2009 kent şurası

8/3/2019 2009 kent uras

1/137

1KENTLLK BLNC, KLTR VE ETM KOMSYONU

8/3/2019 2009 kent uras

2/137

2

8/3/2019 2009 kent uras

3/137


T.C.Bayndrlk ve skn Bakanl

KENTLEME RASI 2009

KENTLLK BLNC, KLTR VEETM KOMSYONU

ANKARA - Nisan 2009

9

8/3/2019 2009 kent uras

4/137

4

SEKRETERYA BLGLER

Adres : Bayndrlk ve skn BakanlStrateji Gelitirme Bakanl

Kentleme ras Genel SekreterliiVekletler Cad. No : 1 Bakanlklar / ANKARA

Telefon : (312) 410 14 40 410 11 41 - 410 11 42Faks : (312) 410 11 40

E-posta : [email protected]

ra Genel Sekreterlii adna iletiim ve koordinasyon:

Biriim TENKTelefon : (312) 410 11 42

Her trl kullanm hakk Bayndrlk ve skn Bakanlna aittir.Kaynak gsterilmeden kullanlamaz.

8/3/2019 2009 kent uras

5/137


KENTLLK BLNC, KLTR VE ETM KOMSYONU

Kentlilik Bilinci, Kltr ve Eitim Komisyonu tarafndan hazrlanm olan rapor ve eklerikomisyonda grlm ve kabul edilmitir.

Komisyon ye listesi

BAKAN TARH-MZEC ORHAN SLER ANTALYA KENT MZES

BAKAN YRD. PROF. DR. ZERRN TOPRAK KARAMAN DOKUZ EYLL NVERSTES BF

BAKAN YRD. YRD. DO. DR. ARFE KARADA EGE NVERSTES

RAPORTR UBE MDR NESLAH H. ERBEY KUKU BURSA BYKEHR BELEDYES

RAPORTR EHR PLANCISI SBEL ATANABAYINDIRLIK VE SKN BAKANLII TEKNK

ARATIRMA VE UYGULAMA GENEL MDRL

RAPORTR YRD. DO. DR. HAVVA ALKAN BALA SELUK NVERSTES

YE SOSYOLOG ABDLKADR YALVA BABAKANLIK DPTSOSYAL SEKTRLER VE KOOR. GN. MD.

YE DR. AYEGL TOKOL BLKENT NVERSTES

YE PROF. DR. BEKR PARLAK ULUDA NVERSTES

YE MMAR BLEND TUNA TMMOB MMARLAR ODASI

YEGENELSEKRETER

CELAL TOPRAK TRKYE GAZETECLER CEMYET

YE EHR PLANCISI DERYA KESK TMMOB EHR PLANCILARI ODASI

YE PROF. DR. DOAN HASOL YAPI ENDSTR MERKEZ

YE DARE BAKANI FKRET ZERBAYINDIRLIK VE SKN BAKANLII TEKNK

ARATIRMA VE UYGULAMA GENEL MDRLYE UZMAN YRD. FUNDA AHN BABAKANLIK KADININ STATS GENEL MD.

YE EHR PLANCISI FSUN TAKINSUBAYINDIRLIK VE SKN BAKANLIILLER BANKASI GENEL MD.

YE MUHABR GKEN AMLIYURT ANADOLU AJANSI

YETTK YES VEBK. YRD.

HALL AICIMLL ETM BAKANLIITALM TERBYE KURULU BAKANLII

YE PROF. DR. ILGAR KIRZIOLU SLEYMAN DEMREL NVERSTES

YE DR. KIVILCIM ERTAN TODAE

YE MDR MEHMET DOAN STANBUL BYKEHR BELEDYES

YE GAZETEC-YAZAR MUSTAFA ARMAAN SERBEST

YE MMAR OKTAY EKNC MMAR SNAN NVERSTES

YEGENELSEKRETER

ZER YELE BASIN KONSEY

YEBLM

YNETCSZLEM EZGN TOPLUM GNLLLER VAKFI

YE UZMAN YRD. SEMA ATEKLTR VE TURZM BAKANLII

ARATIRMA VE ETM GN.MD.

YE DO. DR. SERAP KAYAS YKSEK RETM KURUMU BAKANLII / ODT

YE PRODKTR SEVLAY TCCAR TRKYE RADYO TELEVZYON KURUMU

YE DR. UUR ZDEMR HACETTEPE NVERSTES

YE PROF. DR. ZUHAL ZCAN SERBEST

8/3/2019 2009 kent uras

6/137

6

8/3/2019 2009 kent uras

7/137


N D E K L E R

KOMSYON YE LSTES ve TOPLANTI TUTANAKLARI 6

I. GR 13

II.MEVCUT DURUMUN DEERLENDRLMES 162.1 Kent Odakl Uluslararas ve Ulusal Deneyimler 162.1.1 Uluslararas Kente Ynelik Anlama ve Szlemelerin Toplumsal Yaklam 162.1.2 BM nsan Yerleimleri Konferans Habitat II 17a) Amasal lkeler 17b) Arasal lkeler 182.1.3 Trkiye Bilimler Akademisi Yaam Kalitesi Gstergeleri 182.2 Kent Kltr ve Eitim 182.2.1 G 18

2.2.2 Kent Kltr, Eitim-Kltr Politikalar 192.2.2.1 Kentlilik Bilinci ve Eitim 202.2.2.2 Kentlilik Bilinci ve Medya 252.2.3 Kentsel Kimlik ve Aidiyet 272.2.3.1 Kentleme ve Birey 282.2.3.2 Kentte Hemehri Dernekleri 282.2.3.3 Kentleme ve Dezavantajl Gruplar 302.2.4 Kltrel eitlilik 422.2.4.1 Kltrel Mirasn Btnl 432.2.4.2 Kentin Ortak Belleinin Korunmas ve Gelitirilmesi 462.2.4.3 Kltrel Siteleme 492.2.4.4 Ortak Yaam Kltrnn Gelitirilmesi 502.2.5 Kentsel Mekn 512.2.5.1 Mekn Kalitesi 512.2.5.2 Meknsal Stratejiler 532.2.5.3 Kentsel Gvenlik 602.2.6 Kente Kar Sorumluluk 61GZFT TABLOLARI 63

III. SORUN ALANLARI, STRATEJ VE EYLEM SEENEKLERTABLOLARI VE Z RAPORLARI 73

Sorun Alanlar 73Stratejiler 83Eylem / Gstergeler 92

KOMSYON ALIMASI GENEL DEERLENDRMES 107

RAPOR ZET 110

SORUN STRATEJ EYLEM TABLOSU 113

EKLER 130

KAYNAKLAR 133

8/3/2019 2009 kent uras

8/137

8

9. KOMSYON TOPLANTI TUTANAKLARI

1. TOPLANTI (12 KASIM 2008) TUTANAI

Komisyon toplantsnda, ekli listede grld zere 30 yeden 20sinin katld saptand;

katlmayan yelerin de toplant ierii hakknda bilgilendirilmeleri gerektii ifade edildi.

Komisyon Toplants, BB, D likiler ve Mesleki Eitim Dairesi Bakan Fikret zer tarafndanald. Kentleme ras Genel Sekreterliinden Komisyonun koordinasyonundan sorumluBiriim zyldrm ile tanld.

Daha sonra yeler birbirleriyle tantlar. Komisyon Bakan olarak Orhan Silier, BakanYardmclar olarak Zerrin Toprak Karaman ve Arife Karada, Raportrler olarak Sibel atana,Havva Alkan Bala ve Nesliah H. Erbey Kuku seildi.

Komisyonun bir alma grubu anlayyla grev yapmas ve bakanlk ilevinin znnkolaylatrclk olduu zerinde gr birliine ulald.

Komisyonun grev kapsamnda yer alan dezavantajl gruplar ibaresinin ok geni bir evreyiierdii ve kadnlarn da ayr bir balk altnda ele alnmayp bu kapsamda deerlendirilmesigerektii kararlatrld. Bu kapsamda yeralan yallar ya da kdemli kentliler konusundadanma gerektiinde Do. Dr. S. lkim Kayadan ([email protected]) destek alnabileceibelirtildi. Komisyon almalarnda tartlacak konularn hukuki boyutlarnn da dikkatealnmas amacyla Komisyon ierisinde bir hukukunun da bulunmas gerektii ifade edildi.Dokuz Eyll niversitesi retim yesi Do. Dr. Ouz Sancakdardan ([email protected]) gerektiinde teknik destek alnabileceini saptand.

alma klavuzunda yer alan komisyonun grev kapsamn belirten ifadeler okundu. indekikonular tartld. Kapsamda yer alan konularn (Kentlerimizde Ortak Yaam Kltr ve KentlilikBilinci, Dezavantajl Gruplarn Kentsel Kamusal Alanda Temsili ve Katlm, Kltrel eitlilik,Toplum indeki Diyalog ve Hogr, Toplumsal Eitim Dzeyi, Kent ve Medya, KadnlarnKentsel Yaama Katlm) bir blmnn birbirleriyle rtt ifade edildi: Bu balklarnaadaki drt ana odak evresinde yeniden gruplatrlabilecei sonucuna varld: 1)Kentve Kltr; 2) Kent ve Eitim, 3) Kent ve Kentlilik Bilinci, 4) Dier lgili Konular. Komisyonalmalarnn, dalmay engellemek iin temel olarak kentlilik bilinci alanna younlatrlmasve teki konularn bu balamda ele alnmas kararlatrld.

Hazrlanacak Komisyon raporu ile ilgili bundan sonra yaplacak toplantlar iin nasl bir iplannn gerekli olduu tartld ve sonuta, 1 Aralk 2008de yaplacak olan 2. Toplantyakadar (18 gn) rapor ieriinin saptanmas ve temel dncelerin oluturulmas, 24 Aralktayaplacak 3. Toplantya kadar (23 gn) rapor taslak metninin yazlmas, 26 Ocakta yaplacak4. Toplantya kadar (32 gn) taslak metnin ortak bir rapora dntrlmesi, i programolarak saptand.

Ardndan rapor ieriinin belirlenmesi almalarna esas olmak zere yeler tarafndannerilen anahtar kelimelerin saptanmasna geildi. Kentlilik bilinci ve eitim, kentlilik bilincive kltr, Kentlilik bilinci ve medya, kentlilik bilinci ve dezavantajl gruplar genel erevesi

iinde, hibir eleme yaplmakszn nerilen tm balklar, rapor ieriinde (iindekiler listesialmasnda) dikkate alnmak zere belirlendi.

8/3/2019 2009 kent uras

9/137


Kentlilik Bilinci (Kimlik Farkndalk Aidiyet Dayanma Sorumluluk) Kent Kltr,Dezavantajl Gruplar, Kltrel eitlilik, Kentsel Aidiyet, Kent Kimlii, Kentsel Yaam Kalitesi,mar Aflar, Kentimiz Evimizdir, Kltrel Envanter, Somut Olmayan Kltrel Miras, YetikinEitimi, Gen ve ocuk Eitimi, Ekonomi, Diyalog, Dayanma, zmde ortaklk, Ynetimve Siyasete Aktif Katlm, Beeri Sermaye, Toplumsal Sermaye, Yabanc Toplumsal Sermaye,

Hemehrilik, Kentlilik Ruhu, Kentli Davran, Kentsel Kamusal Mekn, Kentli Kadn, KentselBellek, Toplumsal Btnleme, Kltrel Siteleme, Kentlileme, Kurumsal ToplumsalSorumluluk, Kentsel Sorumluluk, Spor Alanlar, Yeil Alanlar, Kamusal Hizmet Alanlar,Kent ve Sosyalleme Sreci, Kent ve Meknlar, Kent ve Kmeleme, Kent Oyuncaklar,Sanat, Kent ve Doa, Kent ve Sosyal Destek Sistemleri, Kentli Haklar, Kamusal HizmetlereUlaabilirlik, Kentli Yaam Klavuzu, Dokmantasyon ve Dia Aratrmas, Salk, Kurall

Yaam, Toplumsal Kademelenme, Bilgiye Erime, Normlara taat, Kentsel Ulam, HemehriDernekleri, Hemehrilik Hukuku, Gecekondu, Kapal Siteler (Gated Communities), Evsizler, G, Yabanc G, Kenti Aan Ulusal / Blgesel / Global Faktrler / Politikalar, UluslararasSzlemeler, Tarihsel Merkezi Ynetim Gelenei (Merkeziyetilik), Gl MerkeziyetilikGelenei.

Bu ana alma alanlar ve anahtar kelimeler zerine altgruplara blnerek allmas nerisi,oluturulacak alt gruplarn salkl almayaca kansyla uygun bulunmad.

yelerden biri tarafndan eitimin ok nemli olduunu, yetikin eitimi, rgn eitim gibikonularda yetkili olan Milli Eitim Bakanl Talim Terbiye Kurulundan bir temsilcinin deKomisyon iinde olmas gerektii yolundaki neri tartld ancak sonuca balanmas gelecektoplantya brakld.

Daha sonra, Nihai raporun nasl olmas gerektii zerine de bir tartma ald. Olanakl olursa

grsel malzeme ile desteklenen, kent kltr ve kentlilik bilinci konusunda kapsaml, ancakok uzun olmayan bir rapor oluturulmas grnde birleildi. Bu kapsamda, konunun birbtn olarak ele alnmas ve mevcut durumun ortaya konulmas amacyla Gl Yanlar, Zayf

Yanlar, Frsatlar ve Tehditler (GZFT) analizlerinin yaplmas gerektii belirlendi.

Nihai raporun oluturulmasnda be ana blmn var olmas kararna varld. Bu blmler1.Giri (Kavramlar zerine aklama) 2. Mevcut Durum Analizi, 3. Stratejik neriler, 4. BaarKriterleri, 5. Uygulamaya ve Yapabilir Klma Yntemlerine ilikin nerilerletiim iin nternet e-posta grubu oluturulmasna ve ncelikle iletiim bilgileriningnderilmesine ve ilk toplantya katlamayanlarn bundan sonraki toplantlara katlpkatlamayacaklar hakknda bir liste oluturulmasna karar verildi. Ayrca, Bayndrlk ve sknBakanlnn alta yapt sunum ile bu toplantda oluturulan anahtar kavramlar, Eylem /Gsterge tablosunun e-posta ile yelere gnderilmesine karar verildi.

Bir sonraki toplantya kadar alnan grevler:Ayegl TOKOL Serap KAYAS: Habitat Raporundaki Kentlilik Bilinci konusunda yerverilen hususlar inceleyecekBekir PARLAK Zerrin Toprak KARAMAN: Uluslararas dzenlemelerde yeni kent yaklamve Yerel ynetimlerin katlmc mekanizmalar ile kentlilik bilinci konusundaki almalarnaratracak.Zerrin Toprak KARAMAN: Bu konudaki yaynlanm makalelerini veya web adreslerini

gnderecek.Mehmet DOAN: stanbul Bykehir Belediyesinin kentlilik bilinci konusunda yaptalmay gnderecek.

8/3/2019 2009 kent uras

10/137

10

Arife KARADA Havva ALKAN BALA: Kentlilik bilinci konusunda literatr taramasyapacak.Tm alma Grubu yeleri: Anahtar kelimeleri inceleyerek raporun ana balklarna(iindekiler listesine) ait grlerini oluturulacaklar (Bu konuda, alma Klavuzundayer alan ra Komisyonlar alma Esaslar iindeki 7. ve 8. maddelere tekrar baklmas

nerildi)

2. TOPLANTI (1 ARALIK 2008) TUTANAI

12 Kasm 2008 tarihindeki ilk toplantya katlm salayamayan komisyon yeleri ile tanmayapldktan sonra elektronik ortamda gerekletirilecek yazmalarda verimi arttrmakiin ne tr almalar yaplabilecei zerinde duruldu ve konuyla ilgili dikkat edilmesigereken hususlar anlatacak bir bilgi notunun hazrlanmas zlem Ezginden talep edildiayrca leden sonra dzenlenecek olan toplantdan nce kurulan mail grup hakknda biralma yaplmas kararlatrld. Toplantnn sabahki oturumunda (08.3012.30), 12 Kasmtarihli oturumda planlanan grev blmleri dikkate alnarak, Bursa Bykehir BelediyeBakanlnn gerekletirmi olduu Kentimiz Geleceimiz Projesi, stanbul BykehirBelediye Bakanl tarafndan gerekletirilen Kentim stanbul Projesi Birlemi Milletlernsan Yerleimleri Konferans Habitat2 Raporu, TBA Yaam Kalitesi GstergeleriRaporu Trkiyede Kentlilik Bilincine Ynelik Yerel Ynetim almalar ile ilgili sunulargerekletirildikten sonra yaplan literatr taramasndan (yurt ii ve yurt d) bahsedildi.

leden sonra gerekletirilen (14.0018.00) ikinci oturumda, raporun kapsamnn anabalklarn belirleyip, ayrntlandrlmas gerekliliine karar verilerek, raporun ieriininnasl olabilecei hususunda iki ana fikir zerinde duruldu. Bu fikirler aadaki ekildebelirtilmitir.

Bu iki ierik tasla ile ilgili olarak, 24 Aralk 2008 tarihinde dzenlenecek olan 3. Toplantdabir karara varlmas planland.Daha sonra, kentlilik bilincini etkileyen sorunlar ve stratejiler zerinden gidildi. Sorunlar vestratejiler genel bir havuzda topland. Daha sonra, bir sonraki toplantya kadar aada yeralan ekliyle bir i blmne karar verildi.

Bir sonraki toplantya kadar, aadaki konularda almalar hazrlanacaktr.Kentte letiim, Medya ve Kentlilik bilinci (Sevilay Tccar, zer Yele, Abdlkadir Yalva)Kadnlarla ilgili alma yaplmas (Funda ahin)Kentsel mekn ve kentlilik bilinci konusunda bir rapor hazrlanmas (Doan Hasol)Mimarlk kapsam ierisinde kentlilik bilincinin deerlendirilmesi (Blend Tuna, DoanHasol)Kentsel yaam kalitesi ve Habitat II kazanmlarna dair kavramsal ereve denetimlerininzetlendii bir giri blm (Ayegl Tokol, Serap Kayas, Sibel atana)Kltr varlklarnn kentlilik bilincine katks (Zuhal zcan)Genlik ve kentlilik bilinci almas (zlem Ezgin)Sosyal ve psikolojik unsurlar ile kentlilik bilinci (Uur zdemir)Bu formlar kullanarak bugn baladmz alma ile GZFT tablosunun doldurulmas(Tm katlmclar)Kadnlarn kente adaptasyonu, emein kaynaa dntrlmesi, istihdam alanna

geniletilmesi ve kentlilik bilinci (Mehmet Doan)Trkiye ve Yurtd deneyimleri (Bekir Parlak, Arife Karada)Kentleme ve kentlileme konusunda bilgiler (Havva A. Bala)

8/3/2019 2009 kent uras

11/137


Uluslararas Anlamalar, G, Hemehri ve Yabanc Dernekleri, Kent ve Kentleme, Kimlik,Kent Gvenlii, Genler ve Kadnlar (Zerrin Toprak)

Yal ve Engelliler: Dezavantajl Gruplar (S.lkim Kaya)

SunuGiri

Kentlilik bilinci (teorik ve pratik)I.A. Kavramsal almlarKent ve kentlemea)Kentlileme ve kentlilik bilincib)Kentlilik bilinci - kltr ve eitim ilikileric)lgili dier kavramlar zerine aklamalard)B. Trkiyede kentleme ve kentlilemeC. Trkiyede kentlilik bilinci: yerel ynetim pratikleriMevcut durum tespiti (GZFT analizi)II.Kentlilik Bilinci oluturma ve gelitirme stratejileri: Eylem planIII.Kurumsal stratejilera)Bireye dnk stratejilerb)Stratejilerin belirlenmesi ve performans deerlendirmesiIV.Performans gstergeleria)Sonularn deerlendirilmesi ve yeni pratiklere dntrlmesib)SonuV.Referanslara)Eklerb)

I. Kentlilik bilinci (tanm / kavramsal almlar)

Bireysel / toplumsal boyut * Yaanabilirlik Meknsal boyut * Srdrlebilirlik* Hakalk

II. Toplumsal boyut(Topluluklarn ve bireylerin sorumluluklar)

Kentlilik bilincinin eitim boyutu (ksa / orta vadede) Kentlilik bilincinin kltr boyutu (uzun vadeli yaklamlar)III. Meknsal boyut

(Kurumlarn sorumluluklar) Bireylerde kentlilik bilincinin gelitirilmesi Topluluklarda kentlilik bilincinin gelitirilmesiIV. Deerlendirme (sosyo-mekn) (Gstergeler ktlar) Bireylerle ilgli * Kentli ball Topluluklarla ilgili * Yapabilir klma

* Ynetiim

3. TOPLANTI (24 ARALIK 2008) TUTANAI

24 Aralk 2008 tarihinde dzenlenen 3. Toplantnn sabahki oturumunda, ilk olarak SaynSilierin dier komisyon bakanlarnn da katld, Bakanlk temsilcileriyle yaplan toplantda dilegetirilen baz noktalar ifade etmesiyle balad. Bu noktalar, format tabloya ilenmeye elverilisorunlarn, stratejilerin, eylemlerin, gstergelerin ve denetim zerine yaplan almalarnsomutlanmas gerektii, 3. Toplantda (24.12.2008), 2. Toplantda (01.12.2008) grlen anasorun alanlar ve stratejileri belirleme almalarn tamamlanmas ve 4. Toplantda (02.02.2008)

ise eylemlere ait gstergelerin tanmlanmas ve performans ltlerinin tartlmas veuygulanacak yaptrmlarn ortaya konulmasnn istendiinin belirtilmesi olarak zetlenebilir.Daha sonra komisyonumuza yeni katlm olan yelerle tanma yapld.

8/3/2019 2009 kent uras

12/137

12

Toplantnn ierii ile ilgili nasl bir yol izlenmesi ile ilgili fikir alverii yapld. 2. Toplantdayaplan grev blm kapsamnda sunular yapld. Bu kapsamda ilk olarak, zerindetartlp detaylandrlmas amacyla hazrlanan kavramsal ereve ve taslak zerindesunu yapldktan sonra, Trkiyede Bykehir Belediyelerinin, le Belediyelerinin kentlilikbilincinin arttrlmas ynnde yapm olduu almalarn var olduu belirtildi. Kentsel

Mekn ve Kentlilik Bilinci, Kentlilik Bilincinin Oluturulmasnda Dikkate Alnmas GerekliEtkenler konular hakknda sunu yapldktan sonra, Sayn Ekinci tarafndan ortak yaamkltr ve kentlilik bilincinin meknsal ve ilevsel stratejiler asndan somut balklar halinde vurgusu yapld. Bu vurgular; ilk olarak, fiziki kentlemede, kentsel dokunun yeterianlamda doygunlua ulamadan yeni yerlemelerin almasnn (kent kaknl yani kentleberaber yaamama), kltrel ve sosyal zayflamalara yol aaca ve kent merkezlerinin, merkezalanlarnn yeteri doygunlua ulamadan yeni yerleimlerin almamas iin bu dnceninsorgulanarak stratejiler gelitirilmesi, ikinci olarak, kentin bir ticaret olarak dnlmesive alveri merkezlerinin uygarlk srecini olumsuz etkiledii bilincine varlarak alverimerkezlerinin kent dna karlmas hatta bunlarn tamamen kapatlmas, yani alverikltrnn kentsel sre iinde devam etmesinin salanmas ve geleneksel pazarlarn devametmesi ve alveri merkezlerine karn bu komisyonda bir karar kmas, nc olarak, yeilalan kltrmz glgelikli alanlar olduu (naralt, asmaaltnda sohbet etmek), glgeliklialanlarn rekreasyon alan olarak kent srecine katlmas (kii bana 14 m2 yeil alandanvazgeilmesi, drdnc olarak, sokak kavramnn ehircilikte temel kent bilgisi olarak elealnmas, (kmaz sokak kavramnn Trk geleneksel dokunun bir paras olduu) ayrk nizamanlayndan vazgeilmesi, ayrk nizam yaplamaya ve birbirinden ayr toplu konutlara karnlem alnmas, bitiik nizam ve arka avlular olan ve nde de sokakla ilikisi olan gelenekselkent dokusunun ada yorumlarnn olmas, mahallenin neminin ele alnmas, siteler yerinemahalle kavramnn ele alnmas, mahallelerin rgtlenmesi, kentteki herkesin mahalleliolmasnn temel hedef olmas, beinci olarak, kentsel arkeolojik alanlara nem verilmesi,

arkeolojik alanlara kamulatrmada ncelik verilmesi, kentsel arkeolojinin kent kimlii iinncelikli olarak ele alnmas, arkeoloji alanlarnn gemile gelecek arasnda gl bir bakurduunun bilincine varlmas, yani ortak yaam kltr ve kentlilik bilinci balamnda, antikadan bu yana zincirin bir paras olarak kentlinin kendini grmesi,altnc olarak; planlamaanlay olarak, insann kentlerin geleceine yn verme yetisinin artmas, belediye meclislerininimar yetkilerinin sorgulanmasnn komisyonda yer almas, yedinci olarak, 1990l yllardanberi gndemde olan ve nfusu 50.000i amayan kentler iin dnlen ancak btn kentleriin ele alnmas gereken yava ehirler kavramnn ele alnmas gerektii belirtilmitir. SaynEkincinin konumasndan sonra, Kltr Varlklarnn Kentlilik Bilincine Katks balklsunu yapld. Kentlilik bilinci Kavram (zellikle bilin kavram zerinde) tartmas yapld.Bu balamda,Bilin kavramnn farkl disiplinlerde farkl ekillerde tanmland ve psikolojikolarak soyut bir kavramn bilincinin olup olmad zerinde duruldu. Kentte letiim, KentlilikBilinci ve Medya ve Genlerin kentlilik bilincindeki yeri, (dezavantajl gruplarn kentselkamusal alana katlm ve zelliklegenlerin yerel ve blgesel yaama katlmna ilikin gzdengeirilmi Avrupa artnda nerilenlerin dnlmesi gerektii zerinde durularak detayl olanbir bilginin daha sonra iletilecei) sunumu yapld.

3. Toplantnn leden sonraki oturumunda, komisyonun alma konusu ile ilgili olarak Prof.Dr. Zerrin Toprak kolaylatrclnda, GZFT analizi konusunu gndeme alnd. Do. Dr. BekirParlakn yapt hazrlk almalarndan fikir edinildi. Bu balamda, lkemizdeki kentlemeorannn gelimi lkeler derecesine yaklamasnn gl yan olup olmad konusunda

(toplam nfus iinde kent nfusunun artmas) farkl grler geliti (Trkiyenin kentletikezgn kentsel deerlerini yitirdii ve kentsel nfusun artmasyla kent kltr kent bilinci azaldgibi). Zerrin Toprak, GZFT analizi iin genelde uygulanan allagelmi belirlenmi bir metot

8/3/2019 2009 kent uras

13/137


olduu, bu metodun zelliinin herkesin gr ve dncelerinin ncelikle kayda alnmasnadayandn belirtti. En fazla 3 nemsenen grn ktlara yazlmasndan sonra almannbir zelliinin de belirlenen gr ve dncelerin zerine nceliinin de ortaya kabilmesiiin pullarla yaplan iaretlemeden bahsetti. Byle bir hazrln olmad bu ortam ve koullardaherkesin yeniden konular gzden geirmesinin uygun olacandan bahsedildi. Bu erevede

GZFT analizinin gelitirilmesine esas tekil edecek bir taslak alma yapld ve dezavantajlgruplarla ilgili olarak, yallar ve engellilerle ilgili herhangi bir alma yaplmamasnn eksikkalaca ve bu konuyla ilgili olarak Sayn lkim Kayadan yardm alnabilecei hususuna kararverildi. Ayrca, dier komisyonlarn almalarnda komisyonumuzun alma konusu ile ilgiliolan bilgilere ulalabilmesi gerektii ve bununla ilgili Bakanlk temsilcilerinin Sekretaryaya budurumu iletmesi kararna varld.

leden sonraki ikinci oturumda, raporun ierik ksm konusunda uzlamaya varlarak ektesunulan grev blmne ait btn bilgilerin en ge 12 Ocak 2009 tarihine kadar mailortamyla ulatrlmas ynnde karara varld.

4. TOPLANTI (2 UBAT 2009) TUTANAI

2 ubat 2009 tarihinde dzenlenen 4. Toplantnn sabahki oturumunda, ilk olarak Bakan Yardmcs Prof. Dr. Zerrin Toprakn dier komisyon bakanlarnn da katld, Bakanlktemsilcileriyle yaplan toplantda dile getirilen baz noktalar ifade etmesiyle balad. Yenikatlan katlmclarla tanma yapld.

Toplantdan nce 35 sayfalk n rapor hazrland ve mail grubunda tm katlmclara gnderildi.Bu toplantda n rapor gzden geirildi. Eksikleri ifade edildi. Tm komisyon yelerinin katklarile GZFT tablosu gzden geirildi, ilaveler yapld.

5. TOPLANTI (24 UBAT 2009) TUTANAI

24 ubat 2009 tarihinde dzenlenen 5. Toplantnn sabahki oturumu, 1314 ubattayaplm olan Bolu/Abant Kentleme ras Hazrlk almalarna dair 9. Komisyonu temsileden katlmclardan Zerrin Toprak ve Fikret zer tarafndan bilgi alnmas ile balad. Abanttoplantsnda dier komisyon temsilcilerine aktarlan bilgi ve sunum katlmclara bilgi vermekve hatrlatmak amal paylald.

Raportrlerle yaplan toplantda belirtilen ve sonu rnlerin formatna dair beklentiler komisyonyeleri ile paylald. Bu paylam sonucunda Sorun-Strateji-Eylem tablosunda yer alanlarkavramlarn 9 Nolu Komisyon n Taslak Raporu ile ierik olarak deil ve fakat biimolarak farkllklar ierdiine karar verildi. E zamanl olarak sorunlarn, stratejilerin, eylemlerin,gstergelerin eksikleri tamamlanrken 9 Nolu Komisyon n Taslak Raporu ana balklarve alt balklar tabloda yer alanlar balamnda irdelendi. Komisyon yelerinin yaptklareklemelerle, farkl ve alternatif grlerle retilen almann detaylandrlmas saland.

leden sonraki ikinci oturumda, sonu rnn niteliini arttracak ve i takvimini belirleyecekbir dizi gr ve neri zerinde tartld. alma takvimi;

25 ubat 2009 9 Nolu Komisyon Taslak Raporunun, dier ilgili dokmanlarn ve 5. Toplanttutanann Komisyonun internet zerinden iletiiminin saland gruba gnderilmesi

2 Mart 2009 Tm komisyon yelerinin Rapora ve Tablolara yapacaklar katklarn tamamlanarak dier yelerle paylalmas5 Mart 2009 Zerrin Toprakn editrlnde metnin son haline getirilmesi ve tm komisyon

8/3/2019 2009 kent uras

14/137

14

yelerine gnderilmesi8 Mart 2009 retilen son metnin tm komisyon yeleri tarafndan son kez irdelenmesi vegerekli ise deiikliklerin yaplmas10 Mart 2009 almann tamamlanarak ilgililere teslim edilmesi olarak belirlenmitir.

Taslak n raporda hazrlanacak balklar ve grev paylam aadaki gibi ngrlmtr:

GR1.KENT ODAKLI ULUSAL ve ULUSLARARASI DENEYMLER2.

2.1 Amasal lkeler2.2 Arasal lkeler2.3 BM nsan Yerleimleri Konferans Habitat II2.4 Uluslararas Kente Ynelik Anlama ve Szlemelerin Toplumsal Yaklam

KENT KLTR VE ETM3.3.1. G / BLGESEL DENGESZLK(Z Toprak, Grup yeleri, )

3.2. KENT KLTR, ETM-KLTR POLTKALARIKentlilik Bilinci ve Eitim (1.1.1 M.Doan, F.zer, H.Ac)Kentlilik Bilinci ve Medya1.1.2 (.Yele, S.Tccar)

Kenti Tanmaya likin Bilginin Eriilebilirlii3.3. KENTSEL KMLK VE ADYET

Kentleme ve Birey1.1.3 (U.zdemir, Z.Toprak)Kentte Hemehri Dernekleri1.1.4 (M.Doan, Z.Toprak,)Kentleme ve Dezavantajl Gruplar1.1.5 (.Ezgin, M.Doan, )

3.4. KLTREL ETLLKKltrel mirasn btnl1.1.1 (Z.zcan, O.Silier)

Ortak Bellek1.1.2 (O.Silier)Kltrel Siteleme1.1.3Ortak Yaam Kltrnn Gelitirilmesi1.1.4

3.5. KENTSEL MEKNMekn Kalitesi1.1.1 (F.Taknsu, B.Tuna,)Meknsal Stratejiler1.1.2Kentsel Gvenlik (Z Toprak)1.1.3KENTE KARI SORUMLULUK1.6.

Bireysel Toplumsal Sorumluluk1.1.6 (U.zdemir)Kurumsal Toplumsal Sorumluluk1.1.7

Katlm ve Toplumsal Dayanma (S.Kayas)Kentte Sivil Toplum rgtlenmesinin Gelitirilmesi (Z.Toprak)

SONU5. (Z. Toprak, N.Erbey, S.Satana, K. Ertan ve grup katklar)Kentlilik bilinci ve Srdrlebilirlik (K.Ertan,)

8/3/2019 2009 kent uras

15/137


I. GR

Kentte yaayanlarn kentlerine sahip kmalar ve o kentin kendi i dinamikleriylesrdrlebilirliinin salanmas ancak yerleiklerin bilin dzeyinin arttrlmasyla mmkndr.Bu raporda, kentsel gelimede birey ve topluluun nemli bir yer tutmasndan hareketle,

kentlerin kimliklerinin korunarak, hizmet kapasitelerinin gelitirmesi iin kentte yaayanlarn;yerel ynetimlerin, sivil toplum kurulularnn ksaca bir kente ilikin kararlarda sz hakknasahip paydalarn, sorumluluklarnn neler olduu ve bu aamada yaplmas gerekenlerzerine gelitirilmi eylem planlarna ilikin fikirler yer almaktadr.

Komisyon olarak raporun olumasnda, kent iin alnacak kararlara katlm, dayanmaduygusuyla btnleen toplumsal sorumlulukta ibirliinin nemi temel alnmtr. Kentlerinsrdrlebilirlii ile yakndan ilikili grlen ideal toplumun biimlenmesi iin ngrlenncelikli stratejiler belirlenmitir. Bu stratejilerde toplumun birlikte karar verme ve i grmekabiliyetinin srekli, renme aralarnn yardmyla gelitirilmesi ve srdrebilmesi iledemokratik kazanmlar gelitirmek, toplumsal diyaloglar arttrmak konular ne kmtr.

Raporun giriten sonraki ikinci blm olan mevcut durum deerlendirmesinde, konu ileilgili olarak gl, zayf yanlar belirtilmi, gl yanlar ve frsatlar kullanlarak, tehditler vezayf yanlarn giderilmesine ynelik senaryolar gelitirilmitir. Kent odakl ulusal-uluslararasdeneyimler ile kent kltr ve eitim ana bal altnda kentlilik bilinciyle dorudan balantlbalklar yer almtr. Raporun nc blmnde ise, saptanan sorun alanlar bunlara ynelikstratejiler ve eylemler ile mevcut gstergeler yer almtr. Son blmde ise, almann genelbir deerlendirmesine ve komisyon zet raporuna yer verilmitir.

Dayanaklarmz, gnmzde kentlerin ynetiminde ve hizmet sunumunda giderek demokratik

unsurlara daha fazla yer veren yapsal deiiklikler ve kamu ynetiminin ileyiinde yenilikleryaplmasdr. Zira kentler, sosyal gelimelerin, kltrel etkinliklerin uygarlklarn oluupyounlat merkezler olarak ana gndemimiz olan kentlilik bilincini etkiler. Kentlerdengiriimci, yeniliki, yaratc, dinamik ve dnen kentler gibi eitli adlar altnda, temelkentsel hizmetlere ynelik geleneksel grevleri yannda yeni yeni fonksiyonlar stlenmesibeklenmektedir.

21. yzyl kent ynetimlerinin ardnda yatan temel felsefe, niversitelerin, hemehrilerin, siviltoplum rgtlerinin ve sendikalar gibi kurumsal ilgi gruplarnn tek tek saylarak kente ynelikkararlarda rol almalar beklentisine yneliktir. Gelecein modern kentleri bilimi kullanan,hizmetleri etkin sunan, ibirliine ak ve giriimci kentler olarak ynlendirilmektedir. Kentlerinsrdrlebilirlik ve yaanabilirlii salama baarsnda, bulunduklar yerelden balayarakblgesel ve ulusal refah artn desteklemelerinin rol olduu savunulmaktadr. Belirtilendeiimde geliim iin elindeki insan ve doal kaynaklarn kapasitesinden yararlanlmashedeflenmektedir. Kentler, varl ile sosyal yaamnn temel gcdr, rgtsel yaps iletoplumunun destekleyicisidir ve blgesinde yeniliki aktivitelerle giriimcilii cesaretlendiren,sosyo-kltrel grevleriyle ekonomik istikrarn salanmasnda dinamiklii hareketlendirentemel rolleri bulunmaktadr. Kentler, kltrel bir yaam yarattklar iin gl bir blgeselkltrel faktrdr ve somut olan ile olmayan kltrel miras korurken zenginliine de katkdabulunmaktadr. Bu unsurlar, kentte kurumsal-toplumsal sorumluluklar ne karmaktadr veeylem planlarmzda temel hareket noktasn oluturmutur.

Kentleme ras kentlilik bilinci, kltr ve eitim komisyon gurubu kente kar sorumluluktemelinde aada nemi tartlan konular eitli ynleriyle deerlendirerek, katlmc pratikler

8/3/2019 2009 kent uras

16/137

16

temelinde btnleik eylem planlarn takdim etmektedir.

Kent ve Kentleme Olgusu

Kentleme ve Kent kavramlarndaki gelimeler, her lkenin kendi sosyo-kltrel ve

ekonomik artlar iinde birbirinden farkl olarak gereklemitir. Bu farkllk lkemiz iin desz konusudur.

Kent, kasaba ve ky gibi yerleim birimlerinin belirtilmesi, her zaman stratejik bir nemiolan nfus miktar ltne dayandrlmtr. Ancak, lkemizde bir yerleim biriminin krsalzellikten kurtulup kent tanmna kavumas tek bana nfus ltne dayandrlamamaktadr.Nitekim hukuki koullar yerine getirerek belediye stats kazanm olan her yerleim biriminegerek anlamda kent diyebilmenin mmkn olmad vurgulanmaktadr.1 lkemizde de bubelirsizlii ortadan kaldrabilmek iin zaman zaman baka kriterlerden de yararlanlmtr.rnein, Ankara Mimarlar Odasnca yaplan bir almada, kentleme hareketleri dikkatealnarak, nfus lt verilmeden kent tanm yaplmtr. Bu tanma gre kent; Tarmsal

olmayan retim yaplan ve tarmsal olan, olmayan tm retimin denetlendii, datmnkoordine edildii, belirli teknolojinin beraberinde getirdii, byklk, younluk, heterojenlikve btnleme dzeylerine varm yerleme trdr.2 Kentleme ise, iktisadi ve sosyalgelimeye bal olarak kentlerde artan oranda nfus birikim sreci olarak deerlendirilmitir.Bu yorumlamada ne kan unsurlar iktisadi gelime, kentlerin bymesi ve kent saysnnartmasdr.

lkemizde zellikle 1960lardan bu yana sanayileme ve kentleme hznn ok art gstermesinedeniyle kent kavramnn yeni boyutlar kazand bir gerektir. Nitekim Ankara, stanbul vezmir gibi byk yerleim merkezlerindeki gelimelerin, gerek mevzuat, gerekse ksm mevzuataratrmalarnda denenen kent tanmlar erevesine girmeyen bymesini ifade etmek zere,bykkent (bykehir) veya anakent gibi deyimlerin kullanld grlmektedir.

Kentleme srecinin balangc, genellikle uygarln da balangc olarak kabul edilmektedir.Buna gre kentleme belli ve somut bir tarihle belirlenecek bir balangca sahip deildir. Bunaramen aratrmaclar, kentlemenin balangc konusundaki belirsizlii ortadan kaldrabilmekamacyla, insanlarn avclk ve obanlktan tarmsal faaliyet nedeniyle yerleik hayata gemesinihem uygarln hem de kentlemenin balangc olarak kabul etmektedirler. Burada kentlemesrecinde temel kriter iktisadi faaliyetin mahiyet itibariyle deimesi olmaktadr. Bylece bukriter bir bakma zamanmza kadar kentleme srecinin incelenmesinde geleneksel olarakkullanlagelmitir. Balantl olarak kentleme ise, yukarda belirtilen kent tanmna bal olarak

gelitirilebilecek bir zellie sahiptir.Kentleme kavramnn bir boyutu olan sosyo-kltrel unsurlar ele alndnda karmzakentlileme terimi kmaktadr. Kentleme sreci ierisinde, yaad kentin demografik veekonomik olarak kentletiini hisseden yerleiklerin bu deiime ayak uydurmas, kendini busrece ait hissetmesi, yaay tarz olarak benimsemesi ve davran biimlerini kabullenmesisz konusu nfusun kentlilemeye baladnn bir gstergesidir.

Kendisinden kk yerleim birimlerinde yaayanlarn ou iin frsatlar mekn olan kent;kendi iinde frsatlarn yannda risklerin, karmaann, yaanabilirliin sorguland, kalabalklariinde artan yalnzln -yabanclamann ve tekiletirmenin giderek derinletii ve ortak

1 Ruen Kele ve Fehmi Yavuz, Yerel Ynetimler, Ankara, 1983, s.136.2 Cevat Geray, nder enyapl, v.d, Trkiyede Kentleme, Komisyon Raporu, Ankara Mimarlar Odas Yaynlar, Ankara, 1971, s.8; Zerrin Toprak, Kent Ynetimi ve

Politikas, zmir, 2008, s.5-9

8/3/2019 2009 kent uras

17/137


mekanda birbirinden uzak hayatlarn yaand ve gerisinde hemen herkesin de bundanikayet ettii de bir mekndr.3

Kentlileme ou kez, krda zlme ve kentte younlama nedeniyle krdan kente gennfusun ekonomik ve sosyal bakmlardan krn zelliklerini brakp, kentli zelliklerini

iselletirmesi olarak tanmlanmaktadr. Buna gre de kentleme ekonomik ve demografikboyutu, kentlileme ise sosyolojik boyutu yanstmaktadr. Bu tanmlardan yola karsak,kentlilemenin krdan uzaklap, maddi ve manevi boyutlaryla kentle btnleme abasolduu belirtilebilir.4 Bu anlamda tm demografik, politik ve kltrel srelerin ekonomik vesosyal mekna yapt katklarla dinamik bir kavram olan kent kltr olumaktadr.

Kentlilik bilinci kavram ise, kentleme, kentlileme ve kent kltrnn kesime noktasndairdelenebilir. Genel olarak dnldnde kentlilik bilinci, kent kltrn anlamak, kendinikente, kentin dinamiklerine ait ve gvende hissetmek, kentsel oluumlardan sorumlulukduymak olarak kavramsallatrlabilir.

3 Arife Karada, 20084 Sevin zen, Kentlileme Srecinde Ailede Kuaklararas likiler. Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Yaynlar. zmir, 1996, s. 12 ve Kemal Kartal, Ekonomik ve Sosyal Ynleriyle

Trkiyede Kentlileme, Ankara, 1992, s:23

8/3/2019 2009 kent uras

18/137

18

II. MEVCUT DURUMUN DEERLENDRLMES

2.1 Kent Odakl Uluslararas ve Ulusal Deneyimler

Kentler toplumsal gelimenin nemli bir gstergesidir. Toplumlarn kltrel ve ekonomik

deimeleri kentleri de etkilemektedir. Kentlerin grnts hzl bir deiiklik geirmektedirve ciddi sorunlarla kar karyadr. Bu nedenle ortak grlerin ve eylemlerin gelitirilebilmesiiin, yllar itibariyle kentleme, kentlileme, kent kltr, kentlilik bilinci, demokratik katlm, okkltrllk gibi kente ynelik ok ynl deerlerin ortaya konulduu ve ortak eylem planlarnnhazrland ulusal ve uluslararas toplantlar, nemli bir ileve sahiptir. Uluslararas lekteBirlemi Milletler (BM) nsan Yerleimleri Program ve bu programn dzenledii BM nsanevre Konferans/Stockholm (1972), BM Kanada HABITAT I Zirvesi/ Vancouver (1976), BM

Yeryz Zirvesi/ Rio (1992), BM stanbul HABITAT II Zirvesi (1996), BM Binyl Zirvesi (2000) veBM Srdrlebilir Kalknma Zirvesi/Johannesburg (2002) olmak zere alt nemli konferansve Roma Antlamas (1957), Avrupa Tek Senedi (1987), Maastricht Antlamas (1993), Avrupa

Konseyi Yerel ve Blgesel Ynetimler Kongresi Antlamalar, Yerel Ynetimler veya YerelTopluluklar Arasnda Snr tesi birlii ereve Szlemesi (1981), Yerel Ynetimler zerklikart (1988), Avrupa Kentsel art (1992) ve ncesinde Atina Szlemesi (1933), Avrupa PeyzajSzlemesi (2004), Leipzig Szlemesi (2007) vb., kent odakl temel hukuk dayanaklardr.

Birlemi Milletler nsan Yerlemeleri Konferans Habitat II (1996) ve bunu izleyen TBAYaam Kalitesi Gstergeleri (2003) raporlar, geni katlml bir srele gerekletirilmi ulusalkentleme ve kentlileme almalarna yn ve ivme veren nemli almalardr.

Bu konudaki yeni bir uluslararas hareket, Avrupa Konseyinin, Yerel ve Blgesel YnetimlerKongresinin mevzuat dzenlemeleri iinde yer alan Avrupa Kentsel artnn (1992),

yaanabilirlii ve srdrlebilirlii hedefleyen bir yaklamla 2008 Mays aynda gncellenerekkabul edilmesidir5. Ortak Avrupa deerlerinin eriilmi yada kazanlm temel ilkelerini kasabave kentlerde uygulamak iin, kamu politikalar kararlarnn etik ynetiim anlay ile yerinegetirilmesi, srdrlebilir kalknma ve daha fazla dayanma ile srdrlebilir bir kentselgeliim iin, Avrupann yerel ynetimleri bu hedefe katk koymaya davet edilmektedir.

2.1.1 Uluslararas Kente Ynelik Anlama ve Szlemelerin Toplumsal Yaklam

Uluslararas anlamalarn temelinde yerleimlerin gelimesinin ok ynl etkileyen yaamkalitesi gstergeleri nemli faktrler olarak yer almaktadr. Kentsel gelimeyi odaklanan

uluslararas yaklamlarda; tarihi eserlerin korunmas ve kltr miras, meknsal planlama(planlamaya stratejik yaklam) gibi hemen her konunun ileniinde toplumsal gelimeninnemli bir unsur olduu belirtilmektedir. Kentsel gelime iin bir dizi kurallar ne kmaktadr.Bu kurallar;

Ekonomik deer yaratma ve ynetimde birlikte karar alma,Kaynak verimlilii iin, sektrel ibirliini salama ve srdrebilme,ok kltrlln yaratt tehdit ve frsatlar saptamak ve tehditleri ibirlii projeleriylekazanca evirmek,Bilgi toplumu oluumunu glendirmek, bilgilendirilmi toplumun, gen, yal, kadn,erkek gibi eitli gruplarndan gelen bilgi ve abalar deerlendirmek,

Gemiin ve bugnn bilgi ve tecrbelerini, hedeflere ulamada buluturup

5 http://www.coe.int/t/congress/les/themes/urban-charter/Default_en.asp eriim13.03.2009

8/3/2019 2009 kent uras

19/137


kullanabilmek,Sonucu alnm programlardaki, baar ve baarszlktaki sorumluluu tayabilmek veyeniden programlayabilmek6 koullarn gerekletirmesine bal grlmektedir.

Uluslararas anlamalarn temel yaklamnda bu kurallarn yaplabilir klnmasnn sektrel

ve ilgi gruplaryla balants, kresel ilikiler anda ortaya konulmaktadr. Uluslararasanlamalarn hedefledii btnleik eylem planlarnn uygulanmasnn toplum kalknmasnagetirdii kazanmlar ya da hedeflenen ktlar ise; toplumsal duyarllklarn artrlmas, kurumve kurulular arasndaki iletiimin gelimesi ve hemehrilerin bilinlenmesine bal olarakdemokratik katlm ve hizmet etkinliinin salanmasdr. Kent hayatnn srdrlebilirlii iledemokratik srdrlebilirlik ilikisi, lkelerin ortak stratejiler gelitirmesi ve uygulanabilirlii iinortak eylem planlar oluturulmas istekliliine yol amaktadr. Demokratik katlm ve hizmetetkinliinin salanmas birliktelii ile vatanda tatmini ilikilendirilmektedir.

Btn bu hedeflerin temelinde toplumsal ibirliinin yaygnlatrlmas, birbirinden habersiz vekopuk uygulamalarn birletirilmesi, bylelikle emek, zaman ve para israfn engelleme isteine kmaktadr.

Kentleme, kentlileme, kent kltr ve kentlilik bilincine ilikin tartmalarn yer ald ulusaltoplantlara ve ele alnan ncelikli konulara da aada yer verilmitir:

2.1.2 BM nsan Yerleimleri Konferans Habitat II

Birlemi Milletlere gre dnyada 2015 ylna kadar artmas beklenen nfusun, yaklak birmilyar kentlerde yerleecek ve dnya nfusunun yaklak %56s kentlerde yaayacaktr. Bubymenin ounlukla gelimekte olan lkelerde gerekleecei ngrlmektedir. Denetimsiz

bymenin getirebilecei sorunlara ynelik zmler, salkl kentlileme sreleri amznen nemli konularndan biridir.BM nsan Yerlemeleri Konferans Habitat IIye (1996) ynelik olarak hazrlanan ve Haziran1996da yaymlanan Trkiye Ulusal Rapor ve Eylem Plannda ncelikle yerleme sistemininyaad dnmn ynlendirilmesinde etkin olabilmek iin gerekli olan amasal ilkelerbelirtilmektedir.

a) Amasal lkeler

Trkiyenin yerleme ve konut alannda yaad gelimeleri deerlendirebilmek ve sorunlarnortaya karabilmek amacna ynelik olarak belirlenen ncelikli sorun alanlar arasnda konuta,

altyapya, ulama, istihdama, evreye ve kent yaamna ilikin konular ele alnmaktadr.ncelikli sorun alanlarna ynelik eylemlerin yer ald Ulusal Eylem Plannda amasal ilkelersrdrlebilirlik, hakalk (adil olma), yaanabilirlik olarak tanmlanmaktadr.

Eylem Planna ilikin raporda belirtildii zere Yerleme sisteminin srdrlebilirlik ilkesiasndan sorunlarna yaklaldnda, yerleme sisteminin gelecek kuaklarn gereksinmelerininkarlanmasn engellemeyecek biimde gelimesi gerei kabul edilmektedir. Bu durumda ise,doal kaynaklarn tahrip edilmemesi ve ekolojik dengenin korunmas gerekmektedir (Rapor,s.31). Hakalk, Bir toplumda yaayan erkek, kadn, ocuk her bireyin dinsel inan, siyasalgr ve inanlar ile etnik kkenlerindeki farkllklara baklmakszn temel gereksinimlerininkarlanmas ve kendilerini gelitirmede eit frsatlar elde etmesini savunan bir ilkedir. Bireye

referansla tanmlanm olmasna karn, birey dzeyinde bu amacn gerekletirilebilmesinin

6 Karlatrnz. Charles Landry (2000);The Creative City, London, s.244

8/3/2019 2009 kent uras

20/137

20

byk lde meknsal eitliin salanmasna bal olduunu unutmamak gerekir (Rapor,s.38). Kentlerde yaanlan meknn yaanabilirlii, sosyal ve alt yapya ilikin donanmlarnvarl, yaygnl ve ulalabilirlii kentsel yaam kalitesini de belirleyen ana unsurdur.7 Sonolarak, Yaanabilirlik; yerlemelerde gerekletirilmesi gerei zerinde toplumlarn uzlatklarperformans ltleriyle tanmlanabilir.

Birinci boyutu, insann beden ve akl sal iin gerekli koullarn salanmasdr. nsann cannnve malnn byk riskler altnda bulunmamasdr. Yerleimlerde yaayanlara yeterli ve salklsu, temiz hava salanmasndan, atklarn salk koullarna uygun olarak uzaklatrlmasna,gvenlie, insanlarn grltye kar korunmasna kadar, nesnel olarak temellendirilebilenpek ok eyi kapsad gibi, yaayanlarn da iinde bulunduklar yerlemeye ait olmak veona yararl olmak iin blebilme duygularna yol amas, insan yaratcln gelitirmeolanaklarn salamasdr (Rapor, s.33).

b) Arasal lkeler

Arasal ilkeler ise kentli ballnn olmas, yapabilir klmak, ynetiim baars olaraktanmlanmaktadr. Arasal ve amasal ilkelerin bir arada dnlmesinin, ynetimde ynetiimpratiklerinin temel alnd yeni bir yerleme ynetimi ahlaknn gelimesini ngrdvurgulanabilir.

2.1.3 Trkiye Bilimler Akademisi Yaam Kalitesi Gstergeleri

Trkiye Bilimler Akademisi tarafndan 2003 ylnda yaymlanan Yaam Kalitesi Gstergeleri:Trkiye in Bir Veri Sistemi nerisi balkl rapor kapsamnda yaplan incelemede yaamkalitesi gstergeleri toplum dzeyinde ve birey dzeyinde olmak zere iki farkl lekte elealnmaktadr.

Bu rapor kapsamnda toplum dzeyindeki yaam kalitesi gstergeleri evre kalitesi, insankayna, salk durumu, eitim durumu, ekonomik performans, toplumsal btnlemesi,yasal sistemin nitelii, yerleme kalitesi olarak tanmlanmaktadr.

Ayrca birey dzeyindeki yaam kalitesi gstergeleri doal evreyle iliki kurma biimleri,salkla ilgili yaam kalitesi, eitim dzeyi ve bilgisi, gelir dzeyi, sanatsal ve bilimsel baar,toplumsal konumu, siyasal srece katlma dzeyi, bo zamanlarn varl, yaad yerlemeninkalitesi olarak tanmlanmaktadr.

2.2 Kent Kltr ve Eitim2.2.1 G

Dnyada olduu gibi lkemizde de eitli nedenlerin ortaya kard, krsal kesimden kentlereveya bir kentten dierine ve d lkelerden lkemize ynelen g hareketleri, kentsel yerleimlerinnfusunun hzla artmas kadar, nfusun sosyal, ekonomik ve kltrel yapsnda deiimlerede yol amtr. Gnmzde zellikle byk yerleim merkezlerindeki nfus younlamalarilgiyi kentlere yneltmi, kentler yaanabilirlik ve srdrlebilirlik tartmalarnn odak noktasolmutur. Artan nfus basks nedeniyle arazi kullanm kararlarndan ciddi sapmalar olumuve kentsel alanlar planlardaki hedeflerinden uzaklamtr. Bu deiim, doal afet kaynakl risktayan yerleimler asndan da ok nemlidir. Yaadmz depremler (1999 rneindeki gibi)

sonrasnda, aktif faylar zerine yaplm ok katl kamu ve zel binalarnn varl lkemizde

7 Zerrin Toprak Karaman & Arife Karada, 2008

8/3/2019 2009 kent uras

21/137


ok etkisi yaratmtr. Ayn ekilde birok kentimizde dere yataklar zerinde gelien imarl-imarsz youn yaplama alanlar, yan artt dnemlerde ska yaanan sel felaketleri ilekendisinden sz ettirir olmutur. dari adan kontrolsz yerleimlerin oluturduu meknlaryaayan yerleikleri de olumsuz etkilemektedir.

Kentlere gelii dzenlemek iin, Anayasamzda dzenleyici hkmlere yer verilmitir. 1982Anayasasnn, Yerleme ve Seyahat Hrriyetini dzenleyen 23.maddesi gereince salklve dzenli kentlemeyi gerekletirmek, sosyal ve ekonomik gelimeyi salamak... amalariin yerleme ve seyahat hrriyetinin snrlandrlabilmesi mmkn hale getirilmitir. Anayasaldestek bulsa da sadece, kentlere gelmeyin, yasak tarznda kat, hatta totaliter bir yaklam,demokratik bulunmamaktadr. Buna karlk, kente yeni gelilerin demokratik, kabul edilebilirartlarn kurumsal-toplumsal ibirlii ve toplumsal diyaloglarla oluturmak mmkndr.

Ge ynelik stratejik yaklamlarn belirlenmesi iin, ncelikle yerel ynetim birimlerinin,idari alanlarndaki yerleiklerin kimlik ve mlkiyet tespitine ynelik kent bilgi altyapsnnoluturulmas nem tamaktadr. Bu gelime iin dnlen metot, konut ve iyerlerinin

envanterinin tamamlanarak, kirac ve ev sahibinin tantc unsurlarn bilgi bankalarna ilemektir.Corafi Bilgi Sistemlerinin oluturulmas (CBS) almalar erevesinde harita, imar planlarve kadastro mlkiyetlerinin ilenme almalarna ilikin gelimeler bulunmaktadr. Bilgi sistemalmalarna; mlkiyet, imar bilgileri, kentin altyap zellikleri ve vergilere kadar ok ayrntlbilgiler ilenebilmektedir. Kentlerin corafi bilgi sistemlerinin kurulmas ve yaygnlamashalinde yerleme konularna ilikin istatistik bilgilerin toplanmasnn kolaylaaca bilinmektedir.Bilgi sistemleri almalarnn, i ve ii temini salayan kurumlarla egdml almasbeklenmektedir8.

Dokuzuncu Be Yllk Kalknma Plannda (20072013), kontrolsz g hareketlerinin yarattnfus basksnn, gerek krsal ve kentsel yerleim birimleri, gerekse blgeler arasndaki sosyo-ekonomik yap ve gelir dzeyi dengesizliklerini etkiledii konusuna dikkat ekilmektedir.Mevcut fiziki ve sosyal altyap ile kentlerin sunduu istihdam imkanlar youn g hareketlerininyaratt nfus basksn karlamakta yetersiz kalmaktadr. Balantl olarak blgelerin,sorunlarna ve potansiyellerine gre farkllatrlm tedbirleri ieren btnleik bir blgeselgelime politikasnn gerekliliine vurgu yaplmaktadr.

Kent ve Blge kalknmasnda kamu, zel ve sivil toplum kurulular arasnda ibirliinigelitirerek toplumsal diyaloglar arttrmak, yerel kapasiteleri artrmak, kaynaklarn etkinkullanmn salamak, yerel dinamikleri harekete geirerek yerel ve blgesel gelimeye ivmekazandrmak, Planda nemsenen stratejik yaklamlar olarak grlmektedir.

Kr ve kent arasnda meydana gelen kontrolsz g yznden, gerek kr gerekse kenttedorudan her iki ortama da ait olmayan farkl yaam alanlar ve kltrleri olumakta vekentte fiziki, sosyal ve kltrel bir erozyon yaanmaktadr. Bu erozyonun sonucundakentsel entegrasyon, sosyal dialog glemekte, kentliler arasnda ortak bir kent kltroluamamaktadr.

2.2.2 Kent Kltr, Eitim-Kltr Politikalar

Kltr kavram, insanlarn neden birbirlerine benzediklerini veya benzemediklerini ve nedendeitiklerini aklamaktadr.9 Bu durumda insanlar birbirine benzer nk kltrleri benzer,

8 Zerrin Toprak (1998); Kentlere Geliin Kontrol Dinamikleri, zmirin Kentleme-evre-G Sorunlar ve zm nerileri, G Raporu (Taslak Rapor), 3.Cilt, zmir Yerel Gndem21 Yayn, zmir.

9 Bozkurt Gven, Kltr Konusu ve Sorunlarmz, stanbul, 1985, s.1

8/3/2019 2009 kent uras

22/137

22

insanlar farkldr nk kltrleri farkldr, insanlar deiir nk kltrleri deimektedir. nkinsan kltrn rndr. Farkl tanmlamalara karn kltr, bir toplumun ihtiyalarn karlamabiimleri, kurum ve gruplarn, inan ve geleneklerin oluturduu organik ve deiken bir btnolarak kabul edilebilir. nsan doay yeniden retirken kendi kendini de retmektedir.10

Kltr, btn bu retimin toplamdr, yani kltr yaamn btndr. Bu btnlniinde evre ve demokrasi kltr, sanat kltr, bar kltr, kent kltr vb. olgular yeralmaktadr. rnein Yedinci Be Yllk Kalknma Plan-Yerleme ve ehirleme zel htisasKomisyonu almalarnda kent kltr; belli yerleim yerlerinin somut koullarnda yerleikdzende yaayan topluluklarn ekonomik, siyasal, ideolojik vb. her dzlemdeki birlikte yaampratiklerinin kronolojik sre iindeki birikim ve birleimi (1995) olarak tanmlanmtr. Aslndakent kltr, o kentte yaam btn medeniyetlerin sosyolojik, psikolojik, politik ve ekonomikolarak yapm olduu etkinliklerin gerek kentsel dokuda yer bulmas, gerek toplumsal yaamdakendini gstermesiyle ortaya kan bir btnlktr.

Dnyann yaad byk ve hzl dnm, dnyann teki lkelerinde olduu gibi, Trkiyede

de, kltr politikalarnda paradigmatik bir deiimi gndeme getirmektedir. Belli gelenekselkalplara uygun olarak biimlendirilmi kapal bir toplumun, pasif yurttalar yetitirme dneminingereksinimleri paralelinde olumu olan eski kltr politikalar gnmz koullarnda artksrdrlemez hale gelmitir. Belirli koullar kapsamnda ortaya kan kltr politikalarnn bukoullarla snrl mrleri olduunu ve yeni koullarn yeni politikalar gerektirdiini bir an evvelfark etmek nemlidir.

Kentsel yaama ilikin sorunlarn o kentin sakinlerinin ortak sorunu ve ortak sorumluluuolmasna ramen derinleen yabanclama-sorumluluk almadan kanma, aidiyetsizliknedeniyle kentler, ortak hareket etmenin de giderek gletii yerlerdir. Byyen ve ynetimigleen kentlerimizde ortaklaa bir kent kltrnn yaratlmas, uzaklklara deil yaknlklara

odakl bir uzlama zemini arama konusundaki istek ve abalara, dahas bu konuda bir bilingeliimine baldr.Kentlilik bilinci- kentli sorumluluu- kentli haklar kavramlar ile ifadeedilen de budur. Kentlerde hem fiziksel hem de toplumsal evrenin iyiletirilmesi, yaanlankente aidiyet ve kent halknn birlikte refah iin arttr. te bu nedenle; kentlilik bilinci biraz dakentte yaayanlarn birbirini fark etmesi,anlamas, farkllklarn eitlilik olarak alglamas vebu eitlilik ve renk harmonisinden kent kltr-kentlilik adna ortaklklar karma abalarnnbtndr.11

nsanlarn, yaadklar kenti sahiplenebilmeleri iin kentin bata sanatsal tarihi olmak zeregemiini, medeniyetlerin izlerini, yaam kltrn, bugne yansmalarn bilmeleri byknem tamaktadr. nsanlarn kenti kent yapan bu deerlerle kuraca ba, kenti koruma

arzusu yaratmaktadr. 1966 ylnda Floransada Arno Nehrinin tamas sonucu oluan subasknnda, insanlarn evlerindeki eyalardan nce Uffizi, Akademia gibi galerilerdeki sanateserlerini kurtarmaya almas, toplumsal bilin iin iyi bir rnek oluturmaktadr.

2.2.2.1 Kentlilik Bilinci ve Eitim

Eitim

Eitim herkesin ortak konusudur. Toplumda herkes, kendisi veya bir yakn vastasyla busreci etkilemekte ve etkilenmektedir. Dolaysyla toplumun btn taraflar aktif veya pasifolarak bu olguya dahil olmaktadr.

10 Orhan Hanerliolu, Felsefe Szl, Varlk Yaynlar, stanbul, 1967, s. 22511 Arife Karada, 2008

8/3/2019 2009 kent uras

23/137


Toplumlarn kendi kltrel deerlerini sonraki kuaklara aktarma srecine kltrlemedenilmektedir. Kltrleme yollarndan birisi de eitimdir. Bu nedenle, gelimek, kalknmak vevarlklarn gelecek nesillere tamak isteyen toplumlarn eitime nem vermeleri gerekmektedir.Toplumlar eitimle, sadece kendi kltrel deerlerini yeni kuaklara aktarmakla kalmaz,ayn zamanda an gelien deerlerini, teknolojilerini ve bilgi birikimlerini de yeni kuaklara

aktarrlarken yeni bilgi ve deerler ortaya koyarlar.

En genel tanmyla eitim, bireyde istenilen davranlar oluturma sreci olarak ifadeedilmektedir. Genel anlamda; kltrel deerleri aktarma, bireyi toplumsallatrma, retkenliiarttrma, kaltmla gelen gizli gleri ortaya kararak gelitirmeye ynelik drt amac vardr.Genel bir kavram olan eitim kelimesi; ama, yer, yntem farkll ile birbirinden ayrlan eitlieitim trlerini kapsamaktadr. Eitim genel olarak; informal eitim (aile eitimi, evre eitimi),formal eitim (rgn eitim, yaygn eitim) olmak zere ikiye ayrlmaktadr.

Eitim ve Kltr Arasndaki liki

ok boyutlu bir kavram olan kltrn de farkl tanmlar yaplmtr. Geni anlamylakltr; genellikle bir toplumun bilgi, ideoloji, deer, hukuk ve ritel sistemine yansyan birgelimedir.

Bireyin, toplum deerlerine ve yaama biimlerine salkla uyumuna yardm eden eitimsrecinde, bireyin uyum yapmas sz konusu olan bu deerlerin iki dzeyde dnlmesigerekir. Kazanlmas istenen deerler ve gerek deerler. Bir toplumun genel olarak davranve deer normlar, o toplumun gerek tercihlerini gsterir. Bununla beraber, dinamik birtoplum, bireylerde baz ideallerin ve isteklerin gelimesine yol aabilmektedir.

inde bulunduumuz a, hzl deimenin ve gelimenin insanlar ve toplumlar etkiledii

bir dnemdir. Bu nedenle, eitim sadece kltrel miras yeni nesillere aktaran bir kurumdeil, bireyleri bu hzl deimelere ayak uydurabilen ve, yeni gelimeleri ortaya koyabilen,bilgi toplumu olabilmenin gerektirdii insan kaynaklarn yetitirebilen bir kurum zelliide tayabilmelidir. Gnmzde gelimekte olan toplumlarn nemli sorunlarndan biriside, amzdaki deiim ve yeni gelimelere uyum gldr. Bu uyumun yeni nesillerekazandrlabilmesi iin eitim kurumlarnn bireylere deiim ve geliim iin gerekli olan bilgi,beceri ve deerleri kazandrmas gerekir. Yenileme, yeni usuller ve yeni dnceler ortayakarr. Bu manada eitim, hem yeniliki elemanlar yetitirmeli hem de yenilemeyle ortayakan uyumsuzluklara zm retebilmelidir.

Kltr, bir toplumun yesi olarak, insanolunun rendii bilgi, sanat, gelenek-grenek,beceri ve alkanlklar kapsayan karmak bir btndr. Bireyin toplumsallamasnda aile nplanda olsa da okul, akran evresi, kitle iletiim aralarnn da byk nemi vardr.

Kentlerin zgn kimliklerinin devamllnn salanmasnda, kentlerde yaanan sosyal,fiziksel ve kltrel erozyonun nlenmesinde, kendini yaad kente ait hisseden bireylerinolumasnda ve kltrel mirasn yeni nesillere aktarlmasnda, rgn ve yaygn eitim kurumlarbirlikte etkileyici olmaldr.

Kentlilik bilincini oluturmak ve gelitirmek iin nemli bir ara olan eitim sayesinde,kentin tarihi ve kltrel kimliinin benimsenmesi ve yaanmas, kentte yaayanlarda aidiyet

duygusu kazandrlmas, tarih ve toplum kltr bilinciyle kentsel dinamiklerin hareketegeirilmesi, kentsel hak ve grevlerin ne karlmas, kent donanmlarnn hayatn bir paras

8/3/2019 2009 kent uras

24/137

24

olarak alglanmasnn salanmas, Kentli sfatnn kazanlmasnda uzlaya varmann temelnceliklerinin kentli ile paylalmas, kentte yaamann ncelikle zihinlerin kentlemesine balolduundan hareketle, kentsel ynetimin ve dnmn kontrolnn salanmas, doalortamlarn korunmas ve kent ii sosyal ve yapsal dengesizliklerin giderilmesinde etkin rolalnmas gibi gnmzde kazand modern anlamyla toplum olabilme niteliindeki ortak

yaama biimini glendirmesi temel amalar olarak dnlmektedir.

lkemizin mevcut durumuna bakldnda, 1739 Sayl Milli Eitim Temel Kanununun genelamalarn dzenleyen 2. maddesinde, Trk Milletinin btn fertlerini, milli, ahlak insan,manevi ve kltrel deerlerini benimseyen, koruyan ve gelitiren, milletini seven, topluma karsorumluluk duyan, toplumun mutluluuna katkda bulunacak, milli birlik ve btnlk iindesosyal ve kltrel kalknmay destekleyecek bireyler yetitirmek olarak ifade edilmektedir.

Bu amalar gz nnde bulundurularak ilkretim ve ortaretimde, kazanm, etkinlik,okuma metni veya aklamalar eklinde uygulanan programlarnda Kentlilik Bilinci, Kltr

konularna ynelik almalara yer verilmitir.zellikle ilkretim 1. snftan itibaren konular; diyalog, hogr, tolerans, duyarllk, kltreleitlilik, ortak yaam kltrne vurgu yapan kazanmlar eklinde ilenmektedir.

Bilhassa sosyal bilimler alan derslerinde st snflara doru ilerledike duygu ve dnceleresayg, farkllklara sayg kazanmlarnn da yer ald ileyilerle rencilerin farkl kltrdekiinsanlarn bir arada yaamalarna ynelik eitim faaliyetleri srdrlmektedir. Din kltr veahlak bilgisi dersinin 4 -12. snflarda zorunlu olmas nedeniyle kentlilik bilincinin olumasnaynelik hogr, birlikte yaamada tolerans konular daha geni ele alnarak konuya dersprogramndaki ileni ve etkilikler, ayr bir anlam kazandrmaktadr.

lkretim okullarnda rencilerin Kltrel Miras Koruma Bilincini gelitirmek amacylaHalk Kltr dersi konulmutur. Bu dersteki ilenite kltr bilincinin gelitirilmesi ve farklkltrlere adaptasyon n plana kmaktadr.

Ortaretim 9-12. Snflarda ortak derslerde yer alan tarih, Trk edebiyat, dil ve anlatm,corafya vb. ile semeli derslerden sanat tarihi, demokrasi ve insan haklar gibi derslerdediyalog, hogr, ortak yaam kltr, demokrasi bilinci, kltrel eitlilik konular ilenilerdeesas alnmaktadr.

Mesleki ve teknik ortaretim kurumlarnda modler programlar uygulanmaktadr. Gerek kzmeslek liselerinde gerek endstri meslek liselerinde ilgili alanlarda 10. Snftan sonra dal eitimiyaplmaktadr. Modl programlarda yaplanma ve kltrn korunmasna ynelik ileniler debulunmaktadr.

Toplumda eitim dzeyini ykseltmek amacyla rgn eitimin yannda veya iinde yaygneitim faaliyetlerine de yer verilmektedir. Bu kapsamda halk eitim merkezlerinde; okuma-yazma, meslek edindirme, sosyal ve kltrel amal kurslar dzenlenmektedir. Bu kurslarlada hogr, kltrel eitlilik ve uyum gibi konulara yer verilerek kentlilik bilincinin olumasnakatk salanmaktadr.

Kentlilik bilincinin gelimesi iin eitimin nasl bir ara olarak kullanlabilecei incelendiinde,insanlarn yaadklar kentleri tandklar oranda kenti o kadar ok sahiplenecekleri

8/3/2019 2009 kent uras

25/137


unutulmamaldr. Bu balamda, kentte yaayanlarn aidiyet duygusunu gelitirmek ve geleceknesillere de bu duyguyu aktarmak amacyla Kentlilik Bilinci kapsamnda kentlerimiz iin ngrlen temel yaklam n plana kmaktadr:

Kentin tarihi ve kltrel deerlerinin farkna varmak.1.

Kentin fiziksel, kltrel ve sosyal dnmn gerekletirmek.2.Kente aidiyet duygusunu hissederek, kenti sahiplenip korumak.3.

Byk kentlerin insanlar zerinde olumlu ve olumsuz etkileri vardr. Genellikle krsal alanlardangelenler kentlerde byk lde gelire bal olarak yoksunluk ve dlanmlk duygusunuyaamaktadrlar. Toplumsal aidiyetsizlik, sorumsuzluk, egoizm duygular bireyi toplumdankoparmaktadr. Kent gvenliine ilikin sorunlar yaratmaktadr.

Ayrca; kyden kente byk glerin varl, kent nfusunun oalmas, plansz yaplama,altyap yetersizlii, eitim, salk, kltr, sanat, spor gibi birok alanda yatrmlarn yetersizliihatta baz kentlerde yokluu, kent kenarnda yaayan insanlarn kentle uyum sorunlar,kentlerde derecesi deien gvenlik sorunlarnn varl, istihdam iin kalifiye eleman eksikliigibi sorunlar gz nne alndnda kent hayatnda eitim ve kent bilincinin ne kadar nemliolduu ortaya kmaktadr.

Kentte yaamak bir insann gerekten kentli olduu ya da kentlilik bilincine eritii anlamnagelmemektedir. Kentlilik bilinci oluturmak iin okul ncesi eitimden balayarak ilk, orta veniversiteye kadar etkili bir ekilde kltrmzn temellerinde var olan deerlerin bandayer alan Grg Kurallar eitimi verilmelidir. Grgnn tarihi, kltrel ve evrensel boyutuincelendiinde sevgi, sayg, hogr, efkat, merhamet, yardmlama, paylama, selamlama,adalet, duyarllk, fedakrlk gibi kavramlarn kent kltrnn temel talarn oluturduunu

grrz.

Bu deer yarglarna sahip bireylerin oluturduu topluluklar; kltrel farkllklar zenginlikolarak kabul eden, nezaket sahibi, hibir ayrm gzetmeden etrafndaki herkese kar saygl,her gr, dnce ve fikre kar hogrl, zayf ve kimsesizlere kar efkat ve merhametli,yardmlaan, paylaan, adalet duygusuna sahip, duyarl, fedakr ve selamlamay alkanlkhaline getiren, gerekten ada bir toplum olma vasfna kavuabilir.

Okul ncesi eitimden balatlan Kentlilik Bilinci eitimi, sivil toplum kurulular, hemehridayanma dernekleri, kamu alanlar ve kamusal alanda hizmet veren kii ve kurulular iinealacak ekilde kurslara tabi tutularak gelitirilebilir. Kentte yaayan halk da eitli vesilelerle(okuma- yazma kurslar gibi) bu halkann ierisine dahil edilmelidir. Bunun yannda hermahallede okuma salonlar almaldr. Kitap okuma alkanl tevik edilip, grg kurallarnda ileyen kurslar dzenlenmeli, bu kurslar baar ile bitirenlere o Kentin Hemehrisi olabilmehakk ve stats verilmelidir.

Ayrca;Yerel Ynetimler, kentli bir yaam kltr oluturmak amacyla, semt konaklar ve kltrmerkezleri aarak insanlara kent kltrn alglatacak almalar yapmaldr.Kentlerimizde Meslek Edinme Kurslar almal, bu kurslarda kentli olma ve aidiyetduygusunu gelitirecek seminerler verilmelidir.

Kent mobilyalarnn korunmas iin semt konaklarnda, kltr merkezlerinde eitim ve

seminerler verilmelidir.lkeler eitim, kltr, spor, sanat alanlarnda kentlerin yart bir dnyaya doru gitmektedirler.

8/3/2019 2009 kent uras

26/137

26

Kentsel srdrlebilirliin salanmas kukusuz kentin insan kaynann da iktisadi erozyonununleyebilecek bir eylemdir. Doal gzelliklerini, tarih ve kltr zenginliini zetle peyzajnyerel ulusal ve uluslararas dzeyde kullanabilen ve koruyan kentler srdrlebilirliklerinisalayabilecek bir stnlk yaratabileceklerdir.

Kentlilik Bilincinin Gelimesi

Kentlilik bilinci; kresel ilikilerin gelitirdii modern yaklamda, kentine sahip kma, aktifkatlm ve zmde ortaklk ana balklar ile zetlenebilen hizmet kalitesi ile de ilgili demokrasitemelli bir dnce sisteminden beslenmektedir. Bu yaklamn kurumsallatrlmas kentlilikbilincinin bireyden balayarak gelitirilmesini kolaylatracaktr.

Yerelde hizmet farkllklarnn varl, sosyo-kltrel farkllklar ile birletiinde, kent hayatnnhuzurlu srdrlebilmesini salayacak ortak davranlar kentteki btn yerleikleri kapsayacakekilde geliememitir. Bireyin konutu ve mahalleyi kullanrken kendisinden beklenendavranlar ok nemlidir. Ancak gnmzde yaam kalitesi gstergesi olarak kentsel kltr

ve toplumsal uyum konular artk balkondan hal, kilim silkeleme, yksek sesle konuma vemzik dinleme konularnn ok tesine gemitir.

Kentlilik Bilincinin Gelimesi iin; temel yaklam eitim ve seminerlerin dzenlenmesidir.Bu eitim ve seminerler yukar da ifade edildii zere okul ncesi eitim kurumlarndanbalayarak ilkretim, lise ve niversite dzeyinde uygulanmaldr. Kentin tarihsel ve kltrelbirikimi ilkretim ve lise dzeyindeki gen kentlilere aktarlmal ve bu yolla kente aidiyetduygusu oluturulmaldr. Bu erevede; kamu kurumlar ve belediyeler, personeline KentliDavran ve Kentli Yaam ad altnda katlmc pratiklerin gelitirilmesi, doal afet kaynaklsorunlara ynelik olduu kadar toplumsal diyaloglarn salanmasna ynelik eitli eitimlerverilmelidir.

Kentlilik bilincinin geliimine katk salayacak eitici ve bilgilendirici belgeler hazrlanmaldr.Kentlilik bilinci iin eitim filmleri yaplmal, sinema salonlar, ulusal ve yerel TVlerde gsterilmeli,web sitelerinde yaynlanmaldr. Eitim filmleri; trafikte davran, insana sayg, komulukhaklar, birlikte yaama kltrn gelitirme, temizlik, deprem, evreyi koruma, engelli veyallara yardm, kent mobilyalarn koruma, kenti sahiplenme konularnda olmasnn yerindeolaca dnlmektedir.

Bunun yannda;ocuklarmzn kk yalarda bilinlenmesini salamak iin; ocuk Haklar paneli

dzenlenmelidir.Liseler aras resim, kompozisyon, iir ve bilgi yarmalar dzenlenmeli,stanbul rneinde olduu gibi kentin eski ailelerin katlmlaryla davran modellerininkonuulaca Halk Bulumalar gnleri tertip edilmelidir.Kentin tarihi ve kltrel meknlarnn bir program dahilinde tm rencilere ve halktangnll olanlara gezdirilmelidir.Kamuya ak meknlarda halk bilinlendirme etkinlikleri yaplmaldir.Otobs giydirme ve ara kartmalar (Evimiz Kentimizdir, Kentimi Seviyorumkonseptinde) yaplmaldr.ocuklar iin; Kentim Boyama kitab hazrlanmaldr. Bu alma kentle ilgili duyarllkoluturma asndan ok ok nemlidir.

Kent tantm rehberi / kitap baslp datlmaldr. Kentimiz evimizdir web sitesi hazrlanmaldr. nternet olanaklarnn kullanlmas bilgilerinyaylmas ve toplanmasna ilikin kolaylklar salamaktadr.

8/3/2019 2009 kent uras

27/137


Kentlilik bilincine ynelik eitim ve seminerler her ne kadar btn kent halkn iine alacakekilde tasarlansa da, bu almalarn ana merkezine kesinlikle yarnn bykleri olacak bugnn kklerini ve genlerini koymak gerekmektedir. Yaplan aratrmalar gstermitirki, eitim seviyesi ve geliri ykseldike kenti sahiplenme hissi o kadar artmaktadr. Lise veniversite mezunlarnn yarsndan fazlas stanbulu sahiplenirken, bu oran ilkokul diplomas

olmayanlarda te bire kadar dmektedir. Kente olan aidiyet duygusunun gelitirilmesi,sahiplenilmesi sistemli, planl ve srekli bir eitimle gerekletirilebilir.

Kent merkezlerinde yahut merkeze yakn yerlerde mutlaka bir kent meydan bulunmaldr.Mahalle odakl yaplanma ve kltr hayata geirilmelidir. Yaplan aratrmalar sonucundaortaya kan kanaat, kent kltrnn mahalle ekseninde olutuu, aidiyetin gemite Mahallekprs ile gerekletiidir. Kentlerimiz iin temel hedef, byme deil kalitenin arttrlmasolmaldr. Bu da ancak eitimle mmkndr. Kent hayatnn kalitesinin ykseltilmesi HabitatIIde ortaya kan ereve ve Trkiyenin tam yelik iin girdii Avrupa Birlii srecinin fizikve sosyal hayata ilikin kalite ve retimden tketime kadar n grlen standartlar dzeneitemel alnacak referanslar arasndadr.12 Bu erevede; daha etkin bir alma iin; Ynetiim

pratiklerinin uygulanarak, karar alma srecine sonularnn aktarlmas nem tamaktadr.Bu ekilde kentlerin eitim, salk, kltr, sanat ve gvenlik standartlarn Dnya yaanabilirkentler seviyesi ne ekebilmek mmkndr.

zetle; sevgi, sayg, hogr, adalet ve effaflk zerine kurulu bir kent hayat gnmzgzel, yarnlar umutlu klabilecektir.

2.2.2.2 Kentlilik Bilinci ve Medya

20. yzyldan itibaren dnyada teknolojik ve ekonomik gelimeler meydana gelmi vesonucunda da sosyal ve kltrel dnmler ortaya kmaya balamtr. lkemizde de 80liyllarn ortasndan itibaren bu dnmler erevesinde toplum zerinde popler kltrnetkisinin artmasyla beraber medya nem kazanmaya balamtr. Topluma bilgi salamak veayn zamanda bilgiyi yeniden ina etmek medyann temel grevidir. Ksaca, toplumsal yasambelirli kategorilere ayrp zerinde yorum yaparak herkese onaylanan bir dzen kurabilenmedyann toplum zerinde etkili bir rol bulunmaktadr.

mit Atabekin dedii gibi Toplum varsa iletiim vardr, iletiim yoksa toplum yoktur. Bireykentlilik bilincinin gelitirilmesi ve topluma uyumlu hale getirilmesi srecinde, toplumsallamaarac olarak kitle iletiim aralar, kitleleri dorudan, hzl ve etkin bir ekilde ynlendirebildiiiin en etkili edir.

Szene gre fizik ve sosyal evremize, kendi gerekliiyle dahil olan bir nc evreolarak katlan medya dnyasnn ktlar, insan zihninin yeni bir kodlama srecine giriinide beraberinde getirir. Kodlamada, kelime, kavram, gerek mekn, gerek kiiler yerinesembolik dzenler ve sembolik unsurlar kullanlr. Bu haliyle medyatik hafzann hatrlamabiimi, ounlukla sembollere dayal bir ekilde gerekleir. Bylece medyatik hafza, sosyalgerekliin medya ile sembollere indirgenmi ve kodlamalarn buna gre yapan, sembolikdeer tayan bir hatrlama biimidir13

Kentlerimizde kimlik bata olmak zere yapl evrede var olan sorunlardan, karmaalardanve kayglardan bahsedilmektedir. Aslnda iinde yaadmz evre, siyasi ve idari kararlarla

olumakta ve bireyler olarak bizleri etkilemektedir. Aslnda bireyler kentlerden etkilendikleri12 a.g.e s. 26613 Edibe Szen, Medyatik hafza, Timas Yaynlar, stanbul, 1997, s:13

8/3/2019 2009 kent uras

28/137

28

kadar etkilemektedir de. Bireyler bu olgunun farknda mdr? Bu farkndalk, kentte var olanproblemlerin almasnda temel bir adm olmakla beraber tek bana da yeterli olmayacaaikrdr. Bu aamadan sonra kentle ilgili doru kararlar alnabilmesi iin, kentte yaayanlarnkentleri kltrel, sosyal boyutuyla birlikte alglamas ve kentlilik bilincine sahip olmasgerekmektedir.14 Bu bilincin kazandrlmasnda ise eitim gibi medyann da ok nemli bir rol

bulunmaktadr.

lkemizde yerel medya kentlilik bilincinin salanmasnda zerine den grevleri ne kadaryerine getirmektedir? Kurumsal-toplumsal sorumlulua sahip kmamasnn nedenleri birkamadde ile zetlenebilir. Bu nedenler; sermaye yaplarnn zayf olmas, kentlerin bask vekar gruplarnn etkilerine ak olmas, teknik olanaklarnn yetersizlii; yerel gazetelerinblgesel resmi ilanlar yaynlamak zere karlmas ve kentlilik bilinci yerine belirli gruplarngrn yanstmas, ulusal yaynlarla rekabet glerinin olmamasdr. Trkiyede Basn

Yayn Genel Mdrlne kaytl yaklak 574 adet gazete vardr. Ancak kaytl olmayanlarlatoplam 800 dolaynda gazete olduu belirtilmektedir. Bunlarn toplam tirajnn 800 binolduu varsaylmaktadr. rnein 812.000 nfuslu Afyonkarahisarda 21 gnlk gazete

yaynlanmaktadr. Bunun yan sra Sakaryada alt gazetenin toplam tiraj 3800dr. Yanigazete bana yaklak 600 sat dmektedir. Benzer bir durum yerel radyolar, televizyonlarve internet yayncl iin de geerlidir.

Bu bilgilerin nda Kentte letiim Medya ve Kentlilik Bilinci konusuna ynelik neler yaplmasgerektiini deerlendirebilmek mmkndr. Medyaya yklenebilen grev ve ykmllkleraadaki gibi sralanabilir:

Kentin kltrel ve tarihsel varlklarn hem bilimsel ve entelektel hem de popler grsel-iitsel-yazl/basl yaynlar ve biliim teknolojilerini de kullanarak toplumun tm kesimlerineulatrmak,

Yarnlarn bykleri olan ocuklarmza kentlilik ve evre bilincini kazandrmak amacyla,

grsel-iitsel-yazl/basl yaynlar (televizyon programlar, izgi filmler, internet oyunlar,boyama ve ocuk kitaplar) ve biliim teknolojilerini de kullanarak yaynlar yapmak,Kentin turistik yerleri ve doal gzelliklerini tantan, grsel-iitsel-yazl/ basl ve biliimteknolojilerini de kullanarak yaynlar yapmak,Kentte yaayan bireylerde kente aidiyet duygusunu oluturacak ve kent korumareflekslerini gelitirecek grsel-iitsel-yazl/basl ve biliim teknolojilerini de kullanarakyaynlar yapmak,Kenti semt semt, sokak sokak dolaarak nabzn tutan, anlatan, kentliyi dinleyen veizleyiciye aktaran grsel-iitsel-yazl/basl ve biliim teknolojilerini de kullanarak yaynlaryapmak,Kentlilik bilincini gelitirecek (dayanma, yardmlama ve komuluk, temizlik ve evreyi

koruma, trafikte davran vb.) eleri ieren spot filmler hazrlamak,Kentin dn, bugn ve geleceini konu alan ak oturumlar, tartma programlarhazrlamak,zlenme oran yksek televizyon dizilerinde, kentte ortak yaamn kurallarna rnek olacakolumlu davran rnekleri sunularak izleyiciyi bilinlendirmek,zlenme oran yksek sabah ve leden sonra yaynlanan kadn kuak programlarndasayg, sevgi, hogr, komuluk ve dayanma unsurlarna yer vererek kentsel duyarllklarartrmak ve sorumluluk duygusunu gelitirmek,Kent kltrn gelitirecek kltr ve sanat programlarna grsel-iitsel-yazl/basl yaynlarve tm biliim teknolojilerini kullanarak yer vermek,Kentteki kltr ve sanat aktivitelerini grsel-iitsel-yazl/basl yayn ve biliim teknolojilerini

de kullanarak izleyiciyi bilgilendirmek.

14 Meltem Uzun, Trkiyede Mimarlk bilincinin oluturulmasnda medyann rol, zmir, 2006, s:5

8/3/2019 2009 kent uras

29/137


Bu erevede iki soru gndeme gelmektedir. Medya yukarda saylan grev ve sorumluluklarne kadar yerine getirmektedir ya da getirebilir? ve Kent insan daha dorusu kentte yaayaninsan btn bu saylanlarn ok baarl bir ekilde yapldn varsayarsak bunlara ne kadaraktr?. Belirtilen sorgulamalara ilikin literatrde bir aratrma bulunmamaktadr. Ancakgazete okuma alkanlklarna ve televizyonlarn reyting raporlarna bakld zaman, ortaya

bir gerek kmaktadr: Magazinsel haberler genelde btn dier haber trlerinin nnegemektedir. Byk gazetelerin internet sitelerinde en ok okunan haberler sralamasndabu tr haberler sklkla ilk sralarda yer almaktadr. Ancak bu arada kentlileme bilincininsalanmas almalarnn btn arln da medyaya yklememek gerekir. Bata eitimkurumlar olmak zere, btn sivil toplum kurulularna grev dmektedir.

Bu balamda gelitirilen neriler aadaki gibi sralanabilir:Kentlileme Bilincini Yayma Grubu kurulabilir;Bu ya da buna benzer bir adla kurulacak, herhangi bir tzel kiilii olmayan bir grup kentlilikbilincinin nasl yaygnlatrlabilecei konusunda aratrmalar yaparak bunlar medya yoluile toplantlarla yayabilir;

Kentlileme Kongresi/semineri, sempozyumu gibi geni kapsaml toplantlarla dnyakentlerinden oradaki kentlilik bilincini anlatan rneklerle almalar yaplabilir;Kentimi nasl istiyorum konulu, ilkretimden balayp, liselere, niversitelere uzanan vedaha sonraki aamada halka ak, rnein yaz yarmas, resim almas gibi etkinliklerdzenlenebilir;Gazetelerin Kent Haberleri sayfalarnn zendirilmesi ve gelitirilmesine ynelik giriimlerdebulunulabilir.

Bilindii gibi genel medyada yer bulan kentlemeye ilikin sorunlarn ou Ankara, stanbul,zmir gibi byk kentlerle ilgilidir. Dier kentlerimize ilikin kentleme sorunlar ok snrlolarak medyada yer almaktadr. Bu durumda da byk kentler dnda yaayanlar, medyadanelde edebildikleri snrl bilgi balamnda kentsel sorunlardan haberdar olabilmekte ve ilgiside snrl olmaktadr. Bunun iin genel medya ve yerel medyann ibirlii iinde, kentlerdeyaanan sorunlara ve kaotik yaplara ynelik kentte yaayanlarn farkndaln salayacakkurumsal toplumsal sorumluluklarn gsterilmesi gerekmektedir.

2.2.3 Kentsel Kimlik ve Aidiyet

Kimlik kelimesi Latince olup, idem (ayn) kknden tretilen identit identity kelimesindengelmektedir. Kimlik toplumsal bir olgu ve mevcudiyetin temel tanmlaycsdr. Bir toplumdakimliin geliebilmesi iin, dier toplumlarn varlna ihtiya vardr. Kentsel kimlik de bu

duruma benzemektedir. Bir kente ait olan kimlikten bahsedilebilmesi iin, farkl kimlikleresahip dier kentlerin varlna ihtiya duyulmaktadr.

Kimlik duraan deil, dinamiktir. Kimlii oluturan toplum ve insan ilikileri, teknolojik, bilimselgelimeler dorultusunda srekli olarak tanmlanmakta ya da retilmektedir. Tarihsel sreierisinde deiik kltr katmanlarnn st ste birikmesiyle olumu kent kimlii bireyler vetoplumsal deerlere gre olumlu-olumsuz, gzel-irkin gibi yarglarla tanmlanmakta ve sreierisinde yeniden retilmektedir.15

Kentsel doku, kentin iinde barndrd btn unsurlar kapsamaktadr. Kentsel dokular iindebulunduklar dnemin zelliklerini yanstmakta, zaman ierisinde deierek de gnmzdeki

hallerini almakta ve kentin var olan kimliini oluturmaktadrlar. Kentsel dokudaki deiimler

15 Can, N. Kent Kimlii. Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Kamu Ynetimi Ana Bilim Dal Yksek Lisans Tezi, Ankara, 1999

8/3/2019 2009 kent uras

30/137

30

ve yozlamalar, kentlerin anlamlarn yitirmesine, kimliksizlemesine sebep olmaktadr. Budurum kentin kullancs olan kentli bireyi de olumsuz etkilemektedir. Gn getike yaadmekndan soyutlanan bireyler byk kalabalklar iinde yalnzlamakta ve kentlilik bilincindenuzaklamaktadr. Kentlerin kimliklerini kaybetmesi ve niteliksiz meknlara dnmesi bireyinyaam kalitesini drmekte ve mekna olan aidiyet hissini yok etmektedir.16

2.2.3.1 Kentleme ve Birey

Bireylerin, kentte yaamann gerektirdii sosyo-ekonomik, kltrel ve siyasal dinamiklerdenetkilenmesi ve etkilemesi kentlileme ile ilikilendirilmektedir. Kentte yaayan bireylerin kentezg tavr ve davranlar sergilemeleri, kente ait bir birey olarak, kentin srdrlebilirliinekatk vermelerinin gerektiinin farkndaln yaamalar gnmzde giderek daha oknemsenmektedir. Gnmzde birey, modern kent hayatnda nemli role sahiptir vesahip olduu kiisel deerlerin beeri sermaye olarak yaad yerleime katksnndeerlendirilmesine ynelik mekanizmalar normatif alanda yer almaktadr.

Kentlilemeyi, toplumsal boyutuyla kr kkenli insann eitli konularda kent zg tutum vedavran biimlerini, sosyal ve manevi deer yarglarn benimseme sreci olarak, yani biranlamda yeniden sosyalleme olarak anlarsak kentlilik bilincinin gelimesinin, kente aidiyetliinsalanmasna nemli katklar yapaca grlebilir. Sosyalleme, bireyin iine doduusosyal grubun ya da toplumun deer-norm sistemini, davran kalplarn iselletirmesinianlatmaktadr. Kentlilikle ilikisi bakmndan ise, kent toplumunun deer-norm sistemini, kentliinsann dnme, davran biimlerini ve farkllklarla birlikte yaama deneyimini renmeyiifade etmektedir. Kukusuz bu, her bireyin ya da grubun gemi yaam deneyimi ile, kenttebulunma sresiyle, etkileim iinde bulunduu sosyal evreyle, yapt i, ald eitim gibi birok deikenle yakndan ilikilidir.

Birey kentin biimlenmesinde ve ynetim srelerinde kendi etkisini grdnde, kenteait olma duygusu glenmekte ve kentte toplumsal mzakereler sonucunda gelitirilmiprojelere sahip kmaktadr. Nitekim katlm ile oluturulmu kentsel projelerin bu nedenlesrdrld bilinmektedir. Demokrasinin getirdii dayanma gl bir duygu zelliitamaktadr. Katlma ynelik cesaretlendirici idari yaplanmalarn gelitirilmesi toplumdakipsikolojik gerilim ve stresleri yattran bir etki yaratarak, demokrasiyi glendirebilecektir.

2.2.3.2 Kentte Hemehri Dernekleri

Hemehri Dernekleri; yerleim biriminde arlkl olarak o yre halkndan olmayan ve yerel

halk iinde profil olarak ayrt edilen/belirgin gruplarn, mene lkenin aidiyetliini ortaya koyanve ats altnda grup dayanmas salamak amacyla kurulmutur. Bu konunun dier yng oluturma isteidir. Hemehri dernekleri nceleri kente almak iin uygun ortamlaryaratrken, gnmzde derneklerin kurulu amac genel olarak hemehrileri bir arayagetirmek, dernek ats altnda toplamak, yresel deerleri korumak, gelinen yreye aitkltrel deerleri korumak, yaatmak, maddi durumlar kt olanlara destek olmak, yoksulailelerin ocuklarna burslar vermek ve kendilerini rahata ifade edebilecekleri bir ortamoluturmak olarak gsterilmektedir. Oysa sz konusu hemehri derneklerinin en nemliilevlerinde biri de gle gelen hemehrilerin gelinen kente uyum srecini hzlandrmak,kolaylatrmak ve bu konuda rehberlik etmek olmaldr. Bu almalar bir btn olarak,toplumla ibirliine ynelmeyi hedefleyen, btnleik sosyal ve kltrel faaliyetler olarak

deerlendirmek mmkn deildir.

16 zge ztrk, Kentsel Kimlik Oluumunda Gzel Sanatlarn Yeri: izmir rnei Ankara niversitesi Fen Bilimleri Enstits Peyzaj Mimarl Anabilim Dal, Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2007

8/3/2019 2009 kent uras

31/137


Dernekler iinde, faaliyetlerin yrtld kent iinde baka bir kent veya lke/blgeadyla kurulan dayanma dernekleri dikkati ekmektedir. Bu durum da bir bakma kiilerin,geldii mene yrenin aidiyetliinden kopamad gibi, bulunduu yere ait de olamadngstermektedir. Yalnzlk duygusu etkisi ile gruplaarak kamusal hizmet alabilme ve yerkapabilme beklentisine girme bir ynyle aklanabilir tercihlerdir. Hemehri derneklerin aktif

olarak yneldii kiilerin oturduklar alanlar ou kere krsal alanlar ve balangta gecekonduhviyetinde olan ve sonradan hukukilik salanan az gelimi blgelerdir. Bu olgu da kentselhizmetlerde kalite art beklentisini izah etmektedir. Aslnda Yabanc Derneklerinin de kurulmaamac benzerdir.

Kurulu amalar dikkatle incelendiinde, gelinen yre zelinde gl topluluk olma isteiaka grlmektedir. Balantl olarak da, derneklerin gelimesini tevik eden demokratikortamda, gelinen yreye (kent veya kr) aidiyet balarna dayal hemehri veya yabancdernekleri sayca artmakta ve konumlar itibariyle sadece kurulu amalarnda gsterildiigibi sosyal deil, uygulamada siyasi hedefler de stlenmektedir. Kukusuz hemehri

derneklerinin, politikaclarn dikkatini ekmesinin temelinde, Trkiyede seme ve seilmehakknn kullanlmasnda ve zellikle de yerel siyaseti biimlendiren yerel seimlerde oyerde belirli bir sre oturma koulunun olmamasnn da son derece etkili olduu rahatlklaizlenebilmektedir.

Dernek kurmak kadar yasal dzenlemelere uygun olarak ve amalanm faaliyetlerinisrdrebilmek de nemlidir. Trkiyede 2006 ylnda hemehri dernekleri says 8.135 olarakbelirlenmitir, toplam derneklerin yaklak %5i hemehri dernekleri olup, bu oran stanbul iin%27 gibi yksek bir oranda belirlenmitir17. 2009 ubat itibariyle Trkiye genelinde faaliyetinedevam eden 80.642 adet, fesih olan 123.544 adet olmak zere toplam 204.186 adet derneinkayd yer almaktadr. Ayrca Trkiyede hemehri kategorisinde snflanm 8.360 adet dernek

faaliyet gstermektedir. Bu derneklerin yarsna yakn stanbul ilinde bulunmaktadr18.

te yandan yabanc dernekleri incelendiinde, yabanc uyruklu yeleri olan, dernek saysTrkiyede toplam 139 olup, bu say iinde Ankara (32), stanbul (18) ve zmir (29) ile enfazla yabanc uyruklu yesi olan dernee sahiptir19. 2009 ubat itibariyle temsilcilik aanyabanc kr amac olmayan kurulular (23), temsilcilik aan yabanc dernekler (9), ube Aan

Yabanc Dernekler (12) olmak zere vakflar hari (6), eitli statlerde kurulmu toplam (53)yabanc dernei bulunmaktadr20. Yabanc dernekleri de toplumsal ilikiler ynyle hemehridernekleriyle benzer zelliklere sahiptir.

Hemehri ve yabanc derneklerinin varlklarna kar m klmal, yoksa toplumsallamasrecinin hzlandrlmasnda ibirliinin glendirilmesine mi gidilmelidir. Aslnda toplumsalbtnleme ve ibirliine ynelik eitimlerle kentlilik bilinci ksmnda tartlan katlmclnsalanabilecei kanaatindeyiz. Hemehri ve yabanc derneklerinin kukusuz kent hayatnasosyo-ekonomik ve kltre olumlu katklar da bulunmaktadr. Baka bir ifadeyle toplumsalsermayeyi zenginletirmektedirler.

17 ileri Bakanl Dernekler Dairesi Bakanl, 2006 verileri18 http://www.dernekler.gov.tr/_Dernekler/Web/Gozlem2.aspx?sayfaNo=7 4 eriim 04.02.200919 ileri Bakanl, Dernekler Dairesi Bakanl, 21.03.200720 ileri Bakanl, Dernekler Dairesi Bakanl 20.02.2009

8/3/2019 2009 kent uras

32/137

32

2.2.3.3 Kentleme ve Dezavantajl Gruplar

Kadnlar

Kadnlarn yerel mal ve hizmetlerin retim, sunumu ve datmna ilikin karar alma srelerinin

etkin yeleri haline gelmeleri, yerel demokrasi ve yerel kalknmann gelimesi iin sonderece nemlidir. Ancak, Trkiyede yerel ynetimlerde kadnn temsili son derece dktr.Nfusunun yars kadn olan kadnlarn toplumda, kadnlarn ihtiyalarn grmezlikten gelerekbir katlmc ve demokratik kent ynetimi modeli kurulamaz. Kadn sosyal, ekonomik ve siyasihayatta grnr klmak, Habitat II (1996) taahhtleri arasnda yer almaktadr. Farkl cinslerarasnda eitliin salanmas balamnda kadnlarn insan yerlemelerinin planlanmasna vekarar alma srecine tam ve eit katlmn zendirecek politika ve uygulamalar formle etmekve kuvvetlendirmek hedefi yer almaktadr.

Kresel Eylem Plan kentleen bir dnyada srdrlebilir insan yerlemelerinin gelimesi

bal altnda insan yerlemelerinin cinsiyete duyarl bir biimde planlanmas ve ynetimi iin;yerel ynetimlerin, kadn gruplaryla ibirlii iinde, kentsel hizmetleri, kadnlarn gereksinimleriile yararlanmalarn gz nne alarak salanmasn ve kadnlarn kent yaamyla ilgili her alanave planlama srelerine katlmn tevik etmesini vurgulamaktadr. Eylem Plannn nceliklikonular arasnda; kadnlarn ev iinde ve kent yaamnda konumunun glendirilmesihususuna yer verilmitir.

nerilen zm; var olan kadn, konut, evre ve toplum ilikilerinde deiiklik yaratmak iin,kadnlarn konut sahipliinin artrlmas, konut alanlar ve planlama srelerine katlm, konutunve konut merkezli yaamn kadn stnde erkek egemenlii kurmak ve iddet uygulamak iinara haline gelmesini engellemek, ekonomik ve toplumsal alanda gvenli yaam salamakolarak belirlenmektedir. Kadnlar, konut d meknlarda gnn her saatinde kent yaamnakatlmlarn salayacak gvence, yakn evre dzenlemesine katlm, bir araya gelebilecekleriortak meknlar, belediye meclislerinde temsilin artmas, eve bamlln azaltlmas iinocuk bakm sorununun ev d zlmesi ve buna ilikin meknlarn dnlmesiniistemektedirler.

Kent ynetimine katlm ve hizmetlerden yararlanmayla ilgili olarak hemehrilik hukukuerevesinde getirilen hak tanmnn o yerlemede yaayan herkesi ierdii, o yerlemedeyaayan kadnlarn, bir baka deyile kadn hemehrilerin, dier hemehriler gibi yerelhizmetlerden yararlanma, yerel ynetimlerin kararlarna katlma hakknn olduu aktr.

Kadnlarn ve kadn sorunlarnn yerel karar alma srelerinde temsil edilmesi, hem yerelkalknma hedefine ulamay kolaylatracak, hem kadnlarn ve dolaysyla hanelerin yaamkalitelerini ykseltecek, hem de kadnlarn vatandalk ve kentlilik haklarndan yararlanmalarnaimkn salayacaktr. Kentsel lekte, meknn toplumsal cinsiyet dinamikleri zerindekietkilerinin nemli sonular vardr. ncelikle davransal ele allarn kadnlarn kenttekihareket alan zerinden tartmaya baladklar belirtilmelidir. Kadnn zel alanda toplumsalyeniden retimi srdrmek zere stlendii grevlerin, kamusal alandaki kentsel faaliyetlerekatlmn engelledii kabul, bu ele aln temel yaklamn oluturmaktadr. Bu ele ala gre,alma alanlar ile konut alanlar arasnda gl ulam ve toplu tam olanaklarnn eksiklii,

ulalabilirlii azaltmakta ve blnm kent olgusunun ortaya kmasna neden olmaktadr.Bu olgu, yirminci yzyln nemli bir kentsel problemi olarak tanmlanmaktadr. Meknsalanlamda, alma alanlar ile konut alanlar arasnda ulalabilirlii zayf olan kent dokusu,

8/3/2019 2009 kent uras

33/137


kadnlarn kamusal alandaki ve zel alandaki farkllam rollerini bir arada yrtmelerinigletirmekle kalmayp; iki toplumsal cinsiyet grubunun ilikilerini sosyal anlamda dadeimeye zorlamaktadr.

Stratejik hedefler ve eylem planlar aadaki gibi nerilmitir:

Kltr yapmz, baarl kadnlar reddetmemektedir. Geleneksel olarak da bilgili kadnaeitici ve lider roller verilmekte ve desteklenmektedir. Bu nedenle eitime ocuklarmznkr ve kentte eriebilmesi toplumun zen gstermesi gereken bir husustur.Bilgi birikimi ve tecrbe ynyle kadnlarn eitilerek, krda ve kentte ne kmasdesteklenmelidir.Toplumsal kapasitelerin gelimesi iin, kamu kesimi ile zel kesim ve sivil toplum arasndaortak hedeflere ynelik ibirliini salamak nemli bir aratr. Btn kesimleri kalknmasrecine katan iyi ynetiim modellerini hayata geirecek kalknma hamlesinde kadnaden nemli roller vardr ve bu frsatlar kullanmaldr.

Kadnn toplumsal faaliyetler (sosyo-kltrel) iinde aktif olarak yer almas, varlyla

baarsnn farkndalnn salanmas gereklidir. Bu eylem, kadnn kalknma hamlesiiinde nemli bir rol stlenmesi anlamna gelmektedir.

Yerel ve blgesel kalknma asndan yeni artlar ve frsatlar ortaya karacak, merkezi vezellikle yerel ynetimlerde katlma ak karar mekanizmalarnda ve faaliyetlerde temsilciolarak yer almas salanmaldr.Bilgiye Erime Hakknn kullanmnda dezavantajl konumdaki kadnlar ve genler iinkolaylatrc resm veya gnll kurumsal mekanizmalar oluturulmaldr. Yazl ve Grselmedya kadnlar ve genlere ynelik btnleik politikalarn oluturulmas ve gelimelerindesteklenmesinde tm imknlarn kullanmaldr.Kadnlara ynelik her trl ayrmclk ve iddetin ho grlmemesi ve nlemeye ynelik

toplumsal kurumsal sorumluluklarn gelitirilmesinde bata medya olmak zere tmilgi gruplarnn desteinin alnmas salanmaldr. Bu ekilde kadnn kendine gvenininkazandrlmas salanacaktr.Siyasi mekanizmalara katlm stratejisi iin; evlilik, annelik ile kariyer planlamas birliktedeerlendirilmelidir.

Sosyal hayatta baarsn kantlam kadnlarn, siyasi mekanizmalara seilmesinde grnrve grnmez engelleri amas daha kolay ve srdrlebilir olacaktr.

Sosyo-mekna ynelik, toplumsal cinsiyete duyarl bak alar kamusal alan-zel alan, evii-iyeri ikilemlerini aarken, kent meknndan dlanma problemini de geride brakmaktadr.Doal olarak bu olgu kadnlarn yaamlarnn srdrlebilirliine ynelik kentsel servislerinsalanmas ve gelitirilmesini de iermektedir. Ancak kentsel mekna ilikin toplumsal cinsiyetduyarlln daha karmak analizler ve sonular iermesinin gereklilii aktr.

Kadnlarn istihdamda daha fazla yerini almas da nemli bir husustur. Kadnlarn sosyal hayataadaptasyonu, kentlilik bilincine sahip olabilmeleri, mesleki ve teknik eitimlerini gelitirmeyeynelik baz nerilerimizi yle sralayabiliriz:

Meslee ynelik programlar, istihdam alanlar ile paralellik gstermeli, ayrca geleceeynelik gelime hedefleri ve ynelimler dikkate alnmal.

Kadnlara giriimcilik ruhu alanmal ve gelitirilmelidir. Toplumdaki kadnn ev kadnl stats ar basmakta, kadnlar i hayatnda negeememekte, erkek ayrmcl yaplmaktadr. Zihinlerdeki kadn imaj deimeli, kadnlar

8/3/2019 2009 kent uras

34/137

34

bir meslek sahibi yaplmal ve kadn i hayatnda daha aktif hale getirilmelidir.Kadnlarmz ve gen kzlarmza ynelik mesleki alanlarda modler eitim programlarhazrlanmaldr.Hobi kurslar ile mesleki becerilerin snrlar iyi belirlenmeli ve gelitirilmelidir.retim programlar renmeye ak kendini srekli gelitiren, yenileyen, deien

koullara uyum salayabilen bireyler yetitirici yap ve nitelikte olmaldr.Kadnn eitimi ve istihdamna ynelik srekli bilgi salayan veri taban oluturulmal,sorunlara zm ararken gncel ve salkl verilere bavurmaldr.Okullama oran meslek ve teknik eitim lehine arttrlmaldr. Meslek ve teknik lise mezunugenlerin niversiteye girilerinde bir kstlamaya gidilmemelidir.Ev kadnlarnn istihdamna ynelik projelere ncelik ve arlk verilmelidir.Mesleki standartlar gelitirmeye ve gncellemeye nem verilmelidir.Mesleki eitim yannda, yasal hak ve sorumluluklar da retim programnn kapsamnaalnmaldr.Meslek yksekokullarna snavsz geiin hzlandrlabilmesi iin, Meslek Liseleri ile Meslek

Yksekokullar arasnda programlar paralel ve birbirinin devam olacak ekilde yenidenyaplandrlmaldr.reten kadn projeleri kapsamnda yaygn eitim ve kitle iletiim aralarndan daha fazlafaydalanmal.Kadnlara ekonomik hayata katlm ve giriimcilik konularnda hizmet verecek enformasyonve eitim brolar kurulmaldr.Kadnlarn alma hayatna ynelik talep ve ihtiyalarnn belirlenecei aratrmalarancelik verilmelidir.Sanayi blgelerinden uzak olan krsal alanlardaki kadnlar iin, blgelerindeki retimolanaklarna uygun eitim projeleri gerekletirilmelidir.stihdam iin alan almalar yaplmaldr. Hangi alanda ne tr elemana ihtiya olduu

aratrlp, bu alanlarda meslek eitim verilmelidir.Kadnlarn rettikleri rnlerin ulusal-uluslararas pazarlara almas iin pazarlamabiriminin kurulmas, retilen rnlerin sat merkezlerinde pazarlanmas iin gerekli destekverilmelidir. Yurtii ve yurtd fuarlara katlm salanmaldr.Blgesel retim imkanlar incelenip bu olanaklar deerlendirilmelidir. rnein, Boluilimizde alk kurslar, Dzcede kereste iletmecilii, Ktahyada inicilik kurslar gibihangi ilin imknlar meslek eitime ynelik yaygnlk arz ediyorsa, bu alanda gen kz veerkeklere ynelik meslek kurslar yaygnlatrlmal ve retilen rnler uluslararas pazarlaraulatrlmaldr.Kadnlarn rettii rnlerin uluslararas pazarlarda deer bulmas iin kadnlara moderntasarmclk kursu verilmelidir.Kadnlar iin esnek alma koullar oluturulmaldr.Bata Bykehir, il ve ile belediyeleri olmak zere yetikin eitimi-mesleki eitiminenem verilmeli ve istihdam olanaklar artrlmaldr.cretsiz Kre ve Gndz Bakm evleri yaygnlatrlmaldr.Bata engelli kadnlar olmak zere, engellilere ynelik meslek, teknik, sosyal, kltrel vesanatsal kurslar almal ve ayn ekilde buralarda retilen rnler de pazarlanarak ailebtesine ve ev ekonomisine katk salanmaldr.

Kadnlarn, kentsel meknda kendini gvende hissetmesi, istihdamda daha fazla yer almas,kentsel sorunlara ilikin konularda katlmnn artmas gerekletii takdirde kadnlar kendilerini

kentsel gelimenin nemli bir taraf olarak deerlendirebileceklerdir.

8/3/2019 2009 kent uras

35/137


Genler

Kentleme srecinde, kentte yaayan farkl gruplarn kent yaamna katlm biimleri ve kentselalanda temsiliyetleri konusunda eitli aralar gelitirilmektedir. Trkiye nfusunun yarsortalama 28 yandan kk olup, gen nfusa sahip bir lke olarak avantajl bir konuma

sahiptir. K

Documents

2009 kent şurası