yakri agundok atapisharpesh ta shudukemesh um agundok eik douk adururkum manawasham eikin Yain. Aria shopunekyakri shudukemesh um enyudok yeneken iri doukYain nakripe ananin dodogowinyi baraen aria doukyeneken. Aria ipak douk kitak mukutukuk agundokba munak.”

Jisas Nakri Anan Douk Adurinyi Rowog Wain

Jisas watak shopunek nakri, “Eik doukenyudok adurinyi rowog wain. Aria eikinYain douk anudok nenek mour numun

agudok wainig nubarig iri. 2 Ihish nyeiguhw doukshato iruhw eik enyudok rowog wain aria madaeenep shuruwep piresh iri uwe, anan douknatupeshuk. Eshudok douk shuruwep peiresh iri,anan douk nagamohesh nagapeshesh neshurubanesh um wata sabaipi shuruwep pir. 3 Aria douknamudok atin. Enyudok baraen eik yakripepen iridouk nyape ipakiruh aparuh aria nyenekep patoguryopipari. 4 Ipak ta adur putogur punasusuhw pupeeik aria eik shopunek ta adur itogur inosusuhwipak. Enen nyeigur enyen kanak ta mare shuruweppir uwe, uwok. Aria douk enyudok nyeigurnyanasuhw enyudok rowog wain um, aria enyendouk wosik shuruwep ta pir. Aria douk namudokatin. Aria ipak mare putogur punasusuhw eik ariapusuhw eikin baraen dodog pugipeshen um, ipakkanak ta mare dodogowip um punek yopihi aihuwe, uwok.

5 “Eik douk enyudok rowog wain aria ipak douknyeiguhw. Namudok aria arpen douk nyutogurnyunasusuhw eik aria eik itogur inasusuhw enyeniri, enyen douk ta nyunek sabaihi yopihi aih ariayopuguni worigun. Aria douk ipak mare putogurpunasusuhw eik um, aria ipak douk ta maredodogowip um punek enen yopunyi mugu uwe,uwok. 6 Enyudok arpen douk madae nyutogurnyunasusuhw eik aria madae nyusuhw eikin baraendodog nyugipeshen iri uwe, eikin Yain tanenekeshumen kabi douk natupok enen nyeigurenyudok rowog wain aria nunyubukuk ba yarin um.

Aria enyudokmori nyeigur douk ta shutorumenshunyubukuk atugun aria shuwashen nyubuhuknyih hanu um. 7 Aria ipak patogur panasusuhw eikaria eikin baraen nyupe ipak um, aria abudoknyutob ipak punek beten porige um eneshenesheshudok ipak pakripe-umesh iri, aria adur atin,eshudok ta shutogur-umep kabi douk ipak penekbeten porige um. 8 Aria douk ipak punek sabaihiyopihi aih um, aria namudok arpesh ta shutrip ariata shutuk eikin Yain ananin nyeigur nyuto iruhw.Punekesh namudok aria arpesh ta shutrip shukriipak douk adur pagipesh eik iri.

9 “Eik douk urkum makri munawasham ipak kabidouk eikin Yain anan urkum makri eik um. Eikimurkum makri munawasham ipak aria ihih ipakurkwip ta adur purum enyudok. 10 Aria douk ipakpugipesh eikin baraen adur atin um, aria eikimurkum ta mukri munawasham ipak. Aria ihih ipak taurkwip purum enyudok aria ta pupe wosik. Kabidouk eik yagipesh eikin Yain ananin dodogowinyibaraen aria ananim urkum mukri manawasham eikaria eik urkum mukri murum enyudok yape wosikum. 11 Eik douk yakripep enyudok baraen. Ummaresh? Eik adur yakri ipak ta purao ehudok eikihaih um yanadudareh um hupeyep. Namudok ariaipak ta pupe um punadudareh puriguk. 12 Eikindodogowinyi baraen douk enyudok. Ipak atin atinipakip urkwip douk pakri punawasham ipak pinikupaishi arpesh kabi douk eik urkum makrimunawasham ipak um. 13 Ehudok aih um enenarpen urkum adur mukri munawasham enyenyisharpesh aria nyugok um nyutaurumesh um,enyudok douk nyishagrakuk ihihmorim aih umurkwip pakri punawasham kupaishi um. 14 Ariadouk ipak adur pusuhw eikin baraen dodogpugipeshen um, aria ipak douk eikish arpesh. 15

Douk eik ta mare wata ihwarep peneme mourmeyoh iri uwe, uwok. Um maresh? Arpen nyenekmour um enyenyin debeini, enyen douk madaenyudukemen atin uwe enenyenen enyenyin debeininakri um nuneken iri uwe, uwok. Aria douk, eik tawata ihwarep eik kanak eikish arpeshim meyoh. Ummaresh? Ihinyumori eikin Yain nakripe-yenyi baraendouk yakripepen yeyaten. 16 Ipak douk madaepunagraeh eik uwe, uwok. Eik yanagraeh ipak umadur punek sabaihi yopihi aih aria yopuguniworigun. Aria ehudok yopihi aih ta adur hupenamudok atin. Namudok aria eikin Yain ta nukepihishmori douk ipak puhur eikin nyeigur nyutoiruhw aria poriganum nukepesh iri. 17

Dodogowinyi baraen eik yakripep um pugipesheniri douk enyudok. Ipak atin atin urkwip douk pakriadur punawasham ipak pini ihish arpesh.”

Eshudok Atapishi Arpesh Ta Shunenem HorikHorin Um Eshesh Douk Shagipesh Jisas Iri

18 “Aria arpesh douk shapeum shagipesh ehudokamnabih yoweihi aih iri shukep agabus ariashenenem horik horin um, ipak aria pudukemesh

JON 14:28 166 JON 15:18

Page 167: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

16

um eshesh douk sharik sheke agabus eik ariashenenem horik horin um eik shopunek. 19 Ariaipak pakri pugipesh enyudok douk esheshshapeum sheneken iri um, aria esheship urkwipdouk ta shukri shunawasham shukri ipak doukesheship iri. Aria eik douk yanagraehepum pupeeikish arpesh aria ipak douk mare pugipesh ehudokamnabih aih uwe, uwok. Namudok aria esheshdouk shakri uwok um ipak aria shape shenek horikhorin um ipak. 20 Ipakip urkwip douk ta purumenyudok baraen douk nubokadae yakripepen iri.Baraen enyudok. ‘Arman nenek mour meyoh umkupaini arman iri, anan douk madae nishagrakukananin debeini uwe, uwok.’ Aria douk namudokatin. Eshesh douk shenek enenyenen um eik ipakinDebeini aria ipak shopunek ta shunekepenenyenen. Aria shopunek ta eshesh shumnekeikin baraen akure, ipakin shopunek ta shumnekenaria shugipeshen. 21 Enyudok yakripep um douk tashunekenyumep. Um maresh? Ipak douk eikippagipesh eik aria eshesh douk madae shudukemanudok neshopoki eik yanaki iri uwe, uwok. 22 Ariaeik douk madae ibuhi agundok atap aria ikripeshIruhin ananin baraen shumneken akure, Iruhin tamare nukri baraen nyupenyesh um shenekeneshenesh yoweishi inahos uwe, uwok. Aria eikdouk yabuhi yakripeshen shemnek aria yah doukwokesh um shukri shunabeshuk um enesheneshshenekesh iri yoweishi um. 23 Eshudok arpeshdouk shakri uwok um eik aria shenek horik horinum eik iri, eshesh douk shopunek shakri uwok umeikin Yain aria shenek horik horin um ananshopunek. 24 Eik yenek enenyenen Iruhin atunneneken iri mour douk riguk madae enen arpennyuneken iri uwe nyatogur aria shatrin. Aria esheshdouk shatik eik yeneken nyatogur aria shakri uwokaria shenenem horik horin um eik yani eikin Yainshopunek. Aria douk adur, um eik mare inekenyudok mour shutrin akure, aria Iruhin ta marenukri eshesh douk shenek yoweishi inahos aria tamare adur nunemesh debeinyi baraen uwe, uwok.25 Enyudok douk sheneken nyatogur um enenbaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyatoguradurin atin. Baraen enyudok. ‘Baugenyum baraenuwok enen uwe, aria shakri uwok um eik. Shenemehorik horin eik meyoh.’

26 “Aria nuhut biyen enyudok Nyutaurumep umPutogur Dodogowip iri ta nyunaki. Enyen doukIruhin ananin Mishin douk nyeyagwreh adurin atinbaraen iri. Enyen douk nyani Yain shape aria tanyunaki. Enyen douk nyani Yain nyape aria taishopoken nyukutun-uguk nyunaki. Ta nyunaki arianyukripep sabainyi eikin baraen. 27 Aria ipak doukshopunek ta pukripesh eikin baraen. Um maresh?Riguk watak sagomatin yohur enyudok mour obinyutob arigaha douk, ipak douk pagipesh eik ariapatiwe aria padukemesh.”

Jisas watak apa nakripesh baraen nakri,“Eik douk yakripep enyudok sabainyibaraen um yakri ipak mare pukutukuk eik

uwe, uwok. 2 Aria ta shukrip ipak um pukutukukeshesh Juda shanotorum shape sheneyagwrehbaraen-ogwi urusag putogrukuk aduk um marepunamesh punek lotu. Aria nyutob ta butogur umenesh arpesh ta shep pugok iri ta shunek urkumshukri eshesh wosik shenek Iruhin ananin yopunyimour. Aria uwok. 3 Ta shunemep enyudok ummaresh? Eshesh douk madae shudukem eik aka,shudukem eikin Yain uwe, uwok. 4 Eik doukyakripep enyudok um abudok nyutob shukrishunemep enyudok obi nyutob, aria ipak ta urkwippurum pukri eik douk yarik yakripep debeinyibaraen um enyudok.

Mour Douk Iruhin ananin Mishin Ta NyunekenIri

“Riguk watak sagomatin um yakitak um inek mourum douk madae ikripep enyudok baraen uwe,uwok. Um maresh? Eik douk watak yani ipak mape.5 Aria douk, eik ta inak itik anudok douk neshopokieik yanaki iri. Aria ipak douk madae anan norige umagundok ta eik inak um uwe, uwok. 6 Aria eikyakripep enyudok baraen um ta inak um. Namudokaria ipakish mishish douk yowesh abom. 7 Ariaadur atin yakripep. Eik ikutukuk ipak pupeik inakum, enyudok douk wosik um itaurum ipak. Ariadouk eik ikri mare inak um, aria enyudokNyutaurumep iri ta mare nyunak-umepari uwe,uwok. Aria douk eik inak um, eik douk taishopokenyi nyunaki nyuni ipak pupe arianyutaurumep. 8 Aria abudok nyutob Enyen nyunakiobi nyutob, Enyen douk ta nyiyabigesh agundokatapishi arpesh um yoweishi inahos douk esheshmadae shudukemesh uwe aria shape shenekeshum. Shopunek ta nyuwormesh baugos nyiyabigeshyopuhi aih huni agundok Iruhin ta nunekemeshdebeinyi baraen um shenek yoweishi inahos um. 9

Enyen douk ta nyiyabig arpesh aria shudukemeshum eshesh douk shenek yoweishi inahos. Ummaresh? Eshesh madae shunek bilip um eik umuwe. 10 Aria Enyen nyuwormesh baugosnyiyabigesh yopihi aih. Umum maresh? Eik ta inakitik eikin Yain aria ipak ta mare watak putiwe uwe,uwok. 11 Aria Enyen ta nyunaki nyiyabigesh umagundok Iruhin ta nunekumesh debeinyi baraenum esheshish yoweishi inahos. Aria shudukemeshum eshesh yoweishi arpesh. Um maresh? Iruhindouk nenekuman debeiti kwot Satan douk debeinium enenyenen um ahudok atapih aih iri.

12 “Eik sabainyi baraen douk yakri ikripepumeniri. Aria douk ta ikripep aria ta mare pudukemenuwe, uwok. Namudok aria ta mare ikripep. 13 Ariaabudok nyutob enyudok Iruhin ananin Mishin douknyeyagwreh adurin atin iri nyunaki obi nyutob,Enyen ta nyiyabigep aria pudukem ihinyumoriadurinyi baraen. Enyen ta nyunaki aria ta marenyuwereh enyen atin aria nyiyagwreh enen baraenum enyen kanak uwe, uwok. Aria ta nyukripepenyudok baraen douk nyemnek Iruhin nakriyen iri.

JON 15:19 167 JON 16:13

Page 168: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

17

Aria ta nyukripep um eshudok ta kweipon shutoguriri. 14 Enyen douk ta adur nyutuk eikin nyeigurnyuto iruhw um agundok nyiraouri eikin baraennyunaki nyukripep um. 15 Eneshenesh eikin Yainnagremesh iri douk eikishi atish. Namudok ariadouk yakripep yakri Iruhin ananin Mishin tanyukripep baraen douk nyemnek eik yakripen um.

Amam Disaipel Amamiruh Aparuh Ta YoweruhAria Ta Watak Hunadudareh

16 “Banab nyutob meyoh aria ipak ta mare watakputrue uwe, uwok. Inakuk aria ta mare roubi umaria ta watak itanamori putiwe.” 17 Namudok ariaanam ananim um disaipel hatanam hanasorim umhakri, “Baugenyum enyudok baraen um nakribanab nyutob meyoh apak ta mare watak mutrunaria mare roubi um ta watak nutanamori mutrunum douk nyakri maresh? Aria shopunek nakri apakta mare mutrun. Um maresh? Anan douk ta nunaknutik ananin Yaken.” 18 Amam hape hanasorimhakri, “Baugenyum enyudok baraen um nakribanab nyutob meyoh um douk adur nyakri maresh?Apak madae mudukemen uwe, uwok.”

19 Jisas natrum aria nadukemesh um amam doukhakri horigan. Namudok aria nakripam nakri, “Eikdouk yakri, ‘Banab nyutob meyoh ipak ta marewatak putiwe, uwok. Aria ta mare roubum aria tawatak itanamori putiwe.’ Ipak douk papepanasosorim um pakri pudukem baugenyumenyudok baraen eik yakriyen iri aka, uwok? 20 Aduratin yakripep. Ipak ta aparuh yoweruh purehpunokwukri atin um ehudok yoweihi aih shenekehum eik. Aria arpesh shapeum shagipesh atapihyoweihi aih iri ta shunadudareh. Ipak ta aparuhyoweruh, aria agundok aparuh yoweruh um ta watahunak huwishuk aria ta watak punadudarehpuriguk abom. 21 Abudok nyutob onok armatokkwupe kwabirak um kwubanuh kubuki batowin obinyutob, okwokwihw apahw douk yowehw. Ummaresh? Okwokwib nyutob um kumnek eriger umdouk batogur. Aria abudok nyutob okwokkwubanuhuk kubuki batowin um jurug, ariaokwokwim urkum ta mare watak mur um arudokeriger uwe, uwok. Um maresh? Okwok doukkwabanuh kwobuki batowin nyatogur nyapeagundok atap aria kwanadudareh. 22 Aria ipakdouk namudok atin. Douk abudok nyutob ipakibum ipakish mishish yowesh um. Aria eik ta watakitanamori itrip aria ipakiruh aparuh ta wata adurum hupe wosik aria punadudareh abom. Aria tamare enesh arpesh shunaki shukri uwok umagundok ipak ta punadudareh puriguk um uwe,uwok. 23 Abudok nyutob bukri butogur obi nyutob,ipak ta mare porige enen baraen uwe, uwok. Aduratin yakripep. Eikin Yain ta nukep maresheneshenesh eshudok ipak porigan um nukepeshum eikin nyeigur iri. 24 Riguk arigaha douk, ipakdouk madae porig Iruhin um nukep enesh eshudokum eikin nyeigur uwe, watak. Ipak douk porigan

um, aria ta nukepesh. Namudok aria ipak tapunadudareh puriguk abom.”

Jisas Nenek Uhwin Um Eneheneh Um EhudokYoweihi Aih Arpesh Shape Agundok Atap Iri

Shenekeh Iri25 “Douk enyudok sabainyi baraen douk eik yape

yakripepen wobuwobren atin. Aria nyutob tabutogur um eik ta mare watak ikripep wobuwobrenum uwe, uwok. Aria ta watak adur iwerehenyumeparia ikripep um eikin Yain um pudukeman wosik. 26

Aria abudok nyutob bukri butogurum, ipak kanak tapunek beten porig eikin Yain um eikin nyeigur. Eikdouk mare ikripep um eik kanak ta iyorik Yain um tanutaurumep uwe, uwok. 27 Um maresh? Eikin Yainanan kanak douk urkum manawasham abom umipak. Anan douk urkum manawasham ipak ummaresh? Ipak douk nubokadae urkwippanawasham eik aria shopunek penek bilip pakriadur eik douk yani Iruhin wape iri aria yanaki. 28

Adur, eik douk yani Yain wape iri aria seiwokyakutunuguk yanakmori agundok atap. Aria douk,eik ta watak ikutukuk agundok atap aria watakitanam inak itrun.”

29 Aria apak ananim disaipel memnek namudokaria makripan makri, “Adur, douk nyaknyowerehumap baraen yopugunum abom ariamadae nyukripap wobuwobren atin uwe, uwok. 30

Douk apak madukemesh um nyak douk adurnyadukem ihishmorim eshudok. Aria enen arpennyukri nyorigen enen baraen obi nyutob, enyendouk watak nyorigen uwe, aria nyak doukiganigadae nyadukem enyudok baraen enyennyakri nyorigenyumen iri. Apak douk matiknamudok aria menek bilip makri nyak douk nyaniIruhin pape iri aria nyanaki.”

31 Jisas watak nabeimam baraen aria nakri, “Ariariguk arigaha douk ipak penek bilip um eik aka,uwok? 32 Ipak pumnek. Nyutob ta butogur ariadouk abudok batogur jurug. Um ipak ihishmorim tashihiyahep aria pukutukuk eik atuwe ipeik. Aria ipakta puruwok punak atun atunuk, punak um ipakirubwarub sisiguk atin. Aria douk ta mare eik atuweipeik uwe, uwok. Um maresh? Eikin Yain douk nanieik wape. 33 Eik douk yakripep enyudok baraen umyakri ipak adur pupe putogur putoruh eik ariaaparuh hupe wosik abom. Eshudok atapishi arpeshta shunekep enenyenen aria ta purao debeiri eriger.Aria ipak mare punogugur uwe, uwok. Ipak adur tapiyotu dodogowip atip. Eik douk yenek uhwinyumehudok atapih yoweihi aih jurug.”

Jisas Nenek Beten Um Nataurum AnanimDisaipel

Douk Jisas nakriyuk enyudok jurug arianapuhur natik iruhw heven aria nenekbeten nakri, “Eikin Yain, abudok nyutob um

eik igok um abudok batogur. Aria nyak nyutuk eikinnyeigur nyuto iruhw um eik nyakin Nuganin

JON 16:14 168 JON 16:33

Page 169: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

shopunek ta ituk nyakin nyeigur nyuto iruhw. 2 Ummaresh? Nyak douk nyeke enyudok big um ipedebeiwe iri um ihishmorim arpesh um itaurumeshudok arpesh douk nyak nyekeyesh iri um shupewosik abom ihih nyumneh. 3 Aria baugos umagundok shupe wosik abom ihih nyumneh um douknamudok. Eshesh shudukem nyak atin douk adurinatun Iruhin aria shudukem eik Jisas Krais douk nyaknyeshopoke yanaki iri. 4 Eik yenek enyudok mouryeyaten, douk nyak nyeshopokei um inaki inekeniri. Yeneken douk agundok atapishi arpesh shatiwearia shatuk nyakin nyeigur nyato iruhw. 5 Yain,nyak douk watak nyunek agundok atap uwe, ariaeik douk yani nyak wape aria nyeke debeinyinyeigur nyeneke adur yatogur dodogoiwe um laitabom. Aria douk eik yakri nyak wata nyuke enyudokatin debeinyi nyeigur nyuneke adur itogur um laitabom kabi riguk aria sagomatin nyekeyen um.

6 “Aria eik yowereh nyak um amudok armamdouk nyak nyekeyam iri um agundok atap. Amudokamam agundok atapim. Amam douk nyakimarmam aria douk nyako eikam. Nyekeyam arianyakin baraen douk hasuwen hagipeshen wosik. 7

Aria douk amam hadukemesh um ihishmorieshudok nyak nyekeyesh iri douk nyakish atish. 8

Baraen nyak nyakripeyen iri douk yakripam ariahasuwen hadukemesh hakri adurin. Hakri riguk eikadur yani nyak wape iri aria nyeshopoke yanaki. 9

Aria eik douk yenek beten yarigenyumnyutaurumam. Madae inek beten iyorigenyumnyutaurum arpesh douk shapeum shenek ahudokatapihi yoweihi aih iri uwe, uwok. Eik yenek betenum nyutaurum amudok armam douk nyaknyekeyam iri. Um maresh? Amam douk nyakim. 10

Ihishmorim nyakishi arpesh douk eikishi. Ariaihishmorim eikishi arpesh douk nyakishi. Ariakupaishi shatik eshudok ohwakishi arpesh ariashadukemesh um agundok eik adur dodogoiweatuwe aria shatuk eikin nyeigur nyato iruhw um. 11

Aria douk eik hurukatinyum ikutukuk agundok atapinaku ini nyak upe. Aria amam ta hupeik agundokatap. Aria eikin adurin yopuyopuni Yain, eik yakrinyak nyutaurumam abom aria amam hupedodogowim um nyakin dodogowinyi nyeigur douknyak nyekeyen iri. Nyutaurumam um amam adurhupe atun arman meyoh kabi ohwak wanaboumwape atun arag um. 12 Abudok nyutob eik yaniamam mape um, eik douk yape yeyohamyataurumam hape wosik um nyakin dodogowinyinyeigur douk riguk nyak nyekeyen iri. Yapeyatatapam aria madae anan nunakrebe-iguk uwe.Aria anudok atun douk ta nunak um yoweiburiwabur hel iri atun ta nunakrebe-iguk. Anan douknunakrebe-iguk um enyudok baraen nyetem nyakikBuk iri nyutogur adurin atin.

13 “Aria douk eik ta watak inaku ini nyak upe.Douk namudok aria douk watak yape agundok ataparia yakripam enyudok baraen. Yakripam um amamhumnek aria amamiruh aparuh hupe wosik abomhunadudareh huriguk kabi douk eikihw apahw

hwape wosik hwanadudareh um. 14 Eik yakripamnyakin baraen aria agundok atapishi yoweishiarpesh douk adur shatogur horik horin um amam.Um maresh? Amam madae hugipeshesh um hunekehudok atapih yoweihi aih uwe, uwok. Hagimehkabi eik madae igipesheh munekeh um uwe, uwok.15 Aria eik madae iyorigen um nyurao amudokarmam hukutukuk agundok atap uwe, uwok. Ariaeik yarigen um nyatatapam um yoweini arman ummare nununum. 16 Aria eik madae igipesh agundokatapish arpesh um munek eneshenesh agundokyoweishi inahos um ehudok atapih yoweihi aih uwe,uwok. Aria amudok shopunek douk namudok atin.Amam douk madae hugipeshesh uwe, uwok. 17

Enyudok nyakin baraen douk adurin atin abom. Ariaeik douk yakri nyak nyuweshik nyakin baraen nyupenumun amamiruh aparuh um amam ta hupenyakim yopumi armam atum. 18 Aria eik doukyeshopokam um hunak agundok atap hunek eikinmour. Yeshopokam um hunak huneken kabi rigukeik yani nyak wape iruhw aria nyak nyeshopoki eikyanaki agundok atap aria yenek nyakin mour um.19 Eik douk yakri itaurum amam aria iken eik kanakum adur itogur nyakiwe atuwe abom. Yenekeshnamudok um amam shopunek adur um hutogurnyakim atum abom.

Jisas Nenek Beten Narig Iruhin Um NutaurumIhishmorim Arpesh Shagipesh Anan Iri

20 “Aria eik douk madae inek beten iyorigenyumnyutaurum amudok eikim disaipel atum uwe, uwok.Eik shopunek yenek beten yarigenyum nyutaurumeshudok arpesh douk ta anah nyumnah shumneknyakin baraen amam hukripeshen iri aria shunekbilip um eik iri. 21 Eik yarigenyum eshesh ta adurshupe atish arpesh. Yain, yakri shupe kabi nyaknyape eik, eik yape nyak aria wanaboum watoguratun arag um. Yakri adur um shunakrop um shupekabi ohwak um agundok atapishi arpesh shutrisharia shunek bilip shukri eik douk nyak nyeshopokeiaria douk yanaki. 22 Aria eik douk yekesh enyudokatin dodog nyani debeinyi nyeigur douk nyak nyakoeik um. Yekeshen um eshesh adur shupe atisharpesh kabi ohwak wanaboum wape atun armanum. 23 Nyak nyape eik aria eik douk yape esheshum eshesh adur shutogur atish arpesh abom.Shunekesh namudok um agundok atapishi arpeshta shudukemesh shukri eik douk nyak nyeshopokeyanaki. Aria shopunek ta shudukemesh um nyakdouk urkum manawasham eshesh kabi nyak urkummanawasham eik um.

24 “Yain! Seiwok nyak watak nyunek agundok atapuwe aria nyak douk adur urkum makrimanawasham eik. Namudok aria nyeneke yatogurlait abom aria yatogur dodogoiwe atuwe. Douknamudok aria douk yakri eshudok arpesh nyaknyekeyesh iri douk shunaku shuni eik mupeagundok eik yapeum. Yakri mupe aria shutikagundok douk eik adur yatogur lait abom um aria

JON 17:2 169 JON 17:24

Page 170: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

18

dodogoiwe atuwe um. 25 Eikin yopuni adurin Yain,agundok atapishi arpesh douk madae shudukemnyak uwe, uwok. Aria eik douk yadukemen. Ariaeshudok eikishi arpesh shopunek shadukemesh umeik douk nyak nyeshopoke yanaki. 26 Eik doukyowereh nyak um eshesh aria shadukemen. Ariadouk ta watak ipe ikripesh um esheship urkwipadur pakri punawasham kupaishi shini ohwak kabinyak urkum makri manawasham eik um. Ariaikripesh shopunek um eik kanak ta ipe eshesh um.”

Judas Narauri Jisas Ananim Horim NanakiNeyabigam Um Jisas Aria Hasuwan Haran Hanak

(Matyu 26:47-56; Mak 14:43-50; Luk 22:47-53)

Douk Jisas nenek beten narig Iruhin umjurug aria nani apak ananim disaipelmakitak mabimawish anat shokwuti banot

shahwarat um Kidron iri aria manak ganiwobrehah. Gani wobrehah um banot douk anagosrowos shahwaragos um oliv iri seyotu. Manakmawish aria mape agnudok.

2 Riguk Jisas nani apak ananim disaipel manakmawish sabaihi agundok agusudok rowos olivsataoum. Douk namudok aria anudok Judas douk tanuwereh Jisas um ananim horim aria husuwanhunak hon nugok iri douk nadukemagun. 3 Ariaabudok wab amam debeimi pris hani Farisiheshopok anam soldia hani amudok anam heyohIruhin ananit debeiti urupat iri hanak. Hakitakhehem nyihish lamhos hasuwesh, hasuhw bainatoggwani burawos aria Judas narikumam hanak. 4

Jisas douk nadukemum sabainyi enyudok douk tanyutogur-uman iri. Douk hanak aria anan nanakhuruhuruk aria narigam nakri, “Ipak paurimamiapen?”

5 Aria amam hakri, “Apak maurim Jisas douknanaki wabur Nasaret iri.”

Aria Jisas nakri, “Eik douk enyudok wo.”Anudok Judas douk nuwereh Jisas um husuwan

hunak hon nugok iri douk nanamam heyotu. 6

Douk hemnek um Jisas nakri, “Eik douk enyudokwo” aria wata hatatigos hanak um agabus ariahanak hatu habuh hakus atap.

7 Aria Jisas watak shopunek narigam nakri, “Ipakpanaki paurim amiapen?”

Aria amam hakri, “Apak maurim Jisas douk nanakiwabur Nasaret iri.”

8 Aria Jisas nawanamam baraen nakri,“Iganigadae yakripep wo. Arman pape pauriman iridouk eik atuwe. Aria douk ipak paurim eik panakium, ipak douk pusuhw eik atuwe. Amudokpukutumuk hunak.” 9 Anan douk nakri enyudokbaraen um enen baraen riguk anan kanak nakriyeniri nyutogur adurin atin. Baraen enyudok. “Yain, eikmadae idiguk anan um amudok armam douk nyaknyekeyam iri nunak nuwishuk uwe, uwok.”

10 Saimon Pita douk noruki anat bainat neyotuagundok. Douk natukoti atin natupok Markusananin yopunyi rogur ehahih atah tukarah. Anudok

Markus douk nenek mourum debeini pris iri. 11

Jisas natik namudok aria nakrip Pita nakri, “Rukukbainat agundok iganigadae nyatukatmori. Nyaknyakri eik ta mare isah enyudok amaen douk eikinYain nakri um ta inyusah iri aka, uwok?”

Amam Soldia Harao Jisas Hanak Um Anas12 Aria amudok soldia hani amamin debeini

soldia hani amudok iganigadae heyoh Iruhin ananitdebeiti urupat iri hasuhw Jisas howeshikan. 13

Howeshikan aria harik haranum Anas. Anas ananinnugawinen Kaiafas douk nape debeini pris abomum enyudok kwar. 14 Anudok Kaiafas, riguk douknakrip eshesh Juda esheshim debeimi nakri enyendouk wosik um atun arman meyoh nugok umnutaurum ihishmorim arpesh.

Pita Nakri Anan Madae Nudukem Jisas Uwe(Matyu 26:69-70; Mak 14:66-68; Luk 22:55-57)

15 Douk hasuhw Jisas haran hanak aria Pita nanianudok anan disaipel hagipeshan hanak. Anudokanan disaipel, douk adur debeini pris nadukemanwosik. Douk nadukeman namudok aria anan adurneirum Jisas hawish numun anudok debeini prisananig ahwog. 16 Amam hawish aria Pitaneyotukuk aduk wit. Aria anudok disaipel douk adurdebeini pris nadukeman wosik iri watak natanamnakrip okwudok armatok kweyoh wit iri, aria naraoPita hawish.

17 Hawish aria okwudok armatok kwarig Pitakwakri, “Aria nyak douk shopunek enenyum Jisasananin disaipel?”

Aria Pita nakri, “Uwok, eik uwok.” 18 Agagun douknyumanugos-igun aria eshesh shenek mouragnudok iri shani amam heyoh Iruhin ananit debeitiurupat iri shautig eneh nyih aria sheyotu shersharihum hiyokesh. Aria Pita douk shopunek nanameshsheyotum nyih hiyokan.

Debeini Pris Nemnek Jisas Ananit Kwot(Matyu 26:59-66; Mak 14:55-64; Luk 22:66-71)

19 Aria abudok nyutob, anudok debeini pris napenarig Jisas. Narigan um apak ananim disaipel manienyudok baraen douk nape nenek skulum arpeshum. 20 Aria Jisas nakripan nakri, “Eik yakripesh eikinbaraen ihish arpesh yopugunum atugun. Eik aduryenek skulumesh gani numun apak Juda mawishmape meyagwreh baraen-ogwi urusag gani numunum narub agundok Iruhin ananit debeiti urupattataoum. Yakripeshen agundok ihishmorim Judadouk manaki mantorum um. Eik douk madaeibeshuk enen baraen ikripesh shokubur anabikuwe, uwok. 21 Nyak nyarig eik um maresh? Nyorikeshudok douk shemnek eikin baraen iri shukripen.Eshesh douk adur shadukemen um eik yakripesheniri baraen.”

22 Douk Jisas nakri namudok aria anan neyohIruhin ananit debeiti urupat iri nabowanpopaeshohos. Aria nakri, “Nyak mare nyukripan

JON 17:25 170 JON 18:22

Page 171: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

19

baraen debeg atin um anudok debeini pris uwe,uwok.”

23 Aria Jisas nebeiman baraen nakri, “Douk eik ikrienen madae adurin iri uwe baraen um, nyaknyukrip ihishmorim sheyotu agundok iri umenyudok baraen douk eik yakriyen iri. Aria douk eikmadae ikri enen adurin iri baraen uwe um, arianyak douk nyae meyoh um maresh?” 24 Ariaabudok nyutob Anas neshopok Jisas nanak umdebeini pris Kaiafas obi nyutob, ahwudok maduhwdouk haweshik Jisas ananish roguhw um doukwatak hwor.

Pita Wata Shopunek Nakri Anan MadaeNudukem Jisas Uwe

(Matyu 26:71-75; Mak 14:69-72; Luk 22:58-62)

25 Saimon Pita douk watak neyotu um nyih ariaeshesh shani anan sheyotu iri sharigan shakri, “Arianyak douk shopunek enenyum Jisas ananin disaipelaka, uwok?”

Aria Pita nagiyagig nakri, “Uwok, eik uwok.” 26

Anan nenek mour meyoh um debeini pris iri douknani anudok iganig Pita natupokan atah iri amamatup awirop. Douk anudok arman natik Pita arianarigan nakri, “Iganigadae douk yatrin nyani Jisaspeyotu nubarig douk rowos oliv sataoum?” 27 Pitawatak shopunek nagiyagig anah shopunek ariaahudok atuh owot adur takitak tape teyagwreh.

Sharao Jisas Um Pailat Douk Nape Debeini umGavman Um Judia Iri

(Matyu 27:1-2, 11-14; Mak 15:1-5; Luk 23:1-5)

28 Aria ruhur atin eshesh Juda shakitakshakutukuk Kaiafas ananit urupat sharao Jisasshanak. Sharan shanak um Pailat douk napedebeini um gavman um Judia iri ananit urupat.Agagun douk watak ruhur aria shakri uwok umshuwishi numun urupat uwe, uwok. Shakri tashuwishi aria Iruhin nutrish nukri shanabosusiharia eshesh ta mare shuwok agundok worigunPasova uwe, uwok. Namudok aria douk sheyotugukaduk. 29 Douk namudok aria Pailat nakitaknatograri aduk aria narigesh nakri, “Ipak douk pakripunekuman maren baraen anudok arman?”

30 Aria eshesh Juda shakri, “Anan madae nunekenesh yoweishi inahos akure, apak ta maremuranium nyak uwe, uwok.”

31 Eshesh shakri namudok aria Pailat nakripeshnakri, “Ipak meyoh pusuwan aria punakpunekuman baraen. Punekenyuman baraen kabidouk ipakin lo nyakrium puneken um eshudokdouk shenek yoweishi inahos iri um.”

Aria eshesh Juda shakri, “Ipak Rom pakri apakmare mubo enen arpen nyugok uwe, uwok.” 32

Eshesh douk shakri namudok um enen baraenriguk Jisas nakriyen um shon nugok nir rowog kruseum nyutogur adurin atin.

33 Aria Pailat wata natanam nanak nawish ananiturupat nape nasuhw kwotog um aria nahwar Jisas

nawish. Nawish aria narigan nakri, “Nyak doukeshesh Juda esheshin king?”

34 Aria Jisas narigan nakri, “Enyudok baraen douknyak meyoh nyarige aka, uwok eneshshakripenyum eik aria douk nyarige?”

35 Aria Pailat nebeiman baraen nakri, “Eik doukmadae anan Juda uwe, uwok. Aria nyak nyenekmaresh aria nyakishi shani amam debeimi prisdouk shasuhwen sharaenyumori eik um imneknyakit kwot?”

36 Aria Jisas nebeiman baraen nakri, “Agundok eikyape debeiwe-irium eikish arpesh um douk madaeagundok atapishi arpesh apa shagime um uwe,uwok. Aria eik ipe debeiweirium eshesh namudokakure, eshudok shenekume mour iri ta shenekwanohw aria ta mare shusuhwe iri shunakishiyubuk eshesh Juda esheshis wis uwe, uwok. Ariaagundok eik yape debeiwe iri um eikishi arpesh umdouk madae kabi agundok atapishi arpesh apashenekesh um uwe, uwok.”

37 Aria Pailat narigan nakri, “Namudok aria nyakdouk anan king aka, uwok?”

Aria Jisas nakri, “Nyak nyakri wo, eik douk king.Eikik amakek douk kweyubuki aria yanaki agundokatap um inek enyudok mour ikripesh adurin atinbaraen. Ikripesh aria sabaishi arpesh douk apashagipesh adurinyi baraen aria ta shugipesh eikinbaraen.”

38 Aria Pailat narigan nakri, “Enyudok adurin atinbaraen douk maresh?” Pailat nakriyuk namudokaria nakitak natogur nakrip eshesh Juda nakri, “Eikmadae iparug enesh anan nenekesh iri yoweishiinahos uwe, uwok. 39 Aria anah ipak padukemoh iriaih douk namudok. Ihish kwarahos ipak penekagundok debeiguni worigun Pasova um, eik apayakweshih anan nonoweshik nape shunuweshik-atiurupat iri natogur nanak meyoh. Douk namudokaria ipak pakri wosik um eik ikweshih anudok ipakJuda ipakin king nunak meyoh aka, uwok?” 40 Ariaeshesh shahwar debeg shakri, “Uwok, anudokuwok. Apak makri nyukweshihi Barabas nutogur-umapari.” Anudok Barabas anan douk apa nenekwanohw aria nakwuaruh atuh iri.

Pailat Nakri Ta Shunek Nyilim Jisas Rowog Kruse(Matyu 27:15-31; Mak 15:6-20; Luk 23:13-25)

Douk eshesh shakri namudok aria Pailatnakrip amam soldia habo Jisas haprukanonohw maduhw kabi margit um. 2

Haprukan maduhw um jurug, aria hadaresh anahpruwehwihw maduhw hadareshohw henekohwkabi anan king ananit hat um aria hahwemumanbarag. Aria shopunek hanuguman anahowishiborihi rupah. 3 Douk henekuman eshudokiyoh aria hanak hurukatin hakri, “Ruwahep, nyakeshesh Juda esheshin king” Hakripan namudok ariahabowan popaeshohos.

4 Douk amam hanum jurug aria Pailat watakshopunek nakitak natograri anah shopunek aria

JON 18:23 171 JON 19:4

Page 172: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nakripesh nakri, “Ipak tiki, eik douk ta iran nutograriaduk. Nutograri aria ipak kanak ta pudukemesh umeik douk madae iparug enesh yoweishi inahos anannenekesh iri uwe, uwok.” 5 Aria Jisas nakitaknatograri. Natograri aria ahudok owishiborihi rupahdouk hohurumanari. Pruwehwihw maduhwshopunek hwotemori ananig barag aria natograri.Douk natograri aria Pailat nakrip eshesh Juda nakri,“Ipak tiki! Arman douk anudok.”

6 Douk natograri aria amam debeimi pris haniamudok heyoh Iruhin ananit debeiti urupat irihatrun aria hahwar debeg hakri, “Nek nyilimanrowog kruse! Nek nyiliman rowog kruse!”

Aria Pailat nakripam nakri, “Ipak kanak puranpunak punek nyiliman rowog kruse. Eik doukmadae iparug enesh yoweishi inahos douk pakrianan nenekesh iri uwe, uwok.”

7 Aria eshesh Juda shawanaman baraen shakri,“Enen apakin lo seiwok Iruhin nakoguk Moses umdouk nyakri, arpen nyububunim um Iruhin iri doukshen nyugok. Aria lo douk nyakri apak douk monnugok. Um maresh, anan nakri anan douk Iruhinananin nuganin.” 8 Douk Pailat nemnek enyudokbaraen aria adur nanogugur abom neshagrakukagundok douk narik nanogugur um. 9 Aria ananwata narao Jisas hawish urupat aria narigan nakri,“Nyak meiburi waburin?” Narigan aria Jisas madaenuwanaman baraen uwe, uwok.

10 Aria Pailat nakripan nakri, “Nyak nyakri uwokum nyuni eik wiyagwreh um maresh? Nyak douknyadukemesh. Eik douk yarao big um wosikikweshihen nyunak meyoh aka, ikripesh shuneknyilimen rowog kruse.” 11 Jisas nemnek arianawanaman baraen nakri, “Nyak douk Iruhinmeyoh nakri wosik aria douk nyarao enyudok bigum nyasuwokuk eik. Aria anudok douk narauri eikum nyak iri, anan douk adur nenek debeishiyoweishi inahos sheshagrakuk eshudok douk tanyak nyunekesh iri.”

12 Douk Pailat nemnek enyudok baraen aria napenatrugun um anah yah um nukweshih Jisas nunakmeyoh. Aria eshesh Juda shahwar debeg shakri,“Douk nyak nyukweshih anudok arman nunakmeyoh um, aria nyak douk madae anudok debeinium gavman um Rom iri Sisar ananin arpenyin uwe,uwok. Meini arman douk nukri anan nape king iri,anudok arman douk Sisar ananin horin.”

13 Douk Pailat nemnek enyudok baraen arianarauri Jisas hatograri aduk. Hatograri aria nanaknetem enyudok wagitur douk jas notem um arianape nasuhw kwotog um. Netem enyudok wagituragundok douk shahwaragun um “Utabor BakusUm.” Hibruin baraen douk shakri, “Gabata.” 14 Ariaahudok nyumnah, eshesh Juda douk shape shenekredi um worigun um ruwahepih shunek agundokdebeiguni worigun Pasova. Aria douk nyumnahhatogur oruhw, aun netem orokohun aria Pailatnakrip eshesh Juda nakri, “Ipak tiki ipakin king!”

15 Aria eshesh wata shahwar debeg shakri,“Bukanaguk! Bukanaguk! Punak punek nyilimanrowog kruse!”

Aria Pailat narigesh nakri, “Ipak pakri eik ineknyiliman ipakin king nir rowog kruse aka, uwok?”

Aria amam debeimi pris hebeiman baraen hakri,“Anudok douk madae apakin king uwe, uwok.Apakin king douk debeini gavman Sisar atun!” 16

Douk shakri namudok aria Pailat nekesh Jisas umesheshis wis um shunak shenek nyiliman rowogkruse.

Amam Soldia Henek Nyilim Jisas Neir RowogKruse

(Matyu 27:32-44; Mak 15:21-32; Luk 23:26-43)

Aria amam soldia harao Jisas hakutukuk waburhanak. 17 Hanak aria Jisas anan kanak nasahananin rowog kruse nanak um anag mihig. Agudokmihig douk gape kabi enen nyagok iri enyenyigbarag um. Hibruin baraen douk shahwaragGolgota. 18 Douk hanak hakih aria amam soldiahenek nyilim Jisas neir rowog kruse. Shopunekhenek nyilim biom armam heir wobuwobur ariaJisas neir orokohun.

19 Aria Pailat douk nowemori enen baraen ariaamam heshopen nyape kruse douk Jisas neir um.Baraen douk nyakri namudok. Nyakri,JISAS DOUK NANAKI WABUR NASARET IRI, ESHESH

JUDA ESHESHIN KING.20 Aria sabaishi Juda shanaki shape shatarihenyudok baraen. Um maresh? Agundok amamsoldia henek nyilim Jisas neir kruse um douk napeiri hurukatin meyoh um abrudok debeiburi wabur.Aria enyudok baraen, Pailat douk nenyem binyatinbaraen. Nenyem eshesh Juda esheshin, Romesheshin nyani eshesh Grik esheshin. 21 Ariaeshesh Juda esheshim debeimi pris hatrin ariahakrip Pailat hakri, “Nyak mare nyunyem nyukri,‘Eshesh Juda esheshin king’ uwe, uwok. Nyaknyunyem nyukri, ‘Anudok arman nakri anan doukeshesh Juda esheshin king.’”

22 Aria Pailat nakri, “Nyeneken, baraen eikyenyem iri douk nyupe namudok atin.”

23 Amam soldia henek nyiliman-aguk um kruseba iyoh, aria hanak hohur ananih rupeh hasiyaehhehubuk um nubatigunum. Hasiyaeh aria amamatun atun honohur sisiguk atin. Aria amamhonohur ananit routi siot shopunek. Atudok siotdouk madae shutapeyat aria shukwrop anabusapubus supe uwe, uwok. Atat douk shenekat iruhwaria tabuh tape namudok tabuh tatao amnab. 24

Namudok aria amam soldia heneyagwreh hakri,“Apak mare ta muworut uwe, uwok. Mubirak meyohkabi shabirak satu um aria anudok nenekuhwinyumat iri douk ta anan nunosuwat.”

Amam douk henekesh namudok um enyudokbaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyutoguradurin atin. Baraen enyudok.“Eshesh shenesiyao eikih rupeh shanosuweh

JON 19:5 172 JON 19:24

Page 173: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

20

aria shabirak kabi shabirak satuum shenek uhwinyum eikit siot.”Aria amam soldia douk adur henekesh kabi

enyudok baraen nyakrium.25 Ono armago douk wanak weyotu harokatin um

enyudok kruse Jisas nataur um. Owo douk Jisasananik amakek kwani okwokwik wawik wani Mariadouk kworao Klopas iri. Aria onok douk kupaikwiMaria shopunek douk kwanaki Makdala iri. 26 Jisasnatruguni natigi ananik amakek kwani anudokdisaipel douk anan adur urkum makrimanawashaman iri sheyotu hurukatin. Aria nakripiamakek nakri, “Nanudok douk nyakin nuganin.” 27

Aria watak nakrip anudok disaipel nakri,“Nokwudok douk nyakik amakek.” Aria banababudok nyutob anudok disaipel nemnek namudokaria narao Maria shanak aria kwape ananit urupat.

Jisas Adur Nagok(Matyu 27:45-56; Mak 15:33-41; Luk 23:44-49)

28 Aria Jisas douk nadukemesh um ananin mourdouk nyatuh. Aria nakri, “Eik abar bae.” Anan douknakri namudok um nunek enen baraen nyetemIruhin ananik Buk iri nyutogur adurin. 29 Ariaagundok, anap marup shukunip um nubutibariabar douk pakus. Douk amam soldia hemneknamudok aria hanak hohur enen spans hesegwurinabrudok abar arigaha shuknin. Aria hatuken henyakanag shokugi akodiwok um hisop aria hatukennyato um Jisas ananit nokwatum nuwok abrudokabar. 30 Douk Jisas nawok abrudok abar um jurugaria nakri, “Mour enyudok nyatuh.” Douk nakriyuknamudok aria barag gabuh aria mishin nyakihukaria nagok.

Anan Soldia Nakwuman Burawog AgundokRabusinum Jisas

31 Aria ahudok nyumnah habo Jisas nani amudokanam biom armam um, eshesh Juda douk shapeshaurim worigun um ruwahepih shunek agundokdebeiguni worigun um ahudok anah debeihinyumnah Sabat. Aria eshesh Juda douk shakri uwokum amam hir kruse ahudok debeihi nyumnah uwe,uwok. Namudok aria shanak sharig Pailat umshunak shushubur amamigas aiyas. Shakrishushuburagas um hugok arigas aria shubreamishunak shurumam. 32 Douk shakrip Pailat nakriwosik aria amam soldia hanak heshubur amudokbiom armam amamigas aiyas. Harik heshubursagomin ananigas aria hanak heshubur anudokanan ananigas shopunek. Amudok douk heneknyilimam hataur wobuwobur um Jisas iri. 33 Doukheshuburuk amamigas aiyas iyoh aria hanakumhushubur Jisas ananigas. Hanak aria hatik um anandouk nagok. Namudok aria amam madae hushuburananigas aiyas uwe, uwok. 34 Aria anan soldianohur ananig burawog aria nador agundokrabusinum Jisas. Nadron aria ahudok atuhowishibor bani abar shau shabuhi. 35 Aria anudok

arman natik enyudok iri douk nakrip ipak. Anandouk adur nadukemesh um baraen anannakripepenyi douk adurin atin. Enyudok madaerohwin uwe, uwok. Anan douk nakripep um punekbilip um Jisas. 36 Aria enyudok douk nyatogurnamudok um enyudok baraen nyetem Iruhinananik Buk iri nyutogur adurin atin. Baraenenyudok. “Eshesh ta mare shushubur enen bripiguruwe, uwok.” 37 Aria enen shopunek baraen douknyakri, “Arpesh ta shutik anudok arman doukshakwuman burawog iri.”

Shanak Sharum Jisas Onohw Wonugwehw DoukShatupak Ono Burbudu Um Aria Sharokohw Iri

(Matyu 27:57-61; Mak 15:42-47; Luk 23:50-56)

38 Douk enyudok nyanakuk, aria Josep douknanaki wabur Arimatea iri nanak narig Pailat umnubrei Jisas kruse aria nunak nuruman. Josep anandouk shopunek anan nagipesh Jisas iri, ariananogugur um eshesh Juda esheshim debeimi arianabeshuk ananin bilip. Douk nanak narig Pailatnakripan iri um wosik aria nanaki nabreyan umenyudok kruse um nunak nuruman. 39 AnudokNikodemus douk riguk anab wab nanak natik Jisasiri shopunek nani Josep hanakum hurum Jisas.Nikodemus nakitaki nasuhwi anas seisik yopuriunar wosik iri gris nanaki. Asudok yomagis grisdouk shahwaras um mer iri alos. Shenekbudibodigas aria shabadigas atugun aria amaenyisum douk 30-porein kilogram. 40 Aria amamhagipesh eshesh Juda esheshih aih um shuromarpesh um. Douk hanahur hanak howanamanasudok gris ananihw yegenyihw iyoh ariaheshurehan anah shigorihwihi rupah. 41 Ariahurukatin um agundok amam soldia henek nyilimJisas kruse um, anab amnab douk bape. Ariaagundok, onohw namuhwi wonugwehw doukhwape. Eshesh douk watak shurom enen arpenuwe, uwok. 42 Aria ahudok nyumnah eshesh Judadouk shape shenek gibegabe eneshenesh eshudokum ruwahepih ta shunek debeiguni worigun umahudok anah debeihi nyumnah Sabat. Ariaahwudok namuhwi wonugwehw douk shopunekhwape iri hurukatin meyoh. Namudok aria hawishharom Jisas ahwudok wonugwehw.

Jisas Nagok Aria watak Shopunek Nakitak Nape(Matyu 28:1-8; Mak 16:1-8; Luk 24:1-12)

Aria ruwahepih ruhur ahudok sagomatinyih nyumnah um wik, watakarukwutigun aria Maria douk kwanaki

Makdala iri kwakitak kwanak um kutik wonugwehwagundok harom Jisas um. Douk kwanak aria kwatikum amudok utom douk hatotigasam um hogahumunihw um nuwag iri douk madae mutaoumunihw-igum uwe, uwok. Manak makusukanagas. 2 Douk kwatiguk namudok aria kwatanamkwahur kwanak kwakrip Saimon Pita nani anudokanan disaipel douk Jisas anan urkum makri

JON 19:25 173 JON 20:2

Page 174: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

munawashaman iri aria kwakri, “Enesh shanakishawish wonugwehw aria shohur apakin Debeinisharan shanak. Aria apak douk madae mudukemagundok shanak shanabuk um uwe, uwok!”

3 Douk okwok kwakripam namudok aria Pita nanianudok anan disaipel hakitak hahur hanak ganidouk wonugwehw hwape um. 4 Hahur hanak, ariaanudok anan disaipel neshagrakuk Pita aria anannarik nanak natogur agundok wonugwehw hwapeum. 5 Narik nanak natogur aria madae nuwishuwe. Neyotu aduk meyoh nape nushakamagunnatigu numunihum wonugwehw. Natrugun arianatigu ahudok shigorihwihi rupah atuh hakusuk. 6

Saimon Pita douk nagiman nanak aria nanaki adurnawish wonugwehw. Nawish aria natik rupah atuhhakus. 7 Aria ahudok rupah douk heshureh baragum douk madae huni ahudok anah hukus atugunuwe, uwok. Ahah douk kabi enesh shadareshah ariahanak hakusuk sik. 8 Aria anudok disaipel douknarik nanak natogurum wonugwehw iri shopuneknagipesh Pita nawish natik ahudok rupah. Natruharia nenek bilip nakri adur atin Jisas douk nakitaknape. 9 Aria abudok nyutob, amudok biom disaipeldouk shopunek watak gamo hudukem baraennyetem Iruhin ananik Buk iri uwe, um Jisas douk tanugok aria ta watak nukitak nupeum uwe, uwok. 10

Douk amudok biom disaipel hakutukukwonugwehw aria watak hatanam wabur.

Jisas Natogur Um Maria Douk Kwanaki MakdalaIri

(Matyu 28:9-10; Mak 16:9-11)

11 Douk amam hanak aria Maria kweyotugukadukihw um wonugwehw kwape kworeh. Kworeharia kwohwido kwape kwatigu numunihw umwonugwehw. 12 Kwatrugun aria kwatigu biyeshenselahos douk sheneki shigorihwihi atih rupeh irishape. Kwatrish shape okwudok outuk douksagomatin Jisas nakus um. Enen nyape barag gakusum aria enen agundok aiyas um.

13 Aria sharigok shakri, “Nyak nyape nyereh ummaresh?”

Aria okwok kwakri, “Enesh shanaki shohur eikinDebeini sharan shanak. Sharan aria eik douk madaeidukem agundok shanak shanabuk um uwe, uwok.”

14 Douk kwakriyuk namudok kwakri kutanamkutrugunukuk aria kwatik Jisas neyotu. Kwatrunaria madae kwudukemesh um anan douk Jisas uwe,uwok.

15 Aria Jisas narigok nakri, “Nya, nyak nyapenyereh um maresh? Aria shopunek douk nyapenyaurim amiapen?”

Douk narigok namudok aria okwok kwakri anandouk nenek mour agundok nubarig iri. Namudokaria kwakripan kwakri, “Debeini, douk nyaknyunohur nyunak nyunabukuk anagun um, nyakwatak nyukripe-magun aria inak inohuri.”

16 Aria Jisas adur nahwarok um okwokwinnyeigur nakri, “Maria.” Aria okwok kwatanam

kwatrun aria kweyagwreh baraen Hibru kwakri,“Rabonai.” Enyudok baraen Rabonai douk nyakri,“Debeini Tisa.”

17 Aria Jisas nakripok nakri, “Nyak marenyususuhwe uwe, uwok. Um maresh? Eik doukwatak itanam ito ikih itik eikin Yain uwe, watak. Arianyak douk nyunak nyukrip eikim warhim amamdisaipel, um eik ta itanam ito ikih itik eikin Yain.Anan douk shopunek ipakin Yaken. Anan douk eikinIruhin aria ipakin Iruhin shopunek.”

18 Aria okwudok Maria kwanaki Makdala irikwatanam kwanak. Kwanak aria kwakrip apak Jisasananim disaipel um agundok kwakutukuk Debeiniaria nakripokum kwunaki kwukripap enyudokbaraen douk kwakripap um.

Jisas Natogurum Ananim Disaipel(Matyu 28:16-20; Mak 16:14-18; Luk 24:36-49)

19 Aria wabigun um ahudok sagomatinyihnyumnah um wik huruk atin um wab aria apak Jisasananim disaipel manak mawish mantorum mapeanat urupat. Apak douk manogugur um esheshJuda esheshim debeimi aria manak mawishmawaruguk witog numun aria mape. Douk mapearia Jisas nanaki neyotu agundok apak mape umaria nakri, “Ipakiruh aparuh hur wosik.” 20 Douknakriyuk namudok aria neyabigap wis agundokamam soldia henek nyiliman kruse um ariaagundok rabusinum douk soldia nakwumanburawog um. Douk anan neyabigap nyubrugmatrug aria adur manadudareh mariguk abom umagundok matik apakin Debeini um.

21 Aria Jisas watak shopunek nakripap nakri,“Ipakiruh aparuh hur wosik. Eik ta ishopokep punakpunek eikin mour kabi riguk eikin Yain neshopokieik yanamori agundok atap um.” 22 Douk nakrinamudok aria nahapur ananip yap panakmori apakaria nakri, “Ipak purao Iruhin ananin Mishin. 23

Douk ipak ta pusuhw enesh arpesh esheshishyoweishi inahos pupe aria pukwreyeshuk um, ariaesheshish yoweishi inahos ta mare watakshupenyesh uwe, uwok. Aria douk ipak pusuhwesheshish yoweishi pupe aria mare pukripukwreyeshuk um, aria esheshish yoweishi inahosta watak shupenyesh.”

Tomas Natik Jisas24 Tomas enyudok enen nyeigur shahwaran um

Didimas iri douk nanaki um apak Jisas ananim12-poreim disaipel mapeum. Aria abudok nyutobriguk Jisas nanaki natogrumap obi nyutob, anandouk madae nini apak mupe uwe, uwok. 25 Ariaapak anap disaipel makrip Tomas makri, “Apakmatrun apakin Debeini.”

Aria Tomas nakri, “Douk eik itik nyubrug wis douknyiguhw hwawish um aria iwem hah-umog, eik tainek bilip ikri adur. Aria shopunek um douk iwemwis agundok rabusinum douk soldia nakwuman

JON 20:3 174 JON 20:25

Page 175: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

21

burawog um, eik ta inek bilip ikri adur. Uwok um, tauwok.”

26 Douk arigaha anag wik gatuhuk aria apak Jisasananim disaipel watak manak mantorum mapeatugun atudok urupat. Aria abudok nyutob Tomasdouk shopunek nani apak mape. Mawish mawaruihigwumorim witog aria mape numun. Mape ariaJisas nanaki neyotu agundok apak mapeum arianakri, “Ipakiruh aparuh hur wosik.” 27 Aria nakripTomas nakri, “Nyak yowi wem nyakih hah agundokeikis wis douk nyiguhw hwawish um. Aria shopuneknyuwem wis agundok rabusum. Nyak marenyusuhw biyep urkwip uwe, uwok. Eik yakri nyakdouk adur nyunek bilip um eik.”

28 Aria Tomas nebeiman baraen nakri, “Nyakdouk eikin Debeini aria eikin Iruhin!”

29 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak douk nyatiwearia douk nyenek bilipume. Aria eshudok arpeshdouk madae shutik eik aria shusuhw eikin baraenshukri adurin iri, eshesh wosik ta adurshunadudareh.”

Baugenyum Baraen Um Jon Nenyem OkwudokBuk Um

30 Jisas douk nenek sabainyi Iruhin atun nenekeniri mour shopunek aria apak ananip disaipel matrin.Neneken aria eik douk madae inyem um sabainyianan neneken iri mour okwudok buk uwe, uwok. 31

Aria baraen um Jisas neneken iri mour nyetemokwudok buk iri, eik douk yenyem um yakri ipakputarihen aria punek bilip pukri Jisas anan doukKrais, anudok douk Iruhin nagraehan arianeshopokan nanakmori nunarao arpesh iri. Ariashopunek um punek bilip pukri Jisas anan doukadur Iruhin ananin abom Nuganin. Aria shopunekum punek bilipuman namudok aria ipak ta adurpupe wosik abom ihih nyumneh.

Jisas Natogur Um Ananim 7-poreim Disaipel

Douk enyudok nyanakuk aria Jisas watakshopunek natogurum apak ananimdisaipel anah shopunek. Natogrumap gani

debeigi waiyag nyeigurig um Taiberias. Anan douknatogrumap namudok. 2 Saimon Pita nani Tomasdouk ananin enyudok kupainyi nyeigur doukDidimas, nani Nataniel douk nanaki wabur Kanaagudok shokugi nahobig Galili, nani anam doukohwak Sebedi ananim biom nugamim. Apak sabaipimani amudok anam biom Jisas ananim disaipelmanak aria mape atugun. 3 Mape aria Saimon Pitanakripap nakri, “Eik douk ta inak ituk anaguhweiguhw.”

Aria apak makripan makri, “Apak shopuk tamunamen.” Aria manak mato bot aria abudok wabshuknib apak manak aria madae mutuk anap atuparbup uwe, uwok.

4 Ruwahep wehip aria Jisas nanak neyotu anagasum agudok waiyag. Apak ananim disaipel douk

matruni, aria madae mudukemesh mukri anandouk Jisas uwe, uwok.

5 Aria anan narigap-agu nakri, “Yaipo, ipak patukanaguhw eiguhw aka, uwok?”

Aria apak mebeimanari baraen makri, “Uwok.” 6

Aria anan nakripap-agu nakri, “Ipak puwashakipakin umben nubuhuk yopunyi rogur ehahum botaria ipak ta putuk anaguhw.” Apak memnek doukmawashak umben nabuh aria mabirak umben ummonukan aria madae monukanari uwe, uwok. Ummaresh, sabaiguhwi eiguhw hwatuk aria umbenadur amaenyin atin.

7 Aria anudok disaipel douk Jisas urkum makriadur manawashaman iri nakrip Pita nakri,“Nanudok douk apakin Debeini.” Douk Pita nemneknamudok aria nakitak nohur ahudok rouhi rupahdouk nape nahunug aduk iri nohur. Um maresh?Iganigadae anan noharukuk um hatuk eiguhw um.Aria nabuh waiyag napaur nanak um anagas. 8 Ariaapak mapeik bot iri disaipel mape manuk anudokumben douk shukninum eiguhw iri manak um bot.Apak douk madae muruguk rougun um anagasuwe, uwok. Morari hurukatin meyoh kabi douk 100mita um. 9 Douk arigaha manak matogur anagasaria matik eneh nyih hanu hakus. Anap arbup doukpoteh ehudok nyih aria matik anat bret shopunektakus agundok.

10 Aria Jisas nakripap nakri, “Ipak huraki anaguhweiguhw iganigadae patukoguh iri.”

11 Douk anan nakri namudok aria Saimon Pitanato bot nanuki anudok umben eiguhw hwatuk umnatomori anagas. Anudok umben adur shukuninum153-poreiguh debeiguhwi atuguh eiguhw. Adursabaiguhwi, aria umben douk madae tukeren uwe,uwok.

12 Aria Jisas nakripap nakri, “Yowi puwok anagunworigun.” Aria apak disaipel douk madae anannukrium norigan nukri, “Nyak amiapen?” uwe,uwok. Um maresh? Apak madukemesh um anandouk apakin Debeini. 13 Aria Jisas nanaki nohuratudok bret nokopat. Nokop bret aria watakshopunek nohur eiguhw nenekesh namudok atinnape nakopaguh.

14 Aria ahudok douk henek biyeh atih umagundok Jisas nagok aria watak nakitak nape arianatogurum apak ananim disaipel um.

Jisas Nakrip Pita Nakri, “Nyak Nyukesh WorigunEikish Sipsipahos”

15 Douk apak mawok eiguhw aria bret meyatesharia Jisas narig Saimon Pita nakri, “Saimon, Jonananin nuganin, nyak douk adur urkum makrimunawasham eik abom nyeshagrakuk amudokanam disaipel aka, uwok?”

Aria Pita nakri, “Debeini, adur wo. Nyak douknyadukemesh. Eik douk adur urkum makrimunawasham nyak.”

Douk nakri namudok aria Jisas nakripan nakri,“Nyak nyukesh worigun eikish nugaesh sipsipahos.”

JON 20:26 175 JON 21:15

Page 176: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

16 Aria Jisas watak shopunek narig Saimon Pitaanah shopunek nakri, “Saimon, Jon ananin nuganin,nyak douk urkum makri munawasham eik abomaka, uwok?”

Aria Pita nakri, “Debeini, adur wo. Nyak douknyadukemesh. Eik douk adur urkum makrimunawasham nyak.”

Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak nyiyoh eikishsipsipahos.”

17 Aria Jisas watak narigan anah shopunek ariahatogur biyeh atih. Nakri, “Saimon, Jon ananinnuganin, nyak douk urkum makri munawasham eikaka, uwok?”

Douk narigan biyeh atuh enyudok atin baraenaria Pita ananihw apahw adur yowehw abom. Arianakrip Jisas nakri, “Debeini, nyak douk adurnyadukem ihishumori eshudok, aria nyadukemeshum eik douk urkum makri munawashamen abom.”

Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak nyiyoh eikishsipsipahos. 18 Aria adur atin yakripen, abudoknyutob nyak watak werorowinyum, nyak kanaknyanawashak let aria nyanak agundok douk nyakrinyunak um. Aria abudok nyutob nyunakruwoginum, nyak douk ta nyuhur roguhwnyusuhweshaguk iruhw aria ta kupainyi arpennyunatugat-umen. Aria shopunek enyen tanyusuhw nyakish roguhw aria nyuraen nyunakagundok douk nyak nyukri uwok um nyunak um.”19 Jisas douk nakri enyudok baraen um nuyabigamum ahudok yah douk kweipon ta shubo Pita nugokaria arpesh shutrun shutuk Iruhin ananin nyeigurnyuto iruhw um. Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak tanyugipesh eik.”

Jisas Nani Ananin Disaipel Douk Anan UrkumMakri Munawashaman Iri

20 Pita natanam natrugunuguk aria natik anudokdisaipel douk Jisas adur urkum makrimunawashaman iri nagipesham nanaki. Anan doukanudok disaipel douk riguk hape hawok worigunaria natotigos nanak huruk atinyum Jisas arianarigan um ta meini niyabig Jisas ananim horim umanan iri. 21 Douk Pita natrun aria narig Jisas nakri,“Debeini, nyak nyakriyan mumam anudok?”

22 Aria Jisas nebeiman baraen nakri, “Douk eik ikrianan mare nugok aria nupe arigaha eik watakitanamori akure, enyudok douk madae nyakin mouruwe, uwok. Eikin mour atin. Nyak ta nyugipesh eikatuwe.”

23 Enyudok baraen douk shakriyen nyanak ariaeshesh shagipesh Jisas iri shanakripam shanak.Shakri Jisas nakri anudok disaipel ta mare nugokuwe, uwok. Aria Jisas douk madae nukri namudokuwe, uwok. Anan douk nakri, “Douk eik ikri ananmare nugok, aria nupe arigaha eik watak itanamorium, enyudok douk madae nyakin mour uwe, uwok.Eikin mour.”

24 Aria anudok disaipel douk adur eik Jon doukyowem baraen okwudok buk iri. Aria apak doukmadukemesh um enyudok baraen douk yakriyenaria yenyemari douk adurin atin.

25 Aria Jisas shopunek douk nenek sabainyienenyenen mour. Aria douk shukri shuwem baraenum enyudok sabainyi mour Jisas neneken iri onobumeb akure, agudok atapig nahobig douk ta maregusuhw oudok sabaiwari bumeb ukus um uwe,uwok.

JON 21:16 176 JON 21:25

Page 177: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

APOSEL

Banenyi Baraen Um Aposel

1:1-26 Jisas nakomuk mour ananim disaipel aria nato iruhw heven.2:1–8:3 Jisas ananish disaipel sharao Iruhin ananin Mishin enyenyin dodog um shunek mour shukripesh Iruhin ananin yopinyibaraen hurukatin um Jerusalem.8:4–12:25 Jisas ananish disaipel shanak shakripesh baraen agusudok biagos shokugosi nahobigos Judia iri Samaria.13:1–21:16 Pol nanak sabairubi warub nakripesh Jisas ananin baraen sabaisi arpesh.21:17–28:31 Pol nanak Jerusalem nakripesh baraen um anan neneken iri mour um sabaishi Kristen aria eshesh Juda shenekkwotuman aria nanak nonoweshik Rom.

Tiofilus, okwudok eikik yarik yenyemok iribuk, eik douk yawem baraen um ihishmorieshudok eneshenesh douk Jisas narik

nenekesh iri shani enyudok douk nenek skulumeshum 2 arigaha ahudok nyumnah Iruhin naran natoiruhw heven um. Abudok nyutob Iruhin wataknuran nuto obi nyutob uwe, Iruhin ananin Mishinnyenekan dodogowin aria nakripamukdodogowinyi baraen ananim aposel douknagraeham um hunak hukripesh ananin baraen iri.Nakripamuk um ihinyumori mour douk amam tahuneken iri. 3 Sagomatin douk shan nemnekdebeiri eriger nagok aria wata shopunek nakitaknape. Nakitak nape aria natogrumam sabaihinyumneh ananim aposel. Aria douk nenek sabaishieshudok eneshenesh hatrun aria henek bilip hakrianan adur douk nakitak nape. Aria 40-poreihnyumneh douk nagok aria wata nakitak napenarahaen, amam douk hatrun aria nakripam umarpesh shuwish um agundok Iruhin napedebeinium ananish arpesh um. 4 Wata hapeyobinyutob, anan douk nakripamuk enyudokdodogowinyi baraen nakri, “Ipak mare pukutukukJerusalem, uwok. Aria pupe putrugunum enyudokyopinyi presen douk eikin Yain nakri um ta nukepeniri. Enyudok douk riguk eik yakripepumen iri. 5 Jondouk nenek baptaisumesh abar iri douk nenekbaptaisumesh abar meyoh. Aria karowih nyumnehhunak hudiguk aria Iruhin ta nishopok ananinMishin nyuwishep aria adur nyupenyep wosik.”

6 Aria abudok nyutob amam aposel hani Jisashanaki hantorum hape atugun obi nyutob, amamdouk harig Jisas hakri, “Debeini, nyutob douk taabudok, um nyak ta wata nyutaurum apak Israelmutogur dodogowip aria anan apakin armannutogur king aria nusuhw merikwumap aka,uwok?”

7 Aria Jisas nawanamam baraen namudok. Nakri,“Iruhin nakri uwok um ipak pudukemesh. Ahudoknyumnah ta hutogur iri, eikin Yain ananin mour.Anan dodogowin um nukri meibi nyutob, o meihinyumnah hutogrum apak Israel mupe debeipi um,enyudok douk anan atun dodogowin um nuneken.8 Aria ipak douk ta purao dodog abudok nyutobIruhin ananin Mishin nyubuhi nyuwishep obinyutob. Purao dodog aria ta pukripesh eikin baraenabrudok wabur Jerusalem buni ihirubmorim warubbape agusudok biagos shokugosi nahobigos Judiairi Samaria. Pukripeshen agundok um jurug aria tapunak pukripeshen ihirubmorim rougunirub warubdouk bape agundok atap iri.”

Iruhin Narao Jisas Nato Iruhw Heven9 Douk Jisas nakripamuk enyudok baraen um

jurug, amam heyotu hatrun aria Iruhin narannatoum iruhw heven. Nato douk onog oruggwanaki gwabeshukan-ukuk aria amam madaehutrun uwe. 10 Anan nanakuk aria amam watakheyotu hape hatrugun duk iruhw um utag. Ariaahudok atuh biom armam heneki shigorihwihi atihrupeh iri hanaki hani amam heyotu. 11 Hanakiheyotu aria hakri, “Ipak armam douk panaki agudokshokugi nahobig Galili iri, ipak mare piyotuagundok pupe putiku iruhw utag, uwok. AnudokJisas douk Iruhin natripan naran nato iruhw heveniri, anah nyumnah ta wata shopunek putrun nunakikabi douk patrun nato iruhw heven um.”

Shagraeh Anan Arman Um Nurao Judas AnaninMour

12 Douk Jisas natoumoguk iruhw heven ariaamam aposel wata hakutukuk ahwudok yoduhwOliv aria hatanam hanak um Jerusalem. Ahwudokyoduhw Oliv douk hwape iri hurukatin meyoh umJerusalem. Rougunum douk hurukatin um atin

177 APOSEL 1:12

Page 178: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

kilomita. 13 Douk hanaki hawish wabur Jerusalemaria hato anam rum anat iruhit urupat douk amamhapenyam iri. Amam aposel amamish nyeiguhweshudok: Pita, Jon, Jems, Andru, Filip, Tomas,Bartolomyu, Matyu, kupaini Jems anudok Alfiusananin nuganin, anan Judas kupaini Jems ananinnuganin. Amudok ihim-morim hani Saimon.Anudok Saimon douk anan Selot.

14 Amudok ihim-morim armam hantorum hapearia ihih nyumneh hape henek beten harig Iruhin.Ono armago wani Jisas ananik amakek Maria kwaniananim warhim eshesh shopunek shanaki sheiramam aposel adur shape atugun aria shape shenekbeten um Iruhin.

15 Aria abudok nyutob, arpesh shagipesh Jisas iridouk shatogur 120-poreish. Aria anah nyumnah,eshesh douk shape aria Pita nakitak neyotunakripesh nakri, 16 “Eikish ashukenyish owashish,seiwok Iruhin ananin Mishin douk nyohur Devit arianeyagwrehuk enen baraen douk nyetem Iruhinananik Buk iri. Enyen douk nyakrium anudok Judasdouk narikum Jisas ananim horim hanaku hasuhwJisas hanak han iri. Aria douk enyudok baraen douknyatogur adurin kabi seiwok Devit nakrimaguk um.17 Riguk anudok Judas douk neir apak Jisas ananipmape marahaen atugun. Douk nani apak menekenyudok atin mour iri.”

18 Abrudok utabor douk hako Judas um yoweishiinahos anan nenekesh iri um anan douknasuhwabor nanak nator anab amnab. Natorubaria nabuh netu nagok nakus abudok amnab,ananihw yegenyihw puwarohw aria nyibur batogurbakus atap. 19 Aria ihishmorim shape Jerusalem irishemnek um enyudok nyatogurum Judas iri.Abudok amnab douk Judas nagok nakusab iri,esheshin baraen douk shahwarab, “Akeldama.”Enyudok baraen douk nyakri, “Owishibor bakusabiri amnab.”

20 Pita gamo nakripesh nakri, “Baraen nyakriumenyudok nyatogurum Judas iri douk nyetem BukSong. Baraen douk enyudok.‘Ananit urupat ta tupe wohit aria mare enen arpen

nyunak nyupe, uwok.’Enen shopunek baraen nyetem iri nyakri namudok.Nyakri,‘Ananik outuk douk ta kupeik meyoh.Kupainyi arpen wosik nyirao ananin mour.’

21 “Namudok aria douk apak mugraeh ananarman um nurao Judas ananin mour. Mugraehanan um amudok douk hani apak mape marahaenatugun atin ihih nyumneh mani Debeini Jisas naniapak marahaen-ehi. 22 Mugraeh anan arman douknani apak mape marahaen abudok nyutob Jonnenek baptaisumesh iri nape nakripesh baraen obinyutob arigaha abudok nyutob Iruhin naraoDebeini Jisas nakutupukuk nato iruhw heven obinyutob. Aria anudok mugraehan iri arman, anan tanirap mukripesh baraen um Debeini Jisas douknagok aria wata shopunek nakitak nape.”

23 Pita nakripesh namudok aria shagraeh biomarmam. Anan Josep. Josep douk nanahwar biyeshnyeiguhw shopunek. Enen Barsabas aria enenJastus. Anudok nani anan douk shahwaran umMatias iri. 24 Shagraeham hape aria henek betenharig Iruhin namudok. Hakri, “Debeini, nyak douknyadukem ihishmorim arpesh esheship urkwip.Aria amudok biom armam, apak douk makrinyiyabigap anudok douk nyak nyagraehan iri. 25

Nyiyabigap um nurao enyudok mour aposel doukJudas nakutinyuk nanak um ananibur yoweiburiwabur iri.”

26 Namudok aria hakitak howem amamishnyeiguhw shetem biobor utabor aria shakutuborenesh eshudok muguhwos. Shakutubor douksheyakabor aria Matias ananin nyetemom irimanatuk matowi aria anan nenek uhwin. Aria doukhakutun natanamum amudok anam 11-poreimaposel.

Iruhin ananin Mishin Nyabuhi Nyawish JisasAnanish Arpesh

Ahudok debeihi nyumnah Pentikos doukhatogri, aria ihishmorim shasuhw Jisasananin baraen shagipeshen iri douk

shantorum shape atugun. 2 Aria ahudok atuh enenguha nyanaki iruhw utag. Enyudok guha douk kabienen dodogowinyi uhwin nyahur um. Namudokaria atudok shape atari urupat douk shukunit abommeyoh. 3 Aria shatik nyih. Ehudok nyih douk hapekabi yehepitog um tutukareh hanak sisiguk. Ariaarpesh shape iri ehudok nyih habuhi hetemesh atinatin ihishmorim shatuh. 4 Aria eshesh ihishmorimdouk Iruhin ananin Mishin nyawish nyapenyesharia shape sheneyagwreh sabainyi sisigin kupainyibaraen. Sheneyagwreh kabi Iruhin ananin Mishinnyeshuhur ba shiyagwreh um.

5 Enesh Juda douk apa shenek lotu um Iruhin ariashanak shape ihigos-morim nahobigos agundokatap iri douk shanaki shape Jerusalem abudoknyutob. 6 Douk shemnek enyudok guha ariasabaishi shanaki shantorum shape. Shanakishantorum shape aria shakitak yowiyokuk umeshesh atin atin shemnek eshudok shagipesh Jisasiri sheneyagwreh Iruhin ananin baraen esheshihirub warub esheshin kupainyi baraen. 7 Adurshakitak yowiyokuk shorshor shape aria shakri,“Eshudok arpesh sheneyagwreh namudok iri,eshesh ihishmorim douk shanaki agudok shokuginahobig Galili iri atish. 8 Aria namudok mumam umapak ihishmorim memnekesh sheneyagwrehapakin sisigin ganiganigin baraen um? 9 Apakihishmorim, anap douk manaki agudok shokuginahobig Partia, Midia aria Elam. Anap manakiabudok debeibi amnab Mesopotemia. Anap manakiagudok shokugi nahobig Judia, Kapadosia, Pontusaria Esia. 10 Anap manaki abudok amnab Frigia ariaPamfilia. Anap manaki agudok nahobig Isip. Anapmanaki warub bape abudok debeibi amnab Libia

APOSEL 1:13 178 APOSEL 2:10

Page 179: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

hurukatin um debeiburi wabur Sairini iri. Aria anapdouk shopunek manaki Rom. 11 Anap Juda ariaanap kupairubi warub douk magipesh eshesh Judaesheshih aih um shenek lotu um Iruhin iri. Anapmanaki agudok nahobig Arebia. Aria anap doukmanaki enyudok unai Krit. Aria apak ihishmorimdouk memnekesh sheneyagwreh apakin kupainyibaraen um yopinyi mour douk Iruhin neneken iri.”

12 Eshesh ihishmorim shakitak yowiyokuk ariashorshor shapeum enyudok mugu iganigadaenyatograri. Aria shape shanasorim shakri, “Enyudokmugu iganigadae nyatograri douk adur maresh?”

13 Aria enesh shanumogesh aria shakri, “Eshudokarpesh douk shawok sabaini namuni wain bashagugak aria douk shape sheneyagwrehnamudok.”

Pita Nakripesh Iruhin Ananin Baraen SabaishiArpesh

14 Douk eshesh sheneyagwreh namudok aria Pitanani amudok amam 11-poreim aposel hakitakheyotu. Heyotu aria Pita neyagwreh debeg atinnakripesh baraen eshudok sabaishi arpesh nakri,“Ipak Juda pani ipak ihipmorim douk panaki papeJerusalem iri, ipak gamo pumnek eik aria ta ikripepbaugenyum baraen um enyudok mugu iganigadaenyatogur patrin iri. 15 Douk watak 9 kilok ruhurwata reir aria eshudok arpesh douk madae shuwokabar shugugak kabi douk ipak pakri um uwe, uwok.16 Enyudok mugu douk nyatogur nyagipesh enenbaraen seiwok profet Joel nenyemaguk irinyakrium. Baraen enyudok. 17 Iruhin nakri,‘Ahudok hugiguk iri nyumneh hutogurum,eik douk ta inek enyudok mugu.Ta ikeshi eikin Mishin nyubuhi nyuwish ihishmorim

arpesh.Aria ipakim nugamim aria nugariyu ta shukripesheikin baraen kabi amam profet hakripeshen um.Ipakim weroroimi armam ta hutik eshudokkabi habo yomnis hatrish iri um.Aria ipakim ruwehemi ta hishuh hubo yomnis.18 Ehudok nyumneh armam armago shenekume

mour iri,eik ta ishopoki eikin Mishin nyubuhi nyuwishesh.Nyuwishesh aria ta shukripesh eikin baraenkabi amam profet hakripeshen um.19 Ta inek enenyenen eik atuwe yeneken iri mour

nyutoguriruhw utag aria ta ineken nyutogur agundok atap

shopunek.Owishibor nyih aria debeigusi nyugus ta shutogur.20 Nyumnahin aun ta inekan nutogur

arukwutigunin.Wabin ta inekan nutogur kabi owishiborini um.Eshudok shutogur shunakukaria ahudok Debeini ananih debeihi nyumnah ta

hugikuk hutogur.Hutogur aria ihishmorim arpesh ta shutik

agundok anan adur dodogowin atun arianatrugun abom um.

21 Aria eshudok arpesh douk shape shahwarDebeinium nuraesh iri, anan ta nuraesh shutanamori

shupe wosik abom.’”22 Pita apa neyagwreh aria nakripesh nakri, “Ipak

Israel, ipak pumnek enyudok eikin baraen. AnudokJisas nanaki wabur Nasaret iri, Iruhin douk nenekandodogowin aria nenek enenyenen anan Iruhin atunneneken iri mour. Nenekan agundok aria ipak doukpatrin padukemen. Anan douk nenek enyudok umipak pudukemesh pukri Jisas anan douk Iruhinmeyoh neshopokan nanaki iri. 23 Nubokuhi Iruhindouk nekep anudok arman ipakis wis aria pokohenek yoweishi inahos iri armam henek nyilumanrowog kruse aria pan nagok. Iruhin douk nekepanpenekesh-uman namudok kabi seiwok anan kanakurkum moromen aria nadukemesh um ta nunekenum. 24 Douk pan nagok aria Iruhin nonohurnakitak nape. Madae nukutunukuk nupemogukarudok eriger douk shagok iri shemnekor iri uwe,uwok. Um maresh? Gok douk madae dodogowinyium nyuweshiguk anudok arman uwe, uwok. 25

Seiwok king Devit douk nakriyuk enyudok baraenum Jisas. Nakri,‘Eik yatik Debeini nani eik nape hurukatin ihih

nyumneh.Neyotu nagime agundok hurukatin aria ta mare

inogugurikri inehikesh um enesh eshudok eneshenesh,

uwok.26 Namudok aria eikihw apahw adur hwor wosikaria yanadudareh yeyagwreh yopunyi atin baraen.Eik yape yatrugun um Iruhinaria adur yadukemesh um anan ta nutaurume.27 Um maresh? Nyak ta mare nyukutukuk eikin

mishin nyupeikabrudok wabur douk yoweishi shagok shanak-

aburi, uwok.Ta mare nyukutukuk anudok nyakin yopuyopuni

nuganin nagok aria adur nutarukuk uwe, uwok.28 Ahudok yah um adur shupe ihih nyumneh um

douk nyeyabigesh.Nyak ta nyuni eik upe hurukaria ta nyuni eik unadudareh uriguk.’”

29 Pita apa neyagwreh nakripesh nakri, “Eikishashukenyish washish, eik yadukemesh aria yakriikripepum adur pudukem apakini baben Devit.Anan douk seiwok nagok sharuman. Sharuman ariaananihw wonugwehw douk hwor agundok apakmape um arigaha douk. 30 Anudok Devit anandouk anan profet. Namudok aria nadukem enyudokIruhin ananin baraen, douk nakri um iruhw nakriadur atinyum ta nunek anan Devit ananin barhoninnutogur king kabi anan Devit um. 31 Seiwok Devitnadukemesh um enyudok Iruhin nakri um tanuneken iri. Aria douk nakriyuk enyudok baraen umKrais ta wata nukitaki wonugwehw um. Nakri, ‘Tanugok aria ta mare adur nupeik agundok shagok iri

APOSEL 2:11 179 APOSEL 2:31

Page 180: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

shanak shapeum, uwok. Ananihw yegenyihw tamare hwutar.’ 32 Anudok Jisas nagok um, Iruhindouk nonohur nakitak nape. Apak ihishmorim doukmatrun aria makri adur. 33 Nonohuri agundoknagok um aria naran nato iruhw heven nakihnyeigur nyato iruhw nape agundok yopunyi rogurehah um Iruhin. Aria Iruhin nakon ananin Mishinkabi seiwok nakri adurin atinyi baraen um tanukonen um. Aria enyudok douk ipak patrin ariapemneken iri, enyudok douk nekepari ananinMishin nyabuhi nyawishap. 34 Devit douk madaenuto um iruhw heven uwe, uwok. Aria seiwok anandouk nakriyuk enyudok baraen, nakri,‘Debeini nakrip eikin Debeini nakri,“Nyak nyupe agundok yopunyi rogur ehah35 arigaha itaurumen ibo nyakish horim

shubuhuk.” ’36 Namudok aria ipak ihishmorim Israel ta gamo

pudukemesh um anudok Jisas douk pan penek nyil-uman rowog kruse iri. Iruhin douk nenekannatogur debeini iri Krais, douk anan Iruhinnagraehan aria neshopokan nanakumori nuraoarpesh iri.”

Sabaishi Arpesh Shatanam Shakon AparuhIruhin Aria Shenek Baptais

37 Douk eshudok armam armago shemnekenyudok Pita nakripeshen iri baraen aria adurnyabadig esheshiruh aparuh numun. Aria sharigPita nani amudok anam aposel shakri, “Apakimwarhim, aria apak douk ta munek maresh?”

38 Aria Pita nakripesh nakri, “Ipak ihishmorimpukeshuguk agabus yoweishi inahos aria putanampukon aparuh Iruhin. Punekesh namudok ariapunek baptaisum Jisas Krais ananin nyeigur.Namudok aria ipakish penekesh iri yowesh inahos,Iruhin ta mare wata nusuhwesh nupe, uwok. Tanukwreyeshukuk. Namudok aria ta nukep meyohananin Mishin. 39 Seiwok Iruhin douk nakri enenadurin atinyi baraen um ta nukep ananin Mishin.Nuko ipak puni ipakish batowish aria ihishmorimarpesh douk shape rougun-irub warub iri. Eshudokdouk Iruhin apakin Debeini nahwaresh umshunakumori anan iri.”

40 Aria Pita nakripesh sabainyi kupainyi baraenshopunek. Dodogowin atun nakripesh nakri, “Ipakta gamo punodukemesh um mare purao arudokdebeiri eriger douk shenek yoweishi inahos iriarpesh kweipon ta shemnegor iri.” 41 Sabaishiarpesh douk shemnek Pita ananin baraenshasuhwen shakri adurin aria shenek baptais.Ahudok nyumnah douk adur sabaishi 3,000 armamarmago douk Iruhin neshuhur shawish um esheshshagipesh Jisas iri.

Eshesh Shagipesh Jisas Iri Shape Atugun AriaShenek Eneheneh Yopihi Aih

42 Eshudok namushi shanaki shagipesh Jisas iridouk shanapeum shemnek amam aposel henek

skulumesh um Iruhin ananin baraen aria sharaobaraen um shudukemesh. Aria shanak shanieshesh sharik shenek bilip iri shape atugunshanagapesh shawok worigun aria shenek betenshanak atugun atin. 43 Iruhin nataurum ananimaposel henek enenyenen anan Iruhin atun nenekeniri mour nyatogur aria ihishmorim arpesh shatrin.Shatrin shakitak yowiyokuk aria adur shanogugur.44 Aria ihishmorim shagipesh Jisas iri douk adurshape atugun atin aria shanasia enesheneshesheshish eshudok shanakam um. Madae shukrienesh eshudok douk esheshish atish uwe, uwok. 45

Apa shenek salim um esheshish eshudokeneshenesh douk sheneshubuk urusag iri oshogremesh iri. Aria utabor sharabor um eshudokiri douk apa shanaki shosiyabor shako eshudokdouk yaruhish iri. 46 Ihih nyumneh apa shanakshantorum numun narub Iruhin ananit debeitiurupat tataoum. Esheshiruh aparuh yopuyopuruhshanadudareh abom aria esheshigun worigun apashanasiyagun shagnoh shanak atugun atinesheshig urusag. 47 Ihih nyumneh apa shatukIruhin ananin nyeigur nyato iruhw aria kupaishiarpesh shatrish shanadudareh shakri wosik. Ariaihih nyumneh Debeini napeum narao enesh arpeshshatanamori shape wosik abom aria shawish umeshudok shagipesh Jisas iri.

Anan Arman Douk Aiyas Yowegas Iri NatogurYopun

Anah nyumnah 3 kilok wabigep, Pita naniJon hakitak aria hanak um atudok Iruhinananit debeiti urupat. Abudok nyutob douk

apa shape shenek beten um. 2 Wit douk shawishataria shawish numun agundok Iruhin ananit urupattataoum iri douk shahwarat yoputi wit. Aria shanakishasap anan arman nape atudok wit. Shanasapnapeum meishi arpesh shukri shunaki shuwishnumun narub atudok debeiti urupat tataoum ariaanan nahwaresh um shukonaguk utabor. 3 Douknatik Pita nani Jon hanakum huwish aria nahwaramum hukonaguk enesh eshudok eneshenesh. 4 Pitanani Jon hatrun duk aria Pita nakri, “Nyak truhwari!”

5 Aria natanam natrum duk um nakri tahukonaguk enesh eshudok eneshenesh.

6 Aria Pita nakripan nakri, “Eik utabor woke. Ariata iken eshudok enesh eik yasuhweshi um eshudok.Um Jisas Krais nanaki wabur Nasaret aria ananinnyeigur, eik yakripenyum nyukitak nyurahaen!”

7 Nakripan namudok aria nasuhw ananin yopunyirogur nonohur nakitak neyotu. Aria ahudok atuhanudok arman ananiruh yeriweruh arianuhuraohwiruh shatogur dodogowish. 8 Arianakitak naprok nato iruhw nabuh neyotu aria napenarahaen. Aria neir Pita aria Jon hawish numunnarub atudok Iruhin ananit debeiti urupat tataoum.Nanadudareh um Iruhin aria narahaen natukoburnatuk ananin nyeigur nyato iruhw. 9 Ihishmorimarpesh shatrun um nape narahaen aria natuk

APOSEL 2:32 180 APOSEL 3:9

Page 181: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw. 10 Ariashadukemesh shakri anudok arman douk apa napeatudok wit Iruhin ananit debeiti urupat doukshahwrat um yoputi wit iri. Apa nape nahwareshum eshudok eneshenesh iri. Shatrun shadukemanaria shakitak yowiyokuk. Aria baraen wokeshshapeum shakri maresh shenekan aria douknakitak narahaen um.

Pita Nakripesh Iruhin Ananin Baraen GaniNumun Iruhin Ananit Debeiti Urupat

11 Ihishmorim armam armago shemnek umenyudok iri douk shakitak yowiyokuk aria shahurshanaki um shutik anudok arman. Shanaki ariashatrun um nanasuhw Pita nani Jon aria heyotuenyudok womaga um atudok Iruhin ananit urupatdouk shahwaren um Solomon ananin womaga iri.12 Douk arigaha Pita natrish aria nakripesh nakri,“Ipak Israel, ipak pakitak yowiyokuk um enyudokum maresh? Ipak pakri iganigadae ohwakwagapesh anudok arman um ohwakin dodog opakri wasuhw Iruhin ananin baraen watoguryopuyopuh abom aria douk wagapeshan narahaenaka? Adur atin, ohwak uwok! 13 Apakim yamehemAbraham nani Aisak aria Jekop amamin Iruhinnagapeshan yopun aria douk narahaen. Iruhinnenek enyudok aria natuk ananin nuganin Jisasdouk nenekuman mour iri ananin nyeigur nyatoiruhw. Aria douk anudok Jisas douk pasuhwan pakoamam horim um hunak hon nugok abom um. Pailatanudok debeini um gavman iri douk nakrinukweshihan nunak fri, aria uwok. Aria pakonagukagabus pakri uwok-umen abom. 14 Anan doukIruhin ananin yopuni nagipesh lo atin iri arman,aria ipak pakri wok-uman. Pahwar Pailat umnukweshihi anudok anan arman douk nabo arpeshshagok iri nanakumepari. 15 Aria anudok yopuniarman douk nape Debeini um ahudok yah doukmugipeshah aria mupe wosik abom ihih nyumnehum douk pan nagok. Aria Iruhin wata nonohurnakitak nape. Aria ohwak douk watrun wakri aduraria wakripesh-uman. 16 Ohwak douk wasuhw Jisasananin baraen dodog wakri adurin. Aria anudokarman douk patrun aria padukeman iri douknatogur yopunum Jisas ananin nyeigur atin. Wenekbilip abom um Jisas ananin nyeigur aria douk Jisasanan meyoh nagapeshan dodogowin agundok ipakihipmorim ipakis nabes.

17 Eikishi ashukenyish owashish, eik doukyadukemesh um enyudok ipak pani ipakim debeimipeneken um Jisas iri. Ipak douk madaepudukemesh wosik uwe aria douk peneken um pannagok um. 18 Seiwok Iruhin nohur amam profetaria ihim-morim hakriyuk um anudok Krais doukIruhin nagraehan aria neshopokan nanakumorinurao arpesh iri. Hakri anan ta numnek debeirieriger. Namudok aria douk enyudok Iruhinnakriyenyi baraen douk nyatogur adurin atin abom.Douk pabo Jisas nagok.

19 Namudok aria douk ipak pubukuk yoweishiinahos aria putanam pukon aparuh Iruhin.Punekesh namudok aria anan ta mare watanusuhw ipak penekesh iri yoweishi inahos nupe,uwok. Ta nukwreyesh-uguk. 20 Punekesh namudokum, Debeini ta nunek yopubi nyutob butogrumepputogur dodogowip aria ipakish mishish shur wosikpunadudareh. Aria ta nishopoki Krais anudok douknagraehan um nurao arpesh iri nunakumori ipak.Anudok arman douk Iruhin nagraehan um nuraoipak iri douk Jisas. 21 Douk, anan ta nupe iruhwheven arigaha abudok nyutob Iruhin nagraehab umnunek eneshenesh eshudok shutogur namushi obinyutob, aria anan ta kweipon nunaki. Kabi doukseiwok amam Iruhin ananim profet hakriyenyukukiri ananin adurin atinyi baraen nyakrium. 22 Umummaresh? Seiwok Moses douk nakriyuk enyudokbaraen nakri,‘Debeini ipakin Iruhin ta nukep anan profet kabi

eik um. Anudok nukepan iri profet douk ta anan umipak kanak.Aria ipak ta pusuhw ihinyumorim anan nukripep-

enyi baraen pugipeshen.23 Eshudok arpesh douk mare shumnek ananin

baraen shusuhwen shugipeshen iri, eshesh tashupeik sik abom.Ta mare shuni Iruhin ananish arpesh shupe

atugun, uwok. Aria Iruhin ta nesh shugok.’”24 “Adur, profet Samuel nani ihim-morim profet

douk hagimori anan iri heyagwreh Iruhin ananinbaraen obi nyutob, amam douk shopunekhakriyehuk ehudok douk hatograri iri nyumneh. 25

Iruhin nohur amam profet heyagwrehen iri baraennyani enyudok enen adurin atin abom iri baraenkontrak seiwok Iruhin nakripaguk ipakim yamehemum, enyudok douk ipakin. Ipak ta pugrem yopishieneshenesh eshudok douk enyudok baraen kontraknyakrium ta puraesh iri. Kabi douk nakripagukAbraham um. Nakri, ‘Um nyakish batowish ariayamehesh, eik ta inekumesh yopinyi ihishmorimagundok atapishi arpesh.’ 26 Aria Iruhin nagraehanudok ananin nasuhw ananin mour iri arianeshopokan narik nanakumori ipak umnutaurumep nunekumep yopinyi. Nunekumepyopinyi um agundok nutaurumep pukutukukihishmorim yoweishi inahos um pape penekesh iri.”

Howeshik Pita Nani Jon Hape Shunuweshik-atiUrupat

Pita nani Jon wata hape hakripesh baraenarmam armago aria amam pris hani iridebeini um amam heyoh Iruhin ananit

debeiti urupat iri hanak hatograri agundok Pitanani Jon hapeum. Hani amam Sadyusi hanaki. 2

Hanaki aria juwehosim um hakri Pita nani Jon hapehenek skulum arpesh um Jisas nagok aria watashopunek nakitak. Hakri namudok aria kweiponshagok iri ta wata shopunek shikitaki. Amudokdebeimi hakri Pita nani Jon mare hukripesh

APOSEL 3:10 181 APOSEL 4:2

Page 182: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

namudok, uwok. 3 Namudok aria hasuwamhenyigram heshuh shunuweshik-ati urupat. Hakriruwahepih kadak hunek baraen. Um maresh? Doukwabigep hurukatin um wab um. 4 Aria sabaishidouk shemnek amam hakripeshen iri baraen ariashenek bilip um Jisas. Aria shadarehesh um,eshudok sharik shenek bilip iri shopunek um doukshatogur sabaishi abom um 5,000-poreish arpesh.

Harao Pita Nani Jon Um Eshesh Juda EsheshinDebeini Kaunsol Aria Henekumam Baraen

5 Ruwahepih aria amam debeimi Juda douk hapehasuhw kwotog iri hani amudok amam eshesh Judaesheshim debeimi hanaki hantorum hapeJerusalem. Hani amudok anam douk henekskulumesh um lo iri. 6 Amam hani debeini abompris Anas nani Kaiafas hani Jon aria Aleksander.Amudok anam hani anam amam atup awirop umdouk shopunek hanaki hanak hantorum hape. 7

Aria heshopok Pita nani Jon hakitak heyotu hatikamudok debeimi aria hape harigam hakri, “Ipakdouk omi nyekep big ba dodogowip aria doukpeneken enyudok? Um pogapesh anudok armanyopunum? Pohur meinyi nyeigur penyem aria doukpeneken?”

8 Iruhin ananin Mishin douk nyawish Pita abomnyapenyan wosik aria nakripam nakri, “Ipak Israelesheship debeipari pani ipakim takwiyem, doukihatin ipak pakri porik ohwak um wenek yopuhi aihum wagapesh anan aiyas yowegasini um aka? Pakripudukemesh um agundok nenekesh mumam ariadouk yopunum? 10 Aria namudok um ipakihishmorim puni ihishmorim Israel douk gamopudukemesh. Anudok arman douk yopuni abomaria douk neyotu agundok ipakis nabes patrun iri,anan douk yopun abom um Jisas Krais nanakiwabur Nasaret iri ananin nyeigur. Anudok Jisasdouk penek nyilimam rowog kruse nagok parumanaria Iruhin wata nonohur nakitak nape iri.

11 Jisas anan douk anudok arman douk enenbaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrianari.Baraen enyudok.‘Amudok utom douk ipak parok urupatam iripakri wokumam iri aria pamabukuk iri,Iruhin douk namanam matogur anam yopumi

marik iri utom aria mosah wobratum urupat ariatatao dodog.’12 Madae enen agundok atapinyi arpen ta nyurapmutanamori mupe wosik abom uwe, uwok meyoh.Iruhin madae nuken big kupainyi arpen umnyutaurumap uwe, uwok. Jisas atun abom.”

13 Amudok debeimi hemnek Pita aria Jon amaminbaraen aria hakitak yowiyokuk. Um maresh? Amamhadukemesh um Pita nani Jon douk madae hunekskul uwe. Aria hatik um amam madae hunoguguruwe, aria dodogowim atum hape heyagwrehbaraen. Aria debeimi hadukemesh um riguk Jonaria Pita douk hani Jisas hape harahe hanak atugun.

14 Hatik anudok arman douk ananigas aiyasyopugas iri nanamam heyotu atugun, aria amudokdebeimi baraen wokam um hubeyenyumam iri. 15

Namudok aria hakrip Pita nani Jon um hukutukukamudok rum debeimi hapenyomi hutograguk aduk.Douk hatograguk aria amam heyagwreh habobaraen namudok. 16 Hakri, “Ta munegam mumamamudok biom armam? Ihishmorim arpesh shapeagundok Jerusalem iri douk shadukemesh umenyudok amam heneken iri debeinyi mour Iruhinatun neneken iri. Aria apak douk ta mukrimubeshuken mumam, ta uwok. 17 Aria mukrienyudok baraen mare wata shiyagwrehen nyunakum enesh arpesh shopunek shumneken um, apakta mukrip amudok biom armam dodogowinyibaraen um amam mare hukripesh Iruhin ananinbaraen shopunek um enyudok Jisas ananin nyeigur,uwok.”

18 Douk habo baraen namudok aria watahahwaram hawish. Hawish aria hakripamdodogowinyi baraen um amam mare wata hupehunek skulum enesh arpesh um enyudok Jisasananin nyeigur o hupe hukripesh Iruhin ananinbaraen um enyudok nyeigur, uwok.

19 Aria Pita nani Jon hakripam hakri, “Ohwakukutukuk Iruhin ananin baraen nyupeik ariaugipesh ipakin um, ta ipak pukri Iruhin ta nutruhwnukri wosik o maresh? Ipak kanak ta punek skelumenyudok baraen. 20 Ohwakig nokwatog ta maregwishuk um wemneken iri baraen o eshudokwatrish shatograri iri uwe, uwok.”

21 Aria amudok debeimi hakripam enendodogowinyi baraen shopunek aria heshopokamhanak. Ihishmorim arpesh douk shatuk Iruhinananin nyeigur nyato iruhw um nagapesh anudokaiyas yowegasini um. Namudok aria amudokdebeimi douk hanogugur aria yah wakom um homo huweshikom um. 22 Anudok arman douk Pita ariaJon henek enyudok Iruhin atun neneken iri mouraria hagapeshan yopun iri, anan douk neshagrakuk40-poreish kwarahos.

Eshesh Shagipesh Jisas Iri Shenek Beten UmShurao Dodog Aria Shukripesh Iruhin Ananin

Baraen23 Douk amudok debeimi hakweshih Pita nani Jon

aria wata hatanam hanak um amamishi. Hanak ariahakripesh ihinyumorim baraen douk debeimi prishani eshesh Juda esheshim debeimi hakripam-enyi.24 Douk shemnek enyudok baraen aria ihishmorimshantorum shape atugun aria shenek beten umIruhin. Shenek beten namudok, shakri, “Debeini,nyak dodogowin atinyi abom. Nyak douk nyenekiruhw, nyenek atap shani youg iri eneshenesh doukshapenyagun iri. 25 Seiwok nyakin Mishin nyohurapakin yamenen Devit douk nenek nyakin mour iriaria nakriyuk enyudok baraen. Nakri,‘Kupaishi arpesh douk eshesh madae Juda iri uwe

douk juwehosish atish abom um maresh?

APOSEL 4:3 182 APOSEL 4:25

Page 183: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

Eshudok arpesh douk shabo baraen nyape atugunmeyoh um shukitak um wanohw um maresh?

26 Esheshim king hape agundok atap iri doukhape hugapesh wanohwish eneshenesh um

hukitak um wanohw.Esheshim debeimi douk hantorum hape atugunum hakri huni Debeini nini anudok douk anan

nagraehanum nurao arpesh iri hurpak!’

27 Aria adur atin, nubokuhi amudok biom debeimium gavman iri, Pontius Pailat nani Herot doukhanaki hantorum hape atugun. Hani eshesh Israelshani enesh arpesh douk eshesh madae Juda iriuwe shopunek. Shantorum shape abrudok waburJerusalem aria shabo baraen um shunumogeshJisas. Anudok yopini arman douk seiwoknyagraehan aria nasuhw nyakin mour iri. 28

Shanaki shantorum shapeum shunek ihinyumorimmour douk seiwok nyak kanak dodogowin atin arianyakrium douk ta shuneken iri. 29 Aria doukDebeini, nyutiki apak aria urkum murum enyudokdodogowinyi wanohwin baraen douksheyagwrehen um apak munek nyakin mour iri.Namudok aria nyutaurumap um mare munogugur,aria dodogowip atup abom mukripesh nyakinbaraen. 30 Nyishopoki nyakin dodog umnyugapesh arugeh hapeyeshi yopish. Aria makrinyunek enenyenen nyak atin nyeneken iri mournyutogur um Jisas ananin nyeigur, anudokyopuyopuni abom arman douk nasuhw nyakinmour iri.”

31 Douk shenek beten um jurug aria atudokshantorum atari urupat kututukarot tunatunaki.Aria Iruhin ananin Mishin nyabuhi nyawisheshnyapenyesh nyeyatesh aria shanak dodogowishatish shape shakripesh Iruhin ananin baraen.Sheyagwrehen debeg atin aria madae shunoguguruwe, uwok.

Eshesh Shagipesh Jisas Iri Shasuhw Atin BaraenAria Shanagapesh Um Eneshenesh

32 Ihishmorim shasuhw Jisas ananin baraen iridouk shape atugun abom aria shasuhw atumurkum. Madae enen arpen nyukri enesh enyenyisheshudok eneshenesh douk enyenyish atish uwe,uwok. Aria shanosiya ihishmorim enesheneshesheshish eshudok atugun atin. 33 Amam aposeldouk harao Iruhin ananin dodog aria dodogowimatum apa hakripesh baraen um Debeini Jisas nagokaria wata nakitak um. Namudok aria Iruhinnataurumesh meyoh eshesh ihishmorim shagipeshJisas iri. 34 Namudok aria eshesh shenek bilip irimadae enen arpen eneshenesh woken um enesheshudok uwe. Ihishmorim shape wosik iri atish.Eshudok douk shogrem anab amnab o urusag iri tashekeshesh shatorish sharao utabor. Aria abrudokutabor douk sharabor shanaki shako amam aposel.Shako amam aria hosiyabor um eshudok yaruhishiri. 36 Aria anan arman shahwaran Josep iri douk

nape. Anan douk shanabuki enyudok unai Saiprusaria nakitak opudok awirop Livai. Amam aposeldouk hodowan enyudok nyeigur Barnabas.Baugenyum enyudok nyeigur douk shakri,“Nakripesh yopinyi baraen um shupe dodogowishiri.” 37 Anudok Josep douk nokesh anab ananibamnab aria kupaishi shatorub shakon utabor.Shakonabor aria narabor nanak nako amam aposel.

Ananaias Nani Ananik Irohukwik ShenekRohwum Amam Aposel Um Esheshibor Utabor

Shenekesh namudok atin aria anan armanshahwaran um Ananaias iri nani ananikirohukwik Safaira douk shape. Aria eshesh

shekesh anab um esheshib amnab kupaishishutorub aria shukesh utabor. 2 Aria ananikirohukwik kwadukemesh aria tukwanibornasuaboruk aria narauri tukwanibor atubor nanaknako amam aposel. Nenek rohw nakri naraurishuknibor nanaki nakomabor.

3 Aria Pita narigan nakri, “Ananaias, nyenekeshmumam aria Satan douk nawishen aria nenekennyogiyagim Iruhin ananin Mishin um?Nyagiyagimen um agundok nyanabukuktukwanibor utabor douk nyarabor um nyakibamnab iri um? 4 Nubokuhi watak nyukesh amnabshutorub ahi uwe, abudok amnab douk nyakibatub. Arigaha douk nyekeshab shatorub iyoh ariautabor shopunek wosik nyakibor. Nyukrinyunekabor mumam, enyudok nyakin mour. Ariamaresh sheneken, um nyarao amudok yoweimiurkum aria nyanaki nyenek rohw nyakri nyasuhw irishuknibor utabor um? Arpen douk madaenyugiyagim enen arpen uwe, uwok. NyagiyagimIruhin.”

5 Douk nemnek Pita ananin baraen aria natunabuh nakus abom aria nagok. Aria ihishmorimshemnek um Ananaias nagok um aria shanogugurabom. 6 Aria anam weroroimi hanaki hashapomananah rupah haran hatogur aria hanak haruman.

7 Arigaha biyen atin aua nyanak nyadiyuk ariaAnanaias ananik irohukwik Safaira shopunekkwanak kwawishi agundok atugun Pita napeum.Agundok raminen nagok um douk madaekwudukemesh uwe, uwok. 8 Kwawishi aria Pitanakripok nakri, “Kripe, utabor nyak nyani raminenparabor um amnab iri douk abrudok atubor, aka?”

Aria okwok kwakri, “Adur wo, abrudok atubor.”9 Aria Pita nakripok nakri, “Mumam namudok um

nyak nyani nyakin raminen pabo baraen um pakripukwiraeh Debeini ananin Mishin um? Hanakharomuk nyakin raminen iri amudok hawishi witdouk. Ta husah nyak hutogur shopunek.”

10 Douk Pita nakripok namudok atin kwabuhkwatu kwakus agundok ananigas aiyas abom umaria kwagok. Aria amudok weroroimi armamhawishumori douk hatik um kwagok kwakus. Ariahokuhur hakusah hatogur hanak harumokhurukatin um agundok harom raminen um. 11

APOSEL 4:26 183 APOSEL 5:11

Page 184: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Namudok aria ihishmorim Iruhin ananish arpeshshani ihish arpesh shemnek um enyudok ariashanogugur abom.

Amam Aposel Henek Enenyenen Iruhin AtunNeneken Iri Mour

12 Amam aposel henek enenyenen Iruhin atunneneken iri mour nyatogur aria arpesh shatrin. Ariaihishmorim shasuhw Jisas ananin baraenshagipeshen aria ihih nyumneh shanaki shantorumshape enyudok debeinyi Solomon ananin womagaum atudok Iruhin ananit debeiti urupat. 13 Adukishikupaishi arpesh douk shanogugur aria madaeshunak shuni eshesh shunatorum uwe, uwok. Ariaeshudok adukishi arpesh shatuk amam aposel hanieshesh douk shasuhw Jisas ananin baraenshagipeshen iri esheshish nyeiguhw shato iruhw.14 Aria sabaishi arpesh abom shenek bilip umDebeini aria shape shawish um eshudok douksharik shenek bilip iri.

15 Douk shatik enyudok amam aposel heneken irimour aria douk um shosahi arugeh haesh irishanaki sheshubuk anagasih um yeh.Sharabikumesh reish shabomesh betog ariasheshubuk shakus um shakri kadak Pita nurahaennunaki aria nunek betenumesh o uwok um, shakriananir aborir meyoh ruwetesh aria yopish. 16

Sabaishi arpesh shape iri shakurubi warubhurukatin um Jerusalem iri shopunek shanaki.Sharawari arugeh haesh iri shani eshudok douksagabehos shapenyesh iri shanaki um hugabeyesh.Aria ihishmorim sharaeshi iri douk nagabeyesh ariayopish atish.

Ensel Nyataurum Amam Aposel HakutukukShunuweshik-ati Urupat Aria Hatograri

17 Namudok aria debeini pris abom nani ihim-morim ananim arpeshim amam Sadyusi heneknyigiya abom um amam aposel um enyudok amamhape heneken iri. Aria juwehosim abom. 18

Juwehosim namudok aria hakitak hasuwamhenyigram hawish hape shunuweshik-ati urupat iridouk shenek eneshenesh yoweishi inahosshapenyat iri. 19 Aria abudok wab, enen Debeiniananin ensel nyanaki nyejik witog atudokshunuweshik-ati urupat. Nyejikog douk nyaraoamam nyatogur aduk aria nyakripam nyakri, 20

“Punak puwish numun Iruhin ananit debeiti urupattataoum aria pupe pukripesh ihishmorim baraenum ehudok namuhi aih um Iruhin nurao arpeshshutanamori shupe wosik abom um.”

21 Amam aposel hemnek enyenyin baraen ariagagruk atin hanak hawish hape henek skulumarmam armago um Iruhin ananin baraen.

Aria anudok debeini pris nani ananim armamhenekumam baraen ihim-morim eshesh Judaesheshim debeimi um esheshit debeiti kwot irihanaki aria hantorum um hiyagwreh baraen.Hanaki hantorum aria henek baraen nyanam

shunuweshik-ati urupat um hurauri amam aposelhunaki agundok amam debeimi hapeum. 22 Doukamam heyoh Iruhin ananit urupat iri hanakhatogur, aria madae hutik anam aposel hupe uwe,uwok. Namudok aria watak hatanam hanakhakripam namudok debeimi hakri, 23 “Manakmatogur shunuweshik-ati urupat um, witog doukmatik shugwaru abom gwape dodog. Heyoh urupatiri polis heyotu heyohat. Aria manak mejikogmawish aria madae mutik anan atun nupeik uwe,uwok.”

24 Douk debeini um amam apa heyoh Iruhinananit debeiti urupat iri nani amam debeimi prishemnek namudok aria hakri, “O, amudok aposel tahanak hawishuk mumam?”

25 Aria anan arman nawishi nakripam nakri,“Mnek! Amudok armam douk penyigram hapeshunuweshik-ati urupat iri douk heyotu numunnarub um Iruhin ananit debeiti urupat tataoum ariahape henek skulumesh um Iruhin ananin yopinyibaraen.”

26 Douk hemnek namudok aria debeini naniananim heyoh Iruhin ananit urupat iri hanakharawari amam aposel hanaki. Madae hom ohushuwokam uwe, uwok. Hanogugur um hakri taarpesh shunaki shom shukwumam utabor.

Amam Aposel Douk Madae Hunogugur UmHukripom Baraen Debeimi Uwe

27 Douk amam haram hanaki hawish ariahomusop heyotu hatik amudok debeimi um esheshJuda esheshit debeiti kwot iri. Aria debeini prisabom nakripam nakri, 28 “Apak makripepdodogowinyi baraen um makri mare puhur Jisasananin nyeigur punyem aria punek skulumeshIruhin ananin baraen, uwok. Aria tik, doukihishmorim arpesh shape Jerusalem iri doukshemneken sheyaten ipakin baraen. Aria ipak pakripukop baraen apak um pakri apak mabo Jisasnagok.”

29 Aria Pita nani amudok anam aposelhawanamam baraen namudok. Hakri, “Apak tamugipesh Iruhin ananin baraen atin. Arpeshin maremugipeshen, uwok. 30 Ipak pabo Jisas peneknyiliman neir rowog kruse aria nagok. Aria apakishpopehesh yamehesh esheshin Iruhin wataknonohur nakitak nape. 31 Nakitaki aria Iruhin narannatoum iruhw nakih nanasap nape debeiniagundok yopunyi rogur ehahum anan Iruhin. Ariadouk napeum nuyabigap yah aria nunarapnutanam um Iruhin mupe wosik. Iruhin nenekeshnamudok um nutaurum apak Israel um mukeshukagabus yoweishi inahos, mutanam mukon aparuharia anan mare watak nusuwen nupe um apakishyoweishi inahos, uwok. Ta nukwreyeshuk. 32 Ariaapak mani enyudok Iruhin ananin Mishin doukmakrip arpesh um enyudok apak matrin nyatogurum Jisas iri. Enyudok Mishin douk Iruhin nako

APOSEL 5:12 184 APOSEL 5:32

Page 185: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

eshudok douk shasuhw ananin baraen shagipesheniri.”

Debeimi Hakri Hubo Aposel Hugok Aria GamalielNatupokumam Baraen

33 Douk amudok debeimi hemnek enyudokbaraen aria juwehosim abom. Aria hakri huboamam aposel hugok. 34 Aria amudok debeimi,anan shahwaran um Gamaliel iri nakitak neyotu.Anan douk anan Farisi aria shopunek douk nenekskulumesh um lo iri. Ihish arpesh apa shatukananin nyeigur nyato iruhw. Douk anan nakitakneyotu aria nakripesh um shurauguk amudokaposel hutograguk aduk um banab nyutob meyoh.

35 Douk hatograguk aria nakrip amam debeimihasuhw kwotog iri nakri, “Ipak Israel, ta ipak pukripunek maresh um amudok armam um, ipak doukgamo punek urkwip aria douk punekenyumam. 36

Riguk anob nyutob, anan arman shahwaran umTeudas iri douk nakitak aria nakri anan doukdebeini dodogowini arman. Aria narao sabaimiarmam hurukatin um 400-poreim hagipeshan. Ariashanuguk aria ananim hagipeshan iri hanogugurhanak atun atunuk. Aria enyudok hakri huneken irinyanak nyabuhuk.

37 Enyudok nyanakuk arigaha anob nyutob ariaJudas douk nanaki agudok shokugi nahobig Galili irinakitak nanuk enesh arpesh shagipeshan. Abudoknyutob gavman shape sharao nyeiguhwish umarpesh shadarehesh obi nyutob, anan nakitak umenyudok aria nohur wanohw um hiyatok gavman.Aria shanuguk aria ananishi shagipeshan irishanogugur shanak atun atunuk. 38 Namudok ariadouk yakripep. Ipak mare pukwiraeh um punekammaresh um amudok armam, uwok. Pukweshihamhupe meyoh. Enyudok heneken iri, ta amam meyohhenyuhur heneken um amamip urkwip um, enyenta nyunak nyubuhuk. 39 Aria ta Iruhin meyohnomuhur heneken um, ipak ta pubirak umputapam aria ta pubirak putik uwok. Punekeshnamudok aria ta putik um pani Iruhin parpok.

40 Amudok debeimi hemnek Gamaliel ananinbaraen hakri wosik aria hahwar amam aposelhawishi. Hawishi douk haprukam hakwu enesheshudok aria hakripam dodogowinyi baraen hakrium hunak aria mare watak huhur enyudok nyeigurJisas hunyem aria hupe hukripesh Iruhin ananinbaraen, uwok. Douk hakripam um jurug ariaheshopokam hanak.

41 Aria abudok nyutob hakutukuk amam debeimihanak obi nyutob, amam douk hanadudareh abom.Um maresh? Amam douk hadukemesh hakri Iruhindouk natrum aria nakri wosik um shom aria haraoabraen um agundok hakripesh baraen abom umJisas um. 42 Ihih nyumneh amam hape hakripeshIruhin ananin baraen abom um Jisas Krais ariagamo henek skulumesh um shudukemesh wosik.Hakripesh hakri Jisas anan douk Krais, anudok doukIruhin nagraehan aria neshopokan nanakumori

nunarao arpesh iri. Hape hakripeshen numunnarub Iruhin ananit debeiti urupat tataoum. Anabikum hakripeshen esheshig urusag.”

Shagraeh 7-Poreim Armam Um Hutaurum AmamAposel Iri

Aria abudok nyutob, arpesh shagipesh Jisasiri douk shatogur sabaishi abom. Ariaeshudok Juda douk sheneyagwreh enyudok

baraen Grik aria shagipesh Jisas iri shani esheshwobresh Juda sheneyagwreh enyudok enen baraenHibru iri shanatutukem. Eshesh sheneyagwreh Grikiri shakri abudok nyutob shasiya eshudok shakoeshesh yaruhish iri obi nyutob, shakri esheshiyuamam hagok hawosopukuk iri armago douk madaeshuko atin uwe, uwok.

2 Namudok aria amam 12-poreim aposel hahwarihishmorim shagipesh Jisas iri shanaki atugun ariahakripesh hakri, “Namudok madae wosik um apakmukutukuk enyudok mour um mukripesh Iruhinananin baraen um nyupeik aria mupe um misiyaworigun um. 3 Namudok aria ashukenyishowashish, douk ipak ta pugraeh 7-poreim anamipakimi armam aria hiyotu um enyudok mour.Pugraeh amudok douk harao Iruhin ananin Mishinnyapenyam wosik abom aria harao yopinyi saki iri.4 Aria ihih nyumneh apak ta mupe um munekbeten musorik Iruhin aria mukripesh ananinyopinyi baraen.”

5 Ihishmorim shemnek namudok ariashanadudareh shakri wosik um amamin baraen.Aria shagraeh Stiven. Anudok Stiven douk naraoIruhin ananin Mishin nyapenyan wosik abom ariadodogowin atun abom um bilip. Aria anam doukamudok. Filip, Prokorus, Nikanor, Timon, Parmenasaria Nikolas. Anudok Nikolas douk madae ananJuda uwe. Anan douk nanaki wabur Antiok ariariguk napeum nagipesh eshesh Juda esheshih aihum shenek lotu um. 6 Douk shagraeham ariasharam um amam aposel. Sharam um amam doukhenek betenumam aria howemam wis um huraoIruhin ananin dodog aria hunek enyudok mour.

7 Namudok aria Iruhin ananin baraen nyanaksabaigunum shemneken. Aria sabaishi arpeshabom shape Jerusalem iri douk shagipesh Jisas.Sabaimi pris abom shopunek hakri wosik ariahenek bilip um Jisas.

Juda Esheshim Debeimi Henekuman Kwot Stiven8 Iruhin douk nenekuman yopinyi abom Stiven

aria natauruman meyoh nakon ananin dodog.Namudok aria nenek enenyenen Iruhin atunneneken iri mour nyatogur arpesh shatrin. 9 Ariaanam armam hakitak aria hani anan harpak baraen.Amudok armam apa hani eshesh henek lotu anateshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atariurupat shasuhw lotu um Friman iri. Amudok armamamam douk anam Juda aria hanaki debeirubi warubSairini bani Aleksandria. Amam hani amudok anam

APOSEL 5:33 185 APOSEL 6:9

Page 186: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

7

hanaki agusudok biagos shokugosi nahobigosSilisia aria Esia hakitak hani Stiven harpak baraen.10 Iruhin ananin Mishin nyakon debeinyi saki arianeyagwreh obi nyutob, amam douk madae hunianan hunogogonim arag atin um baraen uwe,uwok.

11 Namudok aria amudok armam hanabeshukhakripaguk kupaimi um hunek rohw aria hukriparpesh hukri, “Apak memnek Stiven neyagwrehenenyenen yoweinyi baraen um Moses aria Iruhin.”

12 Douk henek rohwumesh namudok shaniesheshim debeimi hani amudok henek skulumeshum lo iri aria heshuhur juwehosish abom umeshesh Juda. Namudok aria shanak shasuhw Stivensharan shanak um agundok debeimi um esheshJuda esheshit debeiti kwot iri hapeum. 13 Ariasharauri anam armam um hunek rohw hukripanenen rohwinyi baraen. Sharam hanaki aria hakri,“Ihih nyumneh anudok arman apa neyagwrehenenyenen yoweinyi baraen um Iruhin ananitdebeiti yoputi abom urupat tani ananin lo. 14 Apakdouk shopunek memnekan nakri anudok Jisasnanaki wabur Nasaret iri ta nubrig atudok Iruhinananit debeiti urupat aria ta nunek kupaihi aih umehudok aih seiwok Moses nakoguk apakishpopehesh yamehesh iri um.”

15 Aria ihim-morim amudok hape iri debeimi,amamis nabes douk satak sape Stiven. Hatrun ariahatik um ananig yamag douk gatogur kabi enenensel enyenyig yamag abom um.

Stiven Nakripam Ananin Baraen Debeimi

Douk henekuman enyudok rohwin baraenum jurug aria debeini pris abom narig Stivennakri, “Enyudok baraen douk adur nyakriyen

aka, uwok?”2 Aria Stiven nakripam nakri, “Eikim ashukenyim

owarhim aria yakenyim, ipak pumnek eik. Seiwokanudok dodogowin atun abom aria natrugun um iriIruhin douk natogurum apakin yamenen Abraham.Natogruman obi nyutob, abrudok wabur Harandouk watak nunak nupe uwe, uwok. Watak napeagudok nahobig Mesopotemia. 3 Natogruman arianakripan nakri, ‘Nyukutukuk nyakip awirop puninyakib amnab aria nyunak nyupe anab amnab doukta iyabigenyab iri.’

4 Namudok aria Abraham nakutukuk esheshKaldia esheshib amnab nanak nape abrudok waburHaran. Nanak nape agundok arigaha douk ananinyaken nagok aria Iruhin neshopokan nanakumoriabudok amnab douk ipak papenyab iri. 5 Iruhinmadae nukon anab amnab um ananib abom uwe,uwok. Uwok madae nukon anagun mudukigunuwe, uwok meyoh. Aria nakripan enen adurin atinyibaraen um kweipon ta nukonab aria ananib abom.Anan nini ananish batowish aria barheshish doukshugimori anan iri. Aria abudok nyutob Iruhinnakripan enyudok baraen obi nyutob, Abrahamanan batowish douk madae enesh uwe, uwok. 6

Iruhin nakripan namudok. Nakri, ‘Nyakishbarheshish ta shunak shupe kupaishi arpeshesheshig nahobig. Aria agudok nahobigish arpeshta dodogeshish-umesh shupe shunekumesh mourmeyoh. Ta shupe shunekesh enenyenen um400-poreish kwarahos. 7 Aria eik ta iyeshinekumesh baraen eshudok douk nyakishbarheshish shupe shenekumesh mour meyoh iri.’Aria Iruhin nakripan. ‘Ta iyesh inemeshuk baraenabudok amnabishi aria eikish arpesh ta watashukutukuk babudok amnab shutanamori umabudok. Shunaki aria ta shupe shunek lotumeagundok.’

8 Aria Iruhin nakripuk Abraham enen adurinatinyi baraen kontrak abom um anan ta nutahnugamimiruh yegeshiweruh. Namudok aria abudoknyutob Abraham ananik irohukwik kwabuki Aisakaria watak 8-poreih nyumneh meyoh hudiyan ariaAbraham natah ananihw yegenyihw. Arigaha Aisaknabuki Jekop aria natah ananih yegenyihw. AriaJekop nabuki amudok apakim 12-poreim yamehemaria shopunek nenekeshumam namudok atin.

9 Aria amudok yamehem henek nyigiyaumamamin wanin Josep hako kupaishi shatorunshakomaguk utabor aria sharan um agudoknahobig Isip. Sharan um nunak nupe nunekumeshmour meyoh. Aria Iruhin douk nani anan hape. 10

Namudok aria natauruman um enenyenennyatogruman iri amaen aria nape wosik. Ariaabudok nyutob nanak natogurum anudok debeinium Isip iri king Fero aria nani anan heyagwreh obinyutob, Iruhin douk nakon yopunyi saki anan Josep.Namudok aria nenek king Fero ananim urkummanawashaman abom. Aria nenekan nape debeiniabom um agudok nahobig Isip. Aria shopuneknenekan nasuhw merik um eneshenesh shakusanan Fero ananit urupat iri.

11 Arigaha anob nyutob aria yoweihi nyumnahhatogrum ihirub warub agudok nahobig Isip ariaKenan sharao debeinyi amaen abom. Namudok ariaapakish yamehesh worigun uwok um shishoh iri. 12

Douk arigaha Jekop nemnek um shakri shapeshator worigun Isip aria sagomatin nakrip ananimnugamim douk apak mahwaram um yamehem irihanak um Isip. 13 Hatorish hanaki aria hagiguk irihakri hunak aria amamin wanin Josep nawerehennakripam um anan kanak. Namudok aria anudokdebeini arman Fero nadukem Josep ananip awirop.

14 Enyudok nyanakuk, aria Josep nenekumanbaraen ananin yaken Jekop um nini ananip awiropihishmorim shunakumori Isip. Shadarehesh umdouk shanak shatogur 75-poreish arpesh. 15 AriaJekop nanak um Isip. Nabuh nape agundok arianagok. Nani ananim nugamim douk apakmahwaram um yamehem iri. 16 Hagok ariaamamiruh yegeshiweruh douk shararuh shanak umabrudok wabur nyeigur-ibur um Sekem. Shanakaria sharumam onohw wonugwehw seiwokAbraham natik Hamor ananim nugamim natoruhwanabor utabor iri.

APOSEL 6:10 186 APOSEL 7:16

Page 187: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

17 Arigaha aria abudok nyutob seiwok Iruhinnakripanuk enen adurin atinyi baraen promisAbraham um nukweshih ananish yamehesh shapeIsip iri shunak shupe fri um douk hurukatin umbutogur. Aria abudok nyutob eshesh Israel doukshatogur sabaishi abom gani Isip. 18 Douk arigahaanob nyutob aria kupaini arman natogur king napedebeini um Isip. Aria anudok king douk madaenudukem Josep uwe, uwok. 19 Nakitak nagiyagimapakish yamehesh eshesh Israel aria nenekumeshyoweihi aih abom. Aria nenekesh shawashakukesheshish weshubuk iri batowish um shugok.

20 Aria abudok nyutob shobuki Moses. Anan doukanan yopuni nuganin aria Iruhin ananim urkummanawashaman. Kwanabuki aria amakenyishshasuhwan shabirakan bibatun aub meyoh ananiturupat. 21 Douk bibatun aub batuh aria shanakshanyukwronuk aduk. Aria anudok king Fero ananiknugawik kwanak kwoparugan. Kwoparugankwonahur kwanak kwabirakan aria natogur kabiokwokwin nuganin abom um. 22 Douk yopun ariaheyabigan um ihinyumorim eshesh Isip esheshindebeinyi saki. Aria neyagwreh um douk apadodogeshin atun neyagwreh dodogowinyi baraen.Mour shopunek dodogowin atun um neneksabainyi debeinyi mour.

23 Douk arigaha ananish kwarahos shanakshatogur 40-poreish aria anan urkum morum nakrinunak nutik ananish ashakenyish owashish esheshIsrael. 24 Nanak aria natik anan arman um esheshIsip nabo anan Israel nenekan yowiyokuk. AriaMoses nanak nataurum anudok Israel aria naboanudok Isip abom ba nagok. 25 Moses douk nenekurkum nakri ananishi arpesh eshesh Israel douk tashudukemesh um Iruhin douk nakri nukwu ananMoses um nuraesh nutaurumesh shupe wosik, ariauwok. Madae shudukemesh uwe. 26 Doukruwahepih aria Moses wata natik biom Israelharpak. Natik namudok aria nakri nusuhweshamum hupe atugun. Aria nakripam nakri, ‘Yaipo! Ipakdouk saniwan. Namudok parpok panareim yogapum maresh?’

27 Aria anudok douk nabo anudok anan nenekanenenyenen iri neshiwokuk Moses. Aria narigannakri, ‘Omi nyenekenyum nyupe debeini um apak?Shopunek douk omi nyenekenyum nyupe jas arianyusuhw apakin baraen? 28 Nyak atin nyakri nyuboeik kabi nubatik nyabo anudok arman eshesh umIsip nagok um aka?’ 29 Douk Moses nemnekenyudok baraen aria nakutukuk Isip naruwoknanak um eshesh Midian esheshib amnab. Nanaknape agundok nurao irohukwik aria nabuki biomnugamim.

30 Nape agundok arigaha 40-poreish kwarahosshanak shadiguk, aria anah nyumnah enen Iruhinananin ensel nyatogruman. Nyatogruman anagunwehigunum arpesh uwok um, hurukatin umyoduhw nyeigurihwum Sainai. Natrin nyor nyihdouk hanu hakih nyeiguhwishum enen shokwinyirowog. 31 Moses natik enyudok aria nape nere

urkum ba nakitak yowiyokuk. Douk gamo nanakhurukatin um nakri gamo nutik ehudok nyih arianemnek Debeini nakri, 32 ‘Eik douk nyakimyamehem Abraham nani Aisak aria Jekop amaminIruhin.’ Douk Moses nemnek namudok ariasheyaruban. Aria nanogugur aria madae nukri umnutrugun uwe.

33 Aria Debeini wata nakripan nakri, ‘Warouguksu bukouguk. Um maresh? Agundok nyeyatu umdouk shuknigun abom um eik.’ 34 Aria nakripannakri, ‘Eik yatrin enenyenen yoweinyi amaen doukeshesh Isip sheneken um eikish arpesh shape Isipiri. Eik yemnek um agundok shoreh shahware um,aria douk enyudok yabuhmori ikweshihesh umshupe wosik atin. Namudok aria douk kitak aria taishopoken nyutanam nyunak um Isip.’

35 Sagomatin, eshesh Israel douk shanumoganMoses aria sharigan shakri, ‘Omi nyenekenyumnyupe apakin debeini aria nyupe kabi jas nyusuhwapakit kwot?’ Aria douk anudok arman Moses Iruhinneshopokan nanak um Isip natogur esheshindebeini aria nataurumesh nakweshihesh naraeshshape wosik. Iruhin neshopok enyudok ensel douknyatoguruman um enyudok shokwinyi rowog iriaria nyatauruman dodogowin um nunek enyudokmour. 36 Moses narikumesh aria naraeshshakutukuk Isip shanak. Shanak obi nyutob, anandouk nenek enenyenen Iruhin atun neneken irimour shatrin. Neneken Isip, neneken agwudokyoug shahwarog um Owishibor-igwi Youg irigwagweru. Neneken agundok wehigunum arpeshuwok um. Nape nenek enyudok um 40-poreishkwarahos. 37 Aria douk anudok Moses douk nakripeshesh Israel abom nakri, ‘Iruhin ta nugraeh ananipak kanak aria nunekan nutogur anan profet kabieik um.’

38 Arigaha aria apakish yamehesh shanakshantorum shape agundok wehigunum arpeshuwok um. Shape agundok aria douk anudok Mosesnani eshesh shape abom. Anan nanak natoahwudok yoduhw Sainai aria enen ensel nyakripanIruhin ananin baraen um nunaki nukrip apak.Enyudok nyakripani-enyi baraen douk ta nyunekarpesh shupe wosik abom ihih nyumneh.

39 Aria apakish yamehesh shakri uwok umshumnek Moses ananin baraen. Shenek dehikshanumogan aria esheship urkwip porum shakrishutanam um Isip. 40 Namudok aria shakitakshakrip Eron shakri, ‘Nekumep anam godomi um tahurikumap huyabigap yah iri. Anudok Moses douknarikumap iri makutukuk Isip manaki iri doukmadae mudukeman uwe. Nanak aria mareshshenekan.’

41 Aria abudok nyutob shenek enen nugaenbulmakau aria shahwaren esheshin god. Shenekenaria shenek ofa sheken eshudok enyudok madaeadurini uwe god. Aria shanadudareh um enyudokeshesh shakwu esheshis wis sheneken iri. 42 DoukIruhin natik namudok aria nekeshuk agab.Nakutishukuk um shunek lotu um unib o

APOSEL 7:17 187 APOSEL 7:42

Page 188: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

8

nyumnahin nani wabin aub douk shape iruhw iri.Kabi douk enen baraen seiwok anam profethenyemaguk Iruhin ananik Buk iri nyakrium.Baraen nyakri,‘Ipak Israel! Ipak douk papenyesh 40-poreish

kwarahos agundok wehigunum douk arpesh uwokum.Pape aria mahish douk paesh patahesh iri, douk

madae punek ofamesh puko eik uwe, uwok.43 Atudok patasah iri selit lotuit urupat douk

madae pusah eikit uwe, uwok.Atudok douk pasah anudok rohwin god

shahwaran um Molek iri ananit.Pasah selit lotuit urupat tani anudok rohwin god

shahwaran um Refan iri ananik penegok iri unuk.Pasah eshudok douk penekesh shadukem rohwim

god omi iri um punek lotumam.Douk namudok aria eik ta ishopokep punak

rougun pupe pugimori debeiburi wabur Babilon.’44 “Apakish yamehesh watak shape agundok

wehigunum arpesh uwok um obi nyutob, atudokselit lotuit urupat douk sharokat um shutrut shukriIruhin nani eshesh napeum douk shogremat tatao.Sharokat shagipesh anar aborir douk enselnyeyabig Moses natrur iri. Aria Iruhin nakripan umshurukat shugipesh arudok aborir. 45 Arigahaapakish yamehesh shagokuk aria esheshishbatowish shagremat. Arigaha Josua nakitak arianarao ihishmorim Israel shosah atudok selit lotuiturupat shanak. Iruhin nahiyahuk kupaibi amnabishiarpesh narik aria eshesh Israel shanarao esheshibamnab shagiguk. Aria atudok urupat douk shanakisharokat tatao agundok apakib amnab arigaha kingDevit ananib nyutob. 46 Iruhin natik Devit arianapeum nenekuman yopinyi atin. Namudok ariaDevit nenek beten narig Iruhin um nukripan wosikaria Devit ta nurokuman anat urupat. Nurukat umanudok atun Iruhin douk seiwok Jekop neneklotuman iri. 47 Aria Devit uwok aria ananin nuganinSolomon narokuman atudok urupat.

48 Aria anudok dodogowin abom atun iri Iruhin,arpesh sharokog iri urusag douk madae nupenyogatin uwe, uwok. Kabi douk seiwok anan profet nakrium. Baraen enyudok. Debeini nakri,

49 ‘Iruhw heven, agundok douk eikin kinginwagitureik yetem um, aria agundok atap doukyeshapak eikiruh yeriweruh hetem um.Ta purokume tape mumam iri urupat?Eik douk ta inak ipeum irao uhwin agnum? Uwok.50 Ihishmorim eshudok eneshenesh douk eik

kanak yenekesh.’”51 Aria Stiven gamo naham nakri, “Ipak douk

pukenyuk agabus baraen atin iri! Ipak padukemeshesh haiden abom. Baragos aria arigos sheshukabom aria madae pukri um pumnek Iruhin ananinbaraen uwe. Pakri uwok um pumnek Iruhin ananinMishin enyenyin baraen. Ipak padukem ipakishyamehesh abom. 52 Wata kripe! Meini profet doukipakish yamehesh shape shatrun meyoh madae

shon shunekan enenyenen iri uwe? Adur madaeanan uwe. Amudok douk hakripesh um AnudokNenek Yopihi Atih Aih Iri ta nunakumori iri douksham hagok. Aria anan douk natogur jurug ariaipak poneyabigam um anan aria pasuwan panakpan nagok. 53 Iruhin ananin lo douk nyakripieshesh ensel shanaki shekepen. Ipak paraen ariamadae pugipeshen abom uwe, uwok.”

Debeimi Habo Stiven Nagok54 Douk amudok debeimi hemnek enyudok

Stiven ananin baraen aria juwehosim abom hawoknaruh hawegaruh aria hatrun. 55 Aria Stiven doukshuknin abom um Iruhin ananin Mishin iri, arianapuhur natrugun duk iruhw heven. Natrugun arianatik um agundok Iruhin napeum douk yopugunabom natrugun abom nape anabik um sik. Arianatik Jisas neyotu agundok Iruhin ananin yopunyirogur ehahum. 56 Natik namudok aria nakri, “Yaipomnek! Eik yatik iruhw heven nanupok aria yatiguAnudok Arman natogur adurinyi arpen iri neyotuagundok Iruhin ananin yopunyi rogur ehahum.”

57 Douk hemnek namudok aria hahwar debegabom aria hogah amamigos arigos. Aria aragaraghakitak arigas hanak hamutegan. 58 Douk hasuwenharan hatogur aduk abrudok wabur aria hapehakwuman utabor. Aria amudok douk henek rohwhenekuman rohwin baraen iri douk hawarukamamih rouhi rupeh hehuruk aduk iri ariahehubukuk um anan weroroini arman shahwaranum Sol iri.

59 Abudok nyutob amam wata hape hakwumanutabor Stiven obi nyutob, anan douk nenek betennakri, “Debeini Jisas, nyak nyurao eikin mishin!” 60

Aria nabuh noduk ohrubus natao atap arianahwaroguk debeihi mah nakri, “Debeini, nyakmare nyusuhwesh nyupe um eshudokhenekeshume iri yoweishi inahos uwe, uwok.Nyukwreyeshuk.” Douk nahwaroguk namudok arianagok.

Aria Sol douk nakri wosik um agundok haboStiven nagok um.

Sol Nape Nenekesh Enenyenen Eshesh IruhinAnanish Arpesh

Ahudok atuh nyumnah habo Stiven nagok ahi,amam debeimi hape henekesh enenyenenihishmorim Iruhin ananish arpesh shape Jerusalemiri. Aria ihishmorim sharuwok shanam ihirub warubum agusudok biagos shokugosi nahobigos Judia iriSamaria. Shanak aria ihim-morim amam aposelatum hapeik Jerusalem. 2 Aria anam armam doukhagipesh Iruhin ananih aih wosik abom iri hanakharom Stiven aria herepan hariguk abom.

3 Aria Sol nape nenekesh enenyenen ihishmorimIruhin ananish arpesh nakri nesh aria nakwiraehum nununish. Nanak um ihig urusag nasuhwarmam armago aria naraesh nanak naweshikeshshape shunuweshik-ati urupat.

APOSEL 7:43 188 APOSEL 8:3

Page 189: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Filip Nakripesh Debeini Ananin Baraen GaniShokugi Nahobig Samaria

4 Eshesh Iruhin ananish arpesh sharuwok shanaksabairubi warub sisigirub atin, aria agundok shanakshapeum douk shape aria shakripesh Iruhin ananinbaraen. 5 Aria Filip nanak um anabur debeiburiwabur agudok shokugi nahobig Samaria aria napenakripesh Krais ananin yopinyi baraen agundok.Nakri Jisas douk anudok arman Krais douk Iruhinnagraehan aria neshopokan nanakumori nuraoarpesh iri. 6 Sabaishi arpesh abom shemnekananin baraen aria shatik enyudok Iruhin atunneneken iri mour douk anan Filip neneken nyatoguriri. Namudok aria gamo shabuk arigos huruk umbaraen neyagwrehen iri. 7 Nagapesh sabaishiarpesh douk yoweishi sagabehos shapenyesh iri.Nagapeshesh aria eshudok yoweishi sagabehosshahwar debeg atin abom aria shakutukuk eshudokarpesh. Shopunek nagapesh sabaishi douk roguhwaiyas shagokesh madae shurahaen iri uwe shanieshudok douk aiyas yowegas sharahaen yowiyokukiri aria ihishmorim yopish atish iri. 8 Namudok ariaabrudok waburish arpesh douk shanadudarehshariguk abom.

9 Aria abrudok debeiburi wabur, anan armanshahwaran um Saimon iri douk nape. Roubi nyutobnape nenek ouruh hani sabagwiruh esheshSamaria shatrin aria shakitak yowiyokuk. Ariananagunukuk nakripesh nakri anan douk debeiniarman abom. 10 Aria ihishmorim nyeiguhwshatoweshi arpesh shani nyeiguhw-wokeshi doukdodogowish atish um shumnek ananin baraen. Ariashakri namudok, shakri, “Enyudok Iruhin ananindodog shahwaren um dodogowinyi dodog abom iridouk nyape anudok arman.” 11 Roubi nyutob napenenek ouruh hani sabagwiruh shatrish aria shakitakyowiyokuk abom. Namudok aria eshesh doukdodogowish atish um shumnek ananin baraen. 12

Aria Filip nanak nakripesh yopinyi baraen umagundok arpesh shuwish um agundok Iruhin napedebeini um ananish arpesh um. Aria shopunekdouk nakripesh baraen um enyudok nyeigur JisasKrais. Aria abudok nyutob eshesh shenek bilip umJisas aria armam hani armago shopunek shenekbaptais. 13 Aria Saimon douk shopunek nenek bilipum Jisas aria nenek baptais. Douk shanakrup jurugaria Filip nanak meiguni um, anan shopunek neiran.Filip nenek enenyenen Iruhin atun neneken irimour Saimon natrin aria nakitak yowiyokuk abom.

14 Amam aposel hape Jerusalem iri douk hapearia hemnek um eshesh Samaria douk sharaoIruhin ananin baraen aria shenek bilip. Namudokaria heshopok Pita nani Jon hanakumhutaurumesh. 15 Douk hanak habuh aria henekbeten um eshudok shenek bilip iri um shurao Iruhinananin Mishin. 16 Um maresh? Iruhin ananinMishin douk watak nyubihi nyuwish enesh uwe,uwok. Watak apa shenek baptais abar atubar um

agundok shenek bilip shakri shugipesh DebeiniJisas ananin nyeigur um. 17 Namudok aria Pita naniJon howemesh wis aria douk sharao Iruhin ananinMishin.

18 Saimon natik um amam aposel howemesh wiseshudok arpesh sharao Iruhin ananin Mishin arianarawi anabor utabor nanaki um nukomabor. 19

Aria nakripam nakri, “Yaipo, ipak puko eik enyudokdodog shopunek. Puke um eshudok eik iwemesheikis wis iri, eshesh douk shopunek shurao Iruhinananin Mishin.”

20 Aria Pita nakripan nakri, “Nyak nyakri ta nyutorenyudok presen douk Iruhin apa nakopen meyoh irium aka? Eik yakri nyak nyuni nyakibor utaborpunak um yoweiburi wabur aria nyih hunin! 21

Nyak mare nyunaki nyuni apak mupe um nyukrinyutaurum-apum enyudok Iruhin ananin mour,uwok. Um maresh? Iruhin natrinyum, nyor yoweimiurkum abom aria goutukim atum. 22 Namudok arianyak ta nyukomuk agab amudok nyakim yowemiurkum aria nyutanam nyukon apahw Iruhin. Aria tanyunek beten nyorik Debeini um nutaurumen.Namudok aria anan wosik ta mare nusuhweshnupe um eshudok yoweishi inahos nyak urkummorumesh iri nupe, uwok. Ta nukwreyeshuk. 23 Ummaresh? Eik yatrin aria yadukemesh um nyaknyenek nyigiya aria oub bakitak abom um nyakrinyurao enyudok presen douk Iruhin nakopenmeyoh iri um. Aria eneshenesh yoweishi doukshoweshiken dodog abom.” 24 Saimon nemneknamudok aria nabeimam baraen nakri, “Ipak punekbeten porik Debeini um nutaurume, aria enyudokipak pakriyen iri ta mare enen nyutogrume uwe,uwok.”

25 Aria Pita nani Jon hape agundok hapehakripesh Debeini ananin baraen. Aria shopunekhakripesh um enenyenen anan nenekenyumam iri.Douk hakripesh um jurug aria hatanam hanak umJerusalem. Hatanam hape hanak aria hakripeshukIruhin ananin baraen sabairubi warub bape agudokshokugi nahobig Samaria iri.

Filip Nakripan Iruhin Ananin Baraen AnanDebeini Arman Um Eshesh Itiopia

26 Enen Debeini ananin ensel nyanaki nyakripFilip nyakri, “Nyukitak nyunak saut aria nyunaknyutogur ahudok yah douk hakitak Jerusalemhanakukum wabur Gasa iri. Ahudok yah doukhawish hanak agundok wehigunum arpesh uwokum.” 27 Douk nemnek namudok aria nakitak nanak.Nanak natogur yah aria naparug anan arman umeshesh Itiopia nubo sheyakuman outoguh iri douknasuhw merik iri. Anudok arman douk nasuhwenen debeinyi mour um gavman um agudoknahobig Itiopia. Onok armatok shahwarok umKandesi iri douk kwape debeikwi armatok kwin umgavman. Aria anudok arman douk kwonegan napedebeini um neyoh ihibormorim gavmanibor utabor.Anudok arman douk nanakumori Jerusalem um

APOSEL 8:4 189 APOSEL 8:27

Page 190: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

9

nunek lotu um Iruhin 28 aria douk natanamori umnunak wabur. Netem ananin wilkar nyape nyanakaria nape natik enen baraen nyetem Iruhin ananikBuk seiwok profet Aisaia nenyemaguk iri. 29 AriaIruhin ananin Mishin nyakrip Filip nyakri, “Nyaknyunak hurukatin um nyanyi wilkar enyen nyapenyunak aria nyak nyunak nyuni enyen punakhurukatin.” 30 Namudok aria Filip nasahur nanakhurukatin. Nanak aria nemnek anudok netemwilkar iri nape natarih enen baraen seiwok profetAisaia nenyemaguk iri. Nemnek aria narigan nakri,“Nyak wosik nyadukem baugenyum enyudok nyapenyatarihen iri baraen o uwok?” 31 Aria debeininebeiman-ari baraen Filip nakri, “Ta idukemeshmumam baugenyum enyudok baraen. Eneshshiyabige akure, wosik ta idukemen.” Aria nakripFilip nato iruhw wilkar nakih nani anan hapeatugun. 32 Agundok anudok arman nape natarihenum Iruhin ananin baraen douk nyakri namudok.Nyakri,“Anan mukareg kabi enen sipsip douk sharaen

shanak um shen nyugok shutahen iri.Nadukem enen nugaen sipsip abom douk abudok

nyutobsharupok enyenyirub ehirub obi nyutob ta nyeyotu

mokureg um.Namudok atin madae karowih nyukri enen baraen

uwe, uwok.33 Shenekan abranyin atun abom shanabukuk

atap aria madae shunekuman yopunyi adurinbaraen uwe.Anan batowish aria barheshish uwok, um kupaishi

shupe shukripesh um anan um.Um maresh? Eshesh shan nagok aria madae nupe

agundok atap uwe, uwok.”34 Natarih enyudok baraen neyaten aria narig

Filip nakri, “Nyak kripe. Anudok profet douknawemaguk baraen nyakrium omi? Nakri um anankanak o nakri um kupaini?” 35 Aria Filip napenakripan um nudukem enyudok baraen iganigadaenape natarihen iri. Nakripan neyaten aria nakripankupainyi um Jisas ananin yopunyi baraen shopunek.

36 Douk hape heyagwreh hanak aria hanakhatogur anabik abar borum. Aria anudok debeiniarman nakrip Filip nakri, “Tik, abar abrudok boragundok. Ikri inek baptais akure, ta mare enenarpen nyunaki nyukripe um uwok?” 37 [Namudokaria Filip nakripan nakri, “Ta nyakigun numun abomnukri adur nyunek bilip um Jisas um, aria nyakwosik ta nyunek baptais.” Aria nakri, “Adur, yenekbilip abom yakri adur abom um Jisas Krais anandouk Iruhin ananin nuganin.”] 38 Namudok ariaanudok debeini nakri aria wilkar nyeyotu. Nyeyotudouk hakitak habuh atap aria hanak habuh abar.Habuh aria Filip nenek baptaisuman. 39 Doukhakutukuk abar hatoumori anagas aria ahudokatuh Debeini ananin Mishin nyarauguk Filip ariaanudok debeini madae nutrun uwe. Natik namudokaria wata shopunek nape nanak aria nanadudarehabom. 40 Aria Filip wata natik um anan douk wata

neyotu anabur wabur nyeiguribur um Asdot. Arianawish ihirub-morim warub nakripesh Iruhinananin baraen nanak arigaha nanak natogurSisaria.

Sol Nekeshuguk Agab Yoweishi Inahos AriaNenek Bilip Um Jisas

Aria abudok nyutob Sol wata apa dodogowinatun um nakri nubo Debeini ananish arpeshshugok. Namudok aria nanak um anudok

debeini pris abom 2 aria narigan um nenekumansabaisi shus um amam debeimi um eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-ogwi urusag ganiDamaskus aria nakonas nasuwas nanak. Baraennyetem asudok shus iri douk nyakri wosik um Solnuwish Damaskus aria nukri nuparug enesh armamo armago douk shagipesh ahudok yah Jisas ananihshupe agundok um, anan wosik nusuhweshnuweshikesh aria wata nuraesh um Jerusalem.

3 Douk nenekuman shus nakonas nasuwos ariananak. Nanak arigaha nanak natogur hurukatin umDamaskus aria ahudok atuh anat lait tabuhi ganiiruhw heven aria agundok anan nape nanak umnatrugun abom. 4 Namudok aria nabuh natu nakusabom atap. Aria nemnek anah mah aria enyudokarpen nyakri, “Sol! Sol! Nyak nyape nyenekenenyenen namudok aria nyeneke yemnek debeirieriger um maresh?”

5 Aria Sol narigan nakri, “Debeini, nyak omi?” Ariaenyudok arpen nyakri, “Eik Jisas douk nyak nyapenyenek enenyenen-ume um yemnek debeiri erigeriri. 6 Douk nyukitak nyuwish abrudok waburDamaskus aria enen arpen ta nyukripenyum enesheshudok nyak ta nyunekesh iri.” 7 Amudok heiranhanak iri baraen wokam aria heyotu. Hemnek mahatin aria arpen madae hutik enen uwe, uwok. 8

Douk nakitak neyotu iruhw nakri nutrugun ariamadae nutik enesh eshudok eneshenesh uwe,uwok. Ruhur raweshiguk ananis nabes. Namudokaria hasuhw ananin rogur aria haran hawishDamaskus. 9 Biyeh atih nyumneh madae nutrugunuwe, uwok. Aria abudok nyutob, worigun iri abarmadae nishoh uwe, uwok. Nape meyoh.

10 Aria abrudok wabur Damaskus, anan armannagipesh Krais iri douk nape. Anan douk shahwaranum Ananaias iri. Anan nape aria kabi nanabekyomnis um aria Debeini nakripan nakri, “Ananaias!”

11 Aria Debeini nakripan nakri, “Nyukitak arianyunak um ahudok yah shahwarah um Dudurih Yahiri. Nyunak nyutogur aria anan arman shahwaranum Judas iri ananit urupat tataoum, aria nyorigeshum anan arman nyeigurinum Sol. Ananibur waburTarsus. Douk nape nenek beten. 12 Nenek betenaria kabi nabo yomnis um aria natik anan armanshahwaran um Ananaias iri nawish urupat. Nawisharia naweman ananis wis um wata shopuneknutrugun.”

13 Aria Ananaias nawanaman baraen nakri,“Debeini, eik douk yemnek sabaishi arpesh

APOSEL 8:28 190 APOSEL 9:13

Page 191: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

shanogugur um anudok arman. Shanogugur umihihmori yoweihi aih anan nenekeh um nyakisharpesh shape Jerusalem iri. 14 Aria douk anudoknanakumori agundok. Nanakumori nusuhwihishmorim arpesh shenek lotu o shenek beten umnyakin nyeigur iri aria nuweshikesh. Amam debeimipris hakripani aria narawi big um nunaki nunekenyudok.”

15 Aria Debeini nakripan nakri, “Nyak kare.Anudok arman douk yagraehan um nunek eikinmour iri. Yagraehan um nunak nukrip arpeshmadae shudukem eik iri aria eikin baraen uweshuni esheshim king-omi aria shuni eshesh Israelum shudukem eikin nyeigur aria eikin baraen. 16

Aria eik kanak ta iyabigan enenyenen amaen doukta nyutogruman aria numnek debeiri eriger abomum ta nurar um eik iri.”

17 Douk Ananaias nemnek namudok nanaknawish atudok urupat aria naweman wis Sol. Arianakripan nakri, “Eikin ashuken Sol, Debeini Jisasdouk natogrumen yah abudok nyutob nyapenyanakumori agundok aria neshopoke yanaki.Yanakumori nyak wata nyutrugun aria nyuraoananin Mishin nyuwishen aria nyupenyen wosikabom.” 18 Aria ahudok atuh enen enyudok kabieiguhwih parukekeh iri um hanatuki Sol ananisnabes aria wata shopunek natrugun. Natrugunabom aria nakitak nanak nenek baptais. 19 Douknenek baptais jurug, nawok anagun worigun ariawata shopunek dodogowin.

Sol Nakripesh Iruhin Ananin Yopinyi BaraenDamaskus

Sol nape eneh nyumneh aburdok waburDamaskus. Nani eshesh shagipesh Jisas iri shape.20 Nape aria nanak um urusag douk eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-ogwi aria nakripeshbaraen. Nakripesh nakri Jisas anan douk Iruhinananin nuganin. 21 Aria ihishmorim shemnekananin baraen iri douk shakitak yowiyokuk. Ariashape sheneyagwreh shakri, “Arman apa naboeshudok arpesh douk shenek lotu o shenek betenum Jisas ananin nyeigur iri douk anudok. Nenekeshnamudok Jerusalem aria anudok nanakumoriagundok um nuweshik agundokishi aria watanuraesh um amam debeimi pris.”

22 Aria Sol nape natogur dodogowin atun abomneshagrakuk agundok narik nape nakripesh baraenum Jisas um. Aria eshesh Juda shape Damaskus iridouk shemnek ananin baraen aria shakitakyowiyokuk. Aria madae shukri um shuwanam enenbaraen uwe, uwok. Nakripesh wosik abom um Jisasanan douk Krais, anudok arman douk Iruhinnagraehan neshopokan nanakumori nurao arpeshiri.

23 Douk sabaihi nyumneh hanak hadiguk ariaamam Juda hanak hantorum hape habo baraen umhubo Sol nugok. 24 Aria enesh shakripan enyudokamam hakri huneken-uman iri. Nyumnah wab

amam hape hatrugun-uman abrudok debeiburiwabur Damaskusig witog um hakri hutrun nukri umnunak nutogur aria hon nugok. 25 Aria anab wabaria enesh shagipesh anan iri arpesh sharanshatoum aburdok debeiburi utaboribur nabur douksharokabur shersharih abrudok wabur iri. Shakihiruhw shadoron madururuh enen kubin nabuhnape aria shasuhw madururuh shape aria skakutunnabuhuk adukehah-ibur um abrudok wabur.

Sol Natanam Nanam Jerusalem26 Douk shakutuni aduk aria nanak um Jerusalem.

Nanak aria nakri nini eshesh shagipesh Jisas irishupe atugun. Aria eshesh shanoguguran ariashakri anan douk madae nugipesh Jisas uwe, uwok.27 Aria Baranabas nanaki narao Sol um amamaposel. Naran aria nakripesh um agundok Sol natikDebeini yah aria Debeini nakripan baraen um. Ariagamo nakripesh um agundok anan Sol dodogowinatun nakripesh baraen um Jisas gani Damaskus um.28 Namudok aria Sol nani eshesh shape. Shape arianape narahaen nanak abrudok debeiburi waburJerusalem aria dodogowin atun nape nakripeshyopinyi baraen um Debeini ananin nyeigur. 29 Arianani enesh Juda douk apa sheneyagwreh enyudokbaraen Grik iri eshesh shape sheneyagwreh baraenaria shanogogonim-umen. Namudok aria shapeshaurim anah yah um shon nugok. 30 Douk amamhagipesh Jisas iri hemnek namudok aria haranhabuhuk um Sisaria. Habuh agundok ariaheshopokan nanak um Tarsus. 31 Namudok ariaihirubmorim warub agusudok biyogos atinshokugosi nahobigos, Judia, Galili aria Samaria,ihishmorim Jisas ananish arpesh douk shape wosikaria aparuh hor wosik. Shatogur dodogowish ariashagipesh Debeini ananin baraen abom aria wosikshape shakamum anan. Iruhin ananin Mishinnyenekesh shatogur dodogowish abom ariasabaishi arpesh shawishmori Jisas ananish arpesh.

Pita Nagapesh Ainias Yopun32 Pita narahaen nanak sabairubi warub aria

anah nyumnah nanak um anabur waburnyeiguribur um Lida. Nanak natik Iruhin ananisharpesh aria nani eshesh shape agundok. 33 Napeabrudok wabur aria natik anan arman shahwaranum Ainias iri. Ananihw yegenyihw aria bishiguhdouk shagok abom aria neshuh aras atus um8-poreish kwarahos. 34 Pita natrun namudok arianakripan nakri, “Ainias, douk Jisas Krais nagapeshenaria yopin. Arigah kakitak nyogapesh nyakis aras.”Pita nakripan namudok aria ahudok atuh Ainiasnakitak. 35 Aria ihishmorim arpesh douk shapearbudok warub Lida bani Saron iri shatik anudokarman Ainias aria shekeshuk agabus yoweishiinahos. Aria shatanam shakon aparuh Debeini.

APOSEL 9:14 191 APOSEL 9:35

Page 192: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

10

Tabita Kwagok Aria Pita Wata NokuhurKwakitak Kwape

36 Abrudok wabur Jopa, onok armatok shahwarokum Tabita iri kwape. Okwok douk kwagipesh Jisasiri. Eshesh Grik esheshin baraen shakri shuwanamenyudok nyeigur Tabita um douk shahwarokDorkas. Ihih nyumneh okwok kwape um kwenekyopihi atih aih aria kwekesh eshudok enesheneshum yaruhish arpesh iri. 37 Aria abudok nyutobarugeh hapeyok aria kwagok. Kwagok ariaokwokwihw yegenyihw douk shakwrupohw ariashahwubuk wakus anam iruhwim rum. 38 Abrudokwabur Lida douk bape hurukatin um Jopa. Ariaeshesh shagipesh Debeini aria shape Jopa iri doukshemnek um agundok Pita nanaki nape Lida um.Namudok aria sheshopok biom armam um hunakhurani. Hanak aria hakripan dodog hakri, “Nya,yowi nyuni ohwak munak arigas!”

39 Douk Pita nemnek namudok aria neiramhanak. Hanak hatogur aria sharan shato umamudok iruhwim rum. Nakih iruhw aria ihiyumorimarmago douk amam hagok howosopukuk iri wanakiweyotu weyor warih Pita aria wape woreh. Woreharia weyabigan eneh rupeh shehuruk aduk irirupeh hani ehudok eneh douk Dorkas watak kwaniowo kwape aria kwokwosheh iri. 40 Aria Pitaneshopok ihishmorim shatograkuk aduk.Shatograkuk aria nabuh noduk ohrubus nataonenek beten um Iruhin. Nenek beten um jurug,natanamum okwok aria nakri, “Tabita, arigahkakitak!” Aria kwatrugun abom. Douk kwatrugunkwatik Pita aria kwakitak kwape abom. 41 Kwakitakkwape aria nasuhw okwokwin rogur nakuhurkwaikitak kweyotu iruhw. Aria wata nahwar oudokarmago douk amam hagok howosopuk iri waniIruhin ananish arpesh shawish numun. Shawishneyabigeshok aria shatruk um yopuk. 42 Namudokaria baraen nyanak ihigun abrudok wabur Jopa ariashemenek um enyudok Pita neneken iri. Ariasabaishi arpesh shenek bilip um Debeini. 43 AriaPita nani anan arman shahwaran um Saimon irihape Jopa sabaihi nyumneh. Anudok Saimon douknapeum nagapesh mahishis um shunekeneshenesh eshudok um.

Enen Ensel Nyatogrum Kornilius NyakripanBaraen

Anan arman shahwaran um Kornilius irinape abrudok wabur Sisaria. Anan douknape debeini um 100-poreim soldia. Anan

nani ananim soldia douk anam um enyudokdebeinyi ami shahwaren um eshesh Itali iriesheshin ami. 2 Anan nani ihishmorim shapeananit urupat iri apa shenek lotu um Iruhin shapeshukamum anan aria shagipesh ananin baraenwosik abom. Aria anan apa nataurum esheshyaruhish arpesh aria nekesh sabaishi eneshenesheshudok. Aria ihih nyumneh apa nenek beten um

Iruhin. 3 Aria anah nyumnah wabigep hurukatinum 3 kilok anan nape aria natik enesh eshudok kabinabo yomnis natrish um. Aria natik abom enenIruhin ananin ensel nyanaki nyawish-uman urupataria nyakripan nyakri, “Kornilius!”

4 Kornilius napuhur natrin abom aria nanogugur.Aria nakri, “Debeini, maresh?”

Aria enyudok ensel nyakri, “Iruhin anan urkummorumenyum agundok nyak nyape nyenek betennyarigan um. Enyudok nyeneken iri yopinyi umnyekesh yaruhish um eshudok eneshenesh iri umdouk shopunek natrin aria urkum morumen. 5 Ariadouk nyak ta nyishopok anam armam hunak umwabur Jopa aria huraumen iri anan armanshahwaran um Pita iri. Enyudok enen nyeigurshahwaran Saimon. 6 Anan douk kupaini armanamam atish nyeiguhw um Saimon hape. AnudokSaimon anan douk nagapesh mahishis yegenyihwisum shunek eneshenesh eshudok iri. Ananit urupattatao hurukatin um youg.”

7 Enyudok ensel nyakripanuk namudok Korniliusaria wata nyanakuk. Aria Kornilius nahwar biomarmam henekuman mour ananit urupat iri hanianan soldia apa nataurum Kornilius iri hanaki.Anudok soldia apa nenek lotu um Iruhin arianagipesh anan nakriyehi aih. 8 Douk hanakinakripam um ihinyumorim enyudok nyatogrumaniri aria neshopokam hanakum Jopa.

Pita Natik Enesh Eshudok Kabi Nanabek YomnisNatrish Um

9 Ruwahepih aria amudok biom atun hape hanakatin arigaha aria hurukatin um hunak hutogur Jopa.Aria abudok nyutob douk nyumnah oruhw aria Pitanakitak nato iruhwitam urupat um nunek beten. 10

Nyirub shopunek ban aria nakri nuwok enesheshudok. Aria abudok nyutob watak shape shenekworigun obi nyutob, enesh eshudok doukshatogruman aria natrish kabi nanabek yomnisnatrish um. 11 Aria natik um utag ganupok arianatik enen enyudok kabi anah debeihi rupah um.Shasukuk nubatibus apubus sisiguk aria shapeshakutuh habuhumori atap. 12 Aria natigueneshenesh mahish sharari ahudok kabirupahmori. Natik ihiguhwmori yuguhw ariaarmiguhw hwani ihishmorim eneshenesh mahishsharari. 13 Natrish aria nemnek anah mah. Ariaenyudok arpen nyakri, “Pita, nyukitak nyuboeshudok mahish nyishoh!”

14 Aria Pita nakri, “Debeini, adur atin uwok!Seiwok arigaha douk, eik douk madae iwok eneshuwe eshudokmori mahish. Eshudok douk apak Judamahwaresh shanabosusih iri aria nyakin lonyakrium mare mishoh iri.” 15 Anah shopunekenyudok arpen wata nyakripani nyakri, “EshudokIruhin nenekesh yopish iri, nyak mare nyuhwareshshanabosusih iri, uwok.”

APOSEL 9:36 192 APOSEL 10:15

Page 193: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

16 Enyudok natrin nyatogur biyeh atih ariaahudok atuh wata shopunek sharaen nyatoukiruhw heven.

17 Pita natik enyudok aria wata nape nenekurkum um nakri nudukem baugenyum.

Aria abudok atub nyutob, amudok armam doukKornilius neshopokam hanak iri douk harigeshshakripam um Saimon ananit urupat aria hanakiheyotu wit. 18 Aria hahwar harigesh hakri, “Anudokarman Saimon douk nanahwar kupainyi nyeigurPita iri douk nanaki nape agundok o uwok?”

19 Aria abudok nyutob, Pita douk watak napenabirak um nakri nudukem baugenyum baraen umeshudok iganigadae natrish iri. Aria Iruhin ananinMishin nyakripan nyakri, “Mnek! Biom atun armamdouk hanaki haurimen. 20 Kakitak nyubuh arianyunamam punak. Mare nyukri nyupe nyunekurkum uwe, uwok. Um maresh? Amam douk eikmeyoh yeshopokam hanaki.”

21 Aria Pita nakitak nabuh atap aria nakripamnakri, “Arman ipak pape pauriman iri douk eik. Ariadouk panakumori maresh?”

22 Aria hakripan hakri, “Kornilius nakripap ariadouk manaki. Anan douk nape debeini um100-poreim soldia aria yopuni arman. Anan apanenek lotu um Iruhin aria nape shukamum anan.Ihishmorim Juda shopunek shatrun shakri yopuniarman. Aria enen Iruhin ananin ensel nyakripan umnunekumenyi baraen nyak nyunaku ananit urupat.Nyunaku um numnek maren baraen nyaknyiyagwrehen iri.”

23 Douk hakripanum jurug aria naram hawishnumun urupat. Hawish nabiromam worigun ariaabudok wab douk hani anan heshuh atudok urupat.

Pita Nanak Natogur Kornilius Ananit Urupat

Ruwahepih aria nanamam hanak. Anam esheshJopa douk hagipesh Krais iri shopunek heiranhanak. 24 Pita nani amudok hanak arigaharuwahepih aria hanak hatogur Sisaria. Hanakhatogur obi nyutob, Kornilius douk nape natrugun-umam. Nani ananip awirop aria enesh ananishiarpesh douk nahwaresh shanaki.

25 Douk Pita nanak nawish urupat aria Korniliusnatrun aria nabuh noduk ohrubus abom agundokPita neyotu um aria natuk ananin nyeigur nyatoiruhw. 26 Aria Pita nonohur nakitak aria nakri,“Kitak! Eik douk arpen meyoh kabi nyak um.”

27 Pita wata nani Kornilius heyagwreh atin arianawish numun. Nawish aria natik sabaishi arpeshshantorum shape.

28 Aria nakripesh nakri, “Ipak kanak padukemeshabom. Apak Juda apakih aih, apak ta mare enenarpen nyunak nyutik enen kupainyi arpen doukenyen madae Juda iri uwe, uwok. Mare nyunaknyuni enyen nyupe o nyunak harokatiny-umen,uwok meyoh. Aria eik douk Iruhin neyabige umnakri mare ihwar enen kupainyi arpennyanabosusih aria yoweinyi agundok ananis nabes

um, uwok. 29 Namudok aria douk peshopokamudok armam hanameigu aria madae ikri uwokuwe. Yemnek atin aria yanaki. Aria douk yakriiyorigep. Ipak douk penekume baraen um maresh?”

30 Aria Kornilius nakri, “Nubokuhi, douk biyeh atihnyumneh hanak hadiguk, eik yape eikit urupat yapeyenek beten douk abudok atub nyutob 3 kilok. Ariaahudok atuh yatik anan arman neneki hatrugun-abom iri rupah aria neyotu agundok eik yape yenekbeten um. 31 Aria nakripe nakri, ‘Kornilius, Iruhinnemnek nyakin beten aria urkum morum enyudokyopinyi mour um nyako yaruhish iri um.’ 32 Arianakripe nakri, ‘Arigah nyishopok anam armamhunak um Jopa hurumori anan arman shahwaranum Pita iri. Kupainyi nyeigur shahwaran Saimon.Anan douk anan arpenyin nanaki nani kupainiSaimon hape. Anudok kupaini Saimon douknagapesh mahishis yegenyihwis um shunekeneshenesh eshudok um. Anan douk napehurukatin um youg.’

33 Douk namudok aria yeshopoku amudokarmam hanaku harumenyi. Aria douk nyenek yopihiaih abom um nyanakumori. Douk apak ihishmorimenyudok manaki mape agundok Iruhin nape natruparia makri mumnek ihinyumorim baraen doukDebeini nakripen dodogowinyi baraen, arianeshopoken nyanakumori nyukripap-enyi.”

Pita Nakripesh Baraen Kornilius Ananit Urupat34 Pita nemnek aria nape nakripesh nakri, “Adur

atin, douk eik douk yadukemesh abom. Iruhin anandouk madae nutik enesh arpesh nukri eshesh wosikyopishi aria enesh nutrish nuhwaresh yoweishiuwe, uwok. 35 Aria ihismorim awirosish arpesh,anan apa nanadudareh um eshudok douk shapeshakamum anan aria shenek yopihi atih aih iri. 36

Enyudok baraen Iruhin neneken nyanakumori apakIsrael iri, ipak douk padukemen. Nakripap yopinyibaraen um Jisas Krais anan douk Debeini abom umihishmorim arpesh aria anan nenekap mani Iruhinmape atugun aparuh hor wosik. 37 Padukemenenyudok baraen um Jisas douk nyakitaki agudokshokugi nahobig Galili aria nyanak ihirubmorimwarub agudok shokugi nahobig Judia iri. Jon nenekbaptaisumesh iri nakripesh baraen um shunekbaptaisum jurug aria enyudok nyutogur. 38 Ipakpadukeman anudok Jisas douk nanaki waburNasaret iri. Um agundok Iruhin nakon ananinMishin nyawishan aria nenekan dodogowin abomum Iruhin nani anan hape huruk aria narahaennanak warub nenek yopinyi mour nagabeihishmorim arpesh douk Satan nubokadaenanunish abom iri.

39 Aria apak matik ihinyumorim mour ananneneken nyatogur Jerusalem bani ihirub warubapak Juda apakirub iri aria douk makripeshumen.Yah shan nagok um douk shenek nyiliman enenrowog kruse aria douk nagok. 40 Aria hakri biyehatih nyumneh um, Iruhin wata shopunek nonohur

APOSEL 10:16 193 APOSEL 10:40

Page 194: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

11

nakitak. Nakitaki aria nenekan nanaki yopugunummatrun. 41 Aria anan madae nutogurumihishmorim arpesh uwe, uwok. Natogurum apakatup, douk riguk Iruhin nanagraehapum mukripeshananin yopinyi baraen iri. Douk nakitakiwonugwehw aria mani anan mawok worigun. 42

Aria nakripapuk dodogowinyi baraen um nakrimukripesh ananin baraen. Nakri gamo mukripeshum anan douk Iruhin nagraehanum tanusuhwumesh kwotog eshudok watak shape iriarpesh shuni eshudok shagok iri. 43 Seiwok ihim-morim profet douk hakriyan-ukuk iri um anudokJisas. Hakri ihishmorim arpesh shusuhw ananinbaraen dodog shugipeshen iri, Iruhin ta nukweshihesheshish yoweishi inahos um enyudok Jisas ananinnyeigur atin.”

Kupaishi Arpesh Douk Eshesh Madae Juda IriSharao Iruhin ananin Mishin

44 Abudok nyutob Pita apa nakripesh enyudokbaraen obi nyutob, Iruhin ananin Mishin nyabuhinyawish ihishmorim arpesh douk shape shemnekenyudok Iruhin ananin baraen iri. 45 Amam Judahenek bilip um Jisas aria hapei Jopa heir Pita hanakiiri, amam douk hakitak yowiyokuk abom umagundok Iruhin nekesh meyoh um ananin Mishinnyawish eshudok douk eshesh madae Juda iri uweshopunek um. 46 Hakitak yowiyokuk um agundokhemnekesh sheneyagwreh kupakupainyi baraenaria shatuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw um.Aria Pita neyagwreh nakri, 47 “Eshudok arpeshdouk shopunek sharao Iruhin ananin Mishin kabiapak Juda maren um. Namudok aria arpen ta mareenen nyunaki aria nyukripesh um mare shunekbaptais uwe, uwok.”

48 Namudok aria Pita nakripesh dodogowinyibaraen um eshesh ta shunek baptaisum Jisas Kraisananin nyeigur. Douk shenek baptais iyoh ariashariganum nini eshesh shupe eneh karowihnyumneh shopunek.

Pita Natanam Jerusalem Aria Nakripesh UmAnan Neneken Iri Mour

Amam aposel hani eshesh Jisas ananisharpesh shape agudok shokugi nahobigJudia iri shemnek um agundok kupaishi

arpesh douk eshesh madae Juda iri uwe shemnekIruhin ananin yopinyi baraen aria shasuhwenshagipeshen um. 2 Namudok aria abudok nyutobPita nanak natograri Jerusalem obi nyutob, esheshJuda shenek bilip aria dodogowish atish umagundok shatah yegeshiweruh um aria shahanshakri, 3 “Nyak nyanak nyawish kupaishi arpeshdouk madae shutah esheshiruh yegeshiweruh iriuwe esheshit urupat aria nyani eshesh pawokworigun.”

4 Namudok aria Pita nakripesh baraen umihishmorim shatograri iri eshudok eneshenesh. Arianakripesh namudok. 5 Nakri, “Eik yape yenek beten

abrudok debeiburi wabur Jopa aria yatik um kabiyabo anas yomnis um. Urkum mape aria yatik enenenyudok kabi anah debeihi rupahmori hape habuhiiruhw utag. Shasuhuguk nubatibus apubus sisigukaria shape shakutuh habuhi agundok eik yapeum.6 Gamo yatruh hurukatin aria yatik enesheneshagundok atapishi mahish sharari ahudok rupah.Yatik enesh yabish, enesh wanarish madae shishohiri uwe. Yatik anaguh yuguhw hwani armiguhw. 7

Yatrish aria yemnek anah mah. Aria enyudok arpennyakri, ‘Pita, arigah nyukitak nyubo eshudokmahish nyishoh.’ 8 Aria eik yakri, ‘Debeini, adur atinuwok. Eik madae ishoh uwe eshudokmori mahish,douk shanabosusih madae yopish iri uwe.’ Eik yakrinamudok. 9 Aria enyudok arpen nyeyagwrehi ganiiruhw heven iri nyakri shopunek, ‘Eshudok doukIruhin nenekesh yopish iri, nyak mare nyuhwareshshanabosusih iri uwe, uwok.’ 10 Enyudok yatrinnyatogur biyeh atih aria wata shopunek sharaennyatomoguk iruhw utag.

11 Aria abudok nyutob abom biom atun armamdouk sheshopokam Sisaria hanakumogu hurmorieik aria douk hanak hatogur atudok eik yapenyat iriurupat. 12 Iruhin ananin Mishin nyakripe um mareikana uwok. Nyakripe um ta ini amam muni atuhmunak. Amam 6-poreim douk hagipesh Jisas ariahape Jopa iri shopunek haname manak um Sisaria.Manak matogur aria ihim-morim manak mawishKornilius ananit urupat. Anudok douk neshopokuguamudok hanaku harauri eik iri. 13 Mawish arianakripe agundok natik enen ensel nyawish nyeyotunumun ananit urupat um. Natrin aria nyakripannamudok. Nyakri, ‘Nyishopok anam armam hunakum Jopa aria hurmori anan arman shahwaran umPita iri. Kupainyi nyeigur douk shahwaran Saimon.14 Puruman punaki aria nukripep baraen um nyaknyuni ihishmorim shape nyakit urupat iri pumnekenaria Iruhin ta wata nuraep putanam aria pupewosik abom.’

15 Douk arigah yanaki yahur baraen yapeyakripesh, aria Iruhin ananin Mishin nyabuhinyawishesh kabi riguk wata sagomatin nyabuhinyawish apak um. 16 Aria eik urkum morumenyudok baraen riguk Debeini Jisas nakriyen iri.Nakri, ‘Jon nenek baptais-umesh abar, aria ipak tapunek baptais Iruhin ananin Mishin nyubuhinyuwishep aria nyupenyep.’ 17 Eik yadukemeshabom um Iruhin douk nekesh meyoh enyudok atinMishin kupaishi arpesh. Nekesh kabi riguk nakoapak meyoh abudok nyutob munek bilip umDebeini Jisas Krais obi nyutob. Namudok aria eikdouk madae debeini arman um iweshikuman yahIruhin um nunek ananin mour um uwe, uwok.”

18 Douk shemnek enyudok baraen aria madaeshukri um shuhon shukripan enenyenen uwe,uwok. Aria shatuk Iruhin ananin nyeigur nyatoiruhw aria shakri, “Namudok aria Iruhin douk nakriwosik um nubadig kupaishi arpesh esheshiruhaparuh um shukeshuk agabus yoweishi inahos

APOSEL 10:41 194 APOSEL 11:18

Page 195: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

12

shatanam shukon aparuh anan aria nutaurumeshshupe wosik abom ihih nyumneh.”

Sagomatin Eshesh Iruhin Ananish Arpesh ShapeAntiok Iri Sharao Nyeigur Kristen Um

19 Riguk abudok nyutob shabo Stiven nagok obinyutob, eshesh shenekesh enenyenen esheshshagipesh Jisas iri aria sharuwok shanak atinatinyuk. Enesh sharuwok shanak arigaha shanakshatogur shape Fonisia. Enesh shatogur shapeenen unai nyeigurinyum Saiprus. Aria enesh doukshanak shape Antiok. Shanak shape aria shapeshakripesh baraen eshesh Juda atish um DebeiniJisas. 20 Aria anam douk hagipesh Jisas aria hapeenyudok unai Saiprus iri hani anam hape anaburwabur Sairini iri hanakum Antiok aria hakripeshbaraen eshesh kupaishi shopunek. Hakrip esheshGrik yopinyi baraen um Debeini Jisas. 21 Debeininanakumam huruk nataurumam dodogowim atumhakripeshen aria sabaishi arpesh shenek bilip.Shakutukuk eneshenesh yoweishi inahos ariashatanam um Debeini.

22 Eshesh Iruhin ananish arpesh shapeikJerusalem iri douk shemnek um enyudok ariasheshopok Barnabas nanak um Antiok umnutaurumesh. 23 Douk Barnabas nanak natoguraria natik um Iruhin nataurumesh meyoh ariashape wosik abom. Natik namudok ariananadudareh abom. Aria gamo nakripesh baraeneshesh ihishmorim. Nakripesh um esheship urkwippurum dodogowish atish abom shugipesh Debeiniananin baraen namudok atin ihih nyumneh. 24

Barnabas anan douk yopuni arman. Iruhin ananinMishin nyawishan abom nyapenyan wosik ariadodogowin atun abom um bilip. Namudok ariasabaishi arpesh shawish abom um eshudok Debeiniananish arpesh.

25 Aria Barnabas wata nanak um Tarsus umnurim Sol. 26 Nanak douk naparugan aria naranumAntiok. Aria shuknin kwar amam biom hani Iruhinananish arpesh shape aria hape henek skulumeshabom sabaishi arpesh Iruhin ananin baraen. Ariadouk abrudok wabur Antiok douk sagomatinarpesh shodowesh enyudok nyeigur Kristen esheshshagipesh Jisas iri.

27 Aria abudok nyutob anam profet douk hapeiJerusalem habuhmori Antiok. 28 Aria Iruhin ananinMishin dodogowin atin nyahur anan um amudokprofet shahwaran um Agabus iri nakitak neyotu arianakripesh enen baraen. Nakripesh um ta nyurubbesh abom ihirub warub douk bape shukamumeshesh Rom iri. Abudok nyutob Klodius nape kingobi nyutob, um nyurub besh obi um douk nuhutbutogur. 29 Namudok aria eshesh shagipesh Jisasiri shabo baraen um shutorum utabor aria shunakshushopok-abor bunak um esheshishi arpesh doukshape Judia iri. Eshesh ihishmorim atin atinshanaborubuk iri utabor douk shasiyabor um biyehkabi shanaborubuk um aria wabrabor shaborubuk

um enyudok mour. 30 Douk shatorum-abor ariashanak sheshopokabor um eshesh Iruhin ananisharpesh esheshim debeimi gani Jerusalem. ShakoBarnabas aria Sol harabor hanak.

Herot Nabo Jems Nagok Aria Noweshik PitaNape Shunuweshik-ati Urupat

Aria abudok nyutob anudok king Herotnape nenekesh enenyenen enesh Iruhinananish arpesh. 2 Anan nakri aria habo Jon

ananin wanin Jems harpogishan hakwu bainat arianagok. 3 Douk natik um eshesh Juda shanadudarehum agundok nakri aria habo Jems nagok um, ariawata nakripesh shasuhw Pita showeshikanshopunek. Anan douk nenek enyudok abudoknyutob eshesh Juda shenek debeguni worigun ariashawok bret douk shashaiteh aria madae tukitakdebeiti iri uwe. 4 Douk nasuwan jurug arianaweshikan nape shunuweshik-ati urupat. Arianubatib lainab um amam soldia hape heyohan.Abudok nubatib lainab heyotu heyohan iri doukheyotu um nubatim nubatim. Herot nakri agundokdebeguni Pasovaigun worigun nunak nubuhuk arianuhut ta nurauri Pita agundok ihishmorim arpeshshapeum aria nunekuman baraen aria non nugok.

5 Namudok aria Pita nape shunuweshik-ati iriurupat aria amam soldia hape heyohan. Ariaeshesh Iruhin ananish arpesh douk shape ariadodogowish atish shape shenek beten sharig Iruhinum natauruman.

Ensel Nyataurum Pita Nakutukuk Shunuweshik-ati Iri Urupat

6 Herot nakri ruwahepih aria kadak nurannutograri aduk um nunekuman baraen. Ariaabudok wab, biom soldia heyotu wobuwobur ariaPita douk huweshikan biyob senab neshuhorokohun. Anam kupaimi soldia douk heyohanheyotu wit um atudok shunuweshik iri sheshuh-atari urupat. 7 Aria ahudok atuh enen Debeiniananin ensel nyanaki nyeyotu agundok Pita neshuhum aria numunitum atudok shunuweshik-ati iriurupat gor atin nakusuk meyoh. Enyudok enselnyeshudukesh Pita nakitak aria nyakri, “Kitakarigas.” Aria ahudok atuh senab batokweshihukPita ananis wis.

8 Aria enyudok ensel nyakripan nyakri, “Gamowashok let tupe dodog aria hur nyakish sandelahosba reyesh.”

Pita neshuhur neshur aria ensel wata nyakripannyakri, “Hur nyakit saket reyot aria yowi nyugipesheba unak.” 9 Aria Pita nakutukuk shunuweshik-ati iriurupat nagipesh enyudok ensel nanak. Anan Pitadouk madae nudukemesh um enyudok enselnyeneken iri douk abom adurin atin abom um uwe,uwok. Anan nakri douk natik enesh eshudok meyohkabi nabo yomnis natrish um. 10 Douk hanakheshagrakuk amudok heyohan heyotu harik irisoldia arigaha hanak heshagrakuk amudok anam

APOSEL 11:19 195 APOSEL 12:10

Page 196: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

13

heyotu hagiguk iri. Heshagrakuk amam aria hanakhatogurum atudok debeiti ainabit wit douk shejikatatin shawish abom um wabur Jerusalem um.Atudok wit atat meyoh tanajik-umam meyoh ariahatogur aduk. Hatogur hape hagim anah yah hanakaria ahudok atuh enyudok ensel nyakutukuk Pita.

11 Aria Pita douk nadukemesh um enyudoknyatogruman iri aria nakri, “Adur wo! Douk abomyadukemesh. Debeini neshopoki ananin enselnyanaki nyataurume aria yaruwok um Herot ananiswis. Shopunek nyataurume yaruwok-umagukenenyenen amaen douk eshesh Juda shakrishunekenyume iri.”

12 Douk nadukemesh um enyudok nyatogrumaniri douk adurin aria nanak um Jon ananik amakekMaria okwokwit urupat. Anudok Jon kupainyinyeigur douk Mak. Sabaishi arpesh shanakishantorum shape atudok urupat aria shape shenekbeten sharig Iruhin um nutaurum Pita. 13 Pitananak nabo wit adukitum urupat aria Roda doukkwenek mour meyoh um enesh iri kwakitakkwanakumori kutik omi nyeyotu aduk. 14 Doukkwomnek Pita ananih mah kwadukemah ariakwanadudareh abom. Wit madae kwijikatuk uwearia wata kwahur kwawish numun. Kwawishkwakripesh kwakri, “Pita nanudok neyotu aduk!”

15 Aria shakripok shakri, “Nyak nyenek rohw.” Ariaokwok dodogowik otuk kwakri, “Adur wo! Nanineyotu aduk.” Aria eshesh wata shakripok shakri,“Nyanyudok ananin ensel.”

16 Aria Pita nape apa naguduk atudok wit. Doukshejikat shatrun aria shakitak yowiyokuk abom. 17

Aria naurumesh wis atus um nakri mareshiyagwreh, uwok. Aria nanak nakripesh umagundok Debeini natauruman nakutukukshunuweshik-ati iri urupat natogrumori. Arianakripeshuk nakri, “Pukrip Jems nini amudok anamashukenyim warhim um enyudok nyatogrum eikiri.” Douk nakripeshuk namudok aria nakutukukeshesh nanak kupaigunum.

18 Douk arigaha ruhur atin ruwahep aria amudoksoldia madae hudukemesh abom um agundok Pitananak mumam aria douk madae anan nupe umuwe. 19 Namudok aria Herot nakripesh shapeshauriman abom. Shauriman aria madaeshuparugan uwe. Namudok aria nenekumamkwotog amam soldia nakri um ta nom hugok. Doukenyudok nyanakuk aria Herot nakutukuk agudokshokugi nahobig Judia nanak nabuh nape anobnyutob abrudok wabur Sisaria.

Herot Nagok20 Herot nabuh nape Sisaria aria juwehosin um

arpesh douk shape arbudok warub shahwarorub-um Taia aria Saidon iri. Namudok aria arbudokbiarub warubish shanak shantorum atugun ariashanaki shatrun. Sagomatin sharik shani Blastusdouk debeini um anan king neshuhom iri rum ariashabo baraen nyape atugun. Douk nakri wosik um

nutaurumesh aria kadak shanaki shutik king Herot.Aria shakripanum shupe atugun, wanogwiruhuwok. Um maresh? Arpesh shape abudok amnabnahobig iri, esheshigun worigun douk apa shanakshape shanatorgun king Herot ananig nahobig.

21 Aria anan king Herot nagraeh anah nyumnah.Arigaha douk ahudok nyumnah hanak hatograriaria nakitak nor eneh rupeh amam king atumhehur iri rupeh. Nenekeh douk aria nakih netemananin debeinyi wagitur aria nape nakripesh enenbaraen. 22 Douk armam armago shatik namudokaria shahwar shakri, “Anudok douk madae ananmeyohin arman niyagwreh uwe, uwok. Anudokanan douk anan god!” 23 Aria ahudok atuh enenDebeini ananin ensel nyabo king Herot aria arugehhapeyan. Um maresh? Anan Herot madae nukripeshudok armam armago um shutuk Iruhin ananinnyeigur nyuto iruhw uwe, uwok. Aria napenanatrish shape shatuk ananin nyeigur atin nyatoiruhw. Namudok aria eshuguh hwatograri ganinumuninum aria nagok.

24 Aria Iruhin ananin baraen dodogowin atinnyanak sabaigunum, sabaishi arpesh shemnek ariashenek bilip um Jisas.

25 Barnabas nani Sol heyatok amamin mourJerusalem aria wata hakutukuk agundok hanakumAntiok. Jon kupainyi nyeigur shahwaran um Mak irishopunek haran nanamam hanak.

Iruhin Ananish Arpesh Sheshopok BarnabasNani Sol Hanak Sabaigunum Henek Iruhin

Ananin Mour

Anam profet hani tisa omi douk hanieshesh Iruhin ananish arpesh shapeabrudok wabur Antiok. Amamish nyeiguhw

eshudok, Barnabas iri Simeon. Simeon ananinenyudok enen nyeigur douk Niger. Anan Lusiusdouk nanaki debeiburi wabur Sairini iri. AnanManain. Anan douk anudok debeini um gavman iriHerot ananish amakenyish sharan nani esheshnape iri. Aria anan douk Sol. 2 Anob nyutob ariaeshesh shashakur um worigun aria shape shenekbeten atin. Shenekesh namudok aria Iruhin ananinMishin nyakripesh nyakri, “Pukwiraeh Barnabas niniSol um hunak hunek enyudok mour doukyahwaram um huneken iri.” 3 Namudok ariashashakur um worigun shape meyoh aria shapeshenek beten sharig Iruhin um nutaurumam.Showemam wis aria sheshopokam hanak.

Barnabas Nani Sol Hatogur Hakripesh IruhinAnanin Baraen Enyudok Unai Nyeigurinyum

Saiprus4 Iruhin ananin Mishin nyohur Barnabas nani Sol

aria nyeshopokam hanakum Selusia. Habuhagundok aria harao korohuk hanakum enyudokunai nyeigurinyum Saiprus. 5 Arigaha douk hanakhatogur Salamis aria hape hakripesh Iruhin ananinbaraen gani numun eshesh Juda esheshig shape

APOSEL 12:11 196 APOSEL 13:5

Page 197: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

sheneyagwreh baraen-ogwi urusag. Jon Mak doukneiram um nutaurumam um mour.

6 Hakitak hawish hanak ihirub warub enyudokunai aria hanak hatogur Pafos. Hatogur Pafos ariahaparug anan arman shahwaran um Barjisas iri.Anan douk anan eshesh Juda esheshin nenekrohwumesh iri profet. Aria anan napeum nenekouruh hani sabagwiruh iri. 7 Anudok armanBarjisas douk nani anan debeini um gavman umenyudok unai iri hape. Ananin nyeigur SergiusPaulus. Anan douk nadukem enenyenen iri. Arianarig Barnabas iri Sol um hunaki hutrun. Ummaresh? Anan nakri numnek Iruhin ananin baraen.8 Aria anudok arman Elimas nape natupok baraen.Anan douk anudok arman douk napeum nenekouruh hani sabagwiruh iri. Aria shawanam ananinnyeigur um eshesh Grik esheshin baraen ariashahwaran Elimas. Elimas nakwiraeh um nakrinuwanamaguk Sergius Paulus um anan marenusuhw Debeini ananin baraen nugipeshen, uwok.9 Aria Sol, enyudok enen nyeigur shahwaran umPol iri narao Iruhin ananin Mishin nyapenyan wosikabom aria natrun duk Elimas. 10 Aria nakripannakri, “Satan ananin nuganin! Nyak nyenek horimabom um ihihumori yopihi aih. Aria shukninyumihinyumori shenek rohwumesh-umeh iri aih haniihihumori yoweihi aih. Nyak nyape nyabirak umnyuwanam Iruhin ananin adurin baraen umnyutogur rohwotuhw-inyi. Aria nyak ta nyakri uwokum nyukutihukuk ehudok aih, uwok? 11 Aria mnek!Douk Debeini ta nen aria nyakis nabes ta sishuk.Nyumneh ta mare nyutrih aria ta nyupe namudokatin um eneh nyumneh.”

Pol nakripan namudok aria ahudok atuh enenenyudok kabi onog behrabigwi orug um gwabuhigoweshiguk ananis nabes. Aria nape narahaennanak um nakri nuparug enen arpen um nyusuhwananin rogur aria nyiyabigan yah. 12 Douk napedebeini um gavman um enyudok unai iri natikenyudok aria nenek bilip um Debeini. Anan nakitakyowiyokuk abom um Debeini ananin baraen doukPol nani Barnabas heyagwrehen iri.

Sol Nani Barnabas Hanak Henek Mour WaburAntiok Douk Bape Agudok Shokugi Nahobig

Shahwarag Um Pisidia13 Pol nani amam heiran iri hakutukuk Pefos

harao korohuk hanak hatogur waburnyeiguriburum Perga. Abrudok wabur douk bapeagudok shokugi nahobig Pamfilia. Aria Jon watanakwutumuk natanamum Jerusalem. 14 Amamhakutukuk Perga aria hanak hatogur Antiok. Antiokdouk bape agudok shokugi nahobig nyeigurigumPisidia. Arigaha ahudok nyumnah Sabat doukeshesh Juda madae shunek mour ahi uwe hanakhatograri, aria hanak hawish hape atudok urupatdouk eshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atari. 15 Hawish hape aria debeimori um atudokurupat iri hatarih Iruhin ananin lo seiwok nakoguk

Moses enyi um jurug aria hatarih enen baraenshopunek douk seiwok amam profet henyemagukiri. Douk hakripesh baraen um jurug ariahenekumam baraen Pol nani Barnabas. Baraenenyudok. Hakri, “Ashukenyim, ipak enen baraen umpakri pukripesh um shupe dodogowish um, apakwosik makri punaki pukripeshen douk.”

16 Hemnek namudok aria Pol nakitak neyotunaurumesh wis aria nape nakripesh. Nakri, “IpakIsrael pani ipak ihipmorim kupaipari douk peneklotu um Iruhin iri, ipak pumnek eikin baraen. 17

Eshesh Israel shenek lotuman iri Iruhin nagraehapakish yamehesh aria abudok nyutob shanakshape kupaishi esheshib amnab Isip obi nyutob,anan douk nenekesh shatogur sabaishi meyohabom. Shape agundok arigaha anan doukdodogowin atun abom, aria naraesh shakutukukIsip shanaki. 18 Shanaki shanak shape wehigunumarpesh uwok um aria anan nape nataurumesh.Eshesh shakana uwok um anan madae shumnekananin baraen, aria anan nani eshesh napenataurumesh um 40-poreish kwarahos. 19 Nanunu7-poreis debeisi awiros um arpesh abudok amnabKenan aria nekesh amnab ananish arpesh esheshIsrael shagremab. 20 Enyudok ihinyumorim douknyatogur atin hurukatin um sabaishi 450-poreishkwarahos. Enyudok nyanakuk aria nenekumeshdebeimi armam jas um heyohesh iri. Debeimiheyohesh arigaha anudok profet Samuel natogur.

21 Aria abudok nyutob shakrip Samuel umnunekumesh anan king obi nyutob, Iruhinnagraehumesh Kis ananin nuganin shahwaran umSol iri natogur esheshin king. Nape king um40-poreish kwarahos. Anudok arman king Sol douknakitak opudok Benjamin ananip awirop. 22 AriaIruhin neyatakuk Sol aria nenek Devit napeesheshin king. Baraen Iruhin nakrip arpesh umshudukem Devit um douk enyudok. Nakri, ‘Eikyaparug Jesi ananin nuganin Devit. Eik urkummanawashaman aria anan ta nunek ihinyumorimour douk eik ikripanum nuneken iri.’ 23 AriaIruhin nenek enyudok mour nyatogur kabi seiwoknakri adurin atinyi baraen um ta nuneken nyutoguriri. Agundok atap Devit ananip awirop panakarigaha Iruhin nagraeh Jisas um nurao apak arpeshmutanamum Iruhin aria mupe wosik. Nagraehanaria neshopokan nanakumori Israel.

24 Jisas wata nutogur uwe aria Jon nenekbaptaisumesh iri nape nakripesh baraenihishmorim eshesh Israel. Nakripesh umshukeshuguk agabus yoweishi inahos, shatanamshukon aparuh Iruhin aria shunek baptais. 25 Jonhurukatin um niyatok ananin mour aria nakripeshnakri, ‘Ipak pakana eik amiapen? Eik madae anudokarman douk pape patrugun uman ta nutograri iriuwe, uwok. Aria mnek! Arman pape patrugun-umaniri ta eik iyatok eikin mour um jurug, aria anan takadak nutogur. Aria eik douk madae debeiwe iri umikweshih madururuh ananiyu su uwe, uwok. Anandouk debeini arman abom.’”

APOSEL 13:6 197 APOSEL 13:25

Page 198: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

26 Pol baraen apa nape nakripesh nakri, “IpakIsrael eikip ashukenyim owarhim douk Abrahamnahwarepum yamehem iri pani kupaipari peneklotu um Iruhin iri, enyudok baraen um Iruhin nurapmutanamori mupe wosik um douk nenekennyanakumori apak ihipmorim. 27 Shape Jerusalemiri armam armago shani esheshim debeimi madaeshudukemesh um anan douk nunakumorinutaurumesh aria wata nuraesh iri uwe, uwok.Esheship urkwip madae gamo purumen wosik uweenyudok baraen seiwok amam profet henyemagukaria shape shatarihen ihih nyumneh Sabat doukeshesh Juda mour uwok shape meyoh ehi. Ariashenek amamin baraen nyatogur adurin um shaboJisas nagok um. 28 Madae shuparug enesh yoweishiinahos uwe douk nenekesh um ta shonnugokumesh, uwok. Aria sharig Pailat um nonnugok. 29 Douk shenek enenyenen mour rigukamam profet henyemaguk Iruhin ananik Buk iribaraen nyakrium ta shuneken-uman iri um jurug,aria shabrean-ari rowog kruse shanak sharumanonohw wonugwehw. 30 Aria Iruhin wata norukwanyapis aria wata nakitaki. 31 Aria sabaihi nyumnehnatogurum amam armam douk hapei Galili heiranhanakum Jerusalem iri. Natogrumam aria hatrun.Aria douk amudok armam douk hape hakripapananin baraen apak Israel.

32 Aria ohwak douk enyudok wanakumoriwakripep enyudok yopinyi baraen. Baraen enyudok.Enyudok mour seiwok Iruhin nakripesh enen adurinatinyi baraen apakish yamehesh um ta nuneken-umesh iri douk enyudok 33 neneken um nutaurumapak esheshish batowish. Um agundok Jisas nagokaria wata nonohur nakitaki um. Baraen nyetemIruhin ananik Buk Song iri douk nyetem namba 2Song. Baraen enyudok,‘Nyak eikin Nuganin. Doukih eik yatogur jurug

nyakin Yain.’34 “Baraen douk Iruhin nakriyen um ta nuhur Jisasnukitaki aria mare nutar abom um douk enyudok.Nakri,‘Eik ta ikep enesh yopiyopishi abom eshudok kabi

riguk yakripan adurin atinyi baraen Devit um taikenyesh iri.Aria eshudok adur ta shutogur kabi eik yakri

adurin atinyi baraen um.’35 Namudok aria enen baraen shopunek nyetemBuk Song iri nyakri namudok. Nyakri,‘Nyak ta mare nyunek nyakin yopuni arman

nasuhw nyakin mour iri nugok nutaraguk abomuwe, uwok.’

36 “Apak ihishmorim douk madukemesh. KingDevit napeyehi nyumneh, anan douk nagipeshIruhin nakri-enyi atin aria nagok. Nagok douksharuman hurukatin um sharom ananim yamehemum aria natar. 37 Aria anudok arman douk nagokaria Iruhin wata nonohur nakitaki douk madaenutar uwe. 38 Namudok aria ashukenyim owarhim,ohwak wakri ipak ihishmorim gamo pudukemesh.Ohwak wakripep baraen namudok. Wakri anudok

arman Jisas ta wosik nutaurumep nuneguk ipakishdebeishi shokwish penekesh iri yoweishi inahos. 39

Lo seiwok Iruhin nakoguk Moses enyi ta marenyuneguk ipakish yoweishi aria Iruhin nutripnuhwarep yopishi arpesh, uwok. Aria ihishmorimarpesh shenek bilip um anudok arman Jisas iri,Iruhin douk nahwaresh yopishi arpesh. 40 Aria ipakgamo pudukemesh um enyudok seiwok amamprofet hakriyenyuk iri um mare nyutogrumep,uwok. Baraen enyudok. Hakri,

41 ‘Ipak peyagwreh enenyenen yoweinyi um Iruhinananin baraen iri, ipak putrugun pugugak pupe ariapugok!Eik yenek enen mour ahudok nyumneh um ipak

papeyeh iri.Aria enen arpen nyukri nyukripep um enyudok

mour douk eik ta ineken iri, aria ipak ta mare pukriadurin, uwok.’”

42 Pol nani Barnabas hakutukuk atudok urupathape hatogur aduk aria eshesh armam armagoshakripam um wata hunaki ahudok anah nyumnahSabat douk eshesh Juda shape meyoh ahi ariagamo hukripesh enyudok atin baraen. 43 Doukshakutukuk urupat shatogur aduk aria sabaishiJuda shani kupaishi iri armam armago doukshagipesh eshesh Juda shenek lotu iri, shani Polnani Barnabas shanak. Shanak aria amam gamohakripesh baraen um hakri huhur esheshiruhaparuh aria shupe dodogowish atish um agundokIruhin nape nataurumap meyoh um.

44 Douk arigaha ahudok anah nyumnah esheshJuda mour uwok shupe meyoh ahi hanak hatograri,aria hurukatin um ihishmorim arpesh shapeabrudok wabur iri shanakumori shumnek Debeiniananin baraen. 45 Aria eshesh Juda shatik sabaishiarmam armago shanaki shantorum aria sheneknyigiya. Esheshiruh aparuh yoweruh abom ariashape shakri uwok um Pol nakripesh-enyi baraenshenekan enenyenen.

46 Shenekesh namudok, aria Pol nani Barnabasdodogowim atum heyagwreh baraen aria hakripeshhakri, “Douk adur. Enyudok Iruhin ananin baraen taurik ukrip ipak Juda purik. Aria pekenyuk agabusaria namudok douk ipak meyoh pakri ipak madaeyopipari um pupe wosik abom ihih nyumneh uwe,uwok. Namudok aria douk ta ukutipukuk unak umkupaishi douk eshesh madae Juda iri uwe ariaukripeshen. 47 Um maresh? Debeini douk nakripapdodogowinyi baraen namudok, nakri,‘Eik yenek ipak jurug pape kabi enen lam um, um

kupaishi arpesh ta shunatrugun um.Um putaurum ihirub warubishi arpesh shape

agundok atap iri,aria Iruhin wata nuraesh shutanamori shupe

wosik abom.’”48 Kupaishi arpesh douk eshesh madae Juda iri

uwe shemnek enyudok baraen aria shanadudareh.Shakri Debeini ananin baraen yopinyi abom. Ariaeshudok ihishmorim douk Iruhin nagraehesh jurug

APOSEL 13:26 198 APOSEL 13:48

Page 199: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

14

um shupe wosik abom ihih nyumneh iri doukshasuhw ananin baraen dodog shagipeshen.

49 Aria Debeini ananin baraen nyanak ihirubwarub bape agudok shokugi nahobig Pisidia iri. 50

Aria eshesh Juda shahur ono nyeiguhw shato iruhwiri owi armago douk wenek lotu um Iruhin iri wanidebeimi um abrudok wabur iri aria juwehosish umPol nani Barnabas. Shape shenekam enenyenenaria sheneyagwreh dodog um hukutukuk esheshibamnab ba hanak. 51 Hakitak um hunak ariahagudupeshuk nyupruk amamiruh yeriweruhkwakusuk abrudok wabur Antiok aria hanak umAikoniam. Hagudupeshuk nyupruk um esheshshutik aria shudukemesh um eshesh douk baraennyapenyesh um ehudok eshesh shenekeh iri aih. 52

Amam hanakuk, aria eshesh Antiok shagipesh Jisasiri douk sharao Iruhin ananin Mishin nyapenyeshwosik abom aria shanadudareh shariguk.

Pol Nani Barnabas Henek Mour Aikoniam

Hanak hatogur Aikoniam aria henekeshnamudok atin kabi hanak kupairubi warubum. Hanak hawish eshesh Juda shape

sheneyagwreh baraen-atari urupat aria hapehakripesh Debeini ananin baraen. Hakripeshbaraen wosik douk sabaishi Juda shani eshesh Grikshemneken aria shenek bilip um Jisas. 2 Ariaeshesh Juda douk shakri uwok um shunek bilip irijuwehosish um eshesh Kristen aria sheshuhurishenekesh juwehosish um kupaishi douk esheshmadae Juda iri uwe. Aria esheshiruh aparuh doukmadae hur wosik um eshesh shugipesh Jisas iriuwe, uwok. 3 Aria Pol nani Barnabas hape roubinyutob abrudok wabur Aikoniam. Hape ariadodogowim atum hakripesh Debeini ananinbaraen. Aria Debeini nomuhur henek enenyenenIruhin atun neneken iri mour. Heneken namudokaria Debeini neyabig arpesh aria shadukemeshshakri baraen hakripesh-enyi um agundok Iruhinnutaurumesh meyoh um douk adurin atin. 4 Ariaeshudok sabaishi arpesh shape abrudok wabur irishakitak shanosiyam. Wobresh shaniguk amamaposel aria wobresh shaniguk eshesh Juda sik. 5

Namudok aria kupaishi arpesh shani eshesh Judashani ihim-morim esheshim debeimi shakitakshakri shunekam enenyenen amam biom aposel.Shakri shukwumam utabor shom hugok. 6 Doukhemnek um enyudok aria hakitak haruwok hanak.Hanak um biarub debeirubi warub shahwararubum Listra aria Derbe bani anarub bape iri hurukatiniri douk bape agundok shokugi nahobig Likonia iri.7 Hanak aria hape hakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen agundok.

Pol Nani Barnabas Henek Mour Listra8 Anan arman aiyas yowegas aria madae

nurahaen atin iri uwe douk nape abrudok waburListra. Watak nor apahw obi nyutob aiyas yowegasaria amakek douk kwanabuki. Anan madae

nurahaen atin uwe, uwok. 9 Aria anan douk napenemnek Pol um nape nakripesh baraen um. Polnatrun duk anudok arman aria natik um anannenek bilip nakri Jisas ta nugabeyan. 10 Arianakripan debeg nakri, “Kakitak yetu iruhw!” Ariaanudok arman naprok nato nakitak neyotu iruhwaria nape nanarahaen nanak.

11 Douk sabaishi armam armago shatik enyudokPol neneken iri aria shape shahwar um esheshinganiganigin baraen douk sheyagwrehen agudokshokugi nahobig Likonia iri aria shahwar shakri,“Amam godomi douk hanakumori armam ariaamudok habuhumap iri!” 12 Barnabas doukshahwaran anudok god Sus. Aria Pol doukneyagwreh baraen iri, namudok aria shahwaranHermes. 13 Atudok debeiti urupat shenek lotu umanudok god Sus atari douk tatao adukehah umabrudok wabur. Aria anan pris douk apa nenek ofaum eshudok nako Sus iri nanak narauri eneshababish bulmakauhos shani aruruhish doukshagrugeshi madururuh iri. Naraesh nanakumoriatudok debeiti wit douk shawish abrudok waburum. Um maresh? Anudok pris nani eshudoksabaishi arpesh shakri shunek ofa um eshudokbulmakauhos shuko Pol nani Barnabas.

14 Douk Pol nani Barnabas hemnek um enyudokshakri shuneken-umam iri aria hakri uwok abomaria hawor amamih rupeh. Aria hahur hanakhawish agundok eshudok sabaishi arpeshsheyotum aria hahwar hakri, 15 “Ohwakishi arpesh,ipak peneken um enyudok mugu? Ohwak doukarmam meyoh kabi ipak um! Ohwak wanakumoriukripep Iruhin ananin yopinyi baraen umpukutukuk ehudokmori rohwih aih. Um agundokpenek lotu um madae adurimi godomi um ariaputanamum anudok adurin Iruhin douk nape ihihnyumneh iri. Anan douk nenek iruhw heven baniagundok atap aria youg aria nenek ihishmorimeneshenesh shape-nyogun iri. 16 Adur seiwokibnyutob, anan douk nape nanatrish meyohihishmorim awirosish arpesh aria shagipeshenenyenen eshesh kanak shakri shuneken iri. 17

Aria anan douk madae nunobeshuk-umep uwe,uwok. Anan apa nenekumep yopihi aih. Napeiiruhw heven aria nenek eshah horumepari. Nenekworigun natogrumep sabaiguni um yopubi nyutob.Nekep worigun natogrumep aria nenekeppanadudareh pariguk.” 18 Hakripesh enyudokbaraen eshudok sabaishi arpesh aria madaeshumneken uwe. Aria henek debeinyi mour umhakri mare shunek ofa um eshudok bulmakauhosshuko amam, uwok.

Shakwuman Utabor Pol19 Aria eshesh Juda douk shapei arbudok biarub

warub Antiok bani Aikoniam iri shanakumori Listra.Shanaki shagiyagiman meyoh um esheship urkwipum enen rohwin baraen um sabaishi abrudokwaburishi arpesh aria shemneken shakri adur.

APOSEL 13:49 199 APOSEL 14:19

Page 200: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

15

Namudok aria shakwuman utabor Pol shanukanshatogur adukehahum abrudok wabur. Esheshshakri nagok jurug. 20 Aria abudok nyutob esheshshagipesh Jisas iri shanaki sheyotu sheyar-sharihanobi nyutob, anan wata nakitak aria nawish abrudokwabur. Ruwahepih aria nani Barnabas hanak umDerbe.

Pol Nani Barnabas Harahe Hanak HakripeshukBaraen Eshesh Shagipesh Jisas Iri Um Shupe

Dodog Um Bilip21 Hanak hatogur Derbe aria hape hakripesh

Iruhin ananin yopinyi baraen agundok. Aria heneksabaishi arpesh shagipesh Jisas. Aria watahatanamum Listra. Hatogur Listra aria hanak umAikoniam. Hanak hatogur Aikoniam aria watahatanamum Antiok douk bape agudok shokuginahobig Pisidia iri. 22 Hanaki arbudok warub ariadodogowim atum hape hakripeshuk baraen esheshshagipesh Jisas iri um agundok shunek bilipdodogowish atish um. Hakripeshuk hakri, “Apakmakri muwish agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh um, aria sagomatin apak ta muwishum sabainyi amaen.” 23 Hatanam hanaki obinyutob, ihirub warub Iruhin ananish arpeshshapenyarub iri douk hagraeh-umeshuk armamsisigum atin um heyoh eshesh Kristen iri. Hakriuwok um worigun aria henek betenumeshuk.Henek beten hakrip Debeini shenek bilipman iri umnutaurumesh aria shur ananis atus wis.

24 Hawish hanak heyatak warub agudok anagshokugi nahobig Pisidia um jurug, aria hanakhatogur agudok anag shokugi nahobignyeigurigum Pamfilia. 25 Aria hakripesh baraenanabur wabur nyeiguriburum Perga. Hakripeshukagundok aria habuhum Atalia.

26 Hanak habuh abrudok wabur aria harao onokkorohuk hatanamum Antiok. Hatanamum abrudokwabur douk riguk eshesh Iruhin ananishi arpeshshenek beten sharig Iruhin um nutaurumammeyoh, hur ananis wis atus aria hunek enyudokmour um. Aria douk enyudok heneken heyaten ariawata hatanamori. 27 Hanak hatograri Antiok ariahenekumesh baraen ihishmorim Iruhin ananisharpesh shanaki shantorum aria hakripesh umihinyumori mour douk Iruhin nataurumam arianohur amamish roguhw neneken iri. Aria shopunekhakripesh um agundok Iruhin neyabigesh yahkupaishi douk eshesh madae Juda iri uwe umshunek bilip um Jisas um. 28 Aria hani esheshshagipesh Jisas iri hape roubi nyutob agundok.

Debeimi Hantorum Hape Jerusalem HeyagwrehBaraen

Anam armam hape agudok shokuginahobig Judia aria hanakumori Antiok.Hanaki aria hape hakrip eshesh Kristen

hakri, “Aria ipak mare putah yegeshiweruh kabiMoses nakripeshuk-enyi lo nyakri um, Iruhin ta

mare nuraep putanamori pupe wosik abom, uwok.”2 Hakripesh namudok aria Pol nani Barnabas haniamam hanatutukem aria hani amam hanitokdebeinyi baraen. Namudok aria eshesh Iruhinananish arpesh shagraeh Barnabas aria Pol hanianam abrudok waburimi Kristen shopunek umhunak um Jerusalem. Hunak um huni amam aposelaria eshesh Kristen esheshim debeimi hiyagwrehum enyudok baraen.

3 Shagraeham aria sheshopokam hanak. Ariaabudok nyutob hawish hanak agusudok shokugosinahobigos Fonisia iri Samaria obi nyutob, amamdouk hape hakripaguk eshesh Kristen um agundokkupaishi douk eshesh madae Juda iri uwe shatanamshakon aparuh Iruhin um. Ihishmorim Kristenshemnek enyudok baraen aria shanadudarehshariguk.

4 Hanak arigaha hanak hatogur Jerusalem ariaIruhin ananish arpesh shani esheshim debeimishani amam aposel shanaki shakam roguhwshanadudarepam. Aria hakripesh um enenyenenmour douk Iruhin nohur amamis wis nenekennyatogur iri.

5 Aria enesh shenek bilip aria douk shanigukamam Farisi sik iri shakitak sheyotu aria shakri,“Eshudok kupaishi arpesh douk eshesh madae Judairi uwe, ipak ta putah esheshiruh yegeshiweruh ariapukripesh um shugipesh lo seiwok Iruhin nakogukMoses enyi.”

6 Namudok aria amam aposel hani esheshKristen esheshim debeimi hantorum hape ariahape heyagwreh um hugapesh enyudok baraen. 7

Douk heyagwreh rounyi baraen um jurug aria Pitanakitak neyotu nakri, “Eikim ashukenyim owarhim,ipak douk padukemesh. Riguk sagomatin doukmape aria Iruhin nakop mour. Aria eik douk nekeenyudok mour um ikrip kupaishi ananin yopinyibaraen um shumneken aria shunek bilip um anan.8 Aria Iruhin douk nadukem ihishmorim arpesh umapakip urkwip iri douk neyabig apak Juda abom umagundok anan urkum manawasham kupaishiarpesh um. Neyabigap um agundok nekesh ananinMishin kabi riguk nako apak um. 9 Kupaishi doukmadae nukesh anah yah aria apak Juda nukop anahkupaihi uwe, uwok. Eshesh shenek bilipuman. Douknamudok aria nagabeyeshuk um enesheneshshapenyesh iri yoweishi nenekesh abom shatoguryopish. 10 Namudok aria douk ipak pakri pukwiraehIruhin um maresh? Um agundok pakri puwemeshamaen eshesh shagipesh Jisas iri um. Enyudokamaen um mugipesh lo um, apakish yameheshshani apak douk mabirak um munyusah mabirakmatik uwok. 11 Aria apak menek bilip makri Jisasnataurumop meyoh aria Iruhin ta wata nurapmutanamori mupe wosik. Nurap kabi narik naraoeshesh kupaishi arpesh um.”

12 Pita neyagwreh um jurug aria ihishmorimsheneyagwreh. Sheneyagwreh aria shape shemnekBarnabas nani Pol heyagwreh baraen. Hakripeshum enenyenen debeinyi mour douk Iruhin

APOSEL 14:20 200 APOSEL 15:12

Page 201: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nataurumam nohur amamis wis neneken nyatoguraria kupaishi shatrin iri.

13 Douk heyagwreh um jurug aria Jems nakitakneyagwreh nakri, “Eikishi arpesh, ipak pumnek eikinbaraen! 14 Saimon douk nakripesh um agundoksagomatin Iruhin urkum manawasham kupaishidouk eshesh madae Juda iri uwe, aria nagraehenesh um shupe ananish abom um. 15 Amamprofet amamin baraen douk nyatogur adurinnyagipesh enyudok baraen douk Pita nakripap-enyi.Baraen enyudok. Iruhin nakri,

16 ‘Kweipon eik ta wata itanamori,aria atudok Devit ananit tetu iri urupatta wata itahur irokat.Eneshenesh sharok urupat um douk yowesharia ta wata itahur irokat.17 Eik inekesh namudok um ihishmorim arpesh

doukeshesh madae Juda iri uwe ta shupe shurim

Debeini.Ihishmorim douk eik yanagraehesh um shupe

eikish iri.’18 Seiwok Debeini nakriyuk enyudok baraen aria

douk shopunek douk nakriyen.”19 Jems wata nakri, “Eik yakri namudok. Yakri

eshudok kupaishi douk shemnek Iruhin ananinbaraen aria shape shatanam shakon aparuh ananiri, yakri apak Juda mare mukesh debeinyi mour umshugipesh apakin lo, uwok. 20 Aria munek anapshup punakumesh aria mukripesh um mareshuwok worigun mahish douk shenek ofameshshako rohwimi godomi iri. Mukripesh um mareshonukesh armam armago shenek wehrur meyohum. Mukripesh um mare shuwok mahish doukarpesh shukwunishesh aruhwiguhw meyoh shugokshutahesh iri. Aria shopunek mukripesh um mareshuwok owishibor, uwok. 21 Apak doukmadukemesh. Seiwok arigaha douk enyudok loseiwok Iruhin nakoguk Moses enyi douk shapeshatarihen urusag apak Juda mape meyagwrehbaraen-ogwi um ihih nyumneh Sabat. Aria enyudokbaraen douk shakripeshen ihirub debeirubi warub.”

Shenek Shup Panak um Kupaishi Kristen DoukEshesh Madae Juda Iri Uwe

22 Namudok aria amam aposel hani ihishmorimIruhin ananish arpesh shani esheshim debeimishabo baraen aria shakri shugraeh anam armamum eshesh kanak um hunak huni Pol iri Barnabashunam Antiok. Aria shagraeh Judas douk nanahwarenyudok enen nyeigur Barsabas iri nani Sailas.Amudok biom armam, amam douk heyotu harik umeshesh Kristen iri. 23 Shagraeham aria shakamopudok shup hasuwop hanak. Baraen nyetem shupiri nyakri namudok. Nyakri,

Apak aposel mani eshesh Kristen esheshimdebeimi douk ipak pohwarapum ashukenyim irimenekumep-ogu opudok shup ipak apakimashukenyim douk ipak madae Juda iri uwe.

Apak makri yopuhi nyumnah um ipakihipmorim pape abrudok wabur Antiok iri paniipak douk pape agusudok biogos shokugosinahobigos Siria iri Silisia.

24 Apak memnek um agundok anam apakimhagipesh Krais iri hanaku hakripep enen rohwinbaraen henekep pakitak yowiyokuk aria aparuhyoweruh um. Apak madae mukripam um hunakuhunek enyudok uwe, uwok. 25 Memneknamudok aria mantorum mape atugun ariaihishmorim mabo baraen makri wosik ummugraeh anam armam um huraumep-ogubaraen iri. Hunigu apakim arpeshim Barnabas iriPol hunaku. Apak douk urkwip panawashamamabom iri. 26 Amudok biom douk madaehunogugur atin um agundok henek apakinDebeini Jisas Krais ananin mour aria arpeshshom hugok um uwe, uwok. 27 Namudok ariamoshopoku Sailas iri Judas hanaku. Amam tawata hukripep nukwatog meyoh enyudok atinbaraen douk menyemagu shup iri. 28 Iruhinananin Mishin nyani apak mape aria mabobaraen makri wosik um mare wata muwemepanab bugob, uwok. Aria apak makri enyudokmorimare wata puneken, uwok. Enyudokmori. 29

Mare puwok worigunish mahish douk shenekofamesh shako rohwimi god omi um, marepuwok owishibor, mare puwok mahish doukshakwunishesh aruhwiguhw meyoh shagokshatahesh iri, mare shenek wehrur meyoh um.Ipak pugipesh ehudokmori aih um douk tapunek yopinyi. Baraen enyudok atin.

Yopuhi nyumnah ipak.30 Shenek shup shakomap hasuop aria

sheshopokam hanakum Antiok. Hanak hatogur ariahahwar ihishmorim Iruhin ananish arpesh shanakishantorum aria hekesh shup. 31 Douk shatarihbaraen sheyaten aria shanadudareh abom. Ummaresh? Enyen douk yopinyi um nyutaurumeshshupe dodogowish um bilip aria esheshiruh aparuhyopuruh. 32 Judas nani Sailas amam kanak doukhatogur profet. Aria roubum nyutob hapehakripesh sabainyi yopinyi baraen esheshshagipesh Krais iri aria shatogur dodogowish umbilip. 33 Douk hape anob nyutob Antiok um jurugaria eshesh Kristen shenekumam yopihi nyumneharia wata sheshopokam hatanam hanak umeshudok douk sheshopokam hanaki iri. 34 [AriaSailas wata shopunek nakri nupeik Antiok.] 35 AriaBarnabas iri Pol douk hape Antiok. Hani sabaishishape shenek mour um shakrip eshesh shapeAntiok iri Kristen um Iruhin ananin baraenshakripesh aria shenek skulumesh umshudukemen wosik.

Pol Nani Barnabas Hanadi-yogurum36 Anah nyumneh hanak hadiguk aria Pol nakrip

Barnabas nakri, “Wata utanam um ihirubmorimdebeirubi warub douk riguk wanak wakripeshuk

APOSEL 15:13 201 APOSEL 15:36

Page 202: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

16

Debeini ananin baraen arub iri. Unak aria utikohwakish arpesh eshesh Kristen, um eshesh tashape wosik um esheshin bilip aka, mumam.” 37

Barnabas nemnek namudok aria nakri Jon Makshopunek nini amam hunak. 38 Aria Pol nakri uwokum huran hunak um. Um maresh, riguk haranhanak aria madae nini amam hupe arigaha mournyutuh aria hutanamori uwe, uwok. Arianakutumuk agudok shokugi nahobig Pamfilia arianatanamori. 39 Douk hanitok arigaha ariahanasiyam. Barnabas narao Mak harao korohukhanak um enyudok unai Saiprus. 40 Aria Polnagraeh Sailas nani anan hanak. Hanak aria esheshKristen shakripam shakri, “Wosik, Iruhin ta nupeum nutaurumep meyoh.” 41 Hawish hanakagusudok shokugosi nahobigos Siria aria Silisia ariaPol nape nakripaguk Iruhin ananish arpesh ananIruhin ananin baraen um shupe dodogowish umbilip.

Timoti Nani Sailas Aria Pol Hanak Henek Mour

Pol nani Sailas hanak arigaha hanakhatogur Derbe aria hakutukuk Derbehanak hatogur Listra. Hatogur aria

haparug anan nagipesh Krais iri arman shahwaranum Timoti iri nape agundok. Ananik amakek doukonok Juda aria shopunek kwonek bilip um Krais.Aria ananin yaken douk anan um eshesh Grik. 2

Aria eshesh Kristen shape Listra bani Aikoniam irishakri Timoti anan douk yopuni arman abom. 3

Anan Pol nakri nuran nini anan hunak. Namudokaria natah ananihw yegenyihw. Natah ananihwyegenyihw um maresh, ihishmorim Juda shapearbudok warub iri shadukemesh um ananin yakendouk anan um eshesh Grik. 4 Aria hawish hanakwarub hape hakripaguk Iruhin ananish arpesh umenyudok baraen douk amam aposel hani esheshKristen esheshim debeimi heneken Jerusalem iri.Aria hakripeshuk um shugipeshen. 5 Namudok ariaIruhin ananish arpesh shape ihirub warub irishatogur dodogowish atish um bilip. Ihih nyumnehsabaishi arpesh shawishum eshesh Iruhin ananisharpesh aria shatogur sabaishi abom.

Pol Nape Troas Aria Natik Enesh Eshudok KabiNabo Yomnis Natrish Um

6 Hanak aria Iruhin ananin Mishin madae nyukriwosik um hukripesh baraen um agudok shokuginahobig Esia uwe, uwok. Namudok aria hawishhanak agusudok biogos shokugosi nahobigos,Frigia iri Galesia. 7 Hanak arigaha hanak hatogurMisia aria hakri um huwish agudok anag shokuginahobig Bitinia. Aria Jisas ananin Mishin madaenyukri wosik um hunak huwish uwe, uwok. 8

Namudok aria hawish hanak orokohunig umagudok shokugi nahobig Misia arigaha hanakhabuh anabur wabur nyeiguriburum Troas. 9 Ariaabudok wab Pol natik enesh eshudok kabi naboanas yomnis natrish um. Aria natik anan arman

nape agudok shokugi nahobig Masedonia irineyotu aria nahwar dodog napeum Pol nakri, “Yowinyutaurumap agundok Masedonia.” 10 Douk Polnatik enyudok jurug, aria arigas apak maurim yahum munak um Masedonia. Munak um maresh,madukemesh makri Iruhin neyabigap um munakmukripesh ananin yopinyi baraen ganudok.

Lidia Kwatogur Kristen11 Namudok aria mato korohuk kwakutukuk

Troas kwahur kwabrig youg kwanakum enen unainyeigurinyum Samotres. Aria ruwahepih kwahurkwanakum Neapolis. 12 Korohuk kwopunik ariamanak atapih arigaha manak matogur Filipai.Abrudok wabur Filipai douk sagom-atinyumdebeiburi wabur um agudok shokugi nahobigMasedonia. Ababur douk eshesh Rom shanakisharkogwabur shapenyabur iri. Matogur abrudokwabur aria mape eneh nyumneh.

13 Aria ahudok nyumnah Sabat douk eshesh Judamour uwok shape meyoh ahi hanak hatograri, ariamanak matogur adukehah-iburum abrudok wabur.Matogur manak um anab worub. Apak makrianagasib um abudok worub, makri onok outuk takwape douk enesh Juda shanak shape shenekbeten um. Manak matogur matik ono armagowanaki wantorum wape aria mani owo mapemeyagwreh baraen. 14 Onok armatok kwani owowape wemnekap um meyagwreh iri douk Lidia.Okwok kwanaki debeiburi wabur Taiataira ariakwape um kwenek enen mour bisnis umowishiborihi rupeh iri. Okwok douk shopunekkwenek lotu um Iruhin iri aria Debeini nabadigokwokwih apahw gamo kwabuk arigos um Polneyagwrehen iri baraen. 15 Douk kwomnek baraenaria kwani ihishmorim shape okwokwit urupat irishenek baptais. Douk kwenek baptais worub jurugaria kwakripap kwakri, “Ipak pakri eik yenek bilipum Debeini abom um, yowi puname mupe eikiturupat.” Okwok dodogowik otuk aria magipeshokwokwin baraen.

Showeshik Pol Iri Sailas Hape Filipai16 Aria anah nyumnah manak um okwudok outuk

um munek beten aria onok armatok kwaparugapyah. Okwok douk anam hatoruk um kwunekumammour meyoh iri. Enen sagab nyapenyok aria nyapenyakuhur kwakrip arpesh um enenyenen tanyutogrumesh iri. Namudok aria kwapekwatorumesh debeibori utabor eshesh doukshanatoruk iri. Um agundok kwakrip arpesh umenenyenen ta nyutogrumesh iri um. 17 Okwudokarmatok kwagipesh Pol nani apak aria kwapekwahwar debeg kwakri namudok kwakri, “Amudokarmam douk henek mour um dodogowini Iruhinabom nabouk ihishmorim yoweishi eshudokeneshenesh shabuhuk iri. Amam douk hapehakripep um ahudok yah um Iruhin wata nuraepputanamori pupe wosik abom um!” 18 Kwenekesh

APOSEL 15:37 202 APOSEL 16:18

Page 203: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

17

namudok um sabaihi nyumneh arigaha kwenek Polarigehin umok. Arigaha anah nyumnah natanamnakrip enyudok nyapenyok iri sagab nakri, “Eikyakripen um Jisas Krais ananin nyeigur umnyukutukuk okwudok armatok abom arianyutograri.” Aria abudok atub nyutob enyudoksagab nyakutukuk abom okwudok armatok.

19 Arigaha hanatoruk iri hatik um agundokkwukripesh baraen arpesh aria kwutorumamutabor um douk uwok. Aria hakitak hasuhw Polnani Sailas hanukam haram um agundok sabaishiapa shanaki shantorum shapeum. Haram umdebeimi um abrudok wabur iri. 20 Haram umamam mejistret aria hakripam hakri, “Amudokarmam douk anam Juda. Amam hape henekenenyenen abrudok apakibur wabur aria henekarpesh juwehosish aria debeinyi baraen nyakitak.

21 Hape hakripesh baraen um enyudok doukapak Rom apakin lo nyakrium mare mumneken ariamugipeshen iri.” 22 Aria eshudok sabaishi armamarmago shopunek shape shanumogesh rohwinbaraen shenekam enenyenen. Namudok aria amammejistret hatrum hawarukuk amamih rupeh ariahakri um shom shukwumam wagun. 23 Doukshakwumam wagun sabaihi atih sham shenekamenenyenen um jurug aria shenyigram hawish hapeshunuweshik-ati urupat. Aria amudok mejistrethakrip anudok neyoh shunuweshik-ati urupat iri umgamo niyohom wosik Pol nani Sailas. 24 Doukmejistret nakripan enyudok dodogowinyi baraennamudok aria narao amam hawish abom umnumunim rum atudok shunuweshik-ati urupat.Hawish aria howem amamigas aiyas anagamaenyigari gagor iri plag, aria nowem kupaigariiruhw aria naweshikag.

25 Arigaha orokohunib um wab aria Pol naniSailas hape henek beten aria heyorub aweruh umIruhin. Eshudok enesh shanak shunuweshik-atiurupat iri douk shape shemnekam. 26 Aria ahudokatuh onok debeikwi enyik kwatuk kwogwagworishuroruh douk shawaruh um atudok shunuweshik-atiurupat iri. Aria ahudok atuh ihigwumorim witoggwanejik gwanakuk aria senab batokweshihukihishmorim shonoweshik iri esheshis wis. 27

Anudok neyoh shunuweshik-ati urupat iri nakitakaria natik um ihigwumorim witog gwanejik gwape.Natik namudok aria nakri ihishmorim shonoweshikiri douk sharuwok aria natuki ananit bainat umnunobo. 28 Aria Pol nahwaragu debeg nakri, “Marenyunobo! Apak ihipmorim enyudok mape atin!”

29 Aria anudok neyoh shunuweshik-ati urupat irinahwaram shurauri eneh nyih. Nahwarogu arianahur nawish um agundok Pol nani Sailas hapeum.Sheyaruban aria nanogugur abom nabuh natuagundok Pol iri Sailas hapeum. 30 Douk nakitaknaram hatogur aduk aria narigam nakri, “Debeimiarmam, eik ta inek mare, um Iruhin ta wata nuraeitanamori ipe wosik abom?”

31 Aria hakripan namudok hakri, “Nyunek bilipum Debeini Jisas aria Iruhin ta wata nuraen

nyutanamori nyupe wosik abom. Nyak nyuniihishmorim shape nyakit urupat iri.” 32 Aria hapehakripan Debeini ananin baraen. Nani eshudokihishmorim douk shape ananit urupat iri. 33

Namudok aria abudok wab, abudok atub nyutobanan naram nanak nakrup-umam ereb. Aria wabatub anan nani ananish ihishmorim shenek baptais.34 Aria naram hawish numun ananit urupat nakomanagun worigun ba hagnoh. Anan nani armatokaria batowish shani ihishmorim shani eshesh shapeesheshit urupat iri shanadudareh abom. Ummaresh? Douk eshesh shenek bilip um Iruhin iri.

35 Ruwahepih ruhur atin aria amam debeimimejistret heshopoki anam howem shus iri umhanak hukrip anudok neyoh shunuweshik-atiurupat iri hakri, “Nyukweshih amudok biom armamhunak.” 36 Hakripan aria anan nanak nakrip Polnakri, “Amam mejistret heneki baraen nyanaki umikweshihep punak. Namudok aria douk ipak wosikta pukutukuk atudok shunuweshik-ati urupat punakaria ipakiruh aparuh hur wosik.”

37 Aria Pol nakrip amam howem shus iri nakri,“Ohwak douk onohw um Rom kabi ipak um.Henekumohw rohwin baraen aria madae huparugenesh yoweishi inahos uwe douk hakri ohwakwenekesh iri, uwok. Aria sabaishi arpesh shapeshatruhw aria howeshikohw um eshudok ariahenyigrohw wawish wape shunuweshik-ati urupat.Aria douk hakri hushopokohw unabeshuk atin unakaka? Adur atin uwok. Amam mejistret kanak tahunaki agundok huraohw ukutukuk shunuweshik-ati urupat aria utogur unak.”

38 Aria amam howem shus iri hanak hakrip amammejistret enyudok baraen. Douk hemnek um Polnani Sailas amam douk shopunek anam um esheshRom aria hanogugur abom. 39 Hanogugur ariahanak shunuweshik-ati urupat hakrip Pol iri Sailashakri, “Apak makri gihaumep um enyudokmenekeny-umep iri.” Douk haram hatograri adukaria hakripam um hukutukuk abrudok debeiburiwabur hunak kupaigunum. 40 Douk hakutukukatudok urupat aria hanak um Lidia okwokwiturupat. Hanak hatogur hatik eshesh Kristen ariahakripeshuk enen baraen um shupe dodogowishum bilip. Hakripeshuk aria hakutish-ukuk ariahanak.

Eshesh Tesalonaika Shakri Shubo Pol Nini Sailas

Hanak arigaha hanak hatogur Amfipolisaria hatogur Apolonia. Shopunekhakutukuk abrudok wabur aria hanak

hatogur Tesalonaika. Anat eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-atari urupat douk tataoganudok. 2 Aria Pol nagipesh ananih aih, bihatihsisigih nyumneh Sabatih douk madae shunek mourehi uwe, anan douk nanak nawish atudok urupatshape sheneyagwreh baraen-atari. Nawish aria nanieshesh Juda shape sheneyagwreh um Iruhin ananinbaraen nyetem ananik Buk iri. 3 Aria gamo

APOSEL 16:19 203 APOSEL 17:3

Page 204: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nakripesh baugenyum Iruhin ananin baraen.Nakripesh um agundok Iruhin nagraeh Krais umshan nemnek debeiri eriger nagok aria watashopunek nakitak napeum. Nakripesh namudoknakri, “Anudok Jisas eik apa yakripepuman iri anandouk Krais, douk Iruhin nagraehan arianeshopokan nanakumori nurao arpesh iri.” 4 EneshJuda shemneken shenek bilip um Debeini Jisas ariashagipesh Pol nani Sailas. Enesh sabaishi Grikshenek lotu um Iruhin iri shani sabaiwari nyeiguhwshato-umo iri armago shopunek wagipesham.

5 Aria eshesh Juda shenek nyigiya um agundoksabaishi arpesh shagipesh Pol omi um. Aria shanaksharauri sabaishi yoweishi arpesh. Eshudok arpeshdouk shapeum shenek yoweishi inahos aria ihihshapeum shanaki shape agundok abrudokwaburishi apa shanaki shantorum shapeum.Abudok nyutob sharauri sabaishi armam armagoshanaki shantorum aria abrudok wabur shabruhurshasuabur shenekabur um shenek arpesh umjuwehosish sheneyagwreh iri o shahwar umwanohwin baraen iri. Aria shanak shersharih Jesonananit urupat shaurim Pol nani Sailas. Shaurimamum shakri shuparugam aria shuram shutograri umeshudok sabaishi arpesh. 6 Shaurimam aria madaeshuparugam uwe aria shasuhw Jeson nani anamKristen sharam um debeimi um abrudok wabur iri.Aria shahwar shakri, “Amudok armam douk henekeneshenesh yoweishi inahos sabairubi warubagundok atap iri. Aria douk amudok hanakumoriabrudok apakibur wabur. 7 Hanaki aria Jesonnaram hanak hape ananit urupat. Amam doukhabrig Sisar ananin lo um hakri anan kupaini kingshopunek nape. Hakri ananin nyeigur douk Jisas.” 8

Eshudok sabaishi arpesh shani debeimi abrudokwabur iri shemnek enyudok baraen aria shakitakyowiyokuk aria shape shahwar debegsheneyagwreh debeinyi baraen. 9 Namudok ariaamudok debeimi henek Jeson nani amudok anamhator kwot jurug aria hakweshiham hanak.

Pol Nani Sailas Henek Mour Beria10 Aria abudok wab abom eshesh Kristen

sheshopok Pol nani Sailas hakutukuk Tesalonaikahanak um Beria. Hanak hatogur aria hanak hawishanat eshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atariurupat. 11 Eshesh Juda shape Tesalonaika iri doukmadae shumnek baraen namudok uwe, uwok.Eshudok shape Beria iri douk shakri shumnekamamin shuriguk. Aria ihih nyumneh shapeshatarih Iruhin ananin baraen um shakrishudukemesh um baraen Pol nakripesh-enyi douknakripeshen adurin o rohwinyi. 12 Shenekeshnamudok aria sabaishi Juda shenek bilip umDebeini. Sabaishi nyeiguhw shato-umo iri armagowani anam armam eshesh Grik shopunek shenekbilip.

13 Arigaha aria eshesh Juda shape Tesalonaika irishemnek um agundok Pol nakripesh Iruhin ananin

baraen Beria um. Namudok aria shanakishagiyagim armam armago shape Beria iri shohuresheshiruh aparuh aria juwehosish um Pol. 14

Namudok aria arigas atin eshesh Kristen sheshopokPol nabuhum yous um. Aria Sailas nani Timoti watahapeik Beria. 15 Amudok armam harao Pol iri doukheiran hanak arigaha hanak hatogur debeiburiwabur Atens. Douk wata hakri hutanam um Beriaaria Pol nakripam um hukrip Sailas iri Timoti umwata hugipesh anan arigas atin.

Pol Nape Nakripesh Iruhin Ananin Baraen Atens16 Aria abudok nyutob nape apa natrugun-umam

Atens obi nyutob, ananihw apahw douk yowehwabom um agundok natik abrudok waburshukunibur um sabaimi madae adurim uwe godomi douk eshesh meyoh shenekom iri. 17 Namudokaria nanak um urupat douk eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-atari aria nani eshesh Judashani enesh Grik douk shenek lotu um Iruhin irishape shanogogonim baraen um Iruhin nape iruhwiri. Aria ihih nyumneh nanak nani arpesh shanakishantorum maket iri shape sheneyagwreh. 18 Ariaanam tisa omi douk hadukem enenyenen iri hanakihani Pol harpak baraen. Anam douk shahwaram umEpikurian aria anam shahwaram Stoik iri. Anamhakri namudok. Hakri, “Anudok neyagwreh rohwinyibaraen iri douk nakri niyagwreh maren rohwinyibaraen?” Anam hakri, “Aria nakri nukripap baraenum anam kupairubi warubim god omi aka?”

Hakri enyudok baraen um maresh, hemnek Polnakripesh um Jisas ananin yopinyi baraen arianakripesh um agundok nagok wata nakitakumori.19 Namudok aria harao Pol hatoum anag mihignyeigurigum Ariopagus. Agag douk anam debeimikaunsolomi hantorum hapeum. Hanak hakih ariahakripan hakri, “Apak makri gamo mudukemeshum enyudok namunyi baraen nyak nyapenyakripesh-enyi. 20 Enen baraen memnekennyakriyen iri, riguk apak douk madae mumnekenatin uwe, uwok. Namudok aria apak makrimudukem baugenyum enyudok baraen.” 21

Ihishmorim eshesh Atens shani kupairubi warubishshanaki shani eshesh shape abrudok wabur Atensiri, esheshih nyumneh douk shakri shupe meyoharia shunupe um shunakripesh um namunyi baraenaria shumneken.

22 Namudok aria Pol nakitak neyotu natikamudok hadukem enenyenen iri um agudok mihigAreopagus aria nakri, “Ipak pape abrudok waburAtens iri, eik yatrip um ipak dodogowip atip abomum agundok penek eneheneh aih um penek lotuum. 23 Sagomatin yarahaen yanak abrudokipakibur wabur yatik eneshenesh penek lotumeshiri. Yarahaen yanak aria yanak yaparug enen altashopunek douk powem eshudok penek ofamesh iri.Aria enyudok alta showem enen baraen nyakri,

ENYUDOK ALTA DOUK ANAN GOD MADAEMUDUKEMAN IRI UWE ANANIN.

APOSEL 17:4 204 APOSEL 17:23

Page 205: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

18

Aria anudok Iruhin douk penek lotuman meyoh ariamadae pudukeman iri uwe, anan douk anudok eikyape yakripep-uman.

24 “Anudok Iruhin douk nenek agundok atap nanieneshenesh shapenyagun iri, anan douk debeiniabom um iruhw heven aria agundok atap. Arialotuig urusag arpesh sharukog-uman iri doukmadae nupenyog atin uwe, uwok. 25 Anan doukmadae eneshenesh wokan um enesh eshudokeneshenesh aria nukri um enesh arpesh shukonroguhw shutauruman um enesh eshudokeneshenesh uwe, uwok. Anan kanak norukwopyapis apak ihipmorim. Aria nataurumop dodogowipmape marahaen aria nakop ihishmorimeneshenesh um ihishmorim arpesh. 26 Iruhinnenek atun arman aria ihismorim awirosish arpeshsisigiruh yegeshiweruh nenekesh shakitak anudokatun arman ananip awirop. Aria anan kanak nohurasudok awirosish arpesh shanak ihigunumagundok atap sisigigun atin shanak shape. Wataknukwarum asudok awirosish arpesh sisigiruhyegeshiweruh uwe aria nagraeh esheshishkwarahos douk ta shunak shupe abudok amnabanan nakri um shunak shupeum. Neyabigeshamnab sisig atin um agundok banak batuh um ariasharab batogur esheshib. 27 Nenekesh namudokum shupe shutrugun-umani shunak arigah arigahawosik um ta shuparugan abom um. Aria anan doukmadae nupeik rougun um apak ihishmorim atinatin uwe, uwok. 28 Kabi enen arpen nyakrium.Nyakri, ‘Anan norukwop yapis nenekop mapemarahaen kabi douk mape um.’ Kabi anam ipakimidouk hadukemesh aria heyagwreh enenyenenbaraen iri hakri um. Hakri, ‘Apak shopunek ananishbatowish.’” 29 Aria Pol baraen apa nakri, “Apakmape Iruhin ananish batowish aria mare watamukri anan douk nape kabi gol o siliwa o nape kabianam utom um, uwok. Mare mukri eneshshadukemesh iri arpesh meyoh urkwip por ariadouk shenekan esheshis wis, uwok.

30 “Seiwok arpesh watak shudukemesh obinyutob uwe, Iruhin douk madae niyagwreh nurigukum enenyenen eshesh shape sheneken abudoknyutob iri uwe, uwok. Aria douk nakripapdodogowinyi baraen ihishmorim arpesh mapeihirub warub iri. Nakri mukeshuk agabus yoweishiinahos aria mutanam mukon aparuh anan. 31

Umum maresh? Anan douk nagraeh anah nyumnahhapeum ta debeiti kwot tunenek um. Atudok kwotta nunek kwot um ihishmorim arpesh umeneshenesh menekesh iri. Atat douk adurit abomkwot. Aria Iruhin nagraeh anan arman um ta nupedebeini nusuhw atudok kwot iri. Anudok armandouk nagok aria Iruhin wata nonohur nakitak nape.Namudok aria apak ihishmorim douk madukemeshmakri adur abom um kweipon anan ta nusuhwatudok debeiti kwot.”

32 Douk shemnek um agundok Pol nakri ananarman nagok aria wata nakitak um aria eneshshanumogesh abom anan. Aria enesh shakri, “Apak

makri mumneken um gamo nyukripap enyudokatin baraen.” 33 Namudok aria Pol nakutishukuknatogur nanak. 34 Aria anam armam hagipesh Polhanak aria henek bilip um Jisas. Amudok armam,anan Dionisius. Anan douk nani amudok debeimiarmam amam hantorum hape agudok mihigAreopagus iri atin mour. Anan nani onok armatokshahwarok um Damaris iri kwani enesh arpeshshopunek. Eshesh shenek bilip um Krais ariashagipesh Pol.

Pol Nanak Nenek Mour Korin

Enyudok nyanakuk aria Pol nakutukukAtens nanak um Korin. 2 Nanak natoguraria naparug anan arman um eshesh Juda.

Ananin nyeigur Akwila aria douk shanabuki agudokshokugi nahobig Pontus. Madae roubi uwe naniananik irohukwik Prisila shakutukuk agudoknahobig Itali shanakumori Korin. Um maresh?Klodius douk nape debeini gavman um eshesh Romiri neshopok ihishmorim Juda um shukutukuk Romshunakuk. Pol nanak natrish 3 aria nani esheshshape abom. Shape aria nani eshesh shape shenekmour. Um maresh? Anan shopunek natapeurupatish selahos kabi eshesh um. Shatapeyesh umkupaishi shutorish shukesh utabor aria shunakshukwish um shurok urusag. 4 Ihih nyumneh doukeshesh Juda mour uwok shape meyoh ehi, anandouk nanak nawish um eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-atari urupat. Nawish ariadodogowin atun nani eshesh shape sheneyagwreh.Um nakri nuhur eshesh Juda shuni eshesh Grikesheship urkwip aria shunek bilip um Jisas.

5 Abudok nyutob Sailas nani Timoti hakutukukagudok shokugi nahobig Masedonia hanaki obinyutob, Pol ihih nyumneh napeum nakripesh Iruhinananin yopinyi baraen. Dodogowin atun nakripeshesh Juda nakri, “Jisas anan Krais, douk Iruhinnagraehan aria neshopokan nanakumori nuraoarpesh iri.” 6 Aria shanabukan arigos um ananinbaraen aria shakripan enenyenen. Namudok arianekeshuk agab nakitak neneguk ehudok aih umagundok madae shumnek Iruhin ananin baraen umuwe. Nakitak nagudupeshuk nyupruk ananih rupehkwakusuk aria nakripeshuk dodogowinyi baraennakri, “Ipak pakri punak puwishuk um, enyudokdouk madae eik inekep um douk punak puwishukuwe, uwok. Ipak meyoh peneken um ipak kanak.Aria douk eik ta inak um kupaishi douk esheshmadae Juda iri uwe aria ta ikripeshen.”

7 Aria nakutukuk atudok urupat eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-atari aria nanak umTitius Jastus ananit urupat. Titius Jastus douk neneklotu um Iruhin iri. Ananit urupat douk tataohurukatin um atudok urupat. 8 Anan armanshahwaran um Krispus iri douk debeini um atudokeshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atariurupat. Krispus nani ihishmorim shape ananiturupat iri douk shenek bilip um Debeini. Sabaishi

APOSEL 17:24 205 APOSEL 18:8

Page 206: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

19

Korin shopunek shemnek Pol nakripesh-enyibaraen shenek bilip aria shenek baptais.

9 Aria anab wab Pol natik enesh eshudok kabinabo yomnis natrish um. Natrish aria Debeininakripan nakri, “Mare nyunogugur nyukri nokwattishuk, uwok. Nyukripesh baraen aria mare nyukrinyubukuk enyudok nyeneken iri mour, uwok. 10

Um maresh? Eik yani nyak yape huruk aria ta mareenesh arpesh shukri shuneken enenyenen, uwok.Um maresh? Sabaishi abrudok waburishi watakshunek bilip iri uwe douk eikish.” 11 Aria Pol napenani eshesh um enen shuknin enen tukwaninkwarahos abrudok wabur Korin. Nape nakripeshIruhin ananin baraen.

12 Arigaha anob nyutob aria Galio nape debeinigavman um abudok debeibi amnab doukshahwarab Akaia iri. Aria abudok nyutob esheshJuda shantorum shape shabo baraen aria shakitakshasuhw Pol sharanum kwot. 13 Shanak aria shakri,“Anudok arman nape nohur arpesh um shubrig loaria shugipesh eneh sikih aih um shunek lotu umIruhin um.”

14 Pol nakri um nuwanam baraen aria Galionakrip eshesh Juda nakri, “Anudok arman nunekenen shokwinyi o debeinyi ina um, eik ta ikri wosikum imnekat ipak Juda ipakit kwot. 15 Aria enyudokdouk panatutukem um baraen nyani eneshnyeiguhw iri um enen ipakin lo. Aria eik ta mareimnek ipakig kwotog um enyudokmori, uwok. Ipakkanak punak punagabeyen.”

16 Aria neyagwreh dodog um shutogur shunakaria apa shakutukuk urupat shasuhw kwotog-atariaria shatogur shanak. 17 Namudok aria shakitakshasuhw Sostenes douk debeini um eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-atari urupat iri ariashan agundok adukitum kwotogit urupat tataoum.Shan aria Galio nape nanatrish meyoh. Madae nukrienen baraen uwe, uwok.

Pol Natanam Um Abrudok Wabur Antiok DoukBape Agudok Debeigi Nahobig Siria Iri

18 Pol wata nani eshesh Kristen nape sabaihinyumneh abrudok wabur Korin. Aria watanakutishukuk nani Prisila kwani Akwila sharaokorohuk shanak um debeigi nahobig Siria. Watakshurao korohuk uwe aria Pol nakitak natupokananig barag banog um abrudok wabur Senkria.Nenekesh namudok um maresh, anan douknakripan enen adurin atinyi baraen Iruhin abomum nunek enesh eshudok eneshenesh. 19 Shanakarigaha shanak shatogur Efesus aria Pol nakutukukPrisila kwani Akwila agundok. Anan nanak nawisheshesh Juda shape sheneyagwreh baraen atariurupat aria nani eshesh Juda shape shanogogonimum baraen um nakri nishuhur um shunek bilip umJisas. 20 Aria eshesh douk shariganum nini esheshnupe eneh nyumneh shopunek. Aria anannakripesh um uwok. 21 Aria abudok nyutob nakrinukutishukuk nunak obi nyutob, anan douk

nakripeshuk namudok. Nakri, “Aria Iruhin nukriwosik um, eik ta wata itanamori itrip.” Nakripeshukaria nanak nato korohuk kwakutukuk Efesuskwanak. 22 Arigaha kwatogur kweir Sisaria arianabuh nanak um Jerusalem. Nanak natik esheshIruhin ananish arpesh shani esheshim debeiminenemeshuk yopuhi nyumnah aria wata nabuh-ukuk um Antiok. 23 Pol nabuh nape roubi nyutobAntiok um jurug aria wata nakutuburuk nanak.Nanak nawish nanak sabairubi warub abudokdebeibi amnab Galesia iri Frigia aria napenakripaguk eshesh shagipesh Jisas iri um shupedodogowish um bilip.

Apolos Nakripesh Iruhin Ananin Baraen Efesus24 Aria anan arman um eshesh Juda douk

shahwaran um Apolos iri nanakumori Efesus. Anandouk shanabuki wabur Aleksandria. Nadukemenenyenen abom aria neyagwreh nakripesh baraenwosik. Baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri douknadukemen wosik. 25 Riguk enesh shenekskuluman um Debeini ananih yah aria douk anandodogowin atun abom nakripesh wosik um Jisasnenekesh iri. Aria anan madae gamo nudukemenuwe Jisas ananin baraen uwe, uwok. Nadukemenyudok wosik, douk Jon nenek baptaisumesh irinakripesh-enyi atin. 26 Nanak nawish eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-atari urupat ariadodogowin atun nape nakripesh baraen. Madaenunogugur um eshesh armam armago uwe, uwok.Arigaha Prisila kwani Akwila shemnekan aria sharanshanak um esheshit urupat. Shanak aria gamoshakripan wosik um ahudok yah douk Iruhin nakrium arpesh shugipeshah iri. 27 Arigaha aria Apolosnakri nunak um agudok shokugi nahobigshohwarag Akaia um. Aria eshesh Efesus doukshagipesh Jisas iri shatauruman shenekumesh anapshup eshesh Kristen shape Akaia iri. Shenekap umshakri nunak nutogur aria mare shukonugukagabus, aria shutauruman. Douk nanak natoguraria nataurumesh wosik abom eshesh Kristen doukIruhin nataurumesh meyoh aria shasuhw ananinbaraen dodog shagipeshen iri. 28 Baraen esheshJuda shariganum agundok sabaishi arpeshshantorum shapeum douk dodogowin atunnagapeshen-umesh. Dodogowin atun nabukukesheshin rihirahaemin baraen aria gamo neyabigenwosik baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri um Jisas.Nakri Jisas anan Krais, douk Iruhin nagraehan arianeshopokan nanakumori nurao arpesh iri.

Pol Nenek Mour Wabur Efesus

Abudok nyutob Apolos wata nape Korinobi nyutob, Pol douk narpogun nanakiorokohunig um agudok shokugi nahobig

Galesia arigaha nanak natograri Efesus. NatograriEfesus aria naparug enesh shagipesh Jisas iri shapeagundok. 2 Aria narigesh nakri, “Abudok nyutob

APOSEL 18:9 206 APOSEL 19:2

Page 207: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

penek bilip um Debeini obi nyutob, ipak ta paraenaka, uwok enyudok Iruhin ananin Mishin?”

Aria shakripan shakri, “Uwok. Apak madaekarowih mumnek um enen Iruhin ananin Mishindouk nyape uwe, uwok.” 3 Aria Pol narigesh nakri,“Aria abudok nyutob penek baptais obi nyutob, ipakdouk penek baptais mumam?”

Aria shakripan shakri, “Monek baptais kabi Jonnakrupesh abar aria nenek baptaisumesh um.”

4 Aria Pol nakripesh nakri, “Riguk Jon nenekbaptaisumesh abar aria nakripesh nakri, ‘Ipakpukeshuk agabus yoweishi inahos putanam pukonaparuh Iruhin aria punek baptais abar. Aria punekbilip um anudok Debeini douk ta nugimori eik iri.’Anudok arman douk Jisas.” 5 Douk shemnekenyudok baraen aria shenek baptais abar umDebeini Jisas ananin nyeigur. 6 Pol nowemesh wisaria enyudok Iruhin ananin Mishin nyabuhinyawishesh aria shape shakripesh kupakupainyibaraen. Aria shape sheneyagwreh Iruhin ananinbaraen kabi amam profet hakripeshen um. 7

Amudok harao Iruhin ananin Mishin iri doukhurukatin um 12-poreim armam.

8 Pol nanak nawish eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-atari urupat aria dodogowinatun nape nakripesh Iruhin ananin baraen. Nenekenyudok um biyab atun aub. Nakripesh aria nabirakum nakri nuhur esheshiruh aparuh um shunek bilipum Jisas aria shuwish agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh um. 9 Nakripesh aria eneshdouk baragos seshuk abom aria madae shunekbilip uwe, uwok. Namudok aria shapesheneyagwreh enenyenen yoweinyi baraen umDebeini ananih Yah. Sheneyagwreh yopugunumatugun aria sabaishi arpesh shape shemnek.Namudok aria Pol nakwutish-ukuk narao esheshshagipesh Krais iri atish shanaman shanak.Shanaman aria ihih nyumneh nape nakripeshDebeini ananin baraen numun anat urupat doukTiranus nape nenek skulum arpesh atari. 10

Nenekesh namudok um biyesh kwarahos arigahaihishmorim Juda shani eshesh Grik douk shapeagudok shokugi nahobig Esia iri shemnek Debeiniananin baraen.

Skeva Ananim 7-poreim Nugamim HakriHugapesh Anan Sagab Nyapenyan Iri Arman11 Iruhin nataurum Pol dodogowin atun aria

nenek enen sik Iruhin atun neneken iri mour. 12

Namudok aria sharauri anas hankisis o rupehisshanaki shasem Pol aria shanak shasem eshudokarugeh haesh iri aria wata yopish. Sagabehosshapenyesh iri shakutishukuk aria wata yopish.

13 Aria enesh Juda douk sharahaen shanakshagabe sagabehos shapenyesh iri douk shopunekshakwiraeh um shugabeyesh um Debeini Jisasananin nyeigur. Shakripesh namudok sagabehos.Shakri, “Apak makripep dodog um Pol nakripesh-uman iri Jisas ananin nyeigur um pukutukuk

eshudok arpesh putogur punakuk.” 14 Aria ananeshesh Juda esheshin debeini pris shahwaran umSkeva iri douk nabuki 7-poreim nugamim. Ariaananim nugamim douk hape henek enyudok. 15

Anah nyumnah hanak hape hagapesh anan armanaria sagab nyape anudok arman iri nyakripamnamudok. Nyakri, “Eik yadukem Jisas nani Pol atum.Aria ipak meipari?” 16 Aria enyudok sagabnyapenyan iri arman nakitaki nam yowem. Namhenenem ereb aria amamiruh yegeshiweruh hapeyoweruh abom. Nam nakweshih-umam rupeh ariahagor hape hakutukuk ananit urupat haruwokhanak.

17 Aria ihishmorim Juda shani eshesh Grik shapeEfesus iri shemnek um enyudok aria shanogugurabom. Aria shatuk Debeini Jisas ananin nyeigurnyato iruhw abom. 18 Sabaishi arpesh douk shenekbilip iri shanaki agundok sabaishi arpeshshantorum shapeum aria shawereh enesheneshyoweishi inahos riguk shape shenekesh iri. 19

Sabaishi arpesh douk shapeum shenek ouruh hanisabagwiruh iri sharauri esheshiyu bumeb doukbaraen nyakrium enyudokmori nyetemo iri. Sharaoshanaki aria shashaiweh agundok ihishmorimarpesh shapeum. Shadareh utabor shukri shutoroudok bumeb akure, douk butogur debeibori abomum 50,000 kina. 20 Namudok aria Debeini ananinbaraen nyatogur dodogowin atin abom nyenekmour arpesh shatogur dodogowish um bilip ariashanak shakripeshen sabaigunum.

Eshesh Efesus Juwehosish Aria ShahwarShakripan Enenyenen Pol

21 Enyudok nyatogur nyanakuk aria Pol ananurkum morum nakri nunak um agusudok biogosshokugosi nahobigos Masedonia iri Akaia. Nakrinunak um agundok jurug aria douk nunak umJerusalem. Aria Pol nakri namudok nakri, “Doukinak itogur Jerusalem um jurug aria eik ta inak itikdebeiburi wabur Rom shopunek.” 22 Aria Polneshopok Timoti nani Erastus hanak umMasedonia. Amudok biom armam douk hataurumIruhin ananin mour iri. Aria anan wata napeikagudok shokugi nahobig Esia.

23 Aria abudok nyutob abom dedebeinyi atinyibaraen nyakitak Efesus um ahudok Debeini ananihYah. 24 Anan arman shahwaran um Demitrius iriapa nakwu siliwa nenek aboriguh aria eshudokeneshenesh. Aria anan douk nenek enen bisnis umshakwu siliwa shenek aboriguh um shokushokugwiurusag tempel. Shenekog gwape kabi debeitiurupat douk shenek lotu um rohwikwi armatokkwonohwaram god iri shahwarok um Artemis iri.Anan nakom sabainyi mour henek mour um siliwairi aria harao debeibori utabor abom. 25 AriaDemitrius nahwar amudok armam hani enesharpesh shenek enyudokmori mour iri shanakishantorum atugun aria nakripesh nakri, “Ipak doukmunek enyudok atin mour iri, ipak padukemesh.

APOSEL 19:3 207 APOSEL 19:25

Page 208: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

20

Apak maparug debeibori utabor um doukmaparugabor um enyudok mour meneken iri. 26

Ipak kanak wosik patrin jurug aria pemnekenenyudok anudok arman Pol neneken iri. Nakriamam debeimi god omi douk arpesh shenekamesheshis wis iri madae adurimi uwe, uwok.Nakripesh namudok douk nyabuh sabaishi arpeshesheshiruh aparuh aria shakri ananin baraen doukadurin. Nakripeshen abrudok wabur Efesus ariashopunek hurukatin um ihishmorim arpesh shapeagudok shokugi nahobig Esia iri shemnekenshatuh. 27 Enyudok Pol ananin baraen ta nyunekapakin bisnis nyurao yoweinyi nyeigur. Aria doukmadae enyudok atin uwe, uwok. Aria arpesh tashukri atudok urupat munek lotu um okwudokarmatok god Artemis um douk nyeigur uwokat. Ariaokwudok armatok god Artemis douk ihishmorimarpesh shape Esia iri shani ihishmorim shape ihirubwarub agundok atap iri shenek lotumok. Aria Polananin baraen ta nyunek okwokwin debeinyinyeigur mare wata nyuto iruhw, uwok.”

28 Douk eshudok sabaishi arpesh shemnekenyudok baraen juwehosish abom aria shakitakshahwar debeg shakri, “Apak Efesus apakik armatokgod Artemis douk debeikwi abom!” 29 Namudokaria ihishmorim abrudok waburish arpesh shapeshahwar debeg atin. Aria shasuhw Gaius naniAristarkus shanukam sharam shanak um agundokeshesh apa shanak shantorum shapeum. Amudokarmam douk hanaki Masedonia aria hani Pol hapeharahaen iri. 30 Pol nakri nunak agundokshantorum um aria nukripesh enen baraen, ariaeshesh shagipesh Jisas iri shakri uwok ariashasuhweshan nape. 31 Anam armam doukdebeimi um gavman um agudok shokugi nahobigEsia iri douk Pol ananim arpeshim. Amudok armamshopunek henekumani baraen um mare nunakagundok shantorum shape sheneyagwreh baraenum, uwok.

32 Aria eshudok sabaishi arpesh shape shahwardebeg atin. Enesh shahwar enen baraen aria eneshshahwar enen sik. Shenekesh namudok ummaresh, sabaishi madae shudukem baugenyumbaraen um agundok shanaki shantorum um, uwok.33 Eshesh Juda shenyigur Aleksander nawishorokohunish um eshudok sabaishi arpesh ariaenesh shakripan um baugenyum baraen. Arianawaurumesh rogur um nakri eshesh mokureg arianawanamesh baraen. 34 Neyotu aria esheshshemnek um anan douk anan Juda aria ihishmorimshenek atut nokwat shahwar debeg shakri, “ApakEfesus apakik armatok god Artemis douk debeikwiabom!” Shape apa shahwar namudok roubi nyutobum biyen aua.

35 Arigah aria anan debeini um gavman umabrudok debeiburi wabur iri nenekesh mukareg.Aria nakripesh nakri, “Ipak armam armago papeEfesus iri, ihishmorim arpesh douk shadukemeshshakri ipak abrudok waburip pogrem atudokdebeikwi godik okwokwit urupat douk penek lotuat

iri. Amudok okwokwim utom magruki iruhw utagaria penek lotumam iri douk shopunek ipakpogremam. 36 Ta mare enen arpen nyukri nyununuenyudok baraen, uwok. Aria douk mokureg marepukri punek enen enyudok arigas, uwok. 37

Amudok biom armam douk madae hukwumesh-aruh enesh eshudok gani numunig um lotuigurusag o hiyagwreh enenyenen yoweinyi baraenum apakik debeikwi godik Artemis uwe, uwok. Ariaamudok douk param hanaki meyoh. 38 AriaDemitrius nini ananim henekuman mour iri hukrihunekuman kwot enen arpen um, aria nyumnehkwotog gwunenek ehi douk hape. Amam debeimium gavman iri douk hape, um Demitrius niniananish shunak shugapesh baraen um. 39 Ipakenen baraen shopunek um, aria abudok nyutobabrudok waburish shunak shunatorum shupeshiyagwreh baraen obi nyutob, aria ipak doukpunak pugabeyen. 40 Doukih apak ta enen baraennyupenyap um mohur enyudok aria juwehosipmahwar mariguk um. Amam debeimi um gavmanum Rom iri hukri horigap hunekumap baraenakure, apak ta mare muwanamam enenbaugenyum baraen um enyudok apak meneken iri,ta uwok.” 41 Douk nakripesh enyudok baraen umjurug aria nakripesh shanosiyam.

Pol Nanak Um Masedonia Gani Agudok NahobigGrik

Douk enyudok baraen nyanak nyawishuk,um arpesh juwehosish shahwarum, ariaPol nahwar eshesh Kristen um shunaki

shutrun. Shanaki douk nakripeshuk enen baraenum shupe dodogowish um Debeini arianenemeshuk yopuhi nyumnah. Aria nakutishukuknanak um shokugi nahobig Masedonia. 2 Nawishnanak agudok shokugi nahobig aria napenakripeshuk sabainyi baraen eshesh Kristen umshupe dodogowish um Debeini. Arigaha aria douknanak natogur agudok nahobig Grik. 3 Natogurnape biyab atun aub. Aria abudok nyutob napenagabe eneshenesh um nakri nurao korohuk nunakum agudok nahobig Siria obi nyutob, enen baraennyanaki nyadukan. Um agundok amam Juda hakrihon nugok um. Namudok aria Pol wata urkummorum nutanam um Masedonia. 4 Pirus ananinnuganin shahwaran um Sopater iri douk nanamanhanak. Anan douk nanaki wabur nyeigur-iburumBeria. Amudok anam shopunek heiran. Amamishnyeiguhw eshudok. Aristarkus nani Sekundus.Amam biom douk hanaki wabur Tesalonaika. AnanGaius. Anan nanaki wabur nyeigur-iburum Derbe.Anan Timoti aria amudok anam biom hanakiagudok shokugi nahobig Esia iri shopunek heiran.Amam douk Trofimus nani Tikikus. 5 Amudokarmam harik aria hatogur hape heyotumap Troas.6 Ahudok nyumneh douk eshesh Juda shenekworigun shawok bret douk shashaiteh madaetukitak debeiti iri uwe habuh hanakuk. Aria apak

APOSEL 19:26 208 APOSEL 20:6

Page 209: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

marao korohuk makutukuk Filipai manak. Hakri um5-poreih nyumneh hanak hadiguk um, aria manakmatogur maparug amudok harik iri abrudok waburTroas. Maparugam aria mape atug wik agundok.

Yutikus Nagok Aria Pol Nonohur Nakitak NapeAbrudok Wabur Troas

7 Mape aria Sarere wab manak mani eshesh Jisasananish arpesh mantorum mape um muwokworigun aria murao Komunio. Pol nape nakripeshrounyi baraen arigah orokohunib um wab. Ummaresh, anan nakri nukutishukuk nunak ruwahepihiri. 8 Amudok mantorum mapenyomi iruhwim rumdouk sabaishi lamhos hanish shataur. 9 Aria ananweroroini arman shahwaran um Yutikus iri douknatem windua. Abudok nyutob Pol wata napeneyagwreh obi nyutob, Yutikus yobus sape san arianabes sape seshuk arigah arigaha neshuh nagokabom. Neshuh nagok aria biyep rip uwok, nagrukiiruhwim abom natu nagruki nabuh nakus atap.Douk shabuhi shonohur aria shatik iganigadaenagok. 10 Namudok aria Pol nabuh neshuh netemiruhin um hakus aria nakripesh nakri, “Ipakishmishish mare yowesh, uwok. Mishin wosik watanyaran!” 11 Aria Pol wata naraesh shato iruhwurupat shakih nawor bret shatoh. Douk shatohjurug aria nani eshesh shape sheneyagwreh roubinyutob arigaha gagruk aria nakutish-ukuk nanak.12 Anudok weroroini arman douk nape wosik ariaruwahep sharan shanak um gani eshesh shapeum.Aria esheshiruh aparuh wata hanadudareh abom.

Pol Nakutukuk Troas Nanak um Miletus13 Aria apak marik manak marao korohuk aria

manak um anabur wabur nyeigur-iburum Asos. Polnanaki atapih aria nakripap um mutogur mupemutrugun um nutograri aria muran munak. 14

Douk nanaki naparugap Asos aria matukankorohuk manak um Mitilini. 15 Makutukuk Mitiliniaria ruwahepih manak matogur hurukatin um enenunai nyeigurinyum Kios. Douk anah nyumnahhanak hadiguk aria manak matogur Samos.Matogur Samos aria ruwahepih wata manakmatogur Miletus. 16 Pol anan urkum morum nakrimare nunak nutogur Efesus, uwok. Nakri uwok umnupe eneh nyumneh agudok shokugi nahobig Esiahunakuk meyoh. Um maresh? Nakri ta dodogowinum, nakri nunak nutogur Jerusalem aria ahudokdebeihi nyumnah shahwarah um Pentikos iri tahutogur.

Pol Nakomaguk Roguhw Aria NakripamukBaraen Amam Iruhin Ananish Arpesh Esheshim

Debeimi Hape Efesus Iri17 Manak matogur mape Miletus aria Pol nenek

baraen nyanak um amam Iruhin ananish arpeshesheshim debeimi hape Efesus iri um hunakihutrun. 18 Hanak hatograri aria nakripam nakri,“Sagomatin yanak yatograri agudok shokugi

nahobig Esia aria ihih nyumneh yani ipak mapeyenekeh iri aih douk padukemeh. 19 Ipakpadukemesh. Ehudok sabaihi nyumneh yape yenekDebeini ananin mour ahi, eshesh Juda douk shabobaraen um she. Aria yaunih eik kanak, aria yerehabih atih abom yenek ananin mour. 20 Aria doukpadukemesh. Madae inogugur uwe, um agundokyakripep ihinyumorim yopinyi baraen um tanyutaurumep iri um uwe, uwok. Abudok nyutobyakripepen agundok sabaishi shantorum um ariaipakig urusag um, eik douk madae kutukure uwe,uwok. 21 Dodogoiwe atuwe yakripesh dodogowinyibaraen eshesh Juda shani eshesh madae Juda iriuwe. Yakripesh um shukenyuk agabus yoweinyishatanam shukon aparuh Iruhin aria shunek bilipum apakin Debeini Jisas.

22 Aria douk ta igipesh Iruhin ananin Mishinnyakripeyen iri baraen aria ta inak um Jerusalem.Inak aria madae idukemesh uwe um ta mareshshutogrume. 23 Yadukemesh um ihirub debeirubiwarub inak arub iri, Iruhin ananin Mishin douknyakripe um ta shuweshike inoweshik ipe aria tashuke sabainyi amaen.

24 Aria eik madae inogugur igok um uwe, uwok.Yanahwar hwarohiwe meyoh. Yakri arigaha iyatakahudok yah um inek enyudok Debeini Jisas nekeyenum ineken iri mour arigah ineken iyaten. Enyudokmour um ikripesh Iruhin ananin yopinyi baraen umagundok nutaurumap meyoh um.

25 Aria douk pumnek. Riguk yarahaen yapeyakripep baraen ipak ihipmorim um arpeshshuwish agundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um. Aria douk, eik yadukemesh abom umipak ta mare wata enen arpen nyutiwe shopunek,uwok. 26 Namudok aria douk yakri ikripep enyudokdodogowinyi baraen ahudok nyumnah. Baraenenyudok. Aria ipak enep pakri pukonaguk agabusIruhin aria pakri punak puwishuk um, baugenyumbaraen madae nyupe um eik uwe, uwok. 27 Ummaresh? Eik madae inogugur aria ibeshukuk enenbaraen nyurmeik um ihinyumorim baugenyumbaraen um mour douk Iruhin nakri um nuneken iri.28 Ipak gamo pudukemesh aria ipak kanak puniihishmorim Iruhin ananish arpesh douk ananinMishin nyekepesh um putaurumesh iri. Gamoputaurumesh aria putaurumesh wosik ananisharpesh douk ananin Nuganin nagok natorishananibor owishibor iri. 29 Eik yadukemesh. Ta eikinakuk aria henek rohwumesh iri armam ta hunakium ipak aria hunek rohwum Iruhin ananish arpeshkabi wanarig nubag um. 30 Nyutob ta bunaki, umanam armam ipak kanak ta hukripesh enen rohwinbaraen eshesh shagipesh Jisas iri um hunukeshshukitak shugipesham um. 31 Namudok aria gamopudukemesh. Aria ipakip urkwip purum eshudokbiyesh atin kwarahos, nyumnah wab yape yakripepbaraen um ipak ihipmorim. Yareh abih atih ariayape yenek skulumep.

32 Namudok aria douk yepuraguk Iruhin ananiswis um nutaur-umep. Shopunek ananin baraen um

APOSEL 20:7 209 APOSEL 20:32

Page 210: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

21

agundok anan yopun um ipak aria nutaur-umepmeyoh um ta nyutaur-umep pupe dodogowip.Enyen ta nyutaur-umep nyunekep pugrem yopishieshudok eneshenesh douk Iruhin nakri um nukoeshudok arpesh douk nenekesh shape ananishatish iri.

33 Eik madae inek nyigiya um kupaishieh rupeh oesheshibor utabor kabi siliwa iri gol um uwe, uwok.34 Ipak kanak padukemesh. Yakwu asudok eikis wisyenek mour yakwaram eshudok douk eik yani eikimhenek mour hani eik mashoh iri. 35 Sabaihi aih ariamour eik yeneken iri, eik douk yeyabigep ummunek mour dodogowip atup namudok ummutaurum eshudok madae dodogowish um shunekmour aria yaruhish iri. Aria apak ta urkwip purumenyudok baraen douk Debeini Jisas anan meyohnakriyenyuk iri. Baraen enyudok, nakri, ‘Meinyiarpen nyukri nyukesh enesh eshudok kupaishi,enyudok arpen douk nyanadudareh abom nyariguknyeshagrakuk agundok kupaishi arpesh shekenenesh eshudok aria nyanadudareh um.’”

36 Douk Pol nakripam enyudok baraen um jurug,nabuh noduk ohrubus aria nani amudok ihim-morim armam henek beten um Iruhin. 37 Aria ihim-morim hereh, hanasupam aria hanoprikan. 38

Amamip urkwip yowep abom aria hereh umenyudok baraen douk Pol nakri um ta mare watahutrun um. Aria haran hanak um korohuk.

Pol Narao Korohuk Nanak um Jerusalem

Douk makutukuk amudok debeimi manakmato korohuk aria manak. Mahur mabrigyoug manak wosik atin aria manak

matogur enen unai nyeigur-inyum Kos. Arigaharuwahepih manak matogur enyudok enen unaishahwaren um Rodes. Wata shopunek makutukukRodes aria mahur manak matogur wabur Patara. 2

Matogur agundok aria maparug onok korohukdouk kwakri kwunak um Fonisia iri. Namudok ariamanak mato okwudok aria kworap manak. 3

Manak arigaha matigu unai Saiprus, aria makutinnyapeik anagagur eheh moshagraken manakmatogur agudok shokugi nahobig Siria. Manakmatogur agundok aria korohuk kwanak kweirwabur nyeigur-iburum Tair. Kweir um shunigukanah jah. 4 Maparug enesh shagipesh Jisas irishape agundok aria mani eshesh mape atug wik.Iruhin ananin Mishin nyawish enesh Kristen arianyeshuhur dodogowish atish shakrip Pol um marenunak um Jerusalem, uwok. 5 Aria apakih nyumnehmakri muni eshesh mupe ehi hatuh aria watamakutishukuk manak. Ihim-morim hagipesh Kraisiri hani batowish aria amamiyu armago shanamapmakutukuk abrudok wabur matogur adukibur umaria manak um youg agundok korohuk kweir um.Manak matogur aria ihipmorim moduk ohrubusanagasig um youg aria munek beten. 6 Doukmunek beten jurug aria mani eshesh monokom

roguhw. Apak wata manak mato korohuk ariaeshesh shatanamum esheshig urusag.

Matogur Sisaria Aria Anan Profet Shahwaran UmAgabus Iri Nakripan Enen Baraen Pol

7 Manak mato korohuk kwakutukuk Tair ariamanak matogur wabur nyeigur-iburum Tolemes.Manak matogur menekumesh yopuhi esheshKristen aria mani eshesh mape atuh nyumnahabrudok wabur. 8 Ruwahepih aria makutukukTolemes manak matogur Sisaria. Aria makutukukkorohuk manak mani eshesh mape Filip ananiturupat. Aria anan douk nakripesh Iruhin ananinbaraen eshudok douk wata shutogur Kristen iri uweum shukon aparuh Iruhin. Anan douk anan umamudok 7-poreim armam douk riguk shagraehamJerusalem um hutaurum amam aposel iri. 9 Anannabuki nubatiyu nugariyu aria owo madae uraoanam armam uwe, uwok. Owo douk apa wakripeshIruhin ananin baraen kabi douk amam profethakripeshen um.

10 Mape Sisaria eneh nyumneh shopunek ariaanan profet shahwaran um Agabus iri nape iriagudok shokugi nahobig Judia aria nabuhi Sisaria.11 Nanaki agundok apak mapeum nohur Pol ananitlet noweshik ananigas aiyas iri roguhw aria nakri,“Iruhin ananin Mishin nyakri namudok. Nyakri,‘Eshesh Juda shape Jerusalem iri ta shenekeshnamudok um anudok nagrem atudok let iri.Shuweshikan aria ta shunaur um kupaishi doukeshesh madae Juda iri uwe esheshis wis.’”

12 Douk memnek enyudok baraen aria manienesh arpesh shape Sisaria iri mape makripandodog Pol um mare nunak um Jerusalem, uwok. 13

Aria Pol nakri, “Peyagwreh baraen dodogowip atipporeh namudok pakri punek eikihw apahw yowehwum maresh? Eik madae ikri um inak um Jerusalemaria shuweshike atuwe um uwe, uwok. Aria yakrishukri she igok um, douk wosik she igok. She umituk Debeini Jisas ananin nyeigur nyuto iruhw.” 14

Makripan dodog um mare nunak um douk mabirakmatik uwok, aria madae mukri um mukripan dodogshopunek uwe, uwok. Aria makri, “Wosik Debeiniananin mour. Anan nukri nuneken mumam ariawosik nunekesh kabi anan nakri um.”

Pol Nanak Natogur Jerusalem Aria NakripDebeimi Um Mour Anan Neneken Iri

15 Douk mape Sisaria eneh nyumneh um jurugaria magapesh eshudok manak um Jerusalem. 16

Enesh shagipesh Jisas aria shape Sisaria iri douksheirap manak. Manak aria sharap um anan armandouk ta munak muni anan mupe ananit urupat iri.Ananin nyeigur Nason aria shanabuki enyudok unaiSaiprus. Anan kanak douk riguk nagipesh Jisas iri.17 Douk manak matogur Jerusalem aria esheshKristen shanadudareh abom shanaki shenekumapyopuhi nyumnah.

APOSEL 20:33 210 APOSEL 21:17

Page 211: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

18 Ruwahepih aria mani Pol manak um mutikJems. Ihim-morim eshesh Kristen esheshim debeimidouk shopunek hanaki hani Jems hantorum hape.19 Pol natrum nenekumam yopuhi nyumnah umjurug, aria nakripesh um ihinyumorim mour doukIruhin neneken nyatogur anan Pol ananin mouraria kupaishi douk eshesh madae Juda iri uweshatrun aria shenek bilip um Debeini um.

Pol Nemnek Debeimi Amamin Baraen AriaNanak Nawish Iruhin Ananit Debeiti Urupat

20 Douk hemnek Pol ananin baraen aria hatukIruhin ananin nyeigur nyato iruhw. Aria hakripanhakri, “Apakin ashuken, nyak douk nyadukemesh.Sabaibi tausenab um Juda douk shenek bilip umJisas. Aria eshesh ihishmorim douk dodogowishatish abom shagipesh enyudok lo seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi. 21 Aria enesh shakripesh umshakri nyak nyakrip ihishmorim Juda douk shanakshani kupaishi shape iri um shukutukuk enyudok lo.Shakri nyakripesh um mare shutah esheshimnugamimiruh yegeshiweruh, mare shugipesh apakJuda apakih aih. 22 Adur apak madukemesh.Eshesh ta shumnek um agundok nyaknyanakumori. Namudok aria ta munek maresh? 23

Aria ta nyunekesh kabi douk apak mukripenyum.Apak agundok douk nubatim anam apakimi armamhakri enen adurin atinyi baraen abom um Iruhinum hunek enesh eshudok eneshenesh. 24

Karemam aria nyunak um nyugipesh ihihmorimaih. Puneken um Iruhin nutrip nukri ipak wosikabom yopipari. Aria nyak wosik nyubuk-umamutabor nyutor-umam ofa um amam shopunekhuhwar amamigos baragos. Nyunekesh namudokaria ihishmorim arpesh ta shudukemesh shukriihinyumorim baraen shakripesh um nyak iri doukmadae adurin uwe. Aria eshesh wosik tashudukemesh um nyak wosik nyagipesh enyudokIruhin ananin lo. 25 Aria arpesh douk esheshmadae Juda aria shenek bilip iri douk menekumeshanap shup makripesh enyudok baraen rigukmaweshiken nyakus atugun iri. Baraen enyudok.Mare shuwok worigun mahish douk shenekofamesh um madae adurimi god omi iri uwe, mareshuwok owishibor, mare shuwok mahish doukshakwunishesh meyoh shagok shatahesh iri,armam armago mare shunek wehrur meyoh uwe,uwok.”

26 Pol nemnek debeimi amamin baraen ariaruwahepih narao amudok nubatim armam hanakhenek ehudok aih um Iruhin nutrum nukri wosikamam douk yopum. Aria Pol nanak nawish Iruhinananit debeiti urupat nakripaguk amam pris umahudok nyumnah douk ta hunek enyudok nyunaknyutuh aria hutogur yopum abom ahi, aria umagundok amam sisig atin hurauri eshudok ariaamam pris hunek ofamesh um huko Iruhin.

Eshesh Juda Shawish Shasuhw Pol Numun IruhinAnanit Debeiti Urupat

27 Douk ahudok 7-poreih nyumneh henekenyudok um hurukatin um hutuh aria enesh Judadouk shape iri agudok shokugi nahobig Esia irishatik Pol nawish nape numun Iruhin ananit debeitiurupat. Namudok aria shakripesh enen rohwinbaraen sabaishi arpesh sheshuhuri juwehosish umaria shanak shasuhw Pol. 28 Shasuwan ariashahwar shakri, “Ipak Israel, arigah yowi taurumap!Arman anudok douk nanak ihirub warub nakripihish arpesh um shukri uwok um apak Israel umatudok Iruhin ananit debeiti urupat shukri yowetaritabo susih iri. Aria shopunek nakripesh um nununuIruhin ananin lo seiwok nakoguk Moses enyi. Ariamadae nunek enyudok atin uwe, uwok. Ariashopunek narauri anam kupaimi armam doukamam madae Juda iri uwe hanaki hanak hawishnumun narub atudok Iruhin ananit urupat tataoum.Hawish aria henek Iruhin ananit urupat goutukwit.”29 Shakri namudok um maresh, anob nyutob doukshatik Trofimus nape iri Efesus iri nani Pol hapeJerusalem aria shakri Pol naran hawish narubnumun atudok Iruhin ananit urupat tataoum.

30 Namudok aria ihishmorim arpesh shapeJerusalem iri shakitak yowiyokuk aria shapeshahwar shanaki shanak aria shahur shanakishantorum. Shanaki shasuhw Pol shanukanshatogur aduk Iruhin ananit debeiti urupat ariaarigas shawaruguk witog.

Debeini Soldia Narawi Ananim Soldia HanakiHaraoguk Pol

31 Eshudok sabaishi arpesh shakri shubo Polnugok aria ahudok atuh baraen nyanak nyatogrumdebeini um sabaimi soldia iri, eshesh Romesheshim. Shakripan namudok shakri, “Ihishmorimshape Jerusalem iri juwehosish aria shape shahwarshanaki shanak.” 32 Namudok aria ahudok atuhnarao anam debeimi hagimaguk anan iri hani anamsoldia aria hahur habuhukuk um eshudok sabaishiarpesh. Douk eshesh Juda shatik anudok debeinium amam soldia nani iri ananim soldia hanaki ariawata shakutun-ukuk um agundok shanum. 33

Anudok debeini soldia nanak um Pol nasuhwan ariadodogeshin um ananim soldia huweshikan biyabsenab. Aria narigesh nakri, “Anudok meini armanaria nenek maresh?” 34 Aria eshudok sabaishiarpesh, enesh shahwarari shakripani enen baraen.Enesh shahwarari shakripani kupainyi. Shahwarshakripani namudok aria anudok debeini soldianabirak um numnek baugenyum baraen nabiraknatik uwok. Namudok aria neshopok amam soldiaum huran huwish anat amam soldia amamiturupat. 35 Amam soldia haran hanak hatogurhurukatin um atudok urupatig beiwog aria hatukaghagauruk iruhw meyoh. Um maresh? Eshesharpesh juwehosih abom aria dodogowish atish um

APOSEL 21:18 211 APOSEL 21:35

Page 212: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

22

shakri shon nugok. 36 Ihishmorim shanaki ariashahwar shakri, “Buwon nugok!”

Pol Naworumesh Baugos Um Agundok AnanNenek Bilip Um Krais Um

37 Amam soldia hurukatin um hurao Pol huwishamamit urupat aria nakrip debeini soldia nakri, “Tawosik ikripen enen baraen aka, uwok?”

Aria anudok debeini soldia narig Pol nakri, “Nyaknyadukemen enyudok kupainyi baraen Grik aka? 38

Eik yakri nyak ta anudok arman douk napeiri Isip iri.Anob nyutob riguk nanaki nohur wanohw nanigavman aria neyotu narik um 4,000 poreim armamhasuhw wanohwishi eshudok aria hanak umwehigunum arpesh uwok um.”

39 Aria Pol wata nakripan nakri, “Eik anan umJuda. Sheyubuki debeiburi wabur Tarsus douk bapeagudok shokugi nahobig Silisia iri. Eik douk yanieshesh abrudok wabur nyeigur nyato iruhmobur iriatish arpesh. Aria yakri nyukripe wosik um ikripesheikin baraen eshudok arpesh.” 40 Anudok debeinisoldia nakripan wosik aria Pol nakitak neyotunowurumesh rogur arigaha mukareg aria napeneyagwreh enyudok kupainyi baraen Hibru arianape nakripesh ananin baraen.

Nakripesh namudok, nakri, “Eikimashukenyim owarhim aria yakenyim, ipakpumnek eik. Douk yakri ibeimep ipakin

baraen aria ikripep adurin baraen um eik.” 2 Doukshemnek um neyagwreh um eshesh kanak Judaesheshin kupainyi baraen Hibru aria sheyotumukareg abom.

Douk mokureg aria Pol nakri, 3 “Eik douk ananum Juda aria sheyubuki debeiburi wabur Tarsusagudok shokugi nahobig Silisia. Aria yakitakyopuwe abrudok wabur Jerusalem. Armanshahwaran um Gamaliel iri gamo nenek skulumewosik um ihinyumorim apakish yamehesh esheshinlo douk seiwok Iruhin nakoguk Moses enyi.Namudok aria riguk, eik douk dodogoiwe atuweabom yagipesh Iruhin kabi ipak ihipmorim doukpape iri um. 4 Aria yenekesh enenyenen armamarmago douk shagipesh ahudok Yah um bilip umJisas iri. Yakri um shugok abom. Yasuhw armamarmago shopunek yoweshikesh senab ariayenyigresh shape shunuweshik-ati urupat. 5

Debeini pris abom nani ihim-morim eshesh Judaesheshim debeimi hape hasuhw kwotog iri doukhadukemesh. Aria amam ta hukripep um enyudokyakripep-enyi baraen douk adurin. Amam henekshus hekeyas yasuhwas um ashukenyim owarhimamam Juda hape Damaskus iri aria yanak. Yanakum iweshiki arpesh shagipesh ahudok Yah iri ariairaeshi um Jerusalem. Iraeshi aria debeimihunekesh shurao eriger um enyudok sheneken iri.

Pol Nakripesh Um Agundok Natogur Kristen Um6 Douk yanak arigaha hurukatin um nyumnah

aun nawaruruh aria huruk atin um inak itogur

Damaskus. Aria ahudok atuh anat tatrugun abomiri lait tabuhi gani iruhw utag tabuhi agundok eikyeyotu um, aria bogaragun abom. 7 Namudok ariayabuh yatu yakus atap aria yemnek anah mah ariaenyudok arpen nyakripe nyakri, ‘Sol Sol, nyak nyapenyae nyenek enenyenen um eik um maresh?’ 8 Ariaeik yarig yakri, ‘Debeini, nyak meinyi?’

Aria nakri, ‘Eik Jisas douk yanaki wabur Nasaret iri.Douk nyak nyape nyae nyeneke enenyenen iri.’ 9

Amudok heire iri armam, lait wosik hatrut. Ariaanudok nani eik wape weyagwreh iri, ananih mahdouk madae humnekah uwe, uwok.

10 Aria eik yarig yakri, ‘Debeini, douk ta inekmaresh?’

Aria debeini nakripe nakri, ‘Kakitak nyunaknyuwish abrudok wabur Damaskus. Nyuwish aria tashukripen um ihinyumori mour douk eik yagraehenyeshopoken um nyak nyuneken iri.’ 11 Yatik atudoktatrugun abom iri lait aria nabes seshuke madaeitrugun uwe. Namudok aria amudok eikim heire irihasuhw eikin rogur aria manak mawish waburDamaskus.

12 Aria abrudok wabur Damaskus anan armanshahwaran um Ananaias iri douk nape. Anannagipeshen wosik Iruhin ananin lo. Nenek lotu umdouk nakri adurin atin nenek lotu. Aria ihish Judashape Damaskus iri shatrun shakri anan yopunyiarpen. 13 Anan Ananaias nanaki neyotu hurukatinum eik aria nakri, ‘Eikin ashuken Sol, wata trugun.’Aria abudok nyutob abom wata shopunek yatrugunaria yatrun. 14 Aria nakripe nakri, ‘Ohwakimyamehem amamin Iruhin nagraehenyumnyudukem enyudok mour douk anan nakri um nyaknyuneken iri. Shopunek anan nagraehenyum nyutikananin arman douk apa nenek yopuhi atih aih iriaria nyumnek anan kanak nini nyak piyagwreh. 15

Nyak ta nyukripesh ananin baraen. Nyukripihishmorim arpesh um enyudok douk nyatrin arianyemneken iri. 16 Aria douk wata nyupe nyutrugunum maresh? Kakitak nyunek baptais. Nyusuhwananin nyeigur um nenek baptaisumen abar aria tanukweshih nyakish yoweishi inahos.’”

Pol Nakripeshum Agundok Iruhin NeshopokanNanak Nakripesh Baraen Kupaishi Arpesh Um17 “Aria wata yatanamori um Jerusalem. Yanaki

yape aria abudok nyutob yawish numun narubagundok Iruhin ananit debeiti urupat tataoum ariayape yenek beten obi nyutob, eik douk yatik enenenyudok kabi yabo yomnis yatrin um. 18 Yatrinyatik Debeini aria nakripe nakri, ‘Arigas ahudokatuh nyukutukuk Jerusalem nyunakuk. Um maresh?Arpesh shape agundok iri ta mare shumnek nyakinbaraen douk nyukripeshen um eik iri.’

19 “Aria eik wata yakri, ‘Debeini, eshesh kanakshadukemesh abom um nubokadae eik douk yanakum eshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-ogwiurusag yasuhw eshudok shenek bilip um nyak iriyoweshikesh aria yaesh. 20 Aria riguk abudok

APOSEL 21:36 212 APOSEL 22:20

Page 213: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

23

nyutob habo Stiven douk nakripesh nyakin baraeniri nagok obi nyutob, eik shopunek yeyotuhurukatin yatrum aria yakri wosik. Aria abudoknyutob hape han nagok obi nyutob, eik doukyeyotu yape yeyohumam rupeh.’

21 “Aria Debeini nakripe nakri, ‘Kare, ta ishopokennyunak um rougun um eshudok arpesh doukeshesh madae Juda iri uwe.’”

Pol Nakrip Amam Soldia Um Anan Douk AnanEshesh Rom

22 Eshudok armam armago shape shemnek Polarigaha nanak nakri enyudok baraen um nakri umnunak um kupaishi douk eshesh madae Juda iri uweshapeum, aria eshesh shohur nokwatog shapeshahwar debeg shakri, “Buwon, buwon nugoknunakuk. Eshudokmori arpesh douk madae shukriwosik um shupe agundok atap uwe, uwok.” 23

Eshesh shape shahwar sheyarik rupeh, shohurnyupruk shawashak kwato iruhw. 24 Aria debeinisoldia dodogeshin um amam soldia haran hawishamamit urupat. Anan nakri nudukemesh aria nakripamam soldia um huprukan enesh eshudok ariahorigan arigas um nudimam baugos um agundokeshesh Juda shape shahwar shagipeshan namudokum. 25 Aria howeshikan neyotu um hakri hureyanenesh eshudok aria nohur nokwat nakrip anandebeini um 100-poreim soldia aria nakri, “Aria ipakpakri lo wosik nyakripepum pubo enen arpen umeshesh Rom aka? Ipak douk watak punekume kwotuwe aria parik poreye eshudok. Ehudok aih doukpakri penek yopihi aka?”

26 Douk anudok soldia nemnek enyudok ariananak abom um debeini soldia aria narigan nakri,“Nyak nyakri nyunek maresh? Anudok arman douknani eshesh Rom atish arpesh meyoh abom.” 27

Aria anudok debeini soldia nanak narig Pol nakri,“Nyak douk nyani eshesh Rom atish arpesh omumam?”

Aria Pol nakripan nakri, “Adur wo.” 28 Aria anudokdebeini soldia nakri, “Eik yawashok debeiboriutabor yatorin aria douk yatogur anan um Rom.”

Aria Pol nakripan nakri, “Eik uwok. Eikishamakenyish riguk shani eshesh Rom shatogur atisharpesh aria douk eik wata yagipeshesh namudokatin.” 29 Aria ahudok atuh amudok soldia hakri umhubo Pol aria wata hakutunukuk. Debeini soldianatik um Pol douk iganigadae nakripamhoweshikan neyotu. Shopunek nemnek um Polnakri anan douk anan eshesh Rom aria anannanogugur abom.

30 Anudok debeini soldia douk nakri abom umnudukem baugenyum baraen um eshesh Judashakri shunekuman kwot Pol um. Namudok ariaruwahepih nakweshihanuk um senab doukhaweshik Pol obi. Aria nenekumam baraen debeimipris hani ihim-morim debeimi Juda douk apa hapehasuhw kwot iri hanaki hantorum. Douk hantorum

iyoh, aria narauri Pol nanaki nakripan neyotuagundok debeimi hantorum hapeum.

Pol Nakripam Baraen Amam Debeimi Um EsheshJuda Esheshim Hasuhw Kwotog Iri

Pol neyotu natrum duk amudok debeimiJuda apa hape hasuhw kwotog iri arianakripam nakri, “Eikim bahenomi, eikih

nyumneh yape yenek mareh aih o mour arigahadoukih aria Iruhin natik eik um, eikim urkum doukmor yopum abom.” 2 Pol nakri namudok ariadebeini pris abom Ananaias neshopok anamarmam heyotu hurukatin um Pol iri um habowannokwat. 3 Aria Pol nakripan nakri, “Nyak atin nyapekabi onok arbaok nadukehok douk shawatomokshigorihwiti beit aria shatruk shakri onok namukwiiri. Nyemnek, Iruhin ta nen. Nyak douk nyapeagundok um nyugipesh lo aria nyunekume kwot.Aria wata nyabrig lo um nyakripam um hubo eik.”

4 Aria anam heyotu hurukatin um Pol iri hakripanhakri, “Nyak nyape nyeyagwreh yoweinyi baraenum Iruhin ananin debeini pris.” 5 Aria Pol watanakri, “Bahenomi, eik madae idukemesh um anandouk debeini pris abom uwe, uwok. Yadukemeshum baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrinamudok. Nyakri, ‘Mare piyagwreh yoweinyi baraenum anudok arman douk nape debeini arianataurum ipakish arpesh iri, uwok.’”

6 Pol natrum aria nadukemam amudok debeimidouk hantorum hape iri. Anam Farisi aria anamSadyusi. Namudok aria neyagwreh debeihi mahnakripam namudok debeimi hape hasuhw kwotogiri. Nakri, “Eikim bahenomi, eik douk anan Farisi ariaeikin yain shopunek anan Farisi. Eik yadukemesharia yakri adur abom um shagok iri ta watashukitak. Aria douk yakrip arpesh enyudok baraen.Aria baugos um agundok shenekume atudok kwotum douk namudok.”

7 Pol nakri enyudok baraen aria amam Farisi haniSadyusi hape hanitok. Namudok aria ihim-morimamudok hanaki hantorum iri debeimi hakitakhanadiyogurum. Anam hani amam Farisi aria anamhani amam Sadyusi. 8 Um maresh? Amam Sadyusiapa hakri shagok iri ta mare wata shukitaki, uwok.Shopunek hakri sagabehos aria Iruhin ananishenselahos douk hakri madae enesh uwe. Ariaamam Farisi apa hakri shagok iri ta wata shukitakaria enselahos aria sagabehos adur shape.

9 Namudok aria hape hahwar hanariguk atin.Anam henek skulumesh um lo iri douk shopunekanam Farisi. Amudok armam hakitak heyotuheyagwreh debeg atin aria hakri, “Apak madaemuparug enesh yoweishi inahos uwe, douk anudokarman nenekesh iri, uwok. Enen sagab o enenIruhin ananin ensel nyukri nyuni anan nyiyagwreharia anan douk nukri enyudok baraen um, wosikananin baraen douk adurin.” 10 Hanatutukem ariabaraen nyatogur dedeben atin. Namudok ariadebeini soldia nanogugur abom. Nakri ta husuhw

APOSEL 22:21 213 APOSEL 23:10

Page 214: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Pol honukan tukwotukwan aria huprukeshan umbiyeh. Namudok aria neshopok ananim soldia umhubuh hurauri Pol nukutukuk amudok debeimi ariahuran huwish amam soldia amamit urupat.

11 Aria abudok wab, Debeini nanaki neyotu nagimPol aria nakri, “Nyiyotu dodogowin atin aria marenyukri nyunogugur, uwok. Dodogowin atinnyukripesh um eikin baraen agundok Jerusalemaria debeiburi wabur Rom shopunek nyak tanyunekesh namudok atin.”

Amam Juda Habo Baraen Um Hubo Pol Nugok12 Ruwahepih ruhur watak reir amam Juda hanaki

hantorum hape atugun aria hakri iruhw hakri aduratin um mare huwok worigun o abar arigaha huboPol nugokuk. 13 Shadareham um amudok habobaraen namudok iri douk sabaimi abomheshagrakuk 40-poreim. 14 Aria hanak hatikdebeimi pris hani eshesh Juda esheshim debeimiaria hakripam hakri, “Apak mabo enen adurin atinyibaraen um makri mare muwok anagun worigunarigaha mubo Pol nugok. 15 Namudok aria ipakpuni amudok anam debeimi hape hasuhw kwotogiri punekuman baraen debeini soldia abom umnurauri Pol nubuhi agundok ipak pape um.Pukripan pukri ipak pakri gamo porigan umnukripep baugenyum ananin baraen. Aria apak taapa mutrugun mupe yah. Ta mare arigas nunaknutogragu um ipak aria ta mon nugok yah meyoh.”

16 Aria Pol ananik mohwukwik okwokwin nuganiniganigadae nemneguk um agundok hakri hubo Polnugok um. Namudok aria nanak nawish amamsoldia amamit urupat aria nakrip Pol. 17 Aria Polnahwar anan debeini um 100-poreim soldia irinanaki aria nakripan nakri, “Nyarao anudokweroroini arman um debeini abom soldia. Anannakri nukripan enen baraen.” 18 Aria anudok soldianaran um debeini soldia abom aria nakripan nakri,“Anudok Pol douk nonoweshik iri nahware yanakaria nakripe um iraouri anudok weroroini armanum nyak. Um maresh? Anan douk enen baraennakri nukripen um.”

19 Aria anudok soldia nasuhw ananin rogurnaranuk um anagas amam atum aria narigan nakri,“Nyak maren baraen douk nyakri nyukripe-umen?”20 Aria anudok weroroini arman nakri, “Amam Judahabo baraen um hakri nuhut horik nyak um nyuraoPol nyubuh um amam debeimi Juda hape hasuhwkwotog iri. Amam henek rohw um hakri gamohorigan shopunek um nukri baugenyum ananinbaraen. 21 Aria nyak mare nyumnekam. Ummaresh? Sabaimi armam heshagraguk 40-poreim tahunabeshuk hupe hutrugun yah. Amam habo enenadurin atinyi baraen um mare huwok worigun oabar arigaha hubo Pol nugok aria douk ta huwokworigun. Douk amam hape henek enesheneshhape hatrugun um nyak nyukripam wosik aria doukhuneken.” 22 Aria anudok debeini soldia nakripannakri, “Mare nyukrip enesh arpesh um agundok

nyakripe enyudok baraen um, uwok.” Arianeshopokan nanak.

Debeini Soldia Narao Pol Nanak um Debeini UmGavman Nyeigurinum Feliks

23 Aria anudok debeini soldia abom nahwar biomdebeimi um 100-poreim soldia iri hanaki arianakripam nakri, “Punak purao 200-poreim soldia,purao 70-poreim amudok anam soldia douk hahurhwosahos iri, purao 200-poreim soldia hasuhwburawos iri aria pukutukuk agundok kwehigib wabatub punak um Sisaria. 24 Punek redim eneshhwosahos um Pol nahuresh iri. Aria puran wosikmare enesh yoweishi inahos shutogruman arigahanunak nutogurum Feliks douk debeini um gavmaniri.” 25 Aria anudok debeini soldia abom nenekanap shup. Baraen nyetem shupe iri nyakrinamudok. Nyakri,

26 Eik Klodius Lisias yenekumenyugu apudokshup nyak debeini arman Feliks douk nyapedebeini um gavman iri. Yopuhi nyumnah nyak.

27 Eshesh Juda shasuhw anudok arman ariahurukatin um shakri shon nugok. Aria eikyemnek um anan douk anan um eshesh Romaria eik yani eikim soldia manak maranukuk arianape wosik. 28 Yakri idukem baugenyum baraendouk shako anudok arman um aria yaran yabuhum esheshim debeimi douk hape hasuhwkwotog iri. 29 Mabuh aria madae iparug eneshnenekesh iri yoweishi inahos uwe, uwok. Um tamon nugok-umeshi o muweshikan nupeshunuweshik-ati urupat um. Yarigesh ariashakripe sheneman baraen um shakri nabrigenen esheshin lo. 30 Douk arigaha baraennyatogrume um agundok amam Juda habobaraen um hakri hon nugok um aria doukanudok arigas yeshopokan nanakumogu nyak.Aria yakrip amudok douk hunekuman baraen irium nyak nyupe nyumnek nyakigos arigos ariadouk hunekuman baraen. Um nyak nyumnekaria nyudukem enyudok douk hakri hunekumanbaraenyenyi.

31 Namudok aria amam soldia hagipesh amamindebeini ananin baraen aria abudok wab harao Polhanak arigaha hanak hatogur wabur shahwaraburum Antipatris. 32 Gagruk ruwahepih aria amudokhanak atapih iri soldia wata hatanam um amamigurusag gani Jerusalem. Aria amam hahur hwosahosiri atum haran habuh um Sisaria. 33 Douk haranhanak hatogur hakon shup debeini um gavman iriaria horaguk Pol um ananis wis. 34 Anudok debeinium gavman iri natik shup aria narig Pol um agudokshokugi nahobig douk anan nanaki agi. Aria Polnakripan nakri anan douk nanaki agudok shokuginahobig Silisia. 35 Douk nemnek namudok arianakrip Pol nakri, “Amudok henekumen baraen irihunak hutograri aria ta kadak imnek nyakinbaraen.” Aria anudok debeini um gavman iri nakrip

APOSEL 23:11 214 APOSEL 23:35

Page 215: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

24

amam soldia um huweshik Pol nupe Herot ananitdebeiti gavmanit urupat.

Eshesh Juda Esheshim Debeimi HenekumanKwot Pol

Aria 5-poreih nyumneh hanak hadiguk ariadebeini pris abom Ananaias nanak umSisaria. Nani anam eshesh Juda esheshim

debeimi hani anan arman nyeigurinum Tertulus.Anan douk nadukem eshesh Rom esheshin lo ariata nutaurum amam Juda niyagwreh-umam baraen.Habuhi aria hakrip debeini gavman um enyudokbaraen douk hakri huneken um Pol iri. 2 Feliksnahwar Pol nanaki aria Tertulus nape nenek-umanbaraen. Nakri namudok. “Debeini gavman Feliks,nyak yopuni arman aria apak douk mape wosikroubi nyutob abom wanogwiruh madae anaruhuwe. Nyak nyataurum apakish arpesh nyagapesheneshenesh eshudok shape wosik ihirub warub.Aria apak douk mape wosik abom meshagrakukkabi riguk marik mape um. 3 Namudok aria apakmanadudareh um enyudok aria menek tenkyumen.

4 Yakri uwok um iraoumen roubi nyutob umiyagwreh um, aria douk yarig-enyum nyukri wosiknyutaurumap aria nyumnek apakinyi banenyibaraen.

5 Matik anudok arman douk nape nenek sabaishiyoweishi inahos. Napeum nenek eshesh Juda shapeihirub warub bape agundok atap iri shohurwanogwiruh aria shakri shuni gavman shurpak.Aria anan douk debeini um anap awiropish arpeshdouk shahwaresh um Nasaret iri. 6 Shopunek anandouk nakri um nunek atudok Iruhin ananit debeitiurupat tunabosusih, aria apak manak masuhwan.[Aria douk makri munekuman kwot um enenapakin lo. 7 Aria Lisias douk debeini um amamsoldia iri nanaku dodogowin atun aria natrupanari.8 Namudok aria Lisias nakri douk shakri umshunekuman baraen aria douk shunaki agundoknyak nyape um aria shuneken-uman.] Douk nyukrinyorigan um, nyak kanak aria douk ta nyumnekanaria ta nyudukem ihinyumori douk apak makonenyibaraen douk adurin.” 9 Amam Juda shopunekhataurum Tertulus hape hakwiraeh henekumansabainyi baraen Pol. Aria hakri enyudokihinyumorim baraen douk adurin atin.

Pol Nakripan Ananin Baraen Feliks10 Aria Feliks douk debeini um gavman iri

nauraman rogur Pol um niyagwreh. Aria Polnakripan nakri, “Eik yadukemesh um nyak douknyape nyutaurum eshudok sabaishi arpesh shapeagudok shokugi nahobig iri um sabaishi kwarahosaria nyasuhw esheshig kwotog. Aria douk eikyanadudareh abom um iwanamam amamin baraenaria nyak nyumneken. 11 Douk nyukri nyorigeshakure, nyak kanak ta nyumnek baraen namudok.Nabokadai, douk 12-poreih nyumneh hanakhadiguk, eik douk yanak um Jerusalem um inek lotu

um Iruhin. 12 Aria amam Juda henekume kwot iridouk madae hutrue ini enen arpen upeunotutukam aria unitok baraen gani numun Iruhinananit debeiti urupat uwe, uwok. Madae shutrueisonuk sabaishi arpesh inekesh juwehosish ganinumun eshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-ogwi urusag uwe o anabik um abrudok waburJerusalem, uwok. 13 Aria enyudok baraeniganigadae henekume kwot um ta mare huparugenen baugenyum, um nyak nyudukemesh nyukriamam hakriyen iri baraen douk adurin um, ta uwok.

14 Aria enyudok douk eik yakri ikripenyum baraendouk adurin. Baraen enyudok. Eik yagipesh anahsikih Yah aria yenek lotu um apakish yameheshesheshin Iruhin. Aria ahudok yagipeshah iri Yah,eshesh Juda shakri ahah douk madae wosik yopuhiuwe, uwok. Eik yenek bilip um enyudokihinyumorim baraen douk nyetem Iruhin ananin loiri. Enyudok baraen douk seiwok Mosesnakripeshenyuk iri nyani enyudok enen douk amamprofet henyemaguk iri. Madae inabuken arigosuwe. 15 Eik yenek bilip yakri adur kabi amudokarmam um. Eik yadukemesh abom um Iruhin tanuhur ihishmorim shagok iri yopishi arpesh shuniyoweishi aria ta wata shukitaki shupe. 16 Namudokaria ihih nyumneh eik dodogoiwe atuwe yenekyopuhi aih aria urkum mor madae ikri eik yenekenesh yoweishi inahos uwe, uwok. Yakri uwok uminek eneh aih aria Iruhin nini arpesh shutrue shukriyenek yoweishi inahos, uwok.

17 Yanak anarub kupairubi warub yapeik eneshkwarahos aria wata yatanamori um Jerusalem.Yaraumeshi anabor utabor enesh eikish arpesheshesh Juda douk yaruhish iri. Aria shopunekyanakmori inek ofa um enesh eshudok um Iruhin.18 Yenek enyudok aria yagipesh eneh apakih aihshopunek um Iruhin nutruwe abom itogur yopue iriagundok ananis nabes um. Yawish yeneken numunnarub agundok Iruhin ananit debeiti urupattataoum aria shatrue. Madae sabaishi arpesh shunieik mupe gani numun uwe. Madae enesh shuni eikmupe miyagwreh munitok muhwar uwe, uwokmeyoh. 19 Aria anam Juda hapei agudok shoguhinahobig Esia iri hawishi aria hametege. Doukamudok armam enen baraen um, douk hunakiagundok nyakis nabes um aria hunekume baraen.20 Madae anam amudok armam wosikhukripenyum hemneke yakri yenek mareshyoweishi inahos nobokuhieb nyutob douk yeyotuyape yeyagwreh agundok amam debeimi Judahantorum hape hasuhw kwotog um. 21 Aria atinbaraen meyoh douk yeyotu agundok amamhapeum aria yahwar yakri namudok. Yakri,‘Baugenyum baraen um doukih nyumnahpenekume kwot um douk penek kwotume umagundok yakri adur um shagok iri ta wata shukitak-umori.’”

22 Feliks anan douk nadukemesh jurug umDebeini ananih Yah, um agundok shunek bilip umJisas aria shunekeh iri aih. Namudok aria nakrip

APOSEL 24:2 215 APOSEL 24:22

Page 216: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

25

amam Juda um hupe hutrugun. Nakripam nakri,“Debeini soldia abom Lisias nunaki aria kadakigapesh enyudok ipakin baraen.” 23 Aria nakripanan debeini um 100-poreim soldia iri um nunyigurPol nuwish nupe shunuweshik-ati urupat. Arianakripan um mare niyohan abom hurukatin, uwok.Nakripan um abudok nyutob Pol ananishi shukrishunaki shukon enesh eshudok douk anan Polnukriyesh iri obi nyutob, anan soldia douk marenukripesh um uwok.

Feliks Noweshik Pol Nape Shunuweshik-atiUrupat Um Biyesh Kwarahos

24 Eneh nyumneh hanak hadiguk aria Feliks naniiri ananik irohukwik Drusila shanaki. Okwok doukonok Juda. Shanaki aria Filiks nenekuman baraenPol nanaki aria nemnek enen baraen um agundokshenek bilip um Krais Jisas um. 25 Aria Pol napenakripan um shunek yopihi aih um. Nakripan umagundok sheyoh eshesh kanak um. Aria shopuneknakripan um agundok kweipon Iruhin tanunekumap baraen um yoweishi inahos iri um.Douk Feliks nemnek namudok aria nanogugur. Arianakrip Pol nakri, “Doukih jurug aria nyunak douk.Nuhutibum anob nyutob ikri imnekenyum obinyutob, eik ta wata inekumen baraen nyunaki.”

26 Aria abudok nyutob Feliks douk nape natrugunum Pol um nakri Pol ta nunek grisuman nukonanabor utabor aria nukweshihan nunak meyoh.Namudok aria sabaihi nyumneh nahwar Pol nanakinani anan hape heyagwreh baraen.

27 Douk arigaha biyesh kwarahos shanakshadiguk aria Porsius Festus narao Feliks ananinmour nape debeini um gavman. Feliks nakri nunekeshesh Juda shunadudareh-uman, namudok arianakutukuk Pol nonoweshik napeik.

Pol Nakri Sisar Douk Nape Debeini Gavman UmRom Iri Numnek Ananit Kwot

Festus nanaki aria narao mour napedebeini um gavman um agudok shokuginahobig Judia. Douk nape biyeh atih

nyumneh um jurug aria nakutukuk Sisaria arianatoum Jerusalem. 2 Nakih Jerusalem aria amamdebeimi pris hani eshesh Juda esheshim debeimihanaki henekuman baraen Pol hape hakrip Festus.Aria hakripan dodogowim atum hakri namudok. 3

“Nyutaurum apak aria nyurauri Pol nunaki agundokJerusalem.” Um maresh? Amam habo baraen umhakri nunaki aria hon nugokuk yah. 4 Aria Festusnakripam nakri, “Pol nonoweshik nape Sisaria ariaeik kanak hurukatin um ta wata itanam inak. 5

Namudok aria ipakim debeimi huni eik munak.Nukri nenek enen yoweinyi um, amam wosikhunekuman kwot.”

6 Festus nani eshesh shape Jerusalem 8-poreih o10-poreih nyumneh hadiguk aria wata nabuhumSisaria. Ruwahepih nanak nape urupat nasuhwkwotog um aria nakripam um hurauri Pol nunaki. 7

Douk Pol nanak natograri aria amudok Juda hapeiriJerusalem habuhi hakitak heyotu herharihan ariahape hakri, “Anudok arman nenek sabaishi yoweishiinahos.” Hadukuman sabainyi baraen aria habirakum hiyabig Festus um amamin baraen douk adurinaria habirak hatik uwok.

8 Aria Pol nabeimam baraen nakri, “Eik madaeinek enen yoweinyi um eshesh Juda esheshin lo oatudok Iruhin ananit debeiti urupat o anudokarman Sisar douk nape Debeini gavman um Rom iriuwe, uwok.”

9 Aria Festus douk nakri nunek amam Judahunadudareh-uman, namudok aria narig Pol nakri,“Nyak nyakri wosik um nyunak um Jerusalem ariaeik imnek enyudok nyakin baraen agundok omumam?”

10 Aria Pol nakri, “Atudok urupat douk yeyotuwatiri douk Sisar ananit abom. Eik ta inek kwot atudokatut urupat. Nyak kanak nyadukemesh abom. Eikdouk madae inek enesh yoweishi inahos um esheshJuda uwe, uwok. 11 Aria eik yabrig enen lo ariayenek enesh yoweishi inahos douk shukrium eik taigokumesh iri um, enyudok douk wosik ta igok. Ariaenyudok baraen amam Juda henekume kwot umdouk madae adurin uwe, uwok. Namudok aria doukmadae wosik um nyak nyuko eik um amam Judaamamis wis uwe, uwok. Eik yakri pukripe inak umRom um Sisar numnek eikit kwot.”

12 Namudok aria Festus natanam nani ananimarmam douk hadukemesh iri heyagwreh um jurugaria nakrip Pol nakri, “Nyak nyakri Sisar numneknyakit kwot. Namudok aria wosik ta mishopokennyunak um Sisar!”

Festus Nakrip Agripa Um Pol Ananit Kwot13 Eneh nyumneh hanak hadiguk aria anudok

king shahwaran um Agripa iri nani ananikmohwukwik Bernaisi shanakumori Sisaria.Shanakumori shutik Festus aria shunekumanyopuhi nyumnah. 14 Shape Sisaria eneh nyumnehhanakuk aria Festus nakrip anudok king um Polananin baraen. Nakripan nakri, “Anan arman napeshunuweshik-ati urupat douk riguk Feliksnoweshikan napeik iri. 15 Aria nubokuhieg wikyanak um Jerusalem um eshesh Juda esheshimdebeimi pris hani anam esheshim debeimi hapeheneman baraen aria harigum eik ibeiman ananishyoweishi inahos.

16 Aria yakripam yakri, ‘Apak Rom apakih aih, umshowemesh sabaibusi bugabus kupaishi um, apakdouk madae mudukemesh uwe, uwok. Arpenkwotog gupenyen iri, sagomatin nyiyotu agundokshenekumen baraen iri shapeum aria mishukabar-umen um nyuwanamesh baraen um eshudokshenemen kwotogumesh iri ba iyoh.’

17 Namudok aria hani eik manaki aria madaeanob nyutob banakuk meyoh uwe. Ruwahepihyanak yape kwotogit urupat aria yakripam umhuran nuwishi. 18 Aria amudok henekuman baraen

APOSEL 24:23 216 APOSEL 25:18

Page 217: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

26

iri hakitak heyotu, aria baraen heneken-uman iridouk madae enen adurin uwe, um yoweishi inahosdouk hakri nenekesh iri, uwok. Eik yakri amam tahukri anan nenek enesh yoweishi inahos, ariauwok. 19 Amam atin juwehosim um anan umahudok Yah shenek lotu um Iruhin um hani ananarman shahwaran um Jisas iri. Anan nagok aria Polnakri anan wata nakitak nape. 20 Enyudokmoribaraen, eik douk madae idukemesh uwe umagundok imneken aria iparug baugenyum baraenum uwe, uwok. Namudok aria yarig Pol um yakrinukri wosik um nunak um Jerusalem aria eik imnekananit kwot agundok. 21 Aria Pol nakri nunak umSisar douk Debeini um apak Rom iri um numnekananit kwot nugapeshen. Aria anan nakri nupeshunuweshik-ati urupat. Namudok aria eik yakrianan nupe shunuweshik-ati urupat arigaha meibinyutob aria ishopokan nunak um Sisar.” 22 AriaAgripa nakrip Festus nakri, “Eik kanak yakri imnekanudok arman.”

Aria Festus nakripan nakri, “Wosik nuhut tanyumnekan.”

Amam Soldia Harauri Pol Um Agripa NumnekAnanin Baraen

23 Ruwahepih aria Agripa nani Bernaisi shenekiyopuhi atih rupeh aria shanaki. Shanaki aria ehudokaih eshesh armam armago shenekesh um shatukesheshish nyeiguhw shato iruhw um douk shenekyopihi. Shanaki aria shawish debeiti shantorumatari urupat, shani anam debeimi ami hani debeimium abrudok wabur iri. Shawish iyoh aria Festusnakrip amam soldia harauri Pol hawishi. 24 AriaFestus nakri, “King Agripa nyani ipak ihipmorimpani ipak pape iri, ipak tiki anudok arman.Ihishmorim Juda armam armago shape agundok irishani eshudok douk shape Jerusalem iri shanakiagundok eik yapeum aria shenekuman baraenshahwar debeg shakri, ‘Buwon nugok. Mare nupe,uwok.’ 25 Aria eik yatik um anan madae nunekenesh yoweishi inahos uwe um shenekan tanugokumesh, uwok. Aria anan kanak nakri Sisardouk debeini um gavman iri numnek ananinbaraen. Namudok aria eik yakri ta ishopokon nunakRom. 26 Aria eik madae iparug enen ananin baraengamo nyutogur uwe, um inekuman anap shupapakin debeini um gavman iri uwe, uwok. Namudokaria eik yarauri anudok arman um nyak King Agripanyani ipak ihipmorim shopunek um mumnekananin baraen. Um mumneken wosik aria eikiparug enen baraen um inyem shup iri. 27 Ummaresh? Namudok douk madae wosik um ishopokenen nyonoweshik iri nyunak aria mare ishopokbaraen um eshudok douk shenekumen baraenumesh iri um.”

Pol Nakripan Ananin Baraen King Agripa Iri

Douk Festus neyagwreh um jurug ariaAgripa nakrip Pol nakri, “Nyak wosik douknyiyagwreh nyakin baraen.”

Aria Pol nohur rogur nape nakripan ananinbaraen namudok. 2 Nakri, “King Agripa, doukih eikyanadudareh um iwanamam baraen amam Judadouk henekenyume iri. Ibeyenyumam aria yakrinyak nyupe nyumneken um ihishmorim eshudokamam Juda henekume baraenyumesh iri. 3 Eikyanadudareh abom. Um maresh? Nyaknyadukemesh abom um ihihmori apak Juda apakihaih hani ihinyumori douk apa manitok baraen ummugipeshen sisigin atin um. Namudok aria yakrinyumnek eikin baraen aria mare nyukri arigehinarigas, uwok.

4 Riguk wata shokuwe yape eikig nahobig obinyutob, arigaha yanak yape Jerusalem arigahadouk, ihishmorim Juda douk shadukemesh, umagundok yape um o yarahaen um. 5 Roubi nyutobshadukeme aria amudok Juda hukri, amam wosikhukripesh-umen. Shadukemesh um eik douk ananFarisi aria yagipesheh wosik amamih aih. Ehudokaih douk dodogowih atih abom heshagragukihihmorim aih douk amam Farisi hagipesheh heneklotu um Iruhin um. 6 Aria douk yeyotu agundokhenekume kwot. Baugenyum baraen um agundokhenekume kwot um douk namudok. Eik yakri aduryape yatrugun um Iruhin nunek enyudok nyutogurkabi seiwok nakripamuk adurin atinyi baraenapakim yamehem um ta nuneken nyutogrum. 7

Asudok apakis 12-poreis awiros shenek lotu umIruhin nyumnah wab aria shakri adur shapeshatrugun um enyudok baraen nyutogur adurin.Aria debeini king, eik yakri nyumnek. Eik doukshopunek yenek bilip yape yatrugun um eshudok.Aria baugenyum baraen um amam Juda henekkwot-ume um enyudok baraen um douk namudokatin. 8 Namudok mumam, um ipak enep Juda pakrimare munek bilip um agundok Iruhin ta watanuhur shagok iri wata shukitaki?

9 Riguk eik kanak yakri inek sabaishi eshudok umyakri ikwiraeh isuwokuk Jisas douk nanaki waburNasaret iri ananin nyeigur nyubuhuk. 10 Enyudokdouk yeneken Jerusalem. Amam debeimi pris hokebig dodogoiwe um amam aria yoweshik sabaishiIruhin ananish arpesh shonoweshik shape. Ariaabudok nyutob amam hakri hubo enesh Jisasananish arpesh shugok obi nyutob, eik doukshopunek yakri wosik um hesh shugok. 11 Sabaihinyumneh yenekesh sharao debeiri eriger ganinumunig um ihigwumorim eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-ogwi urusag. Yenekeshnamudok um yakri shukonaguk agabus DebeiniJisas aria shiyagwreh enenyenen um anan.Juwehosiwe-umesh abom aria shopunek yanak umkupairubi rougunirub debeirubi warub um iyeshinekesh enenyenen.”

APOSEL 25:19 217 APOSEL 26:11

Page 218: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Pol Nakripesh Um Agundok Natogur Kristen Um12 “Yaesh namudok eshesh Kristen aria anah

nyumnah amam debeimi pris heke big dodogoiweum amam aria henek anap shup hekeyap yasuopyanak um Damaskus. Opudok shup pakri wosik uminekesh enenyenen eshesh Jisas ananish arpesh. 13

Aria debeini King, yakripen adurin atin. Orokohunihum nyumnah yape yanak yah aria anat lait douktabuhi tenek uhwinyumaguk wah abom iri tabuhigani iruhw utag tabuhi tasuhw eik yani amudokheire mape manak iri. 14 Namudok aria apakihipmorim mabuh matu makus atap, aria yemnekanah mah. Aria enyudok arpen nyeyagwrehi enenbaraen Hibru iri nyakripe nyakri, ‘Sol! Sol! Nyaknyape nyeneke enenyenen namudok um maresh?Nyak apa nyenenek debeiri eriger um nyak kanakkabi enen bulmakau nyape nyaduken aiyasenyenyin debeini nasuwen iri wanohwinyi rowogum.’ 15 Aria eik yarig yakri, ‘Debeini, nyak amiapen?’

Aria Debeini nakri, ‘Eik Jisas douk nyak nyapenyeneke enenyenen iri.’ 16 Aria nakripe nakri,‘Kakitak yotu iruhw. Douk yatogrumen agundok umigraehen aria nyusuhw eikin mour. Um nyunaknyukripesh um enyudok douk nyatogrumen nyatriniri nyuni enen douk nuhut um ta iyabigen iri. 17 Taishopoken nyunak um nyakish arpesh eshesh Judashuni kupaishi aria enenyenen nyutogur-umenyum,eik ta itaurumen nyupe wosik. 18 Ta ishopokennyunak um nyuhur esheshis nabes nyunekeshshukutukuk arukwutigunum um aria shutogur-umori agundok lait tabuh um. Um Satan mare watadodogowin um nuweshikesh, aria watashutanamori um Iruhin shusuhw eikin baraendodog shugipeshen. Aria anan ta mare watanusuhwesh nupe um esheshish yoweishi inahos,uwok. Ta nukwreyeshuguk. Aria eshesh ta shuraoyopishi eshudok douk Iruhin neshubuk umeshudok arpesh douk shenek bilip um eik arianenekesh shutogur ananish atish iri.’”

Pol Nakrip King Agripa Um Anan Neneken IriDebeini Ananin Mour

19 “Namudok aria debeini King Agripa, eik doukyatik enyudok nyabuhi iruhw heven aria yatrin kabiyabo yomnis yatrin iri um jurug aria madae ikriumisuwokuk baraen uwe, uwok. 20 Sagomatinyakripeshen abrudok wabur Damaskus um jurugaria yanak yakripeshen Jerusalem. Arigaha ariayanak yakripeshen ihirub warub agudok shokuginahobig Judia ba iyoh aria yanak um kupairubiwarubish arpesh douk eshesh madae Juda iri uwe,uwok. Yakripesh um shukeshuk agabus yoweishiinahos, shatanam shukon aparuh Iruhin ariashunek yopihi aih shiyabigesh um agundok esheshshakutukuk yoweishi inahos um. 21 Douk namudokaria amam Juda hanaku hasuwe numun narubagundok Iruhin ananit debeiti urupat tataoum ariahakri he igok. 22 Aria riguk Iruhin kanak nataurume

arigah arigaha doukih enyudok yeyotu agundokyakripep adurin atin baraen ipak douk nyeiguhwshatoumep iri pani ipak nyeiguhw wokepari. Ariayeyagwrehen iri baraen douk enyudok atin seiwokamam profet hani Moses hakriyenyuk iri um enenenyudok ta nyutogrum. 23 Baraen hakriyenyuk irienyudok. Hakri, ‘Anudok arman Krais, anudok doukIruhin nagraehan aria ta nishopokan nunaki iri,anan douk adur ta nunaki numnek debeiri eriger.Aria anan ta sagomatinyin arman abom um nugokaria wata nukitakumori. Aria ta nukrip ananisharpesh eshesh Juda shuni kupaishi yopinyi baraenum Iruhin ta wata nuraesh shutanamori shupewosik kabi douk lait tabuhumesh um.’”

Pol Nakri King Agripa Nunek Bilip Um Krais24 Douk Pol neyagwreh ananin baraen namudok

aria Festus narpokuman baraen aria nahwar debegatin nakri, “Pol, nyak nyogugak. Nyenek skulnyariguk aria nyakin sabainyi saki nyenekennyogugak.”

25 Aria Pol nawanaman baraen nakri, “DebeiniFestus, eik madae igugak uwe, uwok. Enyudokyeyagwrehen iri baraen douk adurin. Urkummorumen douk yeyagwrehen. 26 King Agripa douknadukemesh um enyudok ihinyumorim nyatograriiri. Namudok aria eik madae inogugur uwe ariadouk yakripesh-umen. Yadukemesh um enyudokihinyumorim eik yeyagwrehen iri, enyen douknatrin aria nadukemen. Um maresh? Enyen madaenyunabeshuk nyutograguk anabik um anagas uwe,uwok. 27 King Agripa, nyak nyenek bilip nyakriamam profet amamin baraen adurin o uwok? Eikyadukemesh um nyak douk nyenek bilipumen.”

28 Aria Agripa narig Pol nakri, “Mumamnamudok? Nyak nyakri ta abudok banab nyutobmeyoh nyunek eik itogur Kristen aka?” 29 Aria Polnawanaman baraen nakri, “O banab nyutob o roubi.Meibi nyutob ta ineken nyutogur Kristen. Aria eikdouk yenek beten yarig Iruhin um yakri nyak nyuniipak ihipmorim doukih pape pemnekeumyeyagwreh iri, yakri ipak pudukem eik. Yakri ipakputogur Kristen. Aria abudokmori senab douk yakriuwok um shureyep anab, uwok.”

30 Douk Pol nakri namudok aria King Agripa naniBernaisi iri Festus shani ihish arpesh shanakishantorum iri shakitak sheyotu iruhw. 31 Doukshatogur aduk aria eshesh biyesh atinsheneyagwreh shakri, “Anudok arman madaenunek enesh yoweishi inahos uwe, um ta monnugok o muweshikan-umen iri, uwok.” 32 AriaAgripa nakrip Festus nakri, “Anudok arman marenukri um nunak Sisar numnek ananin baraen akure,anan ta mukweshihan nunak meyoh. Aria uwok.”

APOSEL 26:12 218 APOSEL 26:32

Page 219: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

27

Amam Soldia Harao Pol Hanak Um DebeiburiWabur Rom

Douk shabo baraen um apak ta muraokorohuk munak um agudok debeiginahobig Itali, aria sharo Pol nani amudok

anam honoweshik iri um Julius ananis wis umnuram hunak. Anudok arman Julius douk napedebeini um 100-poreim soldia. Anan nani ananimsoldia douk anam um anudok debeini gavman Sisarananin debeinyi ami. 2 Aria mato onok korohukdouk kworari Adramitium kwanaki iri. Okwudokkorohuk shakri kwunak shuweshikok shunakanarub warub douk bape agudok shokugi nahobigEsia iri. Mato aria kworap manak. Aristarkus douknapeiri Tesalonaika iri douk nanamap manak.Abrudok wabur Tesalonaika douk bape agudokshokugi nahobig Masedonia. 3 Manak arigaharuwahepih manak matogur Saidon. Julius nenekyopuhi aih um Pol aria wosik nakripan nanak natikananish arpesh um shukon worigun o eshudokanan nakriyesh iri. 4 Arigah makutukuk Saidonmanak. Manak uhwin dodogowin atin aria korohukkwatanam kwanak wobrehahin um unai shahwarenum Saiprus iri. Manak agundok uhwin madaenyanak um uwe. 5 Mabrigog manak hurukatin umagusudok biyagos shokugosi nahobigosshahwaragos um Pamfilia aria Silisia arigaha manakmatogur wabur nyeigur-iburum Maira. Abrudokwabur douk bape agudok shokugi nahobig Lisia.

6 Korohuk kwatogur kweir agundok aria debeinium amam soldia iri naparug kupaikwi douk kworariAleksandria kwanaki um kwakri kwunak um agudoknahobig Itali iri. Aria narap manak mato okwudok.7 Mato aria kwakutukuk Maira kwape kwanakshokubur atin um eneh nyumneh. Amam boskruhenek debeinyi mour arigaha manak matogurhurukatin um anabur wabur Nidas. Uhwindodogowin atin aria apak mabirak um munak ariauwok. Namudok aria mahur manak wobrehah-inyum unai Krit agundok uhwin madae enen uwe.Manak hurukatin um anap borup shahwarapumSalmone iri. 8 Henek debeinyi mour um korohukaria mahur manak hurukatin um anagasin umenyudok unai. Arigaha manak matogur anagundouk shakri yopugunum kroruhiyor unak ur wosikabudok nyutob uhwin nyahur um. Agagun douknape hurukatin um anabur debeiburi waburnyeigur-iburum Lasea.

9 Mape agundok sabaihi nyumneh arigaha ariaahudok debeihi nyumnah um eshesh Judashashakur worigun um hanak heshagrakuk. Ariaabudok nyutob youg douk shopunek yoweg abomum munak um. Aria Pol nakripam um hudukemeshnakri, 10 “Yaipo, eik yadukemeshum douk mukrimunak abom um, yoweibi nyutob ta butogrumop.Sabaihi jah huni korohuk ta shunak shuwishuk. Ariamare jah huni korohuk atish uwe. Arpesh shopunekta shugok.” 11 Aria debeini soldia nasuwokuk henek

mour korohuk iri amamin debeini nani korohukinariamamin baraen. Pol nakripam enyi madaenusuwen uwe. 12 Asudok basis korohuk kwanakkweir um douk madae yopus uwe, um korohukkwur abudok nyutob debeinyi uhwin nyahur um,uwok. Namudok aria sabaimi armam habo baraenum hakri hukutukuk agundok hunak. Hakrihukwiraeh um hunak hutogur Finiks aria douk hupeagundok abudok nyutob debeinyi uhwin nyahur obinyutob. Finiks douk shohwar anas basis sapeenyudok unai Krit. Asas douk sape satik agundokaun nabuhum.

Debeinyi Uhwin Nyahur Aria Youg Yoweg13 Enen shokwinyi uhwin nyahur nyanaki saut iri

nyape nyahur aria amam hakri korohuk ta kwahurwosik arigaha kwunak kutogur asudok basis Finiks.Namudok aria hanuk anka henyem iruhw ariakwape kwahur kwanak huruhuruk umanagasinyum enyudok unai Krit. 14 Aria madaeroubi uwe enen takweinyi uhwin abomshahwarenyum Not Is iri nyahur nyakih nyabrigienyudok unai. 15 Nyahur nyabuhi nyabo korohukaria mabirakok um kwuwishen kwunak mabirakmati uwok. Namudok aria uhwin nyape nyaraoknyanak. 16 Nyarap manak arigaha manakwobrehahin um enen shokwinyi unai shahwarenum Kauda iri. Manak agundok aria menek debeinyimour um mabirak um mutuki anat shokwuti botkorohuk kwape kwanukat iri um tutem iruhw. 17

Hatuk bot hutem iruhw aria horeyok anaruhmadururuh korohuk um korohuk dodogowik.Hanogugur um hakri ta uhwin nyuraok nyunaknyishopok kuto kwupe anat arukot douk takihorokohunig um youg hurukatin um agudoknahobig Afrika. Namudok aria haunih selahosshabuhi habreyeshuk aria uhwin nyape nyaraoknyanak. 18 Uhwin nyape namudok nyahur dedebenatin youg yoweg aria korohuk madae kwahur wosikuwe, uwok. Ruwahepih aria hape honik jahhowashah habuhukuk youg. 19 Wata shopunekruwahepih douk hakri biyeh atih um amamis wishape hohur madururuh, enesh selahos, anag paragdouk shawaur selahos um hawashesh shabuhukukyoug. 20 Sabaihi nyumneh nyumnahin aun ariaunib madae mutrish uwe, uwok. Uhwin nyapenyahur dodogowin atin. Namudok aria madaemukrium ta mupe uwe, uwok. Makri ta mugok umatin.

21 Namudok aria sabaihi nyumneh madae huraoworigun uwe. Aria Pol nakitak neyotu natrum arianakripam nakri, “Ipak pukri pumnek eik aria mupeikKrit mare arigas munaki um, ta wosik. Ta maremunek debeinyi mour namudok o munakmuwashakuk anah jah namudok, uwok. 22 Ariadouk yakripep, mishish mare yowesh ariadodogowip pupe. Ta mare anan nugok, uwok. Takorohuk otuk kwunak kuwishuk. 23 Eik Iruhinananiwe aria douk yenek lotu um anan. Aria

APOSEL 27:2 219 APOSEL 27:23

Page 220: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

28

nabotikib wab enen ananin ensel nyanaki nyeyotuhurukatin um eik aria nyakripe namudok. 24 Nyakri,‘Pol, mare nyunogugur. Nyunak arigaha nyunaknyutogrum debeini um gavman iri Sisar nutrin.Iruhin nataurumen meyoh nenekumen yopunyi ariaamudok ihim-morim hani nyak pape korohuk iri tahupe wosik.’ 25 Namudok aria ipak dodogowippupe. Eik yakri adur abom um Iruhin ta nunekennyutogur kabi nakripe um. 26 Aria apak uhwin tanyurap aria munak mutogur anabik um enen unai.”

27 Arigaha sakri 14-poreibus weibus um, uhwinnyarap mahur anabigigum youg nyeigurigumMediterenian. Aria hurukatin orokohunib um wabamam boskru hakri korohuk kwanak huruk umanab amnab. 28 Namudok aria hado eneshamaenyishi eshudok eneshenesh onohw maduhwaria hakutuhw youg um hakri hunek meta um yougaria hudukem barukog um. Douk hatukohwi ariahatik um barukogum youg douk 40 mita. Doukkwayom kwanaku henekesh namudok atin ariahatik um barukog 30 mita meyoh. 29 Hatiknamudok aria hanogugur hakri ta munak mutaoonok burbuduk namudok aria honik nubatishankahos agundok kwagiguk um korohuk hakutishyoug um shusuhw korohuk kwur meyoh. Aria hapehenek beten um gugruk arigas. 30 Aria amamboskru hape haurim yah um huruwok hukutukukkorohuk. Namudok aria hakutu shakuti bot tabuhtor youg aria henek rohw um hakri wata hunikenesh ankahos gani kwarik um korohuk hukutishukyoug. 31 Aria Pol nakrip amam soldia hani amamindebeini nakri, “Amudok boskru hukri mare hupekorohuk um, ipak ta mare pupe, uwok. Ta pugok.”32 Namudok aria amam soldia hatupakukmadururuh hasuhw atudok shokwuti bot iri ariatagrukuk youg.

33 Hurukatin gugrukuk aria Pol dodogeshin umamam ihim-morim um huwok anagun worigun.Nakripam nakri, “Roubum nyutob ipak urkwipyowep aria madae puwok anagun worigun uwe,uwok. Pape meyoh arigaha 14-poreih nyumneh. 34

Namudok aria douk dodogeshiwe um puwok enesheshudok um dodogowip. Ipak ihipmorim ta pupewosik aria ta mare enesh eshudok shunekep,uwok.” 35 Nakripam jurug aria nohur anat bretnanaki agundok amam hapeum nenek tenkyu umIruhin iyoh, aria naworut nape natoh. 36 Ihim-morim hatik namudok amamish mishish shor wosikaria shopunek hawok anagun worigun. 37

Ihishmorim motem korohuk iri douk sabaipari um276-poreip. 38 Douk hawok worigun um jurug ariahonik wit hawashat tagrukuk youg um korohukhworhworik.

Korohuk Yowek39 Arigaha gagruk aria amam boskru hatigu

anagas um anab amnab. Aria amam madaehudukemesh uwe um agagun douk meiguni umuwe, uwok. Aria hatigu anas basis douk sawish

abom aria yoputi arukot takus. Namudok aria hukriwosik um, hukri hukwiraeh huraok kuwish asudokbasis arigaha kwonak kwusuhw arukot. 40

Namudok aria hatupak madururuh douk ankahossheiraruh iri shagrukuk sharaouguk youg. Ariaabudok atub nyutob hakweshihuk madururuh doukhasuhw stia iri. Aria hohur sel hunyaur gani kwarikum, um uhwin nyuraok kwunak wosik um anagas.41 Aria korohuk kwanak kwato anag shokugi mihigarukotig shukam youg aria kwotao. Gani kwarik umdouk kotak kwape dodog abom madaekunogugwanam uwe, uwok. Agundok kwagiguk umyoug dodogowig otug gwape gwadudar mudukatin.

42 Aria amam soldia hakri hubo shonoweshik irishugok um hakri ta hupaur hunak hukih anagasaria huruwok. 43 Aria anudok debeini um100-poreim soldia iri nakri uwok um nubo Polnugok aria nakripam uwok. Aria dodogeshin umamudok hapaur wosik iri um hutem haprok hubuhhurik atin arigaha hunak hukih hiyotu anagas. 44

Aria ihim-morim hapeik iri douk hanasuhw palag irio tutukwanigasi um korohuk iri hugiguk hupaurhunak. Memnek namudok aria ihishmorim manakmatogur anagas wosik.

Pol Nape Unai Nyeigurinyum Malta

Manak arigaha manak matogur wosikanagas enyudok unai aria memnek umenyudok unai douk shahwaren um Malta.

2 Arpesh shape enyudok unai iri douk shenekyopinyi abom um apak. Eshah hape hor arianyumanugas. Namudok aria shautik eneh nyih ariasharap manak meyotumeh. 3 Aria Pol napenatarmori anat unut nyigasit um nunaki nugosemnyih. Nogosem aria anar renek wanohw iri yurremneguk nyih ratograri atin ronuh naruh um Polananin rogur aria reir namudok. 4 Abrudokwaburishi shatik um arudok yur ronuh naruh umrogur reir uriyarik um aria shanakripam shakri,“Adur atin, anudok arman nubo nabo enen arpennyagok iri. Anan madae nugokuk youg uwe, ariadouk anudok god douk apa nenek yopuhi aih irinakri uwok um wata natauruman um wata nupe,uwok.” 5 Aria Pol neyariguk arudok yur rabuhuknyih aria rogur madae erigerishin o nyukri nyunekmaresh uwe, uwok. 6 Aria eshesh shape shatrugunum shakri kadak rogur nyunugok o ahudok atuhnubuh nutu nugok um. Aria shape shatrugun umroubi aria madae shutik enen yoweinyi enyudoknyutogruman uwe. Aria wata shakri uwok umesheshish mishish aria shakri, “Anan douk anangod!”

7 Anan debeini um enyudok unai iri ananibamnab douk baperi hurukatin agundok sheyotuum. Ananin nyeigur Publius. Publius nanaki narapum ananit urupat aria biyeh atih nyumneh neyohapnape nenekumap yopihi atih aih. 8 Aria ananinyaken douk arugeh hapeyan neshuh aras. Ananihw

APOSEL 27:24 220 APOSEL 28:8

Page 221: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

yegenyihw juwehosihw aria neshishrak. Pol nanaknawish neshuhw-omi rum nenek betenumanarigaha naweman wis aria nagabeyan wata yopun.9 Douk Pol nenek enyudok aria ihishmorimeshudok enesh shape enyudok unai aria arugehhaesh iri shanaki aria nagabeyesh yopish. 10

Namudok aria shenekumap yopihi aih shakopsabaishi yopiyopishi eshudok. Abudok nyutob makrimunak obi nyutob, shakitak sharauri sabaishieshudok douk apak wokesh iri shanakumorikorohuk.

Makutukuk Malta Manak Um Rom11 Abudok nyutob mape enyudok unai obi

nyutob, apak douk mape biyab atun aub. Ariaabudok nyutob debeinyi uhwin nyahur obi nyutob,onok korohuk kworari Aleksandria iri kwanaki kworenyudok unai. Kwarik um okwudok korohuk doukshenek bioguhw aboriguh hwape. Ogwuhwudokaboriguh douk hwadukem um biom nugamimanudok madae adurini god shahwaran um Sus iriananim hape. Mato okwudok korohuk aria manak.12 Manak arigaha manak matogur debeiburi waburSirakyus aria mape biyeh atih nyumneh agundok.13 Aria wata makutukuk Sirakyus manak matogurkupaiburi nyeigur-iburum Regium. Ruwahepih ariaenen uhwin nyakitaki saut iri nyape nyahur nyatowi.Hakri biyeh nyumneh um munak mutogur Puteoli.14 Matogur agundok aria maparug enesh Kristen.Aria sharigapum muni eshesh mupe anag wikagundok. Mape anag wik um jurug aria doukmakitak manak atapih manak um Rom. 15 AriaKristen shape Rom iri shemnek um apak hurukatinmunak mutogurum, aria shanakumori shutrup.Enesh shanaki arigaha shaparugap anat debeitimaket abrudok wabur shahwarburum Apius iri.Enesh shaparugap kupaiburi douk biyog atuturusag gwape kupaishi shapenyog iri urusaggwataum. Douk Pol natrish aria ananin mishin nyorwosik dodogowin aria nenek tenkyu um Iruhin.

16 Manak arigaha manak matogur douk mawishabrudok debeiburi wabur Rom aria debeimi umgavman iri hakripan wosik Pol um anan atun nupeanat sikit urupat aria anan soldia nupe niyohan.

Pol Nakripesh Iruhin Ananin Yopinyi BaraenAbrudok Debeiburi Wabur Rom

17 Biyeh atih nyumneh hanak hadiguk aria Polnenekumam baraen eshesh Juda esheshim debeimium hunaki huni anan hiyagwreh enen baraen. Doukhanaki hantorum aria nakripam nakri, “Eikimbahenomi owarhim, eik madae inek enen yoweinyium apakish arpesh uwe. Madae inek enen yoweinyiaria inunu ehudok aih douk apakish yameheshshagimeh um uwe, uwok. Aria shasuhweshoweshike Jerusalem aria sheyor yor amam Romdouk debeimi um gavman iri amamis wis. 18

Hemnek eikit kwot aria madae huparug enenyoweinyi uwe um ta he igokumenyi. Namudok aria

hakri hukweshihe inak. 19 Aria eshesh Juda shakomagabus amamin baraen shakri uwok. Douk madaeanah shopunek yah uwe aria yakri wosik uminakumori Sisar meyoh numnek eikit kwot. Aria eikkanak douk baraen uwok um inekumesh kwoteikish arpesh eshesh Juda iri. 20 Douk namudokaria yenemepogu baraen um punaki itrip ariaikripep baraen. Eik yenek bilip aria yape yatrugunum anudok arman douk apak ihishmorim Israelmadukemeshum ta nutogur aria mape matrugun-uman iri. Aria baugenyum um baraen um anudoksen nor eikis wis um douk namudok.”

21 Aria hakripan hakri, “Madae anam armamhuneki anap shup gani Judia aria hukripapum nyakuwe, uwok. O shopunek madae anam Kristen doukhunaki agundok aria hukripap enen baraen umnyak o hiyagwrehumen enen yoweinyi baraen uwe,uwok. 22 Aria douk apak makri mumnek nyakurkum morumen iri baraen. Um maresh? Apakmadukemesh um ihirub warub douk shapesheneyagwreh enenyenen um apudok parigiriawiropish arpesh douk shakitak eshesh Juda arianyak nyawishesh iri.”

23 Namudok aria hagraeh anah nyumnah. Doukahudok nyumnah hanak hatograri aria sabaishiarpesh abom sheshagrakuk sharik shanak irishanaki shantorum atudok Pol napenyat iri urupat.Ruwahep arigaha wab anan nape nakripesh baraenum arpesh shuwish agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh um. Aria nakripesh enen loseiwok Iruhin nakoguk Moses enyi nyani enenbaraen douk amam profet henyemaguk iri.Dodogowin atun nakripesh enyudok baraen umnakri nuhur esheshiruh aparuh um shunek bilip umJisas. 24 Enesh shemnek Pol ananin baraen ariashenek bilip um Jisas. Aria enesh madae shusuhwananin baraen uwe, uwok. 25 Namudok ariaabudok nyutob Pol nakri niyatok ananin baraen obinyutob, eshesh kanak shakitak aria enesh shakriadurin, enesh shakri madae adurin uwe. Ariashakitak shanak. Nakriyen iri baraen douk enyudok.Nakri, “Iruhin ananin Mishin nyawish profet Aisaiaaria nyonohur nakripeshuk enyudok adurinyibaraen apakish yamehesh. Aisaia nakri,

26 ‘Kare um eshudok arpesh aria pukripeshnamudok. Pukri,“Baraen ipak ta pupeum pumneken, aria

baugenyum ta mare pudukemen, uwok.Putrugun um ta pupe um putrugun,aria eshudok ta putrish aria mare pudukemesh.27 Um maresh? Eshudok armam armagoesheshigos baragos douk seshuk,shogah esheshigos arigos aria showeshik esheshis

nabes.Uwok um, esheshis nabes ta sutrugun aria shutik

eshudok,arigos seshuk sunakuk um shumnek baraen

shudukemen,baragos sugor aria shudukem baugenyum baraen

APOSEL 28:9 221 APOSEL 28:27

Page 222: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

esheship urkwip purumen wosik aria ta watashutanamori eik igabeyesh um shupe wosik.” ’

28 “Namudok aria ipak ta pudukemesh. Eshudokarpesh douk shakripesh baraen um enyudokyopinyi mour Iruhin neneken um nutaurum apakaria wata nurap mutanam mupe wosik abom um,eshesh douk shanak shakrip kupaishi douk esheshmadae Juda iri uwe. Eshudok kupaishi tashumneken aria shusuhwen dodog abomshugipeshen.” 29 [Douk Pol nakri enyudok baraenum jurug aria eshesh Juda shakitak shanak. Shapeshanak yah aria eshesh kanak shape shanitok

debeinyi baraen shanak um enyudok Pol nakripesh-enyi baraen.]

30 Biyesh kwarahos Pol nape anat urupat doukanan kanak nape natorut iri. Aria nakri wosiknanadudareh um ihishmorim arpesh doukshanakumori shutrun iri. 31 Nape nakripesh baraenum arpesh shuwish agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh um. Shopunek nape nenekskulumesh um Debeini Jisas Krais ananin baraen.Madae nunogugur uwe aria dodogowin atun napenakripeshen. Shopunek madae enen arpen nyunakiaria nyukripan um mare nukripeshen uwe, uwok.

APOSEL 28:28 222 APOSEL 28:31

Page 223: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

ROM

Enyudok Banenyi Baraen Pol Nenyem Nyanam Eshesh Rom Iri

1:1-17 Nyarik iri baraen um Pol nenek tenkyu um Iruhin um eshesh Rom shenek bilip um Krais iri1:18–3:20 Iruhin douk nyibur juwehosibur um ihishmorim arpesh, eshesh Juda shani eshesh madae Juda iri uwe shopunek3:21–4:25 Arpesh shenek bilip um Jisas Krais iri Iruhin douk nahwaresh yopishi5:1–8:39 Apak ihipmorim monek bilip um Jisas Krais iri douk mani Iruhin mape atug barag aria manadudareh. Apak douk maniKrais magok aria wata shopunek mani anan makitak aria mape wosik um Iruhin ananin Mishin atin9:1-11:36 Iruhin nagipesh ananim urkum aria nagraeh arpesh douk anan kanak nakriyeshi. Aria nakripap enen baraen umkweipon eshesh Juda shupe mumam mumam um12:1-15:13 Apak Kristen munekeh iri aih15:14–16:27 Pol neyagwreh nyatuh iri baraen aria nenemesh ruwahep eshesh Kristen shape Rom iri

Pol Nakripesh Um Enyudok Mour Aposel DoukAnan Neneken Iri

Eik Pol, douk yenek Krais Jisas ananin mouriri yenemepogu apudok shup. Yenekappanamagu ipak Iruhin ananish arpesh douk

pape Rom iri. Eik anan douk Iruhin nahware umyatogur aposel aria neshopoke inak ikripesh ananinyopinyi baraen.

2 Enyudok yopinyi baraen douk seiwok Iruhinneyabig ananim profet um nakri adur atin umkweipon enyudok baraen ta nyutogur. Neyabigamaria amam henyem nyetemaguk ananik Buk. 3

Enyudok baraen douk nyakrium Iruhin ananinnuganin, apakin Debeini Jisas Krais. Anan douknarao arpenyihw yegenyihw natogur arpen arianakitak king Devit ananip awirop. 4 Aria doukIruhin nowerehan um ananin dodog. Yaken ananinMishin nyowerehan nyeyabigap um anan doukIruhin ananin Nuganin. Enyen nyowerehan abudoknyutob eshesh shan nagok aria Iruhin watanonohur nakitak napeum. 5 Iruhin nakri wosik ariaKrais nagraehe meyoh um inek mour aposel itukananin nyeigur nyuto iruhw. Ituk ananin nyeigurum inak ihirub warub bape abudok amnab iri ariaihwar eshudok ihish arpesh madae Juda iri uweikripesh um shumnek Krais ananin baraen ariashunek bilipuman. 6 Aria ipak arpesh pape Rom iri,ipak douk shopunek pani eshudok arpesh doukIruhin nahwarep um pupe Jisas Krais ananishi iri.

7 Eik yenek apudok shup panamagu ipakihipmorim pape Rom iri. Ipak douk Iruhin ananurkum manawashamep aria nahwarep um pupeananish atishi. Eik yakri apakin Yaken Iruhin niniDebeini Jisas Krais hutaurumep meyoh aria ipakiruhaparuh hur wosik.

Pol Nakri Nunak Nutik Rom8 Sagomatin, um Jisas Krais ananin nyeigur, eik

douk yenek tenkyu um yenek lotuman iri Iruhin umipak ihipmorim. Um maresh, ihishmorim arpeshshape ihirub warub iri douk shemnek baraen umipak pasuhw Krais ananin baraen dodogpagipeshen abom um. 9 Aria Iruhin douk eik yakoneik kanak um yenek ananin mour abom. Yenekeshnamudok yakripesh enyudok yopinyi baraen umananin nuganin. Iruhin douk natrue arianadukemesh um eik apa urkum morum ipak umbeten. 10 Nakri adur um ihih nyumneh yenek betenobi nyutob, eik douk yenek beten um ipak. Ariadouk yarigan um Iruhin nugipesh ananim atumurkum aria nukri wosik um douk anah hagiguk irinyumnah nuneme anah yah aria eik inaku itrip. 11

Eik yakri abom um inaku itrip um itaurumep ariapurao enen yopinyi um putogur dodogowip ariapurao enyudok yopinyi douk Iruhin ananin Mishinnyukepen meyoh iri. 12 Eik yakri namudok. Ipakpuni eik ihipmorim munataurum ahudok atuh. Ipakputik eikin bilip nyutogur dodogowin aria eikshopunek ta itik ipakin bilip aria itogur dodogoiwe.13 Eikish ashukenyish owashish douk pagipeshKrais iri, eik yakri ipak ta pudukemesh um enyudok.Sabaihi nyumneh arigaha douk eik yakri um inakuitrip, aria enesh eshudok shapeum shatupokumeyah um inakugu. Riguk eik yataurum eshudokenesh douk eshesh madae Juda iri uwe, ariashatogur Kristen. Douk yakri inak um itaurum ipakshopunek kabi riguk yataurum eshesh madae Judairi uwe shopunek um. 14 Eik douk enen tuwehinnyapenye um agundok Debeini narao eik um.Namudok aria eik ta inak ikripesh ananin yopinyibaraen sabaishi arpesh. Eshesh Grik shuni eshesh

223 ROM 1:14

Page 224: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

douk madae Grik iri uwe, shuni eshudok sharaodebeinyi saki iri shuni eshudok madaeshudukemesh iri uwe. 15 Namudok aria eik doukmishin nyakitak abom um inaku ikripep Iruhinananin yopinyi baraen ipak pape Rom iri shopunek.

Iruhin Ananin Baraen Douk Dodogowin AtinAbom

16 Eik douk madae inek abraen um agundokikripesh um enyudok Iruhin ananin yopinyi baraenum uwe, uwok. Um maresh, enyen douk Iruhinananin dodog abom um anan nunarao ihishmorimarpesh douk shunek bilip iri aria shupe wosik abomihih nyumneh. Narik narao Iruhin ananinbaraenyum eshesh Juda aria eshesh madae Juda iriuwe nagiguk naraeny-umesh. 17 Umum maresh?Enyudok Iruhin ananin yopinyi baraen adur apanyowereh ananih yopihi aih. Nyowerehah umagundok anan narao arpesh shasuhw ananinbaraen dodog shagipeshen um douk nahwareshyopishi arpesh. Eshesh shenek bilip atin aria Iruhinnatrish nahwaresh yopishi arpesh. Kabi doukbaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrium.Nyakri namudok,“Arpen nyusuhw Iruhin ananin baraen dodog

nyugipeshen iri,anan ta nuhwaren yopunyi arpen aria enyen ta

nyupe wosik ihih nyumneh.”

Ihipmorim Mape Agundok Atap Iri Douk MakonAgabus Iruhin

18 Iruhin douk nape gani iruhw heven aria douknape neyabigap madukemesh um agundok anannyibur juwehosibur um. Aria ta nebeimesh yoweinyipoe ihish arpesh douk shakon agabus aria shenekihihmorim eneheneh yoweihi aih iri. Eshesh doukshabeshuk adurinyi baraen nyabuhuk aria kupaishita mare shudukemen uwe, uwok. 19 Anan tanebeimesh yoweinyi poe. Um maresh? Eneh Iruhinananih aih douk madae hunabeshuk uwe, uwok.Anan kanak neyabigesheh hatogur yopugunumshadukemeh. Aria eshesh apa shenek yoweishiinahos atin shape. 20 Seiwok baugos um Iruhinnakwaram agudok nahobig obi nyutob arigahadouk, eshesh douk shatik eneshenesh anannenekesh iri eshudok. Shatik eshudok aria esheshdouk shanodukem um eshesh kanak ta shudukemehudok Iruhin ananih biyeh aih douk arpesh madaeshunodukemum eshesh kanak shutrih esheshisnabes iri uwe, uwok. Ehudok biyeh aih doukehudok. Sagomatin ananim dodogowimi abomurkum aria dodog, amam douk mape ihih nyumnehiri. Aria anan nape sik aria deben um ihishmorimeshudok neshagrakuk ihish debeishi arpesh. Ihisharpesh shatik eneshenesh Iruhin nenekesh iri ariashadukemesh um ananih aih. 21 Eshesh douk adurshadukemesh um Iruhin anan nape, aria madaeshukri anan douk debeini Iruhin aria shukri shutukananin nyeigur nyuto shunek tenkyuman uwe,

uwok. Shenekesh namudok aria esheship urkwippagugak abom um Iruhin aria baragos seshukeshmadae shur urkum adur atin uwe, uwok. 22 Esheshdouk shakri eshesh wosik shadukem enenyenen iriarpesh, aria uwok. Eshesh douk shagugak abom. 23

Aria madae shunek lotu um anudok Iruhin doukmadae nugok atin iri uwe. Ihishmorim shatanamum shenek lotu um anam rohwomi god doukeshesh meyoh shabarum iri. Eshudok doukshabarish shape kabi da arpesh ta mare shupeabom ihih nyumneh iri uwe, shani armiguhw hwanimahish aria yuguhw.

Enenyenen Arpesh Sheneken Iri Yoweinyi Ina24 Douk shenekesh namudok aria Iruhin

nakutishukuk shawish um enenyenen yoweinyi inaabom douk eshesh mishish shakitakumen iri shanikupaishi shenenem um yoweihi abraenyih aih umesheshiruh yegeshiweruh. 25 Eshesh shakri uwokum anudok Iruhin ananin adurin atin baraen ariashatanam um shemnek rohwin baraenshagipeshen. Madae shenek lotu um Iruhin douknenek eneshenesh iri uwe, o shuneman mour ananuwe, uwok. Eshesh wata shakutunaguk ariashatanam shenek lotu um eshudok douk anankanak nakwarmesh iri, aria shenek lotu umeshudok atish. Iruhin anan douk nanodukem umanan kanak um apak arpesh mutuk ananin nyeigurnyukih ihih nyumneh. Adur atin.

26 Shenekesh namudok aria Iruhin nakutishukukshawish um yoweihi abom abraenyih aih. Esheshiyuarmago shopunek wakutukuk yopihi aih um wuniowowim rahaem sheshuh um aria wani kupaiwariarmago wananem yoweihi aih. 27 Armamshopunek henekesh namudok atin. Hakutukukyopihi aih um huni amamiyu irorihiyeu sheshuh umaria amam mishish shakitak um huni kupaimihunenem yoweihi aih. Henekesh namudok ariaharao yoweinyi poe douk nyenek wosik um amamkanak um enyudok heneken iri yoweinyi ina. 28

Eshesh douk shakri uwok um urkwip porum Iruhinabom um. Namudok aria nakutishukuk shakonugukagabus abom, shorshor um shagipesh esheshipyoweipi urkwip aria shenek enenyenen yoweinyiabom. Shenek ehudok aih douk madae yopihi umarpesh shunekeh iri uwe. 29 Eshesh douk shapeumshenek ihishmori yoweishi inahos. Shenek yoweihiabom, shakri eneshenesh eshudok esheshish atish,shatrishuk yoweisi nabes kupaishi, shenek nyigiyaum kupaishiyesh eshudok eneshenesh, shabokupaishi shagok, sharpak shanitok, shagiyagimkupaishi shanaruken eneshenesh eshudok meyoh,urkwip madae pur punak yopip aria shenekumeshyoweishi inahos kupaishi, shanumogesh umkupaishi, 30 sheneyagwreh-umesh yoweinyi rohwinbaraen um kupaishi aria shunekesh shuraoyoweishi nyeiguhw, shenek horim horik um Iruhin,shanakripam um shabo mishish shariguk shatukesheshish nyeiguhw shato, shape urkwip porum

ROM 1:15 224 ROM 1:30

Page 225: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

sabaihi yeh um shunek yoweinyi ina um, madaeshemnek amakenyish esheshin baraen. 31 Madaeshudukemesh um meihi aih yoweihi aria meihiyopihi aih uwe, uwok. Madae shunek eshudok doukshenek promis adurinyi atin baraen um shakrishunekesh iri uwe. Esheship urkwip madae pukrikupaishi o shukri gihaumesh atin uwe, uwok. 32

Eshesh douk shadukemen enyudok Iruhin ananinyopinyi lo. Enyen douk nyakri, “Arpesh shugimahudok iri ta shugok.” Aria shapeum shenekyoweinyi ina atin. Aria douk madae shunek enyudokyoweinyi atin uwe, uwok. Eshesh shopunek shapeshanadudareh um arpesh douk shapeum shenekenyudok atin yoweinyi ina iri.

Kwot Kweipon Iruhin Nunekatum Nunek KwotUm Ihish Arpesh Iri Douk Yoputi Abom

Enyudok iganigadae yenyem iri baraen doukadurin atin. Namudok aria ipak meiparidouk ta padukemesh baraen kupaishi pakri

eshesh shenek yoweinyi ina iri, eik yakana ikrip ipakatin atin. Ipak madae wosik um ta punabeshuk umyoweishi inahos ipak penekesh iri uwe, uwokmeyoh. Ipak mnek! Ipak ta paduk baraen umkupaishi pakri eshesh shenek yoweishi inahos.Namudok douk ipak panadukum baraennyatanamori um ipak kanak. Um maresh? Ipakdouk padukemesh baraen kupaishi iri, ipak doukshopunek ta penek enyudokmori atin. 2 Apak doukmadukemesh. Iruhin ta nenek yopihi aih umnenemesh kwotog eshudok arpesh shagipeshehudokmori iri. 3 Aria ipak ta padukemesh baraenkupaishi iri, ipak shopunek ta penek enyudokmoriatin. Namudok aria ipak pakri wosik ta puruwokpunak punabeshukuk aria Iruhin ta mare nunemepkwotog uwe, uwok? Namudok ta uwok meyoh. 4

Ipak douk patruh aria patik ahudok Iruhin ananinyopihi aih? Anan douk nape noborubukep um roubinyutob aria madae nubeimep yoweinyi ina arigasuwe, uwok. Ipak ta urkwip porumen o uwok,ehudok Iruhin ananih yopihi aih? Anan douk napenoborubukep um roubi nyutob um nakri pukeshukagabus yoweishi inahos aria putanamori pukonaparuh anan. 5 Aria uwok. Ipakigos baragos seshukabom aria madae punogugur abom pukri umpukeshuk agabus yoweishi inahos uwe, uwok.Penekesh namudok aria ipak meyoh papepanasonuki enesh yoweishi inahos shape shatowepshatogur dedebesh atish. Pape penekesh namudokarigaha ahudok nyumnah douk Iruhin ta nugipeshadurih atih aih ba nyibur juwehosibur um arianunemesh debeigwi kwotog ihish arpesh ahi irihutogrum, anan douk ta nukep ipakin yoweinyipoe. 6 Ahudok nyumnah hutogrum, anan tanuwanamesh poe ihishmorim arpesh kabi doukeshesh kanak shenekeh iri aih um eshesh kanak. 7

Eshudok arpesh douk shapeum shenek yopinyishaurim yah um Iruhin nutuk esheshish nyeiguhwshuto aria nutaurumesh shupe wosik ihih nyumneh

iri, eshesh Iruhin ta nutaurumesh aria shupe wosikatin ihih nyumneh. 8 Aria enesh arpesh doukurkwip porum eshesh atish aria shakenyuk agabusenyudok Iruhin ananin adurin baraen nyapeik ariashagipesh yoweinyi ina. Eshudokmori arpesh,Iruhin ta nyibur juwehosibur meyoh abom aria tanuwanamesh yoweinyi atin poe. 9 Ihish shenekyoweinyi iri arpesh ta shupe yowesh abom ariashurao debeinyi amaen nyuni debeiri eriger. Tanyurik nyutogur um eshesh Juda aria esheshmadae Juda iri uwe shopunek ta nyutogrumesh. 10

Aria ihishmorim arpesh shenek yopishi iri, Iruhin tanenekeshumesh namudok. Ta wata nuraeshnuhwaresh yopishi arpesh aria nutuk esheshishnyeiguhw shuto aria aparuh hur wosik shupe wosikatin. Ta nurik nenekesh um eshesh Juda shurik ariakupaishi shopunek ta namudok atin. 11 Ummaresh, Iruhin douk madae nutik agundoknyeiguhw shato um o nyeiguhw wokesh um ariadouk nunek skelumesh uwe, uwok. Nagipesh atuhyopihi adurih aih meyoh aria nenek skelumesh.

12 Ihish arpesh douk madae shudukem enyudoklo seiwok Iruhin nakoguk Moses enyi aria shenekyoweinyi iri, Iruhin ta mare nugipesh enyudok loaria nunek skelumesh. Aria eshesh ta shunakshuwishuk atin. Aria ihishmorim Juda douk wosikshadukemesh um enyudok lo aria shenek yoweinyiiri, Iruhin ta nugipesh enyudok lo atin arianunemesh debeiti kwot. 13 Arpesh doukshemneken meyoh enyudok lo iri, Iruhin doukmadae nutrish aria nuhwaresh yopishi uwe, uwok.Aria eshudok shagipesh lo iri atish douk nahwareshyopishi arpesh. 14 Eshesh kupaishi douk esheshmadae Juda iri uwe, eshesh douk madae shudukemenyudok lo uwe, uwok. Adur, eshesh madaeshudukemen uwe, aria abudok nyutob esheshurkwip porum shunek eneh yopihi aih kabi lonyakrium, aria agundok shadukemesh um enyudoklo nubokadae nyor esheshigos baragos. 15 Ummaresh? Ehudok shenekeh iri aih douk howerehenyudok lo abom um nyakri enyi baraen douk adurIruhin nenyem jurug numun esheshiruh aparuh.Aria eshesh douk wata urkwip porumen ariashadukemesh abom um anob nyutob douk shenekyopihi aih aria anob nyutob shenek yoweihi aih. 16

Iruhin ta urkum morum enyudok yarik yakripep-enyi baraen aria ta nunek skelum arpesh. Enyudokta nyutogur namudok kabi enyudok Iruhin ananinyopinyi baraen eik yakripep-enyi nyakrium. Ahudoknunek skelimesh ahi nyumnah, anan ta nukrip JisasKrais um nusuhw kwotog nunek skelum ihipmoripanabeshuk iri arpeship urkwip puni ihihmorieneheneh yoweihi aih.

Eshesh Juda Shakri Enyudok Lo Ta WosikNyutaurumesh Um Shutogur Yopishi Arpesh17 Aria mumam um ipak douk shahwarep Juda iri?

Ipak panahwar ipak wosik Juda aria panadudarehpakri ipak douk Iruhin ananish arpesh. Aria

ROM 1:31 225 ROM 2:17

Page 226: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

shopunek pakri enyudok lo douk enyen wosik tanyutaurumepum kwotog aria pagipeshen pakriIruhin nutrip nuhwarep yopishi arpesh. 18 Ihihmoriaih Iruhin nakri um punekeh iri douk wosikpadukemeh. Umum maresh, ipak douk penek skulum enyudok ananin lo aria wosik padukem yopihiadurih aih um punekehum. 19 Ipak wosikpadukemesh, aria pakri wosik ta piyabigesh yaheshudok nabes seshukesh iri o pupe kabi lait ariapiyabig arpesh shape wab iri um eshesh tashunatrugun. 20 Ipak pakri enyudok lo doukbaugos abom um ihinyumori saki nyani adurinbaraen. Namudok aria pakri ipak wosik ta punekskul um shorshor um yopihi aih iri shuni eshudokdouk madae gamo shudukemesh iri uwe, uwok. 21

Ipak douk penek skul um kupaishi, aria ipak kanakdouk madae punek skul um ipak kanak uwe, uwok.Ipak douk pakrip kupaishi um mare shukwuaruh,aria ipak kanak apa pakwuaruh. 22 Ipak apa pakriarpesh mare shunek wehrur um, uwok. Aria ipakkanak apa penek wehrur um. Ogwuhwudokaboriguh shabarguhi douk kupaishi shenekoguhum shunek lotumaguh iri, ipak Juda douk pakriuwokmoguh abom. Aria agwudok urusag shawishshenek lotumaguh um, ipak douk apa pawishpakwuaruh um enesh eshudok. 23 Ipak apa patukipakish nyeiguhw shakih pakri ipak wosik paraoIruhin ananin lo padukemen. Aria uwok. Ipakpabrig enyudok lo aria penek Iruhin ananin nyeigurnyabuhuk abom. 24 Ipak douk penekesh kabi dabaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrium.Nyakri,“Ipak meyoh penek yoweinyi ina aria eshesh douk

madae Juda iri uwe shatrip aria douk shabubunimIruhin ananin nyeigur.”

Ehudok Aih Um Amam Juda Hatah YegeshiweruhUm Ta Mare Hutaurumam Uwe, Uwok

25 Aria douk ipak ta pugipesh enyudok lo abompiyaten um, wosik ehudok aih um patah ipakiruhyegeshiweruh um wosik ta hutaurumep. Aria ipakmadae pugipeshen piyaten abom um, namudokaria ipak douk patogur kabi da arpesh douk madaeshudukem Iruhin aria madae shutah yegeshiweruhiri uwe. 26 Ipak urkwip purum eshesh kupaishidouk madae shutah esheshiruh yegeshiweruh iriuwe. Aria eshesh ta shunek enenyenen enyudok lonyakriyen iri um, Iruhin douk natrish nakri esheshshape ananish adurish arpesh shatahyegeshiweruh iri um. 27 Eshesh madae Juda iri uwedouk adur madae shutah esheshiruh yegeshiweruhuwe, uwok. Aria ta eshesh shugipesh enyudok loum, eshesh ta shunek baraen nyuto ipak Judashiyabigep ipakih penekeh iri yoweihi aih. Ummaresh, ipak Juda douk patah ipakiruhyegeshiweruh aria baraen um enyudok lo henyemipakik buk um ipak padukemen, aria uwok. Ipakpabrigen. 28 Aria eshudok adurishi Juda doukmeishi? Adurishi abom Juda douk madae eshudok

arpesh shatah adukiruh um esheshiruhyegeshiweruh meyoh iri uwe, uwok. 29 Eshudokadurishi Juda douk shagipesh enyudok lo abomnumun esheship urkwip. Eshesh shagipeshbaugenyum baraen aria ehudok aih douk amu kabishatah esheshiruh yegeshiweruh abom um.Enyudok nyetem Buk iri lo douk madaenyutaurumesh um gamo shugipeshen wosik uwe,uwok. Iruhin ananin mishin meyoh nyenekeshgamo shagipeshen wosik. Eshudokmori arpesh,agundok atapishi arpesh ta mare shutuk esheshishnyeiguhw shuto uwe, uwok. Ta Iruhin atunnutukesh shuto iruhw.

Yoweihi Aih Douk Ta Mare Henek UhwinyumYopihi Aih

Namudok aria eshesh Juda douk shenekuhwinyumaguk eshesh madae Juda iri uwemumam? Aka ehudok aih um shatah

esheshiruh yegeshiweruh um douk henekumeshmaresh yopishi eneshenesh? 2 Adur Iruhinnenekumesh sabaishi yopishi eneshenesh.Sagomatinyish douk eshudok. Iruhin nekesh ananinbaraen eshesh Juda um shiyohen. 3 Nekeshenyiaria enesh madae gamo shugipeshen wosik uweuwok. Shenekesh namudok aria ipak ta pukriyenmumam? Shenekesh namudok aria ipak pakri taIruhin mare gamo nugipesh enen nako Moses enyiadurinyi baraen wosik uwe aka? 4 Adur atin tauwok. Ihish arpesh apa shenek rohw, aria Iruhinuwok. Anan douk napeum neyagwreh adurin atinbaraen kabi ananik Buk kwakrium. Kwakrinamudok,“Ihish arpesh ta shutik nyak aria shukri nyakin

baraen douk adurin atin.Aria enesh arpesh shunemen kwot obi nyutob,

nyak ta nyunek uhwinyumat.”5 Douk atin eik yakri igipesh apak arpeshim

urkum meyoh aria ikri enen baraen. Aria baraenenyudok. Aria douk atin apak munek eneshyoweishi inahos um aria arpesh shutrish ba gamoshudukem Iruhin aria shukri anan adur atinyopunari um, namudok aria douk ta mukrimumam? Abudok nyutob anan Iruhin ta nyiburjuwehosibur um nuwanamap yoweishi inahos umeshudok yoweishi inahos apak monekesh iri um,aria ta mukri anan nenek yoweishi um apak aka,uwok? 6 Adurigom atin ta uwok. Aria anan ta marenupe um nunek adurih atih aih akure, anan ta maregamo nunek skelum ihishmorim agundok atapishiarpesh um kwotog uwe, uwok. 7 Aria douk atinenen arpen nyukri, “Eik ikitak iyagwreh enen rohwinbaraen aria enyudok nyunek Iruhin ananin adurinatin baraen nyunowereh nyutogur yopugunum ariaeshesh ihishmorim shumneken aria shutuk Iruhinananin nyeigur nyuto um, aria namudok douk tamumam, um ta nahwaresh shenek yoweishi inahosiri aria ta wata nuwaname yoweinyi poe?” 8 Ariaenen kupainyi arpen ta nyunek rohw nyukri, “Yaipo!

ROM 2:18 226 ROM 3:8

Page 227: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Apak munek enesh yoweishi inahos um yopihi aihta hutogur.” Aria apak wosik ta mukri namudok aka,uwok? Adur atin, enesh arpesh douk shenek rohwshenek enenyenen um eik Pol shaduk baraen shakrieik yakri namudok. Aria uwok. Arpesh shakrinamudok iri, kweipon Iruhin ta adur nuwanameshyoweinyi poe kabi douk eshesh shenekehi yoweihiaih um.

Madae Enen Arpen Nyenek Yopuhi Adurih AihAtuh Iri Uwe, Uwok

9 Eshudok yoweishi douk showeshik ihipmorim.Namudok aria um mumam? Apak Juda adur munekuhwinyum meshagrakuk eshesh madae Juda iriuwe um munek yopihi aih um aka, uwok? Aria aduratin namudok ta uwok. 10 Kabi baraen nyetemIruhin ananik Buk iri nyakrium. Douk nyakrinamudok,“Madae enen arpen nyenek yopuhi adurih aih atuh

iri uwe, uwok.Atin arpen meyoh nyenek yopuhi aih iri douk

madae enen uwe.11 Nyadukem yopuhi aih iri arpen douk shopunek

madae enen uwe, uwok.Aria enen arpen nyupe nyunek mour um nyurim

Iruhin uwe, uwok.12 Ihishmorim arpesh douk shatanam

shakonaguk agabus.Aria ihishmorim shatogur yoweishi arpesh.Madae enen arpen nyunek yopuhi aih uwe, uwok.Amu wouwokuk abom.13 Esheshin baraen douk kabi anaruh

wonugwegwiruh doukenesh shatarari arpesh shor aria paworuruharia ba yoweiri unar rakihumori.Eshesh douk shapeum shenek rohw um kupaishi

aria esheshin baraen douk wanohwin atinkabi yowenari marasin nor yoweiguhwi yuguhw-

mori.14 Eshesh douk shapeum sheneyagwreh sabainyi

yoweinyi baraen douk apa nyanunu kupaishinyenekeshmadae shupe wosik uwe, uwok.15 Eshesh douk apa shanak arigah atin ba shabo

kupaishi shagok.16 Ihigun agundok douk eshesh shunak um,

eshesh douk apa shenekesh enenyenen esheshkupaishishenekesh sharao debeiri eriger.17 Ehudok aih um shuni kupaishi shupe atugunshukesh aparuh hur wosik um kupaishi doukmadae shudukemeh uwe, uwok.18 Eshesh douk madae ta shunogugur um Iruhin

uwe, uwok.”19 Namudok aria apak douk madukemesh.

Enyudok baraen nyetem lo Iruhin nakoguk Mosesenyi iri, enyen douk nyakrium eshesh Juda doukshape shakamum enyudok lo iri. Amam henyemum apak ihipmorim mutarihen aria mudukemen

um mare enen arpen ta nyiyagwreh nyukri enyendouk adur nyape yopunyi arpen, aria ta uwok. Ariaapak ihipmorim mape agundok atap iri doukbaraen nyapeyap iri kweipon Iruhin ta nunemapkwotog. 20 Aria ta putik. Ahudok yah um shagipeshlo um Iruhin ta mare nutrish nuhwaresh yopishiarpesh uwe, uwok. Enyudok lo enyenyin adurinmour douk nyenekap madukumesh um apakmenek yoweishi inahos iri.

Arpen Nyusuhw Krais Ananin Baraen DodogNyugipeshen Iri Douk Adur Nyatogur Yopunyi

Arpen21 Aria douk, Iruhin neyabigesh ananih adurih

yopihi yah um nuhwar arpesh um yopishi arpesh.Aria adur um bilip atin apak douk maparug ahudokyopuhi yah. Ahudok yah douk madae mugipeshenyudok lo um uwe, uwok. Adur sabainyi baraennyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyakriumahudok yopuhi yah. 22 Ahudok yah douk namudok.Ihishmorim arpesh shusuhw Jisas Krais ananinbaraen dodog ba shigipeshen iri, Iruhin apanahwaresh yopishi arpesh. Anan nenekeshnamudok um ihishmorim agundok atapishi arpeshshopunek ta shenek bilip um Krais atin aria shugimahudok atuh yah. Umum maresh? Anan nenekeshnamudok atin um ihishmorim arpesh. Apakihipmorim douk monek yoweishi inahos iri ariaadur atin mapeik rougun um Iruhin aria madaemurao ananih yopihi aih uwe, uwok. 24 Anan adurnataurum apak meyoh aria nahwarap um yopishiarpesh. Nahwarap um yopishi arpesh um enyudokmour douk Krais Jisas neneken um natorup arianakweshihap mape wosik atin um. Apak madaemunekuman enesh yopishi eneshenesh arianohwarap yopishi arpesh uwe, uwok. Nohwarapyopishi arpesh meyoh um enyudok mour douk JisasKrais neneken iri atin. 25 Iruhin neshopoki KraisJisas nanaki shan nagok aria ananibor owishiborbatourak bakrup ihish arpesh. Bakrup eshudokarpesh douk shasuhw anan Krais ananin baraendodog shagipeshen iri. Namudok aria Iruhin madaenyibur juwehosibur nukri urkum murum yoweinyieshesh sheneken iri uwe, uwok. Umum maresh?Anan nakweshiheshuk um niyabig ananih yopihiadurih aih um nohwarap yopishi arpesh um. Seiwokarigaha douk anan nape meyoh madae nukri umnuwanamesh yoweinyi poe um eshudok esheshshenekesh iri yoweishi inahos uwe, uwok. 26 Iruhinnenek enyudok um douk niyabigap ananih yopihiadurih aih ba matrih. Nenekesh namudok umniyabigap anan douk yopini abom nenek yopihi atihaih iri. Aria shopunek nenekesh namudok baneyabigap um ihishmorim shasuhw Jisas ananinbaraen dodog shagipeshen iri douk anan apanahwaresh nakri yopishi arpesh. 27 Namudok ariadouk apak yah wakap um mubo mishish mutukapak kanak apakish nyeiguhw shuto iruhw ariamukri apak douk yopipari abom iri. Umum maresh?

ROM 3:9 227 ROM 3:27

Page 228: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

Ahudok yah douk heshuk. Ahah douk heshuk ummaresh? Apak ta mare mugipesh lo aria mutoguryopishi arpesh uwe, uwok. Apak ta monek bilipmeyoh um Jisas aria Iruhin ta nohwarap yopishiarpesh. 28 Umum maresh? Apak makri namudok.Iruhin madae nuhwar arpesh yopishi um agundokshugipesh lo um uwe, uwok. Anan douk nahwareshyopishi um agundok shasuhw Krais ananin baraendodog aria shagipeshen um. 29 Aria pakri mumam?Aria Iruhin ta eshesh Juda esheshin atun ariaeshesh madae Juda iri uwe ta uwok aka? Adur atunuwok. Anan douk eshesh madae Juda iri uweesheshin shopunek. 30 Umum maresh? Iruhin anandouk adur atin meyoh. Ihishmorim arpesh doukshasuhw Krais ananin baraen dodog shagipesheniri, anan apa natrish nahwaresh yopishi arpesh.Eshudok Juda shatah yegeshiweruh iri shenek bilipum Krais iri shani eshesh madae shutahyegeshiweruh iri uwe shenek bilip um Krais iri douknahwaresh yopishi arpesh arag atin. 31 Apakmonek bilip um Krais aria Iruhin nahwarap yopishiarpesh. Aria douk ta enyudok bilip nyenekapmakenyuk agabus enyudok lo mare dodogowinuwe aka? Adur atin ta uwok. Apak monek bilip umKrais aria ta adur abom munek enyudok lonyutogur dodogowin.

Abraham Nasuhw Iruhin Ananin Baraen DodogNagipeshen Aria Iruhin Nahwaran Yopuni

Arman

Aria apak ta mukri mumam, um anudokapak Juda apakin yamenen Abraham? Anandouk arpen meyoh kabi apak um. Anan

nenek meihi aih aria douk nenek bilip um Krais um?2 Aria douk adur um anan nunek enen yopunyimour aria um enyudok ba nutogur yopuni armanakure, namudok aria anan ta wosik konunadudareh um enyudok mour aria nutuk ananinnyeigur nyuto iruhw. Aria uwok. 3 Baraen nyetemIruhin ananik Buk iri nyakri namudok. “Abrahamnasuhw Iruhin ananin baraen dodog nagipeshen.Namudok aria Iruhin nahwaran um yopuni arman.”

4 Apak douk madukemesh. Arpesh shenek mouriri apa sharao utabor. Aria abrudok utabor doukmadae shutrubor um shurabor meyoh kabi sharaoenen mugu douk shekesh-umen meyoh um iri uwe,uwok. Abrudok utabor douk shatorish um shenekmour um. 5 Aria enyudok arpen douk madaenyunek mour um nyutogur yopunyi, aria nyusuhwIruhin ananin baraen dodog nyugipeshen meyohiri, anan douk natik enyenyin bilip aria nahwarenyopunyi arpen. Anudok Iruhin apa nahwar shenekyoweishi inahos iri arpesh shatogur yopishi arpesh.

6 Seiwok David douk nakriyuk enyudok atinbaraen um agundok arpesh shunadudareh um.Eshudok arpesh, Iruhin douk madae nutik enensheneken iri mour aria kweipon ta nuhwareshyopishi arpesh uwe, uwok. Anan nahwaresh yopishi

arpesh meyoh. 7 Seiwok Devit douk nakriyuknamudok.“Eshudok arpesh douk Iruhinmadae nunasuhw esheshish yoweishi inahos nupe

uwearia nakwreyeshuk iri, eshesh wosik ta

shunadudareh.8 Arpesh douk Iruhin ta mare wata urkum murumesheshin yoweinyi iri, eshesh wosik ta

shunadudareh.”9 Devit douk nakriyuk um agundok arpesh

shunadudareh um. Aria douk mumam? Aria douknakri um eshesh Juda shatah yegeshiweruh iri atishum shunadudareh aka? Namudok uwok. Esheshmadae shutah yegeshiweruh iri uwe shopunekshanadudareh. Ipak urkwip porum nubo rigukyakriyenyi baraen um apudok shup douk petemIruhin ananik Buk iri. Enyen douk nyakri, “Abrahamnasuhw Iruhin ananin baraen dodog nagipeshen.Aria douk Iruhin natik ananin bilip namudok arianahwaran yopuni arman.”

10 Abudok nyutob Iruhin nahwar Abraham doukyopuni arman obi nyutob, anan Abraham douknatah ananihw yegenyihw aka, watak? Adur,abudok nyutob anan douk wata nutahohw uwe,uwok. Aria Iruhin anan narik nahwaranaguk umyopuni arman. 11 Anan narik nasuhw Iruhin ananinbaraen dodog nagipeshen aria yegenyihw nagiguknatahohw. Aria agundok natah yegenyihw um,douk natahohw um nenek kak meyoh. Nenek kakmeyoh um anan urkum murum abudok nyutobanan madae nutah yegenyihw obi nyutob uwe, ariaIruhin natik ananin bilip aria narik nahwaran yopuniarman. Namudok aria Abraham anan douk natogurihishmorim shasuhw Iruhin ananin baraen dodogshagipeshen aria anan Iruhin nahwaresh yopishiesheshin yamenen. Eshesh douk shenek bilip atiniri. Aria madae shutah yegeshiweruh iri uwe, uwok.12 Abraham anan douk shopunek nape shatahyegeshiweruh iri esheshin yamenen. Eshesh doukmadae shuhwaran yamenen agundok shatahyegeshiweruh atugun um uwe, uwok. Shopunekshahwaran yamenen mumam, eshesh douk shapenumun um shagipesh apakin yamenen Abrahamananiruh yeriweruh. Umum agundok shasuhwIruhin ananin baraen dodog shagipeshen kabi ananmadae nutah ananihw yegenyihw uwe aria nariknasuhw Iruhin ananin baraen nagipeshen um.

Iruhin Ananin Adurin Atin Baraen DoukNakriyen Nyanam Ihish Arpesh Shasuhw Ananin

Baraen Dodog Shagipeshen Iri13 Seiwok Iruhin nakripan enen adurin atinyi

baraen Abraham. Nakripan um ta nukon ihibamnab anan Abraham nini ananish barheshishdouk kweipon shugiguk shutogur iri umshunagremab. Aria putik, Abraham douk madaenugipesh enyudok lo aria seiwok Iruhin natrunnakripan enyudok ananin adurin atinyi baraen uwe,

ROM 3:28 228 ROM 4:13

Page 229: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

uwok. Anan douk nasuhw Iruhin ananin baraendodog nagipeshen aria Iruhin natrun arianahwaran yopuni arman. Aria douk nenek enyudokaria Iruhin seiwok nakripan enyudok adurin atinyibaraen. 14 Namudok aria ta eshudok shagipeshenyudok lo iri atish shunarao eshudok douk Iruhinnakripesh adurin atin baraen um nukepesh iri ariashunagremesh um, aria ehudok aih um pusuhwananin baraen dodog pugipeshen um ta marenyutaurumap uwe, uwok. Enyudok Iruhin nakripep-enyi adurin atin baraen shopunek ta marenyutaurumap nyunekumap enen yopinyi uwe,uwok. 15 Umum maresh? Enyudok lo Iruhinnakoguk Moses enyi douk nyeyabigap um Iruhin tanyibur juwehosibur aria nuwanamesh yoweinyi poeeshudok arpesh douk shabrig lo iri. Aria ta enyudoklo mare enen akure, Iruhin ta mare nukri arpeshshabrig lo aria shenek yoweishi inahos uwe, uwok.16 Namudok aria Iruhin nakri nenek yopuhi aih umapak um enyudok adurin atin baraen douknyanamori apak um bilip atin. Anan nakri namudokum atun nutaurumesh meyoh nuraeshshutanamori aria enyudok baraen nyutogur adurinatin um ihish Abraham ananish barheshish. Esheshdouk shagipesh lo iri atish aka, uwok. Esheshshenek bilip um Iruhin kabi Abraham seiwok nenekbilip um Iruhin um, eshesh shopunek. Anan doukapak ihipmorim apakin yamenen. 17 Enyudok yakrienyi baraen douk kabi Iruhin ananik Buk kwakri um.Kwakri Iruhin nakrip Abraham nakri, “Eik yenekennyatogur arpesh douk shape sabairubi warubnahobig iri esheshin yamenen.” Iruhin natikAbraham um, anan douk adur nape apakinyamenen. Abraham apa nenek bilip um anudokIruhin douk apa nohur shagok iri aria shakitakshape. Shopunek anudok Iruhin apa nakri baraenatin aria eneshenesh wata shutograri uwe ariadouk shatogur arpesh shatrish.

18 Aria abudok seiwokib nyutob, Abraham anandouk wata nutrish uwe eshudok douk Iruhinnakripan um ta nunekesh iri. Aria anan douk adurnasuhw Iruhin ananin baraen dodog nagipeshennakri anan adur ta nunekesh kabi nakripan baraenum. Abraham nenekesh namudok aria douk“Natogur arpesh douk shape sabairubi warubnahobig iri esheshin yamenen.” Enyudok douk kabiIruhin nakripan um. Nakripan namudok, nakri,“Nyakish yamehesh ta adur shutogur sabaishi.” 19

Abraham rowogin ananish kwarahos hurukatin umshunak shutogur 100-poreish aria ananihwyegenyihw douk hwatogur kabi hwagok iri um.Ananik irohukwik Sara shopunek kwape kupik ariaadur rowogik. Anan natik namudok aria uwok. Ariaadur nasuhw Iruhin ananin baraen dodog. 20

Iruhin nakripan ananin adurin atinyi baraennamudok aria anan madae nukri um nunek biyepurkwip um nukutukuk bilip uwe, uwok. Adurnasuhw Iruhin ananin baraen dodog aria enyudokbilip atin nyenekan dodogowin. Aria napenanadudareh natuk Iruhin ananin nyeigur nyato

iruhw. 21 Anan adur nadukemesh abom um Iruhinanan dodogowin atun um ta nunek enyudok douknakripan adurin atinyi baraen um ta nuneken iri. 22

Namudok aria Abraham “Nasuhw Iruhin ananinbaraen dodog nagipeshen aria Iruhin nahwaranyopuni arman.” 23 Enyudok baraen, “Iruhinnahwaran yopuni arman” um, enyen douk henyemnyetem Iruhin ananik Buk. Enyen douk madaehinyem nyukri um Abraham atun uwe, uwok. 24

Aria amam henyemaguk nyakrium apak shopunek.Apak douk monek bilip um Iruhin douk nohuri Jisasapakin Debeini nakitak wonugwehw iri. Namudokaria apak shopunek Iruhin ta nuhwarap yopishiarpesh. 25 Iruhin neshopok Jisas aria nanaki nagok.Um maresh? Apak monek yoweishi inahos. Nagokaria Iruhin ta nonohur nakitak napeum Iruhinnunek apak nutrup nuhwarap yopishi arpesh.

Iruhin Nohwarap Yopishi Arpesh

Apak douk masuhw Iruhin ananin baraendodog magipeshen aria anan natrupnahwarap yopishi arpesh. Namudok aria

douk apakin Debeini Jisas Krais nenekap apakiruhaparuh hor wosik aria mani Iruhin mape atugun. 2

Apak douk monek bilip um Jisas. Namudok ariaanan meyoh narapari manaki mawish agundokIruhin nataurumap meyoh um. Aria doukmanadudareh abom. Umum maresh? Apak doukadur madukemesh um kweipon apak ta munakiruhw heven murao debeishi nyeiguhw aria muniIruhin mupe. 3 Aria apak mare munadudareh umenyudok atin uwe, uwok. Abudok nyutob amaennyutogrumap um, apak shopunek manadudareh.Umum maresh? Amaen douk nyatogrumap ummutogur dodogowip aria miyotu musah enenyenenamaen. 4 Aria ehudok aih um apak dodogowip ummiyotu musah enenyenen nyutogrumap iri amaenum, ehudok aih ta hunekap mutogur yopishiarpesh aria miyotu dodog. Aria ehudok aih ummiyotu dodog um ta hunekap adur mudukemeshum Krais ta nunaki aria nunekumap yopihi aih. 5

Apak douk mape matrugun um enyudok aria doukmadae mupe mutrugun meyoh uwe, uwok. Umummaresh? Iruhin douk nakop ananin Mishinnyapeyap aria nyataurumap ba madukemesh umenyudok adur ta nyutogur. Enyudok ananin Mishindouk nyenekap madukemesh um agundok Iruhinanan adur urkum manawasham apak um.

6 Abudok nyutob Iruhin nakriyobi apak watadodogowip um aria wata mape monek yoweinyi obinyutob, Krais nanaki nagok. Nagok um watanunarao apak douk mokon agbus Iruhin iri ariawata mutanam um anan Iruhin. 7 Adur atin. Apakta mare enen arpen nyukri wosik um nyugok banyutaurum enen yopunyi arpen uwe, uwok. Ariawosik um ta enen yopunyi atin arpen adur ta wosiknyukri nyugok um nyutaurum enen adur yopunyiarpen. 8 Aria wosik um ta Iruhin anan douk adurneyabigap um agundok anan urkum adur

ROM 4:14 229 ROM 5:8

Page 230: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

munawasham apak abom um niyabigap namudok.Abudok nyutob apak douk wata mape monekyoweinyi atin aria Krais nanaki nagok um apak. 9

Nagok aria ananibor owishibor botourak bakrupapak aria Iruhin natrup ba nahwarap um yopishiarpesh. Namudok aria apak adur madukemesh umKrais ta nurap mutanam aria mupe wosik atin. Ariaagundok Iruhin nyibur juwehosibur atubur umyoweinyi apak moneken iri um, anan ta marenenekap murao eriger uwe, uwok. 10 Riguk apakdouk mape Iruhin ananish horik horin. Aria ananinNuganin wata nanaki nagok um apak, Iruhin watanahwarap ananish arpesh aria nenekap mani ananmape atugun. Krais douk nagok aria wata nakitaknape aria apak adur madukemesh abom um ananta wata nurap mutanam um adur mupe wosik atin.11 Aria douk madae namudok atin uwe, uwok.Douk apakin Debeini Jisas Krais douk shopuneknenekap matogur Iruhin ananish arpesh. Anannenekap namudok aria adur manadudareh umIruhin.

Adam Nakwarum Gok Aria Jisas NakwarumAgundok Mape Wosik Um

12 Apak douk madukemesh. Atun arman nenekyoweishi inahos aria ahudok yoweihi aih hatoguragundok atap. Ahudok aih hatogur ariahakwaromori gok. Namudok aria gok nyatogurumihishmorim arpesh. Um maresh? Ihishmorimarpesh shenek yoweishi inahos atish. 13 Lo seiwokIruhin nakoguk Moses enyi douk wata nyutoguruwe, aria ehudok aih um shenek yoweishi inahosum shatogur shape agundok atap. Aria Iruhinmadae nukop lo uwe uwok aria Iruhin ta mareurkum murum ihishmori atin atin yoweishi inahosdouk arpesh shenekesh iri uwe, uwok. 14 Namudokaria abudok nyutob Adam natogur napenyobiarigaha banak batogrumori abudok nyutob Mosesnatogur napenyobi, ihishmorim arpesh doukshagok. Enesh shenekesh iri yoweishi inahos doukmadae shubrig Iruhin ananin dodogowinyi lo kabienyudok Adam neneken iri um uwe namudok, ariaeshesh shopunek shagok.

Namudok aria Adam anan douk natogur kabienen kak meyoh um anudok arman kweipon tanutogur iri. Umum maresh? Adam nokwarum gokaria Jisas nokwarum agundok mape wosik abomum. 15 Ehudok aih um Iruhin nataurumap meyohum hani eshudok Adam nenekesh iri yoweishiinahos douk madae hanaki shopunek arag atinuwe, uwok meyoh. Adur, atun arman meyoh nenekyoweishi inahos aria sabaishi arpesh namudokshagok. Aria ehudok aih um Iruhin nataurumapmeyoh um douk adur hatogur dedebeh um anudokatun arman Jisas Krais. Iruhin nataurumapnamudok aria douk apak sabaipari douk maraoIruhin ananin yopinyi shuraen meyoh iri mugu.Enyudok shuraen meyoh iri mugu douk adurnyeshagrakuk abom um agundok shagok um. 16

Aria enyudok Iruhin ananin shuraen meyoh irimugu douk madae nyenekeshumap namudok atinkabi enyudok yoweinyi ina Adam neneken irinyenekeshumap um uwe, uwok. Adam nenek atinyoweinyi ina aria Iruhin nenek kwotumap nakriapak ihipmorim ta munak muwishuk. Apakihishmorim arpesh wata monek yoweishi inahosaria Iruhin adur nataurumap nenek giha abomnakop meyoh ananin yopinyi shuraen meyoh irimugu um agundok aria nahwarap yopishi arpesh.17 Adur atin atun arman madae numnek Iruhinananin baraen. Aria anan nenekesh iri yoweishiinahos shakwarumori gok. Aria enyudok gok nyapedebenyum ihish arpesh kabi debeimi king-omi hapedebeimi um. Aria ehudok aih um Iruhin nenemapgiha aria nataurumap meyoh abom um douk adurdedebeh atih heshagrakuk enyudok gok. Aria apakadur madukemesh um apak douk marao ehudokIruhin ananih yopihi aih um agundok nataurumapmeyoh aria nohwarap yopishi arpesh um. Aria apakta mupe debeipari ihih nyumneh kabi amamdebeimi king um. Iruhin nataurumap namudok umanudok atun arman Jisas Krais nenekah iri aih atuh.

18 Namudok aria apak madukemesh namudok.Atun arman nenek atin yoweinyi ina aria apakihipmorim mape yoweinyi poe aria ta munakmuwishuk. Aria wata namudok atin. Atun armannenek atin yopunyi mour aria Iruhin natik namudokaria wata nahwar ihishmorim yopishi arpesh. Ariadouk nenekapum mupe wosik aria mare mugokuwe, uwok. 19 Atun arman madae numnek Iruhinananin baraen. Namudok aria sabaishi arpeshshatogur shenek yoweishi inahos atish iri. Arianamudok atin. Atun arman wata nasuhw Iruhinananin baraen nagipeshen namudok aria sabaishiarpesh ta shutogur yopishi arpesh. 20 Enyudok lonyatogur um ihish arpesh shudukemesh abom ummareh aih douk yopih, aria mareh aih douk yoweh.Aria enyudok lo nyohur arpesh um shunek yoweishiinahos. Eshesh shenek sabaishi atish yoweishiinahos, aria agundok Iruhin nataurumesh meyohum neshagrakuk agundok shenek yoweishi inahosabom um. 21 Riguk eshudok yoweishi inahos shapededebesh abom namudok aria shakwarumori gok.Aria um douk namudok atin. Enyudok Iruhinnataurumap meyoh um douk nyatogurnyanawashak debegun aria nape debegun. Anannenekeshumap namudok aria nahwarap yopishiarpesh um ta mupe wosik ihih nyumneh. Anan atunnenekap matogur namudok um enyudok apakinDebeini Jisas Krais neneken iri mour.

Apak Douk Mani Krais Magok Atugun

Namudok aria apak ta mukri maren baraen?Aria mukri apak mupe um munek yoweishiinahos namudok atin um Iruhin nupe um

nutaurumap meyoh namudok atin, aka? 2 Adur atinta uwok. Apak douk kabi magok iri um. Aria ehudokaih shenek yoweishi inahos um douk makutuhukuk.

ROM 5:9 230 ROM 6:2

Page 231: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Aria namudok ta mumam, um douk wata mupemunek yoweishi inahos namudok atin um?Namudok uwok. 3 Ipak douk padukemesh aka,uwok? Apak ihipmorim douk menek baptaisumagundok manak matukur Krais Jisas um. Ariashopunek mani anan magok um agundok manakmatukur anan um. 4 Namudok aria agundok apakmenek baptaisum douk mani Krais magokshopunek aria Iruhin naromap atugun. Nenekeshnamudok um apak shopunek um ta mugipeshnamuhi yopihi aih kabi apakin Yaken nakwu ananindodogowinyi aria debeinyi dodog abom ba nohuriKrais nakitak um.

Apak Douk Ta Muni Krais Mupe Ihih Nyumneh5 Apak adur manak matukur Krais aria mani anan

magok kabi anan nagok um. Aria namudok atin,apak douk manak matukur anan aria adur ta munianan mukitak wonugwehw kabi anan seiwoknakitak wonugwehw um. 6 Apak madukemesh.Ahudok harik hapeyapi iri yoweihi aih douk haniKrais hagokuk rowog kruse um Iruhin niyatokenyudok dodog douk nyape nyenek yoweihi aih banyapeyap iri. Iruhin nenekesh namudok ariaehudok yoweihi aih um shenek yoweishi inahos umdouk mare wata shopunek shuweshikap uwe,uwok. 7 Umum maresh? Shagok iri arpesh doukenyudok dodog um shenek yoweishi inahos umdouk wata nyuweshikesh atin uwe, uwok.

8 Apak douk manak matukur Krais aria kabi manianan magok um. Namudok aria adur monek bilipmudukemesh um apak shopunek ta wata munianan mupe wosik. 9 Umum maresh? Apakmadukemesh adur. Krais nagok aria shopuneknakitak um, anan ta mare wata nugok shopunekuwe, uwok. Gok douk madae dodogowin um watanyuweshik anan uwe, uwok. 10 Anan douk nagokatuh arag aria nohudok atuh arag nagok um douknanunu enyudok um shenek yoweishi inahos um.Kweipon ta mare wata nugok shopunek uwe, uwok.Aria douk napeum nape kabi Iruhin nakri um, umnatuk anan Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw um.11 Aria ipak douk namudok atin. Ipak punubourkwip pukri ipak adur pagok aria pabouk enyudokdodog um penek yoweishi inahos um shatuhuk.Pakri ipak douk panak pantoruhw Krais Jisas ariapape kabi Iruhin nakri um. 12 Ipak mare purauriyoweishi inahos um shiyoh-umep aruhudokipakiruh yegeshiweruh douk adur apa hagok hatariri uwe, uwok. Punekesh namudok um kadakyoweishi inahos shenekep um aria pugipeshukehudok ipak mishish shakitakumeh iri yoweihi aih.13 Aria mare wata shopunek purauri yoweishiinahos um tukwaniruh um ipakiruh yegeshiweruhhunamaguk um punek enesh yoweishi inahos uwe,uwok. Aria ipak ta pukon ipak kanak um Iruhin ariapupe kabi arpesh douk shagok iri aria watashopunek shakitak shape iri um. Aria ipakshopunek ta pukon ihigunum um ipakiruh

yegeshiweruh um Iruhin um nenek mourum-aruhum hugipesh um yopihi aih atih. 14 Namudok ariayoweishi inahos mare wata shiyohep uwe, uwok.Umum maresh, ipak douk awom ta pupeshakamum lo pugipeshen aka, uwok. Umummaresh? Ipak douk pape shakamum agundokIruhin nataurumap meyoh um.

Apak Ta Mupe Munek Mour Um Yopihi Atih Aih15 Douk apak wata mupe shakamum enyudok lo

Iruhin nakoguk Moses enyi aria mugipeshen uwe,uwok. Douk mape shakamum agundok Iruhin napenenemap giha aria nataurumap meyoh um. Ariadouk ta mumam? Mape namudok aria ta wosik umwata mupe munek yoweishi inahos aka, uwok?Adur atin ta uwok. 16 Ipak douk padukemesh.Abudok nyutob ta ipak pukon ipak kanak um anandebeini aria pupe shakamum anan pupe punekananin mour um, namudok aria ipak douk pagipeshananin baraen kabi douk naweshikep um papepeneman garibog um. Aria douk namudok atin.Pakri pugipesh yoweihi aih um, ba kweipon eheh tahunekep pugok. Aria pakri pugipesh Iruhin ananinbaraen um, kweipon anan ta nuhwarep yopishiarpesh. 17 Namudok aria apak douk manadudarehum Iruhin um enyudok. Adur, riguk ipak douk papeshakamum yoweishi inahos aria pape penemeshgaribog. Aria Iruhin wata nataurumep pemnekananin shakripep-enyi baraen aria adur pakriadurin atin pasuhwen aria pagipeshen abom.Namudok aria apak douk monek tenkyu um Iruhinum enyudok. 18 Iruhin nakweshih-epaguk umyoweishi inahos pape wosik atin aria nenekep papeshakamum anan aria pape pagipesh ananih yopihiatih aih. 19 Ipakip urkwip douk wata dodogowip umgamo pudukemesh uwe, watak. Namudok ariayakri ikwu apak arpeship urkwip meyoh aria ikripepum enyudok baraen. Riguk ipak douk papeshakamum yoweishi inahos penemesh garibog ariapakwu anabigiruh um ipakiruh yegeshiweruhpenek yoweishi inahos shanabo susih iri shanieneshenesh yoweishi inahos shopunek. Penekyoweishi namudok aria adur showeshikep dodogmeyoh. Aria douk ipak ta pukon ipak kanak umIruhin, pupe shakamum anan aria punek garibogum punek ananih yopihi aih aria adur pupe ananipatip.

20 Riguk abudok nyutob yoweishi inahosshoweshikep dodog pape penemesh garibog obinyutob, ehudok yopihi aih douk madae huweshikepuwe, uwok. 21 Riguk ipak penek yoweihi aih ariadouk parao abraen um ehudoki aih. Aria ipak doukparao maresh yopishi eshudok um eshudok rigukpenekesh iri yoweishi inahos? Aria uwok. Ehudokaih douk hokwarum gok atin. 22 Aria douk Iruhinnakweshih-epaguk um eshudok yoweishi inahosaria pape wosik atin. Nakweshihep aria nepusoppape shakamum anan pape penek ananin mour.Aria ta purao yopishi eshudok namudok. Aria ta

ROM 6:3 231 ROM 6:22

Page 232: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

7

adur pupe ananip atip punek yopihi aih ariakweipon ta adur pupe wosik ihih nyumneh. 23

Umum maresh? Yoweishi inahos ta shekeshshashudok arpesh douk shape shakamumshenekesh iri. Enyudok poe douk shugok atin um.Aria enyudok Iruhin nakopen meyoh iri yopunyimugu douk enyudok. Aria ta adur mupe wosik ihihnyumneh. Apak douk monak matoruhw Krais Jisasapakin Debeini aria ta nunekap mupe namudok.

Enyudok Wobren Baraen Um Shanaraum UmDouk Nyakripap Um Mugipesh Namuhi Aih

O eikish ashukenyish owashish, enyudokagundok atapinyi lo douk padukemen.Namudok aria douk enyudok yakri ikripep

um baraen douk padukemen wosik abom iri. Arpenwata nyupe obi nyutob, enyudok lo doukdodogowin atin aria nyoweshiken. 2 Namudok ariaonok armatok kwurao anan arman aria anan watanupe obi nyutob, enyudok lo douk watanyaweshikesh dodog eshesh biyesh shopunek atin.Aria douk anan nugokuk um, okwok enyudok lodouk madae nyuweshigok uwe, uwok. Kwapemeyoh atin. 3 Namudok aria douk okwokwin watanupe aria okwok kwunak kwuwaur kupaini um,okwok douk ta shuhwarok kwabrig shanaraum umiri. Aria douk okwokwin nugokuk um, enyudok lodouk madae nyuweshigok uwe, uwok. Kwapemeyoh atin. Namudok aria kwukri kwurao kupainium, namudok okwok douk madae kubrigshanaraum uwe, uwok.

4 Namudok aria eikish arpesh, ipak patukur Kraisaria namudok douk pagok pani anan. Namudokaria enyudok lo Iruhin nakoguk Moses enyi doukshopunek madae nyuweshikep uwe, uwok. Doukapak mape anudok arman douk Iruhin nonohurnakitak wonugwehw iri ananipari. Mape ananip ummunek Iruhin ananih yopihi atih aih. 5 Um maresh?Riguk abudok nyutob apak wata mape magipeshehudok harik hapenyap iri yoweihi aih obi nyutob,enyudok lo douk nyohuri eneshenesh yoweishinumun apakiruh yegeshiweruh aria nyenekapmape menek yoweishi inahos. Namudok ariaehudok yoweihi aih douk hakwaromori gok. 6 Ariadouk enyudok lo douk madae nyuweshikap uwe,uwok. Um mare, apak douk mani Krais magok ariamakutukuk ihishmori eshudok douk showeshikapiri. Aria douk madae mupe um munek mourmugipesh enyudok lo seiwok henyemaguk irinyakrium uwe, uwok. Apak menek Iruhin ananinmour um ahudok ananih namuhi yah douk ananinMishin nyokwarumah iri.

Apak Makri Um Munek Yopishi Inahos AriaYoweishi Inahos Shanunu Apak

7 Aria ta mukri mumam? Mukri enyudok lo enyenkanak douk yoweinyi aka, uwok? O adur atin uwok.Aria ta enyudok lo mare nyiyabige mareh aihyoweihi akure, eik ta mare idukem yoweishi inahos

uwe, uwok. Enyudok lo atin nyeneke aria yadukemyoweishi inahos. Douk namudok. Lo nyakri, “Nyakmare nyunek nyigiya um kupaishi esheshisheshudok eneshenesh.” Douk lo mare nyukrinamudok akure, aria ehudok aih um shene nyigiyaum ta mare idukemeh uwe, uwok. 8 Enyudok lonyeyabige yah um yoweishi inahos aria yoweishiinahos shawishi shohur eneheneh aih um sheneknyigiya numun eikihw yegenyihw. Douk enyudok louwok akure, yoweishi inahos ta mare dodogowishuwe, uwok. 9 Riguk wata idukem enyudok lo obinyutob uwe, eik douk yape aria enyen madae nyeigok uwe, uwok. Aria arigaha enyudok lo nyatogurnyeyabige yoweishi inahos aria yoweishi inahosshakitaki dodogowish atish um 10 eik kanakyadukemesh um yape rougun um Iruhin aria shaboeik yagok. Enyudok lo seiwok Iruhin nakoguk Mosesenyi, enyen douk nakonaguk um nyutaurum apakmupe wosik. Aria eik wata yatik um, enyudok lonyae yagok. 11 Um maresh? Enyudok lo meyohnyeyabigesh yah yoweishi inahos, aria yoweishiinahos shaparugah shagimahi aria shagiyagim eikba shae yagok. Um maresh? Eik yape rougun abomum Iruhin. 12 Namudok aria apak doukmadukemesh. Enyudok lo, enyen kanak douk Iruhinananin atin. Ihinyumori baraen douk enyudok lonyakriyenyi, enyen shopunek Iruhin ananin nyenekholi iri aria yopinyi atin.

13 Aria douk mumam? Aria ta ikri enyudok yopinyilo nyae yagok aka? O adur atin uwok. Yoweishiinahos meyoh shae yagok. Yoweishi inahos meyohshakwu enyudok yopinyi lo aria nyae yagok umapak mutik eshudok yoweishi inahos aria mukri oadur atin, eshudok douk yoweishi inahos. Namudokaria enyudok lo nyeyabigap yoweishi inahos ariamadukemesh um eshesh douk yoweishi abom.

Debeiruhi Wanogwiruh Hakitak NumunipamApak

14 Apak madukemesh. Enyudok lo, enyen doukIruhin ananin Mishin nyakwarumen. Aria eik doukyoweinyi arpen meyoh yenek yoweishi inahos iri.Yoweishi inahos showeshike aria sheyohur yapeyagipesh esheship atip urkwip. 15 Ehudok yapeyenekeh iri aih douk madae idukemeh uwe, uwok.Um maresh? Aih yakri um inekeh iri douk madaeinekeh atin uwe, uwok. Aria aih yakri uwok uminekeh iri, ehudok apa yenekeh. 16 Eik apa yenekehudok aih douk yakri uwok um inekeh iri.Yenekesh namudok aria yadukemesh um enyudoklo enyen douk yopinyi atin. 17 Namudok ariaeshudok yoweishi inahos douk madae eik meyohinekesh uwe, uwok. Yoweishi inahos shape numuneik iri atish sheneke. 18 Eik douk yape um yagipeshharik hapeyen iri yoweih aih. Aria yadukemesh umnumuniwe um eik douk madae eneh yopihi aihhupeye uwe, uwok. Um maresh? Yabirak yakri uminek yopihi aih yabirak yatik uwok. 19 Yopishiinahos yakri um inekesh iri douk madae inekesh

ROM 6:23 232 ROM 7:19

Page 233: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

8

atish uwe, uwok. Aria yape um yenek yoweishiinahos douk yakri uwok um inekesh iri. 20 Ariadouk yape um yenek yoweishi inahos douk yakriwokumesh iri, eshudok douk madae eik meyohinekesh uwe, uwok. Yoweishi shape numun eik irimeyoh shenekesh.

21 Namudok aria douk yatik ahudok dodogowihiaih hapenye iri um inek yoweishi inahos. Ahudok.Yakri um inek yopuhi obi nyutob, ahudok hapenyeiri yoweihi hakitaki hatupokume yah. 22 Adur,numun eikim urkum douk yanadudareh um Iruhinananin lo yakri igipeshen. 23 Aria wata yatikkupainyi dodogowinyi lo nyenek mour nyapenumun um eik um inek yoweishi inahos. Enyudokdodogowinyi lo apa nyani enyudok Iruhin ananin lodouk eik urkum makriyen iri nyarpok. Aria enyudokdodogowinyi lo nyape nyenek mour numun um eikiri nyoweshike dodog yape yenek mour um enyenatin. 24 O gihaum eik yape yowewe abom. Omi tanyutaurume nyukweshihe um ahwudok yegenyihwdouk apa hwagok iri? 25 Eik yenek tenkyu abom umIruhin. Anan meyoh nakri aria Jisas Krais apakinDebeini ta nukweshihe ipe wosik atin.

Aria douk eik yape namudok. Eik kanak yapeyagipesh Iruhin ananin lo um douk yagipeshen umeikim urkum atin. Aria numun um eik uwok. Ehudokharik hape iri atin yoweihi aih hape howeshikedodog aria yape yenek yoweishi inahos atin.

Krais Nakop Iruhin ananin Mishin Aria Nyapeyap

Namudok aria apak armam armago doukmatukur Krais Jisas iri, baraen douk madaeenen nyupeyap um kweipon Iruhin

nunemap baraen aria nuwanamap yoweinyi poeum, uwok. 2 Um maresh? Iruhin ananin Mishinenyenyih dodogowihi aih hataurumap arianyakweshihap um yoweihi aih hani enyudok shagokum. Iruhin ananin Mishin nyenekap mape wosikatin namudok um enyudok Krais ananin mour atin.3 Enyudok lo seiwok Iruhin nakoguk Moses umdouk madae dodogowip um nyutaurumap uwe,uwok. Um maresh? Apak madae dodogowip ummugipeshen uwe. Namudok aria enyudok mourdouk lo madae dodogowin um nyuneken iri uwe,Iruhin anan meyoh neneken. Neshopoki ananinnuganin nabuhi natogur arpen kabi apak monekyoweishi inahos iri, aria shan nagok nenek ofanator apakish yoweishi inahos. Namudok ariaIruhin nenek skelum ehudok harik hapenyap iriyoweih aih nakri eshesh douk yoweishi inahos arianaesh shabuhuk. 4 Iruhin nataurumap namudokum douk apak mugipesheh miyateh ehudok yopihiarpeshih aih douk lo nyakrium apak munekeh iri.Iruhin nanemap enyudok apak douk mare mupeum mugipesh ehudok harik hapenyap iri yoweihiaih iri uwe. Anan douk neneken um apak doukmape um magipesh enyudok Iruhin ananin Mishinnyakripapen iri. 5 Eshudok arpesh douk shapeumshugipesh ehudok harik hapenyesh iri yoweihi aih

iri, esheship urkwip douk porum eshudokshakwarumesh iri yoweishi inahos atish. Ariaeshudok arpesh douk shugipesh Iruhin ananinMishin iri, esheship urkwip douk porum Iruhinananin Mishin nyakripesh-enyi atin. 6 Eshudokarpesh douk urkwip porum shakri shugipesh sharikshapenyesh iri yoweishi inahos atish iri, eshesh tashugok shunak shuwishuk. Aria eshudok doukurkwip porum shakri shugipesh Iruhin ananinMishin nyakripesh-enyi atin iri, eshesh ta shupewosik ihih nyumneh aria aparuh hur wosik. 7

Eshudok arpesh douk urkwip porum shakrishugipesh sharik shapenyesh iri yoweishi inahosatish iri, eshesh douk Iruhin ananish horik horin.Um maresh? Eshesh douk madae shugipesh Iruhinananin lo uwe, uwok. Aria eshesh ta maredodogowish um shugipeshen uwe, uwok. 8

Eshudok arpesh douk shupe um shugipesh harikhapenyesh iri yoweihi aih atin iri, eshesh ta mareshugipesh Iruhin ananim urkum aria shunekannunadudareh uwe, uwok.

9 Ipak douk Iruhin ananin Mishin nyapenyep ariamadae pupeum um pugipesh harik hapenyep iriyoweihi aih uwe. Pape um pugipesh enyudok doukIruhin ananin Mishin nyakripepen iri atin. Arpeshdouk madae Krais ananin Mishin nyupenyesh iriuwe, eshesh douk madae ananishi uwe, uwok. 10

Ipakiruh yegeshiweruh douk yoweishi inahossharuh aria ta hugok. Um maresh? Apak munekyoweishi inahos. Aria ta Krais nupenyep um, ipakishmishish ta shupe ihih nyumneh. Um maresh, ipakIruhin douk nahwarep yopishi arpesh. 11 Iruhindouk nohur Krais nakitaki wonugwehw. Aria doukanan Iruhin ananin Mishin nyupenyep um, ariakweipon anan shopunek ta nunek arhudok ipakiruhhugok iri yegeshiweruh wata dodogowiruh hupewosik ihih nyumneh. Iruhin ta nukri aria ananinnyapenyep iri Mishin ta nyunekep namudok.

Iruhin ananin Mishin Nyenekap MatogurAnanish Batowish

12 Namudok aria eikish ashukenyish owashish,apak douk enen tuwehin nyapenyap um mubeyen.Enyudok tuwehin douk mare mubeyen um enyudokmugipesh ehudok harik hapenyap iri yoweihi aihum uwe, uwok. Apak ta mugipesh Iruhin ananinMishin nyakriyen iri baraen. 13 Aria ipak pupe umpugipesh ehudok harik hapenyap iri yoweihi aihum, namudok adur ta pugok. Aria ta ipak puraododog um Iruhin ananin Mishin aria pubougukharik hapenyep iri yoweihi aih hugokum, ipak tapupe wosik ihih nyumneh.

14 Eshudok arpesh douk Iruhin ananin Mishinnyarikumesh um enenyenen iri, eshesh douk Iruhinananish batowish. 15 Um maresh? Ipak doukmadae purao enen mishin douk wata nyuweshikepdodog aria nyenekep punogugur shopunek iri uwe,uwok. Parao enyudok Mishin douk nyenekeppatogur Iruhin ananish batowish iri. Aria douk

ROM 7:20 233 ROM 8:15

Page 234: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

enyudok ananin Mishin atin nyopuhur aria mahwarIruhin makri, “Yain! Yain!” 16 Iruhin ananin Mishinmeyoh nyanaki nyanatukur apakish mishish ariamakri apak Iruhin ananish batowish. 17 Apak doukadur mape Iruhin ananishi batowish. Namudok ariakweipon ta mugrem eshudok douk Iruhinneshubuk shakusumap iri. Ta mugrem eshudokkabi Krais naraesh iri um. Aria douk apak muraodebeiri eriger kabi riguk Krais narar iri um, kweiponapak shopunek ta murao debeishi nyeiguhw ariamupe wosik abom kabi anan um.

Kweipon Ta Murao Debeishi Nyeiguhw AriaMupe Wosik Iruhw Heven

18 Eik yadukemesh um abudok yopubi abomnyutob kweipon ta butogur um mupe wosik umdouk yopubi abom beshagrakuk arudok erigerdouk mape memnekar iri. 19 Ihishmori enesheneshIruhin nenekesh iri eshudok douk shape shatrugunaria shatrugun abom um abudok nyutob Iruhinnuwereh apak ananish batowish nunekap mutoguryopugunum obi nyutob. 20 Douk ihishmorimeshudok Iruhin nenekesh iri douk madae shupewosik uwe aria ta yowesh. Aria douk madae esheshmeyoh shunekesh namudok uwe, uwok. Iruhinmeyoh nagipesh ananim atum urkum arianenekesh shape namudok. Nenekesh shapenamudok shape shatrugun um yopishi eshudokdouk adur atin anob nyutob Iruhin tanunekeshumesh iri. 21 Douk ihishmori Iruhinnenekesh iri eshudok douk shonoweshik shapedodog aria ta yowesh. Aria kweipon anah nyumnah,Iruhin ta wata nukweshih eshudok anan nenekeshiri. Nukweshihesh aria ta wata shutogur yopishabom shupe wosik kabi apak Iruhin ananishbatowish mupe wosik atinyum.

22 Apak douk madukemesh. Ihishmorieneshenesh Iruhin nenekesh iri eshudok doukshemnek debeiri eriger kabi armago wonohurkweiguh iri womnegor um. Aria seiwok baugos umdouk shape shoreh yowiyokuk arigaha doukabudok nyutob. 23 Aria douk madae eshudokeneshenesh atish uwe, uwok. Apak douk maraoIruhin ananin Mishin. Enyudok mishin douk nyarikiri yopinyi muraen meyoh iri mugu Iruhin nariknakopen aria sabaishi yopishi eneshenesh tashugiguk shanaki. Aria apak douk shopunekmemnek debeiri eriger mareh gani numunapakiruh aparuh. Mape namudok aria mapematrugun um ahudok nyumnah douk Iruhin tanutogur nuwereh baraen yopugunum apak doukananish batowish aria nukop namuruhiyegeshiweruh um. 24 Apak makri adur Iruhin tanutaurumap namudok. Anan narap matanamorimape wosik. Aria douk mape matrugun um.Madukemesh um anan adur ta nutogur nunekapmurao arhudok namuruhi yegeshiweruh. Ariaenyudok yopinyi apak mape matrugun-umen iri,apak ta mupe shokubur mutrugun-umen arigaha

kweipon ta nyutogur um apak. Um maresh?Eshudok matrish apakis nabes iri douk wata mupemutrugun-umesh atin uwe, uwok. 25 Aria ta apakmupe mutrugun um enesh eshudok douk watamutrish iri uwe aria mukri adur um eshesh tamuraesh um, apakip urkwip douk por dodogowipum eshudok aria mape matrugun-umesh.

26 Aria douk namudok atin. Iruhin ananin Mishinnyutaurum apak arpesh douk madae dodogowip iriuwe. Apak douk madae mudukemesh uwe um tamunek beten mumam mumam musorik Iruhin umuwe, uwok. Aria ananin Mishin meyoh nyereh ganinumuninyum nyenekumap beten apak. Enyudokbaraen enyen nyakrip Iruhin um nutaurum apakum, apak arpesh douk madae dodogowip ummiyagwrehen atin uwe, uwok. 27 Anan Iruhin douknatik numun apakiruh aparuh iri aria ananshopunek nadukem ananin Mishin enyenyimurkum. Umum maresh? Ananin Mishin douknyagipesh ananim urkum atin aria nyenek betenum apak ananish arpesh.

Iruhin Ananim Urkum Manawasham Abom ApakAnanish Arpesh

28 Ihinyumori enenyenen nyatogurum arpeshdouk eshesh urkwip panawasham Iruhin iri um,enyudok enyen douk Iruhin nenekennyatogrumesh um nunekesh shupe wosik. Eshudokarpesh douk anan nagipesh ananim atum urkumaria nahwaresh shagipesh anan iri. 29 Um maresh,eshudok arpesh seiwok wata sagomatin anan nariknadukemesh iri aria nanagraehesh shape sik umshudukem ananin nuganin shugipesh ananih aih.Iruhin nenekesh namudok um Krais ta nupeesheshin ashuken aria eshudok sabaishi arpeshshupe ananish owashish. 30 Eshudok arpesh doukriguk anan nagraehesh iri douk shopuneknahwaresh shanakmori anan. Aria eshudoknahwaresh iri arpesh douk nahwaresh yopishiarpesh. Namudok aria eshudok nahwaresh yopishiarpesh, anan douk nekesh ananih yopihi aih umshupe wosik kabi ananin nuganin napeum shuraodebeishi nyeiguhw.

Iruhin Anan Urkum Manawasham Apak AbomNenek Giha Aria Ta Mare Nukutupuguk Uwe,

Uwok31 Namudok aria apak ta mukri mumam, um

ehudok yopihi aih Iruhin nenekeh-umap iri? AriaIruhin nutaurum apak um, omi ta wosik dodogowinum nyunek horik horin um apak? Uwok meyoh. 32

Anan douk madae nusuhuk ananin Nuganin nupeikuwe, uwok. Anan douk neshopokan nanaki arianagok um apak ihipmorim. Namudok aria aduratin. Kweipon anan ta wata nuwanumep-ariihishmori eshudok nukopeshari meyoh. 33 Apakdouk Iruhin nagraehap iri ta omi nyunek kwotumapnyukri apak munek enesh yoweishi inahos? Aduratin ta madae enen uwe. Apak douk Iruhin meyoh

ROM 8:16 234 ROM 8:33

Page 235: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

9

natrup aria nahwarap yopishi arpesh. 34 Aria ta ominyukri apak munek yoweishi inahos aria taneshopokap munak muwishuk? Adur atin, ta uwok.Riguk Krais Jisas douk nagok aria nakitak napeshopunek. Aria douk nape enyudok nunak umIruhin nape nenek beten narigan um nutaurumap.35 Namudok aria ta meinyi arpen nyunaki nyurapukum agundok Krais anan urkum manawashamapabom um? Aria enenyenen o amaen o arpeshshunekap enenyenen o nyurub bep um oeneshenesh uwok um o enesh yoweishi eshudokshunekap um o shopunek mugok um? Adur atin tauwok. 36 Adur, enyudokmori enyen tanyatogrumap kabi Iruhin ananik Buk kwakri um.Kwakri namudok.“Apak mape nyakipari. Namudok aria ihih

nyumneh doukshakri shopunek mugok um atugun.Apak douk shagimap kabi shagipesh um sipsip

douksharaesh shanak um shesh shutahesh iri.”

37 Aria nyeneken enyudokmori amaen. Krais ananurkum manawasham apak abom aria ihih nyumnehnenekap dodogowip abom menek uhwinyumenyudok ihinyumori amaen. 38 Adur, eik doukyadukemesh abom. Ta mare enesh eshudokshurapakuk um enyudok Iruhin urkummanawashamap abom um, uwok meyoh. Namudokaria mugok um o mupe um, eshesh enselahos oeneshenesh shape debeishi shasuhw agudoknahobig iri yoweishi sagabehos o eshudokshatogur doukib nyutob o kweiponibi o enesheneshdodogowish atishi yoweishi douk madae mutrish iriuwe, 39 o eshudok enesh dodogowishi shape iruhwatap iri o enesh Iruhin nenekesh iri, eshudokeneshenesh ta mare shurapakuk um enyudok ananurkum manawasham apak abom uwe, uwokmeyoh. Enyudok anan urkum manawasham apakabom douk Jisas Krais apakin Debeini neyabigap.

Pol Apahw Yowehw Abom Um Enesh Israel UmEshesh Shakon Agabus Krais

Douk eik yakri ikripep enen adurin atinyibaraen. Eik douk Krais ananiwe aria madaeinek rohw uwe, uwok. Eikish urkum apahw

shor um yopihi aih aria Iruhin ananin Mishinnyeyabige yadukemesh um eikin baraen doukadurin atin. 2 Enyudok baraen douk namudok.Eikihw apahw douk yowehw abom aria ihihnyumneh douk yape yenek giha aria apahwyowehw abom um eikish arpesh eshesh Israel. 3

Eikish arpesh eshesh Israel douk shani eik apakatubor owishibor. Aria douk yakri abom um Iruhinwata nuraesh shutanamori. Eik douk yenek urkummeyoh yakri ta anah yah akure, yakri ta Iruhinnunek eik itogur yowewe iri madae inek bilip umKrais aria irao esheshik outuk inak iwishuk. Yakri eikinak iwishuk aria eshesh wosik Iruhin nuraeshshupe wosik. 4 Eshesh Israel douk Iruhin

nanagraehesh iri arpesh. Anan nenekesh shatogurananish batowish. Aria douk neyabigesh shatikagundok douk anan narao debeinyi nyeigur arianatrugun abom um. Shopunek nakripesh adurinatinyi dodogowinyi baraen douk nani eshesh shapeatugun sheyagwrehen iri. Nekeshi enyudok lo umMoses ananis wis um. Neyabigesh adurih yah umshunek lotuman numun ananit debeiti urupat um.Sharao baraen douk Iruhin nakri enyen adurin atinabom iri. 5 Eshesh douk shakitak amudoknyeiguhw hwakiham iri debeimi popehemyamehem amamis awiros. Krais anudok armanIruhin neshopokan nanaki iri, anan douk nanakinatogur arpen aria nakitak eshesh Israel. Anannape debeini um ihishmori eshudok. Anan doukadurin Iruhin abom aria yakri ihih nyumneh apak tamutuk ananin nyeigur nyuto iruhw. Adur atin.

Iruhin Nagraeh Arpesh Um Ananim UrkumMeyoh Um.

6 Iruhin ananin baraen douk mare nyunaknyushukuk atap meyoh uwe, uwok. Arpesh shakitakIsrael iri douk madae ihishmorim douk adurishiIsrael douk Iruhin nagraehesh iri uwe, uwok. 7

Namudok aria apak mare mukri, “Eshesh doukAbraham ananibor owishibor aria ihishmorim adurananish atishi batowish,” uwok. Seiwok Iruhin douknakrip Abraham namudok, nakri, “Eshudok Aisakananibor owishibor atishi ta shurao nyakip awiropinnyeigur.” 8 Baugenyum baraen douk nyapenamudok. Abraham ananish batowish eshudokananibor owishibor, eshesh ihishmorim doukmadae Iruhin ananish batowish uwe, uwok. Arpeshshape Iruhin ananish adurish batowish iri, esheshdouk eshudok um Iruhin nagipesh ananin adurinatinyi baraen aria neshubuki. 9 Umum maresh?Enyudok baraen douk nyakri namudok. Nyakri,“Abudok yakri obi nyutob butogur aria eik ta wataitanamori aria Sara ta kubuki enen armaninbatowin.”

10 Aria douk madae enyudok atin uwe, uwok.Rebeka okwokwim biom nugamim douk atun yakenAisak. Anan douk apakin yamenen um apak Juda.11 Aria Iruhin douk nagipesh ananim atum urkumum agundok nagraeh arpesh um. Anan madaeurkum murum mour aria aih henekeh iri aria kadaknugraeham uwe, uwok. Anan nagraeham meyoh.Namudok aria Iso nani Jekop amamik amakek doukmadae kwumubuki um hunek yoweishi inahos oyopishi uwe, 12 aria Iruhin nakrip amamik amakeknakri, “Ashuken ta nupe shakamum wanin.” Iruhinnakripok namudok um apak mudukem ehudokIruhin ananih aih. Mudukemesh um agundoknagipesh ananim atum urkum aria nagraeh arpeshum. Anan douk madae nurik nutik esheshih aih ariadouk nagraehesh uwe, uwok. 13 Enyudok douknyatogur kabi ananik Buk kwakri um. Kwakri,“Eik urkum manawasham Jekop, aria Iso uwok.”

ROM 8:34 235 ROM 9:13

Page 236: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

14 Namudok aria ta mukri mumam? Aria ta mukriIruhin nenek yoweihi aih aka? Adur atin uwok. 15

Um maresh? Anan douk seiwok nakrip Mosesnamudok nakri,“Aria ta ikri gihaum enen arpen meyoh um,enyen ta inemen giha meyoh.Aria ikri giha abom um enen arpen meyoh um,eik ta inek gihaumen.”

16 Namudok aria agundok Iruhin nagraeh arpeshum douk madae nutik esheshin yopinyi mour onugipesh esheship urkwip um douk nugraeheshuwe, uwok. Anan nenek gihaumesh meyoh arianagraehesh.

17 Um maresh? Iruhin ananik Buk kwakri Iruhinnakrip king Fero namudok. Nakri, “Eik yenekennyutogur king um iyabigesh eikin gobi umihishmorim arpesh. Iyabigesh um eshesh tashukripesh um eikin nyeigur ihirub warub agundokatap. Douk namudok aria eik douk yenekennyatogur debeini king aria yenek eshudok yoweishiinahos shatogrumen.”

18 Namudok aria douk madukemesh. Aria taIruhin nukri nenek gihaum enen arpen um, anan tanenek gihaumen. Nukri nuweshik enen enyenyimurkum um mare nyusuhw baraen um, anan douk tanigipeshen kabi douk nakrium.

Ehudok Biyeh Aih Um Iruhin Juwehosin NukeshYoweinyi Poe Enesh Arpesh Aria Nenek Gihaum

Enesh Um19 Namudok aria douk ipak enen arpen ta wata

nyukripe nyukri, “Aria nyakri namudok um, arianamudok ta natrupum munek yoweishi inahos ariawata nohwarap yoweipari? Amiapen ta wosiknyigipesh enyenyim urkum aria nyukri uwokmumam Iruhin?” 20 Aria nyak arpen, nyak nyakrinyak meinyi arpen, um wata nyakri nyuwanam-uman baraen Iruhin um? “Anap marup anan armannape nenekap iri, apap douk madae putanampukripan pukri, ‘Nyak nyenekesh namudok ummaresh?’ Uwok.”

21 Arman narok marus iri ta nunak nutuki amnabaria nukwu abudok amnab nurok bias marus. Anapta nenegap dodogowip um nukwup um enenyopiyopinyi mour abom. Aria anap marup tanenekap mare yopup abom iri um enen meyohinmour. Aria wosik, enyudok mour douk nenekenadurin.

22 Iruhin shopunek nenek mour namudok atin.Anan nakri niyabig agundok anan nyiburjuwehosibur abom, um ihishmorim arpesh wosikshudukem ananin dodog. Aria arpesh douknenekesh um ta shurao yoweinyi poe iri doukshenek redi shapeum shutrun. Aria anan douk watanape natrish meyoh roubi nyutob um kweipon arianununish. 23 Anan douk nenekesh namudok umnakri niyabig apak ihipmorim anan nenek giha irium apak mutik agundok anan dodogowin atunabom um aria natrugun um. Nakri niyabig apak

arpesh douk seiwok anan narik nenekesh shupewosik um ta shurao debeishi nyeiguhw aria shunianan shupe wosik iri. 24 Umum maresh? Eshudokanan nahwaresh iri arpesh douk apak. Anap Judaaria anap madae Juda iri uwe. 25 Enyudok nyatogurkabi baraen profet Hosea nenyemaguk irinyakrium. Iruhin nakri namudok,“Arpesh douk eshesh madae eikish iri uwe,eik ta ihwaresh eikish arpesh.Eshudok eik madae urkum mukriyeshi

munawashamesh iri uwe, eik ta wata urkummunawashamesh.”26 Aria shopunek nakri,“Abrudok atubur wabur douk eik yakripesh yakri,

‘Ipak madae eikish arpesh um uwe’,abrudok atubur wabur kweipon ta wata ihwaresh,‘Nape ihih nyumneh abom iri Iruhin ananish

batowish.’”27 Profet Aisaia douk urkum morum eshesh Israel

aria nakriyuk debeg namudok. Nakri,“Adur, ta eshesh Israel shutogur sabaishi abom

kabi sabaiti arukwut um, o uwok.Iruhin ta wata nunarao enesh karowish

shutanamori shupe wosik.28 Umum maresh? Anan ta dodogowin atun

nunek sabaigwi kwotog niyatok aria arigas ihishshape atap iri arpeshta nunekesh shurao debeiri eriger abom.”

29 Enyudok douk kabi seiwok Aisaia nakriyenyukum. Nakri,“Aria ta dodogowin abom atun Debeini irimare nukutuk enesh apakishi arpesh shupeik

akure, doukapak ta mutogur kabi arbudok biyorub warub um,Sodom iri Gomora.”

Eshesh Israel Douk Madae Shusuhw KraisAnanin Baraen Shugipeshen Uwe, Uwok

30 Namudok aria ta mukri mumam? Aria ta mukrinamudok. Eshesh madae Juda iri uwe douk madaeshupe um shunek debeinyi mour um shuraoagundok Iruhin nahwaresh yopishi arpesh um uwe,eshesh douk sharaen. Eshesh douk shasuhw Iruhinananin baraen dodog shagipeshen meyoh ariaanan natrish nahwaresh yopishi arpesh. 31 Ariaeshesh Israel uwok. Eshesh douk shape shenekdebeinyi mour um shagipesh lo seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi um Iruhin nutrish nuhwareshyopishi arpesh. Aria uwok. Eshesh madae shutoguryopishi arpesh uwe, uwok. 32 Um maresh? Esheshdouk madae shukri um shunek bilip meyoh ariaIruhin nuhwaresh yopishi arpesh uwe, uwok.Eshesh douk shakri shunek debeinyi mour abomum shugipesh enyudok lo aria douk nuhwareshyopishi arpesh. Eshesh madae shenek bilip umKrais aria eshesh douk shanatutuk amudokshanatutukom iri utom. Namudok aria eshesh doukshatu. 33 Baraen nyetem Iruhin ananik Buk aria

ROM 9:14 236 ROM 9:33

Page 237: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

10

nyakri wobren baraen um Krais amudok utom irienyudok. Iruhin nakri,“Mnek! Eik yosop anam utom matao abrudok

wabur Saion, um arpesh shunatutukom shutu um.Yosop onok burbuduk kwataoum kwunek arpesh

shunotutukok.Aria ihish arpesh shunek bilip um anudok arman

iri tamare shurao abraen uwe, uwok.”

Eshesh Israel Douk Madae Shurao Iruhin AnanihYopihi Aih Uwe, Uwok

Eikish ashukenyish owashish, numun umeik douk nakri um Iruhin wata nuraoeshesh Israel shutanamori shupe wosik.

Aria ihih nyumneh apa yenek beten yarigan umenyudok. 2 Eshesh douk yatrish yadukemesh wosikabom. Aria douk yakri enyudok baraen. Yakrieshesh dodogowish atish abom um agundokshagipesh Iruhin ananih aih um. Aria eshesh doukmadae shudukemeh wosik aria douk shugipeshehuwe, uwok. 3 Um maresh? Eshesh douk shakriuwok um shudukem ahudok yah douk Iruhin natikarpesh nahwaresh yopishi arpesh um. Aria shapesheshakom-ogun um shugipesh anah eshesh kanakesheshih yah um Iruhin nutrish nuhwaresh yopishiarpesh um. Namudok aria shakri uwok um shupeshakamum anan shugipesh ananih yah aria nutrishnuhwaresh yopishi arpesh, shakri uwok. 4 Apakdouk madukemesh. Apak Israel douk mapemagipesh lo arigaha Krais natogur aria menekeshjurug um mugipesh enyudok lo um. Namudok ariaihish arpesh douk shasuhw Krais ananin baraendodog shagipeshen iri, Iruhin ta nahwaresh yopishiarpesh.

5 Moses douk seiwok nowemaguk enyudokbaraen um agundok shugipesh lo aria Iruhinnutrish nuhwaresh yopishi arpesh um.Nenyemaguk nakri, “Enyudok arpen douknyugipesh ihihmori aih abom douk lo nyakriyeh irium, enyen ta nyupe wosik abom douk aria kweiponshopunek. 6 Aria ta baraen douk nyakrium arpeshshunek bilip um Krais meyoh aria Iruhin nuhwareshyopishi arpesh um douk nyakri namudok. Nyakri,“Nyak mare nyunobo urkum nyukri, ‘Omi ta nyutoum iruhw heven?’” Namudok ta wata nyiraouri Kraisnubuhi. 7 “Shopunek mare nyukri, ‘Omi tanyugrukukum shagok iri esheshig nahobig?’”Namudok ta wata nyiraouri Krais nukitaki umagundok nagok um. 8 Aria enyudok baraen nyakri,“Baraen douk nyape hurukatin abom um nyak.Nyape nyakit nokwat tani numun nyakim urkum.”Enyudok baraen, enyen douk masuhwen dodogmagipeshen aria apa meyagwreh mapemakripeshen iri. Enyen douk enyudok. 9 Aria nyaknyuhur nokwat nyukripesh nyukri, “Jisas anan doukDebeini” aria numun nyakim urkum nyunek bilipnyukri Iruhin adur wata nonohur nakitakiwonugwehw napeum, namudok Iruhin ta wata

nuraen nyutanamori nyupe wosik. 10 Um maresh?Apak urkwip pakri adur munek bilip abom um Kraisdouk nagok wata nakitaki aria Iruhin natrupnohwarap yopishi arpesh. Aria nokwatog apamoguhur makripesh makri apak menek bilip umKrais. Douk namudok aria Iruhin wata narapmatanamori mape wosik. 11 Enyudok douk kabiIruhin ananik Buk kwakri um. Kwakri, “Arpeshshusuhw ananin baraen dodog shugipeshen iri tamare esheshirub nyirub yoweirub, uwok.” 12 Ummaresh? Enyudok baraen nyakri eshesh Juda shanieshesh madae Juda iri uwe douk atugunish arpeshmeyoh abom. Debeini douk anan atun napeDebeini um apak ihishmorim abom. Ihish arpeshdouk apa shahwaran um nutaurumesh iri, anan apanenek blesimesh naraesh shatanamori shapewosik. 13 Umum maresh? Enyudok douk kabi Iruhinananik Buk kwakri um. Kwakri, “Ihishmorim arpeshdouk shuhware Debeini um nutaurumesh iri, ananta wata nuraesh shutanamori shupe wosik.”

14 Aria ta eshesh madae shunek bilipuman um,eshesh ta shuhwaran mumam? O ta madaeshumnek ananin baraen um, eshesh ta shusuhwananin baraen dodog shugipeshen mumam? O tamadae enesh shukripesh ananin baraen um,eshesh ta shumneken mumam? Aria uwok. 15 Ariata Iruhin madae neshopok arpesh shunakshukripesh ananin yopinyi baraen um, eshesh tashukripeshen mumam? Uwok. Iruhin ananik Bukkwakri namudok. Kwakri, “Arpesh sharauri yopinyibaraen iri douk shenek yopinyi mour abom.”

Eshesh Israel Madae Shugipesh Iruhin AnaninYopinyi Baraen Abom Uwe, Uwok

16 Aria douk madae ihishmorim Israel shusuhwenyudok Iruhin ananin yopinyi baraen dodogshugipeshen uwe, uwok. Seiwok profet Aisaianakriyuk enyudok. Nakri, “Debeini, omi nyasuhwenyudok ohwak wakri-enyi baraen dodognyagipeshen? Aria uwok.” 17 Namudok aria doukmadukemesh. Apak douk memnek Iruhin ananinbaraen aria enyudok baraen nyopohur masuhwendodog magipeshen. Enyudok baraen douk memnekeshesh shakripesh Krais ananin baraen irishakripapen.

18 Aria douk yarig. Aria eshesh madae shumnekenyudok yopinyi baraen uwe, uwok? Eshesh Israeldouk shemneken. Apak douk madukemesh.“Ihishmorim arpesh shape ihirub warub agundok

atap iri douk shemneken jurug.Enyudok baraen douk nyanak nyeyatokuk ihirub

warub.”19 Aria shopunek yakri irig. Aria eshesh Israel

madae shudukemen uwe enyudok baraen?Sagomatin yakri ikripep enyudok Iruhin ananinbaraen douk Moses nakriyenyuk iri. Nakri,“Eik ta iraouri enesh meyohish nyeiguhw wokeshi

arpesh douk shorshor um eikin baraen iri.

ROM 10:2 237 ROM 10:19

Page 238: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

11

Ta iraeshi itaurumesh aria ipak ta putik namudokaria punek nyigiya.Aria ta juwehosip um yopihi aih ta inekehumesh

iri.”20 Profet Aisaia douk dodogowin atun nakriyuk

enyudok Iruhin ananin baraen. Nakri,“Arpesh douk madae shupe um shurime iri uwe

douk shaparage.Eik douk yanowereh yatogur abom um arpesh

douk madae shisorik enesh um eik iri uwe.”21 Aria ta eshesh Israel, anan Aisaia douk

nakriyuk enyudok. Iruhin nakri,“Roubum nyutob eik yape yawauramesh,

yahwaresh aria uwok meyoh.Eshudok arpesh apa shonogogonim eikin baraen

abom aria shenyubukuk.”

Iruhin Nenek Gihaum Enesh Israel

Namudok eik douk yakri. Aria Iruhin doukta nekeshuk agab abom um ananisharpesh aka? O uwok meyoh! Eik Pol douk

shopunek anan um Israel iri. Eik Pol anan umAbraham ananin barhonin. Eik douk yakitak opudokBenjamin ananip debeipi awirop iri. 2 Iruhin madaenukeshuk agab ananish arpesh uwe, uwok. Seiwokwata sagomatin anan nadukemesh arianagraehesh. Enyudok baraen douk nyakrium Ilaijaaria nyetem Iruhin ananik Buk iri aria doukpadukemesh. Ilaija nakrip Iruhin nenek kwot umeshesh Israel namudok. Nakri, 3 “Debeini, esheshshabo nyakim profet douk apahakripesh nyakin baraen iri hagok, aria shawor

nyakish altahas.Aria douk enyudok eik atuwe yapeik aria shape

shaurime um she igok.”4 Aria Iruhin wata nawanaman maren baraenIlaija? Iruhin douk nakripan nakri,“Uwok. Eik yarao sabaishi 7,000-poreish Israelish

arpesh.Aria eshesh douk madae shunek lotu um anudok

rohwin god Bal uwe, uwok.”5 Aria douk namudok atin. Douk enesh karowishiIsrael douk Iruhin nataurumesh meyoh arianagraehesh shape ananish iri douk shape. 6 Anandouk madae nutik esheshin yopinyi mour douk arianaraesh uwe, uwok. Iruhin nataurumesh meyoharia douk naraesh shape ananish arpesh. AriaIruhin natik esheshin mour meyoh aria douknaraesh akure, aria namudok douk madaenutaurumesh meyoh abom aria douk naraesh uwe,uwok. 7 Namudok aria ta mukri mumam? Eshudokdouk eshesh Israel dodogowishi atish shapeshaurimesh iri douk madae shuparugesh uwe,uwok. Aria karowish Israel meyoh douk Iruhinnagraehesh iri atish wosik shaparugesh. Eshudokenesh kupaishi uwok. Esheshigos baragos sheshukabom. 8 Enyudok douk nyatogur kabi Iruhin ananikBuk kwakri um. Kwakri,

“Iruhin nenekesh yobus saesh abom aria shakriuwok um shumnek ananin baraen. Aria nenekeshnabes madae sutrugun uwe, arigos madae sumnekuwe.Shape namudok atin seiwok arigaha douk.”

9 Seiwok Devit douk shopunek nakriyuk enyudok.Nakri,“Eik yakri abudok nyutob eshesh shupe shuwok

debeiguni worigun obi nyutob,yakri abudok atub nyutob nyunek yoweishi inahos

shutogrumesh kabi sheir nyumarub shape dodogumo kabi mahish shagrukuk nuwagas um.Yakri eshudok yoweishi inahos shutogrumesh

abom shuwanamesh esheshih yoweihi aih.10 Yakri nyunek esheshis nabes sishuk um mare

shutrugun.Aria shopunek yakri nyunekesh shusah esheshin

amaen nyuniheshshukutom atish shupe namudok ihih

nyumnegwih.”

Iruhin Shopunek Nape Narao Eshesh MadaeJuda Iri Uwe

11 Namudok aria yakri iyorigep shopunek.Agundok eshesh Juda shatu um madae shenek bilipum Krais aria douk ta shanak shawishuk aka? Aduratin uwok. Eshesh douk madae shenek bilip umKrais aria shakutukuk yah shenek yoweishi inahos.Namudok aria Iruhin douk wata nataurum esheshmadae Juda iri uwe wata naraesh shatanamorishape wosik atin. Iruhin nenekesh namudok umnakri eshesh Israel shutrun nutaurum um esheshmadae Juda iri uwe namudok aria shuneknyigiyaumesh aria eshesh shakana shenek bilip umKrais shopunek. 12 Eshesh Israel douk shakonagukagabus Iruhin. Douk namudok aria anannataurumesh wosik abom um ihish agundokatapishi eshesh madae Juda iri uwe nenekumeshyopinyi. Eshesh Israel douk shakutukuk ananih aih.Namudok aria anan douk narao eshesh madae Judairi uwe nenekumesh yopinyi abom. Aria kweiponanob nyutob, ihishmorim Israel ta shutanamori umIruhin. Aria abudok nyutob, Iruhin ta nunekumeshyopinyi abom um ihishmorim eshesh madae Juda iriuwe nishagrakuk enyudok kabi riguk narikneneken-umesh yopinyi iri um. 13 Douk yakriikripep enen baraen ipak madae Juda iri uwe. Eikdouk Iruhin nagraehe um inaki ikripep ananinbaraen ipak. Namudok aria douk yanadudareh umenyudok yeneken iri mour. 14 Yakri inek enyudokmour namudok um ihur eikish arpesh eshesh Israelesheshiruh aparuh aria shunek nyigiyaum ipakdouk Iruhin nenekumep yopinyi pape wosik iri.Yakri inek enyudok um Iruhin wata nutaurum enesharia nunaraesh shutanamori shupe wosik atin. 15

Adur, abudok nyutob Iruhin nekeshuk agab esheshIsrael obi nyutob, anan douk apa narauri sabaishiagundok atapishi arpesh um ihirub warub shanaki

ROM 10:20 238 ROM 11:15

Page 239: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

shani anan shape atugun. Namudok aria abudoknyutob Iruhin wata shopunek nukri nurao esheshIsrael shuwish ananip awirop obi nyutob, namudokta nunekumesh yopinyi abom sabaishi arpesh ariata shupe kabi shagok aria wata shakitak-umori.

16 Kabi douk enyudok wobuwobren baraen um.Enyudok. Sagomatinyit bret douk shenekat plauaaria shuteh shako Iruhin um, atat douk Iruhinananit. Namudok aria atudok sabaiti bret shagigukshuteh iri, atat douk shopunek Iruhin ananit atut.Shopunek ta shuko Iruhin anaruh rowogiruhnukwaruh ananiruh um, aria nyeiguhwish um doukshopunek ananish atish.

17 Iruhin douk natupakuk anabik um nyeiguhwenyudok shawen iri rowog oliv arianawashenyukuk. Aria natupaki nyeigur kupainyiwanarin rowog oliv nanaki nadrunen um enyudokshawen iri rowog oliv. Ipak madae Juda iri uwe, ipakdouk kabi enyudok wanarin rowog oliv um.Namudok aria douk ipak pani enesh Israel doukpape parao eneshenesh yopishi abom um eshudokdouk shatogurum eshesh Juda iri. Paraesh kabiwanarin rowog oliv nyape nyarao ihat douk tanakinukwaruh enyudok shawen iri rowog oliv um. 18

Namudok aria ipak madae Juda iri uwe marepunagunukuk pukri pishagrakuk eshesh eneshIsrael douk shadukem eshudok shanabirak irinyeiguhw uwe, uwok. Pakri punadudareh um,sagomatin ta pur urkum ba iyoh. Ipak douk atinnyeigur meyoh. Ipak madae putaurum nukwaruhuwe, uwok. Arhudok nukwaruh apa hataurum ipakdodogowip. 19 Aria ipak madae Juda iri uwe atin tapukri namudok, pukri, “Iruhin douk natupokeshudok nyeiguhw nawasheshukuk aria watanadron apak eshesh Israel esheshik outuk.” 20 Onamudok wosik. Eshesh douk madae shunek bilipum Krais uwe aria Iruhin douk nadiyeshuk. Ariaipak douk pasuhw Krais ananin baraen dodogpagipeshen aria douk pape wosik. Aria gamopudukemesh. Ta mare pukri pubo mishish ariaputuk ipak kanak puto. Ipak ta punogugur ariapupe dodogowip um Iruhin. 21 Umum maresh?Iruhin douk madae nukuna wosik um eshesh Judauwe, douk shape kabi eshudok adurish nyeiguhw iriuwe, uwok. Ipak douk namudok atin. Douk ipakmare pumnek baraen pugipeshen um, anan tamare nukuna wosik um ipak uwe, uwok. 22 Doukputik enyudok aria gamo pudukemesh um ehudokIruhin ananih biyeh aih. Ehudok aih um nenekgihaum arpesh um hani ehudok eneh umjuwehosin um aria nekesh yoweinyi poe um. Ananapa juwehosinum arpesh douk shakutukuk ananihaih iri. Aria ipak, ta pugipesh ananin baraen um,anan ta nenek gihaumep. Wokumum, ipakshopunek ta nutupepukuk namudok atin. 23 Ariaeshesh Israel douk shadukem eshudok eneshnyeiguhw, aria eshesh wata shukri shusuhw Kraisananin baraen dodog shugipeshen um, Iruhin tawata nurawi enyudok rowog douk riguk sheirshatak um. Um maresh? Iruhin anan douk

dodogowin um nunek enyudok. 24 Ipak madaeJuda iri uwe douk padukem enyudok wanarinrowog oliv enyenyish nyeiguhw um. Iruhin madaenugipesh arpeshih aih aria nukweshrigep-arinunaki nudrunep enyudok enen shawen iri rowogoliv douk madae ipakin abom iri uwe. Namudokaria adur atin. Anan ta wata narauri enyudokshawen iri rowogish nyeiguhw aria nanakinadrunesh eshesh kanak esheshin rowog doukriguk sharik sheir um.

Iruhin Nenek Gihaum Ihishmorim Arpesh AriaNutaurumesh Meyoh

25 O eikish ashukenyish owashish, eik yakri uwokum ipak pugugakum enyudok seiwok nyanabeshukiri baraen. Ta ipak urkwip pur aria pakri ipak wosikabom padukemesh iri arpesh aria namudok tauwok. Namudok aria douk yakri ikripep-umen.Enyen enyudok. Eshesh enesh Israel, esheshipurkwip douk peshuk abom. Eshesh ta shupenamudok atin arigaha abudok nyutob esheshmadae Juda iri uwe shutogur sabaish kabi Iruhinnakri um aria ta shutanamori um anan. 26 Esheshmadae Juda iri uwe shuwishi iyoh, aria Iruhin tawata nutaurum ihishmorim Israel. Ta wata nuraeshshutanamori shupe wosik kabi ananik Buk kwakrium. Kwakri,“Arman nunaraesh shutanamori shupe wosik iri ta

nukitaki Saion nunaki.Anan ta nutogur nukweshih eshudok Jekop

ananish popehesh yamehesh douk ta shugigukshutograri.Nukweshiheshuk um ehudok aih um shape

shubor-bukon um Iruhin ananin baraen.27 Aria eik ta ipe ini eshesh mupe atugun

muweshik enyudok adurin abom atin iri baraenkontrak.Abudok nyutob inekuk ihishumori debeishi

shokwishi shenekesh iri yoweishi inahos.”28 Namudok aria eshesh Israel douk

shekenyuguk agabus Iruhin ananin yopinyi baraen.Namudok aria eshesh shatogur Iruhin ananishhorim. Shenekesh namudok um maresh? Um Iruhinnurauri ipak madae Juda iri uwe wata puwishipusuhw enyudok baraen pugipeshen. Aria esheshIsrael, Iruhin douk seiwok ananim urkummanawashamesh abom. Umum maresh? Anandouk urkum morum enyudok adurin atinyi baraenkontrak abom seiwok nakrip esheshim yamehem-enyi. 29 Um maresh? Iruhin nakri nahwar enesharpesh um shugipeshan aria nukri um nunekumeshenesh yopishi eshudok meyoh um, anan douk watanukri um nubadig urkum atin uwe, uwok. 30 Seiwokipak madae Juda iri uwe madae pigipesh Iruhinananin baraen. Aria douk eshesh Israel shakenyukagabus. Namudok aria Iruhin wata nenek gihaumipak madae Juda iri uwe aria nataurumep meyoh.31 Namudok aria eshesh Israel douk namudok atin.Iruhin nenek gihaum ipak madae Juda iri uwe

ROM 11:16 239 ROM 11:31

Page 240: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

12

nataurumep meyoh namudok aria eshesh Israeldouk shakenyuk agabus abom ananin baraen.Shenekesh namudok um maresh? Um anan ta watanenek gihaumesh nutaurumesh meyoh. 32 Iruhindouk noweshik ihish arpesh shape shakon agabusanan. Nenekeshumesh namudok um wata nakrinunek gihaumesh meyoh eshesh ihishmorim.

33 O yaipo! Iruhin anan douk nadukemesh abomiri. Ananim urkum douk dedebem abom atin! Anannadukem eneshenesh aria urkum morum apakarpesh nenek gihaumap nutaurumap meyoh. Apakarpesh douk madae mudukem baugenyum umananim urkum muni ananih aih uwe, uwok. 34

Enyudok douk kabi Iruhin ananik Buk kwakri um.Kwakri,“Omi nyadukem Debeini ananim urkum? O omi

nyakon enen baraen um nudukemesh? Uwokmeyoh.”

35 “Omi nyarik nyakon enesh eshudok um anan tawata nubeyeshumen? Uwok.”36 Anan kanak abom baugos um ihishmorieshudok eneshenesh. Anan douk nagrem ihishmoriabom eshudok aria neyohesh shape wosik atin.Anan nenek ihishmori eshudok shatogureneshenesh shapeum shutuk ananin nyeigur nyuto.Eik yakri apak ihishmorim ta mutuk ananin nyeigurnyuto iruhw ihih nyumneh. Adur atin.

Apak Ta Mukon Apak Kanak Um Iruhin KabiEnen Ofa Shoko Anan Um

Eikish ashukenyish owashish, enyudoksabainyi rigukinyi baraen yenek opudokshup iri douk adurin atin. Namudok aria

douk dodogoiwe um yakri ikripep enyudok baraen.Iruhin nenek gihaumap aria nataurumap meyohatin. Namudok aria eik yakri ipak ta pukon ipakkanak abom um Iruhin kabi shakon enen ofa um.Ipak douk patogur namushi arpesh aria pukon ipakkanak abom um Iruhin pupe wosik atin aria pupeananishi atish. Penekesh namudok um ta pugipeshanan nakriyehi aih. Punek enyudok aria namudokdouk adur abom um penek lotu um Iruhin aduratin. 2 Aria ipak mare wata pupe purahaen kabiagundok atapishi arpesh shape sharahaen um uwe,uwok. Ipak ta pukri wosik um Iruhin nunek ipakipurkwip putogur namipi. Namudok aria ipak tadodogowip abom um pudukemesh wosik umehudok Iruhin nakriyehi aih. Ehudok aih doukyopiyopihi abom, adur atin aria anan mishinnyakitak-umeh abom iri.

Apak Ta Mugipesh Apakin Presen IruhinNokopen Iri Aria Munek Ananin Mour

3 Iruhin nataurume meyoh aria douk yakri ikripipak ihipmorim. Ipak padukem ipakih aih iri apahanak hatogur heyotu mumam, aria ipak marewata punabuk urkwip pukri ipak debeipi abompeshagrakuk kupaishi uwe, uwok. Iruhinnataurumep pasuhw ananin baraen dodog

pagipeshen panak patogur peyotu mumam, ariaipakip urkwip ta pur wosik atin aria pukri ipak douknamudok namudok. 4 Apak douk madukemesh.Apak ihishmorim douk aturuh yegeshiweruh.Arhudok yegeshiweruh aturuh douk sabaigunum.Agundok sabaigunum um douk nenek sisigin mour.5 Aria apak douk namudok atin. Apak doukihipmorim, aria matukur Krais aria matogur kabiatuhw yegenyihw um. Namudok aria apakihishmorim atin atin douk manadudareh. 6 Iruhinnagipesh ananih yopihi aih aria nataurumap meyohnakop sisigin yopinyi presen. Namudok aria taIruhin neken presen enen arpen um nyukripeshananin baraen um, enyen ta nyukripeshen umnyutaurum enyenyin bilip. 7 Aria enen arpennyarao presen um nyutaurum kupaishi Iruhinananish arpesh um, aria enyen ta nyutaurumesh.Aria enen arpen nyarao presen um nyunek skulumkupaishi um Iruhin ananin baraen um, enyen tanyunek skulumesh wosik atin. 8 Aria enen arpennyarao presen um nyuhur kupaishium shiyotudodogowish um bilip um, aria enyen ta nyunekenyudok mour abom. Arpen douk nyarao presenum nyukesh eshudok kupaishi iri, enyen douknyukesh nyuriguk abom. Arpen nyarao presen umnyupe debeinyi um Iruhin ananish arpesh iri, enyenta mishin nyikitak abom um nyunekesh umnyiyohesh wosik. Arpen nyarao presen um nyenekgihaum kupaishi arpesh aria nyutaurumesh iri um,enyen ta nyunadudareh abom aria nyutaurumeshwosik atin.

Adurihi Aih Abom Um Urkwip Panawasham UmKupaishi

9 Agundok ipak urkwip panawasham um, ipakmare pukri punek rohw uwe, uwok. Ipak ta adururkwip punawashamesh. Aria pukeshuk agabuseneshenesh yoweishi inahos aria punawashamyopinyi dodog. 10 Ipakip urkwip ta punawashamIruhin abom um ananish arpesh aria pukeshaparuh abom kabi ipak atup awirop abom um. Ipakihishmorim atin atin mare putuk ipakish nyeiguhwshuto iruhw uwe, uwok. Ipak ta putuk kupaishiesheshish atish nyeiguhw shuto iruhw. 11 Ihihnyumneh ipak ta punek mour dodogowip atipabom um punek Iruhin ananin Mishin nyupuhurpunek Krais ananin mour. Aria mare arigeh hepuwe, uwok. 12 Ipak ta punadudareh abom umagundok padukemesh um Krais ta nutanamori baputrun um. Amaen nyukri nyutogur-umep um, ipakta piyotu dodogowip atip. Beten ta puneken ihihnyumneh. 13 Enesh Iruhin ananish arpesh shukrieneshenesh wokesh um enesh eshudokeneshenesh um, ipak ta putaurumesh. Kupaishiarpesh shukri shunaki shutogrumep um, ipak wosikputaurumesh wosik atin.

14 Arpesh shunekep enenyenen um, aria ipakwosik porig Iruhin um nunekumesh yopihi aih.Mare porigan um nununish uwe, uwok. Porigan um

ROM 11:32 240 ROM 12:14

Page 241: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

13

nunekumesh yopinyi. 15 Punadudareh um, punieshesh punadudareh. Shureh iri, puni esheshpureh. 16 Agundok pupeum, ipak douk pupe atinarpen abom um. Mare urkwip purum pukri ipakpape debeipari abom uwe, uwok. Ipak ta puninyeiguhw wokeshi purahaen atugun. Mare punekurkum pukri ipak douk padukemesh abom iri uwe,namudok uwok. 17 Enesh shukri shunekumepyoweihi aih um, ipak mare wata pubeimeshyoweishi inahos uwe, uwok. Ipak ta punek yopihiaih. Ipakip urkwip ta purum punek ehudok aih doukum ihishmorim arpesh shatrih shakri eheh yopihiiri. 18 Mare pukri urkwip purum wanogwiruh uwe,uwok. Aria ipak ta purim yah um puni ihish arpeshpupe atugun aria aparuh hur wosik atin. 19 Eikisharpesh, ipak kanak mare puwanamesh yoweishiinahos douk shenekesh umep iri uwe, uwok.Pukwariheshuk um Iruhin aria kadak anan meyohjuwehosin um aria douk ta nutrish arianuwanamen-umesh. Ipak padukemesh. Iruhinananik Buk, Debeini douk nakri,“Shawanamesh yoweihi aih um, enyudok eikin

mour. Kadak eik meyoh ta iwanamesh yoweishiinahos.”20 Aria namudok.“Ta enesh ipakish horik horin nyurub besh um,

ipak pubiromesh. Abar besh um, pukesh abarshubaroh.Ipak penekesh namudok aria eshesh ta abraen

nyesh abom um ehudok eshesh shenekeh iri aih.”21 Mare purauri yoweihi aih hunek uhwinyumepuwe, uwok. Ipak ta punek yopihi aih aria puboyoweihi aih hubuhuk.

Apak Ta Mupe Shakamum Debeini Gavman

Ihishmorim arpesh ta shupe shakamumamudok debeimi gavman. Apakmadukemesh. Madae anan gavman

nutogur nupe meyoh uwe, uwok. Ihinyumorimgavmanin mour douk Iruhin nakriyen aria douknyakitak. Ihin nape iri gavman douk Iruhin meyohnonusap nape. 2 Namudok aria arpesh shubrigbaraen um gavman iri, eshesh douk shabrig Iruhinneneken iri mour. Aria arpesh shunekesh namudokiri ta shurao yoweinyi poe um ahudok shenekeh iriyoweihi aih. 3 Debeini gavman douk madaenupeum nunek eshudok shenek yopihi aih irishunogugur uwe, uwok. Anan douk napeum nunekeshudok shenek yoweishi inahos iri shunogugur. Taipak mare pukri punogugur gavman um, aria ipakdouk ta punek yopinyi atin. Namudok aria amam tahutuk ipakish nyeiguhw shuto. 4 Um maresh?Amam gavman douk hasuhw Iruhin ananin mourum hutaurumep pupe wosik. Aria ta punek yoweihaih um, ipak wosik ta punogugur. Ipakpadukemesh. Amam douk hasuhw debeinyi big ariamadae huraen meyoh uwe, uwok. Amam doukhasuhw Iruhin ananin mour um hubeimeshyoweinyi poe eshudok arpesh shenek yoweishi

inahos iri. 5 Namudok aria apak ta mupeshakamum gavman. Apak mare mukri amamagundok ta hubeimap yoweishi inahos um ariadouk mugipesh amamin baraen, namudok uwok.Apakip urkwip ta pur yopihi aih aria mukri ehudokaih douk adurihi. Namudok aria apak doukmugipesheh.

6 Douk namudok, aria ipak douk penek tagis. Ummaresh? Debeimi gavman douk hasuhw Iruhinananin mour iri. Ihih amam douk dodogowim atumaria hanape um hasuhw enyudok atin mour umgavman. 7 Maresh eshudok douk ipak ta pukogavman um, ipak ta pukesh. Harao tagis iri, ipakpunek tagis pukom. Hagipesh enenyenen lo haraoutabor um gavman iri, ipak ta punek tagis pukom.Meimi debeimi, ipak wosik pupe shakamum amam.Namudok douk nyeiguhw shato-umam iri, ipak tapukri amam douk yopumi.

Iruhin Nakri Apak Ta Urkwip PunawashamKupaishi Arpesh Abom

8 Ipak mare pubuk enen tuwehin nyupe uwe,uwok. Umum maresh? Ta mare ta nyutuk enyudoktuwehin. Ipak douk mour nyapenyepum urkwippunawasham kupaishi arpesh aria ipak shopunek.Um maresh? Arpen urkum manawasham kupaishiiri douk nyagipesh lo adur atin. 9 Enyudok lo douknyakri, “Mare punek wehrur um. Mare pukwuorugwih. Mare punek nyigiya um kupaishi eshudokeneshenesh.” Enyudok lo nyani sabainyi enyudokenen nyape iri lo douk sabainyi nyetem enyudokatin lo. Enyudok. Ipakip urkwip ta punawashamkupaishi arpesh kabi ipak urkwip punawasham ipakkanak um. 10 Arpen douk enyenyim urkummanawasham kupaishi arpesh iri, enyen doukmadae nyunekumesh enesh yoweishi inahos uwe,uwok. Namudok aria eshudok arpesh douk urkwippanawasham kupaishi iri, eshesh douk shagipeshenadur atin enyudok lo.

Apak Ta Mupe Yopinyi Poe Abom11 Eik douk yakri ipak punek enyudok um urkwip

punawasham kupaishi. Um maresh? Doukmapenyobi nyutob douk padukemob. Nyutob doukbatogrum pukutukuk yobus aria pikitak. Ummaresh? Seiwok wata sagomatin menek bilip umKrais um, abudok nyutob um Iruhin nutogur nurapmutanam mupe wosik um douk watak roubi. Ariadouk banob nyutob banaki hurukatin meyoh. 12

Wab douk hurukatin um butuh aria hurukatin umnyumnah hakri hutogur. Namudok aria apakmukutukuk ihihmori shenekeh weibus iri yoweihiaih. Mukutihukuk aria marao sabaihi yopihi aihdouk shenekeh nyumnegwih iri. Musuhwehhupenyap aria kabi munek wanohwihw suruhwhwapenyap um. 13 Apak ta mupe murahaen wosikatin kabi arpesh shape sharahaen nyumnegwih irium. Apak mare muwok dodogowibari abar ariamunek dehik muwish mutogur, uwok. Mare munek

ROM 12:15 241 ROM 13:13

Page 242: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

14

wehrur um. Mare mupe munabirak hanabosusih irieneheneh abraenyihi yoweihi aih. Mare juwehosipmurpak munitok o munek nyigiya um kupaishieshudok eneshenesh, uwok. 14 Aria ipak ta paraoDebeini Jisas Krais nupe ipakiruh aparuh ariaurkwip. Putukur anan um pugipesh ananih atih aih.Ipak douk mare urkwip purum pukri pugipesh harikhapeiri-numunih yoweihi aih, uwok.

Apak Mare Mupe Munumogesh Enesh ApakishiArpesh

Arpen douk nyasuhw Krais ananin baraenaria madae nyugipeshen wosik abom iriuwe, enyudok arpen ipak wata puraen

nyuwish-umepari. Ipak mare puni enyenpunogogonim baraen um eneheneh aih enyen tanyunekeh iri uwe, uwok. 2 Enen arpen doukdodogowinyi um nyasuhw Krais ananin baraen ariaapa nyawok ihishmori eshudok eneshenesh. Ariakupainyi arpen enyenyin bilip douk madaedodogowin uwe, uwok. Namudok aria mahishmadae nyishoh uwe. 3 Enen arpen apa nyawokihishmori eshudok eneshenesh iri, enyen marenyupe nyunek skelim enyudok enen douk madaenyuwok ihishmori eshudok eneshenesh iri uwe,uwok. Namudok atin, enyudok arpen madaenyuwok ihishmori eshudok iri uwe, enyen marenyukrip enyudok enen douk nyawok ihishmorieshudok iri. Aria mare nyukri enyen douk yoweinyiuwe, uwok. Um maresh? Enyudok arpen doukIruhin shopunek nanaraen iri. 4 Nyak douk meinyiarpen, um nyukripen enenyenen yoweinyi enyudokarpen douk nyenekuman mour um kupaini armaniri? Nyak nyukwreny-uguk. Kadak enyenyin debeinimeyoh nukrium enyen nyusuhw ananin mournyeyotu dodog o madae nyiyotu dodog uwe. Ariaenyen ta nyiyotu dodog. Um maresh? Ta Debeinimeyoh nutaurumen nyiyotu dodog.

5 Enen arpen nyatik anah nyumnah um douknyakri anah debeihi um shunek lotu um Iruhinheshagrakuk ehudok eneh nyumneh. Aria kupainyinyutrih um, enyen douk nyakri ihihmorim nyumneheheh douk shopunek atih um munek lotu um. Ihishatin atin arpesh ta shudukemesh aria wosik, umihishmori esheship urkwip poramohi iri doukadurihi. 6 Arpen nyukri anah anahaehih nyumnahdouk debeihi heshagrakuk ahudok anah nyumnahum, enyen douk urkum morum nyutuk Debeiniananin nyeigur aria douk nyakri namudok. Ariaarpen apa nyawok ihishmori eshudok enesheneshiri, enyen douk urkum morum nyutuk Debeiniananin nyeigur aria douk nyashoh. Enyen apanyenek tenkyu um Iruhin aria nyashoh. Aria arpennyukri uwok um nyuwok enesh eshudokeneshenesh iri, enyen shopunek urkum morumnyutuk Debeini ananin nyeigur aria douk nyakriwokumesh. Enyen shopunek apa nyenek tenkyu umIruhin. 7 Apak douk madae enen arpen nyupe umenyen kanak atin uwe, uwok. Mugok um shopunek.

Madae enen arpen nyugok um enyen kanak atinuwe, uwok. 8 Aria apak mupe um, apak douk mapeum Debeini atun. O ta mugok um, namudok doukmagok um anan atun. Namudok aria mugok um omupem, apak douk Debeini ananip atup. 9 Ariadouk namudok atin, aria Krais douk nagok ariawata shopunek nakitak nape. Nakitak napeumnupe Debeini um shagok iri shani eshudok doukwata shape iri. 10 Aria nyak nyape nyanomogeshenen ipak kanak um maresh? Nyakri enyen douknyenek yoweishi inahos um? Ipak padukemesh.Kweipon apak ihishmorim ta miyotum Iruhin ananitkwot iri atup. 11 Apak ta munekesh kabi Iruhinananik Buk kwakri um. Kwakri namudok.“Debeini nakri, ‘Adur atin yakri. Kweipon

ihishmorim arpesh ta shunaki shubuh shudukohrubus aria shuneklotu um eik. Ihishmorim ta shuhur nokwatog

shuhwar shukri eik douk adurin Iruhin.’”12 Namudok aria apak douk madukemesh. Apakihishmorim atin atin ta mukrip Iruhin umbaugehum ihihmori apak menekeh iri aih.

Apak Mare Munek Enesh Inahos Um Apak IruhinAnanish Arpesh Aria Nyutu Nyunek Yoweishi

Inahos Uwe, Uwok13 Namudok aria apak mare wata mupe

munumogesh apak atin atin um esheshih aih,uwok. Aria apakip urkwip ta pur namudok. Marepukri punek eneh aih um hunek enen um ipakIruhin ananin arpen nyutu nyunek yoweishi inahos,uwok. 14 Eik douk yatukur Debeini Jisas. Namudokaria yadukemen wosik abom enyudok baraen.Baraen enyudok. Iruhin mare nutik enesh shashohiri eshudok aria nuhwaresh yoweishi uwe, uwok.Aria arpen nyutik enesh eshudok aria urkummurum nyukri eshesh douk yowesh um, ariaeshesh douk yowesh abom um enyudok arpen.Namudok aria enyen kanak mare nyishoh uwe,uwok. 15 Namudok aria ta nyak nyuwok enesheshudok aria enen um ipak Iruhin ananip umnyatrin um nyawok enesh eshudok aria doukenyenyihw apahw yowehw aria nyatu um, aria nyakdouk nyakutukuk ehudok yopihi aih um urkummanaiwah kupaishi um. Namudok aria nyak marenyunek enen Iruhin ananin arpen nyutu um nyaknyashoh iri eshudok eneshenesh uwe, uwok.Enyudok arpen douk shopunek Krais nagok umwata nuraen um ananin iri. 16 Aria ipak pakri enesheshudok eneshenesh eshesh douk yopishi um, ariaipak ta gamo pudukemesh. Ta ipakihi aih hunekesharia kupaishi shukri nyak douk yoweinyi umeshudok eneshenesh eshesh douk yoweishi. 17

Agundok shawok worigun abar um, agagun doukmadae baugos um agundok arpesh shuwish umagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshum uwe, uwok. Aria arpesh shuwish agundok umdouk mugipesh yopihi aih, aparuh hur wosik ariamunadudareh um. Ehudokmori aih douk Iruhin

ROM 13:14 242 ROM 14:17

Page 243: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

15

ananin Mishin nyakwarumeh iri. 18 Um maresh?Meinyi arpen nyugipesh ehudok aih arianyunekuman mour Krais iri, Iruhin ta nutrin arianunadudareh-umen. Arpesh shopunek ta shukrienyen douk yopunyi arpen.

19 Namudok aria apak ta dodogowip atupmugipesh ihihmori aih douk apa hataurumap atinatin arpesh henekap aparuh hur wosik aria mapewosik um. Shopunek apak ta mugipesh ihihmori aihdouk apa henek kupaishi Iruhin ananish arpeshshatogur dodogowish um bilip iri. 20 Ipak mareurkwip purum pushoh iri worigun mahish atish ariapununu Iruhin ananin mour uwe, uwok. Adur,ihishmori worigun mahish douk mishoh wosik. Ariata ipak puwok enesh eshudok aria enesh arpeshshutrip um pawok eshudok aria douk esheshiruhaparuh yoweruh ba shutu um, ipak douk penekyoweishi inahos namudok. 21 Aria ipak apa pawokmahish o wainibar abar o penek kupaishi eshudokaria penek kupaishi Iruhin ananish arpesh shatuum, aria wosik um mare wata penekesh namudokuwe, uwok. Namudok douk wosik.

22 Nyak nyukri urkum mur um enesh eshudokeneshenesh um nyukri nyugipesh marom urkumum, enyudok nyakin mour, nyuni Iruhin. Marenyukrip enesh. Arpen douk urkum mur um eneshnyushoh iri eshudok nyukri eshesh wosik yopishiaria mare urkum mur um nyukri enyen nyenekyoweishi inahos um, enyudok arpen wosik tanyunadudareh. 23 Aria arpen nyur biyep urkwiparia nyuwok enesh eshudok eneshenesh um, Iruhinnakri enyudok arpen douk baraen nyapenyen. Ummaresh? Enyen nyawok eshudok douk enyenmadae nyudukemesh abom um Iruhin nakri wosiko uwok um enyen nyishoh iri. Ihishmori eshudokdouk arpesh madae gamo shudukem Iruhinananim urkum aria shunekesh iri, eshudok doukshenek yoweishi inahos.

Apak Ta Mugipesh Krais Ananim Urkum AriaMutaurum Kupaishi

Apak anap douk dodogowip um munekbilip um Krais iri, apak douk mournyapeyapum mutaurum eshudok wata

dodogowish um bilip iri uwe aria musah esheshinamaen um agundok shawok worigun um aria apakmare urkum mugipesh apakim atum uwe, uwok. 2

Apak ihishmorim atin atin ta mutaurum eshudokdouk shape hurukatin um apak iri. Mutaurumeshum shupe wosik aria shusuhw Krais ananin baraendodog abom aria shugipeshen. 3 Apakmadukemesh. Krais anan shopunek douk nakriuwok um nugipesh ananim atum urkum uwe,uwok. Anan douk nagipesh enyudok kabi Iruhinananik Buk kwakri um. Kwakri, “Krais nakrip Iruhinum enyudok baraen douk shoruk nubut shenekenenyenen um, enyudok baraen douk nyanakinyato eik shopunek.” 4 Ihinyumori baraen seiwokhenyem Iruhin ananik Buk iri douk henyemaguk

um apak mutrin aria murao saki. Henyemaguk umabudok nyutob amaen nyutogrumap-obi nyutob,apak ta miyotu dodogowip um bilip. Murao Iruhinananin baraen aria nyunekap mutogur dodogowipatup aria madukemesh abom um Krais ta watanutanamori mutrun um.

5 Apak apa morao dodog um Iruhin atun. Ananatun apa nenekap meyotu dodogowip um bilip. Ariaeik yakri anan wosik ta nataurum ipak um pugipeshKrais ananih aih aria pupe atugun aparuh hur wosikatin. 6 Yakri punekesh namudok um ipak sabaishita pupe atin arpen meyoh pupe putuk Iruhin,apakini Debeini Jisas Krais ananin Yakenin nyeigurnyuto iruhw.

Krais Nagok Um Eshesh Juda Shani EsheshMadae Juda Iri Uwe Shopunek

7 Ipak ihipmorim ta purao kupaishi shuwish-umepari kabi Krais nanarao ipak um. Arpesh tashutrip punekesh namudok aria ta shutuk Iruhinananin nyeigur nyuto iruhw. 8 Eik yakripep umKrais douk nanaki natogur anan nataurumesh ummour iri um agundok nutaurum eshesh Juda um.Anan nenek enyudok neyabigesh um Iruhinnagipesh abom ihinyumorim ananin baraenneneken nyatogur adurin atin. Krais nenek enyudokum Iruhin ananin adurin atinyi baraen seiwoknakripuk eshesh Juda esheshim yamehem umnyutogur adurin atin. 9 Krais shopunek nataurumeshesh Juda namudok um nakri eshesh madae Judairi uwe shutik enyudok aria shutuk Iruhin ananinnyeigur nyuto iruhw. Shutuken um agundok ananapa nenek gihaum arpesh um. Krais nenek enyudokkabi Iruhin ananik Buk kwakri um. Kwakri,“Namudok aria eik ta inak ini eshesh madae Juda

iri uwe mupe aria ini eshesh mutuk nyakin nyeigurnyuto iruhw.Aria ta iyarub aweruh ituk nyakin nyeigur nyuto

iruhw.”10 Shopunek Iruhin ananik Buk douk kwakri,“Ipak madae Juda iri uwe, ipak wosik ta puni Iruhin

ananish arpesh punadudareh.”11 Aria shopunek kwakri,“Ihipmorim ipak madae Juda iri uwe, ipak putuk

Debeini ananin nyeigur nyuto iruhw.Ipak ihipmorim ta piyarub aweruh putuk ananin

nyeigur nyuto iruhw.”12 Aisaia shopunek nakri,“Anan arman ta nukitak Jesi ananip awirop.Anan ta nukitak nupe debeini king um ihishmorim

arpesh douk eshesh madae Juda iri uwe.Aria eshesh ta shudukemesh um anan ta nutogur

nunekumesh yopihi aih.”13 Eik douk Pol yakrip ipak um Iruhin anan douk

baugos um agundok apak madukemesh abom umKrais ta nutogur nunekumep yopinyi um. Ipak doukpape pasuhw enyudok Iruhin ananin baraen dodog.Namudok aria eik yakri anan wosik nunekeppunadudareh abom aria ipakish mishish shur

ROM 14:18 243 ROM 15:13

Page 244: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

wosik. Yakri nunekeshumep namudok. AnaninMishin dodogowin atin nyunekep punadudarehabom. Yakri punadudareh um agundok ipakpadukemesh abom um Krais ta nutogurnunekumep yopinyi um.

Pol Nanadudareh Um Anan Neneken Iri IruhinAnanin Mour

14 Ipak eikish ashukenyish owashish, eikyadukemesh abom um ipak kanak adur penekyopihi atih abom iri. Shopunek ipak paraoihinyumori yopinyi saki abom aria panodukem umpanagapesh um Iruhin ananih aih. 15 Enen baraenyenyemuk um apudok shup iri douk dodogowinyiaria eik madae inogugur uwe. Yenyemagu yakriihur ipakish urkum apahw um pugipeshen. Ummaresh? Eik douk Iruhin nutaurume meyoh 16 arianeneke um inek Krais Jisas ananin mour. Nenekeum inak itaurum kupaishi douk eshesh madae Judairi uwe. Eik douk yenek mour kabi anan pris umyakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen. Yenekeshnamudok um eshesh shunakumori Iruhin ariaananin Mishin nyunekesh shupe yopish shupeananish atish. Yenekesh namudok aria Iruhin tanutrish mishin nyakitak kabi anan mishin nyakitakum enesh yopishi eshudok douk shenek ofa-umeshshako anan iri um.

17 Eik yatukur um Krais Jisas aria yanadudarehum enyudok mour yeneken um Iruhin iri. 18 Eik tamare ikripesh kupainyi baraen uwe, uwok. Taikripesh baraen um enyudok mour atin douk Kraisneyohur yeneken iri. Neyohur yeneken um itaurumeshesh madae Juda iri uwe irigumesh um shumnekbaraen o shutik aih yenekeh iri aria shugipeshIruhin ananin baraen. 19 Iruhin ananin Mishinenyenyin dodog nyenek sabainyi Iruhin atunneneken iri mour. Aria shopunek enyenyin dodognyataurume yenek enenyenen Iruhin atun nenekeniri mour. Namudok aria yarik yakitak um mourJerusalem yape yakripesh enyudok yopinyi baraenum Jisas Krais arigaha yanak yatogur agudokshokugi nahobig nyeigurig um Ilirikum.Yakripeshen aria ihishmorim arpesh shemnek. 20

Riguk arigaha douk, eik douk urkum makri abomum yakri inak ikripesh Iruhin ananin yopinyi baraen.Yakri inak ikripeshen agundok douk wata shumnekum Krais ananin nyeigur um uwe. Agundok kupaimihanak hakripesh shemneken um douk yakri uwokum wata inak ikripesh Iruhin ananin baraen uwe,uwok. Yakri uwok um kupaimi hurumaguk uroruharia eik kadak inak iwem urupat, namudok yakriuwok. 21 Yakri inek mour kabi Iruhin ananik Bukkwakrium. Kwakri namudok,“Eshudok arpesh douk wata enesh shukripesh

baraen um anan iri uwe, eshesh ta shutrun.Aria eshesh douk madae shumnek baraen um

anan iri uwe, eshesh ta shudukemen.”

Pol Nakri Nunak Nutik Iruhin Ananish ArpeshShape Rom Iri Um Jurug Aria Nunak Um Nahobig

Spen22 Sabaihi nyumneh yakri inaku itrip, aria

enyudok mour um yakripesh Iruhin ananin baraenum nyatape um yah aria madae inaku uwe. 23 Ariadouk enyudok mour douk yape yeneken agudokshokugi nahobig iri douk yeneken yeyaten. Aria eikdouk sabaishi kwarahos yape yabirak um yakriinaku itripum, yabirak yatik uwok. 24 Aria doukadur yakrium ta itripum atugun. Yakri inaku itrip iniipak mupe munadudareh anob nyutob. Ini ipakmupe jurug, douk putaurume um eshudok um yaharia kadak inak um agudok nahobig Spen. 25 Ariadouk abudok nyutob ta inak um Jerusalem.Iraomesh utabor eshesh Iruhin ananish arpeshshape Jerusalem iri. 26 Um maresh? Iruhin ananisharpesh shape Masedonia iri shani eshudok shapeAkaia iri douk shabo baraen aria shakri wosik umshutorum utabor aria shurabor bunak umJerusalem. Aria eshesh ta sharabor aria shisiyaborum eshudok Iruhin ananish arpesh doukeneshenesh wokesh um eshudok iri. 27 Enyudokdouk eshesh meyoh mishish shakitak ariasheneken. Adur, eshesh douk mour nyapenyesh umshutaurum Iruhin ananish arpesh shape Jerusalemiri. Um maresh? Eshesh Juda douk sharikshakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen esheshmadae Juda iri uwe shadukem Iruhin aria esheshishmishish shape wosik. Namudok aria douk esheshmadae Juda iri uwe douk tuwehin nyapenyesh umwata shukesh yopishi eshudok eneshenesh umshutaurumesh um aruhudok yegeshiweruh iri. 28

Abudok nyutob eik inak um Jerusalem ikeshukutabor douk shatorumabor iri ba iyoh, aria ta inakuinak um nahobig Spen. Ikri inaku inak obi nyutob,sagomatin ta irik itogurmagu ipak agundok Rom.29 Eik yadukemesh. Abudok nyutob ikri inakitogurmagu ipak obi nyutob, Krais ta nunekumepyopinyi abom aria ta munadudareh muriguk meyohabom.

30 Eik yakri ipak urkwip purum apakin DebeiniJisas Krais nini agundok Iruhin ananin Mishinnyapuhur aria apak urkwip panawasham kupaishiIruhin ananishi arpesh um. Namudok aria eikdodogoiwe atuwe yakri ikrip ipak eikishashukenyish owashish um puni eik munasupammunek wanohw um mubo yoweihi aih hubuhukum. Aria douk yakri punek beten pusorik Iruhin umnutaurume. 31 Yakri putaurume namudok ariaeshudok shape Judia aria madae shunek bilip umJisas Krais iri uwe, yakri shubirak um mareshunekume enen yoweinyi uwe, uwok. Utaboreshesh shekeabor iri shopunek yakri punek betenporigan um nuhur ananish arpesh shape Jerusalemiri, um eshesh shunadudareh um enyudok mourdouk eik yeneken um itaurumesh iri. 32 Ipak punekbetenume namudok aria ta Iruhin nukri wosik um

ROM 15:14 244 ROM 15:32

Page 245: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

16

inak-umagu, eik ta inadudareh iriguk abom. Aria tainaku ini ipak mupe irao uhwin mare inogugur ariaini ipak munadudareh. 33 Iruhin anan douk baugosum agundok apak mupe wosik aria aparuh horwosik um. Aria eik yakri anan wosik ta nini ipakihipmorim pupe. Adur atin.

Pol Nenekumesh Yopuhi Nyumnah SabaishiIruhin Ananish Arpesh Shape Rom Iri

Eik yakri ikripep um punek yopinyi umapakik mohwukwik Fibi. Okwok apakwenek mour meyoh aria kwataurum

Iruhin ananish arpesh shape Senkria iri. 2 Yakriipakip urkwip purum Debeini pakri okwok doukananik arpenyik aria puraok kwuni ipak pupe.Puraok punak kwuni ipak pupe kabi Iruhin ananisharpesh ta shenekesh um. Aria maresh eshudokdouk kwukri putaurumok um, ipak wosikputaurumok. Um maresh? Riguk okwok doukkwataurum sabaishi arpesh shani eik. 3 Eik yakriipak punekume yopuhi nyumnah um Prisila kwaniAkwila. Eshesh douk shani eik manasupammenekuman mour Krais Jisas. 4 Eshesh biyeshdouk madae shunogugur um kupaishi sheshshugok um shutaurum eik uwe, uwok. Aria doukmadae eik atuwe inek tenkyumesh uwe, uwok.Ihishmorim Iruhin ananish arpesh douk esheshmadae Juda iri uwe shopunek shenek tenkyumesh.5 Shopunek yakri punekume yopuhi nyumnah umeshudok Iruhin ananish arpesh douk apashantorum esheshit urupat iri. Punekume yopuhinyumnah um eikin arpen Epainetus. Agudokshokugi nahobig Esia douk anan narik nasuhw Kraisananin baraen nagipeshen. 6 Punekume yopuhinyumnah um Maria. Okwok douk kwenek debeinyimour um kwutaurum ipak. 7 Punekume yopuhinyumnah um Andronikus nani Junias. Amam biomhani eik, apak douk Juda atup awirop aria doukriguk hani eik monoweshik shunuweshik-ati urupat.Amam aposel douk hadukemam wosik abomamudok biom armam aria hatuk amamishnyeiguhw shato iruhw. Amam biom douk harikhasuhw Krais ananin baraen hagipeshen aria eikyagiguk. 8 Punekume yopuhi nyumnah umAmpliatus. Anan douk eikin arpen aria eik urkummanawashaman abom douk nanatukur abom umDebeini. 9 Punekume yopuhi nyumnah umUrbanus. Anan douk nani apak manawapam umKrais ananin mour atin iri. Punekume yopuhinyumnah um Stakis shopunek. Anan douk eikinarpen. 10 Punekume yopuhi nyumnah um Apeles.Anan douk nasah enenyenen amaen aria neyotudodog abom adur nyeigur nyakihan um agundoknagipesh Krais adur atin um. Punekume yopuhinyumnah um eshudok douk shani Aristobulus naniananishi shape ananit urupat iri. 11 Punekumeyopuhi nyumnah um Herodion. Anan douk nani eikohwak Juda atup awirop iri. Punekume yopuhinyumnah um eshudok douk shanatukur Debeini

aria shani Narsisus nani ananish shape ananiturupat iri. 12 Punekume yopuhi nyumnah umTrifina kwani Trifosa. Owo apa wonek debeinyimour um Debeini. Punekume yopuhi nyumnahabom um eikikwi arpenyik Persis. Okwok doukshopunek apa kwenek debeinyi mour um Debeini.13 Punekume yopuhi nyumnah um Rufus. Ananyopini arman douk apa nagipesh Debeini wosik iri.Punekume yopuhi nyumnah um ananik amakekshopunek. Okwok douk apa kwataurume kabiokwokwin nuganin um. 14 Punekume yopuhinyumnah um Asinkritus nani Flegon, Hermes,Patrobas iri Hermas hani amudok anamashukenyim warhim Kristen douk hanaman hapeiri. 15 Punekume yopuhi nyumnah um Filologusaria Julia, Nereus nani ananik mohwukwik shaniOlimpas aria ihishmorim Iruhin ananish arpesh apashani eshesh shape iri. 16 Apak Iruhin ananisharpesh apa magipesh um munek yopuhi nyumnahum kupaishi, eik yakri ipak ihipmorim ta urkwippunawasham ipak atin atin aria punapuprik um.Ihishmorim Iruhin ananish arpesh douk shapesisigirub warub aria shanatukur Krais iri doukshenemepogu yopuhi nyumnah ipak.

Pol Nakripesh Um Gamo Shudukemesh UmEshudok Arpesh Douk Apa Shadiyogur Iruhin

Ananish Arpesh Iri17 Eikish ashukenyish owashish, douk yakri

ikripep enen dodogowinyi baraen. Eik yakri ipak tagamo pudukemesh um eshudok arpesh apashadiyogur kupaishi aria shenekesh shakutukukbilip iri. Eshudokmori arpesh apa shakenyukagabus baraen douk riguk ipak paraen iri. Ipak tapiyotumeshuk rougun. 18 Um maresh?Eshudokmori arpesh douk madae shunek apakinDebeini Krais ananin mour uwe, uwok. Eshesh doukapa shape shagipesh harik hapenyesh iri yoweihiaih atih. Shapeum sheneyagwreh ekehinyi baraennyani enyudok douk shenek rohw shagiyagig umarpesh um baraen aria apa shagiyagim eshudokdouk madae shudukem yoweishi inahos uwe, uwok.19 Ihishmorim arpesh douk shemnek baraen umagundok ipak pagipesh Iruhin ananin baraen um.Namudok aria eik douk yanadudareh-umep.Yanadudareh aria douk yakri ipak pudukem yopihiaih abom um pugipesheh wosik atin. Aria yoweihiaih yakri ipak mare pudukemeh um pukripugipesheh uwe, uwok. 20 Iruhin anan doukbaugos um agundok apak aparuh hur wosik. Ariaanan douk hurukatin um ta nubo Satan nubuh arianutuk ipak putem iruhw. Eik yakri apakin DebeiniJisas nutaurumep meyoh um.

Enesh Iruhin Ananish Arpesh Shenek YopuhiNyumnah Um Eshesh Rom

21 Timoti douk nani eik wanasupam um Iruhinananin mour iri douk neshopokugu yopuhinyumnah um ipak. Amudok anam hani eik apak

ROM 15:33 245 ROM 16:21

Page 246: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Juda atup iri shopunek henemepogu yopuhinyumnah. Amamish nyeiguhw eshudok. Lusius,Jeson iri Sosipater. 22 Eik Tertius, Debeini ananinarpen douk yeshopokugu yopuhi nyumnah umipak. Eik douk yowem Pol nakri enyi baraen apudokshup. 23 Gaius neshopokugu yopuhi nyumnah. EikPol apa yape ananit urupat aria apa neyohe wosikatin. Eshesh Iruhin ananish arpesh apa shanakishantorum shenek lotu ananit urupat iri shopunekapa nenekumesh yopinyi atin.

Erastus, anudok neyoh gavmanin mani aburdokdebeiburi wabur iri, anan shopunek neshopokuguyopuhi nyumnah um ipak. Apakin ashuken Kwartusshopunek neshopokugu yopuhi nyumnah um ipak.

24 [Eik yakri apakin Debeini Jisas Kraisnutaurumep meyoh ipak ihishmorim.]

Apak Mutuk Iruhin Ananin Nyeigur Nyuto Iruhw25 Apak mutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto

iruhw. Anan atun wosik atin um nunekep piyotu

dodogowip um pusuhw ananin yopinyi baraendodog pugipeshen. Kabi douk yakripep Iruhinananin yopinyi baraen um Jisas Krais um. Anan tanunekumep namudok atin kabi douk enyudokbaraen seiwok nyanabeshuk nyape arigaha roubinyutob abom 26 douk Iruhin nowerehen nyatoguryopugunum iri nyakrium. Anan nape ihih nyumnehiri douk dodogowin atun nakripap aria apak makripihib um debeibi amnabish arpesh um enyudokananin baraen. Enyudok baraen douk seiwok amamprofet henyemaguk iri. Namudok aria ihishmorimarpesh douk shadukem enyudok nyanabeshuk iribaraen. Iruhin nenekesh namudok um esheshkupaishi ta shusuhw ananin baraen dodogshugipeshen aria shugipesh ananih aih.

27 Iruhin douk anan atun nadukem enenyenenabom iri. Namudok aria eik yakri apak ta mutukananin nyeigur nyuto iruhw ihih nyumneh. JisasKrais atun ta nutaurumap aria mutuk Iruhin ananinnyeigur namudok. Adur atin.

ROM 16:22 246 ROM 16:27

Page 247: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

1 KORIN

Banenyi Baraen Pol Narik Neneken Nyanak Um Eshesh Korin Iri

1:1-9 Pol nenek tenkyu um Iruhin um eshesh Kristen shape Korin iri1:10–4:21 Eshesh Kristen shanadiyogurum shape biyehigun, aria Pol nakripesh baraen um Kristen shunekeh iri aih hani ehudokamam aposel hunekeh iri.5:1–7:40 Eshesh Kristen shenek enesh yoweishi inahos aria Pol nakripesh um yopihi aih douk eshesh shanaraum iri ta shunekehiri8:1–11:1 Pol nakripesh baraen um mahish douk shaesh shenek ofamesh um madae adurimi god omi iri uwe. Aria nakripesh umgamo shudukemesh aria mare shugipesh eshesh Israel esheshish yoweishi inahos douk riguk shape shenekesh iri.11:2–14:40 Ehudok aih um murao kumunio um hani enen baraen um yopinyi presen douk Iruhin ananin Mishin apa nyakopeniri.15:1-58 Baugenyum baraen um Krais wata nakitak napeum16:1-4 Utabor eshesh Korin shaborubuk um bunam enesh Kristen douk shanahwaram yaruhish iri16:5-24 Pol nakripesh ananin baraen nyatuh aria nenemesh yopuhi nyumnah eshesh Korin

Eik Pol douk Iruhin kanak anan urkum moraria nahware um itogur aposel umneshopoke inak inek Jisas Krais ananin mour

aria yenekumep-ogu apudok shup ipak. Eik yaniapakin wanin Sostenes wape aria wenekumep-oguapudok shup ipak Iruhin ananish arpesh pape Koriniri. Ipak douk panak punatukur Krais Jisas ariaIruhin nenekep putogur ananish yopishi arpesh.Aria nahwarep um pupe ananip atip abom. Ohwakwonekap-umagu ipak pani ihishmorim arpeshshape ihirubmorim warub iri. Eshudok doukshahwar apakin Debeini Jisas Krais ananin nyeiguriri. Anan douk apak mani eshesh apakin atunDebeini.

3 Ohwak wakri apakin Yain Iruhin nini apakinDebeini Jisas Krais hutaurumep meyoh aria hunekipakiruh aparuh hur wosik.

Pol Nenek Tenkyu Um Iruhin4 Ihih nyumneh eik yape um yenek tenkyu um

Iruhin um agundok anan nenekep panatukur KraisJisas aria nataurumep meyoh um. 5 Ipak doukpanatukur Krais aria parao ihishmorim yopishieshudok eneshenesh. Eshesh douk eshudok. Ipakparao ihinyumorim yopinyi saki, aria parao Iruhinananin debeinyi dodog um piyagwreh enenyenenyopinyi baraen, aria um pukripesh ananin yopinyibaraen abom. 6 Um maresh? Enyudok yopinyibaraen um Krais apak makripepen iri douk nyapedodogowin abom numun ipakiruh aparuh. 7 Douknamudok aria abudok nyutob ipak panadudareharia pape patrugun um apakin Debeini Jisas Kraisum nutogur yopugunum obi nyutob, ipak douk

madae tutukwanip um enenyenen yopinyi presendouk Iruhin ananin Mishin nyekepen iri uwe, uwok.8 Aria Jisas Krais ta nutaurumep nunekep piyotudodogowip arigaha punak putogrum ahudokhugiguk iri nyumnah. Anan ta nutaurumepnamudok um hahudok nyumnah anan nutanamorium, ipak ta mare enen baraen nyupenyep, uwok. 9

Aria Iruhin douk nagipesh ananin baraen abomnenek ananin mour wosik iri nahwarep aria panakipantoruh ananin nuganin Jisas Krais apakinDebeini. Aria ipak pani anan pasuhw atum urkum.

Iruhin Ananish Arpesh Shanadiyogurum10 Aria ipak Kristen! Eik douk Debeini Jisas Krais

neke big um inek ananin mour. Douk namudok ariaeik douk yakri ikripep dodogoiwe atuwe umpugipesh enyudok eikin baraen. Baraen enyudok.Eik yakri ipak ihishmorim ta pusuhw atum urkumabom. Aria ipak punekesh namudok um, ipak tamare punadiyogurum, uwok. 11 O ipak Kristen,enesh shaniguk Kloe iri shakripe shakri ipak kanakpape panatutukem panitok um baraen. 12 Eik yakrium enyudok. Ipak enep pakri, “Apak magipesh Poliri.” Aria enep pakri, “Apak magipesh Apolos iri.”Aria enep pakri, “Apak magipesh Pita iri.” Aria eneppakri, “Apak magipesh Krais iri.”

13 Ipak penegesh um namudok. Ipak pakri Kraisnanagwuduk shoku-shokugun atin aka? Uwok, eikPol yagok rowog kruse um itaurumep? Adur atinuwok. Aria ipak douk madae shunekbaptaisumepum eik Pol eikin nyeigur uwe. 14 Eikdouk yenek baptaisum Krispus nani Gaius atum.Aria eik yenek tenkyu um Iruhin um agundok eik

247 1 KORIN 1:14

Page 248: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

madae inek baptaisum enep shopunek um uwe. 15

Douk namudok aria douk ta mare enesh arpeshshukripep shukri eshesh sharao baptaisum eikinnyeigur, uwok. 16 Adur, eik yenek baptaisumStefanas nani ananip awirop shopunek. Aria eik tayenek baptaisum enesh shopunek aka, uwok.Enyudok eik madae idukemesh uwe. 17 Krais doukmadae nukripe um inak inek baptaisum arpeshuwe, uwok. Anan nakripe um inak ikripesh Iruhinananin yopinyi baraen. Aria ikripesh enyudokbaraen um, eik mare iyagwreh baraen kabi doukshadukemesh abom iri arpesh sheyagwrehen iribaraen, uwok. Um maresh? Ta arpesh urkwippurum eik atuwe shukri eik yadukemesh abom iriaria yakripesh baraen yopinyi abom um wosik. Ariaeshesh urkwip mare purum enyudok dodogowinyibaraen abom um Krais nagok rowog kruse um.

Iruhin Ananin Saki Iri Dodog Douk Krais Atun18 Eshudok arpesh douk shagim ahudok yah

douk ta arpesh shunak shuwishuk iri shagimah iridouk shakri enyudok baraen um Jisas nagok rowogkruse um douk rohwin wehinyi baraen. Aria apakdouk Iruhin nape narap matanamori mape wosik irimakri enyudok baraen douk Iruhin ananin debeinyidodog abom.

19 Baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri douknyakri namudok. Iruhin nakri,“Eik ta ibo eshudok douk shadukemesh abom iri

esheshin saki aria nyeigur iyatenyuk.Aria shopunek ta ibouk esheship gamo

shadukemesh-umep abom iri urkwip iyatepuk.”20 Douk namudok aria douk amudok

hadukemesh abom iri armam amamin saki tanyutaurumam mumam? Aria amudok douk hanakum debeinyi skul harao debeinyi saki iri amaminsaki ta nyutaurumam mumam? Aria shadukemeshiri arpesh douk shani kupaishi shapeum shanitokbaraen atin iri esheshin baraen ta nyutaurumeshmumam? Uwok meyoh. Iruhin douk nenek agundokatapish arpesh douk shadukemesh abom iriesheshin saki nyatogur kabi douk rohwinyi um.

21 Iruhin douk nadukemesh abom iri nagipeshananim urkum aria nenek eshudok arpesh umeshesh kanak shugipesh esheshin debeinyi saki ariashubirak mare shudukem anan, uwok. Aria anannakri nurao arpesh shatanam shupe wosik umdouk namudok. Anan nakri wosik um apakmukripesh ananin yopinyi baraen sabaishi arpesh.Aria eshudok douk shukri enyudok baraen doukadurin aria shusuhwen shugipeshen iri, anan tanuraesh shutanamori shupe wosik. Enyudok baraenapak makripeshen iri, agundok atapishi arpeshdouk shahwaren rohwinyi. 22 Um maresh? EsheshJuda douk dodogowish atish um shakri shutikenyudok Iruhin atun neneken iri mour. Aria esheshGrik shagipesh ahudok yah abom douk eshudokdouk shaurim sabainyi saki iri shagipeshah iri. 23

Aria apak douk makripesh baraen um shenek nyilim

um Krais rowog kruse aria shan nagok um. Apakmakripeshen aria eshesh Juda shemneken arianyenekesh shakri uwok abom umen. Aria esheshGrik shakri enyudok baraen douk rohwinyi. 24 Ariaapak Juda mani ipak Grik shopunek douk Iruhinnahwarap iri makri enyudok baraen douk nyakriumIruhin ananin dodog nyani saki douk Krais atunabom. 25 Um maresh? Enyudok Iruhin ananinbaraen douk arpesh shahwaren um rohwin iri,enyen douk nyeshagrakuk abom arpeshin saki. Ariamour douk Iruhin neneken aria arpesh shatrinshakri madae dodogowin iri uwe douk dodogowinatin abom nyeshagrakuk arpeshin dodog.

26 O ipak eikish arpesh, ipak wata urkwippurmaguk riguk sagomatin Iruhin nahwareppatogur Kristen obi nyutob. Abudok nyutob, ipakihipmorim douk enep karowip meyoh paraosabainyi agundok atapin saki. Aria shopunek, enepkarowip meyoh parao debeishi nyeiguhw, aria enepkarowip meyoh patogur dodogowipari nyeiguhwshatoumepi. 27 Aria eshudok arpesh douk agundokatapishi arpesh shahwaresh rohwishi iri, esheshdouk Iruhin nanagraehesh um shupe ananish atish.Anan nenekesh namudok um nunekesh abraeneshudok shadukemesh abom iri arpesh. Ariaeshudok arpesh douk agundok atapishi arpeshshatrish shakri eshesh madae dodogowishi iri uwe,eshesh douk Iruhin nanagraehesh um nunekeshabraen dodogowishi arpesh. 28 Aria eshudokarpesh douk arpesh shahwaresh yoweishi rohwishinyeiguhw wokesh iri, eshesh douk Iruhinnanagraehesh um nunek eneshenesh dodogowishieshudok shuni nyeiguhw shatoumeshi arpesh maredodogowish aria shutogur rohwish nyeiguhwwokeshi. 29 Anan douk nenekesh namudok ummare enen atin arpen enyen kanak nyutuk enyenyinnyeigur nyuto um nyukri Iruhin nutrin uwe, uwok.30 Iruhin douk nenekep patukur Krais Jisas ariaIruhin nenek Krais natogur baugos um apakin saki.Apak douk matukur Krais aria Iruhin douk natrupnakri apak adurishi arpesh. Aria Krais atun nenekapmape Iruhin ananip atup. Aria natorupnakweshihap um yoweishi inahos doukshoweshikap iri aria nenekap mape wosik. 31 Douknamudok aria Iruhin nakri apak mugipesh enyudokbaraen nyetem ananik Buk iri. Baraen doukenyudok, “Eshudok arpesh douk shukri shutukesheshish nyeiguhw shuto iruhw iri, eshesh tashutuk Debeini ananin atin nyeigur nyuto iruhw.”

Enyudok Baraen Um Krais Nagok Neir RowogKruse Um

O ipak Kristen. Riguk eik yanamagu ipakyakripep Iruhin ananin baraen obi nyutob,eik douk madae ikripep ikwu eikin debeinyi

saki abom o yopiyopinyi baraen kabi hadukemeshiri hakripepum uwe, uwok. 2 Um maresh? Abudoknyutob eik yanaku yani ipak mapeum, eik yakriuwok abom um eikim urkum muramaguk enesh

1 KORIN 1:15 248 1 KORIN 2:2

Page 249: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

kupaishi eshudok eneshenesh, uwok. Eik yakriurkum murum Jisas Krais atun abom nini agundoknagok rowog kruse um. 3 Aria yanaku yani ipakmape um, eik douk madae dodogoiwe uwe, uwok.Eik apa yanogugur aria sheyarube yowiyokuk. 4

Aria yape yakripep Krais ananin yopinyi baraen um,eik douk madae ikripep kabi douk shadukemesh iriarpesh um aria ihur ipakip urkwip uwe, uwok. Eikyakripep baraen um, eik douk yeyabigep Iruhinananin Mishin enyenyin dodog atin. 5 Eik yenekeshnamudok um maresh, eik yakri uwok abom umarpeshin saki nyunekep douk punek bilip um Krais.Eik yakri Iruhin ananin dodog atin nyunekep doukpunek bilip uman.

Iruhin ananin Mishin Nyokap Saki6 Adur, eshudok douk dodogowish um shagipesh

Iruhin ananih aih iri, apak makripesh saki nyape-enyi baraen. Aria enyudok saki douk madaeagundok atapish arpesh esheshin uwe, uwok.Enyen douk madae eshudok debeishi douk shapeshasuhw merik agundok atap iri douk shapeshabirak shanak abom um shunak shuwishuk iriesheshin uwe, uwok. 7 Enyudok saki apakmakripepen iri douk Iruhin ananin atin. Seiwokenyen nyanabeshuk aria arpesh madaeshudukemen uwe. Aria seiwok baugos um, Iruhinwata nunek iruhw atap uwe aria anan nagraehenyudok saki um apak um murao ananin dodognyuni yopihi aih douk hape kabi lait iri um. 8 Ariadouk madae hudukemesh atin um anan um amamdebeimi armam douk nasuhw merik agundok atapiri madae hudukem baugenyum enyudok saki uwe,uwok. Douk amam hudukemen akure, amam tamare husuhw Debeini douk nyeigur nyatoumanarihunek nyiluman rowog kruse aria hon nugok,uwok. Anan douk Debeini abom nyeigurnyatouman iri. 9 Aria amam madae hudukemenyudok Iruhin ananin saki uwe kabi douk ananikBuk kwakri um. Buk douk kwakri namudok,“Eshudok douk madae enesh arpesh shutrisho shumnekumesh o urkwip purumesh shukri ta

shutograri iri,eshudok douk Iruhin nagabeyesh shakus um

eshudokarpesh douk esheship urkwip panawasham anan

iri.”10 Eshudok arpesh douk madae shudukemesh

uwe, uwok. Aria Iruhin nenek ananin Mishinnyowerehesh um apak aria madukemesh. AnaninMishin atin douk nyatik ihishmorim um Iruhinananish urkum aria aih douk shanabeshuk um apakiri aria nyadukemesh. 11 Aria douk ipak ominyadukem kupainyi arpen enyenyim urkum mormanak um? Uwok. Enyudok arpen enyenyim urkumatin nyadukem enyenyim urkum. Aria douknamudok atin. Aria uwok abom um enen atin arpennyudukem Iruhin ananim urkum uwe, uwok.Ananin Mishin atin nyadukemam. 12 Aria apak

douk madae murao agundok atapim urkum uwe,uwok. Apak douk marao enyudok Mishin doukIruhin nakopen um nyutaurumap mudukemeshudok douk anan nekepeshi meyoh iri. 13 Ariaabudok nyutob apak makripesh Iruhin ananinbaraen obi nyutob, apak douk madae mukwuarpeshin saki aria mukripesh baraen uwe, uwok.Apak makripesh enyudok baraen douk Iruhinananin Mishin nyakripap-enyi. Aria mawerehbaugenyum enyudok baraen makrip eshudokarpesh douk sharao Iruhin ananin Mishinnyapenyesh iri. 14 Aria eshudok douk Iruhin ananinMishin madae nyupenyesh iri uwe ta mare shuraoeneshenesh yopishi eshudok douk ananin Mishinnyekepesh iri. Um maresh? Eshesh shakri eshudokIruhin ananin Mishin nyekepesh iri douk rohwishimeyoh. Aria eshesh madae shudukemesh uwe. Ummaresh? Enyen douk Iruhin ananin Mishin atinabom apa nyutaurum arpesh nyeyabigesh umbaugenyum um baraen um eshudok yopishi. 15

Aria eshudok arpesh douk Iruhin ananin Mishinnyapenyesh iri ta shunek skelimum ihishmorimeneshenesh eshudok. Aria ta mare enen arpenwosik um nyunek skelimum eshudok arpesh doukIruhin ananin Mishin nyapenyesh nyasuhw merikw-umesh iri, uwok. 16 Um maresh? Iruhin ananik Bukdouk kwakri namudok,“Madae enen arpen nyudukem Debeini ananim

urkum mor manak um uwe.Aria ta mare enen arpen nyukripan um enesh

eshudok eneshenesh uwe, uwok.”Aria apak douk marao Krais ananim um urkum

mapenyap.

Henek Mour Sios Iri Douk Henek Iruhin AnaninMour Iri

O ipak Kristen! Riguk eik yakripep Iruhinananin baraen obi nyutob, eik douk madaeikripep kabi yakrip eshudok douk sharao

Iruhin ananin Mishin nyapenyesh nyasuhw merikw-umesh iri um uwe, uwok. Eik yakripepen kabi yakripeshudok douk shagipesh agundok atapih aih iri um.Aria shopunek, yakripepen kabi yakrip shokwishibatowish um. Um maresh? Eik yatripum ipak watadodogowip um agundok pagipesh Krais ananih aihum. 2 Aria eik madae ikripep dodogowinyi baraenuwe, uwok. Um maresh? Riguk ipak douk watadodogowip um puwok dodogo-wiguni worigunuwe. Aria douk shopunek, ipak wata dodogowipuwe. Douk namudok aria eik yekep nyumaguhwatin. 3 Um maresh? Ipak wata pape pagipeshehudok harik hapenyep iri yoweihi aih. Ehudok aihpenenek nyigiya um, hani ehudok um panatutukematin um. Ipak douk penekesh namudok aria ehudokaih ipak penekeh iri douk heyabigap um ipak doukwata pape pagipesh harik hapenyepi aih. Ehudokipakih aih douk kabi agundok atapish arpeshmeyoh shenekeh iri um. 4 Enen arpen nyakri, “Eikyagipesh Pol iri.” Aria enen nyakri, “Eik yagipesh

1 KORIN 2:3 249 1 KORIN 3:4

Page 250: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

Apolos iri.” Aria enyudok ipakin baraen douknyeyabigap um ipak douk watak pape kabi agundokatapish arpesh um. 5 Ipak urkwip purum enyudok.Apolos douk meini aria eik Pol amiapen? Ohwakdouk wenek Debeini ananin mour iri otuhw. Ariaenyudok mour riguk ohwak wanaku weneken irinyataurumep pasuhw Krais ananin baraenpagipeshen. Aria Debeini nakohw sisigin mour. 6

Eik yau shurkwip-igun worigun yarig aria Apolosnakrupesh abar um mare ta yarish. Aria Iruhin atunnenekesh shatogur. 7 Douk namudok aria enyudoknyau worigun iri nyani enyudok douk nyakrupeshabar iri eshesh biyesh douk nyeiguhw wokesh. AriaIruhin atun douk nenekesh shatogur iri anan atundouk debeini aria nyeigur nyato iruhw iri. 8

Enyudok arpen douk nyau worigun iri nyanienyudok douk nyakrupesh abar iri eshesh biyeshdouk shasuhw atum urkum aria shenek atin mouriri. Aria eshesh biyesh, atin atin ta shuraoesheshibor utabor atatahibor um enyudok moureshesh sheneken iri. 9 Um maresh? Ohwak biyohwdouk wani Iruhin manoprom munek ananin mour.Aria ipak kabi douk Iruhin ananig nubarig um.

Henek Mour Sios Iri Amam Kabi Douk AmudokHarok Urusag Iri

Aria ipak shopunek douk pape kabi Iruhin ananiturupat um. 10 Eik Pol douk Iruhin nataurumemeyoh aria neke enyudok saki um itogur kabi anannadukemesh abom um narok urusag iri arman. Eikdouk yabuk sagomatinyim utom douk apa mosahwabrat um urupat iri. Aria kupaishi shape sharokurupat tetem amudok utom. Aria eshesh atin atinshupe shurok atudok urupat um, eshesh ta gamoshunadukemesh wosik aria shupe shurokat. 11 Ummaresh? Ipak padukemesh, Iruhin douk nosap JisasKrais nape narik kabi douk amudok sagomatinyimutom douk mosah wobrat urupat iri. Douknamudok aria ta mare enen arpen dodogowin umnyubuk anam kupaimi utom shopunek um musahurupat um uwe, uwok. 12 Aria ta enen arpennyukwu gol o siliwa o yopubori utabor doukshatorubor debeibori utabor iri o rowos o worurum nyurok atudok urupat um, ahudok nyumnahKrais nutanamori ahi, eshesh atin atin esheshinmour ta nyutogur yopugunum. Aria eshesh tashutrin aria shudukemesh um enyen douk yopinyiaka yoweinyi. Aria hahudok nyumnah Kraisnutanamori ahi, ta huni nyih hunaki. Ehudok nyih tahunuwi mour ihishmorim arpesh atin atinsheneken um hukwiraehen iri um huwerehen-umesh. Aria eshesh shudukemesh um esheshinmour douk yopinyi aka yoweinyi. 14 Arpeshsheneken iri mour, enyen douk kabi ogwudokurusag eshesh sharokog iri um. Aria ta enen arpenenyenyit urupat nyih madae hunut huwarut um,enyen ta nyurao yopishi eshudok eneshenesh umenyenyin mour enyen nyeneken iri. 15 Aria ta enenarpen enyenyit urupat nyih hunut huworut um,

enyen ta mare nyurao enesh yopishi eshudokeneshenesh uwe, uwok. Aria enyen kanak Iruhin tawatak nuraen nyutanamori nyupe wosik kabi doukmatukenyi nyih um.

Iruhin Ananish Arpesh Douk Shape Kabi AnanitDebeiti Urupat Um

16 Ipak ihipmorim douk pape kabi Iruhin ananitdebeiti urupat um. Aria ananin Mishin douk nyapenumun ipakiruh aparuh. Ipak padukem enyudokaka, uwok? 17 Douk namudok aria ta enen arpennyununu Iruhin ananit debeiti urupat um, Iruhin tanen nununin aria neshopoken nyunak umyoweiburi wabur hel. Um maresh? Atudok urupatyoputi abom aria ananit atut. Aria ipak kanak doukpape kabi atudok urupat um.

Apak Mare Mutuk Arpesh Esheshish NyeiguhwShuto Iruhw

18 Ipak mare punek rohw um ipak kanak, uwok.Aria ipak enen arpen nyukri enyen douknyadukemesh abom iri arpen kabi douk agundokatapishi arpesh shakri um, enyen ta nyunekeshnamudok. Sagomatin enyen ta nyutanam nyutogurenyudokmori arpen douk agundok atapishi arpeshshahwaren hwarohwin iri ba iyoh. Aria enyen takadak nyutogur nyadukemesh abom iri arpen. 19

Um maresh? Iruhin natik agundok atapin saki, anannakri enyen douk hwarohwin saki. Enyen douk kabienen baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakrium. Enyen nyakri namudok, “Iruhin nasuhwshadukemesh abom iri arpesh um douk namudok.Anan nakwu eshesh kanak esheshih rohwih aihhani saki aria nenekesh shape yoweishi kabi doukarpesh shore madururuh um mahish shanak sheirum.” 20 Aria enen shopunek baraen nyetem Iruhinananik Buk iri shopunek nyakri namudok, “Debeininadukemesh um eshudok shadukemesh iri arpeshesheship urkwip ta mare pukwarum eneh yopihi aihuwe, uwok.”

21 Douk namudok aria douk ipak mare enenarpen nyutuk enen arpen enyenyin nyeigur nyutoiruhw uwe, uwok. Ihishmorim eshudok enesheneshshani arpesh shopunek douk ipakish atish. 22 EikPol yani Apolos aria Pita mani ihipmorim agundokatap, pani agundok arpesh shupe aria madaeshugok um, nani gok, nyani eshudok ihishmorimshani arpesh douk shape iri, shuni eshudok douk takweipon shutogur iri, eshudok ihishmorim doukipakish atish. 23 Aria ipak ihipmorim douk KraisJisas ananip atip. Aria Krais douk Iruhin ananin.

Debeini Atun Ta Nunek Skelim Um EshudokDouk Shenek Mouruman Iri

Ipak ta urkwip purum apak aria pakri apakdouk mape shakamum Krais aria munekananin mour iri. Apak douk Iruhin nenekap

um mupe debeipi um enyudok mour um mukripeshananin adurin atin baraen douk seiwok

1 KORIN 3:5 250 1 KORIN 3:23

Page 251: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nyanabeshuk nyape iri. Aria douk enyen nyatoguryopugunum. 2 Aria enyudok arpen douk enyenyindebeini neken mour um nyuneken iri, enyen tanyuneken wosik abom. 3 Aria ta ipak o kupaishiarpesh shukri shunek skelimum eikih aih um, oshunek skelim eik um kwot, enyudok eik madaeidarehen uwe, uwok. Aria eik kanak shopunek, eikyakri uwok um inek skelum eikih aih, uwok. 4 Aduratin, eik urkum mor wosik atin aria madae murumikri eik yenek enesh yoweishi inahos um uwe. Ariaenyudok ta madae nyunekesh aria ikri eik yopuweiri uwe, uwok. Debeini anan atun wosik ta nunekskelime. 5 Aria douk abudok nyutob douk Debeininakriyab um nunek skelimum arpesh obi nyutobdouk wata butogur uwe. Douk namudok aria ipakmare arigas punek skelim um enen arpen uwe,uwok. Ipak ta putrugun um arigaha ahudoknyumnah Debeini nutanamori ahi aria anan kadaknunek skelimesh. Anan ta nurauri eneshenesheshudok douk shanabeshuk shakus arukwut-igunum shutogur yopugunum. Aria ta nuwerehihishmorim arpesh esheship panabeshuk iri urkwipputogur yopugunum. Aria abudok nyutob Iruhin tanukrip apak ihishmorim atin atin um apak menekeniri mour. Anan ta nunadudareh-umep aria nutukapakish nyeiguhw nukripap atatahin baraen umapak atin atin mour apak moneken iri.

Eshesh Kanak Korin Shape Shatuk EsheshishNyeiguhw Shato Iruhw

6 O ipak Kristen, eik douk yenek urkum um yakriitaurumep. Douk namudok aria eik yakripep baraenum eshudok douk shenek Iruhin ananin mour iri,eik yohur baraen yenyem ohwak eik yani Apolos.Eik yenekesh namudok um yakri ipak pudukembaugenyum baraen um enyudok baraen douknyakri, “Ipak mare pishagrakuk enyudok baraendouk amam henyemaguk Iruhin ananik Buk iri,uwok.” Eik yakripep namudok um ipak marepunadudareh um putuk enen arpen enyenyinnyeigur nyuto iruhw aria punih kupainyi enyenyinnyubuh, uwok. 7 Ipak douk omi nyenekep um pupedebep um kupaishi arpesh? Ihishmorim yopishieshudok eneshenesh ipak paraesh iri douk Iruhinatun nekepesh. Douk namudok aria ipak marepunogunukuk pakri ipak atip dodogowipari, uwok.Um maresh? Ihishmorim yopishi eshudokeneshenesh ipak paraesh iri douk Iruhin atunnekepesh.

8 O adur, douk ipakiruh aparuh shukniruh. Ipakparao ihishmorim eneshenesh yopishi eshudok ariapatogur debeipari. Apak douk madae mutaurumepuwe, uwok. Enyudok douk ipak kanak patogur king-omi. Aria eik yakri ipak pupe debeimi king-omiabom um apak shopunek muni ipak mupe debeimiking-omi atup. 9 Um maresh? Eik urkum morumyakri Iruhin douk nenek apak aposel mape magigukabom kabi douk nyeiguhw wokeshi arpesh doukshape shagiguk abom iri. Apak douk mape kabi

amudok armam douk henek kwot aria nasuhwamamit kwot aria nakri amam ta hugok iri. Anannakri ihishmorim arpesh shape iruhw atap iri shuniIruhin ananish enselahos shiyotu shutrum esheshisnabes aria shom hugok iri. 10 Apak douk makripeshKrais ananin baraen aria agundok atapishi arpeshdouk shahwarap hwarohwipari. Aria ipak doukpatukur Krais aria parao sabainyi saki peshagrakukapak hwarohwipari. Apak douk madae dodogowipuwe, aria ipak douk dodogowip abom. Aria apaknyeiguhw wokap, aria ipak douk nyeiguhw shatoiruhumep. 11 Seiwok manaki arigaha douk, apaknyurub bap, abar bap aria monare yoweihi rupeh.Aria arpesh shap, aria apak penyigun uwok ummunak mupeum uwe. 12 Aria apak kanak menekdebeinyi mour aria magrem apakish eshudokeneshenesh. Aria arpesh shahapum, apak apamarig Iruhin um nunekumesh yopinyi. Esheshshenek enenyenen yoweinyi um apak aria apakdodogowip mape manatrish meyoh. 13 Esheshsharukap nubut aria apak makripesh yopinyi atinbaraen. Seiwok manaki arigaha douk, apak mapemagiguk abom nyeiguhw wokap kabi doukagundok atapish nyubuhas douk shawashesh-ugukanagas iri um.

Pol Nakrip Eshesh Korin Um Shugipesh AnanihAih Abom

14 Eik douk madae iwemagu enyudok baraen uminekep abraen ipak uwe, uwok. Eik douk urkummanawashamep kabi douk eikish batowish um ariaeik douk yowemagu enyudok baraen um yakriiyabigep yopuhi yah um mare punek yoweishiinahos. 15 Adur, ta 10,000-poreim armam hupehiyoh ipak douk patukur Krais iri. Aria ipak doukmadae sabaimi yakenyim uwe. Eik douk yakripepIruhin ananin yopinyi baraen pasuhwenpagipeshen aria douk eik atuwe abom yape ipakinyaken. Ipak douk patogur eikish batowish umIruhin ananin yopinyi baraen douk eik yakripepenaria pemneken pagipeshen iri. 16 Douk namudokaria eik yakri ipuhur um pupe um pugipesh eikihatih aih. 17 Aria shopunek, eik yeshopok Timotinanak-umogu ipak. Anan douk eikin nuganin doukeik urkum manawashaman abom iri. Eik yahwarannuganinum ipak pumnekan, anan douk nataurumewenek Debeini ananin mour iri. Aria anan apaneneken wosik. Eik douk yeshopokan nanakumogunukripep um nuhur ipakip urkwip um ipak wataurkwip purum eikih aih douk yape yenekeh umyagipesh Krais Jisas um. Aria ihirub warub, ihishIruhin ananish arpesh shantorum shape aria yanakyakripesh baraen um, eik yakripesh um shugipeshehudok atih aih huni baraen.

18 Ipak enep pakri eik ta mare inaku aria ipakpape patuk ipakish nyeiguhw shato iruhw aria pakriipak padukemesh abom iri. 19 Aria eik ta Debeininukri wosik um eik inakumagu, eik ta inaku arigas.Aria eik ta inaku aria ta mare igiyagim eshudok

1 KORIN 4:2 251 1 KORIN 4:19

Page 252: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

6

douk shape shanagunukuk iri um esheshin baraenatin uwe, uwok. Eik yakri idukem esheshin dodogaria aih douk eshesh sharah aria shenek mour umshopunek. 20 Um maresh? Arpesh madaeshiyagwreh baraen atin aria shuwish um agundokIruhin nape Debeini um ananish arpesh um uwe,uwok. Eshesh douk Iruhin nutaurumesh sharaoananin dodog aria douk shawish. 21 Ipak pakrimumam? Pakri eik isuhw gargit inaku iyep igabeyepo pakri eik urkum munawashamep aria inakuikripep shokubur?

Ehudok Aih Um Shenek Wehrur Um Hape UmEshesh Korin

Eik yemnek enen baraen um ehudok yoweihiaih um shenek wehrur um hapeum ipak.Ehudok douk yoweihi aih abom. Eshesh

haiden douk madae shudukem Iruhin iri uwe doukmadae shenekeh atih uwe ehudokmori aih. Ehudokaih douk ehudok. Anan arman nape nanasonukananik kwakabaran iri amakek douk ananin yakenikirohukwik. 2 Aria douk ipak pape patuk ipakishnyeiguhw shato iruhw aria pakri ipak yopipari abompadukemesh iri um maresh? Namudok uwok!Enyen douk wosik um ipak aparuh yoweruh ariapureh um anudok nenek ehudok yoweihi aih um.Aria ipak pukripan um anan mare wata nunaki niniipak pupe abudok nyutob ipak punak puntorumpupe um. 3 Adur eik arpen yapeik rougun um ipak,aria eikin mishin douk nyani ipak pape. Aria eikdouk yenek skelimum anudok arman douk nenekehudok aih iri kabi douk yani ipak mape atugunabom um aria yakri anan douk nenek yoweihi aihabom. 4 Douk namudok aria eik yakri namudok.Ahudok nyumnah ipak puntorum pupe um DebeiniJisas ananin nyeigur um, eikim urkum ta mupe kabidouk yani ipak mape um. Aria ananin dodog tanyuni ipak nyupe. 5 Aria ipak ta punemogukanudok arman um nukutipukuk nunak nur Satanananis wis. Ipak punekan namudok um Satan nuboananihw yegenyihw aria nubo ananih yoweihi aihabom nununuh wouwokuk. Aria shopunek, ipakpunekan namudok um Iruhin ta wata nunaraoanudok arman ananin mishin nyutanam nyupewosik ahudok nyumnah Debeini nutanamori ahi.

Eshesh Korin Ta Shishopok Anudok NenekYoweihi Aih Iri Nupeik Aduk

6 Ipak pakri ipak atip yopipari abom padukemeshiri aria pape patuk ipakish nyeiguhw shato iruhw.Aria ehudok aih douk madae yopihi uwe. Ipak doukpadukemesh enyudok wobuwobren baraen douknyakrium yis douk senek bret takitak debet um.Baraen enyudok, “Anagun shokugun um yisigunapa senek ihitmorim bret takitak debeiti.” 7 Ariaipak ta puwashakuk asudok yarisi yis um ipakputogur yopishi arpesh abom kabi douk namutibret yis wokat iri um. Adur, eik douk yadukemesh,ipak douk pape yopishi arpesh kabi douk yis wokat

iri bret um. Um maresh? Apakin sipsip douk shenekagundok debeiguni Pasovaigun worigun aria shaenshenek ofa umen shako Iruhin iri, enyen douk Krais.Eshesh douk shan nagok kabi douk shenek ofa umenen yopunyi sipsip shako Iruhin um. 8 Douknamudok aria apak ta munegabe apak kanak ariamupe munek garibog um muwok agundokdebeiguni Pasovaigun worigun. Apak ta mukahukagabus eneheneh apakih yoweihi aih kabi doukarpesh apa shawashakuk yarisi yis aria shapeshenek garibog um agundok debeiguni worigunum shuwok bret yis wokati um. Aria apak tamugipesh yopihi aih huni adurin atinyi baraen.

9 Eik yarik yenekap-umepagu iri shup, eikyakripep yakri, “Ipak mare punadudareh atin umeshudok douk shenek wehrur iri.” 10 Eik doukmadae ikri um pukutukuk eshudok abom um doukmadae shusuhw Iruhin ananin baraen dodogshugipeshen iri uwe, aria douk shenek wehrur iri. Oeshudok douk shenek nyigiyaum kupaishiesheshish eshudok eneshenesh iri. O eshudok doukshakwuaruh atih iri o eshudok douk shenek lotu ummadae adurimi god omi iri uwe, uwok. Aria pakripukutishukuk um, ipak ta pukutishuk agundokatap. 11 Aria baugenyum enyudok baraen eikyenyemagu iri douk namudok. Aria anan armandouk nakri ipak pahwaran wanin iri nunek ehudokyoweihi aih um shenek wehrur um o nuneknyigiyaum nurao kupaishi esheshish eshudokeneshenesh o nunek lotu um madae adurimi godomi uwe o nabubunim kupaishi o nuwok abarnugugak o nukwuaruh um, ipak mare puni ananpunadudareh aria puni anan puwok worigun uwe,uwok.

12 Enyudok mour um shunek skelimum eshudokarpesh douk shapeik aduk um Iruhin ananisharpesh iri, enyen douk madae eikin mour uwe,uwok. Iruhin atun ta nunek skelimesh. Aria enyudokmour um shunek skelimum Iruhin ananish arpeshum douk ipakin. Namudok aria ipak ta punekskelimesh. “Aria ipak punak puntorum pupe um,ipak ta pukrip anudok yoweini arman um nukutipukba nunak.”

Ipak Kristen Mare Punek Kwot Um KupaishiKristen

Aria ipak Kristen atip enen nyuni kupainyipunitok um enen baraen um, enyen tanyenekesh mumam? Aria ta nyeshagrakuk

Iruhin ananish arpesh douk ta wosik um shugabeipakin baraen aria nyanak nyenek kwotumen umamudok debeimi haiden douk hasuhw kwotog iriaka? Aria enyen ta abraen mare nyen um agundoknyanak nyahwar amudok haiden um husuhwenyenyit kwot um uwe. 2 Adur atin ipakpadukemesh um kweipon apak Iruhin ananisharpesh ta munek skelimum ihishmorim atapishiarpesh esheshih aih. Aria ta apak ta munekeshnamudok um, douk ipak kanak douk mare ta wosik

1 KORIN 4:20 252 1 KORIN 6:2

Page 253: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

7

punek skelimum enyudok shokwinyi baraen uweum maresh? 3 Ipak padukemesh aka, uwok?Kweipon apak ta munek skelimum enselahosesheshih aih shopunek. Douk namudok aria apakdouk ta wosik munek skelimum baraen umenenyenen nyatogur abom agundok atap iri. 4

Douk namudok aria ipak pakri punek skelim baraenum enesh eshudok um, ipak apa pugraeh esheshdouk Iruhin ananish arpesh douk madae shuraoenen big iri uwe um shunek skelimeny-umep. 5 Eikdouk yowemagu enyudok baraen um yakri inekepabraen ipak. Ipak kanak ta madae anannudukemesh abom um nupe orokohun um ipakIruhin ananish arpesh aria nunek skelimumkupaishi Kristen esheshin baraen uwe? 6 Aria doukenen Kristen douk nyarao kupainyi Kristen um kwotum amudok debeimi haiden douk hasuhw kwotogiri um hunek skelim um esheshin baraen!

7 Adur, ipak apa penek kwot um kupaishi Kristen.Douk namudok aria ehudok ipakih aih doukheyabigap um ipak douk madae dodogowip umpugipesh Iruhin ananih aih uwe, uwok. Ipakpekehuguk agabus abom. Ipak douk madae pupeputrish meyoh aria shunek yoweishi inahos um ipakwobur atin uwe um maresh? Aria ipak douk madaepupe putrish meyoh aria pukutishuk shutripshukumesh-aruh ipakish eshudok eneshenesh uweum maresh? 8 Aria ipak madae punekesh namudokuwe, uwok. Ipak kanak wata pakitak penek yoweishiinahos um kupaishi ipakishi Kristen. Ipak penekrohwumesh panarukesh esheshish eshudokeneshenesh meyoh.

9 Ipak padukemesh um enyudok aka, uwok?Eshudok arpesh douk shenek eneshenesh yoweishiinahos iri ta mare shuwish agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh um, uwok. Douknamudok aria ipak mare punek rohw um ipakkanak, uwok. Um maresh? Eshudok douk shenekehudokmori yoweihi aih um shani kupaishi arpeshshenek wehrur um, aria shenek lotu um madaeadurimi god omi iri uwe, shuni amudok armamdouk hanukesh kupaimi amamiyu armago iri, huniamudok douk hanukesh kupaimi armam um henekyoweishi inahos iri, huni eshudok douk shakwuaruhiri, shuni eshudok douk shenek nyigiya um shakrishurao kupaishi esheshish eshudok eneshenesh iri,shuni eshudok douk apa shawok abar shagugak iri,shuni eshudok douk apa sheneyagwreh agabusinum kupaishi iri, shuni eshudok douk apa shabokupaishi shanatrish eshudok eneshenesh iri,ihishmorim eshudokmori arpesh ta mare shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananish arpeshum, uwok. 11 Riguk ipak enep douk pape penekehudokmori yoweihi aih. Aria Iruhin nakrupipakiruh aparuh aria nenekep patogur ananip atiparia nahwarep yopishi arpesh. Anan douk nenekepnamudok um agundok ipak patukur Debeini JisasKrais aria nataurumep um. Aria Iruhin douk nakoananin Mishin atin aria nenekep patogur namudok.

Apakiruh Yegeshiweruh Ta Hupe Yopuruhi UmMutuk Iruhin Ananin Atin Nyeigur Nyuto Iruhw

12 Adur, enen arpen douk nyakri namudok,“Ihishmorim eshudok douk wosik um eik inekesh.”Aria eshudok ihishmorim eik inekesh iri ta mareshutaurume, uwok. Enyudok baraen douk nyakri,“Ihishmorim eshudok douk wosik um eik inekeshiri” douk shape, aria eik ta mare ikutukuk enesheshudok shupe debeishi-umari eik, uwok. 13 Ariaenen arpen ta nyukri, “Aparuh douk worigun-iruh.Aria araruh douk hapeum worigun nubuh nur um.”Enyudok enyen douk adur, aria anah nyumnahIruhin ta neyatokuk aparuh aria worigun. Iruhindouk madae nunek apakiruh yegeshiweruh ummunek ehudok yoweihi aih um muni kupaishimunek wehrur um uwe, uwok. Anan douk nenekepum punek ananin mour. Aria anan douk Debeini umapakiruh yegeshiweruh aria apa neyoharuh. 14

Iruhin douk nakwu ananin dodog aria wata nohurDebeini nakitak nape. Aria kweipon anan ta nuhurapak shopunek mukitak mupe. 15 Aria ipak madaepudukemesh uwe? Ipak douk pape anabik um Kraisananihw yegenyihw. Douk namudok aria ta eik iraoanabik um Krais ananihw yegenyihw inak ikookwudok douk kweyotu yah iri okwokwihwyegenyihw um, enyen douk wosik aka, uwok? Aduratin, namudok douk uwok. 16 Aria ipak doukpadukem enyudok aka, uwok? Ta anan armannunak um onok armatok douk kweyotu yeh iri um,eshesh biyesh douk shatogur atin arpen. Ummaresh? Iruhin ananik Buk douk kwakri, “Esheshbiyesh ta shutogur atin arpen.” 17 Aria enyudokarpen douk nyunak nyatukur Debeini iri douk nyanianan esheshish mishish shatogur atin mishinmeyoh.

18 Aria ipak ta puruwok-umaguk ehudok yoweihiaih um shenek wehrur um. Ihihmorim enehenehyoweihi aih arpesh shenekeh iri, eshesh doukshenekehuk adukiruh um esheshiruhyegeshiweruh. Aria enyudok arpen nyunek ehudokyoweihi aih iri, enyen douk nyenek yoweishi inahosum enyenyihw yegenyihw. 19 Aria ipak padukemenyudok aka, uwok? Ipak kanak douk pape kabiIruhin ananin Mishin enyenyit debeiti urupat um.Enyen douk Iruhin nekepen aria nyape numun ipak.Aria ipak douk madae pugrem ipak kanak uwe,uwok. Ipak douk Iruhin ananip atip. 20 Douk Iruhinnatorip, anan nenek debeinyi mour. Douk namudokaria ipakiruh yegeshiweruh ta hupe um putukIruhin ananin atin nyeigur nyuto iruhw.

Armam Armago Shanaraum Um

Douk eik yakri iwanam enyudok baraendouk ipak peneki shup porige iri um. Baraenenyudok. Aria anan arman mare nurao onok

armatok nupe meyoh um, enyen douk wosik. 2 Ariasabaihi eneheneh yoweihi aih um shenek wehrurum hape. Douk namudok aria enyen douk wosik

1 KORIN 6:3 253 1 KORIN 7:2

Page 254: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

um ihim-morim armam ta hunarao amamiyuarmago sisiguk. Aria ihiyumorim armago ta unaraoowowim armam sisiguk. 3 Aria arman ananihwyegenyihw douk ananik irohukwik kwasuhwmerikw-umohw. Aria anan mare nunokrimohw,uwok. Aria armatok okwokwihw yegenyihw doukokwokwin raminen nasuhw merik-umohw. Ariaokwok mare kwunokrimohw, uwok. 4 Irohukwikmare kwukri okwok kwasuhw merik um okwokwihwyegenyihw, uwok. Okwokwin raminen nasuhwmerik-umohw. Aria raminen shopunek mare nukrianan nasuhw merik um ananihw yegenyihw, uwok.Ananihw yegenyihw douk ananik irohukwikkwasuhw merik-umohw. 5 Aria eshudok doukshanaraum iri, eshesh mare enen nyukri uwok umnyuni enen shishuh um. Aria ta eshesh shubobaraen aria shukri wosik um shupe meyoh anobnyutob um shupe shunek beten atin um, namudokdouk wosik. Aria abudok nyutob butuh aria esheshwata shopunek shunak shishuh atugun. Ummaresh? Ta wosik atin eshesh mare shusuhw merikum eshesh kanak aria Satan nukwiraehesh umshunek yoweishi inahos aria eshesh shunekesh. 6

Enyudok baraen douk yakriyen um arpeshshanaraum, enyen douk madae dodogowinyi lodouk ipak ta pugipeshen iri uwe, uwok. Enyen doukyakripep meyoh um yakri itaurumep. 7 Eik kanakyakri ipak ihipmorim mare ta panaraum. Eik yakripupe meyoh kabi douk eik um. Aria Iruhin nekeshsisigin yopinyi presen ihishmorim arpesh. Enesharpesh Iruhin nekesh enyudok presen um shupemeyoh. Aria enesh nekesh presen um shanaraum.

8 Aria eshudok douk madae shanaraum iri uweshani oudok armago douk armam hagokhawosopukuk iri, eik yakri namudok. Ta esheshshupe meyoh kabi douk eik um, enyen douk wosik.9 Aria ta eshesh mare dodogowish um shusuhwmerik um eshesh kanak um, enyen douk wosik umeshesh ta shanaraum. Ta shupe meyoh um ariaesheshiruh aparuh hukitak abom aria esheshshenek wehrur um.

10 Aria eshudok douk shanaraum iri, eik yekeshenyudok lo. Enyudok lo douk Debeini ananin,madae eikin uwe. Enyen douk nyakri namudok.Mare onok armatok kwukitak kwunak kwukutukukokwokwin raminen, uwok. 11 Aria okwokkwukwutunuk um, okwok ta kwunak kwupe meyoh.Okwok mare kwurao kupaini arman, uwok. Uwokum, okwok ta wata kutanam kwunak um okwokwinraminen. Aria anan raminen shopunek mareniyatokuk ananik irohukwik, uwok.

12 Aria ipak kupaipari, eik kanak yakri ikripepnamudok. Enyudok baraen enyen douk madaeDebeini ananin uwe, uwok. Eik yakri namudok. Ariaanan arman natogur Kristen iri, douk narao onokarmatok mare kutogur Kristen iri uwe, aria okwokkwukri wosik um kupeuman um, anan mareniyatok, uwok. 13 Aria ta onok armatok kwutogurKristen iri, douk kwarao anan arman mare nutogurKristen iri uwe, aria anan nukri wosik um nini

okwok shupe um, okwok mare kwiyatok anan,uwok. 14 Um maresh? Raminen douk madaenutogur Kristen iri uwe douk natukur ananikirohukwik douk kwatogur Kristen iri aria namudokanan natogur yopuni raminen kabi douk Iruhinnanagraehan iri um. Aria irohukwik douk madaekutogur Kristen iri uwe shopunek douk namudokatin. Okwok kwutukur okwokwin raminen douknatogur Kristen iri aria okwok kwatogur yopukwiirohukwik kabi douk Iruhin nanagraehok iri um.Uwok um, ipakish batowish ta mare shutogurIruhin ananish, uwok. Aria uwok, douk eshesh doukshatogur Iruhin ananish atish arpesh kabi doukanan nanagraehesh iri um.

15 Aria ta enyudok arpen douk madae nyutogurKristen iri uwe nyukri nyukutukuk enyenyikarmatok o enyenyin arman um, enyen wosik ta konyukutiny-ukuk. Aria ta ehudokmori aih hutogrumenyudok nyenek bilip iri arman o armatok um,enyen douk madae enen baraen nyutapesh uwe,uwok. Um maresh? Iruhin douk nahwarap ummugipesh ehudok aih um aparuh hur wosik um. 16

Armatok, nyak wosik ta nyutaurum nyakin raminenum Iruhin nuran nutanamori aka, uwok? Enyudoknyak madae nyudukemesh uwe. Aria nyak armanshopunek, nyak wosik ta nyutaurum nyakikirohukwik um Iruhin nuraok kwutanamori aka,uwok? Enyudok nyak madae nyudukemesh uwe.

Apak Ta Mupe Kabi Douk Riguk Marik Mape AriaIruhin Nahwarap Abom Um

17 Aria eik yakri ikripep enen shopunek baraen.Eik yakri ipak ta pupe ipakiyu outumeb sisiguk kabidouk riguk Debeini nekepo iri. Aria pupe namudokatin kabi douk seiwok sagomatin ipak pape ariaIruhin nahwarep um. Eik apa yakripesh yekeshenyudok atin lo ihishmorim Iruhin ananish arpeshdouk shape ihinyumorim sios um ihirub warub iri.18 Eik yakri namudok, anudok arman douk kupainiarman natahuk ananihw yegenyihw aria Iruhinkadak nahwaranari, anan mare wata nugabeananig nyubrusug um nunabeshukog, uwok. Ariaanudok arman douk madae nutah ananihwyegenyihw uwe, aria Iruhin nahwaran iri, ananmare ta nutah ananihw yegenyihw, uwok. 19

Ehudok aih um hatah yegeshiweruh um haniehudok um madae hutah yegeshiweruh um uwe tamare hunek enesh yoweishi inahos, uwok. Ariaehudok aih um mugipesh Iruhin ananin lo um doukyopihi abom heshagrakuk ehudok aih um hatahyegeshiweruh um hani agundok madae hutahyegeshiweruh um uwe. 20 Seiwok sagomatin ipakpape panakumo iri outumeb aria Iruhin nahwareppatogur Kristen um, ipak ta pupe namudok atinabom. 21 O aria ipak pape shakamum kupaishipenekumesh mour meyoh aria Iruhin nahwarepum, ipak aparuh mare yoweruh um enyudok, uwok.Aria ta ipak puparug anah yah um putukweshihpupe wosik abom um, ipak wosik ta pugipeshah. 22

1 KORIN 7:3 254 1 KORIN 7:22

Page 255: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Um maresh? Enyudok arpen douk nyapeshakamum kupaishi nyenekumesh mour meyoharia Debeini nahwaren iri, enyen douk anannakweshihen nyape wosik. Aria enyen douk Debeiniananin atin abom. Aria douk namudok atin,enyudok arpen nyape wosik aria Debeini nahwareniri, enyen douk nyape shakamum Kraisnyenekuman mour meyoh. 23 Iruhin douk nenekyopinyi dedeben atinyi mour um nator ipaknakweshihep um ipakish yoweishi inahos doukshoweshikep iri. Douk namudok aria ipak marepugipesh agundok atapihi aih aria pukutihukhuweshikep pupe shakamum eheh, uwok. 24 Oipak Kristen. Ipak ta puni Iruhin pupe abom ariapupe ipakiyu outumeb sisiguk kabi douk sagomatinipak pape aria Iruhin nahwarep um.

Madae Shunaraum Uwe Iri Armam ArmagoEsheshin Baraen

25 Debeini douk madae nuke enen lo um eshudokarpesh douk wata shunaraum iri uwe, uwok. Ariaeik douk Debeini nenek gihaume aria yenek ananinmour wosik aria yakri ikripep enen eik kanak eikimurkum. Eik ta ikripep adurin atin baraen. Douknamudok aria ipak gamo pumnek eikin baraen. 26

Douk abudok nyutob enenyenen amaen nyapenyatogur. Douk namudok aria eik yakri enyen doukwosik um ipak pupe namudok atin kabi doukpapeum. 27 Aria anan arman narao onok armatokjurug um, anan mare wata niyatok, uwok. O ta ananwatak nurao onok armatok um uwe, anan mareurkum murum nukri nurao onok shopunek, uwok.28 Aria ta anan nurao onok armatok nusuwok um,anan douk madae nunek yoweishi inahos uwe,uwok. Aria ta onok armatok douk wata kwapemeyoh iri kwukri kwurao anan arman um, okwokdouk madae kwunek yoweishi inahos uwe. Ariashanaraum iri arpesh ta shurao sabainyi amaenagundok atap. Douk namudok aria eik yakri uwokum enyudokmori amaen nyutogur um ipak, uwok.

29 O ipak Kristen, baugenyum baraen eik yakriyeniri douk enyudok. Douk nyutob douk banab. Douknamudok aria ipak armam douk pasuhw armago irita pupe kabi douk armago wokepari um. 30 Ariashoreh iri ta shupe kabi douk eshesh madae shurehum uwe. Aria shanadudareh iri ta shupe kabi doukeshesh madae shunadudareh um uwe. Ariaeshudok douk shanator eshudok eneshenesh iri tashupe kabi douk eshudok eneshenesh wokeshdouk madae esheshish iri uwe. 31 Aria eshudokdouk shakwu agundok atapishi eshudok shenekmour iri ta shupe kabi douk esheship urkwip madaepur abom um agundok atapishi eshudokeneshenesh um uwe. Um maresh? Apakmadukemesh, agundok atap nani eneshenesheshudok douk shanaki hurukatin abom um shunakshuwishuk.

32 Eik yakri uwok um eneshenesh eshudokshunek ipakiruh aparuh yoweruh, uwok. Arman

douk madae nurao onok armatok iri uwe, ananimurkum apa morum nugipesh Debeini ananimurkum aria nunek ananin atin mour. 33 Aria armandouk narao armatok iri, ananim urkum apa morumagundok atapishi eshudok eneshenesh. Aria anannakri nunek eshudok douk ananik irohukwikkwakriyesh iri um nunegok kwunadudareh. 34

Douk namudok aria ananim urkum puwarom umbiyeh. Aria onok armatok douk wata kwurao ananarman iri uwe, okwokwim urkum douk morumkwunek Debeini ananin atin mour. Okwokwimurkum morum kwakri kwukon okwok kanak umDebeini aria kwupe ananik atuk. Aria okwudok doukkworao arman iri, okwokwim urkum apa morumagundok atapishi eshudok eneshenesh. Okwokkwakri kwunek eshudok douk okwokwin raminennakriyesh iri. 35 Eik douk yowemagu enyudokbaraen um yakri itaurumep pupe wosik atin. Eikmadae ikriyen um itupok-umep yah uwe, uwok. Eikyakripep enyudok baraen um ipak pupe wosik ariaipakip urkwip mare wata purum enesh kupaishieshudok eneshenesh. Eik yakri ipak pukon ipakkanak abom um Debeini aria punek ananin atinmour.

36 Aria shagraeh-uman onok armatok ananarman, aria eshesh biyesh shukri eshesh ta mareshunaraum aria shupe arigaha ruwehesh um,enyen douk wosik. Aria ta anan nunek urkum nukrianan douk nenek yoweishi inahos um okwok, ariata anan mare dodogowin um nusuhw merikwumananim urkum, aria anan nukri eshesh tashunaraum, eshesh douk madae shunek yoweishiinahos uwe. Anan ta nugipesh ananim urkum ariaeshesh shunaraum. 37 Aria ta anan arman anankanak nukri uwok abom um nurao shagraehok-uman iri armatok, aria mare enesh arpesh shuraokumanari um nuraok, aria anan nasuhw merik wosikshopunek um ananim urkum um, enyen doukwosik. Anan mare nuraok. 38 Douk namudok ariaanudok arman douk nurao ananik armatok doukshagraehok-uman iri um, anan douk nenek yopuhiaih. Aria anudok douk madae nurao ananikarmatok iri uwe, douk nenek yopuhi aihneshagrakuk anudok narao armatok iri.

39 Aria anan arman nurao onok armatok ariaanan wata nupe um, okwudok armatok ta kwupeum anudok atun arman. Aria ta anan nugokuk um,okwok douk madae enesh eshudok shutapok uwe,uwok. Aria kwukri kwurao kupaini um, okwok wosikta kuran. Aria okwok ta kwurao anan nasuhwDebeini ananin baraen iri. 40 Aria eik kanak yakrinamudok. Aria okwok kwupe meyoh akure, okwokta kwunadudareh kwuriguk kwishagrakuk oudokdouk warao armam iri. Aria enyudok baraen doukeik kanak yakriyen. Eik yadukemesh um eik yaraoIruhin ananin Mishin nyapenye aria nyeyabigeenyudok baraen.

1 KORIN 7:23 255 1 KORIN 7:40

Page 256: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

8

9

Warehosish Mahish Douk Shenek OfameshShako Rohwimi Godomi Iri Kristen Mare

Shushoh Uwe, Uwok.

Douk eik yakri ikripep um eshudok mahishdouk shashoh shenek ofamesh shakorohwimi godomi douk madae adurimi iri

uwe. Ipak pakri, “Apak ihishmorim doukmadukemesh iri.” Enyudok enyen douk adur, ariaenyudokmori saki apa nyakwaram ehudok aih umarpesh shatuk esheshish nyeiguhw shato iruhw um.Aria ta apak urkwip punawasham kupaishi arpeshum, ehudok aih ta hutaurum apak muni esheshhunekap mutogur dodogowip um musuhw Kraisananin baraen mugipeshen um. 2 Enyudok arpendouk nyakri enyen nyadukem eneshenesh eshudokiri, enyen douk madae gamo nyudukemesh uwe. 3

Aria enyudok arpen douk enyenyim urkummanawasham Iruhin iri, enyen douk Iruhinnadukemen wosik um enyen douk ananin.

4 Aria enyudok baraen um shawok mahish doukshaesh shenek ofamesh um amudok rohwimi doukmadae adurimi godomi iri uwe, eik yakri ikripepnamudok. Apak madukemesh, amudok rohwimidouk madae adurimi godomi iri uwe, uwok. Anamdouk wehiguhi aboriguh meyoh. Aria anam doukmadae sabaimi godomi hupe uwe, uwok. Anandouk atun adurini Iruhin abom nape. 5 Adur,sabaishi eshudok douk arpesh shahwaresh shakri,“god” iri o shakri, “debeimi” iri. Aria ta adur sabaimiamudokmori “godomi” o sabaimi “debeimi” hupeiruhw heven o agundok atap akure, amudokmoribukomuk. Apak douk atun meyoh Iruhin abomnape. Anan douk apak mahwaran makri Yain iri.Anan douk baugos um ihishmorim eneshenesheshudok. Aria apak douk mape um mutuk ananinatin nyeigur abom nyuto iruhw. Aria anan atundouk Debeini. Anan douk Jisas Krais. Aria um Jisasananin nyeigur atin, Iruhin nenek ihishmorimeneshenesh eshudok shani arpesh. Aria um Jisasatun Iruhin norukap yapis aria mape.

7 Aria enesh arpesh madae shudukemesh uwe.Riguk enesh shape shagipesh amudok madaeadurimi godomi iri uwe. Douk namudok aria doukeshesh shawok eshudok mahish douk shenekofamesh shako rohwimi godomi iri um, esheshshakri eshudok mahish douk warehosish abom ariaeshesh shashoh. Aria numun esheship urkwip porshakri eshesh douk madae shudukemesh ariashenek yoweishi inahos um agundok shawokeshudok mahish um. 8 Aria eshudok worigun tamare shurap punak hurukatin um Iruhin, uwok.Aria ta apak mukri uwok um muwok eshudokmoriworigun um shopunek, Iruhin nutrup um ta marenukri apak yoweipari, uwok. O aria mishakur umshopunek, Iruhin ta nutrip aria mare nukri apak tamutogur yopipari mishagrakuk seiwok marik mapeum, uwok.

9 Aria ipak ta gamo wosik pudukemesh. Ummaresh? Ta wosik atin ehudok aih um puwokwarehosish eshudok worigun um douk ipak pakriwosik um punekeh iri hunek eshudok doukshagipesh Krais aria madae dodogowish iri uweshunek yoweishi inahos. 10 Nyak nyadukemesh umamudok rohwim douk madae adurimi uwe. Arianyak nyunak agehw aria nyuwok eshudokwarehosish. Aria ta enen arpen douk madaedodogowin um bilip iri uwe nyutrin um, enyen tanyunekesh mumam? Nyak ta nyuhur enyenyihwapahw um nyuwok eshudok douk shako warehos iriaka, uwok? Adur atin, enyen ta nyushoh. 11 Douknamudok aria nyak douk nyadukemesh umamudok rohwim douk madae adurimi uwe. Arianyakin saki ta nyununu enyudok arpen douk madaenyusuhw Krais ananin baraen dodog iri uwe umenyenyin bilip. Enyen douk Krais nataurumen iri. 12

Aria abudok nyutob ipak pawok eshudokwarehosish obi nyutob, ipak penekesh shenekyoweishi inahos aria pununu esheshin bilip umKrais. Aria ipak penek yoweishi inahos um Kraisshopunek. Um maresh? Enesh ipakish ashukenyishowashish esheship urkwip douk madae dodogowipuwe. Aria abudok nyutob eshesh shutik ipak ariashuwok eshudok warehosish um, eshesh doukshenek urkwip shukri eshesh shenek yoweishiinahos um. 13 Douk namudok aria ta worigun ariamahish eik yashoh iri shunek kupainyi Kristennyunek yoweishi inahos um, kweipon kweipon eikta mare wata ishoh atin mahish. Ta wosik atin inekenyudok Kristen douk mare dodogowin um bilip iriuwe nyunek yoweishi inahos.

Pol Nanadudareh Um Anan Madae Nurao EneshEshudok Eneshenesh Uwe Um Enyudok Mour

Aposel Anan Neneken Iri

Eik ta enesh eshudok enesheneshshoweshike aka, yape meyoh? Uwok, eikyape meyoh. Aria eik douk anan aposel douk

Iruhin nagraehe um inak ikripesh ananin baraen iriaka, uwok? Eik yatik Jisas douk nape apakin Debeiniiri aka, uwok? Eik yenek Debeini ananin mour ariaipak douk patogur Kristen aka, uwok? 2 Aria enesharpesh shukri eik madae anan aposel um uwe, aduratin ipak ta pukri eik douk anan aposel. Eik doukyanaku yakripep Debeini ananin baraen aria ipakpasuhwen dodog pagipeshen aria patukur anan.Aria douk um enyudok atin, ihishmorim arpeshshatrip aria shadukemesh shakri eik douk ananaposel.

3 Aria arpesh sheneke um, eik apa yawanameshbaraen yakripesh namudok. 4 Yakri, enyen doukwosik um apak aposel murao worigun um mourapak moneken iri aka, uwok? 5 Enyen douk wosikum apak aposel murao Kristeniyu armago aria wuniapak murahaen kabi douk amudok anam aposelhani Debeini ananim owarhim hani Pita sharahaenum aka, uwok? 6 Aria enyen douk wosik um eik ini

1 KORIN 8:2 256 1 KORIN 9:6

Page 257: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Barnabas ohwak otuhw upe unek mour um urimutabor, aria kupaimi aposel ipak kanak pupeputaurumam pukom utabor um aka?

7 Meini arman apa nenek mour soldia aria anankanak nanator ananish eneshenesh eshudok? Ariaomi apa nyau worigun nubarig aria enyen kanakmadae nyuwok enesh eshudok worigun uwe? Oomi apa nyanak nyeyoh bulmakauhos aria enyenkanak madae nyuwok anaguhw esheshiguhwnyumaguhw uwe?

8 Enyudok eik yagipesh arpeship urkwip atip ariayakri namudok aka? Uwok. Enyudok lo douk seiwokIruhin nakoguk Moses enyi douk nyakri enyudokatin. 9 Iruhin douk nakrip Moses nowem enyudoklo namudok. Iruhin nakri, “Ipak mare puweshikeshudok bulmakauhos douk shape sheshishshuruwepit wit um shuworish oureh aria esheshignokwatog, uwok.” Aria Iruhin douk madae urkummurum bulmakauhos atish aria anan nukrinamudok uwe, uwok. 10 Anan douk urkum morumapak shopunek aria nakri namudok. Adur,baugenyum enyudok baraen douk nyakrium apak.Enyudok baraen nyakri namudok. Enyudok arpennyunek mour um nyuwor amnab iri, nyuni enyudokdouk nyaworuk oureh um worigun iri, eshesh tashudukemesh um eshesh ta shurao anagunworigun um douk eshesh shenek mourumagun iri.11 Aria apak aposel douk namudok atin. Apakmaumep yopishi eshudok douk Iruhin ananinMishin nyekepesh iri um ipakiruh aparuh. Douknamudok aria ta ipak pukop eshudok um putaurumapakiruh yegeshiweruh um, enyen douk wosik aka,uwok? 12 Aria ta ipak pekesh eshudok kupaishiarpesh douk shakripep Iruhin ananin yopinyibaraen iri um, adur atin, enyen douk wosik abomum pukop ipakish eshudok eneshenesh apakshopunek.

Aria eshudok douk apak wosik ta munatripesh iri,apak mare munatripesh uwe. Seiwok sagomatinapak manaku matogrumep um, aria manakiarigaha douk, apak makri uwok um mutapok yahum Krais ananin yopinyi baraen nyutogurdodogowin um, uwok. Douk namudok aria apakmasah ihinyumorim enenyenen amaen. 13 Ipakpadukemesh, amudok armam douk henek mournumun Iruhin ananit debeiti urupat iri apa haraotukwanigun worigun douk sharaesh um shenekofamesh shako Iruhin iri. Aria amudok henek mourenyudok alta douk shape showem eneshenesheshudok shenek ofamesh shako Iruhin iri, amamapa harao tukwanish um eshudok. 14 Aria douknamudok atin. Debeini douk nenek enyudok lonakri namudok. Amudok armam douk hape henekmour um hakripesh ananin yopinyi baraen iri,eshudok douk shemneken shasuhwen iri tashukom eneshenesh eshudok um shutaurumamamiruh yegeshiweruh.

15 Eik douk Iruhin neke big um irao enesheshudok aria madae irao enesh eshudokeneshenesh uwe. Aria douk shopunek, eik douk

madae iwem enyudok baraen um ikri ipak pukeenesh eshudok eneshenesh eik uwe, uwok. Eikdouk yanadadareh um agundok yenek Iruhinananin mour yataurumep meyoh aria madae iraoenesh eshudok eneshenesh um uwe. Douknamudok aria eik yakri uwok um enen arpennyutriweik agundok eik yanadudareh aria yatukeikin nyeigur um enyudok mour eik yeneken meyohiri um, uwok. Aria enen arpen nyukri nyutriweikagundok yatuk eikin nyeigur um, eik yakri uwokabom. Enyen douk wosik um eik igokuk aria tameyoh. 16 Aria eik douk madae ituk eikin nyeigurnyuto iruhw um agundok yakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen um uwe, uwok. Eik douk yah uwokum iweshik eikit nokwat um mare inak ikripesh um.Enyen douk Iruhin neshopoke um inak ikripeshananin yopinyi baraen. Douk namudok aria eik tainak ikripesh. Aria ta eik mare ikripesh um, anan tanuke debeinyi amaen. 17 Aria ta eik kanak inekenyudok Iruhin ananin mour akure, eik ta iraoenesh yopishi eshudok eneshenesh um enyudokmour. Aria uwok. Enyen douk Iruhin kanak nekeyenaria yeneken. 18 Douk namudok aria eik ta iraomaresh um enyudok mour eik yeneken iri? Yopishieshudok eik iraesh iri douk eshudok. Eik yakripeshIruhin ananin yopinyi baraen um, eik yakripeshenmeyoh. Eik madae ikripesh um shuke eneshenesheshudok uwe, uwok. Eshudok douk Iruhin nakriwosik um eik iraesh um enyudok mour eik yenekeniri douk madae iraesh uwe.

Pol Nape Shakamum Ihishmorim Arpesh UmNutaurumesh

19 Eik douk madae ipe shakamum enen arpeninekumen mour meyoh uwe, uwok. Eik yape wosik.Aria eik kanak yape shakamum ihishmorim arpeshyenekumesh mour um yakri ikwiraeh um iraosabaishi arpesh abom shutanamori shunak umIruhin. 20 Douk namudok aria eik yani eshesh Judamape um, eik yatogur kabi anan Juda um. Eikyenekesh namudok um yakri iraouri enesh Judashutanamori shunak um Iruhin. Aria yani eshudokdouk shape shakamum Iruhin ananin loshagipeshen iri mape um, eik yape kabi douk yapeshakamum enyudok lo iri um yakri irao enesheshudok arpesh shagipesh enyudok lo irishutanamori shunakum Iruhin. 21 Aria yanieshudok douk madae shudukem Iruhin iri uwemape um, eik madae igipesh enyudok lo kabi doukeshesh um uwe. Eik yenekesh namudok um yakriirao enesh eshudok arpesh shutanamori shunakum Iruhin. Aria eik yenekesh namudok um, eikdouk madae ikenyuk agab enyudok lo inek yoweishiinahos uwe, uwok. Eik douk yape shakamum Kraisananin lo yagipeshen. 22 Aria yani eshudok doukmadae dodogowish um shusuhw Krais ananinbaraen dodog shugipeshen iri uwe mape um, eikyape kabi eshesh um yakri inekesh shusuhw Kraisananin baraen dodog shugipeshen. Eik yagipesh

1 KORIN 9:7 257 1 KORIN 9:22

Page 258: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

10

ihishmorim arpesh esheshih aih um yakri ikwiraehihihmorim yeh um irao enesh shatanam shunak umIruhin. 23 Eik yenek enyudok ihinyumori mour umyakri sabaishi arpesh shumnek Iruhin ananinyopinyi baraen aria shugipeshen. Aria kweipon, eikini eshudok arpesh douk shasuhw enyudok yopinyibaraen shagipeshen iri murao yopishi eneshenesheshudok douk ananin yopinyi baraen nyakriyesh iri.

Apak Mahur Dodogowip Atup Um Murao YopishiEshudok Eneshenesh

24 Ipak padukem enyudok aka, uwok? Arpeshshahur iri douk ihishmorim shahur, aria atin meyohnyarao prais. Douk namudok aria ipak ta pahurdodogowip atip um purao enyudok prais. 25

Eshudok ihishmorim arpesh douk shukri shahurshishagrakuk kupaishi iri, ihih nyumneh eshesh apashenek debeinyi mour abom um shenek lainumesheshiruh yegeshiweruh. Eshesh douk shenekeshnamudok um shurao asudok prais douk ta yowesaria supeimesh banab nyutob meyoh iri. Aria apakdouk mahur um murao yopinyi prais douk tanyupemap um ihih nyumneh iri. 26 Douk namudokaria eik yahur, aria eik madae iyahur meyoh uminak itogur anagun um rohwih yah uwe, uwok. Eikisnabes satak sapeigu mak abom aria yahurdodogoiwe atuwe um yakri ishagrakuk ihishmorimarpesh. Aria eik yape kabi anan arman douk nenekboksen iri um. Eik madae iwashak eikish roguhwshanak meyoh uwe, uwok. 27 Eik yabo eikihwyegenyihw debeg atin um inekohw hwugipesheikim urkum. Um maresh? Ta wosik atin um eikikripesh Iruhin ananin yopinyi baraen kupaishiarpesh aria eik kanak ta Debeini nukri uwokumeum aria mare irao yopinyi prais.

Ta Yoweihi Aih Hutogrumap Aria Mutu MunekYoweishi Inahos

O ipak eikish arpesh, eik yakri ipak tapudukem enyudok. Seiwok ihishmorimapakish popehesh yamehesh eshesh Israel

shape shakamum ogwudok orug douk gwapegwarik-umesh um yah iri. Aria eshesh shagimamnab shanak shabrig ogwudok debeigwi yougnyeigurig um Owishiborigwi Youg. 2 Esheshshagipesh Moses aria shawish shanak ogwudokorug gwoshigarish gwani youg aria shagipeshananin baraen shani anan shasuhw atum urkum.Aria enyen kabi douk shenek baptaisum. 3 Ariaihishmorim shawok agundok worigun iri abrudokabar douk Iruhin nekeshesh iri. Abrudok abar doukbatograri amudok debeimi utom burbuduk doukIruhin nekesham aria manamesh shanak iri.Okwudok burbuduk douk Krais. 5 Aria sabaishieshudok arpesh, Iruhin nakri uwok um esheshih aiharia juwehosin abom nekesh agab aria naeshshagok. Anan naesh shagok aria esheshiruhyegeshiweruh hakus hanakuk agundok wehigunumarpesh uwok um.

6 Aria eshudok ihishmorim douk shatogurumshakripap yopinyi dodogowinyi baraen apakdoukipari um apak mishish mare shikitak ummunek yoweishi inahos kabi douk seiwok esheshshenekesh um, uwok. 7 Aria eshudok doukshakripap um apak mare munek lotu um amudokmadae adurimi god omi uwe kabi douk seiwokeshesh enesh shagipesham um. Iruhin ananik Bukdouk kwakri um eshesh kwakri namudok,

“Eshesh shape shawok worigun abar aria shakitakshape sheyarub aria shenek eneshenesh yoweishiinahos shenek wehrur um.” 8 Aria apak shopunekmare munek yoweishi inahos monek wehrur umkabi douk seiwok eshesh enesh shenekesh um. Ariaatuh nyumnah, sabaishi 23, 000-poreish shagokaria shanak shawishuk abom. 9 Aria apak maremukwiraeh Debeini kabi douk seiwok eneshshakwiraehan aria yuguhw hwaesh shagok um. 10

Aria apak mare munumogesh aria munek prukpanum Iruhin kabi douk seiwok enesh shenekesh umaria enyudok ensel douk nyabo arpesh shagok irinyaesh shagok aria shanak shawishuk abom um.

11 Enyudok ihinyumorim nyatogur um eshesh iridouk nyape kabi enen kak um kupaishi arpeshshutrin aria mare shunek yoweishi inahos. Ariaenyudok baraen douk nyakrium ehudok aih ariashopunek douk shenyem nyetem Iruhin ananikBuk. Enyudok baraen shopunek douk shenyem umnyukripap dodogowinyi baraen apak doukipari umgamo mumnek um apak mare mugipesh esheshihyoweihi aih. Apak douk manaki jurug hurukatin umabudok nyutob um ahudok hugiguk iri nyumnahhutogur. 12 Douk namudok aria enyudok arpendouk nyukri enyen nyeyotu dodog iri, enyen tagamo nyudukemesh um ta wosik atin enyen nyutunyunek yoweishi inahos. 13 Ihinyumorim kwiraehdouk nyatogur um ipak iri douk madae enenkupainyi uwe, uwok. Enyudokmori atin kwiraehshopunek apa nyatogur um ihishmorim arpesh.Aria Iruhin apa nagipeshen wosik ananin adurinatinyi baraen um nakri ta nutaurumep aria ta marenukutupukuk um enen kwiraeh nyunek uhwin umipakin dodog, uwok. Abudok nyutob kwiraehnyutogur-umep obi nyutob, Iruhin ta nutaurumepnunekumep anah yah um pishagrakuk enyudokkwiraeh. Ahudok yah douk namudok. Anan tanutaurumep nunekep piyotu dodogowip.

Apak Munek Lotu Um Yain Iruhin Atun AriaMare Mugipesh Warehos Shuni Madae Adurimi

god Omi Uwe Shopunek14 Douk namudok aria ipak eikish Iruhin ananish

arpesh douk eik urkum manawashamep iri. Ipak tapukomuk agabus aria mare pugipesh amudokmadae adurimi god omi uwe. 15 Ipak doukpadukemesh iri arpesh. Douk namudok aria ipakputik enyudok eik yenyemagu iri baraen punekskelumen. Aria ipak kanak ta pudukemesh um eikinbaraen douk adurin atin. 16 Apak manadudareh um

1 KORIN 9:23 258 1 KORIN 10:16

Page 259: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

11

Iruhin um abrudok wainibar abar borap iri kap ariamabaroh um, ababar douk benekap mani Kraisdouk ananibor owishibor batorumap iri mapeatugun aria masuhw atum urkum. Aria apak maworatudok bret matoh um, atat douk tenekap maniKrais ananihw yegenyihw aria anan douk nagok umnataurumap aria mape atug barag. 17 Aria doukatut bret apak sabaipari matogur atin arpen. Ummaresh? Apak ihishmorim douk mawok atudok atutbret.

18 Aria ipak urkwip purum eshesh Israelshenekeh iri aih. Eshudok arpesh douk shawokeshudok mahish aria worigun douk sheshem tebolshenek ofamesh shako Iruhin iri douk shani Iruhinshasuhw atum urkum aria shenek lotuman. 19 Ariaeik yakri mumam? Eshudok mahish aria worigundouk shenek ofamesh shako madae adurimi godomi iri uwe iri douk arpesh meyoh shenekam iridouk adurigun worigun o eshudok warehos doukadurishi? Eik yakri namudok aka, uwok? 20 Uwok.Eik douk yakri namudok. Eshudok douk arpeshmadae shudukem Iruhin iri uwe shenek ofameshshako rohwomi god iri, eshudok douk madaeshunek ofamesh shuko Iruhin uwe, uwok. Aria eikyakri uwok um ipak puni amudok henek rohw iripusuhw atum urkum. 21 Ipak madae wosik umpunek lotu um Debeini puwok wainibar abar ananinkoutukwi iri, aria wata shopunek puwok papudokdouk shenek ofamabor shako rohwomi god irishopunek uwe, uwok. Ipak madae wosik um puniDebeini pupe atug barag atum urkum aria puwokananigun worigun, aria wata shopunek punakpuwok eshudok douk shenek ofamesh shakorohwim iri god omi uwe, uwok. 22 Apak makrimunek Debeini juwehosin um apak aka, uwok? Oapak douk dodogowip abom meshagrakuk ananaka, uwok?

Apak Ta Mupe um Mutuk Iruhin Ananin AtinNyeigur Nyuto Iruhw

23 Enesh shakri namudok, “Enyen douk wosik ummunek ihishmorim eneshenesh eshudok.” Enyudokenyen douk adur, aria ihishmorim eshudok ta mareshutaur-umap. Aria eshesh shakri, “Enyen doukwosik um munek ihishmorim eneshenesheshudok.” Aria eshudok ta mare shutaurumapshunekap mutogur dodogowip um musuhw Kraisananin baraen dodog mugipeshen um. 24 Aria ipakmare urkwip purum pakri punagabe ipak atip umipak pupe wosik, uwok. Ipak ta urkwip purumputaurum kupaishi shopunek.

25 Mahish douk shatorish maket iri, eshudokwosik putorish aria pishoh. Ipak mare punek urkwiparia punasorik um, uwok. 26 Um maresh? Iruhinananik Buk kwakri, “Agundok atap pani ihishmorimeshudok shani amnab, eshesh douk Debeiniananish atish.”

27 Aria ta enen arpen douk madae nyusuhw Kraisananin baraen iri uwe nyukri nyuhwar-umep um

punak puni enen puwok worigun iri mahish, ariaipak mishish shikitak punak um, ipak ta punak.Punak aria eshudok worigun esheshshunekeshumep iri, eshudok ipak ta pishoh. Ipakmare punek urkwip aria porig, uwok. 28 Aria taenen arpen nyukripep nyukri, “Eshudok mahishdouk shaesh shenek ofamesh um henek rohw irigod omi” iri um, ipak mare pishoh, uwok. Ipakpunek urkum um enyudok arpen douk nyakripep irinyuni eshudok enesh arpesh esheship urkwip. Taipak pishoh aria eshesh shugipeshep shishoh ariaesheship urkwip pur shukri eshesh shenek yoweishiinahos. 29 Eik douk madae ikri um ipakip urkwipuwe. Eik yakri um enyudok arpen douk nyakripepum eshudok mahish shani worigun iri enyenyimurkum. Aria enen arpen ta nyukri, “Eik yape meyoh.Douk namudok aria enyudok arpen douk enyenyimurkum madae dodogowim iri uwe ta nyuneke ariamare iwok eshudok worigun aria mahish ummaresh? Eik ta ishoh. 30 Aria eik inadudareh inektenkyu um Iruhin um eshudok worigun iri mahisharia ishoh um, kupaishi arpesh douk shenekprukpanume um maresh? Ehudokmori aih eik yakriuwok-umeh.”

31 Douk namudok aria baugenyum enyudokbaraen douk namudok. Aria ipak puwok worigunaria mahish o abar o punek maresh um, ipak tapunekesh um putuk Iruhin ananin atin nyeigurnyuto iruhw. 32 Ipak ta punek urkum umihishmorim arpesh. Eshesh Juda shuni eshudokdouk madae shudukem Iruhin iri uwe, shuni Iruhinananish arpesh douk shasuhw ananin baraenshagipeshen iri. Eshudok ihishmorim arpesh ipakmadae punek anah aih um punek enen um esheshshunek yoweishi inahos, uwok. 33 Aria eikshopunek douk namudok atin. Eneshenesh eikyenekesh iri, eik apa yenekesh um yakri itaurumihishmorim arpesh. Eik madae inek urkum um ikriitaurum eik atuwe uwe, uwok. Eik yeneken umyataurum ihishmorim arpesh um Iruhin watanuraesh shutanamori shupe wosik abom.

Ipak ta pugipesh eikih aih kabi douk eikyagipesh Krais ananih um.

Sheshigor Baragos Shenek Lotu Um2 Ihih nyumneh ipak urkwip porum eik aria

pasuhwen dodog pagipesh eikin baraen doukyakripepen iri. Douk namudok aria douk eikyanadudareh-umep aria yatuk ipakish nyeiguhwshato iruhw.

3 Aria douk eik yakri ipak ta pudukem enyudokbaraen um abudok nyutob ipak punak pupe puneklotu obi nyutob. Baraen enyudok. Krais ananinDebeini douk Iruhin. Aria ihim-morim armamamamin Debeini douk Krais, aria armatokokwokwin debeini douk okwokwin arman. 4 Douknamudok aria ta meini arman nishigor ananigbarag aria nunek beten o nukripesh enen baraendouk Iruhin ananin Mishin nyakripan-enyi um, anan

1 KORIN 10:17 259 1 KORIN 11:4

Page 260: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

douk naunih Krais ananin nyeigur nyabuh. 5 Aria tameikwi armatok madae kwishigor okwokwig baragaria kwunek beten o kwukripesh enen baraen doukIruhin ananin Mishin nyakripok-enyi um, okwokdouk kwaunih okwokwin arman ananin nyeigurnyabuh. Okwok kwenekesh namudok aria okwokabraen nyapeyok kabi douk kwohwar okwokwigbarag um. 6 Aria ta armatok madae kwishigorbarag um, okwok ta kwurupog banag. Aria armagoapa abraen nyao um urpok baragos banagos owohwaragos um. Douk namudok aria owo tawishigorgos. 7 Aria armam mare hishigoramamigos baragos, uwok. Um maresh? Amamdouk heyabigesh um agundok Iruhin dodogowinnatrugun abom um. Aria armago douk weyabigeshagundok armam dodogowim hatrugun abom um.8 Um maresh? Seiwok Iruhin madae nurao anagunum armatokihw yegenyihw aria nunek arman uwe,uwok. Anan narao anagun um armanihwyegenyihw aria nenek armatok. 9 Aria shopunek,Iruhin douk madae urkum murum armatok arianunek arman um nutaurumok uwe, uwok. Ananurkum morum arman aria nenek armatok umkwutauruman. 10 Douk namudok aria ipak pupepunek lotu obi nyutob, armago ta wishigorbaragos. Owo wishigorgos um eshudok Iruhinananish yopishi enselahos douk shani ipak shape irishutik aria shukri wosik, owo douk wapeshakamum owowim armam.

11 Apak douk manokrop-umum apakin Debeiniaria mape shakamum anan. Aria armatok okwokotuk ta mare kwupe okwok otuk. Aria arman atunum, anan shopunek ta mare nupe anan atun, uwok.Eshesh biyesh arman nutaurum okwok ariaarmatok kwutaurum anan aria douk shape. 12

Iruhin douk narao anagun um arman ananihwyegenyihw aria nenek armatok. Aria douk namudokatin, anan nenek armam aria armago aria armagowobuki armam. Aria Iruhin douk baugos um arpeshshani ihishmorim eneshenesh.

13 Ipak kanak punenek skelimum enyudokbaraen um ipak kanak. Ahudok aih um armagomadae wishigor owowigos baragos aria unek betenum Iruhin um, enyen douk madae yopihi aih uwe.14 Aria apak arpesh apakin saki douk nyeyabigepnamudok. Enyen douk madae wosik um armamamamigos baragos sutogur debegos um uwe,uwok. 15 Aria ta armago owowigos baragossutogur rougos um, agagos douk seneko watogurwatrugun yopuhi. Um maresh? Iruhin anan kanaknako rougosi baragos um wishigor owowigosbaragos. 16 Aria ta enen arpen nyukri uwok umnyugipesh enyudok baraen um, enyen tanyudukemesh um apak douk madae mugipeshukenen kupaihi aihin uwe, uwok. Apak douk magipeshehudok atih aih douk ihishmorim Iruhin ananisharpesh shape ihirub sisigirub ihirubmorim warubshagipeshen iri.

Eshesh Korin Shawok Debeini Ananigun WorigunKomunio Aria Shanunugun

17 Douk eik yakri ikripep enen dodogowinyibaraen. Aria eik ta mare ituk ipakish nyeiguhwshuto iruhw, uwok. Um maresh? Abudok nyutobipak panak pape penek lotu aria penekeh iri aihdouk madae hataurumep atin uwe, uwok. Eheh apahenekep pape yowep. 18 Sagomatin eik yakriikriyen iri um enyudok. Abudok nyutob ipak Iruhinananish arpesh panak pape penek lotu obi nyutob,ipak apa pape um pakri punasiyaum atin. Aria eikyemnek baraen um ipak penekesh namudok umaria yakri douk adur. 19 Adur, ipak ta punasiyamum eshudok arpesh douk shagipesh adurih aih irita hunowereh hutogur yopugunum. 20 Douknamudok aria worigun ipak pasuwogun panakabudok nyutob panak penek lotu obi nyutob doukmadae Debeini ananigun uwe. 21 Umum maresh?Ipak ihipmorim atin atin apa penekesh arigas pohuripakigun worigun pagnoh. Ipak madae pishukabarum kupaishi arpesh ba pukesh anagun worigunuwe. Douk namudok aria enesh nyurub baeshshape, aria kupaishi shawok sabaibari wainibarabar aria shagugak. 22 Aria ipak urusag wokep umpupe puwok worigun aria abar um aka? O ipakpanabukeshuk arigos Iruhin ananish arpesh pakrieshesh yoweishi aria ipak madae pukesh anagunworigun eshudok worigun wokeshi uwe ariapenekesh abraen? Eik ikripep maren baraen? Akapakri eik ta ituk ipakish nyeiguhw um ehudok aihipak penekeh iri? Adur atin enyudok ta uwok.

Debeini Jisas Nakom Bret Aria Wainibar AbarAnanim Disaipel

(Matyu 26:26-29; Mak 14:22-25; Luk 22:14-20)

23 Enyudok baraen eik yakripepen iri, enyen doukDebeini anan kanak nekeyen iri. Baraen doukenyudok. Abudok wab Judas neyabig Jisas ananimhorim um Jisas obi nyutob, Debeini Jisas nohur bret24 nenek tenkyu um Iruhin aria naworut nakripananim disaipel nakri, “Atudok bret douk eikihwyegenyihw, eik douk yekepohw um itaurumep. Ariameibi nyutob ipak puwok abrudok abar um, ipak tapunekesh um urkwip purum eik. Ipak ta pupepunekesh namudok um urkwip purum eik.” 25

Douk amam hatoh heyatat aria anan nohur kapwainibar abar barop iri aria nenekesh namudok atinaria nakri, “Abrudok abar douk eikin namunyidodogowinyi baraen kontrak. Eikibor owishibordouk ta butourak um butor ipak aria ta bunekenyudok kontrak nyutogur dodogowin. Aria abudoknyutob ipak puwok abrudok abar um, ipak tapunekesh um urkwip purum eik.”

26 Aria abudok nyutob ipak puwok atudok bretaria puwok abar bor apudok kap iri um, ipakpunekesh um piyabigesh um agundok Debeininagok um. Aria ipak pupe punekesh namudok atin

1 KORIN 11:5 260 1 KORIN 11:26

Page 261: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

12

arigaha punak putogrum ahudok nyumnah anannutanamori ahi.

Apak Ta Munek Skelim Um Apakip Urkwip IyohAria Kadak Murao Debeini Ananigun Worigun27 Douk namudok aria enen arpen enyenyim

urkum madae mur wosik uwe aria nyuwok Debeiniananigun worigun, atudok bret tuni abar meyohum, enyen douk nyenek yoweishi inahos umDebeini ananihw yegenyihw hwani ananiborowishibor. Aria enyen douk baraen nyapenyen umnyenek eshudok yoweishi inahos um. 28 Ariasagomatin, arpen ta nyunek skelimum enyenyimurkum ba iyoh aria kadak nyuwok atudok bret tuniabrudok abar. 29 Um maresh? Enyen ta marenyudukem baugenyum baraen um Debeiniananihw yegenyihw abudok nyutob enyen nyuwokatudok bret tuni abrudok abar obi nyutob um,agundok douk enyen kanak nyenek yoweihi aih arianyenek kwot um enyen kanak. 30 Aria ipak doukpenekesh namudok aria sabaipari madaedodogowipari uwe. Aria sabaipari arugeh hapeyeparia enesh shagok. 31 Aria sagomatin apak munekskelimum apak kanak wosik akure, Debeini tanunek skelimap aria mare nutik enen baraennyupenyap, uwok. 32 Aria Debeini nunek skelimumapakih aih aria nugabeyap um, anan douk nenekapnamudok um nunekap mutogur yopishi arpesh umkweipon apak mare muni agundok atapishi arpeshmunak muwishuk, uwok.

33 Douk namudok aria ipak eikish arpesh, abudoknyutob ipak punak pupe um puwok Debeiniananigun worigun obi nyutob, ipak ta pishukabarum kupaishi shopunek. 34 Aria enen arpen nyurubben um, enyen ta nyishoh enyenyit urupat. Ariaabudok nyutob ipak punak pupe punek lotu umipak ta mare punek enesh yoweishi inahos. AriaDebeini nunek skelimep um, anan ta mare nutikenen baraen nyupenyep, uwok.

Aria enen baraen eik douk wata ikripepen iri uwe,eik ta ikripep abudok nyutob eik inaku itogrumepobi nyutob.

Yopinyi Presen Iruhin ananin Mishin NyakopenIri

O ipak eikish arpesh. Eik yakri uwok umipak purpur um enyudok sabainyi yopinyipresen douk Iruhin ananin Mishin

nyekepen iri. 2 Ipak padukemesh, seiwok ipakmadae pudukem Iruhin obi nyutob uwe, ipakipurkwip douk panadudareh um eshudok warehosdouk madae shiyagwreh atin iri uwe. Aria esheshshenekep panak pagipeshesh. 3 Douk namudokaria eik yakri um ikripep enyudok baraen. Enyudokarpen douk Iruhin ananin Mishin nyupenyen arianyunyuhur nyukripen baraen iri, enyen ta marenyukri, “Jisas anan douk yoweini,” uwok. Ariaenyudok arpen douk madae Iruhin ananin Mishin

nyupenyen iri uwe ta mare nyukri, “Jisas anan doukDebeini,” uwok.

4 Adur, enyen douk sabainyi sisigin yopinyipresen douk Iruhin ananin Mishin apa nyakopen iri.Aria enyudok ihinyumorim presen douk enyudokatin Iruhin ananin Mishin nyakopen. 5 Aria sabainyisisigin mour Debeini ananin nyape. Aria ananisharpesh douk sheneken um anan atun. 6 Aria ehehdouk sabaihi yeh um apak munek mour um. Ariaatun Iruhin meyoh nakop ananin dodog apakihishmorim ananish arpesh um nunekopdodogowip um munek enyudok mour.

7 Iruhin ananin Mishin apa nyeyabigap enyenyindodog nyatogur ihishmorim arpesh atin atin umnyutaurum ihishmorim Iruhin ananish arpesh. 8

Enen arpen, Iruhin ananin Mishin nyeken dodogum nyukrip kupaishi arpesh um Iruhin ananinbaraen um nyiyabigesh yopipi urkwip ariashugipeshep. Aria kupainyi arpen, enyudok atinIruhin ananin Mishin nyeken dodog aria saki umnyukripesh baugenyum um Iruhin ananin baraenum sabaishi arpesh shudukem Iruhin wosik. 9 Ariaenen arpen, enyudok atin Iruhin ananin Mishinnyataurumen abom um nyunek bilip um nyunekIruhin atun neneken iri mour. Aria kupainyi arpen,enyudok atin Iruhin ananin Mishin nyeken dodogum nyunek beten um arugeh haesh iri arpesh ariaIruhin wata nugabeyesh. 10 Aria enen arpen, Iruhinananin Mishin nyataurumen nyeken dodog umnyunek Iruhin atun neneken iri mour. Aria kupainyiarpen, Iruhin ananin Mishin nyeken dodog umnyutogur profet um nyukripesh Iruhin ananinbaraen douk Iruhin neyabiganen iri. Aria enenarpen, enyen nyeken dodog um nyunek skelimumsabainyi kupainyi baraen douk arpesh shakripesheniri um eshesh shudukemesh um enyen douk Iruhinananin baraen o yoweini Satan ananin. Aria enenarpen, enyen nyeken dodog um nyiyagwrehsabainyi kupainyi baraen. Aria kupainyi arpen,enyudok atin Iruhin ananin Mishin nyeken dodogum nyuwanam enyudok kupainyi baraennyukripesh baugenyum um. 11 Aria enyen doukenyudok atin Iruhin ananin Mishin nyenek enyudokihinyumori mour abom. Enyen nyagipesh enyenyimurkum atum aria nyekesh sisigin yopinyi presenihishmorim arpesh atin atin. Enesh nyekeshuk enensik, aria enesh nyekeshuk sik.

Apak Ihishmorim Douk Mape Anabik UmAhwudok Otuhw Yegenyihw Um

12 Arpenyihw yegenyihw douk otuhw meyoh. Ariasabaigunum shokushoku-gunum um yegenyihwhwanadran um atugun aria hwonek atin arpen. AriaKrais douk namudok atin. 13 Um maresh? Apakihishmorim atin Iruhin ananin Mishin nyenekbaptaisumap aria nyenekop matogur kabi atinarpen um. Apak Juda mani ipak douk riguk madaepudukem Iruhin iri uwe. Apak mani eshudok doukshape shakamum kupaishi arpesh shenek-umesh

1 KORIN 11:27 261 1 KORIN 12:13

Page 262: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

13

mour meyoh iri, mani eshudok douk shape meyohiri, marao atin Iruhin ananin Mishin nyapenyap.

14 Apak madukemesh, arpenyihw yegenyihwdouk madae anabik atugun nunekohw uwe, uwok.Ohohw douk sabaigunum shoku-shokugunnanadran um atugun aria nenek enen arpen. 15

Aria ta yerihw hwukri, “Eik douk madae wis uwe,douk namudok aria eik madae ipe anabikihwum umahwudok yegenyihw uwe.” Douk yerihw ta hwukrinamudok, aria ohohw douk madae hwupeanabikihwum um ahwudok yegenyihw. 16 Aria taarigos sukri, “Eik douk madae nabep uwe, douknamudok aria eik madae ipe anabikihwum umahwudok yegenyihw uwe.” Douk arigos ta sukrinamudok, aria agagos douk madae supeanabikihwum um ahwudok yegenyihw. 17 Aria taihihwumorim shuknihw yegenyihw hwutogurnabep atup akure, ohohw ta hwumnek baraenmumam? Aria ta ihihwumorim shuknihw yegenyihwhwutogur arigos atugos akure, ohohw ta hwumniheshudok eneshenesh mumam? 18 Aria arpenyihwyegenyihw douk madae ohohw kanak hwupenamudok uwe, uwok. Ohohw douk seiwok Iruhinnagipesh ananim urkum aria nenek ihigunmorimshokushokugun um ahwudok yegenyihw napeahwudok shuknihw yegenyihw. 19 Aria taihihwumorim shuknihw yegenyihw douk baragatug o aiyas atugas akure, ahwudok yegenyihw tahwupe mumam? 20 Aria yegenyihw douk madaehwupe namudok uwe. Ohwohw douk sabaigunumshokushokugun um nape aria nenek otuhwyegenyihw.

21 Aria nabes ta mare sukrip wis sukri, “Apakmakri uwok um ipak. Aria ipak uwok akure, apakatup wosik ta mupe wosik!” Aria barag ta maregukrip yeriweruh gukri, “Eik yakri uwok um ipak.Aria ipak uwok akure, eik atuwe wosik ta ipe wosik!”Adur atin enyudok ta uwok. 22 Aria agundokiruhum yegeshiweruh douk apak makri araruh madaedodogowiruh iri uwe aria madae hupe akure,yegenyihw ta mare hwupe wosik uwe, uwok. 23

Aria agundokiruh um douk apak makri araruhnyeiguhw wokaruh iri, apak apa meyoharuh wosikatin. Aria agundokiruh um apak apa abraenyip-umaruh iri, apak apa mobeshukaruh ariamushapomaruh. 24 Aria agundokiruh um doukapak madae abraenyip-umaruh iri uwe, apakmadae mugabeyaruh aria muyoharuh namudokuwe. Aria Iruhin douk nenek ihigunmorimsabaigunum sisigigun um yegenyihw hwanakhwanadran atugun aria hwenek otuhw debeihwiyegenyihw. Aria anabig-iruh um douk nyeiguhwwokaruh, aria anan nakoruh nyeiguhw shato iruh-umoruh. 25 Anan nenekesh namudok um ahwudokshuknihw yegenyihw mare hwunabrig ariahwunasiya um uwe, uwok. Aria agundok sabaigunisisigigun um ahwudok yegenyihw ta hwunagapesharia hwunagabe um. 26 Douk namudok aria taanabigihw um yegenyihw hwumnek eriger,ihihwumorim yegenyihw shopunek ta hwumnek

eriger. Aria ta anabigihw um hwurao debeinyinyeigur um, ihihwumorim yegenyihw shopunek tahwunadudareh.

27 Douk namudok aria ipak ihipmorim atin atindouk pape kabi anabikihw um Krais ananihwyegenyihw um. 28 Aria Iruhin douk nagraehihishmorim ananish arpesh um shunek ananinmour. Sagomatin um douk aposel, Iruhinnagraeham um hanak hukripesh ananin baraen iri.Aria eshesh profet, douk Iruhin neyabigesh baraenshanak shakrip arpesh iri. Aria eshudok doukshenek skulumesh um Iruhin ananin baraen iri. Ariaeshudok douk shenek Iruhin atun nape neneken irimour. Aria eshudok douk shenek beten um arugehhapeyesh iri aria Iruhin wata nagabeyesh iri. Ariaeshudok douk shataurum kupaishi Iruhin ananisharpesh iri. Aria eshudok douk shenek sisiginenenyenen mour um sios iri. Aria eshudok douksheneyagwreh sabainyi kupainyi baraen iri. 29 Ariaipak pakri mumam? Ipak pakri amam ihim-morimhutogur aposel omi atum? Aka pakri ihishmorimshutogur profet iri atish? Aka pakri ihishmorimshutogur tisa omi aria shunek skulumesh um Iruhinananin baraen um shumneken shugipeshen wosikiri atish? Aka ipak pakri ta ihishmorim shunek Iruhinatun nape neneken iri mour? 30 O ipak pakri taihishmorim arpesh shurao dodog um shugabearugeh hapeyesh iri arpesh? O pakri ta ihishmorimarpesh shurao dodog um shiyagwreh sabainyikupainyi baraen aka? Aka pakri ta ihishmorimshudukemesh um shuwanam baugenyum umenyudok sabainyi kupainyi baraen? Adur atin tauwok. Ihishmorim douk shenek esheshin sisiginmour douk Iruhin nekeshen iri. 31 Aria ipakihishmorim oub ta bikitak abom um puraosagomatinyin presen douk Iruhin ananin Mishinnyako arpesh-enyi.

Apakip Urkwip Ta Punawasham Abom UmKupaishi Arpesh

Aria douk eik yakri ikripep um eneh yopihi aihabom douk heshagrakuk ihinyumorim enyudokyopinyi presen iri.

Aria eik idukemesh um iyagwreh sabainyikupainyi baraen nyuni enselahos esheshinshopunek, aria eik urkum mare

munawasham arpesh um, eikin baraen doukwehinyi. Enyen kabi douk wiruh o nyubrap douksheneyagwreh meyoh iri um. 2 Aria ta Iruhinananin Mishin nyuke yopinyi presen um ikripeshIruhin ananin baraen, kabi amam profet hakripeshum, aria ta eik idukem baugenyum umihinyumorim Iruhin ananin nyanabeshuk iri baraen,aria irao ihinyumorim Iruhin ananin yopinyi sakishopunek, aria isuhw Iruhin ananin baraen dodogabom igipeshen um inek beten ishopok yodururuhum hutotigos hunak hupe kupaigunum, aria eikurkum madae munawasham kupaishi arpesh um,eik douk madae yopuwe iri uwe inek enesh

1 KORIN 12:14 262 1 KORIN 13:2

Page 263: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

14

eshudok um yoweishi eneshenesh, uwok. 3 Aria eikikesh ihishmorim eikish eneshenesh um eshudokdouk yaruhish arpesh iri, aria ikri wosik um kupaishishusuhwe shishaiweh eik um nyih aria she igok,aria eik urkum madae munawasham kupaishiarpesh um, ihihmorim ehudok eik yenekeh iri aih tamare hutaurume uwe, uwok.

4 Enyudok arpen douk enyenyim urkummanawasham kupaishi arpesh iri douk marejuwehosim arigas atin uwe. Aria enyen marenyuwanamesh atin uwe yoweishi inahos esheshshenekesh um enyen iri. Enyen apa nyenek yopihiaih um ihishmorim arpesh nyutaurumesh. Ariamadae nyunek nyigiya atinyum eshudok doukshanagrem sabaishi eshudok eneshenesh iri uwe.Aria madae nyutuk enyenyin nyeigur nyuto iruhwatin uwe. 5 Enyen madae nyubo mishin atin umuwe, aria madae urkum murum enyen atin uwe,uwok. Enyen apa nyape shakamum kupaishi arpesharia madae juwehosin arigas atin uwe. Aria marenyusuhw yoweihi aih uwe um kupaishi shenekesh-umen iri uwe, uwok. 6 Aria enyen madaenyunadudareh-umeh atih uwe yoweihi aih, uwok.Enyen apa nyanadudareh um yopihi durdurih atihaih. 7 Ihih nyumneh enyen apa nyape um nyenekenyudokmori atin. Enyenyihw apahw apa hworwosik aria nyeyotu dodog abudok nyutob amaennyatogur-umen nyeneken nyemnek eriger obinyutob. Enyen madae nyiyagwreh rohwin baraenum kupaishi nyukri eshesh shenek yoweishi inahosuwe. Enyen nyakri Iruhin anan kanak tanutaurumesh aria shunek yopihi aih. Enyen apanyasuhw Iruhin ananin baraen dodog nyagipeshenaria nyape nyatrugun-umen um nutaurumen nyunieshudok shenek yoweishi inahos iri shopunek. Ariaenyen apa nyeyotu dodogowin aria nyakri wosik umnyusah ihinyumorim amaen douk ta nyutogur-umen iri.

8 Aria ehudok yopihi aih um urkwip punawashamkupaishi arpesh um ta mare hutuh hunak huwishukuwe, uwok. Ehudok aih um Iruhin ananin Mishinnyuhur ananish arpesh shunek mourum shukripeshananin baraen kabi amam profet hakripesh um tanyutuh. Enyudok sabainyi yopinyi presen umsheneyagwreh kupakupainyi baraen um ta nyutuh.Aria ehudok aih um sharao saki um shudukemIruhin um shopunek ta hutuh. 9 Um maresh? Doukapak madae gamo mudukem ihinyumorim sakiuwe. Apak madukem tukwanin atin. Aria shopunek,abudok nyutob Iruhin ananin Mishin nyohur arpeshshakripesh Iruhin ananin baraen um, esheshshakripesh tukwanin atin. 10 Aria kweipon JisasKrais nutanamori obi nyutob, eshudok doukmadukem tukwanish atish iri ta shunak shuwishuk.11 Seiwok eik wata yape kabi shokwinyi batowinum, eik yeyagwreh kabi batowin um. Aria yemnekbaraen o yatik eshudok um, eik yenek urkum-umesh kabi douk shokwinyi batowin um. Aria doukeik yakitak yopuwe aria yakutukuk ehudokshokwishiyeh aih. 12 Douk apak matik eshudok um,

apak matrish ruhur atin kabi douk matik aboriguhwenyir um. Aria kweipon ahudok adurih nyumnahhutogur aria apak ta mutrish wosik abom. Ariadouk abudok nyutob eik madae idukem ihishmorimeshudok uwe. Aria kweipon ahudok nyumnah, eikta idukem ihishmorim eneshenesh eshudok abomkabi douk Iruhin nadukem eik wosik abom um.

13 Aria douk ehudok bihotih aih douk wata hape.Ehudok aih um munek bilip um, hani ehudok ummape matrugun um Jisas Krais nutanamorium, haniehudok um urkwip punawasham kupaishi arpeshum. Ehudok bihotih aih douk hape. Aria sagomihyopihi aih abom douk heshagrakuk ihihmorim iridouk ehudok yopihi aih um urkwip punawashamkupaishi um.

Sabainyi Yopinyi Presen Iruhin ananin MishinNyakopen Iri

Ipak ta punek mour dodogowip atip umipakip urkwip punawasham kupaishiarpesh. Ipak mishish ta shikitak abom um

purao ihinyumorim yopinyi presen douk Iruhinananin Mishin apa nyakopen iri. Aria nyarik iriabom nyeshagrakuk ihinyumorim presen douk ipakta mishish shikitak abom um puraen iri doukenyudok um Iruhin ananin Mishin nyupuhurnyutaurumep pukripesh ananin baraen um kabiamam profet hakripesh um. 2 Apak madukemesh,enyudok arpen douk nyeyagwreh kupainyi baraendouk arpesh madae shudukemen iri uwe, enyendouk madae nyukripesh baraen enesh arpesh uwe,uwok. Enyen douk nyakrip Iruhin atun. Um maresh?Madae enen arpen nyudukem enyudok baraenenyen nyeyagwrehen iri uwe. Enyen douk Iruhinananin Mishin nyenyuhur nyeken dodog arianyeyagwreh enyudok baraen douk seiwoknyanabeshuk nyape iri. 3 Aria enyudok arpen doukIruhin ananin Mishin nyenyuhur aria nyeyagwrehipakin baraen nyakripesh Iruhin ananin baraen iri,enyen nyakripeshen iri baraen douk nyutaurumarpesh nyenekesh shasuhw Krais ananin baraendodog aria nyogabeimesh esheshiruh aparuh hurwosik aria shenek yopihi aih. 4 Enyudok arpendouk nyeyagwreh kupainyi baraen iri douknyataurum enyen kanak nyatogur dodogowin. Ariaenyudok douk Iruhin ananin Mishin nyenyuhur arianyeyagwreh ipakin baraen nyakripesh Iruhinananin baraen iri douk nyataurum ihishmorimIruhin ananish arpesh nyenekesh shatogurdodogowish shasuhw Krais ananin baraen dodog.5 Eik yakri wosik um ipak ihishmorim piyagwrehsabainyi kupainyi baraen. Aria eik yakri abom umipak purao enyudok yopinyi presen um Iruhinananin Mishin nyupuhur piyagwreh ipakin baraenaria pukripesh Iruhin ananin baraen um. Ummaresh? Ta enyudok arpen douk nyeyagwrehkupainyi baraen iri nyiyagwreh um, enen kupainyiarpen ta nyuwanam enyudok baraen nyukripeshum Iruhin ananish arpesh shumneken aria

1 KORIN 13:3 263 1 KORIN 14:5

Page 264: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nyutaurumesh shutogur dodogowish. Aria ta mareenen arpen nyuwanam enyenyin baraen um,enyenyin baraen ta mare nyutaurum enesh arpesh,uwok. Douk namudok aria enyudok arpen doukIruhin nenyuhur aria nyeyagwreh ipakin baraennyakripesh ananin baraen iri nyeneken iri mourdouk nyeshagrakuk abom enyudok nyeyagwrehkupainyi baraen iri.

6 O ipak eikish arpesh, ipak urkwip purumenyudok baraen. Aria eik inaku ini ipak mupe ariaiyagwreh kupainyi baraen ikripep Iruhin ananinbaraen um, eik ta itaurumep um pusuhw Iruhinananin baraen dodog putogur dodogowipmumam? Aria ta eik inyanam-umep um, enyendouk wosik. Aria ta eik ikri itaurumep um, eik taikripep um enen baraen douk Iruhin neyabigeyeniri, o ikripep um enen baraen um purao yopinyi sakio ikripep enen baraen douk Iruhin ananin Mishinnyeyohur nyakripeyenyi o inek skulumep um eneshnamushi eshudok eneshenesh um, eshudokeneshenesh douk wosik.

Mukripesh Iruhin Ananin Baraen Um, Apak TaMukripesh Apakin Baraen

7 Eneshenesh eshudok kabi douk buwaen o gitadouk madae gamo shupe shiyagwreh shenekyopinyi gaha abom iri uwe douk namudok atin. Ariaarpesh ta mare shubirakesh wosik um, eshesh tamare shiyagwreh wosik. Aria apak ta mumnekesharia ta mudukem yopinyi gaha mumam? 8 Aria taarpen nyihapur oruhw iri mare nyihapuruhwhwiyagwreh wosik um, amudok henek wanohw irita hunek garibog aria hupe hutrugun um hunekwanohw mumam? 9 Aria ipak shopunek douknamudok atin. Ipak pukripesh Iruhin ananin baraenum, ipak ta piyagwreh pukripesh esheshin baraendouk eshesh shadukemen iri. Aria ipak pukripeshbaraen kupainyi um, eshesh ta shudukembaugenyum ipakin baraen mumam? Ipakin baraenta nyunakuk atap meyoh. 10 Adur, sabainyi kupainyibaraen nyape agudok atapig nahobig. Aria madaeenen rohwin wehinyi baraen nyupe uwe.Ihinyumorim baraen douk baugenyum baraennyape. 11 Aria ta eik mare idukem baugenyumbaraen douk kupainyi arpen nyakriyen iri um,enyen ta nyukri eik kupaiburi waburiwe iri. Aria eikshopunek ta ikri enyen douk kupaiburi waburin. 12

Ipak douk oub bakitak um pakri purao sabainyiyopinyi presen douk Iruhin ananin Mishin apanyekepen iri. Douk namudok aria ipak ta punekmour dodogowip um purao enyudok presen umputaurum Iruhin ananish arpesh shusuhw ananinbaraen dodog shutogur dodogowish um.

13 Douk namudok aria enyudok arpen douknyeyagwreh kupainyi baraen douk arpesh madaeshudukemen iri uwe, enyen ta nyunek beten nyurigIruhin um nuken saki um nyuwanam enyudokbaraen um arpesh shudukemen. 14 Um maresh? Taeik iyagwreh inek beten kupainyi baraen eik madae

idukemen iri uwe um, agundok douk eikin mishinatin nyenek beten. Aria eikim urkum douk mapeikmeyoh. 15 Douk namudok aria douk eik ta inekeshmumam? Eik ta inek beten ini eikin mishin nyunieikim urkum shopunek. Aria eik ta iyarub ini eikinmishin nyuni eikim urkum shopunek. 16 Aria ta ipakpuni ipakish mishish atish putuk Iruhin ananinnyeigur punek tenkyu uman, aria enen arpen doukmadae nyurao enyudok presen um nyudukemenyudok baraen ipak peyagwrehen iri nyuni ipaknyupe um, enyen ta nyumnek ipakin beten arianyukri adur mumam? Adur, ipak ta punek yopinibeten punek tenkyu um Iruhin, aria ipak ta mareputaurum enyudok arpen douk nyani ipak nyape iriuwe, uwok. Um maresh? Enyen douk madaenyudukem enyudok baraen ipak penek betenpeyagwreh-enyi uwe, uwok.

18 Eik yenek tenkyu um Iruhin. Um maresh? Eikyeshagrakuk ipak abom um agundok yeyagwrehsabainyi kupainyi baraen um. 19 Aria abudoknyutob yani Iruhin ananish arpesh mape meneklotu obi nyutob, eik yakri ikripesh banenyi baraendouk ta shudukemen iri um itaurumesh. Eik yakriuwok um ikripesh sabainyi 10,000-porein baraenum ikripesh kupainyi baraen uwe, uwok.

20 O ipak eikish arpesh, ipakip urkwip douk watapape kabi shokwishi esheship um. Aria douk jurug.Shunek yoweihi aih um, ipak ta pupe kabi shokwishidouk madae dodogowish um shunek yoweishiinahos iri uwe. Aria ipakip urkwip ta putogur kabiyopishi esheshipi um. 21 Enen Iruhin ananin lodouk nyetem ananik Buk iri douk nyakri namudok.Debeini nakri,“Eik ta ihur kupairubi warubish arpesh douk

sheneyagwreh kupainyi baraen irium shukripesh eikin baraen eshudok eikish arpesh

aria eshesh ta mare shugipeshen uwe, uwok.”22 Douk namudok aria apak madukemesh,

enyudok presen um piyagwreh sabainyi kupainyibaraen um, enyen douk Iruhin madae nukepen umniyabigep ananin dodog ipak douk pasuhw Kraisananin baraen pagipeshen iri uwe, uwok. Anandouk nekep enyudok presen um nakri niyabigeshananin dodog eshudok douk madae shunek bilip-uman iri uwe. Aria enyudok presen douk Iruhinananin Mishin nyekepen um nyupuhur umpukripesh Iruhin ananin baraen um, enyudokIruhin douk madae nuko eshudok madae shunekbilip-uman iri uwe, uwok. Anan douk nekeshenyudok presen um putaurum eshudok doukshenek bilip um anan iri.

23 Douk namudok aria ta ihishmorim Iruhinananish arpesh punak pupe atugun ariaihishmorim pupe piyagwreh sabainyi kupainyibaraen, aria enesh douk madae shusuhw Kraisananin baraen iri uwe shini ipak shupe um, esheshta shumnekep aria shukri ipak pogugak iri. 24 Ariata Iruhin ananin Mishin nyupuhur aria pukripeshIruhin ananin baraen ipakin baraen, aria ta enenarpen douk madae nyunek bilip iri uwe o enen

1 KORIN 14:6 264 1 KORIN 14:24

Page 265: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

15

douk madae gamo nyudukem Iruhin ananin baraeniri uwe nyuni ipak nyupe um, ipak ihishmorimipakin baraen ta nyiyabigen aria enyen tanyudukemesh um enyen douk nyenek yoweishiinahos iri. Aria ipakin baraen enyen nyumnekenaria ta nyunek kwot-umen. 25 Aria ihinyumorimenyenyim manabeshuk iri urkum ta munawerehmutogur yopugunum. Aria enyen ta nyubuhnyuduk ohrubus aria enyenyig yomag gutik ataparia ta nyutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw.Aria enyen ta nyukripesh yopugunum nyukri, “Aduratin Iruhin nani ipak nape.”

Ihinyumorim Mour Apak Munek Lotu MunekenIri Ta Muneken Wosik

26 O ipak eikish arpesh, baugenyum eikin baraennyakri mumam? Abudok nyutob ipak panak papepenek lotu um ipak apa penek maresh? Ipak doukIruhin ananin Mishin nyepuhur aria apa peneksisigin mour. Enen nyeyarub, enen nyenekskulumep um Iruhin ananin baraen um pudukemenpugipeshen wosik. Aria enen nyakripep um Iruhinneyabigen iri baraen. Aria enen nyeyagwrehkupainyi baraen, aria enen nyawanam enyudokkupainyi baraen. Aria ipak ta punek enyudokihinyumorim mour um putaurum Iruhin ananisharpesh shutogur dodogowish um agundokshasuhw Krais ananin baraen shagipeshen um. 27

Aria ta enesh shukri shiyagwreh kupainyi baraenum, biyesh o biyesh atin meyoh ta shiyagwreh. Ariaeshesh ta shiyagwreh atin atin. Aria shopunek,kupainyi arpen ta nyuwanam esheshin baraen. 28

Aria ta mare enen arpen nyuwanam-uman baraeniri nyupe agundok um, enyudok arpen douk nyukrinyiyagwreh kupainyi baraen iri ta nyuweshikenyenyit nokwat aria nyupe meyoh. Enyen marenyiyagwreh abudok nyutob Iruhin ananish arpeshshunatorum shupe um, uwok. Enyen atin ta wosiknyuni Iruhin atun nyiyagwreh. 29 Aria biom o biomatun meyoh armam douk Iruhin ananin Mishinnyumhur um hukripesh ananin baraen iri hukripepbaraen. Aria ipak enep pape iri ta pupe punekskelimum enyudok baraen. 30 Aria ta abudok atubnyutob enen arpen nyupe um lotu aria enyennyumnek Iruhin nukripen enen baraen um,enyudok douk nyeyotu nyape nyeyagwreh iri tamokureg aria pumnek enyudok enen nyukitaknyiyagwreh iri. 31 Um maresh? Ipak ihipmorimdouk Iruhin ananin Mishin nyepuhur um pukripeshananin baraen iri ta piyagwreh atin atin. Ipakpunekesh namudok um ihishmorim shumnekenshudukemen wosik aria shutogur dodogowish. 32

Aria eshudok arpesh douk sharao enyudok yopinyipresen um Iruhin ananin Mishin nyishuhurshukripesh ananin baraen iri ta shiyohen wosikenyudok presen. 33 Um maresh? Iruhin douk nakriuwok um apak muneken hwaroh enyudok mour ummunek lotu um uwe, uwok. Anan nakri apakmuneken wosik aria apakiruh aparuh hur wosik.

Aria ihirub warub, ihishmorim Iruhin ananisharpesh shuntorum shupe um, armago mare ukitakwiyagwreh enen baraen uwe, uwok. Owo ta upewehigun. Owo mare upe iruhw um armam kabidouk Iruhin nakoguk Moses enyi lo nyakrium. Owota upe shakamum amam. 35 Aria ta owo ukriudukem baugenyum enen baraen um, owo ta unakurusag aria kadak uworig owowim armam. Aria taIruhin ananish arpesh shuntorum shupe aria onokarmatok kwukitak kwiyotu kwiyagwreh um,ehudokmori aih douk abraenyihi aih.

36 Ipak pakri ipak kanak douk baugos abom umIruhin ananin baraen nyakitak nyanaki um aka? Oipak atip parao Iruhin ananin baraen abom ariakupaishi uwok?

37 Aria enen arpen nyukri enyen Iruhin ananinMishin nyenyuhur um nyukripesh Iruhin ananinbaraen um, o nyukri enyen nyarao enen yopinyipresen douk Iruhin ananin Mishin nyekepen iri um,enyen ta nyudukemesh um enyudok baraen doukeik yenyemagu um ipak iri douk Debeini ananin lo.38 Aria ta enyen nyukri uwok um nyumnek enyudokbaraen um, ipak shopunek pukenyuguk agabusenyudok arpen.

39 Douk namudok aria ipak eikishi arpesh. Ipakishmishish ta shikitak abom um Iruhin ananin Mishinnyupuhur pukripesh ananin baraen. Aria ipak marepunek enen lo um pakri mare piyagwreh kupainyibaraen um uwe, uwok. 40 Aria ipak Iruhin ananisharpesh punak pupe punek lotu um, ipak ta punekenwosik ihinyumorim enyudok lotuin mour umnyutogur yopinyi adurin lotu.

Seiwok Krais Nagok Aria Douk Wata NakitakNape

O ipak eikish arpesh. Eik wata yakri ihuripakip urkwip um enyudok Iruhin ananinyopinyi baraen douk eik yakripepen iri.

Ipak douk pasuhwen dodog pagipeshen aria doukpeyotu dodogowip um enyudok baraen. 2 Ariaenyen douk um enyudok baraen atin, ta ipakpusuwen dodog um, Iruhin douk naraeppatanamori pape wosik. Aria ta uwok um, ipak doukpenek bilipumen meyoh.

3 Nyarik iri baraen douk nyeshagrakukihinyumorim baraen douk riguk eik yarik yaraen iri,enyudok eik douk yakripepen. Enyen doukenyudok. Krais nagok um nukweshihap um apakishyoweishi inahos kabi douk baraen nyetem Iruhinananik Buk iri nyakrium. 4 Aria sharuman norwonugwehw biyeh nyumneh aria hakri um biyehatih nyumneh um, anan wata nakitak nape kabidouk Iruhin ananin baraen nyakrium. 5 Aria anannarik natogurum Pita, aria kadak nagiguknatogurum ananim 12-poreim aposel. 6 Ariaenyudok nyanakuk aria atub nyutob meyoh, anannatogurum sabaishi shagipesh anan iri. Esheshdouk sabaishi abom sheshagrakuk 500-poreish.Eshudok shatrun iri, sabaishi douk wata shape, aria

1 KORIN 14:25 265 1 KORIN 15:6

Page 266: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

enesh douk shagok. 7 Aria enyudok nyanakuk ariaanan wata natogur um Jems, aria wata shopuneknatogurum ihim-morim aposel hatrun. 8 Douknatogur-umesh neyatesh aria eik natogrume ariayagiguk yatrun. Eik douk kabi enen batowin doukamakek kweyobuki yowewe iri.

9 Eik douk nyeigur woke yape shakamum ihim-morim aposel. Aria eik douk madae wosik umarpesh shuhware aposel uwe. Um maresh? Seiwokeik yape yabo Iruhin ananish arpesh yanunish. 10

Aria Iruhin kanak nataurume meyoh aria nenekeyatogur yopuni iri arman kabi douk yapeum. Ariaagundok um anan nataurume meyoh um doukmadae nunakuk atap meyoh uwe, uwok. Eik yenekmour dodogoiwe atuwe yeshagrakuk ihim-morimamudok anam aposel. Aria enyudok mour enyendouk madae eik kanak ineken uwe, uwok. Enyendouk Iruhin nenek gihaume aria neke ananindodog aria yeneken. 11 Douk namudok ariaenyudokmori baraen um apak makri eik yeneken oamam heneken um, enyudokmori bukenyuk. Apakihim-morim aposel douk makripesh enyudok atinbaraen um shabo Krais nagok sharuman aria watanakitak napeum. Aria eshesh shemneken aria ipakshopunek pemneken aria pasuhwen dodogpagipeshen.

Shagok Iri Arpesh Ta Wata Shukitaki12 Ihih nyumneh apak mape um makripesh

baraen um Krais nagok aria Iruhin wata nonohurnakitak napeum. Aria ipak enep apa pakri shagok irita mare wata shukitaki? Adur atin eshesh ta watashukitaki. 13 Aria ta adur shagok iri ta mare watashukitak um, Krais shopunek douk Iruhin marenunohur nukitak nupe uwe. 14 Aria ta adur Iruhinmadae nuhur Krais nukitak nupeum uwe, enyudokbaraen douk apak mape makripeshen iri doukrohwin baraen meyoh. Aria ipakin bilip um Kraisshopunek douk rohwin. 15 Aria douk namudok um,douk apak matogur kabi armam douk henek rohwhakripesh Iruhin ananin baraen iri um. Um maresh?Apak makri Iruhin wata nohur Krais nakitak nape.Aria ta adur kweipon Iruhin ta mare nuhur shagokiri shukitak shupe um, Iruhin douk madae nuhurKrais nukitak nupe uwe. 16 Adur, ipak enep pakriIruhin ta mare nuhur shagok iri shukitak shupe,uwok. Aria ta enyudok ipakin baraen douk adurinum, Krais shopunek, Iruhin douk madae nunohurnukitak nupe uwe. 17 Aria ta adur Iruhin madaenuhur Krais nukitak nupe um uwe, ipakin bilip umKrais nakitak napeum douk madae adurin uwe. Ariaenyen ta mare nyutaurumep, uwok. Aria douk ipakdouk wata pape um penek yoweishi inahos atindouk showeshikep dodog iri. 18 Aria eshudokarpesh douk shasuhw Krais ananin baraenshagipeshen aria shagok iri, eshesh shopunek doukshagok shanak shawishuk abom. 19 Aria apak doukmadukemesh abom um Krais nape iruhw hevenaria mape matrugun manak um nutaurumap. Aria

mukri ta nutaurumap douk abudok atub nyutobdouk mape agundok atap um, apak douk shunekgiha-umap abom. Enyen douk wosik um shenekgihaumesh atin ihishmorim eshudok enesh arpesh.Aria apak, eshesh ta shenek gihaumap abomshuriguk.

20 Aria enyen douk madae namudok uwe, uwok.Krais douk nagok aria adur atin Iruhin watanonohur nakitak nape. Aria anan douk riguk narikabom nakitak nape kabi douk narik iri worigunjurugigun nape nubarigos iri um. Douk namudokaria apak madukemesh um shagok iri ta watashukitak shupeum. 21 Atun arag arman meyohnakwarmori gok. Aria wata namudok atin, atunarag meyoh kupaini arman nakwarmori ehudok aihum shagok iri watak shukitaki shupe um. 22

Enyudok douk namudok. Ihishmorim arpesh doukshakitak Adam ananip awirop iri apa shagok. Arianamudok atin, ihishmorim arpesh douk shantoruhKrais iri, kweipon Iruhin ta wata nishuhur shukitakshupe aria mare wata shugok atin. 23 Aria apakihishmorim atin atin mape matrugun um apakibnyutob sisiguk. Sagomatinyin narik iri arman doukKrais. Anan douk nape kabi narik iri worigunjurugigun nape nubarig iri um. Aria kweiponahudok nyumnah anan nutanamori ahi, apakihishmorim ananish arpesh ta wata mukitaki ariamupe. 24 Douk enyudok nyunakuk aria hugiguk iriabom nyumneh ta hutogur. Aria abudok nyutobKrais ta nubouk ihinyumorim enenyenen gavmandouk nyasuhw merik um iruhw atap iri nyubuhuk.Aria anan atun ta nurao debeinyi nyeigur. Aria ananta dodogowin abom aria nupe debeini king umihishmorim dodogowishi eshudok sagabehos arianuraesh shuni ananin debeinyi nyeigur shunak umananin Yain Iruhin. 25 Um maresh? Krais ta nupedebeini king arigaha Iruhin nugraeh ihishmorimananish horim shubuh shupe shakamum Kraisatun. 26 Aria Iruhin ta niyatakuk ihishmorimeshudok enesh horim iyoh aria nugiguk iri horin taanan niyatonuk iri douk gok. 27 Um maresh?Seiwok Iruhin nakri namudok, “Kweipon eik ta inekihishmorim eshudok eneshenesh shuni arpeshshopunek shupe shakamum anan atun.” Ariaenyudok baraen douk nyakri Iruhin nenek“ihishmorim eshudok eneshenesh” shapeshakamum Krais. Aria baugenyum enyudok baraendouk madae nyukri Iruhin douk nenek ihishmorimeshudok eneshenesh shape shakamum Krais iri,aria Iruhin shopunek nape shakamum Krais uwe,uwok. 28 Aria Iruhin ta nunekesh shupe shakamumKrais ba iyoh aria ananin Nuganin anan kanak tawata nupe shakamum Iruhin douk sagomatin nariknenek ihishmorim eshudok eneshenesh shapeshakamum Krais iri. Iruhin douk nenekeshnamudok um anan atun nupe debeini umihishmorim eshudok eneshenesh shuni arpesh.

29 Aria ta adur shagok iri ta mare wata shukitakum, kupaishi arpesh douk shape sharao shagok iriesheshiyu outumeb aria shenek baptaisumesh um

1 KORIN 15:7 266 1 KORIN 15:29

Page 267: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

maresh? Aria adur shagok iri ta mare wata shukitakium, arpesh douk shenek baptaisumesh umshutaurum shagok iri um maresh? 30 Aria mumammumam um apak? Sabaishi arpesh shahap ariashakri shop um enyudok Krais ananin mour. Ariadouk ta shagok iri ta mare wata shukitaki um, apakdouk mape munek enyudok mour um maresh? 31

O ipak eikish arpesh. Eik yanadudareh-umep abomum agundok apak matukur apakin Debeini KraisJisas um. Douk namudok aria eik yakri ikripepenyudok baraen namudok. Adur atin, ihih nyumneheik yape kabi douk yagok iri um. 32 Aria ipak pakrieik yagipesh arpeshim urkum atin aria douk yenekenyudok mour um, eik yakri ipak pukripe. Eik yapeEfesus um, eik urkum morum irao maresh eshudokyopishi eneshenesh aria douk yani wanohwishiarpesh abom kabi douk wanarish mahish ummarpak? Aria adur shagok iri ta mare wata shukitakium, “Apak muwok debeguni worigun nini abar. Ummaresh? Nuhut apak ta mugok munak muwishuk”kabi douk enesh arpesh shakri um.

33 Ipak mare pugipesh enesh arpesh shunekrohwumep iri, uwok. Enen baraen douk nyakrinamudok,“Aria apak muni shenek yoweishi inahos iri arpesh

munopromum, eshesh ta shubouk apakih yopihi aih

hubuhuk.”34 Ipak ta pukutukuk rohwih aih aria ipakip urkwippur wosik atin. Aria pukutukuk yoweihi aih ipakpape penekeh iri. Eik yakri inekep abraen nyupeyepum enyudok baraen. Baraen douk enyudok. Ipakenep douk madae pudukem Iruhin uwe.

Hagok Iri Yegeshiweruh Hukitakumori Ta HupeAnahaeh

35 Enen arpen ta nyirig nyukri, “Kweipon shagokiri arpesh ta shukitaki mumam? Eshesh ta shukitakiaria shurao maroruh yegeshiweruh?” 36 Enyudoknyarig namudok iri douk nyogugak iri. Apakmadukemesh, ta shuruwepit wit o marep kupaipishurkwip ta mare pugok aria putar aria epep tamare pupurep pukih. 37 Eshudok douk apakmawesh iri douk madae mu eshudok douk tanuhutih ta shutogur iri uwe, kabi douk shus arianyeiguhw um, uwok. Apak mau shurkwip meyoh.Anep witip shurkwip o kupaipi worigunip. 38 AriaIruhin anan kanak nenekep patogur aria nekepshus aria nyeiguhw kabi anan nakri um. Ihipmorimsabaipari sisigip yomogip shurkwip Iruhin douknekep sisigis yomogis shus sani nyeiguhw. 39

Ihiruhmorim yegeshiweruh douk madae hupe atugyomag uwe, uwok. Arpesh anaruh sikiruhyegeshiweruh, burguhw anaruh sikiruh, armiguhwanaruh sikiruh, aria eiguhw anaruh sikiruh. 40 Ariashape iruhw heven iri eshudok douk shape iruhw,aria shape agundok atap iri douk shape atap. Ariashape iruhw iri esheshiruh hatrugun-iruhiyegeshiweruh douk anaruh sikiruh. Aria shape atap

iri esheshiruh anaruh sikiruh. 41 Nyumnahin aundouk natruguni anahaeh, aria wabin natrugunianahaeh. Aria unib watruguni anahaeh. Aria owoatuk atin shopunek douk watruguni anahaeh.

42 Aria shagok iri arpesh shukitaki um douk tanamudok atin. Arhudok yegeshiweruh doukmarumoruh iri arhudok ta hutarukuk. Aria arhudokdouk ta wata hukitaki iri ta mare wata yoweruh ariahutar uwe, uwok. Araruh ta yopuruh aria hupe umhupe ihih nyumneh. 43 Arhudok yegeshiweruhapak marumoruh iri apa yoweruh aria hatar. Ariaarpesh madae shanadudareh-umoruh uwe. Ariayegeshiweruh douk ta wata hukitaki iri, araruh tayopuruh aria hutrugun abom. Aria yegeshiweruhapak marumoruh iri douk madae dodogowiruhuwe. Aria yegeshiweruh douk ta wata hukitaki iri tadodogowiruh abom. 44 Ahwudok yegenyihw apakmarumohw iri, ohohw douk agundok atapihw. Ariaahwudok douk ta wata hwukitaki iri, ohohw doukIruhin ananin Mishin nyapenyohw iri. Araruh doukbioruh yegeshiweruh hape. Onohw agundokatapihw, aria onohw Iruhin ananin Mishinnyapenyohw iri. 45 Aria baraen nyetem Iruhinananik Buk iri shopunek douk nyakri namudok,“Sagomatinyin narik iri arman Adam douk natogurarpen mishin nyapenyen iri.” Aria nagiguk natograriiri Adam douk nakitaki wonugwehw aria natoguryopunyi Mishin douk arpesh sharaen arianyenekesh shape wosik ihih nyumneh iri. 46 Ariaararuh douk madae hunaki iruhw heven iriyegeshiweruh hurik hutogur uwe, uwok. Araruhdouk agundok atapiruh harik hatogur hape. Ariaarhudok hanaki iruhw heven iri douk hagigukhatogur. 47 Narik iri arman, Iruhin douk nohuramnab nakwnishab nenekan natogur arpen arianape. Aria nagiguk iri arman douk nanaki iruhwheven iri. 48 Agundok atapish iri arpesh douk shapekabi nanudok arman douk Iruhin nakwu amnabnenekan iri. Aria shanaki iruhw heven iri, esheshshape kabi anudok arman douk nanaki iruhw heveniri. 49 Douk apak mape kabi douk agundok atapiniarman um. Aria kweipon shopunek ta namudokatin, apak ta mupe kabi douk anudok douk nunakiiruhw heven iri um.

50 O ipak eikish arpesh, eik yakri abom umikripep enyudok baraen goruren um ipak. Agundokatapishi arpesh ta mare shunak shupe agundokdouk Iruhin ta nupe Debeini um ananish arpeshshupeum uwe, uwok. Agundok atapishi arpeshdouk ta shugok aria shutar aria ta mare shugremyopishi eshudok eneshenesh douk ta shupe umshupe aria mare yowesh atish iri. 51 Ipak mnek, eikyakri iwerehen ikripep enen baraen douk seiwoknyanabeshuk nyape iri. Baraen enyudok. Apakihishmorim Iruhin ananish arpesh douk wata mapeiri ta mare mugok uwe, uwok. Aria Iruhin tanunekap mutogur anahaeh. 52 Enyudok tanyutogur ahudok atuh kabi douk nabes senekbrebre um. Enyen ta nyutogur abudok nyutob doukta hwugiguk iri oruhw hwiyagwreh um. Oruhw ta

1 KORIN 15:30 267 1 KORIN 15:52

Page 268: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

16

hwiyagwreh aria shagok iri arpesh ta wata shukitakiaria ta mare wata shugok atin. Aria apak douk watamape agundok atap iri, Iruhin ta nunekop mutoguranahaeh. 53 Um maresh? Aruhudok apakiruhyegeshiweruh douk apa yoweruh hatar iri tahutanam hutogur anahaeh um hupe wosik ihihnyumneh. Aria apak arpesh apa magok iri tamutanam mutogur anahaeh um mare wata mugokatin uwe, uwok. Apak ta mupe wosik abom ihihnyumneh. 54 Aria abudok nyutob apak ta mutoguranahaeh. Aria enyudok ta nyunek enyudok baraennyetem Iruhin ananik Buk iri nyutogur adurin atin.Baraen douk nyakri namudok,“Iruhin nabouk agundok arpesh shagok abom um

nyabuhuk aria nenek uhwinyum gok.”55 “Gok, nyakin dodog aria burawog um nyubo

arpesh shugok um douk enyum?”56 Nyakig burawog douk eneshenesh yoweishi

inahos. Aria Iruhin ananin lo douk nyeken dodogeneshenesh yoweishi inahos. 57 Aria apak tamunek tenkyu um Iruhin. Um maresh? Anannenekap matogur dodogowip aria mabo yoweishiinahos shabuhuk um apakin Debeini Jisas Kraisananin debeinyi dodog atin.

58 Douk namudok aria ipak eikish arpesh doukeik urkum manawashamep iri. Ipak ta piyotudodogowip. Ipak mare punogugur aria punehigosputanam uwe, uwok. Ipak ta piyotu dodogowip ariapupe um punek Debeini ananin atin mour. Ummaresh, ipak padukemesh, enyudok mour ipakpeneken um putuk Debeini ananin nyeigur nyutoiruhw um ta mare puneken nyunakuk meyoh.Enyen ta nyukwarmori sabaishi yopishi eshudokeneshenesh iri.

Utabor Um Shutaurum Iruhin Ananish ArpeshUm

Douk eik yakri ikripep um abrudok utabordouk ipak pape patarumabor um pakripuko Iruhin ananish arpesh shape

Jerusalem iri um. Eik yarik yeyabig ahudok yah umihishmorim Iruhin ananish arpesh shapeihirubmorim warub um shokugi nahobig Galesia iri.Aria douk eik yakri ipak shopunek ta pugipesheshesh. 2 Eik yakrip eshesh shape Galesia irienyudok atin baraen douk ta ikrip ipak um. Baraendouk enyudok. Ihihmorim Sandeih nyumneh, ipakihishmorim atin atin ta pusiya abrudok utabor ipakparabor agudok ganakuk iri wik aria pubukukanabor bukusuk sik um ipakig urusag. Aria puraodebeibori um, ipak pubukuk debeibori, o puraokarowibor um, pubukuk karowibor. Ipak punekeshnamudok um abudok nyutob eik inakmagu, ipak tamour uwok um purim utabor um pukesh-abor um.3 Aria eik yakri ipak pugraeh anam armam umhurao ipakibor utabor hunak um Jerusalem irishopunek hupe. Aria meihi nyumnah eik itogragu,aria ta inek anap shup um eshesh shape Jerusalemiri um ikripesh um amam aria ikomap husuwap

hunak. 4 Aria ta wosik um eik shopunekinakumagu, amam ta huni eik munakugu.

Pol Nakri Nunak Nutik Iruhin Ananish ArpeshShape Korin Iri

5 Eik ta inaku itrip, aria sagomatin eik ta irik inakuitiguk eshesh shape shokugi nahobig Masedonia iriba iyoh, aria ta kadak inaku itik ipak. Um maresh?Eik ta iwish inaku namudok Masedonia um. 6 Ariaeik madae idukemesh uwe. Eik ta inaku ini ipakmupe roubum o eneh karowih nyumneh, o ini ipakmupe arigaha abudok yoweibi nyutob douk taeshah atuh hur obi nyutob bunak butuhuk. Aria eikwata ikri inak meiburi kupaiburi wabur um, ipakwosik putaurume um eshudok eneshenesh aria eikinak. 7 Eik yakri uwok um itripukuk meyoh aria inakuwe, uwok. Eik yakri ta Debeini nukri wosik um, eikyakri ini ipak mupe karowihi um roubi nyutobshopunek. 8 Aria eik yakri ipe agundok Efesusarigaha ahudok nyumnah shunek agundokdebeguni worigun shahwarogun um Pentikos irihutogur. 9 Um maresh? Iruhin nenekume yopihiyah hapeime um inek yopinyi mour um itaurumsabaishi arpesh ikripesh ananin baraen ariashatanam shukon aparuh anan. Aria sabaishishopunek shakwiraeh eik um shakri sheneke umeik mare inek enyudok mour.

10 Aria ta Timoti nunaku nutogur-umep nukripepum, ipak ta punek ananihw apahw hwur wosik. Ummaresh? Anan douk nenek Debeini ananin mourkabi douk eik yape yeneken um. 11 Mare putrunaria pukri anan douk anan rohwini arman ariapukanaguk agabus uwe, uwok. Ipak punekanananihw apahw hwur wosik aria putaurumanpukon enesh eshudok eneshenesh ariapeshopokan nutanam nunaki um eik. Eik douk yapeyatrugun um anan nani anam Iruhin ananimarmam shopunek.

12 Douk eik yakri ikripep um apakin ashukenApolos. Eik yeshopokan um nunigu amudok Iruhinananim armam douk hanaku hatrip iri um hunaku.Aria anan nakri uwok um nunaku ahudok nyumnah.Aria meihi nyumnah anan kanak nutik anah yopihiyah um nunakumagu, anan ta nunaku.

Enen Shopunek Nyagiguk Iri Baraen13 Ipak ta gamo putaurum ipakish horik horin

aria gamo pusuhw Krais ananin baraen dodogpugipeshen wosik. Ipak mare pupe urkummushukepuk uwe, uwok. Ipak ta piyotu dodogowiparia mare punogugur um enesh eshudokeneshenesh. 14 Ipak punek eneshenesh eshudokum, ipakip urkwip ta punawasham Iruhin niniarpesh aria punekesh.

15 Aria ipak padukemesh um Stefanas naniananip awirop douk shape shokugi nahobig Akaiairi. Eshesh douk sagomatin um shatogur Kristen iri.Aria kupaishi arpesh shape shokugi nahobig Akaiairi shagiguk shatogur Kristen. Ihih nyumneh

1 KORIN 15:53 268 1 KORIN 16:15

Page 269: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Stefanas nani ananish shapeum shenek enyudokmour um shutaurum Iruhin ananish arpesh. Ariaipak eikishi arpesh, eik yakri ikripep dodogoiweatuwe um ipak pupe shakamum amudokmoriarmam huni ihishmorim arpesh doukshataurumam shape shenek enyudok mour iri. 17

Eik douk yanadudareh um agundok Stefanas naniFortunatus iri Akaikus hanaki um. Um maresh? Ipakdouk madae punaki putiwe uwe. Aria douk madaepunaki putiwe um, aria douk amam hanaki hatiwearia hutaurume. 18 Aria amam hanaki aria henekeik yani ipak manadudareh aria apakiruh aparuhhor wosik. Douk namudok aria ipak tapunadudareh um amudokmori armam aria putukamamish nyeiguhw shuto iruhw.

19 Iruhin ananish arpesh shape sabairubishokurubi warub douk bape shokugi nahobig Esiairi shenek-umep yopihi nyumneh ipak. Aria Akwila

aria Prisila shani Iruhin ananish arpesh douk apashape shenek lotu esheshit urupat iri shopunekshenekumep yopihi nyumneh Debeini ananinnyeigur. 20 Ihishmorim Kristen shape agundok irishenekumep yopihi nyumneh ipak. Aria ipak tapugipesh apak Iruhin ananish arpesh apakih aiharia punapuprik ipakish Iruhin ananish arpesh.

21 Douk eik kanak Pol eikis wis yowemaguenyudok atin banenyi baraen namudok. “Eikyenekumep yopuhi nyumnah ipak.”

22 Aria enen arpen nyukri uwok um urkummunawasham Debeini um, eik yakri Iruhin nennyugok.

Aria eik yakri Debeini, nyak nyunaki. 23 Eik yakriDebeini Jisas nutaurumep meyoh.

24 Eik urkum manawasham ipak ihipmorim doukpani eik matukur Krais Jisas iri.

1 KORIN 16:17 269 1 KORIN 16:24

Page 270: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

2 KORIN

Banenyi Baraen Pol Nagiguk Neneken Nyanak Um Eshesh Korin Iri

1:1-11 Pol nenek beten um eshesh Korin aria nenek tenkyu um Iruhin um eshesh1:12–7:16 Pol nakripesh baraen um apak Kristen munekeh iri aih hani sabainyi amaen apak ta minyusah iri8:1–9:15 Baraen um utabor eshesh shaborubuk um shuko eshudok yaruhish Kristen iri um10:1–12:21 Pol nakripesh baraen um ananih aih hani amaen douk naraen um nenek Krais ananin mour um. Nakri Krais atunnatauruman meyoh nenekan dodogowin.13:1-10 Eshesh Korin ta shunek skelum eshesh kanak um eshesh shenek bilip wosik atin um Krais o uwok.13:11-14 Pol nakripesh ananin nyatuh iri baraen aria nenemesh yopuhi nyumnah

Eik Pol, anan Krais Jisas ananin aposel.Iruhin anan meyoh nakri aria nagraehe umenyudok mour aposel um inak ikripesh

ananin baraen. Eik yani apakin wanin Timotiweneku apudok shup um ipak Iruhin ananishiarpesh douk pape wabur Korin iri. Wenekap-umoguipak pani ihish Iruhin ananish arpesh douk shapeihirub warub um agudok shokugi nahobig Akaia iri.2 Ohwak wakri apakin Yain Iruhin nini Debeini JisasKrais hutaurumep meyoh aria hunek ipakiruhaparuh hur wosik.

Pol Nenek Tenkyu Um Iruhin Um AgundokNatauruman Nagabe Ananin Mishin Um

3 Apak ta mutuk apakin Yain Iruhin ananinnyeigur nyuto iruhw. Anan douk apakin DebeiniJisas Krais ananin Iruhin aria ananin Yain shopunek.Aria anan douk baugos abom um agundok shenekgihaum kupaishi aria shataurumesh meyoh um.Anudok Iruhin apa nagabe eshudok arpesh doukamaen nyatogrumesh aria esheshiruh aparuh apahor wosik. 4 Ihinyumori amaen nyatogur um apakiri, anan apa nataurumap nagabe apakish mishisharia apakiruh aparuh hor wosik. Nataurumapnamudok um apak wosik abom um mutaurumeshudok arpesh douk enenyenen amaennyatogrumesh iri aria esheshiruh aparuh hur wosik.Apak mutaurumesh kabi Iruhin narik nataurumapak um. 5 Debeiri eriger riguk Krais nemnekar iri,apak shopunek ta memnekar. Aria namudok atin.Krais douk nataurumap nagabe apakish mishisharia nenek apakiruh aparuh abom hor wosik. 6

Abudok nyutob amaen nyatogrum apak menyusahobi nyutob, enyudok douk nyatogrum Iruhin watanarao ipak patanamori aria ipakiruh aparuh horwosik. Iruhin nenek apakiruh aparuh hor wosik ariaanan shopunek nataurumep aria ipakiruh aparuhhor wosik. Amaen douk nyatogrumep um Iruhin

nunekep piyotu dodog. Ipak douk pasah enyudokamaen kabi apak menyusah iri um, aria peyotudodogowip. 7 Aria apak madukemesh abom umabudok nyutob amaen nyutogrumep obi nyutob,ipak ta piyotu dodog. Madukemesh um ipak paniapak marao eriger namudok aria ta wata punakipunoprom pani apak um agundok Debeini nunekapakiruh aparuh hor wosik um.

8 O apakish ashukenyish owashish, apak makriipak padukemesh um enyudok amaen douknyatogrumap agudok shokugi nahobig Esia iri.Debeinyi amaen abom nyopubuk atap aria nyaboukapakin dodog nyabuhuk. Namudok aria apak morurkwip makri apak ta mugok um atin. 9 Adur atin,apakigun um numun douk abom memnekyowegun kabi jas nakri um enen arpen ta nyugokaria enyen nyemnek yowen um. Enyudok douknyatogrum apak kabi madae urkwip porum apakindodog, uwok. Enyudok nyatagrumap um apak taurkwip porum Iruhin ananin atin dodog douknohuri shagok iri arpesh shakitak shape iri. 10

Enyudok abom debeinyi amaen ta nyop mugok,aria uwok. Iruhin anan wata narap mape wosik.Kweipon anan shopunek ta wata nurap mupe wosikabom. Enenyenen amaen nyukri nyutogrumap obinyutob, apak douk madukemesh abom um ananadur ta nupe um nutaurumap namudok atin. 11

Aria ipak ta putaurumap puhwar Iruhin um anannutaurumap. Iruhin ta numnek ipakin beten aria tanutaurumap. Aria sabaishi ta shutik namudok ariashunek tenkyu um Iruhin um enyudok ananneneken nataurum apak meyoh um.

Sagomatin Pol Nakri Nunak Um Korin Aria TaNakri Uwok Um Nanak

12 Eik apa yanagunukuk um enyudok atin.Enyudok. Eikim urkum mor wosik aria yadukemeshabom um eik apa yenek adurihi hani yopihi aih. Yani

270 2 KORIN 1:12

Page 271: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

ipak mape obi nyutob douk yenekeh yariguk.Ehudok aih, eik douk madae igipesh agundokatapishi arpeshin saki aria douk inekeh uwe, uwok.Eheh douk hanakumori Iruhin atun. Anan douknataurume meyoh aria neyohur yenekeh. 13

Abudok nyutob yenekumep-ugu parik iri shup paniapudok doukip obi nyutob, eik apa yowemagubaraen douk wosik putarihen aria pudukembaugenyum iri atin. Adur, douk abudok nyutob,ipak douk madae pudukemen wosik uwe um ihinyenyem iri baraen, uwok. Aria eik yadukemesh umanob nyutob, ipak ta pudukemesh abom umbaugenyum ihenyumori eikin baraen. Pudukemesharia ahudok nyumnah Jisas apakin Debeininutanamori ahi hutogrum, ipak ta putuk eikinnyeigur punadudareh kabi eik ta ituk ipakishnyeiguhw inadudareh um ipak um. 15 Eik doukyadukemesh abom um abudok nyutob eik inakuitrip obi nyutob, ipak ta punadudareh um eik. Douknamudok aria yakri um inaku itiguk ipak purik ariawata ikutip pupeik aria inak um agudok anagshokugi nahobig Masedonia. Aria abudok nyutobikutukuk Masedonia obi nyutob, eik douk yakri umwata inaki itripuk. Yakri inekesh namudok umitaurumep aria Iruhin nunekep punadudareh biyeh.Aria shopunek yakri inaku itrip um ipak taputaurume um inak um agudok shokugi nahobigJudia. 17 Aria douk ta mumam? Ipak pakri eik yakrienyudok baraen um inakumagu ipak pakri eikyenek rohwumep, aka? Ipak pakri eik atinyeyagwreh adurin atinyi baraen meyoh aria watayakri uwok um inakugu, aka? Kabi agundok atapishiarpesh apa shenekesh um, um agundok pakri eikapa yakri wosik aria uwok shopunek atin um? Adur,namudok eik madae inekesh atin uwe um, uwok. 18

Iruhin apa nagipesh ihinyumori ananin baraenwosik. Aria douk namudok atin. Eik apa yakripepadurin atin baraen. Madae ipeum ikripep wosik ariawata inabadig ikripep um uwok shopunek atin uwe,uwok. 19 Eik yani Sailas aria Timoti douk makripepbaraen um Iruhin ananin Nuganin Jisas Krais. Ariapadukemesh. Krais douk madae nunek rohw nukriwosik aria wata nukri uwok shopunek atin uwe,uwok. Krais anan douk napeum nakri wosik atin. 20

Ihinyumorim Iruhin nakripep-enyi adurin atinyibaraen promis douk nyape. Aria Krais douknagipesh enyudok ihinyumorim baraen arianeneken nyatogur adurin atin. Namudok ariaabudok nyutob apak memnek enyudok Iruhinananin adurin atinyi baraen obi nyutob, apak apamakri um Krais ananin nyeigur makri, “Adur” ariamatuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw. 21 Iruhinmeyoh apa nenek ipak pani apak menek bilip umKrais meyotu dodog. Aria douk nanagraehap nakopananin Mishin aria mape ananishi arpesh. 22 Anandouk nenek ananin kak nanagraehap mapeananipari atup. Aria nakop ananin Mishin nyawishnyape apakiruh aparuh. Enyudok ananin Mishindouk nyarik iri yopinyi enyudok um ihishmorimyopishi eshudok douk Iruhin nakri um kweipon ta

nukopesh iri. Enyudok Mishin douk maraennyapenyap. Namudok aria apak madukemeshabom um ihishmori eshudok enesh douk adur tamuraesh um atin.

Pol Madae Nunak Arigas Um Korin Uwe23 Douk eik yakri um Iruhin ananin nyeigur um

inek enyudok eikin baraen nyutogur adurin. Aduratin, eik madae inaku Korin arigas uwe, uwok. Ummaresh? Eik yakri uwok um inaku ikripep enendodogowinyi baraen aria inek ipakip urkwip yowep.Yakri uwok um inakumagu douk namudok. 24 Eikdouk madae ikri apak mupe debeipari ummugapesh um ipakin bilip um Krais uwe, uwok.Agundok penek bilip um Krais um douk peyotudodog. Apak apa mani ipak manoprom um mouripak ta pugipesh Krais wosik aria punadudarehabom puriguk.

Eik yenek urkum namudok aria yakri uwokum inaku, uwok. Um maresh? Yakri ta inakuaria inekep ipakiruh aparuh yoweruh kabi

riguk um. 2 Aria ta eik inaku inek ipakiruh aparuhyoweruh akure, aria ta wata omi nyupe um nyunekeik inadudareh? Douk ipak enyudok yenekepaparuh yoweruh iri atip. 3 Ipak douk penek eikyanadudareh iri. Namudok aria yakri uwok uminaku itrip itik ipakih aih aria eikihw apahw yowehw,uwok. Douk namudok aria eik yeneku shup doukriguk yenekapugu iri. Eik yadukem ipak. Aria eikinadudareh um enesh eshudok um, ipak ihipmorimshopunek apa panadudareh-umesh. 4 Adur,abudok nyutob yeneku shup obi nyutob, eik doukapahw yowehw abom aria urkum yowem yarehyariguk. Aria eik madae inekapumagu inek ipakiruhaparuh yoweruh uwe, uwok. Yenekap-umagu ipakpudukemesh um agundok eik urkummanawashamep abom um.

Eshesh Korin Madae Shusuhwesh ShupeEshudok Douk Eshesh Shenekesh Iri Yoweishi

Inahos Um Kupaishi, Uwok5 Aria anan arman nenek enesh arpesh um ipak

aparuh yoweruh um, anan douk madae nunek eikapahw yowehw uwe, uwok. Eik yakri uwok umiyagwreh sabainyi dodogowinyi baraen umenyudok, uwok. Aria yakri ikri anudok arman douknenek ipak ihipmorim um ipakiruh aparuhyoweruh. 6 Aria amaen douk ipak sabaipari pakoanudok arman um pugapeshan um douk jurug. 7

Douk ipak mare wata punasuhwen pupe, uwok.Pukwrenyuguk. Ipak ta pugapesh ananihw apahwum wata hwur wosik. Uwok um, ta ananihw apahwyowehw aria nupe yowen abom. 8 Namudok ariadouk yeyagwreh dodog um piyabigan arianudukemesh um ipakip urkwip watapanawashaman atin. 9 Apudok riguk yenekap irishup douk yenekapugu um ikwiraeh ipak meyoh.Yakri idukem ipakih aih um ipak apa pagipesh eikinbaraen um ihishmorim eshudok eneshenesh aka,

2 KORIN 1:13 271 2 KORIN 2:9

Page 272: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

uwok. 10 Aria ipak madae pusuwen pupe umyoweishi inahos um anudok arman nenekeshumepiri um, eik douk shopunek madae isuwen ipe, yakrinyeneken. Aria ta anudok arman nenek eneshyoweishi inahos um eik aria eik ta ikwreyeshukmare isuwesh um, aria eik douk yakri nyeneken.Krais douk natiwe aria nadukeme. Eik yenekeshnamudok um yakri ipak pupe wosik. 11 Eik apayenekesh namudok um maresh? Yakri ta Satannunek uhwinyumap aria nop mubuhuk. Aria apakwosik madukem ehudok ananih aih um nenekrohwumesh um.

Pol Nakri Nutik Taitus Abom12 Abudok nyutob yanak yatogragu wabur Troas

um ikripesh yopinyi baraen um Krais obi nyutob, eikdouk yatik um Debeini nenekume yah um inekenyudok ananin mour. 13 Aria eikihw apahw doukmadae hwur wosik uwe, uwok. Um maresh? Eikmadae iparug eikin wanin Taitus agundok uwe,uwok. Namudok aria yenekumeshuk yopuhinyumnah eshesh Troas aria yakutishukuk yanakyatogur agudok anag shokugi nahobig Masedonia.

Iruhin Atun Apa Nataurum Ananim AposelDodogowim Aria Henek Ananin Mour

14 Aria douk yenek tenkyu um Iruhin. Ummaresh? Ihih nyumneh anan apa nataurum apakmantoruh Krais aria mani anan manoprom ariamabo yoweihi aih habuhuk. Iruhin nohur apakmakripesh ananin yopinyi baraen aria arpesh shapeihirub warub iri shemneken shadukem Krais wosik.Agundok shadukem Krais um douk kabi shemnekanar yopuri unar douk rowe ranak ihirub warub ariashemnekar shanadudareh um. 15 Um maresh?Apak douk kabi enen sanda nyeisik yopuri unar irium. Enyudok sanda douk Krais nenek ofamen nakoIruhin iri. Enyen douk nyeisik nyanak um eshudokdouk Iruhin nape naraesh shatanamori shape wosikiri shani eshudok douk shape shagipesh ahudokyah hanak um yoweiburi wabur iri shopunek. 16

Eshudok douk shape shagipesh ahudok yahhanakum yoweiburi wabur iri, enyudok yopinyisanda douk nyeisig kabi unar um. Aria arudok unarta runekesh shugok shunak shuwishuk. Ariaeshudok douk Iruhin nape naraesh iri, eshesh doukshemnek enyudok sanda nyeisig yopuri unar aria tarunekesh shupe wosik abom ihih nyumneh. Ariaenyudokmori mour ta omi dodogowin umnyuneken? Uwok meyoh. 17 Anam sabaimi armamapa harahaen hanak aria hanator utabor umagundok hakripesh Iruhin ananin baraen um. Ariaapak madae muneken kabi amam heneken umuwe, uwok. Apak mantoruh Krais iri, apak doukIruhin nakop enyudok mour aria neshopokapmanak meneken wosik. Anan natrup um doukmadae munek rohw uwe, uwok. Makripesh ananinbaraen wosik abom.

Amam Aposel Douk Henek Mourum IruhinAnanin Namunyi Kontrak Iri

Baraen iganigadae makripep um, ipak apapakri apak wata mape matuk apakishnyeiguhw shato iruhw, aka? Ipak apa pakri

apak madae dodogowipari uwe, aria morig ipak okupaishi um punek anap shup aria putuk apakishnyeiguhw shuto iruhw aka, uwok? Kabi anam hapehenekesh um? Adur atin uwok. 2 Ipak kanak doukkabi apakip shup abom um arpesh shutrip ariashudukem apakih aih. Baraen nyape apudok shupiri douk nyape numun apakip urkwip umihishmorim arpesh shutrin aria shutarihenshudukem apakih aih. 3 Ipak kanak douk adurabom pape kabi anap shup douk Krais nenekap irium. Nenek apudok shup um agundok munekenyudok ananin mour aria mataurumep patogurKristen um. Anan douk madae nukwu ink nunekapuwe, uwok. Nakwu Iruhin douk nape ihih nyumnehiri ananin Mishin nenekap. Aria douk madaenunekap nuwem baraen nyutem utabor uwe, uwok.Nenekap nenyem nyape numun arpeship urkwip. 4

Apak douk makri enyudok baraen um maresh?Apak makri Iruhin anan dodogowin atun abom.Krais nataurumap aria madukemesh um Iruhin tanunek ananin mour nyutogur yopin abom. 5 Adur,apak kanak ta mare wosik um munek enyudokmour, uwok. Iruhin atun nutaurumap dodogowiparia douk wosik meneken. 6 Iruhin anan kanaknutaurumap aria wosik munek enyudok ananinmour um manak makripesh baraen um enyudokananin namunyi kontrak. Enyudok namunyi kontrakdouk madae hunyem nyutem um shus meyoh uwe,uwok. Enyen douk Iruhin ananin Mishin meyohnyakwarumen. Aria enyudok enen baraen lohenyem shus meyoh iri, enyen douk nyenek arpeshshagok shanak shawishuk. Aria Iruhin ananinMishin douk nyenekesh shape wosik abom. 7 Ipakurkwip purum enyudok. Enyudok mour douk amamhakripesh Iruhin ananin lo seiwok nakoguk Mosesenyi heneken iri, enyen douk nyenek arpeshshagok. Abudok nyutob Iruhin nowemori enyudoklo beriyaibori utabor aria nekeshenyi obi nyutob,anan Iruhin douk natruguni abom aria bogaragun.Namudok aria sagomatin, Moses ananin domaendouk nyatrugun abom aria eshesh Israel madaewosik um shutik ananin domaen uwe, uwok. Ariamadae roubi uwe aria ananin domaen wata nyapenyatrugun wosik atin arigah arigaha ariahagokenyuk. 8 Aria enyudok namunyi mour umIruhin nohur apak manak makripesh ananin baraenaria sharao ananin Mishin um, enyen doukdedeben atin abom. Enyen douk nyeshagrakukseiwokin mour abom um lo. Douk apak menekenyudok namunyi mour aria matik um Iruhinneneken nyape um nyatogur dodogowin atin ariabogaragun abom. Enyen douk nyeshagrakukagundok enyudok seiwok Moses neneken iri mour

2 KORIN 2:10 272 2 KORIN 3:8

Page 273: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

ba bogaragun um. 9 Enyudok seiwokin mour douknyagipesh lo nyeneken iri, enyen douk apanyenekumap baraen aria nyakrium apak yoweipariatup aria ta mugok munak muwishuk. Enyudokseiwokin mour douk nyani iri Iruhin ananit debeitilait nyanaki. Aria enyudok namunyi mour ummakrip arpesh um shutogur yopish um, enyen douknyarauri debeiti abom Iruhin ananit laitteshagrakuk atudok seiwokin mour nyarati iri. 10

Enyudok namunyi mour douk Iruhin napuhurmeneken iri, enyen douk dedeben atin abomnyatrugun nyeshagrakuk agundok seiwok harikheneken iri mour nyatrugun um. Namudok ariadouk, enyudok seiwokin mour nyatrugun um doukmadae nyutrugun uwe, uwok. 11 Enyudok seiwokinnyarik iri mour douk nyape banab nyutob meyoharia nyatuh. Enyen douk nyani atudok debeiti Iruhinananit lait nyanaki. Namudok aria doukmadukemesh. Enyudok namunyi mour douk tanyupe ihih nyumneh abom iri, enyen douk nyarauridebeiti abom Iruhin ananit lait. Atat douk tatrugunabom teshagrakuk seiwokin mour nyarati iri.

12 Apak douk madukemesh abom makri adur umatudok lait ta tutrugun abom tupe namudok atin.Namudok aria apak douk mare munogugur atinuwe, uwok. Apa meyotu dodog aria makripeshIruhin ananin baraen yopugunum. 13 Apak doukmadae munekesh kabi Moses nenekesh um uwe,uwok. Abudok nyutob ananin domaen wata nyapenyatrugun obi nyutob, anan douk nohuri anaprupahip aria nashapomuk domaen. Nenekeshnamudok um eshesh Israel mare shutik ananindomaen douk nyape nyatrugun atin arigah arigahaaria ta hagokenyuk iri. 14 Aria eshesh Israel doukbaragos seshukesh abom. Seiwok arigaha douk,eshesh shatarih Iruhin ananin baraen um seiwokinkontrak obi nyutob, eshesh douk madaeshudukemen atin uwe baugenyum, uwok. Agundokatup rupahip wata pape aria poweshiguk esheshipurkwip. Madae enen arpen nyupniguk uwe, uwok.Opudok rupahip punaniguk obi nyutob, apap Iruhinta nupniguk abudok atub nyutob arpeshshunotukur Krais obi nyutob. 15 Seiwok arigahadouk, abudok nyutob shatarih Iruhin ananin baraenseiwok nakoguk Moses enyi um, apudok rupahipdouk watak poweshik esheship urkwip. 16 Ariaeshudok arpesh douk shatanam shukon aparuhDebeini iri, eshudok Iruhin apa nakweshih-umeshuk apudok rupahip. 17 Aria enyudok baraenum yakri Debeini um, enyen douk nyakri Iruhinananin Mishin. Meinyi arpen douk Debeini ananinMishin nyapenyen iri, enyen douk madae enesheshudok shuweshiken uwe, uwok. Enyudok arpendouk kabi riguk nyonoweshik aria douk watashakweshihen um. 18 Aria apak ihishmorim doukmadae enesh eshudok shubeshuk apakigosyamagos uwe, uwok. Namudok aria Debeini ananitdebeiti lait tatrugun tanaki tasuhw apak matrugunaria tatanam tatrugun tasuhw kupaishi arpesh. Ihihnyumneh apak mape um marao atudok lait

namudok atin aria tenekap matogur anahaeh abommadukem Debeini-eh aih. Debeini anan doukMishin. Anan kanak napeum nenekap matogurnamudok aria meshagrakuk kabi riguk marik mapeum.

Amam Aposel Douk Hape Kabi Amnabis MarusUm

Iruhin anan nenek gihaumap aria nakopenyudok mour. Namudok aria apak doukmare arigehop mukri mukutinyuk uwe,

uwok. 2 Apak douk mekehuk agabus ihihmorimehudok abraenyihi shanabeshuk shenekeh iriyoweihi aih. Mare munek rohw mutogur anahaehum Iruhin ananin baraen mukripesh kupainyi uwe,uwok. Apak apa makripesh ananin adurinyi baraenyopugunum atugun. Um makri ihishmorim arpeshshutrip shudukem apakih aih, aria esheship urkwippukri apak douk menek Iruhin ananin mour wosikaria anan natrup nakri wosik. 3 Aria ta enesharpesh baragos seshukesh mare shudukembaugenyum enyudok makripeshenyi Iruhin ananinyopinyi baraen um, eshudok arpesh douk shapeshagipesh ahudok yah douk hanakum yoweiburiwabur iri. 4 Eshesh douk madae shunek bilip umKrais uwe, uwok. Um maresh? Satan agundokatapin rohwin god noweshiguk esheship urkwipabom aria madae shutik atudok lait douk tatrugun-umesh iri uwe, uwok. Atudok lait douk takitakenyudok Iruhin ananin yopinyi baraen. Enyen douknyeyabigap um agundok Krais natrugun abom arianadukemum Iruhin um. 5 Mnek, apak douk madaemupe um mukripesh baraen um apak kanak ariamupe mutuk apakish nyeiguhw shuto iruhw uwe,uwok. Apak apa makripesh namudok. Makri, “JisasKrais anan douk Debeini. Aria apak apa magipeshananih aih aria mape shakamum ipak mapemenekumep mour meyoh.” 6 Seiwok watasagomatin Iruhin nakri, “Lait tutogur tuhiyahukarukwutigun um.” Aria douk anudok atun Iruhinneneki ananit lait tanaki tatrugun numun apakipurkwip. Atudok lait tatrugunumap matik Kraisananin domaen aria madukemesh um agundokIruhin dodogowin atun abom aria natrugunnariguk um.

7 Apak aposel douk madukem amnabis marusmadae dodogowimi armam uwe, uwok. Aria apakdouk enesh yopishi eshudok enesheneshshapenyap kabi debeibori abom utabor bor numunamnabis marus um. Yopishi eshudok enesheneshdouk shapenyap um ihish arpesh shutrish ariashudukemesh um enyudok dodogowinyi gobi apakmasuhwen munek ananin mour um douknyeshagrakuk ihishmori eneshenesh eshudok.Enyudok gobi douk nyanakumori Iruhin atun. Apakaposel uwok. 8 Adur, ihigun manak um doukenenyenen amaen nyatogrumap, aria enyen madaenyupabuk atap abom uwe, uwok. Sabaishi eshudokapa shenekap enenyenen shanumogap, aria madae

2 KORIN 3:9 273 2 KORIN 4:8

Page 274: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

mugugak abom mupe namudok uwe. 9 Anabik umshenekap enenyenen, aria Iruhin madaenukutupaguk atin uwe, uwok. Nani apak mape. Apashap matu, aria madae mugok abom uwe, uwok. 10

Ihih nyumneh apak douk shap shakri apak mugokabom um atugun, kabi shabo Jisas nagok um. Ariaagundok shap aria apak wata dodogowip mape umdouk mape um arpesh shutrup aria shudukemeshshukri Jisas anan douk adur abom nape apak. 11

Ihih nyumneh apak mape o marahaen um, arpeshapa shokwiraeh um shop mugok. Enyudok douknyatogrumap um arpesh shutik apak apa magokaria shudukemesh shukri Jisas anan adur napeabom apak. 12 Enenyenen amaen nyatogrum apakaposel aria makri um mugok um atugun. Apakmape namudok aria ipak ta pupe wosik abomnamudok atin.

13 Baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrinamudok. “Eik douk yenek bilip um Iruhin,namudok aria douk yakripesh-uman.” Apak aposeldouk shopunek munek bilip um Jisas aria magipeshehudok atih aih makripesh um Iruhin ananinbaraen. 14 Apak menekesh namudok um maresh?Apak madukemesh namudok. Jisas douk nagok ariaIruhin wata nonohur nakitak nape. Namudok ariakabi nohur Jisas nakitak napeum, anan ta watashopunek nuhur apak munotukur Krais ariamukitaki aria nurauri ipak puni apak munak miyotuabom agundok Iruhin napeum. 15 Eik yakrinamudok um maresh? Eik yadukemesh umihinyumorim enyudok douk nyatogrum apak umnyutaurum ipak punek bilip um Krais aria pupewosik. Aria ehudok aih um Iruhin nataurumapmeyoh um douk hape hatogrum sabaishi arpeshabom aria shenek bilipuman. Namudok ariaeshudok arpesh ta shunadudareh aria shunektenkyu um Iruhin shuriguk. Aria ta shutuk ananinnyeigur nyuto iruhw.

Amam Aposel Douk Hasuhw Krais AnaninBaraen Aria Heyotu Dodogowim Atum Um

Ananin Mour16 Douk namudok aria apak madae aparuh

yoweruh mukri mukutukuk ananin mour uwe,uwok. Adur, apakiruh yegeshiweruh douk hapehagok aria madae dodogo-wiruh uwe, aria numunapakiruh aparuh apa harao namunyi dodog ariaihih nyumneh hapeum hatogur namuruhi. 17 Ummaresh? Apak madukemesh um enyudok amaennyatogrumap marao eriger aria douk madaedebeinyi uwe, uwok. Ta muraen banab nyutobmeyoh. Enyudok douk nyatogrumap um kweiponapak ta mutrugun abom mupe wosik ihih nyumnehagundok Iruhin napeum. Agundok kweipon mupewosik um douk neshagrakuk abom ihinyumorimamaen douk nyape nyatogrumap. 18 Apak doukmadae mupe um mutik enyudok enenyenen amaendouk nyatogrumap iri uwe, uwok. Apak mape ariaurkwip por abom um eshudok douk apak madae

mutrish apakis nabes iri uwe. Um maresh? Eshudokdouk apa matrish iri, eshesh ta shupe banabnyutob meyoh. Aria yopishi eshudok douk apakmadae wosik um mutrish iri uwe, eshesh ta shupeihih nyumneh abom.

Apak madukemesh um, ta arhudok doukmapenyoruh agundok atap iri yegeshiweruhhukri hunak yoweruhuk, aria arhudok

anaruh Iruhin nakri nukoparuh iri douk hakusumapgani iruhw heven. Arhudok yegeshiweruh doukmadae arpesh shunekaruh wis uwe, uwok. Ariaararuh ta hupe abom namudok atin ihih nyumneh.2 Aria douk apak mape agundok atap obi nyutob,apak douk mape moreh makri murao arhudokanaruh apakiruh yegeshiweruh douk hakus iruhwheven iri. Makri muraruh um muruhur hishigarupkabi rupeh um. 3 Um maresh? Abudok nyutobmurao arhudok yegeshiweruh muruhur obi nyutob,apak ta mare wata mupe kabi magor mape meyohum, uwok. 4 Abudok nyutob wata mape agundokatapiruh yegeshiweruh obi nyutob, apakiruhaparuh apa yoweruh aria mape moreh. Aria apakdouk madae mukri uwok um agundok atapiruhyegeshiweruh uwe, uwok. Aria makri um muraonamuruhi iruhwiruh yegeshiweruh muruhur.Arhudok doukiruh yegeshiweruh douk ta hutoguranahaeh abom hutogur yopuruh hupe namudokatin. 5 Aria enyudok arpen douk nyataurumap umehudok aih iri douk Iruhin. Anan douk narik adurnakop ananin Mishin. Enyudok Mishin douksagomatinyin abom um eshudok enesh yopishidouk Iruhin nakri adur um ta nukopesh iri. Apakdouk marao enyudok ananin Mishin. Douknamudok aria madukemesh um ihishmorim yopishieshudok adur ta muraesh abom um atugun. 6

Apak apa urkwip porum enyudok aria ihih nyumnehmape dodogowip madae urkwip yowep uwe. Apakdouk madukemesh. Abudok nyutob apak watamape um arhudok yegeshiweruh obi nyutob, apakmadae muni Debeini mupe agundok anan napeumuwe, uwok. 7 Douk mape agundok atap obi nyutob,apak madae mutrun uwe, uwok. Apak doukmasuhw ananin baraen dodog aria mapemagipeshen atin. 8 Aria douk yakri. Apak doukdodogowip mape aria makri abom um mukutukukarhudok yegeshiweruh munak muni Debeini mupeatugun. 9 Aria apak wata mupe agundok atap, omupe gani iruhw um, sagomatin apak tadodogowip atup urkwip pur abom um mugipeshanan nakri ahi aih um munekan nanadudareh-umap. 10 Um maresh? Apak madukemesh um apakihishmorim ta munak mutogur miyotu um Kraisananit kwot. Aria ta apak munek yopishi o yoweishiinahos abudok nyutob mape arhudokyegeshiweruh obi nyutob, apak ihishmorim atinatin ta murao yopinyi o yoweinyi poe wosik um aihapak menekeh iri.

2 KORIN 4:9 274 2 KORIN 5:10

Page 275: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

Apak Aposel Douk Mour Nyapenyap UmMutaurum Arpesh Shuni Iruhin Shupe Atugun11 Apak douk madukemesh um agundok

manogugur um Iruhin aria mape shakamum anan.Namudok aria douk mape mohur arpesh esheshipurkwip um shunek bilipuman. Iruhin douknadukemesh um apakip urkwip aria aih. Eheh doukyopihi atih. Aria eik Pol yakri ipakip urkwipshopunek pakri apak adur munek yopinyi mour. 12

Enyudok baraen douk madae mukriyen um munekipak putuk apakish nyeiguhw shuto iruhw uwe,uwok. Apak douk mowem-umepagu enyudokbaraen um makri ipak putarihen aria punadudarehum apakih aih. Makri punadudareh aria wosikdodogowip um puwanamesh baraen eshudok doukapa shanadudareh meyoh um arpeshish nyeiguhwiri. Eshudokmori arpesh douk madaeshunududareh um aih hape numun esheshipurkwip iri uwe, uwok. 13 Aria ta adur apakin baraeno aih hatogur kabi shagugak iri esheshih um, onyenekesh. Enyudok douk munek Iruhin ananinmour atin. Aria ta apak urkwip pur wosik um, ariaapak douk menekesh namudok um mutaurum ipak.14 Krais anan douk urkum manawasham apakabom. Aria enyudok apa nyapuhur um munekenyudok apakin mour. Um maresh? Apak doukmadukemesh um, atun arman meyoh narao apakihishmorim apakiyu outumeb aria nagok. Namudokaria apak ihishmorim douk magok iri atup. 15

Anudok arman douk nagok um ihishmorim arpesh.Nagok um apak wata mape iri um apak mare wataurkwip purum mugipesh apakip atip urkwip, uwok.Apak ta urkwip purum anudok douk narao apakiyuoutumeb nagok wata nakitaki aria mugipeshananim atum urkum. 16 Namudok aria apak doukmadae mupe um mugipesh shapeum shagipeshahudok atapihi aih iri esheship urkwip aria munekskelum enesh arpesh esheshih aih uwe, uwok.Adur, riguk apak douk magipesh epudokmoriurkwip aria mape mograeh um mudukemesh umKrais ananih aih, aria douk madae munekeshnamudok atin uwe, uwok. 17 Namudok aria ta enenarpen nyutukur Krais um, aria Iruhin douk nenekennyatogur naminyi iri. Gamo pumnek! Douk,seiwokihi yoweihi aih douk hanak hawishuk arianamihi hatogur hape. 18 Ehudok ihihmorim namihiaih douk Iruhin meyoh nenekehumap. Seiwok doukmape ananishi horim. Aria anan wata nenekapmani anan mape atugun um enyudok Krais ananinmour atin. Aria ahudok nyumnah douk nakopenyudok mour um mutaurum ananish horimshutanamori shuni anan shupe atugun. 19 Apakinbaraen douk namudok. Iruhin nape narauriihishmorim arpesh shatanamori shani anan shapeatugun um enyudok Krais ananin mour atin. Anandouk madae nukri um urkum mur um esheshshenekesh iri yoweishi inahos uwe, uwok. Aria douknakop mour apak um mukripesh enyudok baraen

um nyuhur ananish horim wata shatanam shunianan shupe atugun. 20 Namudok aria apak doukenyudok morao Krais ananit nokwat aria makripepananin baraen. Enyudok douk kabi Iruhin ananmeyoh nakwu apakig nokwatog nahwarariihishmorim arpesh um. Apak douk morao Kraisananit nokwat aria makrip ihishmorim arpeshnamudok. Makri, “Yaipo, ipak pukutukuk agundokpenek horim um Iruhin um aria wata putanam punianan pupe atugun.” 21 Krais anan douk yopuni.Madae nunekesh atish uwe yoweishi inahos. AriaIruhin douk nakri nutaurumap, namudok ariaihishmori apak menekesh iri yoweishi inahos douknenekesh shato Krais atun abom aria natogur kabinenek yoweishi inahos atin iri um. Iruhin nenekeshnamudok um apak munatukur Krais aria mutogurIruhin ananishi yopishi arpesh.

Amam Aposel Hanak Hakripesh Iruhin AnaninBaraen Aria Harao Sabainyi Amaen

Apak douk apa mani Iruhin manoprommenek mour. Aria douk dodogowip atupmakri mukripep namudok. “Iruhin douk

nataurumep meyoh. Aria ipak mare pukri enyudokdouk enen rohwin mour, uwok. Ipak ta punekyopihi aih.” 2 Iruhin douk nakri namudok,“Eik kanak yagraeh nyutob um wata iraep aria

putanamori pupe wosik abom.Arigaha douk abom abudok nyutob eik yemnekep

aria yataurumep meyoh.”Aria douk pumnek! Iruhin nenek gihaumap aria

nataurumap meyoh um douk abom abudok nyutob.Narap matanamori mape wosik atin um doukarigaha kweipon.

3 Apak douk madae munek eneh aih douk hunekenesh arpesh shutu shunek yoweishi inahos ariakupaishi shutrish shuhwar apakin mour yoweishiinahos shapeyenyi uwe, uwok. 4 Aria apakmeneken iri mour, apak meyabig ihish arpesh ariashadukemesh um apak douk masuhw Iruhinananin mour iri. Apak douk meyabigesh namudok.Apak meyotu dodogowip atup um enenyenennyatogrumap iri amaen, agundok shenekapenenyenen um, shenekap aparuh yoweruh moraodebeiri eriger um, apak douk meyotu dodog. 5

Shap showeshikap, horim sher sharihap ariashahwar shakripap yoweinyi baraen apak apamenek debeinyi mour, madae mishuh wosik atinuwe, aria nyurub bap mape, 6 apa menek yopihiaih, madukemesh um Iruhin wosik, madaejuwehosip arigas atin uwe, apa menek yopunyi atinum arpesh mataurumesh, morao dodog Iruhinananin Mishin, madae munek rohw atin uwe. Ariaapak douk meyabig ehudok aih abom um urkwippanawasham kupaishi um. 7 Apa makripesh adurinatinyi baraen aria munek mour um Iruhin ananindodog, apa masuhw yopihi atih aih kabi masuhwwanohwish eshudok um yopinyi rogur ehah umanugagrish roguhw aria manak um wanohw mabo

2 KORIN 5:11 275 2 KORIN 6:7

Page 276: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

7

yoweishi inahos shabuhuk um. 8 Enesh apa shatukapakish nyeiguhw, enesh shanumogesh apak,enesh shenekap dehik, enesh apa shakrip kupaishishakri apak munek yopinyi mour, enesh shakrimenek rohw iri. Aria esheshin baraen douk madaeadurin uwe, uwok. Apak apa meyagwreh adurinatin baraen. 9 Apak douk mape kabi madae enesharpesh shudukemap um uwe, aria uwok. Sabaishishadukemap abom. Mape kabi arpesh shakrishugok iri um, aria uwok. Wata mape atin. Shapshakumap eshudok eneshenesh, aria madae shopabom ba mugok uwe, uwok. 10 Anabik um aparuhyoweruh abom, aria manadudareh um doukmanadudareh mape namudok atin. Apak doukmape kabi eshudok yaruhish um, aria apak apamataurum sabaishi arpesh shanaparug sabaishiyopishi eshudok eneshenesh. Anabik um eshudokeneshenesh wokap abom, aria apak douk magremihishmori Iruhin ananish yopiyopishi eshudokeneshenesh.

11 O ipak Iruhin ananish arpesh pape Korin iri,apakip urkwip douk panawasham abom ipak.Namudok aria apak douk makripep ihinyumorimbaraen douk nyape numun apakiruh aparuh iri.Madae mubeshukuk enen uwe, uwok. 12 Apakmadae muweshiguk apakip urkwip um ipak uwe,uwok. Apak douk urkwip panawashamep. Aria ipakdouk poweshiguk ipakip urkwip um apak. 13

Ahudok nyumnah douk ikripep kabi anan yainnakrip ananish batowish um. Apak douk urkwippanawasham ipak. Namudok aria ipak ta punekehudok atih aih kabi apak menekeh um ipak um.Ipakip urkwip shopunek ta punawasham abomapak.

Apak Douk Kabi Iruhin Ananit Urupat Um14 Ipak mare puni eshesh madae shunek bilip um

Iruhin iri uwe punoprom o punek mour atugunatin, uwok. Um maresh? Eshesh douk eneshkupaishi aria anahaehish. Nyumneh iri weibus doukmadae shunorirum shutogur uwe, uwok. Namudokatin, yopihi aih douk madae huni yoweishi inahosshunorirum uwe, uwok. 15 Krais douk madae niniSatan hupe atugun husuhw atin uwe, uwok. Ariaipak pakri shenek bilip um Krais iri ta shuni eshudokmadae shunek bilipman iri uwe shupe atugunshusuhw atin aka? O uwok meyoh. 16 Atudokshenek lotu um Iruhin atari urupat douk madaetuni ogwudok onog shenek lotu um rohwimigodomi um gunorirum uwe, uwok. Ipak doukpadukemesh. Apak atin atin douk anudok abomnape ihih nyumneh iri Iruhin napenyogwi urusag.Kabi riguk anan kanak nakriyuk um. Nakri,“Eik ta ini eshesh mupe aria ipe inek yowi kare um

eshesh.Eik ta ipe esheshin Iruhin aria eshesh shupe eikish

arpesh.”17 Namudok aria Debeini wata nakri,

“Ipak pukutishukuk punak pupeik sik.

Mare pupe pusuhw eshudok doukeik yatrish yakri shanabosusih iri,aria eik ta iraep pupe eikish arpesh.18 Eik ta ipe ipakin Yain aria ipak pupe eikish

batowish. Eik Dodogoiwe abom atuwe Debeiwe iriyakri namudok.”

O ipak abom eikish arpesh, Iruhin douknowem um enyudok iganigadae yakripep-enyi adurin atinyi baraen um apak.

Namudok aria apak munagapesh um apak kanakmukwreik ihishumori eneshenesh yoweishi inahos.Eshudok yoweishi inahos douk apa shenekapakiruh yegeshiweruh aria mishish shanabosusihshape yowesh iri. Apak ta munogugur mupeshakamum Iruhin aria dodogowip atup um munekyopihi abom aih agundok Iruhin nutrup um.

Pol Nanadudareh Um Eshesh Korin ShatanamShakon Aparuh Iruhin

2 Apak douk madae munek enesh yoweishiinahos um enen ipak Korin uwe, uwok. Madaemununu enen uwe. Madae munek rohw um enenmunaruken enesh eshudok eneshenesh meyohabom uwe, uwok. Namudok aria apak makri ipakipurkwip ta punawasham apak. 3 Mnek, eik doukmadae ikri enyudok baraen um ikep agab ipak uwe,uwok. Douk yakri, apakip urkwip douk panasuhwipak abom. Mugok o watak mupe um, apakipurkwip ta panawashamep abom namudok atin. 4

Eik apa yanadudareh yariguk um ipak. Yadukemeshum ipak ta punek yopinyi atin. Aria douk yatukipakish nyeiguhw shato iruhw. Enyudokihinyumorim amaen nyatogrumap, aria eikihwapahw douk madae yowehw uwe, uwok.Yanadudareh abom yariguk.

5 Abudok nyutob matogur mape agudok shokuginahobig Masedonia obi nyutob, apak douk madaemupe um murao uhwin aria aparuh hur wosik uwe,uwok. Mape agundok aria enenyenen amaen nyapeum nyatogrumap sabaih atih. Shanaki shani ipakpanitok baraen. Apakish mishish yowesh abom ariamanogugur. 6 Aria meishi arpesh douk aparuh apayoweruh iri, Iruhin apa nenekesh shape wosikshanadudareh. Douk anan neshopok Taitus nanakuaria namudok anan Iruhin douk nenek apakiruhaparuh wata hor wosik manadudareh. 7 Apak doukmadae aparuh hur wosik um agundok Taitus nanakum atin uwe, uwok. Anan douk nakripesh umagundok ipak penek ananihw apahw hor wosik um.Apak memnekesh namudok aria aparuh hor wosik.Nakripap um agundok ipak pakri abom um putikeik um. Um agundok ipak aparuh yoweruh umriguk ipak penekume anah aih aria eikihw apahwyowehw um. Nakripesh-umep um agundoksheneyagwreh enenyenen um eik aria ipakpanawasham eik um. Nakripesh um ipak namudokaria eik douk yanadudareh abom yariguk.

8 Eik yadukemesh. Yarik yenekap iri shup doukpenekep ipakiruh aparuh yoweruh. Aria eik madae

2 KORIN 6:8 276 2 KORIN 7:8

Page 277: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

8

urkum yowem um agundok ipak aparuh yoweruhum uwe, uwok. Adur, riguk douk wosik eikim urkumyowem, aria douk uwok. Yadukemesh um, apudokshup penekep aparuh yoweruh aria parao abraen.Aria ipak douk aparuh yoweruh banab nyutobmeyoh. 9 Aria douk yanadudareh. Yanadudareh umdouk madae inanadudareh um agundok ipakiruhaparuh yoweruh um uwe, uwok. Eik doukyanandudareh um maresh? Ipak douk aparuhyoweruh parao abraen. Douk namudok aria ipakpekeshuk agabus abom penekesh iri yoweishiinahos aria pakon aparuh Iruhin. Enyudok doukIruhin meyoh nakriyen um nutaurumep aria douknyatogrumep. Apak kanak douk madaemunekumep enesh yoweishi inahos uwe, uwok. 10

Agundok Iruhin nunekap aparuh yoweruh muraoabraen um douk nenekumap um mukutishuk abomapak menekesh iri yoweishi inahos. Makutishuk ariaanan wata narap matanamori mape wosik abom.Namudok aria enyudokmori nyukri nyutogrumapum, apak mare mukri aparuh yoweruh, uwok. Ariaagundok eshesh haiden aparuh yoweruh shuraoabraen um douk apa nyenekesh shagok. 11 Ipakgamo urkwip purum agundok Iruhin nenekepaparuh yoweruh um. Enyudok douk nyatogurnyakwarum-umep sabaihi yopihi aih. Enyen doukenyudokmori. Iruhin nenek gihaumep aria pakitakpagapesh enyudok ipakin baraen. Nepuhur pakitakpasuhw anudok douk nenek yoweishi inahos iri arianenekep panogugur um Iruhin iri. Douk ipak pakriabom um puni apak mupe aturuh aparuh.Dodogowip atip pagapesh anudok douk nenekyoweishi inahos iri ananih aih. Ihihmorim aihpenekeh um pugapesh eshudok yoweishi inahos iridouk nyeyabigap wosik abom um ipak adur madaeenesh yoweishi shupenyap uwe, uwok. 12 Rigukyeneku apudok shup um, eik douk madaeinekapumagu itaurum um anudok nenek yoweishiinahos iri o anudok douk anan nenekumanyoweishi inahos iri uwe, uwok. Eik doukyenekapumagu yakri ipakih aih hutoguryopugunum Iruhin nutrip aria ipak gamopudukemesh um ipak douk urkwip panawashamapak abom. 13 Douk namudok aria apak aparuhhor wosik manadudareh mape dodog.

Aria shopunek apak douk manadudareh marigukabom um agundok ipak ihishmorim pagapesh-uman apahw Taitus aria penekan nanadudarehnariguk um. 14 Aria Taitus, eik douk yakripan umagundok eik yanagunukuk um ipak um ipakihyopihi aih. Aria ipak douk madae puneke iraoabraen um agundok yanagunukuk um uwe, uwok.Ihinyumorim baraen yakripan um ipak um doukadurin atin. Aria douk namudok atin. Douk Taitusnadukemesh um, enyudok baraen apakmanagunukuk um ipak um douk adurin atin. 15

Abudok nyutob anan nanak natogrumagu ipak obinyutob, ipak douk paran aria pemnek ananinbaraen pagipeshen wosik abom. Abudok nyutob,ipak douk panogugur abom um pakri ta

putauruman ba yowen um aria Debeini nutrip nukriipak penek yoweishi inahos. Douk anan wata urkummor namudok aria ananim urkum manawashamepabom neshagrakuk kabi riguk um. 16 Douk eik Polyanadudareh abom. Um maresh? Eik yadukemeshabom um ipak ta punek yopihi atih aih abom.

Eshesh Korin Shatorum Utabor Um ShutaurumIruhin Ananish Arpesh Shape Judia Iri

O ipak eikishi arpesh, apak douk makrimukripep aria pudukemesh um agundokIruhin nenekumesh yopinyi abom eshesh

ananish arpesh douk shape ihirub warub agudokshokugi nahobig Masedonia iri. Anan douknataurumesh meyoh. 2 Debeinyi amaennyatogrumesh, aria enyudok douk nyataurumesheshih aih abom um bilip. Aria eshesh doukshapeum shanadudareh shariguk. Adur, esheshdouk eshudok yaruhish abom, aria shanadudarehnamudok aria shatorum debeibori utabor umshutaurum eshudok enesh Iruhin ananish arpesh.3 Adur atin yakripep. Eshesh douk sheyakaborshaborubuk sheshagrakuk abom mak douk esheshta shukesh um. Apak douk madae dodogeship-umesh um shiyakabor namudok uwe, uwok. Esheshmeyoh sheneken. 4 Eshesh douk shakri abom umshutaurum eshesh Iruhin ananish arpesh shapeagudok shokugi nahobig Judia iri. Namudok ariashabuk utabor iyoh aria dodogeshish um apakmurabor-umesh. 5 Eshesh douk shaborubuk abombeshagrakuk kabi apak makri ta butogur um. Ariaeshesh douk madae shubuk utabor atubor uwe,uwok. Sagomatin eshesh sharik shakon esheshkanak Debeini shor ananis wis. Douk shenekenyudok iyoh, aria shagipesh kabi Iruhin nakri umshanaki shemnek apakin baraen shasuhwenshagipeshen. 6 Riguk douk Taitus nanaku nariknohur enyudok mour um patorum utaborpataurum kupaishi um. Aria douk watadodogeship-uman um nunaku nutaurumep piyatakenyudok mour um putaurum kupaishi meyoh um.7 Ipak douk peshagrakuk kupaishi Iruhin ananisharpesh um ihihmorim yopihi aih. Peshagrakuk umagundok pasuhwen Krais ananin baraen dodog um,um agundok pakripesh Debeini ananin baraen um,padukemesh um Iruhin ananin baraen wosik um,mishish shakitak um punek Iruhin ananin mour um.Aria shopunek peshagrakuk um agundok ipakurkwip panawasham apak abom um. Aria douk,apak makri ipak ta pishagrakuk abom shopunek umagundok putorum utabor aria putaurum Iruhinananish arpesh meyoh um.

8 Enyudok douk madae ikripep enendodogowinyi baraen um ipak pugipeshen uwe,uwok. Eik atin yakri ikripep um pudukemesh umagundok kupairubi warubish Iruhin ananish arpeshmishish shakitak abom um shutaurum kupaishi um.Um yakri ikwiraehep aria idukemesh um ipakurkwip panawasham eshesh shape Judia iri pekesh

2 KORIN 7:9 277 2 KORIN 8:8

Page 278: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

9

peshagrakuk kupaishi shekesh um o esheshsheshagrakuk ipak. 9 Ipak douk padukemesh umagundok apakini Debeini Jisas Krais urkummanawasham apak abom aria nataurumap meyohum. Anan douk nagrem sabaishi yopishi eshudokeneshenesh abom iri, aria wata nakutukukihishmorim eshudok natogur anan yaruhish umeshudok iri arman um nutaurum ipak. Natoguryaruhish um eshudok iri, um nutaurum ipak puraosabaishi Iruhin ananish yopishi eshudokeneshenesh aria pupe wosik.

10 Douk yakri ikripep eikin baraen um agundokutabor bunotorum um. Nyanyik enen kwar,sagomatin ipak parik mishish shakitak um punekenyudok mour aria douk parik peneken. 11

Namudok aria douk yakri wosik ipak dodogowipatip um punek enyudok mour piyaten. Enyudokmour douk sagomatin ipak mishish shakitak umpuneken aria douk penyuhur nyape iri. Ipakpaborubuk mumam, utabor aria pusiyabornamudok kabi panaborubuk um. 12 Arpesh doukenesh eshudok eneshenesh shakus aria mishishshakitak abom um shuko Iruhin um, Iruhin apananadudareh um nunatrish eshudokmorieneshenesh. Anan madae nirik atin um shukoneshudok douk eshesh wokesh um uwe, uwok. 13

Eik douk madae ikri um ipak piyak ihibormorimipakibor utabor puko eshudok yaruhishi arpesh, umeshesh shupe wosik aria ipak wata eshudokeneshenesh wokep, namudok uwok. Eik yakri ummutaur-umesh um eshesh apak mupe arag atin. 14

Douk, ipak patik eshudok aria ipak wosik putaurumeshudok yaruhishi arpesh. Namudok douk nuhutbiyen ipak pakri punak pubuhuk eshudok wokeparia eshesh shutik eshudok um, eshesh douk tawata shuwanamep ipakish. Douk punabiramnamudok aria ta pupe arag atin. 15 Enyudok doukkabi baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrium.Nyakri namudok. “Arpen nyanatorum sabaishieshudok eneshenesh iri douk ta wosik-umen abom.Mare enesh shukusuk meyoh uwe, uwok. Enyudokenen arpen douk nyanatorum karowish iri, esheshdouk wosik-umen. Mare ta shutuh uwe.”

Pol Nakrip Taitus Nani Anam Hanakum Korin16 Eik Pol douk yanadudareh abom um Iruhin.

Yenek tenkyuman um agundok nohur Taitus ariaanan mishin nyakitak abom um nakri nutaurumipak Korin. Nakri nutaurumep kabi eik yakriitaurumep um. 17 Apak marigan um nunaku nutikipak obi nyutob, anan douk nakri wosik. Ummaresh? Anan mishin nyakitak abom umnutaurumep. Aria douk anan meyoh nanagraeh umnunaku nutrip. 18 Apak douk meshopok anan umapak Iruhin ananip um nanamanugu. Anudokarman douk nyeigur nyato iruhuman um nakripeshIruhin ananin yopinyi baraen wosik. IhishmorimIruhin ananish arpesh ihirub warub douk shatukananin nyeigur nyato iruhw. 19 Aria douk madae

namudok atin uwe, uwok. Anarub warubish Iruhinananish arpesh douk shograehan um nini ipakpurahaen aria nutaurumap um enyudok mour ummutorum utabor munak mutaurum yaruhish um.Apak douk munek enyudok mour um Debeini anankanak nurao debeinyi nyeigur. Aria shopunek ummiyabig arpesh um agundok apak mishish shakitakabom um mutaurum Iruhin ananish arpesh doukyaruhish iri. 20 Apak douk gamo mudukemeshabom um agundok masuhw abrudok debeiboriutabor douk ipak pani kupaishi paborubuk umputaurum kupaishi um. Makri ta enesh shunekapbaraenyum-abor. Namudok aria meshopok anudokarman nani Taitus hanamepogu. 21 Apak doukmakri abom um munek yopihi atih aih. Aria makriuwok um munekeh agundok Iruhin ananis nabesatus um, uwok. Makri munekeh wosik atin umyopihi atih aih um arpesh shopunek shutrih.

22 Apak douk moshopok anudok anan apakinashuken um neiram shopunek. Sabaihi apakmograehan um enenyenen mour aria matik umanan wosik dodogowin aria mishin nyakitakneneken. Anan douk nadukemesh um ipak tapunek yopihi atih aih. Namudok aria douk anudokmishin nyakitak abom um nunek enyudok mournishagrakuk agundok riguk anan mishin nyakitakneneken um. 23 Taitus ipak douk padukeman. Anandouk nani eik wanoprom wenek Iruhin ananinmour wataurum ipak iri. Amudok anam apakimiheiranogu iri armam, amam douk hanagraeh haraonukwatog um sabaishi Iruhin ananish arpesh doukshape anarub warub iri. Amamih aih douk apahenekeh aria arpesh shatrih shatuk Krais ananinnyeigur nyato iruhw. 24 Namudok aria eik yakriipak Korin ta punekumam yopihi aih amudok biomatun armam. Um yakri kupairubi warubishi Iruhinananish arpesh shutik namudok aria shudukemeshabom um ipak douk urkwip panawasham amam.Namudok aria eshesh ta shudukemesh umagundok apak manadudareh um ipak um doukmadae munek rohw uwe, uwok.

Iruhin Ananish Arpesh Shape Korin Iri Ta ShubukUtabor Um Shutaurum Eshudok Enesh Iruhin

Ananish Arpesh

Ipak douk padukemesh um agundok utaborbanatorum um, um putaurum Iruhinananish arpesh shape agudok shokugi

nahobig Judia iri um. Namudok aria eik ta mareiwemagu rounyi baraen um enyudok, uwok. 2 Ummaresh? Eik yadukemesh. Ipak douk mishishshakitak um putaurum kupaishi Iruhin ananisharpesh. Yani eshesh Masedonia mape obi nyutob,eik apa yanadudareh um ipak Korin yakripesh yakri,“Yaipo, eshesh agudok shokugi nahobig Akaia douknubokuhiyen kwar meyoh shenek garibogshapeum enyudok mour.” Douk eshesh Masedoniashemnek namudok um ipak Korin oub bakitak umputorum utabor putaurum eshudok yaruhish um,

2 KORIN 8:9 278 2 KORIN 9:2

Page 279: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

10

aria enyudok nyahuresh mishish sabaishi shopunekum shakri shubuk utabor shutaurum kupaishi. 3

Aria eik douk yakri uwok um enyudok apakmeyagwreh-enyi baraen um manadudareh um ipakum nyunak nyubouk atap meyoh, uwok. Yakri ipakpunek garibog pupe um amudok apakimi hunakhutogur aria pukomi eshudok kabi yakripamuguum. Namudok aria douk enyudok yeshopokamhanaku. 4 Apak douk madukemesh um ipak doukpenek garibog pape um pukesh utabor eshudokyaruhish. Yakri namudok douk ta enesh Masedoniashukri shiramugu aria shutrip um mare punekgaribog uwe, aria apak ta muraoumep abraen. Ariaipak shopunek ta purao abraen. 5 Namudok ariayakri wosik um ishopokugu amudok biom atunapakimi hurik hunaku. Yakri hurikumoguhutaurumep punek garibog um yopishi eshudokeneshenesh douk riguk ipak parik pakri adurinatinyi baraen um peshopokesh shunak um esheshJudia iri. Yakri eik ikri inak itogragu aria eshudokdouk pugapeshesh shukus. Um yakri arpesh shutiknamudok aria shukri apak madae dodogowip umipak putorum utabor uwe, uwok. Ipak panadudarehmeyoh aria paborubuk.

6 Ipak urkwip gamo purum enyudok baraen.Arpen nyu karowigun worigun iri ta wata nyunarokkarowigun. Arpen nyu sabaiguni iri ta nyunaroksabaiguni. 7 Namudok aria yakri ipak atin atin tagamo punek urkum aria ipak kanak mishishshukitak um pakri pukesh mumam mumam. Ipakmare aparuh yoweruh o kupaishi dodogowish ariadouk pukesh, namudok uwok. Um maresh? Iruhinapa urkum manawasham arpesh douk esheshmeyoh mishish shakitak aria shanadudareh umshukon eshudok iri. 8 Aria Iruhin anan douk wosikum ta nukep ihishmorim abom yopishi eshudokaria ipak ta pusuhw sabaishi abom. Namudok ariaihih nyumneh ipak ta pugrem ihishmorim eshudokeneshenesh. Aria enesh ta shutourak shukusmeyoh um punek ihinyumori enenyenen yopinyimour. 9 Kabi Iruhin ananin baraen nyetem ananikBuk iri nyakrium. Nyakri namudok.“Arpen douk nyukesh sabaishi yopishi eneshenesheshudok yaruhish arpesh iri,enyudok arpen enyenyih yopihi aihta mare hunak huwishuk, uwok. Ta hupe ihih

nyumneh.”10 Iruhin apa nakop mawagun iri worigun

mawagun. Wata nakop mashoh iri mashoh. Ariaanan ta nukop ihishmorim shunuwesh iri worigunipak puwesh aria ta nunekesh shutogrumep. Arianamudok atin. Anan ta nukep eshudok ipak tapugremesh aria putaurum sabaishi kupaishiarpesh. 11 Anan ta nupe um nutaurumep putiksabaishi eshudok um ipak wata pupe um sabaibinyutob putaurum eshudok yaruhish arpesh.Namudok aria sabaishi arpesh ta shunek tenkyuum Iruhin um ipakish yopishi eshudok douk pukopmasuhwesh manak makeshesh iri.

12 Enyudok peneken iri mour douk madaepuneken um putaurum Iruhin ananish yaruhisharpesh atish uwe, uwok. Enyen douk shopunekpeneken um sabaishi arpesh shutrin shutuk Iruhinananin nyeigur abom aria shunek tenkyumanshuriguk. 13 Enyudok ipak peneken iri mour umputaurum yaruhish um, enyen douk ta nyuwerehipakih yopihi aih. Aria eshesh ta shudukemeshshukri enyudok ipak pasuhwen pagipeshen iri Kraisananin yopinyi baraen douk pagipeshen wosikabom. Ta wata shutik sabaishi eshudok ipak pokoeshesh shani ihish arpesh um, aria eshesh tashutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw. 14 Ariata shudukemesh shukri Iruhin nutaurumep meyohabom nenekumep yopinyi. Namudok aria eshesh taurkwip punawashamep aria shorik Iruhin umnunekumep yopinyi. 15 Apak ta munek tenkyu umIruhin. Um maresh? Anan douk nakopari ananinsagomatinyin yopinyi abom presen. Enyen doukananin Nuganin. Aria apakin baraen douk madaewosik um munakripesh um enyudok yopinyi presenuwe, uwok.

Pol Nawanamesh Baraen Eshudok ShakriShunumogesh Ananin Mour Iri

Enesh ipak Korin apa shakri abudoknyutob eik yani ipak mape obi nyutob,shakri eik apa yaunih eik kanak. Aria shakri

abudok nyutob yanak yapeik kupaigunum obinyutob, shakri eik apa yenekumepogu shupyakripep dodogowinyi atinyi baraen. Aria douk yakriipak urkwip purum ehudok Krais ananih yopihi aihum nunih anan kanak aria neyagwreh shokwinbaraen um. Eik douk yakri igipesh ehudok atih aiharia douk yarigep um pumnek eikin baraen. 2 Ariadouk yakri ikripep um gamo pudukemesh. Ikri inakitogrumogu, eik yakri ipak mare punekedodogeshiwe atuwe ikripep dodogowinyi baraen,uwok. Eshudok enesh douk shakri apak mape ummagipesh eshudok arpesh douk madae shudukemum Iruhin iri uwe esheshih aih iri, eik adur yakri umta dodogeshiwe atuwe ikripesh dodogowinyibaraen. 3 Adur, apak douk mape agundok atap.Aria ahwudok wanohw douk marpokohw ummubouk eneshenesh yoweishi inahos, apak doukmadae murpokohw kabi eshudok madaeshudukemesh um Iruhin iri um uwe, uwok. 4

Eshudok douk masuhwesh marpak ahwudokwanohw iri douk mare mukwu enesh agundokatapishi wanohwishi eshudok eneshenesh uwe,uwok. Makwu Iruhin ananish dodogowish abomatishi eshudok eneshenesh aria menekohw. Esheshdouk dodogowish atish abom wosik um shuboSatan ananih dodogowih atihi yoweihi aih hubuhuk.5 Enesh Satan ananish arpesh shani anan apashatapok-umesh yah eshudok armam armago doukshakri shurao saki um Iruhin iri. Aria apakdodogowip marpokuk yah um mubouk ihishumoriesheshin baraen nyani esheshih aih. Apak apa

2 KORIN 9:3 279 2 KORIN 10:5

Page 280: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

11

motapok ihipmori arpeship urkwip aria apamataurumesh mohur esheship urkwip um urkwippur wosik abom aria shugipesh Krais atun. 6 Apakwata mape meshukabar um ipak pusuhwihinyumorim Iruhin ananin baraen pugipesheniyoh. Douk ipak pugipeshen iyoh aria abudoknyutob ihishmorim eshudok douk shaken agabusbaraen iri, apak ta mare mukri wosik umesh uwe,uwok. Ta mukripesh dodogowinyi baraen um mareshuwish shupe shuni Iruhin ananish arpesh shuneklotu atugun uwe, uwok.

7 Ipak patik aduk eikihw yegenyihw aria pakri eikdouk madae dodogowini arman uwe. Aria doukyakri. Ta ipak enen arpen nyukri enyen douk adurnyenek Krais ananin mour iri um, aria eik yakrienyen nyigim eik nyunek urkum. Apak doukshopunek munek enyudok Krais ananin mour atinkabi enyen um. 8 Debeini Jisas Krais douk nakopbig aria natrup um mupe debeipi um ipakmutaurumep. Nakri uwok um mukwu enyudok bigaria munekep pubuhuk, uwok. Nakri mutaurumeppiyotu dodogowip atip um bilip. Namudok aria taeik ikri inadudareh iriguk um namudok akure, eik tamare abraen nyupeye, uwok. 9 Aria eik yakri ipakmare punek urkum pukri shup eik yape yenekap iridouk yenekapumagu inek ipak punogugur, uwok.Mare punaruk urkwip namudok. 10 Ipak enep apapakri namudok. Pakri, “Anudok Pol nenekap iri shupdouk nowemori enenyenen dodogowin atinyibaraen nyetem iri. Aria abudok nyutob nani apakmape matrun um, anan douk madae dodogowinabom uwe, uwok. Neyagwreh enyi baraenshopunek ta mare nyutaurumap uwe.” 11

Peyagwrehume enyudok iri douk yakripudukemesh. Enenyenen baraen mape rougunmenyemagu shup iri douk padukemen. Meibinyutob mukri munaku muni ipak mupe obi nyutob,aria aih apak munekeh iri ta wosik abom um baraendouk marik menyemumep-ogu shup iri.

12 Apak makri uwok abom um mukri apakih aihdouk kabi eshudok arpesh douk apa shatukesheshish nyeiguhw shato iruhw iri, makri uwok.Eshesh apa shanatutik um aria shenek skelimesheshih aih um shadukemesh eshesh shapemumam. Shagipesh esheship urkwip atin ariashenek skelimum eshesh kanak. Eshudokmoriarpesh douk shenek dehik abom iri. 13 Apak tamare munagunukuk mishagrakuk enyudok kakdouk Iruhin nako apak munek enyudok ananinnakopen iri mour munak miyotu um, uwok. Apak tamuneken munak miyotu agundok Iruhin nakripap-enyi kak atin. Aria apak ta munagunukuk umenyudok atin mour douk meneken arigaha manakmatogromagu ipak agundok Korin iri atin. 14 Rigukapak manaku nagundok Korin aria makripep JisasKrais ananin yopinyi baraen. Aria abudok nyutobmanakumagu ipak um, apak douk madaemishagrakuk Iruhin ananin kak uwe, uwok. IpakKorin douk parik iri um abudok amnab douk Iruhinnako apak um munek mour munak mutogur um.

15 Aria apak madae munagunukuk um enyudokmour douk kupaishi sheneken aria sheshagrakukenyudok kak douk Iruhin nakop um apak iri uwe,uwok. Apak apa munek Iruhin ananin mour wosikatin. Um makri ipak ta pusuhw Krais ananin baraendodog pishagrakuk agundok riguk parik pasuhwenpagipeshen um. Namudok aria apakin mour tanyutogur deben agundok. 16 Aria abudok nyutob,apak ta kadak munak mukripesh Iruhin ananinyopinyi baraen arbudok rougunirub warub doukbape bagigukmori ipak iri. Apak ta mare munakarbudok anarub warub douk kupaimi hanak henekmour arub iri, uwok. Um maresh? Apak douk makriuwok um munagunukuk um enyudok mour doukamam harik hanak henekenyuk iri. 17 Kabi enenbaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrium.Nyakri, “Arpen nyukri nyunagunukuk um enesheshudok eneshenesh iri, enyen ta nyunagunukukum Debeini atun.” 18 Umum maresh? Apakmadukemesh. Debeini natik arpesh douk shatukesheshish nyeiguhw shato iruhw iri um, anan nakrieshudok arpesh douk nyeiguhw wokesh. Ariaarpesh douk Debeini nutrish nuhwaresh yopishi iri,eshesh adur nyeiguhw shato iruhumesh abom.

Pol Nenekehi Aih Douk Madae Atatahih UmEhudok Aih Amudok Henek Rohw Iri Aposel

Henekeh Iri Uwe.

Eik Pol yakri ipak gamo pumnek enenshopunek enyudokmori baraen. Eik taiyagwreh kabi rohwishi sheneyagwreh um.

Enyen douk rohwinyi, aria yarigep um pubukarigos. 2 Eik douk urkum mor abom um ipak kabiIruhin anan urkum morumep um. Eik yakri ipakpunatukur Krais aria pupe ananip atip. Ipak doukeik meyoh yakripep baraen um Krais ariayataurumep yaraepuman. Yaraepuman kabi yaraoonok kwape wosik abom iri weroroikwi armatokkwanak um raminen um nuraok iri um. Anan doukKrais. 3 Arudok yur Satan douk radukemesh atinabom um agundok shenek rohw um kupaishi um.Seiwok sagomatin renek rohw um Eva aria eik doukyanogugur um ipak. Yakri ta runekeshumepnamudok atin aria urkwip pushukepuk. Yakri tamare pukutukuk agundok pape wosik abom ariaurkwip purum Krais atun um. 4 Apak douk manakumakripep adurinyi baraen atin um Jisas. Aria anamwata hanaku hakripepuk enen kupainyi baraen umJisas. Douk pemneguk amamin baraen pasuhwenaria parao enen kupainyi mishin. Enyudok mishindouk madae nyudukem enyudok Iruhin ananinMishin riguk parik paraen iri um uwe, uwok. Iruhinananin yopinyi baraen douk pape um parao enenkupainyi. Madae nyudukem enyudok apak marikmakripepen iri um uwe, uwok. Aria doukyadukemesh. Abudok nyutob amam hanakuhakripep amamin baraen obi nyutob, ipak doukpanadudareh pape um pumnekam. 5 Ipak mnek.Eik yadukemesh um, amudok anam aposel douk

2 KORIN 10:6 280 2 KORIN 11:5

Page 281: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

ipak pahwaram debeimi abom iri, amamin sakinyani aih douk madae shishagrakuk eikish uwe,uwok. 6 Aria eik madae gamo iyagwreh wosik umuwe, nyenekesh. Aria eikin saki douk deben. Ihihnyumneh ihihmori menekeh iri aih, apak doukmayabigep patrih aria padukemesh wosik.Padukemesh um agundok apak madukemeshmariguk um.

7 Ipak douk padukemesh. Eik yakripep Iruhinananin yopinyi baraen aria madae ihwarep um iraoutabor um enyudok mour uwe, uwok. Eik yenekeshnamudok yaunih eik kanak um ituk ipak puto iruhw.Aria douk mumam? Ipak pakri eik yenekeshnamudok aria yenek yoweishi inahos aka? Adur atinuwok. 8 Abudok nyutob yanaku yani ipak mape ariayenek mour yataurum ipak obi nyutob, eik doukkupairubi warubish Iruhin ananish arpeshshataurume sheke utabor. Aria namudok douk kabiyakwumabor aruh esheshibor utabor um itaurumipak um. 9 Abudok nyutob yani ipak mape ariautabor uwok um enesh eshudok eneshenesh obinyutob, eik douk madae dodogoiwe ipeum enenipak um nyukeyesh uwe, uwok. Eik douk amudokanam apakimi armam hapei agudok shokuginahobig Masedonia aria hanaki iri atum apahataurume um ihishmori eshudok eik urkummakriyesh iri. Kabi riguk um, douk arigaha kweiponeik ta mare iwemep enen enyudokmori amaen,uwok. 10 Eik douk enyudok Krais ananin adurin atinbaraen nyapenye aria douk yakri adurin atin. Ihirubwarub agudok shokugi nahobig Akaia, ta mareenesh arpesh shunek eikit nokwat tishuk umagundok iyagwreh um, uwok. Yape um yakrip ipakpani sabaishi arpesh enyudok Iruhin ananin yopinyibaraen meyoh. Eik madae irikep um puke enesheshudok eneshenesh uwe, uwok. 11 Ipak pakri eikyeyagwreh enyudok um maresh? Aria pakri eikurkum madae munawasham ipak uwe? Adur atinuwok. Iruhin nadukemesh um eik urkummanawashamep abom.

12 Aria ehudok yenekehi aih um agundokyakripep Iruhin ananin baraen aria madae inatripanabor utabor um uwe, eik douk ta ipeumigipesheh. Yakri inekesh namudok um amudokanam aposel hutik aria yah wokam umhunagunukuk hukri amam douk henek mour kabiapak meneken um. 13 Amudokmori armam doukhenek rohw iri aposel. Amam madae husuhwDebeini ananin mour wosik iri uwe, uwok. Apahabeshuk amamih yoweihi aih aria henek rohw umarpesh hakri amam adur Krais nahwaram ariahanak hakripesh ananin baraen iri. 14 Aria ipakmare pikitak yowiyokuk um amamih aih, uwok. Ipakdouk padukemesh. Satan anan kanak apanabeshuk ananih yoweihi aih aria nawishi enenIruhin ananin nyatrugun abom iri ensel. 15 Ariahenek mour um Satan iri hunabeshuk amamihyoweihi aih aria hunek rohw hukri amam adurhenek mour um yopihi aih iri um, apak douk maremukitak yowiyokuk um amam, uwok. Kweipon

amam ta hurao yoweinyi poe wosik um ehudokamam henekeh iri aih.

Pol Nanagunukuk Um Nasuhw Debeini AnaninMour Aria Sabainyi Amaen Nyatogruman Um16 Wata gamo ikripep. Eik douk yakri uwok um

enen arpen nyumnek enyudok eikin baraen arianyukri eik douk um yenek rohw iri arpen, uwok. Ariata ipak pakri eik douk yenek rohw iri um, enyudokwosik. Aria yakri ipak ta pukutukuk eik ba gamoinagunukuk um eik kanak. 17 Adur, enyudok doukiyagwrehen iri baraen um inagunukuk um eikinmour um, eik douk madae iyagwrehen igipeshDebeini ananim urkum uwe, uwok. Yeyagwreh kabianan nenek rohw iri. 18 Sabaishi arpesh doukshagipesh enyudok um madae shudukem Iruhin iriuwe esheshih aih aria shanagunukuk shatukesheshish nyeiguhw shato iruhw. Douk eikshopunek ta igipesh ehudok atih aih ariainagunukuk. 19 Ipak douk wosik gamopadukemesh iri armam armago. Namudok aria ipakpakri wosik abom um pumnek rohwishi esheshinbaraen. 20 Arpesh shunekumep enyudokmori um,ipak apa pakri wosik. Enyudokmori. Shunekumepenyudok kabi shonoweshik iri arpesh um,shiyatokumep enesh ipakish eshudok enesheneshum, shunek rohwumep um enesh eshudokeneshenesh um, shuhwarep shokwipari esheshdebeishi um, shuboumep ipakigos yamagos um.Shunekumep enyudok-morim um, ipak apa pakriwosik pape panatrish meyoh. 21 Eik Pol doukabraenyiwe um yeyagwreh namudok um. Umagundok yakri apak madae dodogowip ummunekumep kabi baraen iganigadae yakriyen irium. Kabi douk amudok henek rohw iri aposelhenekenyumep iri um.

Aria ta amam hupe um hunagunukuk um enesheshudok um, eik douk shopunek ta inagunukukkabi amam um. Douk enyudok yeyagwrehenyukkabi rohwimi iri um. 22 Amudok aposel hakri amamdouk Hibru? Eik shopunek anan arpenyin um Hibru.Aria amam douk Israel um, eik shopunek ananarpenyin um Israel. Aria amam hakitak Abrahamananip awirop um, eik douk shopunek yakitakapudok atup awirop. 23 Amam douk hasuhw Kraisananin mour iri aka? Douk yakri iyagwreh kabishagugak iri abom um. Eik douk yeshagrakukamam um agundok yenek Krais ananin mour um.Adur abom yeshagrakuk amam yenek debeinyimour. Yeshagrakamuk um agundok showeshikeyeshuh shunuweshik-ati urupat sabaih atih um.Yeshagrakuk amam um agundok shae shoreyeeshudok sabaih atih um. Yeshagrakuk amam umagundok shae sabaih atih hurukatin um igok um.24 Eshesh Juda douk shoreye enesh wanohwishieshudok um 39-poreih. Enyudok douk nyatogrume5-poreih sisigih nyumneh. 25 Biyeh atih sisigihnyumneh eshesh Rom shakwume rowos. Anaheshesh Juda shakwume utabor. Bioh atih sisigih

2 KORIN 11:6 281 2 KORIN 11:25

Page 282: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

12

nyumneh yarahaen owi kroruhiyor yoweuwagrukuk youg. Aria anah um ahudok nyumnehdouk yeyom yor youg um anah nyumnah shuknihwab arigaha gagruk ruwahepih. 26 Sabaihinyumneh yarahaen atin. Yarahaen worubus sauhurukatin um se igok. Armam hanabeshuk yehhanatrish eshudok eneshenesh iri hakri um hehunatiwe eshudok eneshenesh. Eikishi baugesheshesh Juda shopunek shakri um she igok.Kupairubi warubishi eshesh madae Juda uwenamudok atin shakri she igok. Yawish debeirubiwarub shakri um she igok. Yarahaeik wehigunumarpesh uwok um anam hakri he hunatriwe eshudokeneshenesh. Youg yoweg hurukatin um inakiwishuk. Anam eik kanak eikim heyagwreh rohwinbaraen hurukatinyum he igok. 27 Yenek dedebenatinyi mour um inaparug eshudok eneshenesh.Yape um yenekesh namudok aria sabaibusi weibusmadae ishuh atin uwe. Nyurub bae yape. Abar bae.Sabaihi madae iwok worigun uwe. Sabaihinyumneh nyumanugas sae yape. Inekeh iri rupehmadae eneh uwe. 28 Sabainyi kupainyienyudokmori amaen douk nyatogrume. Aria ihihnyumneh eik douk shopunek yenere urkum umihishmorim Iruhin ananish arpesh shape ihirubwarub iri. Yakri eshesh ta shupe wosik o mumam?29 Eik douk urkum mor abom um eshudok doukmadae dodogowish um bilip iri uwe. Apa yemnekum amaen nyatogur um eshesh iri douk kabinyatogur um eik um. Aria abudok nyutob eneh aihhutogur hunek enen Iruhin ananin arpen nyunekenesh yoweishi inahos obi nyutob, eik doukjuwehosiwe um ehudokmori aih abom yakriwokumeh.

30 Aria eik ikri inagunukuk akure, aria eik tainagunukuk um eshudok atish, douk shatogrumearia sheyabigap um agundok eik madae dodogoiweum uwe. 31 Anudok Iruhin apakin Debeini JisasKrais ananin Yain, apak ta mutuk ananin nyeigurnyuto iruhw ihih nyumneh. Anan douk nadukemeshum enyudok eik yeyagwreh-enyi baraen doukadurin atin. 32 Riguk yape numun debeiburi waburDamaskus obi nyutob, anudok arman douk kingAretas neneken um nape debeini um abrudokwabur iri nape naurime um nusuwe nuweshike.Namudok aria douk nenek amam soldia heyotuhape haurime agundok shawish abrudok waburum. 33 Aria enesh Iruhin ananish arpeshshakutuwe enen raba aria shokubur shapeshakutuwe enen windua iruhw yape yabuhukadukehah um arbudok rourubi dodogowirubinarub douk sharukorub shersharih abrudok waburiri. Namudok aria yaruwokuk um anudok debeinium abrudok wabur iri.

Iruhin Neyabigan Sabaishi Eshudok Pol KabiNeshuh Nanabek Yomnis Natrish Um

Ehudok aih um yanagunukuk um doukadur madae nyunek eneh yopihi aih

hutogur uwe, uwok. Aria eik ta inagunukuk, ummare uwok. Aria douk ta ikripeshumep um eshudokdouk yape kabi yabo yomnis aria Debeini neyabigeum. Enesh eshudok, riguk douk madae itrishidukemesh iri uwe. 2 Riguk anob nyutob, Iruhindouk narao eik yato yakih gani iruhw nape nagigukum binyatin iri heven. Enyudok nyatogur um, douk14-poreish kwarahos shanak shadiguk. Aria doukmadae idukemesh abom uwe. Narae um ahwudokyegenyihw aka, uwok mishin meyoh nyato. Iruhinatun nadukemesh. 3 Aria agundok yato umyopuburi abom wabur heven um, enyen douk aduryato. Aria douk madae idukemesh abom uwe. Yatoum yegenyihw aka, mishin meyoh nyato. Iruhinatun nadukemesh. Yakih iruhw aria yemnek enenbaraen douk Iruhin nakripe um mare ikrip enesharpesh um. Enyudok enen kupainyi baraen, apakarpesh douk madae wosik um mukwu apakinbaraen mupe mukripesh-umen uwe, uwok. 5 Eikdouk ta inagunukuk um enyudok Iruhin neyabigeum, aria ta mare inagunukuk um eik kanak, uwok.Ta inagunukuk um agundok eik madae dodogoiweum atin. 6 Adur, ikri inagunukuk akure, eik ta mareinagunukuk kabi anan nenek rohw iri um, uwok.Um maresh? Enyudok ikri inagunukuk-umen, enyendouk adurin atin abom. Aria ta mare inagunukuknamudok, uwok. Um maresh? Yakri ta arpeshshumneke um agundok inagunukuk um eshudokyatrish iri um aria shutuk eikin nyeigur umnamudok. Yakri ta shutuken meyoh shishagrakukehudok adurih yenekeh iri aih.

Iruhin Nenek Pol Narao Debeiri Eriger Um MareNukri Nunagunukuk Nuriguk, Uwok

7 Eik douk yape kabi yabo yomnis um aria Iruhinneyabige sabaishi yopiyopishi abom eshudokeneshenesh. Aria anan douk nakri uwok um eikinagunukuk iriguk. Namudok aria neneke yaraodebeiri eriger um eikihw yegenyihw. Aria arudokeriger um douk rape namudok. Ihih nyumneh doukyemnekor kabi enen arpen nyasuhw Satan ananinmour iri nyae um imnek eriger aria mareinagunukuk iriguk, uwok. 8 Biyeh atih dodogoiweatuwe yahwar Debeini um nukweshihuk arudokeriger. 9 Yahwaran aria nuwaname baraennamudok. Nakri, “Eik douk urkum morumen abomaria yape yataurumen meyoh. Aria enyudok doukjurug wosikumen. Um maresh? Abudok nyutobeikish arpesh madae dodogowish abom obi nyutobuwe, abudok nyutob eik douk dodogoiwe atuweabom aria ta itaurumesh.” Debeini nakripenamudok aria eik douk yanadudareh abom umagundok eik madae dodogoiwe um uwe. Yakriwosik ipe namudok um itik agundok Jisas Kraisdodogowin atun abom aria nataurume um. 10 Eikdouk yasuhw Krais ananin mour. Namudok ariayanadudareh um agundok arugeh heneke madaedodogoiwe um, o shukripe shunek enenyenen umo shunek enenyenen um ipe yoweiwe um, o

2 KORIN 11:26 282 2 KORIN 12:10

Page 283: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

13

agundok eshudok woke um. Enenyenen amaennyutogrume um, eik douk yanadudareh abom. Ummaresh? Abudok nyutob madae dodogoiwe abomobi nyutob, Krais douk nataurume aria dodogoiweabom.

Pol Urkum Morum Nakri Nutaurum EsheshKorin

11 Enyudok iganigadae yeyagwreh-enyi rohwinbaraen douk ipak Korin meyoh peneken ba doukyeyagwrehen. Douk ta ipak Korin meyoh pupepunakripam um eikih yopihi aih, aria uwok. Adur,eik douk nyeigur woke iri, aria eik madae ipeshakam abom um amam aposel douk ipakpanahwaram um nyeiguhw hwato-umam iri uwe,uwok. 12 Abudok nyutob yani ipak mape ariaenenyenen amaen nyatogrume obi nyutob, eikdouk yeyotu dodog abom. Namudok aria Iruhinneyohur yenek enenyenen anan atun neneken irimour nyani enyudok enen sikin mour doukyeneken nyatogur patrin aria pakitak yowiyokuk.Aria enyudok mour douk nyeyabigep abom um eikdouk yenek Iruhin ananin mour iri. 13 Ipak Korinpani Iruhin ananish arpesh shape kupairubi warubiri douk ihipmorim yenekumep atuh aih meyoh.Kupairubi warubish Iruhin ananish arpesh, eik doukmadae inekumesh eneh yopihi aih hishagrakuk ipakuwe, uwok. Ipak Korin douk atuh aih meyoh madaeinekehumep uwe. Um agundok madae ikep amaenum puke utabor um enyudok yeneken iri mour umuwe atin. Aria eik yenek yoweishi inahos umagundok madae irigep um eshudok uwe, aria doukyarikep um mare pusuwen pupe, uwok.Pukweshihenyuk.

14 Douk yape yenek gibegabe um inatrip anahshopunek aria hutogur bioh atih. Eik douk ta inaku,aria ta mare ikep amaen um puke enesh ipakisheshudok eneshenesh, uwok. Eik douk yakri uwokum irao enesh ipakish eshudok eneshenesh, yakriuwok. Yakri irao ipak kanak putanamori um Iruhin.Ipak douk padukemesh. Batowish douk madaeshurim um eshudok shishubuk um amakenyishatish uwe, uwok. Amakenyish atish apa shenekeneshenesh shaurimesh um shako batowish. 15 Eikdouk kabi ipakin yaken um. Aria douk yanadudarehikep ihishmori eikish eshudok aria ikep eik kanak.Ikep eik kanak um inek mour dodogoiwe atuwe umitaurum ipak atip. Douk eik yakri namudok. Yakri eikdouk yape um urkum manawasham ipakdodogoiwe atuwe yeshagrakuk kabi riguk um. Ariaipak urkwip panawashame atin arigaha aria tauwok? 16 Ipak douk padukemesh. Abudok nyutobeik yani ipak mape obi nyutob, eik douk madaeirikep um puke enesh eshudok eneshenesh uwe,uwok. Aria ipak enep douk peyagwrehumeenyudok. Pakri eik douk yokwiraeh kupaihi yah ariayenek rohw yanatrip ipakibor utabor. 17 Riguk eikdouk yeshopok amudok hanaku. Hanaku ariamadae ikripamugu um hunaku hunek rohwumep

hutripari enesh eshudok eneshenesh hunaki hukoeikesh uwe, uwok meyoh. 18 Douk yeshopok Taitusnanaku aria yakrip anudok anan apakin umneiranagu. Taitus nanaku, aria anan madae nunekrohwumep nunatripari enesh eshudok enesheneshuwe, uwok. Anan nani eik douk atip urkwip abomwagipesh atuh aih.

19 Ipak douk patarih baraen nyetem apudok shupiri aria penek urkum pakri apak miyagwreh umdodogeship miyawiyamuk ipakin baraen um mukriapak douk yopumi armam madae munek yoweihiaih um ipakis nabes. Aria uwok. Apak douk mapeKrais ananipari aria Iruhin natrip nadukemesh umapak meyagwreh adurin atin. Eikish arpesh,ihinyumori meneken iri mour douk meneken ummutaurum ipak piyotu dodogowip um bilip. 20 Eikdouk yanogugur um yakri ta ikri inak itogragu ariaitrip um pugipeshuk anah kupaihi aih eik yakriwokumah iri. Namudok aria ipak shopunek taputiwe igipesh anah kupaihi sikih aih ipak pakriwokumah iri. Um agundok igapesh eshudok shenekyoweishi inahos iri um. Yanogugur um yakri ta itikehudokmori yoweihi aih hupenyep. Enyudok.Puneshu-shushruk puwish putogur um, puneknyigiya um kupaishi esheshish eshudokeneshenesh um, juwehosip arigas um, punadiyogurum pakri pugipesh ipakip atip urkwip um,piyagwreh agabusin um, punek dehik kupaishi um,pununu ipakish nyeiguhw um, mare pumnekbaraen um. 21 Abudok nyutob eik ta wata inaku itikipak obi nyutob, eik douk yanogugur um eikinIruhin ta nukeik agab. Nukeik agab ipakis nabes umaria ta iraomep abraen um ipakih penekeh iri aih.Namudok aria ta puneke ireh um agundok ipaksabaipari pape um penek wehrur um, penekhanabosusih iri yoweihi abom aih um hanieneshenesh mishish shakitak-umesh iri yoweishiinahos um. Enyudok douk riguk pape um penekenaria madae pukri um pukenyuk agabus uwe, uwok.

Eshesh Korin Ta Gamo Shudukemesh UmShusuhw Krais Ananin Baraen Dodog Um

Douk inaku itrip aria ta hutogur biyeh atih.Iruhin ananin baraen nyetem ananik Bukiri nyakri namudok. Nyakri, “Aria biyesh o

biyesh atin arpesh shutik enen arpen nyunek eneshyoweishi inahos um, aria enyudok baraen wosik tapukri adurin aria punek skelumen.” 2 Riguk yanakuyatrip biyeh aria hagiguki douk yakripepugukdodogowinyi baraen. Douk enyudok yapeik rougunaria yakri gamo inekumepogu enyudok atin baraen.Baraen enyudok. Abudok nyutob ikri inakumagu,eshudok arpesh douk riguk sharik shenek yoweishiinahos iri shani ihishmorim eshudok enesh arpesh,eik ta mare ikri wosik-umesh, uwok. 3 Abudoknyutob ikri wosik-umesh aria igabeyesh obi nyutob,ipak ta putik namudok aria pudukemesh pukri eikadur Krais apa neyohur yeyagwreh ananin baraen.Aria mnek! Krais ta nukwu eik neneke dodogoiwe

2 KORIN 12:11 283 2 KORIN 13:3

Page 284: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

atuwe aria nugapesh eshudok arpesh douk shenekyoweishi inahos iri. Ta nukwu eik aria niyabige umagundok anan dodogowin atun abom um. 4 Adur,riguk abudok nyutob shan shenek nyiliman rowogkruse obi nyutob, anan douk madae dodogowinuwe, uwok. Aria Iruhin anan douk dodogowin atunabom iri, aria wata nonohur nakitak aria douk nape.Kabi douk Jisas nape agundok atap aria madaedodogowin um uwe, douk apak shopunek matukuranan wata mape agundok atap aria madaedodogowip uwe. Aria abudok nyutob apak munakuagundok Korin obi nyutob, Krais ta nini ipak mupemunoprom aria Iruhin ta nutaurumap dodogowipum mutaurum ipak.

5 Ipak atin atin ta punek skelum ipak kanak ariapunosorik um ipak kanak douk pasuhw Debeiniananin baraen dodog o uwok? Ta punek skelumipak kanak. Adur, ipak ta pudukemesh um JisasKrais douk nape ipakiruh aparuh. Douk madaenupenyep akure, ipak ta mare pupe ananisharpesh, ta uwok. 6 Eik yakri ipak ta punek skelumapak aria ta pudukemesh abom um apak adurabom masuhw Krais ananin mour iri. 7 Apak apamarig Iruhin um nutaurumep aria mare punekenesh yoweishi inahos, uwok. Aria apak doukmadae munek enyudok um enesh arpesh shutruparia shukri apak munek ananin mour wosik iri uwe,uwok. Aria enesh arpesh shutrup shukri apakmadae munek mour wosik um uwe, enyudoknyenekesh. Apak douk makri abom um ipak punekyopihi aih. 8 Ipak padukemesh. Apak ta maredodogowip um munek enesh eshudok ummukenyuk agab adurinyi baraen, uwok. Munekmour mutaurumen um nyutogur dodogowin atinum, douk wosik. 9 Apak douk manadudareh um

meibi nyutob apak madae dodogowip obi nyutobuwe, ipak douk patogur dodogowip um bilip. Ariaapak douk marig Iruhin um nutaurumep abomputogur yopishi arpesh pishagrakuk kabi rigukparik patogur yopip um. 10 Eik Pol douk Debeinineneke um isuhw enyudok mour aria neke big umineken. Aria douk watak yapeik rougun um ipak ariayenekumepogu enyudok baraen. Um yakri abudoknyutob ikri inak itogrumepogu obi nyutob, eik yakriuwok um dodogeshiwe atuwe igapesh um ipakihaih, uwok. Debeini neke enyudok big um itaurumeppiyotu dodogowip atip um bilip. Madae nukeyenum inekep pubuhuk uwe, uwok.

Pol Nenekumesh Yopuhi Nyumnah Eshesh Korin11 O eikishi arpesh, eik douk enyudok yakri iyatak

eikin baraen aria yakri ikri, “Yopuhi nyumnah ipak.”Ipak ta punek mour dodogowip atip um putogurdodogowip um bilip. Yakri pusuhw eikin baraenabom pupe aturuh aparuh aria aparuh hur wosik.Iruhin anan douk baugos abom um agundokurkwip panawasham kupaishi aria aparuh horwosik shape wosik um. Ipak punekesh namudokkabi yakri um aria anan ta nini ipak pupe.

12 Yakri ipak atin atin ta pugipesh apak Iruhinananishi apakih aih aria punadudareh punapuprikum. 13 Ihishmorim Iruhin ananish arpesh shapeagundok iri douk shenemepogu yopuhi nyumnahipak. 14 Aria yakri Debeini Jisas Krais wosiknutaurumep meyoh. Yakri Iruhin anan urkummunawashamep abom aria ananin Mishinnyutaurum ipak ihishmorim abom um pupe aturuhaparuh.

2 KORIN 13:4 284 2 KORIN 13:14

Page 285: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

GALESIA

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol Neneken Nyanak Um Eshesh Galesia Iri

1:1-5 Pol nakripesh yopinyi baraen um Iruhin nutaurumesh meyoh1:5–2:21 Pol nakrip eshesh Galesia um Iruhin ananin yopinyi baraen atin. Baugenyum enyudok Iruhin ananin baraen douknyakri apak ta munek bilip um Krais atun3:1–4:31 Apak monek bilip um Krais atun aria Iruhin natrup nahwarap yopishi arpesh. Lo seiwok Iruhin nakoguk Moses umuwok5:1–6:10 Krais nenekap matogur wosik atin aria Iruhin ananin Mishin nyataurumap monek yopihi atih aih6:11-18 Pol nakripesh baraen um eshesh ta gamo shudukemesh um enesh arpesh ta shukripesh um shutah esheshiruhyegeshiweruh. Aria nakripesh ananin nyatuh iri baraen shopunek.

Eik Pol anan aposel yenek apudok shup.Madae enesh arpesh shishopoke aria enenarpen nyitiwe um inek enyudok mour aposel

uwe, uwok. Yain Iruhin douk nohur Jisas Kraisnakitakuk um agundok nagok um iri nani Jisas Kraisamam hatiwe um inek enyudok mour. 2 Eik Pol yaniihim ashukenyim owarhim hani eik mape agundokiri moneku apudok shup aria makripepogu umyopuhi nyumnah. Monekap panamagu ipak Iruhinananish arpesh douk pape sisigirub warub agudokshokugi nahobig Galesia iri. 3 Apak makri apakinYain Iruhin nini Debeini Jisas Krais wosikhutaurumep meyoh aria ipakiruh aparuh hur wosik.4 Krais nagipesh apakin Yain Iruhin ananim urkumaria nekesh anan kanak shan nagok nator apakishyoweishi inahos. Nataurumap namudok aria douknakweshihap um ehudok sabaihi yoweihi aih doukhape agundok atap iri um douk ta mupe wosik. 5

Namudok aria ihih nyumneh apak ihishmorim doukmutuk Iruhin ananin nyeigur abom nyuto iruhw.Adur atin.

Iruhin Ananin Yopinyi Baraen Douk Atin AragAbom

6 Eik douk yakitak yowiyokuk meyoh abom umehudok ipak penekeh iri aih. Iruhin douk nahwareppanakumori anan um enyudok mour douk Kraisneneken um nataurumep meyoh um. Aria madaeroubi nyutob uwe aria wata pakri pukutunukukpugipesh enen kupainyi baraen douk shakripep umKrais um. 7 Aria Iruhin ananin yopinyi baraen doukmadae enen shopunek nyupe abom uwe, uwok. Eikdouk yakri enyudok maren baraen, enesh arpeshdouk shape shuwaribok um ipakip urkwipshukwiraeh um shububodig um Krais ananinyopinyi baraen. 8 Aria ta apak meyoh o enen nyapeiri iruhw heven iri ensel nyunaki nyukripep enen

kupainyi baraen douk madae nyudukem enyudokapak marik makripepen iri um uwe, aria enyudokarpen wosik eik yakri Iruhin nishopoken nyunak umnyih hapenyaburi wabur hel aria nyupe ganudokihih nyumneh. 9 Riguk apak douk makriyen ariadouk wata ikriyen shopunek. Aria enen arpennyukripep enen kupainyi baraen douk madaenyudukem enyudok riguk paraen iri um uwe, ariaenyudok arpen wosik eik yakri Iruhin nishopokennyunak um nyih hapenyaburi wabur hel aria nyupeganudok ihih nyumneh.

10 Eik madae ikri enyudok baraen um inek arpeshshumnek aria shunadudarehume, uwok. Eik yakriIruhin atun nutruwe nukri wosik. Adur atin, eikdouk madae ikri um inek arpeshshunadudarehume, uwok. Aria adur douk eik watayape um yenekesh namudok akure, aria eik doukmadae inek Krais ananin mour abom iri uwe, uwok.

Pol Nakripesh Um Agundok Natogur Aposel Um11 Ipak Kristen, wata ikripep. Enyudok Iruhin

ananin yopinyi baraen eik yakripepen iri doukmadae enen arpen meyoh nyunyuhur uwe, uwok.12 Madae enen arpen nyukripeyen o enen arpennyunebreshe-umen uwe, uwok. Jisas Krais ananmeyoh neyabigeyen.

13 Aih riguk yenekeh iri, um agundok yagipeshapak Juda apakih aih um douk pemnek baraen.Dodogoiwe atuwe abom yenekesh enenyeneneshesh Iruhin ananish arpesh sharao debeiri eriger.Aria yabirak dodogoiwe atuwe yakwiraeh uminununish meyoh. 14 Agundok douk yagipesh apakJuda apakih eneheneh aih aria yenek lotu um Iruhinum, eik douk yeshagrakuk abom amudok Juda doukhani eik apak manoprom matogur manakwaramatin kwar um. Dodogoiwe atuwe abom yagipesheikish popehesh yamehesh esheshih aih. 15 Aria eik

285 GALESIA 1:15

Page 286: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

douk wata shiyubuki uwe, aria Iruhin douknagraehe. Anan douk nataurume meyoh abom arianahware um itogur ananiwe. Arigaha abudok anannakriyobi nyutob batogur 16 aria neyabige ananinnuganin. Neyabigeyan um inak ikrip kupaishi doukeshesh madae Juda iri uwe um ananin yopinyibaraen. Aria abudok nyutob, eik douk madae inakiyorik enen arpen um ta inekesh mumam uwe,uwok. 17 O shopunek madae ito um Jerusalem ikihitik mamudok douk harik hatogur aposel aria eikyagiguk yatogur aposel iri uwe, uwok. Aria yanakabom um agudok debeigi nahobig Arebia yape ariawata yatanam yanak um Damaskus. 18 Doukarigaha biyesh atin kwarahos shanak shadiguk ariako yato um Jerusalem um ini Pita wiyagwreh. Yatoaria yani anan wape biyog wik atuh nyumnahmeyoh. 19 Aria douk madae itik anan shopunekaposel uwe, uwok. Yatik Jems, Debeini ananin waninatun. 20 Iruhin douk natiwe aria nadukemesh umenyudok yenyemori baraen, um agundok madaeinak itik anan shopunek aposel um uwe doukmadae inek rohw uwe, uwok. Adurin atin. 21 Doukarigah aria yanak um agusudok biyagos shokugosinahobigos shahwaragos um Siria iri Silisia. 22 Ariaeshesh Iruhin ananish arpesh douk shenek bilip umKrais aria shape agudok shokugi nahobig Judia iridouk watak shutik eikig yamag shudukeme uwe,uwok. 23 Eshesh douk shemnek baraen atin shakri,“Anudok arman riguk nenekap enenyenen ariamarao eriger iri, ahudok nyumnah douk napenakripesh baraen um enyudok bilip riguk nakri nennununin iri.” 24 Eshesh douk shemnek baraen umIruhin nenekesh um eik namudok aria shatukananin nyeigur nyato iruhw.

Amudok Anam Aposel Hakri Wosik Um PolNeneken Iri Mour

Eik yape arigaha 14-poreish kwarahosshanak shadiguk, aria yani Barnabaswatanam wanak um Jerusalem. Taitus

shopunek yaruman nani eik wanak. 2 Eik doukyanak um maresh? Iruhin neyabige nakri eik tainak. Yanak yani amam debeimi um Iruhin ananisharpesh iri atum mape aria yape yakripam baraen.Yakripam um enyudok Iruhin ananin yopinyi baraendouk riguk yape yakrip kupaishi douk esheshmadae Juda iri uwe. Yakripam namudok um yakrihudukemesh. Uwok um, ta enyudok douk yenekeniri o riguk yarig yeneken iri mour ta nyunaknyubuhuk meyoh. 3 Taitus anudok neiri eik wanakiri, anan douk anan um eshesh Grik. Aria amamdebeimi douk madae hiyagwreh um apak ta mutahananihw yegenyihw uwe, uwok. 4 Adur, anamarmam douk henek rohw hakri amam hasuhw Kraisananin baraen aria hanaki hawishumapari. Amudokarmam douk henek rohw hanabeshuk hawishamum hakri hudukemesh um okwudok outuk apakmatukur Krais Jisas aria mape wosik atin um. Kraisnakweshihapuk jurug um agundok enyudok lo

seiwok Iruhin nakoguk Moses enyi nyoweshikap umaria mape fri abom. Aria amudok armam wata hakrihunekap mupe kabi shonoweshik iri arpesh umagundok mugipesh enyudok lo um. 5 Aria apakmadae wosik mumnek amamin baraen uwe, uwok.Um maresh? Apak makri muyoh enyudok adurinyiIruhin ananin yopinyi baraen um ipak punek bilipwosik. 6 Mamudok shahwaram debeimi um Iruhinananish arpesh iri, eik douk yakri madae anamdebeimi anam shokumi uwe, uwok. Iruhin madaenutik aduk meyoh arpeshiruh yegeshiweruh arianukri enesh yopishi enesh yoweishi uwe, uwok.Amudok debeimi douk madae hunaki hukripe enenkupainyi baraen shopunek um inak ikripesh uwe,uwok. 7 Aria amudok debeimi douk hadukemeshhakri Iruhin adur neke enyudok mour um inak ikripkupaishi douk eshesh madae Juda iri uwe umananin yopinyi baraen. Kabi douk Iruhin nakonmour Pita um nukrip eshesh Juda anan Iruhinananin yopinyi baraen um. 8 Iruhin nataurum Pitanenekan dodogowin um nunek enyudok mouraposel nukrip eshesh Juda um anan Iruhin ananinbaraen. Aria namudok atin. Eik douk anan nenekedodogoiwe um inek enyudok mour aposel um ikripkupaishi douk eshesh madae Juda iri uwe umananin baraen. 9 Jems nani Pita iri Jon douk esheshIruhin ananish arpesh shakri nyeiguhw shatoumam iri, amam douk hadukemesh hakri eik doukIruhin nataurume meyoh aria neke enyudok mour.Namudok aria hakohw roguhw ohwak eik yaniBarnabas menekesh kabi arpesh shanasupomshenek mour atugun iri um. Aria mabo atin baraennamudok. Eik ini Barnabas wosik unak unek mourutaurum kupaishi douk eshesh madae Juda iri uwearia amam hunak hutaurum eshesh Juda. 10 Ariaamam douk hakripohw abom atin baraen meyoh.Hakri apak ta mupe um mutaurum eshesh Iruhinananish arpesh Juda douk shape Jerusalem ariashanahwaram um yaruhish arpesh. Aria enyudok,riguk eik douk mishin nyakitakumen abom ariadodogoiwe atuwe yape yeneken.

Pol Nowereh Pita Nenekeh Iri Yoweihi Aih11 Abudok nyutob Pita nanak natograri wabur

Antiok obi nyutob, eik douk madae imnek ananinbaraen abom agundok nabesinum. Um maresh?Eneh anan nenekeh iri aih douk madae yopih uwe,uwok. 12 Amudok Jems neshopokam hanaki iridouk watak hunak hutograri uwe, aria abudoknyutob Pita apa nanak nani enesh Iruhin ananisharpesh douk eshesh madae Juda iri uwe shapeatugun shape shawok worigun. Aria amam hanakhatograri aria anan nenek yoweishi inahos um wataneyotukuk rougun aria madae nunak nini esheshshugnoh atugun uwe, uwok. Um maresh? Anannanogugur um amam shenek bilip iri Juda doukdodogowim atum abom um agundokyegeshiweruh hunatah iri um. 13 Amudok anamhenek bilip iri Juda douk hatik Pita namudok, aria

GALESIA 1:16 286 GALESIA 2:13

Page 287: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

amam shopunek heiran henek rohw hape henekehudok madae yopihi aih iri uwe. Henekeshnamudok aria hohuran mishin Barnabas shopuneknenekesh kabi amam henekesh um.

14 Douk arigaha aria eik yatik um amam madaehenekesh wosik kabi enyudok Iruhin ananinadurinyi yopinyi baraen nyakrium uwe, uwok.Namudok aria yakrip Pita um amamis nabes yakri,“Nyak douk enen um Juda, aria nyenekeh iri aihdouk kabi eshesh madae Juda iri uwe shenekeh irium. Madae nyugipesh kabi apak Juda monekeshum uwe, uwok. Namudok aria mumam namudok,um wata dodogowin um kupaishi um shugipeshapak Juda apakih aih um?”

Eshudok Douk Shakri Krais Ananin BaraenAdurin Shagipeshen Iri, Iruhin Douk Nahwaresh

Yopishi Arpesh15 Adur, shobuki apak iri amakenyish douk Juda.

Apak douk madae mukitak eshesh kupaisi awirosuwe, douk apak Juda makri shenek yoweishi inahosiri uwe, uwok. 16 Aria apak douk madukemesh.Iruhin madae nuhwar enen arpen yopunyi umagundok nyagipesh lo douk seiwok Iruhin nakogukMoses enyi um uwe, uwok. Arpen nyukri Jisas Kraisananin baraen adurin nyugipeshen iri atin wosikIruhin ta nuhwaren yopunyi. Apak Juda shopunekmakri Jisas Krais ananin baraen douk adurinmagipeshen um makri Iruhin wosik nuhwarapyopupari. Ta mare nuhwarap yopipari um agundokmugipesh enyudok lo um, uwok. Um maresh?Iruhin ta mare nuhwar enen arpen yopunyi umagundok nyugipesh enyudok lo um, uwok. 17 Apakdouk makri Krais ananin baraen adurin magipeshenaria makri Iruhin nahwarap yopishi arpesh umnamudok. Namudok aria abudok nyutob apak maremugipesh lo aria enesh Juda shutrup shukri apakmape munek yoweishi inahos kabi eshesh madaeJuda iri uwe um, namudok apak ta mukri mumam?Aria ta mukri Krais napuhur munek yoweishi inahosaka? Adur atin uwok. 18 Aria ta eik wata ipeikwiraeh um igipesh enyudok lo riguk yarigyabrigen iri um, namudok douk yanowereh abomum eik adur yenek yoweishi inahos. 19 Aria doukeik urkum morum enyudok lo um, eik douk madaeinek debeinyi mour um igipeshen uwe, uwok.Yagipesh Iruhin ananim urkum um. 20 Eik yatukurKrais aria kabi douk yani anan wagok weir kruseum. Namudok aria douk yape um douk madae eikmeyoh ipe uwe, uwok. Krais anan napenye.Agundok douk yape agundok atap um douk yakriIruhin ananin Nuganin ananin baraen adurinyagipeshen aria douk neneke dodogoiwe yape.Yape kabi douk Iruhin nakri um eik ipeum. Kraisanan douk urkum manawasham eik abom arianagok nataurume. 21 Eik douk madae ikri Iruhinnuhwarap yopupari um agundok apak mugipesh loum uwe, uwok. Douk ikri namudok akure, namudokdouk yekenyuk agab enyudok Iruhin neneken iri

mour um nataurumap meyoh aria neshopoki Kraisnanaki nataurumap um. Um maresh? Ta Iruhinnuhwar arpesh yopishi um agundok shagipeshananin lo um akure, aria Krais douk nagok meyoh!

Ehudok Biyeh Aih Um Shagipesh Lo Um HaniAgundok Shenek Bilip Um Krais Um

Ipak Galesia douk pogugak abom. Eik doukyape yowerehumep baugos abom umagundok Jisas Krais nagok rowog kruse um.

Douk yakripep wosik aria kabi ipak kanak patrunabom ipakis nabes um. Aria omi wata nyenekeppogugak pawish patogur? 2 Yakri iyorigep atinbaraen meyoh. Yakri ipak parao Iruhin ananinMishin um meihi yah, aria ta pagipesh lo doukparaen aka, pumnek Iruhin ananin baraen penekbilip aria douk paraen? 3 Aria ipak douk adurpogugak abom aka? Tik, sagomatin douk Iruhinananin Mishin nyataurumep pagipesh namuhi yah.Aria douk wata pakri pugipesh ahudok yah arigahaputogur yopipari um ipakin dodog meyoh aka? 4

Ihinyumori riguk nyatogrumep iri amaen douknyatogrumep meyoh aka? Eik yakri enyudok doukmadae nyutogrumep meyoh uwe, uwok. 5 Iruhindouk nekep ananin Mishin aria napeum nenekdebeinyi mour um Iruhin atun neneken iri mournyatogur patrin. Aria nenekumep namudok umagundok pemnek ananin yopinyi baraen pasuhwenpagipeshen um o nenekumep um agundokpagipesh lo um?

6 Ipak douk urkwip purum Abraham. Iruhinananik Buk douk kwakri, “Anan nenek bilip meyohum Iruhin aria Iruhin douk nahwaran yopuniarman.” 7 Namudok aria douk pudukemesh.Arpesh shunek bilip um Iruhin iri douk Abrahamananish batowish abom. 8 Seiwok watak, ariaIruhin nadukemesh nakri kweipon eshesh madaeJuda iri uwe ta shumnek ananin yopinyi baraen ariashusuhwen dodog. Aria anan douk urkum morumnakri kweipon ta nuhwaresh yopishi arpesh.Namudok aria seiwok nakripan yopinyi baraenAbraham kabi Iruhin ananik Buk kwakri um. Kwakri,“Iruhin nakrip Abraham nakri, ‘Nyak nyenek bilipum eik. Namudok aria kweipon ta inekumeshyopinyi ihish agundok atapishi arpesh.’” 9 Abrahamnenek bilip aria Iruhin nenekuman yopihi aih abom.Namudok aria ihish shunek bilip iri arpesh, Iruhin tanunekumesh yopihi aih namudok atin kabi nenekenum Abraham um.

10 Aria ihish arpesh douk shakri Iruhin tanuhwaresh yopishi um agundok shagipesh lo umiri, eshesh Iruhin douk nakri um ta shupeyoweishigom abom. Um maresh? Ananik Buk doukkwakri, “Ihish arpesh douk madae shupe umshugipesh ihinyumori baraen nyetem ananik Buk lonyetemok iri um uwe, eshesh Iruhin douknahwaresh yoweishi aria nakri um shupe yoweshabom.” 11 Baraen douk gamo nyape yopugunumabom um, Iruhin madae nuhwar enen arpen

GALESIA 2:14 287 GALESIA 3:11

Page 288: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

yopunyi um agundok nyagipesh lo um uwe. Ummaresh? Iruhin ananik Buk kwakri, “Arpen nyunekbilip iri, Iruhin ta nuhwaren yopunyi aria ta nyupeihih nyumneh.” 12 Agundok arpesh shagipesh loum douk madae shunek bilip um Iruhin uwe, uwok.Eshesh kanak ta shugipesh ihinyumori lo wosik atinabom kabi baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakrium. Lo nyakri, “Arpen nyugipesh ihinyumorilo nyakriyeh abom iri aih wosik atin um, enyen tanyupe wosik ihih nyumneh.”

13 Aria Iruhin ananin lo douk nyakri, “Meishiarpesh shubrig enen lo iri, eshesh douk amaennyapeyesh aria ta shupe yowesh abom.” Aria apakdouk Krais nator apakish yoweishi inahos arianakweshihap um mupe wosik atin. Um maresh?Iruhin ananik Buk douk kwakri, “Ihishmorim arpeshdouk shenek nyilimesh sheir rowos iri, eshesh doukIruhin nahwaresh yoweishi aria nakri um shupeyowesh abom.” 14 Krais nenek enyudok mour umenyudok yopinyi seiwok Iruhin nakrip Abraham umta nyutogur um kupaishi arpesh douk esheshmadae Juda iri uwe. Nenekesh namudok um apakwosik munek bilip um Krais aria murao Iruhinananin Mishin kabi seiwok anan nakriyuk adurinatin baraen um.

Iruhin Ananin Lo Ta Mare Nyiyatakuk AnaninAdurin Atinyi Baraen, Uwok

15 Ipak ashukenyish owashish, douk yakri ikripepenen baraen um agundok apak arpesh mapemagipeshen um. Aria biom armam hubo enenadurin atinyi baraen kontrak um hunek enesheshudok eneshenesh um, enyudok baraen ta marewata enen arpen nyubrigen o nyuwemaguk enenbaraen shopunek, uwok meyoh. 16 Enyudok adurinatinyi baraen, Iruhin douk nakrip Abraham nanienen ananin barhenyin. Iruhin ananik Buk doukmadae kwukri um sabaishi arpesh uwe. Madaekwukri, “Nyak nyuni nyakish barheshish” uwe,uwok. Aria Iruhin ananik Buk kwakri, “Nyak nyunienen nyakin barhenyin.” Enyudok baraen douknyakri atin arpen. Aria enyudok arpen douk Krais.17 Baugenyum um enyudok eikin baraen douknamudok. Seiwok Iruhin nakri enen adurin atinyibaraen kontrak nakrip Abraham. Douk arigah430-poreish kwarahos shanak shadiguk, ariaenyudok Iruhin nakoguk Moses enyi lo nyagiguknyatogur. Enyudok lo douk nyagiguk nyatogur, ariaenyen douk madae wosik um nyubrig enyudokkontrak aria nyiyatakuk ananin adurin atinyi baraenuwe, uwok. 18 Aria ta apak mugipesh lo aria muraoeneshenesh yopishi eshudok mugremesh akure,aria apak mudukemesh namudok. Apak doukmadae mugipesh enyudok adurin atin baraen ariamuraesh uwe, uwok. Aria Iruhin nakripan enyudokatin adurinyi baraen Abraham aria nataurumanmeyoh nakon eshudok eneshenesh. 19 Namudokaria lo douk nyanakumori apak um maresh? Enyendouk Iruhin nagiguk nadrani ananin promis um

abudok nyutob munek yoweishi inahos obi nyutob,enyen ta nyeyabigap aria mudukemesh mukri apakmunek yoweishi inahos. Aria enyudok lo douknyape arigaha anudok Abraham ananin barhoninseiwok Iruhin nakriyuk adur atin um ta nutograri irinatogur. Enyudok lo douk Iruhin nakripi enselahosshanaki shakrip Moses. Moses douk nape orokohunum apak mani Iruhin iri, aria Moses nanaki nakoapak. 20 Nape orokohun narahaem um baraen iri tanurahemen mumam aria wobresh atish arpeshshupe um? Ta uwok. Aria Iruhin douk anan atunmeyoh aria madae enesh um shutauruman uwe,uwok. Anan atun wosik nakop ananin adurin atinyibaraen promis.

Enyudok Lo Douk Nyeyabigap Yah Meyoh UmMunak Um Krais

21 Enyudok promis douk madae anah yah umIruhin nuhwar arpesh yopishi aria enyudok lokupaihi yah uwe, uwok. Iruhin anan madae biyehyeh um nuhwar arpesh yopishi um uwe, uwok.Anan douk atuh yah meyoh. Douk ta enen lo tawosik nyutaurumap mupe wosik abom ihihnyumneh akure, aria Iruhin ta nuhwarap yopuparium agundok mugipesh enyudok lo um. 22 Ariauwok. Iruhin ananik Buk douk kwakri, “Enesheneshyoweishi inahos showeshikesh dodog abomagnudok atapishi ihishmorim arpesh.” Esheshshoweshikap namudok um apak munek bilip umJisas Krais iri ta murao yopishi eshudokeneshenesh. Eshudok douk seiwok Iruhin nakriadurin atinyi baraen um nuko eshesh shenek bilipum Krais iri. 23 Abudok nyutob ahudok yah shenekbilip um watak hutogur obi nyutob um uwe,enyudok lo douk nyoweshikap abom mape arigaharigaha ahudok yah shenek bilip um hatogurhanowereh. 24 Lo douk nyape nyeyabigap yahmeyoh nyarap arigah arigaha Krais natogur munekbilipuman um Iruhin nuhwarap yopishi arpesh. 25

Douk bilip nyatogur aria lo madae nyupenyiyabigap yah uwe, uwok.

Apak Munek Bilip Um Krais, Aria Douk MatogurIruhin Ananish Batowish

26 Ipak ihishmorim douk pakri Krais Jisas ananinbaraen adurin atin pasuhwen pagipeshen.Namudok aria Iruhin nahwarep ananish batowish.27 Meishi arpesh ipak douk shenek baptaisumepum Krais ananin nyeigur aria patukur anan iri, ipakdouk patogur kabi anan kanak abom um. 28

Namudok aria eshesh Juda madae enesh kupaishium eshesh madae Juda iri, shape shakamumkupaishi um shenekumesh mour meyoh iri, ariaenesh kupaishi shape wosik atin iri, aria eneshkupaishi um armam kupaimi aria armago onokupaiwari shopunek uwe, uwok. Ipak ihishmorimdouk patukur Krais aria patogur atin arpen meyohabom. 29 Aria ipak pupe Krais ananip um, ariaenyudok douk nyenekep pape Abraham ananish

GALESIA 3:12 288 GALESIA 3:29

Page 289: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

barheshish um. Aria kweipon ta pugrem yopishieshudok eneshenesh douk seiwok Iruhin nakripanadurin atin baraen Abraham um ta nukepesh iri.

Apak Eneshenesh Showeshikap Iri Douk MunekBilip Um Krais Aria Iruhin Nahwarap Ananish

Batowish

Eikin baraen douk namudok. Anan nuganinta nugrem ihishmorim yakenish eshudokeneshenesh. Ihishmorim eshudok douk

adur ananish atish. Aria abudok nyutob anan watabatowin obi nyutob, anan douk wata nape kabinape shakamum kupaini nenekuman mour meyohiri um. Anan douk nyeigur wokan. 2 Abudok nyutobwatak kupaimi douk yaken nagraeham umhatauruman aria hiyagwreh um hukri ananisheshudok eneshenesh. Ta henekesh-uman namudokarigaha yaken nakriyobi nyutob butogur, aria tamare wata hiyagwreh um ananish eshudokeneshenesh uwe, uwok. 3 Aria apak douk namudokatin. Riguk apak douk mape kabi batowish um, ariaeneshenesh yoweishi shape iruhw atap irishoweshikap dodog mape shakam-umesh. 4 Ariaarigaha Iruhin nakriyobi nyutob batogur abom, arianeshopoki ananin nuganin nanaki. Nanaki onokarmatok kwanabuki natogur arpen, aria napeshakamum enyudok lo seiwok Iruhin nakogukMoses um. 5 Iruhin neshopokan nanaki um watanutor apak douk mape magipesh enyudok lo iri.Natorup um mutogur Iruhin ananish batowishabom.

6 Ipak douk pape Iruhin ananish batowish.Namudok aria anan neshopoki ananin nuganinananin Mishin nyanaki nyawish apakiruh aparuharia nyapuhur mape mahwar makri, “Aba! Yain!” 7

Namudok aria ipak mare pupe kabi arpesh doukshape shakamum kupaishi aria shapeshenekumesh mour meyoh iri um uwe, uwok. Ipakdouk Iruhin ananish batowish. Namudok aria tapurao ihishmorim yakenish eshudok enesheneshpugremesh.

Pol Anan Douk Urkum Yowem Abom Um EsheshGalesia

8 Adur, riguk ipak madae pudukemesh um Iruhinuwe, uwok. Ipak pape shakamum amudok doukamam madae adurim god omi iri uwe, ariahoweshikep dodog. 9 Aria douk ahudok nyumnahpadukemesh um Iruhin. Aria ikri Iruhinnadukemesh um ipak abom. Aria mumamnamudok, um wata pakri putanam pugipesheneshenesh rohwish madae dodogowish iri uweyoweishi eshudok wata shuweshikep um? 10 Ipakdouk pakri Iruhin ta nuhwarep yopipari umagundok pugipesh lo aria urkwip porum enehdebeihi nyumneh hani namubi aub bani namushikwarahos um. 11 Namudok aria eik apahw yowehwabom um ipak. Yakri yanogugur um ta mouryeneken yataurum ipak um nyunak nyubuhuk

meyoh. 12 O eikish ashukenyish owashish, eik doukdodogoiwe atuwe abom um yakri ipak pudukem eikabom. Pudukemesh um pukutukuk ahudok yahshagipesh lo um. Eik douk yadukem ipak. Rigukyani ipak mape um, ipak douk madae punekumeeneh yoweihi aih uwe, uwok. 13 Ipak padukemesh,um agundok sagomatin yanaku yakripep Iruhinananin yopinyi baraen um. Douk arugeh hae ariadouk yanaku yape roubi nyutob yape yakripepen.14 Adur, eik douk arugeh hae yegenyihw hwapeyowehw. Ehudok arugeh hatogrome um hukwiraehipak aria henek ipak parao amaen, aria ipak doukmadae pukeik agabus pakri arigeh hep pukutukukeik uwe, uwok. Ipak parae kabi ta purao enen Iruhinananin ensel um o purao Krais Jisas anan kanak um.15 Riguk ipak douk panadudareh abom. Ariaahudok nyumnah douk wata mumam? Eikyadukemesh abom um ipakih aih douk yopihiabom. Aria abudok nyutob ipak ta wosik putukipakis nabes putaurume akure, ipak ta putukaspukeyas. 16 Aria douk mumam? Aria eik ta yatoguripakin horin um agundok yakripep adurinyi baraenum aka?

17 Adur, mamudok anam armam douk hapehakwiraeh um hakri huhurep mishish aria pugipeshamamin baraen. Aria eshudok hakri hunekesh iri tamare shunekumep eneh yopihi aih, uwok. Amamdouk hakri hudiyogur ipak puni eik um ipakpugipeshuk amam atum abom. 18 Aria namudokdouk wosik, ta ipak mishish shikitak abom ariadodogowip atip um punek yopihi atih aih um. Ariaipak ta punekeh ihih nyumneh. Mare pukri punekehnyutob eik ini ipak mupe obi nyutob atub, namudokuwok. 19 O ipak douk patogur abom kabi eikishbatowish-umori, anah shopunek eik yemnek debeirieriger abom um ipak kabi onok armatok kwomnekeriger um kwubanuh um. Yemnek ipak um ta erigerta wata rupe namudok arigaha ipak putogur Iruhinananish batowish abom pudukem Krais anankanak. 20 Douk ahudok nyumnah yakri adur abomum ini ipak mupe agundok. Yakri ini ipak mupe umikripep enyudok baraen shokubur meyoh umpumneken aria pudukemesh um agundok eikurkum morumep um. Eik douk madae ipe wosikabom um ipak uwe, uwok. Ta itaurumep mumam?

Wobuwobren Baraen Um Bio Armago Sara KwaniHagar

21 Eik yakri iyorik ipak douk pakri pugipesh lo iri.Ipak pemnek aria ta padukemesh aka uwok, umagundok lo nyakrium? 22 Iruhin ananik Buk kwakriAbraham nobuki biom nugamim. Anan Hagar doukkwonekumesh mour meyoh iri kwanabuki. Ariaanan Sara okwudok kwape wosik atin iri kwanabuki.23 Anudok nuganin Ismael douk kwonekumeshmour meyoh kwanabuki, okwok douk kwanabukiahudok atuh yah kabi shabuki batowish um. AriaAisak, okwudok kwape fri iri kwanabuki iri, okwokdouk kwanabuki kabi seiwok Iruhin nakriyuk adurin

GALESIA 4:2 289 GALESIA 4:23

Page 290: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

atin baraen promis um ta kwanabuki um. 24

Enyudok baraen enyen douk ta mukri wobuwobrenbaraen. Oudok bio armago weyotu um biyendodogowin atinyi baraen kontrak. Enen baraenkontrak douk enyudok lo Iruhin nakoguk Mosesgani ahwudok yoduhw nyeigurihw um Sainai.Hagar douk kweyotu um enyudok. Arpeshshagipesh enyudok lo Iruhin nakoguk Mosesen iri,eshesh douk shape kabi shonoweshik iri arpesh umagundok shagipesh enenyenen lo um. 25 Hagardouk kwape kabi wobuwobren baraen um ahwudokyoduhw Sainai douk hwape agudok debeiginahobig nyeigurig um Arebia. Okwok doukshopunek wobuwobren baraen um abrudokdoukibur wabur Jerusalem. Um maresh? Esheshshape Jerusalem iri douk ihishmorim shape kabishonoweshik iri arpesh, um enyudok lonyoweshikesh um. 26 Aria enyudok enen baraendouk enyudok adurin atinyi promis Iruhin nakoAbraham um. Sara douk kweyotu um enyudokbaraen. Aria okwok douk shopunek kweyotu umabrudok wabur Jerusalem douk bape iruhw heveniri. Okwok douk apakik amakek. Um maresh? Apakdouk madae kabi showeshikesh iri arpesh um uwe,uwok. 27 Iruhwibur wabur Jerusalem doukbeshagrakuk abrudok doukibur wabur Jerusalem.Baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrinamudok. Nyakri, “Nyak armatok nyape kupin iri,nyak wosik nyunadudareh. Nyak armatok madaenyumnek eriger douk wobuki batowish wemnekariri, nyak nyunadudareh nyuhur nokwat nyupenyuhwar. Armatok anan neyatok iri douk kwabukisabaishi batowish kweshagrakuk arman napemokiri okwokwish.”

28 Aria douk, ipak eikish ashukenyish owashishdouk padukem Aisak. Ipak douk patogur Iruhinananish batowish um enyudok anan Iruhin nakrienyi adurin atinyi promis. 29 Seiwok anudoknuganin douk shagipesh ahudok atuh yah shabukibatowish um shanabuki iri, anan douk nakitaknenek yoweihi aih um anudok anan douk shapedodogowish um Iruhin ananin Mishin shanabuki iri.Namudok aria ahudok nyumnah douk namudokatin. 30 Aria Iruhin ananik Buk douk kwakrimumam? Okwok douk kwakri, “Dodogowip umHagar douk kwenekumesh mour meyoh iri kwuniokwokwin nuganin Ismael shunakuk. Um maresh?Okwokwin nuganin ta mare nini Sara, Abrahamananik armatok okwokwin nuganin Aisak hugremyakenish eshudok eneshenesh uwe, uwok.” 31

Namudok aria eikish ashukenyish owashish, apakdouk madae okwudok kwenekumesh mour meyohiri okwokwish batowish uwe, uwok. Apak doukananik kwape wosik iri armatok abom okwokwishbatowish.

Krais Nakweshihap Aria Madae Wata Mukri LoNyuweshikap Shopunek, Uwok

Riguk douk yoweishi inahos showeshikaparia Krais wata nakweshihap mape wosik.Aria douk pupe dodogowip abom aria mare

wata pukri pupe shakamum lo shopunek, uwok.Pupe wosik abom. 2 Mnek! Eik Pol yakripepenyudok! Aria ipak pakri wosik um amam hutahipakiruh yegeshiweruh um Iruhin nutrip nuhwarepyopipari um, aria Krais ta mare nutaurumep, uwokmeyoh. 3 Ipak ihipmorim armam douk pakri wosikum hutah ipakiruh yegeshiweruh iri, eik yakri ipakgamo pumnek. Pakri punek enyudokmori um, ariaipak ta pugipesh ihishmorim abom um Judaesheshin lo shopunek. 4 Ipak douk pakri Iruhinnuhwarep yopipari um agundok pugipesh enyudoklo iri um, ipak douk pakutukuk Krais jurug. AgundokIruhin nataurumep meyoh um douk pakutunukuk.5 Aria apak douk Iruhin ananin Mishin dodogowinatin nyapahur munek bilip um Krais. Ariamadukemesh abom aria mape matrugun um ananta nuhwarap yopishi arpesh. 6 Aria arpeshshutukur Krais Jisas um, aria ehudok aih um hutahyegeshiweruh um o madae hutah yegeshiweruhum uwe douk shopunek um rohwin atin. Ariaadurin atinyi mour douk apak mukri Iruhin ananinbaraen adurin mugipeshen wosik aria apakipurkwip punawasham kupaishi arpesh. 7 Riguk ipakdouk pasuhwen pagipeshen wosik abom enyudokadurin baraen. Aria douk omi nyatapok-umep yah,um ipak wata pugipesh adurinyi baraen um uwe? 8

Iruhin madae nupuhur um wata punekeshnamudok uwe, uwok. Anan douk nahwarep arianagraehep um pupe ananip iri. 9 Ipak urkwipporum enyudok wobuwobren baraen. Enyudok,“Asudok yis douk shakutus bret takitak debeiti iri,asas douk shakwutu muduk atin aria ihitmorim brettakitak debeiti.” 10 Ipak pani eik douk matukurDebeini. Namudok aria yadukemesh um ipak tapugipesh amudok eikim urkum. Eik madaeidukemesh um anudok arman uwe, douk napenenek rohwumep aria nenekep patogur rohwip iriuwe, uwok. Aria douk nyenekan. Kweipon Iruhin tanuwanaman yoweishi inahos um enyudok ananneneken iri. 11 Ashukenyish owashish, ta adur eikwata yape yakripesh baraen um hutahyegeshiweruh aria Iruhin nutrum nuhwaramyopumi um, aria namudok mumam, um douk watashape shenek enenyenen um? Aria adur eikyakripesh akure, eik ta mare wata shupe shunekeenenyenen um agundok yakripesh baraen um Kraisnagok rowog kruse um, ta uwok. 12 Mamudokdouk honowaribok ipakip urkwip iri douk yakriwosik um amam kanak hunak hutah amamiruhyegeshiweruh aria hukutukuk ipak pupe wosik atin.

13 Eikish ashukenyish owashish, adur. Iruhin douknahwarap um mutukweshih aria mare wata enesheshudok shuweshikap, uwok. Aria ipak douk mare

GALESIA 4:24 290 GALESIA 5:13

Page 291: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

wata pure urkwip pukri ahudok nyumnah doukputukweshih jurug pape wosik aria harik hapenyepiri yoweihi aih wosik ta punekeh, namudok uwok.Aria punekesh namudok. Ipak urkwip punawashamkupaishi aria putaurum kupaishi um enehenehyopihi aih. 14 Ihinyumorim lo douk nyetemenyudok atin baraen. Baraen enyudok, “Nyak taurkum munawasham kupaishi arpesh kabi nyakurkum munawasham nyak kanak um.” 15 Aria taipak kanak pikitak punitok o purpak puwishputogur um, namudok douk ipak gamopudukemesh. Ta ihipmorim punak puwishuk.

Aih Douk Iruhin ananin Mishin Nyakwarumeh IriHani Harik Hapenyep iri Yoweihi Aih

Hakwarumeh Iri16 Eik yakri-enyi baraen douk enyudok. Yakri pupe

purahaen o punek enenyenen um, eik yakripugipesh Iruhin ananin Mishin atin. Punekeshnamudok um, harik hapenyep iri yoweihi aih tamare pugipesheh, uwok. 17 Apak doukmadukemesh. Harik hapenyap iri yoweihi aih doukhakri hubo Iruhin ananin Mishin nyubuhuk, ariaIruhin ananin Mishin shopunek nyakri nyuboehudok harik hapenyap iri yoweihi aih hubuhuk.Aria ehudok biyeh aih douk ihihmorim yoweihihape namudok. Namudok aria enyudok mukrimuneken iri ta mubirak mare muneken, uwok. 18

Aria ta pugipesh Iruhin ananin Mishin um, ariadouk madae pupe shakamum lo uwe, uwok. 19

Ipak douk padukemeh ehudok harik hapenyep iriyoweihi aih. Eheh douk ehudokmori. Shenekwehrur um, yoweihi abraenyihi aih, mishishshakitak um shunek dedebeishi atish yoweishiinahos abom um, 20 shunek lotu um madaeadurimi god omi um uwe, shunek ouruh o maiyoum, ihishmorim yoweishi um, rupok nitok um,shenek nyigiya um kupaishi esheshish eshudokeneshenesh um, juwehosish um, urkwip porumshakri shukwarum sabaishi eshudok shishagrakukkupaishi um, juwehosish shakitak shanadiyogurum, 21 nyurub akasirub um kupaishi shape wosikum, shawok abar shagugak um, sheyorubanahaehiruh yoweiruhi aweruh um hani enehenehehudokmori aih. Riguk yakripep aria douk namudokatin wata shopunek ikripep debeinyi baraen.Ihishmorim arpesh shenek ehudokmori aih iri tamare shuwish agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh um, ta uwok.

22 Aria Iruhin ananin Mishin douk nyokwarumehudokmori yopihi aih. Urkwip panawashamkupaishi um, shunadudareh um, aparuh hor wosikshape atugun um, madae juwehosish arigas atinum uwe, shataurum kupaishi um, shenek yopihi aihabom um kupaishi um, shape wosik abom umkupaishi shatrish shakri adur um, 23 shapesamokwiyaishi um hani ehudok eneh um musuhwmerik um apak kanak aria miyotu dodog maremunek yoweishi inahos um. Lo nyakrium mare

munek ehudokmori aih iri douk madae enen uwe.24 Ihishmorim Krais Jisas ananish arpesh doukshoweshikeh hagokuk rowog kruse jurug ehudokharik hapenyep iri yoweihi aih. Showeshigukehudok hani ehudok eneh aih um mishish shakitakum munek eneshenesh yoweishi inahos um.Shaweshikeh hagokuk aria madae shupeshakamum harik hapenyesh iri yoweihi aih uwe,uwok. 25 Iruhin ananin Mishin douk nyekap jurugokwudok outuk um mupe wosik abom um.Namudok aria apak ta mugipesh ananin Mishinabom atin. 26 Apak mare mutuk apakish nyeiguhwshuto iruhw meyoh aria mahur mukwiraeh umenenyenen o mutik kupaishi esheshish eshudokeneshenesh aria munek nyigiyaumesh, namudokuwok.

Apak Ta Munagapesh Um Mutaurum KupaishiAtin Atin Um Enenyenen

Eikish ashukenyish owashish, pakri puparugenen arpen nyunek enesh yoweishi inahosum, aria ipak pugipesh Iruhin ananin Mishin

wosik abom iri wata putaurumen um enyen marewata nyunek yoweishi inahos, uwok. Pukripen um,ipak mare pukripen debeg atin, uwok. Shokuburmeyoh. Ipak atin atin shopunek ta gamopudukemesh. Ta enesh eshudok shukwiraeh ipakshopunek. 2 Ipak ta punagapesh um putaurumkupaishi atin atin um agundok pusah enenyenenamaen um. Punekesh namudok aria douk tapugipesh Krais ananin lo abom. 3 Aria enen arpennyukri enyen douk nyeigur nyato iruhumen, ariaenyen nyeigur madae nyuto iruhw umen abomuwe, enyen douk nyenek rohw abom. 4 Ihishmorimatin atin ta shutik enenyenen eshesh atin atinsheneken iri aria shukri eshesh shenek yopishi oyoweishi inahos. Aria shenek yopinyi um, ariaeshudok arpesh wosik ta shunadudareh umenyudok eshesh kanak sheneken iri. Mare shukrishutik kupainyi arpen enyenyih aih aria shukrishunek skelumen, uwok. 5 Um maresh? Eshesh atinatin wosik douk shusah amaen um esheshih aihsisigih atin. 6 Eshudok arpesh douk shenek skulumIruhin ananin yopinyi baraen iri, eshesh ta shisiyaihishmorim esheshish yopishi eshudok eneshenesharia wobresh shuko esheshin tisa. 7 Ipak marepunek rohw um ipak kanak, uwok. Arpen nyunekrohw um Iruhin iri douk madae enen uwe. Meiguniworigun enen arpen ta nyuwogun iri, enyen ta watanyutuk agnudok atugun worigun. 8 Aria enyennyupe um nyunek harik hapenyep iri yoweihi aihum, enyen ta nyutuk yoweiguni worigun namudok.Ta nyunak nyuwishuk abom. Aria ta enyen nyupeum nyunek yopinyi atin kabi Iruhin ananin Mishinnyakrium, enyen adur Iruhin ananin Mishin tanyutaurumen nyupe wosik abom ihih nyumneh. 9

Namudok aria apak mare arigeh hop um agundokmunek yopihi aih um, uwok. Aria apak maremukutukuk yopihi aih um, nyutob ta butogur um

GALESIA 5:14 291 GALESIA 6:9

Page 292: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Iruhin ta nunekumap yopinyi kabi worigunyopugun aria monak menekesh um. 10 Namudokaria ta ihih nyumneh eneh yeh hupe um apakmunek enen enyudokmori um, apak ta munekyopinyi um ihishmorim arpesh. Aria sagomatinapak ta munek yopinyi um eshudok douk shaniapak atup awirop um agundok munek bilip um.

Pol Neyatak Baraen Nakripesh EnenDodogowinyi Baraen Aria Nenekumesh Yopuhi

Nyumnah11 Ipak putik abudok debeibi behrab eik meyoh

yakwu eikis wis yawemumepogu enyudok tukwaninbaraen um. 12 Anam armam douk dodogowimhapeimep um hakri hutah ipakiruh yegeshiweruh.Amam douk henek enyudok um hakri kupaishishutrum aria shutuk amamish nyeiguhw shutoiruhw. Amam hanogugur hakri ta kupaishi shutrumshudukemesh um amam douk henek bilip um Kraisnagok rowog kruse um aria shukri shenekamenenyenen. 13 Amudok apa hatah yegeshiweruhiri, amam douk madae hugipeshen wosik uwe,enyudok lo seiwok Iruhin nakoguk Moses um,uwok. Aria amam douk hakri ipak pugipeshenyudok lo um hutah ipakiruh yegeshiweruh ariaamam hunatuk amamish nyeiguhw. 14 Aria eik

douk ta mare inatuk eik kanak o ituk enesh kupaishieshudok shuto iruhw, uwok. Eik ta ituk Debeini JisasKrais ananin nyeigur atin nyuto iruhw, um agundoknagok rowog kruse um. Eik urkum morum agundokJisas nagok kruse um aria yatik agundok atapihiyoweihi aih um douk yakri hugok. Aria eik doukshopunek kabi yagok iri um. Madae dodogoiwe uminek eneh agundok atapihi aih uwe, uwok. 15 Ariahukri hutah anan arman ananihw yegenyihw omare hutahohw um, enyudok douk shopunek atinrohwin mour. Aria sagomatinyin abom mour doukIruhin nunekap mutogur namishi abom arpesh. 16

Ihishmorim arpesh shasuhw enyudok baraenshagipeshen iri, eik yakri Iruhin wosik nenekgihaumesh, nutaurumesh aria aparuh hur wosikshunadudareh. Aria eshesh douk Iruhin ananishabom adurish Israel. 17 Nyagikuk abom iri baraendouk yakri ikri, ipak mare wata enen arpen nyukeenen amaen shopunek, uwok. Riguk shae arianyubrusug gwape eikihw yegenyihw iri doukgweyabigep abom um eik adur yasuhw Jisas ananinmour iri. 18 O eikish ashukenyish owashish, eikyakri Debeini Jisas Krais wosik nutaurumep meyohipak ihishmorim, aria nunek ipakish mishish shurwosik. Adur atin.

GALESIA 6:10 292 GALESIA 6:18

Page 293: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

EFESUS

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol Neneken Nyanak Um Eshesh Efesus Iri

1:1-2 Nyarik iri baraen um Pol nanadudareh um nakri Iruhin nataurum eshesh Kristen Efesus.1:3–3:21 Seiwok arigaha douk, Iruhin anan urkum manawasham apak. Namudok aria seiwok baugos um anan nanagraehapmape ananish arpesh aria narao sabaishi Juda shani eshesh madae shudukemesh um Iruhin iri uwe shape atish arag.4:1–6:9 Yopihi aih apak Iruhin ananish arpesh apa mape lait iri ta mugipesheh iri6:10-20 Apak munek bilip um Krais iri ta murao ahwudok wanohwihw suruhw um murpak aria mubo yoweishi inahos shubuhuk.6:21-14 Nyatuh iri baraen

O ipak Iruhin ananishi arpesh pape Efesus,aria pasuhw Krais Jisas ananin baraen dodogpagipeshen peyotu dodog iri. Eik Pol douk

Iruhin nagraehe um itogur aposel um inek KraisJisas ananin mour aria inak ikripesh ananin baraeniri yenekumep-ogu apudok shup ipak. 2 Eik yakriapakini Yain Iruhin nini Debeini Jisas Kraishutaurumep meyoh aria hunek ipakiruh aparuh hurwosik.

Iruhin Nekep Ihishmorim Yopishi EshudokEneshenesh Apak Douk Matukur Krais Iri

3 Apak ta mutuk Iruhin ananin nyeigur nyutoiruhw. Anan douk apakin Debeini Jisas Krais ananinIruhin. Aria shopunek, anan douk ananin Yain. Ariaapak douk matukur Krais aria Iruhin nenekumapyopinyi nakop ihishmorim eneshenesh yopishieshudok shanaki iruhw heven iri. Anan nakopeshium shutaurum apakip urkwip puni apakish mishishshur wosik. 4 Seiwok Iruhin watak nunek agundokatap uwe aria nagraehap um matukur Krais ariamupe ananip atup. Um anan nutrup um, anan marenutik enesh yoweishi inahos shupenyap, uwok. Ariaananim urkum douk manawasham apak. Douknamudok aria seiwok sagomatin anan urkummorum nakri nugraehap um mupe kabi ananishbatowish um enyudok mour Krais neneken iri.Iruhin douk nagipesh ananim urkum arianataurumep meyoh. 6 Iruhin douk nenekeshnamudok um apak mutuk ananin nyeigur nyutoiruhw aria munek tenkyuman um ananih yopihi aihum nataurumap meyoh um. Aria ehudok ananihyopihi aih douk henek agundok anan natrugunabom um natogur yopugunum. Anan douknataurumap meyoh um nakopari ananin nuganindouk anan urkum manawashaman abom iri umapak douk mutukur anan iri.

7 Douk Krais atun nagok aria douk nakweshihapmape wosik um eneshenesh yoweishi inahos douk

showeshikap iri. Anan natorup ananibor owishiboraria anan madae nunasuhwesh um yoweishi inahosapak menekesh iri uwe aria nakweshihesh-aguk.Iruhin nenekumep enyudok um nakri niyabigep umagundok anan urkum manawashamep abom arianataurumep meyoh um. 8 Anan nenek gihaumapabom nataurumap meyoh nakop ihinyumorimyopinyi saki nyani enyudok enen saki shopunek ummudukemesh um maroh yopihi aih aria menekeh iriyoweihi um. 9 Iruhin douk nenek enyudok doukanan kanak nakri ta nuneken iri. Aria ananimmanabeshuk iri urkum douk anan urkum morumnuneken iri mour, anan nakri nutaurumap arianeyabigapen um enyudok mour Krais neneken iri.10 Aria sagomatin Iruhin ananim manabeshuk iriurkum mape um muneken abudok yopubi nyutobiri douk amudok. Anan nakri nurao ihishmorimananish arpesh shuni ihishmorim shape iruhw atapiri shunak shupe atugun. Aria Krais atun nupeesheshin Debeini.

11 Iruhin douk nenek ihishmorim eshudokshatogur kabi douk seiwok sagomatin anan nakri tanunekesh shutograri iri. Aria seiwok anan nagraehapak Juda um matukur Krais. Um maresh? Anannagipesh ananim urkum kabi douk seiwoksagomatin anan urkum morumen um. 12 Iruhindouk nagraeh apak Juda abom matogursagomatinyip marik madukem um Krais douk takweipon nunaki iri aria mape matrugun-uman. AriaIruhin douk nagraehap um mupe namudok ummutuk ananin nyeigur nyuto iruhw aria miyabigeshananih sabaihi yopihi aih.

13 Aria ipak pape Efesus iri shopunek pemnekenyudok Iruhin ananin yopinyi adurin baraen umanan ta nuraep putanamori pupe wosik um ariapasuhw Krais ananin baraen pagipeshen ariapatukur anan. Aria abudok nyutob ipak penek bilipum Krais obi nyutob, Iruhin nagraehep nenekananin kak nyape ipak abom um pudukemesh um

293 EFESUS 1:13

Page 294: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

ipak douk pape ananip. Enyudok kak, enyen doukIruhin ananin Mishin douk nyekepen nyapenyep iri.Enyen douk seiwok sagomatin Iruhin nakri enenadurin atinyi baraen um ta nukep ananin Mishinum. 14 Douk sagomatin Iruhin nakri enen adurinatinyi baraen um anan ta nukesh enesheneshyopishi eshudok ananish arpesh. Douk namudokaria enyudok ananin Mishin douk anan nariknakopen iri douk nyeyabigap abom ummudukemesh um apak ta mugrem enesh eshudokeneshenesh shopunek. Aria shopunek nyeyabigapanob nyutob Iruhin ta nukweshih apak ananishiarpesh abom aria nurap munak muni anan mupe.Aria apak muni kupaishi arpesh mutuk ananinnyeigur nyuto iruhw aria miyabigesh ananih yopihiaih.

Pol Nenek Beten Um Arpesh Shape Efesus Iri15 Enyudok iganigadae yakriyen iri baraen douk

adurin abom. Douk namudok aria hahudoknyumnah eik yemnek baraen um ipak pasuhwDebeini Jisas ananin baraen dodog pagipeshen, ariaipak urkwip panawasham ihishmorim Iruhinananish arpesh um, eik yape yenek betenumepabom arigaha yatograri um douk. Eik apa urkummorumep aria yenek beten yenek tenkyu um Iruhinum ipak. 17 Eik yape yenek betenumep yarig Iruhin.Anan douk apakini Debeini Jisas Krais ananin Iruhindouk apakin Yaken wosik abom um apak mutukananin nyeigur nyuto iruhw iri. Eik yarigan umnukep ananin Yopunyi Mishin douk nyekep yopinyisaki um pudukem um baugenyum ananin baraenum pugipeshen aria pudukemesh abom um ananwosik. 18 Aria yarigan shopunek um nutaurumepnunekep pudukemesh um yopishi eshudokeneshenesh douk shakusumep iruhw heven iri.Eshudok douk anan nohwarep aria padukemeshabom aria pape patrugun-umesh iri. Aria shopunekum pudukemesh um agundok Iruhin ta nurao ipakpuni ihishmorim ananish arpesh putanam pupewosik ihih nyumneh um. Aria ipak ta pugremyopishi atish eshudok eneshenesh doukshakusumep iruhw heven iri. 19 Aria eik yenekbeten yarigan um nutaurumep nunekeppudukemesh um ananin debeinyi dodog abomdouk apa nyenek mour nyataurum apak munekbilip um Krais iri. Enyudok dodog enyen doukenyudok atin dodog douk Iruhin nakwin um nohuriJisas watak nakitaki wonugwehw napeum. Ariadouk um enyudok atin dodog, Iruhin nanasap napenunak um ananin yopunyi rogur ehah um ganiiruhw heven. 21 Aria agundok iruhw heven, doukKrais nape Debeini nasuhw merik um esheshdebeishi enselahos shani ihim-morim nyeiguhwshatou-umam iri debeimi hape iruhw utag iri. Ariaanan nape Debeini neshagrakuk abom ihishmorimsharao debeishi nyeiguhw iri. Eshudok douk shapeiri shuni eshudok douk ta kweipon shutogurhugiguk iri nyumnah shopunek. 22 Aria Iruhin

narao ihishmorim eneshenesh eshudok nenekeshshape shakamum Krais. Aria anan nagraehan umnupe Debeini um ihishmorim eshudok eneshenesharia nupe sagomatinyin Debeini nusuhw merik umihishmorim Iruhin ananish arpesh. 23 Iruhinananish arpesh douk shape kabi Krais ananihwshuknihw yegenyihw um. Aria anan douk napeihigunmorim um iruhw atap aria nape Debeini irium ihishmorim eshudok. Aria shopunek, anan napenumun abom um ihishmorim Iruhin ananisharpesh esheshiruh aparuh.

Iruhin Nenek Apak Magok Iri Makitak ManiKrais Mape Wosik

Seiwok ipak pape penek enesheneshyoweishi inahos aria eshudok yoweishishabo ipakish mishish shagok. Um maresh?

Ipak pakonuguk agabus Iruhin aria penek yoweishiinahos. 2 Abudok nyutob ipak wata pape pagipeshagundok atapihi yoweihi aih. Ipak pagipesh anudokdodogowini yoweini arman douk nasuhw merik umihim-morim yoweimi douk hasuhw merik um iruhwutag iri ananih aih. Aria douk anudok yoweiniarman douk nape nasuhw merik um eshudokarpesh douk shakonuguk agabus Iruhin iri. 3

Seiwok apak ihishmorim mape menek yoweishiinahos mani eshudok arpesh douk shakonugukagabus Iruhin iri. Apak magipesh apakih seiwokharik hapenyap iri yoweihi aih hani ahahim urkumaria menek eneheneh yoweihi aih apak mishishshakitakumeh iri. Douk namudok aria abudoknyutob apak shopunek, Iruhin ta juwehosin arianop kabi douk nabo ihishmorim arpesh shapeagundok atap iri um.

4 Aria Iruhin douk apa nenek gihaum arpesh irinakri gihaumap aria anan urkum manawashamapabom. 5 Douk namudok aria abudok nyutob apakwatak mape munek eneshenesh yoweishi inahosshabo apakish mishish shagok obi nyutob, anannataurumap meyoh nenekap matukur Krais arianapuhur makitak mape. Aria anan watak narapmatanamori mape wosik. 6 Apak douk matukurKrais Jisas aria Iruhin napuhur mani Krais makitakmape. Aria anan nakop debeishi nyeiguhw arianenekap mani anan mape debeipari gani iruhwheven. 7 Iruhin douk nenekap namudok um doukarigaha kweipon shopunek, anan niyabigihishmorim arpesh shuni ihishmorim enselahos umshudukemesh um agundok anan nataurumapmeyoh abom um. Aria shopunek, Iruhin ta niyabigehudok ananih yopihi aih um nataurumap meyohum agundok Krais Jisas ananim urkummanawasham abom apak douk matukur anan irium. 8 Enyen douk Iruhin nataurumep meyoh umagundok ipak pasuhw Krais ananin baraen dodogpagipeshen um aria anan naraep patanamori papewosik. Enyudok enyen douk madae ipak kanakpakri um putanam pupe wosik uwe, uwok. Enyendouk Iruhin kanak nataurumep meyoh naraep

EFESUS 1:14 294 EFESUS 2:8

Page 295: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

patanamori pape wosik. 9 Enyen douk madae ipakpunek mour aria douk naraep putanamori pupewosik uwe, uwok. Douk namudok aria ta mare enenatin arpen nyukri nyutuk enyenyin nyeigur nyutoiruhw, uwok. 10 Um maresh? Iruhin atun nenekaparia mape. Aria apak matukur Krais Jisas aria Iruhinnenekap matogur namishi arpesh um munek yopihiatih aih douk seiwok anan nenek redimehumap ummupe munekeh iri.

Krais Narao Biyos Awirosish Arpesh NenekeshShatogur Atup Debeipi Awirop

11 Douk namudok aria ipak ta pudukemesh umenyudok. Amam Juda amam kanak hakwu amamiswis hatah amamiruh yegeshiweruh. Douk namudokaria eshesh Juda eshesh kanak shanahwar shakri,“Eshesh shatah yegeshiweruh iri.” Aria ipak doukmadae Juda iri uwe, eshesh Juda shahwarep shakri,“Ipak madae putah yegeshiweruh iri uwe.” 12 Ariaipak ta punek urkwip um riguk abudok nyutob ipakpapeik rougun um Krais obi nyutob. Ipak papekupairubi warubish arpesh aria papeik aduk umIruhin ananip awirop um eshesh Israel. Ariashopunek, ipak madae pudukemesh um Iruhin uwearia papeik aduk um enyudok ananin dodogowinyibaraen kontrak douk anan nakrip eshesh Israelenyi. Enyudok baraen anan douk nakri adurin atinum ta nutaurumesh um. Aria ipak madae pupeputrugun um agundok kweipon anan watak nuraepputanamori pupe wosik um uwe. Aria ipak madaepudukemesh um Iruhin uwe. 13 Aria ipak doukseiwok papeik rougun um Iruhin iri, douk anannenekep patukur Krais Jisas. Aria ananiborowishibor douk batourak iri benekep panak papehurukatin um Iruhin.

14 Um maresh? Krais anan kanak douk baugosabom um apakiruh aparuh hur wosik um. Aria anannarauri apak Juda mani ipak kupaipari douk madaepudukemesh um Iruhin iri uwe manaki nenekapmatogur atup awirop. Anan kanak nabrig arbudoknarub douk badiyogur apak Juda mani ipak iri arianabouk ehudok aih um menenem horim umhabuhuk. 15 Krais nabrig arbudok narub namudok.Anan nagok aria nabo enyudok lo douk seiwokIruhin nakoguk Moses enyi nyani enen baraenshopunek douk nyape numun enyudok lo irinyagokuk. Anan nenekesh namudok um nunekapak asudok biyos awiros um arpesh mutogur kabiatin namunyi arpen um. 16 Aria Krais nenekapakiruh aparuh hur wosik aria mape atugunhurukatin um Iruhin. Krais nagok rowog kruse arianabouk ehudok aih um apak munenem um horimhagokuk. Aria narao apak Juda mani ipak doukmadae Juda iri uwe nenekap masuhw atum urkumaria narap matanamori um Iruhin. 17 Aria Kraisnanaki nakripesh yopinyi baraen ihishmorimarpesh nakri, “Ipak aparuh hur wosik ariapunagabeim um pupe atugun.” Anan nakripepenyudok baraen ipak douk seiwok pape rougun um

Iruhin iri pani apak Juda douk mape hurukatin umanan iri shopunek. 18 Aria douk apak biyos awirosmatukur Krais aria morao atin Iruhin ananin Mishinnyapenyap aria apak wosik ta munak mutogur umYain Iruhin.

Apak Ihishmorim Kristen Douk Mape Kabi IruhinAnanit Debeiti Urupat Um

19 Douk namudok aria ipak douk madae pupekabi kupairubi warubish arpesh douk amnabwokeshi um uwe, uwok. Douk ipak pawish umeshudok Iruhin ananish arpesh aria pape umananip awirop. 20 Aria ipak pape kabi douk anaturupat Iruhin narokat iri um. Anan narokat tatemiruhw um apak aposel mani amam profet. Apakaposel aria profet douk mape kabi utabor bosahurupat iri. Aria Jisas Krais anan douk amudoksagomatinyim dodogowimi utom douk apa mosahwobrat um urupat iri. 21 Aria unokiwog-itumatudok urupat douk tanotukur dodog um Krais. Ariadouk Iruhin wata apa nape narokat atin. Aria atat tatutogur yopuyoputi abom aria tupe Debeini ananitatut. Aria apak matukur anan atun. 22 Aria ipakshopunek douk patukur Krais aria Iruhin naraeppani sabaishi kupaishi ananish arpesh aria napenenekep patogur kabi douk urupat um anannuwish nupe um. Baugenyum enyudok baraendouk nyakrium Iruhin ananin Mishin.

Pol Nenek Mour Nakripesh Yopinyi BaraenEshudok Douk Madae Shudukemesh Um Iruhin

Iri Uwe

Krais douk nenek apak Juda mani ipak doukmadae Juda iri uwe matogur atup awirop.Aria douk eik Pol yape yakripesh Krais

ananin yopinyi baraen. Douk namudok aria umenyudok atin, douk Krais Jisas nuweshike yape umitaurum ipak douk seiwok madae pudukemesh umIruhin iri uwe. 2 Adur atin ipak padukemesh umenyudok mour douk Iruhin nataurume meyoh arianekeyen um itaurum ipak um. 3 Mour doukenyudok. Seiwok ananin baraen douk watanyanabeshuk nyape. Aria douk abudok nyutobIruhin neneken nyatogur yopugunum neyabigeyenyadukemen. Douk namudok aria eik yowemaguenyudok banenyi baraen yakripep um apudokshup. 4 Ipak ta putarih enyudok baraen aria tapudukemesh um eikim urkum um agundok eikyadukemen wosik enyudok nyanabeshuk iri baraenum Krais um. 5 Seiwok um roubi nyutob, Iruhinmadae nunek enyudok nyanabeshuk iri baraennyutogur yopugunum aria enesh arpeshshudukemen uwe. Aria douk ananin Mishinnyakripapen yopugunum um apak Iruhin ananishiaposel mani amam profet. 6 Baraen seiwoknyanabeshuk iri douk enyudok. Ipak douk rigukmadae pudukem Iruhin iri uwe, douk pemnekananin yopinyi baraen pasuhwen dodogpagipeshen. Douk namudok aria ipak pani apak

EFESUS 2:9 295 EFESUS 3:6

Page 296: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

Juda matogur atup awirop. Aria apak ta mugremyopishi eshudok eneshenesh douk Iruhin nenekredimesh shakusumap iri. Aria apak ta muraoihishmorim yopishi eshudok eneshenesh doukIruhin nakri adurin atinyi baraen um ta nuko apakdouk matukur Krais Jisas iri.

7 Eik douk Iruhin nataurume meyoh aria nekeenyudok mour um ikripesh enyudok yopinyibaraen. Aria um ananin dodog atin, anan nenekeyatogur dodogoiwe aria douk eik yape yenekenyudok mour. 8 Adur, eik nyeigur woke aria yapeshakam abom um ihishmorim Iruhin ananisharpesh. Aria Iruhin nataurume meyoh aria doukneke enyudok mour um ikripesh enyudok yopinyibaraen um Krais eshudok douk madaeshudukemesh um Iruhin iri uwe. Enyudok baraendouk nyakrium eneshenesh Krais ananishyopiyopishi eshudok douk arpesh madae wosik umshudukemesh iri uwe. 9 Aria um itaurumihishmorim arpesh um shudukemesh um ananimurkum iri aih. Seiwok arigaha douk, amudokananim urkum iri aih douk shanabeshuk shapeumananim atum urkum. Aria douk anan nenek iruhwatap nani eneshenesh shape iri neke enyudok mourum ikripesh ananin baraen um shudukemesh umananim urkum iri aih. 10 Seiwok anan nabeshuken.Aria douk anan nakop mour apak ihishmorimananish arpesh mape agundok atap iri. Anannakopen um nakri miyabig ihishmorim yopishishuni yoweishi dodogowishi shuni enselahos doukshape shasuhw merik um iruhw atap iri umshudukemesh um enenyenen saki Iruhin ananin. 11

Iruhin douk nagipesh ananim urkum douk mapeihih nyumneh iri aria nakop enyudok mour kabidouk seiwok anan neneken um apakin DebeiniKrais Jisas ananis wis um. 12 Aria apak mani ipakdouk matukur Krais munek bilipman aria ta maremunogugur munak hurukatin um Iruhin um. 13

Douk namudok aria eik yakri ikripep um arudokeriger douk eik yarar eikihw yegenyihw iri. Ipakmare putruwe um agundok eik yemnek debeirieriger um aria ipak aparuh yoweruh pukripukutukuk Iruhin ananin mour um pukripeshananin baraen um, uwok. Ipak piyotu dodog. Ummaresh? Arudok debeiri eriger, eik douk yemnekarum itaurum ipak um pupe wosik puni Iruhin.

Pol Nenek Beten Um Arpesh Shape Efesus Iri UmShudukemesh Um Agundok Krais Urkum

Manawashamesh Um14 Eik urkum morum Krais nenek apak Juda mani

ipak douk riguk madae pudukemesh um Iruhin iriuwe matogur atup awirop um. Aria douk umenyudok atin, eik yabuh yoduk ohrubus yenekbeten yahwar Yain. 15 Eik yahwar anudok Yain douknodowop nyeiguhw apak ihishmorim arpeshisawiros mape agundok atap iri mani ihishmorimdodogowishi eshudok eneshenesh shani enselahosdouk shape iruhw heven iri. 16 Eik yenek beten

yarig anan douk baugos abom um ihinyumorimdodog nyani yopihi aih iri um nutaurumep nunekepdodogowip. Aria um ananin Mishin atin, anannunek numun ipakiruh aparuh putogur dodogowipatip. 17 Aria shopunek yarigan um enyudok ipakinbilip atin um Krais, ihih nyumneh anan nupenumun abom ipakiruh aparuh. Aria eik yenek betenyarig Iruhin um nutaurumep um pugipesh ehudokaih um ipak urkwip punawasham arpesh abom um.Aria ehudok aih hunekep piyotu dodog abom kabidouk enen rowog enyenyiruh nukwaruh habuhhasuhw atap aria nyatao dodog um. 18 Eik yenekbeten namudok um yakri ipak puni ihishmorimIruhin ananish arpesh purao ananin dodog umpudukemesh um agundok anan urkummanawasham ipak abom um. Pudukemesh umdebegun abom nato iruhw um, debegunnabuhukuk atap um, aria agumigun nanakwobuwobur um. 19 Aria yenek beten yarigan umnutaurumep abom pudukemesh um agundok Kraisurkum manawasham ipak abom um doukneshagrakuk abom ihishmorim arpeshin saki. Eikdouk yenek betenumep namudok um yakri ipakputukur Krais aria puraeh piyateh abom Iruhinananih aih. Aria anan nupe abom numun ipakiruhaparuh aria ipak pudukem anan.

20 Iruhin anan douk dodogowin atun iri. Ariaenyudok ananin dodog douk nyenek mour numunum apakiruh aparuh iri douk dodogowin atinyiabom. Aria um ananin dodog atin, anan douk wosikabom um nunek eneshenesh yopishi eshudok douksheshagrakuk abom ihinyumorim baraen apakmunek beten morigan-umenyi nyani enyudokapakip urkwip poromen iri shopunek. 21 Douknamudok aria apak Iruhin ananishi arpesh ta mupeum munadudareh um Iruhin aria mutuk ananinnyeigur nyuto iruhw abom ihih nyumneh seiwokarigaha kweipon um Krais Jisas ananin atin nyeigur.Adur.

Apak Iruhin Ananishi Arpesh Douk Mape KabiKrais Ananihw Shuknihw Yegenyihw Um

Eik Pol douk yape yenek Debeini ananinmour agundok aria douk showeshike yape.Aria eik yakri ikripep um ipuhur um

punekesh namudok. Ipak ta pupe wosik punekyopihi atih aih kabi douk sagomatin Iruhinnahwarep um nakri pugipesheh iri. 2 Ipak ta pupeshakam abom um kupaishi arpesh putaurumeshpukripesh shokubur. Aria ipak aparuh marejuwehosiruh arigas um enesh eshudok, uwok. Ariamare juwehosip um pakri puwanamesh yoweishiinahos douk shenek yoweishi inahos um ipak iri.Ipakip urkwip ta punawashamesh aria pusahenyudok amaen eshesh shukepen iri. 3 Ipak doukIruhin ananin Mishin nyenekep pasuhw atumurkum. Douk namudok aria ipak ta punek mourdodogowip atip um pugipesh ehudok aih umaparuh hur wosik um. Ehudok aih douk henekep

EFESUS 3:7 296 EFESUS 4:3

Page 297: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

pasuhw atum urkum. 4 Aria apak ihishmorimIruhin ananishi arpesh douk mape kabi atin arpenum. Aria Iruhin ananin Mishin shopunek, enyendouk atin meyoh. Aria ehudok aih um Iruhinnuhwarep um pugipeshan aria pupe putrugun umkweipon anan nuraep putanam pupe wosik umenyen shopunek douk atin meyoh. 5 Aria Debeinishopunek douk atun meyoh, aria bilip atin meyoh,aria baptais shopunek douk atin meyoh. 6 AriaIruhin shopunek douk atun meyoh. Anan doukapak ihishmorim apakin Yain. Anan douk Debeinium apak ihishmorim ananishi arpesh aria napenumun abom apakiruh aparuh aria nape nenekmour.

7 Krais douk nataurumap nakopen meyoh yopinyipresen apak ihishmorim atin atin. Anan nakopenkabi douk anan nagraehen um nakri nukopen um.8 Enyen douk kabi Iruhin ananin baraen nyetemananik Buk iri nyakrium. Baraen enyudok, “Abudoknyutob anan nato iruhw um, anan nenek uhwinyumananim horim aria nanaweshik um sabaishi arpesh.Aria nekeshen meyoh sabainyi yopinyi presenananish arpesh.” 9 Douk baugenyum baraen umenyudok baraen um “Nato iruhw” um douk nyakrinamudok. Sagomatin anan nabuhukuk gani atapum agundok atap amnab. 10 Aria anudok douknabuhukuk gani atap iri wata anan kanak abomnatanam nato. Anan nato nakih neshagrakuk iruhwutag aria nape Debeini abom um nupe ihigunumiruhw atap. 11 Aria enyen douk anan atun nakopenmeyoh abom yopinyi sisigin presen. Anan nakopennamudok. Anan nagraeh anam um hutogur aposel.Aria enesh douk profet, aria enesh um shunekenyudok mour um shurahaen shunak shukriparpesh um Krais ananin yopinyi baraen umshumneken shusuhwen shugipeshen iri. Aria anamdouk pasto iri tisa, um hunek skulum esheshKristen um shutogur dodogowish aria shunekyopihi atih aih. 12 Krais nakop enyudok yopinyipresen apak Iruhin ananishi arpesh um munek redium apak kanak um mupe munek ananin yopinyimour. Apak munek mour um apak douk mape kabiKrais ananihw shuknihw yegenyihw aria mutogurdodogowip. 13 Aria apak mupe munekeshnamudok atin arigaha anah nyumnah apakihishmorim abom musuhw atum urkum ummusuhw Krais ananin baraen dodog mugipeshenum. Aria um agundok mudukemesh um Iruhinananin nuganin um. Aria shopunek abom ummutogurum enyudok kak um mugipesh Kraisananih yopihi aih wosik um.

14 Aria apak mutogur namudok um, apak ta maremupe kabi shokwishi batowish douk madae enepyopipi urkwip pupenyesh iri uwe um, uwok. Aria taenesh arpesh douk shadukemesh wosik abom umshenyubumep iri shukri shukripap enen rohwinbaraen um, esheshin baraen ta mare nyunekapnyupotikap munakuk aria mugipeshesh, uwok. Ariashopunek um esheshin baraen mare nyunekapmupe kabi enen kanu douk uhwin nyahur nyenek

youg gwenyuhur nyanak wobuwobur iri um, uwok.15 Apak ta mupe dodog aria urkwip punawashamkupaishi aria miyagwreh adurin atinyi baraen. Ariashopunek ta mugipesh ihihmorim Krais ananihyopihi aih. Aria apak munekesh namudok um, apakta mutogur dodogowip mishagrakuk riguk marikmape menekeh iri aih. Aria apak mupe munekeshnamudok abom arigaha mudukem Krais. Anandouk debeini abom um apak Iruhin ananishi arpeshiri.

Apak Iruhin Ananish Arpesh Ta Murao NamuhiAih

16 Anan atun douk debeini um apak ihishmorimIruhin ananishi arpesh. Aria apak apa mapedodogowip um anan atun kabi douk nyugurishshani meriyu shasuhw roguhw aiyas shanikupaigunium yegenyihw um. Aria ta eshesh shunekmour kabi douk anan nakri um, shuknihwyegenyihw ta hwubiram kupaigunum um ahwudokyegenyihw, aria hwutogur dodogowihwihwishagrakuk riguk hwarik dodogowihwi um. Ariaipak douk pape kabi ahwudok yegenyihw um. Ariaipak apa patogur dodogowip um agundok ipakurkwip panawasham kupaishi aria panataurumkupaishi um panabiram um.

17 Douk namudok aria eik yakri ikripep enenbaraen. Ipak douk putukur Debeini. Douk namudokaria eik yakri ikripep dodogoiwe atuwe um ipakmare watak pupe pugipesh eshudok douk madaeshudukemesh um Iruhin iri uwe shenekeh iri aih,uwok. Eshudokmori arpesh esheship urkwip doukpape um porum wehinyi rohwin atin baraen. 18

Eshesh saki wokesh aria esheship urkwip porumyoweishi inahos atish kabi douk shape arukwutigunum. Eshesh madae shudukem eneh yopihi aih uwe,uwok. Eshesh baragos seshukesh. Douk namudokaria eshesh shapeik rougun um agundok Iruhinnenekap matogur namupi mape wosik abom ihihnyumneh um. 19 Eshesh abraen madae nyupeyeshatin um esheshih yoweihi aih uwe, uwok. Esheshshawish abom um shenek eneheneh yoweihiabraenyihi aih. Aria eshesh shagipesh ihihmorimabom yoweihi aih douk henekesh shabosusih iri.Eshesh shapeum shenek ehudokmori aih ariaeshesh mishish shakitak abom um shunekeh ihihnyumneh.

20 Aria ipak, shenek skulumep um Krais ananihyopihi aih um, eshesh douk madae shunekskulumep um ehudokmori yoweihi aih uwe, uwok.21 Adur atin, ipak douk pemnek um Krais ariapatukur anan aria shenek skulumep um enyudokadurin baraen douk nyakrium Jisas ananih yopihiaih iri. 22 Seiwok ipak douk shenek skulumep umpukutukuk ipakih seiwok harik hapenyep iri yoweihiaih douk hape hanunip iri. Eheh douk ehudokeneheneh yoweihi aih douk henek rohwumep ariaipak mishish shakitakumeh iri. Douk namudok ariaipak ta pukutihuk pukehuk agabus. 23 Aria ipakip

EFESUS 4:4 297 EFESUS 4:23

Page 298: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

urkwip ta putogur namipi abom aria purum namihiatih yopihi aih. 24 Ipak ta putogur namipi kabi doukIruhin nenekep um putogur kabi anan kanak um.Aria pugipesh yopihi atihi abom aih.

25 Douk namudok aria ipak ihishmorim tapukutukuk ehudok aih um pape penek rohw umkupaishi Iruhin ananish arpesh um. Ipak tapukripesh adurin atinyi baraen. Um maresh? Ipakpadukemesh, apak ihishmorim douk mape kabiroguhw aiyas um otuhw yegenyihw. Aria apak doukmatogur atin arpen. 26 Aria ta ipak juwehosip um,ipak ta gamo pudukemesh um ipak mare punekyoweishi inahos. Aria shopunek, ipak marejuwehosip pupe namudok arigaha aun nubuh,uwok. 27 Ta punekesh namudok aria punekumananah yah Satan. 28 Eshudok arpesh douk apashakwuaruh iri eshesh mare watak shukwuaruh,uwok. Eshesh kanak ta shunek mour wosik umeneshenesh eshudok um shukesh um yaruhish.

29 Ipak mare piyagwreh enenyenen yoweinyibaraen, uwok. Ipak ta piyagwreh yopinyi atinbaraen douk wosik um nyutaurum arpesh umshusuhw Iruhin ananin baraen dodog shugipesheniri. Ipak ta punekesh namudok um putaurumeshudok arpesh douk shemnek ipakin baraen iri. 30

Aria ipak mare punek enesh yoweishi inahos umpunek Iruhin ananin Mishin enyenyihw apahwyowehw, uwok. Enyen douk Iruhin ananin kak umagundok anan nanagraehep um pupe ananip atipabom um. Aria pupe namudok arigaha punakputogur um ahudok nyumnah douk ta anannukweshihep aria nuraep pupe wosik abom ahi. 31

Ipak ta pukutukuk ehudok ihihmorim yoweihi aih.Ehudok um aparuh juwehosiruh um kupaishi um,huni ehudok um pani kupaishi panitok um. Huniehudok um pububunim kupaishi um, huni ehudokum juwehosip aria panumogesh kupaishi um, huniihihmorim yoweihi aih. 32 Ipak ta punek yopihi aihum pubiram kupaishi aria punagabe um pupeatugun. Aria ipak mare punasuhw um yoweishiinahos douk kupaishi shenekesh um ipak iri ariapukwreyeshukuk. Ipak punekesh namudok kabidouk Iruhin madae nurik nusuhwesh nupe umipakish yoweishi inahos uwe aria nakwreyeshugukum Krais ananin nyeigur um.

Apak Ta Mupe Laitigunum Um Munek Yopihi Aih

Iruhin ananim urkum douk manawashameparia pape ananishi batowish. Douk namudokaria ipak ta pugipesh anan punek anan

nenekeh iri aih. 2 Ipak ta pugipesh ehudok aih umurkwip panawasham kupaishi um kabi douk Kraisurkum manawasham apak aria nagok umnataurumap um. Aria agundok anan nagok arianakon anan kanak Iruhin um, agagun douk kabiworigun iri mahish douk shenek ofameshshashaisheh sheisik wosik aria shako Iruhin iri.

3 Aria ipak mare punek ehudok aih um armamhanuk armago um shenek wehrur um. Aria ipak

mare piyagwreh um ehudokmori aih aria ipakurkwip mare purumeh, uwok. Aria ipak urkwipmare purum pakri punek ihihmori enehenehabraenyihi aih. Aria mare punek nyigiya umkupaishi esheshish eshudok eneshenesh, uwok. Ummaresh? Apak Iruhin ananishi arpesh douk madaewosik um munek ehudokmori aih uwe, uwok. 4

Aria shopunek, ipak mare piyagwreh yoweinyiabraenyinyi baraen nyuni rohwin rihirahaeminbaraen nyuni enyudok yoweinyi baunogasinbaraen. Enyudokmori baraen enyen douk madaeyopinyi um ipak piyagwrehen uwe, uwok. Aria ipakta punadudareh punek tenkyu um Iruhin. 5 Ipakdouk padukemesh um enyudok. Eshudok arpeshdouk shenek wehrur um iri, shuni eshudok doukurkwip porum shunek eneheneh abraenyihi aih iri,shuni eshudok douk shenek nyigiya um kupaishiesheshish eshudok eneshenesh iri, eshesh doukkabi shenek lotu um madae adurimi god omi umuwe. Aria eshudokmori arpesh ta mare shuwishshupe agundok douk ta Krais nini Iruhin amamisharpesh shupe um, uwok. 6 Aria ipak ta gamopudukemesh um ta wosik atin enesh arpeshshunek rohwumep aria ipak pumnek esheshinwehinyi baraen aria shubodig ipakip urkwip punakum yoweihi aih. Um maresh? Eheh douk umehudokmori aih atin, Iruhin apa juwehosin umeshudok arpesh douk shenek ehudokmori aihshakonuguk agabus anan iri. 7 Douk namudok ariaipak mare puni eshesh pupe atugun aria punieshesh punek ehudokmori yoweihi aih, uwok.

8 Um maresh? Riguk ipak parik pape penekyoweishi inahos aria ipak kabi douk papearukwutigun um. Aria douk ipak patogur Debeiniananishi arpesh patukur anan aria anan kabi douknepusop pape laitigunum um. Douk namudok ariaipak ta pupe wosik atin kabi arpesh douk shapelaitigunum iri um. 9 Arpesh douk shape laitigunumum iri apa shenek ihihmorim yopihi abom aih haniehudok um shagipesh adurin atin baraen um. 10

Aria ipak ta pukwiraeh um pudukemesh um ehudokaih douk ta ipak punekeh aria Debeini nutripnunadudareh-umep iri. 11 Eshudok arpesh doukapa shenek yoweihi aih douk madae hukwarmorieneh yopihi iri uwe, eshesh kabi douk shapearukwutigun um. Aria eshudokmori arpesh ipakmare puni eshesh punoprom punek mour punakatugun, uwok. Aria ipak ta dodogowip atip umpunek yopihi atih aih um eshesh shutrip ariashudukemesh um ehudokmori aih esheshshenekeh iri douk yoweihi. 12 Um maresh? Eik tamare iwereh baraen um ehudok eneheneh yoweihiaih douk eshesh apa shanabeshuk shape shenekehiri, uwok. Eik abraen nyapeye um ikriyen um. 13

Aria abudok nyutob eneheneh yoweihi aih hutoguryopugunum obi nyutob, baugehum um ihihmorimehudok aih ta hutogur hupe yopugunum. 14 Ummaresh? Meishi eshudok douk shunowerehshutogur yopugunum iri, eshesh kabi douk shakus

EFESUS 4:24 298 EFESUS 5:14

Page 299: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

laitigunum um aria arpesh shatrish. Douk namudokaria Iruhin ananin baraen nyakri namudok.“Ipak douk pape kabi douk shagok iri um,ipak pikitaki wonugwegwiruh aria Krais ta

nutaurumep kabi douk lait tabuhumep um.”15 Ipak douk pape laitigunum um. Douk namudokaria ipak ta gamo pudukemesh abom um ipak pupepunekeh iri aih. Ipak mare pupe kabi shagugakiarpesh shapeum, uwok. Ipak ta pupe kabishadukemesh iri shapeum. 16 Douk ipak sabaihiyeh hapeimep um punek Iruhin ananin mour um.Douk namudok aria ipak mare pupe meyoh, uwok.Ipak ta punek Debeini ananin mour. Um maresh?Douk ehudok nyumneh arpesh apa shenekeneshenesh yoweishi inahos. 17 Douk namudokaria ipak mare urkwip purpur atin kabi doukshagugaki arpesh um. Ipak ta pudukemesh umDebeini ananim urkum morohi aih. 18 Ipak marepuwok sabaibari abar um bunekep pugugak, uwok.Ehudok aih ta hunekep pupe yowep abom. Aria ihihnyumneh ipak ta pukutukuk Iruhin ananin Mishinnyupe abom numun ipakiruh aparuh aria enyennyusuhw merikw-umep. 19 Aria ipak puni kupaishiIruhin ananish arpesh punakripam um yopinyibaraen douk nyetem Buk Sam iri. Nyuni yopinyibaraen douk nyape arhudok yopuruhi aweruh doukipak apa peyarubaruh patuk Iruhin ananin nyeiguriri. Huni yopinyi baraen douk nyetem arhudokaweruh douk Iruhin ananin Mishin nyepuhurpeyarubaruh iri. Aria ipak ta piyarub arhudokmoriaweruh numun ipakiruh aparuh huni ipakignokwatog um punek lotu um Debeini. 20 Aria ihihnyumneh punek tenkyu um Yain Iruhin umihishmorim eneshenesh eshudok um apakinidebeini Jisas Krais ananin nyeigur.

Shanaraum Iri Armam Armago Esheshin Baraen21 Ipak douk padukemesh um Krais anan douk

ipakin Debeini aria ipak douk pape shakamumanan. Douk namudok aria ipak ta pupe shakamumkupaishi arpesh aria eshesh shopunek shupeshakamum ipak.

22 Ipak irorihiyeu ta pupe shakamum ipakimrahaem aria pumnek amamin baraen kabi doukpasuhw Debeini ananin baraen pagipeshen um. 23

Um maresh? Rahaem douk hape debeimiumirorihiyeu kabi douk Krais nape Debeini um Iruhinananish arpesh um. Aria eshesh ihishmorim shapekabi ananihw shuknihw yegenyihw um. Esheshdouk anan kanak nataurumesh naraeshshatanamori shape wosik abom iri. 24 EshudokIruhin ananish arpesh douk shape shakamum Krais.Douk namudok aria ipak irorihiyeu shopunek douknamudok atin. Ipak ta pupe shakamum ipakimrahaem aria pumnek amamin baraen umeneshenesh eshudok.

25 Aria ipak rahaem shopunek ta urkwippunawasham ipakiyu irorihiyeu kabi douk Kraisurkum manawasham Iruhin ananish arpesh aria

narao esheshiyu outumeb shan nagok arianataurumesh um. 26 Anan nenekesh namudok umnunekesh shutogur Iruhin ananish atish abomarpesh. Aria um agundok eshesh shemnek Iruhinananin baraen atin shagipeshen um, Kraisneshrokuhwesh abar nenekesh shatogur yopish. 27

Anan nenekesh namudok shopunek um nakrinunekesh shutogur ananish atish. Aria nuraeshshupe yopishi abom arpesh aria mare enen baraennyupenyesh um enesh yoweishi inahos, uwok. 28

Aria ipak rahaem, ipak ta urkwip punawashamabom ipakiyu irorihiyeu namudok atin kabi doukipak urkwip panawasham ipak kanak um. Anudokarman douk ananim urkum manawasham ananikirohukwik iri, anan douk urkum manawasham anankanak shopunek. 29 Apak madukemesh um doukmadae enen atin arpen apa nyukri uwok umenyenyihw yegenyihw uwe, uwok. Enyen apanyokohw worigun aria nyanagabeohw yopuhwabom kabi douk Krais nanagabe Iruhin ananisharpesh um. 30 Um maresh? Apak douk mape kabitokwonihw um Krais ananihw yegenyihw um. 31

Aria enen debeinyi baraen douk seiwok nyape ariaarpesh madae shudukemesh um baugenyum uwe,uwok. Aria douk nyatogur yopugunum kabi doukenen baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakrium. Enyen nyakri namudok, “Namudok ariaarman ta nukutukuk ananish amakenyish arianunak nini ananik irohukwik shupe sik. Aria esheshbiyesh ta shutogur atin arpen.” Adur enyudokyopinyi baraen douk nyanabeshuk iri abom. Ariaapak douk madae mudukemesh abom umbaugenyum um uwe. Aria eik kanak yakri enyudokbaraen douk nyakrium Krais nani Iruhin ananisharpesh douk shatukur Krais iri. 33 Aria enyudokbaraen shopunek douk nyakrium ipak atin atinnyakri, “Ipak ihipmorim armam ta urkwippunawasham ipakiyu irorihiyeu kabi douk ipakurkwip panawasham ipak kanak um. Aria ipakihiyumorim armago shopunek ta pumnek ipakimarmam amamin baraen pugipeshen.”

Amakenyish Shuni Batowish Esheshin Baraen

Ipak batowish ta pumnek ipakishamakenyish esheshin baraen kabi doukpemnek Debeini ananin baraen pagipeshen

um. Ehudok douk yopihi aih abom ipak ta punekehiri. 2 Enyen douk kabi enen baraen nyetem Iruhinananik Buk iri nyakrium. Enyen nyakri namudoknyakri, “Ipak ta punek urkum um ipakishamakenyish pakri eshesh douk debeishi um ipakaria pumnek esheshin baraen.” Aria enyudokbaraen douk nyetem nyarik abom um ihinyumorimIruhin ananin lo douk adurin atinyi baraennyapenyen iri. 3 Aria enyudok adurin baraen douknyakri namudok nyakri, “Ipak pumnek ipakishamakenyish esheshin baraen um, eneshenesheshudok ipak punekesh iri ta shutogur wosik aria tapupe roubi nyutob agundok atap.”

EFESUS 5:15 299 EFESUS 6:3

Page 300: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4 Aria ipak amakenyish mare punek ipakishbatowish esheshiruh aparuh juwehosiruh, uwok.Ipak ta punagabe-yesh aria punek skulumesh umDebeini ananin baraen um eshesh shumneken ariashugipeshen.

Shape Shakamum Kupaishi Shenekumesh MourMeyoh Iri Shuni Esheshim Debeimi Um Esheshin

Baraen5 Ipak pape shakamum ipakim debeimi

penekumam mour meyoh iri ta pumnek amaminbaraen aria punek gihaumam putuk amamishnyeiguhw shuto iruhw. Ipak ta pusuhw atum urkumabom aria pugipeshen wosik amamin baraen ariapunek amamin mour yopinyi abom kabi doukpeneken um Krais um. 6 Ipak mare pukri punekmour abudok nyutob amam hupe hutrip um atubum pakri kadak amam hutrip aria hunadudareh-umep, uwok. Ipak ta puneken kabi douk papeshakamum Krais aria penek ananin mour meyoh irium. Douk namudok aria ipak ta mishish shukitakabom um punek mour kabi douk Iruhin nakri um. 7

Ipak mishish ta shukitak abom um punek mourwosik. Um maresh? Ipak douk madae punek mourum arpesh atish uwe, uwok. Ipak douk penek mourum Debeini. 8 Um maresh? Ipak padukemesh umDebeini ta nutorish nukesh yopishi eneshenesheshudok arpesh douk shenek mour wosik abom iri.Anan ta nunekesh namudok atin um eshudok doukshape shakamum kupaishi shenekumesh mourmeyoh iri shuni eshudok douk shape meyoh irishopunek.

9 Aria ipak debeipari douk pape debeipi umeshudok douk shenekumep mour meyoh iri tapunekesh namudok atin um eshesh kabi doukpenekesh um Debeini um. Aria ipak ta pukutukukehudokmori aih um penekesh shunogugur um.Ipak padukemesh, Debeini nape iruhw heven iridouk nape Debeini um ipak pani eshesh shopunek.Aria anan douk madae nutik arpesh esheshishdebeishi o shokwishi nyeiguhw aria douk nunekskelimesh uwe, uwok. Anan apa nenek skelimumihishmorim arpesh arag arag atin.

Iruhin Ananish Arpesh Shape Kabi Soldia Um10 Aria douk yakri iyatak baraen namudok. Ipak

douk putukur Debeini. Douk namudok aria ipak tapupe dodog aria pupe dodogowip um ananindebeinyi dodog atin. 11 Ipak ta pur ihihmorimrupeh douk amam soldia apa hehur um henekwanohw um iri. Eheh douk Iruhin nekepeh umpihur aria piyotu dodogowip pubouk Satan ananihyoweihi rohwih ihih aih hubuhuk iri. 12 Um maresh?Apak douk madae muni arpesh meyoh murpakuwe, uwok. Apak mani ihishmori yoweishidodogowishi sagabehos shani yoweishidodogowishi enselahos shopunek douk shasuhwmerik um agundok atap iri marpak. Aria shopunek,mani ihihumorim eneheneh yoweihi dodogowihwi

arugeh douk hape debeihi-umori eshudok arpeshdouk shape shenek yoweishi inahos agundok atapiri marpak. Aria shopunek, mani ihishmorimeshudok enesh yoweishi dodogowishi enselahosdouk shape orokohun um iruhw utag gani atap irimarpak. 13 Douk namudok aria ipak ta purihihumorim Iruhin nekepeh iri rupeh douk shenekwanohw um shehur iri. Ipak pihur um ahudoknyumnah yoweishi inahos shutogrumep um, ipak tapiyotu dodogowip atip aria pubouk yoweishi inahosshubuhuk aria ahwudok wanohw hwutuh, ipak tawatak piyotu dodogowip atip.

14 Ipak punek redi piyotu aria pur ehudok shenekwanohw shehur iri rupeh namudok. Pusuhw adurinatinyi baraen kabi letog douk pape puwashog irium. Aria punek yopihi abom aih kabi douk paraoatudok dodogowiti kapait siot douk shenekwanohw iri shatur um tishigor ipakish mishish. 15

Aria ipak punek redim um pukripesh Iruhin ananinyopinyi baraen um Iruhin nunekesh aparuh hurwosik um. Ehudok aih puraeh kabi douk su doukipak powar iri um. 16 Ipak purao ihishmorimeshudok douk shenekesh um shenek wanohw irium. Aria shopunek purao ehudok aih um pusuhwKrais ananin baraen dodog pugipeshen um. Ehudokaih ipak puraeh kabi douk anap aidap um ipakpunasuap um aria punek wanohw. Um Satannuwashaki ananigos burawos douk nyih hanugosjuwehosigos iri sunaki sutak supe opudok aidaparia pubuweh-agos. Agusudok burawos douk sakrium eneshenesh yoweishi inahos douk shapeshatogrumap shakwiraehep um punek yoweishiinahos iri. 17 Iruhin douk nataurumep naraeppatanamori pape wosik. Aria amudok urkum ipak tapusuwom kabi douk dodogowiti kapait hat umputem baragos aria punek wanohw um. Ariapusuhw Iruhin ananin baraen douk ananin Mishinnyekepen iri kabi douk wanohwit bainat um. 18 Ariaihih nyumneh ipak ta porig Iruhin ananin Mishinnyutaurumep aria nyiyabigep punek ananananbeten porig Iruhin. Aria ihih nyumneh ipak ta gamopudukemesh. Ipak mare pupe ba arigeh hep, uwok.Ipak pupe punek anananan beten aria marepukutunuk pupe meyoh, uwok. Aria shopunek, ihihnyumneh ipak punek beten purik Iruhin umnutaurum ihishmorim ananish arpesh.

19 Aria punek beten um eik shopunek um abudoknyutob ikri iyagwreh um, Iruhin ta niyabige baraenum eik iyagwrehen iri. Aria shopunek um eik mareinogugur aria ikripesh baugenyum um Iruhinananin yopinyi baraen douk seiwok nyanabeshuknyape iri. 20 Eik douk yape yakripesh enyudokyopinyi baraen aria eshesh shakri uwokumen ariadouk shasuhwe showeshike senab yapeyonoweshik. Aria eikin mour douk namudok. Eikyarao Krais ananik outuk um ikripesh ananinbaraen ihishmorim arpesh. Douk namudok ariaipak punek beten porig Iruhin um nutaurumenuneke dodogoiwe um eik mare inogugur ariaikripesh enyudok baraen kabi Iruhin nakri um.

EFESUS 6:4 300 EFESUS 6:20

Page 301: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Nyagiguk Iri Baraen21 Anudok apakin arpenyin Tikikus douk apak

urkwip panawashaman iri ta nunaku nagundok arianukripep um agundok eik yape yanak um. Ariaanan shopunek douk apa nenek Debeini ananinmour wosik abom iri. 22 Eik yakri ishopokannunakumagu nukripep um apak mape agundok irimape manak um. Aria um putrun pumnek ananin

baraen aria nyutaurumep piyotu dodogowip umpugipesh Krais ananin baraen um.

23 Aria eik yakri apakin Yain Iruhin nini DebeiniJisas Krais hunek ipakiruh aparuh hur wosik. Ariahunekep pusuhw Iruhin ananin baraen dodogpugipeshen aria ipak urkwip punawasham kupaishiKristen. 24 Aria yakri Iruhin nutaurumep meyohipak ihishmorim douk ihih nyumneh ipakip urkwippape um panawasham apakin Debeini Jisas Krais iri.

EFESUS 6:21 301 EFESUS 6:24

Page 302: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

FILIPAI

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol Neneken Nyanak Um Eshesh Filipai Iri

1:1-11 Pol nenek beten aria nenek tenkyu um Iruhin um eshesh Kristen shape Filipai iri1:12-30 Pol nakripesh um amaen anan nenyusah um nenek Krais ananin mour um2:1-30 Apak monek bilip um Krais iri ta mupe shakam abom um kupaishi arpesh aria munek yopihi aih miyabig sabaishi arpesh3:1-21 Pol nekehuk agab ehudok aih um shagipesh lo seiwok Iruhin nakoguk Moses enyi. Aria nenek bilip um Krais atunnagipeshan kabi anan nahur iri nenek debeinyi mour um nishagrakuk kupaishi um4:1-23 Pol nakripesh nyatuh iri baraen aria nenek tenkyumesh um utabor o eneshenesh eshudok eshesh sharik shakon um

Eik Pol yani Timoti douk wenek Jisas Kraisananin mour abom iri. Ohwak biohwweneku opudok shup um ipak ihipmorim

Iruhin ananish arpesh douk patukur Krais Jisas ariapape wabur Filipai iri. Shopunek wenekappanakumagu ipak debeipi um Iruhin ananisharpesh iri pani mamudok douk hataurum ipakdebeipari iri. 2 Ohwak wakri apakin Yain Iruhin niniDebeini Jisas Krais hutaurumep meyoh, ariahunekep pupe wosik punadudareh.

Pol Nanadudareh Um Eshesh Filipai Aria NenekTenkyu Um Iruhin

3 Ihih nyumneh eik urkum morum ipak obinyutob, eik yanadudareh abom aria yenek tenkyuum Iruhin douk yenek lotuman iri. 4 Aria ihihmorimnyumneh eik yenek betenumep obi nyutob, eikdouk yanadudareh abom aria yenek beten. 5 Ummaresh? Ipak douk pataurume um makrip kupaishium Iruhin ananin yopinyi baraen riguk sagomihnyumnah arigaha douk. 6 Aria douk yadukemeshabom. Iruhin douk nohur ananin yopinyi mournumun ipakiruh aparuh, aria ta nuneken nyupenamudok arigaha nuneken niyaten ahudoknyumnah Krais Jisas nutanamori-ahi. 7 Ihihnyumneh eik douk urkum morum ipak ihishmorim.Namudok aria eik wosik yadukemesh abom umIruhin nenek ananin yopinyi mour numun ipakiruhaparuh aria nataurumep. Abudok nyutob doukyonoweshik obi nyutob bani rigukib madaeinoweshik obi nyutob uwe, eik yakripesh Iruhinananin yopinyi baraen sabaishi arpesh um ihuresheshiruh aparuh um shudukemesh shukrienyudok baraen adurin abom aria shugipeshen.Aria ahudok ihihmorim nyumneh, Iruhin douknataurumap meyoh aria nenekap dodogowip. Eikyani ipak ihipmorim. 8 Iruhin douk nadukeme, umagundok yakri adur um eik urkum manawasham

ipak ihipmorim kabi Krais Jisas anan urkummanawashamep abom um aria yakri itrip.

9 Aria eik yenek beten namudok. Yakri ihihnyumneh ipak dodogowip atip um agundok ipakipurkwip punawasham Iruhin nini kupaishi um. Yakripunekesh namudok pishagrakuk kabi parik papepenekesh um. Yakri purao yopinyi saki ariapudukemesh abom um meihi aih yopihi aria meihiyoweihi pishagrakuk kabi riguk parik padukemeshum. 10 Um yakri ipak pudukemesh abom um meihiaih eheh yopihi abom heshagrakuk ihihmori iriyopihi aih um pugipesheh iri. Namudok aria tapupe wosik abom urkwip purum yopihi atih aih ariaIruhin nutrip mare nutik enesh yoweishi inahosshupenyep ahudok nyumnah Krais nutanamori-ahi.11 Aria yakri ipak punek yopihi atih aih abom doukJisas Krais atun ta nunekep punekeh iri. Ipakpunekesh namudok um sabaishi shutrip aria shiniipak putuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw pukrianan debeini abom.

Pol Nonoweshik Nape Aria Sabaishi ShemnekIruhin Ananin Baraen

12 Eikim ashukenyim owarhim, eik yakri ipakpudukemesh um enyudok douk nyatogrume iri.Agundok eik yonoweshik um douk nenek sabaishiarpesh abom shakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen aria sabaishi shemneken. 13 Namudok ariaihim-morim soldia douk heyoh anudok debeiniarman um Sisar ananit urupat iri hani ihishmorimarpesh shape agundok iri douk shadukemeshshakri eik adur yasuhw Krais ananin mour abom iri.Douk namudok aria douk showeshike yape. 14

Sabaimi ashukenyim owarhim hatik agundok eikyonoweshik yape um aria hape dodogowim atumum Debeini. Madae hunogugur abom uwe, ariadodogowim atum hape hakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen. 15 Adur, anam douk hakripeshKrais ananin baraen um maresh? Amam henek

302 FILIPAI 1:15

Page 303: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

nyigiya um eik um agundok yenek Iruhin ananinmour um aria hakri hishagrakuk eik hurao debeishinyeiguhw um enyudok mour. Aria anam doukyopipi urkwipim hakri hutaurume aria doukhakripeshen. 16 Amudok armam, amam doukurkwip panawasham eik aria douk hakripeshen. Ummaresh? Amam douk hadukemesh hakri eik aduryape agundok um ikripesh Iruhin ananin baraensabaishi shumneken aria shukri adurin atin abom.17 Aria anam henek nyigiya um eik iri amamipurkwip douk madae pur wosik aria douk hukripeshKrais ananin baraen uwe, uwok. Aria hakripeshenum hakri hutuk amamish nyeiguhw atish shutoiruhw. Henek rohw um hakri huneke gamo iraodebeiri eriger abudok nyutob douk watak yapeagundok shunuweshik-ati urupat obi nyutob. 18

Aria nyenekam. Amam douk urkwip por wosik doukhakripesh Krais ananin baraen o madae pur wosikdouk hukripeshen um uwe, eik douk yanadudareh.Um maresh, amam douk hakripesh enyudok Kraisananin baraen atin. Aria adur ta inadudareh iriguk.

19 Um maresh? Eik yadukemesh um ipak doukpenek betenume aria Jisas Krais ananin Mishinnyataurume. Namudok aria douk yonoweshik yapearia eshudok douk shatogrume iri, eshesh doukIruhin nenekesh shatogrume um ipe dodog arianunarae ipe wosik. 20 Eikim urkum douk yakri adurabom um Iruhin ta nutaurume aria inek ananinmour obi nyutob, abraen ta mare enen nye, uwok.Eik yakri ipe dodogoiwe aria ikripesh abom umdouk ituk Krais ananin nyeigur nyuto iruhw abomkabi riguk um. Aria eik ipe o igok um, eik yakriabom um ituk Krais ananin debeinyi nyeigur atinnyuto iruhw. 21 Baugos um ipe irahaen inekenenyenen agundok atap um douk Krais atun. Ariaikri igok um, eik ta ini anan upe aria ta ipe wosikabom ishagrakuk kabi douk yape um. 22 Aria watakipe agundok atap um douk ta inek yopinyi mourabom um nyutaurum arpesh abom iri. Aria doukmadae idukemesh uwe. Igok um wosik o ipeumwosik? 23 Eik douk yor biyep urkwip. Yakri ikutukukabom ahwudok yegenyihw aria inak ini Krais upeum douk wosik abom neshagrakuk kabi douk yapeum. 24 Aria ta mare igok um, namudok douk wosik.Um wata ipe aria itaurum ipak. 25 Eik yenek bilipabom um enyudok baraen aria yadukemesh um taipe aria mare igok, uwok. Ipeum itaurumepputogur dodogowip um bilip aria punadudarehabom um agundok punek bilip um Kraispishagrakuk riguk parik penek bilipuman um. 26

Namudok aria nuhut biyen eik wata inaku ini ipakmupe aria itaurumep um, ipak ta punadudareh-ume abom aria ta putuk Krais Jisas ananin nyeigurnyuto iruhw aria punadudareh-uman.

Iruhin Nenek Yopinyi Um Eshesh Filipai AriaNenekesh Sharao Eriger Shopunek

27 Aria eik yakri douk ipak pupe purahaen punekenenyenen um, eik yakri ipak punek yopinyi abom

atin kabi douk Krais ananin yopinyi baraennyakrium. Punekesh namudok aria eik ikri inakuitrip o ipe agundok imnek baraen atin um, eik yakriimnek baraen um ipak pupe atug baragpunataurum punagapesh um pusuhw Iruhinananin yopinyi baraen atin pugipeshen ariadodogowip atip pukrip kupaishi-umen. 28 Ipakmare punogugur um ipakish horik horin, uwok. Ihihnyumneh piyotu dodogowip atip um bilip.Punekesh namudok piyabigesh aria tashudukemesh um eshesh ta shunak shuwishuk,aria ipak ta punek uhwin aria pupe wosik. Ummaresh, ipak douk Iruhin nataurumep aria douk tapunek uhwin. 29 Iruhin nenekumep yopinyi umagundok nataurumep penek Krais ananin mour.Madae nutaurumep um punek bilipuman um atinuwe, uwok. Aria shopunek nekep enyudok mourum purao debeiri eriger um enyudok Krais ananinmour shopunek. 30 Riguk ipak douk patruhwahwudok wanohw eik yenekohw iri. Um agundokyenek Krais ananin mour aria shenek enenyenenyarao debeiri eriger um. Aria douk eik watak yapeyenekesh namudok atin kabi ipak pemnek baraenjurug um. Aria ipak douk punoprom um ahwudokotuhw wanohw.

Apak Mupe Atug Barag Abom Aria MunekYopinyi Um Kupaishi

Ipak patukur Krais aria anan nenekep piyotudodogowip atip. Anan urkummanawashamep aria nataurumep nenekep

panadudareh. Ipak douk pani Iruhin ananin Mishinpape atug barag. Aria douk penenem um yopinyiatin panagapesh. 2 Aria ipak wosik penekenyudokmori um, aria douk yakripep um ipak tagamo puneke inadudareh abom iriguk um punekenyudokmori shopunek um. Pusuhw atin baraenabom, pusuhw atuh aih um urkwip punawashamarpesh um aria pupe atug barag. 3 Ipakip urkwipmare purum putaurum ipakiruh yegeshiweruhaturuh aria punek mour um putuk ipakishnyeiguhw shuto iruhw, namudok uwok. Aria punihipak kanak abom aria mare pukri pupe iruhw umkupaishi, uwok. 4 Ipak atin atin ipakip urkwip marepurum punagapesh ipakish atish eshudokwanaruh, uwok. Aria punagapesh um kupaishi kabiagundok punagapesh ipakish eshudok wanaruhum.

Krais Naunih Anan Kanak Abom Aria IruhinWata Natukan Nato Iruhw

5 Ipak pusuhw atum urkum kabi Krais Jisas ananurkum morumen iri um.

6 Anan douk Iruhin, aria madae nukri abom umnyeigur nyuto iruhuman aria nupe kabi Iruhin umuwe, uwok.

7 Nekehuk agab ehudok aih natogur adurin arpenaria Maria kwanabuki.

FILIPAI 1:16 303 FILIPAI 2:7

Page 304: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Aria natogur abom kabi anan arman meyoh douknenek mour meyoh um kupaishi iri.

8 Arpesh shatrun natogur abom adurinyi arpen.Naunih anan kanak abom aria nagipesh Iruhinnakri-enyi atin arigaharigaha nanak natogurum abudok nyutob douk

shan showeshikan neir rowog kruse obi nyutob.9 Douk namudok aria Iruhin douk natukan nato

natem iruhw abom.Aria nakon enen debeinyi abom nyeigur douk

nyabouk ihishmorim nyeiguhw shabuhuk iri.10 Iruhin nenekan namudok um ihishmorim

arpesh shape iruhw heven iri,shani ihishmorim shape agundok atap iri,shani eshudok shape shakamum atapig nahobig

iri shumnek enyudok nyeigur Jisasaria shubuh shuduk ohrubus shutuk ananin

nyeigur nyuto nyetem iruhw.11 Aria ihishmorim arpesh ta shuhur nokwatog

shukri,“Jisas Krais anan Debeini.”Namudok aria ananin Yaken Iruhin ananin nyeigur

ta shutuken nyuto iruhw abom.

Agundok Arpesh Shape Um, Apak Iruhin AnanipTa Mupe Kabi Lait Tabuhi Um

12 Ipak eikishi abom arpesh, riguk yani ipak mapeobi nyutob, ipak pape um pagipesh eikin baraen.Aria douk yapeik rougun um, ipak douk shopunekyakri punekesh namudok atin. Punekesh pishagrakeshudok riguk pape penekesh iri um. Iruhin douknaraep patanamori pape wosik, aria kweipon tanuraep puto iruhw. Aria ahudok nyumnah doukpunogugur-uman abom aria pupe dodogowip atippunek ananin mour um purao yopihi aih. 13 Apakdouk madukemesh. Ihih nyumneh anan nenekmour numun ipakiruh aparuh aria nepuhur umpunek enenyenen mour douk anan nakriyen abomiri.

14 Punek enenyenen um, ipak mare punotutukempuwish putogur o punogogonim-umen, namudokuwok. 15 Punekesh namudok abom um, ta pupewosik abom aria mare enen baraen nyupenyep,uwok. Um ta pupe Iruhin ananip abom yopiyopishibatowish aria mare punek yoweishi inahos. Ariaipak ta piyabig arpesh um shupe wosik. Ariapunekesh namudok um, ipak ta pupe kabi lait umpubuh agundok atapishi arpesh shapeum. Ehudoknyumneh ipak pupe kabi lait um obi nyutob, ipakdouk pukripesh enyudok Iruhin ananin baraen umshumneken aria shugipeshen. Aria shugipeshenum, enyen ta nyutaurumesh um shupe wosikagundok atap aria kweipon shopunek ta shupe ihihnyumneh. Agundok atapish arpesh douk shakriuwok um yopihi aih aria shapeum madae shenekyopihi aih iri uwe. Ipak punekesh namudok um,ahudok nyumnah Krais nutanamori ahi hunakhutograri aria eik ta inadudareh-umep. Aria taidukemesh namudok. Eik douk yenek enyudok

debeinyi mour um yataurumep aria madae nyunaknyuwishuk meyoh uwe, uwok. 17 Ipakin bilip nyaniipakin yopinyi mour douk nyadukemesh abom umenesh eshudok eneshenesh douk shenek ofameshshako Iruhin um. Douk ta enesh she igok ariashurakuk eikibor owishibor kabi shourakukwainibar abar enyudok ipakin ofa um akure, tawosik abom. Eik ini ipak ihipmorim tamunadudareh muriguk. 18 Aria namudok atin. Ipakshopunek ta punadudareh aria puni eikmunadudareh.

Pol Nakripesh Um Ta Nishopok Timoti NunakFilipai Um

19 Aria Debeini Jisas nukri wosik um, aria mareroubi uwe ta ishopok-ugu Timoti nunakumepogu.Yakri nunakumagu nutripaguk aria watanutanamori nukripe um ipak pape mumam, um eikta inadudarehumep. 20 Eik arman madae anan uwekabi Timoti um, uwok meyoh. Anan nani eik doukatip urkwip abom aria mishish shakitak abom umnutaurum ipak pupe wosik. 21 Ihim-morim hapeagundok iri armam douk hapeum hanagapeshamamish atish eshudok eneshenesh. Aria mishishdouk madae shikitak um husuhw Jisas Krais ananinmour uwe, uwok. 22 Aria Timoti douk madae kabiamam um uwe, uwok. Ipak douk padukeman. Ananyopinyi arpen aria nakri um nutaurumep. Anandouk riguk nataurum eik wakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen kabi anan nuganin nataurum ananinyaken um mour um. 23 Abudok nyutob ikriidukemesh um eshudok ta shutogrume mumammumam obi nyutob, eik ta arigas ishopokannunakumepogu. 24 Eik yenek bilip yakri adur umhurukatin Debeini ta nunekume anah yah umshukweshihe-maguk um showeshike um aria eikkanak shopunek ta inakumepogu.

Pol Nakripesh Um Ta Nishopok EpafroditusNunak Filipai Um

25 Eik yakri wosik ta ishopok Epafroditus nutanamnunakumagu ipak. Anan apakin arpen douk naniapak menek bilip iri. Aria douk nani eik wanopromwenek Iruhin ananin mour. Weneken obi nyutob,ohwak douk warao eriger kabi harpak wanohw irium. Anan douk riguk peshopokani nanakinataurume. Anan narao ipakin baraen arianataurume. 26 Anan douk nakri abom nutik ipakihishmorim. Ananihw apahw douk yowehw abomum agundok ipak pemnek um anan arugeh hanum. 27 Adur, riguk arugeh han aria hurukatin umnugok. Aria Iruhin nakri gihauman arianatauruman. Aria Iruhin douk madae nenekgihaum anan atun uwe, uwok. Eik shopunek nakrinenek gihaume aria madae nunekan nugok abomuwe, um nunek eikihw apahw yowehw hwutarabom uwe, uwok. 28 Namudok aria eik mishinnyakitak abom um ishopokan nunakumepogu umwata putrun aria punadudareh. Namudok um

FILIPAI 2:8 304 FILIPAI 2:28

Page 305: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

eikihw apahw ta mare apa hwunogugur aria hwurwosik. 29 Namudok aria douk nunak nutograguaria ipak pukri anan douk Debeini ananin arpen.Aria punadudareh-uman abom puran nunak niniipak pupe. Aria ihim-mori kabi ananumori armam,ipak ta putuk amamish nyeiguhw shuto iruhw. 30

Um maresh? Anan douk madae urkum murumanan kanak aria nukri um nupe agundok atap uwe,uwok. Anan douk urkum morum nunek Kraisananin mour atin aria douk hurukatin um nugokum agundok nataurume um. Ipak douk papeikrougun, aria anan douk narao ipakiyu outumebnataurume kabi ipak pupe putaurume um.

Arpen Nyusuhw Krais Ananin Baraen Dodog IriDouk Yopunyi Abom Arpen

Eikish arpesh, eik yakri iyatak eikin baraennamudok. Yakri ipak ta punadudareh umDebeini. Eik douk madae arigeh he um

agundok yanarubur yowem-agu enyudok atinbaraen um ipak uwe, uwok. Enyen douk wosik watayenyem-agu um nyutaurumep pupe wosik.

2 Aria ipak gamo pudukemesh um amudokarmam douk hape kabi wanarig nubag um. Amamdouk hapeum henek yoweishi inahos iri.Amudokmori armam douk hakri huhur ipakipurkwip um putah ipakiruh yegeshiweruh kabiMoses seiwok nakripeshuk-enyi lo nyakrium. 3

Apak kanak douk Iruhin ananish arpesh. Aria apakmagipesh ahudok adurihi aih um agundok matahapakiruh yegeshiweruh um. Aria douk uwok. Ummaresh? Iruhin ananin Mishin nyapenyap arianyataurumap munek lotuman matuk Krais Jisasananin nyeigur nyato iruhw. Apak douk madaemunek bilip um agundok shatah yegeshiweruh umta nutaurumap uwe, uwok. 4 Adur, ta eik ikri wosikakure, eik ta wosik inek bilip um ehudok aih tahutaurume. Aria yakri uwok. Aria enesh Juda shukrieshesh douk yopishi arpesh aria dodogowish atishum shunek ihihmori apakih aih um agundokyegeshiweruh hunatah um, eik Pol douk anan umJuda aria douk yeshagrak-eshuk um yagipeshehudokmori aih um. 5 Nubokadae sheyabuki atinaria hakri 8-poreih nyumneh um, eshesh shataheikihw yegenyihw. Eik douk anan um Israel ariayakitak Benjamin ananip awirop. Yani eshesh Hibruapak atubor owishibor abom. Eik douk anan umFarisi aria yagipeshen wosik abom lo. 6 Eik doukdodogoiwe atuwe abom um yenek Iruhin ananinmour. Namudok aria riguk, eik douk yape umyenekesh enenyenen eshesh ihishmorim Iruhinananish arpesh yenekesh sharao debeiri eriger.Douk ta enesh arpesh shukri shudukemesh umagundok yagipesh enyudok lo um akure, eshesh tamare shukripe shukri anabik nyunyubukuk marenyigipeshen uwe, uwok. Eik yagipeshen yeyaten. 7

Aria douk, eik urkum morum Krais aria ehudokihihmori aih riguk yakri ta hutaurume iri, douk eikmadae idareheh uwe, uwok. 8 Eik madae ikri um

ehudok aih atih uwe, uwok. Eik yadukemesh umKrais Jisas anan douk eikin Debeini ariayadukemesh um enyudok douk adurin atin abom.Eik yarao Krais ananih aih aria ihishmorim eshudokenesh douk madae idarehesh uwe, uwok. Eik yakriinek bilip um Krais atun 9 aria yakri abom umitukur anan. Eik yakri uwok um irao nyeigur yopuniarman um agundok igipesh enyudok lo seiwokIruhin nakoguk Moses enyi um uwe, uwok. Ariayakri irao nyeigur yopuni arman um douknamudok. Eik inek bilip abom um Krais Jisas arianamudok douk Iruhin natiwe nohware yopuniarman. 10 Eik yakri idukeman wosik abom Krais.Anan douk nagok aria Iruhin dodogowin atun watanonohur nakitak nape. Eik yatik namudok aria yakrigamo idukemesh um agundok anan dodogowinatun abom um. Yakri ini anan unoprom umagundok umnek eriger um aria shopunek yakriisuhw amudok atum urkum kabi anan nomur umaria douk nakri wosik um eshesh shon nugok um.11 Eik yakri adur inekesh namudok um idukemeshabom um eik shopunek kweipon Iruhin ta wataniyohur ikitaki wonugwehw.

Pol Nahur Dodogowin Atun Um Nunak NutogurMak

12 Ehudok Krais ananih yopihi aih, eik madae inekurkum ikri eik yaraeh yeyateh uwe, aria doukyatogur yopuni arman uwe, watak. Aria douk watakyape yabirak um itogur yopuni arman. Um maresh?Krais Jisas nanagraehe aria yape ananiwe. 13 Eikisharpesh, eik atin yakri eik watak iraeh iyateh uweehudok aih, watak. Eik yasuhw amudok atumurkum. Amudok. Eik yakri uwok um ihishmorimeneshenesh rigukishi eshudok aria yeshubukuk ariaurkum makeshukuk. Aria yape um yenek mourdodogoiwe atuwe yosahur yanak um itogur makaria irao debeinyi nyeigur. Irao debeinyi nyeigur umdouk namudok. Yatukur Krais Jisas, anannataurume aria Iruhin nahware um ito um iruhwheven ikih ini anan upe wosik abom ihih nyumneh.

15 Apak ihishmorim douk dodogowip atup abommagipesh Jisas Krais iri, apak ta munek urkwip kabienyudok baraen eik yakriyen iri nyakrium. Aria taipak urkwip purum kupainyi um, Iruhin ta niyabigeppudukemesh wosik. 16 Aria ehudok aih rigukmaraeh iri douk mupe um musuweh dodog abommugipesheh.

17 Eikish arpesh, riguk eik yarik yeyabigep Kraisananih yopihi aih aria ahudok nyumnah douk yakriipak ta pugipesh ehudok eikih aih. Yakri putrish dukarpesh douk shagipesh eikih aih iri, um ipakpugipesheh abom. 18 Sabaihi atih eik yakripepenyudok baraen um Jisas ananish horim. Aria douknamudok atin. Yareh abih atih aria yakripepenyudok baraen shopunek. Sabaishi arpeshshagipesh yoweihi aih aria douk shatogur horimum agundok Krais nagok rowog kruse um. 19

Esheship urkwip porum esheshiruh yegeshiweruh

FILIPAI 2:29 305 FILIPAI 3:19

Page 306: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

aturuh aria eshudok esheship urkwip porumesh iridouk shatogur kabi esheshin god um. Esheshshapeum shanadudareh um ehudok abraenyihi aih.Esheship urkwip porum agundok atapishi atisheneshenesh. Kweipon eshudokmori arpesh tashunak shuwishuk abrudok yoweiburi wabur hel. 20

Aria apakibur aduribur abom wabur douk iruhwheven. Apak douk manadudareh aria mapematrugun abom um anudok arman douk naraoapak matanamori um Iruhin iri um nukutukukiruhw heven aria nubuhi. Anan douk Debeini JisasKrais. 21 Anan ta nunek arhudok apakiruhyoweiruhi yegeshiweruh hutogur kabi ananihwyopuhwi abom aria bogarohw iri yegenyihw um. Tanukwu enyudok atin dodog douk anob nyutob tanukwin um nunek ihishmorim eneshenesh eshudokshupe shakamum anan aria anan nupe debeini-umesh um.

Pol Nakripesh Um Shupe Atug BaragShunadudareh Aria Shurao Yopumi Urkum

Namudok aria eikish arpesh, eik urkummanawashamep abom aria yakri itrip abomini ipak mupe. Baugos um agundok eik

inadudareh um douk ipak atip. Ipak douk kabiyopishi eshudok eneshenesh kweipon ta iraesh iri.Ipak douk patukur Debeini aria pupe dodogowipabom atip kabi iganigadae yarig yakripep um.

2 Nyak Yuodia iri nyak Sintike, ipak bio armagopumnek. Ipak douk panadiyogur um aria eikdodogoiwe atuwe yakri ipak ta pupe atug baragabom um agundok pugipesh Debeini um. 3 Arianyak, enyudok enen douk nyani eik wanopromabom um wenek atin mour iri, eik yakri nyak tanyutaurum oudok bio armago. Riguk owo doukwani eik manoprom um munek debeinyi mour ariasabaishi shemnek Iruhin ananin yopinyi baraen.Mani Klemen iri eshesh ihishmorim douk shani eikmanoprom um mour iri. Eshudok arpesh esheshishnyeiguhw douk shetem okwudok Iruhin ananik buk.Okwudok buk douk eshudok arpesh ta shupe abomihih nyumneh iri esheshish nyeiguhw shetem um.

4 Ihih nyumneh ipak ta punadudareh um Debeini.Wata shopunek ikri, ipak ta punadudareh abom!

5 Ipak ta pupe samokwiyaish arpesh umihishmorim arpesh ta shutrip aria shukri ipak doukpenek yopihi aih. Um maresh, Debeini doukhurukatin um nunaki. 6 Ipakish mishish mareyowesh um enesh eshudok eneshenesh, uwok. Ariaeneshenesh eshudok shukri shutogrumep um, ipakta punek beten porik Iruhin. Porigan um tanutaurumep um eshudok douk ipak pakrinutaurumep-umesh iri. Punek beten porigan ariapunek tenkyuman. 7 Iruhin ananih aih um nenekapaparuh hur wosik um douk dedebeh abom atinheshagrakuk arpeshin saki. Apak arpesh doukmadae wosik um mudukemeh uwe, uwok. Ariadouk ta ipak punek beten namudok um, Iruhin tanukep ehudok ananih aih aria ta hutaurum ipakip

urkwip puni mishish shur wosik. Um maresh, ipakdouk patukur Krais Jisas iri. 8 Eikish arpesh, doukeik yakri ikripep enen nyagiguk iri baraenshopunek. Yakri ipakip urkwip ta pur abom umeneshenesh yopishi shani ehudok eneh aih doukarpesh shatrih aria shatukeh hato iruhw iri. Ehehdouk ehudokmori. Ihihmorim adurihi, yopiyopihi,hani ehudok eneh ihihmori yopihi aih douk arpeshshanadudareh-umeh aria esheship urkwipporumeh ihih nyumneh. 9 Ihihmorim aih o baraenyenek skulumep aria paraen iri, nyani enyudokdouk pemneke yakriyen iri nyani enyudok enenyeneken iri, ipak ta puneken abom ihih nyumneh.Namudok aria Iruhin douk napeum nenek apakishmishish shor wosik manadudareh atin um ta niniipak pupe.

Pol Nanadudareh Um Eshesh Filipai UmShakonari Enesh Yopishi Eshudok Eneshenesh

Um10 Riguk ipak douk pokei enesh eshudok

eneshenesh. Aria nubokadae, roubi nyutob ipakdouk urkwip porome, aria madae puparug anahyah um pukei enesh eshudok eneshenesh um,uwok. Aria douk paparug anah yah, pataurume arianamudok douk peyabige um ipakip urkwip doukpanawasham abom eik. Namudok aria eikyanadudareh abom yariguk um Debeini. 11

Enyudok baraen douk madae ikripep um eikeshudok woke um uwe, uwok. Um maresh? Eikdouk yenek towin um abudok nyutob inasuhwkarowish eshudok obi nyutob o inasuhw sabaishium, eik ta inadudareh ikri jurug-umesh. 12 Rigukanob nyutob, eik douk yape namudok. Enehnyumneh eshudok woke. Eneh nyumneh yatiksabaishi eshudok. Eneh nyumneh yawok worigunyariguk aria eneh nyumneh nyurub bae. Ariaehudok biyeh aih um itik sabaishi eneshenesheshudok um o eneshenesh woke um, eik doukyadukemesh wosik. Ihigun yanak yape um naniihibmori nyutob yanak yape aria meihi ehudokmoriaih hutogrume obi nyutob, eikihw apahw doukmadae yowehw uwe, uwok. 13 Krais neneke ariadodogoiwe. Douk eik yape dodogoiwe um ananaria wosik um inek ihihmorim ehudokmori aih.

14 Aria ipak douk penek yopihi aih abom umagundok pataurume um eshudok enesheneshabudok nyutob eik woke um eshudok obi nyutob.15 Ipak Filipai, ipak kanak douk padukemesh abomum riguk abudok nyutob yarig yanaku yakripepIruhin ananin yopinyi baraen obi nyutob arigahayakutukuk shokugi nahobig Masedonia um. Doukipak pape Filipai iri atip pataurume um eshudok.Kupairubi warubishi Iruhin ananish arpesh doukmadae shunekesh um manoprom um ehudok aihum shekesh eshudok kupaishi um, uwok. Ipak atip.16 Riguk abudok nyutob yape Tesalonaika obinyutob, ipak parik pataurume anah aria watashopunek pataurume sabaihi nyumneh. 17 Aria

FILIPAI 3:20 306 FILIPAI 4:17

Page 307: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

douk, eik madae ihwarep um pukei enesh yopishieshudok meyoh uwe, uwok. Aria yakri kweipon itripum Iruhin nutaurumep aria nuwanam-umep ipakihsabaihi yopihi aih kabi ehudok ipak penekeh um eikiri um. 18 Ipakish yopishi eshudok pakri Epafroditusnasuwesh-umeri iri douk nekeyesh. Namudok ariadouk abudok nyutob, eik douk yasuhw sabaishieshudok um wosik ume. Enesh douk watak shakusmeyoh. Eshudok ipak pekesh iri douk kabi eneshyopishi eshudok douk penek ofamesh peshaishehpako Iruhin aria nemnek yopuri unar nakri wosiknanadudareh-umesh iri. 19 Eikin Iruhin douknagrem ihishmorim eneshenesh yopishi eshudokiri. Namudok aria anan ta nukep ihishmorimeshudok ipak wokumesh iri. Um maresh? Ipak doukpatukur Krais Jisas. 20 Apak ta mupe um mutukIruhin apakin Yain ananin nyeigur nyuto iruhwnamudok atin ihih nyumneh. Adur atin!

Pol Nenekumesh Yopuhi Nyumnah Eshesh Filipai21 Eik yakri yopuhi nyumnah um ihishmorim

Iruhin ananish arpesh douk shatukur Krais Jisas iri.Amudok apakimi douk hani eik mape agundok irishopunek henemepogu yopuhi nyumnah ipak. 22

Aria ihishmorim Iruhin ananish arpesh shapeagundok iri shenemepogu yopuhi nyumnah ipak.Eshudok enesh shenek mour um Sisar douk debeinium gavman iri ananit urupat iri douk shanadudarehabom shariguk aria shenemepogu yopuhinyumnah.

23 Eik yakri Debeini Jisas Krais nutaurum ipakishmishish, nunekumep yopinyi meyoh aria pupewosik abom punadudareh.

FILIPAI 4:18 307 FILIPAI 4:23

Page 308: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

KOLOSI

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol Neneken Nyanak Um Eshesh Kolosi Iri

1:1-4 Pol nenek tenkyu um Iruhin um eshesh Kolosi aria nenek beten um Iruhin nunekesh shiyotu dodogowish1:5–2:19 Krais atun dodogowinari nape narik um sabaishi eneshenesh eshudok shani arpesh Namudok aria douk anan atunnape narik um ihishmorim Iruhin ananish arpesh.2:20–4:6 Apak mani Krais magok aria wata shopunek mani anan makitaki aria douk munek yopihi atih aih4:7-18 Pol nakripesh nyatuh iri baraen aria nenek yopuhi nyumnah um eshesh Kolosi

O ipak pagipesh patukur Krais iri douk papewabur Kolosi iri aria pasuhw Iruhin ananinbaraen dodog pagipeshen iri. Eik Pol, Krais

Jisas ananin aposel douk Iruhin kanak nagraehe uminek ananin mour um inak ikripesh ananin baraenaria yenekumepogu apudok shup um ipak. Eikyenekapumagu ipak Iruhin ananish atish arpeshdouk dodogowip atip um pasuhw Jisas Krais ananinbaraen pagipeshen iri. Aria apakin wanin Timotishopunek douk nani eik wape agundok. Aria ohwakwakri apakin Yain Iruhin nutaurumep meyoh ariaipakiruh aparuh hur wosik.

Iruhin Nenek Eshesh Kolosi Esheshin BilipNyatogur Yopugunum

3 Ihih nyumneh ohwak wonek beten um ipak um,ohwak apa wenek tenkyu um apakin Debeini JisasKrais ananin Yain Iruhin um ipak. 4 Um maresh?Ohwak womnek baraen um agundok ipak pasuhwKrais Jisas ananin baraen pagipeshen aria ipakurkwip panawasham ihishmorim Iruhin ananisharpesh um. 5 Riguk enyudok adurin atinyi baraennyanaki nyatogrumep aria ipak pemneken. Ariaipak pakri adur atin um kweipon ipak ta pupe wosikabom ihih nyumneh gani iruhw heven um. Aria ipakdouk pape patrugun um agundok ta kweiponpunak pupe wosik um. Douk namudok aria ipakpakri Krais Jisas ananin baraen douk adurin ariapagipeshen aria ipak urkwip panawasham Iruhinnani kupaishi arpesh shopunek. 6 Iruhin ananinyopinyi baraen douk nyarahaen ihigunum umagundok atap. Aria enyen nyatogur dodogowin atinaria nyenek yopihi aih um sabaishi arpeshesheshiruh aparuh. Aria enyen nyenek yopunyiabom nyeshagrakuk riguk nyarik nyape nyenekenum. Enyen nyeneken namudok atin kabi doukhahudok sagomatinyih nyumnah enyen nyenekenum ipak um. Hahudok nyumnah ipak pemnekIruhin ananin yopinyi baraen aria padukemeshabom um adur Iruhin nataurumap meyoh um. 7

Epafras douk nenek skulumep nakripep enyudokbaraen aria ipak padukemen. Anan doukyopuyopuni abom aria nani ohwak manoprommape munek Krais ananin mour. Aria ohwak doukurkwip panawashaman. Aria anan apa nenekenwosik Krais ananin mour. Aria douk ohwak wakriunaku aria anan narao ohwakik outuk aria nanaknataurumep. 8 Aria shopunek, anan nakripohw umagundok Iruhin ananin Mishin nyepuhur nyenekeparia ipak urkwip panawasham ihishmorim Iruhinananish arpesh um.

Pol Nenek Beten um Iruhin Nutaurum EsheshKolosi iri Um Shupe Dodogowish

9 Ohwak douk womnek um enyudok yopinyimour douk Iruhin neneken numun ipakiruh aparuhiri aria douk hahudok nyumnah abom ohwak wapewenek betenumep. Aria douk shopunek watakwape wenek betenumep atin. Ohwak wenek betenwarig Iruhin um nunekep pudukemesh abom umehudok aih douk anan mishin nyakitakumeh iri.Aria nunekep pudukemesh abom um ihip-morimyopipi urkwip iri saki douk Iruhin ananin Mishinnyekepesh iri. 10 Ohwak wenek betenumepnamudok um wakri ipak pugipesh eneheneh yopihiaih douk Debeini ananin mishin nyakitakumeh iri.Anan nutrip um aria nunadudareh-umep. Aria ipakpunekesh namudok aria ta punek ihinyumorimananin yopinyi mour. Aria shopunek, tapudukemesh abom um Iruhin pishagrakuk rigukparik padukeman um. Aria enyudok saki umpudukemesh um Iruhin um ta nyutogur debeinyi.11 Aria ohwak wenek betenumep namudokshopunek um wakri Iruhin nukep ananinyopiyopinyi abom debeinyi dodog. Anan nukepenum nunekep putogur dodogowip um piyotu dodogabudok nyutob enenyenen amaen nyutogrumepum. Aria um ipakiruh aparuh mare yoweruh ariahur wosik. Aria ipak ta punadudareh punek tenkyuum apakin Yain um nenekep patogur yopip aria

308 KOLOSI 1:11

Page 309: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

wosik um purao eneshenesh ipakish yopishieshudok douk Iruhin neshubukumep lait-igunumiri. Ipak ta puraesh puni ihishmorim ananish arpeshagundok douk shape yopugunum shenek yopihiatih aih iri shapeum. 13 Iruhin douk nakweshihapmakutukuk enyudok debeinyi dodog douk nyapearukwut-igunum um eshesh Satan ananish arpeshshapeum. Aria narap mape wosik manak mawishum ananin nuganin douk anan urkummanawashaman abom iri um ananip awirop. 14

Aria douk apak mape matukur Krais aria anannakweshihap mape wosik atin um agundok ananmadae nusuhwesh uwe um apakish yoweishiinahos aria nakwreyeshuk um.

Baugenyum Um Baraen Um Krais Nani AnaninMour

15 Krais douk nadukemesh abom um anudokIruhin douk apak madae mutrun atin iri uwe. Anandouk nape Debeini aria baugos abom umihishmorim eneshenesh eshudok shani arpeshdouk shape iruhw atap iri. 16 Um maresh? Iruhinnakripan nenek ihishmorim eneshenesh eshudokshape iruhw atap iri shani arpesh shatogur shape.Anan nenek ihishmorim eshudok eneshenesh doukapak matrish iri shani eshudok douk madaemutrish apakis nabes iri uwe. Eshesh shani ihim-morim debeimi, hani ihishmorim dodogowishienselahos douk shasuhw merik um iruhw atap iri.Aria Iruhin nakrip Krais nenek ihishmorimeneshenesh eshudok shape iruhw atap iri shaniihishmorim arpesh. Anan nenekesh um shupeananish atish aria shutuk ananin atin nyeigur nyutoiruhw. 17 Seiwok baugos um, anan atun narik nape.Aria ihishmorim eneshenesh eshudok shani arpeshdouk shape iruhw atap iri shagiguk shatogurshape. Aria anan douk anan atun dodogowini abomaria nasuhw ihishmorim eshudok shape esheshiyuoutumeb sisigiyu kabi douk ahudok nyumnahshapeum. Aria arpesh shopunek, douk anannasuwesh nape. 18 Anan douk Iruhin ananisharpesh esheshin baragin. Aria eshesh shape kabiananish roguhw aiyas um. Aria anan atun doukbaugos um nutaurum ananish arpesh shutogurnamishi aria shupe wosik um. Anan douksagomatinyin abom debeini um agundok shagok iriarpesh wata shakitaki wonugwegwiruh um. Iruhindouk nonohuri nakitaki wonugwehw um anan atunnutogur debeini abom nusuhw merik umihishmorim eneshenesh eshudok shuni arpeshshopunek. 19 Um maresh? Riguk Iruhinin mishinnyakitak um nyakri nyukon ihihmorim ananih aihhuni urkum iri saki nyuni ananin dodog ananinNuganin atun. Douk namudok aria Iruhin nakonihishmorim eshudok anan atun. 20 Aria Iruhin doukmishin nyakitak um nakri Krais nunek ihishmorimeneshenesh eshudok douk shape iruhw atap irishuni ihishmorim arpesh shutogur yopish arianaraesh shatanam shupe ananish. Iruhin douk

nenekesh namudok um Krais ananibor owishibordouk nagok neir rowog kruse aria batourak iri.Anan nenekesh namudok aria narao ihishmorimeshudok shape iruhw atap iri shatanam shapeananish atish.

21 Riguk ipak shopunek pape rougun um Iruhinaria pape ananim horim. Um maresh? Ipakip urkwippakri uwok-uman aria ipak penek yoweishi inahos.22 Aria douk Krais narao arpenyihw yegenyihw ariashan nagok. Aria Iruhin naraep patanam papeananip um agundok Krais nagok um. Um anannaraep punak um anan napeum aria pupe ananishyopishi arpesh. Aria anan mare nutik enen baraennyupenyep, uwok. 23 Aria ihih nyumneh ipak tapupe um pusuhw enyudok ananin yopinyi baraendodog aria piyotu dodogowip atip abom. Ipak marepukutukuk enesh eshudok shunekep pukutukukenyudok Iruhin ananin yopinyi baraen douk seiwokipak pemneken pasuhwen dodog pagipeshen iri,uwok. Aria mare pukutukuk agundok um pakri aduratin um ta Iruhin nutaurumep wosik um, uwok.Ipak douk pemneken enyudok baraen douk eik Polyape yenek Iruhin ananin mour yakripeshen iri. Ariashopunek, enyudok baraen douk shakripeshenshanak aria ihishmorim arpesh shape agundokatap iri douk shemneken.

Pol Nataurum Iruhin Ananish Arpesh ShapeKolosi Iri

24 Aria douk eik yanadudareh um agundokyemnek eriger eikihw yegenyihw um yataurum ipakum. Arudok eriger douk yape yemnekor eikihwyegenyihw iri douk yakri iyatak arudok eriger doukKrais nakri um eik imnekor iri. Eik yenekeshnamudok um inek ananin mour um itaurum ipakpuni Iruhin ananish arpesh. Ipak ihishmorim doukpape kabi Krais ananish roguhw aiyas iri um. 25 EikIruhin nanagraehe um inek enyudok mour umitaurum ipak Iruhin ananish arpesh um ikripepbaugenyum um ihinyumorim ananin yopinyibaraen. 26 Seiwok arigaha douk, enyudok baraennyanabeshuk nyape um ihishmorim seiwokishiapakish popehesh yamehesh. Aria douk Iruhinneneken nyatogur yopugunum aria ananish arpeshshadukemen. 27 Iruhin ananim urkum doukmorum nakri nunekesh namudok. Anan nakriniyabig apak ananish arpesh enyudok baraen doukriguk nyanabeshuk nyape iri. Enyudok baraenenyen douk yopiyopinyi abom aria nyeigur nyatoiruhumen iri. Iruhin douk nakri enyen nyutoguryopugunum nyutaurum ihismorim awiros-isharpesh. Baraen douk enyudok. Krais nape numunipakiruh aparuh. Aria baugenyum um enyudokbaraen nyakri namudok. Adur atin, Iruhin tanunekep putogur yopiyopipari abom kabi doukanan kanak yopuyopuni abom um. 28 Douknamudok aria apak makripesh Krais ananin yopinyibaraen ihishmorim arpesh. Apak morao sabainyisaki aria munek skulumesh um enyudok baraen um

KOLOSI 1:13 309 KOLOSI 1:28

Page 310: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

shudukemen aria shurao ihigos-morim baragos irisaki. Apak makripesh wosik um shukeshuk agabusyoweishi inahos eshesh shape shenekesh iri. Ariaum makri murao ihishmorim arpesh atin atin doukshatukur Krais iri shunak um Iruhin aria shupedodogowish um anan aria shutogur ananish atisharpesh abom kabi anan nakri um. 29 Douknamudok aria eik yape yenek mour um itaurumarpesh shutogur kabi douk Krais um, eik yenekendodogoiwe atuwe. Eik douk anan neke ananindodog neneke dodogoiwe aria douk yenek enyudokmour dodogoiwe atuwe.

Eshesh Ta Shusuhw Iruhin Ananin Baraen DodogShugipeshen Aria Shubo Rohwin Baraen

Nyubuhuk

Douk eik yakri ikripep um enyudok debeinyimour douk eik yeneken um yataurum ipakum. Eik yeneken dodogoiwe atuwe um

yataurum ipak pani armam armago shape Laodisiairi shani ihishmorim eshudok douk wata shutikeikig yamag iri uwe. 2 Eik yeneken namudok umyakri inek eshesh ihishmorim shuni ipak pupenamudok. Yakri ipakip urkwip iri aparuh shupedodogowish aria ipakip urkwip punawashamkupaishi Iruhin ananish arpesh. Aria shopunek umpurao epudok ihipmorim yopipi urkwip iri saki. Ariaipak ta pudukemesh abom um Iruhin ananinbaraen douk adurin atin abom. Aria eik yenekenyudok mour um yakri kupaishi shuni ipakpudukemesh abom um baugenyum um enyudokIruhin ananin baraen douk seiwok nyanabeshuknyape iri douk nyakrium Krais atun. 3 Douk Kraisanan atun nenek ihim-morim Iruhin ananimyopumi urkum iri saki douk seiwok shanabeshukshape iri shatogur yopugunum. 4 Aria ipak gamopudukemesh um ta enen arpen nyunaki nyunekrohwumep nyukripep enen rohwin baraen douk taarpesh shumneken shukri adurin iri. Douknamudok aria eik douk yakripep enyudok baraen. 5

Adur atin, douk eik madae ini ipak mupe atugunuwe, aria eik urkum mur um ipak kabi douk yaniipak mape atugun um. Aria eik yemnek umagundok ipak pape wosik peyotu dodogowip atippasuhw Krais ananin baraen dodog pagipeshen umaria eik yanadudareh-umep.

Apak Ta Mutukur Krais Aria Mupe Wosik AbomIhih Nyumneh

6 Ipak douk pasuhwen dodog Jisas Krais ananinbaraen pagipeshen pakri anan douk ipakin Debeiniaria paran nawish nape numun ipakiruh aparuh.Aria douk namudok atin, ipak ta pupe um putukuranan dodog aria pupe namudok atin. 7 Ipak taputukur anan dodog kabi douk enen rowog nyataododog atap um, o kabi anohw dodogoihwi urohwhwosah urupat tatao dodog um. Aria ipak ta gamopusuwen dodog pugipeshen wosik enyudok Iruhinananin yopinyi baraen douk riguk parik paraen iri.

Ipak pusuwen dodog abom pishagrakuk riguk parikpasuhwen pagipeshen um aria punek tenkyu umIruhin.

8 Aria ipak gamo pudukemesh um mare enenarpen nyunaki nyunek rohwumep nyukripep enenrohwin baraen arpesh meyoh shakriyen iri. Ariashopunek um mare enen arpen nyunek rohwumepnyukripep enen baraen um arpesh shurao saki umpugipeshen aria enyenyin baraen nyuweshikep kabidouk pape shonoweshik iri um, uwok. Enyudokbaraen, enyen douk seiwok ipakish popeheshyamehesh shakripepen iri. Eshesh douk shakripepum eshudok debeishi dodogowishi sagabehosshani debeishi yoweishi enselahos douk shasuhwmerikwum iruhw atap iri. Eshesh douk madaeshukripap um Krais uwe.

9 Douk namudok aria ipak gamo pumnek. Ummaresh? Ipak padukemesh, Krais natogur armankabi douk apak um. Aria ihinyumorim Iruhin ananindodog iri saki nyani ihihmorim ananih yopihi aihdouk Iruhin nako Krais aria shape abom um ananatun. 10 Aria ipak douk ponohwar abom umarpesh. Um maresh? Ipak douk patukur Krais ariaparao ihihmorim Iruhin ananih yopihi aih. Kraisanan douk nape debeini nasuhw merik umihishmorim dodogowishi sagabehos shani king-omihani ihishmorim debeishi yoweishi enselahos doukshasuhw merik um iruhw atap iri. 11 Aria ipak doukpatukur anan. Douk namudok aria ipak douk tamare parao ehudok aih um patah ipakiruhyegeshiweruh um. Ehudok aih douk madae arpeshshunekeh-umep adukiruh um ipakiruhyegeshiweruh uwe, uwok. Ipak parao ehudok aihnamudok. Ipak patukur Krais aria anan kanaknenekep wosik um pukutukuk harik hapenyep iriaih um penek yoweishi inahos um. 12 Aria ipakpatukur Krais aria penek baptais. Aria enyudokenyen kabi douk sharumep pani anan um. Ipakpakri adur Iruhin douk dodogowin aria nohuri Kraisnakitaki wonugwehw. Douk namudok aria anannohur ipak shopunek pani Krais pakitak pape.

13 Douk riguk ipak pape pagipesh harik hapenyepiri aih um penek yoweishi inahos um. Ariashopunek, ipak douk madae Juda uwe, aria ipakmadae pudukemesh um Iruhin nini ananin lo doukseiwok nakoguk Moses enyi uwe, uwok. Douknamudok aria ehudok harik iri yoweihi aih haeppagok. Aria Iruhin nepuhur pakitak pape arianenekep patukur Krais. Aria Iruhin nakweshiheneshenesh yoweishi inahos apak menekesh iri. 14

Aria enyudok lo seiwok Iruhin nakoguk Moses enyidouk nyape Iruhin ananik Buk iri douk nyape kabiapakim horim um. Enyen nyakrium arudok debeirieriger douk ta apak mumnegor um eshudokapakish yoweishi inahos douk apak menekesh irishuni enen baraen douk apak madae dodogowipum mugipeshen iri uwe. Aria Iruhin nenek nyilimenyudok ihinyumorim lo iruhw rowog kruse abomaria naen nyabuhuk wouwokuk. 15 Aria umenyudok mour Krais neneken rowog kruse iri atin,

KOLOSI 1:29 310 KOLOSI 2:15

Page 311: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

Iruhin nabouk abom ihihmori dodogowihi arugehkabi douk yoweinyi dodog um hani eshudokdebeishi yoweishi enselahos douk shape iruhw atapiri esheshin dodog nyabuhuk wouwokuk. Anannenek uhwinyumesh aria noweshikesh kabi doukshonoweshik iri um. Aria anan narik aria esheshshagiman shanak aria ihishmorim arpesh shatrisharia shakri eshesh douk madae dodogowish uwe.

Apak Mani Krais Magok16 Douk namudok aria ipak mare pukutukuk enen

arpen nyunek skelumep nyunumogep baraen umagundok ipak madae pugipesh enyudok lo umworigun iri abar um uwe. O um anah debeihiyopuhi nyumnah douk shenek lotu ahi, o umanagun debeguni worigun douk shenekagun ariashanadudareh um namuni aun natogurum. O umahudok nyumnah sabat douk eshesh Juda mouruwok shape meyoh ahi. 17 Enyudok ihinyumorim lodouk aboriguh meyoh um eshudok douk tashutograri iri. Aria eshudok douk shatogur. Ariabaugos um ihishmorim adurishi abom eshudokdouk shapeum um Krais atun. 18 Aria ta enenarpen nyukri nyukripep um enesh eshudok kabienyen nyabo yomnis nyatrish iri o nyunekrohwumep nyukri ipak punih ipak kanak pupeshakamum enenyenen lo aria punek lotu umenselahos um, ipak mare pumneken, uwok. Ipakmare pukutinyuk nyunek rohwumep aria nyunekepmare purao ipakish yopishi eshudok enesheneshdouk shakus shatrugun-umep iruhw heven iri.Enyudok arpen enyenyim urkum douk morumenyen nyutuk enyenyin nyeigur nyuto iruhw umeshudok kabi douk enyen nyabo yomnis nyatrish irium. Aria shopunek, enyenyim urkum douk morumharik hapenyen iri aih um nyenek yoweishi inahosum. 19 Enyudok arpen enyen douk madae nyutukurKrais apakin baragin uwe, uwok. Krais douk napenarik kabi douk barag um. Aria apak ihishmorimananish arpesh mape kabi douk roguhw aiyas um.Aria anan nutaurum ihihwumorim yegenyihwhwape dodogowihwi. Aria anan nenek nyugurish iribishiguh shanakrupam dodog aria shasuhwihihwumorim yegenyihw hwape atugun. Aria doukIruhin nenekohw hwatogur debehw ariadodogowihwi. Aria nenek apak ananish arpeshmatogur dodogowip meshagrakuk riguk marikmape um.

20 Aria ipak douk pani Krais pagok aria pakutukukagundok um pape shakamum agundok ipakpagipesh enyudok baraen douk nyakrium amudokking-omi hani eshudok dodogowishi sagabehosshani yoweishi enselahos douk shasuhw merik umiruhw atap iri um. Aria douk ipak wata patanampanak pape shakamum eshudok um maresh? Ariashopunek, ipak pape shakamum enyudok lo douknyakri, “Nyak mare nyusuhwesh o mare nyishoh omare nyututoruhwesh nyakis wis iri um maresh?”22 Enyudok lo douk nyakrium agundok worigun iri

abar douk ta apak mishoh aria shunak shuwishukabom iri. Um maresh? Enyudok lo douk arpeshmeyoh urkwip porumen sheneken aria shenekskulumesh. 23 Enyen adur, arpesh shatik enyudoklo um, eshesh shakri enyen kabi douk yopipi urkwipum nyutaurumap aria nyunekap munek lotu umenselahos. Aria nyenek arpesh shaunih esheshkanak shape shakamum enenyenen lo. Arianyenekap mabo apakiruh yegeshiweruh umhugipesh apak. Aria douk arpesh shatrin esheshisnabes um, eshesh shakri enyudok lo douk nyapekabi yopipi urkwip um. Aria uwok, enyen doukmadae dodogowin um nyutaurumap um muboukehudok harik hapenyap iri aih um henekap munekyoweishi inahos iri hubuhuk um uwe, uwok.

Iruhin Nepuhur Mani Krais Makitak Mape

Iruhin douk nepuhur pani Krais pakitakpape. Douk namudok aria ipak urkwip tapurum eneheneh aih douk hanaki iruhw

heven iri atih. Agundok iruhw heven douk Kraisnape debeini aria nape yopunyi rogur ehahumIruhin napeum. 2 Aria ihih nyumneh ipak urkwip tapurum eneheneh aih douk hanaki iruhw heven iri.Ipak urkwip mare purum agundok atapih aih, uwok.3 Um maresh? Ipak douk pagok jurug pani Krais.Douk namudok aria agundok douk ta ipak pupewosik ihih nyumneh um douk paragun ariananabeshuk nani Krais nape iruhw heven Iruhinnapeum. 4 Krais douk baugos um agundok ta ipakpupe wosik ihih nyumneh um. Douk namudok ariakweipon anan nutogur yopugunum shutrun um,ipak shopunek ta puni anan putogur yopugunum.Aria ipak ta purao agundok douk ta anan nutrugunabom um.

Apak Matogur Namishi Arpesh Jurug5 Douk namudok aria ipak ta pubouk abom

ihihmorim harik hapenyep iri aih um penekyoweishi inahos um hugokuk. Eik douk yakriehudok um shenek wehrur um, ehudok habosusihiri aih, ehudok aih um mishish shakitak um shenekyoweishi inahos um, enyudok um urkwip porumeneshenesh yoweishi inhahos um, shani ehudok aihum shenek nyigiya um kupaishi esheshish eshudokeneshenesh um. Aria ehudok aih um sheneknyigiya um, eheh douk kabi shagipesh madaeadurimi god omi um uwe. 6 Aria arpesh doukshape shenek ehudokmori yoweihi aih. Douknamudok aria Iruhin douk juwehosin-umesh aria tanuwanamesh ehudok yoweihi aih eshesh shapeshenekeh iri. 7 Douk riguk ipak pagipeshihihmorim ehudokmori yoweihi aih obi nyutob,ehudok harik hapenyep iri aih hasuhw merikw-umep aria hepuhur pagipesheh penekeh.

8 Aria douk ipak ta pukutukuk ihihmorim ehudokeneh yoweihi aih shopunek. Eik yakri umehudokmori aih. Ehudok um juwehosish um, huniehudok um ipakiruh aparuh juwehosiruh abom aria

KOLOSI 2:16 311 KOLOSI 3:8

Page 312: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

peyagwreh debeg um, huni ehudok um ipakpanogugur kupaishi um. Aria shopunek, ehudokum padukemesh rohwin baraen kupaishi um, huniehudok um peyagwreh enenyenen yoweinyi baraenum. 9 Ipak mare punek rohw um kupaishi Kristen,uwok. Um maresh? Ipak douk pabouk jurug harik iriihihmorim yoweihi aih douk seiwok ipak papepenekeh iri hagokuk. 10 Aria douk Iruhin nenekeppatogur namishi arpesh. Aria ihih nyumneh anannape nenekep patogur namupi padukem anankanak douk nenek ihishmorim arpesh iri. Anandouk nenekesh namudok um nakri ipakpudukeman wosik abom aria pugipesh anan. 11

Douk namudok aria apak mape Iruhin ananisharpesh aria mape atup awirop. Apak madae muraosisigish nyeiguhw aria mupe sisigis awiros uwe,uwok. Douk namudok aria apak douk makri esheshGrik douk madae enesh kupaishi uwe aria esheshJuda douk madae enesh kupaishi uwe, uwok. Ariamamudok hatah amamiruh yegeshiweruh irimadae anam kupaimi uwe aria mamudok doukmadae hutah yegeshiweruh iri anam sigim uwe,uwok. Aria eshudok douk sheneyagwreh kupainyibaraen iri madae kupaishi uwe aria eshudok shapesisigig nahobig, douk madae shudukemesh umeneh yopihi aih iri enesh kupaishi uwe, uwok. Ariaeshudok douk shape shakamum kupaishishenekumesh mour meyoh iri madae enesh sikisharia eshudok douk shape wosik iri madae eneshkupaishi uwe, uwok. Ihishmorim eshudok doukKrais ananish atish. Anan douk baugos umeneheneh yopihi aih hani eneshenesh yopishieshudok. Aria anan atun nape debeini aria napenumun um apak ihipmorim masuhw Iruhin ananinbaraen iri um apakiruh aparuh.

Apak Ta Murao Ehudok Aih Um Mukri Giha UmKupaishi

12 Seiwok sagomatin Iruhin ananim urkummanawashamep abom aria nagraehep papeananish arpesh. Douk namudok aria ipak ta punekehudokmori yopihi aih. Punekeh kabi por yopihirupeh um. Ipak ta pukri giha aria putaurumsabaishi arpesh. Aria pupe shakamum kupaishiarpesh aria punekumesh yopihi aih putaurumesh.Ipak mare juwehosip um eshudok douk shunekyoweishi inahos um ipak iri, uwok. Ipak ta pupeputrish meyoh. 13 Aria ta ipak enen arpen enenbaraen nyupenyen um agundok kupainyi nyenekenen yoweinyi um enyen um, enyen ta nyukri wosikum nyusah enyudok amaen. Aria enyen marenyunasuweh um ehudok yoweihi aih enyudokkupainyi arpen nyenekehumen iri arianyukwreyehuk. Um maresh? Sagomatin Debeininarik nakweshih apakish yoweishi inahos. Douknamudok aria ipak shopunek ta punekeshnamudok atin um kupaishi. 14 Aria ipak ta punekehudok ihihmorim yopihi aih. Aria sagomatin ipakta purik punek ehudok yopihi aih um ipak urkwip

punawasham kupaishi um. Um maresh? Ehudokyopihi aih um urkwip punawasham kupaishi um tahutaurumep huweshikep pupe kabi atin arpen um.

15 Krais douk nenek apakiruh aparuh hor wosikaria madae juwehosiruh uwe. Douk namudok ariaehudok aih um aparuh hor wosik um ta husuhwmerik um ipakiruh aparuh huni ipakip urkwip. Ummaresh? Iruhin douk nahwarep um pupe atupawirop aria shopunek um ipakiruh aparuh hurwosik. Aria ipak ta punek tenkyu um Iruhin. 16 AriaKrais ananin baraen ta nyupe abom numunipakiruh aparuh. Aria ipak ta punek skulumkupaishi aria putaurumesh um enenyenenihinyumorim yopinyi saki. Aria shopunek ta punektenkyu um Iruhin aria piyarub yopuruhi aweruhdouk hotem Iruhin ananik Buk iri. Ipak piyarubaruhudok douk pape penek lotu um Iruhin piyarubaruh iri huni aruhudok douk Iruhin ananin Mishinnyepuhur piyarub patuk Iruhin ananin nyeigurnyato iruhw um. Ipak piyarub aruhudok aweruharia numun ipakiruh aparuh ipak ta punek tenkyuum Iruhin. 17 Aria ihishmorim eshudok ipakpunekesh iri, ipak ta punekesh um putuk DebeiniJisas ananin atin nyeigur. Aria shopunek um ananinatin nyeigur, ipak ta punek tenkyu um apakin YainIruhin.

Shanaraum Iri Armam Armago Shuni EsheshishBatowish Esheshin Baraen

18 Ipak armago ta pupe shakamum ipakimarmam. Um maresh? Ehudok aih douk wosik abomum Debeini ananis nabes. 19 Aria ipak armamshopunek, ipak urkwip ta punawasham ipakiyuarmago aria mare punek owowiruh aparuhyoweruh, uwok.

20 Aria ipak esheshish batowish ta pumnekihinyumorim ipakish amakenyish esheshin baraenpusuwen pugipeshen. Um maresh? Debeini nakriipak punekesh namudok um, anan tanunadudareh-umep. 21 Aria ipak amakenyish marepunek ipakish batowish esheshiruh aparuhyoweruh aria juwehosish, uwok. Um maresh? Tapunekesh namudok aria shukri eshesh douk madaeyopishi uwe.

Shape Shakamum Kupaishi Shenekumesh MourMeyoh Iri Shuni Esheshim Debeimi Esheshin

Baraen22 Ipak pape shakamum kupaishi penekumesh

mour meyoh iri ta pugipesh ihinyumorim ipakimhasuhw merikw-umep iri amamin baraen. Ipakmare pukri punek mour abudok nyutob amamhiyotu hutrip um atub um pakri amam hutrip ariahukri ipak yopipari, uwok. Ipak ta pukri adurin atinabom aria ipak urkwip purum Debeini putuk ananinnyeigur nyuto iruhw. Aria ipak mishish shikitakabom um enyudok mour aria puneken wosik. 23

Aria enenyenen mour ipak puneken iri, ipak tapuneken wosik abom kabi douk peneken um

KOLOSI 3:9 312 KOLOSI 3:23

Page 313: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

Debeini um. Ipak mare puneken kabi douk penekenum arpesh meyoh um, uwok. 24 Um maresh?Kweipon Debeini ta nukep yopishi atish eshudokeneshenesh um nutorip um enyudok mour ipakpape peneken iri. Eshudok yopishi anan douknagraehesh shakus shatrugun um ipak ananisharpesh. Um maresh? Ipak douk penek Krais, apakinDebeini ananin mour. 25 Aria eshudok meishiarpesh douk shenek yoweishi inahos iri, kweiponIruhin ta nuwanamesh yoweishi inahos nunekeshshumnek debeiri eriger um enyudok esheshsheneken iri. Um maresh? Anan ta nunek skelimumihishmorim arpesh arag atin.

Aria ipak pasuhw merik um eshesh shenekmourumep meyoh iri ta punek yopihi abomaih um eshesh. Um maresh? Ipak

padukemesh, ipakin Debeini douk nasuhw merikum ipak iri shopunek douk nape iruhw heven.

Ehudok Aih Um Shunek Beten Aria ShurahaenWosik Abom Um

2 Ipak ta punek beten porik Iruhin ihih nyumneh.Aria punek beten obi nyutob, ipak mare pupemeyoh aria pupe urkwip pushukepuk uwe, uwok.Ipak urkwip ta pur wosik aria punek tenkyu umIruhin. 3 Aria shopunek, punek beten um Iruhin umnutaurumap nunekumap anah yah um punakpukripesh baugenyum enyudok baraen um Krais.Seiwok enyen nyanabeshuk nyape, aria douknyatogur yopugunum. Aria douk eik showeshikeyape um agundok yape yakripesh enyudok baraenum. 4 Aria ipak punek betenume um eik ikripeshenyudok baraen wosik abom kabi douk Iruhin nakrium. 5 Aria abudok nyutob ipak puni eshudok doukmadae shugipesh Krais ananin baraen iri uwe pupeum, ipak urkwip ta pur wosik um punek yopihi atihaih. Aria ipak ta punugapesh pupe um piyabig Kraisananih aih. 6 Aria ihinyumorim baraen ipakpiyagwrehen iri, ipak ta piyagwreh enyudok doukwosik um nyutaurum arpesh abudok nyutob iri.Ipak piyagwreh namudok um punekeshshunadudareh um shumnek ipakin baraen. Ariaipak ta pudukemesh um pinyanam-umesh wosikeshesh shurigepumen iri baraen.

Pol Neshopok Tikikus Iri Onesimus Hanak7 Apakin wanin Tikikus douk apak urkwip

panawashaman iri anan apa neneken wosik Debeiniananin mour. Anan douk nani eik wanoprom wenekenyudok atin mour iri. Aria anan ta nunakunagundok aria nukripep agundok douk eik yapeyanak um. 8 Eik douk yeshopokan nanakumaguipak um nukripep aria pudukemesh um agundokapak mape manak um. Aria shopunek umnutaurumep pupe dodogowip. 9 Anan ta niniguapakin wanin Onesimus douk apak urkwippanawashaman iri hunaku. Anan douk nani ipakatubur wabur. Aria anan apa neneken wosik Iruhin

ananin mour. Amam biom ta hukripep umeneshenesh eshudok douk shatogur agundok iri.

Pol Nenekumesh Yopuhi Nyumnah Eshesh ShapeKolosi Iri

10 Aristarkus douk nani eik wonoweshik wape irinani Barnabas ananin mehinin Mak shopunekhenekumepogu yopuhi nyumnah ipak. Aria ta Maknunaku nutogrumep um, ipak ta putauruman wosikkabi douk riguk eik yenemepogu baraen yakripepum. 11 Aria Jisas douk kupainyi nyeigur nanahwarum Jastus iri shopunek nenemepogu yopuhinyumnah ipak. Aria eshesh Juda douk amudokbimatun meyoh abom hani eik manoprom menekmour um mataurum arpesh um shuwish agundokIruhin nape Debeini um ananish arpesh um. Ariaamam douk hataurume wosik abom um enyudokmour.

12 Epafras nani ipak douk panaki atubur waburiri. Aria shopunek, anan douk nape shakamumKrais Jisas nenekuman mour iri. Anan shopuneknenemepogu yopuhi nyumnah ipak. Ihih nyumnehanan nenek beten dodogowin abom atun um ipak.Anan nenek beten narig Iruhin um nunekep piyotudodogowip atip kabi douk Iruhin nakri ipak pupeum. Aria nenek beten um ipak pudukemesh umIruhin ananin baraen abom pakri enyen doukadurin atin abom aria pugipesh Iruhin nakriyen iri.13 Aria eik yadukeman wosik Epafras, douknamudok aria eik yakri ikripep um anan. Douk anannape nenek debeinyi mour um nunek beten umIruhin nutaurum ipak pani eshesh douk shapearbudok biyorub warub, Laodisia bani Hierapolis iri.14 Aria apakin arpenyin Luk douk nenek dokta iridouk apak urkwip panawashaman iri nani Demasamam shopunek henekumepogu yopuhi nyumnahipak.

15 Aria ipak pukrip apakish Kristen douk shapeLaodisia iri. Pukripesh pukri eik douk yanadudareh-umesh abom aria yenekumeshugu yopuhinyumnah. Aria pukrip Nimfa kwuni Iruhin ananisharpesh douk apa shantorum shenek lotu shapeokwokwit urupat iri. Eik yenekumeshugu yopuhinyumnah eshesh shopunek.

16 Aria ipak putik apudok shup jurug ariapushopukop punak um Iruhin ananish arpesh doukshape Laodisia iri shopunek shutrup. Ariashopunek, apudok shup eik yenekap panak umeshesh Laodisia iri ipak shopunek ta putrishap ariaputrup. 17 Aria pukrip Arkipus um nuneken niyatenwosik enyudok mour douk Debeini nakonen iri.

18 Aria douk eik kanak Pol eikis wis yowemenyudok nyagiguk iri atin baraen. Eik yenemepoguyopuhi nyumnah um ipak. Aria ipak mare urkwippushukepuguk um agundok showeshike senabyape yonoweshik um, uwok. Aria eik yakri Iruhinnutaurumep meyoh ipak.

KOLOSI 3:24 313 KOLOSI 4:18

Page 314: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

2

1 TESALONAIKA

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol Narik Neneken Nyanak Um Eshesh Tesalonaika Iri

1:1 Pol nakripesh yopinyi baraen um Iruhin nini Jisas Krais ta hutaurumesh1:2–3:13 Pol nakripesh um yopinyi mour anan neneken um nataurumesh um aria nakri nunak nutrish4:1-12 Pol nakripesh um yopihi aih eshesh ta shugipesheh um shunek Iruhin nunadudareh um4:13–5:11 Pol nakripesh um ahudok nyumnah apakin Debeini nutanamori ahi5:12-28 Nyatuh iri baraen douk eshesh ta shugipeshen iri

O ipak Iruhin ananish arpesh papeTesalonaika iri! Eik Pol yani Sailas iri Timotimape agundok aria yenekumepogu apudok

shup ipak. Ipak douk patukur apakin Yain Iruhinnani Debeini Jisas Krais aria pape amamip atip iri.Apak makri Iruhin nutaurumep meyoh aria ipakiruhaparuh hur wosik.

Kristen Shape Tesalonaika Iri Shasuhw IruhinAnanin Baraen Dodog Shagipeshen

2 Ihih nyumneh apak biom atun apa mape ummunek tenkyu um Iruhin um ipak aria mape menekbetenumep. 3 Apak menek beten um apakin YainIruhin um, apak apa menek urkwip um agundokipakin bilip nyepuhur penek yopihi aih um. Ariashopunek um agundok ipak urkwip panawashamum kupaishi arpesh aria ipak douk peyotudodogowip penek sabainyi yopinyi mourpataurumesh um. Aria shopunek, menek urkum umagundok ipak padukemesh abom um apakinDebeini Jisas Krais ta wata nunaki nuraep um. Douknamudok aria ipak douk peyotu dodogowip atippasah enenyenen amaen aria pupe putrugun-uman. 4 O ipak apakish arpesh! Apak madukemeshum Iruhin douk urkum manawashamep abom ariananagraehep um pupe ananip atip abom.

5 Um maresh? Riguk apak biom atun manakumakripep Iruhin ananin yopinyi baraen um, ananinMishin nyataurumap nyenekap dodogowip abomaria douk makripep ananin baraen. Apak madaemukripep kabi douk baraen meyoh um uwe, uwok.Abudok nyutob apak manaku makripep baraen um,apak madukemesh abom um enyudok baraen doukadurin atin abom. Aria ipak douk patrup ariapadukemesh um apak menekeh iri aih um agundokmakri mutaurumep um purao Iruhin ananin baraenabom um. 6 Aria ipak patrup pagipeshap ariapagipesh Debeini shopunek. Aria ipakish horimshenekep pemnek debeiri eriger. Aria Iruhin ananinMishin nyataurumep nyenekep panadudareh um

Iruhin ananin baraen aria douk pemnekenpasuhwen pagipeshen. 7 Douk namudok ariaihishmorim Kristen shape agusudok biagosshokugosi nahobigos Masedonia nyani Akaia irishatrip shakri ipak penek yopihi aih aria esheshdouk shagipeshep. 8 Aria ipak douk pemnekenyudok baraen um apakin Debeini pasuhwenpagipeshen aria enyen nyarahaen nyeyatagun umagusudok biagos shokugosi nahobigos Masedoniairi Akaia aria shemneken kabi douk nyubrappeyagwreh shemnekap um. Aria enyudok baraenum agundok ipak pemnek Iruhin ananin baraenpasuhwen pagipeshen um douk madae nyurahaenMasedonia iri Akaia atin, uwok. Enyen douknyarahaen ihigunum. Douk namudok aria apakmour wokap um mukripesh um. 9 Um maresh?Eshesh kanak shakripap um ehudok yopihi aihriguk ipak penekeh um pataurum apak biom atunabudok nyutob manaku mani ipak mape um. Ariashopunek, shakripap um agundok ipak pekeshukagabus warehos shani ihim-morim madae adurimigod omi um uwe aria patanam panak um Iruhinpenek ananin mour um. Anan douk adurin abomIruhin douk nape ihih nyumneh iri. 10 Ariashopunek, shakripap um agundok pape patrugunum ananin nuganin Jisas um nukutukuk iruhwheven nunaki um. Seiwok eshesh shan nagok ariaIruhin wata nonohur nakitak nape iri. Anan douknataurumap narap makutukuk agundok ta Iruhinjuwehosin nunekumesh kwot shenek yoweishiinahos iri arpesh um.

Pol Nakri Um Iruhin Ananin Mour Anan NenekenTesalonaika Iri

O ipak apakish arpesh! Ipak kanakpadukemesh um apak manaku makripepIruhin ananin baraen um, apak madae

mukripep aria nyunakuk atap meyoh uwe, uwok.Apak makripep aria pasuhwen dodog pagipeshen.2 Aria ipak padukemesh, sagomatin apak marik

314 1 TESALONAIKA 2:2

Page 315: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

manak makripesh Iruhin ananin yopinyi baraeneshesh Filipai aria eshesh shap shawarugap apashanumogesh apak aria shenekap memnek debeirieriger. Aria wata manakumagu ipak um, Iruhinnataurumap nenekap dodogowip aria makripepananin baraen. Sabaishi arpesh shakri uwok umapak mukripep enyudok baraen um aria esheshshakri shutapokumap yah. Aria apak madaemunogugur uwe. 3 Aria baugos um agundok apakmakripep um pukutukuk yoweishi inahosputanamori punak um Iruhin um douk enyudok.Apak douk madae mukri um mugiyagimep uwe,uwok. Aria shopunek, apak madae munek urkwipum munek enesh yoweishi inahos um ipak ariamunek rohwumep uwe. 4 Apak douk Iruhin kanaknatrup nakri wosik um apak munek enyudok mourum murao ananin baraen munak mukrip arpesh.Douk namudok aria apak douk manakumakripepen. Aria apak douk madae mukripepbaraen um munek sabaishi arpesh shunadudarehum apak uwe, uwok. Apak makri Iruhin douknadukemesh nenek skelimap um numun apakipurkwip iri atun nanadudareh-umap. 5 Aria apakmadae mukri munyubumep uwe. Aria shopunek,apak madae munyubumep apakip urkwip ummukripep enen baraen um munek nyigiya umipakish eshudok eneshenesh uwe, uwok. Ipak doukpadukemesh um enyudok apakin baraen doukadurin. Aria Iruhin shopunek douk natrup arianadukemap. 6 Apak douk madae munek mour ummukri ipak o enesh kupaishi arpesh shutuk apakishnyeiguhw shuto iruhw uwe, uwok. 7 Apak doukKrais ananim aposel maraogu ananin baraenmanaku makripepen. Douk namudok aria apak tadodogowip um ipak putuk apakish nyeiguhw shutoiruhw. Aria apak manaku mani ipak mapeum, apakmakripep shokubur kabi douk onok yopukwiamakek kwataurum okwokwish batowish wosik um.8 Apak urkwip douk panawasham abom ipak ariadouk madae mukripep Iruhin ananin yopinyibaraen atin uwe, uwok. Apak shopunekmanadudareh mani ipak manoprom mape atugunaria madae mubeshukumep eneh apakih aih uwe,uwok. 9 O ipak apakish arpesh! Douk ipakpadukemesh um enyudok debeinyi mour apakbiom atun meneken iri. Riguk apak manaku mapemani ipak um, apak menek enyudok biyen mournyumneh weibus. Apak makripep Iruhin ananinyopinyi baraen aria shopunek menek mour ummorao utabor um munator apakish eshudokeneshenesh um. Um maresh? Apak makri uwok ummukep amaen um pukop ipakigun worigun um. 10

Riguk apak douk mani ipak Kristen mape aria ipakpani Iruhin douk padukemap wosik apak. Ipakpadukemap um apak douk yopupari munek yopihiatih aih iri. Aria apak baraen madae enennyupenyap um munek enesh yoweishi inahos uwe.11 Aria ipak padukemesh, apak douk mataurumipak atin atin kabi douk anan yaken nataurumananish batowish um. 12 Apak mataurumep um

putogur dodogowip um ipakin bilip aria ipakiruhaparuh hur wosik. Aria shopunek, mape ummakripep um pupe wosik aria punek yopihi atih aihIruhin nakriyehi. Anan douk nahwarep um punakpuwish agundok anan nape Debeini um ananisharpesh um aria putik agundok anan dodogowinabom atun aria natrugun nyeigur nyato iruh-umanum.

Eshesh Kristen Sheyotu Dodogowish AtishShosah Enenyenen Amaen

13 Riguk apak biom atun manaku makripepIruhin ananin baraen um, ipak penek urkwip pakrienyudok baraen douk madae enesh arpeshesheshin uwe. Ipak pakri enyen douk Iruhin ananinabom. Aria enyen douk adur. Aria ipak pasuhwenpagipeshen aria enyen nyenek yopinyi mour abomnumun ipakiruh aparuh. Douk namudok aria ihihnyumneh apak munek tenkyu um Iruhin umenyudok yopinyi mour ananin baraen nyeneken umipak iri. 14 O ipak apakish arpesh! Ipak doukpemnek arudokmori atur eriger douk Iruhinananish arpesh douk shatukur Jisas Krais shapeagudok shokugi nahobig Judia iri shemnegor iri.Eshesh douk Juda eshesh kanak enesh shenekeshenenyenen aria shenekesh shemnek debeiri eriger.Aria ipak shopunek douk pemnek eriger namudokatin. Enesh ipak atubur wabur shakri uwok um ipakpugipesh Krais um aria eshesh shenekep pemnekdebeiri eriger. 15 Seiwok eshesh Juda shabosabaimi profet hagok. Arigaha aria nubokuhiyenkwar shabo apakin Debeini Jisas nagok. Aria apakbiom atun shopunek shakri uwok-umap aria doukshenekap enenyenen aria shahiyahap maruwokmanak um kupaigunum. Apak manak makripeshIruhin ananin baraen kupaishi arpesh douk madaeJuda iri uwe. Apak makri mukripesh um shumnekenshugipeshen aria anan nunaraesh shutanamorishupe wosik. Aria eshesh Juda shakri uwok ariashakri shutapok apakih yah um mare munakmukripesh. Namudok aria eshesh shutapok Iruhinananim urkum aria shatogur ihishmorim arpeshesheshish horim. Riguk eshesh shape sheneksabaishi yoweishi inahos. Aria douk esheshshatogur sabaishi abom. Aria anan douk juwehosin-umesh aria nakri jurugish. Aria kweipon anan tanesh.

Pol Nakri Nutanam Nunak Nutik EsheshTesalonaika

17 O ipak apakish arpesh! Enesh arpeshshahiyahapari aria apak biom atun doukmakutipukuk banab nyutob manaki mapeikagundok. Apak manaki mape agundok aria apakurkwip porum ipak aria makri abom um munakumutrip. Aria apak mabirak matik uwok. 18 Sabaihinyumneh eik Pol yabirak um yakri apak munakuaria uwok. Yoweini Satan natapokumap yah. 19

Apak douk mape munek urkwip um ahudok

1 TESALONAIKA 2:3 315 1 TESALONAIKA 2:19

Page 316: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

4

nyumnah apakin Debeini Jisas Krais nunaki ariaapak muni ipak mupe wosik ahi. Ahudok nyumnah,apak ta muni anan mupe atugun aria mupe wosik.Aria douk apak biom atun douk munek urkwip umipak penek bilip um Krais aria meyotu dodog mapematrugun um Krais nutanamori nunarap um. Ariaahudok nyumnah ta shutik ipak aria tashudukemesh um apak douk makripep Iruhinananin baraen aria mabouk yoweishi inahosshabuhuk. Aria apak ta munadudareh um ipak atiparia punekap mutuk Iruhin ananin nyeigur nyutoiruhw.

Pol Neshopok Timoti Nanak Um NutaurumEshesh Tesalonaika Shurao Iruhin Ananin Dodog

Apak biom atun munek urkwip um ipak ariamanakripam makri ipak ta pupe wosik aka,uwok? Apak makri uwok um mupe

mutrugun anah shopunek nyumneh um ipakinbaraen nyunakumori apak um, uwok. Douknamudok aria ohwak biohw wapeik agundok Atensaria weshopoku ohwakin wanin Timoti atunnanakumogu nutaurumep. Anan nani ohwak apamanoprom munek Iruhin ananin mour ummakripesh Krais ananin yopinyi baraen. Ohwakdouk weshopokan nanakumogu nutaurumep umpupe dodogowip um Iruhin aria pusuhw ananinbaraen dodog pugipeshen. 3 Um maresh? Ta enesharpesh shunekep purao debeinyi amaen ariapukutukuk Iruhin ananin baraen. Ipakpadukemesh, enyudok amaen douk Iruhin kanaknakri wosik aria enyen douk nyatogrumep. 4 Rigukapak manaku mani ipak mape um, abudok nyutobarpesh douk madae shunekap murao enen amaenuwe. Aria apak makripep makri ta mare roubi ariaenesh arpesh ta shunek apak muni ipak muraoenen amaen. Aria douk ipak padukemesh umapakin baraen douk nyatogur adurin. Eshudokarpesh shenek ipak pani apak morao amaen abomkabi douk riguk apak makripep um. 5 Douknamudok aria eik yakri imnek baraen arigas umagundok ipak pape um aria eik douk yeshopokTimoti nanaku. Anan nanakumogu nutrip arianeneki baraen nyunakumori um eik idukemesh umipak pasuhw Iruhin ananin baraen dodog aka,uwok? Eik yenek urkum yakri um anudok yoweinidouk nagraeh arpesh um shenek yoweishi inahosiri ta nukwiraehep aria ta jurug pukutukuk Iruhinananin baraen aka, mumam? Aria ta wosik atinenyudok riguk apak meneken iri mour ummakripep Iruhin ananin baraen um nyunakukmeyoh.

Timoti Nakrip Pol Um Eshesh TesalonaikaShagipeshen Wosik Iruhin Ananin Baraen Um

Aria Pol Nanadudareh6 Aria douk Timoti ta shopunek nakutipukuk

nanaki nakripohw yopinyi baraen um ipak. Anannakri ipak pasuhw Iruhin ananin baraen dodog

pagipeshen aria ipak urkwip panawasham ipakkanak pani kupaishi arpesh pataurumesh. Aria ipakurkwip panawasham eik yani Sailas aria pakripunaki putruh abom. Aria ohwak shopunek urkwippanawashamep abom aria wakri unaku utrip abom.7 Ipak apakish arpesh. Sabaishi arpesh shapeagundok iri shap aria shakop enenyenen amaenaria apak memnek debeiri eriger. Aria apakiruhaparuh madae yoweruh uwe, uwok. Apak memnekum agundok ipak pasuhw Iruhin ananin baraendodog pagipeshen um aria apak douk meyotudodogowip atup. 8 Apak manadudareh ummaresh? Ipak pape dodogowip um Debeini ariapasuhw ananin baraen dodog pagipeshen.

9 Aria Iruhin nenekap manadudareh abom umipak aria apa menek tenkyuman. Aria agundokapak menek tenkyuman um douk debegun abom.10 Aria nyumneh weibus apak biom atun urkwippor abom um ipak aria menek beten marig Iruhinum apak munaku mutrip anah shopunek. Aria taipak pusuhw Iruhin ananin baraen pugipeshen um,enyen douk wosik. Uwok um, apak makri munakumutaurumep um pusuwen dodog pugipeshen.

Pol Nenek Beten Narig Iruhin Um Anan NunakNutik Eshesh Tesalonaika

11 Eik yakri apakini Yain Iruhin nini Debeini Jisashutaurumap aria hunekumap anah yah ummunaku mutrip. 12 Aria yakri apakin Debeininutaurumep aria ipak urkwip panawasham ipakabom atin atin aria punataurum um pishagrakukabom riguk parik pape peneken um. Aria ipakurkwip punawasham ihishmorim kupaishi arpeshshopunek putaurumesh kabi douk ahudoknyumnah apak biom atun urkwip panawashamabom ipak mataurumep um. 13 Aria shopunekyakri apakin Debeini nutaurumep nunekepdodogowip numun ipakiruh aparuh aria piyotudodog. Anan nunekep namudok um hahudoknyumnah apakin Debeini Jisas nini ihishmorimananish arpesh shunaki ahi, Iruhin apakini Yain tanutrip aria nukri ipak baraen madae enennyupenyep uwe aria pape ananip atip.

Apak Ta Mugipesh Iruhin Ananim Urkum UmMunekan Nunadudareh

Ipak Kristen ta pumnek enyudok eikinnyatuh iri baraen! Um maresh? Apak doukmorao Debeini ananit nokwat aria makripep.

Eikin baraen douk enyudok. Riguk apakmanakumogu ipak aria menek skulumep umihihmorim yopihi aih um pugipesheh aria punekIruhin nunadudareh. Aria douk ehudok aih ipakdouk pape penekeh. Douk namudok aria apakdodogowip-umeh abom um punekeh wosikpishagrakuk riguk parik pape penekeh um. 2 Ipakdouk mare urkwip pukepukuk um Debeini Jisasananin baraen douk apak biom atun makripepen iriuwe, uwok. Apak douk anan nakop big um

1 TESALONAIKA 3:3 316 1 TESALONAIKA 4:2

Page 317: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

mukripesh ananin baraen aria apak doukmakripepen.

3 Iruhin ananim urkum douk namudok. Anannakri ipak ta pupe ananip atip aria pukutukuk abomehudok aih um shenek wehrur um. 4 Ariashopunek nakri ipak armam ta pusuhw merik umipak kanak um mishish mare shikitak punikupaiwari armago penek wehrur um kabi doukamam haiden douk madae hudukemesh um Iruhiniri uwe hape heneken um, uwok. Ipak ta pupeIruhin ananip atip aria punek yopinyi atin. 6 Ariashopunek, nakri ipak armam mare punek eshudokyoweishi inahos um kupaimi Kristen um punatrumamamiyu armago um, uwok. Douk riguk apakmakripep dodogowip atup um ehudokmori aih. Ummaresh? Apakin Debeini ta nuwanamameshudokmori yoweishi inahos amam henekesh iri.7 Aria Iruhin douk madae nuhwarap um munekwehrur uwe, uwok. Anan nahwarap um mupe wosikabom aria mupe ananip atup. 8 Namudok ariashashudok arpesh douk shukri uwok um shumnekenyudok baraen iri douk madae shukop agabusapak arpesh atup uwe, uwok. Eshesh douk shakonagabus Iruhin douk nakop ananin Mishin irishopunek.

Apak Ta Urkwip Punawasham Kupaishi AriaMunek Yopihi Aih Shopunek

9 Eik douk mour woke um ikripep enen baraenum ipak urkwip punawasham kupaishi Kristen ariapunataurum um. Um maresh? Iruhin douk nenekskulumep jurug aria ipak penekeh wosik ehudokaih. 10 Aria ipak urkwip douk panawashamihishmorim kupaishi Kristen douk shape ihigunumum shokugi nahobig Masedonia iri. Aria ipakKristen! Apak makri mukripep dodogowinyi baraenum ipak urkwip punawasham eshudok arpesh ariaputaurumesh pishagrakuk riguk parik papepenekesh um. 11 Aria shopunek, ipak mishish tashikitak um pupe wosik abom aria mare piyagwrehsabainyi baraen um puni kupaishi piyagwreh debegpunitok uwe, uwok. Ipak ta punek urkum um ipakkanak aria punek mour um puparug ipakiborutabor buni worigun ipak pugnoh iri kabi doukriguk apak makripepukuk um. 12 Ipak ta punekeshnamudok um kupaishi arpesh douk madaeshugipesh Krais iri uwe shutrip aria shukri ipakdouk yopipari. Aria shopunek um mare puhwarkupaishi um shubiromep, uwok.

Apakin Debeini Jisas Ta Wata Nutanamori13 O ipak apakish arpesh! Apak biom atun makri

mukripep enen adurin baraen um eshudok shagokiri arpesh. Eshudok arpesh douk madaeshudukemesh um Iruhin iri uwe douk madaeshudukemesh um agundok shagok iri shanakshapeum uwe. Douk namudok aria eshesh urkwipyowep aria shereh shanakwukri shanaruwor. Douknamudok aria apak makri ipak mare pureh kabi

eshesh shereh um, uwok. 14 Um maresh? Apakmunek bilip makri Jisas nagok sharuman aria ananwata nakitak nape. Douk namudok aria apakmunek bilip makri ahudok nyumnah Jisasnutanamori ahi, Iruhin ta nuhur shagok iri doukriguk shenek bilip um anan iri shukitak shini Jisasshunaki. 15 Aria enyudok baraen apakin Debeininakripapen iri douk enyudok ta mukripepen.Baraen enyudok. Kweipon hahudok nyumnah anannutanamori ahi, eshudok douk wata shupeagundok atap iri ta mare shurik shunak aria shagokiri shugiguk shunak, uwok. 16 Eshudok douk shapeagundok atap iri ta shumnek Debeini nuhwardebeg. Aria enselahos esheshin debeinyi ensel tanyuhwar debeg aria Iruhin ananihw oruhw tahwiyagwreh. Aria apakin Debeini Jisas ta nukutukukiruhw heven nunaki. Aria eshudok arpesh doukshenek bilip aria shatukur Krais iri douk rigukshagok iri ta shurik shukitak shupe. 17 Ariahahudok nyumnah apak douk munek bilip ariawata mape iri, Iruhin ta nurap muni eshudokshagok iri munak ahudok atuh. Apak ta munakmutik apakin Debeini gani iruhw utag aria munianan mupe ihih nyumneh. 18 Douk namudok ariaipak ta punataurum um punakripam enyudokbaraen um puhur ipak atin atin ipakiruh aparuh umpiyotu dodogowip.

Apak Ta Mupe Mutrugun um Apakini DebeiniNutanamori um

O ipak apakish arpesh! Apak biom atunmour wokap um mukripep um meihinyumnah ta enyudok nyutogur um, uwok. 2

Um maresh? Ipak padukemesh, ahudok nyumnahapakin Debeini nutanamori nunek skelimum arpeshahi, anan ta nunaki kabi douk nakwuaruh iri nanakiorokohunib um wab um. 3 Abudok nyutob arpeshta shukri, “Douk apak mape yopuhi nyumnah ariamape wosik.” Aria ahudok nyumnah ta hutogurahudok atuh kabi armatok kwomnek eriger umkubuki batowin um. Aria eshesh ta mare shuruwok,uwok. Eshesh ta shurao debeiri eriger aria shupeyowesh abom.

4 Aria ipak Kristen douk madae pupe kabi esheshshape arukwutigun iri shape shenek urkum umuwe. Douk namudok aria ahudok nyumnah tahutogrumesh ahudok atuh kabi douk nakwuaruh irinanaki um. Aria eshesh shikitak yowiyokuk. Ariaipak ta uwok. 5 Ipak ihishmorim pani apak doukIruhin ananish batowish douk mape bogaragun-umori. Apak douk madae mupe kabi eshudok doukshape arukwutigun iri shapeum um uwe, uwok.Aria apak madae munek yoweishi inahos kabieshesh shape arukwutigun iri shenekesh um uwe.6 Douk namudok aria apak ta mare mupe kabidouk sheshuh iri sheshuh um, uwok. Sheshuh irimadae shudukemesh uwe, eshesh shakri uwok umshumnek Iruhin ananin baraen aria shenekyoweishi inahos. Aria apak mare munek yoweishi

1 TESALONAIKA 4:3 317 1 TESALONAIKA 5:6

Page 318: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

inahos kabi eshesh um, uwok. Apak ta mupemusuhw merik um apak kanak aria munek urkumum yopinyi atin aria muneken. 7 Um maresh?Weibus obi nyutob, sheshuh iri arpesh sheshuh.Aria shawok abar iri shawok abar aria shagugak. 8

Aria apak uwok. Apak douk mape bogaragun iri.Douk namudok aria apak ta musuhw merik umapak kanak aria musuhw Iruhin ananin baraendodog mugipeshen aria apak urkwip punawashamkupaishi. Aria ta munekesh namudok um, apak tamupe kabi anan nasuhw aidap nanabeshukananihw yegenyihw iri nape wosik abudok nyutobnunek wanohw um. Aria apak ta mudukemeshabom um Iruhin ta nunarap mutanamori mupewosik. Aria apak mudukemesh um enyudok um,apak ta mupe wosik kabi anan nowem um ainit hatiri nape wosik abudok nyutob anan nunek wanohwum. 9 Iruhin douk madae nugraehap umnuwanamap apakish yoweishi inahos uwe, uwok.Anan douk nagraehap um apakin Debeini Jisas Kraisnunarap mutanamori mupe wosik atin. 10 Anandouk nagok um nurao apak ihishmorim munakmuni anan mupe wosik atin. Aria ta apak mugok owata mupe um, anan ta wata nunarap. 11 Douknamudok aria ipak ta piyagwreh punakrip umyopinyi atin baraen um punataurum um piyotudodogowip kabi douk ipak pape peneken um. 12 Oipak apakish arpesh, apak makri ipak pumnekenyudok apakin baraen pugipeshen. Baraenenyudok. Ipak ta pupe shakamum ipakim debeimidouk henek debeinyi mour um hataurumephakripep Iruhin ananin baraen iri. Amam doukIruhin nagraeham um hutaurumep ariahunabreshep um punek yopihi atih aih. Amam doukhataurumep wosik. Douk namudok aria ipak taputuk amamish nyeiguhw shuto iruhw aria ipakurkwip punawashamam aria putaurumam. Ariaipak ta piyagwreh atin baraen aria punagabe umpupe atugun.

14 Ipak apakish arpesh! Apak biom atun makrimukripep enen baraen shopunek um pumnekenaria pugipeshen. Baraen enyudok. Ipak enesh doukshape meyoh, madae shunek mour atin uwe. Douknamudok aria ipak pukrip eshudokmori arpesh ummare shupe meyoh, uwok. Aria shopunek, ipakenesh douk shanogugur. Douk namudok aria ipakpukripesh yopinyi baraen um pugabe esheshiruhaparuh um eshesh mare shunogugur. Ariashopunek, ipak enesh douk madae dodogowish

uwe. Douk namudok aria ipak ta putaurumesh umshutogur dodogowish. Aria putaurum ihishmorimarpesh aria mare juwehosip pukripesh debeg,uwok. Ipak ta pupe samokwiyaishi arpesh ariapukripesh shokubur. 15 Aria ta enesh arpeshshunek yoweishi inahos um ipak um, ipak marewata pinyanam-umesh, uwok. Ihih nyumneh ipak tapukwiraeh um punek yopinyi atin um ipak atin atinpuni ihishmorim arpesh shopunek putaurumesh.16 Aria ipak ta pupe um punadudareh namudokatin aria pupe punek beten nyumnah wab. 18 Ariaipak ta punek tenkyu um Iruhin um enenyenennyutogrumep iri. Um maresh? Anan douk nakri ipakpatukur Jisas Krais iri ta pupe um punek tenkyumannamudok atin. 19 Iruhin ananin Mishin douknyenek sabaihi yopihi atih aih iri mour. Douknamudok aria ipak mare putapok enyenyih yah umnyunek enyenyin mour um, uwok. 20 Aria enyendouk nyohur enesh arpesh aria shakripep Iruhinananin baraen. Douk namudok aria ipak marepukenyuk agabus enyudok baraen, uwok. 21 Ariaipak ta punek skelimum ihinyumorim baraen nyuniaih aria pudukemesh um enyen douk yopinyi oyoweinyi. Aria yopinyi um, ipak ta pusuwen dodog.O ta yoweinyi um, ipak ta pukutinyukuk. 22 Ariapukutukuk ihihmori yoweihi aih.

23 Aria eik yakri Iruhin douk baugos um apakiruhaparuh hur wosik um nunekep pupe ananip atipabom um punek ihihmori yopihi atih aih. Ariashopunek, yakri nutaurumep aria mare eneshyoweishi inahos shupenyep ipakiruh yegeshiweruhhuni ipakish mishish shuni ipakiruh aparuh ahudokyopuhi nyumnah apakin Debeini Jisas Kraisnutanamori ahi aria pupe wosik atin. 24 Aria Iruhindouk nahwarep um pugipesh ananin baraen ariaapa nagipeshen wosik ihinyumorim baraen anannakriyen iri. Namudok aria anan ta nutaurumeppupe wosik arigaha ahudok yopuhi nyumnahDebeini Jisas nutanamori ahi.

25 O ipak apakish arpesh! Ipak ta punek betenporik Iruhin um nyutaurumap. 26 Aria ipakihipmorim ta urkwip punawasham ipak atin atinaria punapuprikum. 27 Aria eik Pol douk apakiniDebeini neke debeinyi big. Douk namudok aria eikyakri ikripep um putarih enyudok baraen nyetemapudok shup iri um ihishmorim Kristen shapeganudok iri shumneken. 28 Aria eik yakri apakinDebeini Jisas Krais nutaurumep meyoh arianunekep pupe wosik.

1 TESALONAIKA 5:7 318 1 TESALONAIKA 5:28

Page 319: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

2 TESALONAIKA

Banenyi Baraen Pol Nagiguk Neneken Nyanak Um Eshesh Tesalonaika Iri

1:1-2 Pol nakripesh yopinyi baraen um Iruhin nini Jisas Krais hutaurum eshesh Tesalonaika1:3-12 Pol nenek tenkyu um Iruhin um eshesh aria nenek betenumesh2:1-17 Arman ta nukenyuk agab Iruhin ananin baraen iri ta nunaki3:1-15 Eshesh Kristen mare shupe meyoh, uwok. Eshesh ta shunek mour um shutaurum eshesh kanak shuni kupaishi shopunek3:16-18 Nyatuh iri baraen

Eik Pol yani Sailas aria Timoti mape agundokaria eik Pol yenyem apudok apakip shuppanakumogu ipak Iruhin ananish arpesh

pape Tesalonaika iri. Apak menekapumagu ipakdouk patukur apakin Yain Iruhin nani Debeini JisasKrais iri. 2 Apak makri apakin Yain Iruhin niniDebeini Jisas Krais hutaurumep meyoh aria ipakiruhaparuh hur wosik.

Pol Nenek Tenkyu Um Iruhin Um EsheshTesalonaika Sheyotu Dodog Shosah Enenyenen

Amaen Um3 O ipak apakish arpesh, riguk ipak pasuhw

Iruhin ananin baraen atin. Aria douk, ipakpasuhwen dodog abom pagipeshen peshagrakukriguk parik pagipeshen um. Aria riguk ipakiruhaparuh hanawasham ipak atin atin um. Aria doukipak peshagrakuk riguk parik pape peneken um.Douk namudok aria ihih nyumneh apak ta urkwippurum ipak aria munek tenkyu um Iruhin. Ariaenyen douk wosik um apak menekesh namudokum. 4 Aria ipak douk penekesh namudok aria apakmanak sabaigunum mani sabaishi Iruhin ananisharpesh mapeum, apak apa makripesh um ipak ariamatuk ipakishi nyeiguhw shato iruhw. Apak apamakripesh um sabaihi eneheneh yoweihi aih doukipakish horik horin shenekeh um ipak iri shanisabainyi amaen douk nyatogrumep nyenekeppemnek debeiri eriger iri. Aria apak makri ipak apapasuhw Iruhin ananin baraen dodog pagipeshenaria peyotu dodogowip pasah ihinyumorim amaendouk nyatogrumep iri.

Iruhin Ta Nugipesh Yopihi Atih Aih Aria NunekSkelimum Apak Arpesh

5 Aria enyudok douk nyatogur um ipak iri douknyeyabigap um Iruhin apa nenek yopihi atih aiharia nenek skelimum ipakih aih. Aria ipak doukpemnek debeiri eriger. Um maresh, ipak pakripuwish agundok Iruhin nape Debeini um ananish

arpesh shupe um. Aria anan ta nunekep wosikabom um puwish ganudok. 6 Aria Iruhin ta nunekyopihi atih aih namudok. Anan ta nunek skelimumeshudok arpesh douk apa shenek yoweishi inahosum ipak iri aria nukri eshesh shenek yoweishiinahos. Aria anan ta wata nunyanam-umeshnunekesh shumnek debeiri eriger. 7 Aria anan tanukweshihep um enyudok amaen aria ta wata pupeum uhwin. Aria apak shopunek, anan ta nunekesh-umap namudok atin. Iruhin ta nunekumap enyudokhahudok nyumnah Debeini Jisas nini ananishdodogowishi enselahos shukutukuk iruhw hevenshutogur yopugunum ahi. Aria anan ta shutrunnutrugun abom aria nunaki kabi douk debeihi nyihhatrugun aria bogaragun abom ba nanaki um. 8

Aria hahudok nyumnah anan ta nunaki aria nuboeshudok arpesh douk madae shudukemesh umIruhin iri uwe shuni eshudok douk madaeshugipesh apakin Debeini Jisas ananin yopinyibaraen iri uwe. 9 Anan ta nesh debeg. Aria anan tanukri wokumesh aria eshesh ta mare shunak shupeanan napeum aria shutik agundok anan natrugunabom um, uwok. Eshesh ta shunak shupekupaigunum aria shupe shumnek debeiri erigeraria shupe yowesh abom ihih nyumneh. 10 Ariahahudok nyumnah sabaishi ta shutuk ananinnyeigur nyuto iruhw. Aria apak ihipmorim ananishyopishi arpesh abom douk magipesh ananinbaraen iri ta mutuk ananin nyeigur nyuto iruhw ariamukri anan douk yopuyopuni Debeini ariamunadudareh-uman. Aria ipak shopunek ta putrunaria putuk ananin nyeigur nyuto iruhw. Ummaresh? Riguk apak manaku makripep ananinbaraen aria ipak pasuhwen pagipeshen.

11 Douk namudok aria ihih nyumneh apak munekbeten um apakin Iruhin um nutaurumep. Apakmunek beten makri anan douk seiwok nahwareparia nenekep penek yopihi atih aih anan nahwarepum punekeh iri. Aria anan nutaurumep nunekepdodogowip um punek ihihmorim yopihi aih ipak

319 2 TESALONAIKA 1:11

Page 320: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

mishish shakitakumeh iri. Aria um pusuhw ananinbaraen dodog pugipeshen. Namudok aria apakmarigan um nupuhur um punek ihinyumorimyopinyi mour iri aih. 12 Apak menek betenumep ummakri apakin Iruhin nini Debeini Jisas Kraishutaurumep meyoh hunekep dodogowip aria putukDebeini Jisas ananin nyeigur nyuto iruhw. Aria Jisasshopunek nutuk ipakish nyeiguhw shuto iruhw.

Anan Arman Douk Ta Nununu Iruhin AnaninBaraen Nyubuhuk Iri Ta Nutogur

Ipak apakish arpesh! Eik yakri ikripep enenbaraen um hahudok nyumnah apakinDebeini Jisas Krais nutanamori aria apak

munak muni anan mupe atugun ahi. Ipak pumnek!Aria enesh arpesh douk shenek rohwumep shakriahudok nyumnah apakin Debeini nunaki ahi doukhatogur jurug. Aria eik madae idukemesh uwe,meishi arpesh shenek rohwumep shakripepnamudok? Enesh shakripesh Iruhin ananin baraeniri shakripep, o enesh kupaishi shakripep? O eneshshenek rohwumep shakripep shakri apakmenyemagu anap shup panakumogu ipak? Ipakmare pikitak yowiyokuk aria aparuh mare yoweruh,uwok. 3 Ipak mare pumnek esheshin baraen, uwok.Eshesh douk shenek rohwumep. Ahudok nyumnahdouk wata hutogur uwe. Sagomatin sabaishiarpesh ta shurik shukri uwok um Iruhin ananinbaraen shukutinyukuk. Aria shopunek anudokyoweinari arman douk ta nununu Iruhin ananin lonyubuhuk iri ta nurik nutogur yopugunum ba iyoh.Anan ta nurik nunaki aria ahudok nyumnah tahugiguk hutogur. Aria anan douk Iruhin nagraehanjurug um nunak nupe yoweiburi wabur hel. 4 Ariaanudok yoweinari anan ta nutuk ananin nyeigurnyuto iruhw aria nukri ihishmorim arpesh tashukutukuk Iruhin nini eneshenesh warehos shuniyoweishi sagabehos shuni warenab douk arpeshshegremab bani rohwimi god omi shape sheneklotumesh iri aria shutuk ananin atin nyeigur nyutoiruhw. Aria anan ta nuwish Iruhin ananit debeitiurupat aria nupe nunek rohwumesh nukri ananatun abom douk Debeini Iruhin.

5 Aria ipak ta urkwip pushukepuk um enyudokihinyumorim baraen douk abudok nyutob eikyanaku yani ipak mape aria yakripepen iri? Uwok.Ipak douk padukemen enyudok baraen douknyakrium anudok douk ta nununu Iruhin ananin lonyubuhuk iri. 6 Aria douk anudok arman douk watanunaki uwe. Anan douk enen arpen nyatapok-umanananih yah aria anan douk madae nunaki uwe. Ariaipak douk padukemen enyudok arpen. Aria ahudokyopuhi nyumnah Iruhin nakriyahi hutogur ariaahudok atuh anudok arman douk ta nununu Iruhinananin baraen nyubuhuk iri ta nutoguryopugunum. 7 Aria douk ehudok aih um shakenyukagabus Iruhin ananin lo um douk hatogur ariahanabeshuk hape. Ihih ta hunabeshuk hupearigaha abudok nyutob shuwaruguk enyudok

arpen nyutapok-uman yah iri. 8 Aria anudokyoweinari douk ta nununu Iruhin ananin baraennyubuhuk iri ta nutogur yopugunum. Aria DebeiniJisas ta nutogur yopugunum aria ta sabaishi arpeshshutrun nutrugun abom aria nunaki. Aria anan tanuhaprish anudok yoweinari arman um ananip yapatup aria non nugok. Aria agundok Jisas natrugunabom um ta non nugok abom. 9 Aria Satan tanatauruman nunekan dodogowin aria nunaki nupenunek rohw um sabaishi arpesh. Anan ta nuneksabainyi Iruhin atun neneken iri mour um arpeshshutrin aria shikitak yowiyokuk shukri adur anandouk Iruhin natauruman aria douk neneken. 10

Anan ta nunek eneshenesh yoweishi inahos nunekrohw um eshudok arpesh douk shape shagimahudok yah um shugok shunak shuwishuk iri.Eshesh ta shutik anudok douk ta nununu Iruhinananin baraen nyubuhuk nyuni ananin mour ariashusuhw ananin baraen. Aria eshesh ta shugok. Ummaresh? Eshesh shakri uwok um shusuhw Iruhinananin adurin atinyi baraen aria anan wata nuraeshshutanamori shupe wosik uwe. 11 Douk namudokaria Iruhin ta nuhur esheshiruh aparuh umshusuhw anudok douk ta nununu Iruhin ananinbaraen nyubuhuk iri ananin rohwinyi baraenshugipeshen. 12 Aria Iruhin ta nunekumesh debeitikwot eshesh ihishmorim aria ta nesh nuwanumesheneshenesh yoweishi inahos eshesh shenekesh iri.Um maresh? Eshesh douk madae shusuhw adurinbaraen shugipeshen uwe, uwok. Esheshshanadudareh um shunek eneshenesh yoweishiinahos.

Iruhin Douk Seiwok Nagraehep Um Nuraep PupeWosik Abom

13 Ipak apakish arpesh, apakin Debeini doukurkum manawashamep abom. Douk seiwok baugosum Iruhin nagraehep um nuraep putanamori pupewosik. Aria ananin Mishin nyawishep aria nyaraepum pupe ananip atip. Aria ipak pasuhw ananinadurin baraen pagipeshen. Douk namudok aria ihihnyumneh apak ta munek betenumep aria munektenkyu um Iruhin um ipak. 14 Anan douk nahwareparia nakrip apak manaku makripep ananin yopinyibaraen. Anan nahwarep um puni apakin DebeiniJisas Krais pupe wosik aria puni anan puraoagundok anan natrugun abom um nini ananindebeinyi nyeigur. Aria ipak shopunek ta pupe kabianan um. 15 Douk namudok aria ipak apakisharpesh! Ipak ta piyotu dodogowip aria pusuwendodog enyudok yopinyi baraen douk riguk apakmenek skulumep makripepen iri nyuni nyanyudokdouk apa menyemagu shus iri.

16 Aria apak makri apakin Debeini Jisas Krais anankanak nini Yain Iruhin hutaurumep. Anan doukurkum manawashamap nataurumap meyoh arianenekap apakiruh aparuh hur wosik ihih nyumneh.Aria mape urkwip porum agundok doukmadukemesh abom um kweipon anan ta nunaraep

2 TESALONAIKA 1:12 320 2 TESALONAIKA 2:16

Page 321: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

punak pupe wosik um. Aria apak makri Jisas Kraisnini Iruhin hunek ipakiruh aparuh hur wosik. Ariahunekep dodogowip um punek eneheneh yopihiatih aih huni mour. Aria shopunek um piyagwrehyopinyi atin baraen.

Ipak Punek Beten Um Iruhin Nutaurum Apak

O ipak apakish arpesh! Eik yakri ikripep enennyagiguk iri baraen. Baraen enyudok. Ipakpunek beten um apak um apakin Debeini

ananin yopinyi baraen nyurahaen nyunak arigahasabaigunum. Aria nyunek yopinyi mour numunsabaishi arpesh esheshiruh aparuh aria nyuraodebeinyi nyeigur kabi douk enyen nyaraen ganudokorokohun um ipak um. 2 Aria shopunek punekbetenumap um amudok henek yoweishi inahosatish iri huni mamudok douk hakri uwok um apakmunek Iruhin ananin mour iri mare hunek eneshyoweishi inahos um apak. Um maresh? Madaeihishmorim arpesh shusuhw Iruhin ananin baraenshugipeshen uwe, uwok. 3 Aria apakin Debeini apanagipeshen wosik ihinyumorim ananin baraen.Douk namudok aria anan ta nurokarubep umyoweini arman aria nunekep piyotu dodogowip. 4

Aria apak douk matukur Debeini aria madukemeshabom um ipak douk pape penek ihihmorim aihapak makripep um punekeh iri. Aria ipak ta pupeum punekesh namudok atin. 5 Aria apak makriDebeini nutaurumep aria ipakip urkwip purumenyudok baraen. Baraen enyudok. Ipak ta urkwippunawasham Iruhin. Aria shopunek, ipak urkwippurum agundok ta Krais nutaurumep aria piyotudodogowip abom abudok nyutob kwiraeh nyukrinyutogrumep um.

Ipak Ihishmorim Ta Punek Mour6 O ipak apakish arpesh! Apak douk Debeini Jisas

Krais nakop big um munek ananin mour. Douknamudok aria apak makripep dodogowinyi baraenum pugipeshen. Baraen enyudok. Aria ipak eneshshasuhw Krais ananin baraen aria eshesh shapemeyoh madae shunek mour iri uwe, ipak mare punieshesh ponoprom, uwok. Eshesh douk madaeshugipesh enyudok baraen riguk apak makripepeniri uwe. 7 Ipak kanak douk padukemesh umagundok riguk apak manaku mani ipak mape um.Apak madae mupe meyoh uwe, uwok. Apak munekmour nyumnah wab aria madae murao ipakigunworigun meyoh uwe, uwok. Apak matorish aria ipakdouk pakapesh. Aria apak munek debeinyi mournyumneh weibus um makri uwok um mukep

amaen um pukop worigun iri utabor, uwok. Douknamudok aria ipak ta pugipesh apakih aih umpunek mour dodogowip atip. 9 Aria enyen doukwosik um apak mukripep um pukop utabor iriworigun um. Aria apak makri uwok. Apak makrimunek mour dodogowip atup nyumnah wab ummiyabigep um pugipesh apak punek mournamudok atin. 10 Riguk abudok nyutob apakmanaku mani ipak mape um, apak makripep umeshudok arpesh douk shakri uwok um shunekmour iri. Apak makri ipak mare pukesh anagunworigun shugnoh, uwok.

11 Aria apak douk memnek um orokohun umipak, enesh arpesh shape meyoh madae shunekmour uwe. Aria eshesh shape shanumogeshkupaishi eshesh atubur waburish. 12 Aria apakdouk apakin Debeini Jisas Krais nakop big ummunek ananin mour. Douk namudok aria apakmakripesh dodogowinyi baraen eshudok arpeshum shugipeshen. Apak makri uwok um shurahaenaria shupe shiyagwreh enyudokmori baraen, uwok.Apak makri shupe wosik shunenek esheshin mourum shunou esheshigun worigun. 13 Aria ipakapakish arpesh mare arigeh hep um punek yopihiaih iri mour um, uwok.

14 Aria eshudok arpesh douk shukri uwok umshugipesh enyudok apakin baraen nyetem apudokshup iri, eshudok ipak pudukemesh umnyeiguhwish um aria mare puni eshesh punoprom,uwok. Ipak punekesh namudok aria eshesh taabraen nyesh aria wata shumnek yopinyi baraenshugipeshen. 15 Aria ipak mare pukri eshesh doukipakish horik horin, uwok. Ipak ta urkwip pukrieshesh douk ipakish ashukenyish owashish ariapukripesh shokubur um shumnek yopinyi baraenshugipeshen.

Nyagikuk Iri Baraen16 Debeini anan douk baugos um apak aparuh

hur wosik um. Aria apak makri anan kanak nunekipakiruh aparuh hur wosik ihih nyumneh. Ariapunak meiguni um aria maren mugu nyutogrumepum, ipak ta mare punogugur, uwok. Aria shopunekmakri Debeini nini ipak ihishmorim nupe.

17 Aria eik Pol eik kanak yowem um enyudokbaraen eikis wis. Eik yakri yopuhi nyumnah um ipakihipmorim. Eik kanak apa yowem um eikin nyeigurihismorim eikis shus namudok um inek eikin kakum putrin pukri adur asas douk eikis shus.

18 Aria eik yakri apakin Debeini Jisas Kraisnutaurumep meyoh ipak ihishmorim.

2 TESALONAIKA 3:2 321 2 TESALONAIKA 3:18

Page 322: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

1 TIMOTI

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol Narik Neneken Nyanak Um Timoti Iri

1:1-2 Pol nakri Iruhin nini Jisas Krais hutaurum Timoti.1:3-20 Pol nakrip Timoti um niyotu dodogowin aria mare numnek amam henek rohwumesh iri. Amam douk dodogowim atumhakripesh um shugipesh seiwokih aih.2:1-15 Yopihi aih eshesh Kristen ta shunekeh um agundok shunek lotu um3:16 Debeimi um Iruhin ananish arpesh iri hani amudok hataurumam iri hunekeh iri aih4:1–6:21 Pol nakrip Timoti um sabaihi yopihi aih anan nenekeh um nutaurum eshesh ihishmorim Kristen um

O Timoti, eik Pol yenek apudok shuppanakumagu nyak. Nyak douk nyatogur kabieikin nuganin um. Nyak douk nyasuhw

enyudok eik yenek skulumen-umen iri Iruhinananin baraen nyagipeshen aria yohwarennuganin. Eik douk anudok Iruhin douk narapmatanamori mape wosik abom iri nani Krais Jisashagraehe. Amam hagraehe aria hakripedodogowinyi baraen um itogur Krais Jisas ananinaposel aria yakripesh ananin yopinyi baraen. Ariaanan douk baugos abom um apak madukemeshum anan ta wata nunaki nurap iri. Eik yakri apakinYain Iruhin nini apakin Debeini aria Krais Jisashunek gihaumen aria hutaurumen meyoh. Ariashopunek, yakri amam hunek nyakihw apahw hwurwosik.

Timoti Ta Nubo Madae Adurinyi Uwe BaraenNyubuhuk

3 Nubokuhi eik yakri ikutinyukuk inak agudokshokugi nahobig Masedonia um, eik yakripeny-umaguk um nyupe Efesus. Aria douk yakri ikripenshopunek um nyupe abom Efesus aria nyukripamudok armam dodogowinyi baraen um amammare wata hunek skulumesh um enen rohwinyibaraen shopunek, uwok. Amam ta hukripesh Iruhinananin baraen atin. 4 Nyak nyukripam dodogowinyibaraen nyukri, “Ipak mare pukripesh enyudokrohwin sakihasin baraen, uwok. Aria marepukripesh enyudok seiwokin baraen um seiwokishnyeiguhw douk arpesh shanahwar um. Ipakpiyagwreh enyudokmori baraen um, ipak ta pupeum punitok atin aria ta mare pugipesh Iruhinananim urkum, uwok. Enyen douk um apakin bilipatin, Iruhin neyabigap ananim urkum.” 5 Ariabaugenyum baraen um nyukripesh enyudok Iruhinananin baraen um, nyak douk nyukripesh umnyishuhur shugipesh ehudok aih um urkwippunawasham Iruhin nini kupaishi arpesh um.

Ehudok aih douk hakitaki yopuruhi aparuh haniyopipi urkwip pani adurinyi bilip um Jisas iri. 6 Ariaanam amudok armam douk hakutukuk ehudokyopihi aih aria hape heyagwreh wehinyi baraen kabidouk shagugak iri sheyagwrehen iri. 7 Amam hakrihutogur tisa omi um hunek skulumesh um Iruhinananin lo. Aria hakri, “Apak madukemesh aria doukmunek skulumep.” Amam douk hakri namudok ariaamam madae hudukemesh um Iruhin ananin louwe. Aria shopunek amam madae hudukemesh umbaugenyum um amamin baraen shopunek uwe,uwok.

8 Apak madukemesh um ta apak mukwu lonyunek enyudok mour douk Iruhin nakri um enyennyuneken iri um, lo enyen douk yopinyi. 9 Aria apakmadukemesh um enyudok lo Iruhin douk madaenuneken nukriyen um yopishi arpesh uwe, uwok.Anan neneken um eshudok douk shenek yoweishiinahos iri um shukutishukuk aria shupe wosik.Iruhin nenek enyudok lo um eshudok douk shakriuwok um ananin lo shakenyuk agabus iri, shanieshudok douk madae shumnek baraen iri uwe,shani eshudok douk shakri uwok um ananin baraenaria shenek ihishumori yoweishi inahos iri. Esheshshani eshudok douk shakri uwok um shunek lotuum Iruhin aria shenek yoweishi inahos iri, shanieshudok douk shabo esheshish amakenyish shagokiri. Eshesh shani eshudok douk shabo kupaishiarpesh shagok iri, shani eshudok douk shenekwehrur iri, shani amudok douk henek wehrur hanikupaimi armam iri. Anan neneken um eshudokdouk shakwumesh aruh kupaishi arpesh sharaeshshanak um kupaishi shutorish iri, shani eshudokdouk shenek rohwumesh iri. Eshesh shani eshudokdouk shenek kwot obi nyutob eshesh shenekrohwumesh um baraen um kwot. Aria ananneneken um ihishmorim arpesh shopunek doukshakri uwok um Iruhin ananin adurin atinyi baraenshakenyuk agabus aria shenek eneshenesh

322 1 TIMOTI 1:9

Page 323: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

yoweishi inahos iri. 11 Enyudok baraen douknyagipesh ananin yopinyi baraen douk anannagraehe um inak ikripeshen. Enyen douknyeyabigap um Iruhin douk yopuyopunidodogowini abom nyeigur nyato iruh-uman iri.

Pol Nenek Tenkyu Um Jisas Um Iruhin NenekGihauman Natauruman Meyoh Um

12 Eik yenek tenkyu um apakin Debeini Krais Jisas.Seiwok anan nataurume aria neneke dodogoiweum yenek ananin mour. Anan douk nakri eik wosikapa yenek ananin mour wosik abom aria anan douknakripe yeneken. 13 Aria seiwok sagomatin eikwata imnek Jisas ananin baraen um uwe, eikyabubunim ananin nyeigur aria yakri uwok umanan. Aria yakri uwok um ananish arpesh doukshasuhw ananin baraen iri aria yasuweshyoweshikesh yenekesh shemnek debeiri eriger. Ariaabudok nyutob eik yenekesh namudok um, eikmadae idukemesh ikri eik yenek yoweishi inahosuwe, uwok. Eik madae isuhw ananin baraenigipeshen uwe. Namudok aria Iruhin nakri gihaumeik aria madae nuwaname yoweishi inahos eik yapeyenekesh iri uwe, uwok. 14 Aria apakin DebeiniKrais Jisas nataurume meyoh abom nogabeyeyatukur anan aria yape wosik. Namudok aria eikyasuhw ananin baraen dodog yagipeshen. Ariashopunek, eik urkum manawasham kupaishiarpesh aria yataurumesh.

15 Enyudok baraen douk adurin atin abom. Douknamudok aria apak ihishmorim ta musuwen dodogmugipeshen. Baraen enyudok. Seiwok Krais Jisasnanaki agundok atap um nutaurum apak menekyoweishi inahos iri um nurap mutanamori mupewosik abom. Aria kupaishi arpesh shenek yoweishiinahos aria eik Pol douk yoweiwe iri abomyeshagrakuk eshesh um yenek yoweishi inahos um.16 Douk namudok aria Krais Jisas nakri gihaumeabom aria anan madae juwehosin um eik uwe.Anan nakri gihaume um kweipon ihishmorimshusuhw Iruhin ananin baraen shugipeshen irishudukemesh shukri eik yoweiwe iri abom. AriaKrais Jisas narae aria nagabeye um eikish yoweishiinahos aria ta shunek urkum shukri, “Krais Jisasnakri gihauman anudok yoweini arman abom arianaran nagabeyan um yoweishi inahos anannenekesh iri. Douk namudok aria adur atin anan tanunarao apak shopunek mupe wosik abom ihihnyumneh.” 17 Anan atun abom douk Iruhin. Apakmadae mutrun apakis nabes uwe, aria anan tamare nugok atin. Anan nape king ihih nyumneh.Aria eik yakri apak ihishmorim ta mukri anan doukDebeini aria munek lotuman mutuk ananin nyeigurnyuto iruhw ihih nyumneh. Enyudok baraen doukadurin atin.

Pol Nakrip Timoti Um Nupe Dodogowin NunekIruhin Ananin Mour

18 Timoti, nyak douk nyenek Iruhin ananin mouraria eik douk yahwaren nuganin. Riguk wataweroroinyi um, amam profet hakripesh um nyak tanyunek Iruhin ananin mour wosik abom um. Ariaeik yakri ikripen enyudok atin kabi seiwok amamhakri um. Aria nyak nyumneken aria nyusuwennyugipeshen um nyupe dodogowin atin nyunekIruhin ananin mour. Aria nyubo yoweishi inahosshubuhuk kabi anan soldia nenek mour ami irineneken aria dodogowin atun um. 19 Nyak nyunekurkum um Iruhin ananin baraen douk nyasuwenaria gamo nyusuwen dodog nyugipeshen. Nyak taurkum mur wosik aria mare mur um nyukri nyaknyenek yoweishi inahos, uwok. Enesh arpesh doukshakri uwok um esheship urkwip pur wosik um.Eshesh urkwip porum yoweishi inahos ariashenekesh abom. Aria eshesh shakutukuk Iruhinananin baraen aria shape kabi shagrukuk shabuhogumigum youg um. 20 Anam um eshudok doukshagrukuk shabuh ogumigum youg iri doukamudok biom Himeneus iri Aleksander. Amamhabubunim um Iruhin aria eik Pol yenekumamukenyudok um yoweini Satan ananis wis. Eikyenekumam enyudok um hunak hur Satan ananiswis um nom aria nenekam hudukemesh um amammare wata hububunim Iruhin atin um.

Apak Munek Beten Um

Harik iri aih apak ta munekeh iri doukehudok. Eik yakri, “Ipak punek beten umIruhin um. Aria ipak porigan um eshudok

ipak eneshenesh wokepumesh iri, aria punektenkyuman aria shopunek, porigan um nutaurumihishmorim arpesh. 2 Aria porigan um nutaurumking-omi huni ihishmorim shape debeishi umgavman iri. Ipak punek beten um gavman namudokum apak mupe wosik, apakiruh aparuh hur wosikaria munek yopihi atih aih um munek enenyenenyopinyi Iruhin nakriyenyi. 3 Aria ipak punek betennamudok um, ipak ta punek Iruhin douk narapmatanamori mape wosik atin aria anannunadudareh. Aria anan shopunek douk nakrinurao ihishmorim arpesh shatanam shupe wosikaria shudukemesh um adurin atinyi baraen ariashusuhwen shugipeshen iri. 5 Aria apakmadukemesh um douk atun abom meyoh Iruhinnape. Aria apak ihishmorim arpesh mape woburaria anan nape wobur. Aria atun meyoh armanabom nape orokohun um apak aria nonukopmanak hurukatin um Iruhin. Anan douk Krais Jisas.6 Krais Jisas douk nakri wosik aria nagok um natorapak ihishmorim arpesh apakish yoweishi inahos.Aria nakweshihap um apakish yoweishi inahos doukshoweshikap iri. Aria ahudok nyumnah Iruhin nakriahi, Jisas nagok um nukweshihap. Aria Iruhinneyabigap um mudukemesh mukri anan douk nakri

1 TIMOTI 1:11 323 1 TIMOTI 2:6

Page 324: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

nurao apak ihishmorim mutanamori mupe wosik. 7

Douk namudok aria Krais Jisas nagraehe um iraoananin yopinyi baraen inak ikrip arpesh. Ariashopunek, nagraehe yatogur aposel um inak inekskulum kupaishi arpesh douk madae shudukemeshum Iruhin iri uwe. Eik inek skulumesh um enyudokadurin baraen um Krais um shudukemesh ariashusuhwen dodog shugipeshen. Aria eik doukmadae inek rohwumep uwe, uwok. Eik yakripepadurin atin.”

8 Eik yakri armam hape ihirubmorim warub iri tahunek beten. Amam mare juwehosim aria hunitok,uwok. Amam ta hunagabe um hupe atugun hunekyopihi atih aih aria hunek beten.

Armago Ta Umnek Enyudok Baraen UgipeshenAbudok Nyutob Shunak Shupe Shunek Lotu Obi

Nyutob9 Aria eik yakri armago shopunek ta upe wosik

unawashok yopihi rupeh douk wosik um owo iriaria bane banehi mare wosik um owo ta uhunug iriuwe, uwok. Aria shopunek, mare unaginohwbaragos suni yegeshiweruh um eshudok yopishiatish eneshenesh douk shatorish debeibori utaboriri, uwok. 10 Aria ipak armago apa pakri ipakpasuhw Iruhin ananin baraen penek lotuman iri tapunek ihinyumori yopinyi mour douk armago apawenek lotu um Iruhin iri weneken iri. 11 Aria punakpupe punek lotu obi nyutob, armago mare ukripeshIruhin ananin baraen, uwok. Owo upe mokuregumnek Iruhin ananin baraen aria upe unekurukwipumen. 12 Eik Pol yakri uwok um onoarmago upe debeiwori um armam aria unekskulumam um Iruhin ananin baraen, uwok. Owo taupe mokureg. 13 Seiwok sagomatin Iruhin nenekarpesh um, anan narik nenek arman Adam iyoh arianagiguk nenek armatok Iv. 14 Aria yoweini Satandouk madae nunek rohw um Adam uwe, uwok.Anan nenek rohw um Iv aria kwakutukuk Iruhinananin baraen kwenek yoweishi inahos. 15 Aria taarmago umnek Iruhin ananin baraen usuwendodog ugipeshen aria owo urkwip punawashamkupaishi arpesh utaurumesh, aria upe wosik unekyopihi aih aria mare uni kupaimi shiyagwreh um,owo douk wosik wenek yopinyi. Aria ta unek yopinyiupe wosik namudok aria ubuki batowish um, Iruhinta nurao utanamori upe wosik ihih nyumneh.

Amam Hape Debeimori Um Iruhin AnanishArpesh Iri

Enyudok baraen douk adurin. Aria anannukri nupe debeini um Iruhin ananisharpesh nutaurumesh um, anan douk nakri

nurao yopinyi abom sagomatinyin mour. 2 Arianunek enyudok mour iri, anan ta nenek yopihi atihaih iri. Anan ta nunek yopinyi atin aria mare enesharpesh shukri anan yoweini. Anan ta nurao atukarmatok. Aria anan ta nubo yoweipi urkwippubuhuk aria anan mare urkum mur um nunek

yoweishi inahos, uwok. Anan mare nuwok abarnugugak atin. Anan ta nutaurumesh nukesheshudok eneshenesh um kupaishi arpesh. Anan tanunek skulumesh nukripesh baraen wosik umshumneken aria shudukemesh. Anan marejuwehosin arigas atin um nini kupaishi shunitok,uwok. Anan nini eshesh shupe atugun. Anan marenuhesh nukripesh debeg atin, uwok. Aria ananmare nunek urkum um nurao sabaibori utabor bunieneshenesh eshudok, uwok. Aria anan nunekyopinyi namudok um, anan wosik ta nunekenyudok mour. 4 Anan ta nutaurumok wosikananik armatok kwuni ananish batowish arianunekesh shumnek ananin baraen. Aria batowish tashumnek ananin baraen aria mare shagogoniganatin, uwok. 5 Aria ta anan mare nutaurum umananik armatok kwuni batowish wosik um, anan tamare wosik um nunek mour um nutaurum Iruhinananish arpesh. 6 Aria ta anan seiwok natogurKristen aria nasuhw Iruhin ananin baraen dodognagipeshen arigaha douk um, anan wosik ta nupedebeini um Iruhin ananish arpesh. Aria nubokuhiatin natogur Kristen um, anan mare nupe debeinium Iruhin ananish arpesh, uwok. Um maresh? Taanan nunek urkum nukri anan debeini nyeigurnyato iruh-uman nadukemesh um eneshenesh iriaria ta nukutukuk yopinyi baraen. Aria Iruhin tanunek skeliman aria nukri anan douk yoweininenek yoweishi inahos kabi douk seiwok anannenek skelimum Satan um. Aria Iruhin ta nukriuwok abom um anudok arman kabi douk seiwoknakri uwok um yoweini Satan um. 7 Anudok douknupe debeini um Iruhin ananish arpesh iri ta nunekyopinyi um eshudok douk madae shusuhw Iruhinananin baraen iri uwe shopunek. Anan nunekeshnamudok aria arpesh ta shutrun shukri ananyopuni madae nunek enesh yoweishi inahos iriuwe. Um maresh, ta eshesh shukri anan yoweiniaria anan nugipesh Satan ananin baraen aria Satannusuwan nuweshikan dodog.

Mamudok Douk Hataurum Debeimi um IruhinAnanish Arpesh Iri

8 Mamudok douk hataurum debeimi um Iruhinananish arpesh iri shopunek ta hunek yopihi aih umihishmorim arpesh shutrum aria shukri amamyopumi. Amam ta hunek ehudokmori yopihi aih.Amam ta hukripesh atin baraen ihishmorim arpesh.Mare hukripaguk enesh enen baraen aria eneshhukripeshuk kupainyi, uwok. Aria amam marehuwok abar hugugak atin. Aria mare hunek nyigiyaum kupaishi esheshish eshudok eneshenesh shuniutabor, uwok. 9 Baugenyum um Iruhin ananinbaraen seiwok nyanabeshuk, aria douk Iruhinnakrip apak ananip madukemen. Aria amam tahunek urkum um enyudok atin baraen husuwendodog hugipeshen. Aria amam ta urkwip pur wosikaria mare purum hunek yoweishi inahos, uwok. 10

Sagomatin ipak Iruhin ananish arpesh ta putik

1 TIMOTI 2:7 324 1 TIMOTI 3:10

Page 325: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

mamudok douk hakri hutaurum amam douk hapedebeimi um Iruhin ananish arpesh iri. Putrum umhugipesheh wosik ihihmorim aih iganigadaeyakripepumeh iri um, ipak wosik pukripam umhunekeh abom. Aria uwok um, ta uwok.

11 Aria amamiyu armago owowin baraenenyudok. Owo ta unek yopihi aih um ihishmorimarpesh um shutru aria shukri owo yopuworiarmago. Aria owo mare ukripesh enen rohwinyibaraen kupaishi um kupaishi arpesh shenekesh iriyoweishi inahos, uwok. Owo ta unodukem usumerik um owo kanak aria unek owowin mour wosikabom.

12 Mamudok douk hataurum amudok hapedebeimi um Iruhin ananish arpesh iri ta hurao atukatuk armago. Aria amam ta husuhw merik umamamiyu armago uni batowish hutaurumeshwosik. 13 Amam hutaurumam wosik amam hapedebeimi um Iruhin ananish arpesh iri um, kupaishiarpesh ta shutrum shukri amam yopumi armam.Aria amam ta hudukemesh abom um amam doukhasuwen dodog abom Krais ananin baraenhagipeshen. Aria amam ta mare hunogugur umhukripesh enyudok baraen kupaishi arpesh um.

Baugenyum Baraen Um Iruhin Ananin Baraen14 Eik yape yenyem apudok shup um, eik urkum

mor yakri eik hurukatin um inaku itrin. 15 Aria tamare dodogoiwe um inaku arigas um, nyak tanyutik apudok shup aria putaurumen umnyudukemesh um ehudok yopihi aih douk ipakIruhin ananish arpesh ta punekeh iri. Aria Iruhindouk nape ihih nyumneh iri douk nape numunipakiruh aparuh. Ipak douk ananip um, atupawiropip douk patogur kabi ananit urupat iri um.Aria ipak douk pasuhw Iruhin ananin baraen dodogpagipeshen aria dodogowip atip pakripesh enyudokatin adurin baraen kupaishi um enyen marenyubuhuk abom, uwok. Douk namudok aria ipakpatogur kabi uroruh douk hosah urupat tataododog iri um. 16 Seiwok baugenyum Iruhin ananinbaraen um agundok apak munek lotuman um douknyanabeshuk abom. Aria ahudok nyumnah douknyatogur yopugunum. Baraen douk enyudok.Seiwok anan narao arpeshihw yegenyihw natogur

adurin arman kabi apak um.Aria Iruhin ananin Mishin nyawishan aria Iruhin

neyabigsabaishi arpesh shadukemesh shakri anan douk

Iruhin ananin nuganin.Aria sabaishi Iruhin ananish enselahos shopunek

shatrun.Aria ananish arpesh shanak sabaigosi nahobigos

shakripesh ananin baraen ihishmorim arpesh.Aria enesh shasuhwen dodog shagipeshen.Aria Iruhin wata naran natoum iruhw heven aria

ananin nyeigur nyato iruhw.

Enesh Arpesh Shenek Skulumesh Aria ShenekRohwumesh

Iruhin ananin Mishin enyenyin baraennyatogur aria gamo nyakri kweiponeneshenesh yoweishi sagabehos shani

warehos ta shuhur arpesh aria shunek rohwumesh.Aria enesh arpesh ta shumnek esheshin baraenshugipeshen. Aria eshesh ta shukri uwok umshusuhw Iruhin ananin baraen shugipeshen umaria shukutinyukuk. 2 Eshudok douk shenekrohwumesh abom iri ta shukripesh shukri esheshinbaraen douk adurin abom. Eshesh shenek yoweishiinahos aria eshesh madae shudukemesh shukrieshesh shenek yoweishi inahos uwe, uwok. Ummaresh, esheship urkwip douk pogugak abom ariamadae shudukemesh um maren baraen doukrohwinyi aria maren baraen douk adurin uwe. 3

Eshesh ta shunek rohwumesh shukripesh um mareshurao armago, aria enesh mahish aria woriguneshesh shanowishesh. Aria apak masuhw Iruhinananin baraen dodog magipeshen iri doukmadukemesh um adurin baraen. Apakmadukemesh um Iruhin nenek eshudok worigun irimahish douk eshesh shakri apak mare mishoh iri.Iruhin nenek eshudok mahish iri worigun um apakmunek beten munek tenkyuman aria mishoh. 4

Apak madukemesh, ihigunmorim worigun irimahish Iruhin nenekesh iri douk yopishi. Aria apakmare mukri wokumesh, uwok. Iruhin nakri apakmishoh. Apak ta munek urkum um ananin baraenaria munek beten munek tenkyuman um eshudokaria mishoh. 5 Um maresh? Ananin baraen nyaniapakin beten douk shenekesh shatogur yopish.

6 Aria ta nyukripesh enyudok baraen yenyemapudok shup iri um Iruhin ananish arpesh um, nyakdouk nyenek yopinyi mour. Nyak nyukripeshnamudok um, nyak ta nyupe yopinyi um nyunekenwosik abom iri Krais Jisas ananin mour. Aria nyaknyunek urkum um enyudok adurin baraen apakmunek bilipumen iri nyuni enyudok yopinyi baraennyak nyarik nyasuwen nyagipeshen iri um, enyen tanyuneken nyutogur dodogowin. 7 Aria nyak marenyunek urkum um enyudok seiwokin rohwinbaraen ipakish popehesh yameheshsheyagwrehenyi, uwok. Enyudok baraen doukmadae nyukripep um Iruhin uwe. Aria ihihnyumneh nyak ta nyupe um nyudukemesh um nyakkanak um nyunek yopihi atih aih Iruhin nakriyeh iri.8 Nyak nyadukemesh, ta apak mukri munekbaunag um munek apakiruh yegeshiweruh hutogurdodogowiruh um, enyudok apa nyataurumap. Ariata mudukemesh um mutogur dodogowip ummunek yopihi atih aih Iruhin nakriyeh iri um, enyenta nyutaurumap wosik abom. Enyen tanyutaurumap douk apak mape agundok atap umaria kweipon iruhw heven shopunek.

9 Enyudok baraen douk adurin atin abom. Douknamudok aria apak ihishmorim ta musuwen dodog

1 TIMOTI 3:11 325 1 TIMOTI 4:9

Page 326: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

abom mugipeshen. Baraen enyudok. 10 Apakmadukemesh abom um kweipon Iruhin douk napeihih nyumneh iri ta wata nurap um. Douk namudokaria apak munek ananin mour dodogowip atup.Aria memnek debeiri eriger um, apak apa meyotudodog. Um maresh? Apak madukemesh abom umkweipon anan ta nurap. Adur anan ta nutaurumapak ihishmorim mape agundok atap iri. Aria aduratin anan ta nurao apak douk masuhw ananinbaraen dodog magipeshen iri mutanamori mupewosik.

11 Enyudok dodogowinyi baraen eik yakripenyeniri nyak ta nyukrip kupaishi arpesh nyunekskulumesh um shudukemen aria ta shugipeshen.12 Eik yakri mare enesh arpesh shukri nyakweroroinyi aria shukri uwok um shumnek nyakinbaraen um, uwok. Nyak ta nyunek ehudokmoriyopihi aih. Nyak nyiyagwreh yopinyi atin baraenaria nyupe wosik nyunek yopinyi. Aria nyak taurkum munawasham kupaishi arpesh arianyutaurumesh. Aria nyusuhw Iruhin ananin baraendodog nyugipeshen aria nyunek eneheneh yopihiabom atih aih Iruhin nakriyeh iri. Mare nyunekurkum um nyunek yoweihi aih. Nyak ta nyunekyopihi aih namudok um eshesh Kristen shutrin ariashugipesh hato iruhw iri aih. 13 Aria nyak ta nyunekIruhin ananin mour dodogowin atin arigaha eikinaku. Aria mour nyak nyuneken iri douk enyudok.Nyak nyutarih Iruhin ananin yopinyi baraenyopugunum um sabaishi shumneken. Arianyukripeshen aria nyunek skulumesh umshudukemen wosik aria nyukripesh um shukutukukyoweishi inahos. 14 Riguk anah nyumnah, amamhakripesh Iruhin ananin baraen iri hakri umagundok ta nyak nyunek Iruhin ananin mour um.Aria hahudok nyumnah, amam hataurum Iruhinananish arpesh aria howem wis nyakig barag umnyurao enen Iruhin ananin Mishin enyenyin presenum nyutaurumen nyukripesh Iruhin ananin baraenum. Aria nyak mare urkum mukenyaguk umenyudok presen, uwok. Nyak ta nyukwu enyudokpresen aria nyunek mour wosik kabi douk rigukamam hakri um. 15 Aria nyak ta nyunek urkum umihinyumorim baraen eik yakripenyen iri arianyugipeshen dodogowin atin. Aria nyukon abomnyak kanak Iruhin um nyugipesh enyudok atinbaraen. Nyak ta nyunekesh namudok um sabaishiarpesh shutrin aria shukri nyak nyenek Iruhinananin mour dodogowin atin nyeshagrakuk riguknyarik nyape nyeneken um. 16 Aria nyak tanyutaurum nyak nyunekeh iri aih. Aria nyunekskulumesh um, nyak ta nyukripesh adurin atinyibaraen atin um shumneken aria shugipeshen. Arianyak ta nyupe um nyunek enyudok atin mour. Arianyunekesh namudok um, Iruhin ta nutaurum nyaknyuni eshudok douk shemnek nyakin baraen irishopunek nuraep putanamori pupe wosik.

Ehudok Aih Nyak Nyugipesheh Um NyutaurumIruhin Ananish Arpesh Um

Eshudok arpesh douk shenek yoweishiinahos iri nyak nyukripesh umshukutishukuk aria shunek yopihi aih. Aria

nyukripesh um, nyak ta nyugipesh ehudok aihnamudok. Rowehimi mare nyuhom nyukripamdebeg, uwok. Nyukripam shokubur um hukutukukyoweishi inahos kabi douk nyakripan shokuburnyakin yaken um. Aria weroroimi nyukripamshokubur kabi nyakrip nyakim owarhim um. 2 Ariaruwehew iri nyukripo shokubur um ukutukukyoweishi inahos. Aria owo shopunek, nyak tanyukripo shokubur kabi nyakripo shokubur nyakiyuamakenyiyu um. Aria weroroiwori nyukriposhokubur um ukutukuk yoweishi inahos kabinyakrip nyakiyu mohwiyariyu um. Aria nyak tanyunek urkum um nyunek yopihi atih aih arianyukripo.

Armam Hagok Hawosopuk Iri Armago OwowinBaraen

3 Armam hagok hawosopuk iri armago owowinbaraen enyudok. Aria ono armago owowim rahaemhagokuk aria owo arpesh uwok um shutaurumo irium, nyak ta nyutuk owowish nyeiguhw shuto iruhwaria nyukrip Iruhin ananish arpesh um shutaurumoshuko worigun. 4 Aria ta onok okwokwin raminennugokuk aria okwokwish batowish o barheshishshupe um, eshesh ta shutaurumok. Eshesh tashugipesh Iruhin ananin baraen aria shutaurumokum shuwanamok enyudok seiwok okwok kwenekenum eshesh iri. Aria shunekesh namudok um,eshesh ta shunek Iruhin nunadudareh. 5 Ariawawudok arpesh wokowori douk wasuhw Iruhinananin baraen dodog wagipeshen wakri Iruhin atunta nutaurumo, aria wape wenek beten nyumnehweibus. 6 Aria oudok douk wenek yoweishi inahosdouk owo kanak urkwip porumen iri, owo doukwawok sabaiguni yopuguni worigun ariawanadudareh wape wosik. Aria owo douk madaeugipesh Iruhin ananih aih uwe. Douk namudok ariaowo wape kabi douk owo wagok iri um. 7 Eikyakripen enyudok baraen um nyukrip ihiyumorimarmago douk owowim rahaem hagokuk iri. Ummaresh, ta kupaishi shutru aria shukri owoyoweiwori armago. 8 Ipak ihishmorim ta putaurumeshudok ipak atup awirop um pukesh eshudokeneshenesh. Aria enesh arpesh mare shutaurumeshesh atup awirop um, eshesh douk shakutukukIruhin ananin yopinyi baraen douk shasuhwenshagipeshen iri. Aria eshesh douk shatoguryoweishi arpesh abom sheshagrakuk eshudok doukmadae shusuhw Iruhin ananin baraen iri uwe.

9 Aria nyak nyuwem armam hagok hawosopukukiri armago owowish nyeiguhw um, nyak ta nyuwemum oudokmori atuw owowish nyeiguhw. Oudokdouk owowish kwarahos shenek uhwinyumaguk

1 TIMOTI 4:10 326 1 TIMOTI 5:9

Page 327: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

59-poreish kwarahos, aria wani owowim atumarmam shape aria madae unak unek wehrur atinuwe uni kupaimi iri. 10 Aria kupaishi arpesh shatrushakri owo yopuwori apa wenek ehudokmori yopihiaih iri. Ehudok. Owo apa wataurumesh wosikowowish batowish aria apa wokesh eshudokeneshenesh kupaishi arpesh shanaki kupairubiwarub iri. Aria shopunek, owo apa wakwrup Iruhinananish arpesh douk shanak owowig urusag iriesheshiruh yeriweruh aria wataurum eshudok douksharao amaen iri. Aria ihih nyumneh owo wape umwenek eneheneh yopihi aih atih. Nyak nyuwem umoudokmori atuw owowish nyeiguhw. 11 Ariaweroroiwori douk owowim hagokuk iri, nyak marenyuwem um owowish nyeiguhw, uwok. Ta kupaimiurkum mutogurumo um ukri urao kupaimi armamaria owo ukutukuk marik iri urkum wakri unek Kraisananin atin mour um. 12 Namudok aria owo tabaraen nyupenyo um agundok owo madae ugipeshowowim marik iri urkum um wakri adur um ta unekKrais ananin atin mour um. 13 Aria shopunek, owoapa arigeh hao wape meyoh aria wape umwarahaen atin. Owo wape um wenek uwish togurwanak kupaigwi urusag. Aria watiguk kupaishi ariawata wanak wape wanumogesh eshesh.Ehudokmori aih Iruhin douk nakri uwok abomumeh. 14 Namudok aria eik yakri wosik umweroroiwori douk owowim hagokuk iri wata uraokupaimi armam. Aria owo ubuki batowish aria upeunek mour um utaurumesh aria upe wosik. Ummaresh, ta apakish horim douk shakri uwok umIruhin ananin baraen iri shukri apak yoweipari. 15

Ono armago douk amam hagok hawosopukuk iridouk wakutukuk jurug yopinyi baraen aria wasuhwSatan ananin baraen wagipeshen. 16 Aria ta esheshshasuhw Iruhin ananin baraen iri eshesh atupawirop um ono armago douk amam hagokhawosopukuk iri uni eshesh upe um, eshesh tashutaurumo shuko worigun nini eshudok douk owowokumesh iri. Eshesh shunekesh namudok um ipakIruhin ananip ta mare punek debeinyi mour umputaurum oudok armago um, uwok. Ipak taputaurum oudok douk owowishi madae eneshshupeik abom um shutaurumo iri uwe atuw.

Amam Hape Debeimi um Iruhin Ananish ArpeshIri Amamin Baraen

17 Mamudok douk hape debeimi um ipak Iruhinananish arpesh aria hataurumep henek mour wosikabom iri, ipak ta putuk amamish nyeiguhw shutoiruhw aria pukomabor wosik utabor buni worigun.Eik yakri um mamudok douk henek mourdodogowim atum um henek skulumep hakripepIruhin ananin baraen iri atum. Ipak ta putaurumamwosik abom. 18 Um maresh? Baraen nyetem Iruhinananik Buk iri Iruhin nakri namudok. Nakri,“Shashudok bulmakauhos douk sheyotu shenekmour um sheshish wit um sharumohw urubit iri,ipak mare puweshik esheshig nokwatog, uwok.

Eshesh ta shuwok anat ourehit wit.” Aria nakrienyudok kupainyi baraen shopunek nakri, “Esheshshunek mour iri mare shuneken meyoh, uwok.Eshesh ta shurao utabor.”

19 Aria ta enen arpen nyukripen enen baraen umanan nape debeini um ipak Iruhin ananish arpeshiri nenek enesh yoweishi inahos um, nyak marenyumneken, uwok. Aria biyesh o biyesh atinshukripen um, nyak wosik ta nyumnek esheshinbaraen aria kadak nyukripan um mare watanuneken atin. 20 Mamudok douk hape debeimi umipak Iruhin ananish arpesh aria henek yoweishiinahos iri, nyak ta nyuhom um hukutukuk eshudokyoweishi inahos. Nyak nyuhom abudok nyutobsabaishi Iruhin ananish arpesh shunatorum shupeobi nyutob. Abudok nyutob, nyak ta nyikitak arianyukripam dodogowinyi baraen um amam marewata hunek yoweishi inahos. Nyak nyunekeshnamudok um kupaishi shopunek shunogugur ariamare shunek yoweishi inahos.

21 Iruhin nani Krais Jisas hani Iruhin ananishenselahos shatruhw esheshis nabes aria eik Polyakripen dodogowinyi baraen um nyumneken arianyugipeshen. Baraen enyudok. Nyak ta nyukripeshenyudok atin baraen eik yakripen-enyi. NyukripIruhin ananish arpesh douk shenek yoweishi inahosiri um mare wata shunekesh shopunek. Arianyukripesh um, nyak mare nyukripeshuk kupainyinyeiguhw shatoumesh iri arpesh, aria marenyukripesh kupainyi nyeiguhw wokeshi iri uwe,uwok. Nyak ta nyukripesh atin baraen ihishmorimarpesh. 22 Aria nyak mare arigas nyenekesh umnyugraeh anan arman um nunek Iruhin ananinmour, uwok. Ta enesh arpesh shutrin umnyutaurum anan nenek yoweishi inahos iri armanaria shukri nyak shopunek douk yowenyari kabianan um. Aria sagomatin nyak ta gamonyudukeman wosik ba iyoh aria nyuwem wis ananigbarag aria kadak nyukripan um nunek Iruhinananin mour. Aria nyak ta mare nyunek urkum umnyunek yoweihi aih aria nyunek eneheneh yopihiabom atih aih Iruhin nakriyehi.

23 Aria eik yakri ikripen enen baraen shopunekum agundok arugeh atih hen um. Nyak marenyuwok abar atubar, uwok. Nyak ta nyuwok anabarkaroibar wainibar abar shopunek um apahw marehwunatuken. Aria shopunek um kupaihi arugehmare hen ihih nyumneh.

24 Anam armam douk henek yoweishi inahosyopugunum iri, apak douk madukemam um amamdouk yoweimi. Aria Iruhin ta nunek skelumam nukriamam douk henek yoweishi inahos. Aria kweipon tanuwanumam yoweishi inahos amam henekesh iri.Aria anam hanabeshuk henek yoweishi inahos iri,apak madae mudukemam uwe. Aria kweiponamamish yoweishi inahos ta shutogur yopugunumaria Iruhin ta nuwanam yoweishi inahos amamhenekesh iri. 25 Aria douk namudok atin. Anamarmam henek yopihi aih iri mour yopugunum ariasabaishi shatrum aria shadukemam. Aria anam

1 TIMOTI 5:10 327 1 TIMOTI 5:25

Page 328: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

henek yopihi aih iri mour habeshukesh aria apakmadae mudukemesh uwe. Aria kweipon amam tahunowereh hutogur yopugunum aria sabaishishutrum. Aria apak shopunek ta mudukemam.

Shape Shakamum Kupaishi Shenekumesh MourMeyoh Iri Esheshin Baraen

Shenekumesh mour meyoh kupaishi iriesheshin baraen enyudok. Eshesh Iruhinananish arpesh douk shape shakamum

kupaishi shenekumesh mour meyoh iri ta shumnekesheshim debeimi amamin baraen shugipeshen.Eshesh ta shukri amam douk debeimi ariashumnekam. Eshesh shunekesh namudok um tamare enesh arpesh shukri enen yoweinyi baraenum Iruhin nini enyudok baraen apak munekskulumesh-enyi, uwok. 2 Aria ta enesh Kristenshunek mour meyoh iri esheshim debeimi doukhenek bilip iri um, eshesh mare shunek urkumshukri amam hani eshesh douk Iruhin ananish atisharia eshesh mare shumnekam, uwok. Eshesh doukshenek mour um henek bilip iri douk eshesh urkwippanawashamesh iri. Douk namudok aria eshesh tashunekumam yopinyi mour abom shishagrakukenyudok douk sheneken um eshudok douk madaeshusuhw Iruhin ananin baraen iri uwe. Aria ihihnyumneh nyak ta nyunek skulumesh um enyudokbaraen aria nyukripesh dodogowin atin um esheshshugipeshen.

Shanagrem Sabaibori Utabor Bani EnesheneshEshudok Iri Esheshin Baraen

3 Apakin Debeini Jisas Krais ananin yopinyibaraen douk nyakripap um musuhw Iruhin ananinbaraen dodog mugipeshen aria munek skulumkupaishi um shugipesh ananih aih. Aria eshudokarpesh douk shakutukuk enyudok yopinyi baraenaria shenek skulumesh um kupainyi rohwinyibaraen iri shakri eshesh kanak nyeiguhw shato-umesh aria shadukemesh abom iri. Aria uwok,eshesh douk shagagak abom. Eshesh madaeshudukemesh um Iruhin ananin baraen uwe.Eshesh urkwip porum shakri shupe um shuni ipakpunitok atin aria shape shanitok um ihinyumorimenenyenen baraen. Namudok aria shaho arpesharia esheshiruh aparuh juwehosiruh um kupaishishakri eshesh yoweishi. Aria eshesh urkwip porumkupaishi arpesh shakri eshesh shenek yoweishiinahos. Aria eshesh shenek rohw. Aria sheneknyigiya um kupaishi esheshish eshudokeneshenesh aria shape shani ipak panitok. 5

Eshesh madae shudukemesh abom, shagugak ariashapeum shakri shunitok atin. Eshesh shakutukukadurin atinyi baraen aria shenek rohw shakri taeshesh shugipesh Iruhin ananih aih um, eshesh tashurao sabaibori utabor buni eneshenesh eshudok.Aria esheshin baraen douk madae adurin uwe,uwok. 6 Aria ta apak dodogowip atup um mugipeshIruhin ananih aih aria mukri eneshenesh apakish

eshudok shani utabor douk jurugishumap um, apakta munadudareh abom aria mupe wosik. 7 Seiwokapakiyu amakenyiyu wopubuki-umori, apak madaemusuhwi enesh eshudok eneshenesh uwe, uwok.Aria ta wata namudok atin. Kweipon apakmukutukuk agundok atap um shopunek, apak tamare munasuhw enesh eshudok munak, uwok. 8

Namudok aria ta apak murao anagun worigun ninirupeh shukusumap um, apak ta mukri eshesh doukwosik-umap. 9 Aria eshudok arpesh douk shakrishunarao sabaishi eneshenesh eshudok shuniutabor iri Satan ta nukwiraehesh um shunekyoweishi inahos. Aria eshesh ta shunek yoweishiinahos aria ta shupe yowesh abom kabi bur reirmaduhw um. Aria eshesh ta mishish shikitak abomum shunek eneshenesh yoweishi inahos doukshagagak iri arpesh shakri shunekesh iri. Ariaeshudok yoweishi inahos ta shunekesh shugugakabom aria eshesh ta douk shupe yowesh abom. 10

Aria enesh arpesh douk mishish shakitak abom umshakri shurao sabaibori utabor buni eneshenesheshudok aria eshesh douk shakutukuk Iruhinananin baraen douk eshesh shasuhwenshagipeshen iri aria sharao dedeben atinyi amaen.Um maresh? Baugos um arpesh shenek yoweihi aihum douk agundok um eshesh mishish shakitakabom um shakri shurao sabaibori utabor bunieneshenesh eshudok um.

Nyahur Debeg Um Nyurao Agundok Um NyupeWosik Ihih nyumneh Um

11 Aria nyak Iruhin ananin nyenek ananin mour irita nyuruwokuk um ihishmorim eshudokmoriyoweishi inahos. Aria nyak ta dodogowin umnyugipesh ehudok yopihi aih namudok. Numunnyakihw apahw, nyak ta nyupe wosik aria nyunekyopihi aih atih kabi Iruhin nakri um. Nyak nyusuhwananin baraen dodog nyugipeshen aria nyak taurkum munawasham kupaishi arpesh arianyutaurumesh. Aria abudok nyutob nyak nyuraoenen dodog um, nyak ta nyupe dodog. Nyak marejuwehosin nyukri nyuho enesh arpesh, uwok. Nyakta nyukripesh shokubur. 12 Nyak ta nyusuhw Kraisananin baraen dodog nyugipeshen kabi douk anannenek resis iri nahur debeg um. Aria nyakshopunek douk namudok atin. Nyak ta dodogowinabom um nyugipesh Krais ananin baraen arianyurao agundok abom um kweipon nyupe wosikabom ihih nyumneh um. Kabi douk seiwok Iruhinnahwaren aria abudok nyutob nyak nyani sabaishiarpesh pape penek lotu aria nyakitak nyakripeshenyudok yopinyi baraen um. Nyak nyakri Krais Jisasanan douk dodogowini aria nyak nyasuhw ananinbaraen dodog nyagipeshen.

Aria douk abudok nyutob nyak nyakri namudokaria Iruhin naraen nakri nyak nyupe wosik abomihih nyumneh. 13 Seiwok baugos um, Iruhinnakwarum ihishmorim eneshenesh shape iruhwatap iri aria eshesh douk shape. Aria riguk Krais

1 TIMOTI 6:2 328 1 TIMOTI 6:13

Page 329: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Jisas douk nakripesh yopinyi baraen yopugunumaria anudok debeini um gavman iri Pontius Pailatnemneken aria nenek kwotuman. Aria douk anudokIruhin nani Krais Jisas hatruhw amamis nabes ariaeik yakri ikripen enyudok baraen um nyumnekenaria nyugipeshen abom. Nyak ta nyupe wosik ummare enesh arpesh shukri nyak yoweinyi, uwok.Aria mare enen baraen nyupenyen. Nyak nyusuwendodog abom Iruhin ananin baraen nyugipeshenaria nyunekesh namudok atin arigaha nyunaknyutogur um ahudok nyumnah apakin Debeini JisasKrais nutanamori ahi. 15 Ahudok nyumnah Iruhinnakri ahi, anan ta nishopoki Jisas Krais nunakinutogur yopugunum. Anudok Iruhin anan doukbaugos abom um apak munadudareh um. Anandouk yopuni abom.

Anan douk Debeini abom um apak ihipmorimmape agundok atap iri. Anan nasuhw iruhw ataparia nape Debeini um ihim-morim debeimi haniihim-morim king douk hape agundok atap iri. 16

Iruhin anan atun ta mare nugok atin, uwok. Anandouk nape ihih nyumneh aria agundok anannapeum douk bogaragun abom aria natrugunabom. Aria apak arpesh douk madae mutrun apakisnabes uwe, uwok. Seiwok arigaha douk shopunekta mare enesh arpesh shutrun esheshis nabes.Kweipon shopunek, ta mare enesh arpesh shutrun,uwok. Aria eik yakri apak ihipmorim mutuk ananinnyeigur nyuto iruhw aria mukri anan nupe Debeiniihih nyumneh. Adur atin.

Shanagrem Sabaibori Utabor Bani EnesheneshEshudok Iri Esheshin Baraen

17 Nyak ta nyukripesh enyudok dodogowinyibaraen eshudok arpesh douk shanagrem sabaishieshudok eneshenesh shani utabor iri umshumneken aria shugipeshen. Nyak nyukripesh um

eshesh mare shunagunukuk shukri eshesh debeishishanagrem sabaishi eshudok shani utabor iri,uwok. Aria nyukripesh um eshesh ta mare shukriwosik um eshudokmori douk kweipon taburukworesh shunak shuwishuk iri. Apak muni ipakta mukri wosik um Iruhin douk apa nakop abomihishmorim yopishi eshudok eneshenesh arianenekap manadudareh iri. 18 Aria nyak tanyukripesh enyudok dodogowinyi baraen shopunekum shumneken aria shugipeshen. Aria nyukripeshum shunek eneheneh sabaihi yopihi aih. Ariaeshesh ta shutaurum kupaishi shukesh eshudokeneshenesh um yaruhish iri. Aria shutaurumkupaishi arpesh shopunek. 19 Aria shunek yopihiaih namudok um, adur atin eshesh ta shunabukesheshish yopishi eshudok eneshenesh shukus-umesh iruhw heven. Eshesh ta shukus iruhwarigaha ahudok nyumnah hunaki aria Iruhin tawata nashanam-umesh aria shupe wosik abom ihihnyumneh.

Nyak Ta Gamo Nyurukorubesh Nyakin MourWosik Abom

20 Timoti, nyak ta gamo nyurukorubesh umenyudok ihinyumorim Iruhin ananin baraen eikyakripen-enyi. Aria nyukutukuk ihinyumorim rohwinbaraen enesh arpesh shape sheyagwrehenyi.Enyudok baraen madae nyugipesh Iruhin ananinbaraen uwe. Eshesh shenek rohw shakri esheshinsaki douk adurin aria yopinyi, aria uwok. Esheshinsaki douk nyakri nyubo Iruhin ananih aih hubuhuk.21 Aria enesh arpesh shakri eshesh douk sharaoenyudokmori saki aria eshesh shakutukuk jurugIruhin ananin yopinyi baraen douk eshesh rigukshasuhwen shagipeshen iri.

Aria eik yakri Iruhin nutaurumep meyoh ipakihipmorim.

1 TIMOTI 6:15 329 1 TIMOTI 6:21

Page 330: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

2 TIMOTI

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol Nagiguk Neneken Nyanak Um Timoti Iri

1:1-2 Pol nenekuman baraen Timoti nakri Iruhin nini Krais Jisas hutauruman1:3–2:26 Pol nakrip Timoti um nunek Iruhin ananin mour wosik abom3:1-17 Eshesh Kristen ta shiyotu dodog shusah amaen abudok nyutob hugiguk iri nyumnah hukri hutogur obi nyutob arpesh tashukri uwok um Iruhin ananin baraen4:1-8 Pol dodogowin atun nakrip Timoti um nukripesh Iruhin ananin baraen wosik aria nishuhur um shunek yopihi aih4:9-22 Enen baraen um Pol nenek kwot um nyani nyatuh iri baraen

O Timoti, eik kanak Pol yenek-umenyuguapudok shup um nyak. Eik douk urkummanawashamen abom. Aria nyak nyasuhw

Iruhin ananin baraen nyagipeshen aria eik doukyahwaren nuganin. Eik douk Iruhin nagipeshananim atum urkum aria Krais Jisas nagraehe umipe ananin aposel aria inak ikripesh Iruhin ananinadurin baraen. Enyudok baraen um apak matukurJisas aria morao agundok um mupe wosik abomihih nyumneh um.

Aria eik yakri Yain Iruhin nini apakin Debeini KraisJisas hutaurumen meyoh aria nyakihw apahw hwurwosik.

Apak Mare Munenek Abraen Um MukripeshIruhin Ananin Baraen Kupaishi Arpesh Um

3 Eik yenek tenkyu um Iruhin. Anan douk eikyenek ananin mour wosik iri. Eik yenek ananinmour um, eik urkum mor wosik aria madae urkummur um ikri eik yenek enesh yoweishi inahos uwe,uwok. Eik yeneken wosik kabi seiwok eikimyakenyim babukenyim heneken um. Aria ihihnyumneh eik yenek beten um Iruhin um, eik yenekurkum um nyak aria yarigan nyumnah wab umnutaurumen. 4 Riguk ohwak douk wape atugun.Aria douk eik yenek urkum um nahudok nyumnaheik yakutinyukuk ba yanaki ahi, ohwak wonakomroguhw aria nyak nyareh abih nyapeik aria eikyanaki. Douk namudok aria eik yakri abom um watashopunek itrin aria wata inadudarehumen. 5 Ariashopunek, yenek urkum um agundok nyaknyasuhw Iruhin ananin baraen dodog nyagipeshenabom um. Seiwok nyakik babukek Lois kwarikkwasuwen dodog kwagipeshen. Aria nyakik amakekYunis shopunek kwasuwen dodog kwagipeshen.Douk namudok aria eik yadukemesh abom umnyak shopunek douk nyasuwen nyagipeshen kabiowo um. 6 Namudok aria eik yakri ikripen enyudokbaraen aria nyak mare urkum mukenyaguk. Baraen

enyudok. Riguk eik yowem wis um nyakig baragaria Iruhin neken enyudok presen um nyunekendodogowin atin abom um nyunek ananin mour um.Douk namudok aria nyak ta nyunek urkum umenyudok presen anan nekenyen iri aria nyupedodogowin atin abom nyunek ananin mour. 7 Ummaresh? Iruhin ananin Mishin douk nyape apakananipari douk madae nyenekap munogugur uwe,uwok. Enyen douk nyenekap morao enyenyindodog matogur dodogowip aria apak urkwippanawasham sabaishi arpesh mataurumesh. Ariashopunek douk ananin Mishin atin nyenekapmasuhw merik um apak kanak wosik.

8 Douk namudok aria nyak mare nyunenekabraen um agundok eik yakripesh Iruhin ananinbaraen aria douk yonoweshik um, uwok. Ariashopunek, mare nyunenek abraen um nyukripeshapakin Debeini ananin baraen um. Nyak ta nyunieik wiyotu atugun um ukripesh Iruhin ananinbaraen. Ohwak mare unogugur um agundokarpesh shukri uwok um ukripesh Iruhin ananinbaraen um aria shohw umnek eriger um, uwok.Anan ta nutaurumohw nunekohw wiyotu dodog. 9

Iruhin douk narap matanamori mape wosik arianahwarap um mupe ananip atup abom aria mupeyopupari. Anan douk madae nutik eneh yopihi aihapak menekeh iri aria douk nuhwarap uwe, uwok.Anan nagipesh ananim atum urkum aria nahwarapmeyoh. Um maresh? Seiwok baugos um, Iruhinurkum morum apak aria neshopoki Krais Jisasnanaki nataurumap narap meyoh. 10 Aria doukenyudok seiwok Iruhin nakriyen iri douk nyatogur.Krais Jisas douk nanaki aria narao apak matanamorimape wosik. Aria nabo agundok um apak mugokmunak muwishuk abom um nabuhuk. Namudokaria apak ta mare mugok munak muwishuk abom,uwok. Apak ta mupe wosik ihih nyumneh kabiIruhin ananin yopinyi baraen nyakripap um. 11 AriaIruhin nagraeh eik aria neshopoke um inak ikrip

330 2 TIMOTI 1:11

Page 331: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

arpesh um enyudok ananin baraen. Douk namudokaria eik douk yanak yakripeshen yenek skulumsabaishi arpesh. 12 Douk yenek skulumesh ariadouk eik yape yemnek debeiri eriger. Aria eikmadae inenek abraen uwe, uwok. Um maresh? Eikyadukeman wosik abom anudok eik yenekbilipuman iri aria yakan eik kanak abom yani eikinmour yor ananis wis. Aria eik yadukemesh abomum anan ta nutaurume nurukarube ipe wosik ariainek enyudok atin mour arigaha inak itogur umahudok nyumnah anan nutanamori ahi.

13 Enyudok yopinyi baraen douk riguk eikyakripenyen iri nyak ta nyusuwen nyugipeshen arianyukripesh enyudok atin kupaishi arpesh. Aria nyaknyukripesh Iruhin ananin baraen obi nyutob, nyakta nyugipesh ehudok aih um nyusuhw ananinbaraen dodog nyugipeshen um, nyuni ehudok umnyak urkum munawasham anan nini ihishmorimarpesh um. Ehudok biyeh aih, eheh douk Iruhinnako apak douk matukur Krais Jisas iri. 14 Aria nyakta nyutaurumen wosik Iruhin ananin baraen doukanan nakri nyak wosik um nyukripeshen iri. AriaIruhin ananin Mishin douk nyape apak iri tanyutaurumen um nyunek nyak nyutaurumen wosikIruhin ananin baraen. 15 Nyak nyadukemesheshudok ihishmorim arpesh shape agudok shokuginahobig Esia iri shani amudok biom Figelus iriHermogenes. Eshesh douk shakri uwok um eik ariashakutuwe-iguk. 16 Aria Onesiforus atunnataurume. Sabaihi nyumneh anan nanakinataurume aria nenek eikihw apahw hwor wosik.Eik showeshike senab yape aria anan madaenunenek abraen um agundok eik yonoweshik yapeum uwe, uwok. Sabaihi nyumneh anan nanakinataurume aria neneke yatogur dodogoiwe.Namudok aria eik yakri apakin Debeini nukrigihaum Onesiforus nini ananip awirop arianutaurumesh. 17 Aria nubokadae sagomatin anannanaki abrudok debeiburi wabur Rom um, anannenek urkum um eik aria naurime nanak arigahananaki naparuge. 18 Aria nyak nyadukemesh umanan nenek sabainyi Iruhin ananin yopinyi mourgani Efesus um nataurum sabaishi arpesh arianataurum eik shopunek. Douk namudok aria eikyakri enyudok. Hahudok nyumnah apakin DebeiniJisas nunaki ahi, anan ta nenek gihauman arianatauruman.

Timoti Ta Nunek Jisas Krais Ananin MourDodogowin Atun Kabi Anan Soldia Um

Nyak eikin nuganin Timoti douk nyani eikwatukur Krais Jisas aria anan douknataurumohw meyoh. Douk namudok aria

nyak ta nyurao dodog um agundok anannataurumohw meyoh um aria nyiyotu dodogowinatin. 2 Riguk apak sabaipari Iruhin ananish arpeshmantorum mape aria eik yakripen enen yopinyibaraen. Aria nyak ta nyukripam enyudok atinbaraen mamudok douk henek mour wosik aria

gamo hadukemesh um hunek skulum kupaishiarpesh iri. Nyak nyukripam aria amam ta hunekskulumesh wosik um enyudok atin baraen kupaishiarpesh. 3 Aria nyak nyani apak douk matukur KraisJisas. Douk namudok aria abudok nyutob apakmurao amaen aria mumnek eriger obi nyutob, nyakta nyiyotu dodog aria mare nyunogugur nyuruwok,uwok. Apak ta miyotu dodog kabi anan soldianemnek eriger aria neyotu dodog um. 4 Nyaknyadukemesh, anan soldia douk nakri nunekananin debeini soldia nunadudareh-uman. Douknamudok aria anan nakutukuk ihinyumorimkupainyi mour aria napeum nenek nyanyudokamam soldia heneken iri atin mour. 5 Ariashopunek, nyak nyunek urkum um anan nenekresis iri. Aria anan nugipesh lo um resis aria nahurdebeg nishagrakuk kupaishi um, anan ta nuraoprais. Uwok um ta uwok. 6 Aria nyak nyunek urkumum anan nenek mour nubarig iri. Anan nenekdebeinyi mour arigaha ananigun worigunjurugigun aria enyen douk wosik um anan nuriknunenek sagom-atinyigun worigun um. 7 Nyak tanyunek urkum um enyudok biyen atin baraeniganigadae yarig yenyem iri aria Debeini tanutaurumen um nyudukemesh um baugenyumum.

8 Aria nyak ta nyunek urkum um Jisas Krais, kingDevit ananin barhonin. Anan douk shan nagok ariaIruhin wata nonohur nakitak nape kabi douk Iruhinananin yopinyi baraen eik yakripesh-enyi nyakrium.9 Aria enesh arpesh shakri uwok um eik ikripeshenyudok baraen um aria eshesh sheneke yemnekdebeiri eriger. Aria showeshike senab kabi doukshoweshik shenek yoweishi inahos iri arpesh um.Eshesh shenekesh namudok aria eshesh madaedodogowish um shubo Iruhin ananin baraennyubuhuk uwe, uwok. Enyen nyarahaen nyeyatakwarub. 10 Douk namudok aria eik yosahihinyumorim amaen aria yeyotu dodog um itaurumeshudok douk seiwok Iruhin nagraehesh iri. Anannagraehesh um Jisas Krais nuraesh shutanamorishupe wosik abom agundok bogaragun um ihihnyumneh. 11 Enyudok baraen douk adurin atin ariaapak ta munek bilipumen. Baraen enyudok.“Aria apak mutukur anan aria mugok um, apak

shopunek ta wata mukitak muni anan mupeatugun.

12 Aria ta miyotu dodog abudok nyutob amaennyutogrumap obi nyutob, apak ta muni anan mupedebeipari. Aria ta apak mukri uwok um anan um,anan shopunek ta nukri uwok um apak shopunek.

13 Aria ta apak mukutukuk ananin baraen um,anan ta mare nukutinyukuk, uwok. Anan tanugipeshen wosik abom.”

Timoti Ta Nunek Mour Um Nutogur YopuniNenek Iruhin Ananin Mour Wosik Abom Iri

14 Timoti, nyak ta nyupe um nyukripesh enyudokatin baraen eik yakripenyen iri. Aria shopunek,

2 TIMOTI 1:12 331 2 TIMOTI 2:14

Page 332: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

nyukripesh wosik enyudok enen baraen shopunekum shumneken. Nyukri, “Iruhin nape natrip ariaipak mare pune rupanitak punotutukem debeg umenyudok sakihasin baraen, uwok. Ehudokmori aihta mare hutaurumep um enesh eshudokeneshenesh. Aria eshudok shumnekep iri tashukutukuk yopinyi baraen aria shupe yoweshabom.” 15 Aria nyak ta dodogowin um nyunekenwosik Iruhin ananin mour um nyunekennunadudareh-umen. Aria shopunek, nyak tanyunek skulumesh um ananin adurin atinyi baraenwosik abom um kweipon shopunek anan tanunadudareh-umen. Aria nyak ta mare nyunenekabraen um anan, uwok. 16 Aria nyak mare nyunikupaishi piyagwreh enenyenen rohwin baraen doukmadae nyugipesh Iruhin ananin baraen iri uwe,uwok. Um maresh? Eshudok douk sheneyagwrehenyudokmori baraen iri ta shukutukuk Iruhin ariashunek yoweishi inahos shishagrakuk riguk sharikshape sheneken um. 17 Enyudokmori baraen doukapa nyenek arpesh shape kabi douk sagomatinshokuguni arabigun napenyesh, aria arigahanatogur debeibi arab iri. Aria enyudokmori baraenshopunek douk namudok atin. Sagomatin karowishshemneken, aria arigaha nyatogur debeinyi ariasabaishi shemneken aria shakutukuk Iruhin ananinbaraen. Aria anam heyagwreh enyudokmori baraeniri douk Himeneus iri Filetus. 18 Amudok biom doukhakutukuk jurug adurin atinyi baraen aria hapehenek rohw hakri shagok iri arpesh douk rigukshakitak shape. Amam henek rohwumesh namudokaria henek enesh arpesh shakutukuk agundokshasuhw Iruhin ananin baraen shagipeshen um. 19

Aria Iruhin ananish arpesh douk shape dodog kabidouk uroruh hosah urusag iri um. Aria Iruhinnowem enyudok baraen um nakri eshesh shupeananish atish abom. Baraen enyudok.“Debeini douk nadukemesh wosik abom um

ananish arpesh.”Aria enen nyakri namudok.“Eshudok arpesh douk shakrip kupaishi shakri

eshesh douk Debeini ananish iri ta shukutukukihishmorim yoweishi inahos abom.”

20 Numun anat debeiti urupat sabaisi marus sanidis iri yaureruh shakus. Enesh shenekesh shakwugol iri siliwa, aria enesh shabar rowos shenekesh,aria enesh shakwu amnab shenekesh. Aria eneshshenekesh um shuruh yopuguni worigun um, ariaenesh um shuruh yoweishi eshudok enesheneshum. 21 Aria eshudok arpesh douk shakutukukeneheneh yoweihi aih hani eshudok yoweishiarpesh, aria numun esheshiruh aparuh yopuruh iridouk shape kabi asudok yopusi marus sani dis iriyaureruh douk shakus urupat iri um. Aria esheshdouk wosik um shunek esheshin Debeini ananinmour. Aria eshesh ta shupe ananish atish abomshutrugun um shunek ihinyumorim yopinyi mour.

22 Aria nyak ta nyukutukuk eshudok enesheneshyoweishi inahos douk werorowishi apa mishishshakitakumesh aria shenekesh iri aria nyunek

yopinyi atin namudok. Nyak ta nyusuhw Iruhinananin baraen dodog nyugipeshen wosik aria nyakurkum ta munawasham kupaishi arpesh arianyutaurumesh. Aria nyuni eshudok arpesh doukesheship urkwip douk porum yopinyi atin ariashenek beten shorig Iruhin iri um ta punagabe umpupe atugun. 23 Aria nyak ta nyukutukuk wehinyinyuni rohwish iri sheyagwrehen iri baraen. Ummaresh? Nyak nyadukemesh, sheneyagwrehenyudokmori baraen iri apa juwehosishi ariashapeum um shanitok shanatutukem atin. 24 Ariamamudok douk henek apakin Debeini ananin mouriri mare huni kupaishi shunitok shunotutukem uwe,uwok. Amam ta huni eshesh shupe atugun ariahupe shakamum ihishmorim arpesh hutaurumesharia hukripesh shokubur. Amam ta hukripesh wosikabom Iruhin ananin baraen um esheshshudukemesh wosik. Aria ta enesh shunek eneshyoweishi inahos um amam um, amam ta hupehunatrish meyoh. 25 Aria amam ta hupeshakamum eshudok douk shakri uwok um Iruhinananin baraen iri aria hukripesh shokubur. Amamhukripesh namudok um Iruhin nutaurumesh ariashukeshuk agabus yoweishi inahos aria shatanamshukon aparuh shudukemesh um ananin adurinbaraen aka, uwok? 26 Aria shopunek, hukripeshshokubur um shurao yopipi urkwip um shudukemIruhin aria anan ta nukweshihesh um agundokSatan noweshikesh dodog aria shape shagipeshananim urkum um.

Hugiguk Iri Nyumneh Hutogur Um Ta ShunekYoweishi Inahos

Timoti, nyak douk nyadukemesh umenyudok enen baraen shopunek. Baraenenyudok. Hugiguk iri nyumneh hutogrum,

apak ta mupe yoweihi nyumneh murao enenyenenamaen. 2 Ehudok nyumneh arpesh ta shunekurkum um eshesh atish. Aria eshesh ta mishishshukitak um shukri shurao sabaibori utabor. Esheshta shukri eshesh douk yopishi arpesh aria shenekyopinyi iri. Eshesh ta shunagunukuk aria shutukesheshish nyeiguhw shuto iruhw aria ta shuhokupaishi shukripesh debeg. Aria shopunek, ta mareshumnek esheshish amakenyish esheshin baraen,uwok. Aria eshesh ta mare shunek tenkyu umkupaishi arpesh douk shenek yopinyi um eshesh iri.Aria eshesh ta mare shumnek Iruhin ananin baraenshugipeshen, uwok. 3 Aria eshesh ta mare urkwippunawasham kupaishi arpesh shutaurumesh,uwok. Eshesh ta shunekesh kabi douk bur nubatum. Eshesh madae shukweshih yoweishi inahoskupaishi shenekeshum eshesh iri aria eshesh tashupe um shunitok atin. Eshesh ta shuhesh ariashukripesh baraen douk madae adurin iri uwe. Ariaeshesh ta mare shusuhw merik um eshesh kanak,uwok. Aria eshudok yoweishi inahos douk esheshurkwip porumesh um shunekesh iri, eshesh tashunekesh. Eshesh ta shukri shunek wanohw

2 TIMOTI 2:15 332 2 TIMOTI 3:3

Page 333: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

atuhw shupe. Aria eshesh ta shukri uwok abom umyopinyi aria ta shupe um shunek yoweishi inahosatish. 4 Aria ta shiyagwreh-pesh rohwinyumbaugeshi arpesh aria shiyabig esheshish horim umshunak shusuwesh shesh. Aria arigaha eshesh tashunek eshudok yoweishi inahos douk esheshurkwip poromesh iri. Aria ta shunagunukuk shukrieshesh douk yopishi shadukemesh um enesheneshiri. Aria eshesh urkwip ta mare punawasham Iruhin,uwok. Eshesh ta mishish shikitak abom um shunekehudok aih douk ta shunekeh aria hunekeshshumnek wosik abom atin iri. 5 Aria eshesh tashukri eshesh douk yopishi shenek lotu iri. Ariaeshesh ta shunek lotu meyoh. Eshesh ta shukriIruhin douk madae dodogowin um nushanam umesheshih yoweihi aih um uwe. Eshudokmori arpeshnyak mare nyuni eshesh nyupe atin, uwok. 6

Eshudokmori arpesh shape shenekesh namudokaria eshesh anam armam apa hape harahehakripesh amamin baraen. Aria hanabeshuk hanakhawish ono armago owowig urusag aria hapehasumo merik. Aria oudok armago douk madaedodogowiyu um usuhw merik um owowip urkwipuwe. Owo wape um wenek yoweishi inahos atisharia wenek eneheneh yoweihi aih douk owo mishishshakitakumeh um unekeh iri aih. 7 Aria kupaishiarpesh shakripo baraen aria ihih nyumneh owowape um umneken um urao saki aria owo madaeudukemesh um Iruhin ananin adurin atinyi baraenuwe, uwok. 8 Aria amudok armam hakri uwokabom um Iruhin ananin adurin atinyi baraen. Douknamudok aria amam douk hakri hen nyubuhuk kabiseiwok amudok biom Janes iri Jambres hakri huboMoses ananin baraen nyubuhuk um. Aria amammadae hudukemesh um Iruhin ananin baraen uwe,uwok. Amam henek rohw iri abom aria madaehusuwen dodog hugipeshen uwe. 9 Aria sabaishiarpesh ta shudukemesh um shukri amam doukrohwimi kabi seiwok sabaishi shadukemesh umJanes iri Jambres shakri amam rohwimi um.Namudok aria sabaishi arpesh ta shumnek amaminbaraen aria enyen ta mare nyuhur esheshiruhaparuh um shumneken shugipeshen uwe, uwok.

Pol Nakripan Dodogowinyi Baraen Timoti UmNusuhw Iruhin Ananin Baraen Dodog

10 Riguk ohwak wape atugun um, nyaknyadukemesh abom um eikih aih. Aria shopuneknyadukeme um agundok yenek skulumesh umIruhin ananin baraen aria yape yenek yopinyi atinmour um. Aria eik yakripen ihinyumorim baraen eikyenek urkum-umen iri. Eik yakripen um agundokyenek Iruhin ananin mour atin um, aria yasuhwananin baraen dodog yagipeshen um. Aria eik yapeshakamum ihishmorim arpesh. Aria meyagwrehbaraen um, eik apa yeyagwreh yakripesh shokubur.Aria shopunek, eik urkum manawasham arpeshyataurumesh. Aria arpesh sheneke yemnek erigerum, eik yeyotu dodog yenek Iruhin ananin mour.

Aria nyak nyadukemesh um agundok eshesharbudok biarub atin debeirubi warub Antiok baniAikoniam aria Listra sheneke yemnek debeiri erigerum. Aria Debeini nataurume um enenyenen amaendouk nyatogrume iri aria nanarae yape wosik. 12

Aria eshudok ihishmorim arpesh douk shatukurKrais Jisas aria shukri shugipesh anan shunek Iruhinnakriyen iri um, kupaishi ta shunekesh shumnekdebeiri eriger. 13 Aria eshudok yoweishi arpeshshuni eshudok douk shape shenek rohwumesh irita shupe shunek yoweishi inahos shishagrakukriguk sharik shape shenekesh um. Aria kupaishi tashunek rohwumesh aria eshesh ta wata shukitakshunek rohw um enesh kupaishi shopunek.

14 Aria nyak ta nyupe um nyugipesh enyudok atinbaraen seiwok shenek skulumen shakrip-enyen arianyenek bilipumen iri. Um maresh? Nyaknyadukemap apak douk munek skulumen iri. 15

Aria nyak nyadukemesh, seiwok nyak douk watashokwin aria shakripen Iruhin ananin baraennyetem ananik Buk iri aria nyak nyadukemen jurug.Enyudok baraen douk wosik um nyutaurumennyusuhw Krais Jisas ananin baraen dodognyugipeshen aria Iruhin wata nuraen nyutanamorinyupe wosik abom.

16 Enyudok ihinyumorim baraen nyetem Iruhinananik Buk iri douk Iruhin ananin abom. Seiwokanan nohur armam henyemaguk. Aria enyen doukyopinyi abom um nyunek skulumap ummudukemen wosik aria nyiyabigap apakishyoweishi inahos mukeshuk agabus. Aria shopunekum nyukrip eshudok douk shakutukuk Iruhinananin baraen shanak shagipeshuk kupainyi iri umshutanamori shugipesh ananin adurin baraen. Ariashopunek um nyunek skulumap um mugipeshyopihi atih aih um apak Iruhin ananip miyotudodogowip aria wosik abom um munekihinyumorim yopinyi mour.

Timoti Ta Niyotu Dodogowin Aria NukripeshIruhin Ananin Baraen Ihih Nyumneh

Ohwak douk Iruhin nani Krais Jisas hapehatruhw. Krais Jisas anan douk ta kweiponnutanamori aria nunek skelimum

ihishmorim shagok iri shuni shape iri arpesh. Ariaanan ta nupe Debeini um ihishmorim arpesh. Douknamudok aria eik yakri ikripen enyudokdodogowinyi baraen um nyugipeshen. Baraenenyudok. 2 Nyak ta nyiyotu dodog aria nyupenyukripesh Iruhin ananin baraen yopugunum. Ariata eshesh shukri wosik um shumneken o shukriuwok um, nyak ta gamo nyukripesh shopunek atin.Nyak ta nyukripesh um shudukemen aria shukrienyudok baraen douk adurin. Aria enyennyiyabigesh um eshesh douk shenek yoweishiinahos abom aria eshesh ta shukutishukuk. Arianyishuhur nyukripesh wosik Iruhin ananin baraenum shiyotu dodog aria shugipeshen. Aria abudoknyutob nyukripesh obi nyutob, nyak ta nyupe

2 TIMOTI 3:4 333 2 TIMOTI 4:2

Page 334: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

shakamum eshesh aria nyakihw apahw ta hwurwosik aria nyukripesh shokubur. Aria ihih nyumnehnyak ta nyupe um nyunek skulumesh umshudukemen wosik Iruhin ananin baraen. 3 Ariaanob nyutob, enesh arpesh ta shukri uwok umshumnek Iruhin ananin adurin baraen um. Esheshta shukri shumnek enyudok baraen douk esheshmeyoh shakri shumneken iri. Aria eshesh tashuhwar sabaishi arpesh um shunaki shunekskulumesh um enyudok atin baraen douk esheshkanak mishish shakitak abom um shakrishumneken iri. 4 Aria eshesh ta shukri uwok umshumnek Iruhin ananin adurin atinyi baraen aria tashukutinyukuk. Aria eshesh ta shumnek enyudoksakihasin baraen atin. 5 Aria nyak ta nyiyotudodogowin atin aria nyutaurum nyak kanak. Aria taenesh arpesh shuneken nyurao enen amaen um,nyak ta nyiyotu dodog. Aria nyukripesh Iruhinananin baraen eshudok douk wata shutogur Kristeniri uwe um shukon aparuh Iruhin. Aria nyunekenwosik ihinyumorim mour douk Iruhin nakripen umnyuneken iri.

Pol Ananin Mour Hurukatin Um Nyutuh6 Eik Pol douk hurukatin um she igok. Aria

agundok she igok um douk kabi yenek ofa um eikkanak um Iruhin um. Eik yenek ofa um eik kanakkabi eshesh Juda apa shenek ofa um wainibar abarshako Iruhin aria shourak-baruk atap um. 7 Aria eikdouk dodogeshiwe yabo yoweihi aih habuhuk kabidouk anan nenek boksen iri nenek uhwin nabokupaini um. Aria eik douk yenek uhwin, yenekIruhin ananin mour yeyaten kabi douk anan nahurnenek resis iri nenek uhwin um. Seiwok arigahadouk, eik yape yasuhw Iruhin ananin baraen dodogyagipeshen. 8 Aria hahudok nyumnah apakinDebeini Jisas nutanamori ahi, anan ta nunekskelimum arpesh nugipesh ananih yopihi atih aihabom. Aria hahudok nyumnah, anan ta nukeyopunyi mugu kabi douk shenek resis iri shenekuhwin sharaen iri. Enyudok mugu douk enyudok.Anan ta nuhware yopuweiri. Aria anan ta marenuhwar eik atuwe yopuweiri, uwok. Anan tanukripesh enyudok atin eshudok douk urkwippanawasham anan aria mishish shakitak abom umshakri shutrun nutanamori iri.

Nyatuh Iri Baraen9 Aria nyak ta nyunekesh arigas atin um nyunaki

nyutik eik. 10 Um maresh? Demas mishin nyakitakabom um nakri nurao yopishi eshudok enesheneshum nupe wosik agundok atap. Douk namudok ariaanan nakutukuk eik nanak um Tesalonaika. AriaKresens nanak um shokugi nahobig Galesia, ariaTaitus nanak um shokugi nahobig Dalmesia. 11 Ariaeik yani Luk atun wapeik agundok. Douk namudok

aria nyak nyurauri Mak niren punaki. Um maresh?Anan douk wosik um nutaurume um unek Iruhinananin mour agundok. 12 Aria Tikikus, eikyeshopokan nanak um Efesus. 13 Aria nyak nyukrinyunakumori, nyak ta nyunak Troas aria nyuhurmeieikit debeiti saket douk takus Karpus ananit urupataria nyusuwatume iri. Aria shopunek, eik yakrinyusuhume iri abom oudok bumeb doukshadaresho iri. Aria shopunek, nyak mare urkummukenyaguk um oudok kupaiwori bumebshopunek douk sheneko mahishis yegenyihwis iri.Nyak ta nyusuwoume iri.

14 Anudok Aleksander douk apa nakwu brasnenek eneshenesh eshudok iri apa neneke yaraosabainyi amaen. Aria kweipon apakin Debeini tanuwanaman yoweinyi poe um enyudok ananneneken um eik iri. 15 Aria nyak shopunek ta gamonyudukemesh um anan. Um maresh? Riguk apakmakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen um, anannakri abom um nubo apakin baraen nyubuhuk.

16 Aria nubokadae sagomatin eshesh Romshenekume kwot um, madae enen arpennyutaurume uwe, uwok. Ihishmorim shanoguguraria shakutuweik sharuwok. Aria eik yakri Iruhinmare nuwanamesh yoweinyi poe eshudok arpeshdouk sharuwokume iri. 17 Aria apakin Debeini napenani eik neneke yeyotu dodogoiwe aria yakripeshabom um ananin baraen ihishmorim madaeshudukemesh um Iruhin iri uwe douk shantorumshape shemnek kwotog iri shemneken. Aria esheshhurukatin um she igok, aria uwok. Anan nataurumearia eik wata yape wosik. Enyudok kabi naraenatriwe iri um debeinyi mahin laion enyenyitnokwat um. 18 Douk namudok aria yoweishi arpeshshukri she igok um, apakin Debeini ta nutaurumearia nurae inak ipe wosik agundok anan napeDebeini um ananish arpesh um. Aria eik yakri apakmutuk ananin nyeigur nyuto iruhw ihih nyumneh.Adur atin.

19 Aria nyak ta nyukrip Prisila kwuni okwokwinarman Akwila shuni eshesh Onesiforus ananipawirop nyukri eik yenemeshugu yopuhi nyumnaheshesh. 20 Aria eik douk yadiguk Erastus napeikKorin aria Trofimus douk arugeh han ganik ariayadiyanuguk napeik Miletus. 21 Aria nyak tanyunaki arigas. Um maresh? Ta debeinyi uhwinnyuhur youg yoweg aria nyak mare nyunaki. AriaYubulus nani Pudens iri Linus hani okwudokarmatok Klodia shani ihishmorim Kristen shapeagundok iri shenek-menyugu yopuhi nyumnahnyak.

22 Aria eik yakri apakin Debeini nini nyak abomnupe aria nuneken nyiyotu dodogowin atin. Ariashopunek yakri anan nutaurumep meyoh ipakihishmorim aria nunekep pupe wosik.

2 TIMOTI 4:3 334 2 TIMOTI 4:22

Page 335: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

TAITUS

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol Neneken Nyanak Um Taitus Iri

1:1-4 Pol nakrip Taitus yopinyi baraen um Iruhin nini Jisas Krais hutauruman1:5-16 Pol nakrip Taitus um nugraeh anam armam hutogur debeimi hutaurum Iruhin ananish arpesh ihirubmorim warubeshesh Kristen shapeum2:1–3:11 Pol nakrip Taitus um nukripesh baugenyum Iruhin ananin adurin atinyi baraen um eshesh Kristen esheshih aih hunibilip3:12-15 Nyatuh iri baraen

O Taitus, eik Pol douk yape shakamumIruhin yenek ananin mour iriyenekumenyugu apudok shup um nyak. Eik

Jisas Krais nagraehe aria neshopoke um inak inekenyudok mour aposel um irao ananin baraen umitaurum ihishmorim arpesh. Eshudok douk Iruhinnagraehesh um shupe ananish atish abom iri umshunek bilip aria shupe dodogowish. Aria shopunekum itaurumesh um shurao ananin adurin atinyibaraen um nyiyabigesh um shugipesh ananihyopuhi yah. 2 Aria baugenyum enyudok baraendouk namudok. Apak madukemesh abom um apakta mupe wosik ihih nyumneh. Aria seiwok Iruhindouk madae nunek rohw atin uwe wata nunekagundok atap uwe, aria anan nakri enen adurinatinyi baraen um apak ta mupe wosik um. 3 Ariadouk arigaha ahudok nyumnah Iruhin nakriyah irihatogur aria anan kanak ta nenek ananin baraennyatogur yopugunum. Iruhin douk nataurumapmatanam um anan nakripe dodogowin atin uminak inek enyudok mour um ikripesh ananin baraensabaishi arpesh.

4 Eik yenekumenyugu apudok shup um nyakTaitus. Riguk douk eik kanak yenek skulumen umIruhin ananin baraen. Douk namudok aria nyakdouk nyatogur kabi eikin nuganin um. Aria nyaknyani eik douk wasuhw enyudok atin baraen doukihishmorim Kristen shasuhwen iri.

Aria eik yakri Yain Iruhin nini Krais Jisas anudokdouk nataurumap narap matanam um Iruhin irihutaurumen meyoh aria nyakihw apahw hwurwosik.

Iruhin Ananish Arpesh Esheshim DebeimiAmamin Baraen

5 Eik douk yakutinyukuk nyapeik enyudok unaiKrit um yakri nyunek enyudok mour douk nyakwata nyuneken nyiyaten iri uwe. Aria nyunak ihirub-morim warub agundok aria nyugraeh anam

debeimi Kristen um hutaurum Iruhin ananisharpesh iri kabi douk riguk yakripen um. Aria nyukrinyugraeh debeimi um, nyak ta nyunek urkum umenyudok eikin baraen. 6 Mamudok armam tahunek yopihi aih namudok. Amam hupe wosik ariahunek enyudok mour um hupe debeimi umhutaurum eshesh Kristen aria mare hunek eneshyoweishi inahos, uwok. Aria arpesh shutrum ariashukri amam douk yopumi. Aria shopunek, huraoatuk atuk armago aria amamish batowish shunekbilip um Jisas aria esheshish nyeiguhw mare shutoiruhumesh um shunek enesh yoweishi inahos,uwok. Aria shopunek, shupe wosik aria shumnekamakenyish esheshin baraen shugipeshen um,nyak nyugraeh amudokmori um hupe debeimi umhutaurum Iruhin ananish arpesh. 7 Nyaknyadukemesh, mamudok douk hape debeimi umIruhin ananish arpesh iri douk hape debeimi umIruhin ananin mour. Douk namudok aria mamudokarmam hunek yopihi atih aih namudok. Amamyopuyopumi abom aria hunek yopinyi atin umarpesh mare shutik enesh yoweishi inahos amamhunekesh iri, uwok. Amam hunih amam kanak ariahupe shakamum kupaishi arpesh aria marejuwehosim arigas. Aria shopunek, amam marehuwok wainibar abar aria hugugak, uwok. Ariaamam mare juwehosim hubo kupaishi arpesh, ariamare urkwip purum hukri amam atum huraosabaibori utabor iri jah, uwok. 8 Amam tahutaurum kupairubi warubish arpesh douk shanakirougun iri. Aria amam urkwip purum yopihi atih aiharia hutaurum amamip urkwip aria aparuh wosik. 9

Aria amam ta hunek bilip aria husuwen dodogenyudok Iruhin ananin adurin baraen douk rigukkupaimi debeimi um Iruhin ananish arpesh irihakripam-enyi. Douk amam hunekesh namudokum, amam ta hudukemesh wosik abom aria tahukripesh enyudok baraen kupaishi arpesh. Ariaenyudok adurin baraen ta nyutaurumesh shupe

335 TAITUS 1:9

Page 336: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

dodogowish. Aria shopunek, um eshudok arpeshdouk shakenyuk agabus enyudok baraen irishutrum aria shudukemesh um esheshin baraendouk madae adurin uwe, uwok.

Sabaishi Shenek Rohw Iri Shape Enyudok UnaiKrit

10 Adur, sabaimi armam hekenyuk agabusyopinyi baraen aria hape heyagwreh sabainyirohwin baraen aria hape henek rohw um enesharpesh. Sabaimi amudokmori armam douk Juda.Amam douk hakri sabaimi armam hasuhw Iruhinananin baraen iri ta hugipesh eshesh Juda esheshihaih um hutah amamiruh yegeshiweruh iri. 11

Amudokmori douk henekesh namudok um hakrihunek rohw um sabaimi armam huni amamiyuarmago iri batowish shuni sabaishi arpesh. Amamhakripesh enyudok baraen douk madae yopinyi umamam hukripeshen uwe. Amam hakripeshnamudok um maresh? Amam hakri hurao utaboraria eneshenesh eshudok enesh arpesh esheshish.Douk namudok aria nyak nyugah amudokmoriarmam amamig nokwatog um amam marehukripesh enyudokmori baraen, uwok. Amamhakripesh enyudok baraen aria henekesh shatanamshakonaguk agabus Iruhin. 12 Seiwok anannadukemesh abom iri arman nape enyudok unaiKrit. Aria eshesh shakri anan douk kabi anan profetum. Anan nakri namudok, “Seiwok arigaha douk,ihishmorim arpesh shape Krit iri douk shenek rohwabom iri. Eshesh douk wanohwish atish ariashapeum shenek eneshenesh yoweishi inahos. Ariashawok sabaiguni worigun aria arigeh atih haesh.”13 Enyudok baraen anan nakriyen iri douk adurinatin abom. Douk namudok aria nyak nyukripeshdodogowin atin um eshesh mare shumnekenyudokmori baraen, uwok. Eshesh ta shunek bilipum enyudok yopinyi adurin atinyi baraen. 14 Nyaknyukripesh dodogowin atin um eshesh mareshumnek eshesh Juda esheshish yoweishi sakihasshuni eshudok douk shakon agabus um enyudokadurin baraen aria esheshin baraen, uwok.

15 Eshudok arpesh douk esheship urkwip ariaaparuh shor wosik abom um shunek yopihi atih aihiri, ihishmorim eshudok douk yopishi. Aria eshudokarpesh douk esheship urkwip yowep aria madaeshunek bilip um Jisas iri uwe, ihishmorim eshudokdouk yoweishi abom. Esheship urkwip douk yowepabom. Aria eshesh madae dodogowish umshudukemesh um maren yopinyi o maren yoweinyium uwe, uwok. 16 Aria eshesh shakri namudok,“Apak madukemesh um Iruhin.” Aria esheshshenekeh iri aih douk shakonuguk agabus abomIruhin shakri uwok um anan aria anan nakri uwokum eshesh abom. Aria shopunek, eshudok arpeshdouk apa shakon agabus um baraen atin iri ta mareshunek eneh yopihi aih uwe, uwok.

Ruweheshi Arpesh Esheshin Baraen

Aria nyak ta nyunek skulumesh um enyudokyopinyi baraen kabi douk enyudok adurinyopinyi baraen nyakrium. Nyak nyunek

skulumesh um eshesh shumneken arianyutaurumesh um shunek yopihi aih um shugipeshIruhin ananin baraen. 2 Nyak nyukripam enyudokatin amam ruwehemi um amam mare huwok abararia hugugak, uwok. Amam ta urkwip purum adurihyopihi aih aria hutaurumep wosik um amamipurkwip. Aria hupe wosik aria hunek bilip um adurinatinyi baraen aria amam urkwip punawashamIruhin nini ihishmorim Kristen shopunek. Ariaamam hiyotu dodogowim atum um husahenenyenen dodog douk nyutogrumam iri.

3 Aria shopunek, nyak nyukrip owo ruwehew iriarmago namudok atin um owo upe Iruhin ananiyuatuw. Owo mare unakripesh agabusin kupaishi.Aria shopunek, mare uwok sabaibari abar ariaugugak, uwok. Owo ta uyabigo yopihi aih ariayopinyi baraen oudok weroroiwi um owo urkwippunawasham owowim armam huni owowishbatowish. 5 Aria shopunek um utaurum owowipurkwip wosik aria owo urkwip pur wosik um unekyopinyi atin. Aria unek ihinyumorim owowinarmagowin mour wosik aria unek yopihi aih umutaurum kupaishi arpesh. Aria owo ta umnekowowim armam amamin baraen. Owo unekeshnamudok um kupaishi arpesh ta mareshunumogesh shububunim Iruhin ananin baraenum shen nyubuhuk, uwok.

Weroroimi Amamin Baraen6 Aria douk namudok atin, nyak dodogowin um

mamudok weroroimi um nyumhur um hutaurumepwosik amamip urkwip. 7 Aria ihinyumorim mournyak kanak nyuneken iri, nyak ta nyiyabigesh yopihiatih aih um eshesh shutrih aria shugipesheh. Arianyak nyunek skulumesh um, nyak ta urkum murum yopihi atih aih aria nyunek enyudok mour. 8

Nyak ta nyiyagwreh yopinyi atin baraen umkupaishi arpesh mare shumnek enen yoweinyibaraen douk madae adurin iri uwe um enyudokmour nyak nyeneken iri, uwok. Aria nyaknyunekesh namudok um eshudok douk shakriuwok um nyak nyunek Iruhin ananin mour iri tamare shukri enen yoweinyi baraen um ohwak,uwok. Eshesh ta abraen nyesh.

Shape Shakamum Kupaishi Shenekumesh MourMeyoh Iri Esheshin Baraen

9 Aria nyak nyukrip eshudok douk shapeshakamum kupaishi shenekumesh mour meyoh irium shunek mour wosik. Aria shopunek, shumnekesheshim debeimi douk hekesh mour sheneken iriamamin baraen shugipeshen. Eshesh ta shunekyopinyi mour um shunek esheshim debeimihunadudareh. Eshesh mare shukri uwok um

TAITUS 1:10 336 TAITUS 2:9

Page 337: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

shumnek amamin baraen, aria mare shutrumshukwumesh aruh enesh eshudok eneshenesh,uwok. Eshesh ta shuneken wosik abom enyudokmour douk debeimi hekeshen iri um amam hutrisharia hukri Iruhin ananin baraen douk yopinyi.Anudok Iruhin, anan douk nataurumap narapmatanamori um anan iri.

Apak Mupe Yopupari Aria Mupe Mutrugun UmAhudok Nyumnah Krais Nutanamori Ahi

11 Iruhin douk nataurumap meyoh narapmatanamori um anan aria mape wosik. Ariaenyudok baraen um agundok Iruhin narap umnyatogur yopugunum aria ihishmorim arpeshshemnekesh-umen. 12 Aria ehudok aih um anannataurumap meyoh um douk neyabigap ummukehuk agabus yoweihi aih huni eshudok doukagundok atapishi arpesh mishish shakitakumeshum shunekesh iri. Aria douk apak mupe agundokatap obi nyutob um, apak ta mutaurumep wosikapakip urkwip aria mupe munek yopihi atih aih kabidouk Iruhin nakri um. 13 Aria douk abudok nyutobapak mupe munek ehudok yopihi aih obi nyutob,apak munadudareh aria mupe mutrugun umahudok yopuhi abom nyumnah douk apakmadukemesh um ta hutograri iri. Ahudok nyumnahapakin Debeini Iruhin Jisas Krais nunaki ahi, anan tanutrugun abom aria nutogur yopugunum. Anandouk anudok arman douk nataurumap narapmatanamori mape wosik atin iri. 14 Anan kanaknagok um nator apak um nakweshihap um ehudokyoweihi aih douk howeshikap henekap mapemabrig Iruhin ananin lo iri. Aria nenekap matoguryopupari um mutogur ananish arpesh abom ariamishish shakitak um munek eneheneh yopihi aih.

15 Aria nyak ta nyunek skulumesh um enyudokbaraen aria nyutaurumesh nyishuhur um esheshdodogowish um shugipeshen. Aria nyukripeshdodogowin atin um eshudok arpesh douk shakriuwok um shumnek yopinyi baraen iri. Um maresh?Enyudok mour douk Iruhin kanak nakripen umnyuneken. Aria mare enesh arpesh shukri nyakdouk anan rohwin arman, uwok.

Apak Mupe Dodogowip Um Munek Yopihi AtihAih

Aria nyishuhur nyukripesh sabaihi nyumnehum eshesh shumnek debeimi armam doukhape debeimi um gavman hataurumesh iri

amamin baraen shugipeshen. Aria eshesh shukriwosik um shunek enenyenen yopinyi mour. 2 Ariashopunek, nyukripesh um eshesh mare shuhoenesh arpesh meyoh, uwok. Esheshiruh aparuh tahur wosik aria mare juwehosish uwe, uwok. Ariashutaurum ihishmorim arpesh shukripeshshokubur.

3 Riguk apak shopunek douk madae enep yopipiurkwip pupenyap uwe, uwok. Apak madaemugipesh enyudok yopinyi baraen uwe aria Satan

nenek rohwumap nenekap makutukuk yopuhi yaharia mabrig Iruhin ananin lo munek yoweishiinahos. Eshudok eneshenesh ihishmorim yoweishidouk apak mishish shakitak umesh ariamanadudareh um munekesh iri showeshikapdodog kabi douk mape monoweshik um. Ihihnyumneh apak urkwip porum yoweishi inahos ariamape munek nyigiya um eneshenesh eshudokkupaishi esheshish. Aria kupaishi arpeshshatripukuk yoweisi nabes aria apak shopunekmatrishuk yoweisi nabes eshesh.

4 Aria Iruhin nataurumap narap matanamorimape wosik. Aria ananih yopihi aih douk ehudok.Anan urkum manawashamap abom aria nakri giha-umap. Aria douk abudok nyutob ehudok aihhatogur yopugunum aria anan narap matanamorimape wosik. Anan douk madae urkum mur umeneh yopihi aih apak menekeh iri aria douk narapmutanamori uwe, uwok. Anan nakri giha-umapabom aria nataurumap meyoh matanamori mapewosik aria neshrokuhap. Anan neshrokuhapnamudok. Ananin Mishin nyenekap matogurananish namishi arpesh. 6 Aria Jisas Krais douknarap matanamori um Iruhin aria nenek yopinyimour um apak. Anan nenek enyudok yopinyi mouraria Iruhin nakop ananin Mishin abom. 7 AriaIruhin nataurumap meyoh aria nahwarap yopuparimape wosik abom iri arpesh. Aria anan nakri apakananishi arpesh mupe wosik abom ihih nyumneh.Namudok aria apak madukemesh abom umenyudok baraen douk adurin aria mape matrugunum kweipon mupe wosik namudok um. 8 Ariaenyudok baraen douk adurin aria apak ihipmorimta munek bilipumen.

Aria shopunek, yakri nyak nyukripesh enyudokbaraen dodogowin atinyum um eshudok arpeshdouk shenek bilip um Iruhin iri esheship urkwip tapurum enyudok aria shupe dodogowish um shunekyopihi atih aih. Enyudok baraen douk yopinyi ariaenyen ta nyutaurum sabaishi arpesh.

9 Aria enesh arpesh shanitok shanatutukem umwehinyi baraen nyani baugenyum baraen umesheshish popehesh yamehesh esheshishnyeiguhw. Aria shopunek, shape shanogogonimbaraen um enyudok lo douk seiwok Iruhin nakogukMoses enyi. Enyudokmori baraen nyak mare nyunieshesh nyusuwen aria nyuni eshesh punogogonimpunitoken, uwok. Um maresh, enyudokmori tamare nyutaurumap um munek yopihi aih, uwok.

10 Enesh arpesh shape shorukwesh-eidap ariashadiyogur eshesh shasuhw Krais ananin baraen iriaria shenekesh shanasiyam um. Douk namudokaria nyak nyukrip eshudokmori arpesh atuh o biyehmeyoh um eshesh mare shuneken atinenyudokmori. Aria ta eshesh mare shumneken um,nyak nyukeshuk agab. 11 Nyak douk nyadukemeshum eshudokmori arpesh douk shakutukuk yopuhiyah aria esheshih yoweihi aih douk heyabigesh ariashadukemesh um eshesh douk yoweishi arpesh.

TAITUS 2:11 337 TAITUS 3:11

Page 338: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Nyagiguk Iri Baraen12 Aria meihi nyumnah eik ishopoku Artemas o

Tikikus anan nunaku nutogur nupeik ganudok arianyak ta nyunaki nyuparuge arigas abrudok waburNikopolis. Um maresh, eik douk yakri um ipeNikopolis abudok yoweibi nyutob debeihi eshahatuh hur obi nyutob. 13 Aria nyak nyutaurum Senasdouk nadukem um Rom esheshin gavman esheshinlo iri aria nini Apolos um eneshenesh eshudokamam wokesh iri um amam ta mare enesheneshuwok um enesh eshudok um hunak ahudok rouhiyah um.

14 Aria nyukrip apakish arpesh douk shasuhwKrais ananin baraen iri um eshesh urkwip pur abom

um shunek yopinyi atin mour um shutaurumeshudok yaruhish arpesh. Eshesh mare shupemeyoh, uwok. Eshesh shunek mour um shuraoutabor buni jah aria worigun um shutaurumkupaishi shasuhw Krais ananin baraen iri.

15 Aria ihishmorim eshudok armam armago doukshani eik mape agundok iri shanadudareh abomaria shenekumen-ugu yopuhi nyumnah nyak. Ariashopunek, nyukrip apakish arpesh douk shasuhwKrais ananin baraen iri. Shashudok douk shenekbilip um Iruhin shape gagundok iri namudok. Apakshopunek munek bilip um Iruhin iri monekumesh-ugu yopuhi nyumnah eshesh.

Aria eik yakri Iruhin nutaurumep meyoh ipakihipmorim aria pupe wosik abom punadudareh.

TAITUS 3:12 338 TAITUS 3:15

Page 339: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

FILEMON

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol Neneken Nyanak Um Filemon Iri

ves 1-3 Pol nakrip Filemon yopinyi baraen um Iruhin nini Jisas Krais hutaurumanves 4-7 Pol nenek tenkyu um Iruhin um Filemon aria nenek betenumanves 8-22 Pol narig Filemon um nutaurum Onesimusves 23-25 Pol neyatak baraen aria nani anam henekuman yopuhi nyumnah Filemon

Eik Pol douk showeshike yape um yenekJisas Krais ananin yopinyi mour um, yaniohwakin wanin Timoti weneku apudok shup

um nyak ohwakin arpen Filemon. Nyak nyani ohwakdouk menek Iruhin ananin mour atin iri. 2

Shopunek wenekap panakumagu Iruhin ananisharpesh douk shantorum nyakit urupat shenek lotuum Iruhin iri, shani ohwakik mohwukwik Apia kwaniohwakin arpen Arkipus douk nani ohwakmanoprom um ahwudok wanohw um agundokmunek Iruhin ananin mour um iri.

3 Ohwak wakri apakin Yain Iruhin nini DebeiniJisas Krais hutaurumep meyoh aria hunekep aparuhhur wosik.

Filemon Nenek Yopihi Aih Aria Pol Nanadudareh4 Eikin arpen Filemon, ihih nyumneh eik yenek

beten obi nyutob, eik douk yarig eikin Iruhin umnutaurumen aria yenek tenkyuman um nyak. 5 Ummaresh? Eik yemnek um nyak urkum manawashamDebeini Jisas nani Iruhin amamish arpesh arianyasuhw Debeini Jisas ananin baraen nyagipeshen.6 Aria douk yenek beten namudok. Yakri nyaknyuni ohwak mupe um munek bilip um Debeini ariamunek enenyenen anan nakriyenyi. Munekeshnamudok atin aria nyak ta nyudukemesh abom umihishmorim yopishi eshudok eneshenesh doukKrais nakopesh iri. 7 O eikin arpen Filemon, nyakdouk urkum manawasham abom um ihishmorimIruhin ananish arpesh nyataurumesh nyenekeshshanadudareh shape wosik. Nyenekesh namudokaria nyagabe eikin mishin nyeneke yanadudarehyariguk.

Pol Narig Filemon Um Nunek Yopinyi UmOnesimus

8 Eik douk enen baraen aria ta dodogoiwe atuweyakripen dodog um nyunek enesh eshudokeneshenesh um Krais ananin nyeigur um, aria tamare ikripen dodog, uwok. 9 Nyak douk urkummanawasham Iruhin ananish arpesh aria eik

shopunek urkum manawasham nyak abom.Namudok aria douk yakri ikripen shokubur meyoh.Eik Pol douk nyeigur nyato iruhw um yarahaen umKrais Jisas ananin baraen aria ahudok nyumnahdouk shopunek enyudok yonoweshik yape umenyudok ananin mour. 10 Aria douk yakri ikripenum nyunek yopinyi um Onesimus. Anan douknatogur kabi eikin nuganin um. Yonoweshik yapearia yatogur ananin yaken um agundokyatauruman nenek bilip um Krais um. 11 Anobnyutob riguk douk madae nunekumen enen yopinyiuwe, uwok. Aria douk natogur enen yopunyi arpenaria ta nutaurum nyak nyuni eik nunekumohwyopinyi atin shopunek.

12 Aria ahudok nyumnah douk anudokyeshopokan nanakumenyugu. Aria eikin mishindouk shopunek nyanamanagu. 13 Abudok nyutobyonoweshik yape obi nyutob, um agundokyakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen um, eikdouk yakri wosik um nini eik upe. Yakri nini eik upenutaurume um eshudok kabi nyak nyuni eik upe banyutaurume um. 14 Aria yakri uwok umdodogoiwe-umen. Nyukri nyunekan mumam,nyakin mour. Namudok aria ta mare inek enesheshudok arigaha nyak ta nyukri wosik.

15 Aria Iruhin ta nenek Onesimus nuruwok-umenyaguk banab nyutob um ta wata nutanam-menyugu aria nini nyak pupe abom. 16 Aria douk,anan madae kabi riguk um atin uwe, uwok. Umagundok nenemen mour meyoh utabor uwok um.Douk neshagrakuk namudok natogur kabi nyakinwanin abom um. Aria nyak ta urkummunawashaman. Eik adur urkum manawashaman,aria nyak ta nyishagrakuk eik urkum munawashamabom anan. Um maresh? Anan ta nunemen mourmeyoh aria shopunek natogur abom kabi anannyakin wanin um agundok pagipesh Debeini um.

17 Namudok aria nyak nyukri eik nyakin arpenabom douk wanoprom um Iruhin ananin mour irium, aria nunak nutogragu aria wata nyuran nininyak pupe kabi ta eik kanak inak itogrugu ba ta

339 FILEMON 1:17

Page 340: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

nyunadudareh-ume um. 18 Riguk nanunu enesheshudok o natrin nakwumabor aruh anabor utaborum, aria eikin nyeigur nyutem um enyudok dinau.19 Agundok baraenyigun eik Pol eik kanak yenyemum eikis wis iri douk agundok. Eik Pol ta ikenananin dinau. Adur, nyak Filemon nyeneke enendinau um eik um agundok yataurumen nyenek bilipum Krais nyape wosik um, aria yakri uwok umikripen. 20 Namudok aria eikin wanin Filemon, eikyakri nyak nyunekume enyudok douk yakripenyum,um Onesimus. Nyunekesh kabi Debeini ananisharpesh shenekesh um. Yakri nyugabeime eikihwapahw um nyunek yopinyi kabi Krais ananisharpesh apa shenekesh um.

21 Namudok aria ta idukemesh abom. Doukyenekumenyagu apudok shup nyutrup aria tanyunek enyudok douk yarigen um nyuneken iri.Adur, ihih aih douk yarigen um nyunekeh umOnesimus iri douk ta nyunekeh nyishagrakukehudok douk yarigen um nyunekeh iri. 22 Aria

anabik baraenyigun douk agundok. Yakripugapesh-ume um anam rum mupeme um inakuishuhum. Um maresh? Eik douk yadukemesh umIruhin ta numnek ipakin beten aria ta nutaurumeitanam-umepogu.

Anam Hani Pol Henek Atin Mour Iri HenemanYopuhi Nyumnah Filemon

23 Epafras douk nani eik wonoweshik um KraisJisas ananin mour iri douk nakri anan urkummorum nyak Filemon. Aria douk nenekumenyaguyopuhi nyumnah. 24 Amudok anam manoprommenek Debeini ananin mour iri douk shopunekhakri amam urkwip porumen aria doukhenemenyagu yopuhi nyumnah. Amam doukamudok. Mak, Aristarkus, Demas iri Luk.

25 Wosik, eik yakri Debeini Jisas Krais nutaurumipak ihipmorim meyoh aria ipakish mishish shurwosik.

FILEMON 1:18 340 FILEMON 1:25

Page 341: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

HIBRU

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Shenyem Nyanak Um Eshesh Hibru

1:1-3 Iruhin ananin baraen nyatogur nyanawereh yopugunum, um Iruhin ananin atun nuganin Jisas Krais douk nape abomnamudok atin kabi Yain Iruhin um1:4–2:18 Jisas neshagrakuk ihishmorim enselahos3:1–4:13 Jisas neshagrakuk Moses4:14–6:20 Jisas anan douk apakin Debeini pris douk nenek ofa um anan kanak um Iruhin7:1-28 Jisas anan douk nape debeini pris abom neshagrakuk Melkisedek.8:1–9:28 Jisas anan debeini pris douk nasuhw merik um enyudok Iruhin ananin namunyi baraen kontrak. Aria ananiborowishibor douk benek enyudok kontrak nyatogur dodogowin abom.11:1–12:29 Sabaishi seiwok shenek bilip um Iruhin iri douk sheyabigap yopihi aih um apak mugipesheh.13:1-25 Yopihi aih apak ta mugipesheh um munek Iruhin nunadudareh-umap.

Iruhin Ananin Nuganin Nanaki Nakripap IruhinAnanin Baraen

Seiwok sabaibi nyutob, Iruhin nakrip amamprofet douk hakripesh ananin baraen iri ariahanaki hakrip apakish popehesh yamehesh

ananin baraen. Hakripeshen sabaihi sisigih yeh. 2

Aria douk ehudok hagiguk iri nyumneh, ananinbaraen douk nakripi ananin Nuganin meyoh nanakinakripapen. Aria douk, Iruhin douk nagraehan umta nugrem ihishmori eneshenesh eshudok shuniarpesh shopunek. Seiwok baugos um, Iruhin nakripananin Nuganin aria nenek iruhw iri atap shaniihishmorim eneshenesh eshudok shani arpesh. 3

Anan douk neyabigap abom um agundok Iruhindodogowin atun aria natrugun um. Anan douknadukem Iruhin abom. Mutik anan um obi nyutobdouk matik Iruhin abom. Anan douk napeumneyagwreh dodogowinyi baraen aria agudoknahobig gani iruhw utag iri ihishmorim eneshenesheshudok shape dodog. Anan douk shan owishiborbakwrupuk apakish yoweishi inahos matoguryopup. Douk nataurumap namudok aria nato hevennakih nyeigur nyato iruhw nape yopunyi rogurehahum anudok dodogowin atun abom iri Iruhin.

Jisas Douk Nyeigur Nyato Iruhw UmanNeshagrakuk Iruhin Ananish Enselahos Abom4 Iruhin ananin Nuganin douk natogur dedeben

atun neshagrakuk eshesh enselahos douksharahaen um Iruhin ananin baraen iri. Ummaresh? Agundok Iruhin nahwaran Nuganin umdouk neshagrakuk abom agundok nahwar esheshenselahos um. 5 Seiwok, Iruhin madae nukrip enen

atin ensel namudok uwe, uwok. Nakrip ananinNuganin atun. Nakripan namudok nakri,“Nyak douk eikin Nuganin.Doukih eik yawereh baraen um agundok eik yape

nyakin Yain um.”Shopunek anabik douk nakripan nakri,“Eik ta itogur ananin Yain, aria anan ta nutogur

eikin Nuganin.”6 Aria shopunek, abudok nyutob Iruhin nakrinishopoki ananin narik iri Nuganin nubuhi agundokatap obi nyutob, anan douk nakri,“Ihishmorim eikish enselahos ta shunek lotumanshutuk ananin nyeigur nyuto iruhw.”

7 Aria eshesh enselahos, Iruhin douk neyagwreh-umesh enyudok nakri,“Eik yenek enselahos um shunekume mour

shunaki shunak kabi uhwin nyahur umo kabi nyih purareh hanu hato dodogowih atih

um.”8 Aria Ananin Nuganin Iruhin douk nakripannamudok nakri,“Iruhin, Nyak ta nyupe um nyupe Debeinyi

namudok atin ihih nyumneh.Nyasuhw yopihi aih aria ta nyupe Debeini kingum ihishmorim eneshenesh eshudok shuni arpesh

shupe wosik.9 Nyak urkum munawasham abom um yopihi aiharia yoweihi douk nyakri uwok-umeh abom.Namudok aria eik nyakin Iruhin yatrin nyape

Debeini abom umihishmorim eshudok douk nyak nyani eshesh pape

atugun iri.Eik douk yenekesh-umen namudok aria yeneken

nyanadudareh nyariguk abom.”10 Shopunek Iruhin nakripan nakri,

341 HIBRU 1:10

Page 342: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

“Debeini, seiwok watak baugos um nyak kanaknyakwarum agundok atap.Iruhw utag douk shopunek nyakwu nyakis wis

nyenekag.11 Iruhw atap aria eneshenesh eshudokta burukworesh shunak shuwishuk, aria nyak

uwok.Ta nyupe abom namudok atin.Iruhw atap aria ihishmorim eneshenesh eshudok

ta yowesh kabi rupeh yoweh um.12 Yoweh aria nyak ta nyudareshuk kabi

shadaresh anah debeihi rupah um.Ta shunak shuwishuk kabi shawaruk yoweihi

rupeharia shor namuhi um.Aria nyak kanak ta nyupe abom namudok atin ihih

nyumneh.”13 Shopunek nakrip ananin Nuganin nakri,“Nyak poe agundok eikin yopunyi rogur ehahum

nyupe arigaha eik ibo nyakim horim hubuhuk hupeshakamum nyak.”Enyudokmori baraen, Iruhin douk madae nukripeshatin uwe eshesh enselahos, uwok. 14 Namudok ariaeshesh enselahos douk meishi? Eshesh doukmishish meyoh douk shenekuman mour Iruhin iri.Anan apa neshopokesh shanaki shataurumeshudok arpesh douk ta nuraesh aria shutanamorishuni anan shupe wosik abom iri.

Agundok Iruhin Wata Narap Um DoukSagomatin Yopinyi Mour Abom

Iruhin ananin Nuganin douk nyeigur nyatoiruhw abom neshagrakuk eshesh enselahos.Namudok aria enyudok apak memneken iri

baraen, apak ta musuwen dodog mugipeshen.Mare mukri mutanam mukutinyukuk uwe, uwok. 2

Seiwok Iruhin nakripi enselahos shanaki shakripMoses enyi lo douk dodogowinyi abom. Namudokaria abudok nyutob arpesh shaken agabus enyudokbaraen iri, eshesh douk ta sharao debeiri erigerwosik um esheshih yoweihi aih. 3 Namudok aria tadouk apak mukri mukenyuk agabus enyudokbaraen um enyudok nyarik iri yopinyi mour abomdouk Iruhin neneken um nurap mutanamori mupewosik um, apak douk yah wakap um muruwok umIruhin um. Enyudok baraen um Iruhin nakri wataknurap mutanamori um, enyen sagomatin doukDebeini Jisas narik nakripeshen. Aria eshudok doukshemneken iri, eshesh douk shakripap ariamadukemesh um enyen adurin atin abom. 4 Iruhinshopunek nenek enyudok baraen nyatogur adurinnamudok. Anan nohur arpesh shenek sabainyienenyenen anan atun neneken iri mour nyani enehaih douk shatrih shakitak yowiyokuk um ehehhatogur aria apak matrih. Matrih aria makri Jisasananin baraen douk adurin atin abom. Anan doukshopunek nakri aria Ananin Mishin nyagipeshananim atum urkum aria nyekesh sisigin yopinyidodog iri saki.

Jisas Nenekumap Yah Um Munak Um IruhwHeven

5 Douk yakri ipak urkwip gamo purum enyudokbaraen. Enyudok, Iruhin douk madae nukri umenselahos ta shupe debesh um eneshenesh doukshupe agudok namugari nahobig douk ta nunekagiri uwe, uwok. Agudok namugari nahobig doukmape makriyag iri, uwok. 6 Aria enen baraennyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyakri namudok.Nyakri,“O Iruhin, nyak nyakri apak arpesh douk maresh

arpesh,um nyak urkum morumap abom um?Apak douk arpesh meyoh.Aria namudok mumam, um nyak nyataurumap

um?7 Banab nyutob meyoh nyak nyenekap mape

shakamum enselahos atin.Aria nyak watak nyakop yopinyi bigaria nyatukap mato nyeiguhw shato iruhw.8 Aria douk nyenekap mape debeipari um

ihishmorim eshudok eneshenesh.Ihishmorim eshudok eneshenesh douk nyenekesh

shape shakamum apak.”Enyudok baraen douk nyakri Iruhin nenek apakarpesh mape debeipari um ihishmori eneshenesheshudok. Madae nyukri enen atin anan neneken irienyudok nyupeik meyoh uwe, uwok. Nyakriihishmorim eshudok eneshenesh. Enyudok doukwosik, aria douk abudok nyutob douk madae mutikapak arpesh mupe debeipari um ihishmori eshudokuwe, watak. 9 Aria apak douk matik atun armanmeyoh. Anudok arman douk Jisas. Banab nyutobmeyoh Iruhin neneken nape shakamum enselahosatin. Iruhin nenekan nape namudok aria shannagok um nutaurumap. Douk shan nagok arianemnek debeiri eriger. Iruhin nataurum apakarpesh meyoh aria neshopok Jisas nanaki nagok umapak ihishmorim arpesh. Aria douk, Iruhin natukananin nyeigur nyato iruhw, neneken dodogowinatin abom aria nyatrugun abom.

10 Yakri gamo ikripep um enyudok. Iruhin douknenek ihishmori eshudok eneshenesh aria napenatrish. Aria douk nape narao ihishmorim ananishbatowish shatanamori um shuto iruhw hevenshukih shuni anan sharao debeishi nyeiguhw. Douknamudok aria neshopoki Jisas nanaki shan nemnekdebeiri eriger. Douk shan nemnek debeiri erigernamudok aria natogur debeini narik nenekumeshyah hato iruhw heven. Iruhin nenek enyudok ariadouk wosik um ananih yopihi aih abom. 11 Jisasdouk nakwrupuk apakish yoweishi inahos arianenekap matogur yopupari abom mape Iruhinananipari atup. Aria anan nani apak douk matoguratup awirop abom meyoh. Namudok aria Jisas doukmadae nunek abraen um nuhwarap ananishowashish um uwe, uwok. 12 Anan douk neyagwreh

HIBRU 1:11 342 HIBRU 2:12

Page 343: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

enyudok baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri.Nakrip ananin Yain Iruhin namudok, nakri,“Eik douk ta ikrip eikish owashish um nyak.Abudok nyutob munak munatorum atugun munek

lotumen obi nyutob,eik ta ituk nyakin nyeigur nyuto iruhw.”

13 Aria shopunek nakri namudok, nakri,“Eik ta ipeum inek bilip ipeum Iruhin atun um

enenyenen.”Aria shopunek nakri,“Eik douk enyudok.Batowish Iruhin nekeyesh iri douk shopunek shani

eik mape.”

Jisas Natogur Adurin Abom Um Nutaurum Apak14 Eshudok arpesh douk Jisas nahwaresh ananish

batowish iri, eshesh douk agundok atapishi arpeshmeyoh abom. Jisas shopunek douk natogur arpen.Douk nenekesh namudok um shan nagok ariananunu agundok douk Satan nape dodogowin atunaria nenek arpesh shagok um. 15 Jisas shopuneknenekesh namudok um nukweshih arpesh doukshanogugur um shugok aria esheshih nyumnehshapeum douk ehudok aih howeshikesh dodogabom iri.

16 Aria douk madukemesh namudok. Jisas doukmadae nataurum eshesh enselahos uwe, uwok.Anan douk nataurum Abraham ananish barheshish.17 Jisas douk adur nanamori nutaurum apakarpesh. Douk namudok aria narao arpenyihwyegenyihw abom nadukem apak ananishi owashishum ihihmorim aih. Douk nenekesh namudok umnutogur apakini Debeini Pris abom aria nusuhwIruhin ananin mour nuneken wosik abom. Anandouk nenek gihaumap aria nataurumap namudokum Iruhin nukweshihuk apakish yoweishi inahos.18 Aria douk, meishi arpesh douk Satannukwiraehesh um shunek yoweishi inahos iri,apakini Debeini Pris douk ta nutaurumesh. Ummaresh? Abudok nyutob Satan nukwiraeh anan obinyutob, anan kanak douk narao debeiri eriger, arianeyotu dodog.

Jisas Douk Nyeigur Nyato Iruhw AbomNyeshagrakuk Moses

O eikish arpesh douk pape Iruhin ananip iri,ipak douk Iruhin nagraehep aria nahwarepum ta puni ananish arpesh puto um iruhw

heven. Douk eik yakri ipak urkwip gamo purumJisas. Anan douk Iruhin nagraehan aria neshopokannanaki nakripep enyudok adurinyi baraen doukapak masuhwen magipeshen aria makripeshen iri.Anan douk natogur debeini pris abom aria napeorokohun um apak mani Iruhin. Nape aria nenekmour nataurumap um munak hurukatin um Iruhin.2 Anan douk Iruhin nagraehan aria nenek enyudokyopinyi mour. Neneken kabi seiwok Moses nenekIruhin ananin yopinyi mour abudok nyutob napedebeini um ihishmorim Iruhin ananish arpesh obi

nyutob. 3 Jisas anan douk nyeigur nyato iruhwabom neshagrakuk Moses kabi arpesh shatik anaturupat aria shatuk naruk urupat iri ananin nyeigurnyato iruhw um. 4 Ihig urusag douk adur arpeshsharukog. Aria nenek ihishmori eshudok iri doukIruhin. 5 Moses anan douk nenek Iruhin ananinmour neneken yopinyi abom. Anan nasuhw Iruhinananin baraen aria nape debeini um ihishmorimIruhin ananish arpesh nataurumesh. Nataurumesharia neyagwreh baraen um enyudok mugu kweiponIruhin ta nuneken nyutograri iri. 6 Aria Krais, anandouk Iruhin ananin nuganin. Anan douk nenekIruhin ananin yopinyi mour aria nape debeini umIruhin ananish arpesh nataurumesh. Aria ta apakmupe dodog mupe mutrugun um kweipon muraoIruhin ananish yopishi eshudok eneshenesh um,apak adur abom Iruhin ananishi arpesh.

Shakonuk Agabus Jisas Iri Ta Mare ShuwishShuni Iruhin Shupe Shurao Uhwin, Uwok

7 Ipak douk pape Iruhin ananishi arpeshnamudok aria punek yopihi aih kabi Iruhin ananinMishin nyakrium. Nyakri namudok,“Douk, ta eik Iruhin ikri ikripep enen baraen um,8 ipak mare pukenyuk agabuskabi seiwok ipakish popehesh yamehesh

shenekesh um, uwok.Eik douk yakri um itaurumesh,aria eshesh shakri uwok um shumneke.Namudok aria sheneke juwehosiwe atuwe.Abudok nyutob shape wehigunum arpesh iri urah

uwok enesh um uwe obi nyutob,eshesh douk shape shokwiraeh eik um

eneshenesh shenekesh iri yoweishi inahos.Shape agundok wehigunum aria shatik sabainyi

dodogowinyi mour douk yape yeneken um40-poreish kwarahos iri.Eik douk yakri um itaurumesh,aria shakri uwok um shumneke.Shape shokwiraeh eik um eneshenesh shenekesh

iri yoweishi inahos.10 Douk namudok aria eik juwehosiwe abom um

eshudok arpesh.Aria douk yakri, ‘Eshudok arpesh douk

shagipeshuk kupainyi baraen.Namudok aria eshesh madae shudukem ehudok

aih eik yakriyeh iri uwe, uwok.’11 Sheneke juwehosiwe namudok aria yakri um

iruhw abomyakri adur um, eshesh ta mare shuwish um

agundok doukesheship urkwip pur wosik aria shupe wosik um.”

Apak Mare Musuwokuk Iruhin Ananin BaraenKabi Eshesh Israel Um, Uwok

12 Namudok aria eikish arpesh, ipak douk gamopumnek. Ta enen nyukri urkum mur umeneshenesh yoweishi inahos aria nyukutukuk bilipum nyukon agab anudok Iruhin douk nape ihih

HIBRU 2:13 343 HIBRU 3:12

Page 344: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

nyumneh iri, aria namudok ta uwok. 13 Aria doukyakri. Douk, nyutob watak bape um ipak pugipeshananin baraen um. Eik douk yakri ihih nyumneh umipak punagapeshum piyotu dodogowip pusuhwananin baraen dodog pugipeshen. Punekeshnamudok aria ta mare enen arpen enyenyin mishinnyikitak um nyunek enesh yoweishi inahos, uwok.Ta eshudok yoweishi inahos shunek rohwumen ariaenyudok arpen nyukonuk agab abom Iruhin.

14 Apak miyotu dodog masuhw Jisas ananinbaraen mugipeshen kabi riguk makri adurin atinmasuhwen magipeshen um. Musuwen dodogarigaha mugok um, apak ta muni Krais munoprommupe atugun. 15 Baraen nyetem Iruhin ananik Bukiri douk iganigadae yakripepen. Nyakri namudok,“Douk ta eik Iruhin ikri ikripep enen baraen um,ipak mare pusuwokuk enyudok baraenkabi seiwok ipakish popehesh yamehesh

shenekesh um, uwok.”16 Ipak pakri seiwok douk meishi arpesh

shemnek Iruhin ananin baraen aria shasuwoken-ukuk shakon agabus? Eshudok arpesh doukeshudok ihishmorim Moses narikumeshi ariashakutukuk debeigi nahobig Isip shanaki iri. 17 Ariashopunek yakri iyorigep. Ipak pakri meishi arpeshabom shape shenek yoweishi inahos um 40-poreishkwarahos aria shenek Iruhin juwehosin atun abom?Anan douk juwehosin atun um eshudok douk shapeshenek yoweishi inahos aria shagok shakusukwehigunum arpesh uwok um. 18 Aria shopunekyakri iyorigep. Ipak pakri Iruhin nakri um aduriruhw nakri adur atin um meishi arpesh ta mareshunak shuwish shuni anan shupe shurao uhwin?Anan douk nakri um eshudok douk shasuwokan-ukuk um ananin baraen iri. 19 Namudok aria apakmadukemesh. Eshesh douk mare ta shunakshuwish shuni Iruhin shupe shurao uhwin uwe,uwok. Um maresh? Eshesh douk madae shusuhwananin baraen wosik shugipeshen uwe, uwok.

Iruhin Ananish Arpesh Ta Shunak Shuwish ShuniAnan Shupe Shurao Uhwin

Iruhin ananin adurin atinyi baraen umananish arpesh shuwish shuni anan shupeshurao uhwin um douk watak dodogowin

nyape. Douk namudok aria yakri apak gamomudukemesh abom um mare enen atin nyupeigukagundok atap um mare nyunak nyuwish nyuniIruhin nyupe nyurao uhwin uwe, uwok. 2 Apakdouk shopunek memnek Iruhin ananin yopinyibaraen kabi seiwok apakish popehesh yameheshshemneken um. Eshesh douk shemneken, ariaenyen madae nyunekumesh enen yopinyi muguuwe, uwok. Um maresh? Eshesh madae shusuhwIruhin ananin baraen dodog abom shugipeshenuwe, uwok.

3 Douk, apak masuhw Iruhin ananin baraendodog magipeshen iri, apak douk ta munak muni

Iruhin mupe murao uhwin. Kabi baraen nyetemIruhin ananik Buk iri nyakrium. Iruhin nakri,“Eik douk juwehosiwe um eshudok shakenyuk

agabus eikin baraen iri.Shenekesh namudok aria yakri um iruhw abomaria yakri adur atin eshesh ta mare shuwish shuni

eikmupe murao uhwin uwe, ta uwok.”

Iruhin seiwok nakwarum agudok nahobig ariaananin mour nyatuh, aria anan douk wataknakriyuk namudok. 4 Um maresh? Enen baraennyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyakriumahudok hakri um 7-ih nyumnah. Nyakri, “Iruhinnenek eneshenesh eshudok neyatesh 6-poreihnyumneh. Aria hakri um 7-ih nyumnah um, anannarao uhwin.” 5 Baraen iganigadae yenyem nyetemiruhw iri, Iruhin douk nakri,“Eshesh ta mare shuwish shuni eik mupe murao

uhwin uwe, ta uwok.”6 Enyudok adurin atinyi baraen douk watak nyapenamudok, aria douk yah hapeum enesh shuwishshuni anan shupe shurao uhwin. Seiwokishi douksharik shemnek Iruhin ananin baraen, ariashakenyuk agabus. Namudok aria eshesh madaeshunak shuwish shurao uhwin uwe, uwok. 7

Namudok aria Iruhin watak nagraeh kupaibi nyutobaria nohwarab “Douk”. Arigaha sabaishi kwarahosshanak shadiguk, aria anan Iruhin nohur king Devitaria Devit nakri enyudok atin baraen nyetem nyarikiri. Devit nakri Iruhin neyagwreh enyudok, nakri,“Douk ta eik Iruhin ikripep enen baraen um,ipak mare pukenyuk agabus uwe, uwok.”

8 Douk ta Josua nurik um eshesh Israel shunakshuwish shurao uhwin Kenan atugun akure, Iruhinta mare watak nugraeh kupaibi nyutob shopunek tauwok. 9 Aria anah nyumnah douk watak hapeumIruhin ananish arpesh shunak shuwish shuraouhwin um. Kabi seiwok sagomatin narik nenekeneshenesh eshudok neyatesh 6-poreih nyumneharia hakri um 7-ih um anan nape nurao uhwin um.10 Meishi eshudok douk shuwish sharao uhwin kabiIruhin nakri um iri, eshesh douk sheyatak esheshinmour aria shawish sharao uhwin kabi seiwok Iruhinneyatak ananin mour aria narao uhwin um. 11

Douk namudok aria apak ta dodogowip atup abomum muwish murao uhwin namudok. Munekeshnamudok um ta mare enesh shupeik agundok atapum mare shuwish shurao uhwin uwe, uwok. Kabiseiwok apakish popehesh yamehesh shakonukagabus Iruhin ananin baraen aria madae shuwishshupe shurao uhwin um uwe.

12 Apak mare mukonukuk agabus Iruhin ananinbaraen, uwok. Um maresh? Ananin baraen doukdodogowin atin abom aria yopunyi mishinnyapenyen ta nyunek eneshenesh yopishi eshudok.Enyen douk wanohwin atin abom nyeshagrakukihig bainatog douk shawatog gwenek ereswobuwobur um. Apa nyaduk arpesh nyawish ganinumun douk apakip urkwip aria mishish shapeum,nyeshagrakuk abom nyawish nyasuhw gani douk

HIBRU 3:13 344 HIBRU 4:12

Page 345: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

bishiguh shatakum nyawish nyasuhw abar borbishiguh iri. Nyawish aria nyape nyawerehienenyenen apakip urkwip poromen iri nyanieshudok apak mishish shakitak-umesh iri. 13 Apakdouk madae wosik um mubeshuk enesh eshudokum Iruhin uwe, uwok. Anan kanak nakwarumeneshenesh eshudok aria natrish um doukshanowereh shapei yopugunum iri atish. Kweiponapak ta mukripan um ihihmori eneheneh apakmenekeh iri aih.

Jisas Anan Douk Debeini Pris Abom NeshagrakukIhim-morim Pris

14 Apak douk anan debeini pris abom napeorokohun um apak mani Iruhin aria napenataurumap. Anan douk Iruhin ananin nuganinJisas. Anan douk nanak nawish heven, agundokIruhin napeum. Namudok aria apak douk musuhwananin baraen dodog abom. Enyudok baraen doukapak mape magipeshen aria meyagwreh arpeshshemnekapum. 15 Apakini debeini abom pris doukadur apa nenek gihaumap aria nataurumap.Abudok nyutob eneshenesh yoweishi inahosshunakumori apak aria mare dodogowip obinyutob uwe, anan douk nadukem apakip urkwiparia nataurumap abom. Aria anan, Satan douknakwiraehan um ihih yeh um nunek yoweishiinahos kabi apak um. Aria anan madae nutu nunekenesh yoweishi inahos uwe, uwok. 16 Douk Jisasnape nataurumap namudok aria apak maremunogugur uwe, uwok. Dodogowip atup abom ariamunak muwish agundok douk Iruhin nape debeiniabom aria nataurum ananish arpesh meyoh um.Munekesh namudok aria abudok nyutob yoweishiinahos shukri shunaki aria apak mare dodogowipobi nyutob, ta bishiguh shutaurumap abom aria tanutaurumap meyoh.

Jisas Anan Douk Debeini Pris Abom

Ihim-morim debeimi pris abom douk Iruhinnatik arpesh meyoh nagraeham arianomusop um hurao esheshiyu outumeb um

hunekuman mour anan. Nomusop um hutaurumarpesh hukon yopiyopishi eshudok enesheneshanan Iruhin aria huweh esheshish mahish hukonum anan nukweshih yoweishi inahos esheshshenekesh iri. 2 Aria amam douk hani apak arpeshatish aria atup awirop. Abudok nyutob enesheneshyoweishi inahos shunakumori amam obi nyutob,amam douk madae dodogowim uwe, uwok.Namudok aria arpesh douk watak shorshor um,mare shugipesh Iruhin wosik iri uwe, amam doukhadukemesh aria shokubur hataurumesh wosik. 3

Madae dodogowim namudok uwe aria amam doukapa henek ofa um mahish hako Iruhin um ananmare urkum mur um yoweishi inahos amamhenekesh iri ba iyoh, aria kadak henek arpeshesheshin ofa nyugiguk.

4 Aria arman natogur debeini pris iri douk naraodebeinyi mour abom. Mare anan arman anan kanaknunagraeh aria douk ta nuraen uwe, uwok. Iruhinatun nagraeham douk aria heneken. Kabi seiwoknahwar Eron natogur debeini pris um. 5 Aria Kraisdouk namudok atin. Anan kanak madae nunagraehum nurao debeinyi nyeigur um enyudok mour umnutogur debeini pris uwe, uwok. Iruhin meyohnagraehan. Baraen nyakripan um douk nyakri,“Nyak douk Eikin Nuganin.Douk Eik yawereh baraen um agundok Eik yape

Nyakin Yaken um.”6 Shopunek enen baraen Iruhin nakri,“Nyak ta nyunek pris nyupe namudok ihih

nyumnehkabi Melkisedek um.”

7 Abudok nyutob Jisas nape agundok atap obinyutob, anan douk nenek beten narig Iruhin umnatauruman. Nareh abih aria nahwar debeg umnatauruman. Anan douk nadukemesh um Iruhin tanutauruman aria mare shon nugok, uwok. Ariaanan douk nemnek aria natauruman um nenekandodogowin. Um maresh? Anan douk napeshakamum Iruhin aria nenek lotuman. 8 Anan doukadur Iruhin ananin nuganin, aria narao debeirieriger. Namudok aria douk nadukemesh umagundok nusuhw Yain ananin baraen dodognugipeshen um. 9 Douk nagipesh ananin baraennenek yopihi atih aih aria natogur sagomin debeinipris. Douk namudok aria natogur debeini umahudok yah um Iruhin nurao ihish arpesh doukshasuhw ananin baraen shagipeshen iri ariashutanamori shupe wosik abom ihih nyumneh um.10 Douk nenek enyudok aria Iruhin nagraehannape debeini pris abom kabi Melkisedek um.

Apak Mare Mudukem Batowish Um AgundokMugipesh Iruhin Ananin Baraen Um, Uwok

11 Eik douk sabainyi baraen nyape, um ta ikripepum agundok Jisas nape kabi Melkisedek um. Aria taitaurumep ikripep aria mare pumnek, uwok. Ummaresh, ipak madae arigas purao baraen ariapudukemen wosik uwe, uwok. 12 Adur, ipak doukpatogur Iruhin ananish arpesh roubi nyutob. Doukta pupe punek skulum kupaishi um enyudok Iruhinananin baraen. Aria douk watak papeum eneshgamo shukripep nyarik iri Iruhin ananin baraenshopunek. Ipak douk padukem batowish.Dodogowiguni worigun uwok. Watak apa pawoknyumaguhw atin um agundok pape um paraonyarik iri Iruhin ananin baraen atin um. 13 Ipakdouk padukemesh. Arpesh shape kabi batowish umdouk madae dodogowish uwe aria watak shawoknyumaguhw atuguhw. Eshudokmori arpesh doukmadae gamo shudukemesh uwe um meihi aihyopihi aria meihi yoweihi um uwe, uwok. 14 Ariadodogowiguni worigun douk yopugunum shugnohiri. Eshudokmori arpesh douk nubokadae toinyish

HIBRU 4:13 345 HIBRU 5:14

Page 346: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

shadukemesh um meihi aih yopihi aria meihiyoweihi um shugipesh yopihi atih.

Apak Miyotu Dodogowip Atup Abom Um Bilip

Apak ta mugipesh Krais ananin baraenmishagrakuk kabi riguk marik masuhwenmagipeshen um. Apak mare watak mupe

um munak um nyarik iri baraen um agundokmugipesh Krais um, uwok. Enyen doukenyudokmori. Mukeshuk agabus enesheneshyoweishi inahos douk ta munekesh aria Iruhin nopmugok um, musuhw Iruhin ananin baraen dodogmugipeshen abom um, munek anas baptaisum,muwemesh wis arpesh aria morig Iruhin umnukesh ananin Mishin um, shagok iri ta watakshukitakumori, Iruhin nunekumesh kwotog arianeshopokesh shunak shupe yopuburi o yoweiburiwabur um ihih nyumneh um. Apak mare mupe umenyudokmori atin, uwok. Douk ta munak umdodogowip um bilip iri esheshin baraen. Maremupe munekesh kabi arpesh douk shapeumshenek tuk hwao uroruh, aria shabirak madaeshuwem urupat iri um uwe, uwok. 3 EnyudokmoriDebeini ananin baraen, ta Iruhin nukri wosik um,aria apak wosik ta mutanam mupe miyagwreh ariamugipeshen.

4 Enesh arpesh douk shemnek Iruhin ananinbaraen aria shadukemen wosik kabi shapebogaragun abom um. Shadukemesh um enyudokyopinyi douk nyanaki iruhw heven iri, sharao Iruhinananin Mishin. Shopunek shadukemesh umagundok Iruhin ananin baraen adur yopinyi abomum, Iruhin nenek enenyenen shatik ananin gobinyatogur yopugunum abudok yopibi nyutob rigukshakri um ta butograri iri. Namudok ariaeshudokmori arpesh shukri shukutukuk bilip ariashukon agabus Iruhin abom um, eshesh douk yahwokesh um watak shutanamori shukon aparuh um.Shakanaguk agabus namudok aria enyudok doukkabi eshesh watak shopunek showeshik Iruhinananin Nuganin rowog kruse aria shenek arpeshshape shenekan enenyenen um.

7 Ipak pumnek enyudok wobuwobren baraen.Sabaih atih eshah apa hor habuh anab amnab. Ariata enesh arpesh shurib shu worigun abudok amnabaria yopuguni worigun nukihumesh um, apak doukmudukemesh um Iruhin ta nunekumab yopinyiabom abudok amnab. 8 Aria ta abudok amnabdouk segego watogroruhi madururuh haniyoweiruhi utaruh aturuh hukih um, apak ta mukriabudok amnab douk yoweb. Iruhin douk juwehosinatun um abudok amnab aria hurukatin umnuhwarab yoweibi. Aria anob nyutob douk ta nyihhunub hununub.

9 Ipak eikishi abom arpesh, eik adur yeyagwrehenyudok dodogowinyi baraen, aria yadukemesh umipak ta mare pugipesh ehudokmori yoweihi aih,uwok. Um maresh? Ipak douk penek sabaihi aihkabi arpesh douk Iruhin naraesh shatanamori

shape wosik abom iri shenekeh iri um. 10 Iruhinanan douk madae anan yoweini arman uwe, uwok.Anan ta mare urkum mukonaguk um yopinyi mouripak peneken iri, uwok. Ipak douk pataurumananish arpesh aria namudok douk peyabigan umagundok ipakip urkwip panawasham anan abomum. Aria ipak douk watak pape pataurumeshnamudok atin. 11 Namudok aria eik yakri ipak atinpunekesh namudok atin arigaha Krais nutanamori.Punekesh namudok um ta pudukemesh abom umIruhin ta nukep yopishi eshudok eneshenesh doukroubi nyutob pape patrugun um nutogur nukopeshiri. 12 Eik douk yakri uwok um ipak arigeh hep uwe,uwok. Yakri pudukem eshudok arpesh douk seiwokshasuhw Iruhin ananin baraen dodog shagipesheniri. Eshesh douk shenek bilip aria shape shokuburatin ariga ha sharao eshudok douk Iruhin nakriadurin atin um ta nukeshesh iri.

Apak Douk Musuhw Iruhin Ananin Adurin AtinyiBaraen Aria Mukri Anan Ta Nunekesh-umap Kabi

Nakri Um13 Seiwok Iruhin nakrip Abraham enen adurin

atinyi baraen um ta nunekuman enesh yopishieshudok eneshenesh. Iruhin nakri uwok umAbraham nukri anan douk nenek rohw. Namudokaria Iruhin nakri um iruhw anan kanak ananinnyeigur um ta nunekeshuman um atin. Iruhin douknakri anan kanak nyeigur um maresh? Arpen doukmadae enen shopunek nyeigur nyuto iruhwnyishagrakuk anan uwe, uwok. 14 Aria nakripannamudok. Nakri, “Adur atin yakripen, eik tainekumen yopinyi abom aria ta inek nyakishbarheshish shutogur sabaishi abom.” 15 Abrahamnasuhw Iruhin ananin baraen nakri adurin arianape shokubur atin apa natrugun. Nape natrugunarigah arigaha Iruhin nenekuman enyudok kabinakripan um.

16 Apakih aih douk namudok. Enen arpen nyukrienen baraen aria kupaishi shukri enyen nyenekrohw um, enyudok arpen apa nyakri adur atinnyakrium enen nyeigur nyato iruhw enyi arpenenyenyin nyeigur. Namudok aria enyennyagaheshuk eshudok arpeshig nokwatog. 17 AriaIruhin douk namudok atin. Seiwok nakri adur atinum ta nunekumap yopishi eshudok eneshenesh.Anan douk nakri uwok um apak mukri anan ta watanuwanam urkum um. Namudok aria nakitak nakrium anan kanak ananin nyeigur um enyudok adur tanuneken atin um. 18 Iruhin nenek enyudok umapak mumnek, miyotu dodogowip um bilip ariamudukemesh um enyudok Iruhin ananin adurinatinyi baraen ta nyutogur adurin atin. Iruhin nakrienyudok baraen nyanakumori apak doukmakutukuk yoweishi inahos aria anan nataurumapnahwarap manak um anan iri. Douk biyen baraennyape. Enyudok anan nakri enyi adurin atinyibaraen nyani enyudok douk nakri um anan kanakananin nyeigur um. Enyudok biyen baraen ta mare

HIBRU 6:3 346 HIBRU 6:18

Page 347: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

7

nyunawanam um kupainyi baraen, aria Iruhin tamare nunek rohw, uwok. 19 Douk apak dodogowipatup madukemesh um Iruhin ananin adurin atinyibaraen ta nyutogur adurin atin. Apak douk matukurJisas kabi douk shakwutu enen anka nyasuhw anatbot teir dodog anagun yopugunum. Apak doukmatukur Jisas aria narikumap narik nanak nawishnumun ahudok debeihi rupah douk hataur numunIruhin ananit debeiti urupat gani iruhw heven iri.Anan nenekesh namudok um nutaurumap. Ariadouk natogur debeini pris abom jurug napenamudok ihih nyumneh kabi Melkisedek um.

Melkisedek Anan Douk Debeini Abom Pris DoukNenek Mour Um Iruhin Iri

Anudok arman Melkisedek douk debeiniking um wabur nyeiguri-burum Salem. Anandouk shopunek anan pris aria apa nenek ofa

eneshenesh nako anudok Iruhin douk naboukihishmori eshudok eneshenesh shabuhuk iridodogowin atun abom. Seiwok Abraham nanak umwanohw nabouk amudok debeimi armam kinghagok aria watak natanamum wabur. Nape nanakaria anudok Melkisedek nanaki naparugan yah.Naparugan aria narig Iruhin um nunekumanyopinyi anan Abraham. 2 Aria Abraham nakitaknobuk ihishmori eshudok douk nanak um wanohwneshuhur iri um 10-poreip hip. Aria atup hip douknako Melkisedek. Baugenyum um enyudok nyeigurMelkisedek douk nyakri, “Debeini arman king douknenek yopihi atih aih iri”. Enyudok baraen um napeking um wabur Salem um, baugenyum um enyudokbaraen douk nyakri, “Anan nape debeini arman kingnataurum ananish arpesh aparuh hur wosik ariawanogwiruh uwok shape wosik shanadudareh.” 3

Anudok arman Melkisedek, baraen nyetem Iruhinananik buk iri douk madae nyukripap um ananinyain o amakek o enesh ananish popeheshyamehesh uwe, uwok. Shopunek nyutob nakitak obinyutob o nagok obi nyutob apak madaemudukemesh uwe, uwok. Anan douk nenek prisnape namudok atin ihih nyumneh kabi Iruhinananin Nuganin um. Madae jurug uwe.

4 Aria douk yakri ipak urkwip purum anudokdebeini abom arman Melkisedek. Tik, Abrahamanan douk apakini nyeigur nyato iruhw iri umsagomin yamenen. Aria anan nasiya yopishieshudok eneshenesh douk nanak um wanohwneshuhur iri um 10-poreip hip, aria atup hip douknako Melkisedek. 5 Enyudok lo seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi douk nyakri amam hakitakLivai ananip awirop aria hatogur pris iri atum tahurao enesh eshudok douk eshesh Israelshaparugesh iri. Eshesh douk shani amam apudokawirop Livai atish abom shakitak atun yamenenAbraham. Aria enyudok lo nyakri namudok. “Esheshasudok anas awiros ta shusiya ihishmorishaparugesh iri eshudok um 10-poreip hip ariaatup hip ta shuko amam pris.” 6 Anudok

Melkisedek, anan douk madae anan um esheshapudok awirop Livai uwe, uwok. Aria Melkisedekdouk narao enesh eshudok eneshenesh umeshudok Abraham neshuhur iri. Naraesh iyoh arianarig Iruhin um nunekuman yopinyi Abraham.Enyudok yopinyi douk seiwok Iruhin nakripanadurin atinyi baraen um ta nunekesh-uman nupewosik um. 7 Aria apak douk madukemesh. Arpennyarig Iruhin um nunekumen yopinyi kupainyi iri,enyudok arpen douk enyenyin nyeigur nyato iruhwnyeshagrakuk enyudok enen douk enyen nyarigIruhin um nunekumen yopinyi iri. 8 Amam prisdouk harao enesh eshudok um eshudok doukeshesh Israel shaparugesh iri, amam douk madaehupe abom uwe, uwok. Hagok. Aria anudok armanMelkisedek douk narao enesh eshudok um eshudokdouk Abraham neshuhur iri, anan douk nape ihihnyumneh kabi Iruhin ananik Buk kwakripap um. 9

Livai douk baugos abom um amam pris hakitakananip awirop iri. Amam douk harao enesheshudok eneshenesh um eshudok douk esheshIsrael shaparugesh iri. Abudok nyutob Abrahamnakon enesh eshudok eneshenesh um neshuhur irium Melkisedek obi nyutob, apak ta mukri enyudokdouk kabi Livai nakon um. 10 Apak ta mukrinamudok. Um maresh? Adur abudok nyutobAbraham nakon enesh eshudok enesheneshneshuhur iri um Melkisedek obi nyutob, Livai doukmadae shunabuki uwe, uwok. Aria douk sabaishikwarahos shanakuk aria anan douk shanabukiapudok Abraham ananip awirop atup.

Anan Debeini Pris Abom Douk NakitakNeshagrakuk Seiwokimi Pris

11 Seiwok eshesh Israel sharao lo um agundokshunek lotu um Iruhin um. Aria enyudok lo douknyakri amam apudok awirop Livai atum husuhwenyudok mour pris. Aria ta enyudok mour nyunekarpesh shutogur yopishi akure, Iruhin ta marewatak nukri um kupaini pris nutogur, aria uwok.Anudok namuni pris douk madae nudukem Eronuwe, uwok. Natogur abom kabi Melkisedek um. 12

Douk anudok namuni pris natogur aria enyudok loseiwok Iruhin nakoguk Moses enyi ta nyutoguranahaehin. 13 Anudok yakripep-uman iri pris doukkupaipi awiropin. Anan douk madae nukitakapudok awirop Livai uwe, douk apa hasuhwenyudok mour pris aria henek mour alta hakoneshudok eneshenesh Iruhin iri um uwe, uwok. 14

Aria apak douk madukemesh apakin Debeini douknakitak apudok awirop Juda. Aria seiwok, Mosesdouk madae nukri um amam Juda husuhw enyudokmour pris uwe, uwok.

15 Apak douk matik anudok namuni pris natogurnadukemesh abom um Melkisedek. Namudok ariamudukemesh wosik abom um anan douk nyeigurnyatouman iruhw neshagrakuk amam pris doukhakitak apudok awirop Livai iri. 16 Anan doukmadae nukitak Livai ananip awirop aria douk

HIBRU 6:19 347 HIBRU 7:16

Page 348: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

8

nutogur pris uwe, uwok. Anan natogur pris ummumam? Anan douk dodogowin atun abom aria tanupe ihih nyumneh mare nugok, uwok. Namudokaria anan douk natogur pris. 17 Baraen nyetemIruhin ananik Buk iri, Iruhin douk nakri namudok.Nakri,“Nyak ta nyunek pris nyupe namudok ihih

nyumnehkabi Melkisedek um.”

18 Enyudok baraen douk nyeyabigap wosik. DoukIruhin nakweshihuk ananin nyarik iri lo. Ummaresh? Enyen douk madae dodogowin aria wosikum nyutaurumap uwe, uwok.

19 Arpesh douk shagipesh lo seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi aria shenek lotu um Iruhin iri,anan Iruhin douk madae nutrish aria nuhwareshyopishi uwe, uwok. Namudok aria Iruhin douknenekumap kupaihi yopuhi yah. Ahah doukheshagraguk harik iri abom um shagipesh lo um.Douk apak mugipesh ahudok namuhi yah ariamunak mupe hurukatin um Iruhin.

20 Seiwok abudok nyutob Iruhin nagraeh Jisas umnutogur debeini pris obi nyutob, anan douk madaenugraehan meyoh uwe, uwok. Nakri um anankanak ananin nyeigur nakri adurin atin douknagraehan. Aria kupaimi amam hatogur pris iridouk madae nugraeham namudok uwe, uwok. 21

Iruhin nakon Jisas um enyudok mour pris obinyutob, anan douk nanakri um anan kanak ananinnyeigur nakri adurin atin douk nenekan natogurpris. Nenekan um, baraen nyetem Iruhin ananikBuk iri douk nyakri namudok,“Debeini nakri um anan kanak ananin nyeigur aria

nakri adurin atin, nakri,‘Nyak ta nyunek pris nyupe namudok ihih

nyumneh.’”22 Iruhin nakri um ananin nyeigur nakri adurin atinaria nagraeh Jisas natogur pris namudok. Namudokaria apak madukemesh um Jisas natogur debeiniarman aria nape orokohun um apak mani Iruhin.Anan douk wosik abom aria nenek enyudokdodogowinyi baraen kontrak nyatogur adurin atinabom. Enyudok kontrak douk nyeshagrakuk nyarikiri lo abom. 23 Seiwok douk sabaimi armam apahatogur pris. Um maresh? Amam apa hagok ariahatogur kupaimi. Madae hunek pris hupe namudokatin uwe, uwok. 24 Aria Jisas douk madae namudokuwe. Anan douk nape ihih nyumneh aria nasuhwenyudok mour pris. Ta mare anan nurao ananikoutuk, uwok. 25 Namudok aria ihih nyumneh anandouk wosik abom um nurao eshudok arpesh doukshunakumori Iruhin um ananin nyeigur arianutaurumesh shupe wosik abom ihih nyumneh. Ummaresh? Anan douk nape ihih nyumneh aria apanenek beten narig Iruhin um nutaurumesh. 26

Anudokmori debeini pris abom douk wosik abomum nutaurumap. Anan douk yopun abom. Madaenunek enen yoweinyi nyupenyan uwe. Iruhinnatrun um douk nape yopuyopuni abom. Iruhinnaran nakih nape gani iruhw heven nyeigur nyato

iruhuman aria napeik sik um eshesh shenekyoweishi inahos iri. 27 Amudok anam harik iridebeimi pris abom douk mour nyapenyam umhunek ofa um eshudok huko Iruhin ihih nyumneh.Sagomatin amam harik henek ofa um eshudokhako Iruhin um nukweshihuk amamish henekesh iriyoweishi inahos sharik. Aria eshesh armam armagodouk henek ofa um eshudok hako Iruhin arianukweshihuk esheshish shenekesh iri yoweishiinahos. Aria Jisas, enyudokmori mour douk uwok.Anan douk nenek ofa atuh nyumnah meyoh nakonanan kanak um Iruhin aria jurug. 28 Seiwokamudok debeimi pris abom douk henekam kabi loIruhin nakoguk Moses enyi nyakrimori, amamkanak madae dodogowim uwe. Aria enyudokadurinyi baraen douk Iruhin nakri um anan kanaknyeigur nagiguk nakriyen nyagimori lo iri, enyendouk nyagraeh Iruhin ananin Nuganin natogur pris.Anudok debeini pris abom douk yopun abom ariata nupe abom namudok atin ihih nyumneh.

Jisas Douk Apakin Debeini Pris Abom

Aria baugenyum um enyudok yakripepen iribaraen douk namudok. Apak douk ananyopuni debeini pris abom nape. Anan douk

nape agundok yopunyi rogur ehahum anudokdodogowin atun abom iri king ananin wagiturnyeyotu um gani iruhw heven. 2 Douk nape arianenek enyudok mour pris numun um atudok Iruhinananit atut abom urupat gani iruhw heven. Madaeenesh arpesh shurukat uwe, uwok. Iruhin ananmeyoh narukot. 3 Ihim-morim debeimi abom prisdouk mour nyapenyam um hurao yopishi eshudokeneshenesh huko Iruhinesh. Eshudok douk arpeshsharaeshuman iri aria shopunek huweh mahishhunekuman ofa. Namudok aria anudok yakripep-umani iri apakin debeini abom pris, anan doukshopunek ta nurao enesh eshudok nunek ofameshnuko Iruhin. 4 Douk ta anan nupe agundok atapakure, anan ta mare nutogur anan pris, uwok. Ummaresh? Amudok anam pris douk hape aria hapehenek ofa um eshudok eneshenesh hako Iruhinkabi lo seiwok Iruhin nakoguk Moses enyinyakrium. 5 Amam douk henek enyudok mour prisnumun atudok lotuit urupat tatao agundok atap iri.Atudok urupat douk aborir meyoh um atudokadurit urupat tatao gani iruhw heven iri. Douknamudok aria abudok nyutob Iruhin nakrip Mosesum nurok atudok selit urupat obi nyutob, anandouk nakripan dodogowinyi baraen nakri, “Abudoknyutob nyukri nyurok atudok urupat obi nyutob,nyak ta gamo nyudukemesh nyunek ihishmorieshudok wosik atin nyugipesh arudok aborir kabiyeyabigen gani iruhw yoduhw um.” 6 Aria doukenyudok mour pris Jisas neneken iri, enyen doukdedeben abom nyeshagrakuk agundok atapimi prisheneken iri mour. Shopunek enyudok Iruhinneneken iri namunyi abom adurin atinyi baraenkontrak douk nyeshagrakuk abom nyarik iri.

HIBRU 7:17 348 HIBRU 8:6

Page 349: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

9

Enyudok namunyi kontrak douk Jisas napeorokohun um apak mani Iruhin aria napenataurumap. Enyudok namunyi kontrak douknyeshagrakuk abom nyarik iri. Um maresh?Baugenyum enyen douk nyakri adurin atinyi baraenum apak ta mupe wosik abom.

Enyudok Namunyi Adurin Atinyi Abom BaraenKontrak Douk Nyeshagrakuk Abom Nyarik Iri

Kontrak7 Douk ta nyarik iri kontrak yopin abom akure,

aria Iruhin ta mare watak nukop namunyi uwe,uwok. 8 Aria Iruhin natik ananish arpesh aria nakriyoweishi inahos douk shapenyesh. Aria nakrinamudok, nakri,“Eik Debeiwe iri douk yakri,‘Nyutob ta butogur um eik ini eshesh Israelaria Juda ta mupe atugunaria mubo baraen um eikin namunyi adurin atinyi

baraen kontrak.’9 Enyudok namunyi kontrakta mare nyudukem enyudok seiwok yani esheshish

popehesh yamehesh meneken iri, uwok.Eshudok douk abudok nyutob yaraeshi agudok

nahobig Isip aria yarik-umeshi manaki iri.Yaraeshi aria madae shugipeshen wosik uweenyudok nyarik iri kontrak.Namudok aria yatanam yekeshuk agab.Eik Debeiwe iri yakri namudok.10 Eik Debeiwe iri yakri kweipon anab butograri iri

nyutob,eik ta ini eshesh Israelta miyagwreh mubo enen eikin adurin atinyi

baraen kontrak. Baraen enyudok,‘Eik ta eiyur ihinyumorim eikin lo nyupe esheship

urkwiparia shopunek ta inyem nyupe numun esheshiruh

aparuh.Inekesh namudokaria eik ta ipe esheshin Iruhinaria eshesh ta shupe eikish arpesh.11 Aria abudok nyutob, eshesh ta mare watak

shukitakshunek skulum um enesheshesh aturub warub umo atup awirop um shudukemesh um eik Debeiwe

iri, ta uwok.Um maresh? Ihishmorim nyeiguhw wokeshi

arpesh shuninyeiguhw shato iruhw iri ta shudukeme iri atish.12 Um maresh? Eik ta inek gihaumesh ikweshihukesheshish shenekesh iri yoweishi inahosaria mare watak urkum murumesh, uwok.’”

13 Enyudok baraen, Iruhin douk nakripap umenen namunyi adurin atinyi baraen kontrak. Arianamudok douk neyabigap um nakri nyarik irikontrak douk apak magipeshen iri, enyen doukmour woken. Ipak douk padukemesh. Ihishmorieneshenesh seiwokishi jugwaishi eshudok, eshesh

douk mour wokesh aria hurukatin abom um tashunak shuwishuk.

Seiwokimi Debeimi Pris Douk Apa Henek Ofa UmMahishibor Owishibor Hako Iruhin

Enyudok nyarik iri adurin atinyi baraenkontrak douk Iruhin nani ananish arpeshshabo baraen-umen iri, enyen douk nyakri

enen lo um shugipeshen shunek lotuman iri.Enyudok kontrak nyakripesh um anat shunek lotuatiri urupat douk shopunek agundok atapishi arpeshsharukat iri. 2 Shosop anat selit urupat meyoh.Mape marik iri rum um atudok selit urupat doukshuhwaram, “Iruhin Ananim Atum Rum.” Eshudokshakus numun amudok rum iri douk eshudok. Lamnyani tebol aria atudok bret douk shako Iruhinat iri.3 Amudok mape mariki aria mape magiguk iri doukshahwaram, “Iruhin Ananim Atum AbomYopuyopumi Rum.” Aria orokohun um epudok biyeprip douk shawaur anah debeihi amaenyihi rupahhadiyogurep. 4 Amudok magiguk abom iri rumdouk enen alta sheneken gol iri nyeyotu. Amam prisapa howem enen paura henyeh aria henek yopuriunar um. Enyudok alta nyani anas bokis shenekasgol iri shakus. Numunis um asudok bokis douk shoreshudok eneshenesh. Biyobor beriyaibori utabordouk seiwok Iruhin nowem ananin adurin atinyibaraen kontrak nyetemabor, bani Eron ananimbutum manareh marpak namusi shus iri ariaanagun worigun douk shahwaresh um mana iri. 5

Iruhis um asudok bokis douk shenek biyeshkapraigiyohos shapenyesh iri eshudok kabienselahos um shape. Eshudok biyesh douk sheyotushagraeh um agundok Iruhin nape aria natrugunabom um. Eshesh douk shenekesh sheyotushayawiyom asudok bokis. Iruhisum asudok bokisdouk agundok Iruhin apa nenek gihaum arpesharia nakweshih esheshish yoweishi inahos um. Ariadouk ta mare ipe iwerehesh-umep abom umeshudok, uwok.

6 Douk shenek eshudok shape esheshiyuoutumeb namudok iyoh, aria ihih nyumneh amampris apa hawish hape henek mour numun. Henekwitogur amudok mape marik iri atum rum henekamamin mour douk Iruhin nakomen iri. 7 Ariaamudok numunim abom rum douk debeini prisatun apa nanak nawish. Ihish kwarahos douk atuhnyumnah meyoh apa nenek wish togur amudokrum. Nawish um douk madae nuwish meyoh atin,uwok. Nasuhw mahishibor owishibor douk nawishnenek ofa-mobor nako Iruhin. Sagomatin douknarik nenekuman ofa Iruhin, um Iruhin nukweshihananish nenekesh iri yoweishi inahos ba iyoh ariaarpeshin ofa kadak. Nagiguk nenekenyu-mesh umIruhin iri ta nuneguk esheshish yoweishi inahosdouk shorshor aria shenekesh iri. 8 Douk shapeshenekesh namudok aria Iruhin ananin Mishindouk nyeyabigap namudok. Atudok selit urupatwatak teyotu aria amam pris hawish henek mour

HIBRU 8:7 349 HIBRU 9:8

Page 350: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

amudok adukim rum obi nyutob, ahudok yah ummuwish munak hurukatinyum agundok Iruhinnapeum douk watak hunejik uwe, uwok. 9 Atudokselit urupat, atat douk anar aborir meyoh teyabigapum enyudok douk nyatograri iri lotuin mour. Atatdouk teyabigap namudok. Arpesh apa shawishshakon meyoh yopishi eneshenesh um eshudokIruhin aria shopunek shenek ofa um mahishshakon. Shenek enyudokmori, aria enyen doukmadae nyugapesh eshudok shenek lotu iriesheshigunum numun yopuyopugun abom uwe,uwok. Eshesh douk watak urkwip porum esheshishshenekesh iri yoweishi inahos. 10 Enyudok doukshagipesh lo meyoh um shishoh iri worigun ariaabar o eneheneh aih douk shugipesheh umhunekesh shutogur yopish um. Enyudokmori douknyakrium adukiruh um yegeshiweruh meyoh.Iruhin nekeshuk enyudok lo um shugipeshenarigaha aria watak nunek namuhi yah. 11 Douk,Krais nanaki natogur debeini abom pris aria napenataurum um yopishi eshudok douk shatogur jurugshape iri. Anan douk nanak nawish atudok aduritabom selit urupat. Atat douk teshagrakuk abomatudok seiwokit urupat tatao agundok atap iri.Atudok adurit urupat douk madae arpesh shurukatesheshis wis uwe, uwok. Um maresh? Atat doukmadae tutao agundok atap iri uwe. 12 Krais nanaknawish atudok urupat, nawish amudok Iruhinananim atum abom rum. Nawish atuh meyoh ariajurug. Nawish aria madae nusuhw memehosibor onugaesh kauhosibor owishibor nuwish nunek ofanuko Iruhin uwe, uwok. Anan douk nawish arianenek ofa um anan kanak ananibor owishibor nakoIruhin. Nenek ofa aria nator apak nakweshihap umapakish menekesh iri yoweishi inahos um mupewosik abom ihih nyumneh. 13 Seiwok, ta Iruhinnutik enesh arpesh aria nukri eshesh shanabosusihum, eshesh apa shenek eshudok um. Amam pris tahukitak hubo shuworuhishi bulmakauhos shunimemehos aria husuhw owishibor. Aria hunakhuhuri argabus um enyudok aragokwin kau doukhaen hashainyeh nyih hanin hanyahuk iri ariahunaki hiyourmabus um owishibor. Hiyourmabusba iyoh aria hubusiyarik eshudok shanabosusih iriarpesh. Amam henekesh namudok um Iruhin nutikaduk yegeshiweruh meyoh yopuruh aria nukrieshesh wosik yopish jurug. 14 Aria Krais ananiborowishibor douk beshagrakuk abom ehudok harik iriaih. Enyudok Iruhin ananin Mishin nyape ihihnyumneh iri nyakon dodog aria nakon anan kanakum Iruhin kabi enen ofa um. Anan douk madaenunek enesh yoweishi inahos shupenyan uwe,uwok meyoh. Douk namudok aria shan ananiborowishibor bakwrupukuk abom apak menekesh iriyoweishi inahos. Aria apak urkwip porum apakdouk madukemesh um apak madae enesh yoweishiinahos shupenyap uwe, uwok. Nataurumapnamudok um apak mare watak munek yoweishiinahos aria shop mugok, uwok. Aria apak douk

mupe munek anudok Iruhin douk nape ihihnyumneh iri ananin mour.

Krais Ananibor Owishibor Douk Benek NamunyiKontrak Nyatogur Dodogowin Abom

15 Krais ananibor owishibor douk benekap yopuparia apak makri wosik um munek Iruhin ananinmour. Namudok aria anan Krais douk napeorokohun um apak mani Iruhin um nunek enyudoknamunyi dodogowinyi baraen kontrak nyutogurdodogowin. Krais nenekesh namudok um ihisharpesh douk shumnek um Iruhin nahwaresh umshunaki shugipeshan iri, eshesh wosik ta shunakishuwish shupe wosik abom ihih nyumneh. Kabiriguk Iruhin nakri adur atin um ta nukrip ananisharpesh shupe um. Um maresh? Krais douk nagoknator arpesh nakweshiheshuk um yoweishi inahosdouk shenekesh abudok seiwokib nyutob watakshape shagipesh enyudok nyarik iri kontrak obinyutob. 16 Ta enen arpen nyukri enen dodogowinyibaraen aria nyunyem anap shup um kupainyi tanyirao enyenyish eshudok eneshenesh abudoknyutob enyen nyugokuk obi nyutob, enyudokkupainyi ta mare arigas nyurao eshudok, uwok. Taarigaha enyudok nyugokuk aria enyudok enen takadak nyuwish nyiyotu nyunaraesh. 17 Umummaresh? Enyudok dodogowinyi baraen douk madaedodogowin um nyunek enyudok enen arpennyunorao eshudok abudok nyutob nyugremesh iriwatak nyupe um. Aria ta enyen nyugokuk ba iyoh,aria enyudok dodogowinyi baraen douk wosikdodogowin um enyudok enen arpen nyuwishnyiyotu nyunarao eshudok eneshenesh. 18 Ariadouk namudok atin. Enyudok nyarik iri kontrakdouk madae nyutogur dodogowin meyoh uwe,uwok. Amam douk habo mahish shagok owishiborbatourak aria beneken nyatogur dodogowin atin.19 Seiwok Moses douk narik nakripeshihinyumorim baraen nyetem Iruhin ananin lo iri.Nakripeshen iyoh aria nahuri nugaeshbulmakauhos-ibor owishibor aria nabadigobor umabar. Aria noweshik sipsipirub ehirub douksheshereh-arub owishibor-iti beit iri um onoknyeigurik um enyudok shokwinyi rowog um hisoparia nakutish owishibor. Nakutish douk natukiowishibor aria narik neyarik anabor karowibor umokwudok Buk Iruhin ananin lo nyetemok iri. Ariaarpesh kadak nagiguk neyarik-aboresh. 20 Napenenek enyudok obi nyutob, anan douk nakripeshnamudok nakri, “Abrudok owishibor douk benekenyudok kontrak seiwok Iruhin nakri abom um ipakpugipeshen iri nyatogur dodogowin atin.” 21 Arianamudok atin. Moses neyarik anabor owishibor umatudok Iruhin ananit selit urupat tani ihishmorimeshudok douk shokwish um shunek lotu um. 22

Aria douk adur atin. Kabi lo nyakrium, apak doukowishibor atubor apa benek hurukatin umihishmori eshudok shatogur yopish. Ta mare shuboenesh eshudok mahish shugok aria owishibor

HIBRU 9:9 350 HIBRU 9:22

Page 351: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

10

butourak um, Iruhin ta mare nukweshihukesheshish shenekesh iri yoweishi inahos, uwok.

Krais Nenek Ofa Nakon Anan Kanak Um IruhinAria Nakweshihuk Apak Arpesh Menekesh Iri

Yoweishi Inahos23 Atudok selit urupat tani eneshenesh shakusat

iri, eshesh douk anaguh aboriguh meyoh umadurishi eshudok shakus iruhw heven iri. Iruhinnakrip amam pris um amam ta husuhw mahishiborowishibor um hunek eshudok shutogur yopish. Ariaahudok yah apak munak muwish iruhw heven um,Iruhin nakri namudok, “Ahudok yah ta hupe hutikum enen yopunyi ofa douk nyeshagrakuk abomenyudok nyarik iri. Hape hatik um enyudok ofa umnyunekah hutogur yopuh.” 24 Aria Krais doukmadae nunak nuwish Iruhin ananit urupat doukarpesh meyoh sharukat iri uwe, uwok. Madaenuwish atudok urupat douk tape anar aborir meyohum atudok adurit urupat tatao iruhw heven iri uwe,uwok. Anan douk nanak nawish abom um iruhwheven. Aria douk nanak nape agundok Iruhinnapeum, nape nenek beten narigan um nutaurumapak. 25 Seiwok ihish kwarahos, abom debeini prisapa nasuhw mahishibor owishibor aria atuhnyumnah apa nenek wish togur amudok “IruhinAnanim Atum Abom Rum.” Nawish nape nenek ofa-mobor nako Iruhin. Abrudok owishibor doukmadae anan kanak ananibor uwe, uwok. Aria Jisasmadae nunekesh namudok uwe. Madae nuwishheven nunek ofa sabaih atih uwe, uwok. Nawishatuh meyoh aria nenek ofa nakon anan kanak umIruhin. 26 Aria douk nunek ofa sabaihi atih akure,aria anan ta numnek eriger sabaih atih um seiwokIruhin nakwarum agudok nahobig um arigahadouk. Aria uwok. Douk abudok nyutob hurukatinum hagiguk iri nyumnah um, aria Krais natoguragundok atap. Natograri atuh meyoh um nunek ofanukon anan kanak Iruhin um nukweshihukarpeshish yoweishi inahos. 27 Ihishmorim arpesh tashugok atuh meyoh aria ta wata shukitak shiyotuum Iruhin ananit debeiti kwot. 28 Aria Krais douknamudok atin. Anan douk nenek ofa nakon anankanak um Iruhin atuh meyoh um Iruhinnukweshihuk sabaishi arpeshish yoweishi inahos.Aria anan wata nutograri anah shopunek. Nutogurobi nyutob, anan ta mare nukweshihuk arpeshishyoweishi inahos, uwok. Anan ta nutogur um nuraoeshudok douk shape shatrugun-uman iri umshutanamori shupe wosik abom.

Seiwokin Ofa Amam Pris Heneken Iri DoukMadae Dodogowin Um Nyukweshihuk Arpeshish

Yoweishi Inahos Uwe, Uwok

Apak madukemesh um enyudok lo seiwokIruhin nakoguk Moses um, enyen douknyeyabigap anar aborir meyoh um

adurishi yopishi eshudok eneshenesh douk tashugiguk shutograri iri. Eshudok seiwokishi douk

madae adurish iri uwe, uwok. Douk namudok ariaenyudok lo nyakri amam pris ta hunekenyudokmori atin ofa um ihish kwarahos. Namudokaria douk madukemesh. Enyudok lo douk madaewosik um nyugapesh eshudok arpesh douk shanakihurukatinyum shunek lotu um Iruhin iri uwe, uwok.2 Ta shugipesh lo aria sheneken iri ofa nyunekeshshutogur yopish akure, eshesh ta mare watakshunek ofa shopunek, uwok. Douk atin ofa meyohnyenek eshudok shenek lotu iri shutogur yopishabom akure, aria esheship urkwip ta mare watakpurum esheshish yoweishi inahos, aria uwok. 3 Ariaihish kwarahos eshesh apa shenek enyudokmoriofa aria enyen nyape um nyeyabigesh esheshishyoweishi inahos ihih nyumneh. 4 Um maresh?Ababish bulmakauhos shani memehosiborowishibor douk madae wosik um bukweshihukesheshish yoweishi inahos shunakuk uwe, uwokmeyoh.

5 Namudok aria abudok nyutob Krais nakri umnunaki agundok atap obi nyutob, anan douk nakripIruhin nakri,“Nyak nyakri uwok um shubo mahisho shurauri eneshenesh eshudok shunaki shunek

ofa shuken um, nyakri uwok.Aria nyak douk nyenekesh nyugamohw-ume um

onohw yegenyihw hwakusume um ta wataknyukeyohw.

6 Nyak douk madae nyunadudareh umshishaisheh iri mahish shanieneshenesh douk shenek ofamesh um nyak

nyukweshihukesheshish yoweishi inahos iri uwe, uwok.7 Aria douk yakri, ‘Iruhin tiki.Eik enyudok yanakumori igipesh nyakim urkum.Kabi seiwok howem baraen nyetem nyakik Bukaria nyakrium eik iri.’”

8 Aria ipak putik. Sagomatin, Krais douk nakri,“Nyak nyakri uwok um shubo mahish o shuraurieneshenesh eshudok shunaki shunek ofa shukenum nyukweshihuk esheshish yoweishi inahos,nyakri uwok. Nyak douk madae nyunadudareh umshishaisheh iri mahish shani eneshenesh shenekofamesh um nyak iri uwe, uwok.” Aria lo douknyakri eshesh ta shunek ofa namudok. 9 Douknakriyuk enyudok aria watak nagiguk nakri, “Iruhintiki. Eik enyudok yanakumori igipesh nyakim atumurkum.” Aria namudok Iruhin douk napotiguk harikiri yah um munek lotuman um aria nenekumapnamuhi um apak mugimeh aria mugipesh ananimurkum um. 10 Jisas Krais nagipesh Iruhin ananimurkum aria nenek ofa nakon anan kanak um Iruhin.Douk nenek enyudok atuh meyoh aria nenekapmatogur yopup abom mape Iruhin ananipari atup.

Krais Ananin Ofa Douk Wosik Abom UmNyukweshih Apakish Yoweishi Inahos

11 Amam ihim pris, ihih nyumneh amam apaheyotu hape henek Iruhin ananin mour. Amam apa

HIBRU 9:23 351 HIBRU 10:11

Page 352: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

henek enyudokmori atin ofa sabaihi atih. Ariaenyudok ofa douk madae dodogowin um nyunekarpeshish yoweishi inahos shunakuk uwe, uwok. 12

Aria Krais douk nenek atin ofa meyoh umnakweshihuk arpeshish yoweishi inahos ariaenyudok ofa douk dodogowin atin um nyupe ihihnyumneh. Douk nakweshihuk enyudok nyatuh ariananak nape agundok Iruhin ananin yopunyi rogurehahum aria nyeigur nyatouman abom iruhw. 13

Nanak nape arigah arigaha douk nape natrugunum Iruhin nunek uhwin um anan Krais ananishhorim aria anan Krais netem iruhumesh. 14

Eshudok arpesh douk apa nenekesh shatogur ananIruhin ananish atish abom, Jisas douk nenekesh apashatogur yopish abom um enyudok atin ofa aria tashupe namudok atin ihih nyumneh.

15 Iruhin ananin Mishin douk shopunek nyariknyakripep baraen namudok. Sagomatin douknyakri,

16 “Debeini nakri,‘Kweipon anab butograri iri nyutob,eik ta ini eshesh muweshik enen adurin atinyi

baraen kontrak. Baraen enyudok.Eik ta iwem ihinyumorim eikin lo nyupe esheship

urkwiparia shopunek ta inyur nyupe numun esheshiruh

aparuh.’”17 Aria Debeini watak shopunek nagiguk nakrienyudok shopunek nakri,“Eik ta mare watak urkum mur umesheshish eneshenesh yoweishi inahos, uwok.”

18 Namudok aria ta Iruhin neneguk apakishyoweishi inahos um, namudok douk mour madaeenen uwe um watak munek ofa aria Iruhinnukweshihuk apakish yoweishi inahos um, uwok.

Apak Ta Musuhw Krais Ananin Baraen DodogAbom Aria Munak Hurukatin um Iruhin

19 Eikish arpesh, Jisas ananibor owishibor doukbakweshihuk apakish yoweishi inahos. Namudokaria douk apak wosik dodogowip abom um munakmuwish amudok Iruhin Ananim Atum Abom Rum,muni anan miyagwreh aria mare munogugur,uwok. 20 Yah mugimah muwish um douk ahudoknamuhi yah ta mugipeshah aria mupe wosik ihihnyumneh um. Ahudok yah douk Jisas anan kanaknenekah um naworish debeihi rupah aria nawish.Ahudok rupah douk ananihw yegenyihw. 21 Ariadouk, apak anan debeini pris abom, douk napedebeini um Iruhin ananish arpesh iri. 22 Douknamudok aria apak ta munak huruk um Iruhin.Munak hurukatin um anan obi nyutob, apak doukmunek enyudokmori. Ta mukutukuk enehenehrohwih aih mugipeshan wosik aria musuhw ananinbaraen dodog um mudukemesh abom um ananinbaraen douk adurin. Apak ta urkwip purum Kraisum agundok nakwrup apakiruh aparuh ananiborowishibor aria nenekap yopup um. Nenekumapenyudok aria apakip urkwip madae pur um enesh

apakish yoweishi inahos uwe, aria mukri apak doukmunek yoweishi inahos, uwok. Aria shopunekmunek urkum um anan douk nakrupap yopubariabom abar aria matogur yopup. 23 Apak apamakripesh yopugunum um apakin bilip nyaniyopishi eshudok eneshenesh douk madukemeshabom um ta mutrish shutogur iri. Aria enyudokapak ta musuwen dodog abom aria mare mukrimunogugur mutatigos, uwok. Um maresh? Apakdouk madukemesh. Ihishmori eshudok Iruhin nakriadur atin um ta nunekesh iri, anan adur tanunekesh um atin. 24 Apak ta munek urkwip ariamurim yeh um munagapesh aria muhur kupaishiesheshiruh aparuh um eshesh urkwip punawashamkupaishi aria shunekumesh yopihi aih. 25 Aria apakIruhin ananishi arpesh, apak mare mukutukukehudok aih um munak munatorum mupe atugunum, uwok. Mare munekesh kabi enesh shenekeshum, uwok. Ipak douk padukemesh. Nyumnah Kraisnutanamori ahi douk hurukatin. Namudok ariaapak atin atin ta mupe dodogowip atup um muhurkupaishi um shiyotu dodogowish. Apak doukmutaurumesh mishagrakuk kabi marik mapemataurumesh um.

Apak Mare Mukonaguk Agabus Iruhin AnaninNuganin, Uwok

26 Mnek, ta apak madukemesh um Krais ananinadurinyi baraen aria watak munak abom mugipeshapakip atip urkwip aria mupe um munek yoweishiinahos namudok atin um, aria apak ofa doukmadae enen shopunek uwe um ta nyukweshihukapakish yoweishi inahos, uwok. 27 Aria ta apakmupe um munek yoweishi inahos namudok atinum, apak douk ta munogugur abom aria mupemutrugun um atudok debeiti kwot tuni ahudokjuwehosih atihi nyih. Ehudok nyih douk hanu hapehatik um Iruhin ananish horim um hunish. 28 Apakmadukemesh. Seiwok meinyi arpen nyubrig loIruhin nako Moses iri um aria biyesh o biyesh atinarpesh shutrin shuwerehen um, aria eshesh doukmare shunek gihaum enyudok arpen uwe, uwok.Eshesh ta shen nyugok um atin. 29 Namudok ariaipak pakri mumam, um arpesh douk shukonagabus Iruhin ananin nuganin iri? Eshesh douk tashurao debeinyi amaen shishagrakuk eshudokseiwok shabrig Iruhin ananin lo ba sharaen iri. Kraisananibor owishibor douk benek enyudok Iruhinananin adurin atinyi baraen kontrak nyatogurdodogowin. Abrudok owishibor douk benekeshudok arpesh yopish shape Iruhin ananish atish.Aria eshudok arpesh watak shenek abrudokowishibor batogur enesh rohwish muguhwoseshudok. Aria eshesh douk shanumogesh Iruhinananin Mishin douk nyataurumap meyoh iri. 30

Apak douk madukemesh. Iruhin nakri,“Shuwanamesh yoweishi inahos um, enyudok eikinmour. Eik kanak ta iwanamesh esheshish yoweishiinahos.” Aria watak shopunek nakri, “Debeini anan

HIBRU 10:12 352 HIBRU 10:30

Page 353: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

11

kanak ta nunek skelimum ananish arpesh umdebeiti kwot.” 31 Ta anudok dodogowini abomIruhin nunasuhw enen arpen ananis wis aria nukrinuwanamen enyenyish yoweishi inahos um,enyudok douk apak ta munogugur abom iri.

Apak Ta Musuhw Iruhin Ananin Baraen AriaMiyotu Dodogowip

32 Ipak watak urkwip purum rigukib nyutob.Abudok nyutob, ipak douk pemnek Iruhin ananinbaraen padukemen kabi ananit yoputi laittabuhumep um aria panadudareh pasuhwen wosik.Abudok nyutob apa shekep enenyenen debeinyiamaen parao debeiri eriger, aria ipak peyotudodogowip abom atip paen nyabuhuk. 33 Anobnyutob douk sheposop peyotu, ihishmorim shapeshatrip aria shenekep enenyenen parao debeirieriger. Anob nyutob douk pani arpesh shasahenyudokmori amaen iri panosupom ariapataurumesh. 34 Abudok nyutob ipak eneshshonoweshik shape shunuweshik-ati urupat obinyutob, ipak douk penek gihaumesh aria panakpataurumesh penekumesh yopinyi. Shopunekabudok nyutob kupaishi shasuhwep dodogeshishshanatrip ipakish eshudok eneshenesh obi nyutob,ipak douk panadudareh pape patrish meyoh ariashanashuhur. Um maresh? Ipak padukemesh umenesh yopishi abom eshudok eneshenesh tashukus ihih nyumneh iri douk shakusumep. Esheshdouk yopishi abom sheshagrakuk eshudok shatripshanashuhur iri. 35 Douk namudok aria yakri ipakpiyotu dodogowip atip abom aria mare pukripukutukuk ipakin bilip, uwok. Ipak ta pusuhwendodog abom. Um maresh? Ipak kweipon ta puraodebeinyi yopiyopinyi abom poe. 36 Ipak ta piyotudodog abom um pugipesh Iruhin ananim urkum.Punekesh namudok aria ta purao yopishi eshudokeneshenesh douk Iruhin nakri jurug adur atin um tanukepesh iri. 37 Adur, mare roubi uwe, kabi Iruhinananik Buk kwakri um,“Anudok arman douk nakri um nunaki iri ta

nunaki.Ta mare apa nunek pirapirak nupe, uwok.38 Aria eikin yopunyi arpen ta nyusuhw eikin

baraen dodognyugipeshen aria ta nyupe wosik.Aria ta enyen nyukri nyutotigos nyutanam um,eik ta mare inadudareh-umen, uwok.”

39 Aria apak douk madae kabi enesh eshudokarpesh douk shatotigos shatanam aria shanakshawishuk iri uwe, uwok. Apak douk masuhw Iruhinananin baraen makri adurin aria douk narapmatanamori um mupe wosik abom ihih nyumneh.

Baugenyum Baraen Um Bilip

Baugos um agundok munek bilip umIruhin um douk namudok. Apakmadukemesh abom um Iruhin ta nukop

atugun um yopishi eshudok eneshenesh douk nakri

adur atin um ta nukopesh iri um. Eshesh douk adurwatak mutrish uwe. Shopunek baugenyum umdouk nyakri. Aria Iruhin nukri um enesh eshudokeneshenesh ta shutogurum, apak adur watakmutrish apakis nabes uwe, aria eshesh adur tashutogurum atugun. 2 Seiwokimi amam doukhasuhw Iruhin ananin baraen dodog hagipeshenwosik. Douk Iruhin natrum namudok ariananadudareh-umam nahwaram yopumi armam.

3 Apak douk masuhw Iruhin ananin baraendodog makri adurin. Namudok aria madukemeshum anan douk nakwarum iruhw aria atap naniarpesh um agundok neyagwreh ananin baraen atinum. Namudok aria eshudok eneshenesh matrish iridouk nakwu eshudok madae mutrish iri uwe arianenekesh.

Abel Nani Enok Aria Noa Douk Hasuhw IruhinAnanin Baraen Dodog Hagipeshen

4 Abel douk nasuhw Iruhin ananin baraen dodognagipeshen wosik. Namudok aria anan douk nanakinenek ofa um yopishi eshudok eneshenesh nakoIruhin. Eshudok nako Iruhin um douk yopishisheshagrakuk eshudok Kein nenek ofameshnakoneshi. Douk Iruhin natik ananin bilip arianahwaran yopuni arman. Um maresh? Iruhin douknatik eshudok naraeshmori anan Iruhin iri arianahwaresh yopishi. Abel douk seiwok nagok. Ariaehudok ananih yopihi aih douk wata hapeheyabigap um agundok menek bilip um.

5 Enok douk nasuhw Iruhin ananin baraen dodognagipeshen wosik. Namudok aria anan madaenugok uwe. Iruhin naran nato iruhw heven. Arpeshshape shauriman, aria madae shuparugan uwe,uwok. Um maresh? Iruhin douk naran. Iruhinananik Buk douk kwakri abudok nyutob Iruhinmadae nurao Enok obi nyutob uwe, anan Iruhinnatik Enok ananih aih um douk nanadudareh-uman. 6 Aria enen arpen madae nyusuhw Iruhinananin baraen dodog nyugipeshen wosik um,namudok enyen ta mare dodogowin um nyunekannunadudareh, uwok. Namudok aria meinyi arpendouk nyukri nyunak hurukatin um Iruhin iri, enyenta nyukri Iruhin adur nape aria apa nenekumeshyopinyi eshudok arpesh douk shapeum shaurimaniri.

7 Noa douk nasuhw Iruhin ananin baraen dodognagipeshen wosik. Namudok aria Iruhin nakripannadukemesh um enyudok amaen douk ta nyutoguriri. Enyen douk madae nyutogur nutrin uwe, watak.Namudok aria Noa nasuhw Iruhin ananin baraennagipeshen aria nakitak nenek onok debeikwikorohuk. Nenekok aria anan nani armatok ariabatowish shawish shape wosik aria enyudok amaenmadae nyutogrumesh uwe, uwok. Noa douknasuhw Iruhin ananin baraen dodog nagipeshenwosik. Namudok aria enyudok douk neyabig ihishdoukish atapishi arpesh um eshesh douk shenekyoweishi inahos um agundok madae shumnek

HIBRU 10:31 353 HIBRU 11:7

Page 354: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Iruhin um uwe. Noa nenek bilip um Iruhin.Namudok aria Iruhin nahwaran yopuni arman kabianan apa nenekesh um eshudok apa shasuhwananin baraen shakri adurin iri.

Abraham Nani Sara Douk Shasuhw IruhinAnanin Baraen Dodog Shagipeshen Wosik

8 Abraham douk nasuhw Iruhin ananin baraendodog nagipeshen wosik. Namudok aria abudoknyutob Iruhin nahwaran um, Abraham douknagipesh anan Iruhin ananin baraen arianakutukuk ananibur wabur nanak um anab amnab.Nanak um abudok amnab douk Iruhin nukri um tanukonab butogur ananib abom iri. Abrahamnakitak nanak aria anan madae nudukem umagundok douk ta nunak nupe um uwe, uwok. Ariaanan douk nasuhw Iruhin ananin baraen nakriadurin aria nanak. 9 Anan douk nasuhw Iruhinananin baraen nagipeshen aria nanak nape abudokamnab riguk Iruhin nakri adurin atinyi baraen umta nukonab iri. Nanak nape agundok kabi anankupaibi amnabin nanak napeum. Aria narok seligurusag napenyog nanak. Nani Aisak iri Jekop.Enyudok adurin atinyi baraen Iruhin nakripAbraham um nukon amnab um douk shopuneknakriyen nyanak um Aisak iri Jekop. 10 Abrahamdouk nasuhw enyudok baraen aria nape natrugunum abrudok debeiburi abom wabur. Abrudokwabur douk Iruhin meyoh nape aria urkum morumagundok ta nurukog-abur bupe mumam um ariadouk narukog-abur bape dodog abom ihihnyumneh iri.

11 Abraham anan douk ruwogin. Ananikirohukwik Sara shopunek ruwogik aria shopunekdouk kwape kupik. Aria anan douk nasuhw Iruhinananin baraen dodog nakri adurin aria Iruhin nakokdodog Sara aria kwabuki anan nuganin. AnanAbraham douk nadukemesh abom um Iruhin tanunekumesh kabi riguk nakripesh adurinyi baraenum. 12 Abraham douk ruwogin abom hurukatin umnugok, aria anan douk nakwarmori sabaishibarheshish shagiguk shakitak. Shakitak shatogursabaishi abom kabi unib weir utag iri o kabi arukottakus anagas um youg iri. Arpesh douk madaewosik um shudarehesh uwe, uwok.

13 Eshudok ihishmorim arpesh shasuhw Iruhinananin baraen iri douk shape dodog arigah arigahashagok. Abudok nyutob eshesh watak shape atapobi nyutob, eshesh douk madae shurao yopishieshudok eneshenesh douk Iruhin nakri adur atinum ta nukeshesh iri uwe, uwok. Eshesh douk kabisheyotu rougun meyoh aria shatigu yopishieshudok eneshenesh aria shanadudareh umshutrish um. Aria eshesh shakri eshesh doukkupaibi amnabishi shanaki shape banab nyutobmeyoh agundok atap. 14 Apak madukemesh.Arpesh shiyagwreh enyudokmori baraen iri, esheshdouk adur shakri um shutik anab esheshib aduribabom amnab. 15 Douk ta eshesh urkwip purum

agudok nahobig douk sharik shakutuguk shanak iri,aria eshesh ta wata shatanam um abudok amnab.16 Aria uwok. Eshesh douk madae urkwip purumabudok esheshib barik iri amnab uwe, uwok.Eshesh douk mishish shakitak abom um shuraoabudok anab amnab. Abudok amnab douk yopubiabom beshagrakuk abudok barik iri amnab. Abudokamnab douk bape iruhw heven. Namudok ariaIruhin madae nunek abraen um agundokshahwaran esheshin Iruhin um uwe, uwok. Ummaresh? Anan douk nenek garibog anabur waburbapeumesh um shunak shupeum.

17 Iruhin nakripan adurin atinyi baraen Abrahamnamudok nakri, “Sabaishi nyakish barheshish tashukitak um anudok nyakin nuganin Aisak atun.”Aria abudok nyutob Iruhin nakwiraeh Abraham arianakripan um nubo anudok ananin atun nuganinnenek ofa nukon um, anan Abraham douk nasuhwIruhin ananin baraen nakri adurin aria nakri wosikum nukon Aisak. 19 Abraham douk nenek urkumnakri, “Aria Aisak nugok um, Iruhin doukdodogowin um ta wata nunohur nukitak.”Namudok aria enyudok adur um apak ta mukri,“Aisak douk nagok aria Iruhin wata nonohur nakitakaria nakonan.”

Aisak Nani Jekop Iri Josep Douk Hasuhw IruhinAnanin Baraen Dodog Hagipeshen Wosik

20 Aisak douk nasuhw Iruhin ananin baraendodog nagipeshen wosik aria narig Iruhin umnunekumam yopinyi Jekop iri Iso um hupe wosik.Enyudok baraen douk nakripam um eshudokeneshenesh kweipon ta shutogrumam iri. 21 Jekopnamudok. Anan douk nasuhw Iruhin ananin baraendodog nagipeshen wosik. Namudok aria abudoknyutob ruwogin abom aria nukri um nugok obinyutob, anan douk madae dodogowin uwe.Namudok aria nanakusim neyotu, nowem baragananim butum aria nakripamuk yopinyi baraenamudok Josep ananim biom nugamim um Iruhinnunekumam yopinyi. Aria shopunek nanakusimneyotu aria nenek lotu um Iruhin.

22 Josep namudok. Anan douk nasuhw Iruhinananin baraen dodog nagipeshen wosik. Namudokaria abudok nyutob hurukatinyum nugok obinyutob, anan douk nakriyuk nakri kweipon esheshIsrael ta shukutukuk Isip shunak. Aria shopuneknakripeshuk um agundok nugok aria ananishbishiguh ta shuraesh shunak shurumesh agundokeshesh shunak shupeum.

Moses Douk Nasuhw Iruhin Ananin BaraenDodog Nagipeshen Wosik

23 Moses ananish amakenyish douk shasuhwIruhin ananin baraen dodog shagipeshen wosik.Namudok aria abudok nyutob amakek kwabukiMoses obi nyutob, eshesh amakenyish doukshabeshukan nape biyab atun aub. Um maresh?Eshesh shatrun um anan douk yopuni nuganin

HIBRU 11:8 354 HIBRU 11:23

Page 355: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

abom aria madae shunogugur um shubrig anudokdebeini king Fero ananin lo uwe, uwok.

24 Moses douk nakitak yopun aria nasuhw Iruhinananin baraen dodog nagipeshen wosik. Namudokaria anan douk nakri uwok um shuhwaran kingFero ananik nugawik okwokwin nuganin, nakriuwok. 25 Anan douk nakri nutanam um Iruhinananish arpesh shusah enenyenen amaen. Nakriuwok um nugipesh eneshenesh yoweishi inahosaria nunadudareh banab nyutob meyoh, uwok. 26

Anan douk nenek urkum aria nakri ta nurao abraenum agundok nusuhw Krais ananin mour um, nakrienyudok douk nyeshagrakuk abom ihish jah outabor shakus Isip iri. Um maresh? Anan doukurkum morum enyudok ananin yopinyi poe doukIruhin nakri ta nukonen iri. 27 Moses douk nasuhwIruhin ananin baraen dodog nagipeshen wosik.Namudok aria nakitak nakutukuk Isip nanak.Eshesh Isip esheshin debeini king douk juwehosinum Moses, aria Moses douk madae nunoguguruwe, uwok. Adur, apak arpesh douk madae wosikum mutik Iruhin apakis nabes uwe, uwok. AriaMoses douk neyotu dodogowin atun kabi natikIruhin abom iri um. 28 Moses douk nasuhw Iruhinananin baraen dodog nagipeshen wosik. Namudokaria anan nakrip eshesh Israel shabo sipsipahosshatahesh shashoh ahudok nyumnah Iruhinnataurumesh shape wosik ahi. Aria sipsipiborowishibor douk shobrayok duahas um ensel tanyubo Isip esheshim sagomim nugamim arianyunaki aria nyishagrakuk mare nyubo anameshesh Israel esheshim, uwok.

Sabaishi Israel Douk Shasuhw Iruhin AnaninBaraen Dodog Shagipeshen Wosik

29 Eshesh Israel douk shasuhw Iruhin ananinbaraen dodog aria shadukemesh um Iruhin tanutaurumesh. Namudok aria nataurumesh shabrigyoug nyeigur um Retsi kabi sharahaen shanak atapmeyoh um. Aria abudok nyutob eshesh Isip shakrishugipeshesh obi nyutob, eshesh douk youggwaesh gweyawi-yeshuk.

30 Eshesh Israel douk shasuhw Iruhin ananinbaraen dodog aria shadukemesh abom um Iruhinta nutaurumesh nidigwur-umesh narub umabrudok wabur Jeriko. Namudok aria shape sheyorsharih narub um 7-poreih nyumneh arigah hatuharia arbudok dodogo-irubi narub batu. 31 Okwudokkweyotu yeh iri armatok Rahap, okwok doukkwasuhw Iruhin ananin baraen dodog ariakwataurum amudok biom douk hanabeshuk hanakihatiguk abrudok wabur Jeriko iri. Douk namudokaria okwok kwape wosik madae kwuni shakonagabus Iruhin ananin baraen iri shugok uwe, uwok.

32 Aria douk ta mare wata ikripesh um eneshshopunek, uwok. Nyutob batuh um ikripep umGideon nani Barak iri Samson, Jepta, Devit, Samuelaria amudok amam profet. Nyutob uwok umikripep um. 33 Eshudok armam armago douk

shasuhw Iruhin ananin baraen dodog ariashadukemesh um anan ta nutaurumesh. Namudokaria enesh shabo sabaimi debeimi king haniamamin ami shakam agabus. Enesh shatogur jasaria shenek adurigwi kwotog shataurumesh shapewosik. Enesh sharao eshudok eneshenesh doukIruhin nakri adurin atinyi baraen um ta nukesheshiri. Enesh shogah nokwatog um eshudokwanohwishi mahish laion. 34 Enesh shabowehdebeihi juwehosih atihi nyih hagok. Eneshsharuwok aria madae shubrei bainatog uwe. Eneshmadae dodogowish uwe arigaha wata shutogurdodogowish abom. Enesh shanak shani esheshimhorim sharpak aria shatogur dodogowish atishabom um wanogwiruh. Enesh shehiyah kupairubiwarubish esheshin debeinyi ami sharuwok. 35

Enesh douk amakenyiyu wata wanarao owowimnugamim douk hagok wata shopunek hakitaki.Enesh douk esheshim horim showeshikesh ariashanak shanunu esheshiruh yegeshiweruh abomarigaha shagok. Esheshim horim shakri ta esheshshukanakuk agabus Iruhin um, eshesh ta watashukweshihesh shunak. Aria eshesh doukshakamuk agabus um horim esheshin baraen. Ummaresh? Eshesh shakri ta horim shesh shugok um,eshesh ta wata shopunek shukitaki aria shupewosik abom ihih nyumneh shishagrakuk kabi sharikshapeum. 36 Enesh douk sharao amaen um horimshenekesh enenyenen aria shakwumesh eshudokwanohwishi. Aria enesh shaesh shaprukesh senabaria showeshikesh shape shunuweshik-ati urupat.37 Enesh horim shakwumesh utabor. Enesh shakwuso shenek so-umesh arigaha tukaresh um biyehshagok. Enesh douk shaesh shagok bainatog.Enesh shor eshudok mahish sipsip iri memehosisyegeshiweruh-is um rupeh aria sharahaen shanak.Eshesh douk shatogur yaruhish abom. Kupaishishekesh debeinyi amaen abom aria shenekumeshyoweihi aih abom. 38 Namudok aria doukshanabeshuk shanak yodururuh hani agundokwehigunum arpesh uwok um. Shanak ariashanabeshuk shape shanak nuwagos o hurupiruh.Agundok atapishi arpesh douk yowesh abom.Namudok aria eshudokmori shenek bilip iri arpeshdouk madae wosik um shuni eshesh shupe uwe,uwok.

39 Eshudok ihishmorim arpesh douk shasuhwIruhin ananin baraen shakri adurin. Aria anan douknatrish nahwaresh yopishi arpesh. Aria nyutobeshesh watak shape atap obi nyutob, eshesh doukmadae shurao yopishi eshudok eneshenesh uwe,douk Iruhin nakri adurin atinyi baraen umnukeshesh iri, uwok. 40 Um maresh? Seiwok Iruhinkanak nenek garibog um enen yopinyi abomenyudok um apak. Anan douk nakri uwok umeshudok seiwokishi arpesh shurik shutogur yopishiaria apak kadak, uwok. Anan douk nakri um apakmuni eshesh ta mutogur yopup ahudok atuh.

HIBRU 11:24 355 HIBRU 11:40

Page 356: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

12

Apakis Nabes Ta Sutak Supe Jisas Aria MusuhwAnanin Baraen Dodog Mugipeshen

Eshudok sabaishi shenek bilip iri seiwokishiarpesh douk sheyotu shersharihap kabionog debeigwi orug aria sheyabigap

agundok munek bilip um. Namudok aria apak tamukutukuk ihishmori amaenyishi eshudokeneshenesh douk ta shenekap mare mahurdodogowip muni ihishumori showeshikap iriyoweishi inahos. Apakish mishish mare yowesh,aria apak ta dodogowip mahur asudok resis doukIruhin nakri um apak mahuras iri um. 2 Apakisnabes ta sutak supe Jisas. Anan douk baugos umapakin bilip, aria ta nutaurumap musuhw Iruhinananin baraen wosik mutogur dodogowip. Jisasdouk nadukemesh. Nakri ta nugipesh Iruhin ananinbaraen um, kweipon anan ta nupe wosiknunadudareh nuriguk. Urkum morum enyudok arianape dodogowin atun nemnek debeiri eriger ariashan nagok neir kruse. Narao abraen um maresh?Arpesh shakri arpen nyugok nyir abom enen rowogkruse iri, enyen douk yoweinyi arpen abom arianyarao takweinyi abraen. Aria Jisas douk madaeurkum yowem um ta nurao enyudok abraen umuwe, aria shan nagok. Aria douk nape yopunyirogur ehahum enyudok Iruhin ananin debeinyiwagitur king ananin.

Iruhin Douk Nahap Nenekop Wosik Um MuraoAnanih Aih

3 Ipak douk urkwip gamo purum Jisas. Amamhenek yoweishi inahos iri armam douk hatogurabom ananim horim anabik sik um anahaeh, ariaanan neyotu dodogowin atun um amaen. Ipakurkwip purum enyudok aria mare pukri urkwipyowep aria arigehip um agundok piyotu dodogowipum bilip um, uwok. 4 Adur, ipak douk pani yoweishiinahos parpok abom, aria watak shep piyarikonobor owishibor uwe, uwok. 5 Ipak ta urkwippukepukuk um enyudok baraen douk Iruhinnakriyen um nunekep pupe dodogowip um aka?Anan douk nahwarep ananishi batowish nakri,“Eikin batowin,aria Debeini nukri nuhen nenek skulumen um

enesh eshudok um,nyak mare nyukri enyudok douk enen rohwin

meyoh, uwok.Nyakihw apahw mare yowehw aria nyukri nahen

nakwumen wagun aria nyumnek eriger um, uwok.6 Um maresh? Debeini apa nahesh eshudok

arpesh doukanan urkum manawashamesh iri.Aria ta nurao enen arpen nuhwaren ananin

batowin um,anan apa nahaen nenek skulumen shopunek.”

7 Abudok nyutob ipak pumnek eriger obi nyutob,ipak ta piyotu dodogowip pukri anan nakrinugabeyep. Anan douk nenekumep ehudok aih

kabi yakenyim apa henekeh um amamish batowishhaesh henek skulumesh um. Ihish shape iribatowish, esheshim yakenyim douk apa haesh. 8

Aria ihishmorim Iruhin ananish batowish apa naeshnenek skulumesh. Aria anan mare nenek skulumepum, aria ipak douk madae ananishi adurishbatowish uwe, uwok. Ipak douk kabi birokishbatowish um. 9 Ipak urkwip porum enyudokshopunek. Apakim yakenyim apa hap henekskulumap aria apak apa mape shakamum amammemnekam. Namudok aria apak ta mupe shakamabom um anudok Yain douk nasuhw apakishmishish iri. Munekesh namudok aria ta mupe wosikabom ihih nyumneh. 10 Apakim yakenyim douk haphenek skulumap banab nyutob meyoh kabi amammishish shakitak um hop hunek skulumap um. AriaIruhin apa nap nenek skulumap um nutaurumapabom aria mudukem anan mupe yopupari abom.11 Abudok nyutob meishi shukri shop shutaurumapum shugabeyap um, abudok nyutob douk maremunadudareh atin uwe, uwok. Memnek eriger. Ariaeshesh shap shenek skulumap um jurug, aria apakta munek yopihi aih aria aparuh hur wosik bamanadudareh.

Apak Ta Dodogeship Atup Miyotu DodogowipUm Bilip

12 Douk namudok aria ta ipakish roguhw shagoksheir meyoh um, ipak wata pishuhur punek Iruhinananin mour. O ta ipakigas aiyas sagok seir meyohum, nyenekesh. Ipak ta pikitak punek Iruhin ananinmour piyotu pugapesh ahudok durdurih yopuhiyah. Penekesh namudok aria ipakigas aiyas ta maresugok abom, uwok. Ta wata shopunekdodogowigas.

14 Ipak ta dodogowip atip um puni arpesh pupewosik aria aparuh hur wosik. Shopunek ipak tadodogowip atip um purao Debeini ananih yopihi aihum pupe ananip atip abom. Arpesh douk madaeshurao ehudok ananih aih iri uwe ta mare shutikanan, uwok. 15 Ipak douk gamo pudukemesh. Taenen nyutograguk um agundok Iruhin nenekgihaumep aria nape nataurumap meyoh um. Gamopudukemesh um ta ipak enen nyunek eneh yoweihiaih nyukep amaen aria nyunek sabaipari Iruhinnutrip nukri pape penek yoweihi aih aria papeyoweipi abom. 16 Gamo pudukemesh um ta enenarpen nyugipesh ehudok yoweihi aih um shenekwehrur um o nyukanuk agab Iruhin kabi seiwok Isonenekesh um. Anan douk bahen aria ta nuraoyakenish eshudok eneshenesh. Aria uwok. Nakitaknawanam um ananish eshudok nator worigun douknagnoh natuhuk atub nyutob meyoh iri. 17 Ipakdouk padukemesh. Douk napeik arigaha wata nakrium nurao yakenish eshudok eneshenesh ariaIruhin nakri uwok. Nabirak nareh abih um nuraoeshudok yopishi eneshenesh, aria yah wokan umnuwanam um eshudok yoweishi inahos sagomatinnarik nenekesh iri um.

HIBRU 12:2 356 HIBRU 12:17

Page 357: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

13

Apak Douk Manak Matograri Abrudok DebeiburiWabur Bape Iruhw Heven Iri

18 Ipak douk madae punak putograri um eshudokdouk ta putrish aria pusuwesh wis iri uwe, uwok.Kabi seiwok eshesh Israel shenekesh um. Esheshdouk shanaki shape hurukatin um ahwudokyoduhw Sainai aria shatik debeihi atihi nyih hanuaria shopunek shatik debeigini arukwutigun abomum nani dodogowinyi uhwin aria shanogugur. 19

Shatik eshudok aria shemnek onohw oruhw hwuno-hwapur aria anan arman neyagwrehi dodogowinyibaraen nakripeshi. Eshesh shemnek enyudokbaraen aria shanogugur abom. Aria shakrip Mosesshakri, “Apak makri uwok um wata mumnek enenbaraen shopunek.” 20 Shakripan namudok Mosesum maresh? Eshesh douk shanogugur abom umenyudok baraen Iruhin nakripesh-enyi. Nakripeshinamudok, nakri, “Aria enen arpen o enen mahinnyunak nyutowi ahwudok yoduhw, aria ipak tapukwumen utom pen nyugok.” 21 Eshesh doukshanogugur abom um eshudok shatrish iri.Namudok aria Moses shopunek nakri, “Eikyanogugur abom aria eik yakitak yowiyokuk umeshudok anahaehish eneshenesh.”

22 Aria douk, ipak madae punak putograri umenen enyudok-morim mugu uwe, uwok. Ipak doukpanak patograri um ahwudok yoduhw nyeigurihwum Saion hwani anudok dodogowini abom Iruhinananibur debeiburi wabur. Abrudok waburJerusalem douk bape iruhw heven. Ipak douk panakpatogrumori agundok sabaibi tausenabish umenselahos shantorum aria shanadudareh shapeum.23 Ipak douk panak patogrumori Iruhin ananishsagomish batowish shantorum shapeum. Eshudokbatowish douk Iruhin nowem esheshish nyeiguhwananik buk gani iruhw heven. Panak patogrumorium anan debeini jas abom douk nasuhw kwotog iri.Anan douk Iruhin, douk nenek skelum apakihishmorim arpesh iri. Ipak douk shopunek panakpatogrumori um seiwok shagok iri arpeshesheshish mishish. Eshesh douk Iruhin nahwareshyopishi aria shatogur yopishi abom. 24 Ipak doukshopunek panak patogrumori Jisas. Anan douknape orokohun um apak arpesh mani Iruhin arianenek enyudok namunyi adurin atinyi baraenkontrak nyatogur dodogowin iri. Panakpatogrumori Jisas ananibor owishibor douk riguknobruyarik aria nenek enyudok namunyi kontraknyatogur dodogowin iri. Douk ahudok atuhnyumnah Iruhin natik abrudok owishibor arianakweshihuk apakish yoweishi inahos. Anudok Jisasananibor owishibor douk beshagrakuk abomabrudok Abel ananibor owishibor douk bapebahwar um shuwanam yoweishi inahos iri.

Apak Ta Gamo Mudukemesh Um Mare MukonukAgabus Iruhin

25 Ipak ta gamo pudukemesh um. Ta pakriputapok arigos aria pukenyuk agabus Iruhin ananinbaraen. Seiwok Iruhin douk nakripesh enendodogowinyi baraen apakish yamehesh agundokatap. Nakripesh aria eshesh shakri uwok umshumneken. Namudok aria eshesh madae shunianan shupe uwe, uwok. Nasuwesh nekesh yoweishiinahosin poe um esheshish yoweishi inahos. Ariadouk apak, Iruhin douk nape iri iruhw heven arianakopari dodogowinyi baraen. Douk mukrimukonaguk agabus um, aria pakri ta muruwokukaria mare nukop yoweishi inahos poe um apakishyoweishi inahos, aka? Adur atin uwok. 26 Abudoknyutob neyagwrehi nakripeshi baraen obi nyutob,agundok atap douk krutukarogun. Aria ahudoknyumnah douk nakri adurin atinyi baraen um tanunek enen enyudok shopunek. Nakri, “Anahshopunek ta igwragworish agundok atap. Aria tamare igwragworish atap atin uwe, uwok. Taigwragworish atap nini iruhw utag shopunek.” 27

Enyudok baraen, “Anah shopunek”, enyen douknyeyabigap um ihishmorim eshudok anannenekesh iri ta nugwragworish-esh aria niyateshuk.Nugwragworish-esh namudok um eshudok shupedodog abom iri atish ta shupeik.

28 Namudok aria apak ta munadudareh munektenkyu um Iruhin. Um maresh? Anan douk narapariaria naposop agundok anan nape debeini umananish arpesh um, aria ta mare enesh eshudokshuhekishap aria apak ta mutotigos uwe, uwok.Namudok aria apak ta munek lotuman aria mutukananin nyeigur nyuto iruhw. Apak ta munogugurum anan aria mupe shakamaum anan. 29

Munekesh namudok um maresh? Apakin Iruhindouk kabi eneh juwehosih abom atihi nyih doukapa hanu eshudok hashahuk atin iri.

Apak Atin Atin Ta Urkwip Punawasham AbomKupaishi Arpesh

Ipak ashukenyish owashish, ihih nyumnehipak ta urkwip punawasham kupaishiKristen kabi ipakip urkwip panawasham

enesh ipakishi um. 2 Abudok nyutob kupairubiwarubish arpesh shukri shunakumori ipak um, ipakta puraesh um ipakig urusag putaurumesh. Seiwokaria douk namudok. Enesh arpesh shakri tasharauri arpesh meyoh shape shataurumesh, ariauwok. Madae shudukemesh uwe aria sharauriIruhin ananish enselahos shataurumesh. 3 Ipak taurkwip purum Iruhin ananish arpesh doukshonoweshik shape shunuweshik-ati urupat iri. Ipakdouk puni eshesh pusah amaen kabi ipak shopunekpani eshesh ponoweshik pape um. Arpesh doukhorim shenekesh enenyenen sharao eriger iri,eshudok ipak ta urkwip purumesh ariaputaurumesh. Ipak ta punek urkwip pakri enyudok

HIBRU 12:18 357 HIBRU 13:3

Page 358: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

douk kabi ipak pani eshesh pemnek eriger um. 4

Panaraum iri armam armago ta gamo pudukemeshwosik um ipak punaraum um. Pupeik yopip abom.Ipak padukemesh. Iruhin ta nuwanamesh yoweishiinahos eshudok douk apa shenek wehrur iri shunieshudok douk shanaraum aria wata shanak shenekwehrur shani kupaimi o kupaiwori iri. 5 Ipak maremishish shikitak abom um purao sabaibori utabor,uwok. Karowibor o sabaibori ipak punasuabor iri,ipak punadudareh pakri jurugibor um ipak. Ummaresh? Iruhin seiwok nakri,“Ta mare ikwutipokuk, uwok.Ta mare ikwutipokuk ipak atin pupeik, uwok.”

6 Namudok aria apak mare aparuh yoweruh ariadodogowip aria mukri,“Debeini apa nataurume aria eik ta mare inogugur.Arpesh ta mare shuneke mumam, uwok.”

Apak Mare Munek Abraen Um Mugipesh Jisas7 Ipak ta urkwip purum ipakim debeimi douk

heyotu harik-umep aria hakripep Iruhin ananinbaraen iri. Ipak ta urkwip purum yopihi aih doukamam hagipesheh arigah hagok um. Aria ipakpugipesh ehudok aih abom um hasuhw Iruhinananin baraen dodog hagipeshen um. 8 Rigukseiwok Jisas Krais douk nataurum amam. Aria douknenekesh namudok atin nape nutaurum apak. Ariashopunek ta nupeum nutaurumap namudok atinihih nyumneh.

9 Ipak mare pumnek enenyenen kupainyi baraennyunaki nyunekep pukutukuk ahudok yah umpunek bilip um Krais um, uwok. Enyudok doukwosik, um apak ta mukutuk Iruhin nutaurumapmeyoh aria apakigun um numun nurao ananindodog. Apakigun um numun ta mare nurao dodogum agundok mugipesh lo um mishoh iri o maremishoh iri worigun um, uwok. Ehudok aih doukmadae hutaurumesh uwe eshudok shagipesheh iri,uwok. 10 Apak douk enen alta Jisas nenek ofa umnyape. Amam pris douk hagipesh seiwokin lo ariahenek mour atudok seiwokit selit urupat iri, amamta mare hurao enesh yopishi eshudok um Jisasananin ofa, uwok.

11 Seiwok, eshesh Juda esheshin debeini prisabom apa narao mahishibor owishibor nawishIruhin Ananim Yopuyopumi Abom Rum. Nawisharia nenek ofamobor nako Iruhin um Iruhin nenekgihaum arpesh aria nukweshih esheshish yoweishiinahos. Aria eshudok shuknishi mahish douk apasharaesh shatograkuk aduk agundok shapeum ariashesheh nyih hanishuk. 12 Douk namudok aria Jisasshopunek nemnek eriger aria nagok adukibur umabrudok debeiburi wabur. Nagok um ananiborowishibor bunek arpesh yopish abom aria shupeIruhin ananish atish abom. 13 Namudok aria apakmare mugipesh lo, uwok. Apak shopunek ta munakum Jisas agundok adukibur um abrudok wabur ariamurao abraen kabi anan naraen um. 14 Apak tamunekesh namudok um maresh? Agundok atap

apak douk madae anabur wabur bupe ihihnyumneh abom iri uwe, uwok. Apak douk mapematrugun um abrudok wabur douk ta butograri iri.

15 Namudok aria ihih nyumneh apak ta mutukIruhin nuto iruhw um Jisas ananin nyeigur. Apak tamutuk ananin nyeigur mupe namudok kabi enenofa douk apa maraen mako Iruhin um. Adur, ihihnyumneh apakig nukwatog ta gwereh um ananinnyeigur nyuto iruhw. 16 Aria shopunek ipak tapunek yopinyi um arpesh. Ta enesh yaruhish umenesh eshudok eneshenesh um, ipak taputaurumesh pukesh enesh ipakish um yaruhish.Ipak mare urkwip pukepuk um punek enyudokmorium, uwok. Iruhin nanadudareh-umen abom iri ofadouk enyudokmori.

Iruhin Ta Nutaurumap Mupe Wosik17 Ipakim heyotu harikumep iri douk hakripep

Iruhin ananin baraen hakri hutaurumep. Amam apaheyohep ihih nyumneh aria kweipon amam tahukrip Iruhin um ihinyumori mour amam henekeniri. Namudok aria ipak ta pugipesh amamin baraenaria pupe shakamum amam. Punekesh namudokum, amam ta hunadudareh aria hunek amaminmour. Aparuh ta mare yoweruh, uwok. Aria taamam aparuh yoweruh aria hutaurum ipak um,enyudok ta mare nyutaurumep, uwok. 18 Aria yakriipak ta punek beten porig Iruhin um nutaurumep.Apak madukemesh um, apakip urkwip douk porwosik abom aria madae purum munek yoweishiinahos uwe, uwok. Aria abudok nyutob mupe omurahaen um, apak makri mupe wosik abom. 19

Aria eik kanak douk yarigep abom um porik Iruhinum nutaurume aria wata itanam-agu um ipakarigas.

20 Iruhin douk nohur apakini Debeini Jisas watanakitaki wanugwehw. Jisas anan douk debeini abomneyoh apak iri apa neyoh Iruhin ananish arpesh iri.Anan douk nagok aria ananibor owishibor benekenyudok namunyi adurin atinyi baraen kontraknyatogur dodogowin atin. Enyudok kontrak douk tanyupe ihih nyumneh. Anudok Iruhin douk baugosabom um agundok apakiruh aparuh hur wosikmunadudareh um. Aria eik yakri anan wosik tanunek ihihmori yopihi aih hutogur dodogowih atihum ipak. Um yakri ipak pugipesh abom ananimatum urkum. Aria douk yakri anan nukri aria JisasKrais nutaurum ipakigun numun um ipak punekeneheneh anan nanadudareh-umeh iri aih. Ihihnyumneh apak ihishmorim ta mutuk ananinnyeigur nyuto iruhw. Adur atin.

Nyagiguk Abom Iri Baraen22 Eikish arpesh, eik yakri ipak ta gamo pubuk

arigos um enyudok baraen douk yenyem-umepogupumneken aria piyotu dodogowip atip um. Ummaresh? Enyudok baraen yenyemagu shup iri doukbanen meyoh. 23 Aria douk yakri ikripep namudokum pudukemesh. Apakin wanin Timoti douk

HIBRU 13:4 358 HIBRU 13:23

Page 359: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

shakweshihan natograri. Madae nunuweshik nupeuwe. Aria ta nukri nunak nutogrume arigas um,ohwak biyohw ta unaku utrip. 24 Ipak punekumeyopuhi nyumnah um ihim-morim amudok heyotuharikumep iri huni ihishmorim Iruhin ananish

arpesh. Eshudok enesh Iruhin ananish arpesh doukshakutukuk agudok nahobig Itali shanaki iri, esheshdouk shopunek shenemepogu yopuhi nyumnahipak. 25 Eik yakri Iruhin wosik nutaurumep meyohipak ihipmorim aria pupe wosik.

HIBRU 13:24 359 HIBRU 13:25

Page 360: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

JEMS

Banenyi baraen um enyudok baraen Jems nenyem iri

1:1-18 Enenyenen kwiraeh apa nyatogrumap iri1:19-27 Apak mare mumnek Iruhin ananin baraen meyoh, uwok. Apak ta mumneken aria mugipeshen.2:1-26 Apak ta munek yopihi aih um muyabigesh apakin bilip.3:1-12 Apak ta musuhw merik um apakin baraen3:13-18 Yopunyi saki douk nyanaki iruhw heven iri4:1-12 Apak ta mupe shakamum Iruhin.5:1-20 Sabaihi yopihi aih apak ta mugipesheh iri

O ipak Iruhin ananish arpesh, ipak Juda. Ipakasudok 12-poreis debeisi awiros doukpakutukuk ipakirub warub panaku pape

panakumaguk kupairubi warub iri. Eik Jems doukyenek Iruhin ananin mour yape shakamum anannani Debeini Jisas Krais iri yenekumepogu apudokshup ipak. Eik yenemepogu yopuhi nyumnah ipak.

Kwiraeh Nyutogurumap Um Ta NyunekapMutogur Dodogowip

2 O ipak Kristen. Meibi nyutob ihinyumorienenyenen kwiraeh nyutogur aria nyikwiraehepum, ipak ta punadudareh aria pukri enyen doukyopinyi. 3 Um maresh? Ipak padukemesh, abudoknyutob kwiraeh nyutogur nyukwiraeh ipakin bilipobi nyutob, enyen ta nyutaurumep nyunekepputogur dodogowip um pusah amaen um. 4 Douknamudok aria ipak ta piyotu dodogowip atip pupenamudok atin. Um arigaha ipak punek sabaihiyopihi atih aih shopunek aria ehudok aih um piyotudodogowip um pusah amaen um ta nyutogurdodogowin um ipak. Ipak punekesh namudok umputogur yopipari kabi douk Iruhin nakri um. Ariaanan nutrip um, anan mare nutik enesh yoweishiinahos shupenyep. Aria ipak ta mare urkwippushukep-ukuk um eneh Iruhin ananih aih.

Eshudok Douk Urkwip Pushukesh-ukuk UmYopipi Urkwip Iri Ta Shunek Beten Shorik Iruhin

5 Aria enen arpen enyenyim urkum munakmutuhukuk um yopumi urkum um, enyen tanyunek beten nyirig Iruhin aria anan ta nukenanam shopunek. Um maresh? Anan apa nekesheshmeyoh sabaishi eshudok eneshenesh um sabaishiarpesh aria anan madae juwehosin nuhesh atinuwe, uwok. 6 Aria abudok nyutob enyen nyunekbeten nyirig Iruhin um, enyen ta nyunek bilip abomnyukri adur aria nyunek beten nyirigan. Enyen mare

nyusuhw biyep urkwip aria nyukri, “Iruhin tanumnek eikin beten aria nuke eshudok eik yarigan-umesh iri aka, uwok?” Enyen urkum mare murnamudok, uwok. Um maresh? Enyudok arpen doukenyenyim urkum mur namudok iri, enyenyimurkum douk mape kabi youg morub batuk um.Uhwin nyahuri aria nyenek youg gwokitak gwahurgwagipesh uhwin nyahur nyanak um. 7 Ariaenyudok arpen mare nyukri Debeini ta nuken enesheshudok eneshenesh, uwok. 8 Um maresh? Enyennyere biyep urkwip aria ihinyumorim mour enyennyeneken iri, enyen madae nyusuhw atum urkumaria nyuneken wosik uwe.

Yaruhish Shani Shanagrem Sabaishi EshudokEneshenesh Iri

9 Eshudok Kristen douk yaruhish iri, eshesh tashunadudareh. Um maresh? Iruhin douk natukesheshish nyeiguhw shato iruhw. 10 Aria eshudokdouk shanagrem sabaishi eshudok eneshenesh irishopunek ta shunadudareh um agundok Iruhinnaunih esheshish nyeiguhw um. Um maresh?Esheshish eshudok eneshenesh ta shunakshuwishuk kabi douk aruruhish douk shatogurushap patogur urah iri um. Eshesh douk shapebanab meyoh nyutob aria wata shopunek yarish. 11

Ipak padukemesh, douk wah hatao habo ushapyarip aria apapish yopishi aruruhish shopunekyarish shanak shawishuk. Aria eshudok arpeshdouk shanagrem sabaishi eshudok eneshenesh iri,anah nyumnah esheshish sabaishi eshudokeneshenesh ta shunak shuwishuk namudok atin.Abudok nyutob eshesh ta shupe shunek mourbisnis um shurao utabor, eshesh ta shugok. Ariaesheshish eshudok eneshenesh ta shunakshuwishuk.

360 JEMS 1:11

Page 361: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

Kwiraeh Nyutogur Nyukwiraeh Arpesh Um12 Arpen douk nyiyotu dodogowin abudok nyutob

um enenyenen kwiraeh nyutogrumennyukwiraehen obi nyutob, enyen ta nyunadudareh.Um maresh? Abudok nyutob enyen nyiyotudodogowin nyunek uhwin um enyudokihinyumorim kwiraeh um, kweipon enyen ta nyupewosik abom ihih nyumneh. Enyen ta nyupe wosikkabi douk Iruhin nutuk ananin nyeigur nyuto iruhwum. Iruhin douk nakri enyudok adurin atinyi baraenum eshudok arpesh douk urkwip punawashamanan iri ta shupe wosik abom ihih nyumneh. 13 Ariameibi nyutob enen kwiraeh nyutogur nyukwiraehenen arpen um nyunek yoweishi inahos um, enyenmare nyukri, “Iruhin nenekesh aria douk yenekyoweishi inahos.” Uwok. Um maresh? Iruhin doukmishin madae nyukitak atin um nunek yoweishiinahos uwe. Aria shopunek, anan douk madae nukrium nukwiraeh enen arpen um nuneken nyunekyoweishi inahos uwe, uwok. 14 Abudok nyutobkwiraeh nyutogrumep aria nyukwiraehep umpunek yoweishi inahos um, abab douk apakipyoweipi urkwip atip penekap aria apakiruh aparuhhapuhur aria henekap munek yoweishi inahos. 15

Aria apak urkwip porum yoweishi inahos ariapenekap abom um munek yoweishi inahos. Ariaarigaha eshudok yoweishi inahos ta shutogurdebesh aria ta shop abom mugok munakmuwishuk.

16 O ipak Kristen, eik douk urkummanawashamep abom. Douk namudok aria yakriipak gamo pudukemesh um mare pukutukuk enenenyudokmori yoweinyi baraen nyunek rohwumep,uwok. 17 Ihishmorim eneshenesh yopishi eshudoksharaesh meyoh kabi presen um iri douk shanakiiruhw heven. Eshudok yopishi eshesh douk anudokapakin Debeini Yain Iruhin douk nenek ihishmorimeneshenesh eshudok douk shabuh iruhw utag irinakapesh iri. Anan douk madae nububodigen atinuwe. Ananih aih madae kabi douk aboriguh umuwe, uwok. Aboriguh apa hwanabadig, anabik umhwatogur rouguhwi, aria anabik um hwatogurbanaguhwi. Aria Iruhin douk madae nunobubodigatin uwe. Anan nape namudok atin. 18 Aria anankanak nagipesh ananim atum urkum aria nenekapmatogur abom sharik iri awiropish batowish umihishmorim arpesh shani eneshenesh eshudokanan nenekesh iri. Anan nenekap mape namudokum ananin adurin atinyi baraen atin.

Apak Ta Mumnek Iruhin Ananin Baraen AriaMugipeshen

19 O ipak Kristen douk eik urkummanawashamep abom iri! Ipak ta urkwip purumenyudok baraen. Ipak ihishmorim ta pubuk arigosum pumnek baraen aria ipak mare puwanom-umesh baraen arigas. Aria shopunek, ipak marejuwehosip arigas. 20 Um maresh? Ehudok aih um

arpesh juwehosish um ta hukwarmori yoweihi aih.Eheh ta mare hukwarmori ehudok Iruhin nakriyehiri yopihi aih, uwok. 21 Douk namudok aria doukipak ta pukutukuk ihishmorim shabo susih iriyoweishi shuni eshudok ihishmorim yoweishiinahos douk arpesh shenekesh sabaihi atih iri. Ariaipak ta pupe shakamum Iruhin nini arpesh ariapurao Iruhin ananin baraen douk riguk anan nawennyape numun ipakiruh aparuh iri. Enyudok baraendouk dodogowin um nyutaurumep nyurepputanam punak um anan pupe wosik atin.

22 Aria ipak mare pumneken meyoh um Iruhinananin baraen, uwok. Ipak ta pumneken ariapugipeshen. Aria ipak pumneken meyoh um, ipakdouk penek rohw um ipak kanak. 23 Eshudokarpesh douk shemneken meyoh aria madaeshugipeshen iri uwe, eshesh douk kabi arpen douknyanatik enyenyig yamag wenyir iri um. 24 Enyennyanatik jurug aria nyanak. Aria ahudok atuh enyenurkum mekenyuk um enyenyig yamag gape um. 25

Aria Iruhin ananin lo douk nyakweshihap umehudok haweshikap iri yoweihi aih aria nyenekapmape wosik atin douk abom um sagom-atinyinyopunyi lo. Aria enyudok arpen douk ihih nyumnehnyape um nyatrin wosik baugenyum enyudok loaria enyen mare urkum mukenyuk-umen arianyagipeshen iri, Iruhin ta nunekumen yopunyienyudok arpen um nuneken nyunadudareh umehudok aih enyen nyenekeh iri.

26 Aria ta enen arpen nyukri, “Eik yasuhw Kraisananin baraen dodog aria yenek lotu um Iruhin,”aria enyen mare nyusuhw merik um enyenyitnokwat um, enyen douk nyape nyenek rohw umenyen kanak. Douk namudok aria agundok enyennyape nyanak um lotu um nyuni enyenyin bilip tamare amu nyutaurumen, uwok. 27 Douk yopihi aihum munek lotu aria apakin Yain Iruhin nutrup nukriapak yopipari baraen uwok-umap um, apak tamunekesh namudok. Aria enesh batowishesheshish amakenyish shugokuk, aria eshesh atishshupeik o ta anan arman nugokuk aria armatokotuk kwupeik um, apak ta mutaurumesh umenenyenen. Aria mutaurumesh mukesheneshenesh eshudok yaruhish iri. Aria shopunek,apak ta mupe yopup aria ahudok atapihi yoweihiaih ta mare hunek apakiruh aparuh hubosusih.

Apak Ta Urkwip Punawasham IhishmorimArpesh Shopunek Atin

O ipak Kristen douk pasuhw apakin DebeiniJisas Krais ananin baraen pagipeshen iri.Anan douk nape Debeinyi nyeigur nyatoum

aria natrugun abom kabi douk Iruhin natrugun um.Douk namudok aria ipak mare punadudareh umeshudok arpesh douk nyeiguhw shato iruh-umeshiri atish aria pukeshuk agabus yoweishi nyeiguhwwokeshi, uwok. Ipak ta punadudareh umihishmorim arpesh shopunek atin. 2 Aria anannanagrem sabaishi eshudok eneshenesh iri nur

JEMS 1:12 361 JEMS 2:2

Page 362: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

enen ring douk sheneken gol iri ananih hah, arianurari yopihi atih rupeh nunak nuwishi ipak papepenek lotuat iri urupat, aria ta anan wokan umeshudok iri nere iri tutukarehi rupeh iri shopuneknunak nuwishi um, ipak ta punekesh mumam? 3

Ipak ta pukrip anudok nor yopihi rupeh iri pukri,“Nyak nyunak nyupe nyanyi yopunyi wagitur.” Ariaanudok nor tutukareh iri pukripan pukri, “Nyaknyunak nyiyotu gani o nyunaki nyupe ataphurukatin um eikiruh yeriweruh,” aka uwok? Ipakmare punekesh namudok, uwok. 4 Aria ipakpunekesh namudok um, ipak ta baraen nyupenyep.Um maresh? Ipak pagipesh ipakip yoweipi urkwiparia madae punek skelimum kupaishi Kristenshopunek atin uwe.

5 O ipak Kristen! Ipak pumnek! Eshudok doukutabor bani jah wokesh iri, eshesh douk Iruhinnanagraehesh um shusuhw ananin baraen dodogshugipeshen aria shupe kabi debeishi um. Ariakweipon, eshudok arpesh douk eshesh urkwippanawasham anan iri ta shugrem enesheneshyopishi eshudok douk shakus agundok douk taIruhin ananish arpesh shunak shupe um. Eshesh tashugremesh kabi douk seiwok anan nakri enenadurin atinyi baraen um. 6 Aria ipak apa patukeshudok douk shanagrem sabaibori utabor bani jahiri esheshish nyeiguhw shato iruhw. Aria pahaoeshudok douk utabor bani jah wokesh iri. Aria ipakpakri meishi arpesh apa shekep enenyenen amaenaria sharaep shanak shenekumep kwotog? Esheshdouk eshudok shanagrem sabaibori utabor bani jahiri. 7 Seiwok Krais douk narao yopunyi nyeigur ariaenyudok ananin nyeigur douk nyape ipak aria ipakananish atish iri. Aria eshudok arpesh doukshanagrem sabaishi eshudok eneshenesh iri doukshape sheneyagwreh enenyenen yoweinyi baraenabom um enyudok nyeigur.

8 Aria apakin Debeini king douk nasuhw merikum apak ihishmorim iri neneguk enen lonyatemaguk Iruhin ananik Buk. Enyudok lo douknyakri namudok, “Ipak ta urkwip punawashameshudok douk shape hurukatin um ipak iri kabidouk ipak urkwip panawasham ipak kanak ariapanagapesh ipak kanak um.” Aria ipak pugipeshenyudok lo um, ipak douk penek yopihi aih. 9 Ariata ipak putaurum debeishi arpesh douk shanagremsabaibori utabor bani jah iri atish, aria pukeshukagabus yaruhish arpesh iri um, ipak douk penekyoweishi inahos pabrig lo abom. Aria enyudok loatin ta nyunek kwotumep. 10 Um maresh? Ariaenen arpen nyugipesh ihinyumorim Iruhin ananinlo douk nyetem ananik Buk iri, aria enyen nyubrigatin meyoh um, enyen douk kabi nyabrigihinyumorim lo um. 11 Um maresh? Anudok atunnenek enyudok lo iri nakri, “Ipak mare punekwehrur,” aria shopunek nakri, “Ipak mare pubokupaishi arpesh shugok.” Aria ta ipak mare punekwehrur, aria pubo kupaishi arpesh shugok um, ipakdouk pabrig lo. 12 Aria kweipon Iruhin nunekskelimep um, anan ta nugipesh enyudok ananin lo

douk nyakweshihap mape wosik iri aria nunekskelimap. Douk namudok aria ipak ta piyagwrehyopunyi adurinyi atin baraen aria punek yopihi atihaih. 13 Um maresh? Eshudok arpesh douk madaeshukri shenek gihaum kupaishi arpesh iri uwe,kweipon Iruhin ta nunek skelimesh aria ta marenukri gihaumesh. Aria eshudok douk shakri gihaumkupaishi arpesh iri, kweipon anan ta nukrigihaumesh aria shunek uhwin um ananit kwot.

Bilip Douk Yopihi Aih Madae Hupeyen Iri Uwe,Douk Nyagok Kabi Douk Nyagok Iri Arpen um14 O ipak eikishi arpesh, ta enen arpen nyukri,

“Eik yasuhw Krais ananin baraen dodogyagipeshen,” aria enyen mare nyunek yopihi aihhupeyen hiren um enyenyin bilip um, enyudokmoribilip ta mare nyuraen nyutanamori nyupe wosikabom uwe, uwok. 15 Aria enesh ipakishashukenyish owashish shunare tutukarehi rupeh,aria shopunek eshesh worigun wokesh aria ipakenen nyunak nyukripesh nyukri, “Eik yakri Debeininunekumep yopihi aih aria ipak punak punarerupeh aria puwok yopuguni worigun!” Douk ipak tapukripesh namudok aria mare putaurumesh uwe,aria enyudok ipakin baraen ta nyutaurumepmumam? 17 Aria bilip shopunek douk namudokatin abom. Aria enen arpen nyunek bilip meyoh ariamare nyunek yopihi aih hupeyen hiren um enyenyinbilip um, enyudok arpen enyenyin bilip douknyagok kabi douk nyagok iri arpen um.

18 Aria enen arpen ta nyukri, “Eik yenek bilip arianyak nyenek yopihi aih.” Aria eik yakri ikrip enyudokarpen namudok, “Nyak nyiyabige nyakin bilip doukmadae nyunek yopihi aih hiren iri uwe. Aria eik tainek yopihi aih aria iyabigen baugenyum um eikinbilip.”

19 Nyak nyenek bilip nyakri atun Iruhin nape. Ariaenyudok douk wosik. Aria yoweishi sagabehosshopunek douk shenek bilip namudok, aria esheshshanogugur abom aria krukruk shape. 20 Nyaknyor nyor nyenek rohw iri. Douk eik yakri ikripenenen baraen um nyakin bilip. Aria nyak nyunek bilipmeyoh, aria mare nyunek yopihi aih hiren umnyakin bilip um, enyudok nyakin bilip ta marenyunek eneh yopihi aih uwe, uwok. Enyen doukwehinyi abom. 21 Nyak nyadukemesh, seiwokapakin yamenen Abraham nakri nuwem ananinnuganin Aisak enyudok alta douk showem umeshudok shenek ofamesh shako Iruhin um arianunek ofaman nako Iruhin. Douk namudok ariaabudok nyutob Iruhin natrun namudok arianahwaran yopuni arman. 22 Douk namudok arianyak tik, Abraham nenek bilip um Iruhin arianunyanuh Aisak um ehudok aih um nakri nunek ofaum ananin nuganin nuko Iruhin um. Aria ananih aihhenek ananin bilip nyatogur adurin. 23 Ariaenyudok baraen douk nyetem Iruhin ananik Buk irinyatogur adurin atin. Baraen douk enyudok,“Abraham nasuhw Iruhin ananin baraen dodog

JEMS 2:3 362 JEMS 2:23

Page 363: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

nagipeshen aria Iruhin douk nahwaran yopuniarman.” Aria Iruhin nakri, “Abraham douk eikinarpen.” 24 Douk namudok aria enyudok baraennyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyeyabigep umIruhin douk madae nuhwar arpesh yopishi umagundok shusuhw ananin baraen meyoh um atinuwe, uwok. Aria eshesh shugipeshen shunek yopihiaih shopunek um, anan wosik ta nuhwaresh yopishiarpesh.

25 Aria okwudok armatok Rahap douk kwonekwehrur iri shopunek douk kwasuhw Iruhin ananinbaraen dodog kwagipeshen aria kwenek yopihi aihshopunek. Okwok douk kwataurum amam Judadouk hanabeshuk hanakum hutik okwokwiburwabur iri aria kwataurumam haruwok hanakkupaihi yah. Aria Iruhin natik ehudok yopihi aihokwok kwenekeh um amudok armam iri arianahwarok yopukwi armatok.

26 Aria enyudok arpen douk mishin madaenyupenyen iri uwe douk nyagok. Aria bilip doukmadae shunek yopihi aih hiren iri uwe shopunekdouk nyagok jurug kabi enyudok nyagok iri arpenum.

Apak Ta Gamo Mudukemesh Um ApakMiyagwrehen Iri Baraen

O ipak Kristen! Ipak gamo pudukemesh umipak mare sabaipari pukri putogur tisa omium punek skulum kupaishi, uwok. Um

maresh? Ipak padukemesh, kweipon Iruhin tanunek skelimap um, apak tisa douk makripeshIruhin ananin yopinyi baraen iri ta miyotu umdebeiti kwot. Aria eshudok douk shape Kristenmeyoh iri ta shiyotu um shokwuti kwot. 2 Ihihnyumneh apak ihipmorim apa matu munek eneshyoweishi inahos. Aria ta enen arpen nyiyagwrehyopunyi atin baraen um, enyen douk yopunyi abomarpen. Douk namudok aria enyen wosik ta nyusuhwmerik um enyen kanak nyuni enyenyim urkumshopunek.

3 Ipak padukemesh, apak apa menyigur shokubiainab bawish hwosahos esheshig nokwatog ummunekesh shugipesh apakin baraen shunakagundok apak makri munak um. 4 Aria shopunek,ipak punek urkwip um debeiwori kroruhiyor.Kroruhiyor owo douk debeiwori, aria debeinyiuhwin apa nyahur aria nyeneko wahur wanak youg.Aria owowin badaeg douk shokwinyi meyoh. Aria tanasuhw korohuk iri nukri nunak anagun um, ananta nuwanam um agudok shokugi badaeg ariaokwok ta kwunak agundok anan nakri nunak um. 5

Aria apakig nokwatog douk namudok atin kabihwosahos shani kroruhiyor um. Ogwog doukshokugi aria gwape orokohun um apakiruhyegeshiweruh. Aria ogwog apa gwanagunukukgwariguk gweyagwreh enenyenen yopinyi mournyani aih ogwog gwakri gwunekesh iri.

Ipak padukemesh, enen shokwinyi nyabahasin tanyukwarum debeihi nyih. Aria eheh ta hunu sabaisi

debeishi rowos satao urah iri hiyatagos. 6 Ariaapakig nokwatog douk gwape kabi nyih um. Ogwoggwape orokohun um apakiruh yegeshiweruh ariaapa gwakwarumori eneheneh yoweihi aih. Ariaogwog apa gwenek apak ihishmorim arpeshmatogur yoweishi. Aria ogwog apa gwenekihinyumorim apakin baraen nyani aih iri mouryowen abom kabi douk nyih hanu eneshenesheshudok hanununish um. Ehudok nyih douk hanuwiabrudok yoweiburi wabur hel.

7 Aria arpesh douk dodogowish um shusuhwihishmorim wanarish mahish shuni armiguhw iriyuguhw shuni ihishmorim eshudok shape shakamyoug iri aria shunak shukesh shunobresh-esh umshugipesh esheshin baraen. Aria ehudok aih arpeshdouk shenekeh jurug aria shopunek shenekehdouk.

8 Aria arpeshig nokwatog ta mare enesh arpeshdodogowish um shusuhw merikw-umog, uwok. Ihihnyumneh ogwog apa gwape um gwakri yoweinyiatin. Ogwog douk yoweg abom aria shuknig umeneshenesh yoweishi abom inahos kabi doukyoweini marasin um.

9 Apak apa makwu apakig nokwatog um matukapakini Debeini Yain ananin nyeigur nyato iruhw.Aria wata shopunek makwu ogwudok atugnokwatog um meyagwreh yoweigwi nubug ummakri yoweishi inahos shutogurum kupaishi arpeshdouk Iruhin nenekesh shadukemesh abom umanan kanak iri. 10 Douk ogwudok atug nokwatogapak matuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw. Ariawata shopunek makri nubug um makri yoweishiinahos shutogurum kupaishi arpesh. Aria ipakKristen mare piyagwreh namudok uwe, uwok. 11 Oipak Kristen, eik yakri ikripep enyudok binyatinwobuwobren baraen. Baraen enyudok. Ta mareanabar yopubari abar buni anabar nubutibari bukihbur atug waiyag, uwok. Aria shopunek, ta mareanep shuruwep nyeigurip um oliv iri pir enen rowognyeigur-inyum fik iri. Aria shopunek, ta mare anepshuruwep fik iri ta pir enen rowog nyeigur-inyumwain iri, uwok. Aria douk namudok atin, ta mareanabar yougibar nubutibari abar butanam bunenekum yopubari uwe, uwok.

Iruhin Atun Apa Nakop Yopipi Urkwip Iri Saki13 Ipak meinyi arpen douk yopunyi saki

nyapenyen aria nyadukemesh wosik iri, enyen tanyunekesh namudok. Enyenyih aih huni mour iribaraen ta nyiyabig kupaishi arpesh um enyenyinsaki nyuni enyenyih yopihi aih aria nyupeshakamum eshesh. Aria ehudok yopihi aih umarpesh shupe shakamum kupaishi arpesh um doukhatograri enyudok yopunyi saki. 14 Aria ta ipakpunek nyigiya abom um kupaishi esheshisheshudok eneshenesh, aria ipak urkwip porum pakriipak atip purao sabaibori utabor buni jah ariakupaishi shutuk ipakish atish nyeiguhw shuto iruhwum, ipak mare putuk ipakish nyeiguhw shuto iruhw

JEMS 2:24 363 JEMS 3:14

Page 364: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

aria punek rohw pukri ipak pagipesh Iruhin ananinadurin atinyi baraen, uwok. 15 Aria enyudok sakidouk madae nyunaki iruhw heven iri uwe, uwok.Enyen douk agundok atapinyi. Enyen douknyatograri harik hapenyep iri yoweihi aih doukhenekep pape penek yoweishi inahos iri. Enyudoksaki douk eshudok Satan ananish enselahosesheshin. 16 Aria eshudok arpesh douk shuneknyigiya um kupaishi arpesh esheshish eshudokeneshenesh, aria eshesh urkwip porum shukrieshesh atish shurao sabaibori utabor buni jah ariakupaishi shutuk esheshish atish nyeiguhw shutoiruhw um, eshesh ta mare shupe wosik shunikupaishi arpesh, uwok. Eshesh ta shupe umshunotutukem shurpak shunitok aria ta shunekeneshenesh yoweishi inahos shopunek.

17 Aria enyudok saki douk nyanaki iruhw heven iriapa nyakwarum ehudokmori yopihi aih. Harik iri aihdouk ehudok um arpesh shupe wosik aria esheshurkwip purum yopunyi atin. Aria sabaihi yopihi aihshopunek douk ehudok. Arpesh esheshiruh aparuhhur wosik aria yopuruh um kupaishi. Aria esheshshiyagwreh shokwin baraen aria shukri gihaumkupaishi aria shunek ehudok yopihi aih shutaurumkupaishi. Eshesh ta mare shiyagwreh biyognokwatog um shunek rohw um kupaishi, uwok. Ariashopunek, ta mare shukri shunadudareh um enesharpesh aria shukeshuk agabus kupaishi, uwok.Eshesh ta urkwip purum ihishmorim arpesh shukrieshesh douk shopunek atin abom. 18 Aria eshudokarpesh esheshiruh aparuh hor wosik aria aparuhyopuruh um kupaishi, aria shutaurumesh, enyudokeshesh douk kabi shawu worigun um. Ehudok aihta hunekesh shutogur yopishi arpesh kabi doukmoneki yopuguni worigun nubarig um.

Eshudok Arpesh Douk Esheship UrkwipPanawasham Agundok Atapihi Aih Iri Douk

Iruhin Ananish Horim

Ehudok yoweihi aih um ipak panoguganimaria parpok panitok um douk paraehiagunum? Eheh douk ehudok harik hapenyep

iri aih um penek yoweishi inahos um hohur ipakiruhaparuh aria henekep pape parpok panitok. 2 Ipakpakri purao sabaishi eneshenesh eshudok aria ipakmadae puraesh atin uwe. Douk namudok aria ipakpakri pubo kupaishi arpesh shugok. Ipak peneknyigiya abom um enesh eshudok eneshenesh ariaipak madae dodogowip um puraesh uwe, uwok.Douk namudok aria ipak pape um rupok nitok atin.Aria ipak madae puraesh uwe. Um maresh, ipakmadae punek beten porik Iruhin um nukepesh uwe.3 Aria shopunek, abudok nyutob ipak penek betenparigon um, ipakip urkwip madae pur wosik uwe,uwok. Ipak parigon um nukep eshudok umpugipesh ipakih harik iri yoweihi aih hapenumunipum iri. Douk namudok aria ipak madaepuraesh atin uwe.

4 Ipak pakutukuk Iruhin ananih yopihi aih ariapanak penek yoweishi inahos. Enyudok ipakpeneken iri douk kabi armam armago shakutukukyopihi aih aria shenek wehrur um. Aria ta enenarpen urkum munawasham abom agundok atapihaih um, enyen douk nyakanaguk agab Iruhin arianyatogur ananin horin. Aria douk ipak padukemenenyudok aka uwok? Douk meinyi arpen enyenyimurkum munawasham agundok atapih aih iri douknyatogur Iruhin ananin horin. 5 Enen Iruhin ananinbaraen nyetem ananik Buk iri douk nyakrinamudok,“Eshudok apakish mishish douk Iruhin nakepesh

shape numun apakiruh aparuh iriihih nyumneh shapeum shenek nyigiya um

eneshenesh eshudok.”Aria ipak mare pukri enyudok baraen douk enenrohwin, uwok. Enyen douk adurin atin abom.

6 Aria Iruhin nataurumap abom meyoh arianenekap mape dodogowip kabi enyudok baraennyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrium. Baraenenyudok, “Iruhin apa nekesh agab eshudok doukshatuk eshesh kanak esheshish nyeiguhw shatoiruhw aria shakri eshesh atish yopishi iri. Aria ananapa nataurumesh meyoh eshudok douk shapeshakamum anan iri.”

7 Douk namudok aria ipak ta pupe shakamumIruhin pugipesh ananin baraen. Aria mare pumnekSatan, uwok abom. Ipak pukanaguk agabus abomaria anan ta nukutipukuk nuruwok. 8 Aria ipakpunak hurukatin abom um Iruhin aria anan tanunaki hurukatin um ipak. Ipak douk pape penekyoweishi inahos iri, ipak pukutishuk aria putanamputogur yopishi arpesh. Aria ipak peyagwreh biyognokwatog iri ta pukutukuk eshudok yoweishi inahosaria punek ipakip urkwip putogur yopip. 9 Ipakiruhaparuh ta yoweruh abom aria pakri uwok abom umeshudok eneshenesh yoweishi inahos ipak papepenekesh iri. Ipak pureh punakwukri debeg umeshudok yoweishi inahos aria pukutishuk. Aria ipakahudok nyumnah douk pape pagukoruh irishopunek, ipakiruh aparuh ta yoweruh aria purehum eshudok yoweishi inahos ipak pape penekesh iriaria pukutishuk. Aria ipak ahudok nyumnah douk tapanadudareh iri, ipak shopunek aparuh ta yoweruharia pakri uwok um eshudok yoweishi inahos ipakpape penekesh iri. 10 Ipak ta pupe shakamumDebeini aria anan ta nutaurumep nunadudareh-umep nukri ipak yopipari.

Apak Mare Munek Skelim Um Kupaishi Kristen11 O ipak Kristen! Eik yakri uwok um ipak

piyagwreh agabusin baraen um, uwok. Um maresh?Ta enen arpen nyunumugesh kupaishi Kristen onyunek skelimesh um, enyen douk nyenekskelimum Iruhin ananin lo nyakri enyen doukyoweinyi. Aria eshudok arpesh douk shenekskelimum Iruhin ananin lo iri douk madaeshugipesh ananin lo uwe. Eshesh douk shape kabi

JEMS 3:15 364 JEMS 4:11

Page 365: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

debeimi jas douk hasuhw kwotog iri aria shenekskelimum enyudok lo. 12 Anan douk Iruhin atunabom nakop enyudok lo aria anan atun napedebeini jas um nunek skelimum ihishmorim arpesh.Aria douk anan atun abom wosik um nutaurumapnurapi mukutukuk yoweishi inahos mupe wosikatin. Aria shopunek, anan atun ta nunek skelimaparia nop nununup mugok abom munak muwishuk.Douk namudok aria ipak maresh arpesh aria doukipak pakri punek skelimum kupaishi arpesh doukshani ipak pape atugun iri? Ipak mare punekeshnamudok, uwok.

Apak Mare Mutuk Apakish Nyeiguhw ShutoIruhw Um Eshudok Douk Ta Apak Munekesh Iri

13 Ipak enep apa pakri namudok, “Doukih onuhutih, apak ta munaku um babri debeiburi waburmunak mupe atin kwar aria mupe munek bisnisaria murao sabaibori utabor.” Aria ipak pumnekenyudok baraen. 14 Baraen enyudok. Ipak doukmadae gamo pudukemesh um eshudok douk onuhut ta shutogrumep iri uwe. Ipakish kwarahosum ipak pupe um douk kabi nyugus douk sakihsato sape banab meyoh nyutob, aria ahudok atuhwata sanak suwishuk iri. 15 Aria ipak ta pakrinamudok, “Ta Debeini urkum mukri wosik um, apakta mupe aria munek enyudok mour o kupainyi.”Ipak pakri namudok um, enyen douk wosik. 16 Ariadouk ipak pakri ipak atip dodogowiparipadukemesh um eneshenesh iri aria patuk ipakishnyeiguhw shato iruhw. Enyudok ipak douk penekyoweishi inahos abom. 17 Douk namudok aria ipakta pudukemesh. Meinyi arpen douk nyadukemeshum nyunek yopihi aih, aria enyen madae nyunekehiri uwe, enyen douk nyenek yoweishi inahos.

Shogrem Sabaishi Eshudok Eneshenesh IriEsheshin Baraen

Douk ipak ponogrem sabaishi eshudokeneshenesh iri pumnek. Ipak urkwip purumenyudok debeinyi amaen douk ta ipak

puraen iri aria pureh debeg. Ipak pureh punakwukripunoruwor. 2 Kweipon ipakih jah huni eneshenesheshudok ta tutukresh. Aria ipakih rupeh tatutubrugos sutupeh. 3 Abrudok ipakibor utabor,aria gol iri siliwa douk ros satowabor aria tayowebor. Asudok ros ta siyabigep um ahudok yahdouk ta kweipon Iruhin nep um. Iruhin ta nunekasudok ros sunek ipakiruh yegeshiweruh humnekdebeiri eriger kabi douk nyih hanip um. Ipakpanabuk ipakibor utabor bakusumep atugun ariahagiguk iri nyumneh douk hanaki hurukatin. Ariaehudok nyumneh, Iruhin ta nunek kwotumep ariata nunekep pumnek debeiri eriger. 4 Aria ipakpumnek. Ipak madae pukom utabor mamudokarmam douk pahwarom hanaki henekumep mourhape hatuk-umep worigun um ipakig nubarig iriuwe. Aria eshudok ipak penekesh iri yoweishiinahos douk shape showerehep kabi douk enen

arpen nyowereh ipakish yoweishi inahos um. Ariaipak ta pumnek amam hape hereh debeg harigepum amamibor utabor um. Debeini douk nasuhwiruhw atap iri nabo ihishmorim shabuhuk iri douknemnekam jurug. 5 Aria abudok nyutob ipak papeagundok atap um, ipak pape wosik aria ponogremyopishi atish eshudok eneshenesh. Aria ipak pawoksabaiguni worigun patogur takweipari. Ipak doukpape penekesh namudok aria pudukemesh umahudok nyumnah Debeini nunek skelimep arianukri ipak baraen nyapenyep um. 6 Aria ipakpenekumesh kwotog yopishi arpesh aria paeshshagok aria eshesh madae shatanam shukripepenen baraen uwe o shini ipak purpak uwe, uwok.

Apak Mupe Dodogowip Aria Mupe Mutrugun UmDebeini Nutanamori Um

7 O ipak eikish arpesh. Ipak ta piyotu dodogowip,aparuh hur wosik aria pupe putrugun um ahudoknyumnah Debeini nutanamori ahi. Ipak urkwippurum anan arman nagrem anag nubarig iri. Ananapahw hwor wosik aria nape natrugun umananigun yopuguni worigun douk nawogun ananignubarig iri um arigaha yopugun. Anan apahw hworwosik aria nape natrugun um harik iri huni hugigukiri eshah hurauri. Ahah hutuhuk aria wah hutaohesh shus suhwesh aria anan kadak nunaknutukagun. 8 Aria ipakiruh aparuh shopunek ta hurwosik aria piyotu dodogowip pupe putrugun umahudok nyumnah hutogur. Umum maresh? Ahudoknyumnah Debeini nutanamori ahi ta hutogur. 9

Ipak eikish arpesh, ipak mare pukesh baraenkupaishi pukri eshesh shenekep parao amaen,uwok. Aria ipak punekesh namudok um, kweiponIruhin, anudok debeini jas ta nusuhw ipakig kwotogaria nukri enyudok ipak penek yoweishi inahos.Anan douk hurukatin um nunaki nunek skelimumipak ihipmorim. 10 Aria ipak urkwip purukuk umamam seiwokimi profet douk hanak hakripeshIruhin ananin baraen um Debeini ananin nyeigur iri.Amamiruh aparuh hor wosik aria heyotudodogowim hosah enenyenen amaennyatogrumam nyenekam hemnek debeiri eriger iri.Aria ipak shopunek ta pugipesh amamih aih. 11

Aria ipak douk padukemesh um apak makriamudok profet douk heyotu dodogowim hosahenenyenen amaen douk nyatogrumom iri. Ariaapak matrum makri amam douk hanadudareh. Ariaipak shopunek padukemesh um anudok seiwokiniarman Jop. Anan neyotu dodogowin atun um nasahenenyenen amaen douk nyatogruman iri. Anannape dodogowin arigaha Debeini nagipesh ananimatum urkum aria natauruman. Aria ipakpadukemesh, Debeini apa urkum manawashamapak aria anan apa nenek gihaumap nenek yopinyium apak.

JEMS 4:12 365 JEMS 5:11

Page 366: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Apak Mare Mukri Iruhw Um, Uwok12 O ipak eikish arpesh, baraen douk sagom-

atinyin abom nyeshagrakuk enyudok eik yarigyakripepen iri douk enyudok. Ipak pakri enenadurin baraen um, ipak mare porik iruhw heven oagundok atap o enesh kupaishi eshudok umputaurum ipakin baraen um puneken nyupedodogowin, uwok. Ta pukri, “Adur” um, pukri,“Adur.” O ta pukri, “Uwok” um, pukri, “Uwok.” Ummaresh? Ta ipak pukri iruhw um, Iruhin ta nunekkwotumep um enyudok baraen nukri ipakyoweipari.

Yopishi Abom Arpesh Shenekan Iri Beten DoukDodogowin

13 Aria ipak enen arpen enen amaennyutogrumen um, enyen ta nyunek beten nyuhwarIruhin. O ta enen nyunadudareh um, enyen tanyiyarub nyutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw.14 Aria ta enen eneh arugeh hen um, enyen tanyuhwar Iruhin ananish arpesh esheshim debeimium hunak hurak yopuri wel hurayok enyenyihwyegenyihw aria hunek betenumen huhwar Debeinium nugabeyen. 15 Aria ta amam hunek bilip hukriadur, Iruhin douk dodogowini abom um nugabeyenaria hunek beten horigan um, Debeini tanugabeyen nyukitak nyupe. Aria ta enyen nyunekenesh yoweishi inahos um, Iruhin ta nukweshih-

eshuk. 16 Douk namudok aria sagomatin ipak tapuwereh ipak penekesh iri yoweishi inahos pukripkupaishi Kristen aria eshesh shopunek shuwerehshukripep um esheshin. Aria ipak punagapesh umpunek beten puhwar Iruhin um nunekep yopippukitak pupe. Yopishi abom arpesh shenekan iribeten douk dodogowin abom aria ta nutaurumarpesh. 17 Anudok seiwokini profet Ilaija, anandouk arman kabi apak um. Aria anan nenek betendodogowin atun nahwar Iruhin um eshah marehurari aria bishatin shuknishi enen tukwaninyikwarahos eshah madae anah hurari esheshibamnab uwe. 18 Arigaha douk wata shopunek nenekbeten nahwar Iruhin aria eshah wata harari henekworigun natogur wosik.

Aria Enen Arpen Nyukutukuk Iruhin Um, ApakTa Mutaurumen Munyanam-ori

19 O ipak eikish arpesh. Aria ipak enennyukutukuk Iruhin ananin adurin baraen aria marenyusuwen dodog nyugipeshen, aria kupainyi arpenwata nyutaurumen nyunyanam-ari um, apakurkwip purum enyudok baraen. Baraen enyudok.Meinyi arpen nyutaurum kupainyi arpennyukutukuk yoweishi inahos aria wata nyutanamnyunek yopunyi um, enyen douk nyataurumen ummare nyugok nyunak nyuwishuk, uwok. Aria Iruhinta nukweshih yoweishi inahos enyen nyenekesh iri.

JEMS 5:12 366 JEMS 5:19

Page 367: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

1 PITA

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pita Narik Nenyem Iri

1:1-2 Pita nanadudareh um eshesh Kristen aria nakripesh Iruhin ananin baraen1:3–2:10 Iruhin nenekap um mupe wosik ihih nyumneh. Namudok aria apak ta munek yopihi atih aih2:11–5:9 Apak ta mupe shakamum Iruhin nini arpesh aria mupe dodogowip mumnek eriger5:10 Nyagiguk iri baraen

O ipak Iruhin nagraehesh iri arpesh doukpakutukuk ipakirub warub panaku papearbudok sabairubi warub bape shokugosi

nahobigos nyeigur-igosum Pontus, Galesia,Kapadosia, Esia sani Bitinia iri. Eik anan Jisas Kraisananin aposel yenekumepogu apudok shup ipak. 2

Ipak douk Yain Iruhin nanagraehep kabi seiwokanan nagipesh ananim urkum aria nakri um. Ariashopunek, ananin Mishin nyenekep patogurananish atish arpesh um pugipesh Jisas Kraisananin baraen. Aria um nishrokuhep ananiborowishibor um bunekep pupe Iruhin ananipari atip.Aria eik yakri Iruhin nunek ehudok biyeh aih umanan nutaurumep meyoh um, huni ehudok umnunek ipakiruh aparuh hur wosik um hupenyepabom aria hutogur debeihi numun ipakiruh aparuh.

Apak Mupe Wosik Abom Um Douk NapeNatrugunumap Iruhw Heven

3 Iruhin anan douk apakin Debeini Jisas Kraisananin debeini Iruhin aria shopunek, anan doukananin Yaken. Apak ta mutuk ananin nyeigur nyutoiruhw. Anan nenek gihaumap abom aria nohuriJisas Krais nakitaki wonugwehw nakitak nape.Iruhin nenekesh namudok aria anan nenekapmatogur namupari. Apak madae mugok uwe,uwok. Apak mape manadudareh aria madukemeshabom um kweipon apak ta munak muni Iruhinmupe. 4 Aria shopunek, apak mape matrugun umkweipon apak mugrem eneshenesh yopishieshudok douk Iruhin neshubuk shakus um nukoananish arpesh iri um. Anan neshubuk shakusumepiruhw heven. Aria ganudok eshesh ta mare yowesho mare shubosusih o shunak burukworeshuk,uwok. Eshesh ta shukus ihih nyumneh. 5 Esheshdouk shakus um ipak. Ipak douk pakri Iruhinananin baraen adurin pagipeshen aria ananindodog nyataurumep aria douk pape wosik. Ariaarigaha punak putogur um agundok anannutaurumep nuraep pupe wosik um nutoguryopugunum ahudok hugiguk iri nyumnah.

6 Aria ipak panadudareh abom um ipakishyopishi eshudok aria douk banab nyutob meyoh,aria ta sabainyi enenyenen amaen nyatogrumepnyenek ipakiruh aparuh yoweruh. 7 Enyudokenenyenen amaen nyatogrumep um, Iruhin nakrinukwiraeh um ipakin bilip um nuneken nyutogurdodogowin. Ipak punek urkum um gol, gol arpeshapa shatorur debeibori utabor. Aria ipakin bilipdouk nyeshagrakuk abom arudok gol douk takweipon yower iri. Aria arpesh apa shoreh nyih umshunegor rutogur yopur abom. Aria Iruhin douknokwiraeh ipakin bilip kabi douk gol um nyutoguradurin atin abom aria arpesh shutrin. Aria hahudoknyumnah Jisas Krais nutogur yopugunum ahi,Iruhin ta nukripep nukri ipak yopipari aria nutukipakish nyeiguhw shuto iruhw. 8 Riguk ipak madaeputik Jisas uwe aria ipak urkwip panawashaman.Aria douk shopunek ipak madae putrun uwe ariaipak pemnek ananin baraen atin aria penekbilipman. Douk namudok aria douk ipakpanadudareh. Aria agundok ipak panadudareh umdouk nanaki iruhw heven. Aria apak baraen doukmadae enen abom uwe um wosik mukripesh ariashudukemesh um agundok ipak panadudareh umuwe. Adur atin, uwok. 9 Ipak panadudareh abomnamudok um maresh? Ipak penek bilip um JisasKrais aria kweipon Iruhin ta wata nutaurumepnuraep putanamori pupe wosik abom. 10 Amamseiwokimi profet henek urkwip dodogowim atumabom henek debeinyi mour um hakri hudukemeshum agundok um kweipon Iruhin nutaurumap nurapmupe wosik um. Amam hakripesh enyudok baraenum Iruhin nutogrumep nutaurumep meyohnunarep pupe wosik um. 11 Krais ananin Mishindouk nyape numun amamiruh aparuh iri nyakrienen baraen um kweipon ta anaranar yoweirieriger rurik rutogur um Krais runegon numnekdebeiri eriger aria ta wata shutuk ananin nyeigurnyuto iruhw um. Namudok aria amam atun atunhape hanasorim um hakri, “Enyudok ta nyutogurmeibi nyutob?” 12 Iruhin neyabig amam profet

367 1 PITA 1:12

Page 368: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

hadukemesh um amam douk madae hunekenyudok mour um hutaurum amam kanak uwe,uwok. Amam douk heneken um hataurum ipak.Seiwok amam hakripesh abom um eshudok atishdouk amam hakripesh Iruhin ananin yopinyi baraeniri hakripep-umeshi. Amam douk Iruhin ananinMishin douk Iruhin neshopokenyi nyanaki iruhwheven iri nyataurumam dodogowim atum aria doukhakripep enyudok yopinyi baraen. Aria douk madaeamam atum hukri um hudukemesh um enyudokbaraen uwe, uwok. Iruhin ananish enselahosshopunek shakri shudukemen.

Iruhin Nahwarap Um Mupe Ananip Atup Abom13 Douk namudok aria abudok nyutob ipak ta

urkwip gamo pur wosik um punek yopinyi atinmour. Ipak ta gamo pudukemesh um ipak kanakaria ipak urkwip mare purum eneshenesh yoweishiinahos, uwok. Aria pupe putrugun abom um Iruhinnutaurumep meyoh nuraep pupe wosik ahudoknyumnah Jisas Krais nutogur yopugunum-ahi. 14

Ipak ta pumnek Iruhin ananin baraen pugipeshenkabi batowish shemnek amakenyishin baraenshagipeshen um. Riguk ipak madae pudukemeshum enyudok Iruhin ananin yopinyi baraen uwe ariaipak apa penek eneshenesh yoweishi inahos kabidouk ipak mishish shakitak aria penekesh um. Ariadouk uwok. 15 Ipak ta pupe wosik abom umenenyenen ipak puneken iri kabi Iruhin douknahwarep iri um douk wosik yopinyi abom um. 16

Aria Iruhin ananik Buk kwakri namudok, “Eik doukyopuwe iri abom, douk namudok aria ipakshopunek ta pupe eikish yopishi abom arpesh.”

Iruhin Nenek Debeinyi Mour um Nator Apak Um17 Ipak apa pahwar Iruhin pakri Yain. Anudok Yain

anan douk madae nukri nutrup um agundok apaknyeiguhw shatoumap um o nyeiguhw wokap umaria nunek skelimap uwe, uwok. Anan apa nenekskelimap shopunek atin um ihihmorim enehenehaih apak atin atin menekeh iri um. Namudok ariaabudok nyutob ipak pupe abudok amnab doukmadae ipakib abom iri uwe um, ipak ta punogugurum Iruhin aria pupe punek lotuman. 18 Ummaresh? Ipak padukemesh, seiwok ipak papepagipesh eneheneh yoweihi rohwih aih doukpanarao-wehuk ipakim yamehem babukenyim iri.Aria douk Iruhin nanatorip aria nakweshihep papewosik atin um ehudokmori aih. Anan douk madaenutorip enesh eshudok douk ta kweipon yoweshshunak shuwishuk iri uwe, kabi douk abrudokutabor gol rani siliwa um uwe, uwok. 19 Anannakwu Krais ananibor owishibor natorip arianakweshihep nenekep pape wosik atin. Aburdokowishibor douk beshagrakuk abom eneshenesheshudok douk shatorish debeibori utabor iri. Kraisanan douk kabi enen yopunyi abom nugaen sipsipdouk seiwok eshesh shaen shenek ofamen shakoIruhin iri um. Enyen arab uwok anab bupenyen uwe

aria madae nyunenek nyubrusug uwe, uwok. 20

Douk seiwok Iruhin wata nunek agundok atap uwearia anan nograehaguk Krais um nugok um nuraepputanam pupe wosik. Aria ahudok hagiguk irinyumneh anan nutogur yopugunum um nutaurumipak. 21 Aria douk anan nataurumep aria ipakpenek bilip um Iruhin douk nohuri Krais nakitakiwonugwehw aria natuk ananin nyeigur nyato iruhwiri. Namudok aria ipak douk penek bilip abom umIruhin padukemesh um anah nyumnah anan atunta wata nuraep pupe wosik atin.

Apak Ta Urkwip Panawasham Kupaishi Kristen22 Ipak douk pagipesh enyudok adurin atinyi

baraen um Krais nagok natorip um. Douk namudokaria ipak penek ipakiruh aparuh hatogur yopuruh.Aria douk ipak ta urkwip punawasham kupaishiKristen jurug. Aria ipak mare punek rohw punekehudok aih aduk yegeshiweruh aturuh, uwok. Ipakta urkwip punuwashamesh abom. 23 Um maresh?Ipak douk madae putogur namipi kabi batowishagundok atapish amakenyish sheshubuki iri doukapa shagok iri uwe, uwok. Ipak douk enyudokIruhin ananin baraen douk nyape ihih nyumneh irinyenekep patogur namipi. Enyudok baraen, enyendouk apa nyenek arpesh shape wosik abom ihihnyumneh iri. 24 Aria Iruhin ananik Buk douk kwakrium enyudok baraen kwakri, “Ihishmorim arpeshshape banab nyutob kabi wishap um. Agundokesheshish nyeiguhw shato iruh-umesh um doukkabi aruruhish um. Aria wishap apa yarip ariaaruruhish shopunek apa tutukaresh shabuh. 25

Aria Debeini ananin baraen apa nyape ihihnyumneh.”Enyudok baraen douk Iruhin ananin yopinyi baraendouk armam apa hakripepen iri.

Debeini Jisas Douk Iruhin Norukwon Yapis AriaNape Ihih Nyumneh Iri. Anan Douk Kabi Anam

Yopumi Utom Sharok Urusag Omi

Ipak douk patogur namipi, douk namudokaria ipak ta pukutukuk abom ihishmorimeneshenesh yoweishi inahos. Eik yakri

enyudokmori um peyagwreh biyog nokwatogpenek rohw um kupaishi arpesh um, nyuni peneknyigiya um kupaishi esheshish eshudok um, nyunipanumogesh kupaishi um. 2 Ipak mishish tashikitak abom um purao Iruhin ananin yopinyiatinyi baraen kabi douk weshubuk iri batowish apashapeum shakri shuwok nyumeb atib um. Ipakpunekesh namudok um, enyudok baraen tanyutaurumep nyunekep putogur dodogowip punekyopihi aih pishagrakuk riguk parik pape penekeh iri.Aria Iruhin ta wata nutaurumep nuraep pupe wosikihih nyumneh 3 kabi douk baraen nyetem Iruhinananik Buk iri nyakrium. Baraen enyudok, “Ipakpokwiraeh jurug um Debeini ananih aih ariapadukeman um anan douk yopuyopuni abom.”

1 PITA 1:13 368 1 PITA 2:3

Page 369: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4 Aria ipak ta punakumori Debeini. Anan doukIruhin norukwon yapis aria nape ihih nyumneh kabianam yopumi utom douk sharok urusag omi.Amam douk arpesh shakri uwok-umom ariashamuhur shamubukuk anagas. Aria Iruhin douknagraeham jurug nakri amam douk yopumi abom.5 Aria ipak douk Iruhin norukwep yapis aria papekabi yopubori utabor sharok urusag abori. Aria ipakta punakumori anan aria nupe nunekep putoguryopishi arpesh kabi ananit debeiti urupat um.Iruhin ta nunekep namudok um pupe ananim prisaria punek ofa pukon ipakiruh aparuh huni ipakipurkwip anan um Jisas Krais ananin nyeigur. Ipakpunek enyudok aria Iruhin ta nutrip nukri ipakyopipari. 6 Seiwok Iruhin nakriyen aria henyemnyetem ananik Buk iri baraen nyakri namudok,“Ipak mnek, eik yagraeh anam yopumi abom utomdouk shatorum debeibori utabor iri. Aria doukyamubuk makus abrudok wabur Saion ariamatogur sagomim dodogowimi utom um mosahwobrat um urupat tatao dodog. Aria eshudokarpesh douk shasuhw ananin baraen shagipesheniri esheshiruh aparuh ta mare yoweruh, uwok.”7 Ipak penek bilip um Krais iri douk pakri amudokutom douk nyeigur nyato iruh-umom. Aria eshudokdouk madae shunek bilipuman iri uwe, enyudokbaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyanakum eshesh. Baraen enyudok, “Amudok utom doukharok urusag iri hakri uwok-umom aria hamuhurhamubukuk anagas iri wata matogur sagomimutom um mosah urupat tatao dodog.”

8 Aria enen shopunek baraen nyakri namudok,“Kweipon arpesh ta shunotutuk amudok utom ariata shutu shubuh atap.”Eshesh ta shutu um maresh? Eshesh shemnekIruhin ananin baraen aria madae shusuhwenshugipeshen uwe. Eshesh shenyubukuk aria doukshatu kabi seiwok Iruhin nakri um.

Apak Mape Iruhin Ananip Awirop9 Aria ipak seiwok Iruhin nagraehep aria narep

pape ananip awirop. Ipak pasuhw anudok DebeiniKing Jisas ananin mour aria pape kabi pris um. Ariaipak patogur anap debeipi awiropish arpesh, Iruhinananishi. Ipak douk Iruhin nagraehep aria papeananip atip um pukripesh um enyudok yopinyimour douk anan neneken um ipak iri. Anan douknahwarep pakutukuk arukwutigun um ariapanakumori yopugunum natrugun abom um. 10

Seiwok ipak pape meyohishi arpesh, aria ahudoknyumnah douk pape Iruhin ananish arpesh. Seiwokipak madae pudukemesh um agundok Iruhin nakrinenek gihaumep um uwe, uwok. Aria douk ipakpadukemesh.

Apak Ta Mupe Shakamum Iruhin AriaMunekuman Mour Meyoh

11 Eik dodogoiwe atuwe abom um yakri ikrip ipakeikish arpesh. Ipak kabi douk kupairubi warubish

arpesh douk panaki pape banab nyutob meyohagundok atap iri um. Douk namudok aria eik yakriipak pukeshuk agabus abom eneshenesh yoweishiinahos douk ipak mishish shakitak um pakripunekesh iri. Ehudokmori aih apa hanunu ipakishmishish. 12 Aria agundok eshudok douk madaeshudukemesh um Iruhin iri uwe shupe um, ipak tapunek yopihi atih aih. Um meibi nyutob esheshshukri shuduk-umep baraen shukri ipak penekyoweihi aih um, eshesh ta shutik ipakih yopihi aiharia ta shutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhwahudok hugiguk iri nyumnah anan nunakumori-ahi.

13 Ipak urkwip ta purum Debeini aria punih ipakkanak aria pupe shakamum ihishmorim debeishishosah lo iri douk shape agundok atap iri. Ariapupe shakamum debeini king shopunek douk napedebeini abom um ihinyumori gavman iri. 14 Ariashopunek, pupe shakamum eshesh debeishi umgavman iri. Eshesh douk Iruhin neshusop shapeumum shuwanamesh yoweishi inahos eshudok arpeshdouk shenek yoweishi inahos iri um shunekeshshugipesh yopinyi atin. Aria shopunek um shutukeshudok douk shenek yopishi inahos iri esheshishnyeiguhw shuto iruhw. 15 Iruhin nakri ipak punekyopinyi atin um eshudok arpesh douk madaeshudukemesh um anan iri uwe. Aria eshesh shukrishukripep enen rohwin wehinyi baraen um, esheshta shutik ipakih yopihi aih aria enyen ta nyutapokesheshig nokwatog. 16 Krais douk nakweshiheppape wosik atin aria mare puhur ehudok aih umpape wosik um puhemaguk iruhw um punashigoraria punabeshuk pupe punek yoweishi inahos,uwok. Ipak ta punek yopunyi atin kabi douk papeshakamum Iruhin aria penekuman mour meyoh irium. 17 Ipak ta punek yopihi aih um ihishmorimarpesh aria putuk esheshish nyeiguhw shuto iruhw.Aria shopunek, ipak ta urkwip punawashamihishmorim Kristen aria punogugur um Iruhin ariapunek lotuman wosik. Aria ipak ta putuk debeiniking ananin nyeigur nyuto iruhw.

Apak Ta Mugipesh Krais Ananih Aih Um MumnekDebeiri Eriger Um

18 Ipak douk pape shakamum kupaishipenekumesh mour meyoh iri ta pupe shakamumipakish debeishi aria putuk esheshish nyeiguhwshuto iruhw. Ipak mare punekesh namudok umeshudok douk shenek yopinyi um ipak iri atish,uwok. Ipak ta punek ehudok aih um eshudok doukshenek yoweishi inahos um ipak iri shopunek. 19

Aria ipak piyotu dodogowip pugipesh Iruhin ananinbaraen aria kupaishi shukep amaen meyoh um,Iruhin ta nunadudareh-umep nukripep nukri ipakyopipari. 20 Aria ta enesh shep um enesh yoweishiinahos ipak penekesh iri, aria ipak piyotu dodogmare puwanamumesh wanohw um, ta mare enesharpesh shutuk ipakish nyeiguhw shuto iruhw, uwok.Aria ta ipak punek yopinyi aria eshesh shukepamaen aria ipak piyotu dodogowip aria mare wata

1 PITA 2:4 369 1 PITA 2:20

Page 370: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

punyanam-umesh um, Iruhin ta nunadudareh-umep nukripep nukri ipak yopipari. 21 Iruhin douknahwarep um pugipesh ehudok aih um pumnekeriger um yopihi aih ipak penekeh iri. Um maresh?Krais anan kanak nemnek debeiri eriger umnataurum ipak aria neyabigep-aguk ahudok yopihiaih um ipak pugipesheh.

22 “Anan madae nunek enesh yoweishi inahosuwe, o madae nunek rohw niyagwreh enen baraennyutograri ananit nokwat uwe, uwok.”

23 Abudok nyutob eshesh shenekan enenyenenum, anan madae nutanam nukripesh enenyeneneshesh uwe, uwok. Aria eshesh shenekan nemnekdebeiri eriger um, anan madae nuhesh uwe. Anannakon anan kanak abom nanak um anudok yopuniarman douk apa nenek skelimum arpesh wosikabom iri um ananis wis. 24 Krais anan kanak naraoapakish yoweishi inahos neshusah ananihwyegenyihw aria nagok neir rowog kruse. Anannenekesh namudok um apak mupe kabi eshudokarpesh douk shagok aria shakutukuk ihishmorimyoweishi inahos iri um. Aria mupe munek yopinyiatin. Eshesh shan shenekan nemnek debeiri eriger.Aria douk um enyudok atin, anan wata nenekapmatogur yopupari. 25 Seiwok ipak pakutukuk yahpagipeshuk kupaihi kabi douk sipsip shakutukukesheshih yah shagimaguk kupaihi um. Aria doukipak patanamori panakumori Debeini Krais doukapa nataurum ipakish mishish wosik kabi ananarman nataurum ananish sipsip iri um.

Shanaraum Iri Armam Armago Esheshin Baraen

Douk nyarik iri baraen nyakripep um pupeshakamum debeishi um gavman iri shuniipakish debeishi douk ipak penekumesh

mour iri. Aria ipak armago ta punekesh namudokatin abom um pupe shakamum ipakim armam. Umanam douk madae husuhw Iruhin ananin baraen iriuwe hutik ipakih yopihi aih aria eheh ta hutaurumamam hutanam husuhw Krais ananin baraenhugipeshen. Aria ipakih aih atih ta hutaurumamaria ipak ta mour uwok um pukripam enen baraenum. 2 Um maresh? Amam ta hutrip um ipakpunogugur um Iruhin penek lotuman aria penekeneheneh yopihi atih aih. 3 Aria ipak pakri putoguryopuwori armago um, ipak urkwip mare purumpakri puginohw adukiruh um ipakiruhyegeshiweruh, uwok. Ipak urkwip mare purumpakri puginohw ipakigos baragos aria puraoahwudok suruhw kabi douk yopubi weiyoub umbuni yopihi atihi rupeh, uwok. 4 Aria ipak ta urkwippurum punoginohw numun ipakiruh aparuh huniipakip urkwip. Aria ipakiruh aparuh ta hur wosikaria pupe anahaehiyu yopuwori armago. Doukehudokmori aih ta mare hutuh, uwok. Eheh ta hupeihih nyumneh. Aria ehudok aih Iruhin nutrih ananisnabes um, eheh douk yopihi abom heshagrakukagundok paginohw adukiruh um yegeshiweruh um.5 Seiwokiwori armago douk wape Iruhin ananiyu

atuwori wenek bilipuman aria wadukemesh wakriadurin anan ta nugipesh ananin adurin atinyibaraen. Aria owo wagipesh ehudok aih aria wenekowo kanak watogur yopu um agundok wapeshakamum owowim armam um. 6 Sara doukkwenekesh namudok atin abom. Okwok kwomnekAbraham ananin baraen kwagipeshen ariakwahwaran kwakri okwokwin debeini. Aria douk taipak punek yopihi abom aih aria mare punogugurum enesh eshudok um, ipak douk kabi Saraokwokwiyu nugariyu um.

7 Ipak armam shopunek puni owo pupe um, ipakta punek yopihi atih aih um owo. Aria ipak tapudukemesh um owowiruh yegeshiweruh doukmadae dodogowiruh uwe. Namudok aria ipak tapunadudareh-umo aria putuk owowish nyeiguhwshuto iruhw. Um maresh? Owo shopunek uni ipakta purao agundok um pupe wosik abom ihihnyumneh um. Agagun Iruhin ta nukepagun meyohkabi douk presen um. Aria ipak ta punekeshnamudok um mare enesh eshudok shutapok yahum ipakin beten, uwok.

Apak Ta Munagabe Um Mupe Atugun8 Baraen nyutuh iri douk enyudok. Ipak

ihishmorim ta punagabe um pupe atugun aria ipakurkwip punawasham kupaishi putaurumesh ariapupe shakamum ihishmorim arpesh. 9 Ipak marepuwanamesh yoweishi inahos eshudok doukshenekesh um ipak iri, uwok. Aria eshesh shuhepshukripep enen yoweinyi baraen um, ipak marewata punyanam-umesh, uwok. Eshesh shunekyoweishi inahos um ipak um, ipak ta punekumeshyopinyi aria pukripesh um Iruhin ta nunekumeshyopinyi. Um maresh? Riguk Iruhin douk nahwarepum pugipesh anan aria nakri nukep enesheneshyopishi eshudok. 10 Enyudok kabi douk baraennyetem Iruhin ananik Buk iri nyakri um. Baraenenyudok, “Enyudok arpen douk nyukrinyunadudareh um agundok um shupe wosik umaria nyukri nyutik yopihi nyumneh um, enyen marenyiyagwreh enen yoweinyi baraen enyenyit nokwat.Aria mare nyunek rohw nyiyagwreh enen rohwinbaraen, uwok. 11 Enyen ta nyukutukuk yoweishiinahos aria nyunek yopinyi atin. Aria enyenyinmishin ta nyikitak abom um nyurao ehudok aih umenyenyihw apahw hwur wosik aria nyuni Iruhin niniarpesh shupe atugun um. 12 Um maresh? Debeiniapa nape natik yopishi arpesh douk shenek yopihiaih atih iri aria apa nemnek esheshin beten. Ariaananihw apahw apa yowehw, aria madaenunadudareh um eshudok douk shenek yoweishiinahos iri uwe.”

Ipak Ta Pumnek Eriger Um Yopinyi Mour IpakPuneken Iri

13 Aria ipak punek mour dodogowip atip umpunek yopihi atih aih um, ta mare enen arpennyunek enesh yoweishi inahos um ipak. 14 Aria ta

1 PITA 2:21 370 1 PITA 3:14

Page 371: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

ipak pumnek eriger um agundok ipak penek yopihiaih um, ipak ta punadudareh. Ipak marepunogugur um arpesh aria ipakiruh aparuh mareyoweruh, uwok. 15 Numun ipakiruh aparuh, ipak tapunek Krais atun nupe Debeini abom aria puneklotuman. Aria ta meihi nyumnah enesh arpeshshukri shurigep um pukripesh um baugenyumbaraen um agundok ipak pasuhw Krais ananinbaraen dodog pagipeshen um, ipak ta pukri wosikum pukripesh enyudok baraen. 16 Aria ipakpukripesh um, ipak ta pupe shakamum esheshshuni Iruhin aria pukripesh shokubur. Ipak ta punekyopihi aih um ipak urkwip mare yowep pukri ipakpenek yoweishi inahos, uwok. Ipak punekeshnamudok, aria ta enesh arpesh shukri shuhepshukripep enen yoweinyi baraen um agundok ipakputukur Krais aria penek yopinyi um, eshesh taabraen nyesh um esheshin yoweinyi baraen. 17 Ariata Iruhin nukri wosik um ipak pumnek eriger umyopinyi ipak peneken iri um, enyen douk wosik. Ariaipak pumnek eriger um yoweishi inahos ipakpenekesh iri um, enyen shopunek douk wosik. Ariata Iruhin nukri wosik aria ipak pumnek eriger umyopinyi ipak peneken iri um, enyudok douk yopinyiabom.

Krais Nagok Um Nogabeyap Um ApakishYoweishi Inahos

18 Ipak urkwip porum Krais shopunek. Ananyopuni abom arman aria anan nagok umnagabeyep um ipakish yoweishi inahos. Anannagok atuh meyoh um nataurum ihishmorimshenek yoweishi inahos iri um nuraesh shunak umIruhin. Um ananihw yegenyihw eshesh shan nagok,aria um ananin mishin, anan wata nakitak nape. 19

Um ananin mishin, Krais nakitak nape aria nanaknakripesh baraen um arpeshish mishish doukshonoweshik shape iri. 20 Eshudok mishish esheshdouk eshudok arpesh douk seiwok shakon agabusIruhin iri esheshish. Abudok nyutob Noa napenenek korohuk obi nyutob, Iruhin nape mokaregapa natrish nanabukesh arigos um nakri shatanamshukon aparuh anan. Aria okwudok korohukkarowish meyoh arpesh 8-poreish atish shawishshape numun. Aria Iruhin nataurumesh shapewosik aria abar madae besh shugok uwe. 21

Abrudok abar douk bagraeh um agundok shenekbaptaisumesh um. Aria Jisas Krais douk nagok ariaIruhin wata nonohur nakitak nape. Douk namudokaria douk um agundok ipak penek baptaisum atin,Iruhin wata nanaraep patanamori pape wosik. Ariabaugenyum baraen um abrudok abar douk madaenyukripep um bukwurup aduk ipakiruhyegeshiweruh aturuh uwe, uwok. Ababar doukbagraeh um enyudok adurin atinyi baraen doukipak pakripan um Iruhin um nunekenyumep iri.Ipak douk pakripan aria anan nakwurup ipakipurkwip aria epep madae purum pukri ipak penekenesh yoweishi inahos uwe, uwok. 22 Aria anan

douk nato iruhw heven aria nape yopunyirogurehah um Iruhin. Aria ihishmorim ensel shaniihim-morim debeimi hani eshudok dodogowishishasuhw merik um iruhw utag iri shape shakamumanan atun.

Apak Ta Mumnek Debeiri Eriger Aria MukutukukYoweihi Aih

Krais nemnek eriger ananihw yegenyihwaria ipak shopunek ta dodogowip umpugipesh amudokmori ananim atum urkum.

Um maresh? Meinyi arpen douk nyemnek erigerenyenyihw yegenyihw iri douk nyakri uwok umnyunek yoweishi inahos um. 2 Aria douk abudoknyutob ipak pupe agundok atap obi nyutob, ipakmare pugipesh eshudok yoweishi inahos doukagundok atapishi arpesh mishish shakitak-umeshum shunekesh iri, uwok. Ipak ta pugipesh Iruhinananim urkum atum arigaha pugok. 3 Seiwok ipakpape penek ehudok aih um eshesh douk madaeshudukemesh um Iruhin iri uwe mishish shakitakum shenekesh iri. Aria douk ipak mare watapunekesh atin, uwok. Eik yakri um ehudokmori aihum shenek wehrur um, hani ehudok um mishishshakitak um shunek yoweishi inahos um, huniehudok um shawok abar shagugak aria shenekyoweishi inahos um Huni ehudok um shape shawokdebeguni worigun aria shawok dodogowibari abar,aria shape shenek yoweishi inahos shakon agabusIruhin aria shenek lotu um madae adurimi god omium uwe. Abudok nyutob um ipak pape pagipeshehudokmori aih um douk batuh jurug. 4 Aria doukeshudok madae shudukemesh um Iruhin iri uweshatrip um ipak madae putaurumesh punekeshatish uwe eshudokmori yoweishi inahos aria esheshshakitak yowiyokuk. Douk namudok aria esheshdouk shahep shanumogep. 5 Aria Iruhin douknenek gibegabe napeum nusuhw ihishmorimshagok iri shuni shape iri arpesh esheshig kwotog.Douk namudok aria eshudok arpesh douk shahepiri ta shiyotu um kwot shukrip Iruhin um eshudokyoweishi inahos eshesh shenekesh iri. 6 Douknamudok aria seiwok Krais nanak nakripesh Iruhinananin yopinyi baraen eshesh shagok irishemneken shopunek. Aria Iruhin nasuhw esheshigkwotog kabi douk ta kweipon nusuhw ihishmorimarpesh esheshig kwotog um. Aria agundok umesheshiruh yegeshiweruh, eshesh douk shagok.Aria anan douk nakripesh enyudok yopinyi baraenum eshesh shumneken aria esheshish mishish watashupe kabi douk Iruhin douk madae nugok iri uwenapeum.

Apak Murao Yopinyi Presen Iruhin NakopenMeyoh Iri Aria Munek Mour Wosik

7 Abudok nyutob um eneshenesh eshudokshutuh um douk banaki hurukatin. Douk namudokaria ipak ta pusuhw merik um ipak kanak wosik ariapupe gamo pudukemesh um punek beten. 8 Aria

1 PITA 3:15 371 1 PITA 4:8

Page 372: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

ehudok aih douk heshagrakuk abom sabaihiihihmori aih iri douk ehudok. Ipak urkwip tapunawashamesh dodog kupaishi Kristen. Ummaresh? Ehudok aih apa habouk sabaihi yoweihiaih habuhuk. 9 Aria ipak ta putaurumesh wosikeshudok douk shunakumori ipakig urusag iri. Ipakputaurumesh aria ipak aparuh mare juwehosiruh,uwok. 10 Iruhin ananin Mishin douk nyataurumepnyekepen meyoh yopinyi presen ipak atin atin.Douk namudok aria ipak ta pukwu ipakin presensisigin aria pupe punek garibog um punek yopinyimour um putaurum kupaishi arpesh. 11 Aria enenarpen nyurao enyudok presen um nyukripeshIruhin ananin baraen um, enyen ta nyukripeshIruhin ananin baraen atin. Aria ta enen arpennyurao enyudok presen um nyutaurum kupaishiarpesh um, enyen ta nyuneken kabi douk Iruhinnataurumen neneken dodogowin nyeneken um.Ipak punekesh namudok um, ihishmorim arpesh tashutik enyudok ihinyumorim yopinyi mour aria tashutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw um JisasKrais ananin nyeigur. Debeinyi nyeigur nyanidebeinyi dodog douk shapeum um Krais atun ihihnyumneh. Adur atin.

Apak Ta Mumnek Eriger Kabi Douk JisasNemnegor Um

12 O ipak eikish arpesh, ipak roguhw mareshikitak yowiyokuk abom um enyudok debeinyikwiraeh douk nyatogrumep nyenekep pemnekdebeiri eriger iri. Ipak mare pukri enyudokshokwiraehesh um douk enen kupainyi abom,uwok. 13 Enyen douk ipak ponoprom Krais pemnekarudok eriger. Aria ipak ta punadudareh. Umhahudok nyumnah ananin debeinyi nyeigurnyutogur yopugunum ahi, ipak ta punadudarehpuriguk. 14 Aria arpesh shutrip um agundok ipakpasuhw Krais ananin baraen dodog pagipeshen umaria shuhep shunumogep um, ipak wosik tapunadudareh. Um maresh? Iruhin ananin Mishindouk nyeigur nyato iruhumen iri nyape ipak. 15 Ariaipak ta gamo pudukemesh um ipak mare punekenesh yoweishi inahos eshesh ta shunekep pumnekeriger, uwok. Ipak mare pubo enen arpen nyugok opukwuaruh o punak orokohun ponukeshkupaishiyen mour, o punek enesh kupaishi yoweishiinahos, uwok. 16 Aria ta ipak pumnek eriger umagundok ipak pagipesh Krais um, ipak mare abraennyep, uwok. Ipak ta punek tenkyu um Iruhin umagundok ipak pasuhw Krais ananin nyeigur um.

17 Nyutob douk batogur, aria Iruhin ta nuriknusuhw apak mape ananip awirop iri apakigkwotog gwurik. Aria ta anan nurik nusuhw apakigkwotog gwurik aria anan kadak nusuhw eshudokarpesh douk shakenyuk agabus ananin yopinyibaraen iri esheshig kwotog um, eshesh ta shupemumam mumam? Eshesh ta shunomnek debeirieriger. 18 Kabi douk Iruhin ananin baraen nyetemananik Buk iri nyakrium. Baraen enyudok. “Aria

yopishi arpesh shumnek eriger iyoh aria watashupe wosik um, eshudok shakon agabus Iruhin irita shupe mumam? Eshesh ta shunomnek dedeberaturi eriger.”

19 Douk namudok aria eshudok arpesh doukIruhin nukri wosik um eshesh shumnek eriger ariaeshesh shumnegor um, eshesh ta shunek yopihi aihabom aria shukon eshesh kanak anan. Anan doukseiwok nenek ihishmorim arpesh aria nagipeshananin baraen wosik abom iri.

Ipak Debeipi Um Iruhin Ananish Arpesh TaPutaurumesh Wosik

Douk eik yakri ikrip ipak Krais ananisharpesh esheship debeipari um enyudokbaraen um pugipeshen. Eik kanak shopunek

douk yape debeiweiri yani ipak. Riguk eik yeyotuyatik Krais eikis nabes um agundok narao debeirieriger um. Aria eik yakripesh enyudok baraen umanan. Aria kweipon eik shopunek ta ini ipak miyotuatugun aria mutik agundok ta Krais nutrugun abomaria nutogur yopugunum um. Aria douk eik yakriikrip ipak debeipari namudok. 2 Ipak taputaurumesh wosik eshudok armam armago doukIruhin nekepesh um putaurumesh iri. Putaurumeshwosik kabi douk neyoh um sipsip iri nataurumsipsip wosik um. Punek enyudok mour um, ipakputaurumesh wosik aria pigipesh Iruhin ananimurkum aria pukri wosik. Ipak punek ananin mourwosik aria ipak urkwip mare purum agundok tapurao utabor um aria douk puneken aka, uwok.Ipak mishish ta shikitak abom um punek enyudokIruhin ananin mour. 3 Aria ipak mare pukri pupedebeipari purao debeishi nyeiguhw ariapusuwokesh-ukuk um eshudok Iruhin ananisharmam armago douk ipak pataurumesh iri, uwok.Ipak ta pupe wosik um eshesh shutik ipakih aih ariashugipeshep shudukem ipak. 4 Aria hahudoknyumnah anudok Debeini douk apa nenekesh umneyoh arpesh douk shape kabi Iruhin ananishsipsip iri um nutogur yopugunum ahi, ipak ta puraodebeishi abom nyeiguhw douk ta shupe ihihnyumneh iri.

Apak Munak Mur Iruhin Ananis Atus Wis Abom5 Ipak weroroimi armam shopunek ta punih ipak

kanak aria pupe shakamum ipakim debeimi doukhataurumep iri. Aria ipak punih ipak kanak pupeshakamum kupaishi atin atin Kristen ariapunagapeshum. Um maresh? Baraen nyetem Iruhinananik Buk iri douk nyakri namudok, “Iruhin apanekeshuk agab eshudok arpesh douk eshesh kanakapa shanatuk esheshish nyeiguhw shato iruhw iri.Aria anan apa nataurumesh meyoh eshudok doukapa shaunih eshesh kanak aria shape shakamumkupaishi iri.”

6 Douk namudok aria ipak ta punih ipak kanakaria pupe shakamum debeini dodogowini Iruhin.Punekesh namudok um arigaha hahudok nyumnah

1 PITA 4:9 372 1 PITA 5:6

Page 373: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

anan kanak nakriyoh iri hutogur aria anan ta nutukipakish nyeiguhw shuto iruhw.

7 Aria ipak puhwar Iruhin pukripan umihinyumorim enenyenen ipakin amaen douk apanyenek ipakiruh aparuh yoweruh iri. Um maresh?Anan douk yopuni dodogowini douk apanataurumep wosik iri.

8 Ipak gamo pudukemesh aria pusuhw merik umipak kanak wosik. Anudok ipakin horin Satan douknape narahaen nanak kabi enen dodogowinyiwanohwinyi mahin laion gruruhuren nyanakinyanak um. Enyen nyape nyarahaen um nyakrinyurim um enesh eshudok um nyesh nyishoh iri.Aria anan apa narahaen nanaki nanak um nakrinununu enesh arpesh. 9 Ipak ta pusuhw bilippiyotu dodogowip atip aria pukonaguk agabusSatan. Um maresh? Ipak padukemesh, kupaishiKristen shape ihigunmorim agundok atap irishopunek douk sharao amaen shemnek debeirieriger namudok atin kabi douk ipak um. 10 AriaIruhin douk baugos um agundok anan nataurumepmeyoh um. Ipak douk patukur Krais aria douk umenyudok atin, douk Iruhin nahwarep panaki umpupe ananigun yopugunum bogaragunum douk tanupe ihih nyumneh iri. Aria douk banab nyutobmeyoh ipak pemnek eriger, aria anan kanak tanunekep pupe wosik aria putogur yopipari abom.Aria ta nutaurumep nunekep piyotu dodogowip

kabi douk utabor apa bosah urupat iri um. 11 AriaIruhin atun douk nape dodogowini aria napeDebeini ihih nyumneh iri. Adur atin.

Nyagiguk Iri Baraen12 Apudok shup, baraen eik kanak yakriyen aria

Sailas nenyemagu. Anudok Sailas, eik douk yatrunyakri anan apakin wanin douk nenek Krais ananinmour wosik abom iri. Eik yakripep baraen apudokbanapi shup ipak douk pape kupairubi warub iri umyakri ipak pupe dodogowip. Aria yakri ikripep umenyudok baraen um Iruhin nataurumep meyoh umdouk adurin atin abom. Douk namudok aria ipakpiyotu dodogowip punek bilipumen pusuwenpugipeshen.

13 Iruhin ananish arpesh shape abrudok waburBabilon iri douk Iruhin nanagraehesh shani ipak irishanadudareh aria shenekumepogu yopuhinyumnah ipak. Aria eikin nuganin Mak shopuneknanadudareh aria nenemepogu yopuhi nyumnahipak. Anan douk nemnek eikin baraen nasuhwIruhin ananin baraen aria eik douk yahwarannuganin. 14 Aria ipak puni kupaishi Kristenpunapuprik um puneyabigum um ipak agundokipak urkwip panawasham ipak atin atin um.

Eik yakri Iruhin nunek ipak ihipmorim patukurKrais iri ipakiruh aparuh hur wosik.

1 PITA 5:7 373 1 PITA 5:14

Page 374: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

2 PITA

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pita Nagiguk Nenyem Iri

1:1-2 Pita nanadudareh um eshesh Kristen aria nakripesh Iruhin ananin baraen.1:3-21 Iruhin nanagraehap mape ananip atup um douk mupe munek ananih sabaihi yopihi aih mishagrakuk riguk marik mapemenekeh um2:1-22 Amam henek rohwumesh iri profet apa henek yoweihi aih. Namudok aria Iruhin ta nuwanom-umom yoweishi inahosamam henekesh iri aria hurao debeiri eriger3:1-16 Debeini ananih nyumnah ta hutogur aria ihishmorim eneshenesh eshudok ta shunak shuwishuk. Namudok aria apak tamunek yopihi aih mupe mutrugun-umah3:17-18 Pita nakripesh nyatuh iri baraen um nyunekesh shupe dodogowish um bilip

Eik Saimon Pita douk yape shakamum JisasKrais yenek ananin mour aria nagraehe uminek mour aposel um inak ikripesh ananin

baraen aria yenekumepogu apudok shup ipak. Eikyenekapumagu ipak arpesh douk parao enyudokatin dodogowinyi bilip kabi douk apak maraen irium. Jisas Krais apakin Iruhin douk nataurumapnarapi mape wosik iri nenek yopihi atih aih arianataurumep pemnek ananin baraen pasuhwendodog. 2 Ipak douk padukemesh um Iruhin naniapakin Debeini Jisas Krais. Douk namudok aria eikyakri um agundok ipak padukemesh um amam umhunek ehudok aih um amam hataurumep meyohum huni enyudok um henekep ipakiruh aparuh hurwosik um hutogur debeh abom um ipak.

Iruhin Nahwarap Aria Nanagraehap Abom UmMupe Ananish Atish Arpesh

3 Krais douk nahwarep um punaki puni ananpurao ananih yopihi aih huni ananin debeinyiyopinyi dodog. Anan douk narao Iruhin ananindodog aria nakop eneshenesh yopishi eshudokdouk apak wokap-umesh um mupe wosik ariamugipesh Iruhin ananih aih um. Apak madukemeshum Krais aria anan douk nahwarap um nini apakmurao ananin natrugun abomum iri nini ananihyopihi aih. 4 Aria um enyudok Jisas ananin debeinyidodog atin, anan nakopesh jurug yopishi abomeshudok eneshenesh douk anan nakri adurin atinyibaraen um ta nukapeshi iri. Eshudok anannakapesh iri ta shutaurumep pupe wosik. Ipak tapupe namudok atin puni Iruhin aria pugipeshananih yopihi aih. Um ipak puruwok-umagukeneshenesh yoweishi inahos shape agundok atapiri douk apa shenek arpesh esheshish mishishshikitak-umesh um shunek yoweishi inahos iri.

5 Douk namudok aria ipak ta gamo pudukemeshabom um punek yopihi atih aih. Aria pihanuh umenyudok um pasuhw Jisas ananin baraen dodogpugipeshen um. Aria purao yopinyi saki pinyanuhum yopihi aih. 6 Aria enyudok um pusuhw merikum ipak kanak um pinyanuh um yopinyi saki. Ariaenyudok um piyotu dodogowip pusah enenyenendodog um pinyanuh um enyudok um pusuhwmerik um ipak kanak um. Aria enyudok umpugipesh Iruhin ananih aih um pihanuh umenyudok um piyotu dodogowip um. 7 Aria enyudokum punek urkwip um kupaishi Kristenputaurumesh um pinyanuh um enyudok umpugipesh Iruhin ananih aih um. Aria enyudok umipak urkwip punawasham ihishmorim arpesh umpinyanuh um enyudok um punek urkwip umkupaishi Kristen putaurumesh um.

8 Ipak padukemesh um apakin Debeini Jisas Kraisanan douk baugos abom um ehudok iganigadaeyarig yakriyeh iri aih. Aria ta ipak pugipeshehudokmori aih aria pishagrakuk riguk papepenekeh um, ipakin saki um padukem um JisasKrais um ta mare nyupe meyoh, uwok. Enyen tanyukwarmori sabaihi yopihi aih. Aria shopunek tapunek Krais ananin mour nyutogur wosik. 9 Meinyiarpen douk ehudokmori aih madae hupenyen iriuwe ta mare nyutik eshudok douk shape rougun irinyudukemesh, uwok. Enyen kabi douk enen nabesseshukenyi arpen um. Enyen douk urkummekenyaguk um agundok Krais neshurokuhen arianeneken nyatogur yopin um.

10 Douk namudok aria ipak Kristen, ipak ta punekmour dodogowip atip pishagrakuk seiwok papepeneken iri um pugipesh agundok douk Iruhinnahwarep um pupe ananip atip um. Aria ta ipakpunekesh namudok um, ipak ta mare putu punekyoweishi inahos, uwok. 11 Aria shopunek, kweipon

374 2 PITA 1:11

Page 375: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

Iruhin ta nunadudareh-umep nukri wosik abom umipak punak puwish pupe agundok douk ta apakinDebeini Jisas Krais nupe debeini king ihih nyumnehum. Abrudok wabur ababur douk apakin DebeiniJisas Krais douk narap mape wosik atin irinapenyaburi.

12 Adur, ipak padukemesh um enyudok baraenaria pasuhwen dodog enyudok adurin atinyibaraen. Aria eik ta wata ipeum ikripep atin umipuhur um urkwip purum enyudok baraen. 13 Eikyakri enyen douk wosik um agundok eik wata yapeagundok atap obi nyutob um ihur ipak um urkwippurum enyudok baraen um. 14 Um maresh, eikyadukemesh, eik douk hurukatin um igok. Enyudokenyen douk apakin Debeini Jisas Krais nakripe. 15

Douk namudok aria eik ta inek mour dodogoiweatuwe um inekumepoguk anah yah hupeimepagukum eik igokuk um, ipak ta urkwip purum enyudokbaraen eik yakripepen iri.

Apak Matik Agundok Krais Natrugun Abom Um16 Apak douk makripep um agundok apakin

Debeini Jisas Krais ta wata nutanamori um nyaniagundok anan dodogowin abom um. Aria enyendouk madae mukripep enen sakihasin baraen doukshadukemesh iri arpesh shakripap-enyuk iri uwe,uwok. Apak matrun abom apakis nabes umagundok anan dodogowin abom natrugun um ariaapak makripep. 17 Apak douk mani Krais mape ariamatrun abom um agundok Yain Iruhin natukananin nyeigur nyato iruhw aria nataurumannenekan dodogowin natrugun abom um. Ariaabudok nyutob anah mah hatograri ganidodogowini natrugun iri Iruhin napeumhanakumori Krais aria Iruhin nakri, “Anudok eikinNuganin abom douk eik urkum manawashamanabom iri. Aria eikihw apahw shopunek doukhwanawashaman abom.” 18 Abudok nyutob apakkanak mani Krais mape ahwudok yopuhwi yoduhwdouk Iruhin ananihw aria memnek ahudok mahhanaki gani iruhw heven.

19 Aria apak urkwip pormoguk enyudok baraendouk seiwok amam profet hakriyenyuk irimadukemen makri enyen douk adurin atin abom.Aria ta ipak pumnek amamin baraen pusuwen um,namudok douk wosik. Um maresh, amamin baraendouk nyape kabi enen lam hanin nyabuh nyakusarukwutigunum iri. Enyen ta hunin nyukus arigahaDebeini nunaki. Anan douk kabi okwudok unukshuduwi douk apa kwakihi gagrukibus iri. Okwok takwukihi aria kwutrugun numun ipakip urkwip. 20

Aria sagomatin ipak ta pudukemesh um doukmadae anan atun profet anan kanak urkum murum enen baraen nukriyen aria nunyem Iruhinananik Buk uwe, uwok. 21 Um maresh, seiwok doukmadae enen baraen amam profet hakriyen irinyutograri amam kanak amamip urkwip uwe.Amam douk Iruhin ananin Mishin atin nyawishomnyomuhur aria hakri enyudok Iruhin ananin baraen.

Henek Rohwumesh Iri Profet Amamih YoweihiAih

Seiwok anam henek rohwumesh iri profethatogur hape orokohun um eshesh Israelaria hape henek rohwumesh. Aria douk

shopunek ta namudok atin. Anam henekrohwumesh iri tisa omi ta hutogur hupe orokohunum ipak aria hunabeshuk hupe hukripepenenyenen madae adurin iri uwe baraen. Aria taipak pugipesh amamin baraen um, ipak ta punakpuwishuk yoweiburi wabur. Douk Debeini nagokum amam nator eneshenesh yoweishi inahosamam henekesh iri aria amam wata hakanugukagabus henek yoweishi inahos. Amam hapehenekesh namudok aria Iruhin ta ahudok atuhnunekam hurao debeiri eriger aria nom hugok. 2

Amam ta hunek yoweishi inahos aria sabaishiarpesh ta shugipesh amamih yoweihi aih. Ariakupaishi ta shutik amamih abraenyih aih aria tashukanuk agabus um Jisas Krais ananin yopinyiadurin atinyi baraen aria kupaishi shukri Jisasananih yah yoweihi. 3 Amudok armam heneknyigiya um hakri amam atum hurao sabaishieshudok eneshenesh. Douk namudok aria amam tahukripep enen rohwin baraen douk amam kanakurkwip poromen hakriyen iri um hunatrip ipakiborutabor buni eneshenesh eshudok ipakishshopunek. Aria seiwok douk Iruhin nadukemamaria nakri amam henek yoweishi inahos arianagraeh anah nyumnah um nusuhw amamit kwotaria amam ta hunak huwishuk abom. Ariashopunek, anudok douk nakri nunemam kwot iridouk wata nape natrugun aria nununum.

4 Ipak padukemesh, seiwok enesh Iruhin ananishenselahos shenek yoweishi inahos aria Iruhinmadae nupe nutrish meyoh uwe, uwok. Ananneshopokesh shanak shape yoweiburi abom wabur.Aria gagundok eshesh shonoweshik shapearukwutigun um shape shatrugun um nyumnahdouk ta Iruhin nusuhw esheshig kwotog ahi. 5 Ipakpadukemesh, seiwok Iruhin madae nupe nutrishmokureg uwe seiwokishi arpesh douk shakonagabus anan iri, uwok. Anan nenek debeihi eshahhor aria abar bakih atap aria baesh shagok shatuh.Aria anan nataurum Noa atun douk nakripesh umshugipesh Iruhin ananih yopihi aih iri nani7-poreish arpesh shopunek naraesh shape wosik. 6

Aria shopunek, anan nenek kwot um eshudoksabaishi arpesh shape arbudok biarub debeirubiwarub Sodom bani Gomora iri aria nakri esheshshenek yoweishi inahos. Aria anan naesh nenekdebeihi nyih hanish hashahuk aria argabus atubussakusuk. Enyudok anan douk neneken umneyabigap um anan ta nunekesh namudok atin umeshudok arpesh douk shape shakon agabus ananiri kabi douk seiwok nenekesh um eshesh Sodom iriGomora um. 7 Ipak padukemesh, seiwok shopunekIruhin nataurum anan yopuni arman nanahwarum

2 PITA 1:12 375 2 PITA 2:7

Page 376: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Lot iri naran nape wosik. Lot ananihw apahw doukyowehw abom aria nakri uwok um ehudok yoweihiaih um shenek wehrur um. 8 Anudok yopuni armanLot nani eshesh shape aria ihih nyumneh anannatrish aria nemnekesh um eneshenesh yoweishiinahos eshesh shenekesh iri. Aria ananihw apahwyowehw abom aria nakri uwok abom um esheshihaih. 9 Debeini Iruhin douk nenekesh namudok umeshesh, douk namudok aria apak madukemesh umanan apa nataurum ananish arpesh doukshagipesh anan iri naraesh shape wosik. Douknamudok aria meihi nyumnah enen amaen okwiraeh nyutogrumesh um, Debeini douknadukemesh um meihi yah ta anan nuraesh shupewosik um. Aria kwiraeh ta mare nyunekuhwinyumesh, uwok. Aria shopunek, nadukemeshum meihi yah um nusuhw eshudok arpesh doukshakon agabus Iruhin iri um shupe shumnekdebeiri eriger um. Aria nusuhwesh shupeshutrugun um hahudok nyumnah douk ta nusuhwesheshig kwotog ahi. 10 Enyudok baraen doukadurin abom. Aria eshudok arpesh douk shapeshenek eneshenesh yoweishi inahos abom umshenek wehrur iri ta shumnek abom debeiri eriger.Eshudok arpesh, eshesh douk shakri uwok umIruhin nupe debeini um eshesh iri.

Amudok henek rohwumesh iri armam doukmadae hunogugur uwe. Amam hakri hutukamamish atish nyeiguhw shuto iruhw aria madaehunogugur uwe um hiyagwreh-umesh enenyenenyoweinyi baraen eshudok douk shape kabienselahos douk shape iruhw iri um uwe, uwok. 11

Aria Iruhin ananish enselahos douk dodogowishabom sheshagrakuk amudok henek rohwumesh iri.Aria eshesh madae shatanam shiyotu shakonyomogos um Debeini aria shukripesh enenyenenyoweinyi baraen eshudok shape iruhw iri uwe,uwok.

12 Aria amudok armam hakripesh enenyeneneshudok douk amam madae hudukemesh iri uwe.Amam hagugak kabi douk wanarish mahish shapedebeihi urah iri um. Eshudok mahish douk madaeenep yopipi urkwip pupenyesh uwe. Esheshishamakenyish douk sheshubuki um arpesh shunakshurimesh shuparugesh aria shesh shugok. Ariaamudok armam shopunek douk namudok atin.Amam ta hugok hunak huwishuk kabi eshudokwanarish mahish um. 13 Amudok henekrohwumesh iri henek kupaishi arpesh sharaodebeiri eriger. Aria kweipon Iruhin ta watanuwanam amamish yoweishi inahos aria nenekamhurao debeiri eriger namudok atin. Amamhanadudareh um hawok sabaiguni worigun ariahagipesh yoweihi harik hapenyam iri aih henekeneshenesh yoweishi inahos yopugunum atugun.Aria amam hani ipak pape pawok debeguniworigun um, amam hanadudareh um agundokamam hape henek rohw aria henek amamihyoweihi aih um. Aria ehudok aih douk henekamhape kabi enen yoweinyi behrabinyi kak orokohun

um ipak. 14 Ihih nyumneh amamis nabes sape umsatak sape weyotu yeh iri armago atuw. Ihihnyumneh amam hapeum hani owo shenek wehrurum. Amam madae hukri um hukutukuk ehudokyoweihi aih uwe, uwok. Amam honokunem umkupaishi arpesh douk madae shusuhw Krais ananinbaraen dodog iri uwe um honukesh shugipeshamshunek yoweishi inahos. Amam douk hadukemeshabom um hunek nyigiya um kupaishi esheshisheshudok eneshenesh. Aria Iruhin douk juwehosinnapeum nunekam hurao debeiri eriger. 15 Amamhakutukuk yopuhi yah aria douk hagugak atin.Amam hagipesh Beor ananin nuganin Balam umananih yoweihi aih. Balam ananim urkum morabom um utabor aria nakri nunek yoweishi inahosum nurao sabaibori utabor. 16 Adur, donkihosmadae shiyagwreh atin uwe. Aria enen donkinyeyagwreh aria enyenyih mah nyeyagwreh kabiarpenyih mah um. Enyen nyaho anudok profetBalam nyatap-uman yah um ehudok rohwih aihanan nakri nunekeh iri. Ehudok aih douk esheshshagugak iri atish shenekeh.

17 Amudok henek rohwumesh iri armam hapekabi agusudok waiyas douk abar boragasi. Ariashopunek, amam hape kabi orug douk debeinyiuhwin nyahur aria nyaraog gwanak sisiguk iri.Iruhin douk nogabe-imom anagun arukwutigunabom um amam kweipon hunak hupe um. 18

Amam hanadudareh heyagwreh wehinyi rohwinyibaraen um hutuk amamish nyeiguhw shuto iruhw.Aria honokunem um enesh arpesh um hohuresheshiruh aparuh um shugipesh yoweihi harikhapenyesh iri aih. Aria douk esheship urkwip porabom um ehudok aih um shenek wehrur um.Eshudok arpesh, eshesh douk shape shenek mourum shakri shukutukuk eshudok arpesh doukshenek yoweishi inahos aria madae shudukemeshum Iruhin iri uwe. 19 Amam hakripesh hakriamamin baraen douk adurin atin aria hakri, “Ariaipak pugipesh apakin baraen um, ipak ta mareenesh eshudok shuweshikep. Ipak ta pupe wosikatin.” Aria amam kanak douk amamih yoweihi aihhoweshikam dodog aria hape shakamum eheh. Ummaresh, aria eneh aih hunek uhwinyum enen arpenaria hasuhw merikw-umen um, enyudok arpen tanyupe shakamum ehudok aih. 20 Aria ta enesharpesh shudukemesh um apakin Debeini Jisas Kraisdouk nataurumap narap iri um, eshesh doukshakutukuk jurug agundok atapih yoweihi aih. Ariata ehudok aih wata hapeum huweshikesh dodogum, eshesh ta shupe yowesh abom. Sagomatineshesh shape shenek yoweishi inahos um, esheshshape yowesh wosik atin. Aria douk eshesh shapeyowesh abom sheshagrakuk sagomatin sharikshapeum. 21 Aria eshesh madae shudukemesh umahudok yopuhi yah um shunek yopihi aih um,ehudok douk yoweihi. Aria ta eshesh shudukemeshum ahudok yah huni Iruhin ananin yopinyi lo, ariaeshesh wata shukon agabus Iruhin um, ehudokdouk yoweihi aih abom. 22 Aria enen baraen douk

2 PITA 2:8 376 2 PITA 2:22

Page 377: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

arpesh shakriyen iri douk nyatogur adurin umeshesh. Baraen douk enyudok, “Nubat tagwugruk-wesh aria wata tatanam tanak teshuhur tashoh.”Aria enen shopunek baraen douk nyakri namudok,“Bur reshrokuhwi jurug aria wata ratanam ranakranawatom.”

Adur Atin Debeini Ta Wata Nutanamori

O ipak eikish arpesh douk eik urkummanawashamep abom iri. Apudok shupdouk yenekap-umepogu iri douk pagimagu

papudok eik yarig yenekap-umepogu iri. Baraen eikyanyemagu asudok bias shus iri, eik yenyemaguum yakri ipuhur um ipak urkwip purum enyudokyopinyi atin baraen. 2 Eik yakri ipak punek urkwipabom um enyudok baraen douk seiwok Iruhinananim profet hakriyenyuk iri. Nyuni enyudokdodogowinyi baraen apakin Debeini douknataurumap narap mape wosik atin iri ananin doukapak ananip aposel makripepen iri.

3 Sagomatin ipak ta pudukemesh um enyudok.Abudok nyutob ahudok hugiguk iri nyumnehhutogurum, anam armam douk ta hunekepenenyenen iri ta hutogur. Amam ta hutogur ariahugipesh harik hapenyam iri yoweihi aih aria tahunek eneshenesh yoweishi inahos. 4 Amam tahunumugep hukri, “Anan nakri adurin atin baraenum anan ta wata nutanamori aria anan doukmadae nunaki uwe! Anan nape agunum? Apakimpopehem yamehem hagok hanaki arigaha doukaria ihishmorim eshudok douk shape namudok atinkabi douk seiwok sagomatin agundok atap natogurnapeum!” 5 Aria amam kanak urkwip pakomuk umagundok seiwok Iruhin neyagwreh baraen atin arianenek iruhw atap natogur napeum. Anan nariknenek abar bor aria amnab bakih bape orokohunum abar. 6 Aria Iruhin nakwu abar atubarnenekabar hurigasarubar bato aria baboihishmorim arpesh shape abudok nyutob iri shanieneshenesh eshudok shape agundok atap irishagok shatuh. 7 Aria douk enyudok Iruhin ananinbaraen atin abom nyasuhw iruhw atap nanieneshenesh douk shape iruhw atap iri shapeumkweipon nyih hunish. Iruhin nasuwesh shapeumkweipon ahudok nyumnah anan nusuhw eshudokarpesh douk shakonuguk agabus anan iri esheshigkwotog ahi. Aria eshesh ta shunak shuwishukabom.

8 Aria ipak eikish arpesh abom douk eik urkummanawashamep abom iri mare urkwip pukepagukum enyudok: Debeini nakri atuh nyumnah ahahdouk kabi eshudok sabaishi 1,000-poreishkwarahos um. Aria 1,000-poreish kwarahos douknakri kabi atuh nyumnah um. 9 Debeini doukmadae nukri um nunek mour shokubur atin umnunek eshudok anan nakri adurin baraen um tanunekesh iri uwe. Anan douk madae kabi enesharpesh douk shakri shunek mour shokubur umuwe, uwok. Aria anan nakri uwok um enen arpen

nyunak nyuwishuk. Anan nakri ihishmorimshukeshuk agabus yoweishi inahos aria shatanamshukon aparuh anan. Douk namudok aria doukanan urkum morum ipak aria wata nape natrugun-umep um putanam punak um anan.

Kweipon Iruhw Atap Ta Nunak Nuwishuk10 Aria kweipon hahudok nyumnah Debeini

nunaki ahi ta hutogur kabi douk nakwuaruh irinanaki um. Aria hahudok nyumnah, utag tagiyagwreh debeg aria tukurag gunak guwishuk.Aria ihishmorim eshudok douk shape utag iri tanyih hunish shunak shuwishuk. Aria agundok atapshopunek nini ihishmorim eshudok arpeshshenekesh iri ta nyih hunish shunak shuwishuk. 11

Douk namudok aria ipak ta punek mareh aih? Ipakpupe putrugun um ahudok Iruhin ananih debeihinyumnah um hutogur obi nyutob, ipak ta pupewosik abom pupe Iruhin ananip atip. Aria ipak pupewosik pugipesh Iruhin ananih atih aih um punekahudok nyumnah hutogur arigas. Hahudoknyumnah, debeihi nyih ta hunu utag gunakguwishuk. Aria ihishmorim eshudok shape iruhwutag iri ta nyih hukiyokesh hunish huyatesh ariashunenem um abar. 13 Aria apak douk mapematrugun um eshudok douk Iruhin nakri enenadurin atinyi baraen um ta nunekesh iri. Kweiponanan ta nunek namugi utag guni namubi amnabum arpesh douk shenek yopihi abom aih iri atishshupeum.

Apak Ta Gamo Mudukemesh Aria MupeMutrugun Um Ahudok Nyumnah Debeini

Nunaki Ahi14 Aria ipak eikish arpesh douk eik urkum

manawashamep abom iri douk pape patrugun umeshudok. Douk namudok aria ipak ta punek mourdodogowip atip um Iruhin nutrip um, anan marenutik enesh yoweishi inahos shupenyep aria nukriipak yopipari. Aria puni anan pusuhw atum urkumaria ipakiruh aparuh hur wosik. 15 Aria ipak taurkwip purum Debeini aria pudukemesh um anandouk wata nape natrugun um apak um nakrimutanam mukon aparuh aria kweipon anan watanunarap munak mupe wosik abom. Enyudokbaraen enyen douk kabi apakin ashuken Pol doukapak urkwip panawashaman iri nenyemori iri. Anandouk Iruhin nakon yopinyi saki aria nowem-umepaguk enyudok baraen ipak. 16 Ihismorim shusPol nenekas iri, anan nakripap enyudok atin baraen.Anan nakripap um mupe wosik aria mupemutrugun um ahudok nyumnah Debeininutanamori ahi. Aria baugenyum enen baraennyape ananis shus iri douk madae nyonowerehuwe, uwok. Apak matarihen aria mabirak madaemudukem um baugenyum uwe. Aria shashudokarpesh douk madae gamo shudukemesh wosik uwearia madae shiyotu dodogowish um bilip iri uweshenek rohw um enyudok baraen. Aria eshesh

2 PITA 3:2 377 2 PITA 3:16

Page 378: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

shenek rohw um sabainyi kupainyi baraenshopunek douk nyetem Iruhin ananik Buk iri.Eshesh shenekesh namudok aria kweipon eshesh tashunak shuwishuk abom.

17 Aria ipak eikish arpesh, ipak douk padukemeshum eshudok douk ta kweipon shutograri iri. Douknamudok aria ipak ta gamo pudukemesh. Ummaresh, ta wosik atin amudok henek rohwumesh iriarmam douk hekenyuk agabus Iruhin ananinyopinyi lo iri honukep putanam punek yoweishiinahos. Aria ta pukutukuk agundok douk ipak

peyotu dodog aria pasuhw Krais ananin baraenpagipeshen um. 18 Aria ipak douk padukemesh umapakin Debeini Jisas Krais anan douk nataurumapmeyoh aria narap mape wosik abom iri. Douknamudok aria ipak ta pupe um punek enyudok sakinyuni ananin dodog douk anan nekepen irinyutogur deben atin abom um ipak. Aria doukarigaha kweipon, debeinyi nyeigur nyuni debeinyidodog ta nyupe um anan atun ihih nyumneh. Aduratin.

2 PITA 3:17 378 2 PITA 3:18

Page 379: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

2

1 JON

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Jon Narik Neneken Iri

1:1-4 Jon nakripesh Iruhin ananin baraen aria neshuhur um shunadudareh.1:5–2:29 Iruhin anan douk natrugun abom iri. Aria apak ta mupe bogaragun um, um agundok munek yopihi aih aria urkwippunawasham ihishmorim arpesh um.3:1-24 Apak douk mape Iruhin ananish batowish. Aria douk apak ta urkwip punawasham apakish ashukenyish owashish. Ariashenek yoweishi inahos iri arpesh douk Satan ananish aria shape shenek yoweishi inahos namudok atin.4:1-6 Apak ta munek skelim ihishmorim arpesh aria mudukemesh um eshesh Iruhin ananin Mishin nyapenyesh aka Satanananin nyapenyesh.4:7–5:21 Iruhin neshopoki ananin Nuganin nanaki agundok atap um nuyabigap ehudok aih um urkwip punawasham arpeshum. Apak ta munek bilip um anan aria mutukur anan atun um nunekap mupe wosik abom ihih nyumneh.

Krais Anan Douk Baugos Um Arpesh ShupeWosik Abom Ihih Nyumneh Um

Apak menekumep baraen apudok shup ariamakripep um anudok arman douknanahwar um Baraen iri. Anudok arman

Baraen, arpesh douk ta shuran shunek bilip ariashupe wosik abom ihih nyumneh. Seiwoksagomatin watak baugos um anudok arman Baraendouk nape. Aria apak douk memnek um agundokanan neyagwreh um aria matrun apakis nabes.Adur apak douk matrun aria masuhwan apakis wis.2 Anan douk natogur yopugunum aria matrun. Ariaapak douk meyagwreh adurin atin baraen um ananaria makrip ipak um anan douk baugos um arpeshshupe wosik abom ihih nyumneh um. Seiwok naniYain hape aria douk natogur yopugunum matrun. 3

Apak douk matrun, memnekan um neyagwreh umaria douk makrip ipak shopunek. Makripep um ipakpuni apak mupe atugun abom musuhw atin. Ariaapak muni apakin Yain Iruhin nini ananin NuganinJisas Krais mupe atugun musuhw atin. 4 Apakmowem enyudok baraen um apak muni ipak tamunadudareh abom muriguk.

Apak Ta Mupe O Murahaen Bogaragun UmAtugun

5 Enyudok baraen douk apak memnekannakriyen iri douk enyudok douk makripep-umen.Baraen enyudok. Iruhin anan douk kabi lait um.Yopuyopun abom aria madae karowihi um anaharukwutigunih aih hupenyan um, aria ta marenenek enesh yoweishi inahos uwe, uwok meyoh. 6

Aria apak mukri apak mani Iruhin mape atugunmasuhw atin, aria abudok nyutob apak mupearukwutigun um agundok munek eneshenesh

yoweishi inahos um, namudok douk munek rohw.Madae mugipesh adurin atinyi baraen uwe, uwok.Aria enenyenen mape meneken iri madae adurinuwe, uwok. 7 Aria ta apak murahaen bogaragunum, um agundok munek enenyenen yopunyi kabianan nape bogaragun um yopun abom um,namudok adur apak mape atugun masuhw atinabom. Aria ananin nuganin Jisas ananiborowishibor bakrup apakiruh aparuh aria nenekapmatogur yopupari madae enesh yoweishi inahosshupenyap uwe, uwok.

8 Aria apak mukri apak eneshenesh yoweishiinahos uwok enesh shupenyap um uwe, namudokdouk munek rohw abom um apak kanak. Munekrohw aria adurinyi baraen douk madae enennyupenyap uwe, uwok. 9 Aria ta apak muwereheneshenesh apakish yoweishi inahos mukrip Iruhinum, anan douk yopini aria ta nugipesh ananinadurin atinyi baraen seiwok nakriyen iri. Ta nunekyopinyi mour abom um nukweshih apakishyoweishi inahos aria nugabeyap nunekap mutoguryopishi arpesh abom. 10 Aria apak mukri apakmadae munek enesh yoweishi inahos um uwe,namudok douk makri Iruhin anan napeum nenekrohw iri. Aria ananin baraen douk madae nyupeapakiruh aparuh uwe, uwok.

Krais Anan Douk Yopuni Nataurum Apak AbomIri

Ipak eikipari douk pape kabi eikishbatowishumori, eik urkum manawashamepiri. Eik yenekumepogu baraen apudok shup

um putrup aria mare punek enesh yoweishi inahos,uwok. Aria ta apak enen arpen nyunek eneshyoweishi inahos um, aria apak douk wosik anannataurumap iri douk narig Yain um Yain nenek

379 1 JON 1:10

Page 380: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

gihaumap. Anan douk anudok yopuyopuni abomarman Jisas Krais. 2 Krais anan kanak nagok arianenek Iruhin madae juwehosin um yoweishi inahosapak menekesh iri uwe, uwok. Nakwreyeshuguknakri nyenekesh. Enyudok mour douk madaenuneken um nutaurum apak atup uwe, uwok.Neneken um nutaurum ihishmorim arpesh shapeagundok atap iri.

3 Aria apak mukri mugipesh Iruhin ananin lo um,namudok douk mudukemesh abom namudok.Apak adur madukeman wosik abom um Iruhin. 4

Aria enen arpen nyukri enyen wosik nyadukemeshum Iruhin wosik, aria enyen mare nyugipesh ananinlo um uwe, namudok douk nyenek rohw. Ariaadurinyi baraen douk madae nyupe enyenyihwapahw uwe, uwok. 5 Aria arpen douk nyugipeshIruhin ananin baraen iri, enyudok arpen doukurkum manawasham Iruhin abom nyeshagrakukriguk nyarik urkum manawashaman um. Aria enenarpen nyukri enyen nyani Iruhin nyape um, ariaenyen ta nyunek eneheneh yopihi aih kabi JisasKrais nenekeh iri um. Douk munekesh namudokaria ta mudukemesh mukri apak adur matukurIruhin mape.

Arpesh Urkwip Panawasham Esheshish ArpeshIri Douk Shape Bogaragun um

7 Eikish arpesh, enyudok lo yenyemagu um ipakiri douk madae enen namunyi uwe, uwok. Enyendouk watak sagomatin paraen iri. Enyudok lo enyendouk enyudok baraen ipak seiwok pemneken iri. 8

Aria enyudok lo douk yenyemagu um ipak iri douknamunyi. Apak douk matik abom Krais nagipeshenwosik. Aria ipak shopunek namudok pagipeshenum kupaishi shutrip. Um maresh? Doukarukwutigunih douk hakri hunak huwishuk ariaadurit lait douk tatogur tape.

9 Aria enen arpen nyukri enyen douk nyapeagundok lait tabuh um, aria enyen douk nyekenyukagab enen enyenyin arpen um, enyen douk wataknyape arukwutigunum. 10 Aria arpen doukenyenyim urkum munawasham enen enyenyinarpen iri, enyen douk adur nyape agundok laittabuh um. Namudok aria enyudok arpen doukmadae enesh yoweishi inahos shupenyen uwe, umta shuneken nyunek yoweishi inahos iri, uwok. 11

Aria enyudok arpen douk nyekenyuk agab enenenyenyin arpen iri, enyen douk nyapearukwutigunum. Enyen nyape nyarahaenarukwutigunih atih aria madae nyudukem umagundok douk enyen nyanakum uwe, uwok. Ummaresh, arukwutigunih heneken aria madaenyutrugun wosik uwe, uwok.

12 Ipak eikish arpesh douk pape kabi eikishbatowish-umori, Iruhin anan douk urkum morumagundok Krais nagok nator apak um aria ananmadae nusuhwesh nupe um yoweishi inahos apakmenekesh iri uwe, uwok. Nakwreyeshuk. Douknamudok aria eik yenekumepogu baraen um

apudok shup. 13 Ipak douk kabi eikim arhim-umori,ipak padukeman wosik anudok arman douk seiwokwata sagomatin baugosum nape aria douk wataknape iri. Ipak weroroimi armam, ipak douk paboukSatan nabuhuk. Namudok aria eik doukyenekumepogu baraen um apudok shup.

14 Ipak batowish, ipak douk padukeman wosikapakin Yain. Namudok aria eik doukyenekumepogu baraen um apudok shup. Ipakarhim, ipak douk padukeman wosik anudok armandouk seiwok wata sagomatin baugos um nape ariadouk wata nape iri. Namudok aria eik doukyenekumepogu baraen apudok shup. Ipakweroroimi armam, ipak douk wosik dodogowip umagundok ipak madae punek yoweishi inahos umuwe. Iruhin ananin baraen adur nyapenyep ariaipak pabouk anudok yoweini Satan nabuhuk.Namudok aria eik douk yenekumepogu baraen umapudok shup.

Apak Ta Mukehuk Agabus Ehudok AtapihiYoweihi Aih

15 Ipak mare urkwip punawasham yoweihieneheneh agundok atapihi aih hani enesheneshshape agundok atap iri, uwok. Aria enen arpenurkum munawasham yoweihi eneheneh agundokatapihi aih um, aria enyen douk madae urkummunawasham Yain uwe, uwok. 16 Apak doukmadukemesh. Ihihmori yoweihi aih douk agundokatapishi arpesh ihih nyumneh mishish shakitak umshunekeh iri douk ehudokmori. Shatik eneshenesheshudok mishish shakitakumesh um shunekyoweishi inahos, shatik kupaishi eshudokshanawash-umesh, shanagunukuk um esheshishsabaishi eshudok eneshenesh um. Ehudokmori aihdouk madae Iruhin nukepeh uwe, uwok. Eheh doukagundok atapihi abom aih. 17 Agundok atap panieneshenesh douk arpesh shapeum shatrishmishish shakitakumesh aria shanawash-umesh iri,eshesh douk ta shunak shuwishuk. Aria eshudokarpesh douk shugipesh Iruhin ananim urkum iri,eshesh ta shupe ihih nyumneh.

Jisas Ananin Horin Douk Natogur Jurug18 Ipak eikish arpesh douk patogur kabi eikish

batowish-umori, hagiguk abom iri nyumnah doukhurukatin um hutogur. Riguk douk pemnekenbaraen um Krais ananin horin ta nutogur. Aria Kraisananish horim, douk shatogur sabaishi. Namudokaria madukemesh um, hagiguk iri nyumnah doukhurukatin um hutogur. 19 Eshudok arpesh doukshakutup-ukuk. Aria riguk douk shanaki sheirap obinyutob, abudok nyutob shopunek madae apakishabom uwe, uwok. Douk apakish abom akure, doukta shuni apak abom mupe. Aria shakutup-ukuk ariamadukemesh abom um eshudok ihishmorimarpesh douk madae apakish uwe, uwok.

20 Aria Krais douk nakapari Iruhin ananin Mishinnyabuhi nyawishep aria ipak ihishmorim douk

1 JON 2:2 380 1 JON 2:20

Page 381: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

padukemesh um Iruhin ananin adurin atinyibaraen. 21 Eik madae inekumepogu baraen apudokshup um Ikripep enen adurin atinyi baraen doukmadae pudukemen iri uwe, namudok Uwok. Ipakdouk padukemen enyudok adurinyi baraen. Ariadouk shopunek Padukemesh um adurinyi baraendouk madae nyugremen atin uwe rohwinyi Baraen,uwok. Namudok aria douk yenekumepogu baraenum apudok shup.

22 Arpesh douk sheneyagwreh rohwinyi baraen iridouk meishi arpesh? Eshudokmori arpesh doukshakri Jisas anan madae Krais uwe, douk Iruhinnagraehan aria neshopokan nanaki iri uwe, uwok.Eshudokmori arpesh douk shakanuk agabus apakinYain nani ananin Nuganin. Aria namudok doukshatogur Krais ananish horim abom. 23 Meishiarpesh douk shukon agabus Nuganin iri, esheshdouk shopunek shakon agabus Yain. Eshudok doukshukon aparuh Nuganin iri, eshesh douk shopunekshakon aparuh ananin Yaken.

Iruhin ananin Mishin Apa Nyeyabigap AdurinyiBaraen

24 Enyudok baraen douk riguk wata sagomatinpemneken iri, ipak douk pusuwen dodog abomipakigos baragos. Aria pusuwen dodog abomnamudok um, ipak ta putukur nuganin nini Yakenihih nyumneh. 25 Aria Krais anan kanak douknakripep enyudok adurin atinyi baraen. Nakripapum ta nunekap mupe wosik abom ihih nyumnehum.

26 Eik yenekumepogu baraen apudok shup umiwerehumesh baraen eshudok arpesh douk shakrishunek rohwumep pugipesh kupainyi baraen iri. 27

Aria ipak douk Krais nakepari Iruhin ananin Mishinnyawishep aria douk nyapenyep. Aria ta mareenesh arpesh shiyabigep um pudukemesh umenesh eshudok eneshenesh, uwok. Iruhin ananinMishin ta nyiyabigep ihishmorim eshudok. Ariaenyudok baraen douk enyen nyeyabigep-enyi,enyen douk adurin atin abom. Madae rohwin uwe.Namudok aria ipak pugipesh enyenyin baraenabom aria putukur Krais pupe dodogowip atip.

28 Ipak eikish arpesh douk pape kabi eikishbatowish-umori, douk ipak putukur abom Kraispupe namudok. Um ahudok nyumnah anan nukrinutogur yopugunum-ahi, apak ta dodogowip mupe.Ta mare abraen nyop aria munogugur mukrimunak munabeshukuk um anan, uwok. 29 Ipakdouk wosik padukemesh um Krais anan doukyopuni arman abom. Namudok aria ipak doukpudukemesh namudok. Ihishmorim arpesh shunekyopinyi atin iri, eshesh douk shatogur Iruhinananish batowish abom.

Douk Apak Mape Iruhin Ananish Batowish

Yaipo, ipak ta pure urkwip aria punek urkwipum agundok douk Iruhin anan urkummunawasham apak abom um. Ananim

urkum manawasham apak abom aria douknahwarap ananish batowish. Namudok aria aduratin, apak douk Iruhin ananish batowish. Agundokatapishi arpesh douk madae shudukemesh umapak uwe, uwok. Umum maresh, eshesh madaeshudukemesh um Iruhin uwe. 2 Eikish arpesh,douk apak mape Iruhin ananish batowish. AriaIruhin douk watak neyabigap um agundok kweiponta mupe mumam abom um uwe, watak. Aria apakdouk madukemesh um abudok nyutob Kraisnutogur obi nyutob, apak ta mutogur mupe kabianan um. Um maresh? Apak ta mutrun wosik abomkabi anan nape abom um. 3 Aria ihishmorimarpesh apa shape shatrugun um Krais iri, esheshapa shanagapesh um eshesh kanak aria shapeyopiyopishi meyoh abom kabi Krais ananyopuyopuni abom um.

4 Enyudok arpen nyenek yoweishi inahos iri,enyen douk nyabrig Iruhin ananin lo. Um maresh?Agundok shenek yoweishi inahos um douk baugosabom um shabrig Iruhin ananin lo um. 5 Ipakpadukemesh. Krais douk natogur nator apak arianenek Iruhin madae nunasuhwesh nupe umyoweishi inahos apak menekesh iri uwe, uwok.Anan Krais douk madae enesh yoweishi inahosabom shupenyan uwe, uwok meyoh. 6 Namudokaria eshudok arpesh douk shatukur Krais iri, esheshdouk madae shupe um shunek yoweishi inahosnamudok atin uwe, uwok. Aria eshudok doukshapeum shenek yoweishi inahos iri, eshesh doukmadae shutik Krais o shudukeman uwe, uwok.

7 Ipak eikish arpesh douk patogur kabi eikishbatowish-umori, ipak gamo pudukemesh. Ta enenarpen nyunek rohwumep aria pugipeshuk kupainyibaraen. Arpesh shapeum shenek yopinyi atin iri,eshesh douk yopishi abom kabi Krais anan yopuniabom um. 8 Seiwok wata sagomatin Satan nenekyoweishi inahos. Namudok aria eshudok arpeshdouk shapeum shenek yoweishi inahos namudokatin iri, eshesh douk Satan ananish arpesh. Ariabaugenyum um baraen um agundok Iruhin ananinNuganin natogurum, anan douk natogurumnununu Satan ananin yoweinyi mour. 9 Enyudokarpen douk nyatogur Iruhin ananin batowin iri,enyen douk madae nyupe um nyunek yoweishiinahos namudok atin uwe, uwok. Um maresh?Enyen douk ehudok Iruhin ananin aih abomhapenyen iri. Enyenyin Yaken douk Iruhin aria tamare nyupe um nyunek yoweishi inahos namudokatin, uwok. 10 Aria apak mukri mudukemesh umIruhin ananish arpesh meishi aria Satan ananishmeishi um, apak ta mudukemesh namudok. Arpendouk madae nyunek yopihi aih iri uwe o enyenmadae urkum munawasham enyenyinyi arpen iriuwe, enyen douk madae Iruhin ananin batowinuwe, uwok.

1 JON 2:21 381 1 JON 3:10

Page 382: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

Apak Atin Atin Ta Urkwip Punawasham AbomKupaishi Arpesh

11 Riguk wata sagomatin douk pemnekenenyudok baraen. Baraen enyudok. Apak atin atin taurkwip punawasham abom kupaishi. 12 Apak maremudukem anudok arman Kein, uwok. Anan doukSatan ananin Nuganin aria nabo ananin waninnagok. Anan Kein ananin mour douk yoweinyi. Ariaananin wanin Abel ananin mour douk yopinyi.Namudok aria douk nan nagok.

13 Namudok aria eikish arpesh, ta agundokatapishi arpesh shukri uwok-umep aria shukepagabus um, ipak douk mare mishish shikitakyowiyokuk, uwok. 14 Apak douk wosik urkwippanawasham apakishi arpesh. Namudok ariamadukemesh um apak makutukuk ahudok shagok-ahi yah aria matogur ahudok anah douk shapewosik abom ihih nyumneh um. Enyudok arpendouk enyenyim urkum madae munawashamenyenyishi arpesh iri uwe, enyen douk watak nyapeahudok shagok-ahi yah. 15 Enyudok arpen douknyutik nabes yowes um enen enyenyin arpen iri,enyen douk kabi nyaen nyagok abom um. Aria ipakdouk padukemesh. Arpen nyabo kupainyi nyagokiri, enyen douk madae nyurao okwudok outuk umta nyupe wosik ihih nyumneh um nyupenyok uwe,uwok.

16 Jisas douk nagok um nutaurum apak. Douknamudok aria apak madukemesh um agundokapakip urkwip punawasham arpesh um. Aria apakdouk shopunek mukri wosik abom um kupaishishop mugok um mutaurum apakishi arpesh. 17

Aria ta enen arpen nyunosuh sabaishi enesheneshagundok atapishi eshudok, aria enyudok arpennyutik enen enyenyin yaruhin arpen um eshudokaria madae nyukri giha-umen um uwe, enyen doukmare nyukri enyen urkum munawasham Iruhin,uwok. Enyen douk nyenek rohw. 18 Eikish batowish,apak madae mukri urkwip punawasham arpesh umagundok miyagwreh wehinyi baraen atin um, uwok.Apak mukri apakip urkwip panawasham arpesh um,namudok douk munekumesh abom yopihi aih omour.

Iruhin Ananish Arpesh Douk Madae ShunogugurUm Shunak Hurukatin Um Anan Uwe, Uwok

19 Munekesh namudok um agundok apakipurkwip punawasham apakishi arpesh um, namudokta mudukemesh mukri apak adur madukemesh umadurinyi baraen magipeshen. Munekesh namudokaria apakish mishish ta yopiyopish mupedodogowip abudok nyutob apak munek betenmunak hurukatin um anan obi nyutob. 20 Ariaabudok nyutob apakip urkwip purum enesh apakmenekesh iri yoweishi inahos um, aria apak tamudukemesh abom namudok. Anan douk debeiniabom neshagrakuk apakip urkwip nadukemeshabom um eneshenesh. 21 Namudok aria eikish

arpesh, ta apakip urkwip mare purum eshudokyoweishi inahos douk apak menekesh iri aria maremukri apak yoweipi um, namudok douk meyotudodogowip atup abom manak hurukatin um anan.22 Aria apak mukri munek beten morigan umenesh eshudok eneshenesh um, anan ta nukapesh.Um maresh? Apak douk magipesh ananin lo munekenenyenen anan nakri-enyi. 23 Ananin lo doukenyudok. Apak munek bilip abom um ananinNuganin Jisas Krais aria urkwip punawashamapakish atin atin arpesh. Munekesh kabi Kraisnakripap dodogowinyi baraen um. 24 Aria enenarpen nyugipesh Iruhin ananin lo um, enyen douknyape Iruhin aria anan nape enyen. Iruhin douknakapari ananin Mishin aria enyen nyataurumapmadukemesh um Iruhin douk nape apak.

Arpesh Douk Iruhin ananin Mishin NyapenyeshIri Shani Eshudok Enesh Nyenek Rohwumesh Iri

Mishin Nyapenyesh Iri

Eikish arpesh, sabaimi henek rohwumesh iriprofet douk hape harahe hanak ihigunumagundok atap. Namudok aria ipak mare

punek bilip um ihim-morim profet douk hukriamam douk Iruhin ananin Mishin nyapenyam iri,uwok. Aria ipak punek skelimam ihim-morim umpudukemesh um amam adur Iruhin ananin Mishinnyapenyam o enen kupainyi. 2 Pakri pudukemeshum Iruhin ananin Mishin um, ipak douk tapudukemesh namudok. Ihishmorim arpesh tashukri, “Jisas Krais douk natogur adurin arpen.”Arpesh shukri namudok iri douk Iruhin ananinMishin nyapenyesh. 3 Aria ihishmorim arpesh doukshakenyuk agabus enyudok baraen um Jisas iri,eshesh douk madae Iruhin ananin Mishinnyupenyesh uwe, uwok. Eshesh douk kupainyimishin nyapenyesh. Enyudok kupainyi mishin doukKrais ananin horin ananin. Anan douk pemnekbaraen um ta nunaki iri. Aria douk natogur napeagundok atap.

4 Aria ipak eikish arpesh, ipak douk pape Iruhinananip. Aria ipak douk pam habuhuk amudokrohwimi profet. Um maresh? Enyudok nyapenyep iriMishin douk dodogowin atin abom nyaboukenyudok enen mishin nyape agundok atapishiarpesh iri nyabuhuk. 5 Amudok armam, amamdouk agundok atapimi meyoh. Namudok ariaamam douk hapeum heyagwreh um agundokatapishi eneshenesh atish. Heyagwreh ariaagundok atapishi arpesh shemnek amamin baraen.6 Aria apak douk Iruhin ananip. Eshudok arpeshshadukemesh um Iruhin iri, eshesh douk shemnekapakin baraen. Aria eshudok madae Iruhin ananishiri uwe, eshesh douk madae shumneken atin uweapakin baraen, uwok. Aria yah douk ahudok, ummudukemesh um enyudok Iruhin ananin Mishindouk nyape um nyeyagwreh adurin atin baraen irimeinyi aria enyudok enen nyape um nyenekrohwumesh iri mishin meinyi um.

1 JON 3:11 382 1 JON 4:6

Page 383: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

5

Iruhin Anan Urkum Manawasham Apak Abom7 Eikish arpesh, apak atin atin ta urkwip

punawasham apak kanak abom um. Um maresh?Ehudok aih um urkwip panawasham kupaishi umdouk Iruhin ananih abom um. Arpesh urkwippunawasham kupaishi iri, eshesh douk Iruhinananish batowish abom. Aria eshesh doukshadukeman wosik abom Iruhin. 8 Iruhin anandouk baugos um agundok urkwip panawashamkupaishi um. Namudok aria meinyi arpen doukenyen madae urkum munawasham enyenyisharpesh iri uwe, enyen douk madae nyudukemIruhin uwe, uwok. 9 Namudok aria Iruhinneyabigap um agundok anan urkum manawashamapak abom um. Neyabigap namudok. Anan doukatun nuganin meyoh. Aria neshopokan nanakumoriagundok atap um nutaurumap murao okwudokoutuk um mupe wosik abom ihih nyumneh um.

10 Baugos um agundok Iruhin ananim urkummanawashamap um douk namudok. Apak madaemurik urkwip punawasham Iruhin uwe, uwok. Ariadouk anan narik urkum manawasham apak arianeshopoki ananin Nuganin nanaki nataurumap.Nataurumap nagok aria nenek Iruhin madaejuwehosin um apak aria nukri um nunasuhweshnupe um yoweishi inahos apak menekesh iri uwe,uwok nakwreyeshuk. 11 O eikish arpesh, enyudokmour abom um Iruhin neshopoki ananin nuganinnanaki neneken um nutaurum apak um, enyendouk nyeyabigap abom um agundok Iruhin ananurkum manawashamap abom um. Namudok ariaapak ihishmorim atin atin shopunek apakip urkwipta punawasham ihishmorim abom um. 12 Madaeenen arpen nyutik Iruhin uwe, uwok. Aria apakihishmorim atin atin apakip urkwip punawashamihishmorim abom um, Iruhin ta nupe apak atin atinabom. Namudok aria ehudok ananih aih um urkwippanawasham um kupaishi um ta hutogurdodogowih abom um apak.

13 Anan douk nakop ananin Mishin nyapenyap.Namudok aria madukemesh um, apak douk manianan Iruhin mape aria anan shopunek nani apakmape. 14 Yain Iruhin neshopoki ananin Nuganinnanaki aria nataurum apak ihishmorim mapeagundok atap iri narap matanamori mape wosikatin abom. Apak matik namudok aria douk makriparpesh enyudok baraen. 15 Aria enen arpen nyukriJisas anan douk Iruhin ananin Nuganin um, enyendouk nyani Iruhin nyape aria Iruhin nani enyennape. 16 Aria apak kanak douk madukemesh umagundok Iruhin anan urkum manawashamap abomum. Madukemesh aria munek bilip makri adur umanan douk urkum manawashamap abom.

Iruhin anan douk baugos abom um agundokurkwip punawasham kupaishi um. Namudok ariashashudok arpesh douk shupe um urkwippunawasham kupaishi iri, eshesh douk shapeIruhin aria Iruhin nape eshesh. 17 Baugenyum um

baraen um agundok Iruhin nuhur apakip urkwiparia panawasham abom apakish arpesh um, doukum apak ta mare munogugur ahudok nyumnahdebeiti kwot tunenek-ahi. Um maresh? Apak watamape agundok atap obi nyutob, apak doukmadukem Krais abom. Namudok aria apak ta maremunogugur, uwok. 18 Arpen douk enyenyim urkummanawasham abom enyenyishi arpesh shani Iruhinwosik iri, enyen douk madae nyunogugur atin uwe,uwok. Aria ehudok aih hutogur dodogowih atih um,enyen douk ta nyihiyahuk agundok shanogugurum. Baugos um agundok arpesh shanogugur umdouk namudok. Shanogugur um Iruhinnunekumesh kwotog um esheshish yoweishi inahosaria nunekesh shurao debeiri eriger. Aria arpendouk nyanogugur iri, enyen douk madaedodogowin abom um urkum munawasham Iruhinnini enyenyish arpesh uwe, uwok.

19 Iruhin anan narik urkum manawasham apak.Namudok aria douk, apak shopunek wata urkwippanawasham anan nani apakish arpesh. 20 Ariaenen arpen nyukri enyen urkum manawashamIruhin, aria enyen douk nyekenyuk agab enenenyenyinyi arpen um, enyen douk nyenek rohw.Aria enyen urkum madae munawasham enyudokarpen douk nyatrin abom enyenyis nabes iri umuwe, namudok enyen ta urkum munawashamIruhin mumam, douk enyen madae nyutrunenyenyis nabes iri uwe? Uwok meyoh. Enyen douknyenek rohw abom. 21 Lo douk Krais nakopen irienyudok. Meinyi arpen douk enyenyim urkummunawasham Iruhin iri, namudok atin enyenyimurkum ta munawasham enyenyish arpeshshopunek.

Iruhin Ananish Arpesh Douk Dodogowish AbomUm Shubouk Agundok Atapihi Yoweihi Aih

Hubuhuk

Ihishmorim arpesh douk shunek bilip shukriJisas anan Krais, douk Iruhin nagraehan arianeshopokan nanakumori nunarao arpesh iri

um, eshudokmori arpesh douk shape Iruhinananish batowish abom. Ihish arpesh doukesheship urkwip panawasham anan yaken iri,eshesh douk shopunek apa urkwip panawashamananin batowin shopunek. 2 Aria apak urkwippunawasham Iruhin aria mugipesh ananin lo um,namudok douk mudukemesh mukri apakip urkwipadur panawasham ananish batowish abomshopunek. 3 Baugos um agundok apakip urkwippunawasham Iruhin um douk namudok. Apakmagipesh ananin lo. Aria ananin lo douk madaedebeinyi mour abom um apak mugipeshen umuwe, uwok. 4 Um maresh? Ihishmorim arpeshshape Iruhin ananish batowish iri douk wosikdodogowish shabo agundok atapihi yoweihi aihhabuhuk. Baugos um apak munek uhwinyumahwudok wanohw, um mubo eneshenesh agundokatapishi yoweishi inahos shubuhuk um douk

1 JON 4:7 383 1 JON 5:4

Page 384: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

namudok. Apak musuhw Iruhin ananin baraendodog aria mugipeshen wosik. 5 Meishi arpesh tawosik dodogowish um shubouk agundok atapihiyoweihi aih hubuhuk? Eshudok arpesh doukeshudok shunek bilip shukri Jisas anan douk Iruhinananin Nuganin iri atish.

Iruhin Nakripap Baraen Um Gamo MudukemeshAbom Um Ananin Nuganin

6 Jisas Krais douk anudok arman abom douknanaki agundok atap iri. Nanaki nenek baptaisarigaha aria shan nagok ananibor owishibor baubabuhi atap. Anan douk madae nunakumoriagundok nunek baptais abar atubor um uwe, uwok.Aria douk nanakumori nunek baptais aria shonnugok owishibor butourak buh bubuhi atapshopunek. Iruhin ananin Mishin douk nyape umnyeyagwreh adurin atin baraen iri, enyen douknyakripap nyakri enyudok baraen douk adurin.Enyudok baraen um Krais nenek baptais ariaeshesh shan nagok um. 7 Biyesh atin eshudokdouk shawereh abom baugenyum um enyudokadurin atinyi baraen um Krais. Eshesh doukeshudok. Iruhin ananin Mishin nyani abar iriowishibor. Eshesh douk shakri abom atin baraen. 9

Apak douk memnek baraen arpesh shakripap-enyiaria munek bilipumen. Aria baraen douk Iruhinnakripap-enyi douk dedeben atin abomnyeshagrakuk arpesh shakripap enyi. Aria enyudokIruhin nakripap-enyi baraen, anan douk nakripapenyudok baraen um ananin Nuganin. 10 Namudokaria eshudok arpesh douk shapeum shenek bilipum Iruhin ananin Nuganin iri, eshesh douk sharaoenyudok Iruhin nakripap-enyi adurinyi baraennyape esheshiruh aparuh. Aria eshudok arpeshdouk madae shunek bilip um Iruhin iri uwe, esheshdouk shahwar Iruhin shakri napeum nenek rohwatin iri. Um maresh, eshesh douk madae shunekbilip um enyudok baraen uwe, douk Iruhin nakripapum ananin Nuganin um, uwok. 11 Aria enyudokadurinyi baraen douk Iruhin nakripap-enyi doukenyudok. Iruhin douk nenekap um mupe wosikabom ihih nyumneh. Aria baugos um agundokmupe wosik ihih nyumneh um douk nyape umananin Nuganin atun. 12 Meinyi arpen douknyutukur ananin Nuganin iri, enyen douk ta nyupewosik abom ihih nyumneh. Aria arpen douk madaenyutukur Iruhin ananin Nuganin iri uwe, enyen tauwok meyoh.

Iruhin Nenekap Um Mupe Wosik Abom IhihNyumneh

13 Eik yenekumepogu enyudok baraen ipak doukpenek bilip um Iruhin ananin nyeigur iri.Yenekenyumagu yakri ipak putrin aria pudukemesh

um, ipak Iruhin douk nenekep um pupe wosikabom ihih nyumneh. 14 Aria apak mugipeshenenyenen Iruhin ananim urkum makriyen iri atinaria munek beten morigan um enesh eshudokeneshenesh um, anan ta numnek apakin beten.Namudok aria abudok nyutob munak abomhurukatin um anan aria munek beten obi nyutob,apak douk ta dodogowip aria mare munogugur umanan, uwok. 15 Aria apak madukemesh um ananapa nemnek ihinmorim beten apak marigan um.Namudok aria apak douk mudukemesh umenyudok. Abudok nyutob munek beten morigan umnukop enesh eshudok eneshenesh obi nyutob,apak ta munare urkwip mukri eshudok munekbeten marigan-umesh iri douk adur kabi nakopeshmasuhwesh um.

16 Aria enen arpen nyutik enen enyenyin arpennyunek enesh yoweishi inahos douk madae wosikum shuneken nyunak um yoweiburi wabur umnyugok abom um uwe, enyudok arpen ta nyunekbeten nyorik Iruhin um nutaurum enyudok nyenekyoweishi inahos iri, um enyen nyupe wosik abomihih nyumneh. Enyudok baraen douk yakriyen umeshudok arpesh douk shenek eshudok yoweishiinahos douk madae wosik um shunekesh shunakyoweiburi wabur um shugok abom iri uwe. Ariaenesh arpesh shenekesh iri yoweishi inahos, esheshadur ta shunekesh shunak um yoweiburi wabur umshugok abom. Aria eik douk madae ikri um punekbeten um eshudokmori arpesh uwe, uwok. 17

Ihihmorim madae yopihi aih iri uwe, Iruhin douknatrih nakri yoweishi inahos. Aria enesh arpeshshenekesh iri yoweishi inahos, eshesh douk madaewosik um shunek arpesh shunak yoweiburi waburuwe, uwok.

18 Apak douk madukemesh. Eshudok arpeshdouk shape Iruhin ananish batowish iri, esheshdouk madae shupe um shunek yoweishi inahosnamudok atin uwe, uwok. Um maresh? Iruhinananin Nuganin narokarubesh shape wosik ariayoweini Satan ta nubirak aria mare nunekumeshenesh yoweishi inahos, uwok. 19 Apak doukmadukemesh. Apak douk mape Iruhin ananishbatowish aria Satan douk nape debeini umihishmorim shape shagipesh agundok atapihi atihaih iri. 20 Aria apak douk madukemesh. Iruhinananin Nuganin douk nanaki neyabigapmadukemesh um anudok adurin Iruhin. Apak doukmatukur anudok adurin Iruhin aria matukur ananinNuganin Jisas Krais. Jisas Krais anan douk aduriniIruhin. Anan douk baugos um agundok apak mupewosik abom ihih nyumneh um.

21 Eikish arpesh douk pape kabi eikish batowish-umori, eik yakri ipak pukomuk agabus abom ihimmadae adurim iri uwe god omi.

1 JON 5:5 384 1 JON 5:21

Page 385: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

2 JON

Banenyi Baraen Um Enyudok Nyagiguk Iri Baraen Jon Neneken Iri

ves 1-3 Jon nanadudareh um eshesh Kristen aria nakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen um nutaurumeshves 4-11 Adurihi aih hani ehudok aih um apak urkwip apa panawasham kupaishi umves 12-13 Nyatuh iri baraen

Eik debeiwe iri um ipak pasuhw Iruhinananin baraen iri yeneku baraen um apudokshup. Yenekapumagu um nyak armatok

douk Iruhin nanagraehen nyape ananin iri nyaninyakish batowish. Eik adur urkum manawashamepabom. Aria douk madae eik atuwe urkummunawashamep uwe, uwok. Ihishmorimshadukemesh um adurinyi baraen shagipeshen iridouk shopunek urkwip panawashamep. 2 Ummaresh? Enyudok adurin atinyi baraen douk nyapeapak aria ta nyupe abom ihih nyumneh. 3 Aria apakmiyagwreh adurin atinyi baraen aria urkwippunawasham kupaishi um, Yain Iruhin nini JisasKrais apakin Yain ananin Nuganin ta henekgihaumap hutaurumap meyoh aria hunekapaparuh hur wosik.

Apak Ta Mugipesh Ehudok Aih Um UrkwipPunawasham Kupaishi Um

4 Eik yanadudareh abom um agundok yemnekum enesh nyakish batowish shagipesh adurinyibaraen um. Shagipeshen kabi Yain nakripapdodogowinyi baraen um mugipeshen um. 5 Ariadouk eik yakri iwemum enen baraen aria ikripennamudok nyak yopukwi armatok abom. Apakihipmorim atin atin ta urkwip punawasham um.Enyudok lo douk yakripenyumen iri, enyen doukmadae ikripen enen namunyi lo uwe, uwok. Enyendouk seiwok wata sagomatin maraen madukemeniri. 6 Baugos um agundok apak urkwippunawasham kupaishi um douk namudok. Apakmupe um mugipesh Iruhin ananin lo. Enyudok lodouk watak sagomatin ipak ihipmorim pemnekeniri. Enyen douk nyakri namudok. Ipak ta urkwippunawasham abom kupaishi.

Apak Musuhw Krais Ananin Baraen Dodog Abom7 Sabaimi armam harahe hanak sabaigunum

agundok atap iri, amam douk hakri hunekrohwumap. Amam douk hapeum hakri Jisas Kraisanan douk madae nutogur adurinyi arpen uwe,uwok. Amudokmori armam douk hapeum henekrohw iri. Aria amam douk Krais ananim horim. 8

Ipak gamo pudukemesh um ta mare purao yopishieshudok eneshenesh douk penek mour umkweipon ta puraesh iri. Aria puraesh piyatesh abomum douk ta wosik. 9 Meishi arpesh douk madaeshusuhw Krais ananin baraen dodog abom ariashakutinyukuk shagipesh kupainyi iri, eshesh doukmadae Iruhin nupenyesh uwe, uwok. Aria eshudokdouk apa shasuhw abom enyudok yopinyi baraendodog iri, douk Yain nani Nuganin douk hapenyesh.10 Meishi arpesh shunakumogu ipak aria madaeshusuhw enyudok baraen iri uwe, ipak marepuraesh shini ipak pupe ipakig urusag o pukripukesh roguhw punadudareh-umesh, uwok. 11

Meishi arpesh douk shukri shukesh roguhw ariashunadudareh um eshudok-mori arpesh iri, esheshdouk ta shuni eshesh atin baraen. Aria ta shunieshesh shanoprom um yoweishi inahos esheshshenekesh iri.

Nyagikuk Iri Baraen12 Eik sabainyi baraen douk yakri inyemepogu um

ipak apudok shup iri. Aria yakri uwok um inyemagushup meyoh, uwok. Yakri inaku itrip aria mupeatugun miyagwreh meyoh um douk tamunadudareh abom muriguk.

13 Nyakik wawik douk Iruhin nagraehok umkwupe ananik nugawik iri, okwokwish batowishdouk shenemenyagu yopuhi nyumnah nyak.

385 2 JON 1:13

Page 386: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

3 JON

Banenyi Baraen Um Enyudok Binyatin Baraen Jon Neneken Iri

ves 1-4 Jon nanadudareh um Gaius aria nakripan Iruhin ananin yopinyi baraen um nutaurumanves 5-8 Jon nenek tenkyu um Gaius um nenek yopihi aihves 9-10 Diotrefes nenek yoweishi inahosves 11-12 Demitrius nenek yopihi aihves 13-15 Tukwanin um nyatuh iri baraen

Eik debeiwe iri um Iruhin ananish arpesh iriyenekumenyugu apudok shup um nyakeikin abom arpen Gaius. Nyak douk adur

eikim urkum manawashamen abom iri.2 Eikin arpen, eik yenek beten yarig Iruhin um

ihinyumori nyak nyuneken iri ta nyutogur wosikabom. Aria shopunek yenek betenumen um arugehmare eneh hen aria nyupe wosik abom. Kabiyadukemesh um nyakin mishin nyor wosik arianyanadudareh abom um Iruhin um. 3 Nubokadaeanam eikim arpeshim hanaki hatogrumori eik.Hanaki aria hakripe hakri nyak nyagipesh adurinatinyi baraen abom aria nyenek adurih atih aih.Douk yemnek namudok aria yanadudareh abom. 4

Aria eik imnek baraen um agundok eikish arpeshpugipesh adurin atinyi baraen um, eik douk apayanadudareh yariguk yeshagrakuk agundokyanadudareh um kupaishi eshudok enesheneshum.

Gaius Nenek Yopinyi Mour5 Eikin arpen Gaius, nyak nyagipesh yopihi aih

abom aria nyenek ihinyumori mour um nyataurumamam apakimi armam um. Amam douk kupaimimadae nyudukemam iri uwe, aria nyenekumamehudok atih yopihi aih. 6 Amam hanaki agundokaria hakrip ihishmorim Iruhin ananish arpesh umagundok nyakim urkum manawasham amam arianyataurumam um. Aria yarigen um nyutaurumamum utabor o eneshenesh eshudok um amam hunakahudok rouhi yah hunek Iruhin ananin mour um.Nyugipesh kabi Iruhin nakri um aria nyutaurumam.7 Enyudok hanamen iri mour douk hanakumhuneken um hutuk Krais ananin nyeigur nyutoiruhw. Aria amam douk madae hutrish enesheshudok um eshesh madae shudukem um Iruhin iriuwe, kabi utabor um. Uwok abom. 8 Namudok ariaapak ta mutaurum amudokmori armam. Munekeshnamudok um apak ta muni amam manoprom

munek enyudokmori atin um mutaurumammukripesh adurin atinyi baraen.

Diotrefes Nenek Yoweihi Aih9 Eik douk yenekumepogu anap banapi shup ipak

Iruhin ananish arpesh. Aria Diotrefes douk nakrinupe nurik abom nupe debeini. Anan douk madaenumneken atin uwe apakin baraen, uwok. 10

Namudok aria abudok nyutob ikri inak itogragu obinyutob, eik wosik ta ikripesh um ihihmori anannenekeh iri aih. Anan neyagwreh-umep enenyenenyoweinyi baraen. Aria neyagwreh-umep rohwinbaraen nakrip sabaishi arpesh. Aria douk madaenunek enyudok atin uwe, uwok. Aria amudokapakim douk hanakum hunek Krais ananin mour iri,anan douk madae nukri um nuram huwish hupeananit urupat uwe, uwok. Arpesh douk shakri umshuram um esheshig urusag iri douk shopuneknanak nakri wokumesh. Aria eshudok arpesh shakrishurao amudok arman iri douk nohiyahesh nakrimare shiron shupe Iruhin ananish arpesh, uwok.

Demitrius Nenek Yopihi Aih11 Eikin arpen, nyak mare nyugipesh yoweihi aih,

uwok. Nyugipesh yopihi atih abom. Meinyi arpendouk nyunek yopihi aih iri, enyen douk Iruhinananin arpen. Aria arpen nyenek yoweihi atih iri,enyen douk madae nyudukemesh um Iruhin uwe,uwok.

12 Ihishmorim arpesh shakri Demitrius anandouk yopunyi arpen. Aria Iruhin ananin adurinyibaraen enyen kanak douk shopunek nyawereh umagundok anan douk yopini arman um. Eikshopunek yakri anan douk yopunyi arpen abom.Nyak douk nyadukemesh, um eikin baraen doukadurin.

386 3 JON 1:12

Page 387: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Nyagiguk Iri Baraen13 Eik yakri ikripen sabainyi baraen, aria yakri

uwok um inyemagu shup meyoh, uwok. 14

Hurukatin um yakri inaku itrin aria upe atugununeyagwreh.

15 Eik yakri nyakin mishin nyur wosik arianyunadudareh. Apakish arpesh shape agundok iridouk shenekumenyugu yopuhi nyumnah nyak.Wosik eik yakri nyak nyunek yopuhi nyumnah umihishmorim apakish arpesh atin atin douk shapenagundok iri.

3 JON 1:13 387 3 JON 1:15

Page 388: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

JUT

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen Jut Neneken Iri

ves 1-2 Jut nowem yopinyi baraen um Iruhin nini Jisas Krais hutaurum eshesh Kristenves 3-16 Anam armam henek rohwumesh iri hawish um eshesh Kristen aria hape henek rohwumesh um shunek yoweishiinahos. Aria Iruhin ta nuwanam um yoweishi inahos amam henekesh irives 17-23 Jut nahwarap um miyotu dodog aria munek yopihi atih aihves 24-25 Jut natuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw

Eik Jut, Jems ananin wanin douk yapeshakamum Jisas Krais yenek ananin mour iriyenekumepogu apudok shup ipak armam

armago douk Iruhin nahwarep um pupe ananipatip iri. Ipak douk apakin Yain Iruhin urkummanawashamep aria Jisas Krais narokarubep papewosik iri. 2 Eik yakri ehudok aih um Iruhin nenekgihaumep um huni ehudok um ipak urkwippunawasham kupaishi um huni ehudok umipakiruh aparuh hur wosik um hutogur dedebehatih um ipak.

Henek Rohwumesh Iri Armam Amamin Baraen3 O ipak eikish abom arpesh! Sagomatin eik yape

urkum morum yakri iwemepogu um ipak enenbaraen um agundok Iruhin nataurum apakihishmorim narap matanamori mape wosik abomum. Aria douk eik yemnek um eik ta iwemepoguum ipak enyudok enen baraen. Baraen enyudok. Eikyakri ipuhur um piyoh enyudok Iruhin ananinadurin baraen douk apak Iruhin ananish arpeshmakri adurin masuhwen magipeshen iri. Aria piyotudodog pubo Krais ananim horim douk henek rohwhakripesh kupainyi baraen iri amamin baraennyubuhuk. Enyudok baraen douk apak makri adurinmagipeshen iri, Iruhin douk nakopen atuh meyohapak ananish arpesh. 4 Um maresh? Anam armamhenek rohw hatogur kabi Iruhin ananim um ariahanabeshuk hawishi um ipak Iruhin ananipi. Ariaenen baraen douk seiwok nyetem Iruhin ananikBuk iri douk nyakrium amudokmori armam. Enyennyakri Iruhin douk juwehosin-umam aria ta nusuhwamamig kwotog aria nukri amam henek yoweishiinahos iri. Amam douk madae hudukemesh umIruhin uwe aria henek rohwumesh hakripesh hakribaugenyum baraen um Iruhin nataurumap meyohum douk namudok. Hakri, “Aria eshesh wata shupeshunek yoweishi inahos um, Iruhin ta nenekgihaumesh aria mare nunekesh shumnek eriger,uwok.” Amam hakripesh enyudok baraen um

nyutaurum amamih eneheneh yoweihi aih umshenek wehrur um. Aria amam hakonaguk agabusJisas Krais douk anan atun abom DodogowiniDebeini.

5 Adur, ipak padukemen enyudok baraen umseiwok Debeini nataurum eshesh Israel um. Anannaraesh shakutukuk agudok debeigi nahobig Isipshanak shape wosik. Aria madae roubi uwe, anannabo shashudok Israel douk madae shumnekananin baraen shugipeshen iri uwe shagok. Ariadouk eik yakri gamo ikripep um ipuhur um ipakurkwip purum enyudok Debeini neneken umeshesh Israel iri. 6 Ipak urkwip purum eshudokenselahos shopunek douk seiwok madae shupeshakamum Iruhin shiyoh enyudok mour nyanidebeishi nyeiguhw anan nekeshesh iri uwe. Esheshshakutukuk esheshibur wabur. Douk namudok ariaIruhin noweshikesh dodog abudok dodogowibisenab douk bape ihih nyumneh iri aria douk shapearukwutigunum. Eshesh shape shatrugun umahudok debeihi nyumnah douk ta anan nusuhweshesh shuni ihishmorim arpesh esheshig kwotogahi. 7 Aria ipak urkwip purum eshudok arpeshdouk seiwok shape arbudok biarub yoweirubiwarub Sodom iri Gomora bani arbudok bapehurukatin iri. Eshesh shenek eneshenesh yoweishiinahos abom um shenek wehrur um. Aria seiwokarigaha douk, eshesh douk shani eshudokenselahos shape shatrugun um ahudok nyumnahum Iruhin nusuhw esheshig kwotog ahi. Esheshshenekesh namudok aria Iruhin nawanam-umesheshudok yoweishi inahos nenek debeihi nyih doukhanu hape ihih nyumneh iri hanish aria shemnekdebeiri eriger shape ihih nyumneh. Anan nenekenyudok nyatogrumesh um apak mutrish ariamunogugur mare mugipesh esheshih yoweihi aih,uwok.

8 Mamudok armam douk hanabeshuk hawish umipak Iruhin ananish arpesh iri, amam apa henekehudokmori aih eshesh Sodom iri Gomora

388 JUT 1:8

Page 389: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

shenekeh iri. Ihismorim yomnis amam hatrus iridouk sohur amamip urkwip um hunek yoweihi aihum amamiruh yegeshiweruh. Aria amam hekenyukagabus Iruhin ananin dodogowinyi baraen ariaheyagwreh-umesh enenyenen eshudok nyeiguhwshatoumeshi kabi enselahos um. 9 Seiwok enyudokensel douk debeinyi abom um ihishmorimenselahos iri nyonahwar um Maikel iri nyani Satanshanogogonim um ta omi nyurao Moses ananitmukwut um, Maikel madae nukri anan doukdodogowini aria nukri niyagwreh-uman enenyenenSatan uwe, uwok. Anan nakripan nakri, “Debeinianan kanak ta wosik nuhen!”

10 Aria mamudok douk hanabeshuk hani ipakpape iri heyagwreh-umesh enenyenen ihishmorimeshudok eneshenesh douk amam madaehudukemesh iri uwe. Aria ehudok aih amamhadukemeh aria hagipesheh iri, eheh douk kabiwanarish mahish eshesh kanak shadukemehshenekeh um. Amam henek ehudok yoweihi aiharia ta ehudok aih atin ta hunekam yowem abom.

11 Adur, kweipon amam ta humnek debeirieriger! Amam douk hagipeshuk Kein ananihyoweihi aih. Aria amam urkwip por abom umutabor atubor aria hagipesh abom Balam nenekehiri yoweihi aih. Aria amam hakonaguk agabusIruhin kabi douk seiwok Kora nakonaguk agab um.Amam douk henekesh namudok aria amam ta doukyowem abom kabi douk seiwok Kora yowen abomum.

12 Babudok nyutob ipak pani kupaishi Iruhinananish arpesh urkwip por arag atin aria pantorumpape pawok worigun obi nyutob, amudok armamshopunek hani ipak pape hataurumep pagnoh.Amam hani ipak hapeum, amam henek yoweihi aihum Iruhin ananis nabes. Madae abraenyim umagundoki worigun amam urkwip porum amamkanak atin. Amam abraen madae nyom um amamihyoweihi aih amam hape henekeh iri uwe. Amamhani ipak pape pawok worigun aria amam madaeurkwip purum hukri hubiram kupaishi arpesh uwe.Amam urkwip porum amam atum. Amam doukhape kabi onog orug. Agudok orug douk uhwinnyaragwi aria eshah madae anah hurari uwe. Ariashopunek, amam kabi douk shuruwep peiragosirowos. Douk nyutob um shuruwep pir um banakiaria shuruwep madae enep pir uwe. Agagos doukshatukagos um baugos aria yarigos abom. 13

Amam henek abraenyihi aih aria ehudok aihhatogur kabi youg debeibi morub batuk aria benekahwas sanaki sakus anagas um. Aria shopunek,amam hape kabi unib douk wakutukuk owowih yehwanarahe wanak hwaroh iri um. Aria Iruhin douknenek anabur arukwutigun-iburi wabur bape um takweipon hunak hupe ihih nyumneh um.

14 Adam ananip awirop sharik shape aria awirossakitak sanaki aria sakri um namba 7-ip um shabukianudok arman Inok. Aria seiwok Inok nakripeshenen baraen um eshudok douk ta kweiponshugiguk shutograri iri. Anan nakriyen um

amudokmori henek rohwumesh iri armam nakrinamudok, “Ipak mnek! Kweipon Debeini ta niniananish sabaishi tausenish enselahos shunaki.Eshesh ta shunaki um anan nusuhw ihishmorimarpesh esheshig kwotog. Aria nuwanameshyoweishi inahos yoweishi arpesh nunekeshshumnek debeiri eriger um nuyabigeshshudukemesh um eshesh douk shenek yoweishiinahos aria eshesh douk shemnek debeiri eriger.Aria anan ta nuwanamesh esheshih yoweihi aih umshakon agabus Iruhin um aria sheyagwreh-umanenenyenen yoweinyi baraen um.” 16 Amudok henekrohw iri armam amamiruh aparuh madae hur wosikaria hupe wosik atin uwe, uwok. Amam apa heneksousunah hariguk um eneshenesh eshudok doukshatogrumam iri. Aria amam apa heyagwrehhariguk um eneshenesh eshudok. Amam hagipeshyoweihi harik hapeum iri aih um henek yoweishiinahos um. Amam hapeum hakri hutuk amamishatish nyeiguhw shuto iruhw aria hakripesh yopinyiatin baraen kupaishi um huhur esheshiruh aparuhum shugipesham shunek eneshenesh yoweishiinahos amam hakriyesh iri.

Ipak Ta Pupe Dodogowip Atip Abom17 Aria ipak eikish arpesh abom! Ipak ta urkwip

purum enyudok baraen um eshudok douk rigukDebeini Jisas Krais ananim aposel hakripesh-umeshum ta shutograri iri. 18 Amam hakripep hakri,“Hugiguk iri nyumneh hutogurum, anam armamdouk ta hunumogesh Iruhin ananih aih iri tahutogur. Amam ta hukon agabus Iruhin aria tahugipesh yoweihi harik hapenyam iri aih aria hunekeneshenesh yoweishi inahos.” 19 Aria douk amudokatum armam hape henek ipak Iruhin ananisharpesh panadi-yogurum pape sisiguk. Amam doukhagipesh yoweihi harik hapenyam iri aih aria henekeneshenesh yoweishi inahos amam kanak hakrihunekesh iri. Amam douk madae Iruhin ananinMishin nyupenyam uwe, uwok.

20 Aria ipak eikish arpesh ta pusuhw Iruhinananin baraen dodog pugipeshen. Iruhin doukbaugos um ehudok yopihi aih um ipak penekbilipuman um. Aria putogur dodogowip abom umehudok aih um penek bilipuman um. Aria ipak tapugipesh Iruhin ananin Mishin nyupuhur um punekbeten um aria ta punek beten. 21 Aria Iruhin doukurkum manawashamep aria ipak ta pupe hurukatinum anan. Aria ipak pupe putrugun um apakinDebeini Jisas Krais douk nenek gihaumep iri umnunekep pupe wosik abom ihih nyumneh.

22 Ipak penek gihaum eshudok arpesh doukshasuhw Iruhin ananin baraen aria eshesh madaeshusuhwen dodog abom shugipeshen iri uwe. Ariaputaurumesh um punekesh shusuhwen dodogshugipeshen. 23 Aria enesh douk hurukatin umshakri shukonaguk agabus Iruhin iri, eshesh kabidouk shagrukuk orokohunih um nyih um. Douknamudok aria ipak ta putaurumesh putukeshi um

JUT 1:9 389 JUT 1:23

Page 390: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

ehudok nyih puraesh shutanamori shupe wosik.Aria ipak pukri gihaumesh eshudok enesh doukwata shatanam shagipesh yoweihi harik hapenyeshiri aih um shenek yoweishi inahos um ariaputaurumesh. Aria pukri putaurumesh um, ipak tagamo pudukemesh um ta wosik atin ipak pugipeshesheshih yoweihi aih. Ipak ta pukri uwok-umehabom.

Apak Ta Mutuk Iruhin Ananin Nyeigur NyutoIruhw

24 Apak mutuk Iruhin ananin nyeigur nyutoiruhw. Um maresh? Anudok Iruhin anan doukdodogowini aria wosik um nutaurumep nunekeppiyotu dodog aria mare putu punek enesh yoweishiinahos. Aria shopunek, anan douk dodogowini aria

wosik um nunekep pupe wosik aria mare enenbaraen nyupenyep um enesh yoweishi inahos. Ariapunadudareh abom abudok nyutob anan nuraeppunak ganudok anan natrugun abom aria napeum.25 Anan douk anan atun abom nape apakin Iruhindouk nataurumap narap matanamori mape wosikatin iri. Aria enyen douk um enyudok mour apakindebeini Jisas Krais neneken iri atin aria Iruhin narapmape namudok. Douk namudok aria agundoknatrugun abom um nini debeinyi nyeigur nyunidebeinyi big nyuni agundok Iruhin dodogowinarinape debeini um eneshenesh eshudok um doukshupe um anan atun. Seiwok baugos um arigahadouk, arigaha kweipon shopunek ta shupe um ananatun ihih nyumneh! Adur atin.

JUT 1:24 390 JUT 1:25

Page 391: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

1

REVELESEN

Banenyi Baraen Um Enenyenen Jisas Krais Neyabig Jon Um

1:1-8 Jon kabi nanabek yomnis um aria natik eneshenesh eshudok aria nowem enyudok baraen 7-poreis awiros um Iruhinananish arpesh aria natuk Jisas Krais ananin nyeigur nyato iruhw.1:9–3:22 Jon natik Jisas Krais natrugun abom aria ananin baraen nyanam eshesh sabaishi Kristen shape 7-poreirub warub iri.4:1–8:1 Jon natik iruhw heven aria natik Jisas Krais nani ananin Yaken Iruhin, hani sabaishi enselahos aria natik Jisas nakweshih7-poreis kendelis gris douk soweshik apudok shup douk shadareshap iri.8:2–11:19 Jon natik 7-poreish enselahos atin atin shasuhw aruruh aria shahaprisharuh12:1–13:18 Satan ta nini Iruhin ananish sabaishi enselahos shurpak aria shuhiyahan nugruki agundok atap14:1–15:8 Jon natik Jisas natogur kabi douk nugaen sipsip um aria nani bishatin enselahos shabo eshudok arpesh douk shakonagabus abom Iruhin iri16:1-21 Jon natik enesh kupaishi 7-poreish enselahos. Eshesh atin atin shasuhw marus.17:1–19:21 Iruhin ta nuwanamesh yoweishi inahos eshudok arpesh shape wabur Babilon shenekesh iri, aria Krais ta nutogurkabi douk arman netem shigorihwinyi hos um aria nunaki.20:1-15 Satan ta nunuweshik nupeik namudok agudok gagari nuwag gabuh gani atap iri nuwag aria Iruhin ta nunek skelimagukihishmorim arpesh ba iyoh21:1-27 Namuburi wabur Jerusalem22:1-6 Worubibar abar bani shuruwepigos rowos douk ta arpesh shishoh aria shupe wosik abom ihih nyumneh iri.22:7-21 Jisas Krais ananin nyatuh iri baraen douk nahwar sabaishi arpesh um shunakumori anan.

Baraen Jon Nenyem Nyakri Um Okwudok Buk Iri

Seiwok enyudok baraen um Jisas Kraisnyanabeshuk. Aria douk abudok nyutobenyen nyatogur yopugunum. Iruhin douk

nakon enyudok baraen Jisas um nukrip shenekIruhin ananin mour iri um nuyabigesh umshanabeshuk iri eshudok eneshenesh hurukatin umshutogur. Anan douk neyabigap namudok. Ananneshopoki ananin ensel nyanakumori eik Jon doukyenek Iruhin ananin mour iri aria nyakripe enyudokbaraen. 2 Aria eik yatik eshudok ihishmorimeneshenesh jurug aria eik yawereh enyudok baraenyakripep yopugunum. Enyudok baraen douk Iruhinananin nyani enyudok adurin baraen Jisas Kraisnakripepenyi. 3 Enyudok baraen nyetem okwudokbuk iri douk nyakrium eshudok douk ta shutograriiri. Aria ihishmorim arpesh douk shutarih enyudokbaraen debeg um kupaishi shumneken iri, esheshwosik shanadudareh. Aria eshudok doukshumneken aria shusuhwen dodog shugipeshen irieshesh shopunek douk shanadudareh. Um maresh?Abudok nyutob um eshudok ihishmorimshutogurum douk banaki hurukatin.

Baraen Jon Nenyem Nyunam Iruhin AnanishArpesh Shape 7-poreirub Warub Iri

4 O ipak Iruhin ananishi arpesh pape arbudok7-poreirub warub douk bape shokugi nahobig Esiairi. Eik Jon yenekumepogu apudok shup ipak. Eikyakri Iruhin douk seiwok nape, aria kweiponshopunek ta nupe arigaha hugiguk iri nyumnahhutograri nutaurumep meyoh. Aria anannutaurumep pupe dodogowip aria ipakiruh aparuhhur wosik. Aria shopunek, yakri eshudok 7-poreishyopishi mishish douk shape hurukatin um Iruhinananin debeinyi wagitur iri shuni Jisas Kraisshopunek shutaurumep meyoh aria ipakiruhaparuh hur wosik. Jisas Krais douk neyotudodogowin atun nagipesh ananin baraen wosik irinakripep ihinymorim Iruhin ananin adurin atinyiyopinyi abom baraen. Aria sagomatin Iruhin nariknohur anan nakutukuk wonugwehw aria wataknakitak nape. Aria anan douk abom nape debeinium ihim-morim debeimi king douk hape agundokatap iri.

Anan douk urkum manawashamap aria ananiborowishibor botourak babuh aria bokweshihap ariamape wosik um eneshenesh apakish yoweishiinahos. 6 Aria douk anan nenekap mape debeipium sabaishi arpesh kabi douk king-omi um. Ariashopunek, anan nenekap mape pris kabi amam

391 REVELESEN 1:6

Page 392: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

2

seiwok hape henek ofa um eneshenesh eshudokhako Iruhin iri um. Aria apak munek mour umIruhin douk Jisas Krais nenek lotuman iri. Aria ananshopunek douk ananin Yain. Aria eik yakri debeinyinyeigur nyuni ihinyumorim dodog abom shupeumanan atun ihih nyumneh! Adur atin.

7 Ipak tik! Anan ta nini orug nunaki. Ariaihishmorim arpesh shuni eshudok douk seiwokshan nagok iri ta shutrun esheshis nabes. Ariaihismorim debeisi awirosish arpesh douk shapeagundok atap iri ta shurepan abom. Adur atineshudok ta shutogur namudok atin. Adur atin.

8 Aria debeini dodogowini abom Iruhin doukseiwok nape, aria douk shopunek nape, ariakweipon ta nunaki iri nakri namudok, “Seiwokbaugos um ihishmorim eneshenesh eshudok watakenesh shupe uwe aria eik yarig yape. Aria kweiponshopunek, abudok nyutob ihishmorim eshudokshunak shutuhuk um eik ta ipe.”

Jon Natik Krais Douk Iruhin NagraehanNeshopokan Nanaki Iri

9 Eik ipakin ashuken Jon douk yani ipakmunoprom Jisas atun iri. Eik douk yani ipakmemnek eriger aria meyotu dodogowip um musahenenyenen amaen douk ta nyutogrumap iri. Ariadouk shopunek, eik ta ini ipak um muwish agundokIruhin nape Debeini um ananish arpesh um. Eikdouk yakripesh Iruhin ananin baraen nyanienyudok adurin atinyi baraen um Jisas. Douknamudok aria eshesh shasuhwe sharawe shanakisheyosop yapeik enyudok unai nyeigurinyumPatmos iri. 10 Anah nyumnah douk apak apa mapemunek lotu um Debeini ahi, Iruhin ananin Mishinnyatogrume dodogowin atin aria nyeyabigeeshudok yatrish kabi yabo yomnis yatrish um. Ariayemnek anah debeihi mah agabiwe um kabi doukshahapur oruhw um. 11 Aria enyudok arpennyeyagwrehi iri nyakripe nyakri, “Nyak wemeshudok douk ta nyutrish iri anap shup arianyukeshop punak um Iruhin ananish arpesh shapearbudok 7-poreirub warub iri. Nyeiguhwirub umwarub douk arbudok. Efesus, Smerna, Pergamum,Taiataira, Sardis buni Filadelfia iri Laodisia.”

12 Aria eik yatanam um itik enyudok douknyakripe enyudok baraen iri aria yatik 7-poreisheshudok shenekesh gol iri shatao. Eshesh doukshenekesh um showem lamhos shetem um. 13 Ariaanan arman neyotu orokohun um eshudok7-poreish shenekesh gol iri. Anan nor anah rouhirupah habuh heyawiamokuk ananiruh yeriweruharia nawashak anat let douk shenekat gol iri umananin mishin. Anan douk kabi Anudok Armandouk natogur adurinyi arpen iri um. 14 Aria ananigbarag douk gatogur shigorihwig abom kabi ehirubdouk batogur sipsip iri o kabi shigorihwisi ais um.Aria ananis nabes satrugun kabi douk debeihi nyihhanu aria bogaragun um. 15 Aria ananiruhyeriweruh hatrugun abom kabi enyudok brasin

kapa iri um douk shashainyeh debeihi nyih arianyatrugun um. Aria ananih mah heyagwreh debegkabi worub batogur banaki um. 16 Anan nasuhw7-poreyiyu unib um ananin yopunyi rogur, aria anatwanohwiti bainat douk wanohwit eresit wobuwoburiri tatograri ananit nokwat. Aria ananig yamagbogagrag abom kabi wah hatao nyumnah irihatrugun um.

17 Douk yatrun aria yanak yabuh yakus hurukatinum ananiruh yeriweruh kabi anan nagok iri armanum. Aria anan nowem ananin yopunyi rogur eik arianakripe nakri, “Nyak mare nyunogugur, uwok! Eikdouk seiwok baugos um ihishmorim eneshenesheshudok watak enesh shupe uwe aria eik yarigyape. Aria kweipon shopunek abudok nyutobihishmorim eshudok shunak shutuhuk um, eik taipe. 18 Eik douk madae igok iri uwe, uwok. Eik yapeiri! Seiwok yagok aria douk yape, aria shopunek taipe ihih nyumneh. Aria eik douk yarao debeinyi bigaria dodog um ipe debeiwe iri um agundok arpeshshugok um. Um ikri eshesh shunak um yoweiburiwabur o shunak um yopuburi.

19 Douk namudok aria nyak wem eshudokiganigadae nyatrish iri shuni eshudok douk shapeshatogur agundok atap iri shuni eshudok douk takweipon shugiguk shutograri iri nyakip shup. 20

Aria baugenyum baraen riguk nyanabeshuk umoudok 7-poreiyu unib douk nyatik yasuhwo eikinyopunyi rogur iri douk namudok. Oudok unib doukwagraeh um 7-poreish enselahos douk shapesheyoh Iruhin ananish arpesh shape arbudok7-poreirub warub iri. Aria baugenyum baraen umeshudok 7-poreish shenekesh gol iri um shuwemlamhos um douk nyakrium Iruhin ananish arpeshdouk shape arbudok 7-poreirub warub iri.”

Baraen Nyanak um Iruhin Ananish Arpesh ShapeEfesus Iri

Aria Jisas ta apa nakripe nakri, “Jon, nyakwemen enyudok baraen anap shup nyunakum enyudok ensel douk nyape nyeyoh

Iruhin ananish arpesh shape Efesus iri. Eik Jisaseikin baraen douk enyudok. ‘Eik douk yasuhw7-poreiyu unib eikin yopunyi rogur aria yapeyarahaen orokohun um 7-poreish eshudok doukshenekesh gol iri um shape showem lamhosum iriyenekumep-ogu enyudok baraen ipak. 2 Eikyadukemesh um ihihmorim aih hani enyudokdebeinyi mour ipak pape peneken iri. Ariayadukemep um agundok peyotu dodogowip atipum enenyenen amaen douk nyatogrumep iri. Ariaipak pakri uwok abom um eshudok shenek yoweihiaih iri arpesh. Aria shopunek, yadukemep um ipakdouk pokwiraeh amudok armam douk henek rohwhakri amam douk aposel douk hakripesh Iruhinananin baraen iri. Aria ipak padukemam um amamdouk madae aposel omi uwe, uwok. Amam doukhenek rohwumesh iri. 3 Aria shopunek, eikyadukemep um agundok arpesh shatrip um

REVELESEN 1:7 392 REVELESEN 2:3

Page 393: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

pasuhw eikin baraen pagipeshen um aria shenekyoweihi aih um ipak um. Aria ipak peyotudodogowip aria madae juwehosip uwe. Ariashopunek, eik yadukemep um ipak douk madaearigeh hep um punek enyudok debeinyi mour umpugipesh eik um uwe, uwok. Ipak peyotudodogowip atip.

4 Aria douk eik yakri ikripep enen baraen umeshudok yoweishi inahos douk ipak pape penekeshiri. Sagomatin ipak urkwip panawashame dodogabom aria pagipeshe. Aria douk uwok. 5 Aria eikyakri ipak urkwip purum agundok riguk ipakpapeum. Sagomatin ipak pape wosik, aria doukipak patu pagrukuk rougunum. Ipak urkwip doukmadae punawashame dodog uwe, uwok. Aria doukeik yakri ipak ta pukutukuk ipakish yoweishi inahosaria watak putanam puke aparuh eik. Aria ipakurkwip punawashame dodog abom kabi sagomatinipak urkwip panawashame um. Uwok um, eik tainaku itukuk ipakin enyudok douk shape showemlam um agundok douk enyen nyape nyataum. 6

Aria douk ipak watak panasuhw ehudok yopihi aihabom um pakri uwok um ehudok aih douk apudokawirop douk shanahwar um Nikolas iri shenekeshiri. Eik shopunek douk yakri um uwok abom.

7 Aria douk ipak arigos sapenyep iri ta pumnekenyudok baraen Iruhin ananin Mishin nyakripananish arpesh-enyi aria pusuwen dodogpugipeshen! Eshudok arpesh douk shiyotudodogowish atish shunek wanohw shubo yoweinyinyubuhuk iri, eik ta ikesh yopinyi big um esheshshuwok epudok shurkwip douk peir enyudok rowogdouk nyatao Iruhin ananig nahobig ganahwar umParadais iri. Aria eshudok arpesh shuwok epudokshurkwip iri ta shupe wosik abom ihih nyumneh.’”

Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish ArpeshShape Smerna Iri

8 Aria Jisas watak shopunek nakripe nakri, “Jon,nyak wem enyudok baraen anap shup nyunak umenyudok ensel douk nyape nyeyoh Iruhin ananisharpesh shape Smerna iri. Eik Jisas eikin baraen doukenyudok. ‘Seiwok baugos um, ihishmorimeneshenesh eshudok watak enesh shupe uwe ariaeik yape. Aria kweipon shopunek, abudok nyutobihishmorim eshudok shunak shutuhuk um, eik taipe. Douk seiwok shae yagok aria douk watakyakitak yape. 9 Eik douk yadukemesh umenenyenen amaen douk nyatogur um ipak iri. Ariashopunek, yadukemesh um ipak eneshenesheshudok wokep. Aria uwok. Ipak douk pogremsabaishi yopishi eneshenesh eshudok shakusumepiruhw heven. Aria eik douk yadukemesh umenyudok yoweinyi baraen douk eshudok arpeshdouk shenek rohwumep shakripepen iri. Esheshshakri eshesh douk Juda aria eshesh madae Judaabom uwe, uwok. Eshesh douk Satan ananish. 10

Aria ipak mare punogugur um enenyenen amaendouk ta nyutogrumep aria nyunekep pumnek

debeiri eriger iri. Ipak pumnek! Satan ta nunekanep punak punuweshik pupe um nukwiraeheppunek yoweishi inahos. Aria ipak ta pumnek erigerbanab nyutob meyoh kabi 10-poreih nyumnehmeyoh um. Douk enesh shukri shep pugok um, ipakta pusuhw eikin yopinyi baraen dodog aria piyotudodogowip atip. Aria eik ta ituk ipakish nyeiguhwshuto iruhw aria ta inekep pupe wosik ihihnyumneh. Eik ta itaurumep pupe wosik.

11 Aria douk ipak arigos sapenyep iri ta pumnekenyudok baraen douk Iruhin ananin Mishin nyakripananish arpesh enyi aria pusuwen dodogpugipeshen! Eshudok arpesh douk shiyotudodogowish atish shunek wanohw shubo yoweishiinahos shubuhuk aria eshesh ta mare shugok anahshopunek, uwok.’”

Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish ArpeshShape Pergamum Iri

12 Aria Jisas nakripe shopunek nakri, “Jon, nyakwem enyudok baraen anap shup nyunak umenyudok ensel douk nyape nyeyoh Iruhin ananisharpesh shape Pergamum iri. Eik Jisas eikin baraendouk enyudok. ‘Eik douk yasuhw atudok wanohwitibainat douk wanohwit wobuwobur iri yenekumep-ogu enyudok baraen ipak. Eik douk yadukemeshum ipakibur wabur. Satan douk nape debeini umipakibur wabur. Aria eik yadukemep um ipakpasuhw eikin baraen dodog pagipesh eik atuwe.Aria eshesh shabo anudok yopuni arman Antipasdouk nasuhw eikin baraen dodog abomnakripeshen iri nagok ipakibur wabur douk Satannapenyabur. Aria abudok nyutob eshesh shannagok um, ipak shopunek peyotu dodogowip ariamadae pukri punyukur-ukuk eikin baraen uwe,uwok.

14 Aria douk eik yakri ikripep enen baraen ipakum enesh yoweishi inahos douk ipak papepenekesh iri. Ipak anep douk wata pasuhwehdodog ehudok Balam ananih yoweihi aih. Ananihaih douk ehudok. Seiwok anan neyabigan ehudokyoweihi aih Balak aria Balak nenek rohw um esheshIsrael shenek yoweishi inahos um shakonugukagabus Iruhin. Balak douk nakripesh shawokeshudok mahish iri worigun douk sharik shenekofamesh shako amudok madae adurimi god omi iriuwe. Aria shopunek, nakripesh shenek wehrur um.15 Aria douk shopunek namudok atin. Ipak anepdouk pasuhw ehudok yoweihi aih ehudok apudokawiropish arpesh shahwaresh um Nikolas iriesheshih. Douk namudok aria ipak ta pukeshukagabus yoweishi inahos ipak pape penekesh iri ariawatak putanam pukon aparuh Iruhin. Uwok um, eikta hurukatin um inaku aria ini eshudok doukshagipesh ehudok eshesh Nikolas esheshih aih irimurpak. Aria ta ikumesh atudok bainat douktatograri eikit nokwat iri. 17 Aria douk ipak arigossapenyep iri ta pumnek enyudok baraen Iruhinananin Mishin nyakrip ananish arpesh-enyi aria

REVELESEN 2:4 393 REVELESEN 2:17

Page 394: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

3

pusuwen dodog pugipeshen! Eshudok arpesh doukshiyotu dodogowish atish shunek wanohw shuboyoweishi inahos shubuhuk iri, kweipon eik ta ikeshanagun worigun douk shahwaragun um manadouk nyanabeshuk nyakus iri. Aria shopunek, eik taiwem esheshish namushi nyeiguhw anaborshigorihwi-bori utabor aria ta ikesh aburdok utaboreshesh atin atin. Aria kupaishi arpesh ta mareshudukem eshudok namushi nyeiguhw, uwok.Eshudok douk sharao aburdok utabor iri atish tashudukemesh.’”

Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish ArpeshShape Taiataira Iri

18 Aria Jisas nakripe nakri, “Jon, nyak wemenyudok baraen anap shup punak um enyudokensel douk nyape nyataurum Iruhin ananish arpeshshape Taiataira iri. Eik Jisas eikin baraen doukenyudok. ‘Eik Iruhin ananin nuganin douk eikisnabes satrugun kabi debeihi nyih hanu ariabogaragun um. Aria eikiruh yeriweruh hatrugunkabi enyudok bras kapa douk shishainyeh debeihinyih iri nyatrugun um. Eik yenekumepogu enyudokbaraen ipak.

19 Eik yadukem ehudok yopihi aih ipak papepenekeh iri um agundok ipak urkwip panawashamIruhin nani kupaishi arpesh um. Aria pasuhw eikinbaraen dodog pagipeshen aria douk penek yopinyimour um putaurum sabaishi arpesh um. Ariashopunek, ipak peyotu dodogowip atip abudoknyutob amaen nyatogrumep um. Aria eikyadukemesh um ehudok yopihi aih douk ipak papepenekeh iri douk heshagrakuk ehudok yopihi aihriguk ipak parik penekeh iri.

20 Aria douk eik yakri ikripep enen baraen umeshudok yoweishi inahos douk ipak pape penekeshiri. Ipakish yoweishi inahos douk eshudok. Ipakpakri wosik aria pape patruk meyoh okwudokyoweikwi armatok Jesebel aria okwok douk kwaniipak kwape. Okwok douk kwenek rohw kwakriokwok douk onok profet douk kwakripesh Iruhinananin baraen iri. Aria okwok douk kwenek rohw iri.Okwok kwenek rohw um eshudok shenek eikinmour iri kwakripesh shenek wehrur um. Ariashopunek, shawok agundok worigun douk shenekofamogun um amudok madae adurimi god omi iriuwe. 21 Aria eik douk yakutukuk kwape anahnyumneh shopunek um yakri kwukeshuk agabokwokwish yoweishi inahos um agundok kwanikupaishi shenek wehrur um. Aria yakri watakkwutanam kwunakumori eik, aria uwok. 22 Douknamudok aria eik ta inekok kwishuh kwutuwatagunum kwumnek debeiri eriger. Aria ta eshudok arpeshdouk shani okwok shenek wehrur iri mareshukeshuk agabus esheshish yoweishi inahos ariashatanam shunakumori eik um, eik ta inekeshnamudok. Eik ta inekesh shumnek debeiri erigerabom. 23 Aria shopunek, eik ta ibo eshudok doukshagipesh okwokwin baraen iri shugok. Eik ta

inekesh namudok aria ihishmorim Iruhin ananisharpesh ta shudukemesh shukri eik doukyadukemesh wosik abom um ihishmorim arpeshesheshish mishish aria aparuh shor shanak um.Aria eik ta iwanamep eneshenesh wosikumep atinatin um ihihmorim aih ipak pape penekeh iri.

24 Aria douk eik yakri ikrip ipak anep douk papeTaiataira iri. Ipak madae pugipesh enyudokokwokwin yoweinyi baraen uwe. Aria shopunek,ipak madae pugipesh ehudok aih douk eneshkupaishi shahwareh shakri, “Satan ananih aih doukhanabeshuk atin abom iri.” Aria eik ta mare watakikripep enen kupainyi baraen shopunek um ipakpugipeshen iri, uwok. 25 Aria eik yakri ipak tapusuhw ehudok ihihmori yopihi aih iri baraen doukipak paraen iri. Aria piyotu dodogowip atip arigahaeik watak itanamori.

26 Aria eshudok arpesh douk shugipesh eikimurkum aria shiyotu dodogowish atish shunekwanohw shubo yoweishi inahos shubuhuk arigahaesheshib nyutob um shugok um butogur um, eik tainekesh namudok. Eik ta ikesh debeishidodogowishi nyeiguhw um shupe debeishi umsabaishi arpesh douk shape ihigos nahobigos iri.Aria eshesh ta shupe debeishi shusuhw merikw-umesh namudok atin kabi douk seiwok eikin Yainneke debeinyi nyeigur aria yape debeiwe iri yasuhwmerik um sabaishi arpesh um. Enyudok ta nyutogurkabi Iruhin ananin baraen douk nyetem ananik Bukiri nyakrium. Iruhin nakri namudok, “Anan ta nupedodogowin atun abom aria ta nusuhw anam ainimbutum aria nupe nusuhw merikw-umesh. Anan tanunekesh kabi anan arman douk nawor marusshenekas amnab iri pupuwaros shokugun atugunum.”

28 Aria eik ta ikesh okwudok unuk doukkwanahwar um shuduwi iri. 29 Aria douk ipakarigas sapenyep iri ta pumnek enyudok baraenIruhin ananin Mishin nyakrip ananish arpesh-enyiaria pusuwen dodog pugipeshen!’”

Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish ArpeshShape Sardis Iri

Aria Jisas nakripe nakri, “Jon, nyak wemenyudok baraen anap shup nyunak umenyudok ensel douk nyape nyeyoh Iruhin

ananish arpesh shape Sardis iri. Eik Jisas eikinbaraen douk enyudok. ‘Eik douk yasuhw Iruhinananish 7-poreish yopishi mishish shani 7-poreiyuunib aria yenekumep-ogu enyudok baraen ipak.

Eik douk yadukemesh um ihihmorim enehenehaih ipak pape penekeh iri. Arpesh shatrip um,eshesh shakri ipak madae pugok iri uwe. Aria uwok,ipak nubokadae pagok iyoh. 2 Douk namudok ariaipak pikitak pukutukuk agundok ipak peshuh um.Aria ihihmorim ipakih yopihi aih douk ipak watapasuweh iri, eheh douk hurukatin um hugok. Douknamudok aria ipak ta pikitak aria punekehdodogowih abom atih. Um maresh? Eikin debeini

REVELESEN 2:18 394 REVELESEN 3:2

Page 395: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Iruhin natik ipak penekeh iri aih jurug aria nakrieheh douk madae yopih uwe, uwok. 3 Douknamudok aria ipak wata urkwip purum enyudokbaraen douk seiwok ipak pemneken iri aria watapugipeshen. Aria putanam pukeshuk agabusyoweishi inahos aria wata punakumori eik. Uwokum, eik ta inaku kabi anan nakwuaruh irinanakumagu aria ipak ta mare pudukemesh umabudok nyutob eik inaku itogrumep obi nyutob.

4 Aria ipak karowip pape Sardis iri madaepugipesh yoweihi aih uwe. Aria enyudok enyendouk kabi ipak madae punek ipakih rupehhubosusih um uwe. Aria ipak atip ta pur ehudokshigorihwihi rupeh aria puni eik munak atugun. Ummaresh? Ipak douk yopishi arpesh aria ipak doukwosik um puni eik munak atugun um. 5 Ariaeshudok arpesh douk shiyotu dodogowish atishshunek wanohw shubo yoweishi inahos shubuhukiri, eik ta ikesh ehudokmori shigorihwihi rupehshihur. Eshesh ta shihur kabi ipak karowip papeSardis iri pehur um. Aria eik ta mare itorihukesheshish nyeiguhw douk shatem okwudok bukdouk eshudok arpesh ta shupe wosik ihih nyumnehiri esheshish nyeiguhw shatemokwi, uwok. Aria eikta ikrip eikin Yain nini ananish enselahosyopugunum um eshudok arpesh ikri eshesh doukeikish arpesh. 6 Aria douk ipak arpesh arigossapenyep iri ta pumnek enyudok baraen Iruhinananin Mishin nyakrip ananish arpesh-enyi ariapusuwen dodog pugipeshen.’”

Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish ArpeshShape Filadelfia Iri

7 Aria Jisas nakripe nakri, “Jon, nyak wemenyudok baraen anap shup nyunak um enyudokensel douk nyape nyeyoh Iruhin ananish arpeshshape Filadelfia iri. Aria eik Jisas eikin baraen doukenyudok. ‘Eik douk yopuweiri abom douk aria eikinbaraen douk adurin atin yasuhw ki um atudok witdouk seiwok King Devit nasuwen iri. Aria ta eik ijikwit um, ta mare enen arpen dodogowin umnyutaru. Aria shopunek, ta eik itaru um, ta mareenen arpen dodogowin um nyijikat. 8 Eik doukyadukemesh um ihihmorim aih ipak pape penekehiri. Aria shopunek, eik yadukemesh um ipak doukmadae dodogowip um punek eikin mour wosik umuwe. Aria ipak pagipesh ihinyumorim eikin baraenaria madae pubeshuk eikin nyeigur uwe, uwok. Ariaipak tik. Eik yejik anat wit tanejik tapeimep. Aria tamare enen arpen dodogowin um nyutaru, uwok. 9

Aria ipak pumnek! Ipak douk padukemesh eshudokSatan ananish arpesh. Eshesh shenek rohw shakrieshesh douk Juda, aria eshesh douk madae Judaabom uwe. Eshesh douk shenek rohw iri. Douknamudok aria eik ta inekesh shunaki shubuhshuduk ohrubus hurukatin um ipakiruh yeriweruh.Aria abudok nyutob eshesh ta shudukemesh shukriadur atin eik douk urkum manawashamep ipakIruhin ananish arpesh pape Filadelfia iri. 10 Ipak

douk pagipesh eikin baraen wosik peyotudodogowip aria madae juwehosip arigas uwe umenenyenen amaen douk nyatogrumepari.Namudok aria abudok nyutob eneheneh kwiraehhutogur um hukwiraeh ihishmorim arpesh shapeagundok atap iri um, eik ta itaurumep piyotudodogowip atip aria pupe wosik.

11 Aria eik douk hurukatin um inaku. Douknamudok aria ehudok yopuhi aih ipak pagipeshehpenekeh iri ipak ta gamo pusuweh dodog. Ta wosikatin enesh kupaishi arpesh shutrip shuraoukukenyudok ipakin yopinyi prais douk ta ipak puraeniri. 12 Aria eshudok arpesh douk shiyotudodogowish atish shunek wanohw shubo yoweishiinahos shubuhuk iri, eik ta inekesh shiyotudodogowish atish kabi anohw urohw douk hwataohwosah eikin debeini Iruhin ananit debeiti urupatiri. Aria eshesh ta mare wata shukutukuk shutogurshunak, uwok. Eik ta iwem eikin Iruhin ananinnyeigur nyuni ananibur namuburi wabur Jerusalemababurin nyeigur nyutem eshudok arpeshesheshiruh yegeshiweruh. Abrudok wabur tabukutukuk iruhw heven douk eikin Iruhin napeumbubuhi iri. Aria eik shopunek ta iwem eikin naminyinyeigur nyutem esheshiruh yegeshiweruh. 13 Ariadouk ipak arigos sapenyepi um ta pumnek enyudokbaraen Iruhin ananin Mishin nyakrip ananisharpesh-enyi aria pusuwen dodog pugipeshen.’”

Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish ArpeshShape Laodisia Iri

14 Aria Jisas nakripe nakri, “Jon, nyak wemenyudok baraen anap shup nyunak um enyudokensel douk nyape nyeyoh Iruhin ananish arpeshshape Laodisia iri. Eik Jisas eikin baraen doukadurin. Enyen douk enyudok. ‘Eik douk yeyotudodogoiwe atuwe abom yakripesh yopinyi abomwosik Iruhin ananin adurin atinyi baraen iri. Aria eikdouk baugos um ihishmorim eshudok enesheneshdouk Iruhin nenekesh shape iruhw atap iri shaniihishmorim arpesh. Eik yenekumepogu enyudokbaraen ipak. 15 Eik yadukemesh um ehudok aihipak pape penekeh iri um pape penek eikin mourum. Ipak douk madae nyumanugasip abom uwearia shopunek, madae juwehosip abom uwe. Ariaeik yakri ipak ta nyumanugasip abom o juwehosipabom. 16 Aria uwok. Ipak madae juwehosip abomuwe o madae nyumanugasip abom uwe. Ipakjuwehosip karowih atin. Douk namudok aria eik taigugurukwep putograri eikit nokwat! 17 Aria ipakpakri, “Apak manabuk sabaibori utabor banisabaishi eshudok eneshenesh. Apak madaeyaruhish um enesh eshudok eneshenesh uwe.” Ariaipak pape yowep abom. Aria arpesh ta shutrip ariashenek gihaumep. Eik yatrip um, ipak douk kabiyaruhish um eneshenesh yopishi eshudok iri um.Ipak kabi douk nabes seshukeshi arpesh um. Ipakkabi douk rupeh wokep aria pagor pape um. Ariaipak douk madae pudukemesh uwe. 18 Douk

REVELESEN 3:3 395 REVELESEN 3:18

Page 396: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

4

5

namudok aria eik yakri ikripep enyudok baraen.Eikir gol douk debeihi nyih hanur aria henekarratogur yopur abom. Douk namudok aria ipakputor arudok gol um, ipak ta putogur debeiparikabi shogrem sabaibori utabor iri um. Aria punatorshigorihwihi rupeh aria pihur um punoshigaripakiruh yegeshiweruh um arpesh mare shutrippugor pupe aria abraen nyupeyep, uwok. Ariashopunek, ipak putor marasin aria punayok nabesum ipak wata putrugun wosik. 19 Eshudok arpeshdouk eik urkum manawashamesh iri, eik ta iheshum inekesh shutogur yopishi arpesh abom. Douknamudok aria ipak urkwip ta purum ipakih aih ariapukeshuk agabus yoweishi inahos aria pukonaparuh Iruhin abom. 20 Ipak pumnek! Eik yeyotuwit aria yape yarigep. Aria meinyi arpen douknyumneke aria nyijikume wit iri, eik ta iwish inienyen upe numun. Aria ohwak ta upe uwokworigun atugun.

21 Aria eshudok douk shiyotu dodogowish atishshunek wanohw shubo yoweishi inahos shubuhukiri, eik ta ikesh debeinyi nyeigur um shupe debeishiaria shuni eik mupe eikin debeinyi wagitur. Kabidouk seiwok eik yeyotu dodogoiwe yenek wanohwyabo yoweishi inahos shabuhuk aria douk yapedebeiweiri yani eikin Yain wape ananin debeinyiwagitur um. 22 Aria douk ipak arigos sapenyep irium ta pumnek enyudok baraen Iruhin ananinMishin nyakrip ananish arpesh-enyi aria pusuwendodog pugipeshen!’”

Shenek Lotu Um Iruhin Gani Iruhw Heven

Douk enyudok nyanakuk aria eik yatik anatwit tanajik tape iruhw heven. Aria yemnekanah mah. Aria enyudok arpen nyeyagwreh

debeg kabi shahapur oruhw-umori doukiganigadae yemneken nyeyagwrehi iri nyakripenyakri, “Nyak nyutowi agundok iruhw aria iyabigeneshudok eneshenesh douk ta shutogur iri.” 2 Ariaahudok atuh Iruhin ananin Mishin nyatogrumedodogowin atin aria yatigu enen debeinyi wagiturdouk king-omi atum hapenyen iri nyakus iruhwheven. Aria anan arman nape enyudok wagitur. 3

Anan natrugun kabi anam yopumi abom utomnyeigurim um jaspa iri um mani kupaimiowishiborimi nyeigurim um konilian iri batrugunum. Aria enen renbo nyakus aria enyenyir yamugerrakih rananug enyudok debeinyi wagitur. Enyudokrenbo douk yopin abom kabi anam yopumigrinporeim utom nyeigurim um emeral iri um. 4

Aria 24-poreish debeishi wagiturahos shopunekshakus shersharih um enyudok debeinyi wagitur.Aria anam debeimi armam 24-poreim hatemeshudok wagiturahos. Amam hore shigorihwihirupeh aria howem yopugwi hatog shenekog gol iridouk king-omi atum hogwem iri. 5 Aria utagbogaragi gani enyudok debeinyi wagitur nyakus umaria utag brereyarog geyagwreh debeg. Ariahurukatin um enyudok debeinyi wagitur 7-poreish

ourehish douk hanish atish iri shakus. Eshudokourehish douk shakri wobuwobren baraen umIruhin ananish 7-poreish yopishi mishish. 6 Ariahurukatin um enyudok debeinyi wagitur, enenenyudok kabi douk debeigwi youg um nyakus.Enyen nyatrugun abom nyape kabi wenyir um. Ariaeshudok 4-poreish dodogowishi eshudok doukmishish shoresh iri shape orokohun aria shapeshersharih um enyudok debeinyi wagitur. Ariasabaisi nabes sape yamagosish um shani aparuhishum shani agabusish um. 7 Aria nyarik iridodogowinyi douk mishin nyoren iri douk nyapekabi enen debeinyi wanohwinyi mahin nyeigurinumlaion iri. Aria nyagiguk iri nyape kabi enen aboninbulmakau um. Aria binyatin iri enyenyig yamaggape kabi arpenyig yamag um. Aria nubatin-enyinyape kabi anan debeini kumun nehuru nanakiruhw iri um. 8 Aria eshudok nubatish, eshesh atinatin douk anawipish kapraigiyohos shapenyesh.Aria numuniruh um hani adukiruh um esheshiruhyegeshiweruh ihiruhmorim douk shukniruh abomum nabes atus. Aria nyumneh weibus esheshshapeum shakri,“Debeini Iruhin douk dodogowini abom.Anan douk yopuni abom, anan douk yopuni abom,anan douk yopuni abom.Seiwok nape, aria douk shopunek nape,aria kweipon shopunek ta nunaki.”

Eshesh madae shupe um shurao uhwin atin umshakri enyudok baraen um uwe. 9 Eshesh shapeshatuk Iruhin douk nape enyudok debeinyi wagituriri ananin nyeigur nyato iruhw. Anan douk nape ihihnyumneh iri. Eshesh shanadudareh-uman shenektenkyuman shakri anan yopuni. Aria abudok nyutobeshudok nubatish dodogowishi douk mishishshoreshi shenekesh namudok um, amudok24-poreim debeimi habuh hoduk ohrubushurukatin um Iruhin douk nape wosik abom ihihnyumneh iri douk nape enyudok debeinyi wagituriri aria hape henek lotuman. Amam honik amamigyopugwi hatog douk king-omi atum hogwem irihawashog hurukatin um enyudok debeinyi wagituraria hakri,“Apakin debeini Iruhin, nyak doukdodogowinyi yopunyi abom.Aria ihishmorim arpesh ta shutuk nyakin atin

nyeigur nyuto iruhw.Um maresh? Nyak nyagipesh nyakim atum urkumaria nyenek ihishmorim eneshenesh eshudok

shatogur shape aria nyorukesh yapis.Eshesh douk nyakim urkum atum morumesh

nyakriyesharia eshesh shatogur shape.”

Jon Natik Onok Buk Douk Shaweshigok Iri

Aria eik Jon yatik anudok arman douk natemenyudok debeinyi wagitur iri nasuhw onokbuk ananin yopunyi rogur. Okwudok buk

okwok douk kabi anap roupi shup um. Okwok douk

REVELESEN 3:19 396 REVELESEN 4:9

Page 397: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

shadareshok aria showeshigok. Aria baraenshenyem nyape numunik um kwani adukshopunek. Aria showeshigok 7-poreih shakwukendelis gris. 2 Aria eik yatik enen dodogowinyiensel nyape nyeyagwreh debeg nyakri, “Meinyiarpen douk yopin abom aria wosik um nyubahigukasudok kendelis gris douk showeshik okwudok bukum aria nyukweshihok?” 3 Aria madae shutik enenatin arpen nyape iruhw heven iri o agundok atap irio shakamum agundok atap iri douk ta wosik umnyukweshih okwudok buk aria nyutik numunik umiri. 4 Aria douk yatik um madae shuparug enenarpen uwe douk wosik um nyukweshih okwudokbuk aria nyutik numunik um iri. Douk namudok ariaeik yereh debeg. 5 Aria anan um amudok24-poreim debeimi nanaki nakripe nakri,“Kwamnek! Nyak mare nyureh! Anan arman umapudok awirop nyeigurip um Juda iri douk nakitakDevit ananip awirop iri douk dodogowin kabi enenwanohwinyi mahin nyeigurinyum laion iri. Anandouk neyotu dodogowin atun nenek wanohw naboyoweishi inahos shani ihishmorim ananish horimshabuhuk. Douk namudok aria anan doukdodogowin aria wosik um nubahiguk asudok7-poreis kendelis gris douk showeshik okwudok bukum aria nukweshihok.”

Jon Natik Enen Nugaen Sipsip6 Aria yatigu enen Nugaen Sipsip nyeyotu

hurukatin um enyudok debeinyi wagitur. Ariaeshudok nubatish dodogowishi douk mishishshoresh iri shani amudok 24-poreim debeimisheyotu shersharih enyudok Nugaen Sipsip. Enyennyubrug gwapenyen kabi shaen nyagok iri um.Enyen 7-poreiruh shuwaruh hakih enyenyig baragaria 7-poreis nabes sapenyen. Asudok nabes douksakri wobuwobren baraen um Iruhin ananish7-poreish mishish douk anan neshopokesh shanakihigunmorim um agundok atap iri. 7 Aria enyudokNugaen Sipsip nyanaki nyatrun okwudok bukanudok douk nasuok yopunyi rogur aria napedebeinyi wagitur iri. 8 Douk enyen nyatrunok ariaeshudok nubatish dodogowishi douk mishishshoresh iri shani amudok 24-poreim debeimishabuh shaduk ohrubus shakus hurukatin umNugaen Sipsip aria shenek lotumen. Aria ihim-morim amudok debeimi hasuhw sisigish atishenesh eshudok kabi gitahas um shani anas dis doukshenekas gol iri. Asudok dis douk shuknis umenyudok paura douk enyenyigus nyugus seisikwosik iri. Enyudok paura douk nyakri wobuwobrenbaraen um beten douk Iruhin ananish arpeshshape shenekan iri. 9 Aria eshesh shape sheyarubonohw namuhwi awehw shakri,“Nyak douk yopuni abom aria wosik um nyutrun

okwudok bukaria nyukweshih ihismorim kendelis gris douk

showeshigok um.Um maresh? Eshesh shaen nyagok

aria nyakibor owishibor batourak batorihismorim awirosish arpesharia bakweshihesh shape Iruhin ananish atish.Eshesh douk shape ihismorim sisigis debeisi

awirosaria sheneyagwreh sabainyi kupainyi baraen iri.Eshesh douk sabairuhi sisigiruh yegeshiweruh-ish

arpesh douk shape ihirubmorim debeirubi warubnahobigosabudok amnab agundok atap iri.10 Nyak douk nyenekam hatogur pris douk hape

henek ofa umeneshenesh eshudok hako apakin Debeini Iruhin

iri.Aria anan ta nupe Debeini nusuhw merikw-umesharia kweipon eshesh ta shupe debeishikabi douk debeimi king-omiaria shusuhw merik um ihishmorim arpesh shape

agundok atap iri.”

Eshesh Shatuk Nugaen Sipsip Enyenyin NyeigurNyato Iruhw

11 Aria wata shopunek yatrugunugu ariayemneku eshudok sabaishi Iruhin ananishenselahos esheshih meh. Shadarehesh um doukshatogur sabaishi abom. Sabaibi tausenab banisabaibi milionab. Eshudok sabaishi enselahossheyotu shersharih enyudok debeinyi wagitur nyanieshudok nubatish dodogowishi douk mishishshoresh iri shani amudok 24-poreim debeimiarmam. 12 Aria eshudok enselahos sheyarub debegshakri,“Enyudok Nugaen Sipsip douk seiwok shaen

nyagok iri douk yopunyi abom.Douk namudok aria enyen douk wosik um nyirao

debeinyi nyeigurnyuni utabor buni eneshenesh yopishi eshudokshuni debeinyi dodog.Aria shopunek enyen douk wosik um nyurao

yopinyi sakiaria wosik um apak mutuk enyenyin atin nyeigur

nyuto iruhw.Aria enyen douk wosik um apak munadudareh-

umen abom aria mutuk enyenyin atin nyeigurnyuto iruhwaria munek lotumen.”

13 Aria eik yemnek ihishmorim eshudok doukIruhin nenekesh shape iruhw atap iri shani eshudokdouk shape shakam agundok atap iri shaniihishmorim shape shakam debeigwi youg iri shapesheyarub onohw awehw shakri,“Apak makri ihishmorim eneshenesh eshudok

shunadudareh umanudok nape debeinyi wagitur iri nini Nugaen

Sipsip.Aria shutuk esheshish nyeiguhw shuto iruhwaria shunek lotumesh ihih nyumneh.

REVELESEN 5:2 397 REVELESEN 5:13

Page 398: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

6

Aria makri ihinyumorim debeinyi dodog nyuniagundok natrugun aria nape dodogowini um shupeumeshesh biyesh ihih nyumneh!”

14 Aria eshudok nubatish dodogowishi doukmishish shoresh iri shakri, “Adur atin!” Aria amudok24-poreim debeimi armam habuh hoduk ohrubusatap aria henek lotu um Iruhin nani Nugaen Sipsip.

Nugaen Sipsip Nyabrig Kendelis Gris SoweshikBuk Iri

Aria yatigu Nugaen Sipsip nyohur okwudokbuk douk shadareshok showeshigok7-poreis kendelis gris iri nyasuok aria

nyabahiguk sarig iri kendelis gris. Aria eik yemnekenen sagomatin um eshudok nubatish dodogowishidouk mishish shoresh iri nyeyagwreh. Aria enyenyihmah heyagwreh um kabi douk utag pogarog um.Aria enyen nyakri, “Nyak yowi.” 2 Aria yatigu enenshigorihwinyi hos nyanaki. Aria anudok armannatem enyudok hos iri nasuhw enen kein. Ariashopunek, shakon anat yoputi hat douk eshudokarpesh douk shenek uhwinyum wanohw iri shoguriri. Aria abudok nyutob anan natem hos nanak kabianan nenek uhwinyum wanogwiruh aria nakrinunek onohw shopunek wanohw nunekuhwinyumoh iri. 3 Aria Nugaen Sipsip nyabahiguksagiguk iri kendelis gris aria eik yemnek enyudoknyagiguk iri dodogowinyi douk mishin nyoren irinyakri, “Nyak yowi!” 4 Aria yatigu enenowishiborinyi nyatrugun iri hos nyanaki. Ariaanudok arman natem enyudok hos iri narao dodogum nuhur shape agundok atap iri arpeshesheshiruh aparuh um shurpak aria shubo kupaishishugok. Aria shakon anat debeiti bainat.

5 Aria Nugaen Sipsip nyabahiguk binyatinyiskendelis gris aria eik yemnek binyatin-in enyudokdodogowinyi douk mishin nyoren iri nyakri, “Nyakyowi!” Aria eik yatrugunugu aria yatigu enenbehrabinyi hos nyanaki. Aria anudok arman natemenyudok hos iri nasuhw enen skel douk shapeshenek skelum eshudok eneshenesh um ananiswis. 6 Aria yemnek enen enyudok kabi douk enenarpen enyenyih mah um. Enyen nyeyagwrehiagundok eshudok nubatish dodogowishi doukmishish shoresh iri shapemori. Aria enyudoknyeyagwrehi iri nyakri, “Nyak nyunak nyunek nyakinmour aria arpesh ta shugok um nyurub. Wit iri balita karowish atish aria ta shutoumesh um debeiboriutabor. Douk namudok aria shunek mour atuhnyumnah shurabor iri utabor ta wosik um shutoratup shokupi marup um wit, o bias atup shokusimarus um bali kabi douk rais um. Aria agusudokrowos douk shape shenek wel-agos iri saniagosudok douk shadi wainip shuruwep-agosi nyakmare nyununugos!”

7 Aria Nugaen Sipsip nyubahiguk nubatiskendelis gris soweshik okwudok buk iri. Aria eikyemnek nyagiguk iri nubatin dodogowinyi enyudok

mishin nyoren iri nyakri, “Nyak yowi!” 8 Aria eikyatigu enen akitohinyi hos nyanaki. Aria anudoknatemori enyudok hos iri ananin nyeigur douknanahwar Gok. Aria anudok anan douk debeininasuhw merik um abrudok wabur douk shagok irishapenyaburi nagimani. Aria arpesh shapeagundok atap iri shenesiyao um nubatis awiros.Aria amam harao dodog um hubo anap awiropisheshudok arpesh shugok. Enesh hakwumeshbainatog haesh shagok, aria enesh shagok umnyurub. Aria enesh yoweihi arugeh haesh ariashagok, aria enesh wanohwishi wanarish mahishshaesh shagok. 9 Aria Nugaen Sipsip nyabahigukanas wisish kendelis gris soweshik okwudok Buk iri.Aria eik yatigu eshudok arpesh douk seiwok abomshasuhw Iruhin ananin baraen dodog shakripeshum agundok Jisas nataurumesh um aria kupaishiarpesh shaesh shagok iri esheshish mishish. Esheshshape shakam enyudok alta douk shape showemeshudok um shenek ofamesh shako Iruhin iri um.10 Aria eshesh shahwar debeg shakri, “DodogowiniDebeini, nyak douk adurinyi yopunyi abomnyasuhw iruhw atap iri! Ta makwunih nyumnehhunak hudiguk aria nyak kadak nyunekumeshkwotog agundok atapishi arpesh um nyuwanameshyoweishi inahos um agundok shabo apak magokum?”

11 Aria Iruhin nekesh rouhi shigorihwihi rupehum atin atin eshudok arpeshish mishish arianakripesh namudok nakri, “Ipak pupe pishukabarbanab nyutob shopunek um arigaha shubo ipakishashukenyish owashish douk shani ipak panuboumpenek atin mour iri shugok kabi douk shabo ipakpagok um ba iyoh. Douk eshesh shesh shugokarigaha shunak shutogurum enyudok namba eikyakriyen iri aria eik ta kadak iwanom-umep ereb.”

12 Aria yatigu Nugaen Sipsip nyabahigukanawipis kendelis gris douk soweshik okwudok bukiri aria debeikwi enyik kwatuk agundok atap. Arianyumnahin aun natogur behrabin kabi anahyoweihi behrabihi rupah um. Aria wabin aunnatogur owishiborin kabi owishibor um. 13 Ariaunib wape iruhw utag iri wanatuk wagruki atap kabienep watakipi fikip shuruwep douk dodogowinyiuhwin nyasusuep tutukarep pagruk-umori um. 14

Aria iruhw utag ganak gawishuk kabi shadareshanap jarukwip um. Aria ihiruhmorim yodururuhhani unaihos shanak abom shapeik kupaigunum.

15 Aria amudok hape king um agundok atap irihani anam debeimi nyeiguhw shatoumami, haniamudok debeimi hasuhw merik um ami iri, hanieshudok douk shanagrem sabaibori utabor bani jahiri, shani eshudok dodogowishi arpesh, shaniihishmorim arpesh douk shape shakamum kupaishishenekumesh mour meyoh iri, shani eshudok doukshape wosik iri, eshesh ihishmorim shanak shawishshanabeshuk shape hurupiruh hani debeiworiburbudugiyu douk watao yodururuh iri. 16 Ariaeshesh shahwar yodururuh hani debeibori utaborshakri, “Ipak pubuh pishapomapuk um anudok

REVELESEN 5:14 398 REVELESEN 6:16

Page 399: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

7

nape debeinyi wagitur iri um mare nutrup. Ariashopunek um pubeshukapaguk um Nugaen Sipsipjuwehosin um mare nyunekumap kwotog arianyunekap murao debeiri eriger. 17 Um maresh?Ahudok debeihi nyumnah um anudok napedebeinyi wagitur iri nini Nugaen Sipsip amamjuwehosim um huwanamesh eneshenesh yoweishiinahos eshesh shape shenekesh iri um doukhatogur. Douk namudok aria omi ta dodogowin umnyunek uhwinyumam? Adur atin ta uwok.”

Sabaishi Israel 144,000-Poreish Sharao IruhinAnanin Kak

Douk enyudok nyanakuk aria eikyatrugunugu aria yatigu nubatish enselahossheyotu anagas um nubatin kona um

agundok atap um agudok nahobig. Aria esheshshasuhuk uhwin douk nyahur nubatin kona iri ummare nyahur agundok atap o nyahur youg o nyahurnyususuhw enen rowog. 2 Aria wata yatigukupainyi ensel nyatowi nyanaki iruhw gani aunnakihumori. Enyen nyasuhwi enen enyudok doukIruhin nape abom ihih nyumneh iri ananin kaknyapeyenyi. Aria nyahwaresh debeg eshudoknubatish enselahos douk Iruhin nekesh dodog umshununu agundok atap nini youg iri. 3 Enyennyakri, “Ipak mare arigas pununu agundok atapnini youg iri rowos, watak. Apak makri muwem-umesh Iruhin ananin kak nyupe yomogos umeshudok arpesh douk shenek apakin Iruhin ananinmour iri ba iyoh aria ipak kadak pununu eshudokeneshenesh.”

4 Aria eik yemnek um shadareh eshudok arpeshdouk sharao Iruhin ananin kak iri. Esheshshadarehesh shanak shatogur sabaishi um144,000-poreish. Eshudok sabaishi arpesh doukshanaki asudok ihismorim 12-poreis debeisi awirosum eshesh Israel. 5 Apudok awirop shahwarop umJuda iri, sharao kak aria shatogur 12,000-poreish.Aria apudok anap awirop shahwarop um Ruben iri12,000, aria apudok shahwarop um Gat iri 12,000. 6

Aria apudok shahwarop um Aser iri 12,000, ariaapudok shahwarop um Naptali iri 12,000. Ariaapudok shahwarop um Manase iri 12,000. 7 Ariaapudok shahwarop um Simeon iri 12,000, ariaapudok shahwarop um Livai iri 12,000. Aria apudokshahwarop um Isakar iri 12,000. 8 Aria apudokshahwarop um Sebulun iri 12,000, aria apudokshahwarop um Josep iri 12,000. Aria apudokshahwarop um Benjamin iri 12,000. Asudokawirosish arpesh sharao Iruhin ananin kak.

Sabaishi Arpesh Shenek Lotu Um Iruhin9 Douk enyudok nyanakuk aria eik yatrugunugu

aria yatigu sabaishi sisigiruh yegeshiweruh-isharpesh. Eshudok arpesh douk madae wosik umshudarehesh uwe, uwok. Eshesh douk ihismorimdebeisi awirosish arpesh douk sheneyagwrehsabainyi kupainyi baraen iri. Eshesh douk shanaki

ihigos-morim nahobigos douk sape agundok atapiri shantorum shape. Eshesh shore shigorihwihirupeh aria shasuhw palmenis shus esheshis wisaria sheyotu hurukatin um enyudok debeinyiwagitur nyani Nugaen Sipsip. 10 Aria esheshshahwar debeg shakri,“Apakin Iruhin douk nape debeinyi wagitur irinani Nugaen Sipsip amam atum abom hanarapmatanamori mape wosik.”

11 Aria ihishmorim enselahos sheyotu shersharihenyudok debeinyi wagitur nyani amudok 24-poreimdebeimi hani eshudok nubatish dodogowishi doukmishish shoresh iri shabuh shaduk ohrubushurukatinyum enyudok debeinyi wagitur aria shapeshenek lotu um Iruhin. 12 Shakri,“Adur atin! Apak manadudareh um apakin Iruhinaria matuk ananin nyeigur nyato iruhwaria makri anan yopuyopuni.Aria apak ta munek tenkyuman ihih nyumneh.Aria debeinyi nyeigur nyuni yopipi urkwippuni saki iri dodog ta shupe abom um anan atun

ihih nyumneh. Adur atin!”

Arudok Eriger Douk Eshudok Arpesh ShemnegorIri Douk Ratuh

13 Aria anan um amudok 24-poreim debeiminarige nakri, “Eshudok arpesh shor rouhishigorihwihi rupeh iri douk meishi? Eshesh shanakimeigunum iri?”

14 Aria eik yakripan yakri, “Debeini, nyak kanakdouk nyadukemesh, eik uwok.” Aria anan nakripenakri, “Eshudok arpesh seiwok shape agundok ataparia eshudok douk shakanuk agabus Iruhin irishenekesh shemnek debeiri eriger. Aria esheshshakwrup esheshih rupeh Nugaen Sipsipenyenyibor owishibor aria hatogur shigorihwih. 15

Douk namudok aria eshesh douk sheyotu hurukatinum Iruhin ananin yopunyi wagitur. Aria nyumnehweibus eshesh shape shenek ananin mour numunananit debeiti urupat. Aria anudok douk napeenyudok wagitur iri ta nini eshesh nupe arianutaurumesh. 16 Aria nyurub ta mare wata beshatin aria abar shopunek ta mare besh atin, uwok.Aria debeihi wah shopunek ta mare wata hutaohesh shumnek debeiri eriger, uwok. 17 Um maresh?Nugaen Sipsip douk nyeyotu orokohun hurukatinum debeinyi wagitur iri ta nyupe nyutaurumeshwosik kabi anudok nataurum sipsip wosik iri um.Aria enyen ta nyuraesh shunak shuwok abrudokabar douk ta shubaroh aria bunekesh shupe wosikabom ihih nyumneh iri. Ababar douk bakih atapmeyoh bor iri. Aria Iruhin ta nubatikumeshihihmorim abih aria eshesh ta mare wata shurehatin, uwok.”

REVELESEN 6:17 399 REVELESEN 7:17

Page 400: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

8

9

Nugaen Sipsip Nyabahigeshuk Namba 7Kendelis Gris Soweshik Buk Iri

Douk Nugaen Sipsip nyabahigeshuk namba7 kendelis gris douk soweshik okwudok bukshadareshok iri gani iruhw heven. Aria

madae enesh eshudok shiyagwreh o shubirak uwe,uwok. Ihishmorim eshudok shape mukareg banabnyutob hurukatin um tukwanin aua. 2 Aria yatigueshudok 7-poreish enselahos douk sheyotuwihurukatin um Iruhin iri sharao 7-poreiruh aruruh.

3 Aria kupainyi ensel nyasuhw anas dis doukshenekas gol iri um shure paura douk shashainyehnyenek nyugus seisik wosik iri um. Enyen nyasuhwasudok dis aria nyanaki nyeyotu hurukatin um altadouk showem eshudok shenek ofamesh shakoIruhin iri um. Aria sheken sabainyi paura umnyinyanuh um ihishmorim Iruhin ananish arpeshesheshin beten douk shape shenekan iri. Arianyeshem enyudok alta douk sheneken iri nyataohurukatin um debeinyi wagitur iri aria nyenekofamesh um Iruhin. 4 Aria nyih hanu enyudokpaura douk enyudok ensel nyasuwen enyenyis wisiri aria nyugus sani Iruhin ananish arpesh esheshinbeten shakitak shato um agundok Iruhin napeum.5 Aria enyudok ensel nyasuhw asudok dis enyudokpaura nyor um aria nyanak hurukatin um enyudokalta aria nyonik nyih nyehur dis shukunis arianyawasheh hagruki agundok atap. Douk enyennyawasheh hagruki aria utag brereyarog gatrugunabom aria geyagwreh debeg aria debeikwi enyikkwatuk.

Nubatish Enselahos Shahapurish Aruruh6 Aria eshudok 7-poreish enselahos shasuhw

7-poreiruh aruruh iri shenek redi umshahapururuh. 7 Aria nyarik iri ensel nyahapurishenyenyihw oruhw aria shigorihwisi ais doukdodogowis kabi utabor-umori sani nyih doukshenenek um owishibor iri shagruki agundok atap.Aria shasiya agundok atap nani rowos um biwotukoutumeb. Aria ehudok nyih hanu onok outuk ariahanu ihigos-morim rowos iri wishap heyateshuk.Aria bio outumeb wapeik, nyih madae hunu uwe.

8 Aria nyagiguk iri ensel nyahapurish enyenyihworuhw aria shawashak enen enyudok kabi doukonohw debeihwi nyih hanuhw iri yoduhwhwagrukuk youg. Aria shasiyauk youg um biwotukoutumeb aria onok outuk youg gwanenem umowishibor. 9 Aria shasiya ihishmorim eshudokeneshenesh shape youg iri um bibatun lainab ariaanan lain shagok shatuh. Aria shopunek, shasiyaihiyumorim kroruhiyor douk wor youg iri umbibatun lainab aria anan lain yoweu abom gririgarowatuh.

10 Aria binyatin iri ensel nyahapurish enyenyihworuhw aria onok takweikwi unuk douk hanuk nyihjorarehok kabi hanu arkirub um aria kwakutukukiruhw aria kwanatuk kwagruki agundok atap. Aria

shadareh ihibusmorim worubus um bibatun lainabaria okwudok unuk kwagrukuk kwabo anan lain umworubus sani ihibarmorim abar douk bakih atapmeyoh iri. 11 Aria anan lain senenem um nubutibariabar. Aria sabaishi arpesh shawok abrudok abararia baesh shagok shatuh. Nyeigurik um okwudokunuk douk Nubutini Marasin.

12 Aria nubatin iri ensel nyahapurish enyenyihworuhw aria shasiya nyumnahin nani wabin aub baniihiyumorim unib um biwotuk outumeb. Aria esheshshanunu onok outuk um anudok nyumnahin aunnani onok outuk um wabin aun aria onok outuk umoudok unib aria shatogur arukwutigunish. Ariashatupak nyumnah um bibatin nyutob aria wab umbibatin. Douk namudok aria nyumnah biyab nyutobbatrugun um aria anob nyutob arukwutigun. Ariawab shopunek namudok atin, biyab nyutobwanyukeh aria anob nyutob arukwutigun.

13 Aria yatrugunugu aria yatigu anar debeiriarmir kabi douk kumun um rehuru ranak iruhw.Aria yemnek um arar reyagwreh debeg rakri,“Gihaumesh arpesh shape agundok atap iri. Ummaresh? Hurukatin um eshudok bishatin enselahosta shihapurish esheshiruh aruruh aria enenyenenamaen ta nyutogur um eshudok atapishi arpesharia ta nyunekesh shunamnek debeiri eriger.”

Anas Wisin Ensel Nyahapurish Enyenyihw Oruhw

Douk anas wisin ensel nyahapurishenyenyihw oruhw aria yatik onok unukkwanatuki kwakutukuk iruhw kwagruki

jurug agundok atap. Okwudok unuk douk shakokenyudok ki um agudok nuwag douk gagor gabuhukgani atap aria atapig um madae gubuh giyotuanabik iri uwe. 2 Aria abudok nyutob enyen nyejikagudok nuwag obi nyutob, sabaigwusi nyugwussakih sato abom kabi douk debeihi nyih hanu um.Aria agwusudok nyugwus sato aria sakihseyawiyamuk nyumnahin aun aria aun nani iruhwshopunek arukwutigun abom. 3 Aria sabaishieshudok kabi douk debeishi gormish um irishakutukuk ogwusudok nyugwus shagrukiagundok atap. Eshesh douk sharao dodog ariawanohwish kabi douk pupiyak um. 4 Aria Iruhinnakripesh um eshesh mare shubo wishap punieneshenesh douk shatogur agundok atap ariashuni rowos shugok, uwok. Eshesh ta shuboeshudok arpesh douk madae shurao Iruhin ananinkak nyupe esheshis domaesh iri uwe atishshunekesh shumnek debeiri eriger.

5 Aria eshudok kabi douk gormish um iri shapeshanatuk eshudok arpesh um anas wisib aub. Ariaeshesh shape shemnek debeiri eriger kabi doukpupiyagwihiyar wanatukesh shemnek um. Ariaeshesh madae shurao dodog um shubo eshudokarpesh shugok uwe, uwok. 6 Aria abudok nyutobeshesh ta shurim yeh um shugok um. Ariashopunek, eshesh ta shukri abom um shugok umatin aria ta uwok. Gok ta nyuruwok-umeshuk.

REVELESEN 8:2 400 REVELESEN 9:6

Page 401: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

10

7 Aria yatik eshudok gormish shape kabi doukhwosahos um shape shenek redi um shunak umwanohw. Esheshigos baragos douk enesh eshudokkabi douk yopugwi hatog shenekog gol iri gwatemum aria esheshigos yamagos sape kabi arpeshigosum. 8 Aria esheshigos baragos sape kabi armago-wigos um. Aria esheshiruh naruh hape kabi enendebeinyi wanohwinyi mahin nyeigurin um laion irienyenyiruh hapeum. 9 Aria mishish um, esheshshor onog siotog douk dodogowig kabi douk ainabum. Aria esheshish kapraigiyohos shenekoh iri mahdouk kabi hwosahos shanuk sabaishi wilkarahosshahur shanak um wanohw iri shenekoh iri mah. 10

Aria esheshis honus sape kabi douk pupiyagwihiyarum aria sanatuk arpesh. Aria esheshin dodog douknyape asudok honus um sunatuk eshudok arpeshum abudok anas wisib aub. 11 Aria eshesh doukenyudok ensel, douk nyasuhw merik um agudoknuwag douk gagor gabuh gani atap iri nyapedebeinyi king um eshesh nyasuhw merikwumesh.Enyudok ensel enyenyin nyeigur douk shahwareneshesh Hibru esheshin baraen um douk shakri,“Abadon.” Aria eshesh Grik esheshin shakri,“Apollyon.” Aria apak ta mukri “Anudok arman douknape nanunu ihish eneshenesh iri.”

12 Eneshenesh sagomatinyish eshudok doukshenek arpesh shemnek debeiri eriger iri doukshatogur shanak shatuh douk. Aria pumnek, biyeshyoweishi abom kabi douk enyudok nyarik iri doukwata shape, aria eshesh ta shugiguk shutogur.

Anawipin Ensel Nyahapurish Enyenyihw Oruhw13 Aria anawipin iri ensel nyahapurish enyenyihw

oruhw aria eik yemnek anah mah. Enyudok arpendouk nyeyagwrehi gani anagas um nubatin konaum enyudok alta douk sheneken gol iri. Enyudokalta showem eshudok shenek ofa shako Iruhin um,enyen douk nyatao hurukatin um Iruhin napeum.14 Aria enyudok nyeyagwrehi iri nyakrip enyudokanawipin ensel nyasuhw oruhw iri nyakri, “Nyaknyukweshih eshudok nubatish enselahos doukshonoweshik shape abudok debeibi worubnyeiguribum Yufretis iri shunak wosik!”

15 Aria enyen nyakweshih-esh aria eshesh shasiyaihishmorim arpesh shape agundok atap iri umbisatup awiros. Aria eshesh shabo anap awirop umeshudok arpesh shagok. Eshudok enselahos esheshdouk Iruhin nenekesh shenek garibog abomshapeum abudok atub nyutob, ahudok atuhnyumnah, anudok atun aun aria enyudok atin kwarum eshesh shunek enyudok mour. 16 Aria eikyemnek shadareh amudok soldia douk hatemhwosahos aria hanak henek wanohw iri um douksabaimi abom hatogur 200 milion.

17 Aria eik kabi douk yabo yomnis um aria yatikamudok soldia hatem hwosahos iri hore siotogdouk shenekog ainab iri um amamish mishish.Agwudok siotog onog douk owishiborig kabi douknyih hanu um. Aria onog behrabig, aria onog

akitohig kabi douk amudok utom nyeigurim umsalfa iri. Aria hwosahos esheshigos baragos sapekabi enesh debeishi wanohwishi mahish nyeigurishum laion iri esheshigos um. Aria nyugwus sani nyihdouk hanuwi amudok akitohimi utom nyeigurimum salfa iri shatograri eshudok hwosahos esheshignokwatog. 18 Aria eshesh shasiya ihishmorimarpesh um bisatin awiros aria eshesh shabo anapawiropish arpesh shagok. Eshesh douk eshudokbishatin yoweishi abom eshudok, nyih, nyugwusaria ehudok juwehosihi nyih douk hanuwi amudokutom salfa iri douk shatograri hwosahos esheshignokwatog iri shaesh shagok. 19 Eshudok hwosahosesheshin dodog douk nyape esheshig nokwatoggwani honus. Esheshis honus douk sape kabiyuguhw um, aria baragos sapenyesh. Aria esheshshakwu esheshis honus um shabo arpeshshenekesh sharao debeiri eriger.

20 Aria ihishmorim shapeik iri arpesh doukmadae shugok abudok nyutob eshudok yoweishishatogrumesh abom um obi nyutob, eshesh madaeshukutukuk yoweishi inahos uwe, uwok. Esheshmadae shukehuk agabus ehudok aih um shapeshenek lotu um sagabehos shani amudok madaeadurimi god omi um uwe, uwok. Amudok god omidouk eshesh kanak shenekam esheshis wis iri.Eshesh shenekam shakwu gol rani siliwa iriakitohinyi kapa douk shahwaren um bras iri nyaniutabor bani rowos iri. Amam douk madae hutruguno humnek o hurahaen iri uwe. 21 Aria shopunek,eshesh madae shukehuk agabus ehudok yoweihiaih um shabo kupaishi shakwumesh eshudokeneshenesh aria shaesh shagok um uwe, shaniehudok um shenek ouruh um, shani enyudok umshenek enenyenen um subagwiruh um, nyanienyudok um shape shenek wehrur um, nyanienyudok um shakwuaruh um uwe, uwok. Esheshmadae shukutinyukuk aria shatanam shukonaparuh Iruhin uwe.

Ensel Nyakon Buk Jon Nakwoh

Enyudok nyanak nyatuhuk aria eik yatiguenen kupainyi dodogowinyi enselnyakutukuk iruhw heven nyabuhi. Orug

gweyor-gwarih enyenyihw yegenyihw. Aria enenrenbo nyato iruhw aria enyenyir yamuger rakihrananug, ratem iruhw enyenyig barag. Ariaenyenyig yamag gatrugun kabi douk wah hataohatrugunuk um. Aria enyenyigas aiyas sape kabidouk nyih hanu jurareh iri um. 2 Aria enyennyasuhw onok shokukwi buk douk shadareshok irienyenyis wis. Okwudok buk douk kwanejik kwapearia enyen nyasuhwok. Enyenyig yopugi aiyagnyagur gor youg, aria anag nyeshishuk amnab. 3

Aria enyen nyogao aria nyahwar debeg kabi enendebeinyi wanohwinyi mahin nyeigurinyum laion irinyahwar um. Enyen nyahwar jurug aria utagpogarog 7-poreih. Aria utag geyagwreh kabi doukarpenyih mah um. 4 Douk utag geyagwreh

REVELESEN 9:7 401 REVELESEN 10:4

Page 402: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

11

7-poreih jurug, aria eik yenek redi um yakri iwemenyudok baraen um anap shup. Aria eik yemnekanah mah hanaki iruhw heven. Aria enyudoknyeyagwrehi iri nyakri, “Enyudok baraen douk utaggeyagwreh 7-poreih gakriyen iri, nyak marenyunyem, uwok. Enyudok baraen nyumnekennyupe um nyak atin!” 5 Aria enyudok ensel doukyatrin nyeyotu youg gwani amnab iri nyatukenyenyin yopunyi rogur nyato iruhw. 6 Aria enyennyakri iruhw um anudok douk nape ihih nyumnehiri ananin nyeigur. Anan douk nenek iruhw atapnani ihishmorim eneshenesh eshudok douk shapeiruhw atap iri. Aria shopunek, nenek youg gwanieneshenesh shape shakam-igum iri.

Aria enyen nyakri, “Nyutob batuh, aria Iruhin tamare nukri nusuhwesh nupe, uwok.” 7 Ariaenyudok ensel wata shopunek nyakri, “Abudoknyutob douk namba 7 ensel nyahapurishenyenyihw oruhw obi nyutob, eshudok douk seiwokIruhin nabeshukesh iri ta shunowereh nunekeshshutogur yopugunum. Anan ta nunekesh shutoguryopugunum kabi douk seiwok anan nakripuk amamprofet douk henek ananin mour iri um.”

8 Aria eik wata yemnek ahudok atuh mah. Ariaenyudok arpen douk iganigadae yemnekennyeyagwreh iruhw heven iri wata shopuneknyakripe nyakri, “Nyak nyunak nyutrin okwudokbuk douk kwanajik kwor enyudok ensel douknyeshish youg gwani amnab iri enyenyis wis iri.”

9 Aria eik yanak yarigen um nyuke apudokshokwupi shup shadareshap iri. Aria enyennyakripe nyakri, “Nyak suwap aria nyupoh. Nyupohpur nokwat um, apap ta ekehip kabi douk araruhum. Aria pubuh pur apahw um ta nyumnek nubut.”10 Aria eik yatrinyap aria yapoh. Aria yapoh pornokwat um, eik yemnek ekehip kabi douk araruhum. Aria yapoh pabuh por apahw um, apap watanubutip. 11 Aria yemnek enen arpen nyakripenyakri, “Nyak ta nyukripesh enyudok baraen Iruhinnakripen-enyi shopunek. Enyudok baraen douknyakrium eshudok douk ta kweipon shutogurumsabaishi arpesh douk shape ihigosmorimnahobigos douk sape agundok atap iri. Esheshshuni sabaishi sisigiruh yegeshiweruh-ish arpeshshuni sabaishi sheneyagwreh kupainyi baraen iri,shuni sabaimi king-omi.”

Biom Armam Hakripesh Yopinyi Baraen Iri

Aria enyudok ensel nyeke enen rowogdouk shape shasuhw wigah um eshudokeneshenesh iri aria nyakripe nyakri, “Nyak

kakitak suh wigah um Iruhin ananit urupat tuni altadouk showem um eshudok shenek ofamesh shakoIruhin iri um. Aria shopunek, nyudareh ihishmorimarpesh douk shape shenek lotu numun ananiturupat iri. 2 Aria arbudok narub douk bapeikadukehahitam agundok wit um atudok urupat irinyak mare nyusuhw wigahumat, uwok. Ummaresh? Arbudok narub Iruhin nako eshudok

arpesh douk madae shudukem Iruhin iri uwe. Ariaeshesh ta shushish Iruhin ananibur yopuburi waburJerusalem shupeum um 42-poreib aub. Abudok42-poreib aub douk shopunek atin um bishatinshuknish aria enen tukwanin kwarahos. 3 Aria eikIruhin ta ishopok eikim biom armam inekamdodogowim atum hunak hukripesh eikin yopinyibaraen. Amam ta hur yoweihi rupeh kabi doukyoweigosi begos um. Eik ta ikripam eikin baraenaria amam ta hunak hukripeshen 1,260-poreihnyumneh. Ehudok 1,260-poreih nyumneh doukshopunek atin um bishatin shuknish aria enentukwanin kwarahos.” 4 Amudok biom armamamam douk shakri wobuwobren baraen umeshudok biyesh rowos nyeiguhwish um oliv iri shanibiyesh eshudok douk showem lamhos shetem umdouk shakus hurukatin um Debeini douk nasuhwihibmorim amnab iri. 5 Aria ta enesh arpesh shukrishom o shuham um, nyih ta hutograri amamignokwatog aria hunu amamish horim hiyatesh. Douknamudok aria meishi arpesh shukri shom oshunekam mumam iri, eshesh ta mare shuruwok,uwok. Eshesh shopunek ta ehudok nyih hunish ariashugok shutuh. 6 Amudok biom douk harao bigaria dodog um hunek eshah mare hurauri abudoknyutob amam hukripesh Iruhin ananin baraen obinyutob um. Aria shopunek, amam doukdodogowim um hunek ihibarmorim abar doukbakih atap meyoh iri buni bor worubus sani youg irium bunenek um owishibor. Aria amam doukdodogowim um hunek eneshenesh yoweishi abomeshudok shutogurum ihishmorim arpeshshunekesh shurao debeiri eriger. Aria douk meibinyutob amam hukri hunekesh namudok um, amamta hugipesh amamip atip urkwip.

7 Douk kweipon amam ta hukripesh Iruhinananin baraen hiyaten aria enyudok debeinyiwanohwinyi mahin ta nyukutukuk agudok nuwagdouk gagor gabuhuk gani atap iri nyutowi. Enyen tanyutowi aria nyuto iruhw nyuni amudok biomarmam shurpak aria enyen ta dodogowin atinnyom hugok. 8 Aria amam ta hukusuk abrudokdebeiburi wabur ababih debeihi yah douk seiwokshabo amamin Debeini showeshikan shanaur neirrowog kruse nagok aburi. Abrudok wabur ababishbiyesh wobresh nyeiguhw douk Sodom iri Isip. 9

Aria bihotih shuknih anah tukwanih nyumneh,sabaishi arpesh shanaki ihismorim awiros doukshape ihigos-morim nahobigos agundok atap iri tashutrum. Eshesh douk sisigiruh yegeshiweruh-ishdouk sheneyagwreh sabainyi kupainyi baraen iri.Aria eshesh ta mare shukri wosik um enesh arpeshshumuhur shunak shurumam, uwok. 10 Aria shapeagundok atap iri arpesh ta shunadudareh umagundok amudok biom hagok um. Eshesh tashunadudareh aria shupe shukesh yopinyi presenum esheshish atin atin arpesh. Um maresh?Amudok biom wata hapeum, amam apa heneksabaishi arpesh shape agundok atap iri shemnekdebeiri eriger. 11 Douk bihotih shuknih anah

REVELESEN 10:5 402 REVELESEN 11:11

Page 403: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

12

tukwanih nyumneh hunak hudiguk, aria ta Iruhinananip yap wata panak pawisham aria amam tawata hukitak hiyotu. Aria arpesh ta shutrum ariashunogugur abom. 12 Aria abudok nyutob, amudokbiom ta humnek anah mah. Aria enyudok arpennyiyagwrehi iruhw heven iri ta nyukripam debegnyukri, “Ipak putowi agundok iruhw!” Aria amamishhorim ta shiyotu shupe shutrum meyoh aria amamta huwish onog orug aria hupe huto um iruhwheven.

13 Aria ta abudok atub nyutob abom, takweikwienyik ta kwutuk aria sabaishi 7,000-poreish arpeshta shugok. Aria agundok onok outuk abrudokwabur ta buwishuk aria 9-poreiyu outumeb upeik.Aria eshudok douk shupeik iri ta shutik namudokaria eshesh ta shunogugur abom aria ta shupeshutuk Iruhin douk nape iruhw heven iri ananinnyeigur nyuto iruhw. 14 Eshudok biyesh yoweishiabom douk shenek arpesh shemnek debeiri erigeriri douk eshudok shatuh. Aria ipak pumnek! Douk tamare roubi nyutob aria eshudok bishatin yoweishiabom douk ta shunek arpesh shunumnek debeirieriger iri ta shutogur.

Namba 7 Ensel Nyahapurish Enyenyihw Oruhw15 Douk namba 7 ensel nyahapurish enyenyihw

oruhw aria enesh arpesh sheyagwrehi debeg iruhwheven iri shakri,“Amudok douk riguk hape debeimi king um

agundok atap iri amamih nyumneh douk hatuh.Douk abudok nyutob apakin Debeini nani Krais,anudok douk Iruhin nagraehan neshopokan

nanaki iri doukhatogur dodogowim atum um hupe king um

agundok atap.Aria Krais ta nupe Debeini nupe nusuhw merik um

agundok atap ihih nyumneh.”16 Aria amudok 24-poreim debeimi douk hetemamamish debeishi wagiturahos hurukatin umIruhin iri habuh hakus atap aria hape henek lotuum Iruhin. 17 Aria hakri,“Debeini dodogowini Iruhin douk seiwok nyapearia douk shopunek nyape!Apak manadudareh-umen aria menek tenkyumen.Um maresh? Nyak douk nyarao nyakin debeinyi

dodogaria douk nyananubur nyape king um ihishmorim

arpeshshani eneshenesh eshudok.18 Eshudok douk madae shudukemesh um nyak

iri uwe,eshesh juwehosish aria agundok nyak juwehosin

um douk natogur.Aria ahudok nyumnah douk hatogur um shagok iriwata shukitaki aria nyak nyusuhw esheshig

kwotog um.Aria shopunek um nyukom yopishi eshudok

enesheneshum amam profet.

Amam huni ihishmorim nyakish arpesh nyeiguhwshato-umesh irishuni nyeiguhw wokeshi douk shanogugur um

nyak aria shenek lotumen iri.Aria um nyununu eshudok arpesh doukshape shanunu abudok amnab iri!”

19 Douk amudok 24-poreim debeimi hakriyuknamudok jurug aria Iruhin ananit debeiti urupattatao iruhw heven iri tanajik. Aria asudok bogisdouk dodogowinyi baraen kontrak Iruhin nakripeshesh Israel enyi nyor um sakusi yopugunum ganinumun urupat. Aria utag pogarog geyagwreh ariagatrugun abom. Aria eik yemnek anah debeihi mah.Aria enyik kwatuk aria sabaisi debeisi shigorihwisiais kabi douk utabor-umori sagruki atap.

Armatok Kwani Debeiri Yur

Aria shatik um enen dodogowinyi abomkak um shutrin aria shudukemesh shukrienen dodogowinyi arpen hurukatin um

nyutogur. Enyudok kak nyanakwarum nyatogurnyape iruhw heven. Aria nyatograri iri kak doukenyudok. Onok armatok kwape aria okwokkwashok nyumnahin aun kabi douk rupah um. Ariawabin nape shakameruh um okwokwiruhyeriweruh. Aria kowem anat yoputi hat douk12-poreiyu unib wapenyat iri kabi douk debeiworiotu wogwem iri um okwokwig barag. 2 Aria okwokdouk kwonarahaen aria kwape kwabirak um kwakrikwubanuh aria kwareh kwahwar debeg. 3 Ariawata shopunek, kupainyi dodogowinyi kaknyanakwarum nyatogur nyape iruhw heven. Arianyatograri douk enyudok. Enen dedebeinyiowishiborinyi mahin kabi douk anar takweiri yur umnyanakwarum nyatogur nyape. Enyen 7-poreigosbaragos seiren aria 10-poreiruh shuworuh hakihenbarag. Aria 7-poreig yopugwi hatog douk debeimiatum hogwem iri gwatem atug atug um enyenyigosbaragos. 4 Aria enyen nyakwu enyenyip honupnyogat unib douk wape atugun um onok outuk irigani iruhw utag aria nyawasho wagrukuki atap.Aria bio outumeb um unib wapeik iruhw utag. Ariaenyen nyanak nyeyotu apahwik um okwudokarmatok douk hurukatin um kubuki batowin iri umnyakri kadak okwok kwunyubuki atin aria enyenarigas nyunyuhur nyunyoh. 5 Aria okwokkwabanuh kwabuki armanin batowin. Anudokarman kweipon ta nupe dodogowin atun aria tanusuhw ainim butum aria nupe debeini umihishmorim arpesh douk shape ihigos-morimnahobigos iri. Douk okwok kwanabuki aria esheshshatrukwan sharan shanak um Iruhin um ananindebeinyi yopunyi wagitur douk anan napenyen iri.6 Aria okwok kwaruwok kwanak um anabikwehigunum arpesh uwok um. Okwok kwanak umagundok douk Iruhin nenekagun-umok um kwunakkwupeum. Aria agundok eshesh ta shupeshutaurumok kwupe 1,260-poreih nyumneh.

REVELESEN 11:12 403 REVELESEN 12:6

Page 404: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

13

Ehudok 1,260-poreih nyumneh douk shopunek atinum bishatin shuknish aria enen tukwanin kwarahos.

7 Aria debeihwi wanohw hwatogur iruhw heven.Enyudok debeini Iruhin ananin ensel douknyanahwar um Maikel iri nyani enyenyishenselahos shabo arudok debeiri yur. Aria arudokyur shopunek rani ararish yoweishi enselahos watashatanam shawanam wanohw. 8 Douk esheshsharpak aria yur rani ararish enselahos madaedodogowish uwe. Aria eshesh madae anabik uweum shupe iruhw heven um. 9 Aria Iruhin ananishenselahos shasuhwesh shawashesh shabuhi atap.Arudok yur douk seiwok rape aria douk shopunekrape iri. Arar douk shahwaror um yoweini sagabeno Satan. Anan douk nape nenek rohw umihishmorim arpesh douk shape agundok atap iri.Anan nani ananish yoweishi enselahos, esheshdouk showashesh shagruki agundok atap.

10 Aria eik yemnek anah debeihi mah. Ariaenyudok arpen nyeyagwrehi debeihi mah ganiiruhw heven iri nyakri,“Douk agundok um Iruhin narapmatanamori mape wosik um douk nanaki.Aria Iruhin neyabigap um anan douk dodogowini

abomaria ta nupe king um apak ihih nyumneh!Aria douk Krais, Iruhin nagraehanaria neshopokan nanakumori nurao arpesh iri

doukneyabigap um anan douk dodogowiniaria ananin big nyatogur deben.Um maresh? Arudok yur douk reyotu rape

renekumesh rohwin baraen eshesh Kristen,rakrip apakin Iruhin nyumnah wabrakri eshesh shenek yoweihi aih iri arar doukIruhin ananish enselahos shawashorrakutukuk iruhw heven ragruki agundok atap.11 Aria apakish ashukenyish owashish douk

shagipesh Krais irishenek uhwinyumor.Um maresh? Eshesh shape dodogowish umenyudok Nugaen Sipsip doukseiwok shaen nyagok iri enyenyibor owishiborbani enyenyin adurin baraen douk eshesh

shakripeshen iri.Esheship urkwip douk por abom um shakrishukripesh enyudok adurin baraenaria eshesh madae urkwip purum shukrishupe wosik agundok atap um uwe.Aria shopunek, eshesh madae shunogugur um

kupaishi arpesh doukshakon agabus Iruhin iri shesh shugok um uwe.12 Douk namudok aria ipak pape iruhw heven iri

puni iruhw utag, ipak ta punadudareh.Aria ipak pape atap pani youg iri eik yakri giha-

umep,ipak ta pumnek debeiri eriger.Um maresh? Satan douk nagrukugu um ipak.Aria anan douk juwehosin abom. Um maresh?

Anan nadukemesh um anan nupe nurahaen obinyutob douk banab abom meyoh.”

13 Aria douk arudok debeiri yur ratik um esheshshawashor ragruki agundok atap um, aria arar raperahiyah okwudok armatok douk kwabanuh kwabukinuganin iri. 14 Aria eshesh shokok biyesh debeishikumunish kapraigiyohos um kwehuru. Aria okwokkwanadudareh kwanak gani wehigunum arpeshuwok um. Okwok kwanak agundok um esheshshupe shutaurumok eshudok bishatin shuknish ariaenen tukwanin kwarahos um arudok yur mare rok.15 Aria sabaibari abar batograri ararit nokwat ariabatogur banak. Ababar bagipeshok banak kabidouk worub batogur banak um. Um arar rakrikadak abrudok abar bunak aria buraok bunak bokkwugok. 16 Aria amnab bataurumok. Aria amnabpuwarob banak tukwotukwan aria abrudok abarbagrukuk atap. 17 Aria arar juwehosir abom umokwudok armatok aria ranak um rakri runiihishmorim okwokwish batowish aria barheshishshurpak. Eshesh douk eshudok ihishmorim arpeshdouk shagipesh Iruhin ananin lo aria shakripeshJisas ananin adurin atinyi baraen aria shagipesheniri.

Aria arar ranak reyotu anagas um youg.

Biyesh Debeishi Wanarish Mahish

Aria eik yatigu enen debeinyi mahin nyape urah irinyakutukuk youg nyakitak nyape nyatowi. Enyen10-poreiruh shuworuh hakihen aria 7-poreigosbaragos seiren. Aria 10-poreig yopugwi hatog doukdebeimi atum hogwem iri gwatem otuhw otuhwum arhudok shuworuh. Aria enen yoweinyi nyeigurnyetem enyudok mahin enyenyigos baragos.Baugenyum baraen um enyudok nyeigur doukshabubunim um Iruhin. 2 Enyudok mahin douknyape kabi enen debeinyi wanohwinyi mahin doukshahwaren um lepat iri. Aria enyenyigas aiyas sapekabi enen debeinyi wanohwinyi mahin shahwarenum bea iri. Aria enyenyit nokwat kabi douk enyudokdebeinyi wanohwinyi mahin douk nyanahwar umlaion iri enyenyit um. Aria arudok yur reken ararindodog aria big nyani ararin debeinyi yopunyiwagitur um enyudok debeinyi mahin. 3 Aria anagum enyudok mahin enyenyig barag, takweibi arabbapenyag kabi douk shaen nyagok um. Aria enyendouk madae nyugok uwe, uwok. Abab watabanakawis. Douk namudok aria ihishmorim arpeshshape agundok atap iri shakitak yowiyokuk umenyudok mahin aria shagipeshen. 4 Aria arudokyur douk reken ararin big um enyudok mahin. Douknamudok aria ihishmorim arpesh shenek lotu umarudok yur. Aria eshesh shenek lotu um enyudokmahin shopunek shakri, “Arpen douk madae enendodogowin kabi douk enyudok mahin um uwe,uwok. Enyen atin douk dodogowin abom. Aria taomi dodogowin um nyuni enyen shurpak?”

5 Aria Iruhin nakri wosik nape natrin meyohenyudok mahin um enyen nyupe debeinyi um

REVELESEN 12:7 404 REVELESEN 13:5

Page 405: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

14

sabaishi arpesh um 42-poreib aub. Abudok42-poreib aub douk shopunek atin um bishatinshuknish aria enen tukwanin kwarahos. Aria enyennyape nyeyagwreh enenyenen yoweinyi abombaraen aria nyape nyatuk enyenyin nyeigur nyatoiruhw. 6 Aria enyen nyanonubur nyapenyabubunim um Iruhin. Enyen nyabubunim umananin nyeigur nyani ananibur wabur bani eshudokarpesh douk shape iruhw heven iri. 7 Aria Iruhinneken dodog aria enyen nyani Iruhin ananisharpesh sharpak aria enyen nyaesh nyahiyahesh.Aria enyen nyarao debeinyi big um nyupe king umihishmorim arpesh shape ihigos-morim nahobigosiri. Shuni ihismorim debeisi awirosish, shuniihishmorim sheneyagwreh ihin kupainyi baraen iri,shuni ihishmorim ihiruh sisigiruh yegeshiweruhisharpesh. 8 Aria ihishmorim arpesh douk shapeagundok atap iri ta shunek lotu um enyudok mahin.Ihishmorim eshudok arpesh douk seiwok Iruhinmadae nunek agundok atap uwe, aria anan madaenuwem um esheshish nyeiguhw shutem okwudokbuk douk eshudok arpesh ta shupe wosik ihihnyumneh iri esheshish nyeiguhw shutemokwi.Okwudok buk douk enyudok Nugaen Sipsip doukseiwok shaen nyagok iri enyenyik. 9 Aria douk ipakarigos sapenyep iri um, ta gamo pumnek enyudokbaraen!

10 Eshudok arpesh douk Iruhin nukri wosik umkupaishishusuhwesh shuweshikesh shuraesh um

shunuweshik iri,eshesh ta shunuweshik.Aria eshudok douk Iruhin nukri wosik um kupaishishukwumesh bainatog iri,eshesh ta shukwumesh bainatog aria shesh

shugok.Adur atin, enyudok kweipon ta nyutogur.

Namudok aria ipak Iruhin ananish arpesh tapusuhw ananin baraen dodog pugipeshen ariapiyotu dodogowip atip abudok nyutobenyudokmori amaen nyutogrumep um.

11 Aria eik yatigu enen kupainyi debeinyi wanarinmahin shopunek. Enyen douk nyape iri gani atapnuwag iri nyakitak nyapa nyatowi. Enyen bioruhshuworuh kabi douk hatogur nugaen sipsip irihakih baragenyum. Aria enyen nyeyagwreh kabidouk yuguhw hweyagwreh um. 12 Aria enyennyakwu enyudok nyarik iri mahin enyenyin big ariadodog um nyupe debeinyi um ihishmorim arpesh.Aria shopunek um nyupe dodogowin atin arianyunek agundok atap nini ihishmorim arpeshshunek lotu um enyudok nyarik iri mahin douktakweiti nyubrut tape anag enyenyig barag kabidouk shaen nyagok iri um. Aria enyen madaenyugok uwe, uwok. Aria abab banakawis. 13

Enyudok nyagiguk iri mahin nyenek enen mourdouk Iruhin atun neneken iri agundok nabesish umihishmorim arpesh. Enyen nyeneken iri doukenyudok. Enyen nyenek nyih hakutukuk iruhwheven hagruki agundok atap. 14 Aria Iruhin nakri

wosik aria enyen nyenek sabainyi Iruhin atunneneken iri mour agundok nabesin um enyudoknyarik iri mahin. Douk enyen nyenekesh namudokaria enyen nyape nyenek rohw um ihishmorimarpesh shape agundok atap iri. Aria enyen nyapedodogowin atin aria nyakripesh um shunekenyudok nyarik iri mahin enyenyir aborir aria shupeshutuk enyenyin nyeigur nyuto iruhw. Enyen doukseiwok shaen shakwumen bainat aria enyen madaenyugok iri uwe. Enyen wata nyape. 15 Aria Iruhinnakri wosik aria enyudok nyagiguk iri mahinnyahapurish enyenyip yap pawish enyudok nyarikiri mahin enyenyir aborir douk eshesh shenegor iriaria nyorukar yapis. Enyen nyenekar namudok umriyagwreh aria runek eshudok arpesh douk shakriuwok um shunek lotumar iri shugok. 16 Aria enyendodogowin atin abom um nyakri ihishmorimarpesh, nyeiguhw shato-umesh iri, shuni nyeiguhwwokeshi, shuni shanagrem sabaishi eshudokeneshenesh iri, shuni yaruhish iri, shuni shapeshakamum kupaishi shenekumesh mour meyoh iri,shuni shape wosik iri um shurao enen kak nyupeesheshish domaesh o esheshish yopishi roguhw. 17

Enyen nyenekesh namudok um meinyi arpen doukmare nyurao enyudok kak o enyudok namba iri,enyen ta mare nyutor eshudok eneshenesh onyunek salimesh um kupaishi shutorish, uwok.Enyudok namba o kak douk nyakri wobuwobrenbaraen um enyudok mahin enyenyin nyeigur.

18 Apak ta murao saki um mudukemesh umbaugenyum baraen um enyudok namba. Enyudokarpen douk nyudukemesh abom iri enyen tanyudukemesh um baugenyum baraen um enyudoknamba. Um maresh? Enyudok namba douknyakrium anan arman ananin nyeigur. Ariaenyudok namba douk 666.

Sabaishi 144,000-poreish Arpesh SheyarubOnohw Namuhwi Awehw

Aria eik Jon wata yatrugunugu aria yatigunugaen Sipsip nyeyotu ahwudok yoduhwdouk shahwarohw um Saion iri. Enyen

nyani sabaishi 144,000-poreish armam armagodouk enyudok Nugaen Sipsip nyani enyenyin Yainamamish nyeiguhw shetem esheshish domaesh irisheyotu. 2 Aria eik yemnek anah mah hanaki iruhwheven kabi douk debeibi worub batogur debeg um.Aria shopunek, ahah kabi douk utag pogarogdebeg um. Ahudok mah eik yemnekah iri ahahdouk kabi yopuhi mah douk shabirak eshudok kabigitahas um iri shabirakesh shenekah iri. 3 Ariaeshudok sabaishi 144,000-poreish arpesh sheyotuhurukatin um Iruhin ananin debeinyi wagitur nyaniamam debeimi hani eshudok nubatish dodogowishidouk mishish shoresh iri shapeum. Aria esheshsheyarub onohw namuhwi awehw douk esheshJisas Krais nagraehesh aria naraesh shakutukukagundok atap iri atish shadukemohw iri. 4 Anamarmam um eshudok arpesh douk henek yopinyi

REVELESEN 13:6 405 REVELESEN 14:4

Page 406: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

atin iri. Enesh douk armam henek yopishi inahosatin iri. Amam madae hunek yoweihi aih um huniarmago shenek wehrur atin uwe, uwok. Amamhape yopumi armam. Aria hagipesh Nugaen Sipsiphanak ihigunum enyen nyanak um. Aria orokohunum eshudok arpesh shape agundok atap iri, Iruhinnator amudok harik iri armam naram hanakumanan nani Nugaen Sipsip kabi douk ofa um. 5

Amam madae enen baraen nyupenyam um henekeneh yoweihi aih um uwe. Aria shopunek, amammadae hunek rohw atin uwe, uwok.

Iruhin Ananish Bishatin EnselahosSheneyagwreh Shakri Enen Baraen

6 Aria eik yatik enen ensel nyehwuru nyanak ganiiruhw iri nyasuhw Iruhin ananin yopinyi baraendouk ta nyupe ihih nyumneh iri um nyukripihishmorim arpesh shape agundok atap iri. Enyenta nyukrip ihiruhmorim sisigiruh yegeshiweruhisharpesh, shuni ihismorim sisigis awirosish arpesh,shuni ihishmorim sheneyagwreh kupainyi baraeniri, shuni ihishmorim arpesh douk shapeihigosmorim nahobigos iri. 7 Aria enyen nyahwardebeg nyakri, “Nyutob banaki um Iruhin anudokdebeini jas um nunek skelimum ihishmorim arpeshum. Namudok aria ipak punogugur um anan ariaputuk ananin nyeigur nyuto iruhw! Ipak punek lotuum Iruhin douk nenek iruhw heven nani agundokatap nani youg gwani ihibarmorim abar doukbatogur atap meyoh iri.” 8 Aria nyagiguk irinyehwuru nyanaki aria nyakri, “Abrudok debeiburiwabur nyeigur nyato iruhw aburi Babilonbananukuk jurug! Adur ababur bananukuk iyoh!Arpesh shape Babilon iri riguk shenek ihishmorimarpesh shape ihigos-morim nahobigos iri shenekwehrur um aria shenek eneheneh yoweihi aih.Eshesh shenek ehudok yoweihi aih kabi doukeshesh shape Babilon iri shekesh dodogowibariwainibar abar shaboroh shagugak aria shenekeh irium.” 9 Aria enyudok binyatin iri ensel douknyagipesh eshudok biyesh sharik iri enselahos irinyahwar debeg nyakri, “Ihishmorim arpesh doukshenek lotu um enyudok debeinyi mahin nyanienyenyir aborir aria sharao enyenyin kak nyapeesheshish domaesh o esheshish roguhw iri tashuwok anan kupaini wain. Anudok wain douk nakriwobuwobren baraen um agundok Iruhin ananjuwehosin um douk ta nunekesh shumnek debeirieriger iri. Aria anan ta mare nukri nenekgihaumesh, uwok. Anan ta juwehosin-umesh abomaria nunekesh shumnek debeiri eriger umnuwanamesh eneshenesh yoweishi inahos esheshshape shenekesh iri. Aria Iruhin ananish enselahosshuni Nugaen Sipsip ta shiyotu shutrish aria esheshta debeihi nyih hunish. Ehudok nyih douk hanuwianab akitohibi amnab nyeigurib um salfa iri. 11 Arianyugus douk sakih ehudok nyih douk hanueshudok arpesh shemnek debeiri eriger iri ta sukihsuto ihih nyumneh. Aria eshudok arpesh douk

shenek lotu um enyudok debeinyi mahin nyanienyenyir aborir aria sharao enyenyin kak douknyakrium enyenyin nyeigur iri, nyumneh weibuseshesh ta mare shupe um shurao uhwin, uwok.Eshesh ta shupe um shumnek debeiri erigernamudok atin.”

12 Namudok aria Iruhin ananishi arpesh doukshagipesh ananin lo aria shenek bilip dodogowishatish um Jisas iri, eshesh ta shiyotu dodogowishatish abudok nyutob eshesh shumnek debeirieriger obi nyutob um.

13 Aria yemneku anah mah. Aria enyudok arpennyeyagwrehi iruhw heven iri nyakri, “Nyak wemenyudok baraen anap shup um eshudok doukshasuhwen dodog Debeini ananin baraenshagipeshen iri. Baraen enyudok, ‘Eshudok doukshatukur Debeini aria shugok shunak iri shunieshudok douk ta kweipon shugok iri, eshesh tashupe wosik aria ta shunududareh!’”

Aria Iruhin ananin Mishin shopunek nyakri, “Adur,eshesh ta shukutukuk ihinyumorim debeinyi moureshesh shape sheneken iri aria ta wata shupe umshurao uhwin shupe meyoh. Um maresh? Eshesh tamare shunak meyoh, uwok. Ehudok yopihi aih ariamour eshesh shape sheneken iri ta nyunameshnyunak. Aria Iruhin ta nukesh enesh yopishieshudok eneshenesh um ehudok aih aria moureshesh sheneken iri.”

Shaurimori Worigun Agundok Atap Um14 Aria wata shopunek yatrugunugu aria yatik

onog shigorihwigwi orug. Aria enen arpennyetemori ogwudok orug. Enyen nyape kabi“Anudok Arman douk natogur adurinyi arpen iri.”Anan nowem anat yoputi hat shenekat um gol iridouk debeimi atum hogwem iri amamigos baragos.Aria nasuhw anap wanohwip atupi ponodaresh irinogwotep ananis wis. 15 Aria kupainyi enselnyatograri atudok Iruhin ananit debeiti urupat arianyahwaran debeg anudok natem ogwudok orug irinyakri, “Nyak nyukwu nopudok nogwotepnyurimori worigun. Um maresh? Ahudok nyumnahum worigun nunourimori um agundok atap umdouk hatogur.”

16 Aria anudok arman natem ogwudok orug irinawashak ananip nogwotep pabuhi agundok ataparia nabre ihigunmorim worigun.

17 Aria kupainyi ensel nyatograri atudok Iruhinananit debeiti urupat gani iruhw heven. Aria enyenshopunek nyasuhw anap wanohwip atupiponodaresh iri nogwotep. 18 Aria enen kupainyiensel shopunek douk nyape nyasuhw merik umnyih iri nyatograri gani enyudok alta douk showemeshudok shako Iruhin iri um nyakus um. Aria enyennyahwaren debeg enyudok douk nyasuhwwanohwipi nogwotep iri nyakri, “Nyak nyukwunyakip nogwotep nyubre epudok wainip shuruwepdouk peir anaruh madururuh douk hanahwar umwain iri um agundok atap. Um maresh? Epep douk

REVELESEN 14:5 406 REVELESEN 14:18

Page 407: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

15

16

buwarep!” 19 Aria enyudok ensel nyawashakenyenyip nogwotep pabuhi um agundok atap arianyabre epudok ihipmorim shuruwep. Arianyepuhur nyanak nyowashep pabuhuk anagdebeigi tenk douk shenekag utabor iri umshumakwiyeshep aria shunek wainibar abar.Enyudok wobuwobren baraen douk nyakriumagundok Iruhin anan juwehosin um eshudokarpesh douk shape shenek yoweihi aih iri. 20 Ariaanudok wain eshesh shanak shamakwiyeshanagudok tenk adukehahibur um abrudok debeiburiwabur. Aria sabaibori owishibor douk batograriadukehahig um agudok tenk iri bawori banakrougun wosik um 300 kilomita. Aria abrudoksabaibori owishibor hurigasarubor bato um doukwosik hurukatin um 2 mita. Enyudok wobuwobrenbaraen douk nyakrium agundok Iruhin ananjuwehosin um eshudok arpesh douk shape shenekyoweihi aih iri.

Iruhin Ananish 7-poreish Enselahos ShasuhwEshudok Douk Shenek Arpesh Shemnek Debeiri

Eriger Um

Aria eik wata shopunek yatik kupainyidebeinyi kak nyatogur iruhw heven. Enyendouk nyatogur um nyiyabig arpesh um

agundok douk Iruhin dodogowin um nini agundokanan juwehosin um eshudok yoweishi inahosarpesh shenekesh iri um. Aria eik yape yanasorikum enyudok kak. Kak douk enyudok. Eik yatik7-poreish Iruhin ananish enselahos douk shasuhw7-poreish shagiguk abom iri eshudok enesheneshum shunek arpesh shumnek debeiri eriger iri.Eshudok yoweishi eneshenesh, eshesh doukshagiguk abom iri. Um maresh? Abudok nyutob tashubo eshudok arpesh douk shape agundok atapiri ba iyoh, aria agundok Iruhin anan juwehosinabom um ta nutuh. 2 Aria eik yatik enen enyudokdouk nyape kabi youg-mori um. Enyen nyape kabiwenyir, douk shenegor rani nyih iri. Aria shopunek,eik yatik enesh arpesh sheyotu anagas um youg.Eshudok arpesh eshesh douk sheyotu dodogowishshenek uhwinyum wanohw shabo enyudokdebeinyi mahin iri. Aria shopunek, eshesh shenekuhwinyum enyenyir aborir rani namba douk nyakriwobuwobren baraen um enyenyin nyeigur iri. Ariaeshesh shasuhw eshudok kabi gitahas um doukIruhin nekeshesh iri. 3 Aria eshesh shape sheyarubahwudok awehw douk nenek Iruhin ananin mour iriMoses nani Nugaen Sipsip amamihw. Ahwudokawehw douk sheyarub shakri namudok,“Debeini Iruhin, nyak douk dodogowinyi abomaria nyabo ihishmorim eneshenesh shabuhuk iri.Nyakih aih douk yopiyopihi abom.Aria nyakin mour douk dodogowinyi abomaria arpesh shatrin aria mishish shakitak

yowiyokuk!Nyak nyape King um ihigos-morim nahobigos

douk

sape agundok atap iri.Aria nyak nyenekeh iri aih aria mour douk adurin

atin abom!4 Debeini, ta omi mare nyunogugur um nyunek

lotumen?Aria ta omi nyukri uwok umnyutuk nyakin debeinyi nyeigur nyuto iruhw?Nyak atin yopunyi abom.Aria ihishmorim arpesh shape ihigos-morim

nahobigos irita shunaki shunek lotu um nyak atin.Um maresh? Nyakin ihinyumorim yopinyi mour iri

aih douk shatogur yopugunum.”5 Douk enyudok nyanakuk aria yatigu atudok

Iruhin ananit debeiti urupat gani iruhw heventanajik. Aria eik yatigu numunitum atudok seliturupat douk Iruhin napenyot iri. 6 Aria Iruhinananish 7-poreish enselahos douk shasuhw7-poreish yoweishi eshudok eneshenesh iri shakitakshatograri atudok urupat. Eshudok yoweishi doukta shunek arpesh shumnek debeiri eriger iri. Esheshshorari yopihi atih hatrugun iri shigorihwihi rupeh.Aria shawashak iri letog douk shenekog gol iri umesheshish mishish. 7 Aria enen um eshudoknubatish dodogowishi douk mishish shoresh irinyekesh 7-poreis dis douk shenekas gol iri umeshudok enselahos. Asudok dis douk shishuknis umIruhin douk nape ihih nyumneh iri um ananjuwehosin um. 8 Aria atudok Iruhin ananit debeitiurupat shuknit um ogwusudok yopugwusi nyugwusdouk satograri agundok douk Iruhin dodogowinaria natrugun abom um. Aria abudok nyutob,madae enen arpen ta dodogowin um nyunaknyuwish um uwe, uwok. Enyen ta nyupe arigahaeshudok 7-poreish enselahos shiyatak enyudokmour um eshudok 7-poreish yoweishi douk shenekarpesh shemnek debeiri eriger iri ba iyoh, ariaenyen wosik ta kadak nyunak nyuwish.

7-poreis Dis Douk Shukunis Um Eshudok DoukIruhin Juwehosin-umesh Abom Um

Aria eik yemnek anah mah. Aria enenarpen nyeyagwrehi atudok Iruhin ananitdebeiti urupat. Aria enyudok nyeyagwrehi

iri nyakrip eshudok 7-poreish enselahos debegnyakri, “Ipak punak purak Iruhin anan juwehosinum nyor ipakis dis iri nyubuhukuk atap!”

2 Aria nyarik iri ensel nyanak nyourak eshudokshor enyenyis dis iri shabuhukuk atap. Ariatakwetakweibi yoweibi ereb batogur um enesharpesh. Ebeb douk batogur um ihishmorim douksharao enyudok debeinyi mahin enyenyin kaknyape esheshish roguhw shani domaesh ariashenek lotu um enyenyir aborir iri. 3 Aria nyagigukiri ensel nyaurak eshudok shor enyenyis dis irishabuhukuk youg aria youg gwatanam gwanenemum owishibor kabi douk shagok iri arpeshesheshibor um. Aria ihishmorim eshudok shapeyoug iri shagok. 4 Aria binyatin iri ensel nyaurak

REVELESEN 14:19 407 REVELESEN 16:4

Page 408: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

eshudok shor enyenyis dis iri shabuhukuk worubusaria ihibarmorim abar douk batogur atap meyoh iribatanam banenem um owishibor atubor. 5 Aria eikyemnek enyudok ensel douk nyasuhw merik umihibarmorim abar iri nyakri,“Nyak adurinyi. Seiwok baugos abom um nyak

nyape,aria douk shopunek nyape.Baraen nyak nyeneken um eshudok arpesh doukshenek yoweishi inahos iri douk yopin abom.Eshesh shemnek debeiri eriger wosik umyoweishi inahos eshesh shenekesh iri.6 Um maresh? Eshesh shabo nyakish arpesh shani

amam profetdouk Iruhin nakripam baraen hakrip arpesh iri

shagokaria esheshibor owishibor batourak.Aria ahudok nyumnah douk nyak nyuwanam-

umesheshudok shenek yoweishi inahos iri shaboroh.Abrudok owishibor douk bakri wobuwobren

baraen umarudok debeiri eriger douk Iruhin nenekesh

shemnegor iri.Aria arar douk renekesh-umesh wosik umeshudok yoweishi inahos eshesh shape shenekesh

iri.”7 Aria eik yemneku enen arpen nyeyagwrehienyudok alta douk shape showem eshudok shenekofamesh shako Iruhin iri nyataoum. Aria enyudokarpen nyeyagwrehi iri nyakri,“Debeini, nyak douk Dodogowini abom Iruhin.Nyak nyeneken um arpesh iri baraen douk yopin

abom!”8 Aria enyudok nubatin iri ensel nyaurak eshudok

shor enyenyis dis iri um nyumnahin aun. Aria Iruhinnakri wosik aria wah hatao juwehosih atuh haboarpesh aria nyih hanish. 9 Aria ahudok wah hataojuwehosih atuh abom aria habo enesh arpesh ariashanomnek abom um debeihi nyih hanishuk. Ariaeshesh shape shahao Iruhin shabubuniman anandouk nasuhw merik um eshudok yoweishi doukshenek arpesh shemnek debeiri eriger iri. Ariaeshesh shakri uwok abom um shatanam shukonaparuh Iruhin aria shutuk ananin nyeigur nyutoiruhw um. 10 Aria enyudok anas wisin iri enselnyaurak eshudok shor enyenyis dis iri shanak umenyudok debeinyi mahin nyapenyen iri wagiturnyakus um. Aria wab babuh beyawiyamuk agundokihishmorim arpesh douk enyen nyasuhw merikw-umesh iri shapeum. Eshesh shapeum arukwutigunabom. Aria eshesh shemnek debeiri eriger ariasabaibi ereb bapenyesh aria shape shanatukesheship yehep. 11 Aria shape shabubunim Iruhindouk nape iruhw heven iri. Aria eshesh madaeshukehuk agabus ehudok yoweihi aih eshesh shapeshenekeh iri uwe, aria shatanam shukon aparuhIruhin uwe, uwok.

12 Aria enyudok anawipin iri ensel nyaurakeshudok shor enyenyis dis iri um abudok debeibi

worub nyeiguribum Yufretis iri. Aria abarbogerukuk abom um shugabemam yah amamking-omi douk ta hunaki gani aun nakihumori. 13

Aria eik yatigu bishatin shanabosusih iri yoweishisagabehos douk shape kabi makihos um. Esheshshatograri arudok debeiri yur rani enyudokdebeinyi mahin shani anudok nenek rohwumesh iriprofet esheshig nokwatog. 14 Eshesh douk bishatineshudok yoweishi abom sagabehos douk shapeshenek enenyenen mour kabi douk Iruhin atunnape neneken iri. Aria eshudok bishatin iri yoweishisagabehos ta shunak shurauri ihim-morim kingdouk hape ihigunum um agundok atap iri umhunaki hupe atugun aria huni dodogowini Iruhindouk nasuhw ihinyumorim dodog iri hurpakahudok ananih debeihi nyumnah.

15 Aria Jisas Krais nakri, “Ipak mnek, eik ta watainaku itogrumep kabi douk nakwuaruh irinanakumogu. Douk namudok aria eshudok arpeshdouk mare shishuh aria shugabe shunabukesheshih rupeh wosik iri, eshesh ta shunadudarehshupe wosik. Um maresh? Eshesh ta mare shugarshupe shurahaen shunak yopugunum aria abraennyesh, uwok!”

16 Aria eshudok yoweishi sagabehos sharauriamudok debeimi king hanaki hape agundok doukbaraen Hibru shahwaragun um Amagedon iri.

17 Aria namba 7 ensel nyaurak eshudok shorenyenyis dis iri shanak um utag. Aria eik yemnekanah mah. Enyudok arpen nyeyagwrehi numunIruhin ananit debeiti urupat douk Iruhin ananinyopunyi wagitur nyakus um. Aria enyudok arpennyeyagwrehi iri nyahwar debeg nyakri, “Doukeshudok shatuh!” 18 Aria utag pogarog geyagwrehdebeg aria gatrugun abom. Aria debeikwi enyikkwatuk. Douk seiwok agundok atap arpesh shapeshanaki arigaha douk aria madae onok okudokmoridebeikwi enyik kwutuk uwe! 19 Aria abrudokdebeiburi wabur banasiya um bihatuh-igunum. Ariaihirubmorim debeirubi warub bape ihigos-morimnahobigos agundok atap iri bananukuk. Aria Iruhinurkum morum eshesh shape abrudok debeiburiwabur Babilon iri aria nekesh anudok wain doukshakri wobuwobren baraen um anan juwehosinabom um aria shanoh. 20 Aria ihishmorim unaihosshani ihiruhmorim yodururuh burukwaresh-ukukaria shanak shawishuk abom. 21 Aria shigorihwisiais kabi douk utabor um sagruki iruhw utag kabidouk eshah harari um aria sabuhi saesh. Abrudokaisibor utabor douk amaenyibor abom. Ababoratum atum douk 50 kilogram. Aria douk enyudokyoweinyi abom um abrudok aisibor utabor babuhibaesh shemnek debeiri eriger um nyenekesh ariashape shabubunim um Iruhin. Um maresh? Enyendouk yoweinyi abom.

REVELESEN 16:5 408 REVELESEN 16:21

Page 409: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

17

Debeikwi Armatok Douk Kwani Kupaimi ShenekWehrur Iri Kwomnek Debeiri Eriger

Aria enen um eshudok 7-poreish enselahosdouk shasuhw asudok 7-poreis dis doukshuknis um Iruhin anan juwehosin-umesh

abom um nyanakumori eik aria nyakripe nyakri,“Nyak yowi aria iyabigen um agundok ta okwudokdebeikwi armatok douk kwani kupaimi shenekwehrur iri kwumnek debeiri eriger um okwokwihyoweihi aih um. Okwok douk kwape hurukatin umsabaibusi debeibusi worubus. 2 Aria king omi doukhape agundok atap iri hani okwok shenek wehrurum. Aria sabaishi arpesh shape agundok atap irishawok okwokwin wain aria shagugak. Anudokwain douk shakri wobuwobren baraen umokwokwih yoweihi aih.”

3 Aria Iruhin ananin mishin nyatogrumedodogowin atin. Aria enyudok ensel nyarae nyanakanagun wehigunum arpesh uwok um. Ariaagundok eik yatik onok armatok kwatem iruhw umenen debeinyi owishiborinyi wanarin mahin.Enyudok mahin 7-poreigos baragos seiren aria10-poreiruh shuworuh hakihen. Aria sabaishinyeiguhw shatem ihihwmorim enyenyihwyegenyihw. Eshudok nyeiguhw douk shabubunimum Iruhin. 4 Aria okwudok armatok kwenek biyehyomogih owishiborihi rupeh. Okwok kwanaginohwokwokwihw yegenyihw um sabaibi yamayamagibbatrugun iri weiyoub douk shenekab gol iri. Ariashopunek, anab douk shenekab anabor yopuboriutabor bani anab weiyoub douk shatorub debeiboriutabor iri. Aria kwasuhw anap kap shenekap gol iriokwokwis wis. Aria eneheneh yoweihi aih doukIruhin nakri wokumeh abom iri hani enehenehyoweihi aih um shani okwudok armatok shenekwehrur um hor apudok kap shuknip. 5 Ariaokwokwin domaen enen nyeigur nyetem.Baugenyum baraen um enyudok nyeigur douknyanabeshuk. Enyudok baraen douk nyakrinamudok,

“Nyeigur nyuto-umaburi wabur Babilon baugosabom um ihiyumorim armago douk wape wani

kupaimi shenek wehrur um wani ihihmorim yoweihiabraenyihi aih douk agundok atapishi arpesh shape

shenekeh iri.”6 Aria eik yatik okwudok armatok kwape kwabosabaishi Iruhin ananish arpesh douk shenek bilipdodogowish atish um Jisas aria shakripesh ananinbaraen kupaishi iri. Okwok kwaesh shagok ariakwogugak abom kabi douk kwawok esheshiborsabaibori owishibor aria kwogugak um. Aria doukyatiguk namudok aria eik mishin nyakitakyowiyokuk. 7 Aria enyudok ensel nyarige nyakri,“Nyak mishin nyakitak yowiyokuk um maresh? Eik taikripen um baugenyum baraen um enyudoknyanabeshuk iri baraen um okwudok armatokkwuni enyudok debeinyi wanarin mahin doukokwok kwatemen kurahenyen iri. Enyen douk

7-poreigos baragos seiren aria 10-poreiruhshuworuh hakihen iri. 8 Enyudok nyatrin iri mahindouk seiwok nyape aria douk madae nyugok. Ariaenyen ta nyukutukuk agudok nuwag douk gagorgabuhuk gani atap abom iri nyuto iruhw aria tanyunak nyuwishuk.

Aria onok buk kwakus. Okwok douk eshudokarpesh douk ta shupe wosik atin ihih nyumneh iriesheshish nyeiguhw shetemokwi. Aria enesharpesh douk seiwok Iruhin wata nunek agundokatap uwe, aria madae nuwem esheshish nyeiguhwokwudok buk iri uwe ta shutik enyudok mahin ariata shukitak yowiyokuk. Um maresh? Seiwok enyennyape aria douk uwok, enyen nyagok. Aria anahnyumnah enyen ta wata nyukitak nyupe.

9 Aria meinyi arpen douk nyadukemesh abom irienyen wosik ta nyudukemesh um baugenyumbaraen um okwudok armatok kwani enyudokdebeinyi mahin. Agusudok 7-poreigos baragos sapeenyudok mahin iri douk shakri wobuwobren baraenum 7-poreiruh yodururuh douk okwudok armatokkwatemaruh iri. Aria shopunek, agagos douk shakriwobuwobren baraen um 7-poreim king-omi. 10

Amam 5-poreim douk hagok, aria anan douk watanape dodogowini king. Aria anan wata nutogurnupe king uwe. Aria anan ta nutogur aria ta nupebanab meyoh nyutob. 11 Aria enyudok debeinyimahin douk seiwok nyape aria douk madae enennyupe iri uwe, enyen douk shakri wobuwobrenbaraen um anan king douk natogur nape naniamudok anam 7-poreim aria hatogur 8-poreim iri.Aria anan ta wata nunak nuwishuk abom.

12 Aria aruhudok 10-poreiruh shuworuh nyaknyatruruh iri douk shakri wobuwobren baraen um10-poreim king-omi douk wata hutogur hupedebeimi iri uwe. Amam ta hurao debeinyi big umhupe king-omi huni enyudok mahin. Aria eshesh tashupe debeishi banab nyutob, atin aua meyoh. 13

Aria amudok 10-poreim king ihim-morim hasuhwatin baraen. Amam hakri hupe dodogowim ariahuken amamin debeinyi big nyuni dodog enyudokdebeinyi mahin um ihishmorim arpesh shumnekenyenyin baraen shugipeshen. 14 Aria amam king-omi huni enyudok mahin ta shuni Nugaen Sipsipnyuni enyenyish armam armago shurpak. AriaNugaen Sipsip nyuni enyenyishi douk enyennyagraehesh aria nyahwaresh shasuhw enyenyinbaraen sheyotu dodogowish atish iri ta shuboamudok king huni enyudok mahin shihiyahesh. Ummaresh? Enyudok Nugaen Sipsip douk Debeinyiabom um ihim-morim debeimi aria nyape kingabom um ihim-morim king. 15 Aria enyudok enselwata shopunek nyakripe nyakri, “Abusdok worubusnyak nyatik okwudok yoweikwi armatokkwapenyabus iri douk shakri wobuwobren baraenum sabaishi arpesh. Eshudok arpesh douk shapesabaigosi nahobigos iri. Eshesh douk sisigiruhyegeshiweruh aria sheneyagwreh sabainyi kupainyibaraen iri. 16 Aria aruhudok 10-poreiruh shuworuhnyak nyatruruh iri huni enyudok debeinyi mahin ta

REVELESEN 17:2 409 REVELESEN 17:16

Page 410: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

18

juwehosin um okwudok yoweikwi armatok. Ariaeshesh ta shok kwugok aria shutruk shuwarukowokwih rupeh aria okwok ta kwugor kwupe ariakwukus. Aria eshesh ta shupe shutah eibug-ikwumshugwoh aria okwok ta shukuhur shukweh nyiharia hunuk hiyatokuk. 17 Um maresh? Eshesh doukIruhin neshuhur um shugipesh ananim atumurkum. Namudok aria anan nakri wosik um amamhusuhw atin baraen aria enyudok amamin dodogdouk amam haraen um hupe king iri um ta watahuko enyudok mahin. Aria enyen ta nyupedodogowini king arigaha abudok nyutob Iruhinananin baraen nyutogur adurin abom obi nyutobbutogur. 18 Aria okwudok armatok nyak nyatruk iridouk shakri wobuwobren baraen um abrudokdebeiburi wabur. Ababur douk bape kabi anandebeini nyeigur nyato iruh-uman iri arman douknape debeini um ihim-morim king hape agundokatap iri um.

Debeiburi Wabur Babilon Bananukuk Jurug

Douk enyudok nyanakuk aria eik yatigukupainyi ensel nyakutukuk iruhw hevennyabuhi. Enyen douk nyarao debeinyi big

aria enyenyih rupeh hatrugun abom aria ihigunumagundok atap gor nakusuk. 2 Aria enyen nyahwardebeg nyakri,“Abrudok wabur Babilon nyeigur nyato iruhw aburi

doukbananukuk jurug! Ababur bananukuk!Aria douk ababur batogur yoweiburi wabur umeshudok ihishmorim sagabehos shuni warehos

shuni ogwuhudokyoweiguhwi hwanabosusih abom iri armiguhw

hwupeum.3 Um maresh? Sabaishi arpesh shape ihigos-

morim nahobigos iri shawok okwokwibar wainibarabar.Abrudok abar douk shakri wobuwobren baraen

umokwokwih yoweihi aih um shani okwok shenek

wehrur um.Eshesh douk shatik arpesh shape Babilon iri

esheshih yoweihi aih aria shagipeshesh shenekeh.Aria amudok ihim-morim king hape agundok atap

irihani abrudok waburishi arpesh shenek wehrur

um.Aria eshudok douk shenek bisnis agundok atap irisharao debeibori utabor um ehudok yoweihi aih

doukeshudok shape abrudok wabur iri shape shenekeh

iri.”4 Aria eik yemnek kupaihi mah gani iruhw heven.

Aria enyudok nyeyagwrehi iri nyakri,“Ipak eikishi arpesh, ipak pukutukuk abrudok

waburaria putogrukuk um mare puni

abrudok waburishi arpesh punek eshudokyoweishi inahos eshesh shape shenekesh iri.Ipak pukutubur-ukuk um ipak mare pumnek

debeiri eriger douk ta eshesh shumnekar iri.5 Um maresh? Eneshenesh yoweishi inahoseshesh shape shenekesh iri douksabaishi abom shape kabi waripak kwagit

nyubuhas kwoshem um.Aria eshesh shakus shato gani iruhw hevenaria Iruhin natrish aria anan urkum moromesh.6 Ipak padukemesh eshudok eneshenesh

yoweishi inahosokwok kwape kwenekesh iri douk sabaishi abom.Douk namudok aria ipak ta pushanom-umok

wosik atinokwokwish yoweishi inahos aria peshopokesh

shutoumok.Okwok kwabadig nubutibari abar bor kap aria ipak

pabarah.Douk namudok aria ipak wata pubodig nubutibari

abarnamudok atin aria pukok kwubarah umkwumnek arudokmori atin debeiri erigerokwok kwenek ipak pemnekar iri.Aria pushopokor rutoumok shopunek.7 Okwok douk kwatuk okwokwin nyeigur nyato

iruhwaria kwenek eneshenesh yoweishi inahos doukokwok mishin nyakitak um kwunekesh iri.Aria okwok nyeigur nyato iruhw kworao debeinyi

amaen wosikumok um eshudok yoweishi inahosdoukriguk okwok kwape kwenekesh iri.Aria okwok numun nanagunukuk aria kwakri,‘Eik yape debeikwi kwin!Eik kabi douk raminen madae nugokuk uwe um.Aria eik ta mare enen amaen nyutogrume aria

nyuneke ireh.Adur atin ta uwok!’8 Douk namudok aria atuh nyumnah meyohsabaishi yoweishi abom eshudok ta shutogurum

abrudok wabur. Eshudok yoweishi inahos doukeshudok.Eneheneh yoweihi arugeh ta hutogrumesh aria ta

shureh debeg.Aria debeirubi nyurub ta besh aria nyih shopunek

ta hunish.Um maresh? Debeini Iruhin apa nenek skelumesharia nawanamesh eneshenesh yoweishi inahoseshesh shenekesh iri douk dodogowini abom.

9 “Aria amudok king hape agundok atap iri haniokwudok armatok shenek wehrur um aria sheneksabaishi eneshenesh yoweishi shopunek. Ariaamam ta hutiku nyih hunuk aria nyugus supe sukiharia amam ta hurepok yowiyokuk. 10 Amam tahunogugur abom um arudok debeiri eriger doukokwok kwemnekor iri aria ta hiyotu rougun ariahupe hukri,‘O giha-mobur abrudok nyeigur nyato iruhw

maburi wabur Babilon!

REVELESEN 17:17 410 REVELESEN 18:10

Page 411: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

Giha-umep ipak arpesh pape abrudokdodogowiburi wabur iri! Douk banab nyutob, atinaua meyoharia ipak pemnek debeiri eriger jurug umeneshenesh yoweishi inahos ipak pape penekesh

iri!’”11 “Aria eshudok arpesh douk shape shenek

bisnis agundok atap iri ta urkwip purum abrudokwabur aria esheshiruh aparuh ta yoweruh ariashupe shureh. Um maresh? Ta mare wata eneshkupaishi arpesh shutor anah esheshih jah, uwok. 12

Ta mare enesh arpesh shutor ahudokmori jah. Goliri siliwa, shuni yopubori utabor, buni yopubi abomweiyoub douk shatarub debeibori utabor iri. Shuniyopihi abom shigorihwihi rupeh huni eneh biyagyomogih owishiborihi rupeh, huni eneh yopihiabom wogeruhihi rupeh. Huni ihigosmorim rowosdouk seisik yopuri unar wosik iri, suni ihishmorimeshudok douk shenekesh enen mahin doukshahwaren um elefan iri enyenyiruh naruh iri. Shunieshudok douk shenekesh agusudok rowos doukshatoragos debeibori utabor iri, shuni eshudokdouk shenekesh enen akitohinyi kapa nyeigurinumbras iri. Shuni eshudok douk shenekesh ainab iri,shuni eshudok yopishi abom douk shenekeshanabor yopubori utabor iri. 13 Eshudok shuniahudokmori jah shopunek. Enyudok shanyoh irirowog sinamon, nyuni enesh eshudok kabi doukyabro um, shuni enesh eshudok douk sheshehsheisik wosik iri. Shuni enyudok yopinyi sanda doukshahwaren um mer iri, shuni anas gris doukshahwaras um frankinsens iri. Eshudok shuni wainiri arudok sharah iri wel, shuni sabainyi abomplaua, shuni wit douk kabi douk rais um. Shunibulmakauhos iri sipsip iri hwosahos shuniwilkarahos, shuni arpesh douk wata shapesharahaen iri. Eshudok douk shape shakamumkupaishi shenekumesh mour meyoh iri. Eshudokihishmorim shuni arpesh ta mare wata shutorishatin, uwok.

14 “Aria eshudok douk shenek bisnis iri tashukripok namudok shukri, ‘Eshudok enesheneshihishmorim douk nyak mishin nyakitakumesh umnyuraesh iri douk shanak shawishuk. Aria nyakishyopishi eshudok douk shatorish debeibori utabor irishani eneshenesh yopishi eshudok douk shatrugunabom iri shopunek douk shanak shawishuk. Arianyak ta mare wata nyutrish atin!’ 15 Aria eshudokdouk shenek bisnis um shonakam um eneshenesheshudok aria shatorish sabaibori utabor eshudokarpesh shape abrudok wabur Babilon iri tashunogugur abom um arudok debeiri eriger doukta abrudok waburishi arpesh shumnekar iri. Ariaeshesh ta shunak shiyotuwi rougun aria ta shupeshurepobur. 16 Aria ta shukri,‘O giha mobur atubur abrudok nyeigurnyato iruhw mobur iri wabur!Seiwok ababur bananek yopihi abom shigorihwihi

rupeh hani sabaihi owishiborihi rupeh shopunek.Aria banaginohw gol rani yopubori abom utabor

bani weiyoub douk shatorish debeibori utabor iri!Eshudok eshesh douk shatrugun abom iri.17 Aria wata shopunek banab meyoh nyutob, atin

aua meyoharia ihishmorim eneshenesh eshudok doukshatorish debeibori utabor iri wata shanak

shawishuk.’”“Aria sabaimi hasuhw bodaeg kroruhiyor douk

wahur youg iri hani sabaishi pasindia douk shatorkroruhiyor aria sharahaen shanak kupairubi warubiri, hani amudok henek mour kroruhiyor iri, shaniihishmorim arpesh douk apa shenek esheshinmour youg iri eshesh ihishmorim ta shiyotuwirougun um abrudok wabur Babilon. 18 Aria abudoknyutob ta shiyotu shutik wabur nyih hunubur arianyugwus sukitak suto obi nyutob, eshesh ta shukri,‘Douk madae anabur wabur bape agundok atap iribupe kabi abrudok nyeigur nyato iruhw aburiwabur um uwe, uwok meyoh!’ 19 Aria eshesh tashuhur nyupruk shunuwatom baragos aria tashupe shureh debeg shukri,‘O giha-mobur atubur abrudok wabur!Eshudok ihishmorim arpesh douk shogrem

kroruhiyor irisharao sabaibori utabor abrudok wabur.Ipak pakri giha mobur abrudok wabur. Um

maresh?Douk banab nyutob, atin aua meyoh abrudok

waburishihishmorim eneshenesh yopishi eshudok shanak

shawishuk!20 Aria ipak enselahos pape iruhw heven iripuni ipak Iruhin ananish arpesh,puni ipak aposel douk Iruhin nagraehep umpunak pukripesh ananin baraen iri,puni ipak profet douk pakripeshIruhin nakripep-enyi baraen iri,ipak ihishmorim ta punadudareh.Um maresh? Iruhin nenek kwotimaburaria nawanamobur yoweishi inahos abrudok

waburaria bemnek debeiri eriger um agundokseiwok ababur barik benek ipak pemnek debeiri

eriger um.’”21 Douk enyudok baraen nyanak nyatuhuk aria

eik yatik enen dodogowinyi abom ensel nyohuronok debeikwi burbuduk nyawashok kwagrukukyoug aria nyakri,“Ta shuwashak abrudok debeiburi wabur Babilon

bugrukuk debeg atin gani atapkabi eik yawashok okwudok burbuduk kwagrukuk

um.Aria arpesh ta mare wata shutrubur atin, uwok.22 Aria eshudok kabi douk gitahas-umori esheshih

mehhuni eneshenesh douk shabirakesh shenek yopugi

musik iri,shuni buwaen iri aruruh esheshih mehta mare wata shumnekeh atin abrudok wabur,

uwok!

REVELESEN 18:11 411 REVELESEN 18:22

Page 412: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

19

Aria shopunek, eshudok douk shadukemesh umshunek enenyenen mour iri ta mare wata shutrish

atin.Aria amudok utom douk arpesh shape shakwum

shaworish urubit wit iri shopunekta mare wata shumnekam miyagwreh atin

abrudok wabur, uwok.23 Aria nyih lamhosih ta mare wata shutrish atin.Aria eshudok arpesh douk shakri shunaraum iri

esheshih meh shopunek ta mare shumnekeh atin.Aria riguk arpesh shape shenek bisnis abrudok

waburaria sharao sabaibori utaboraria shatogur debeishi nyeiguhw abom shato-

umeshi.Aria douk uwok. Aria eshudok arpesh shape

abrudok wabur irishenek anaruh subagwiruh aria shenek rohw umihishmorim arpesh douk shape ihigos-morim

nahobigos iri.24 Aria Iruhin natik um abrudok wabur benek

yoweishi inahosbabo amam profet hani sabaishi Iruhin ananish

arpesh shagok.Douk namudok aria baraen abrudok wabur

banasuwen.Aria ihishmorim arpesh doukkupaishi shaesh shagok iri shopunek,baraen douk nyanak um abrudok atubur wabur

banasuwen.”

Iruhin Ananish Arpesh Shanadudareh UmAgundok Babilon Bananukuk Um

Douk enyudok nyanakuk aria yemnek enenarpen nyeyagwrehi debeihi mah kabi douksabaishi arpesh shape sheneyagwreh

iruhw heven iri um nyakri,“Apak mutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw!Apakin Iruhin anan atun narap matanamori mape

wosik.Aria agundok anan dodogowin natrugun abom

um douknape abom um anan atun.2 Anan neneken um arpesh iri baraen umnasuhw esheshig durdurig kwotog um douk

yopug wosik abom aria adurig atug!Aria okwudok armatok douk kwani kupaimi

shenek wehrur umkwenek sabaishi arpesh shape agundok atap irishakutukuk yopihi aih aria shagipesh okwokwih

yoweihi aih.Douk namudok aria Iruhin nenek kwotumok nakri

okwok yoweikwi.Aria shopunek, okwok kwabo eshudok arpesh

doukshenek ananin mour iri shagok aria doukanan douk nawanamok enyudok yoweinyi poe.Okwudok armatok douk shakri wobuwobren

baraen um

abrudok wabur Babilon.”3 Aria sabaishi shape iruhw heven iri shape

shahwar debeg shakri,“Apak mutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw!Aria ogwusudok nyugwus douk sakih ehudok nyih

douk hanuabrudok debeiburi wabur iri ta sukih suto ihih

nyumneh!”4 Aria amudok 24-poreim debeimi armam hani

eshudok nubatish dodogowishi douk mishishshoresh iri shabuh shoduk ohrubus aria sheneklotu um Iruhin douk nape ananin debeinyi wagituriri aria shahwar shakri,“Adur atin, apak mutuk Iruhin ananin nyeigur

nyuto iruhw!”5 Aria eik yemnek anah mah agundok enyudok

debeinyi wagitur nyakus um. Aria enyudok arpennyeyagwrehi iri nyakri,“Ipak ihishmorim penek Iruhin ananin mour iri

puniipak nyeiguhw shatoumep iri,puni nyeiguhw wokepari douk punogugur um

Iruhin penek lotumanaria pusuhw ananin baraen pugipeshen iriputuk ananin nyeigur nyuto iruhw!”

Nugaen Sipsip Ta Nyurao Enyenyik IrohukwikAria Ta Shunek Debeguni Worigun

6 Aria eik yemnek enen arpen nyeyagwrehidebeihi mah kabi douk sabaishi arpesh shapesheyagwrehi um. Ahah douk kabi worub batogurbeyagwreh um aria kabi utag pogarog debeg um.Aria eik yemnek hakri,“Apak mutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw!Apakin Debeini douk anan atun Dodogowini Iruhin

abom.Anan douk nape debeini um ihishmorim arpesh

shanieneshenesh eshudok!7 Anan douk dodogowini arman abom.Aria douk apak ta aparuh yopuruharia munadudareh-uman aria mutuk ananin

nyeigur nyuto iruhw!Nyumnah douk hanaki um Nugaen Sipsip nyurao

enyenyik irohukwik.Baugenyum baraen um Nugaen Sipsip enyenyik

irohukwik douk nyakrium Krais ananish arpesh.’Okwok douk kwenek garibog kwape um eshesh

biyesh shunaraum um.8 Okwok douk shokok anah yopihi hatrugun abom

irishigorihwihi rupah kwohur.”

Ehudok rupeh ihih douk shakri wobuwobrenbaraen um ehudok yopihi abom aih douk Iruhinananish arpesh shape shenekeh iri. 9 Aria enyudokensel nyakripe nyakri, “Nyak wem enyudok baraen.Baraen enyudok.‘Eshudok arpesh douk Iruhin nahwaresh um

shunaki um

REVELESEN 18:23 412 REVELESEN 19:9

Page 413: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

20

agundok debeguni worigun douk shenekagun umNugaen Sipsip nyurao okwok iri um,douk eshesh wosik shanadudareh.’”Aria enyudok ensel wata shopunek nyakripe

nyakri, “Enyudok Iruhin ananin baraen douk adurinabom atin.”

10 Aria eik yabuh yoduk ohrubus hurukatin umenyenyiruh yeriweruh um yakri inek lotuman. Ariaenyen nyakripe nyakri,“Nyak mare nyunek lotu um eik, uwok.Nyak nyunek lotu um Iruhin atun.Eik yani nyak wani eshesh Kristen,apak ihishmorim douk munek Iruhin ananin mour

iri atup.Ipak douk pasuhw enyudok baraen Jisas

nakripepen pagipeshen iri.Enyen douk enyudok atin baraen nyohuramam profet amamiruh aparuharia hakripesh Iruhin nakripam-enyi baraen.”

Arman Netem Shigorihwinyi Hos Iri Anan DoukKrais

11 Aria ogwudok orug douk gweshiguk iruhwheven iri tukarog gwanak gweyatuk tukwotukwanaria eik yatigu enen shigorihwinyi hos nyeyotunumun heven. Aria anudok arman netem enyudokhos iri douk nanahwar namudok. Anan neyotudodogowin atun nagipesh ananin baraen wosik arianeyagwreh adurin atinyi baraen iri. Aria douk anannasuhw arpeshig kwotog nenekog wosik atin. Ariaanan nenek wanohw um, anan apa nagipeshananih yopihi abom aih atin. 12 Ananis nabes sapekabi nyih hanu jurareh iri um. Aria anan nowem umsabaigwi yopugwi hatog douk king-omi atumhogwem iri um ananig barag. Aria shopunek, enennyeigur nyetem ananihw yegenyihw. Kupaishi mareshudukem um baugenyum baraen um enyudoknyeigur uwe, uwok. Anan atun nadukemen. 13 Ariaahudok rouhi rupah anan nohur iri douk shosegruhowishibor aria owishibor atubor bakrupoh. Ariaeshesh shahwaran enyudok nyeigur shakri, “IruhinAnanin Baraen.” 14 Aria eshudok ami douk shapeiruhw heven iri shenek yopihi abom shigorihwihirupeh aria shetem esheshish shigorihwishihwosahos aria shape shagipeshan. 15 Aria anatwanohwit bainat tatograri anudok arman ananitnokwat. Aria anan ta nukwu atudok bainat um nubosabaishi arpesh douk shape sabaigosi nahobigosiri. Aria anan ta nusuhw anam butum doukshenekam ain iri aria nupe debeini um ihishmorimarpesh. Aria anan ta nushish wainip shurkwipagudok debeigari tenk douk shenekag utabor iri.Enyudok douk shakri wobuwobren baraen umagundok Dodogowini abom Iruhin naboihishmorim eshudok shabuhuk iri juwehosin abomum. 16 Aria enen baraen nyetem anudok armanananin mib nyani ananih rupah. Enyudok baraendouk nyakri namudok,

“Debeini um ihim-morim king aria shopunekDebeini um ihim-morim debeimi.”

17 Aria eik yatigu enen ensel nyeyotuwinyumnahin aun aria nyahwarugu debegogwuhudok ihiguhw-umorim armiguhw doukhwanadudareh hwanak iruhw iri nyakri, “Ipakihiguhw-morim punakumori Iruhin nenekagun iridebeguni worigun! 18 Ipak punaki puwok amudokking-omi huni amudok douk hape debeimi umamam soldia iri huni amudok dodogowimi armamamamiruh yegeshiweruh. Aria shopunek, puwokhwosahos shuni amudok douk hetem hwosahos iri,huni ihishmorim arpesh. Eshudok douk shapeshakamum kupaishi shenekumesh mour meyoh iri,shuni eshudok douk shape wosik iri, shuniihishmorim nyeiguhw shato-umesh iri, shuninyeiguhw wokeshi esheshiruh yegeshiweruh!”

19 Aria eik yatik um enyudok debeinyi mahinnyani amudok agundok atapim king hani esheshimsoldia shanak sheyotu atugun. Eshesh shanaksheyotu um shuni anudok arman douk netemenyudok hos iri nini ananim soldia shurpak. 20 Ariaeshesh shasuhw enyudok debeinyi mahin nyanianudok nenek rohwumesh iri profet showeshikesh.Anudok profet douk nenek enenyenen Iruhin atunneneken iri mour agundok enyudok mahin nyapeum. Riguk anudok profet douk nenek sabainyimour kabi Iruhin atun neneken iri um aria nenekrohw um eshudok arpesh douk sharao enyudokmahin enyenyin kak aria shenek lotu um enyenyiraborir iri. Aria enyudok mahin nyani anudok profeteshesh mishish wata shoresh aria showasheshshagrukuk agudok nuwag douk nyih hanuwiamudok utom douk shahwaram salfa iri hanu um.21 Aria anudok arman douk netem hos iri naboenyudok mahin nyani anudok profet esheshimsoldia hagok hatuh. Anan makwumam atudokbainat douk tatograri ananit nokwat iri. Douk amamhagok aria ihiguhw-umorim armiguhw hwanakihwape hwawok amamiruh yegeshiweruh ariaogwoguh dugaroguh abom wosik atin.

Satan Nanaweshik Nape Sabaishi Um1,000-poreish Kwarahos

Aria wata shopunek yatigu kupainyi enselnyakutukuk iruhw heven nyabuhi. Enyennyasuhwi anan debeini sen nani ki um

agudok nuwag douk gagor gabuhuk gani atap ariaatapig um madae gubuh giyotu anabik iri uwe. 2

Aria enyudok ensel nyasuwor dodog arudok debeiriyur aria nyoweshikor anudok sen um nyuweshikorrupe um 1,000-poreish kwarahos. Arudok yur doukshahwaror um seiwokiri yur iri. Aria shopunek, arardouk shahwaror um renek rohw um arpesh rakrieshesh shenek yoweishi inahos atish iri o Satan. 3

Aria enyudok ensel nyawashak arudok debeiri yurSatan rabuhukuk agudok nuwag douk gagorgabuhuk gani atap iri aria nyawarukuk wit dodog.Enyen nyawarukuk wit um arudok yur mare wata

REVELESEN 19:10 413 REVELESEN 20:3

Page 414: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

21

runak runek rohw um arpesh douk shape ihigos-morim nahobigos iri. Arar ta rupe arigaha1,000-poreish kwarahos shunak shudiguk aria enselta wata nyijikumar wit aria arar ta wata rutogurrupe meyoh rupe runarahaen banab meyohnyutob.

4 Aria eik yatigu enesh debeishi wagiturahosdouk king-omi atum hapenyesh iri shakus. Ariaenesh arpesh shatem eshudok wagiturahos. Esheshdouk Iruhin nekesh debeinyi big um shusuhwarpesh esheshig kwotog. Aria shopunek, yatiksabaishi arpesh douk shasuhw Iruhin ananinbaraen dodog shagipeshen iri esheshish mishish.Eshesh douk eshudok shakripesh baraen kupaishium Jisas, aria horim shatupok esheshigos baragosaria shaesh shagok iri. Eshesh douk madae shuraoenyudok debeinyi mahin enyenyin kak nyupeesheshish domaesh aria esheshish roguhw ariashunek lotu um enyen nyuni enyenyir aborir iriuwe. Eshesh wata mishish shawishesh aria shakitakshani Krais shape debeishi um eshudok1,000-poreish kwarahos. 5 Aria abudok nyutobeshesh shakitaki um, ahah douk sagomih nyumnahabom um shagok iri shakitaki wonugwegwiruh um.Ihishmorim shagok iri arpesh yapis madaesuwishesh abudok nyutob uwe, watak. Eshesh taeshudok 1,000-poreish kwarahos shunak shudigukaria eshesh ta kadak yapis suwishesh aria shukitaki.6 Aria eshudok arpesh douk shukitakiwonugwegwiruh ahudok sagomih nyumnah iri,eshesh ta shunadudareh aria shupe Iruhin ananishyopishi abom arpesh. Aria Iruhin nunek yopishiabom um eshesh. Aria agundok um shugigukshugok um ta mare dodogowigun um nesh shugokanah shopunek, uwok. Eshesh ta shupe kabi prisdouk hape henek ofa um eneshenesh eshudokhako Iruhin nani Krais iri um. Aria eshesh ta shuniKrais shupe debeishi shusuhw merik um sabaishiarpesh um eshudok sabaishi 1,000-poreishkwarahos.

Satan Nemnek Debeiri Abom Eriger7 Douk eshudok 1,000-poreish kwarahos shunak

shudiguk aria Satan ta wata jurug um shunuweshikum aria ta shijikuman wit agudok nuwag arianutograri aduk. 8 Anan ta nutograri um nunaknupe nunek rohw um sabaishi arpesh douk shapeihigosmorim nahobigos douk sape ihigunumagundok atap iri. Eshesh douk shape Gok naniMagok iri. Aria Satan ta nuraesh shunak shupeatugun um shupe shurpak. Eshesh douk sabaishiabom kabi douk sabaiti arukot douk takus anagasum youg iri um. 9 Eshesh shanak ihigunumagundok atap aria sheyotu shersharih Iruhinananish arpesh shapeum. Eshesh douk shapeabrudok wabur douk Iruhin urkum manawasham-abur abom iri. Aria nyih hagruki iruhw heven ariahabuhi hanu eshudok Satan ananish soldiaheyatesh. 10 Aria eshesh shawashak Satan douk

nape nenek rohwumesh iri nagrukuk kupaigidebeigi nuwag douk juwehosihi nyih hanuwiamudok utom douk shahwaram um salfa iri hapehanumi um. Enyudok debeinyi mahin nyani anudoknenek rohwumesh iri profet douk sharikshowashesh shabuh shor agudok nuwag. Ariaagundok eshesh bishatin ta shupe shunomnekdebeiri eriger nyumneh weibus ihih nyumneh.

Debeiti Kwot Tatogur11 Aria eik yatigu enen debeinyi shigorihwinyi

wagitur king-omi atum hapenyen iri nyakus. Ariaanan debeini netem enyudok wagitur. Aria agundokatap nani iruhw heven sharuwokuk shanakshawishuk. 12 Aria eik yatik eshudok ihishmorimshagok iri. Eshudok douk nyeiguhw shato-umesh irishani nyeiguhw wokeshi sheyotu hurukatin umenyudok debeinyi wagitur nyakus um. Aria onobumeb wanajik. Aria okwudok onok buk doukeshudok arpesh douk ta shupe wosik ihih nyumnehiri esheshish nyeiguhw shatemokwi shopunekkwanajik. Aria anudok netem enyudok debeinyiwagitur iri natik eneheneh aih hatem oudok bumebiri douk eshudok arpesh shape shenekeh iri. Ariaanan nenekumesh baraen wosik-umesh umihihmorim eneheneh aih douk eshesh shapeshenekeh iri. 13 Aria ihishmorim shagok iri doukseiwok shagok youg aria esheshiruh yegeshiweruhhorukuk youg iri wata shakutukuk youg shakitakshatowi. Aria ihishmorim shagok iri douk shagokshanak shape agundok shagok iri shanak shapeumiri wata shakitak shatowi. Eshesh shakitaki shapearia anudok netem wagitur iri nenekumesh baraenihishmorim atin atin wosik-umesh abom umeneheneh aih iri mour eshesh shape sheneken iri.14 Aria gok nyani agundok shagok iri shapeumnanawashak nagrukuk agudok nuwag douk nyihhape hanug iri. Agudok nuwag agag atug doukshakri nyagiguk iri gok ta arpesh shubuh aria mareshugok anah shopunek um. 15 Aria ta enesh arpeshesheshish nyeiguhw madae shutem okwudok bukdouk eshudok arpesh douk ta shupe ihih nyumnehiri esheshish nyeiguhw shetemok iri um, eshesh tashunawashak shugrukuk agudok nuwag douk nyihhanug iri.

Namuburi Wabur Heven Aria Namubi Amnab

Douk enyudok nyanakuk aria eik yatigunamuburi wabur heven bani namubiamnab shape. Barik iri wabur heven bani

barik iri amnab shani youg shanak shawishuk abomaria madae enesh shupe uwe. 2 Aria eik yatiguabrudok yopuburi wabur Jerusalem. Ababur doukbape iri agundok Iruhin napeum aria bakutukukiruhw heven bape babuhi. Abrudok wabur doukshaginohwobur kabi douk onok armatok doukkwanaginohw kwenek yopihi atih rupeh aria kwapeum kwuni okwokwin raminen shunaraum iri. 3 Ariaeik yemnek anah mah agundok enyudok debeinyi

REVELESEN 20:4 414 REVELESEN 21:3

Page 415: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

wagitur nyakus um. Aria enyudok arpennyeyagwrehi iri nyakri debeg, “Ipak pumnek! DoukIruhin nani arpesh shape atugun! Aria anan ta ninieshesh shupe aria eshesh ta shupe ananish atisharpesh. Aria anan ta nupe esheshin debeini Iruhin.4 Aria anan ta nubatikumesh abih esheshis nabesaria eshesh ta mare wata shugok atin, uwok. Ariaesheshiruh aparuh ta mare wata yoweruh ariashumnek anar eriger aria shureh, uwok.Ihinyumorim enenyenen douk seiwok nyapenyatogur um arpesh iri douk nyanak nyawishukabom.”

5 Aria anudok nape enyudok debeinyi wagitur irinakri, “Ipak pumnek! Douk eik yenek ihishmorimeneshenesh eshudok shape iruhw atap iri shatogurnamushi!” Aria anan wata shopunek nakripe nakri,“Nyak nyuwem um enyudok baraen doukiganigadae nyemneken iri anap shup. Um maresh?Enyudok baraen douk adurin abom aria wosik umarpesh shumneken aria shusuhwen dodogshugipeshen.” 6 Aria anan nakripe shopunek nakri,“Eshudok eneshenesh douk shatogur shatuh!Seiwok baugos um ihishmorim eneshenesheshudok watak enesh shutogur shupe uwe aria eikyape. Aria kweipon shopunek ta ipe arigahahugiguk iri nyumnah hutogur. Aria meinyi arpenabar baen iri, eik ta iken anabar abar nyubrohmeyoh. Enyen mare nyutorabar, uwok. Abrudokabar douk bakih atap meyoh iri. Ababar douk taarpesh shubroh aria shupe wosik abom ihihnyumneh iri. 7 Aria meinyi arpen douk nyiyotudodogowin atin nyunek wanohw nyubo yoweishiinahos shubuhuk iri, enyen ta nyugrem ihishmorimeikish yopishi eshudok eneshenesh. Aria eik ta ipeenyen nyenek lotume iri Iruhin, aria enyen ta nyupeeikin batowin. 8 Aria eshudok douk shanoguguraria wata shatanam shenek yoweishi inahos iri,shuni eshudok douk madae shusuhw eikin baraendodog shugipeshen iri uwe, shuni eshudok doukshenek eneshenesh yoweishi inahos iri, shunieshudok douk shabo kupaishi arpesh shagok iri,shuni eshudok douk shenek wehrur um iri, shunieshudok douk shenek ouruh iri, shuni eshudokdouk shenek enenyenen um yoweiruhi subagwiruhiiri, shuni eshudok douk shenek lotu um eshudokdouk madae adurimi god omi iri uwe, shunieshudok douk shenek rohwumesh iri, esheshihishmorim ta shunak shupe agudok nuwag doukjuwehosihi nyih hape hanu agari. Agudok nuwagagag douk ta arpesh shubuh aria mare shugokanah shopunek um.”

Namuburi Wabur Jerusalem9 Aria enen ensel um eshudok 7-poreish

enselahos douk shasuhw shagiguk abom iri7-poreish yoweishi abom eshudok eneshenesh irinyanaki aria nyakripe nyakri, “Nyak yowi ariaiyabigen nugaen Sipsip enyenyik irohukwik.” 10 AriaIruhin ananin Mishin nyatogrume dodogowin atin

aria agundok eik kabi douk yabo yomnis um. Ariaenyudok ensel nyare wanak wato onohw debeihwirouhwi yoduhw. Aria enyen nyeyabige abrudokIruhin ananibur yopuburi wabur Jerusalem. Ababurdouk baperi agundok Iruhin napeum ariabakutukuk iruhw heven bape babuhi. 11 Ariaagundok douk Iruhin dodogowin abom arianatrugun abom um natrugun numun abrudokwabur. Aria ababur babuhi anabik sik kabi doukanam yopumi utom douk shatorum debeiboriutabor iri mabuhi um. Aria shopunek, ababurbabuhi kabi douk anam utom jaspa mani wenyirshabuhi um. 12 Aria arbudok narub douksharukarubi narub um abrudok debeiburi wabur iridouk debeirubi abom aria rourourubi bato ganiiruhw. Aria 12-poreish duahas shape arbudoknarub. Aria shopunek, 12-poreish enselahossheyotu sheyoh um eshudok 12-poreish duahas.Aria asudok 12-poreis awirosish arpesh doukshakitaki Israel iri esheshish nyeiguhw shetemeshudok 12-poreish duahas. 13 Aria bishatinduahas shape gani wobrehah-irub um narub doukbape batik aun nakihumori um. Aria bishatin shapeshatik saut, bishatin shape shatik not, aria bishatinshape shatik aun nabuh um. 14 Abrudok debeiburiwaburirub narub agundok atapirub um douk betemum 12-poreibor utabor um busuwobur bataododog iri. Aria enyudok Nugaen Sipsip enyenyim12-poreim aposel douk riguk enyen nyograehamum hunak hukripesh Iruhin ananin baraen iriamamish nyeiguhw shatem abrudok 12-poreiborutabor.

15 Aria enyudok ensel douk nyani eik weyagwrehiri nyasuhw anam butum douk shenekam gol iri umshape shasuhw wigah um eshudok eneshenesh-amiri. Enyen nyakri nyusuhw wigah um abrudokdebeiburi wabur buni arbudok debeirubi narubbuni eshudok duahas douk shape narub iri. 16

Abrudok debeiburi wabur roubur um bani agundokdebebur um douk arag atin abom. Aria enyudokensel nyakwu enyenyim butum aria nyasuhw wigahum abrudok wabur. Aria douk enyen nyasuhwwigah aria ihiburmorim agundok roubur um banidebebur um bani agundok atap bato iruhw umdouk aragum atin abom. Aria shasuhw wigah um,ababur douk rourouburi abom hurukatin um 2,200kilomita. 17 Aria enyen nyasuhw wigah um narubshopunek. Aria agundok atap bato iruhw um doukhurukatin um 144 mita. Amudok butum enyennyasuhw wigah um arbudok narub iri doukamudokmori um douk arpesh apa shasuhw wigahum eshudok eneshenesh iri um. 18 Aria arbudoknarub douk shenekarub abrudok utabor atubordouk shahwarabor um jaspa iri. Aria wabur ababurkanak shenekabur shakwu yopuri gol douk rabuhiaria ratrugun kabi wenyirumori. 19 Atapirub umarbudok narub douk shenekarub um shunek narubum abrudok wabur iri douk shenekarub dodog. Ariashaginohwarub sabaibori sisigibor yopubori utabordouk shatorabor debeibori utabor iri.

REVELESEN 21:4 415 REVELESEN 21:19

Page 416: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

22

Marik iri utom doukmakus atap um masuhw arbudok narub iri doukjaspa.Aria magiguk iri douk bluporeimi doukshahwaram um sapaia iri.Aria biobor atum iri douk shigorihwimi doukshahwaram um aget iri,aria nubatibor iri douk grinporeim doukshahwaram um emeral iri.20 Aria anas wisi-ibor iri douk anabigim umowishiborimaria anabigim um shagarihwim.Amam douk shahwaram um sadonikis iri.Aria anas wisi-ibor iri douk owishiborimi doukshahwaram um konilian iri.Aria namba 7-im douk akitohimi doukshahwaram um krisolait iri,aria namba 8-im douk sikim grinporeim doukshahwaram um beril iri.Aria namba 9-im douk anam sikim akitohimi doukshahwaram um topas iri,aria namba 10-im douk anabigim um grinporeimaria anabigim um akitohimi iri.Aria amam douk shahwaram um krisopres iri.Aria namba 11-im douk anam sikim bluporeimidoukshahwaram um haiyasin iri,aria namba 12-im douk anam sikim owishiborimiutomshahwaram um ametis iri.21 Aria eshudok 12-poreish duahas douk

shenekesh shakwu 12-poreib shigorihwibi debeibiweiyoub douk shatarub debeibori utabor iri. Ariaeshudok duahas atin atin shenekesh shakwu atutatut um debeigwi weiyoubig natog doukshahwarog um pel iri. Aria ahudok debeihi yahdouk hape abrudok debeiburi wabur iri doukshenekah yopiri gol aria ahah hape kabi wenyir um.

22 Aria eik madae itik Iruhin ananit debeiti urupattutao abrudok wabur uwe, uwok. Um maresh?Debeini Iruhin anan douk Dodogowin abom naboihishmorim eshudok shabuhuk iri nani NugaenSipsip amam kanak hape kabi Iruhin ananit urupatum. 23 Aria abrudok wabur mour ta mare enen umwah hutao hobur um o wabin aun wanyukehin arianutrugun um, uwok. Um maresh? Agundok doukIruhin dodogowin aria natrugum abom um, agagunkanak ta nunek ihigunmorim um abrudok waburbutrugun aria bogaragun. Aria shopunek, enyudokNugaen Sipsip enyen kanak nyabuhi kabi douk lamum aria nyenekagun bogaragun abrudok wabur. 24

Aria ihishmorim arpesh shape sabaigosi nahobigosiri ta abrudok wabur butrugun-umesh aria esheshta shunatrugun aria shurahaen. Aria amam kingdouk hape agundok atap iri ta hurao amamiborutabor buni ihishmorim eneshenesh amamishyopishi eshudok hunak huwish abrudok wabur umhakri hutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw. 25

Aria nyumneh, abrudok waburish duahas tashunejik shupe namudok atin. Um maresh?

Agundok weibus ta mare anabus, uwok. 26 Ariaihishmorim arpesh shape ihigos-morim nahobigosiri ta shurao esheshibor utabor buni yopihi jahshuwish abrudok wabur um shutuk Iruhin ananinnyeigur nyuto iruhw. 27 Aria ihishmorimeneshenesh shabosusih iri yoweishi eshudok shunieshudok arpesh douk shenek eneshenesh yoweishiinahos iri, shuni eshudok douk shenek abraenyihaih iri, shuni eshudok douk shenek rohw umkupaishi iri ta mare shuwish abrudok wabur, uwok.Aria eshudok arpesh douk esheshish nyeiguhwshetem Nugaen Sipsip enyenyik buk iri eshesh atishta shuwish abrudok wabur. Okwudok buk okwokdouk eshudok arpesh douk ta shupe wosik abomihih nyumneh iri esheshish nyeiguhw shetemokwi.

Worubibar Abar Bani Shurkwip Peir Rowog IriDouk Ta Arpesh Shishoh Aria Shupe Wosik Abom

Iri Ihih Nyumneh

Aria enyudok ensel wata shopuneknyeyabige anab debeibi worub. Abudokworub shopunek douk bogarab abom kabi

douk wenyir ratrugun um. Aria arpesh shuwok abarabudok worub iri ta shupe wosik abom ihihnyumneh. Abudok worub douk batobe iri agundokenyudok debeinyi wagitur douk Iruhin nani NugaenSipsip hatemenyi nyakus um. 2 Aria abab baubanak orokohunih um ahudok debeihi yah doukhape abrudok wabur iri. Aria enesh rowos shataowobuwobur abudok worub. Aria eshudok arpeshdouk shuwok shurkwip peir eshudok rowos iri tashupe wosik abom ihih nyumneh. Aria shurkwipapa peir ihibmorim aub enen kwar. Aria esheshisshus ta sunek ihihmorim eneheneh arugehhenekesh iri arpesh douk shape ihigosmorimnahobigos iri shutogur yopish. 3 Aria ihishmorimeneshenesh yoweishi inahos eshudok shuni arpeshdouk Iruhin nakri adur iruhw abom um nakriwokumesh iri ta mare enesh shukus abrudokdebeiburi wabur, uwok.

Aria Iruhin nini Nugaen Sipsip amamin debeinyiwagitur ta nyukus abrudok wabur. Aria eshudokdouk shenek Iruhin ananin mour iri ta shupeshunek lotuman. 4 Eshesh ta shutik ananig yamagaria ananin nyeigur ta nyutem esheshish domaesh.5 Aria agundok weibus ta mare anabus aria esheshta mare shuhem enesh lamhos, uwok. Aria mour tamare enen um wah hutao um hunekagun juwehos-igun um, uwok. Um maresh? Agundok doukDebeini Iruhin natrugun abom um ta nutrugun-umesh. Aria eshudok douk shenek ananin mour irita shupe debeimi king-omi ihih nyumneh.

Jisas Hurukatin Um Nunaki6 Aria enyudok ensel nyakripe nyakri, “Enyudok

ihinyumorim baraen douk nyak nyenyem okwudokbuk iri douk adurin atin abom. Aria enyen doukwosik abom um ihishmorim arpesh shumnekenaria shusuhwen dodog shugipeshen. Aria debeini,

REVELESEN 21:20 416 REVELESEN 22:6

Page 417: downloads.dbs.orgdownloads.dbs.org/scriptures/pdf/APETBL/APETBL.pdf · 2021. 3. 18. · Matyu........................................................................... 4 Mak.............................................................................55

anan douk Iruhin douk apa nohur amam profet umhunak hukripesh ananin baraen iri. Anan neshopokananin ensel nyanaki um nyiyabig ihishmorimshenek ananin mour iri um ihishmorim eshudokeneshenesh douk hurukatin um shutogur iri.”

7 Aria Jisas nakri, “Mnek, eik douk hurukatin uminaku itogrumep! Aria eshudok arpesh doukshugipesh Iruhin ananin baraen nyetem okwudokBuk iri douk nyakrium eshudok douk ta shutoguriri, eshesh ta shunadudareh.”

8 Aria eik Jon, eik kanak yemnek ihinyumorimbaraen aria yatik ihishmorim eshudok douk yeshemokwudok Buk iri. Aria douk yemnek enyudokbaraen aria shopunek yatik eshudok ihishmorimeneshenesh iyoh aria yabuh yoduk ohrubushurukatin um enyudok ensel douk iganigadaenyape nyeyabige ihishmorim eshudok irienyenyiruh yeriweruh aria yakri inek lotuman. 9

Aria enyen nyakripe nyakri, “Nyak mare nyunek lotuum eik, uwok! Eik yani nyak wani nyakimashukenyim amam profet, mani ihishmorim arpeshdouk apa shagipesh enyudok baraen douk nyetemokwudok Buk iri, apak ihishmorim douk munek atinmour iri. Douk namudok aria nyak nyunek lotu umIruhin atun!”

10 Aria enyen nyakripe nyakri, “Nyak marenyubeshuk enyudok Iruhin ananin baraen douknyetem okwudok buk iri, uwok. Um maresh?Abudok nyutob douk Iruhin nakri nunek eshudokdouk shetem okwudok buk iri shutogurum doukbanaki hurukatin. 11 Douk namudok aria eshudokarpesh douk shenek yoweishi inahos iri ta shupeum shunek yoweishi inahos namudok atin. Ariaeshudok douk shenek eneshenesh shanabosusihabom iri yoweishi inahos iri ta shupe um shunekyoweishi inahos namudok atin. Aria eshudokarpesh douk shenek yopihi aih iri ta shupe umshunek yopihi aih namudok atin. Aria eshudokarpesh douk shape Iruhin ananish atish iri ta shupeananish atish abom.”

12 Aria Jisas nakri, “Mnek! Eik douk hurukatin uminaku. Aria eik ta iraougu eshudok um ikoihishmorim arpesh atin atin um iwanameshihihmorim eneheneh yopihi o yoweihi aih esheshriguk shape shenekeh iri. 13 Douk seiwok baugosum ihishmorim eneshenesh eshudok madae eneshshupe uwe, aria eik yape. Aria kweipon shopunekeik ta ipe arigaha hugiguk iri nyumnah hutogur.

14 Aria eshudok arpesh douk apa shanokwrupesheshih rupeh hatogur yopih iri, eshesh wosik tashunadudareh. Um maresh? Eshesh ta shurao bigum shuwok epudok shurkwip douk peir enyudokrowog douk ta shupoh aria shupe wosik abom ihihnyumneh iri. Aria shopunek, eshesh wosik tashunak shuwish abrudok waburish duahas ariashuwish shupe numun. 15 Aria eshudok doukshenek yoweihi abraenyih aih iri shuni eshudokdouk shenek ouruh aturuh iri, shuni eshudok doukshenek enenyenen um sabagwiruh iri, shuni

eshudok douk apa shenek wehrur um iri, shunieshudok douk shabo kupaishi shagok iri, shunieshudok douk shenek lotu um madae adurimi godomi iri uwe, shuni ihishmorim arpesh doukesheship urkwip panawasham um ehudok aih umshunek rohw um kupaishi arpesh um ariashagipesheh shenekeh iri, eshesh ta mare shuwishabrudok wabur, uwok. Eshesh ta shupeik aduk.

16 Aria douk eik Jisas yeshopoku enyudok eikinensel nyanakumogu ipak aria nyakripep umenyudok enenyenen douk nyetem okwudok buk irium ipak Iruhin ananish arpesh. Eik douk Devitananin barhonin douk yakitaki ananip awirop iri.Aria eik douk okwudok unuk douk kwanahwar umshuduwi kwatrugun abom iri.”

17 Aria Iruhin ananin Mishin nyani Nugaen Sipsipenyenyik irohukwik shakri, “Yowi!” Aria eshudokarpesh douk shumnek enyudok baraen irishopunek ta shukri, “Yowi!” Aria eshudok arpeshdouk abar baesh iri ta shunaki aria shuwok abrudokabar douk ta arpesh shubroh aria shupe wosikabom ihih nyumneh iri. Ababar Iruhin tanukeshabar meyoh. Eshesh ta mare shutorabar,uwok.

Nyagiguk Iri Baraen18 Aria eik Jon yakri ikripesh enyudok

dodogowinyi baraen ihishmorim arpesh doukshemnek Iruhin ananin baraen douk nyetemokwudok buk iri. Enyudok baraen douk nyakriumeneshenesh eshudok douk ta shutogur iri. Baraenenyudok. Ta enen arpen nyuwem enen kupainyibaraen shopunek um enyudok baraen douk eikyenyem nyetem okwudok buk iri um, Iruhin tanunek yoweishi abom eshudok shutogrumennamudok. Eneshenesh yoweishi eshudok doukokwudok buk kwakriyesh iri ta shunek arpeshshumnek debeiri eriger iri, Iruhin ta wata nenekeshum enyudok arpen enyenyin yoweinyi poe aria tashutogurum enyen atin. 19 Aria shopunek, ta enenarpen nyukri nyukutukuk enen Iruhin ananinbaraen douk eik yenyem nyetem okwudok buk irium, Iruhin ta mare nukri wosik um enyen nyunaknyuwish nyunadi anep shuruwep douk peirenyudok rowog douk ta arpesh shupoh aria shupewosik abom ihih nyumneh iri, uwok. Aria enyen tamare nyuwish nyupe abrudok ananibur yopuburiwabur douk baraen nyetem okwudok buk irinyakriabur iri.

20 Aria anudok arman douk nakripap umihishmorim eneshenesh eshudok douk shetemokwudok buk iri nakri, “Adur atin, eik doukhurukatin um inaku!”

Adur, Debeini Jisas, nyak nyunaki!21 Aria eik yakri Debeini Jisas nini ipak ihishmorim

Iruhin ananish arpesh pupe aria nutaurumepmeyoh. Adur.

REVELESEN 22:7 417 REVELESEN 22:21