§Ò 2: C©u 3. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o trong “chuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” cña NguyÔn D÷I/ T×m hiÓu ®Ò - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch mét gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm – gi¸ trÞ nh©n ®¹o. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o thÓ hiÖn trong t¸c phÈm v¨n ch¬ng cßn gäi lµ gi¸ trÞ nh©n v¨n. - V¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam thêng biÓu hiÖn tiÕng nãi nh©n v¨n ë sù tr©n träng mäi phÈm gi¸ con ngêi, ®ång t×h th«ng c¶m víi kh¸t väng cña con ngêi, ®ång c¶m víi sè phËn bi kÞch cña con ngêi vµ lªn ¸n nh÷ng thÕ lùc b¹o tµn chµ ®¹p lªn con ngêi - Dùa vµo nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n trªn,ngêi viÕt soi chiÕu vµ “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” ®Ó ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vÒ néi dung nh©n v¨n trong t¸c phÈm. Tõ ®ã ®¸nh gi¸ nh÷ng ®ãng gãp cña NguyÔn D÷ vµo tiÕng nãi nh©n v¨n cña v¨n häc thêi ®¹i «ng. - Tuy cÇn dùa vµo sè phËn bi th¬ng cña nh©n vËt Vò N¬ng ®Ó khai th¸c vÊn ®Ò, nhng néi dung bµi viÕt ph¶i réng h¬n bµi ph©n tÝch nh©n vËt, do ®ã c¸ch tr×nh bµy ph©n tÝch còng kh¸c.II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Tõ thÕ kØ XVI, x· héi phong kiÕn ViÖt Nam b¾t ®Çu khñng ho¶ng, vÊn ®Ò sè phËn cong ngêi trë thµnh mèi quan t©m cña v¨n ch¬ng, tiÕng nãi nh©n v¨n trong c¸c t¸c phÈm v¨n ch¬ngngµy cµng ph¸t triÓn phong phó vµ s©u s¾c. - TruyÒn k× m¹n lôc c¶u NguyÔn D÷ lµ mét trong sè ®ã. Trong 20 thiªn truyÖn cña tËp truyÒn k×, “chuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu cho c¶m høng nh©n v¨n cña NguyÔn D÷. B- Th©n bµi: 1. T¸c gi¶ hÕt lêi ca ngîi vÎ ®Ñp cña con ngêi qua vÎ ®Ñp cña Vò N-¬ng, mét phô n÷ b×nh d©n - Vò N¬ng lµ con nhµ nghÌo (“thiÕp vèn con nhµ khã”), ®ã lµ c¸i nh×n ngêi kh¸ ®Æc biÖt cña t tëng nh©n v¨n NguyÔn D÷. - Nµng cã ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña ngêi phô n÷ ViÖt Nam: thuú mÞ, nÕt na. §èi víi chång rÊt mùc dÞu dµng, ®»m th¾m thuû chung; ®èi víi mÑ chång rÊt mùc hiÕu th¶o, hÕt lßng phô dìng; ®ãi víi con rÊt mùc yªu th¬ng.

- §Æc biÖt, mét biÓu hiÖn râ nhÊt vÒ c¶m høng nh©n v¨n, nµng lµ nh©n vËt ®Ó t¸c gi¶ thÓ hiÖn kh¸t väng vÒ con ngêi, vÒ h¹nh phóc gia ®×nh, t×nh yªu ®«i løa: + Nµng lu«n vun vÐn cho h¹nh phóc gia ®×nh. + Khi chia tay chång ®i lÝnh, kh«ng mong chång lËp c«ng hiÓn h¸ch ®Ó ®îc “Ên phong hÇu”, nµng chØ mong chång b×nh yªn trë vÒ. + Lêi thanh minh víi chång khi bÞ nghi oan còg thÓ hiÖn râ kh¸t väng ®ã: “ThiÕp së dÜ n¬ng tùa vµ chµng v× cã c¸i thó vui nghi gai nghi thÊt” Tãm l¹i : díi ¸nh s¸ng cña t tëng nh©n v¨n®· xuÊt hiÖn nhiÒu trong v¨n ch¬ng, NguyÔn D÷ míi cã thÓ x©y dùng mét nh©n vËt phô n÷ b×nh d©n mang ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp cña con ngêi. Nh©n v¨n lµ ®¹i diÖn cho tiÕng nãi nh©n v¨n cña t¸c gi¶. 2. NguyÔn D÷ tr©n träng vÎ ®Ñp cña Vò N¬ng bao nhiªu th× cµng ®au ®ín tríc bi kÞch cuéc ®êi cña nµng bÊy nhiªu. - §au ®ín v× nµng cã ®Çy ®ñ phÈm chÊt ®¸ng quý vµ lßng tha thiÕt h¹nh phóc gia ®×nh, tËn tuþ vun ®¸p cho h¹nh phóc ®ã l¹i ch¼ng ®îc hëng h¹nh phóc cho xøng víi sù hi sinh cña nµng: + Chê chång ®»ng ®½ng, chång vÒ cha mét ngµy vui, sãng giã ®· næi lªn tõ mét nguyªn cí rÊt vu v¬ (Ngêi chång chØ dùa vµo c©u nãi ng©y th¬ cña ®øa trÎ ®· kh¨ng kh¨ng kÕt téi vî). + Nµng hÕt mùc van xin chµng nãi râ mäi nguyªn cí ®Ó cëi th¸o mäi nghi ngê; hµng xãm râ nçi oan cña nµng nªn kªu xin gióp, tÊt c¶ ®Òu v« Ých. §Õn c¶ lêi than khãc xãt xa tét cïng “Nay ®· b×nh r¬i tr©m g·y,… sen rò trong ao, liÔu tµn tríc giã,… c¸i Ðn l×a ®µn,…” mµ ngêi chång vÉn kh«ng ®éng lßng. + Con ngêi ttrong tr¾ng bÞ xóc ph¹m nÆng nÒ, bÞ dËp vïi tµn nhÉn, bÞ ®Èy ®Õn c¸i chÕt oan khuÊt à Bi kÞch ®êi nµng lµ tÊn bi kÞch cho c¸i ®Ñp bÞ chµ ®¹p n¸t tan, phò phµng. 3. Nhng víi tÊm lßng yªu th¬ng con ngêi, t¸c gi¶ kh«ng ®Ó cho con ngêi trong s¸ng cao ®Ñp nh nµng ®· chÕt oan khuÊt. - Mîn yÕu tè k× ¶o cña thÓ lo¹i truyÒn k×, diÔn t¶ Vò N¬ng trë vÒ ®Ó ®îc röa s¹ch nçi oan gi÷a thanh thiªn b¹ch nhËt, víi vÌ ®Ñp cßn léng lÉy h¬n xa. - Nhng Vò N¬ng ®îc t¸i t¹o kh¸c víi c¸c nµng tiªn siªu thùc : nµng vÉn kh¸t väng h¹nh phóc trÇn thÕ (ngËm ngïi, tiÕc nuèi, chua xãt khi nãi lêi vÜnh biÖt “thiÕp ch¼ng thÓ vÒ víi nh©n gian ®îc n÷a”.

- H¹nh phóc vÉn chØ lµ íc m¬, hiÖn thùc vÉn qu¸ ®au ®ín (h¹nh phóc gia ®×nh tan vì, kh«ng g× hµn g¾n ®îc). 4. Víi niÒm xãt th¬ng s©u s¾c ®ã, t¸c gi¶ lªn ¸n nh÷ng thÕ lkùc tµn ¸c chµ ®¹p lªn kh¸t väng chÝnh ®¸ng cña con ngêi. - XHPK víi nh÷ng hñ tôc phi lÝ (träng nam khinh n÷, ®¹o tßng phu,…) g©y bao nhiªu bÊt c«ng. HiÖn th©n cña nã lµ nh©n vËt Tr¬ng Sinh, ng-êi chång ghen tu«ng mï qu¸ng, vò phu. - ThÕ lùc ®åg tiÒn b¹c ¸c (Tr¬ng Sinh con nhµ hµo phó, mét lóc bá ra 100 l¹ng vµng ®Ó cíi Vò N¬ng). Thêi nµy ®¹o lÝ ®· suy vi, ®ång tiÒn ®· lµm ®en b¹c t×nh nghÜa con ngêi. à NguyÔn D÷ t¸i t¹o truyÖn cæ Vî chµng Tr¬ng, cho nã m¹ng d¸ng dÊp cña thêi ®¹i «ng, XHPKVN thÕ kØ XVI. C- KÕt bµi: - “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” lµ mét thiªn truyÒn k× giµu tÝnh nh©n v¨n. TruyÖn tiªu biÓu cho s¸ng t¹o cña NguyÔn D÷ vÒ sè phËn ®Çy tÝnh bi kÞch cña ngêi phÞ n÷ trong chÕ ®é phong kiÕn.- T¸c gi¶ thÊu hiÓu nçi ®au th¬ng cña hä vµ cã tµi biÓu hiÖn bi kÞch ®ã kh¸ s©u s¾c.

I. Tu tõ tõ vùng TiÕng ViÖt (3 tiÕt)

Bµi 1 : so s¸nhI/ LÝ thuyÕt1. ThÕ nµo lµ so s¸nh? a/ Kh¸i niÖm: So s¸nh lµ ®èi chiÕu sù vËt, sù viÖc nµy víi sù vËt sù viÖc kh¸c cã nÐt t¬ng ®ång ®Ó lµm t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. b/ VD:

- Trong nh tiÕng h¹c bay qua§ôc nh tiÕng suèi míi sa nöa vêi.

(NguyÔn Du) - Má Cèc nh c¸i dïi s¾t, chäc xuyªn c¶ ®Êt (T« Hoµi)2. CÊu t¹o cña phÐp so s¸nh So s¸nh lµ c¸ch c«ng khai ®èi chiÕu c¸c sù vËt víi nhau, qua ®ã nhËn thøc ®îc sù vËt mét c¸ch dÔ dµng cô thÓ h¬n. V× vËy mét phÐp so s¸nh th«ng thêng gåm 4 yÕu tè: - VÕ A : §èi tîng (sù vËt) ®îc so s¸nh.

- Bé phËn hay ®Æc ®iÓm so s¸nh (ph¬ng diÖn so s¸nh). - Tõ so s¸nh. - VÕ B : Sù vËt lµm chuÈn so s¸nh. Ta cã s¬ ®å sau ®©y:

YÕu tè 1 YÕu tè 2 YÕu tè 3 YÕu tè 4VÕ A

(Sù vËt ®îc so s¸nh)

Ph¬ng diÖnso s¸nh

Tõ so s¸nhVÕ B

(Sù vËt dïng ®Ó lµm chuÈn so s¸nh)

M©yBµ giµDõa

Tr¾ngsãng s¸nh

®ñng ®Ønh

NhNh

Nh lµ

b«ngb¸t níc chÌ®øng ch¬i

+ Trong 4 yÕu tè trªn ®©y yÕu tè (1) vµ yÕu tè (4) ph¶i cã mÆt. NÕu v¾ng mÆt c¶ yÕu tè (1) th× gi÷a yÕu tè (1) vµ yÕu tã (4) ph¶i cã ®iÓm t¬ng ®ång quen thuéc. Lóc ®ã ta cã Èn dô. Khi ta nãi : C« g¸i ®Ñp nh hoa lµ so s¸nh. Cßn khi nãi : Hoa tµn mµ l¹i thªm t¬i (NguyÔn Du) th× hoa ë ®©y lµ Èn dô. + YÕu tè (2) vµ (3) cã thÓ v¾ng mÆt. Khi yÕu tè (2) v¾ng mÆt ngêi ta gäi lµ so s¸nh ch×m v× ph¬ng diÖn so s¸nh (cßn gäi lµ mÆt so s¸nh) kh«ng lé ra do ®ã sù liªn tëng réng r·i h¬n, kÝch thÝch trÝ tuÖ vµ t×nh c¶m ngêi ®äc nhiÒu h¬n. + YÕu tè (3) cã thÓ lµ c¸c tõ nh: giãng, tùa, kh¸c nµo, tùa nh, gièng nh, lµ, bao nhiªu,…bÊy nhiªu, h¬n, kÐm … Mçi yÕu tè ®¶m nhËn mét s¾c th¸i biÓu c¶m kh¸c nhau:

- Nh cã s¾c th¸i gi¶ ®Þnh- Lµ s¾c th¸i kh¼ng ®Þnh- Tùa thÓ hiÖn møc ®ä cha hoµn h¶o,…

+ TrËt tù cña phÐp so s¸nh cã khi ®îc thay ®æi. VD:

Nh chiÕc ®¶o bèn bÒ chao mÆt sãngHån t«i vang tiÕng väng cña hai miÒn.

3. C¸c kiÓu so s¸nh Dùa vµo môc ®Ých vµ c¸c tõ so s¸nh, ngêi ta chia phÐp so s¸nh thµnh hai kiÓu: a) So s¸nh ngang b»ng - PhÐp so s¸nh ngang b»ng thêng ®îc thÓ hiÖn bëi c¸c tõ so s¸nh sau ®©y: lµ, nh, y nh, tùa nh, gièng nh hoÆc cÆp ®¹i tõ bao nhiªu…bÊy nhiªu. - Môc ®Ých cña so s¸nh nhiÒu khi kh«ng ph¶i lµ t×m sù gièng nhau hay kh¸c nhau mµ nh»m diÔn t¶ mét c¸ch h×nh ¶nh mét bé phËn hay

®Æc ®iÓm nµo ®ã cña sù vËt gióp ngêi nghe, ngêi ®äc cã c¶m gi¸c hiÓu biÕt sù vËt mét c¸ch cô thÓ sinh ®éng. V× thÕ phÐp so s¸nh th-êng mang tÝnh chÊt cêng ®iÖu. VD: Cao nh nói, dµi nh s«ng (Tè H÷u) b) So s¸nh h¬n kÐm Trong so s¸nh h¬n kÐm tõ so s¸nh ®îc sö dông lµ c¸c tõ : h¬n, h¬n lµ, kÐm, kÐm g×… VD: - Ng«i nhµ sµn dµi h¬n c¶ tiÕng chiªng Muèn chuyÓn so s¸nh h¬n kÐm sang so s¸nh ngang b»ng ngêi ta thªm mét trong c¸c tõ phñ ®Þnh: Kh«ng, cha, ch¼ng vµo trong c©u vµ ngîc l¹i. VD: - Bãng ®¸ quyÕn rò t«i h¬n nh÷ng c«ng thøc to¸n häc. - Bãng ®¸ quyÕn rò t«i kh«ng h¬n nh÷ng c«ng thøc to¸n häc.4. T¸c dông cña so s¸nh + So s¸nh t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh cô thÓ sinh ®éng. PhÇn lín c¸c phÐp so s¸nh ®Òu lÊy c¸i cô thÓ so s¸nh víi c¸i kh«ng cô thÓ hoÆc kÐm cô thÓ h¬n, gióp mäi ngêi h×nh dung ®îc sù vËt, sù viÖc cÇn nãi tíi vµ cÇn miªu t¶. VD:

C«ng cha nh nói Th¸i S¬nNghÜa mÑ nh níc trong nguån ch¶y ra.

(Ca dao) + So s¸nh cßn gióp cho c©u v¨n hµm sóc gîi trÝ tëng tîng cña ta bay bæng. V× thÕ trong th¬ thÓ hiÖn nhiÒu phÐp so s¸nh bÊt ngê. VD:

Tµu dõa chiÕc lîc ch¶i vµo m©y xanh C¸ch so s¸nh ë ®©y thËt bÊt ngê, thËt gîi c¶m. YÕu tè (2) Vµ YÕu tè (3) bÞ lîc bá. Ngêi ®äc ngêi nghe tha hå mµ tëng tîng ra c¸c mÆt so s¸nh kh¸c nhau lµm cho h×nh tîng so s¸nh ®îc nh©n lªn nhiÒu lÇn.II/ Bµi tËpBµi tËp 1 : Trong c©u ca dao :

Nhí ai båi hæi båi håiNh ®øng ®èng löa nh ngåi ®èng than

a) Tõ båi hæi båi håi lµ tõ g×?b) Gi¶i nghÜa tõ l¸y båi hæi båi håi

c) Ph©n tÝch c¸i hay cña c©u th¬ do phÐp so s¸nh ®em l¹i. Gîi ý: a) §©y lµ tõ l¸y chØ møc ®é cao. b) Gi¶i nghÜa : tr¹ng th¸i cã nh÷ng c¶m xóc, ý nghÜ cø trë ®i trë l¹i trong c¬ thÓ con ngêi. c) Tr¹ng th¸i m¬ hå, trõu tîng chØ ®îc béc lé b»ng c¸ch ®a ra h×nh ¶nh cô thÓ: ®øng ®èng löa, ngåi ®èng than ®Ó ngêi kh¸c hiÓu ®îc c¸i m×nh muèn nãi mét c¸ch dÔ dµng. H×nh ¶nh so s¸nh cã tÝnh chÊt phãng ®¹i nªn rÊt gîi c¶m.Bµi tËp 2: PhÐp so s¸nh sau ®©y cã g× ®Æc biÖt:

MÑ giµ nh chuèi vµ h¬ngNh x«i nÕp mét, nh ®êng mÝa lau.

(Ca dao) Gîi ý: Chó ý nh÷ng chç ®Æc biÖt sau ®©y: - Tõ ng÷ chØ ph¬ng diÖn so s¸nh bÞ lîc bá. VÕ (B) lµ chuÈn so s¸nh kh«ng ph¶i cã mét mµ cã ba: chuèi vµ h¬ng – x«i nÕp mét - ®êng mÝa lau lµ nh»m môc ®Ých ca ngîi ngêi mÑ vÒ nhiÒu mÆt, mÆt nµo còng cã nhiÒu u ®iÓm ®¸ng quý.Bµi tËp 3: T×m vµ ph©n tÝch phÐp so s¸nh (theo m« h×nh cña so s¸nh) trong c¸c c©u th¬ sau: a) Ngoµi thÒm r¬i chiÕc la ®a

TiÕng r¬i rÊt máng nh lµ r¬i nghiªng. (TrÇn §¨ng Khoa) b) Quª h¬ng lµ chïm khuÕ ngät

Cho con chÌo h¸i mçi ngµyQuª h¬ng lµ ®êng ®i häcCon vÒ rîp bím vµng bay.

(§ç Trung Qu©n) Gîi ý: Chó ý ®Õn c¸c so s¸nh a) TiÕng r¬i rÊt máng nh lµ r¬i nghiªng b) Quª h¬ng lµ chïm khuÕ ngät Quª h¬ng lµ ®êng ®i häc

_____________________________________________________________ Bµi 2 : Nh©n ho¸

I/ Cñng cè, më réng vµ n©ng cao 1. ThÕ nµo lµ nh©n ho¸ ? a/ Kh¸i niÖm: Nh©n ho¸ lµ c¸ch gäi hoÆc t¶ con vËt, c©y cèi, ®å vËt, hiÖn tîng thiªn nhiªn b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn ®îc dïng ®Î gäi hoÆc t¶ con ngêi; lµm cho thÕ giíi loµi vËt, c©y cèi ®å vËt, … trë nªn gÇn gòi víi con ngêi, biÓu thÞ ®îc nh÷ng suy nghÜ t×nh c¶m cña con ngêi. Tõ nh©n ho¸ nghÜa lµ trë thµnh ngêi. Khi gäi t¶ sù vËt ngêi ta thêng g¸n cho sù vËt ®Æc tÝnh cña con ngêi. C¸ch lµm nh vËy ®îc gäi lµ phÐp nh©n ho¸. b/ VÝ dô: VD:

C©y dõa/S¶i tay/B¬i/Ngän mïng t¬i/Nh¶y móa (TrÇn §¨ng Khoa) 2. C¸c kiÓu nh©n ho¸ Nh©n ho¸ ®îc chia thµnh c¸c kiÓu sau ®©y: + Gäi sù vËt b»ng nh÷ng tõ vèn gäi ngêi VD: DÕ Cho¾t ra cöa, hÐ m¾t nh×n chÞ Cèc. Råi hái t«i : - ChÞ Cèc bÐo xï ®øng tríc cöa nhµ ta ®Êy h¶ ? (T« Hoµi) + Nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cña con ngêi ®îc dïng ®Ó chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt sù vËt. VD :

Mu«n ngh×n c©y mÝa/Móa g¬m/KiÕn/Hµnh qu©n/§Çy ®êng (TrÇn §¨ng Khoa) + Nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cña con ngêi ®îc dïng ®Ó chØ ho¹t ®éng tÝnh chÊt cña thiªn nhiªn VD :

¤ng trêi/MÆc ¸o gi¸p ®en/Ra trËn (TrÇn §¨ng Khoa) + Trß chuyÖn t©m sù víi vËt nh ®èi víi ngêi VD :

Kh¨n th¬ng nhí aiKh¨n r¬i xuèng ®Êt ?

Kh¨n th¬ng nhí aiKh¨n v¾t trªn vai

(Ca dao)Em hái c©y k¬ nia

Giã mµy thæi vÒ ®©uVÒ ph¬ng mÆt trêi mäc...

(Bãng c©y k¬ nia) 3. T¸c dông cña phÐp nh©n ho¸ PhÐp nh©n ho¸ lµm cho c©u v¨n, bµi v¨n thªm cô thÓ, sinh ®éng, gîi c¶m ; lµ cho thÕ giíi ®å vËt, c©y cèi, con vËt ®îc gÇn gòi víi con ngêi h¬n. VD :

B¸c giun ®µo ®Êt suèt ngµyH«m qua chÕt díi bãng c©y sau nhµ.

(TrÇn §¨ng Khoa) II/ Bµi tËp Bµi tËp 1: Trong c©u ca dao sau ®©y:

Tr©u ¬i ta b¶o tr©u nµyTr©u ¨n no cá tr©u cµy víi ta

C¸ch trß chuyÖn víi tr©u trong bµi ca dao trªn cho em c¶m nhËn g× ? * Gîi ý: - Chó ý c¸ch xng h« cña ngêi ®èi víi tr©u. C¸ch xng h« nh vËy thÓ hiÖn th¸i ®é t×nh c¶m g× ? TÇm quan träng cña con tr©u ®èi víi nhµ n«ng nh thÕ nµo ? Theo ®ã em sÏ tr¶ lêi ®îc c©u hái. Bµi tËp 2: T×m phÐp nh©n ho¸ vµ nªu t¸c dông cña chóng trong nh÷ng c©u th¬ sau:

a) Trong giã trong maNgän ®Ìn ®øng g¸c

Cho th¾ng lîi, nèi theo nhau§ang hµnh qu©n ®i lªn phÝa tríc.

(Ngän ®Ìn ®øng g¸c) * Gîi ý: Chó ý c¸ch dïng c¸c tõ vèn chØ ho¹t ®éng cña ngêi nh:

- §øng g¸c, nèi theo nhau, hµnh qu©n, ®i lªn phÝa tríc.___________________________________________________________

Bµi 3 : Èn dôI/ Cñng cè, më réng vµ n©ng cao 1. ThÕ nµo lµ Èn dô ? - Èn dô lµ c¸ch gäi tªn sù vËt, hiÖn tîng nµy b»ng tªn sù vËt hiÖn kh¸c cã nÐt t¬ng ®ång quen thuéc nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t.

- Èn dô thùc chÊt lµ mét kiÓu so s¸nh ngÇm trong ®ã yÕu tè so s¸nh gi¶m ®i chØ cßn yÕu tè lµm chuÈn so s¸nh ®îc nªu lªn. - Muèn cã phÐp Èn dô th× gi÷a hai sù vËt hiÖn tîng ®îc so s¸nh ngÇm ph¶i cã nÐt t¬ng ®ång quen thuéc nÕu kh«ng sÏ trë nªn khã hiÓu. C©u th¬:

Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ngThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á

(ViÔn Ph-¬ng) MÆt trêi ë dßng th¬ thø hai chÝnh lµ Èn dô. HoÆc

MÆt trêi cña b¾p th× n»m trªn ®åiMÆt trêi cña mÑ em n»m trªn lng

(NguyÔn Khoa §iÒm) Ca dao cã c©u:

ThuyÒn vÒ cã nhí bÕn ch¨ng ?BÕn th× mét d¹ kh¨ng kh¨ng ®îi thuyÒn.

BÕn ®îc lÊy lµm Èn dô ®Ó l©m thêi biÓu thÞ ngêi cã tÊm lßng thuû chung chê ®îi, bëi nh÷ng h×nh ¶nh c©y ®a, bÕn níc thêng g¾n víi nh÷ng g× kh«ng thay ®æi lµ ®Æc ®iÓm quen thuéc ë nh÷ng cã ngêi cã tÊm lßng thuû chung.- Èn dô chÝnh lµ mét phÐp chuyÓn nghÜa l©m thêi kh¸c víi phÐp chuyÓn nghÜa thêng xuyªn trong tõ vùng. Trong phÐp Èn dô, tõ chØ ®-îc chuyÓn nghÜa l©m thêi mµ th«i.2. C¸c kiÓu Èn dô Dùa vµo b¶n chÊt sù vËt hiÖn tîng ®îc ®a ra so s¸nh ngÇm, ta chia Èn dô thµnh c¸c lo¹i sau: + Èn dô h×nh tîng lµ c¸ch gäi sù vËt A b»ng sù vËt B. VD:Ngêi Cha m¸i tãc b¹c (Minh HuÖ) LÊy h×nh tîng Ngêi Cha ®Ó gäi tªn B¸c Hå. + Èn dô c¸ch thøc lµ c¸ch gäi hiÖn tîng A b»ng hiÖn tîng B. VD:

VÒ th¨m quª B¸c lµng SenCã hµng r©m bôt thøp lªn löa hång.

(NguyÔn §øc MËu)

Nh×n “hµng r©m bôt” víi nh÷ng b«ng hoa ®á rùc t¸c gi¶ tëng nh nh÷ng ngän ®Ìn “th¾p lªn löa hång”. + Èn dô phÈm chÊt lµ c¸ch lÊy phÈm chÊt cña sù vËt A ®Ó chØ phÈm chÊt cña sù vËt B. VD:

ë bÇu th× trßn, ë èng th× dµi. Trßn vµ dµi ®îc l©m thêi chØ nh÷ng phÈm chÊt cña sù vËt B. + Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c lµ nh÷ng Èn dô trong ®ã B lµ mét c¶m gi¸c vèn thuéc mét lo¹i gi¸c quan dïng ®Ó chØ nh÷ng c¶m gi¸c A vèn thuéc c¸c lo¹i gi¸c quan kh¸c hoÆc c¶m xóc néi t©m. Nãi gän lµ lÊy c¶m gi¸c A ®Ó chØ c¶m gi¸c B. VD:

Míi ®îc nghe giäng hên dÞu ngätHuÕ gi¶i phãng nhanh mµ anh l¹i muén vÒ.

(Tè H÷u) Hay:

§· nghe rÐt mít luån trong gi㧷 v¾ng ngêi sang nh÷ng chuyÕn ®ß

(Xu©n DiÖu)3.T¸c dông cña Èn dô

Èn dô lµm cho c©u v¨n thªm giµu h×nh ¶nh vµ mang tÝnh hµm sóc. Søc m¹nh cña Èn dô chÝnh lµ mÆt biÓu c¶m. Cïng mét ®èi tîng nhng ta cã nhiÒu c¸ch thøc diÔn ®¹t kh¸c nhau. (thuyÒn – biÓn, mËn - ®µo, thuyÒn – bÕn, biÓn – bê) cho nªn mét Èn dô cã thÓ dïng cho nhiÒu ®èi tîng kh¸c nhau, Èn dô lu«n biÓu hiÖn nh÷ng hµm ý mµ ph¶i suy ra míi hiÓu. ChÝnh v× thÕ mµ Èn dô lµm cho c©u v¨n giµu h×nh ¶nh vµ hµm sóc, l«i cuèn ng-êi ®äc ngêi nghe.

VD : Trong c©u : Ngêi Cha m¸i tãc b¹c nÕu thay B¸c Hå m¸i tãc b¹c th× tÝnh biÓu c¶m sÏ mÊt ®i. Bµi 4: Tõ vùng – ng÷ ph¸p – hoµn c¶nh giao tiÕp (1 tiÕt) 1. C¸c líp tõ: a. Tõ xÐt vÒ cÊu t¹o: tõ ®¬n, tõ l¸y, tõ ghÐp (HS lÊy vd minh ho¹) b. Tõ xÐt vÒ nguån gèc: tõ mîn, tõ ®Þa ph¬ng, biÖt ng÷ x· héi (HS lÊy vd minh ho¹)

c. Tõ xÐt vÒ nghÜa: - NghÜa cña tõ: lµ néi dung (sù vËt, t/chÊt, ho¹t ®éng, quan hÖ …) mµ tõ biÓu thÞ: + Tõ nhiÒu nghÜa: lµ tõ mang s¾c th¸i ý nghÜa kh¸c nhau do hiÖn t-îng chuyÓn nghÜa. VD: “Ruåi ®Ëu m©m x«i ®Ëu, kiÕn bß ®Üa thÞt bß” + HiÖn tîng chuyÓn ho¸ cña tõ: * C¸c läai tõ xÐt vÒ nghÜa: tõ ®ång nghÜa, tõ tr¸i nghÜa, tõ ®ång ©m * CÊp ®é kh¸i qu¸t nghÜa cña tõ : nghÜa cña tõ cã thÓ réng h¬n (kh¸i qu¸t h¬n) hay hÑp h¬n (cô thÓ h¬n) nghÜa cña tõ ng÷ kh¸c: VD: Tõ “nhµ trêng” lµ cÊp ®é kh¸i qu¸t nghÜa trùc tiÕp cña tõ nµo? A. bót; B. Mùc; C. S¸ch; D. Gi¸o viªn * Trêng tõ vùng: TËp hîp nh÷ng tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt chung vÒ nghÜa. HS lÊy vÝ dô nh÷ng tõ cã cïng nÐt nghÜa lµ chia, c¾t *Tõ cã nghÜa gîi liªn tëng: tõ tîng thanh, tõ tîng h×nh. 2. Ng÷ ph¸p: a/ Ph©n lo¹i tõ tiÕng ViÖt: Danh tõ, §T, TT, ®¹i tõ, lîng tõ …-Vd: tõ “xanh” trong c©u th¬ “mïa xu©n lµ c¶ mét mïa xanh” – NB thuéc tõ lo¹i g×? A. Danh tõ B.TÝnh tõ. C. §¹i tõ. D. §éng tõ b/ C¸c thµnh phÇn c©u: + Thµnh phÇn chÝnh: CN, VN

+ Thµnh phÇn phô: tr¹ng ng÷, thµnh phÇn biÖt lËp (t×nh th¸i, c¶m th¸n, phô chó, gäi ®¸p)

+ C¸c lo¹i c©u: ®¬n, ghÐp, ®Æc biÖt, rót gän, chñ ®éng phñ ®Þnh, cÇu khiÕn … VD: §©u lµ c©u ®Æc biÖt trong nh÷ng c©u díi ®©y: A. Hoa trong vên në thËt ®Ñp. B. Con s«ng quª anh, con s«ng trong nh÷ng c©u chuyÖn anh kÓ. C. S¾p cã b·o vÒ, c¶ lµng lo l¾ng.

D. Mai em ph¶i di häc nh¹c. c/ Khëi ng÷: Lµ thµnh phÇn c©u ®øng tríc chñ ng÷ ®Ó nªu lªn ®Ò tµi ®îc nãi ®Õn trong c©u: 3. NghÜa t êng minh vµ hµm ý : a/ Kh¸i niÖm

- NghÜa têng minh: lµ phÇn th«ng b¸o ®îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u.

- NghÜa hµm ý: PhÇn th«ng b¸o tuy ko ®îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u nhng Cã thÓ suy ra tõ nh÷ng tõ ng÷ Êy. b/ C¸c ®iÒu kiÖn tån t¹i cña hµm ý: + Sù céng t¸c cña ngêi nghe + ngêi nghe cã n¨ng lùc gi¶i ®îc hµm ý cña c©u nãi. c/ Bµi tËp: 1. Tõ “hoa” g¹ch díi trong c©u: “ThÒm hoa mét bíc lÖ hoa mÊy hµng” ®îc dïng theo nghÜa nµo? A. NghÜa chuyÓn. B. NghÜa gèc. 2. §©u lµ thµnh ng÷? A. Khoai ®Êt l¹ m¹ ®Êt quen B. Tham th× th©m

C. Uèng níc nhí nguån D. Níc m¾t c¸ sÊu.

Bµi 5: ¤n tËp c¸c kiÓu vb – nl vÒ mét ®o¹n th¬, bt (2 tiÕt)A. Môc tiªu cÇn ®¹t: Gióp häc sinh:

- HÖ thèng c¸c kiÓu v¨n b¶n ®· häc – kiÓu v¨n b¶n träng t©m- C¸ch t×m hiÓu, c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi

th¬. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn.

B. Ph¬ng ph¸p: Híng dÉn «n luyÖn kiÕn thøc cò.C. Néi dung.I. ¤n tËp c¸c kiÓu v¨n b¶n ®· häc.HS nh¾c l¹i c¸c kiÓu v¨n b¶n ®· häc.

KiÓu VB Ph¬ng thøc biÓu ®¹t H×nh thøc v¨n b¶n cô thÓ

VB tù sù - Tr×nh bµy c¸c sù kiÖn, sù viÖc cã quan hÖ nh©n qu¶ dÉn ®Õn kÕt thóc cã ý nghÜa. - Môc ®Ých: BiÓu hiÖn t×nh c¶m, th¸i ®é cña con ngêi, quy luËt cña ®êi sèng.

B¶n tin b¸o chÝ, b¶n t-êng thuËt têng tr×nh, truyÖn, tiÓu thuyÕt v¨n häc

VB miªu t¶

T¸i hiÖn c¸c thuéc tÝnh, tÝnh chÊt cña sù vËt hiÖn tîng nh»m gióp con ngêi cã thÓ c¶m nhËn vµ hiÓu ®îc

v¨n t¶ c¶nh, ®o¹n v¨n miªu t¶ trong t¸c phÈm tù sù

chóngVB biÓu c¶m

Bµy tá trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp t×nh c¶m, c¶m xóc cña con ngêi, x· héi tù nhiªn, sù vËt

®iÖn mõng,th¨m hái, chia buån, th¬ tr÷ t×nh, tuú bót

VB thuyÕt minh

Tr×nh bµy thuéc tÝnh, nguyªn nh©n, kq cã Ých hoÆc cã h¹i cña SVHT ®Ó gióp ngêi ®äc cã tri thøc kh¶ quan vµ cã th¸i ®é ®óng ®¾n vÒ sù vËt

thuyÕt minh s¶n phÈm, giíi thiÖu di tÝch, th¾ng c¶nh, nh©n vËt ... tr×nh bµy tri thøc vµ p.p trong kh

VB nghÞ luËn

Tr×nh bµy t tëng, q®iÓm cña con ngêi ®èi víi c¸c SVHT trong ®êi sèng hay trong vh = c¸c luËn ®iÓm, luËn cø, lËp luËn.

C¸o, hÞch, chiÕu biÓu ... c¸c bµi nghÞ luËn, x· luËn ...

VB hµnh chÝnh

Tr×nh bµy theo mÉu chung vµ chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ vÒ c¸c ý kiÕn nguyÖn väng c¸ nh©n tËp thÓ.

§¬n, b¸o c¸o, biªn b¶n ....

II. NghÞ luËn mét sù viÖc, hiÖn t îng trong ®êi sèng - Yªu cÇu: T×m hiÓu kÜ ®Ò bµi, ph©n tÝch svht -> t×m ý, lËp dµn

ý, viÕt vµ söa ch÷a.- Dµn bµi: + Më bµi: Giíi thiÖu svht cÇn bµn luËn.+ Th©n bµi: Liªn hÖ thùc tÕ, ph©n tÝch c¸c mÆt.+ KÕt bµi: k®Þnh, p®Þnh, kÕt luËn

III. NghÞ luËn vÒ mét bµi th¬, ®o¹n th¬: * Kh¸i niÖm: NghÞ luËn vÒ mét bµi th¬, ®o¹n th¬ lµ c¸ch tr×nh bµy nhËn xÐt ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ nd, nt cña bµi th¬, ®o¹n th¬ Êy. * Bè côc: - Më bµi: Giíi thiÖu bµi th¬, ®o¹n th¬ vµ bíc ®Çu nªu nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña m×nh (nÕu p.tÝch mét ®o¹n th¬ nªn nªu râ vÞ trÝ cña ®o¹n th¬ Êy trong tp vµ kqu¸t nd c¶m xóc cña nã) - Th©n bµi: LÇn lît tr×nh bµy nh÷ng suy nghÜ ®¸nh gi¸ vÒ nd, nt cña bµi th¬, ®o¹n th¬ Êy. - KÕt bµi: kh¸i qu¸t gi¸ trÞ, ý nghÜa cña bµi th¬, ®o¹n th¬ ®ã. * Lu ý: CÇn nªu nh÷ng n.xÐt ®¸nh gi¸ vµ sù c¶m thô riªng cña b¶n th©n. Nh÷ng n.xÐt ®¸nh gi¸ Êy ph¶i g¾n víi sù p.tÝch b×nh gi¸ ng«n tõ, h¶, giäng ®iÖu, nd, c¶m xóc cña tp. IV. LuyÖn tËp:

§Ò bµi: C¶m nhËn cña em vÒ nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh vµ nh÷ng ngêi chiÕn sÜ l¸i xe Êy trªn ®êng Trêng S¬n n¨m xa, trong “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” cña Ph¹m TiÕn DuËt. * T×m hiÓu ®Ò - “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” ë trong chïm th¬ cña Ph¹m TiÕn DuËt ®îc gi¶i nhÊt cuéc thi th¬ b¸o V¨n nghÖ n¨m 1969 – 1970. - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch bµi th¬ tõ s¸ng t¹o ®éc ®¸o cña nhµ th¬ : h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, qua ®ã mµ ph©n tÝch vÒ ngêi chiÕn sÜ l¸i xe. Cho nªn tr×nh tù ph©n tÝch nªn “bæ däc” bµi th¬ ( Ph©n tÝch h×nh ¶nh chiÕc xe tõ ®Çu ®Õn cuèi bµi th¬; sau ®ã l¹i trë l¹i tõ ®Çu bµi th¬ ph©n tÝch h×nh ¶nh ngêi chiÕn sÜ l¸i xe cho ®Õn cuèi bµi). - CÇn tËp trung ph©n tÝch: C¸ch x©y dùng h×nh ¶nh rÊt thùc, thùc ®Õn trÇn trôi; giäng ®iÖu th¬ v¨n xu«i vµ ng«n ng÷ giµu chÊt “lÝnh tr¸ng”. * Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Thêi chèng MÜ cøu níc chóng ta ®· cã mét ®éi ngò ®«ng ®¶o c¸c nhµ th¬ - chiÕn sÜ; vµ h×nh tîngngêi lÝnh ®· rÊt phong phó trong th¬ ca níc ta. Song Ph¹m TiÕn DuËt vÉn tù kh¼ng ®Þnh ®îc m×nh trong nh÷ng thµnh c«ng vÒ h×nh tîng ngêi lÝnh. - “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” ®· s¸ng t¹o mét h×nh ¶nh ®éc ®¸o : nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, qua ®ã lµm næi bËt h×nh ¶nh nh÷ng chiÕn sÜ l¸i xe ë tuyÕn ®êng Trêng S¬n hiªn ngang, dòng c¶m. B- Th©n bµi: 1. Nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh vÉn b¨ng ra chiÕn trêng - H×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh lµ h×nh ¶nh thùc trong thêi chiÕn, thùc ®Õn møc th« r¸p. - C¸ch gi¶i thÝch nguyªn nh©n còng rÊt thùc: nh mét c©u nãi tØnh kh« cña lÝnh:

Kh«ng cã kÝnh, kh«ng ph¶i v× xe kh«ng cã kÝnh.Bom giËt, bom rung, kÝnh vì ®i råi.

- Giäng th¬ v¨n xu«i cµng t¨ng thªm tÝnh hiÖn thùc cña chiÕn tranh ¸c liÖt. - Nh÷ng chiÕc xe ngoan cêng:

Nh÷ng chiÕc xe tõ trong bom r¬i ;§· vÒ ®©y häp thµnh tiÓu ®éi.

- Nh÷ng chiÕc xe cµng biÕn d¹ng thªm, bÞ bom ®¹n bãc trÇn trôi : kh«ng cã kÝnh, råi xe kh«ng cã ®Ìn ; kh«ng cã mui xe, thïng xe cã xíc, nhng xe vÉn ch¹y v× MiÒn Nam,… 2. H×nh ¶nh nh÷ng chiÕn sÜ l¸i xe. - T¶ rÊt thùc c¶m gi¸c ngêi ngåi trong buång l¸i kh«ng kÝnh khi xe ch¹y hÕt tèc lùc : (tiÕp tôc chÊt v¨n xu«i, kh«ng thi vÞ ho¸) giã vµo xoa m¾t ®¾ng, thÊy con ®êng ch¹y th¼ng vµo tim (c©u th¬ gîi c¶m gi¸c ghª rîn rÊt thËt). - T thÕ ung dung, hiªn ngang : Ung dung buång l¸i ta ngåi ; Nh×n ®Êt, nh×n trêi, nh×n th¼ng. - T©m hån vÉn th¬ méng : ThÊy sao trêi vµ ®ét ngét c¸nh chim nh sa, nh ïa vµo buång l¸i (nh÷ng c©u th¬ t¶ rÊt thùc thiªn nhiªn ®êng rõng vun vót hiÖn ra theo tèc ®é xe ; võa rÊt méng: thiªn nhiªn k× vÜ nªn th¬ theo anh ra trËn.) - Th¸i ®é bÊt chÊp khã kh¨n, gian khæ, nguy hiÓm : thÓ hiÖn trong ng«n ng÷ ngang tµng, cö chØ phít ®êi (õ th× cã bôi, õ th× ít ¸o, ph× phÌo ch©m ®iÕu thuèc,…), ë giäng ®ïa tÕu, trÎ trung (b¾t tay qua cöa kÝnh vì råi, nh×n nhau mÆt lÊm cêi ha ha,…). 3. Søc m¹nh nµo lµm nªn tinh thÇn Êy - T×nh ®ång ®éi, mét t×nh ®ång ®éi thiªng liªng tõ trong khãi löa : Tõ trong bom r¬i ®· vÒ ®©y häp thµnh tiÓu ®éi, chung b¸t ®òa nghÜa lµ gia ®×nh ®Êy,… - Søc m¹nh cña lÝ tëng v× miÒn Nam ruét thÞt : Xe vÉn ch¹y v× miÒn Nam phÝa tríc, chØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim. C- KÕt bµi : - H×nh ¶nh, chi tiÕt rÊt thùc ®îc ®a vµo th¬ vµ thµnh th¬ hay lµ do nhµ th¬ cã hån th¬ nh¹y c¶m, cã c¸i nh×n s¾c s¶o. - Giäng ®iÖu ngang tµng, trÎ trung, giµu chÊt lÝnh lµm nªn c¸i hÊp dÉn ®Æc biÖt cña bµi th¬. - Qua h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, t¸c gi¶ kh¾c ho¹ h×nh t-îng ngêi lÝnh l¸i xe trÎ trung chiÕn ®Êu v× mét lÝ tëng, hiªn ngang, dòng c¶m.* Bµi tËp vÒ nhµ: C¶m nhËn cña em vÒ bµi th¬ “¸nh tr¨ng” cña Ph¹m Duy

Bµi 6: NghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (2 tiÕt) A. Môc tiªu cÇn ®¹t: Gióp häc sinh:

- C¸ch t×m hiÓu, c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn, nh©n vËt .

- RÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn.B. Ph¬ng ph¸p: Híng dÉn «n luyÖn kiÕn thøc cò.C. Néi dung: I. NghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn: 1. Kh¸i niÖm: N.luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn hoÆc mét ®o¹n trÝch lµ tr×nh bµy nh÷ng n.xÐt ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ nh©n vËt, sù kiÖn chñ ®Ò hay nt cña mét t¸c phÈm cô thÓ. 2. Bè côc cña bµi n.luËn:

* Më bµi: - Giíi thiÖu t¸c phÈm (tuú theo y.cÇu cô thÓ cña tõng ®Ò bµi) - Nªu ý kiÕn ®¸nh gi¸ s¬ bé cña m×nh. * Th©n bµi: Nªu c¸c luËn ®iÓm chÝnh vÒ nd, nt cña tp. Cã p.tÝch

chøng minh b»ng luËn cø tiªu biÓu vµ x¸c thùc * KÕt bµi: Nªu nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ chung cña m×nh vÒ t¸c phÈm

truyÖn hoÆc ®o¹n trÝch. 3. Yªu cÇu:

- Nh÷ng n.xÐt, ®¸nh gi¸ trong bµi nghÞ luËn vÒ tp truyÖn ph¶i xuÊt ph¸t tõ ý nghÜa cèt truyÖn, tÝnh c¸ch, sp cña nv vµ nt trong tp ®îc ngêi viÕt ph¸t hiÖn, kh¸i qu¸t.

- Nh÷ng n.xÐt, ®¸nh gi¸ trong bµi nghÞ luËn ph¶i râ rµng, ®óng ®¾n, cã luËn cø vµ lËp luËn thuyÕt phôc.

- Bµi n.luËn vÒ tp truyÖn ph¶i cã bè côc m¹ch l¹c cã lêi v¨n chuÈn x¸c gîi c¶m. II. LuyÖn tËp: §Ò 1: TruyÖn ng¾n lµng cña Kim L©n gîi cho em nh÷ng suy nghÜ g× vÒ nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam thêi kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Dùa vµo ®o¹n trÝch trong Ng÷ v¨n 9, tËp mét, ®Ó tr×nh bµy ý kiÕn cña em. Gîi ý :1/ T×m hiÓu ®Ò : - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch mét nhËn xÐt : Nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam thêi kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. C¸i t×nh c¶m cã tÝnh chÊt chung ®îc nhµ v¨n biÓu hiÖn rÊt sinh ®éng cô thÓ trong nh©n vËt «ng Hai. V× thÕ cÇn ph©n tÝch t×nh yªu lµng th¾m thiÕt thèng nhÊt víi lßng yªu níc vµ tinh thÇn kh¸ng chiÕn ë nh©n vËt «ng Hai.

- Nhng truyÖn thuéc lo¹i cã cèt truyÖn t©m lÝ, nh©n vËt Ýt hµnh ®éng, chñ yÕu biÓu hiÖn nh©n vËt qua c¸c t×nh huèng bªn trong néi t©m nh©n vËt. Do ®ã ph¶i ph©n tÝch kÜ diÔn iÕn t©m tr¹ng «ng Hai trong t×nh huèng nghe tin lµng theo giÆc. Tõ ®ã lµm næi râ ®Æc ®iÓm tÝnh c¸ch yªu lµng, yªu níc cña nh©n vËt. - Do yªu cÇu cña ®Ò, c¸ch viÕt nªn cã sù ph©n tÝch chung, råi ®i s©u vµo nh©n vËt «ng Hai, sau ®ã nhÊn m¹nh vµ kh¼ng ®iÞnh sù g¾n bã gi÷a t×nh yªu lµng cã tÝnh truyÒn thèng víi nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam trong sù gi¸c ngé c¸ch m¹ng. - Dùa vµo ®o¹n trÝch lµ chñ yÕu, nhng ®Ó ph©n tÝch ®îc trän vÑn, cã thÓ tr×nh bµy lít qua vÒ nh©n vËt ë nh÷ng ®o¹n kh¸c.2/ Dµn bµi chi tiÕt  A- Më bµi: - Kim L©n thuéc líp c¸c nhµ v¨n ®· thµnh danh tõ tríc C¸ch m¹ng Th¸ng 8 – 1945 víi nh÷ng truyÖn ng¾n næi tiÕng vÒ vÎ ®Ñp v¨n ho¸ xø Kinh B¾c. ¤ng g¾n bã víi th«n quª, tõ l©u ®· am hiÓu ngêi n«ng d©n. §i kh¸ng chiÕn, «ng tha thiÕt muèn thÓ hiÖn tinh thÇn kh¸ng chiÕn cña ngêi n«ng d©n - TruyÖn ng¾n Lµng ®îc viÕt vµ in n¨m 1948, trªn sè ®Çu tiªn cña t¹p chÝ V¨n nghÖ ë chiÕn khu ViÖt B¾c. TruyÖn nhanh chãng ®îc kh¼ng ®Þnh v× nã thÓ hiÖn thµnh c«ng mét t×nh c¶m lín lao cña d©n téc, t×nh yªu níc, th«ng qua mét con ngêi cô thÓ, ngêi n«ng d©n víi b¶n chÊt truyÒn thèng cïng nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m cña hä vµo thêi k× ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. B- Th©n bµi 1. TruyÖn ng¾n Lµng biÓu hiÖn mét t×nh c¶m cao ®Ñp cña toµn d©n téc, t×nh c¶m quª h¬ng ®Êt níc. Víi ngêi n«ng d©n thêi ®¹i c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn th× t×nh yªu lµng xãm quª h¬ng ®· hoµ nhËp trong t×nh yªu níc, tinh thÇn kh¸ng chiÕn. T×nh c¶m ®ã võa cã tÝnh truyÒn thèng võa cã chuyÓn biÕn míi. 2. Thµnh c«ng cña Kim L©n lµ ®· diÔn t¶ t×nh c¶m, t©m lÝ chung Êy trong sù thÓ hiÖn sinh ®éng vµ ®éc ®¸o ë mét con ngêi, nh©n vËt «ng Hai. ë «ng Hai t×nh c¶m chung ®ã mang râ mµu s¾c riªng, in râ c¸ tÝnh chØ riªng «ng míi cã. a. T×nh yªu lµng, mét b¶n chÊt cã tÝnh truyÒn th«ng trong «ng Hai. - ¤ng hay khoe lµng, ®ã lµ niÒm tù hµo s©u s¾c vÒ lµng quª. - C¸i lµng ®ã víi ngêi nån d©n cã mét ý nghÜa cùc k× quan träng trong ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn.

b. Sau c¸ch m¹ng, ®i theo kh¸ng chiÕn, «ng ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m. - §îc c¸ch m¹ng gi¶i phãng, «ng tù hµo vÒ phong trµo c¸ch m¹ng cña quª h¬ng, vª viÖc x©y dùng lµng kh¸ng chiÕn cña quª «ng. Ph¶i xa lµng, «ng nhí qu¸ c¸i khong khÝ “®µo ®êng, ®¾p ô, xÎ hµo, khu©n ®¸…”; råi «ng lo “c¸i chßi g¸c,… nh÷ng ®êng hÇm bÝ mËt,…” ®· xong cha? - T©m lÝ ham thÝch theo dâi tin tøc kh¸ng chiÕn, thÝch b×h luËn, n¸o nøc tríc tin th¾ng lîi ë mäi n¬i “Cø thÕ, chç nµy giÕt mét tÝ, chç kia giÕt mét tÝ, c¶ sóng còng vËy, h«m nay d¨m khÈu, ngµy mai d¨m khÈu, tÝch tiÓu thµnh ®¹i, lµm g× mµ th»ng T©y kh«ng bíc sím”. c. T×nh yªu lµng g¾n bã s©u s¾c víi t×nh yªu níc cña «ng Hai béc lé s©u s¾c trong t©m lÝ «ng khi nghe tin lµng theo giÆc. - Khi míi nghe tin xÊu ®ã, «ng s÷ng sê, cha tin. Nhng khi ngêi ta kÓ rµnh rät, kh«ng tin kh«ng ®îc, «ng xÊu hæ l¶ng ra vÒ. Nghe hä ch× chiÕt «ng ®au ®ín cói gÇm mÆt xuèng mµ ®i. - VÒ ®Õn nhµ, nh×n thÊy c¸c con, cµng nghÜ cµng tñi hæ v× chóng nã “còng bÞ ngêi ta rÎ róng, h¾t hñi”. ¤ng giËn nh÷ng ngêi ë l¹i lµng, nhng ®iÓm mÆt tõng ngêi th× l¹i kh«ng tin hä “®æ ®èn” ra thÕ. Nhng c¸i t©m lÝ “kh«ng cã löa lµm sao cã khãi”, l¹i b¾t «ng ph¶i tin lµ hä ®· ph¶n níc h¹i d©n. - Ba bèn ngµy sau, «ng kh«ng d¸m ra ngoµi. Cai tin nhôc nh· Êy cho¸n hÕt t©m trÝ «ng thµnh nçi ¸m ¶nh khñng khiÕp. ¤ng lu«n ho¶ng hèt giËt m×nh. Khong khÝ nÆng nÒ bao trïm c¶ nhµ. - T×nh c¶m yªu níc vµ yªu lµng cßn thÓ hiÖn s©u s¾c trong cuéc xung ®ét néi t©m gay g¾t: §· cã lóc «ng muèn quay vÒ lµng v× ë ®©y tñi hæ qu¸, v× bÞ ®Èy vµo bÕ t¾c khi cã tin ®ån kh«ng ®©u chøa chÊp ngêi lµng chî DÇu. Nhng t×nh yªu níc, lßng trung thµnh víi kh¸ng chiÕn ®· m¹nh h¬n t×nh yªu lµng nªn «ng l¹i døt kho¸t: “Lµng th× yªu thËt nhng lµng theo T©y th× ph¶i thï”. Nãi cøng nh vËy nhng thùc lßng ®au nh c¾t. - T×nh c¶m ®èi víi kh¸ng chiÕn, ®èi víi cô Hå ®îc béc lé mét c¸ch c¶m ®éng nhÊt khi «ng chót nçi lßng vµo lêi t©m sù víi ®øa con ót ng©y th¬. Thùc chÊt ®ã lµ lêi thanh minh víi cô Hå, víi anh em ®ång chÝ vµ tù nhñ m×nh trong nh÷ng lóc thö th¸ch c¨ng th¼ng nµy: + §øa con «ng bÐ tÝ mµ còng biÕt gi¬ tay thÒ: “ñng hé cô Hå ChÝ Minh mu«n n¨m!” n÷a lµ «ng, bè cña nã. + ¤ng mong “Anh em ®ång chÝ biÕt cho bè con «ng. Cô Hå trªn ®Çu trªn cæ xÐt soi cho bè con «ng”.

+ Qua ®ã, ta thÊy râ: T×nh yªu s©u nÆng ®èi víi lµng chî DÇu truyÒn thèng (chø kh«ng

ph¶i c¸i lµng ®æ ®èn theo giÆc). TÊm lßng trung thµnh tuyÖt ®èi víi c¸ch m¹ng víi kh¸ng chiÕn mµ

biÓu tîng cña kh¸ng chiÕn lµ cô Hå ®îc biÎu lé rÊt méc m¹c, ch©n thµnh. T×nh c¶m ®ã s©u nÆng, bÒn v÷ng vµ v« cïng thiªng liªng : cã bao giê d¸m ®¬n sai. ChÕt th× chÕt cã bao giê d¸m ®¬n sai.

d. Khi c¸i tin kia ®îc c¶i chÝnh, g¸nh nÆng t©m lÝ tñi nhôc ®îc trót bá, «ng Hai tét cïng vui síng vµ cµng tù hµo vÒ lµng chî DÇu. - C¸i c¸ch «ng ®i khoe viÖc T©y ®èt s¹ch nhµ cña «ng lµ biÓu hiÖn cô thÓ ý chÝ “Thµ hi sinh tÊt c¶ chø kh«ng chÞu mÊt níc” cña ngêi n«ng d©n lao ®éng b×nh thêng. - ViÖc «ng kÓ rµnh rät vÒ trËn chèng cµn ë lµng chî DÇu thÓ hiÖn râ tinh thÇn kh¸ng chiÕn vµ niÒm tù hµo vÒ lµng kh¸ng chiÕn cña «ng. 3. Nh©n v¹t «ng Hai ®Ó l¹i mét dÊu Ên kh«ng phai mê lµ nhê nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ tÝnh c¸ch vµ ng«n ng÷ nh©n vËt cña ngêi n«ng d©n díi ngßi bót cña Kim L©n. - T¸c gi¶ ®Æt nh©n vËt vµo nh÷ng t×nh huèng thö th¸ch bªn trong ®Ó nh©n vËt béc lé chiÒu s©u t©m tr¹ng. - Miªu t¶ rÊt cô thÓ, gîi c¶m c¸c diÔn biÕn néi t©m qua ý nghÜ, hµnh vi, ng«n ng÷ ®èi tho¹i vµ ®éc tho¹i. Ng«n ng÷ cña ¤ng Hai võa cã nÐt chung cña ngêi n«ng d©n l¹i võa mang ®Ëm c¸ tÝnh nh©n vËt nªn rÊt sinh ®éng. C- KÕt bµi: - Qua nh©n vËt «ng Hai, ngêi ®äc thÊm thÝa t×nh yªu lµng, yªu níc rÊt méc m¹c, ch©n thµnh mµ v« cïng s©u nÆng, cao quý trong nh÷ng ngêi n«ng d©n lao ®éng b×nh thêng. - Sù më réng vµ thèng nhÊt t×nh yªu quª h¬ng trong t×nh yÕu ®Êt n-íc lµ nÐt míi trong nhËn thøc vµ t×nh c¶m cña quÇn chóng c¸ch m¹ng mµ v¨n häc thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p ®· chó träng lµm næi bËt. TruyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n lµ mét trong nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng quý.§Ò 2: C©u 3. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o trong “chuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” cña NguyÔn D÷I/ T×m hiÓu ®Ò

- §Ò yªu cÇu ph©n tÝch mét gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm – gi¸ trÞ nh©n ®¹o. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o thÓ hiÖn trong t¸c phÈm v¨n ch¬ng cßn gäi lµ gi¸ trÞ nh©n v¨n. - V¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam thêng biÓu hiÖn tiÕng nãi nh©n v¨n ë sù tr©n träng mäi phÈm gi¸ con ngêi, ®ång t×h th«ng c¶m víi kh¸t väng cña con ngêi, ®ång c¶m víi sè phËn bi kÞch cña con ngêi vµ lªn ¸n nh÷ng thÕ lùc b¹o tµn chµ ®¹p lªn con ngêi - Dùa vµo nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n trªn,ngêi viÕt soi chiÕu vµ “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” ®Ó ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vÒ néi dung nh©n v¨n trong t¸c phÈm. Tõ ®ã ®¸nh gi¸ nh÷ng ®ãng gãp cña NguyÔn D÷ vµo tiÕng nãi nh©n v¨n cña v¨n häc thêi ®¹i «ng. - Tuy cÇn dùa vµo sè phËn bi th¬ng cña nh©n vËt Vò N¬ng ®Ó khai th¸c vÊn ®Ò, nhng néi dung bµi viÕt ph¶i réng h¬n bµi ph©n tÝch nh©n vËt, do ®ã c¸ch tr×nh bµy ph©n tÝch còng kh¸c.II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Tõ thÕ kØ XVI, x· héi phong kiÕn ViÖt Nam b¾t ®Çu khñng ho¶ng, vÊn ®Ò sè phËn cong ngêi trë thµnh mèi quan t©m cña v¨n ch¬ng, tiÕng nãi nh©n v¨n trong c¸c t¸c phÈm v¨n ch¬ngngµy cµng ph¸t triÓn phong phó vµ s©u s¾c. - TruyÒn k× m¹n lôc c¶u NguyÔn D÷ lµ mét trong sè ®ã. Trong 20 thiªn truyÖn cña tËp truyÒn k×, “chuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu cho c¶m høng nh©n v¨n cña NguyÔn D÷. B- Th©n bµi: 1. T¸c gi¶ hÕt lêi ca ngîi vÎ ®Ñp cña con ngêi qua vÎ ®Ñp cña Vò N-¬ng, mét phô n÷ b×nh d©n - Vò N¬ng lµ con nhµ nghÌo (“thiÕp vèn con nhµ khã”), ®ã lµ c¸i nh×n ngêi kh¸ ®Æc biÖt cña t tëng nh©n v¨n NguyÔn D÷. - Nµng cã ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña ngêi phô n÷ ViÖt Nam: thuú mÞ, nÕt na. §èi víi chång rÊt mùc dÞu dµng, ®»m th¾m thuû chung; ®èi víi mÑ chång rÊt mùc hiÕu th¶o, hÕt lßng phô dìng; ®ãi víi con rÊt mùc yªu th¬ng. - §Æc biÖt, mét biÓu hiÖn râ nhÊt vÒ c¶m høng nh©n v¨n, nµng lµ nh©n vËt ®Ó t¸c gi¶ thÓ hiÖn kh¸t väng vÒ con ngêi, vÒ h¹nh phóc gia ®×nh, t×nh yªu ®«i løa: + Nµng lu«n vun vÐn cho h¹nh phóc gia ®×nh. + Khi chia tay chång ®i lÝnh, kh«ng mong chång lËp c«ng hiÓn h¸ch ®Ó ®îc “Ên phong hÇu”, nµng chØ mong chång b×nh yªn trë vÒ.

+ Lêi thanh minh víi chång khi bÞ nghi oan còg thÓ hiÖn râ kh¸t väng ®ã: “ThiÕp së dÜ n¬ng tùa vµ chµng v× cã c¸i thó vui nghi gai nghi thÊt” Tãm l¹i : díi ¸nh s¸ng cña t tëng nh©n v¨n®· xuÊt hiÖn nhiÒu trong v¨n ch¬ng, NguyÔn D÷ míi cã thÓ x©y dùng mét nh©n vËt phô n÷ b×nh d©n mang ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp cña con ngêi. Nh©n v¨n lµ ®¹i diÖn cho tiÕng nãi nh©n v¨n cña t¸c gi¶. 2. NguyÔn D÷ tr©n träng vÎ ®Ñp cña Vò N¬ng bao nhiªu th× cµng ®au ®ín tríc bi kÞch cuéc ®êi cña nµng bÊy nhiªu. - §au ®ín v× nµng cã ®Çy ®ñ phÈm chÊt ®¸ng quý vµ lßng tha thiÕt h¹nh phóc gia ®×nh, tËn tuþ vun ®¸p cho h¹nh phóc ®ã l¹i ch¼ng ®îc hëng h¹nh phóc cho xøng víi sù hi sinh cña nµng: + Chê chång ®»ng ®½ng, chång vÒ cha mét ngµy vui, sãng giã ®· næi lªn tõ mét nguyªn cí rÊt vu v¬ (Ngêi chång chØ dùa vµo c©u nãi ng©y th¬ cña ®øa trÎ ®· kh¨ng kh¨ng kÕt téi vî). + Nµng hÕt mùc van xin chµng nãi râ mäi nguyªn cí ®Ó cëi th¸o mäi nghi ngê; hµng xãm râ nçi oan cña nµng nªn kªu xin gióp, tÊt c¶ ®Òu v« Ých. §Õn c¶ lêi than khãc xãt xa tét cïng “Nay ®· b×nh r¬i tr©m g·y,… sen rò trong ao, liÔu tµn tríc giã,… c¸i Ðn l×a ®µn,…” mµ ngêi chång vÉn kh«ng ®éng lßng. + Con ngêi ttrong tr¾ng bÞ xóc ph¹m nÆng nÒ, bÞ dËp vïi tµn nhÉn, bÞ ®Èy ®Õn c¸i chÕt oan khuÊt à Bi kÞch ®êi nµng lµ tÊn bi kÞch cho c¸i ®Ñp bÞ chµ ®¹p n¸t tan, phò phµng. 3. Nhng víi tÊm lßng yªu th¬ng con ngêi, t¸c gi¶ kh«ng ®Ó cho con ngêi trong s¸ng cao ®Ñp nh nµng ®· chÕt oan khuÊt. - Mîn yÕu tè k× ¶o cña thÓ lo¹i truyÒn k×, diÔn t¶ Vò N¬ng trë vÒ ®Ó ®îc röa s¹ch nçi oan gi÷a thanh thiªn b¹ch nhËt, víi vÌ ®Ñp cßn léng lÉy h¬n xa. - Nhng Vò N¬ng ®îc t¸i t¹o kh¸c víi c¸c nµng tiªn siªu thùc : nµng vÉn kh¸t väng h¹nh phóc trÇn thÕ (ngËm ngïi, tiÕc nuèi, chua xãt khi nãi lêi vÜnh biÖt “thiÕp ch¼ng thÓ vÒ víi nh©n gian ®îc n÷a”. - H¹nh phóc vÉn chØ lµ íc m¬, hiÖn thùc vÉn qu¸ ®au ®ín (h¹nh phóc gia ®×nh tan vì, kh«ng g× hµn g¾n ®îc). 4. Víi niÒm xãt th¬ng s©u s¾c ®ã, t¸c gi¶ lªn ¸n nh÷ng thÕ lkùc tµn ¸c chµ ®¹p lªn kh¸t väng chÝnh ®¸ng cña con ngêi. - XHPK víi nh÷ng hñ tôc phi lÝ (träng nam khinh n÷, ®¹o tßng phu,…) g©y bao nhiªu bÊt c«ng. HiÖn th©n cña nã lµ nh©n vËt Tr¬ng Sinh, ng-êi chång ghen tu«ng mï qu¸ng, vò phu.

- ThÕ lùc ®åg tiÒn b¹c ¸c (Tr¬ng Sinh con nhµ hµo phó, mét lóc bá ra 100 l¹ng vµng ®Ó cíi Vò N¬ng). Thêi nµy ®¹o lÝ ®· suy vi, ®ång tiÒn ®· lµm ®en b¹c t×nh nghÜa con ngêi. à NguyÔn D÷ t¸i t¹o truyÖn cæ Vî chµng Tr¬ng, cho nã m¹ng d¸ng dÊp cña thêi ®¹i «ng, XHPKVN thÕ kØ XVI. C- KÕt bµi: - “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” lµ mét thiªn truyÒn k× giµu tÝnh nh©n v¨n. TruyÖn tiªu biÓu cho s¸ng t¹o cña NguyÔn D÷ vÒ sè phËn ®Çy tÝnh bi kÞch cña ngêi phÞ n÷ trong chÕ ®é phong kiÕn.- T¸c gi¶ thÊu hiÓu nçi ®au th¬ng cña hä vµ cã tµi biÓu hiÖn bi kÞch ®ã kh¸ s©u s¾c. ------------------------------------------

Bµi 7: ChuyÖn cò trong phñ chóa TrÞnh,Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ

A. Môc tiªu cÇn ®¹t: Gióp häc sinh:

- N¾m ®îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt vÒ t¸c phÈm. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn.

B. Ph¬ng ph¸p: Híng dÉn «n luyÖn kiÕn thøc cò.C. Néi dung: I. CHUYỆN CŨ TRONG PHỦ CHÚA TRỊNH – PHẠM ĐÌNH HỔ1. Tác giả: (1768-1839) tục gọi là Chiêu Hổ, nguời làng Đan Loan, huyện Đường Giang, tỉnh Hải Dương. Ông là một nho sĩ sống trong thời chế độ phong kiến đã khủng hoảng trầm trọng nên có tư tưởng muốn ẩn cư. Ông có nhiều tác phẩm thuộc nhiều lĩnh vực. “ Vũ trung tùy bút” là một tác phẩm văn xuôi có giá trị gồm 88 chuyện nhỏ, viết theo thể tùy bút.2. Tác phẩm:a. Vị trí: Rút từ tập “ Vũ trung tùy bút”b. Đại ý: Phản ánh cuộc sống xa hoa của chúa Trịnh và sự nhũng nhiễu của bọn quan lại đương thời.c. Phân tích:- Thói ăn chơi xa xỉ của chúa Trịnh:+ Chúa cho xây nhiều cung điện, đình đài “ liên miên” ở các nơi để thỏa ý “ thích chơi đèn đuốc”, ngắm cảnh đẹp…+ Những cuộc dạo chơi tốn kém ở Tây Hồ diễn ra thường xuyên, huy động rất đông người hầu hạ, bày nhiều trò giải trí lố lăng…+ Việc thu vật “phụng thủ” thực chất là cướp đoạt những của quý trong thiên hạ về tô điểm cho nơi ở của chúa.

+ Dung túng cho hành động tác oai tác quái của bọn hoạn quan, mặc kệ đời sống nhân dân cơ cực, khốn đốn.- Bọn hoạn quan hầu cận:+ Đối với bề trên: ra sức nịnh bợ, bày ra những trò ăn chơi sa đọa, bịt mắt chúa bởi những thói xa hoa,phồn thịnh giả tạo, khiến cho chúa bị hoàn toàn bị mê muội.+ Đối với nhân dân: ỷ vào nhà chúa mà hoành hành, tác oai tác quái. Thủ đoạn của chúng được tái hiện trong tác phẩm là hành động vừa ăn cướp vừa la làng. Người dân vì thế mà bị cướp của 2 lần, bằng không cũng phải tự tay hủy bỏ của quý của mình. Nhà của tác giả thuộc dòng dõi quý tọc cũng trở thành nạn nhân của chúng. - Thái độ của tác giả:+Kín đáo bộc lộ sự không đồng tình trước sự xa hoa, ăn chơi vô lối của chúa Trinh. Cảm nhận được dấu hiệu chẳng lành “ kẻ thức giả cho đó là triệu bất tường”+ Bất bình trước hành động tác oai tác quái của bọn hoạn quan, tỏ sự xót xa kín đáo tới tình cảnh và cuộc sống bất ổn của người dân.d. Nghệ thuật:Truyện được viết theo thể tùy bút, kết hợp nhuần nhuyễn các phương thức tự sự, biểu cảm, miêu tả và nghị luận. Cách kể, tả có điểm nhấn, bộc lộ kín đáo cảm xúc suy nghĩ của mình. II. HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ – HỒI THỨ MƯỜI BỐN – NGÔ GIA VĂN PHÁI.1 Tác giả:- Là các tác giả thuộc dòng dõi họ Ngô Thì, Họ đều là những trung thần chịu ơn sâu nghĩa nặng với nhà Lê.- “ Hoàng Lê nhất thống chí” được viết nhiều thời điểm nối tiếp nhau, gồm 17 hồi. Là cuốn thiểu thuyết lịch sử viết theo thể chương hồi, bằng chữ Hán.2. Đoạn trích: b.1: Vị trí: Hồi thứ 14 cùa tác phẩm.b.2: Đại ý: Miêu tả chiến công Quang Trung đại phá quân Thanh, qua đó khắc họa vẻ đep hào hùng của người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ- Quang Trung, sự thảm bại của bọn xâm lược và số phận bi thảm của vua tôi phản dân hại nước Lê Chiêu Thống.b.3: Phân tích:- Nguyễn Huệ-Quang Trung, hình ảnh ngời sáng, tiêu biểu cho sức mạnh quật cường của cả dân tộc.+ Ngời sáng bởi phẩm chất của người anh hùng: thể hiện ở các khía cạnh:

Đó là con người có hành động mạnh mẽ, quyết đoán: khi nghe tin giặc đã chiếm thành Thăng Long, định thân chinh cầm quân ngay. Rồi trong một tháng, NH đã làm bao việc lớn: Tế cáo trời đất, lên ngôi hoàng đế, đốc xuất đại binh ra Bắc, gặp gỡi “ người cống sĩ ở huyện La Sơn”, tuyển mộ quân lính, tuyển binh, hoạch định các phương lược, tốc chiến tốc thắng, đánh tan 20 vạn quân Thanh.

Trí tuệ sáng suốt, nhạy bén: Thể hiện trong việc phân tích thời cuộc và thế tương quan chiến lược giữa ta và địch, thể hiện trong việc xét đoán và dùng người….

Có ý chí quyết thắng và tầm nhìn xa trong rộng: Mới khởi binh, QT đã nói chắc như đinh đóng cột “ phương lược tiến đánh đã có sẵn”, dự kiến ngày chiến thắng tại thành Thăng Long, tính sẵn cả kế hoạch ngoại giao sau khi chiến thắng…

Tài dụng binh như thần: Với phương lược thần tốc: hành quân thần tốc, đánh thần tốc khiến giặc không kịp trở tay, tạo nên chiến thắng lừng lẫy trong lịch sử đánh giặc giữ nước của dân tộc ta.

+ Ngời sáng bởi hình ảnh oai phong lẫm liệt trong trận đánh. Ông không chỉ là một tổng chỉ huy hoạch định phương lược, tổ chức quân sĩ mà còn là người trực tiếp chỉ huy một mũi tiến công. Cưỡi voi đốc thúc, xông pha tên đạn, bày mưu tính kế… Đội quân của vua Quang Trung không phải toàn là lính thiện chiến, lại vừa trải qua những ngày hành quân cấp tốc, vậy mà dưới sự chỉ huy của vị tổng chỉ huy tài tình này đã đánh những trận thật đẹp, áp đạo kẻ thù, khiến chúng không kịp trở tay.=> Ông chính là linh hồn của trận đánh.- Sự thảm bại của quân tướng nhà Thanh.+ Trước khi vào trận đánh: tướng kiêu căng, tự phụ còn lính thì vô tổ chức, vô kỉ luật.+ Khi vào trận đánh: tướng bất tài, “ sợ mất mật…chuồn trước qua cầu phao” Quân nhốn nháo, bỏ chạy toán loạn, dẫm đạp lên nhau mà chết.- Số phận thảm hại của bọn vua tôi bán nước Lê Chiêu Thống:+ Vì ngai vàng, vì lợi ích của dòng họ mà phản nước hại dân, đặt vận mệnh của cả dân tộc vào tay kẻ thù.+ Chịu chung số phận bi thảm với kẻ cướp nước, mãi mãi trở thành kẻ vong quốc .b.4: Nghệ thuật:+cách tái hiện chân thực, tôn trọng tính khách quan sự kiện lịch sử,+ giọng kể linh hoạt: hào sảng, ngưỡng mộ khi kể về Quang Trung, mỉa mai khinh bỉ khi miêu tả quân tướng nhà Thanh, xót xa, khi kể về cuộc chạy trốn của vua tôi Lê Chiêu Thống.+ Bút pháp tương phản khi khắc họa nhân vật Bµi 8: Lôc V©n Tiªn – NguyÔn §×nh ChiÓuA. Môc tiªu cÇn ®¹t: Gióp häc sinh:

- N¾m ®îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt vÒ t¸c phÈm. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn.

B. Ph¬ng ph¸p: Híng dÉn «n luyÖn kiÕn thøc cò.C. Néi dung: 1: Tác giả: (1822-1888), tục gọi là Đồ Chiểu. Sinh tại quê mẹ: Tân Thới – Gia Định; quê cha: Phong Điền, Thừa Thiên – Huế.- Thời đại: Chế độ phong kiến nhà Nguyễn chuyên chế phản động, thực dân Pháp xâm lược nước mất nhà tan, nhân dân vô cùng lầm than, nhiều cuộc khởi nghĩa bị nhấn chìm trong biển máu.- Cuộc đời:

+ Nghèo khổ bất hạnh, mù lòa, học vấn dở dang, hôn nhân bội ước, mất nước.+ là tấm gương sáng, một nhân cách lớn về nghị lực sống và cống hiến cho đời, về lòng yêu nước và tinh thần bất khuất chống giặc ngoại xâm.- Sự nghiệp sáng tác: Ông đã để lại nhiều áng văn chương có giá trị với 2 chủ đề;+ truyền dạy đạo lí làm người: Lục Vân Tiên, Dương Từ- Hà Mậu.+ Cổ vũ tinh thần yêu nước, ý chí cứu nước: Chạy giặc, văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc…2: Tác phẩm:a. Thể loại: Truyện thơb. Giá trịc của tác phẩm:- Nội dung:+ Xem trọng tình nghĩa giũa con người với con người.+ Đề cao tinh thần nghĩa hiệp, sẵn sàng cứu khốn phò nguy.+ Thể hiện khát vọng của nhân dân hướng về lẽ công bằng và những điều tốt đẹp trong cuộc đời.- Nghệ thuật:+ Có kết cấu theo từng chương, hồi.+ Xây dựng nhân vật theo lối lí tưởng hóa, tính cách của nhân vật được bộc lộ qua cử chỉ, lời nói, hành động.+ Ngôn ngữ bình dân, đậm chất Nam Bộ.3.3: Các trích đoạn:a. LỤC VÂN TIÊN CỨU KIỀU NGUYỆT NGA.a.1: Vị trí: nằm ở phần đầu tác phẩm.a.2: Đại ý: Phảm chất của hai nhân vật chính, hành động nghĩa hiệp của LVT qua đó thể hiện khát vọng cứu người giúp đời của tác giả.a.3: Phân tích:- Nhân vật Lục Vân Tiên+ hành động đánh cướp: * …ghé lại bên đàngBẻ cây… xông vô=> Hành động mau lẹ, kịp thời không tính toán so đo.* …tả đột hữu xôngKhác nào… Đương Dang=> Hành động đẹp, dũng cảm của một bậc anh hùng, hảo hán.+ Cách đối xử với Kiều Nguyệt Nga:

Ân cần chu đáo. Hiểu lễ giáo. Khiêm nhường, từ chối mọi sự đền ơn của Nguyệt Nga, coi việc cứu người là lẽ tự

nhiên, là bổn phận.=> là một nhân vật lí tưởng, chính trực, hào hiệp, trọng nghĩa khinh tài mà cũng rất từ tâm nhân hậu.

- Nhân vật Nguyệt Nga:+ Lời nói: Từ tốn, dịu dàng, có học thức=> Nhận ra ý nghĩa to lớn của hành động cứu người của Lục Vân Tiên và coi trọng ân nghĩa đó.+ Cử chỉ: “ lạy rồi sẽ thưa” => Nguyệt Nga là một người con gái đằm thắm, trọng ân nghĩa.a.4: Nghệ thuật: Khắc họa tính cách nhân vật qua hành động, lời nói. Hệ thống ngôn ngữ đa dạng, phù hợp với tình tiết của sự việc. Ngôn ngự mộc mạc, bình dị mang màu sắc địa phương Nam Bộ.b. LỤC VÂN TIÊN GẶP NẠN:b.1: Vị trí: Phần 2 của tác phảm.b,2: Đại ý: thể hiện sự đối lập giũa cái thiện và cái ác, giũa nhân cách cao cả và những toan tính thấp hèn, đồng thời thể hiện niềm tin của tác giả vào những điều tốt đẹp ở đời.b.3: Phân tích:- Hành động tội ác của Trịnh Hâm:+ Nguyên nhân: do lòng ghen ghét, đó kị từ trước+ Hoàn cảnh: LVT bị mù lòa, hoàn toàn phụ thuộc vào TH.+ Hành động:

Thời điểm đêm khuya Không gian: giũa vời Động tác: Xô ngay, giả tiếng…

=> Hành động mau lẹ, dứt khoát, có kế hoạch từ trước => Sự bất nhân, gian xảo, độc ác. TH là hiện thân của cái Ác.- Việc làm nhân đức và tính cách cao cả của ông ngư:+ Việc làm nhân đức:…vớt ngay lên bờHối con…mặt mày

Lời thơ đậm chất Nam Bộ, thể hiện hành động cứu người khẩn trương, hối hả, không hề so đo, tính toán. Đó là một hành động đẹp, đầy nhân đức.

+…lòng lão chẳng mơDốc lòng…trả ơn

Lời thơ dứt khoát, khẳng định chắc chắnquan điểm sống trọng nghĩa khinh tài của ông ngư và cũng chính là của người lao động.

+ Cuộc sống của ông ngư:Rày doi…Hàn Giang

Lời thơ phóng khoáng, cho thấy đó là một cuộc sống hòa nhập với thiên nhiên, trong sạch, ngoài vòng danh lợi. Một cuộc sống tự do, tự chủ, có thể ứng phó với mọi tình thế => Bộc lộ nhân cách cao cả của ông ngư.

Ông Ngư là hiện thân của cái Thiện: nhân đức, hào hiệp, trọng nghĩa khinh tài. -------------------------------------------------------Bµi 9: TruyÖn KiÒu vµ c¸c ®o¹n trÝch (2 tiÕt)

A. Môc tiªu cÇn ®¹t: Gióp häc sinh:

- N¾m ®îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt vÒ t¸c phÈm. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn.

B. Ph¬ng ph¸p: Híng dÉn «n luyÖn kiÕn thøc cò.C. Néi dung: 1. TruyÖn KiÒu: Viết bài thuyết minh giới thiệu về Nguyễn Du và giá trị của tác phẩm Truyện Kiều. Yêu cầu : Học sinh cần vận dụng kĩ năng làm văn thuyết minh về một tác giả, tác phẩm văn học và những hiểu biết về Nguyễn Du và Truyện Kiều để làm tốt bài văn.a. Giới thiệu khái quát về Nguyễn Du và Truyện Kiều:- Nguyễn Du được coi là một thiên tài văn học, một tác gia văn học tài hoa và lỗi lạc nhất của văn học Việt Nam.- Truyện Kiều là tác phẩm đồ sộ của Nguyễn Du và là đỉnh cao chói lọi của nghệ thuật thi ca về ngôn ngữ tiếng Việt.b. Thuyết minh về cuộc đời và sự nghiệp văn học của Nguyễn Du :- Thân thế : xuất thân trong gia đình đại quý tộc, nhiều đời làm quan và có truyền thống văn học.- Thời đại : lịch sử đầy biến động của gia đình và xã hội.- Con người : có năng khiếu văn học bẩm sinh, bản thân mồ côi sớm, có những năm tháng gian truân trôi dạt. Như vậy, năng khiếu văn học bẩm sinh, vốn sống phong phú kết hợp trong trái tim yêu thương vĩ đại đã tạo nên thiên tài Nguyễn Du.- Sự nghiệp văn học của Nguyễn Du với những sáng tạo lớn, có giá trị cả về chữ Hán và chữ Nôm.c. Giới thiệu về giá trị Truyện Kiều:* Giá trị nội dung :- Truyện Kiều là một bức tranh hiện thực về xã hội bất công, tàn bạo.- Truyện Kiều đề cao tình yêu tự do, khát vọng công lí và ca ngợi phẩm chất cao đẹp của con người.- Truyện Kiều tố cáo những thế lực tàn bạo chà đạp lên quyền sống của con người.* Giá trị nghệ thuật :Tác phẩm là một kiệt tác nghệ thuật trên tất cả các phương diện : ngôn ngữ, hình ảnh, cách xây dựng nhân vật Truyện Kiều là tập đại thành của ngôn ngữ văn học dân tộc.2. Phân tích 8 câu thơ cuối của đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích (trích Truyện Kiều của Nguyễn Du).

Tám câu cuối trong đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích là một bức tranh tâm tình xúc động diễn tả tâm trạng buồn lo của Kiều qua nghệ thuật tả cảnh ngụ tình.a. Giới thiệu xuất xứ đoạn trích dựa vào những hiểu biết về vị trí của nó trong văn bản và tác phẩm.b. Phân tích các cung bậc tâm trạng của Kiều trong đoạn thơ :- Điệp từ "Buồn trông" mở đầu cho mỗi cảnh vật qua cái nhìn của nàng Kiều : có tác dụng nhấn mạnh và gợi tả sâu sắc nỗi buồn dâng ngập trong tâm hồn nàng.- Mỗi biểu hiện của cảnh chiều tà bên bờ biển, từ cánh buồm thấp thoáng, cánh hoa trôi man mác đến "nội cỏ rầu rầu, tiếng sóng ầm ầm" đều thể hiện tâm trạng và cảnh ngộ của Kiều : sự cô đơn, thân phận trôi nổi lênh đênh vô định, nỗi buồn tha hương, lòng thương nhớ người yêu, cha mẹ và cả sự bàng hoàng lo sợ. Đúng là cảnh lầu Ngưng Bích được nhìn qua tâm trạng Kiều : cảnh từ xa đến gần, màu sắc từ nhạt đến đậm, âm thanh từ tĩnh đến động, nỗi buồn từ man mác lo âu đến kinh sợ. Ngọn giáo cuốn mặt duềnh và tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi là cảnh tượng hãi hùng, như báo trước dông bão của số phận sẽ nổi lên, xô đẩy, vùi dập cuộc đời Kiều.c. Khẳng định nỗi buồn thương của nàng Kiều cũng chính là nỗi buồn thân phận của bao người phụ nữ tài sắc trong xã hội cũ mà nhà thơ cảm thương đau xót.3 . ChÞ em Thuý KiÒu A. Giíi thiÖu 1. “ChÞ em Thuý KiÒu” lµ ®o¹n trÝch ë phÇn më ®Çu “truyÖn KiÒu”, giíi thiÖu gia c¶nh nhµ V¬ng viªn ngo¹i. NguyÔn Du dµnh 24 c©u th¬ ®Ó nãi vÒ chÞ em Thuý KiÒu, Thuý V©n. 2. §oan th¬ gåm 3 phÇn : + 4 c©u ®Çu : giíi thiÖu chung vÒ hai chÞ em Thuý KiÒu + 4 c©u tiÕp : gîi t¶ vÎ ®Ñp thuý V©n + 16 c©u cßn l¹i : gîi t¶ vÎ ®Ñp Thuý KiÒu KÕt cÊu nh thÕ lµ chÆt chÏ, thÓ hiÖn c¸ch miªu t¶ nh©n vËt tinh tÕ cña NguyÔn Du: tõ Ên tîng chung vÒ vÎ ®Ñp hai chÞ em, nhµ th¬ gîi t¶ vÎ ®Ñp Thuý V©n lµm nÒn ®Ó cùc t¶ vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu B. Híng dÉn tiÕp cËn v¨n b¶n §oan trÝch “ChÞ em Thuý KiÒu” trong TruyÖn KiÒu ®· gîi t¶ ®îc vÎ dÑp ®Æc s¾c cña hai c« con g¸i nhµ hä V¬ng. VÎ ®Ñp chung cña chÞ em Thuý KiÒu còng nh vÎ ®Ñp cña tõng ngêi ®îc NguyÔn du kh¾c häc mét c¸ch râ nÐt b»ng bót ph¸p íc lÖ tîng trng. Tríc hÕt NguyÔn du giíi thiÖu vÎ dÑp chung vÒ hai chÞ em trong gia ®×nh:

§Çu hai ¶ tè nga,

Thuý KiÒu lµ chÞ em lµ Thuý V©n. TiÕp ®Õn, t¸c gi¶ giíi thiÖu mét c¸ch kh¸i qu¸t nÐt ®Ñp chung vµ riªng cña hai chÞ em:

Mai cèt c¸ch tuyÕt tinh thÇn,Mçi ngêi mét mét vÎ mêi ph©n vÑn mêi.

B»ng bót ph¸p so s¸nh íc lÖ, vÎ ®Ñp vÒ h×nh d¸ng (Mai cèt c¸ch) vµ vÎ ®Ñp vÒ t©m hån( tuyÕt tinh thÇn) cña hai chÞ em ®îc t«n lªn ®Õn ®é hoµn mÜ. C¶ hai ®Òu ®Ñp mêi ph©n vÑn mêi. Trong c¸i ®Ñp chung Êy cã c¸i dÑp riªng cña tõng ngêi – Mçi ngêi mét vÎ. Trõ c©u ®Çu, c¶ ba c©u sau mçi c©u ®îc chia lµm hai vÕ gîi cho ngêi ®äc c¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cña m«ic ngêi. Bèn c©u th¬ ®Çu lµ bøc tranh nÒn ®Ó tõ ®ã t¸c gi¶ dÉn ngêi ®äc lÇn lît chiªm ngìng s¾c ®Ñp cña tõng ngêi. Bèn c©u tiÕp theo t¸c gi¶ ®Æc t¶ nhan s¾c Thuý V©n – Mét con ngêi phóc hËu, ®oan trang. Nµng cã vÎ ®Ñp cao sang quý ph¸i trang träng kh¸c vêi. Vèn lµ bót ph¸p nghÖ thuËt íc lÖ truyÒn thèng nhng vÎ ®Ñp cña Thuý v©n l¹i hiÖn lªn mét c¸ch cô thÓ : Khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn nÐt ngµi në nang – Hoa cêi ngäc thèt ®oan trang – M©y thua níc tãc tuyÕt nhêng mµu da. Tõ khu«n m¨t, nÐt ngµi, tiÕng cêi, giäng nãi, m¸i tãc, lµn da ®Òu ®îc so s¸nh víi tr¨ng, hoa, ngäc, m©y, tuyÕt. ThÐ lµ vÎ ®Ñp cña Thuý V©n cø dÇn ®îc béc lé theo thñ ph¸p Èn dô, nh©n ho¸ tµi t×nh cña t¸c gi¶. VÎ ®Ñp cña Thuý V©n lµ vÎ ®Ñp gÇn gòi, hoµ hîp víi thiªn nhiªn. NÕu nh Thuý V©n ®îc m« t¶ víi vÎ ®Ñp hoµn h¶o th× vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu cßn vît lªn trªn c¸i hoµn h¶o Êy. KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ. §©y lµ mét thñ ph¸p nghÖ thuËt cña v¨n ch¬ng cæ. Tõ c¸i ®Ñp cña Thuý V©n, NguyÔn Du chØ cÇn giíi thiÖu mét c©u : KiÒu cµng s¾c s¶o mÆnmµ, thÕ lµ vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu ®· vît lªn trªn vÎ ®Ñp cña Thuý V©n (s¾c s¶o) vµ t©m hån (mÆ nmµ). T¶ V©n tríc, t¶ Kªuf sau ®ã lµ c¸ch t¸c gi¶ mîn V©n ®Ó t¶ KiÒu. Qua vÎ ®Ñp cña V©n mµ ngêi ®äc h×nh dung ra vÓ ®Ñp cña KiÒu.ë V©n tr¸c gi¶ kh«ng hÒ t¶ ®«i m¾t, cßn ë KiÒu t¸c gi¶ l¹i ®Æc t¶ ®«i m¾t. VÉn lµ nghÖ thuËt íc lÖ tîng trng, ®«i m¾t cña KiÒu ®îc so s¸nh víi : LÇn thu thuû, nÐt xu©n s¬n. C¸i s¾c ¶o mÆn mµ cña ®«i m¾t chÝnh lµ biÓu hiÖn cña vÎ ®Ñp t©m hån. Víi ®Ñp cña Thuý V©n lµ vÎ ®Ñp ®oan trang, phóc hËu, thiªn nhiªn s½n sµng thua vµ nhêng cßn vÎ ®Ñp cña KiÒu lµm cho thiªn nhiªn4. NghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn trong ®o¹n trÝch “C¶nh ngµy xu©n” .

Më bµi: Trong “TruyÖn KiÒu” cã nhiÒu ®o¹n miªu t¶ thiÖn nhiªn ®Æc s¾c.

- §o¹n th¬ “C¶nh ngµy xu©n” lµ bøc tranh xu©n ®Ñp,bèi c¶nh cuéc gÆp gì Kim – KiÒu.

Th©n bµi: Ph©n tÝch c¸ch dïng tõ ng÷ gîi h×nh,gîi t¶,bót ph¸p miªu t¶ thiªn nhiªn theo tr×nh tù thêi gian vµ kh«ng gian.

a,Bèn c©u ®Çu: Gîi t¶ khung c¶nh ngµy xu©n. - Thêi gian thÊm tho¾t tr«i mau,tiÕt trêi ®· sang th¸ng ba,nh÷ng con Ðn vÉn rén rµng trªn bÇu trêi trong s¸ng. - Bøc ho¹ tuyÖt ®Ñp vÒ mïa xu©n.Th¶m cá non tr¶i réng ®Õn ch©n trêi,trªn nÒn trêi xanh non ®iÓm xuyÕt vµi hoa lª tr¾ng. - Mµu s¾c hµi hoµ tuyÖt diÖu gîi nÐt ®Æc trng mïa xu©n:Míi mÎ tinh kh«i,giµu søc sèng (cá non)kho¸ng ®¹t, trong trÎo (xanh tËn ch©n trêi);nhÑ nhµng, thanh khiÕt ( tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa).Tõ ®iÓm lµm cho c¶nh vËt trë lªn sinh ®éng,cã hån.b,T¸m c©u tiÕp:Gîi t¶ khung c¶nh lÔ héi trong tiÕt thanh minh. - C¸c ho¹t ®éng cña lÔ t¶o mé: ViÕng mé,quÐt tíc,söa sang phÇn mé ngêi th©n...) - Héi ®¹p thanh (§i ch¬i ë chèn ®ång quª) - Ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu c¶m cña c¸c danh tõ : yÕn anh,chÞ em,tµi tö,giai nh©n,) Gîi t¶ c¶nh ®«ng vui,nhiÒu ngêi ®i trÈy héi; C¸c ®éng tõ (s¾m söa,dËp d×u) gîi t¶ sù rén rµng,n¸o nhiÖt cña c¶nh ngµy xu©n; C¸c tÝnh tõ (gÇn xa,n« nøc)lµm râ t©m tr¹ng vui t¬i cña ngêi ®i trÈy héi.H×nh ¶nh Èn dô “n« nøc yÕn anh” ®· lµm næi bËt kh«ng khÝ héi xu©n nhén nhÞp,dËp d×u nam thanh,n÷ tó quÊn quýt cïng ®i vui héi xu©n. - Kh¾c ho¹ truyÒn thèng lÔ héi v¨n ho¸ xa xa trong tiÕt Thanh minh.c,S¸u c©u cuèi:C¶nh chÞ em du xu©n trë vÒ: - C¶nh tan héi lóc chiÒu tµn kh«ng cßn nhén nhÞp,rén rµng mµ nh¹t dÇn,s©u l¾ng dÇn,c¶nh nhuèm mµu t©m tr¹ng buån cña nh©n vËt tr÷ t×nh. - Nh÷ng tõ l¸y: (Tµ tµ,thanh thanh,nao nao) biÓu ®¹t s¾c th¸i c¶nh vËt,béc lé t©m tr¹ng con ngêi. - C¶m gi¸c vui xu©n ®ang cßn mµ linh c¶m ®iÒu s¾p x¶y ra. TÊt c¶ nh÷ng chuyÓn ®éng trë lªn ch©m h¬n,kh«ng cßn tng bõng nh ë phÇn tríc.C¶nh vËt Êy nh diÔn t¶ t©m trang luyÕn tiÕc mét ngµy vui s¾p tµn cña chÞ em Thuý KiÒu.Buån ®· len tíi bña v©y t©m tr¹ng 3 chÞ em.§©y

còng lµ tµi n¨ng cña NguyÔn Du khi chuÈn bÞ ®Ó nh©n vËt Thuý KiÒu gÆp mé §¹m Tiªn,gÆp Kim Träng. *KÕt bµi: - §o¹n th¬ cã kÕt cÊu hîp lý,ng«n ng÷ t¹o h×nh,kÕt hîp bót ph¸p t¶ vµ bót ph¸p gîi. - LÊy c¶nh xu©n t¬i ®Ñp,trong s¸ng nhng Èn chøa nh÷ng mÇm mèng ®au th¬ng,lµm bèi c¶nh ®Ó Kim KiÒu gÆp gì,NguyÔn Du dù b¸o sè phËn 2 ngêi sÏ kh«ng trän vÑn,®êi KiÒu sau nµy sÏ gÆp nhiÒu bÊt h¹nh.

---------------------------------------------------------

5. §o¹n trÝch: “KiÒu ë lÇu Ng ng BÝch” : Cã ý kiÕn cho r»ng ®o¹n trÝch lµ bøc tranh t©m t×nh ®Çy xóc ®éng. Em h·y ph©n tÝch ®o¹n trÝch ®Ó kh¼ng ®Þnh ý kiÕn ®ã. Dµn bµi: 1. Më bµi: NguyÔn Du lµ thiªn tµi v¨n häc lµ danh nh©n v¨n ho¸ tg. TK lµ kiÖt t¸c cña «ng. §o¹n trÝch “KiÒu ...” lµ mét trong nh÷ng ®o¹n trÝch tiªu biÓu cña t¸c phÈm. Cã ý kiÕn cho r»ng ....2. Th©n bµi: KiÒu ë ... lµ ®o¹n trÝch thuéc phÇn hai cña tp. Sau khi g® gÆp c¬n gia biÕn, K. b¸n m×nh chuéc cha. MGS ®· mua KiÒu víi danh nghÜa vÒ lµm vî nhng thùc chÊt ®· ®a K vµo chèn lÇu xanh. kiÒu bÞ TB Ðp ph¶i tiÕp kh¸ch lµng ch¬i. Nµng cù tuyÖt vµ t×m c¸ch quyªn sinh nhng ko thµnh. TB sî mÊt vèn nªn t×m c¸ch ho·n binh, ®a KiÒu ra ë lÇu Ngng BÝch díi danh nghÜa lµ ®Ó kÐn chång cho nµng nhng thùc chÊt lµ chuÈn bÞ ©m mu míi. Sau nh÷ng biÕn cè h·i hïng giê ®©y KiÒu bÞ giam láng ë lÇu NB t©m tr¹ng c« ®¬n buån tñi. - Điệp từ "Buồn trông" mở đầu cho mỗi cảnh vật qua cái nhìn của nàng Kiều : có tác dụng nhấn mạnh và gợi tả sâu sắc nỗi buồn dâng ngập trong tâm hồn nàng.- Mỗi biểu hiện của cảnh chiều tà bên bờ biển, từ cánh buồm thấp thoáng, cánh hoa trôi man mác đến "nội cỏ rầu rầu, tiếng sóng ầm ầm" đều thể hiện tâm trạng và cảnh ngộ của Kiều : sự cô đơn, thân phận trôi nổi lênh đênh vô định, nỗi buồn tha hương, lòng thương nhớ người yêu, cha mẹ và cả sự bàng hoàng lo sợ. Đúng là cảnh lầu Ngưng Bích được nhìn qua tâm trạng Kiều : cảnh từ xa đến gần, màu sắc từ nhạt đến đậm, âm thanh từ tĩnh đến động, nỗi buồn từ man mác lo âu đến kinh sợ. Ngọn giáo cuốn mặt duềnh và tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi là cảnh tượng hãi hùng, như báo trước dông bão của số phận sẽ nổi lên, xô đẩy, vùi dập cuộc đời Kiều.

- Khẳng định nỗi buồn thương của nàng Kiều cũng chính là nỗi buồn thân phận của bao người phụ nữ tài sắc trong xã hội cũ mà nhà thơ cảm thương đau xót.- T©m tr¹ng: nhí KT – diÔn biÕn hîp quy luËt – nhí cha mÑ lo l¾ng cho cha mÑ ...3. KÕt bµi: §o¹n trÝch lµ bøc tranh t©m t×nh ®Çy xóc ®éng. §©y lµ ®o¹n th¬ t¶ c¶nh ngô t×nh ®Æc s¾c nhÊt cña tp. Nhµ th¬ ®· miªu t¶ t×nh trong c¶nh Êy c¶nh trong t×nh nµy. Néi t©m cña nv ®îc miªu t¶ trong qu¸ tr×nh diÔn biÕn thËt lo gÝc. C¶nh ngé c« ®¬n, buån tñi vµ tÊm lßng thuû chung hiÐu th¶o cña KiÒu trong ®o¹n trÝch ®· gãp phÇn k® gi¸ trÞ nd, nt cña tp vµ lµm cho tªn tuæi cña ND vît ®îc thö th¸ch cña tg.

6 §o¹n trÝch “Thuý KiÒu b¸o ©n b¸o o¸n” : §o¹n trÝch Thuý kiÒu b¸o ©n b¸o o¸n lµ giÊc m¬ c«ng lÝ cña nh©n d©n. Em h·y ph©n tÝch vµ chøng minh. Dµn bµi: 1. Më bµi: NguyÔn Du lµ thiªn tµi ....§o¹n trÝch ... lµ mét trong nh÷ng ®o¹n trÝch tiªu biÓu cña tpTK – lµ giÊc m¬ c«ng lÝ cña nd. 2. Th©n bµi: §o¹n trÝch ... thuéc phÇn hai cña tp. Lóc nµy K. ®· tr¶i qua “thanh l©u 2...” vµ nhê ¬n cña TH, K. tho¸t khái lÇu xanh lÇn II vµ thùc hiÖn b¸o ©n b¸o o¸n. §©y lµ c¶nh xö ¸n thø II trong tp. LÇn thø I bän quan l¹i ®· xö ¸n cha vµ em TK b»ng tiÒn khiÕn K ph¶i b¸n m×nh chuéc cha. Víi bän quan l¹i PK ®ång tiÒn thèng trÞ p.luËt. ë lÇn xö ¸n thø II nµy ND ®· ®Ó TK b¸o ©n b¸o o¸n – thùc hiÖn giÊc m¬ cong lÝ cña nd. ë ®©y ngêi lµm ©n ®îc b¸o ®¸p kÎ g©y ¸n bÞ trõng trÞ. Bon bu«n thÞt b¸n ngêi, bän lõa ®¶o©phØ chÞu téi chÕt. TK cóng b¸o ©n b¸o o¸n ®Çy ©n t×nh. ND ®Æc biÖt ®i s©u vµo c¶nh b¸o ©n TS vµ b¸o o¸n HT theo c¸ch riªng. B¸o ©n TS - ©n nghÜa. B¸o o¸n HT – réng lîng cao thîng -> c«ng lÝ ®îc thùc hiÖn. 3. KÕt bµi: §o¹n trÝch TK ... gióp chóng ta hiÓu râ tÊm lßng cao c¶ ®Çy nghÜa t×nh cña TK, íc m¬ c«ng lÝ trong thêi ®¹i cña ND, thÊy ®îc tµi n¨ng, nt x©y dùng nv cña tg

---------------------------------------------------------Bµi 10: C¸c t¸c phÈm th¬ tr÷ t×nh hiÖn ®¹i (5 tiÕt)

A. Môc tiªu cÇn ®¹t: Gióp häc sinh:

- N¾m ®îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt vÒ t¸c phÈm. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn.

B. Ph¬ng ph¸p: Híng dÉn «n luyÖn kiÕn thøc cò.C. Néi dung: I. §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ - Huy CËn: Nêu suy nghĩ của em về bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận.Yêu cầu : bằng cách sử dụng kĩ năng của văn lập luận, học sinh đánh giá, bày tỏ những cảm xúc, suy nghĩ về bức tranh hoàn chỉnh của chuyến ra khơi đánh cá được Huy Cận miêu tả trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá và sự ngợi ca biển, ngợi ca con người lao động trong không khí làm chủ. Cụ thể :1. Giới thiệu về hoàn cảnh sáng tác bài thơ (1958) khi miền Bắc xây dựng xã hội chủ nghĩa, tái hiện cảnh sắc thiên nhiên và không khí lao động của một vùng biển giàu đẹp của miền Bắc, ca ngợi con người và biển cả hùng vĩ, bao la.2. Cảm nhận về con người và biển cả theo hành trình chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá :a. Cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi :- Hoàng hôn trên biển : đẹp hùng vĩ qua các hình ảnh so sánh : Mặt trời xuống biển như hòn lửa.- Cảnh người lao động ra khơi : mang vẻ đẹp lãng mạn, thể hiện tinh thần hào hứng và khẩn trương trong lao động : Câu hát căng buồm cùng gió khơi.b. Cảnh lao động đánh cá trên biển ban đêm :- Cảm nhận về biển : giàu có và lãng mạn (đoạn thơ tả các loài cá, cảnh thuyền đi trên biển với cảm xúc bay bổng của con người : Lướt giữa mây cao với biển bằng)- Công việc lao động vất vả nhưng lãng mạn và thi vị bởi tình cảm yêu đời, yêu biển của ngư dân. Họ coi đó như một cuộc đua tài : Dàn đan thế trận lưới vây giăng...c. Cảnh đoàn thuyền đánh cá từ khơi xa trở về :- Hình ảnh thơ lặp lại tạo nên một lối vòng khép kín với dư âm của lời hát lạc quan của sự chiến thắng.- Hình ảnh nhân hoá nói quá : Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời gợi vẻ đẹp hùng tráng về nhịp điệu lao động khẩn trương và không khí chiến thắng sau đêm lao động miệt mài của các chàng trai ngư dân.- Cảnh bình minh trên biển được miêu tả thật rực rỡ, con người là trung tâm bức tranh với tư thế ngang tầm vũ trụ và hình ảnh no ấm của sản phẩm đánh bắt được từ lòng biển : Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.3. Khẳng định đây là bài ca lao động yêu đời phơi phới của người ngư dân sau những ngày dành được tự do với ý thức quyết tâm xây dựng quê hương đất nước giàu đẹp.

II. Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ – NguyÔn Khoa §iÒmPh©n tÝch bµi th¬ ... vµ ph¸t biÓu suy nghÜ cña m×nh vÒ ngêi mÑ VN trong kc chèng MÜ. Dµn bµi: 1. Më bµi: - NK§ lµ nhµ th¬ trëng thµnh trong kc chèng MÜ . «ng ®· tõng cã mÆt trùc tiÕp t¹i chiÕn trêng. - th¬ NK§ thêng viÕt vÒ con ngêi Vn, ®Êt níc VN trong gian nan vµ vÊt v¶. Bµi th¬ “Khóc ... lµ bµi th¬ tiªu biÓu cña «ng vÒ ngêi mÑ VN yªu con vo cïng, yªu níc v« cïng. - Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c n¨m 1971 khi tg ®ang c«ng t¸c t¹i chiÕn trêng miÒn T©y Thõa Thiªn. 2. Th©n bµi: - Toµn bµi th¬ lµ khóc h¸t ru cña bµ mÑ Tµ «i víi con m×nh. - Nhan ®Ò bµi th¬ lµ h×nh ¶nh ®éc ®¸o ®ã lµ hiÖn thùc cuäc sèng cña ngêi nd Tµ ¤i nãi riªng cña ngêi d©n VN nãi chung trong thêi k× kc, chiÕn tranh ®· kghiÕn cho nh÷ng em th¬ kh«ng ®îc nh÷ng hëng gi©y phót b×nh yªn trong vßng tay th th¸i cña ngêi mÑ Ngêi mÑ ph¶i tham gia trùc tiÕp vµo c¸c c«ng viÖc kh¸ng chiÕn, em bÐ ph¶i n»m trªn lng mÑ- N»m trªn lng mÑ lÊy vai mÑ lµm gèi lng lµm n«i vµ chÝnh em còng nh c¶m nhËn ®îc lêi h¸t tõ tr¸i tim ngêi mÑ.- Khóc h¸t ru gåm 3 lêi ru t¹o thµnh mét ®iÖp khóc. NÐt chung cña ba lêi ru lµ ®Òu cã c©u më ®Çu vµ mét sè c©u tiÕp theo lÆp l¹i nguyªn v¨n * lêi ru thø nhÊt: Ngêi mÑ trùc tiÕp lµm c«ng viÖc gi· g¹o nu«i qu©n vµ ®Þu em trªn lng. Nhµ th¬ vç vÒ em cu Tai b»ng lêi ru trùc tiÕp cña ngêi mÑ: “MÑ th¬ng A kay mÑ th¬ng bé ®éi .... Mai sau con * lêi ru thø hai: MÑ th¬ng em th¬ng lµng ®ãi v× thÕ Ngêi mÑ ®Þu em ®i tØa b¾p. MÑ vÊt v¶ gian nan mÑ mong con m¬ cho mÑ hét b¾p lªn ®Òu ®Ó lò lµng kh«ng ®ãi. H×nh ¶nh Èn dô ®îc sö dông ®éc ®¸o: em lµ h×nh ¶nh mÆt trêi cña mÑ, em lµ ty lµ ngußn sèng cña mÑ, em lµ mÆt trêi cña sù b×nh yªn.. MÑ kh«ng thÓ thiÕu em nh b¾p kh«ng thÓ thiÕu mÆt trêi. * Lêi ru thø ba: Ngêi mÑ ®Þu em ®i chuyÓn l¸n ®¹p rõng – lêi ru cña mÑ nh lêi nh¾n göi kh¸t khao mong íc : “con m¬ cho mÑ ®îc thÊy BH”

=> Ba lêi ru cã nhÞp ®iÖu ªm ®Òm phï hîp víi lµn ®iÖu h¸t ru. C¸ch lÆp ®i lÆp l¹i kÕt cÊu cña bµi th¬ cã td nhÊn m¹nh h¶ ngêi mÑ Tµ ¤i trong tõng hoµn c¶nh tõng c«ng viÖc víi sù vÊt v¶ gian khæ kh¸c nhau. 3. kÕt bµi: Bµi th¬ thÓ hiÖn t/c ngêi mÑ ®èi víi con, ®èi víi bé ®éi d©n lµng ®Êt níc lµ kh«ng thÓ t¸ch rêi. H¶ ngêi mÑ Tµ ¤i trong bµi th¬ tiªu biÓu cho ngêi mÑ Vn yªu con v« cïng vµ còng yªu níc v« cïng. Bµi th¬ gãp phÇn lµm ®Ñp thªm bøc ch©n dung vÒ ngêi mÑ VN trong hai cuéc kc ®ång thêi k® phong c¸ch vµ thµnh c«ng cu¶ NK§. III. Bµi th¬ “Nãi víi con” – Y Ph¬ng.Em c¶m nhËn ®îc ngêi cha nãi nh÷ng g× víi con qua bµi th¬ “Nãi víi con” cña Y Ph¬ng. I/ T×m hiÓu ®Ò - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch bµi th¬, nhng cha nªu râ ph¶i ph©n tÝch néi dung cô thÓ nµo, do ®ã ngêi viÕt ph¶i tù t×m ra nh÷ng néi dung ®ã. CÇn ®äc kÜ c¶ bµi, råi tõng ®o¹n ®Ó n¾m b¾t ý tø. - T×m hiÓu xem nh÷ng ý tø ®ã ®îc biÓu hiÖn nh thÕ nµo trong tõng chi tiÕt h×nh ¶nh, tõ ng÷ cña bµi th¬. - Chó c¸ch dïng tõ, lèi so s¸nh vÝ von cña ngêi miÒn nói kÕt hîp víi nh÷ng so s¸nh liªn tëng ®Æc s¾c cña riªng nhµ th¬ (§an lê cµi nan hoa – V¸ch nhµ ken c©u h¸t ; Rõng cho hoa – Con ®êng cho nh÷ng tÊm lßng,…). II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi : - Cha mÑ sinh con ®Òu íc mong con kh«n lín, tiÕp nèi truyÒn thèng cña gia ®×nh, quª h¬ng. §ã lµ t×nh yªu con cao ®Ñp nhÊt. - Y Ph¬ng còng nãi lªn ®iÒu ®ã nhng b»ng h×nh thøc ngêi t©m t×nh, dÆn dß con, nªn ®em ®Õn cho bµi th¬ giäng thiÕt tha, tr×u mÕn, tin cËy. B- Th©n bµi : 1. Mîn lêi nãi víi con, Y Ph¬ng gîi vÒ céi nguån sinh dìng mçi con ngêi. a. Ngêi con lín lªn trong t×nh yªu th¬ng, sù n©ng ®ì cña cha mÑ (Ph©n tÝch c©u ®Çu) - Gîi c¶nh ®øa trÎ chËp ch÷ng tËp ®i rÊt chÝnh x¸c. - T¹o ®îc kh«ng khÝ gia ®×nh ®Çm Êm, niÒm vui cña cha mÑ khi ®ãn nhËn tõng biÓu hiÖn lín lªn cña ®øa trÎ. b. Con lín lªn trong cuéc sèng lao ®éng nªn th¬ cña quª h¬ng

- Cuéc sèng lao ®éng cÇn cï, t¬i vui (§an lê cµi nan hoa – V¸ch nhµ ken c©u h¸t). - Rõng nói quª h¬ng th¬ méng vµ t×nh nghÜa (Rõng cho hoa ; Con ®-êng cho nh÷ng tÊm lßng). 2. Mîn lêi nãi víi con ®Ó truyÒn cho con niÒm tù hµo vÒ quª h-¬ng vµ bµy tá lßng mong íc cña ngêi cha ®èi víi con. a. Tù hµo vÒ ngêi ®ång m×nh gian khæ mµ can ®¶m: - Nh¾c ®Õn ngêi ®ång m×nh b»ng nh÷ng c©u c¶m thÊn (Yªu l¾m, th¬ng l¾m con ¬i!...) : t×nh quª thËt th¾m thiÕt, ®»m th¾m, c¸ch béc lé méc m¹c ch©n thµnh. - Ngêi ®ång m×nh sèng vÊt v¶ nhng chÝ lín (Cao ®o nçi buån; Xa ®o chÝ lín,…). - Mong con g¾n bã víi quª nghÌo th× ph¶i biÕt chÊp nhËn vît qua gian khæ ®Ó x©y dùng quª h¬ng:

Sèng trªn ®¸ kh«ng chª ®¸ gËp ghÒnh Sèng trªn thung kh«ng chª thung nhÌo ®ãi

Sèng nh s«ng nh suèi Lªn th¸c xuèng ghÒnh Kh«ng lo cùc nhäc. b. Tù hµo vÒ ngêi ®ång m×nh méc m¹c nhng giµu ý chÝ, niÒm tin (th« s¬ da thÞt, ch¼ng bÐ nhá,…); giµu truyÒn thèng kiªn tr×, nhÉn n¹i lµm nªn v¨n ho¸ ®éc ®¸o (®ôc ®¸ kª cao quª h¬ng… lµm phong tôc,…). c. NiÒm mong muèn cµng tha thiÕt khi con trëng thµnh : bèn c©u th¬ cuèi hÇu nh chØ nh¾c l¹i hai ý trªn, nhng c¸ch nãi m¹nh h¬n:

Con ¬i tuy th« s¬ da thÞt Lªn ®êng

Kh«ng bao giê nhá bÐ ®îc Nghe con - Còng dïng c©u ®èi lËp kÕt hîp c©u phñ ®Þnh ®Ó kh¼ng ®Þnh, nh-ng thay tõ m¹nh h¬n (ë trªn th× … th« s¬ da thÞt – ch¼ng mÊy ai nhá bÐ…; cßn ë cuèi …tuy th« s¬ da thÞt –kh«ng bao giê nhá bÐ …). - KÕt hîp víi tiÕng gäi Con ¬i, víi nh÷ng c©u cÇu khiÕn Lªn ®êng, Nghe con: t¹o nªn giäng ®iÖu dÆn dß, khuyªn b¶o, th«i thóc,… C- KÕt bµi: - Cïng víi c¸ch nãi giµu h×nh ¶nh võa côt hÓ võa kh¸i qu¸t, võa méc m¹c, võa ý vÞ s©u xa lµ giäng ®iÖu t©m t×nh th¾m thiÕt, tr×u mÕn dÆn dß, phï hîp víi c¸ch diÔn t¶ c¶m xóc vµ t©m hån chÊt ph¸c cña ngêi miÒn nói.

- Bµi th¬ diÔn t¶ rÊt s©u s¾c t×nh yªu con vµ íc mong cña cha mÑ lµ con ®îc nu«i dìng trong t×nh gia ®×nh quª h¬ng ®»m th¾m th× lín lªn ph¶i t×nh nghÜa thuû chung, lu«n tù hµo vµ ph¸t huy ®îc truyÒn thèng cña tæ tiªn quª nhµ.

IV. Bµi th¬ “Sang thu” – H÷u ThØnh

(1)Nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ, s©u s¾c cña nhµ th¬ H÷u ThØnh vÒ sù biÕn ®æi cña ®Êt trêi tõ cuèi h¹ sang ®Çu thu qua bµi th¬ “Sang thu”.

(2)Ph©n tÝch nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ cña nhµ th¬ Høu ThØnh vÒ thêi kh¾c giao mïa cuèi h¹ sang ®Çu thu trong bµi th¬ “Sang thu”

Gîi ý: I/ T×m hiÓu ®Ò - Theo nhµ th¬ H÷u ThØnh, bµi th¬ cßn cã nh÷ng suy ngÉm s©u xa vÒ ®êi ngêi, nhng ®Ò bµi nµy chØ yªu cÇu tËp trung ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ sù biÕn ®æi cña thiªn nhiªn ®Êt trêi tõ cuèi h¹ sang ®Çu mïa thu qua c¶m nhËn tinh tÕ cña nhµ th¬. Ngêi viÕt cÇn chó ý ®iÒu ®ã. - CÇn ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm giao mµu ®îc thÓ hiÖn qua nhiÒu h×nh ¶nh ®Æc s¾c vµ gîi c¶m; cïng mét sè tõ ng÷ diÔn t¶ tr¹ng th¸i, c¶m gi¸c cña nhiÒu gi¸c quan vÒ sù vËt vµ t©m hån. - Bè côc cña bµi viÕt nªn theo tr×nh tù tõng khæ th¬, chó ý c¸ch s¾p xÕp c¸c dÊu hiÖu mïa thu ngµy mét râ nÐt cña nhµ th¬. II/ Dµn ý chi tiÕt A- Më bµi : - §Ò tµi mïa thu trong thi ca xa vµ nay rÊt phong phó (ba bµi th¬ thu næi tiÕng cña NguyÔn KhuyÕn: Thu vÞnh, Thu ®iÕu vµ Thu Èm; §©y mïa thu tíi cña Xu©n DiÖu,…). Cïng víi viÖc t¶ mïa thu, c¶nh thu, c¸c nhµ th¬ ®Òu Ýt nhiÒu diÔn t¶ nh÷ng dÊu hiÖu giao mïa. - “Sang thu” cña H÷u ThØnh l¹i cã nÐt riªng bëi chØ diÔn t¶ c¸c yÕu tè chuyÓn giao mµu. Bµi th¬ tho¸ng nhÑ mµ tinh tÕ. B- Th©n bµi: 1. Nh÷ng dÊu hiÖu ban ®Çu cña sù giao mïa - Më ®Çu bµi th¬ b»ng tõ “bçng” nhµ th¬ nh diÔn t¶ c¸i h¬i giËt m×nh chît nhËn ra dÊu hiÖu ®Çu tiªn tõ lµn “giã se” (xóc gi¸c: giã mïa thu nhÑ, kh« vµ h¬i l¹nh) mang theo h¬ng æi b¾t ®Çu chÝn (khøu gi¸c).

- H¬ng æi ; Ph¶ vµo trong giã se : sù c¶m nhËn thËt tinh (v× h¬ng æi kh«ng nång nµn mµ rÊt nhÑ) ; ë ®©y cã sù bÊt ngê vµ còng cã chót kh¼ng ®Þnh (ph¶ : to¶ ra thµnh luång); bµng b¹c mét h¬ng vÞ quª. - Råi b»ng thÞ gi¸c : s¬ng ®Çu thu nªn ®Õn chÇm chËm, l¹i ®îc diÔn t¶ rÊt gîi c¶m “chïng ch×nh qua ngâ” nh cè ý ®îi khiÕn ngêi v« t×nh còng ph¶i ®Ó ý. - TÊt c¶ c¸c dÊu hiÖu ®Òu rÊt nhÑ nªn nhµ th¬ dêng nh kh«ng d¸m kh¼ng ®Þnh mµ chØ thÊy “h×nh nh thu ®· vÒ”. ChÝnh sù kh«ng râ rÖt nµy míi hÊp dÉn mäi ngêi. - Ngoµi ra, tõ “bçng”, tõ “h×nh nh” cßn diÔn t¶ t©m tr¹ng ngì ngµng, c¶m xóc b©ng khu©ng,… 2. Nh÷ng dÊu hiÖu mïa thu ®· dÇn dÇn râ h¬n, c¶nh vËt tiÕp tôc ®îc c¶m nhËn b»ng nhiÒu gi¸c quan. - C¸i ngì ngµng ban ®Çu ®· nhêng chç cho nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ, c¶nh vËt mïa thu míi chím víi nh÷ng bíc ®i rÊt nhÑ, rÊt dÞu, rÊt ªm.

S«ng ®îc lóc dÒnh dµng Chim b¾t ®Çu véi v· Cã ®¸m m©y mïa h¹ V¾t nöa m×nh sang thu - §· hÕt råi níc lò cuån cuén nªn dßng s«ng thong th¶ tr«i (S«ng dÒnh dµng nh con ngêi ®îc lóc th th¶). - Tr¸i l¹i, nh÷ng loµi chim di c b¾t ®Çu véi v· (c¸i tinh tÕ lµ ë ch÷ b¾t ®Çu). - C¶m gi¸c giao mïa ®îc diÔn t¶ rÊt thó vÞ b»ng h×nh ¶nh : cã ®¸m m©y mïa h¹ ; V¾t nöa m×nh sang thu – cha ph¶i ®· hoµn toµn thu ®Ó cã bÇu trêi thu xanh ng¾t mÊy tÇng cao (NguyÕn KhuyÕn) mµ vÉn cßn m©y vµ vÉn cßn tiÕt h¹, nhng m©y ®· kh«, s¸ng vµ trong. Sù giao mïa ®îc h×nh tîng ho¸ thµnh d¸ng n»m duyªn d¸ng v¾t nöa m×nh sang thu th× thËt tuyÖt. 3. TiÕt thu ®· lÊn dÇn thêi tiÕt h¹ - N¾ng cuèi h¹ cßn nång, cßn s¸ng nhng nh¹t mµu dÇn ; ®· Ýt ®i nh÷ng c¬n ma (ma lín, µo ¹t, bÊt ngê,…) ; sÊm kh«ng næ to, kh«ng xuÊt hiÖn ®ét ngét, cã ch¨ng chØ Çm × xa xa nªn hµng c©y ®øng tuæi kh«ng bÞ giËt m×nh (c¸ch nh©n ho¸ giµu søc liªn tëng thó vÞ). - Sù thay ®æi rÊt nhÑ nhµng kh«ng g©y c¶m gi¸c ®ét ngét, khã chÞu ®îc diÔn t¶ khÐo lÐo b»ng nh÷ng tõ chØ møc ®é rÊt tinh tÕ :vÉn cßn, ®· v¬i, còng bít. C- KÕt bµi:

- Bµi th¬ bÐ nhá xinh x¾n nhng chøa ®ùng nhiÒu ®iÒu thó vÞ, bëi v× mçi ch÷, mçi dßng lµ mét ph¸t hiÖn míi mÎ. C¸i tµi cña nhµ th¬ lµ ®· khiÕn b¹n ®äc liªn tiÕp nhËn ra nh÷ng ®Êu hiÖu chuyÓn mïa thêng vÉn cã mµ mäi khi ta ch¼ng c¶m nhËn thÊy. Nh÷ng dÊu hiÖu Êy l¹i ®îc diÔn t¶ rÊt ®éc ®¸o. - Chøng tá mét t©m hån nh¹y c¶m, tinh tÕ, mét tµi th¬ ®Æc s¾c.

V. Bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá” – Thanh H¶i.

… “Ta lµm con chim hãtTa lµm mét cµnh hoaTa nhËp vµo hoµ ca

Mét nèt trÇm xao xuyÕn

Mét mïa xu©n nho nháLÆng lÏ d©ng cho ®êi

Dï lµ tuæi hai m¬iDï lµ khi tãc b¹c…”

H·y ph©n tÝch hai khæ th¬ trªn ®Ó lµm râ t©m nguyÖn cao ®Ñp cña Thanh H¶i : muèn ®îc cèng hiÕn phÇn tèt ®Ñp – dï nhá bÐ cña cuéc ®êi m×nh cho cuéc ®êi chung – cho ®Êt níc. Gîi ý: A- Më bµi : - Giíi thiÖu bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá”, vµ ®o¹n trÝch hai khæ th¬ trªn. - Giíi thiÖu nhËn xÐt vÒ hai khæ th¬ trªn (nh ®Ò bµi ®· nªu) B- Th©n bµi : * Tõ c¶m xóc vÒ mïa xu©n thiªn nhiªn, mïa xu©n ®¸t níc, nhµ th¬ cã kh¸t väng thiÕt tha, lµm “mïa xu©n nho nhá” d©ng cho ®êi. 1. ¦íc nguyÖn ®îc sèng ®Ñp, sèng cã Ých cho ®êi. Muèn lµm con chim hãt, cµnh hoa, nèt trÇm xao xuyÕn trong b¶n hoµ ca à Ph©n tÝch c¸c h×nh ¶nh nµy ®Ó thÊy vÎ ®Ñp íc nguyÖn cña Thanh H¶i. - §iÖp ng÷ “Ta lµm…”, “Ta nhËp vµo…” diÔn t¶ mét c¸ch tha thiÕt kh¸t väng ®îc hoµ nhËp vµo cuéc sèng cña ®Êt níc ®îc cèng hiÕn phÇn tèt ®Ñp – dï nhá bÐ cña cuéc ®êi m×nh cho cuéc ®êi chung – cho ®Êt níc.

- §iÒu t©m niÖm Êy ®îc thÓ hiÖn mét c¸ch ch©n thµnh trong nh÷ng h×nh ¶nh th¬ ®Ñp mét c¸ch tù nhiªn gi¶n dÞ. + “Con chim hãt”, “mét cµnh hoa”, ®ã lµ nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp cña thiªn nhiªn. ë khæ th¬ ®Çu, vÎ ®Ñp cña mïa xu©n thiªn nhiªn ®· ®îc miªu t¶ b»ng h×nh ¶nh “mét b«ng hoa tÝm biÕc”, b»ng ©m thanh cña tiÕng chim chiÒn chiÖn “hãt chi mµ vang trêi”. ë khæ th¬ nµy, t¸c gi¶ l¹i mîn nh÷ng h×nh ¶nh Êy ®Ó nãi lªn íc nguyÖn cña m×nh : ®em cuéc ®êi m×nh hoµ nhËp vµ cèng hiÕn cho ®Êt níc. 2. ¦íc nguyÖn Êy ®îc thÓ hiÖn mét c¸ch ch©n thµnh, gi¶n dÞ, khiªm nhêng - NguyÖn lµm nh÷ng nh©n vËt b×nh thêng nhng cã Ých cho ®êi + Gi÷a mïa xu©n cña ®Êt níc, t¸c gi¶ xin lµm mét “con chim hãt”, lµm “Mét cµnh hoa”. Gi÷a b¶n “hoµ ca” t¬i vui, ®Çy søc sèng cña cuéc ®êi, nhµ th¬ xin lµm “mét nèt trÇm xao xuyÕn”. §iÖp tõ “mét” diÔn t¶ sù Ýt ái, nhá bÐ, khiªm nhêng. - ý thøc vÒ sù ®ãng gãp cña m×nh: dï nhá bÐ nhng lµ c¸i tinh tuý, cao ®Ñp cña t©m hån m×nh gãp cho ®Êt níc. - HiÓu mèi quan hÖ riªng chung s©u s¾c: chØ xin lµm mét nèt trÇm khiªm nhêng trong b¶n hoµ ca chung. + Nh÷ng h×nh ¶nh con chim, cµnh hoa, nèt nh¹c trÇm cuèi cïng dån vµo mét h×nh ¶nh thËt ®Æc s¾c: “Mét mïa xu©n nho nhá – LÆng lÏ d©ng cho ®êi”. TÊt c¶ lµ nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô mang vÎ ®Ñp gi¶n dÞ, khiªm nhêng, thÓ hiÖn thËt xóc ®éng ®iÒu t©m niÖm ch©n thµnh, tha thiÕt cña nhµ th¬. + B»ng giäng th¬ nhá nhÑ, s©u l¾ng, íc nguyÖn cña Thanh H¶i ®· ®i vµo lßng ngêi ®äc, vµ lung linh trong ¸nh s¸ng cña mét nh©n sinh quan cao ®Ñp: Mçi ngêi ph¶i mang ®Õn cho cuôoc ®êi chung mét nÐt ®Ñp riªng, ph¶i cèng hiÕn c¸i phÇn tinh tuý, dï nhá bÐ, cho ®Êt níc, vµ ph¶i kh«ng ngõng cèng hiÕn “Dï lµ tuæi hai m¬i – Dï lµ khi tãc b¹c”. §ã míi lµ ý nghÜa cao ®Ñp cña ®êi ngêi. - Sù thay ®æi trong c¸ch xng h« “t«i” sang “ta” mang ý nghÜa réng lín lµ íc nguyÖn chung cña nhiÒu ngêi. - H×nh ¶nh “mïa xu©n nho nhá” ®Çy bÊt ngê thó vÞ vµ s©u s¾c: ®Æt c¸i v« h¹n cña trêi ®Êt bªn c¹nh cÝa h÷u h¹n cña ®êi ngêi, t×m ra mèi quan hÖ c¸ nh©n vµ x· héi. - ¦íc nguyÖn d©ng hiÕn Êy thËt lÆng lÏ, suèt ®êi, sèng ®Ñp ®Ï. GV më réng: Gi÷a hai phÇn cña bµi th¬ cã sù chuyÓn ®æi ®¹i tõ nh©n xng cña chñ thÓ tr÷ t×nh “t«i” sang “ta”. §iÒu nµy hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ

ngÉu nhiªn mµ ®· ®îc t¸c gi¶ sö dông nh mét dông ý nghÖ thuËt, thÝch hîp víi sù chuyÓn biÕn cña c¶m xóc vµ t tëng trong bµi th¬. Ch÷ “t«i” trong c©u th¬ “t«i ®a tay t«i høng” ë khæ ®Çu võa thÓ hiÖn mét c¸i “t«i” cô thÓ rÊt riªng cña nhµ th¬ võa thÓ hiÖn sù n©ng niu, tr©n träng víi vÎ ®Ñp vµ sù sèng cña mïa xu©n. NÕu thay b»ng ch÷ “ta” th× hoµn toµn kh«ng thÝch hîp víi néi dung c¶m xóc Êy mµ chØ vÏ ra mét t thÕ cã vÎ ph« tr¬ng. Cßn trong phÇn s©u, khi bµy tá ®iÒu t©m niÖm tha thiÕt nh mét kh¸t väng ®îc d©ng hiÕn nh÷ng gi¸ trÞ tinh tuý cña ®êi m×nh cho cuéc ®êi chung th× ®¹i tõ “ta” l¹i t¹o ®îc s¾c th¸i trang träng, thiªng liªng cña mét lêi nguyÖn íc. H¬n n÷a, ®iÒu t©m nguyÖn Êy kh«ng chØ lµ cña riªng nhµ th¬, c¸i “t«i” cña t¸c gi¶ ®· nãi thay cho nhiÒu c¸i t«i kh¸c, nã nhÊt thiÕt ph¶i ho¸ th©n thµnh c¸i ta. Nhng “ta” mµ kh«ng hÒ chung chung v« h×nh mµ nhËn ra ®îc mét giäng riªng nhá nhÑ, khiªm nhêng, ®»m th¾m cña c¸i “t«i” Thanh H¶i : muèn ®îc lµm mét nèt trÇm xao xuyÕn trong b¶n hoµ ca mét c¸ch lÆng lÏ chø kh«ng ph« tr¬ng, ån µo. * Khæ th¬ thÓ hiÖn xóc ®éng mét vÊn ®Ò nh©n sinh lín lao. §Æt khæ th¬ trong mèi quan hÖ víi hoµn c¶nh cña Thanh H¶i lóc Êy, ta cµng hiÓu h¬n vÎ ®Ñp t©m hån nhµ th¬. C- KÕt bµi : - TÊt c¶ ®Òu thËt ®¸ng yªu, ®¸ng tr©n träng, ®¸ng kh©m phôc. - ChØ mét “mïa xu©n nho nhá” nhng ý nghÜa bµi th¬ l¹i rÊt lín lao, cao ®Ñp.

VI. Ph©n tÝch bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” cña ViÔn Ph¬ng.I/ T×m hiÓu ®Ò

* Néi dung: - Bµi th¬ thÓ hiÖn lßng thµnh kÝnh ®èi víi B¸c Hå khi nhµ th¬ tõ MiÒn Nam ra Hµ Néi th¨m vµ viÕng l¨ng B¸c. - M¹ch c¶m xóc vµ suy nghÜ cña bµi th¬: th¬ng tiÕc vµ tù hµo khi nh×n thÊy l¨ng; khi ®Õn bªn l¨ng; khi vµo l¨ng vµ còng lµ niÒm íc muèn thiÕt tha ®îc ho¸ th©n ®Ó ®îc gÇn B¸c. * NghÖ thuËt: - ¢m ®iÖu thiÕt tha, s©u l¾ng (giäng ®iÖu), h×nh ¶nh Èn dô, tõ ng÷ gîi c¶m.

Dµn bµi I/ Më bµi:

- Nh©n d©n miÒn Nam tha thiÕt mong ngµy ®Êt níc ®îc thèng nhÊt ®Ó ®îc ®Õn MB th¨m B¸c

“ MiÒn Nam mong B¸c nçi mong cha” (“B¸c ¬i!” Tè H÷u)

- B¸c ra ®i ®Ó l¹i nçi tiÕc th¬ng v« h¹n víi c¶ d©n téc. Sau ngµy thèng nhÊt, nhµ th¬ ra Hµ Néi th¨m l¨ng B¸c, víi c¶m xóc d©ng trµo à s¸ng t¸c thµnh c«ng bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c”. II/ Th©n bµi: 4 khæ th¬, mçi khæ 1 ý (néi dung) nhng ®îc liªn kÕt trong m¹ch c¶m xóc. 1. Khæ th¬ 1: C¶m xóc cña nhµ th¬ tríc l¨ng B¸c + Nhµ th¬ ë tËn MN, sau ngµy thèng nhÊt ra th¨m l¨ng b¸c à Sù dång nÐn, kÕt tinh Êy ®· t¹o ra tiÕng th¬ c« ®óc, l¾ng ®äng mµ ©m vang vÒ B¸c. + C¸ch xng h«: “Con” th©n mËt, gÇn gòi. + Ên tîng ban ®Çu lµ ‘hµng tre quanh l¨ng” – hµng tre biÓu tîng cña con ngêi ViÖt Nam - “Hµng tre b¸t ng¸t” : rÊt nhiÒu tre quanh l¨ng B¸c nh kh¾p c¸c lµng quª VN, ®©u còng cã tre. - “Xanh xanh VN”: mµu xanh hiÒn dÞu, t¬i m¸t nh t©m hån, tÝnh c¸ch ngêi ViÖt Nam. - “§øng th¼ng hµng” : nh t thÕ d¸ng vãc v÷ng ch·i, tÒ chØnh cña d©n téc ViÖt nam. à K1 – kh«ng dõng l¹i ë viÖc t¶ khung c¶nh quanh l¨ng B¸c víi hµng tre cã thËt mµ cßn gîi ra ý nghÜa s©u xa. §Õn víi B¸c chóng ta gÆp ®îc d©n téc vµ n¬i B¸c yªn nghØ còng xanh m¸t bãng tre cña lµng quª VN. 2. Khæ 2: ®Õn bªn l¨ng – t¸c gi¶ thÓ hiÖn t×nh c¶m kÝnh yªu s©u s¾c cña nh©n d©n víi B¸c. + Hai cÆp c©u víi nh÷ng h×nh ¶nh thùc vµ h×nh ¶nh Èn dô

MÆt trêi ®i qua trªn l¨ng /MÆt trêi trong l¨ng rÊt ®áDßng ngêi…/ trµng hoa…

- Suy ngÉm vÒ mÆt trêi cña thêi gian (mÆt trêi thùc): mÆt trêi vÉn to¶ s¸ng trªn l¨ng, vÉn tuÇn hoµn tù nhiªn vµ vÜnh cöu. - Tõ mÆt trêi cña tù nhiªn liªn tëng vµ vÝ B¸c còng lµ 1 mÆt trêi – mÆt trêi c¸ch m¹ng ®em ®Õn ¸nh s¸ng cho cuéc ®êi, h¹nh phóc cho con ngêi à nãi lªn sù vÜ ®¹i, thÓ hiÖn sù t«n kÝnh cña nh©n d©n cña t¸c gi¶ ®èi víi B¸c.

+ H×nh ¶nh dßng ngêi / trµng hoa d©ng lªn 79 mïa xu©n cña B¸c à sù so s¸nh ®Ñp, chÝnh x¸c, míi l¹ thÓ hiÖn t×nh c¶m th¬ng nhí, kÝnh yªu vµ sù g¾n bã cña nh©n d©n víi B¸c. 3. Khæ 3: c¶m xóc cña t¸c gi¶ khi vµo trong l¨ng + Kh«ng gian trong l¨ng víi sù yªn tÜnh thiªng liªng vµ ¸nh s¸ng thanh khiÕt, dÞu nhÑ ®îc diÔn t¶ : h×nh ¶nh Èn dô thÝch hîp “vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn” – n©ng niu giÊc ngñ b×nh yªn cña B¸c. - GiÊc ngñ b×nh yªn: c¶m gi¸c B¸c vÉn cßn, ®ang ngñ mét giÊc ngñ ngon sau mét ngµy lµm viÖc. - GiÊc ngñ cã ¸nh tr¨ng vç vÒ. Trong giÊc ngñ vÜnh h»ng cã ¸nh tr¨ng lµm b¹n. + “VÉn biÕt trêi xanh …. Trong tim’ : B¸c sèng m·i víi trêi ®Êt non s«ng, nhng lßng vÉn quÆn ®au, mét nâi ®au nhøc nhèi tËn t©m can à NiÒm xóc ®éng thµnh kÝnh vµ nçi ®au xãt cña nhµ th¬ ®· ®îc biÓu hiÖn rÊt ch©n thµnh, s©u s¾c. 4. Khæ 4 : T©m tr¹ng lu luyÕn kh«ng muèn rêi. + NghÜ ngµy mai xa B¸c lßng bin rÞn, lu luyÕn + Muèn lµm con chim, b«ng hoa à ®Ó ®îc gÇn B¸c. + Muèn lµm c©y tre “trung hiÕu” ®Ó lµm trßn bæn phËn thùc hiÖn lêi d¹y “trung víi níc, hiÕu víi d©n”. à NhÞp dån dËp, ®iÖp tõ “muèn lµm” nh¾c ba lÇn më ®Çu cho c¸c c©u à thÓ hiÖn nçi thiÕt tha víi íc nguyÖn cña nhµ th¬. III/ KÕt bµi: - ¢m hëng bµi th¬ tha thiÕt s©u l¾ng cïng víi nghÖ thuËt Èn dô lµm t¨ng hiÖu qu¶ biÓu c¶m. - Bµi th¬ thÓ hiÖn tÊm lßng cña nh©n d©n, t¸c gi¶ ®èi víi B¸c.

VII. Ph©n tÝch bµi th¬ “§ång chÝ”, ®Ó chøng tá bµi th¬ ®· diÔn t¶ s©u s¾c

t×nh ®ång chÝ cao quý cña c¸c anh bé ®éi thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p

Gîi ý: I/ T×m hiÓu ®Ò - §Ò ®· x¸c ®Þnh híng ph©n tÝch bµi th¬: bµi th¬ ®· diÔn t¶ s©u s¾c t×nh ®ång chÝ cao quý cña c¸c anh bé ®éi thêi k× kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. - §Ó t×m ®îc ý cÇn ®äc kÜ bµi th¬ vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái: + T×nh ®ång chÝ Êy biÓu hiÖn cô thÓ ë nh÷ng ®iÓm nµo?

+ Nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh, chi tiÕt nµo thÓ hiÖn tõng luËn ®iÓm ®ã? II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: - Bµi th¬ ra ®êi n¨m 1948, khi ChÝnh H÷u lµ chÝnh trÞ viªn ®¹i ®éi thuéc Trung ®oµn Thñ ®«, lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng tr¶i nghiÖm thùc, nh÷ng c¶m xóc s©u xa cña t¸c gi¶ víi ®ång ®éi trong chiÕn dÞch ViÖt B¾c. - Nªu nhËn xÐt chung vÒ bµi th¬ (nh ®Ò bµi ®· nªu) B- Th©n bµi: 1. T×nh ®ång chÝ xuÊt ph¸t tõ nguån gèc cao quý - XuÊt th©n nghÌo khæ: Níc mÆn ®ång chua, ®Êt cµy lªn sái ®¸ - Chung lÝ tëng chiÕn ®Êu: Sóng bªn sóng, ®Çu s¸t bªn ®Çu - Tõ xa c¸ch hä nhËp l¹i trong mét ®éi ngò g¾n bã keo s¬n, tõ ng«n ng÷ ®Õn h×nh ¶nh ®Òu biÓu hiÖn, tõ sù c¸ch xa hä ngµy cµng tiÕn l¹i gÇn nhau råi nh nhËp lµm mét: níc mÆn, ®Êt sái ®¸ (ngêi vïng biÓn, kÎ vïng trung du), ®«i ngêi xa l¹, ch¼ng hÑn quen nhau, råi ®Õn ®ªm rÐt chung ch¨n thµnh ®«i tri kØ. - KÕt thóc ®o¹n lµ dßng th¬ chØ cã mét tõ : §ång chÝ (mét nèt nhÊn, mét sù kÕt tinh c¶m xóc). 2. T×nh ®ång chÝ trong cuéc sèng gian lao - Hä c¶m th«ng chia sÎ t©m t, nçi nhí quª: nhí ruéng n¬ng, lo c¶nh nhµ gieo neo (ruéng n¬ng… göi b¹n, gian nhµ kh«ng … lung lay), tõ “mÆc kÖ” chØ lµ c¸ch nãi cã vÎ phít ®êi, vÒ t×nh c¶m ph¶i hiÓu ngîc l¹i), giäng ®iÖu, h×nh ¶nh cña ca dao (bÕn níc, gèc ®a) lµm cho lêi th¬ cµng thªm th¾m thiÕt. - Cïng chia sÎ nh÷ng gian lao thiÕu thèn, nh÷ng c¬n sèt rÐt rõng nguy hiÓm: nh÷ng chi tiÕt ®êi thêng trë thµnh th¬, mµ th¬ hay (t«i víi anh biÕt tõng c¬n ín l¹nh,…) ; tõng cÆp chi tiÕt th¬ sãng ®«i nh hai ®ång chÝ bªn nhau : ¸o anh r¸ch vai / quÇn t«i cã vµi m¶nh v¸ ; miÖng cêi buèt gi¸ / ch©n kh«ng giµy ; tay n¾m / bµn tay. - KÕt ®o¹n còng quy tô c¶m xóc vµo mét c©u : Th¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay (t×nh ®ång chÝ truyÒn h«i Êm cho ®ång ®éi, vît qua bao gian lao, bÖnh tËt). 3. T×nh ®ång chÝ trong chiÕn hµo chê giÆc - C¶nh chê giÆc c¨ng th¼ng, rÐt buèt : ®ªm, rõng hoang, s¬ng muèi. - Hä cµng s¸t bªn nhau v× chung chiÕn hµo, chung nhiÖm vô chiÕn ®Êu : chê giÆc.

- Cuèi ®o¹n mµ còng lµ cuèi bµi c¶m xóc l¹i ®îc kÕt tinh trong c©u th¬ rÊt ®Ñp : §Çu sóng tr¨ng treo (nh bøc tîng ®µi ngêi lÝnh, h×nh ¶nh ®Ñp nhÊt, cao quý nhÊt cña t×nh ®ång chÝ, c¸ch biÓu hiÖn thËt ®éc ®¸o, võa l·ng m¹n võa hiÖn thùc, võa lµ tinh thÇn chiÕn sÜ võa lµ t©m hån thi sÜ,…) C- KÕt bµi : - §Ò tµi dÔ kh« khan nhng ®îc ChÝnh H÷u biÓu hiÖn mét c¸ch c¶m ®éng, s©u l¾ng nhê biÕt khai th¸c chÊt th¬ tõ nh÷ng c¸i b×nh dÞ cña ®êi thêng. §©y lµ mét sù c¸ch t©n so víi th¬ thêi ®ã viÕt vÒ ngêi lÝnh. - ViÕt vÒ bé ®éi mµ kh«ng tiÕng sóng nhng t×nh c¶m cña ngêi lÝnh, sù hi sinh cña ngêi lÝnh vÉn cao c¶, hµo hïng. ------------------------------------------------------------

KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸNguyễn Khoa Điềm

I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản1. Tác giả, tác phẩm- Tác giả: Nguyễn Khoa Điềm, sinh ngày 15-4-1943.- Quê quán: Thôn Ưu Điềm, xã Phong Hoà, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế.- Thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ.- Tác phẩm: viết năm 1971.- Những năm tháng chiến tranh ác liệt chiến đâu chống Mỹ cứu nước ở cả 2 miền Nam Bắc.- Thời kỳ này cuộc sống của cán bộ, nhân dân ta trên các chiến khu rất gian nan, thiếu thốn, vừa bám rẫy bám đất tăng gia sản xuất vừa chiến đấu bảo vệ căn cứ.2. Đọc chú thích (SGK)3. Bố cụcBài thơ được chia thành 3 khúc hát. Mỗi khúc hát đều mở đầu bằng “Em Cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi - Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ” và kết thúc bằng lời ru trực tiếp của người mẹ (gồm 4 dòng thơ, với dòng mở đầu: “ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi”).II. Đọc, tìm hiểu bài thơ1. Hình ảnh người mẹ Tà ÔiHình ảnh ngườ mẹ được bắn với hoàn cảnh công việc cụ thể.- Người mẹ bền bỉ quyết tâm trong công việc kháng chiến, đồng thời thắm thiết yêu em, yêu bộ đội, yêu buôn làng, đất nước.- Mẹ giã gạo góp phần nuôi bộ đội kháng chiến công việc vất vả.“Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội… làm gối”- Mẹ đang làm công việc của người dân lao động, sản xuất ở chiến khu Trị - Thiên, mẹ đang tỉa bắp trên núi Kalư. Sự gian khổ của mẹ ở giữa rừng núi mênh mông, heo hút: “Lưng núi thì to…lưng mẹ thì nhỏ”.

- Mẹ cùng các anh trai, chị gái tham gia chiến đấu bảo vệ căn cứ di chuyển lực lượng để kháng chiến lâu dài, tinh thần quyết tâm, tự tin vào chiến thắng.2. Tình cảm, khát vọng của bà mẹ Tà ÔiMối quan hệ giữa lời ru trực tiếp của người mẹ với hoàn cảnh, công việc mà mẹ đang làm là mối liên hệ tự nhiên và chặt chẽ. Mẹ ước: “con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần - Mai sau con lớn vung chày lún sân” vì mẹ đang giã gạo; Mẹ ước: “Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều - mai sau con lớn phát mười Ka-lưi” vì mẹ đang tỉa bắp trên núi; con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ - mai sau con lớn làm người tự do” vì mẹ đang địu con để “đi giành trận cuối”.Qua ba đoạn thơ, lần lượt hiện lên những công việc cùng tấm lòng của người mẹ trên chiến khu gian khổ: bền bỉ, quyết tâm trong công việc, thắm thiết yêu con và khát khao đất nước được độc lập, tự do.III. Tổng kết1. Về nghệ thuậtHình thức lời ru, giọng điệu ngọt ngào, trìu mến.2. Về nội dungQua hình ảnh tấm lòng người mẹ Tà-ôi, tác giả thể hiện tình yêu quê hương, đất nước tha thiết, ý chí chiến đấu cho độc lập tự do và khát vọng thống nhất nước nhà.

VIII. ¸nh tr¨ngPHÂN TÍCH NIỀM TÂM SỰ SÂU KÍN CỦA NGUYỄN DUY QUA BÀI THƠ “ÁNH

TRĂNG”Dàn ý I. Mở bài- Ánh trăng là đề tài quen thuộc của thi ca, là cảm hứng sáng tác vô tận cho

các nhà thơ- Nguyễn Duy, một nhà thơ tiêu biểu cho thế hệ trẻ sau năm 1975 cũng góp

vào mảng thơ thiên nhiên một “Ánh trăng”.- Với Nguyễn Duy, ánh trăng không chỉ là niềm thơ mà còn được biểu đạt

một hàm nghĩa mới, mang dấu ấn của tình cảm thời đại: Ánh trăng là biểu tượng cho quá khứ trong mỗi đời người.

- Đối diện trước vầng trăng, người lính đã giật mình về sự vô tình trước thiên nhiên, vô tình với những kỉ niệm nghĩa tình của một thời đã qua. Bài thơ “Ánh trăng” giản dị như một niềm ân hận trong tâm sự sâu kín ấy của nhà thơ.

II. Thân bài.1 Cảm nghĩ về vầng trăng quá khứ - Ánh trăng gắn với những kỉ niệm trong sáng thời thơ ấu tại làng quê:“Hồi nhỏ sống với rừng Với sông rồi với biển”- Con người khi đó sống giản dị, thanh cao, chân thật trong sự hoà hợp với

thiên nhiên trong lành: “trần trụi với thiên nhiên - hồn nhiên như cây cỏ”

- Ánh trăng gắn bó với những kỉ niệm không thể nào quên của cuộc chiến tranh ác liệt của người lính trong rừng sâu.

“Hồi chiến tranh ở rừng Vầng trăng thành tri kỉ Trần trụi với thiên nhiênHồn nhiên như cây cỏNgỡ không bao giờ quênCái vầng trăng tình nghĩa”->Trăng khi đó là ánh sáng trong đêm tối chiến tranh, là niềm vui bầu bạn của

người lính trong gian lao của cuộc kháng chiến - vầng trăng tri kỉ. Nhân vật trữ tình gắn bó với trăng trong những năm dài kháng chiến. Trăng vẫn thuỷ chung, tình nghĩa.

2. Cảm nghĩ về vầng trăng hiện tại.Từ hồi về thành phốQuen ánh điện cửa gươngVầng trăng đi qua ngõ Như người dưng qua đường- Vầng trăng tri kỉ ngày nào nay đã trở thành “người dưng” - người khách qua

đường xa lạ+ Sự thay đổi của hoàn cảnh sống- không gian khác biệt, thời gian cách biệt,

điều kiện sống cách biệt+ Hành động “vội bật tung cửa sổ” và cảm giác đột ngột “nhận ra vầng trăng

tròn”, cho thấy quan hệ giữa người và trăng không còn là tri kỉ, tình nghĩa như xưa vì con người lúc này thấy trăng như một vật chiếu sáng thay thế cho điện sáng mà thôi.

+ Câu thơ dưng dưng - lạnh lùng - nhức nhối, xót xa miêu tả một điều gì bội bạc, nhẫn tâm vẫn thường xảy ra trong cuộc sống.

=> Từ sự xa lạ giữa người với trăng ấy, nhà thơ muốn nhắc nhở : đừng để những giá trị vật chất điều khiển chúng ta....

c. Niềm suy tư của tác giả và tấm lòng của vầng trăng.- Trăng và con người đã gặp nhau trong một giây phút tình cờ. + Vầng trăng xuất hiện vẫn một tình cảm tràn đầy, không mảy may sứt mẻ. + “Trăng tròn”, hình ảnh thơ khá hay, tình cảm trọn vẹn, chung thuỷ như năm

xưa. +Tư thế “ngửa mặt lên nhìn mặt” là tư thế đối mặt: “mặt” ở đây chính là vầng

trăng tròn (nhân hoá). Con người thấy mặt trăng là thấy được người bạn tri kỉ ngày nào. Cách viết thật lạ và sâu sắc!

- Ánh trăng đã thức dậy những kỉ niệm quá khứ tốt đẹp, đánh thức lại tình cảm bạn bè năm xưa, đánh thức lại những gì con người đã lãng quên.

+ Cảm xúc “rưng rưng” là biểu thị của một tâm hồn đang rung động, xao xuyến, gợi nhớ gợi thương khi gặp lại bạn tri kỉ.

+ Nhịp thơ hối hả dâng trào như tình người dào dạt. Niềm hạnh phúc của nhà thơ như đang được sống lại một giấc chiêm bao.

- Ánh Trăng hiện lên đáng giá biết bao, cao thượng vị tha biết chừng nào: “Trăng cứ tròn vành vạnh..............Đủ cho ta giật mình”+ Trăng tròn vành vạnh là hiện diện cho quá khứ đẹp đẽ không thể phai mờ.

Ánh trăng chính là người bạn nghĩa tình mà nghiêm khắc nhắc nhở nhà thơ và cả mỗi chúng ta: con người có thể vô tình, có thể lãng quên nhưng thiên nhiên, nghĩa tình quá khứ thì luôn tròn đầy, bất diệt.

+“Giật mình” là cảm giác và phản xạ tâm lí có thật của một người biết suy nghĩ, chợt nhận ra sự vô tình, bạc bẽo, sự nông nổi trong cách sống của mình. Cái “giật mình” của sự ăn năn, tự trách, tự thấy phải đổi thay trong cách sống. Cái “giật mình” tự nhắc nhở bản thân không bao giờ được làm người phản bội quá khứ, phản bội thiên nhiên, sùng bái hiện tại mà coi rẻ thiên nhiên.

=> Câu thơ thầm nhắc nhở chính mình và cũng đồng thời nhắc nhở chúng ta, những người đang sống trong hoà bình, hưởng những tiện nghi hiện đại, đừng bao giờ quên công sức đấu tranh cách mạng của biết bao người đi trước.

III. Kết luận:Cách 1:- Bài thơ “Ánh trăng” là một lần “giật mình” của Nguyễn Duy về sự vô tình

trước thiên nhiên, vô tình với những kỉ niệm nghĩa tình của một thời đã qua. - Nó gợi ra trong lòng chúng ta nhiều suy ngẫm sâu sắc về cách sống, cách

làm người, cách sống ân nghĩa thuỷ chung ở đời.- Ánh trăng thật sự đã như một tấm gương soi để thấy được gương mặt thực

của mình, để tìm lại cái đẹp tinh khôi mà chúng ta tưởng đã ngủ ngon trong quên lãng.IX. Con cß – ChÕ Lan Viªn

--------------------------------------------------CON CÒ

I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả - tác phẩma) Tác giảChế Lan Viên (1920 - 1989)- Là nhà thơ xuất sắc của nền thơ hiện đại Việt Nam.- Tên khai sinh : Phạm Ngọc Hoan.- Quê: Quảng Trị, lớn lên ở Bình Định.- Trước Cách mạng tháng 8 - 1945 là nhà thơ nổi tiếng trong phong trào Thơ mới.

- Nhà thưo xuất sắc của nền thơ hiện đại Việt Nam, có đóng góp quan trọng cho nền thơ ca dân tộc thế kỷ XX.- Phong cách nghệ thuật rõ nét độc đáo: suy tưởng, triết lý, đậm chất trí tuệ và tính hiện đại.- Hình ảnh thơ phong phú đa dạng: kết hợp giữa thực và ảo, được sáng tạo bằng sức mạnh của liên tưởng, tưởng tượng nhiều bất người lý thú.b) Tác phẩmĐược sáng tác năm 1962, in trong tập Hoa ngày thường, Chim báo bão, 1967.2. Đọc3. Thể thơBài thơ được viết theo thể tự do, trong đó nhiều câu mang dáng dấp của thơ 8 chữ, thể hiện tình cảm âm điệu một cách linh hoạt, dễ dàng biến đổi.- Cách cấu tạo các câu thơ dòng thơ gợi âm điệu, tạo âm hưởng của lời ru. Vì vậy, dù không sử dụng thơ lục bát trong câu thơ nhưng tác giả vẫn gợi được âm hưởng lời hát ru. Bài thơ của Chế lan Viên khong phải lời hát ru thực sự. Bởi giọng điệu của bài thơ còn là giọng suy ngẫm - có cả yếu tố triết lý. Nó làm bài thơ không cuốn ta vào âm điệu của lưoif ru êm ái đều đặn mà hướng tâm trí của người đọc vào sự suy ngẫm, phát hiện nhiều hơn.4. Đại ý Qua hình tượng con cò nhà thơ ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa lời ru đối với cuộc đời mỗi người.5. Bố cụcBài thơ đuợc tác giả chia làm 3 đoạn:- Đoạn 1. Hình ảnh con cò qua lời ru hát ru bắt đầu đến với tuổi ấu thơ.- Đoạn thơ 2. Hình ảnh con cò đi vào tiềm thức tuổi thơ trở nên gần gũi và theo cùng con người trên mọi chặng đường của cuộc đời.- Đoạn 3. Từ hình ảnh con cò suy ngẫm và triết lý về ý nghĩa lời ru và long mẹ đối với cuộc sống mỗi con người.- Bài thưo triển khai từ một biểu tượng trong ca dao. Bố cục 3 phần trên dẫn dắt theo sự phát triển hình tượng trọng tâm xuyên suốt bài thơ: Hình tượng con cò trong mối quan hệ với cuộc đời con người từ bé đến trưởng thành và theo suốt cả cuộc đời.II. Đọc - hiểu văn bản1. Ý nghĩa biểu tượng của hình tượng con cò trong bài thơ.- Hình ảnh con cò đến với tuổi ấu thơ qua những lời ru:+ Con cò bay lả bay làBay từ của phủ bay ra cánh đồng.+ Con cò bay lả bay làBay từ cổng phủ bay về Đồng Đăng+ “Đông Đăng có phố Kì LừaCó nàng Tô Thị có chùa Tam Thanh”.- Gợi nhớ những câu ca dao ấy.

- Từ những câu ca dao gợi vẽ khung cảnh quen thuộc của cuộc sống thời xưa từ làng quê yêu ả đến phố xá sầm uất đông vui.- Gợi lên vẻ nhịp nhàng thong thả, bình yên của cuộc sống xưa vốn ít biến động.Câu thơ“Cò một mình cò phải kiếm lấy ănCon có mẹ, con chơi rồi lại ngủCon cò đi ăn đêmCon cò xa tổCò gặp cành mềmCò sợ xáo măng”Liên tưởng đến câu ca dao:- Con cò mà đi ăn đêm…… đau lòng cò con.- Con cò lặn lội bờ sôngGánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non.- Cái cò đi đón cơn mưaTối tăm mù mịt ai đưa cò về.- Hình ảnh con cò tượng trưng cho người mẹ - người phụ nữ nhọc nhằn vất vả lặn lội kiếm sống mà ta bắt gặp trong thơ Tú Xương khi viết về hình ảnh bà Tú:Lặn lội thân cò khi quãng vắng- Qua lời ru của mẹ, hình ảnh con cò đến với tâm hồn tuổi thơ một cách vô thức. Đây chính là sự khởi đầu con đường đi vào thế giới tâm hồn con người, đi vào thế giới tâm hồn con người, đi vào thế giới của tiếng hát lời ru của ca dao dân ca - điệu hồn dân tộc.- Ở tuổi thơ ấu, đứa trẻ chưa cần hiểu nội dung ý nghĩa của những lời ru này, chúng chỉ cần và cảm nhận được sự vỗ về, che chở, yêu thương của người mẹ qua những âm điệu ngọt ngào, dịu dàng của lời ru đúng như lời tâm sự của tác giả - người con trong bài thơ:“Cò một mình cò phải kiếm ănCon có mẹ con chơi rồi lại ngủNgủ yên! Ngủ yên! Cò ơi, chớ sợ!Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng…Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân”Hình ảnh con cò tượng trưng cho hình ảnh người phụ nữ nhọc nhằn vất vả, lặn lội kiếm sống.2. Hình ảnh con cò đi vào tiềm thức tuổi thơ trở nên gần gũi theo cùng con người trên mọi chặng đường đời.- Cánh cò trở thành người bạn đồng hành của con người:Từ tuổi ấu thơ nằm trong nôi:Con ngủ yên thì cò cũng ngủCánh của cò, hai đứa đắp chung đôiĐến tuổi đến trường:

Mai khôn lớn, con theo cò đi họcCánh trắng cò bay theo gót đôi chânĐến lúc trưởng thành:Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ Trước hiên nhàVà trong hơi mát câu văn…Hình tượng con cò được xây dựng bằng sự liên tưởng, tưởng tượng phong phú mang ý nghĩa biểu trưng về lòng mẹ, sự dìu dắt nâng đỡ dịu dàng bền bỉ của người mẹ.3. Từ hình ảnh con cò suy ngẫm và triết lý về ý nghĩa lời ru và lòng mẹ đối với cuộc đời mỗi con người. Nhà thơ đã khái quát quy luật tình cảm tình mẹ, tình mẫu tử bền vững rộng lớn, sâu sắc.- Câu thơ đậm âm hưởng của lời ru. Đúc kết ý nghĩa phong phú của hình tượng con cò và vai trò của lời ru.- Phần cuối những câu thơ như điệp khúc lời ru ngân nga dịu ngọt.III. Tổng kết1. Nghệ thuật- Bài thơ viết theo thể thơ tự do. Câu thơ dài ngắn không đều, nhịp điệu biến đổi, có nhiều câu thơ điệp lại, tạo nhịp điệu gần với điệu hát ru.- Giọng điệu vừa mang âm hưởng lời hát ru vừa mang đậm chất suy tưởng triết lý.- Nghệ thuật sáng tạo hình ảnh vận dụng sáng tạo hình ảnh con cò trong ca dao là nơi xuất phat điểm tựa cho những lý tưởng sáng tạo mở rộng của tác giả. Hình ảnh con cò giàu ý nghĩa tượng trưng.2. Nội dungKhi khai thác hiện tượng con cò trong ca dao, trong những câu hát ru, bài thơ Con cò của Chế Lan Viên đã ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa lời ru đối với đời sống con người. Từ cảm xúc, nhà thơ đx đúc kết ý nghĩa phong phú về hình tượng con cò và thể hiện những suy ngẫm sâu sắc về tình mẫu tử.

Bµi 11: C¸c t¸c phÈm v¨n xu«i hiÖn ®¹i (5 tiÕt) A. Môc tiªu cÇn ®¹t: Gióp häc sinh:

- N¾m ®îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt vÒ t¸c phÈm. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn.

B. Ph¬ng ph¸p: Híng dÉn «n luyÖn kiÕn thøc cò.C. Néi dung: I. LÆng lÏ Sa Pa – NguyÔn Thµnh Long: C©u 1: Nêu suy nghĩ của em về nhân vật anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long.

Học sinh vận dụng cách làm văn nghị luận về nhân vật văn học để viết bài cảm nghĩ về anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa - là nhân vật điển hình cho tấm gương lao động trí thức trong những năm đất nước còn chiến tranh :a. Đề tài về tinh thần yêu nước và ý thức cống hiến của lớp trẻ là một đề tài thú vị và hấp dẫn của văn học kháng chiến chống Mĩ mà Lặng lẽ Sa Pa là một tác phẩm tiêu biểu.b. Phân tích những phẩm chất tốt đẹp của anh thanh niên :- Trẻ tuổi, yêu nghề và trách nhiệm cao với công việc. Các dẫn chứng tiêu biểu : một mình trên đỉnh núi cao chịu áp lực của cuộc sống cô độc nhưng anh luôn nhận thấy mình với công việc là đôi, một giờ sáng đi ốp nhưng anh không bỏ buổi nào thể hiện ý thức quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ rất cao.- Cởi mở, chân thành, nhiệt tình chu đáo với khách và rất lịch sự khiêm tốn (nói chuyện rất hồn nhiên, hái hoa tặng khách, tặng quà cho họ mang theo ăn đường, khiêm nhường khi nói về mình mà giới thiệu những tấm gương khác).- Con người trí thức luôn tìm cách học hỏi nâng cao trình độ và cải tạo cuộc sống của mình tốt đẹp hơn : không gian nơi anh ở đẹp đẽ, tủ sách với những trang sách đang mở, vườn hoa đàn gà... là những sản phẩm tự tay anh làm đã nói lên điều đó.c. Hình ảnh anh thanh niên là bức chân dung điển hình về con người lao động trí thức lặng lẽ dâng cho đời đáng được ngợi ca, trân trọng.C©u 2 VÎ ®Ñp trong lèi sèng, t©m hån cña nh©n vËt anh thanh niªn trong “LÆng lÏ Sa Pa” cña NguyÔn Thµnh Long vµ nh©n vËt Ph¬ng §Þnh trong “Nh÷ng ng«i sao xa x«i” cña NguyÔn Minh Khuª Gîi ý : a. Giíi thiÖu s¬lîc vÒ®Ò tµi viÕt vÒ nh÷ng con ngêi sèng, cèng hiÕn cho dÊt níc trong v¨n häc. Nªu tªn 2 t¸c gi¶ vµ 2 t¸c phÈm cïng nhngc vÎ ®Ñp cña anh thanh niªn vµ Ph¬ng §Þnh. b. VÎ ®Ñp cña 2 nh©n vËt trong hai t¸c phÈm : * vÎ ®Ñp trong c¸ch sèng : + Nh©n vËt anh thanh niªn : trong LÆng lÏ Sa Pa - Hoµn c¶nh sèng vµ lµm viÖc : mét m×nh trªn nói cao, quanh n¨m suèt th¸ng gi÷a c©y cá vµ m©y nói Sa Pa. C«ng viÖc lµ ®o giã, ®o ma ®o n¨ng, tÝnh m©y, ®o chÊn ®éng mÆt ®Êt…

- Anh lµm viÖc víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao, cô thÓ, tØ mØ, chÝnh x¸c, ®óng giê èp th× dï cho ma tuyÕt, gi¸ l¹nh thÕ nµo anh còng trë ®Ëy ra ngoµi trêi lµm viÖc ®óng giê quy ®Þnh. - Anh ®· vît qua sù c« ®¬n v¾ng vÎ quanh n¨m suèt th¸ng trªn ®Ønh nói cao kh«ng mét bãng ngêi. - Sù cëi më ch©n thµnh, quý träng mäi ngêi, khao kh¸t ®îc gÆp gì, trß chuyÖn víi mäi ngêi.- Tæ chøc s¾p xÕp cuéc sèng cña m×nh mét c¸ch ng¨n n¾p, chñ ®éng : trång hoa, nu«i gµ, tù häc…+ C« xung phong Ph¬ng §Þnh:- Hoµn c¶nh sèng vµ chiÕn ®Êu: ë trªn cao ®iÓm gi÷a mét vïng träng ®iÓm trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n, n¬i tËp trung nhÊt bom ®¹n vµ sù nguy hiÓm, ¸c liÖt. C«ng viÖc ®Æc biÖt nguy hiÓm: Ch¹y trªn cao ®iÓm gi÷a ban ngµy, ph¬i m×nh trong vïng m¸y bay ®Þch bÞ b¾n ph¸, íc lîng khèi lîng ®Êt ®¸, ®Õm bom, ph¸ bom.- Yªu mÕn ®ång ®éi, yªu mÕn vµ c¶m phôc tÊt c¶ nh÷ng chiÕn sÜ mµ c« gÆp trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n.- Cã nh÷ng ®øc tÝnh ®¸ng quý, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc, b×nh tÜnh, tù tin, dòng c¶m…* VÎ ®Ñp t©m hån:+ Anh thanh niªn trong LÆng lÏ Sa Pa:- Anh ý thøc vÒ c«ng viÖc cña m×nh vµ lßng yªu nghÒ khiÕn anh thÊy ®îc c«ng viÖc thÇm lÆng Êy cã Ých cho cuéc sèng, cho mäi ngêi.- Anh ®· cã suy nghÜ thËt ®óng vµ s©u s¾c vÒ c«ng viÖc vµ nh÷ng ®ãng gãp cña m×nh rÊt nhá bÐ.- C¶m thÊy cuéc sèng kh«ng c« d¬n buån tÎ v× cã mét nguån vui, ®ã lµ niÒm vui ®äc s¸ch mµ lóc nµo anh còng thÊy nh cã b¹n ®Ó trß chuyÖn.- Lµ ngêi nh©n hËu, ch©n thµnh, gi¶n dÞ.+ C« thanh niªn Ph¬ng §Þnh:- Cã thêi häc sinh hån nhiªn v« t, vµo chiÕn trêng vÉn gi÷ ®îc sù hån nhiªn.- Lµ c« g¸i nh¹y c¶m, m¬ méng, thÝch h¸t, tinh tÕ, quan t©m vµ tù hµo vÒ vÎ ®Ñp cña m×nh.- KÝn ®¸o trong t×nh c¶m vµ tù träng vÒ b¶n th©n m×nh.

C¸c t¸c gi¶ miªu t¶ sinh ®éng, ch©n thùc t©m lÝ nh©n vËt lµm hiÖn lªn mét thÕ giíi t©m hån phong phó, trong s¸ng vµ ®Ñp ®Ï cao t-îng cña nh©n vËt ngay trong hoµn c¶nh chiÕn ®Êu ®Çy hi sinh gian khæ.c. §¸nh gi¸, liªn hÖ.

- Hai t¸c phÈm ®Òu kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn ngîi ca vÎ ®Ñp t©m hån con ngêi ViÖt Nam trong lao ®éng vµ trong chiÕn ®Êu.- VÎ ®Ñp cña c¸c nh©n vËt ®Òu mang mµu s¾c lÝ tëng, hä lµ h×nh ¶nh cña con ngêi ViÖt Nam mang vÎ ®Ñp cña thêi k× lÞch sö gian khæ hµo hïng vµ l·ng m¹n cña d©n téc.

Liªn hÖ víi lèi sèng, t©m hån cña thanh niªn trong giai ®o¹n hiÖn nay. ----------------------------------------------------------- II. Suy nghÜ vÒ t×nh cha con trong truyÖn ng¾n “ChiÕc l îc ngµ” cña NguyÔn Quang S¸ng. Gîi ý : - Yªu cÇu c¶m nhËn ®îc t×nh cha con «ng S¸u thËt s©u nÆng vµ c¶m ®éng trªn nh÷ng ý c¬ b¶n sau: a. Giíi thiÖu vÒ truyÖn ng¾n “ChiÕc lîc ngµ” cña nhµ v¨n NguyÔn Quang S¸ng : t¸c phÈm viÕt vÒ t×nh cha con cña ngêi c¸n bé kh¸ng chiÕn ®· hi sinh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cña d©n téc. b. Ph©n tÝch ®îc 2 luËn ®iÓm sau : * T×nh c¶m cña Thu dµnh cho cha thËt c¶m ®éng vµ s©u s¾c : - BÐ thu lµ c« bÐ ¬ng ng¹nh bíng bØnh nhng rÊt ®¸ng yªu : Thu kh«ng chÞu nhËn «ng S¸u lµ cha, sî h·i bá ch¹y khi «ng dang tay ®Þnh «m em, quyÕt ®Þnh kh«ng chÞu gäi «ng lµ ba khi ¨n c¬m vµ khi nhê «ng ch¾t níc c¬m giïm, bÞ la m¾ng nã im råi bá sang nhµ ngo¹i §ã lµ sù ph¶n øng tù nhiªn cña ®øa trÎ khi gÇn 8 n¨m xa ba. Ngêi ®µn «ng xuÊt hiÖn víi h×nh hµi kh¸c khiÕn nã ®ang t«n thê vµ nang niu h×nh ¶nh ngêi cha trong bøc ¶nh. T×nh c¶m ®ã khiÕn ngêi ®äc day døt vµ cµng thªm ®au xãt cho bao gia ®×nh v× chiÕn tranh mµ chÞu c¶nh chia l×a, yªu bÐ Thu v× nã ®ang dµnh cho cha nã mét t×nh c¶m ch©n thµnh vµ ®Çy kiªu h·nh. - Khi chia tay, phót gi©y nã kÞp nhËn ra «ng S¸u lµ ngêi cha trong bøc ¶nh, nã oµ khãc tøc tëi cïng tiÕng gäi nh xÐ gan ruét mäi ngêi khiÕn chóng ta c¶m ®éng. Nh÷ng hµnh ®éng «m h«n ba cña bÐ Thu xóc ®éng m¹nh cho ngêi ®äc. * T×nh c¶m cña ngêi lÝnh dµnh cho con s©u s¾c : - ¤ng S¸u yªu con, ë chiÕn trêng nçi nhí con lu«n giµy vß «ng. ChÝnh v× vËy vÒ tíi quª, nh×n thÊy Thu, «ng ®· nh¶y véi lªn bê khi xuång cha kÞp cÆp bÕn vµ ®Þnh «m h«n con cho tho¶ nâi nhí mong. Sù ph¶n øng cña Thu khiÕn «ng khùng l¹i, ®au tª t¸i. - MÊy ngµy vÒ phÐp, «ng lu«n t×m c¸ch gÇn gòi con mong bï l¹i cho con nh÷ng th¸ng xa c¸ch nhng con bÐ bíng bØnh khiÕn «ng ch¹nh lßng.

Bùc ph¶i ®¸nh con song vÉn kiªn tr× thuyÕt phôc nã. Sù hôt hÉng cña ngêi cha khiÕn ta cµng c¶m th«ng chia sÎ nh÷ng thiÖt thßi mµ ngêi lÝnh ph¶i chÞu ®ùng, nhËn thÊy sù hi sinh cña c¸c anh thËt lín lao. - Phót gi©y «ng ®îc hëng h¹nh phóc thËt ng¾n ngñi vµ trong c¶nh Ðo le : lóc «ng ra ®i bÐ Thu míi nhËn ra ba vµ ®Ó ba «m, trao cho nã t×nh th¬ng «ng h»ng Êp ñ trong lßng mÊy n¨m trêi.

III. BẾN QUÊ Nguyễn Minh Châu

I.Đọc, tìm hiểu chung về văn bản1.Tác giả, tác phẩm:a) Tác giả: Nguyễn Minh Châu (1930 - 1989)- Quê Quỳnh Lan – Nghệ An- Ông gia nhập quân đội năm 1950, sau đó trở thành nhà văn quân đội.- Nguyễn Minh Châu là cây bút văn xuôi tiêu biểu cho thời kì kháng chiến chống Mĩ.- Các tác phẩm tiêu biểu:Tiểu thuyết: Cửa sông, Dấu chân người lính.Truyện ngắn: Mảnh trăng cuối rừng, Bức tranh.b) Tác phẩmTruyện ngắn Bến quê in trong tập truyện cùng tên, xuất bản năm 1985.Truyện có ý nghĩa triết lí giản dị mà sâu sắc, mang tính trải nghiệm, có ý nghĩa tổng kết cuộc đời một con người.2. Đọc – tìm hiểu chú thích:a) Đọc văn bản.b) Tìm hiểu chú thích3. Tóm tắt truyện- Nhân vật Nhĩ trong truyện từng đi khắp mọi nơi trên trái đất, cuối đời anh bị cột chặt vào giườ bệnh bởi một căn bệnh hiểm nghèo – đến nỗi không tự dịch chuyển được vài phân trên chiếc giường hẹp kê bên cửa sổ.- Thời điểm đó, anh phát hiện ra vùng đất bên kia sông, nơi bến quê quen thuộc- một vẻ đẹp bình dị mà hết sức quyến rũ.Nhận được sự chăm sóc ân cần của vợ, Nhĩ mới cảm nhận được sự vất vả, tần tảo- tình yêu và đức hy sinh thầm lặng của người vợ. Anh khao khát được đặt chân lên bờ bãi bên kia sông – cái miền đất gần gũi và trở nên xa vời với anh. Nhân vật đã chiêm nghiệm được cái quy luật đầy nghịch lý của đời người (con người trên đời người không tránh khỏi những khó khăn trắc trở - con người phải trải nghiệm trong cuộc sống mới cảm nhận hết được những bí ẩn đẹp đẽ trong cái bình dị đơn sơ) giống như niềm say mê pha lẫn nỗi ân hận, đau đớn mà lời lẽ không bao giờ giải thích hết được.4. Tìm hiểu tình huống truyện

Hai tình huống cơ bản:+ Nhĩ bị liệt toàn thân nằm trên giường bệnh+ Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp của bãi bồi ven sông và người thân.Tạo ra một chuỗi các tình huống nghịch lí, tác giả muốn lưu ý người đọc đến một nhận thức về cuộc đời: cuộc sống và số phận của một con người chứa đầy những sự bất thường – nghịch lí ngẫu nhiên vượt ra ngoài những dự định và ước muốn cả những hiểu biết và toan tính của người ta.- Qua những suy nghĩ của nhân vật Nhĩ, truyện có ý nghĩa tổng kết sự trải nghiệm của cả đời người, con người ta trên đường đời thật khó tránh được những cái điều vòng vèo hoặc chùng chình – vẻ đẹp của cuộc sống êm đềm bình lặng của người thân yêu – thì có khi phải đến lúc sắp giã biệt cuộc đời ta mới thấm thía và cảm nhận được.II. Đọc – hiểu văn bản1. Phân tích những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ- Khung cảnh thiên nhiên có chiều sâu rộng, từ những bông bằng lăng phía ngoài cửa sổ đến con sông Hồng màu đỏ nhạt lúc đã vào thu, vòm trời bãi bồi bên kia sông.Nhĩ cảm nhận cảnh vật bằng cảm xúc tinh tế - không gian và những cảnh sắc ấy vốn quen thuộc gần gũi nhưng lại rất mới mẻ với Nhĩ. Lần đầu tiên anh cảm nhận tất cả vẻ đẹp và sự giàu có của nó.Cảm nhận của Nhĩ về người thân:Trong hoàn cảnh bệnh tật lâu dài, mọi sự chăm sóc đều nhờ vào vợ con. Buổi sáng hôm đó, bằng trực giác, Nhĩ đã hiểu thời gian của đời mình chẳng còn bao lâu nữa.Nhĩ cảm nhận lần đầu tiên về sự vất vả, tần tảo, chịu thương chịu khó và sự âu yếm yêu thương của vợ anh - Cảm nhận về người vợ:+ Những ngón tay gầy guộc, âu yếm vuốt ve bên vai chồng.+ Liên đang mặc tấm áo vá…“ Suốt đời anh làm em khổ tâm… Mà em cứ nín thinh…” “có hề sao đâu”.Đoạn văn diễn tả sự thấu hiểu và biết ơn sâu sắc của Nhĩ với vợ:“Cũng như cảnh bãi bồi đang nằm phơi mình bên kia – tâm hồn Liên vẫn giữ nguyên vẹn những nét tần tảo và chịu đựng hi sinh từ bao đời xưa – và cũng chính nhờ vào điều đó mà sau nhiều tháng bôn tẩu tìm kiếm …, Nhĩ đã thấy được nơi nương tựa là gia đình trong những ngày này”.-Cách miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về tâm hồn con người, về cách viết rất tài hoa của Nguyễn Minh Châu.- Người cha khao khát được khám phá vẻ đẹp cuộc sống của bãi bồi bên kia sông – một vẻ đẹp vô cùng tươi mới – thân thuộc nhưng với hoàn cảnh của anh lúc này đặt chân đến được là điều không thể - khát khao ấy xâm chiếm tâm hồn anh mãnh liệt nhưng vì không thể thực hiện nên khó diễn tả thành lời cho đứa con trai còn ít tuổi – chưa có những trải nghiệm như anh hiểu nổi.- Khi nhận ra vẻ đẹp của bãi bồi bên kia sông vào buổi sáng đầu thu- cũng là lúc Nhĩ nhận ra mình sắp phải từ giã cõi đời.Muốn đặt chân lên bãi bồi bên kia sông:

- Những giá trị bình thường bị người ta lãng quên – bỏ qua lúc tuổi trẻ - khi những ham muốn xa vời đang lôi cuốn con người tìm đến. Sự nhận thức này chỉ đến với người ta ở cái thái độ đã từng trải. Với Nhĩ đó là lúc cuối đời, bởi thế đó là sự thức tỉnh xen lẫn niềm ân hận và nỗi xót xa.- Không thể thực hiện được cái mình khát khao – Nhĩ phải nhờ đến người con trai- nhưng vì không thể giải thích cho nó hiểu – nên trên đường đi cậu bé đã sa vào trò chơi hấp dẫn nó gặp bên đường (Bởi đứa con không hiểu được ước muốn của người cha đề rồi lỡ chuyến đò sang ngang duy nhất trong ngày, nó nhận lời một cách miễn cưỡng)* Câu chuyện của Nhĩ và cậu con trai – sự chiêm nghiệm của anh về quy luật của đời người:Con người ở trên đời thật khó tránh được những cái vòng vèo hoặc chùng chình.- Khi thấy con đò ngang vừa chạm mũi vào bờ đất bên này Nhĩ đã thu hết tâm lực dồn vào cử chỉ có vẻ kì quặc “anh đang cố…” Ý như khẩn thiết ra hiệu một người nào đó – hành động này có thể hiểu anh đang nôn nóng thúc giục cậu con trai anh mau kẻo lỡ đò.Hình ảnh này còn gợi ra ý nghĩa khái quát hơn: + Muốn thức tỉnh mọi người về cái vòng vèo chùng chình mà chúng ta đang sa vào trên đường đời – để dứt ra khỏi nó – để hướng tới những giá trị đích thực vốn rất giản dị gần gũi và bền vững.Nhân vật Nhĩ trong truyện là nhân vật tư tưởng – một loại nhân vật nổi lên trong sáng tác của Nguyễn Minh Châu giai đoạn sau 1975 – nhà văn đã gửi gắm qua nhân vật nhiều điều quan sát suy ngẫm – triết lí về cuộc đời con người nhưng nhân vật không là cái loa phát ngôn cho tác giả - những chiêm nghiệm triết lí đã được chuyển hoá vào trong đời sống nội tâm của nhân vật với diễn biến của tâm trạng dưới sự tác động của hoàn cảnh được miêu tả tinh tế, hợp lí.2. Tìm hiểu một đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật của truyện: sáng tạo những hình ảnh có ý nghĩa biểu tượngHình ảnh biểu tượng thường có hai lớp nghĩa: nghĩa thực và nghĩa biểu tượng qua hình ảnh.Một số hình ảnh mang nghĩa biểu tượng:- Hình ảnh bãi bồi ven sông và toàn bộ khung cảnh: Vẻ đẹp của đời sống vừa bình dị vừa thân thuộc – hình ảnh của quê hương xứ sở của mỗi người.- Hình ảnh bờ sông bên này bị sụt lở:“tiếng những tảng đất lở bên này sông…đổ ụp vào trong giấc ngủ của Nhĩ lúc gần sáng. Bông hoa bằng lăng cuối thu sắc tím đậm hơn”: sự sống của nhân vật Nhĩ đã vào những ngày cuối tuần.- Người con trai sà vào trò chơi đám cờ thế gợi ra những điều mà Nhĩ cho là vòng vèo, chùng chình không tránh khỏi.- Hành động của Nhĩ có vẻ khác thường ở cuối truyện: đu mình nhô người ra ngoài giơ một cánh tay gầy guộc ra phía ngoài cửa sổ khoát khoát như đang khẩn thiết ra hiệu cho một

người nào đó: phải thoát ra, dứt ra khỏi sự chùng chình để hướng tới giá trị đích thực, giản dị mà bền vững.III. Tổng kết1.Nghệ thuật- Sự miêu tả tâm lý tinh tế.- Cách sử dụng nhiều hình ảnh giàu tính biểu tượng.- Xây dựng tình huống truyện giàu sức biểu hiện.- Trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật.2. Nội dungTruyện ngắn Bến quê đã thể hiện những suy ngẫm trải nghiệm của nhà văn về cuộc sống và thức tỉnh sự trân trọng đối với vẻ đẹp bình dị, gần gũi của cuộc sống quê hương.

IV: NHỮNG NGÔI SAO XA XÔII. Giới thiệu chung.1. Tác giả   : - Lê Minh Khuê sinh năm 1940, quê ở huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hoá. Trong kháng chiến chống Mĩ, gia nhập thanh niên xung phong và bắt đầu viết văn vào đầu những năm 1970, chủ yếu viết về cuộc sống chiến đấu của tuôổ trẻ ở tuyến đường Trường Sơn. Sau năm 1975, tác phẩm của Minh Khuê bám sát những chuyển biến của đời sống xã hội và con người trên tinh thần đổi mới. Lê Minh Khuê là cây bút chuyên về truyện ngắn.2. Tác phẩm : Truyện « Những ngôi sao xa xôi » là một trong những tác phẩm đầu tay của LMK, viết năm 1971, trong lúc cuộc kháng chiến chống Pháp đang diễn ra ác liệt.II. Một số câu hỏi xoay quanh tác phẩm.Câu 1   : Giải thích nhan đề   : Những ngôi sao xa xôi .- Thoạt đầu, có vẻ như không có gì thật gắn bó với nội dung của truyện. Và chỉ gần đến cuối câu chuyện, hình ảnh những ngôi sao mới xuất hiện trong những cảm xúc hồn nhiên, mơ mộng của Phương Định, ngôi sao trên bầu trời thành phố. - Ánh đèn điện như những vì sao lung linh trong xứ sở thần thiên của những câu chuyện cổ tích.

+ Biểu hiện cho cho những tâm hồn hết sức hồn nhiên, mơ mộng, lãng mạn của những cô gái thành phố.+ Biểu hiện cho những khát vọng, ước mơ trong tâm hồn thiếu nữ về một cuộc sống thanh bình, êm ả giữa những gì gần gũi khốc liệt của chiến tranh, không khí bàng hoàng của bom đạn, tất cả như trở nên xa vời.+ Ánh sáng của các vì sao thường nhỏ bé, không dễ nhận ra, không rực rỡ chói loà như mặt trời, và cũng không bàng bạc, thấm đẫm bao phủ như mặt trăng. Nhiều khi nhìn lên bầu trời, ta phải thật chăm chú mới phát hiện ra những ngôi sao ấy.

- Và phải chăng vẻ đẹp của các cô thanh niên xung phong ấy cũng như vậy. Và chúng lại « xa xôi », vì thế phải thật chăm chú mới nhìn thấy được, mới yêu và quý trọng những vẻ đẹp như thế.

Câu 2 : Tóm tắt nội dung cốt truyện và nêu ý nghĩa của truyện ? a. Tóm tắt : Ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một địa điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Họ gồm có : hai cô gái rất trẻ là Định và Nho, còn tổ trưởng là chị Thao lớn tuổi hơn một chút. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiểm vì luôn phải đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom và phải làm việc giữa ban ngày dưới bom đạn của quân thù trên một tuyến đường ác liệt. Tuy vậy, họ vẫn lạc quan yêu đời, vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và đặc biệt họ rất gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính. Cái hang đá dưới chân cao điểm là « ngôi nhà » của họ đã lưu giữ biết bao kỉ niệm đẹp của ba cô gái mở đường trong những tháng ngày gian khổ mà anh hùng của cuộc kháng chiến chống Mĩ. b. Ý nghĩa của truyện : - Làm nổi bật tâm hồn tỏng sáng, mơ mộng, tình thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu vô cùng gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.Câu 3 : Truyện được trần thuật từ nhân vật nào ? Việc chọn vai kể như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung truyện ?- Truyện được trần thuật từ ngôi thứ nhất và những người kể chuyện cũng là nhân vật chính. Sự lựa chọn ngôi kể như vậy phù hợp với nội dung tác phẩm và tạo thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xcus và suy nghĩ của nhân vật. Để cho nhân vật là người trong cuộc kể lại thì câu chuyện sẽ thật hơn, cụ thể và sinh động hơn, tạo cho người đọc cảm giác tin vào câu chuyện hơn. Và ở đây, truyện viết về chiến tranh, tất nhiên phải có bom đạn, chiến đấu, hi sinh, nhưng trong truyện này, hiện lên khá rõ là thế giới nội tâm của các cô gái thanh niên xung phong với vẻ đẹp tâm hồn của một thế hệ trẻ thời kháng chiến chống Mĩ. Đó cũng là do cách lựa chnj và kể của tác giả - nhất là vai kể ở đây lại là một cô gái trẻ Hà Nội có cá tính nhiều mộng mơ với những kỉ niệm đẹp của thời thiếu nữ.Câu 4 : Tìm hiểu những nét chung và những nét riêng của ba nhân vật cô gái thanh niên xung phong trong truyện.a. Nét chung : - Họ đều thuộc thế hệ những cô gái thanh niên xung phong thời kì kháng chiến chống Mĩ mà tuổi đời còn rất trẻ (như Phương Định vốn là một cô học sihh thành phố), có lí tưởng, đã tạm xa gia đình, xa mái trường, tự nguyện vào chiến trường

tham gia một cách vô tư, hồn nhiên. Việc họ lấy hang đá làm nhà, coi cao điểm đầy bom đạn là chiến trường hàng ngày đối mặt với cái chết trong gang tấc đã nói lên tất cả. Nét chung này không chỉ có ở đây mà còn được nói đến ở nhiều tác phẩm khác như « Gửi em, cô thanh niên xung phong » của Phạm Tiến Duật, « khoảng trời hố bom » của Lâm Thị Mỹ Dạ và truyện ngắn « mảnh trăng cuối rừng » của Nguyễn Minh Châu… Tạo thành biểu tượng gương mặt đẹp và đáng yêu của những cô gái mở dường thời kháng chiến chống Mĩ. - Họ đều có những phẩm chất chung của những chiến sĩ thanh niên xung phong ở chiến trường : tinh thần trách nhiệm cao đối với nhiệm vụ, lòng dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó. Có lệnh là lên đường, bất kể trong tình huống nào, nguy hiểm không từ nan dù phải đối mặt với máy bay và bom đạn quân thù, và đã lên đường là hoàn thành nhiệm vụ ( d/c – sgk). Khi đồng đội gặp tai nạn thì khẩn trương cứu chữa và tận tình chăm sóc (câu chuyện Nho bị thương khi phá bom). Cuộc sống và chiến đấu ở chiến trường thật gian khổ, nguy hiểm và luôn căng thẳng nhưng họ vẫn bình tĩnh, chủ động, luôn lạc quan yêu đời, trong hang vẫn vang lên tiếng hát của ba cô gái.- Cùng là ba cô gái trẻ với cuộc sống nội tâm phong phú đáng yêu : dễ cảm xúc, nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui, dễ buồn. Họ thích làm đẹp cho cuộc sống của mình, ngay cả trong hoàn cảnh chiến trường ác liệt. Nho thích thêu thùa, chị Thao chăm chép bài hát, Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát… Cả ba đều chưa có người yêu, đều sống hồn nhiên tươi trẻ (chi tiết trận mưa đá bất chợt đến và niềm vui trẻ trung của ba cô gái khi được « thưởng thức » những viên đá nhỏ. b. Nét riêng : - Nho là một cô gái trẻ, xinh xắn, « trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng », có « cái cổ tròn và những chiếc cúc áo nhỏ nhắn » rất dễ thương khiến Phương Định « muốn bế nó lên tay ». Nho lại rất hồn nhiên – cái hồn nhiên cảu trẻ thơ : « vừa tắm ở dưới suối lên, cứ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo » ; khi bị thương nằm trong hang vẫn nhổm dậy, xoè tay xin mấy viên đá mưa, nhưng khi máy bay giặc đến thì chiến đấu rất dũng cảm, hành động thật nhanh gọn : « Nho cuộn tròn cái gối, cất nhanh vào túi », Nho quay lưng lại chúng tôi, chụp cái mũ sắt lên đầu » … Và trong một lần phá bom, cô đã bị sập hầm, đất phủ kín lên người.- Phương Định cũng trẻ trung như Nho là một cô học sinh thành phố, nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô từ về gia đình và về thành phố của mình. Ở đoạn cuối truyện, sau khi trận mưa đá tạnh, là cả một dòng thác kỉ niệm về gia đình, về thành phố trào lên và xoáy mạnh như sóng trong tâm trí cô gái. Có thể nói đây là những nét riêng cảu các cô gái trẻ Hà Nội vào chiến trường tham gia đánh giặc, tuy gian khổ nhưng vẫn giữ được cái phong cách riêng của người Hà Nội, rất trữ tình và đáng yêu.

- Còn Thao, tổ trưởng, ít nhiều có từng trải hơn, mơ ước và dự tính về tương lai có vẻ thiết thực hơn, nhưng cũng không thiếu nhưng khát khao và rung động của tuổi trẻ. « Áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu ».Chị lại hay tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm. Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị về tính cương quyết, táo bạo. ĐẶc biệt là sự « bình tĩnh đến phát bực » : máy bay địch đến nhưng chị vẫn « móc bánh quy trong túi, thong thả nhai ». Có ai ngờ con người như thế lại sợ máu và vắt : « thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét ».VÀ không ai có thể quên được chị hát : nhạc sai bét, giọng thì chua, chị không hát trôi chảy được bài nào. Nhưng chị lại có ba quyển sổ dày chép bài hát và rỗi là chị ngồi chép bài h át. => Những nét riêng đó đã làm cho các nhân vật sống hơn và cũng đáng yêu hơn.Câu 5   : Viết đoạn văn nêu cảm nhận về nhân vật Phương Định. (khoảng 12 -> 15 câu)Gợi ý   : Triển khai các ý sau  : Phương Định là hình ảnh tiêu biểu của những người con gái Hà Nội vào chiến trường đánh giặc.- Cô rất trẻ , có thời học sinh hồn nhiên vô tư bên người mẹ trong những ngày thanh bình của thành phố. - Ngay giữa chiến trường ác liệt, Phương Định vẫn không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng : cô hiện lên rất đời thường, rất thực với những nét đẹp tâm hồn : nhạy cảm, hay mơ mộng và thích hát. ( Cảm xúc của Đình trước cơn mưa đá)- Là cô gái kín đáo trong tình cảm và tự trọng về bản thân mình. (Hay ngắm mắt mình qua gương, biết mình đẹp và được các anh bộ đội để ý nhưng không tỏ ra săn sóc, vồn vã…., nét kiêu kì của những cô gái Hà thành)- Tình cảm đồng đội sâu sắc : yêu mến hai cô bạn cùng tổ, yêu mến và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô gặp trên tuyến đường Trường Sơn. (Chăm sóc Nho khi Nho bị thương….)- Ngời lên những phẩm chất đáng quý : có trách nhiệm với công việc, dũng cảm, bình tĩnh, tự tin….- Truyện kể theo ngôi thứ nhất (nhân vật kể là nhân vật chính) phù hợp với nội dung truyện và thể hiện tâm trạng suy nghĩ của nhân vật. Tác giả am hiểu và miêu tả sinh động nét tâm lí của những nữ thanh niên xung phong.=> Nhân vật Phương Định đã để lại trong lòng người đọc nỗi niềm đồng cảm, yêu mến và sự kính phục về phẩm chất tốt đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.Đoạn văn mẫu   : Là con gái Hà Nội vào chiến trường đánh giặc, cô mang theo những kỉ niệm đẹp của một thời học sinh vô tư lự bên người mẹ và những hình ảnh, những kỉ niệm thân thương quá đối với thành phố của cô (1). Ở chiến trường 3 năm, đã quen với những thử thách nguy hiểm, giáp mặt hàng ngày với cái chết, nhưng cô không hề

mất đi sự hồn nhiên, trong sáng và những ước mơ về tương lai : nhạy cảm, mơ mộng và thích được hát(2). Cô hồn nhiên đến đáng yêu khi gặp cơn mưa đá trên cao điểm : « Tôi chạy vào, bỏ trên bàn tay đang xoè ra của Nho mấy viên đá nhỏ. Lại chạy ra, vui thích cuống cuồng. Rồi mưa tạnh, tôi bỗng thẫn thờ tiếc không nói nổi »(3). Cùng với trận mưa đá ấy, những kỉ niệm thời thiếu nữ lại trào lên trong cô « xoáy mạnh như sóng » biết bao hình ảnh thân thương của gia đình, thành phố và quê hương (4). Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm hồn trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến trường (5). Là cô gái xinh đẹp, đầy nữ tính, biết điệu đà làm dáng nhưng lại rất kín đáo, tế nhị, có chiều sâu trong tình cảm và tự trọng về bản thân mình (6). Biết mình được các anh lính để mắt, điều đó khiến cô vui và tự hào nhưng cô không hề tỏ ra vồn vã, săn đón, cô luôn kín đáo giữa đám đông : « đứng ra xa, khoanh tay lại trước ngực và nhìn đi nơi khác, môi mìm chặt » (7). Cô yêu mến đồng đội, đặc biệt là hai người bạn gái cùng tổ, luôn lo lắng sau mỗi lần phá bom : « Tôi phủi áo, căng mắt nhìn qua khói và chạy theo chị Thao… Chi Thao vấp ngã. Tôi đỡ chị… Tôi moi đất, bế Nho đặt lên đùi mình », rồi chăm sóc đồng đội như một y tá(8). Cô còn yêu mến và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô gặp trên tuyến đường Trường Sơn (9). Trong suy nghĩ của cô : « những người đẹp nhất, thông mình, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục có ngôi sao trên mũ (10). Cuộc sống chiến đấu đối mặt với kẻ thù hàng ngày, thần Chết luôn đe doạ từng giây phút đã rèn luyện cho cô gái Hà thành đức tính dũng cảm, gan dạ, tự tin để hoàn thành mọi nhiệm vụ (11). Công việc hàng ngày của cô và đồng đội rất nhiều và nguy hiểm : phá bom, ít nhất là 3 quả, có ngày 5 quả », công việc khủng khiếp bóp nghẹt trái tim, nhưng cô nói về chừng ấy công việc gọn gàng, khô khốc, tĩnh nhẹ như không, cô nghĩ về công việc của mình quá giản dị và còn cho là có cái thú riêng : « có ở đâu như thê này không. Đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng ra như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chận chạy mà vẫn không biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ » (12). Chiến tranh và đạn bom giặc Mỹ đã làm cô lớn lên, trở thành dũng sĩ mạnh mẽ mà cô không hề biết : « quen rồi. Một ngày tôi phá bom đến 5 lần. Ngày nào ít : ba lần. Tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể » (13). Thế đấy, những cảm xúc, suy nghĩ chân thực của cô đã truyền sang cho người đọc nỗi niềm đồng cảm, yêu mến và sự kính phục (14).Tất cả đã được tác giả kể chân thực, sinh động và tự nhiên qua tâm lí nhân vật ở những sự việc và chi tiết có ý nghĩa trong truyện, và những nét tâm lí này lại được chính nhân vật nói lên qua vai kể của mình nên lại càng thấm thía(15).

Câu 6 : Viết một đoạn văn quy nạp (12 câu): « Những ngôi sao xa xôi » đã khắc hoạ vẻ đẹp tâm hồn của thanh niên Hà Nội qua hình ảnh Phương Định dũng cảm gan dạ mà cũng thật trong trẻo, mộng mơ.Gợi ý   : - Đoạn văn giầu chất thơ (tâm trạng trước trận mưa đá) => cảm xúc bâng khuâng xao xuyến, niềm vui nỗi buồn chợt đến, chợt đi.- Niềm tin ấy cứ lấp lánh mãi như ánh sáng của những ngôi sao xa xôi mà không gì, không một thế lực tàn bạo, khắc nghiệt nào có thể dập tắt được- Trong cảm xúc bâng khuâng, xao động, thoáng qua của PĐ, hình ảnh ngôi nhà, người mẹ, những gì thân thuộc gần gũi đến hình ảnh lung linh của những ngôi sao mà tác giả đã hơn một lần nhắc đến, ánh sáng của đèn điện ngỡ là thực mà như là ảo. Tất cả hiện lên trong ánh sáng lung lính của kí ức mộng mơ, rất thiếu nữ, rất dung dị của người Hà Nội.Câu 7 : Trong truyện « Những ngôi sao xa xôi » có đoạn : « Không hiểu vì sao mình gắt nữa…. đang bắn ».Những câu văn trên đã thể hiện hiện thực như thế nào ? Nhận xét về hiệu quả diễn đạt của những câu văn ấy ? Gợi ý :

- Nhịp điệu dồn dập của những câu văn như những đợt bom đang liên tiếp dội xuống, như khói đang dồn vào hang => Góp phần tô đậm hiện thực.

- Sợ + lo lắng -> « gắt »- « Trên cao điểm vắng vẻ, chỉ có »=> Vẫn tiếp tục bằng những câu văn ngắn,

rất ngắn, một loạt các câu đặc biệt diễn tả sự cách biệt của con người trên cao điểm.

- Câu văn « và bom » đặt giữa hai câu => dường như quả bom ngăn cách Định và đồng đội của cô. TỪ « và » liên kết câu tựa như những ý nghĩ, những suy nghĩ tình cảm gắn kết PĐịnh với Nho và Thao. Nhưng đồng thời chính ý nghĩ về đồng đọi lại khiến cho PĐịnh bớt sợ, bớt cô đơn. Cô gái Hà Nội ấy cảm thấy vững lòng hơn khi thấy « Cao xạ đặt bên kia quả đồi ». Tiếng súng cao xạ - tiếng của những người đồng chí khiến cô vững tâm hơn.

=> Đoạn văn vừa gợi được sự khốc liệt của chiến tranh, vừa diễn tả được tâm trạng lo lắng bồn chồn của PĐ đồng thời cũng thể hiện những tình cảm, suy nghĩ về tình đồng đội rất ấm áp.

------------------------------------------------------------------------

Đề 1 : Cảm nghĩ về nhân vật Phương Định trong truyện ngắn « Những ngôi sao xa xôi » của Lê Minh KhuêA. Mở bài :

- Giới thiệu con đường Trường Sơn trong kháng chiến chống Mĩ - được coi là biểu tượng anh hùng của cuộc chiến đấu giành độc lập tự do. - Nhà văn Lê Minh Khuê đã từng là thanh niên xung phong trên tuyến đường TS máu lửa. - Những tác phẩm của chị viết về cuộc sống chiến đấu của bộ đội và thanh niên xung phong ở đây đã gây được sự chú ý của bạn đọc mà truyện ngắn « những ngôi sao xa xôi » là một trong những tác phẩm ấy. - Truyện viết về 3 cô gái trong một tổ trinh sát mặt đường làm nhiệm vụ phá bom trên tuyến đường TS đạn bom khốc liệt. Phương Định, nhân vật kể chuyện cũng là nhân vật chính để lại nhiều ấn tượng đẹp và tình cảm sâu sắc trong lòng người đọc. B. Thân bài. 1. Cảm nhận về tính hồn nhiên, ngây thơ, tinh nghịch của Phương Định. - Phương Định là nữ sinh của thủ đô thanh lịch bước vào chiến trường. Phương Định có một thời học sinh- cái thời áo trắng ngây thơ, hồn nhiên và vô tư lự của cô thật vui sướng ! Những hoài niệm của cô về thời học sinh thật đáng yêu  luôn sống trong cô ngay giữa chiến trường. - Cơn mưa đá ngắn ngủi đột ngột xuất hiện ở cuối truyện, ngay sau trận phá bom đầy nguy hiểm cũng thức dậy trong cô bao niềm vui thơ trẻ : cô nhớ về mẹ, cái cửa sổ căn nhà, những ngôi sao to trên bầu trời thành phố… Nó thức dậy những kỉ niệm và nỗi nhớ về thành phố, gia đình, về tuổi thơ thanh bình của mình. Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm hồn trong hoàn cảnh, khốc liệt và nóng bỏng của chiến trường. - Những thử thách và nguy hiểm ở chiến trường, thậm chí cả cái chết không làm mất đi ở cô sự hồn nhiên trong sáng và những ước mơ về tương lai. Phương Định vẫn là người con gái nhậy cảm, hồn nhiên, hay mơ mộng và thích hát. - Cô đem cả lòng say mê ca hát vào chiến trường TS ác liệt. Cô thích hát những hành khúc bộ đội, những bài dân ca quan họ, dân ca Nga, dân ca Ý. Giọng của Phương Định chắc là hay lắm nên « chị Thao thường yêu cầu cô hát đấy sao » ? Định còn có tài bịa ra lời bài hát nữa. Chị Thao đã ghi cả vào sổ những lời hát cô bịa ra….+ Phương Định là một cô gái xinh xắn. Cũng như các cô gái mới lớn, cô nhạy cảm và quan tâm đến hình thức của mình. Chiến trường khốc liệt nhưng không đốt cháy nổi tâm hồn nhạu cảm của cô. Cô biết mình đẹp và được nhiều người để ý  : « Tôi là con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá….. » ; còn mặt tôi thì các anh lái xe bảo « : Cô có cái nhìn sao mà xa xăm ». Điều đó làm cô thấy vui và tự hào. + Biết mình được cánh lính trẻ để ý nhưng cô « không săn sóc, vồn vã », không biểu lộ tình cảm của mình, nhưng chưa để lòng mình xao động vì ai : « thường đứng ra xa, khoanh tay lại trước ngực và nhìn đi nơi khác, môi mím chặt ». Đó là

cái vẻ kiêu kì đáng yêu của các cô gái Hà Nội như chính cô đã thú nhận : « chẳng qua là tôi điệu đấy thôi ». - Cô luôn yêu mến đồng đội của mình, yêu mến và cảm phục tất cả các chiến sĩ mà cô gặp trên truyến đường Trường Sơn.2. Cảm nhận về chất anh hùng trong công việc của cô. - Là một nữ sinh, Phương Định xung phong ra mặt trận, cùng thế hệ của mình « xẻ dọc TS đi cứu nước – mà lòng phơi phới dậy tương lai » để giành độc lập tự do cho TQ. Cô ra đi mà không tiếc tuổi thanh xuân, nguyện dâng hiến hết mình cho Tổ quốc. + Cô kể : « chúng tôi có ba người. Ba cô gái. Chúng tôi ở trong một cái hang dưới chân cao điểm. Con đường đi qua trước hang bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ có thân cây bị tước khô cháy. Trên cao điểm trống trơn, cô và các bạn phải chạy giữa ban ngày phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch. + Cô nói về công việc của mình gọn gàng khô khốc, tĩnh nhẹ như không : « việc của chúng tôi là ngồi đây. KHi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom » . + P Đnghĩ về công việc của mình quá giản dị, cô cho là cái thú riêng : « có ở đâu như thế này không : đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ĩ xa dần. Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn không hay biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ ». Giản dị mà cũng thật anh hùng. Chiến tranh và đạn bom đã làm cô lớn lên, trở thành dũng sĩ mạnh mẽ mà cô không hề biết. Thật đáng phục !3. Cảm nhận về tình thần dũng cảm trong một cuộc phá bom đầy nguy hiểm. - Lúc đến gần quả bom : + Trong không khí căng thẳng và vắng lặng đến rợn người, nhưng rồi một cảm giác bỗng đến với cô làm cô không sợ nữa : « tôi đến gần quả bom . Cảm thấy ánh mắt cás chiến sĩ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới ». Lòng dũng cảm của cô như được kích thích bởi sự tự trọng. + Và khi đã ở bên quả bom, kề sát với cái chết có thể đến tức khắc, từng cảm giác của cô như cũng trở nên sắc nhọn hơn và căng như dây đàn : « thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người cứa vào da thịt tôi, tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí  ! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành ». Thần chết nằm chực ở đó chờ phút ra tay. Cô phải nhanh hơn, mạnh hơn nó, không được phép chậm chễ một giây.- Tiếp đó là cảm giác căng thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom. Thật đáng sợ cái công việc chọc giận Thần Chết đó. Ai dám chắc là quả bom sẽ không nổ ngay bây giờ, lúc Phương định đang lúi húi đào đào, bới bới ấy. Thế mà cô vẫn không run

tây, vẫn tiếp tục cái công việc đáng sợ : « tôi cẩn thận bỏ gói thuốc mình xuống cái lỗ đã đào, châm ngòi. Tôi khoả đất rồi chạy lại chỗ ẩn nấp của mình : liệu mìn có nổ, bom có nổ không ? Không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai.. Nhưng quả bom nổ. Một thứ tiếng kì quái đến váng óc. Ngực tôi nhói, mắt cay mãi mới mở ra được. Mùi thuốc bom buồn nôn. Ba tiếng nổ nữa tiếp theo. Đất rơi lộp bộp, tan đi âm thanh trong những bụi cây. Mảnh bom xé không khí, lao và rít vô hình trên đầu. Bốn quả bom đã nổ. Thắng rồi ! Nhưng một đồng đội đã bị bom vùi ! Máu túa ra từ cánh tay Nho, túa ra, ngấm vào đất. Da xanh, mắt nhắm nghiền, quần áo đầy bụi… ». Nhưng không ai được khóc trong giờ phút rất cần sự cứng cỏi của mỗi người. - Cái công việc khủng khiếp bóp nghẹt trái tim ấy không chỉ đến một lần trong đời mà đến hàng ngày : « Quen rồi. Một ngày tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít  : ba lần. Tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể. » =>Cảm xúc và suy nghĩ chân thực của cô đã truyền sang cho người đọc nỗi niềm đồng cảm yêu mến và sự kính phục. Một cô nữ sinh nhỏ bé, hồn nhên, giàu mơ mộng và nhạy cảm mà cũng thật anh hùng, thật xứng đáng với những kì tích khắc nghi trên những tuyến đường TS bi tráng. Một ngày trong những năm tháng TS của cô là như vậy. Những trang lịch sử TS không thể quên ghi một ngày như thế. C. Kết luận. - Chúng ta luôn tự hào về những chiến sĩ, những thanh niên xung phong TS như Phương Định và đồng đội của cô. Lịch sử những cuộc kháng chiến và chiến thắng hào hùng của dân tộc không thể thiếu những tấm gương như cô và thế hệ những người đã đổ máu cho nền độc lập của Tổ Quốc. - Chúng ta càng yêu mến tự hào về cô, càng biết ơn và học tập tinh thần của những người như cô trong công cuộc xây dựng đất nước hôm nay.

----------------------------------------------------------

Đề 2 : « Những ngôi sao xa xôi » của Lê Minh Khuê là vẻ đẹp tâm hồn của tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước, vừa có những nét chung đáng quý, vừa mang những nét riêng của « những ngôi sao xa xôi ». Hãy phân tích.

Dàn ý. A. Mở bài : Cách 1 : - Cuộc kháng chiến chống Mĩ đã đi qua….. nhưng ánh sáng chói lọi của nó

vẫn luôn tồn tại cùng với lịch sử dân tộc ta qua các tác phẩm văn học như….. Và có những con người bình dị, đã làm nên cuộc kháng chiến ấy, đó là những người lính, những cô thanh niên xung phong, những chiến sĩ vô danh…. « Những ngôi sao xa xôi » viết về những con người như vậy. Ba cô gái thanh niên họp thành một tổ trinh sát mặt đường….

Họ đã sống và chết.Giản dị và bình tâmKhông ai nhớ mặt đặt tênNhưng họ đã làm nên đất nước.(Ngã ba Đồng Lộc)Cách 2 : - Truyện « những ngôi sao xa xôi » của Lê Minh Khuê được viết năm 1971,

khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra vô cùng ác liệt.- Truyện kể lại cuộc sống của ba cô gái thanh niên xung phong làm công tác

trinh sát và phá bom thông đường trên một cao điểm của Trường Sơn những năm tháng chống Mĩ. Qua đó thể hiện và ca ngợi tâm hồn và phẩm chất cao đẹp của những người con gái Việt Nam thời chống Mĩ : Hồn nhiên, trong sáng trong cuộc sống, dũng cảm trong chiến đấu và luôn lạc quan trước tương lai.

- Họ đã để lại một ấn tượng rất sâu sắc, giúp người đọc nhận ra rằng trong chiến thắng vinh quang của dân tộc trước một cường quốc lớn, có những con người làm việc và hiến dâng cả tuổi xuân, cả máu của mình cho đất nước.

B. Thân bài.1. Hoàn cảnh sống và chiến đấu   : - Họ ở trong một hang dưới chân một cao điểm giữa một vùng trọng điểm trên

tuyến đường Trường Sơn, tức là ở nơi tập trung nhất bom đạn và sự nguy hiểm, ác liệt, từng ngày, từng giờ phải đối mặt với bom rơi, đạn nổ. Có biết bao thương tích vì bom đạn giặc : đường bị đánh « lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn » tưởng như sự sống bị huỷ diệt : « không có lá xanh » hai bên đường, « thân cây bị tước khô cháy »…Những cây rễ nằm lăn lóc, ngổn ngang những hòn đá to…. han rỉ trong lòng đất ».

=>Quả là một hiện thực khô khốc đầy mùi chiến tranh, nó không có màu xanh của sự sống, chỉ thấy tử thần luôn rình rập.

- Công việc trinh sát, phá bom lại càng đặc biệt nguy hiểm. Họ phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày, phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch để đo và ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ và dùng những khối thuốc nổ đặt vào cạnh nó để phá. Đó là một công việc phải mạo hiểm với cái chết, luôn căng thẳng thần kinh, đòi hỏi sự dũng cảm và bình tĩnh hết sức.

+ Không khí của chiến tranh không giống như tương lai hay quá khứ có một âm điệu riêng. Chẳng hạn như sự im lặng : « Cuộc sống ở đây đã dậy cho chúng tôi thế nào là sự im lặng ». Im lặng có nghĩa là cái chết đang rình rập đâu đây, nó ập đến bất cứ lúc nào. Chưa hết, đó mới chỉ là hiện thực lúc yên tĩnh, còn lúc có bom của địch thì sao ? « Nghe tiếng bom đầu tiên, có đứa chết giấc, nằm dán xuống đất », rồi « chúng tôi bị bom vùi luôn. Có khi bò trên cao điểm trở về hang,

cô nào cũng chỉ thấy « hai con mắt lấp lánh », « hàm răng loá lên » khi cười, khuôn mặt thì « lem luốc ».

2. Vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong và cũng là của tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.a. Những nét chung   : Cả ba cô, cô nào cũng đáng mến, đáng cảm phục- Họ đều thuộc thế hệ những cô gái thanh niên xung phong thời kì kháng chiến chống Mĩ mà tuổi đời còn rất trẻ (như Phương Định vốn là một cô học sinh thành phố), có lí tưởng, đã tạm xa gia đình, xa mái trường, tình nguyện vào cái nơi mà cái sự mất còn chỉ diễn ra trong nháy mắt, một cách vô tư, hồn nhiên, cống hiến tuổi thanh xuân. Họ thực sự là những anh hùng không tự biết. Nét chung này không chỉ có ở đây mà còn được nói đến ở nhiều tác phẩm khác như « Gửi em, cô thanh niên xung phong » của Phạm Tiến Duật, « Khoảng trời hố bom » của Lâm Thị Mỹ Dạ và truyện ngắn « Mảnh trăng cuối rừng » của Nguyễn Minh Châu… Tạo thành biểu tượng gương mặt đẹp và đáng yêu của những cô gái mở đường thời kháng chiến chống Mĩ. - Qua thực tế chiến đấu, cả ba cô gái đều có tinh thần trách nhiệm cao với nhiệm vụ, lòng dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó. Có lệnh là lên đường, bất kể trong tình huống nào, nguy hiểm không từ nan dù phải đối mặt với máy bay và bom đạn quân thù, và đã lên đường là hoàn thành nhiệm vụ ( d/c – sgk). + Nghe Phương Định kể lại một lần phá bom : « tôi một quả bom trên đồi. Nho, hai quả dưới lòng đường. Chị Thao, một quả dưới cái chân hầm ba-ri-e cũ. Cảnh tượng chiến trường trở nên « vắng lặng đến phát sợ ». Đến với toạ độ chết, đến với quả bom cần phải phá nổ (mà không biết nó sẽ nổ vào lúc nào , sự cầu viện tâm linh của cô gái (nhân vật tôi) giống như một ảo ảnh : « Các anh cao xạ có nhìn thấy chúng tôi không ? » Mặc dù « quen rồi ». Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần » nhưng cái hồi hộp dường như không hề thay đổi. Như cái cảm giác chờ bom phát nổ : tất cả đều đứng im, cả gió, cả nhịp tim trong lồng ngực. Chỉ có chiếc đồng hồ : « Nó chạy, sinh động và nhẹ nhàng đè lên những con số vĩnh cửu…. ». Quả bom có hai vòng tròn màu vàng nằm lạnh lùng trên một bụi cây khô, một đầu vùi xuống đất. Thần chết đang đợi chờ. Vỏ quả bom nóng. Định dùng lưỡi xẻng đào đất, có lúc lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Có lúc Định « rùng mình » vì cảm thấy tại sao mình lại làm quá chậm thế ! ...Hai mươi phút đã trôi qua. Tiếng còi chị Thao rúc lên,, Định cẩn thận bỏ gói thuốc mìn xuống cái lỗ đã đào, châm ngòi vào dây mìn. … tiếng không khí. Đất rơi lộp bộp. Bom nổ váng óc, ngực đau nhói, đôi mắt cay mãi mới mở ra được. Mồ hôi thấm vào môi, cát lạo xạo trong miệng. Nguy hiểm, căng thẳng không thể nào kể xiết… .Chị Thao vấp ngã, Nho bị thương. Bom nổ, hầm sập, chị Thao và Định phải moi đất bế Nho lên. Máu túa ra, ngấm vào đất »…Định rửa vết thương cho Nho, tiêm thuốc, pha sữa cho Nho, chị Thao nghẹn ngào….

+ Cuộc sống và chiến đấu ở chiến trường thật gian khổ, nguy hiểm và luôn căng thẳng nhưng họ vẫn bình tĩnh, chủ động, luôn lạc quan yêu đời. Phương Định cho biết : « Tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể…. ».=>Phải nói rằng trong đoạn văn trả cảnh phá bom trên cao điểm, Lê Minh Khuê đã sử dụng bút pháp hiện thực để tái hiện lại cảnh phá bom vô cùng nguy hiểm, dựng nên một tượng đài về khí phách anh hùng lẫm liệt của tổ trinh sát mặt đường từ những con người bằng xương bằng thịt. Chị Thao, Nho, Định như những ngôi sao xa xôi sáng ngời lên những sắc xanh trong khói lửa đạn bom. Chiến công thầm lặng của họ bất tử với năm tháng và lòng người như những nữ anh hùng ngã ba Đồng Lộc :

« Đất nước mình nhân hậuCó nước trời xoa dịu vết thương đau

Em nằm dưới đất sâuNhư khoảng trời đã nằm yên trong đất

Đêm đêm, tâm hồn em toả sángNhững vì sao ngời chói, lung linh…

(Khoảng trời hố bom – Lâm Thị Mỹ Dạ)- Họ đều là những cô gái trẻ với cuộc sống nội tâm phong phú đáng yêu : dễ

cảm xúc, nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui, dễ buồn. Họ thích làm đẹp cho cuộc sống của mình, ngay cả trong hoàn cảnh chiến trường ác liệt. Nho thích thêu thùa, chị Thao chăm chép bài hát, Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát… Cả ba đều chưa có người yêu, đều sống hồn nhiên tươi trẻ. Không lúc nào họ không nhớ về Hà Nội. Một trận mưa đá bất ngờ trở thành nỗi nhớ : « mà tôi nhó một cái gì đấy, hình như mẹ tôi, cái cửa sổ, hoặc những ngôi sao to trên bầu trời thành phố ». Nỗi nhớ ấy chính là sự nối dài, quá khứ, hôm nay và khát vọng mai sau.

- Những kỉ niệm sống dậy như những khoảng sáng trong tâm hồn trong trẻo, ngây thơ, dịu dàng. Những xúc cảm hồn nhiên như nguồn sống, điểm tựa, giúp họ thêm vững vàng, sức mạnh vượt qua những khó khăn tưởng chừng như không thể vượt qua nổi. « Khoảng trời xanh » trong thơ « Phạm Tiến Duật » và khoảng trời xanh của kí ức như có sức mạnh vô hình đặc biệt là trong tâm hồn những trí thức trên đường ra trận. => Quả thực, đó là những cô gái mang trong mình những tính cách tưởng như không thể cùng tồn tại : vô cùng gan dạ, dũng cảm trong chiến đấu mà vẫn hồn nhiên, vô tư trong cuộc sống. Những người như họ thật đáng trân trọng biết bao !b. Nét riêng : - Mỗi người thể hiện cái chung đó theo cách riêng của mình. + Chị Thao, tổ trưởng, ít nhiều có từng trải hơn, mơ ước và dự tính về tương lai có vẻ thiết thực hơn, nhưng cũng không thiếu nhưng khát khao và rung động của tuổi trẻ. « Áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu ».Chị lại hay tỉa đôi lông mày

của mình, tỉa nhỏ như cái tăm. Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị về tính cương quyết, táo bạo. ĐẶc biệt là sự « bình tĩnh đến phát bực » : máy bay địch đến nhưng chị vẫn « móc bánh quy trong túi, thong thả nhai ». Có ai ngờ con người dày dạn trước sự sống và cái chết hàng ngày như thế lại sợ máu, sợ vắt: « thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét ».Và không ai có thể quên được chị hát : nhạc sai bét, giọng thì chua, chị chăm chép bài hát dù chẳng thuộc nhạc, giọng lại chua, chị không hát trôi chảy được bài nào nhưng chị lại có ba quyển sổ dày chép bài hát và rỗi là chị ngồi chép bài h át. + Nho là một cô gái trẻ, xinh xắn, « trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng », có « cái cổ tròn và những chiếc cúc áo nhỏ nhắn » rất dễ thương khiến Phương Định « muốn bế nó lên tay ». Nho rất thích tắm suối ngay cả khi khúc suối đó đang chứa bom nổ chậm và rất hồn nhiên – cái hồn nhiên của trẻ thơ : « vừa tắm ở dưới suối lên, cứ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo  ». Hồn nhiên là thế nhưng cô lại bình thản vô cùng khi bị thương : « Không chết đâu. Đơn vị đang làm đường kia mà. Việc gì phải khiến cho nhiều người lo lắng ». Ngay cả lúc đau đớn như vậy nhưng gặp mưa đá, Nho vẫn nhổm dậy, môi hé mở xoè tay xin mấy viên đá mưa : « Nào, mày cho tao mấy viên nữa ». Đặc biệt, khi máy bay giặc đến thì chiến đấu rất dũng cảm, hành động thật nhanh gọn : « Nho cuộn tròn cái gối, cất nhanh vào túi », Nho quay lưng lại chúng tôi, chụp cái mũ sắt lên đầu » … Và trong một lần phá bom, cô đã bị sập hầm, đất phủ kín lên người. Có lẽ với những người con gái ấy, sự sống luôn cao hơn cái chết.+ Phương Định là cô gái để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng ta. Phương Định cũng trẻ trung như Nho là một cô học sinh thành phố xinh đẹp, dũng cảm trong lửa đạn, giàu yêu thương đồng đội. Cô rất nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô từ về gia đình và về thành phố của mình. (d/c). Ở đoạn cuối truyện, sau khi trận mưa đá tạnh, là cả một dòng thác kỉ niệm về gia đình, về thành phố trào lên và xoáy mạnh như sóng trong tâm trí cô gái. Có thể nói đây là những nét riêng của các cô gái trẻ Hà Nội vào chiến trường tham gia đánh giặc, tuy gian khổ nhưng vẫn giữ được cái phong cách riêng của người Hà Nội, rất trữ tình và đáng yêu.

Những nét riêng đó đã làm cho các nhân vật sống hơn và cũng đáng yêu hơn. Trái tim đỏ rực của họ là « những ngôi sao xa xôi » mãi mãi lung linh, toả sáng.

C. Kết luận.- Chiến tranh đã qua đi, sau hơn ba mươi năm, nhưng đọc truyện « Những ngôi sao xa xôi » của Lê Minh Khuê, ta như được sống lại những năm tháng hào hùng của đất nước. Nhà văn khiến lòng ta sống lại hình ảnh tuyệt đẹp và những chiến công phi thường của tổ trinh sát mặt đường, của Định, của Nho, của Thao, của hàng ngàn, hàng vạn cô thanh niên xung phong thời chống Mĩ. Chiến công thầm lặng của họ mãi mãi là một bài ca bất tử.

---------------------------------------------------------