Upload
izovator
View
270
Download
3
Embed Size (px)
Citation preview
Zorg voor goede voeding10 oktober 2013
Welkom
Gerard Bosman
Dagvoorzitter
Zorg voor goede voeding10 oktober 2013
Inleiding
Dr. C. Kalisvaart
Kennemer Gasthuis
Gezond ouder worden: de rol van (onder)voeding
Dr. Kees KalisvaartKlinisch Geriater
Kennemer Gasthuis Haarlem
Frailty-paradigma Veroudering
Sociale support
F R A I L T Y
Ziekte - somatisch - psychiatrisch
Dood Verpleeghuis
Beperkingen Kwaliteit van leven
Levensstijl
Hendrikje van Andel-Schipper
1890-2005
“Oud worden gaat vanzelf. Niet te veel eten,Niet te veel drinken, veel bewegen
en de moed nooit opgeven”
Ondervoeding bij ouderen
We leven gemiddeld 20 jaar langer dan onze voorouders 100 jaar geleden en 40 jaar langer dan 150 jaar geleden !
Kees Kalisvaart
Gemiddelde levensduur
Waarom verouderen we?
• Lichaam loopt schade op• Schade kan niet geheel
worden hersteld• Na verloop van tijd
ontstaan mankementen > start veroudering
Ouder worden
• Hoe ouder we worden, hoe meer littekens ons lichaam opstapelt: we takelen langzaam maar zeker af!
Endogeen
• Het verliezen van elasticiteit van de epidermis (rimpels)
• Ouderdomsverziendheid• Volumeverlies van de
spiermassa
Kunnen we veroudering tegengaan?
• Schadelijke factoren beperken• Lichaamsbeweging• Voeding• Geneesmiddelen
Voeding
Gebalanceerd, gevarieerd en voedingrijk dieet is belangrijk voor gezond ouder worden
Fruit, groenten, vis zijn gezond (?)Vet, zout, koolhydraten zijn
ongezond (?) Eten is belangrijk om in leven te blijven
(reserves)
Kees Kalisvaart
Wat is voeding?Macronutriënten- Koolhydraten- Eiwitten- Vetten
Micronutriënten- Vitaminen- Mineralen- Spoorelementen
Vezels
Vocht
Wat is voeding?
– Koolhydraten (energie)– Eiwit– Vocht– Micronutriënten m.n. Vit D
• www.vitamine-info.nl
Definitie
Ondervoeding is een multifactoriële aandoening en heeft daarmee het karakter van geriatrisch syndroom
Oorzaken:• Somatische domein• Psychisch domein • Functioneel domein• Sociaal domein
Kernpunten Aandacht voor ondervoeding bij risicogroepen is
van groot belang en samenwerkingsafspraken zijn nodig
Ondervoeding komt in de thuiszorg en in de verzorgingshuizen bij meer dan 20% van de cliënten voor, over prevalentie in de huisartspraktijk zijn weinig gegevens bekend (en ze lopen sterk uiteen: 0-15%)
SNAQ65+ en Gewicht- en gewichtsverlies65- zijn geschikte instrumenten (naast definitie ondervoeding)
De LESA werkgroep is van mening dat alle cliënten met ondervoeding naar een diëtist moeten worden verwezen
Onbedoeld gewichtsverliesDe eenvoudigste indicator voor ondervoeding:onbedoeld gewichtsverlies
Ook patiënten met overgewicht kunnen ondervoed zijn !
Prevalentie ondervoeding in eerstelijnszorg en thuiszorg
J.Schilp, VU,
Oorzaken ondervoeding
Disbalans behoefte-inname
Onvoldoende aanwezigheid,
kwaliteit, presentatie van
voedsel
Verminderde inname van
voedsel ondanks adequate
beschikbaarheid
On
de
rvo
ed
ing
Wat zijn de risicofactoren om in de loop van de tijd ondergewicht te ontwikkelen?
Determinanten HR (95% CI)
Demographische factoren
Vrouwelijk geslacht 1.40 (1.01 - 1.92)
Leeftijd ≥ 75 jaar 1.30 (0.95 - 1.79)
Sociale en leefstijl factoren
· Licht alcohol gebruik 0.67 (0.46 - 0.98)
· Eenzaamheid 1.47 (1.06 - 2.04)
· Geen partner 1.70 (1.24 - 2.33)
Psychologische factors
· Depressieve symptomen 1.96 (1.32 - 2.93)
· Angst 1.75 (1.11 - 2.78)
Medische factoren
≥ 2 chronicsche ziekten 2.08 (1.31 - 3.28)
Gebruik ≥ 3 medicijnen, ♀ 2.57 (1.50 - 4.38)
Verminderde eetlust 1.99 (1.32 - 3.00)
Functionele factoren
Beperkingen door gezondheid 1.76 (1.28 - 2.43)
Lage score functie test, <75 jaar
0.89 (0.81 - 0.96)
Problemen met traplopen, <75 jaar
2.50 (1.59 - 3.91)
Cumulatieve incidentie van ondervoeding bij moeite met traplopen en verminderde eetlust
Gevolgen ondervoeding in de thuissituatie
Algehele fysieke en psychische
achteruitgang
Ondervoeding
Afname gewichten
spiermassa
Hogere mortaliteit
Verhoogde kans op:-Ziekenhuisopname-Extra thuishulp-Opname in verpleeg-of verzorgingsnhuis-Vallen
Afname kwaliteit van leven
Vertraagd herstel en verminderde afweer
Kans op sociaal isolement
Ouderen blijken hoogrisicodragers…
Wie zijn die kwetsbare ouderen?
• gebitspathologie;• slikstoornissen;• achteruitgang mobiliteit;• verminderde subjectieve gezondheid;• geneesmiddelen gebruik; • lage energie-inneming;• BMI < 20,0 kg/m2
• ongewild gewichtsverlies 3 kg/mnd of 6 kg/half jaar
Wie zijn die kwetsbare ouderen? hoogbejaard zijn;
lage sociaal-economische status;
sociaal isolement, vereenzaming, verweduwd raken;
plotse verandering leefomstandigheden;
verblijf in verzorgings-, verpleegtehuizen;
ziekenhuisopname;
psychogeriatrisch lijden;
Redenen onvoldoende beschikbaarheid?
• Armoede• Zelfverwaarlozing• Problemen met boodschappen
doen en koken• Ontbreken van of insufficiënte
catering• Eenzijdig eetpatroon• Slechte kwaliteit van voedsel
Verandering in energiebehoefte!
Fysiologische aspecten
• Afname spiermassa• Vetverdeling:
buikvet• Afname botmassa• Afname dorstgevoel
• Minder lichaamsbeweging
• Kauwfunctie• Reuk en smaak• Maag-,
darmmobiliteit
Factoren die de voedingsstatus bij ouderen beïnvloeden
Fysisch Psychisch Sociaal MedischMinder vetvrije massa
Depressie, angst, verdriet
Zorg voor maaltijden
Ziekte
Verminderde mobiliteit
Veranderingen in leefsituatie
Financiële status
Medicijnen
Veranderingen in spijsvertering *
Eenzaamheid Alleen eten Kauw- en slikproblemen
* Denk aan: Afnemende smaak en geur Ontregeld verzadigingsgevoel Minder maagzuur Vertraagde opname
Bron: Morley JE. Anorexia of aging: physiologic and pathologic. Am J Clin Nutr 1997;66:760-73.
Hoe te herkennen?Wegen! Ongewild gewichtsverlies met: • > 5% van het lichaamsgewicht in één maand
(of 3 kg/mnd)• > 10% van het lichaamsgewicht in een half jaar
(of 6 kg/half jaar)
Denk aan voedingsdeficiëntie…………..
{Oh ja, “even vergeten”: onafhankelijk van het uitgangsgewicht!!}
• < 65 jaar: BMI < 18,5 kg/m2
• > 65 jaar: BMI < 20,0 kg/m2
• COPD: BMI < 21,0 kg/m2
Weinig eten? Grenswaarde< 1500 Kcal (6,3 MJ) per dag: inadequate
micronutriëntenvoorziening dreigt• 20% zelfstandig wonende 75-plussers• 40% verpleeghuisbewoners• ERGO pilot-studie
Hartfalen: 24,6%
Niet-hartfalen: 15,5%• pas op voor “een borreltje op z’n tijd……”
Ondervoeding bij ouderen
Valkuil ongewild gewichtsverlies
• bagatelliserende patiënt (“twee kilo, dokter: van 75 naar 70”)…anamnese: hoe?
• tevreden dokter• diagnostische voortvarendheid• ook nog onafhankelijk uitgangsgewicht• pas op bij oedeem
Waar blijft de motivatie om in te grijpen?
Ondervoeding bij ouderen
Voedingsinterventie
• Energie: minimaal 1500 kcal/dag• Eiwit: 1,2-1,5 g eiwit/kg/dag• Vitaminen en mineralen:
– Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid
– Vitamine D!• Vocht: minimaal 1700 ml/dag
Voedingsinterventie
• Eiwit- en energieverrijkte voeding en eventueel drinkvoeding
75-100% inname
• Drinkvoeding of sondevoeding 50-75% inname
• Volledige of aanvullende sondevoeding
< 50% inname
Duur• 3 Maanden voor meetbare effecten• Combinatie met bewegen wordt aanbevolen
Milne et al, 2009
Als het waar is dat……• Opname in ziekenhuis:
26% {boven de 80 jaar> 33%}
• Toename in ziekenhuis: 63-85%
• Verpleeg- en verzorgingshuizen: 23% {boven de 90 jaar> 36%}
• Thuiszorg/huisartspraktijk:
18% {boven de 80 jaar> 13% [multi-morbiditeit, elders opgenomen]}
Dan ligt het zwaartepunt bij (sec)PREVENTIE
Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen 2009,
Universiteit Maastricht, Onderzoeksinstituut
CAPHRI, Faculteit Gezondheidszorg en
Verplegingswetenschappen.Ondervoeding bij ouderen
Conclusie• Voorkomen ondervoeding
– Neem verantwoordelijkheid!
Ondervoeding bij ouderen
Kortom, krappe voeding bij ouderen: aan U zal ‘t niet liggen…… toch?
Zorg voor goede voeding10 oktober 2013
Ontwikkelingen en kansen uit het bedrijfsleven
Rolf Bos
Friesland Campina
De kracht van basisvoedingsmiddelen bij de bestrijding van ondervoeding10 Oktober 2013
Napolact. Ca odinioara
Unique conditionsmake unique
cheeses
Γάλατα υπάρχουν πολλά,NΟΥΝΟΥ όμως, ένα.
Passie voor fruit
A Pöttyös az igazi!®
Desserts sind unsere
Leidenschaft
Een lekker stukje zuivel
Als je voor echt lekker gaat
Iedereen DubbelFrisss
We keep it cool,you get the
best
Consumer products
Het beste van ons land proef je in
Campina
Liebe ist, wenn esLandliebe ist
Quality milk Melk maakt de koffie
Membuka Potensi Sebenar
De fruitigste
drinkyoghurt
Milner gemaakt met
halfvolle melk
Voor het lekkerstekopje koffie
De enige echte
Cea mai bunanutritie special
creata pentru tine
Voor een natuurlijke weerstand
Premium Dutchquality cheese
De lekkere zuivel met 0% vet en geen
suiker toegevoegd
Milk, shaken up
Growing up together
Raih esokmu
It’s in you
Fruchtiger yoghurtgenuss
Daar word je blij van
Our brands
In nutrition and taste,
nothing beats Alaska
Professional market
Als talenten samensmelten
Vrijheid van smaak Het beste van ons land proef je in
Campina
Natuurlijk lekker
Ingredients
Closer to you
Simply trusted
Let’s talk Where great things come to life
Everything to help you grow
The pursuit of excipient excellence
6,307revenue
(in millionsof euros)
12,662employees
71locations
EuropeThe NetherlandsGermanyBelgiumHungaryRomaniaGreeceRussiaUnited KingdomFranceSpainItalyAustria
Africa andThe Middle EastGhanaNigeriaSaudi ArabiaUnited Arab Emirates
AsiaChinaHong KongIndonesia SingaporeMalaysiaThailandThe PhilippinesVietnamIndia
North andSouth AmericaUnited States of America
1,996revenue
(in millionsof euros)
5,202 employees
26locations
999revenue
(in millionsof euros)
1,032 employees
4locations
324revenue
(in millionsof euros)
140employees
5locations
Worldwide
A young company in name, but we have a long history
2008
Focuspunten FCI
1
Rol van zuivel in de dagelijkse voeding
2
Belang van zuivel voor kinderen van 0-12 jaar
3
Rol van zuivel bij gezond oud worden
De kracht van basisvoedingsmiddelen
in ons dieet
Voedingsrichtlijnen
• Op basis van wetenschap
• Update in 2014Basisvoedingsmiddelen
10.000 JAAR VOOR CHRISTUS
8.000 JAAR VOOR
CHRISTUS
ZUIVEL IS RIJK AAN VOEDINGSSTOFFEN:
EIWITTENCALCIUMFOSFORKALIUM
VITAMINE B2 en B12
Rijk aan voedingsstoffenZuivel
Diverse functiesZuivel
Zuivel bij ondervoeding
PrevalentieOndervoeding
22% van de patiënten in het ziekenhuis is ondervoed en 19% heeft risico op ondervoeding
17% van de bewoners in verpleeg- en verzorgingshuizen is ondervoed en 27% heeft risico op ondervoeding. Het risico% stijgt.
Jaarlijkse extra kosten voor ondervoeding WZW sector:
€ 279 miljoen
Bron: • Freijer et al. 2012, Meijers et al. 2012 (WZW sector)• Landelijke prevalentiemeting zorgproblemen 2012
Gevolgen ondervoedingOndervoeding
Ondervoeding
Afname kwaliteit van leven
Afname spiermassa
Afname gewicht
Hogere behandelkosten
Langzamer herstel
Verminderde wondgenezing
decubitus
Meer kans op infecties, verlaagde weerstand
Verhoogde mortaliteit
Bron: Correia & Waitzberg, 2003; Banks et al. 2010, Meijers et al 2012, Shahin et al. 2010
BehandelingOndervoeding
* Met adequaat bedoelen we voldoende voeding, dus de volledig gedekte energie en ewitbhehoefte, vitamine en mineralenstatus is gedekt
Het is optimaal om eerst de normale voeding aan te passen alvorens met modules of drinkvoeding te gaan werken
diëtist
Aanpassing voeding
Stap 1 Verhogen consumptie van energie en eiwitrijke voedingsmiddelen
Stap 2 Vergroten volume maaltijden
Stap 3 Aanpassen receptuur (eiwit en energierijk)
Stap 4 Aanpassen consistentie (fijnmalen bij slikproblemen)
Stap 5 Extra eetmomenten (eiwit en energierijk)
Stap 6 Verbeteren ambiance
Stap 7 Gebruik modules
Stap 8 Gebruik dieetvoeding
Aanpassen voedingOndervoeding
Energie & Eiwitrijke producten
zuivel
zuivel
zuivel
• Met lekkere en herkenbare voeding eten cliënten gemakkelijker
• Reguliere voeding is goedkoper dan drinkvoeding en biedt meer variatie
• Cliënten kunnen thuis gemakkelijk het gebruik van de tussentijdse verstrekkingen doorzetten met producten die herkenbaar en volop verkrijgbaar zijn
Aanpassen voedingOndervoeding
Snaq kar
Bron:• www.stuurgroepondervoeding• Food Hospitality, 2010 (Op basis van onderzoek Foodstep 2010)• De Genietende Groene Tafel, oktober 2010. WUR iov LNV en VWS
• Zuivelproducten zijn van nature rijk aan eiwit, calcium, vitamine B2, B12 etc.
• Uit onderzoek blijkt dat een energieverrijkte maaltijd en twee extra tussendoortjes per dag samen goed zijn voor 600 extra kilocalorieën, waarvan in elk geval twaalf gram eiwit.
• Dit is het equivalent van twee pakjes drinkvoeding.
• Herkenbare producten vergroten de kans op daadwerkelijke consumptie
Vergelijking producten gram Energie (kcal)
Eiwit(g)
Vifit drink rode vruchtenSlaatjeSaucijzenbroodjeChocomel vol Goedemorgen! FruitSnickersPinda’sVlaflipCampina volle melkM&M’s met pinda’sMona duo puddingSlagroomvlaMona pudding framboosCampina chocoladevlaMelkchocoladeChipsSlagroomsoesjesSultanaOntbijtkoek
2501307020020060 20150150501251501251504520451525
14813027017015031012012899260 163188138152240110130250280
8,07,0 7,07,06,06,06,05,4 5,35,0 4,6 4,5 4,03,03,02,02,01,01,0
Vergelijking met zuivelOndervoeding
Kortom
• Zuivelproducten zijn van nature rijk aan verschillende essentiële voedingsstoffen, zoals eiwitten, calcium, vitamine B2 en B12
• Volle zuivelproducten leveren zowel de benodigde energie, eiwitten en essentiële voedingsstoffen bij ondervoeding
Zorg voor goede voeding10 oktober 2013
Uniek horeca concept
Willy van Egdom
Bartholomeus Gasthuis
600 jaar welzijnszorg in hartje Utrecht
2007: Diakonessenhuis kookte
Het ontwikkelen van het horecaconcept: een lange zoektocht
Het horecaconce
pt: een lange
zoektocht• 2007/2008: voorbereiden renovatie
• 2007: strategisch plan: niet alleen verzorgings- en verpleeghuis, maar ook een huis voor de wijk
• 2008: start aanvraag horecavergunning
• 2008: start Albron• 2009: start renovatie
2011: HUIS IN DE WIJK
H
Het horecaconcept: een lange zoektocht
2011: Albron stopt, we koken zelf
2011:HUIS IN DE WIJK
ANTI
CIPE
REN
H
BIEDEN VAN VEILIGHEID BEHOUDEN EN BEHOEDEN VAN AUTONOMIERED
UCEREN
EN ACCEPTEREN
SOCIALE CONTACTEN EN GESTRUCTUREERDE AFWISSELING
PASSENDE LEVENSWIJZE EN LEVENSHOUDING
2013:HUIS VAN DE WIJK
ZELFBESCHIKKING
ANTI
CIPE
REN
BIEDEN VAN VEILIGHEID BEHOUDEN EN BEHOEDEN VAN AUTONOMIERED
UCEREN
EN ACCEPTEREN
SOCIALE CONTACTEN EN GESTRUCTUREERDE AFWISSELING PASSENDE LEVENSWIJZE EN LEVENSHOUDING
- Informatie, bemiddeling en ondersteuning in De Smederij
- Dagopvang als het thuis (even) niet meer gaat- Flexibel en tijdelijk wonen in een zorghotel- “Verzorgd wonen” in serviceappartementen- “Beschermd wonen” kleinschalige groepswonen- Huiscode naleven die vertrouwd geaccepteerd thuis
voelen bevordert Gastvrijheid onze kernwaarden uitgewerkt
- Delen van ervaring – life events- Informatie & advies- Geestelijke ondersteuning- Praten – lezen – zwijgen – discussie- Accepteren - Overlijden- Rouwverwerking
- In&Doe voor kleinschalige groepswoningen- Uit&Doe voor binnenstadbewoners- Vrijwilligerswerk- Ontmoeten, eten en vieren in Brasserie en zalen
- Fitheid – Bewegen - Hulpmiddelen (schoeisel, bril, gebit, gehoor, figuur,
etc.)- Aanraken – massages – lichttherapie- Schoonheid en uiterlijke verzorging- Voeding – dieet – gewicht (gezond, gebalanceerd)- Kleding - Tai chi – Yoga – Meditatie
Het horecaconcept: een lange zoektocht
• Omgevingsvergunning en horecavergunning• Btw-administratie opgezet binnen stichtingMAAR:• Visie op eten ontbrak• Politieke ontwikkeling zet budget ouderenzorg
onder druk• Voedingsconcept is te duur; er moet geld bij• Zorg-Ondernemen is moeilijk• Hoe proef ik het ‘Bartholomeus Gasthuis op
mijn bord?’
Verrassend, Verfrissend, Verleden
• Vroeger bepaalde de natuur wat er op tafel stond; koken met het seizoen
• Vergeten gerechten in een hedendaagse jas• Dicht bij huis, zoveel mogelijk vers• Wat de pot schaft; voor (alle soorten) bewoners en
bezoekers hetzelfde (weinig derf, meer kwaliteit)• Behouden van smaak, kleur en vitaminen• Beperkt zoutgebruik• Afwisselen van texturen zover kaakspieren en het
gebit dat toelaten• 600 jaar historie, ook op het bord
Eten is beleven
4 cycli: lente, zomer, herfst, winter + vegetarisch + Bartholomaeï
maandmenu
Samen de maaltijd bereiden
Zalen & banquetting
Rondleidingen
Doordat u in Brasserie Zunte eet en drinkt draagt u bij aan het welzijn van ouder wordende mensen. Dit noemen wij UvoorU; Utrechters voor Utrechters! Want, van de opbrengst van Brasserie Zunte worden zorgvuldig gekozen UvoorU producten op deze kaart, tegen lage prijs aangeboden. Zo kan iedereen mensen blijven ontmoeten en betrokken blijven in een zingevend verband!
onder-
nemen
sociaal
Meer dan 600 jaar geborgenheid
Zorg voor goede voeding10 oktober 2013
Paneldebat
Marianne van der Horst
GG&GD Utrecht
Rolf Bos
Friesland Campina
Zorg voor goede voeding10 oktober 2013
Afsluiting en vervolgstappen
Zorg voor goede voeding10 oktober 2013
Netwerkborrel