1

1

Redaktor Daut Demaku Lektor Valdet Berisha Recensent Dr. Xhevat Hasani

2

Sabir Krasniqi

HIPNOZA

SHKENC APO FIKSION

Aadorf 1998

3

N VEND T PARATHNIES E lexoja, kt fund dimri, dorshkrimin e Sabir Krasniqit Hipnoza - shkenc apo fiksion - me dashuri. Por, kurrsesi, nuk arrija t prqndrohem pr nj lexim t themelt. Mendja m ndahej dhe m shum mirrej me flakn e dhmbjeve q po i prjeton zemra e zemrs shqiptare. E ndjeja se nuk jam duke e kryer mir detyrn dhe, natyrisht, nuk e prmbushja plotsisht besimin e autorit. Disa her i thosha vetes se njri prej shkrimtarve t dalluar palestinez ka thn: dshira e armikut tim sht q un t heq dor nga puna. Por, megjithat, njeriu sht njeri dhe, mendja dhe shpirti im gjenden n kthetrat e nj dhembje t thell. Nuk dua t besoj se krijimtaria sht harrim, ikje nga realiteti dhe nga mendimi pr vdekjen. Dua t besoj se krijimtaria sht ndrtim i jets, luft pr ndrtimin fisnikrues t jets. Dhe kjo luft, kjo prpjekje, zhvillohet kudo q ka jet njerzore. Por, t kthehem te teksti. Duke lexuar kt libr t mrekullueshm pr t cilin lexuesi do t bindet vet sa sht i realizuar, gjithprfshirs dhe i sistemuar n nivel t lart shkencor, duke menduar edhe pr autorin, Sabir Krasniqi, q dy vite m par sht prezentuar para lexuesve me tekstin orgjinal (mbase t parin n gjuhn shqipe) Parapsikologjia..., vetvetiu imponohen disa pyetje: prej nga po vjen kjo rrjedh e kristalt e ktij lumi krijues, q po sjell fresk e bukuri n botimet e ksaj natyre? Ku po gjendet gjith ky vullnet, energji e dashuri pr t realizuar botime t ktilla - n kto kushte? Ma merr mendja se prgjigja mund t gjendet n Prizren, n kryeqytetin shpirtror t t gjith shqiptarve. Duket se pikrisht n kt qytet sht sublimuar e sedimentuar n gjene (si do t thoshte Pek Skoti) dshira e mijra brezave t popullit ton pr nj deprtim m t thell n shpirtin dhe mendjen e njeriut. Pse po them kshtu? Pr arsye se n kt qytet, pr her t par n Kosov, lindn publikimet (qoft si revista apo si libra t veant) plotsisht t profilizuara e me synim t qart: kultivimi i literaturs inspirative, qartsimi i ligjeve t mendjes dhe deprtim n sferat m t thella t shpirtit t njeriut. Para shum vitesh, nj dor ngjullore, dora e mistikut t par n kto troje, Salih Bashs, e thirri, e ofroi dhe e orientoi grupin e t rinjve t Prizrenit, q t niset rrugs s vshtir q shpie kah pjekuria

4

emocionale dhe kah rrita shpirtrore. Kjo dor q rrezatonte dashuri e dituri nuk mbeti e vetmuar. Shum shpejt u krijua nj klim, q tash ka nisur ti nxjerr n siprfaqe frutat e nj pune t madhe. Prandaj, autori i Hipnozs..., Sabir Krasniqi, me plot t drejt mund ta prdor thnien e njohur t I. Njutnit: N rast se un kam par m larg se t tjert, kjo ka ardhur sepse kam qndruar mbi supet e gjigantve. N kt kuptim, Sabir Krasniqi, nuk del autor i ri, nj q ka pik prej qiellit dhe tani prezentohet me libr kaq t realizuar e kaq serioz. Biografia e Sabir Krasniqit i ka rrnjt e shtrira n bukurin, dashurin, vullnetin, vendosmrin dhe prcaktimin q e ujiti klima e krijuar n Prizren. A ssht, prandaj, hynjor roli i individit q synon ta zhduk terrin e mendjes, at terrin e nj nate pa hn e pa yje? Hipnoza... pr mua sht m shum se nj libr me vler. Xh. Marfi thot: Mund t manipulohet edhe me nj popull t tr q nuk i njeh ligjet e mendjes. Ndrkaq, Humbaleti thot: Do t vij koha kur smundja do t jet marrzi, sepse t gjitha smundjet bazn e kan n mendimin negativ. E, n kt libr, n mnyr m kopmlete dhe m t thell, n mnyr m t plot t thn deri m tash n gjuhn shqipe, flitet gjr e gjat pr FUQIN E MENDIMIT. N t dy dimensionet: pozitiv dhe negativ. Le t ndalet lexuesi (po e porosis me nnvizim) n kaptinn pr sugjestionet dhe le ti lexoj kto pjes jo si kaptina t librit, por si prvoj jetsore, dhe vetm ather do t bindet se ka n dor nj pasuri t rrall. N vlersimet e mia nuk kam asfar droje se mund t bie n subjektivizm t tepruar, sepse gjakimi im ka qen dhe mbetet: rezultatet e dijes t ken prdorim praktik n jet! Pr kt gjakim ka folur edhe plaku i mendimit gjerman, Gete, kur tha: Mendja e fuqishme q ndjek qllime praktike sht mendja m e mir n bot. N kt plan, autori, plotsisht e ka arritur qllimin, pikrisht duke jetsuar n trsi at thnien e mrekullueshme: krijuesit jan si ret: thithin ujin e njelmt, q t lshojn shiun e mbl. E dua kt literatur, i dua njerzit q mirren me kt literatur dhe i dua (shum i dua) lexuesit q e lexojn dhe q e prdorin n jet dijen e ksaj literature. Mars prill 1998 Daut Demaku

5

Libri me titull Hipnoza - shkenc apo fikson m sht dhn nga autori pr vlersim. Pr t qen korrekt me vetn dhe lexuesin, personalisht nuk do t duhej q t vlersoja libra nga lmit me t cilat nuk jam marr e nuk mirrem edhe sot aktivisht, prkatsisht vlersimin e ktij libri do t duhej ta bnte nj psikolog i cili merret me hipnoz. Por, duke pasur parasysh mosmundsin dhe vshtirsit pr komunikim me Kosovn, pr shkak t luftimeve q po zhvillohen atje pr liri e pavarsi, duke qen mjek i cili n ndrkoh edhe ka ndjekur ndonj kurs nga lmi i psikologjis, si dhe duke dashur q ta ndihmoj dhe inkurajoj autorin i cili pr dallim nga mijra intelektual tjer shqiptar t egziluar, po mundohet ti kontribuoj shkencs psikologjike shqiptare, vendosa q t vlersoj librin n fjal. Mendoj se ky libr n mas t madhe e plotson qllimin e autorit dhe paraqet edhe nj kontribut n lmin e shkencave t psikologjis n hapsirn shqipfolse n etni dhe diaspor. Shikuar m gjr, libri i ktill, ndonse i dyti me kt tematik, paraqet edhe nj kontribut t prgjithshm drejt plotsimit t vakumit kulturor-shkencor q shqiptart n saje t fatit t tyre historik trashguan nga e kaluara e largt dhe afrt. Libri i ofron lexuesit t mirfillt njohuri themelore mbi hipnozn dhe do t duhej q tia plotsonte atij fondin e dijeve dhe t kulturs n prgjithsi. Sado q personalisht disa gjra rreth hipnozs do ti shiqoja me nj doz t vogl skeptike, mbase edhe pr shkak t njohurive t pakta q posedoj pr t, mendoj se ky libr, lexuesit do ti zgjoj fantazin dhe kurreshtjen si dhe do t ndikoj q ai t interesohet edhe m shum rreth aftsive t pakufishme q posedon truri i njeriut, pr t cilin edhe shkencat fundamentale eksperimentalisht e n laboratore shkencore m moderne q ka bota, kan verifikuar se prkundr mundsive q ai ka, shfrytzohet fare pak ose edhe keqprdoret. Duke prfunduar vlersimin tim pr librin, shpresoj se jo vetm autorit, por poashtu edhe atyre q n t ardhmn n kushte fare normale e institucionale do t mirren me hipnoz, ky libr s paku do tiu shrbej si nj udhrrfyes pr t br hapa t tjer m t prparuar n kt lm. Maj - qershor 1998 Dr. Xhevat Hasani

6

HISTORIA E HIPNOZS HIPNOZA NDR SHEKUJ T gjitha lmit t definuara shkencore (empirike), burimin e kan n paragjykimet, bestytnit etj, me nj fjal, n magjit e ndryshme. Hipnoza n kt rrafsh, edhe pse e pranuar shkencrisht, edhe sot e ksaj dite nuk sht liruar plotsisht nga sharlatanizmat, absurditetet dhe keqkuptimet. Fenomenet e hipnozs, padyshim jan t njohura pr njerzimin q nga koht m t lashta, pasi pr to ekzistojn t dhna historike dhe zakonisht jan shfrytzuar pr nevoja fetare e mjeksore.

Shnimet e ruajtura nga popujt e lasht q jetonin rreth lumenjve Efurat dhe Tigr, tregojn se populli m i vjetr, i njohur pr kultur n bot - Sumert, qysh 4000 vjet p.e.r. e kan njohur hipnozn dhe jan shrbyer me t. Gjithashtu sht i njohur edhe miti pr

Eskulapin, i cili te smurit i shronte n at mnyr, q s bashku me barrat popullore, u pshpriste n vesh fjal sekrete magjike. N Indi, Asiri dhe n vendet e tjera t Lindjs s Largt, hipnoza prdorej kryesisht pr t rritur rolin e fes n masat e gjra t popullit. Si klerik pranohej vetm ai q zotronte n mnyr t mjaftueshme hipnozn. Gjat ceremonive fetare, predikuesit e fes duke folur kryenin veprime t uditshme me an t duarve; brtisnin kur i lexonin librat e shenjt dhe n kt mnyr arrinin ti sugjestiononin dgjuesit, apo edhe ta hipnotizonin ndonjrin prej tyre, i cili pastaj kthehej n nj kukull q u nnshtrohej verbrisht urdhrave t klerikut. T tjert mund t humbisnin zrin, tu paralizoheshin kmbt etj. Ngjarjet e tilla, natyrisht, i magjepsnin t gjith t pranishmit, e sidomos ata q hipnotizoheshin. N kt mnyr prhapej dhe forcohej

7

bindja n masat e gjra t popullit, se klerikt ishin t pajisur me forca t mbinatyrshme. Nj besim tipik mbizotron edhe sot n mesin e besimtarve Sufit. N Egjiptin e Vjetr, gjithashtu sht prdorur hipnoza si metod terapeutike. N papirusin e vjetr, 3000 vjet p.e.r., i ashtuquajturi Papirusi i Ebersonit, jan prshkruar metoda me t cilat jan shruar njerzit, e q sjan gj tjetr, pos metoda t hipnozs. Klerikt egjiptas njherit ishin edhe si mjek popullor. Pr hiponotizimin e t smurve ata prdornin nj pllak t shndritshme metalike, q ia vinin t smurit para syve, pr tia lodhur syt (kjo metod e fiksimit prdoret edhe sot), si dhe metodn e t prshkuarit me duar npr trupin e t smurit, t prcjell me fjal t posame magjike. Kshtu sht e njohur thnia, q figuron n nj dokument t vjetr egjiptas: ...vendosi n t pllmbt e duarve q tia qetsosh dhembjet dhe thuaj se do t shrohet. Asokohe kan ekzistuar edhe faltore, ku t smurit kan kaluar natn duke ju lutur Zotit q ti shroj. M e njohura ka qen faltorja e Serapsit n Kanape dhe faltorja e Izdinit. Hipnozn e kan njohur edhe grekt e vjetr si gjum i faltors. Ata, t cilt shkonin pr tu shruar (pr t fjetur) n faltore, duhet t prgatiteshin nprmjet dietave dhe ritualeve t ndryshme, pr tu arritur gjumi hipnotik - Ather klerikt (deri sa ata flinin) u afroheshin dhe u pshprisnin atyre sugjestionet e caktuara, e q ata, nn ndikimin e atmosfers s faltors dhe besimit n t, t aktivizonin forcn e tyre shruese. Para se t binin pr t fjetur, t smurt kshilloheshin, se duhet tu prmbahen dhe ti kryejn t gjitha veprimet q Zoti do tua thot gjat gjumit. T nesrmn, kur ata zgjoheshin, klerikt ua interpretonin ndrrat dhe i kshillonin edhe njher seriozisht se duhet ti prmbahen vullnetit t Zotit, n qoft se dshironin t shroheshin. Pasi n at koh, sikurse edhe sot, disa njerz nuk i nnshtrohen sugjestionit hipnotik, n shum faltore, arritja e gjndjes hipnotike bhej nprmjet bimve t caktuara narkotike. Ndikimi i nj individi mbi tjetrin dhe vnia n gjum pr qllime mjekuese, njihej edhe nga populli i vjetr romak. Shkrimtart romak, Marciali, Apuleu dhe Plauti, njihnin metoda pr ti vn n gjum njerzit, veanrisht metodn e prekjs s trupit me duar, e shoqruar kjo edhe me lutje e fjal magjike.

8

Metoda e hipnozs n form t gjumit t faltors u praktikua deri kah mesi i shekullit t gjasht. M pas kt metod, gjithnj e m shum, filluan ta prdorin murgjit kristian, duke arritur shrime t uditshme me an t lutjeve, ujit t bekuar, prekjes me an t duarve e metodave tjera. Me kto rituale u morn edhe mbretrit, si dhe vet Papa. N Dhiatn e Re mund t lexojm: Do ti vendos duart n t smurit dhe ata do t ndihen m mir... Hipnoza, posarisht u praktikua n Indi. Jogistt indian, me qllme t posame religjioze, kan provokuar n vetvete gjendje t njjt si t gjumit. At gjendje e kan arritur duke e vshtruar nj objekt me shikim t fiksuar, deri sa u lotonin syt. Ata, n fakt, provokonin gjendje autohipnotike, dhe pastaj me forcn habitse t vullnetit t tyre, demonstronin fenomene t ndryshme, q edhe sot e ksaj dite jan t pashpjegueshme.

N mesjet, shfaqjet e ndryshme t hipnozs filluan t shpjegohen n myr mistike, metafizike e fetare, si futje e djallit n trupin e njeriut, dhe nn kt pretekst fillon edhe gjuetia e shtrigave. Klerikt kudo gjurmonin t djallzuarit (t pushtuarit nga djalli); mkatart q ia kishin shitur shpirtin djallit. T dyshimtt torturoheshin n

mnyra t ndryshme, q t pohonin bashkimin me frymn e keqe. Pr ta vrtetuar bashkpunimin me djallin, t dyshimtt (sidomos grat), hidheshin n uj (lum) me kmb dhe duar t lidhura. N qoft se ata fundoseshin ather ishin t pastr, e n qoft se rrinin mbi siprfaqe, vrtetohej nj bashkpunim i till dhe pastaj pasonin ndshkimet duke i djegur pr s gjalli, n mnyr q bashk me trupin e mekatarit-s t bhej hi edhe djalli (demoni). Pavarsisht se far sht objekti i besimit tuaj, qoft i vrtet qoft i imagjinuar, do t arrini rezultat t njjt. Kta rreshta q i ka shkruar natyralisti dhe mjeku Theophrastus Bombastus nga Honhenheimi (1493-1541), i njohur me emrin humanitar Paracelsus, disa shekuj m par, na i vrteton sot psikologjia moderne. Paracelsusi ndr t part u mor me ndikimin e poleve magnetike n organizmin e njeriut. Ai vrtetoi se agjensi vendimtar i shrimeve t prgjithshme sht mjeku i brendshm, pra vet besimi.

9

NGA MAGNETISMUS ANIMALIS DERI TE HIPNOZA N vitin 1646, Athanasius Kircher (1606-1680), n librin e tij Eksperimentum Mirabile, tregon se si e ka hipnotizuar gjelin. Kjo ishte paraqitja e par pr t ashtuquajturn hipnoz e shtazve. Astronomi, prof. Maximilian Hell (1720-1792) bri disa kurime magnetike. Ai i punonte magnett n form t organeve t smura dhe ato i lidhte n pjest e smura t trupit. Me kt mnyr t kurimit ai arriti suksese t papritura: shronte 60 - 70% t t smurve.

F.A.Mesmer

N fund t shekullit XVIII u bn prpjekjet e para pr ta shpjeguar natyrn e hipnozs. Nj ndr personalitetet q i filloi krkimet n baza shkencore ishte dr. Franz Anton Mesmer (1734-1815). N moshn 32 vjeare, Mesmeri prfundon studimet e mjeksis duke mbrojtur disertacionin Ndikimi i planeteve n trupin e njeriut. Kshtu ai e formoi teorin e veant t quajtur Magnetismus animalis (magnetizm shtazor), pr shrimin e njerzve nprmjet fluidit magnetik. Ai erdhi deri te njohurit e reja, se pr paraqitjen e ksaj dukurie (hipnozs) nuk nevojitet kurrfar magnetizmi qiellor ose mineral, por sht e mjaftueshme vetm nj pjes e veprimit fluid pr magnetizimin e t smurit.

Mesmeri fjaln hipnoz nuk e kishte prmendur kurr, sepse n at koh nuk njihej ky nocion, dhe pr nj periudh mjaft t gjat kjo dukuri u quajt mesmerizm. Mesmeri njihet si baba i hipnozs dhe me t fillon lindja e hipnozs moderne. Ai fluidin e vet e prcillte tek i smuri, duke e shikuar dhe duke e prekur me

shuplak t dors, nga lart deri posht. Ky pasim edhe u quajt shikim i mesmerit. M von ai e ndryshoi metodn e shrimit. N nj bazen

10

me lng t magnetizuar shfaqeshin disa shufra t metalta, t cilat pacientt duhet ti kapnin me duar, n at mnyr q rryma magnetike t kalonte prej njrit te tjetri. Gjithashtu, edhe atmosfera karizmatike t ciln e skenonte vet Mesmeri, duke lshuar muzik relaksuese, duke e errsuar sallonin dhe duke lvizur vet prej njrit pacient te tjetri, i mbshtjell me nj pelerin t zez, provokonte gjendje sugjestive. Sigurisht, q ky sugjestion dhe autosugjestion i vet pacientit, si rrjedhim nga pritjet e ndera, provokonte te pacienti krizn e pritur t shrimit. Sapo nj pacient binte n at kriz, shembulli i tij provokonte krizn edhe tek t tjert. Me sukseset e veta t shrimit, ai arriti fam shum t madhe, sa q ndr pacientt e tij kishte edhe antar t oborrit mretror francez, si Maria Antoaneta etj. Mirpo, n qarqet mjeksore ai u b i padshiruar, kshtu q u formua nj komision pr ti vrtetuar kto dukuri, i prbr nga antar t Akademis Franceze: Gullotini, Joirei dhe Sollina D Arcetasi dhe antar t tjer t Akademis s Shkencave: De Baryt, Franklini etj. Ky komision e hodhi posht teorin e magnetizimt fluid si jo shkencor dhe e ndaloi prdorimin e mtejm duke e vlersuar at si metod mashtruese. Edhe pse Mesmeri filloi nga parashikimet e gabuara, megjithat, dha nismn q n fushn ndrkombtare t dijes t shqyrtohet hipnoza. Me at edhe u b avangardist i psikologjis moderne. Mesmeri, prndryshe ishte edhe njri ndr personalitetet m me kultur n kohn e vet, i njohur jo vetm n Vjen e Paris, por edhe n mbar Evropen. Ishte adhurues dhe mbrojts i muziks s Mocartit, dhe kompozitori i famshm pr kt mbrojtje t artit, iu revanshua duke e prjetsuar n libretn e opers s tij Cosi fan tutte. HIPNOZA E PAR Mesmerizmi u ndalua, por adhurues t shumt t tij nuk pushuan s eksperimentuari. Sipas literaturs, hipnozn e par arriti rastsisht ta provokoj nj nxns i Mesmerit - Markiz Pijsiger, t ciln e quajti somnabulizm artificial. Pijsigeri, duke u munduar ta shroj nj djalosh (Viktorin ), vren se djaloshi, n vend se t reagoj n prekjet e tij, thjesht, flinte n nj gjum plotsisht tjetr nga gjumi normal. Dhe,

11

ja udia! Kur e urdhroi q t zgjohet, djaloshi u zgjua dhe bri disa hapa me sy t mbyllur. Dhe, kshtu, me sy t mbyllur, djaloshi sillej si njeri i dgjueshm, duke i zbatuar ato q e urdhronte Markizi. Pasi zgjohet, atij nuk i kujtohej asgj nga prjetimet gjat kohs s ktij gjumi t uditshm. Pra, ishte kjo n t vrtet hipnoza e par, t ciln nj njeri e aplikoi n tjetrin, dhe nga athr fillojn krkimet intensive t ksaj paraqitjeje dhe mesmerizmi ose somnabulizmi artificial fillon t praktikohet n mbar botn. Pastaj paraqiten teori t ndryshme duke e emrtuar me nocione t ndryshme si: biomagnetizm, zoomagnetizm etj. Nxitje t mtejme shkencs mbi sugjestionin hipnotik i dha portugezi Faria (1755-1819), me prejardhje nga kolonia portugeze Goa, por i shprngulur n Paris n vitet e fundit t jets. Ai n Indi i kishte studiuar paraqitjet hipnotike dhe kishte prfunduar, se pr provokimin e gjumit hipnotik, hipnotozuesit nuk i nevojitet kurrfar fluidi, si besonte Mesmeri, por gjumin hipnotik e provokon vet sugjestioni. N vitin e fundit t jets (1819), ai demonstroi n Paris ekzibicione publike para m se 5000 njerzve, duke konstatuar se secili njeri mundet, me an t dshirs dhe fantazis s tij, t ndikoj n njeriun tjetr, ose edhe n masn publike, nse ata jan t gatshm t bashkpunojn. Paraqitjet e tij publike si dhe vepra e tij De la sause du somneil lucide en etude sur la natur de Phomme (Mbi motivet e ndrrave t zgjuara n kornizat e studimeve t natyrs njerzore), e publikuar po ashtu n vitin e fundit t jets s tij, bn senzacion t madh n opinion. N at vepr hipnotizuesin e quan concentrateur, t hipnotizuarin concentre ndrsa gjumin hipnotik concentration ose sommeil lucide. Disa vite m von, mjeku i syve James Braid (1795-1841) nga Anglia u mundua q n mnyr shkencore ta shpjegoj fenomenin e hipnozs. Duke i vrojtuar veprimet e magnetizuesit zvicerian Lafontein dhe duke i par ato paraqitje si t pabesushme, fillon edhe vet t mirret me to. Ai pr seancat e veta shfrytzonte gruan, nj shok dhe shrbtoren. U befasua kur arriti ti vr t gjith n gjum hipnotik

12

duke ua mbajtur para syve nj kops q shklqente. Nga prvoja si kirurg i syve e dinte se fiksimi i gjat i ndonj objekti q shklqen, provokon lodhjen e syve dhe pacientin e v n te gjum. At gjum ai e quajti HIPNOZ, dhe me kt emr ai i zvendsoi nocionet e mparshme. Ai n librin e tij Neurohypnology or the rationale of nervous slepp considered in relation with animal magnetism (Neurohipnologjia, ose principi nervor racional i gjumit, n raport me magnetizmin shtazor), denigron teorin e fluidit magnetik dhe i pari filloi ta praktikoj hipnozn n intervenimet kirurgjike, si dhe n sfera tjera mjeksore: tek epilepsia, dhembjet e koks, neurozat etj. Merita e tij m e madhe qndron n at, se ai i pari e sqaron se hipnoza sht gjendje e posame e sistemit nervor, pran s cils njeriu posarisht i nnshtrohet sugjestionit. KOHA E EKSPLIKIMEVE N fund t viteve t 70-ta t shekullit XIX, u formuan dy kuptime themelore pr esencn e hipnozs. Protagonistt e Shkolls s Parisit e lidhn hipnozn me patologjin. Ata konsideronin se hipnoza sht nj gjendje abnormale. Nj ndr udhheqsit kryesor t ksaj shkolle ishte Jean Martin Charcot (1825-1894), mjek n spitalin e Parisit La Salpetriere dhe profesor i anatomis patologjike. Si neurolog gzonte reputacion ndrkombtar dhe studimet e tij pr smundjet nervore ishin epokale. Charcot erdhi n prfundim se hipnoza sht vetm nj provokim artificial i histeris. Ai ishte edhe nj kundrshtar i madh i drejtimit tjetr t quajtur Shkolla e Nancys. Derisa Shkolla e Parisit e drejtuar nga dr. Charcot eksperimentet i bnte me njerz t smur psikik, Shkolla e Nancys eksperimentonte me njerz normal. Kt shkoll e udhheqnin dr. A.A.Liebeault dhe prof. Hypolyke Bernheim. Ndr nxnsit e shumt t ksaj shkolle ishin edhe Freudi (Frojdi), Foreli, Caue etj.

13

Sipas Liebeaultit dhe Bernheimit, hipnoza redukohet n sugjestion t pastr. Njeriu sht, me gjas, i gatshm q t bjer nn sugjestionin e rrethit, dhe si i till paraqet objekt t volitshm pr hipnoz. Ai i cili nuk dshiron t hipnotizohet, nuk mund t shrbej kurr si medium.

Kta dy mjek q i kan shruar mbi 12.000 pacient, dhe q njihen edhe si novator t psikologjis moderne, konsiderojn se hipnoza sht funksion i sjelljeve normale, duke e kundrshtuar kshtu tezn e neurologut Charcot, i cili konsideronte se hipnoza sht form e histeris dhe pr kt shkak edhe e rrezikshme.

Sigmund Freud

Shkolla e Nancys, padyshim, i dha interpretim racional ksaj dukurie. Por as ajo nuk e sqaroi hipnozn plotsisht, duke u mbshtetur vetm n

sugjestione dhe asgj m tepr. N t njjtn koh, Sigmund Freudi (1856-1939), s pari me Breuerin e pastaj n Paris me Charcotin, provoi ta shfrytzoj hipnozn pr qllim shrimi tek t smurt neurotik. Por, duke e par se t gjith njerzit nuk mund t hipnotizoheshin, heq dor nga kjo metod. Ndryshe nga teorit tjera, idet e Freudit jan filtruar prmes qarqeve akademike dhe profesionale, edhe pse me nj ndrprerje, ato u zhvilluan dhe u aplikuan deri n ditt e sotme. Sipas teoris s Freudit, prvojat tona t fmijris s hershme, e sidomos ato me karakter seksual, kan ndikim t vazhdueshm mbi ne dhe jan n t shumtn e rasteve baz e problemeve tona emocionale, si t rritur. Ai mendonte se shum nga kto harrohen ose regjistrohen prbrenda (n ndrdije) dhe, pr kt arsye, ne nuk i dim shkaqet e vrteta t problemeve ose smundjeve, sepse kto shkaqe jan t regjistruara n shtresn e pavetdijshme. Kshtu q ai, nprmjet gjendjes hipnotike, mundohej ti zbulonte shkaktart e pasojave negative n psikn e t smurit dhe ti eliminonte ato. Ai e regresonte pacientin n kohn e fmijris dhe krkonte shkakun q, sipas tij, gjithmon ishte i lidhur me motive seksuale, kshtu q edhe raportin mes hipnotizuesit dhe pacientit e konsideronte si raport me motive erotike. Freudi, pasi konstaton se do pacient nuk mund t hipnotizohej, hoqi dor nga terapia me hipnoz, por teorit e tij psikoanalitike prdoren

14

edhe sot e ksaj dite si terapi mjaft t suksesshme n shrimin e shum smundjeve shpirtrore. Nj ndr nxnsit e Shkolls s Nancys ishte edhe Emil Caue (1857-1926), farmacist i njohur, i cili i dha hov zhvillimit t autosugjestionit. Ai thot se hipnoza n fakt sht gjithnj edhe autohipnoz. Hipnotizuesi provokon te mediumi pak a shum vetm prfytyrimin e ndikimit t dshiruar, i cila pastaj realizohet me ndihmn e autohipnozs. E formuloi thnien: Veprimin ton nuk e nxit vullneti, por aftsia e ekspozimit. Nga kjo erdhi n konkludim se, secili mund ta hipnotizoj veten, dhe kshtu filloi tu sqaroj pacientve t vet se nprmjet autosugjestionit mund ti shrojn smundjet e tyre. Msohuni q vet ta shroni vetvetn, at mund ta bni. Un personalisht nuk e kam shruar asknd, mundsia e shrimit gjendet n ju, vetm duhet ta thrrisni dhe ta aktivizoni. Edhe shkenctari rus I.P.Pavlov (1849-1936) dhe ithtart e tij, hipnozn e interpretuan si gjum parcial, pra gjendje mes asaj t fjetur dhe asaj t zgjuar. N koren e trurit t madh mbeten stacionet e zgjuara t cilat mundsojn kontaktin mes pacientit dhe hipnotizuesit. Baz themelore e ksaj teorie ishte eksperimenti i br me nj qen. Kafsha e msuar q t zgjohet n zrin e ziles pr ta marr ushqimin, nuk reagonte n zhurmat tjera, pavarsisht se a ishin m t forta apo m t lehta. Nga kjo, ai nxorri hipotezn se stacionet e caktuara pr gjum kan ndikuar n koren e trurit t qenit. Pas nj varg provash, Pavlovi i shpjegon kshtu idet e veta: do ngacmim i zgjuar ose ngacmim i cili prsritet n mnyr sistematike, dhe nprmjet kanaleve nervore arrin pikn e caktuar n koren e trurit, bie, hert ose von, deri te fjetja e detyruar, pastaj gjumi, prkatsisht hipnoza. Edhe pse Pavlovi me eksperimentin e vet t quajtur Refleksi i kushtzuar i dha shum shkencs s fiziologjis, dhe pr kt u shprblye me mimin Nobel pr mjeksi, eksperimentet e tij u hapn rrug keqprdorimeve nga m t ndryshmet, pr t cilat do t bjm fjal m von. Zhvillim t mtejm hipnozs i dha edhe dermatologu Johannes Heinrich Schultz (1884-1970) i cili e zhvilloi nj metod speciale terapeutike t quajtur Treningu autogjen. Fjala autogjen ka prejardhje nga greqishta e vjetr dhe do t thot: ai q vet prodhon. Qllimi i atij treningu sht relaksimi me ndihmn e koncentrimit dhe

15

ndikimi n vetvete. N vitin 1932 ai botoi librin me t njjtin titull Treningu autogjen - relaksim me an t koncentrimit, i cila provokoi interesim t madh n opinion. Vet Schultzi shpresonte se, nj dit, kjo metod do t futet edhe n edukimin e fmijve dhe rinis. Prof. Schultzi i prcaktoi t gjitha rregullat themelore:

1. Ushtrimin e peshs (relaksimin e muskujve) 2. Ushtrimin e nxehtesis (provokimin e nxehtsis n gjith

trupin) 3. Ushtrimin e zemrs (qetsimin e zemrs) 4. Ushtrimin e frymmarrjes (qetsimin e frymmarrjes) 5. Ushtrimin e barkut (rregullimin e organeve t stomakut) 6. Ushtrimin e koks (balli i ftoht)

Gjithashtu, n mnyr t sakt jan t prcaktuara edhe pozicionet n t cilat duhet t zhvillohet treningu autogjen.

1. Pozicioni shtrir 2. Pozicionin, t cilin trupi e merr gjat mbshtetjs n karrig 3. N t ashtuquajturin pozicion i kalorsit

Metoda e treningut autogjen, deri te e cila Schultzi erdhi nprmjet hipnozs, prdoret si terapi e suksesshme edhe n ditt e sotme dhe, n shum shtete, shpenzimet i mbulojn sigurimet shndetsore. KOHA MODERNE Hipnoza mori hov m 1933 pas botimit t librit Hipnoza dhe sugjestioni nga autori Klark Hol. Ather filluan, posarisht n Angli dhe Amerik, krkime t shumta eksperimentale dhe klinike, t cilat u munduan q, m n fund, ta sqarojn fenomenin e hipnozs dhe t tregojn rndsin e saj. Kshtu, n vitin 1936 fillon edhe nj epok e re e hipnozs, e quajtur nga Horsley epoka e narkoanalizs. Edhe pse kjo mnyr e t hipnotizuarit njihej nga lashtsia, tani zuri vend t rndsishm n mjeksi dhe qarqet e tjera shtetrore si n polici, ushtri etj. Hipnoza me an t barbiturateve u prdor gjat kohs s lufts nga amerikant. Psikiatrit amerikan, sidomos Babinski dhe Vensani, duke punuar me ushtar t smur neurotik nprmjet hipnozs, dhe duke e par se t gjith t smurt nuk mund t futeshin n at gjendje me

16

rrug normale, e praktikuan n mnyr sistematike metoden e narkoanalizs.

N Franc, ithtar t ksaj metode n vitin 1945 ishin: Site, Kasa, Deley e t tjer, t cilt njherit i kan edhe meritat e posame pr futjen e saj n mjeksin legale, si mnyr e diagnostikimin pas josukseseve t mnyrave t zakonshme. Me prdorimin e suksesshm t narkoanalizs n mjeksin legale pr hipnotizim, n rrethet e ekspertve gjyqsor u shtua interesimi pr hipnozn dhe filloi aplikimi i saj si mjet shum efikas

pr zbulimin e s vrtets dhe u quajt serumi i s vrtets. Kshtu, n vitin 1959, n SHBA, me dekret t posam ligjor, u pranua dhe u lejua prdorimi i t dhnave t nxjerra me an t hipnozs. E njjta gj pasoi edhe n shum shtete tjera si Franc, Brazil, Indi etj. Mirpo, edhe pse kjo metod n njrn an pati efekt shum pozitiv pr zbulimin e shum rasteve kriminale, q ishin enigm pr policin, n ann tjetr, n at koh, n shum shtete diktatoroale, filloi t keqprdorej funksioni i saj, duke u br arm e fuqishme dhe shum e rrezikshme jo vetm pr individin, por edhe pr mbar shoqrin. N vitin 1955 edhe Shoqata Britanike British Medikal Association paraqiti fakte pr dobin e hipnozs n shrimin e psikoneurozave si dhe mundsin e aplikimit t saj n fushn e anesteziz (hipnoanestezion) pr lirimin nga dhembjet gjat lindjes, gjat intervenimeve kirurgjike etj. Pr kt, t gjith studentve t mjeksis dhe mjekve u rekomandohej q t njiheshin n mnyr fundamentale me hipnozn. Tri vite m pas, shoqata pr smundje mentale e Shoqris Mjeksore Amerikane vendosi q instruksionet nga hipnoza t prfshihen n t gjitha shkollat mjeksore si dhe n qendrat tjera postdiplomatike mjeksore. Hipnoza, vitet e fundit, m s shumti prdoret n psikologji dhe psikiatri pr shrimin e shum rregullimeve shpirtrore, por, gjithashtu ajo prdoret me sukses edhe n obstetrik, stomatologji etj. N Amerik hipnoza sht duke gjetur zbatim gjithnj e m t gjr n kurimin e t smurve nga kanceri, e sidomos atyre q vuajn nga

17

mortaja e shekullit- AIDS-i. Kjo ka t bj pasarisht me pacientt q n teste kan rezultuar pozitivisht, por tek t cilt ende nuk ka filluar zhvillimi i ksaj smundje n form aktive. Sot n bot qendra t ndryshme ( SHBA, Rusi, Evrop, Kin, Indi etj.) merren seriozisht me studimin e hipnozs n mnyr shkencore, duke e prdorur at n lmenj t ndryshm, gjithnj n plan m t gjr. N vendin ton (n t gjitha trojet shqiptare), mund t them lirisht se interesimi pr hipnozn n shkall institucionale ka qen nn do nivel. Edhe pse n Fjalorin e Gjuhs s Sotme Shqipe ceket se hipnoza sht deg e shkencs, n shtetin am, gjat sistemit komunist, aplikimi i saj trajtohej si sharlatanizm dhe aplikuesin e saj mund ta sillte n situata t pakndshme. Edhe n vitet e pushtetit demokratik nuk sht vrejtur ndonj prmirsim n kt drejtim. Gjithashtu, edhe n Kosov dhe n trojet tjera t banuara me shqiptar nuk sht ndrmarr ndonj hap konkret institucional. Derisa n Serbi (ish Jugosllavi) ekzistonte dhe ekziston edhe sot instituti i posam ku bhen eksperimente t ndryshme me shtaz e me njerz, te ne hipnoza injorohet mu nga ata t cilt duhet t ishin m kompetent pr t. Ndoshta ky mosinteresim sht si rrjedhoj e mungess s informacioneve prkatse e profesionale pr kt drejtim dhe faktorve tjer, por, koht e fundit, vrehet nj interesim m i shtuar pr kt lmi, jo vetm tek masa e caktuar e njerzve, por edhe tek ata t cilt duhej ta praktikonin q me koh. Sot njoh mjaft specialist mjeksor, t cilt hipnozn e prdorin si terapi ndihmse prkrah atyre t zakonshmeve. Gjithashtu, ka filluar edhe prkthimi dhe botimi i literaturs s huaj, si dhe botimi i librave nga autort tan, q sht nj tregues pozitiv se hipnoza dhe parapsikologjia n prgjithsi kan filluar t trajtohen n nivelin q e meritojn.

18

SHT HIPNOZA? N nj anket q kam br n lidhje me hipnozn, n pyetjen: far ju bie ndr mend kur prmendet hipnoza? mora kto prgjigje: misteri, gjum, menduri, pun dreqi, mashtrim, nuk ekziston, nuk e di etj., dhe, n t vrtet, n lidhje me hipnozn gjithka mbetet paqartsi (fshehtsi), prandaj, nj definicion i plot pr hipnozn sht vshtir t jipet. Fjala hipnoz (hypnos) rrjedh nga greqishtja, dhe do t thot gjum. Vshtrimet e sotme moderne prjashtojn fardo tretmani t hipnozs si satanizm, sharlatanizm ose ndonj form tjetr t ndikimit parapsikologjik, dhe e fusin at n gjirin e shkencs. N Fjalorin e Gjuhs s Sotme Shqipe, hipnoza pranohet si deg e shkencore dhe definohet si: ...gjendje e afrt me gjumin, n t ciln mund t vihen njerzit ose kafsht e larta me an t sugjestionit pr ti mjekuar nga ndonj smundje ose pr ti br q t sillen sipas vullnetit t dikujt. Prof. arls Mater, nga Universiteti i Majamit, thot: Hipnoza sht gjendje e ndryshueshme e vetdijes, t ciln e karakterizon rritja e koncentrimit, rritja e relaksimit dhe rritja e sugjestibilitetit. Ndrsa, Shoqata e Mjekve Britanik e definon hipnozn kshtu: Hipnoza sht gjendje kaluese e kujdesit t zvogluar t pacientit, gjendje n t ciln mund t shfaqen paraqitje t ndryshme nga vetvetja ose t provokuara nga rrethi i jashtm. Edhe pse gjendja hipnotike sht prafrsisht e njjt me gjumin, sepse korja e trurit t madh gjat ndrrimeve gjendet n gjendje inhibicioni, ajo prapseprap ndryshon shum nga gjumi. Kshtu krkuesit kan konstatuar se shkalla e prhapjes s inhibicionit, si dhe shkalla e intensitetit t tij, sht shum m e vogl te gjumi hipnotik. Inhibicioni q krijohet gjat hipnozs nuk prhapet n mnyr difuze npr koren e trurit t madh, por vetm npr zonat e caktuara t kores, ashtu q, n mes zonave q jan t prfshira nga inhibicioni ekzistojn edhe zona me ngacmime normale. Me inhibicion n hipnoz m s shumti jan t qlluara zonat motorike t kores s trurit t madh.

19

Krkuesit gjithashtu kan konstatuar se, n mes t gjendjes s fjetur dhe asaj t zgjuar ekziston nj lloj gjysm vetdijeje. N at gjendje, funksionet trupore jan t zvogluara, ndrsa ato shpirtrore jan m

aktive. N gjumin hipnotik, i hipnotizuari nuk e humb kontaktin me botn e jashtme, gj q ndodh gjat gjumit normal, por ato kontakte i zhvillon nprmjet hipnotizuesit dhe at me nj sugjestibilitet shum t rritur. Gjat kohs s gjumit normal, ritmi i rrymave aksionale n koren e trurit t madh ndryshohet shpejt, alfa-valt humbin plotsisht, ndrsa te gjumi hipnotik ndryshohet ngadal dhe alfa-valt nuk humbin plotsisht. N gjumin normal

mediumi nuk e pranon prshtypjen e jashtme, ndrsa gjat gjumit hipnotik, dgjon edhe pshprimat m t vogla. N gjumin normal, aktivitetet mentale jan t spostuara, ndrsa gjat gjumit hipnotik ato jan t gjallruara etj. N qarqet mjeksore sot jan t pranishme dy rryma. Njra rrym e konsideron hipnozn si kontinuitet t gjendjs normale t vetdijes, derisa rryma tjetr si gjendje e ndryshueshme e vetdijes. Rryma e par quhet shkalla e imitimit t rolit, ndrsa e dyta shkalla e disocimit. NDIKIMI I HIPNOZS Teori t plot pr hipnozn, n kuptimin e definicionit t plotfuqishm, edhe sot e ksaj dite nuk ka. Por, pavarsisht nga kjo, ndikimi i thell i hipnozs n gjith organizmin sht i pamohueshm, si dhe zbatimi i saj n qarqet e ndryshme mjeksore sht gjithnj n rritje. N gjendje hipnotike mund t shpejtohen apo edhe t ngadalsohen: pulsi, frymmarrja; gjithashtu, mund t ndikohet edhe n ndryshimin e materies: djersitje, urinim, kollitje, vjellje, hiperestezi, hipestezi, kriptomenzi, amnezi etj. Pr kt hipnoza edhe prdoret me sukses pr shrimin e shum smundjeve organike, t cilat jan t lidhura me probleme psikike (smundjet psikofiziologjike) si jan: t

20

thatit t zorr, n lukth, shprehit negative prgjithsisht, urinimi i pakontrolluar etj. N obstetrik hipnoza ndihmon n lindje pa dhmbje; n stomatologji dhe kirurgji, pr largimin e friks nga intervenimet (n shum raste edhe si anestezi) etj. Gjithashtu, hipnoza me shum sukses prdoret edhe n shrimin e alkoolizmit, duhanit, narkomanis etj. Kjo nuk do t thot se hipnoza sht ila q i shron t gjitha smundjet, por, n kombinim me metodat tjera terapeutike, ndihmon shum n shrimin e t smurit. Gjat gjendjes hipnotike, mediumit mund ti sugjerohen edhe sugjestione t rrejshme pr seciln shqis ve e ve, qoft n planin pozitiv apo n at negativ. Mediumi mund t ndiej, dgjoj ose t shoh gjithka q i sugjerohet (edhe nse ato jan jasht realitetit), si dhe t mos i ndiej, dgjoj ose shoh ato q objektivisht ekzistojn. Pastaj, mund t provokohen gjendje t ndryshme shpirtrore si: gzimi, hidhrimi, dashuria, xhelozia etj; po kshtu mund ti imponohet kryerja e cilitdo aktivitet, t cilin i hipnotizuari e ka kryer dikur ose e kryen tani, ose vetm e ka par se si t tjert e kan kryer, gj t ciln e shfrytzojn zakonisht hipnotizues profesional npr shfaqje t ndryshme publike. Prve ktyre, n gjendje t thell hipnotike, mund t krijohet edhe i ashtuquajturi regresim i kohs ose kthim n t kaluarn, n t ciln mediumi kthehet n cilndo periudh t jets s tij, sillet si n at koh dhe i kujtohen t gjitha ndodhit detajisht. Me rndsi sht gjithashtu fakti se personi i hipnotizuar gjendet plotsisht nn pushtetin e hipnotizuesit. Pasi q sugjestibiliteti n at gjendje sht mjaft i rritur, ndrsa cenzura e logjiks njkohsisht tejet e zvogluar (n minimum), personit t hipnotizuar mund ti sugjerohen jo vetm ndjshmri t ndryshme dhe mashtrime t shqisave, por edhe t kryej probleme mjaft t ndrlikuara, dhe at, jo vetm gjat gjendjes hipnotike, por edhe pas zgjimit nga ajo. Kjo gjendje quhet sugjestion posthipnotik ose posthipnoz dhe mund t veproj me vite t tra, q mundson keqprdorimin e hipnozs pr qllime t ndryshme si: vjedhje, mashtrime, dhunime e deri n vrasje. Gjithashtu, mundson keqprdorimin e hipnozs n luftra t ndryshme, pr propagand ekonomike si dhe pr qllime politike, pr gj do t bjm fjal n pjesn Keqprdorimi i hipnozs.

21

Hipnoza ndahet n disa faza (stadiume) q kalojn nga njra faz n tjetrn, e q mediumi gjat kalimit npr kto faza futet gjithnj thell e m thell n gjum hipnotik, varsisht prej sugjestibilitetit t tij dhe aftsive t hipnotizuesit, gjegjsisht terapeutit. Hipnotizuesit kto faza i ndajn n mnyra t ndryshme, por shumica e tyre i ndajn n tri grupe: gjumi i leht, i mesm dhe i rnd ose shkalla m e thell - katalepsia. Si e theksuam, hipnoza nuk sht gjendje gjumi (fiziologjik), edhe pse n t par duket kshtu, por, besohet se, ekzistojn ndryshime t caktuara n tru, t cilat n nj t ardhme jo t largt do t mund t identifikohen. Esht i njohur fakti se gjat nj intervenimi kirurgjik n tru (pacienti ishte nn anestezi hipnotike dhe duhej ti menjanohej nj tumor), kirurgu, rastsisht prek nj struktur n tru dhe pacienti papritmas zgjohet nga hipnoza. Mjeku q punonte me hipnoz e kthen prap pacientin n gjendje hipnotike. Nga kjo del, pa dyshim, se regjionet e caktuara n tru ndryshojn mekanizmat fiziologjik. Edhe pse sot mjaft njerz mendojn (edhe sipas ankets) se hipnoza sht shtje e magjis, dhe n t kan ndikim forcat mbinatyrore, shkenca bashkkohore ka br prparime t mdha n kt drejtim, duke e zhveshur at nga kto paragjykime dhe duke e trajtuar si deg t mirfillt t shkencs. Krkimet e parreshtura n zbulimin e mistereve t trurit, shpresojm se do ta sqarojn edhe fenomenin e gjumit t quajtur HIPNOZ.

22

SUGJESTIONI DHE AUTOSUGJESTIONI

NATYRA E MENDJES Sipas fiziks, realiteti objektiv sht vetm lvizje e vazhdueshme e llojeve t ndryshme t energjis, t cilat njeriu i regjistron fal organeve shqisore dhe sistemit nervor. Kshtu q, do gj q prjetojm gjat gjith kohs, vjen deri tek ne nprmjet shqisave. Shqisat: t pamurit, t dgjuarit, t nuhaturit, t shijuarit, t prekurit si dhe shqisa e gjasht ( e padefinuar ende), jan t ndrtuara pr t kapur llojet e veanta t ngacmimeve, pr t cilat ne bhemi t vetdijshm prmes proceseve t ndijimit dhe prceptimit. Sipas psikologjis s sotme, ndijimi konsiderohet si proces pasiv, prmes s cilit ngacmimet kapen nga receptort ndijues dhe shndrrohen n impulse nervore, ndrsa prceptimi si nj proces m aktiv, n t cilin impulset nervore prcillen prmes sistemit nervor deri n tru, ku bhet organizimi dhe interpretimi i tyre. Pasi q mjedisi ku jetojm sht i mbushur me ngacmime t llojllojshme, ne, n do moment, prjetojm nj numr t madh t tyre. Meqense smund ti prgjigjemi njkohsisht, ktij numri kaq t madh t ngacmimeve t jashtme, ne i zgjedhim dhe u kushtojm vmendje vetm nj numri t kufizuar t tyre, t cilat kan ndikim m t thell n jetn ton. Kshtu q, gjat eksperiencs, ne msohemi q ti kapim vetm t dhnat q kan t bjn me qllimet tona, dhe ky frymzim dhe ndikim n psikn ton quhet sugjestion. Me t arritur ngacmimet n tru, si tham, ato organizohen dhe interpretohen. Ne e posedojm, sipas psikologjis, natyrn e dyfisht t mendjes: vetdijen (mendja e ndgjegjshme) dhe ndrdijen (mendja e pandrgjegjshme). Ktu nuk jan n pyetje dy mendje t ndryshme, por dy fusha t aktivitetit brenda mendjes. Pr ta kuptuar m mir funksionin e mendjes suaj - thot Xh. Marfi, paramendojeni at si nj kopsht. Ju jeni kopshtari q tr ditn dika

23

mbjell (mendon v.j.). At q e keni mbjellur n ndrdije, do ta korrni n trupin tuaj n marrdhnie me botn e jashtme. Me fjal t tjera: ju jeni mendimi juaj.

Ndrdija mund t krahasohet me tokn ku rriten t gjitha llojet e bimve, si ato t mirat, ashtu edhe ato t dmshmet. Dikush korr fruta e dikush baroja. Secili mendim, qoft i juaji apo i imponuar, sht shkas, ndrkaq t tjerat jan vetm pasoja. Mu pr kt duhet tu kushtohet rndsi mendimeve, sugjestioneve, pavarsisht se a jan tuajat apo t huaja, sepse, kur ato i pranon vetdija, kalojn n ndrdije, pastaj si forc krijese, nga thellsit e ndrdijes udhheqin veprimet e individit. Kshtu q, tek ata individ q jan

m t ndieshm emocionalisht, edhe sugjestionet m t thjeshta bjn efektin e vet, qoft pozitiv, qoft negativ. Duhet ta kemi parasysh se, pr pranimin e sugjestioneve, rolin kryesor e luan vetdija. Kt e vrtetojn edhe eksperimentet e shumta q i kan br psikologt dhe ekspertet me an t hipnozs. Pra, ndrdija i pranon si t gatshme t gjitha sugjestionet q vijn nga vetdija. Qofshin t mira apo t liga, t vrteta apo t pavrteta etj. P.sh: n qoft se hipnotizuesi (pasi q nn hipnoz sugjestioni pranohet plotsisht) i sugjeron mediumit ta pranoj identitetin e nj individi tjetr, ose t shndrrohet n fmij etj., ai pa kundrshtim do ta pranoj rolin e imponuar. Ngjashm do t ndodh p.sh. edhe n qoft se mediumit i sugjerohet se po i kruhet koka, po i dhemb dhmbi, po kollitet etj. Kta shembuj na tregojn sesa sht e fort forca e sugjestionit apo autosugjestionit t pranuar si t vrtet. Prandaj, prmbajuni atyre sugjestioneve q i kontribuojn fatit, shndetit dhe knaqsis suaj. SHT SUGJESTIONI DHE AUTOSUGJESTION? Njerzit sugjestionin e prcaktojn n mnyra t ndryshme. Prof. Ch. Baudauin thot: Sugjestioni sht krijim i nj ideje nprmjet

24

ndrdijes, ndrsa psikologu Fritz Lambert konsideron: Gjithka q n ne ndikon shpirtrisht, sht sugjestion, sepse n momentin kur i nnshtrohemi ndikimit shpirtror lind besimi q i prgjigjet atij ndikimi. Kurt Tepperwein thot: Sugjestioni sht thelbi i do ndikimi hipnotik. Prof. G. Lazanov n librin e tij Sugestiologia, botuar n Sofje m 1971, paraqet 27 karakteristika, me t cilat autor t ndryshm u munduan ta prcaktojn konceptin e sugjestionit. Me sugjestion, kryesisht dhe m s shpeshti, nnkuptohet pranimi i nj ideje apo mendimi t huaj. Sipas fjalorit, fjala sugjestion, q rrjedh nga latinishtja, do to t thot frymzim, zgjuarje e mendimeve t caktuara n mendjen e dikujt, gjegjsisht, pranim n procesin mendor, n kuadr t s cilit ndonj mendim pranohet, adaptohet a jetsohet. Njerzit reagojn n mnyra t ndryshme ndaj sugjestionit t njjt, varsisht nga dshira, besimi dhe vullneti i tyre. Ja nj shembull klasik nga libri i Xh. Marfit Forca e ndrdijes: Merreni me mend sikur i afroheni ndonj udhtari t zbeht n anije dhe i thoni: -Dukeni shum keq. Sa i zbeht q jeni?! Sigurisht vuani nga smundja e detit. M lejoni tju prcjell deri n kabinn tuaj... Udhtari me siguri edhe m shum do t zbehet. Sugjestioni juaj sht bashkuar me frikn e tij. Por, po nse i drejtoheni p.sh. marinarit me t njjtat fjal, varsisht nga temperamenti, marinari do tju buzqesh ose do tju fyej. N kt rast, sugjestioni ka hasur n rezistenc, sepse n mendjen e marinarit bashkohet bindja e tij e fort se nuk mund t smurt nga smundja e detit. N kt rast, marinari nuk i frikohet smundjes s detit; ai sht i bindur se kurr nuk mund t mposhtet, prandaj, sugjestioni negativ tek ai nuk ka mundur t ngjall frik. Ndrsa, tek udhtari i par, sugjestioni n plan t par e v friksimin e tij t fshehur nga t menduarit, dhe mu kjo forc e brendshme e drejton jetn e secilit prej nesh. Por edhe dika duhet ta kemi t qart: sugjestioni ndikon vetm ather, kur me ndihmn e autosugjestionit pranohet si i vrtet. Pra, q t pranohet sugjestioni, duhet at ta pranojm, dhe n imagjinatn ton, ta transformojm n autosugjestion. Kshtu q, do sugjestion, i cili vie nga jasht, n fakt sht autosugjestion, dhe t gjitha paraqitjet hipnotike jan pasoj e sugjestioneve, gjegjsisht, autosugjestioneve. Nga jeta e prditshme e dim se ndikimi i faktorit psikik n organizmin e njeriut (prgjithsisht), si dhe n organet ve e ve, sht

25

shum i madh. Posarisht jan t ndieshme ent e gjakut. Kur njeriu ka frik ose gzim t papritur, mund t ket si pasoj apopleksin etj. T gjith e kemi t qart se, para ndryshimit t disponimit, ndryshohet ngjyra e fytyrs. Pastaj, nj fmij sht n gjendje ta ndrpres tr orkestrn, n qoft se para tyre befas lpin nj limon. Gjithashtu, na sht e njohur se, nse dikush trheq pirunin npr pjat, mund t na nxis t dridhura npr trup, ndonjher edhe vetm mendimi n nj gj t till e bn efektin e njjt. Apo, n qoft se n nj sall koncerti dikush papritmas brtet ikni zjarri!, nuk sht rast i rrall kur, jo vetm individt, por edhe masn e gjr e kaplon paniku, ashtu q t gjith fillojn t ikin dhe brtasin. Ose, n aeroplan ku sht frika e pranishme vazhdimisht, nj provokim m i vogl, nxit panik marramends etj. N qoft se n rastet e lartprmendura, t pranishmit s pari pyesin: ku sht zjarri? Ku sht defekti? N ciln pjes?, ather, ai m nuk sht sugjestion i suksesshm, pra nuk sht pranuar nga masa, sepse sht przier gjykimi kritik normal dhe ka krijuar rrugn e gjykimit normal. Kur tregtari lavdron mallin, i riu i flet vajzs, nna e ledhaton fmijn etj., t gjitha kto, diku m shum e diku m pak, n mnyr t vetdijshme apo t pavetdijshme, kryejn ndikim sugjestiv. Sesa do t jet i suksesshm sugjestioni, n radh t par vart nga sugjestibiliteti i personit (ose grupit), si dhe nga cilsit sugjestive t sugjestionit. Pa marr parasysh se pr far flet dhe me fakte disponon, ne m shum do tu besojm atyre fjalve q mund t na i thot ndonj personalitet i lart apo ndonj person m i vjetr, sesa kur ato rrjedhin nga goja e ndonj personi t ri ose t rndomt. Pr ne, gjithsesi sugjestioni sht me interes si mundsi m e shpejt dhe m e mir pr msim dhe shrim. N librin e tij, Lazanov m s shumti ndalet n sugjestopedi - msim me ndihmn e prdorimit t sugjestionit, sepse ather mund ti zbulojm, jo vetm rezervat e personalitetit ton n lidhje me kujtesn, por edhe shum mundsi t tjera si p.sh.: mund t aktivizohen procese t ndryshme intelektuale, mund t formohen shprehit e t folurit bukur etj. Lazanovi gjithashtu thekson rezultatet e programit t madh krkimor, t ndrmarrur n bashkpunim me UNEKS-in, lidhur me msimin e gjuhve t huaja.

26

Rezultatet ishin befasuese, sepse shpejtonin procesin e msimit t gjuhve t huaja pr pes-gjasht her. Mnyrat e msimit jan t ndryshme dhe gjasojn me ato t hipnozs. Por te msimi me sugjestopedi, pjesmarrsi nuk futet n gjendje hipnotike, por mbetet n gjendjen e quajtur alfa, as gjum as hipnoz. Gjat do seance shpejtohet msimi i gjuhve t huaja dhe gjithnj rritet kapaciteti i t mbajturit mend. Ka raste, thot Lazanov, kur pjesmarrsi i ka mbajtur n mend mbi 100 fjal gjat nj seance, derisa mesatarja e t mbajturit mend t fjalve t huaja sht 50. Prdorimi i sugjestionit sht i madh edhe n mjeksi pr shrimin e neurozave, astms, alergjis, t thatit n bark etj., n prgjithsi te t gjitha smundjet psikofiziologjike. Sidomos Freudi dhe shum t tjer pas tij, e kan prdorur kt mnyr t shrimit. Freudi, si e kemi cekur edhe disa her, pasi vren se t gjith pacientt nuk mund ti hipnotizoj, e zhvillon metodn e njohur t psikoanalizs e cila, krahas metodave tjera, prdoret edhe sot e ksaj dite si terapi shum e suksesshme, e q sht e bazuar plotsisht n mnyrn e shrimit verbal, pra nprmjet sugjestionit. Nj metod t till e prdoren edhe E. Caue, Schlutzi etj. Gjithashtu, me an t sugjestionit sht arritur (pa anestezi) operim pa dhembje te pacientt. Pr intervenim kirurgjik pacienti sht prgatitur 20 dit me radh, me an t bisedave dhe sugjestioneve pr operim pa dhembje. M n fund, intervenimi sht kryer plotsisht me sukses, pa dhembje, dhe me nj shrim t shpejtuar pas intervenimit. Ky intervenim kirurgjik u xhirua edhe n film dhe u paraqit n Kongresin Ndrkombtar pr Mjeksi Psikosomatike, q u mbajt n Rom, n vitin 1967. Nprmjet bisedave dhe sqarimeve bindse, t zhvilluara n ambiente t posame duke i folur me z t ult pacientit q gjendet i shtrir dhe i relaksuar, mjeku ndikon n psikn e tij n mnyr sugjestive. Shrimi zgjat disa dit, varsisht nga smundja. FORCA E SUGJESTIONIT DHE AUTOSUGJESTIONIT Sugjestioni dhe autosugjestioni paraqesin forcn, e cila me veprimin e vet shum her tejkalon t gjitha prashikimet tona. Por nuk duhet

27

harruar se kjo forc mund t jet e drejtuar si n kuptimin pozitiv ashtu edhe n at negativ. Krkimet eksperimentale n koht e fundit kan rezultuar se gjurmt e kujtess n tru krijohen dhe nga prshtypjet e pranuara nn nivelin e vmendjes son, dhe se ato, edhe pse n gjendje t zgjuar nuk jemi t vetdijshm, kan ndikim n veprimet tona. N favor t ktij supozimi q tham m lart, shkojn edhe rezultatet e disa krkimeve masive q jan br n SHBA, pa dijenin e pjesmarrsve. Si ilustrim po i paraqesim dy shembuj: Shikuesve t BBC (bi-bi-sis) nj mbrmbje iu paraqit spikerja me fjal se ata mund t marrin pjes n nj eksperiment, kuptohet n qoft se dshirojn, e pr t cilin do t marrin sqarime n fund t emisionit. Krkesa e vetme ishte q t shikohet me kujdes emisioni njorsh televiziv. N fund t emisionit u paraqit prap spikerja dhe i luti teleshikuesit q ti lajmrohen redaksis me an t nj letre, n qoft se kan vrejtur dika t pazakonshme gjat emisionit. Habia ishte e madhe kur u vrtetua se nj numr i madh teleshikuesish i kishin drguar letrat e tyre, n t cilat shkruanin se gjat emisionit u ishte imponuar mendimi: Piri e theu rekordin botror! Eksperimenti tjetr u zhvillua n nj kinema amerikane gjat projektimit t nj filmi. Pas prfundimit t filmit, gati t gjith t pranishmit nxituan n bifen e kinemas me nevoj t paprballueshme pr Coca-Cola, e q nuk ishin n gjendje t sqaronin se pse e bnin kt. Pra, pr far sht fjala? N t dy rastet u zbatua sugjestioni me ndihmn e stimulimit sublim. Disa her gjat emetimit t emisionit televiziv ose filmit n kinema u ekspozuan sekuenca me mesazhe nga rekordi i Pirit ose me thirrje q t pihet Coca-Cola, me zgjatje prej nj t qindtat e sekonds ose edhe m shkurt, t cilat syri i njeriut, pr shkak t shpejtsis, nuk mund ti vrej, por ato val t drits, t shndrruara n impulse nervore, prcillen nprmjet nervit optik deri n tru, ku, si tham, interpretohen dhe varsisht prej mesazhit reagohet. Pasojat nga aplikimi i nj sugjestioni me ndihmn e stimulimit sublim nprmjet medias masovike, si sht televizioni, me qllim ndikimi n ndryshimin e qendrimeve t njerzve, mund ti merrni me mend!...

28

Sistemi nervor qendror dhe ai periferik jan n lidhje t ngusht mes veti. Gjithashtu, secili organ, secila qeliz, qndron nn ndikimin e prhershm t sistemit nervor parasimptik. Ashtu sikurse organizmi i njeriut q prbn nj trsi t prbashkt, ashtu edhe rregullimet n cilindo organ do t influencojn n organin tjetr. Sistemi nervor sht shum i ndieshm dhe n ngacmime t ndryshme reagon n mnyra t ndryshme. Si shembull ilustrativ po marrim kompozicionin e nj treni, ku lokomativa, padyshim, sht pjesa m e rndsishme, sikurse q sht truri tek njeriu. N qoft se treni rastsisht ndesh n pengesa, do t shkatrrohen prve lokomativs edhe vagonat q jan t lidhur me t. Ashtu edhe tek njeriu, secila tronditje shpirtrore shkakton ndryshime t dmshme edhe n organet e veanta. Prve ktyre, vagonat kan edhe parashtysat si dhe pjes tjera amortizuese, sikurse trupi i njeriut q ka pjes t posame pr kt qllim, sepse, prve sistemit nervor qendror dhe atij periferik, ekziston edhe sistemi autonom pr zemr, zorr, mushkri etj., i cili n raste t prgjithshme nuk u nnshtrohet ndikimeve t dshirs. N qoft se n rastin e msiprm, ndeshja e lokomativs sht jashtzakonisht e fort, ather sht e mundur q, prve lokomativs, t shkatrrohen edhe vagonat, pa marr parasysh amortizatort. Po n t njjtn mnyr, traumat e paprituara psikike munden q n rrethana t ndryshme t rregullojn punn e organeve t veanta n at mas, sa q funksioni i tyre i mtejm sht i pamundur, kshtu q mund t vie edhe deri te vdekja. A do t vie kjo m hert a m von, varet nga forca e tronditjes shpirtrore. NDIKIMET E SUGJESTIONIT DHE AUTOSU -GJESTIONIT Un askujt asgj nuk i predikoj. Un thjesht i msoj njerzit t bjn at q dshirojn ta bjn. N mes meje dhe atyre nuk ekziston konflikt, por bashkpunim. N ta nuk ndikoj un, por forca q ekziston n ta. Un i msoj si t shrbehen me t... - kshtu thoshte farmacisti i njohur francez nga Nanci, Emil Caue (Emil Kue), n librin e tij Si ta zotrojm vetn. Caue e mendoi nj sistem shum t thjesht t

29

sugjestionit dhe autosugjestionit, i cili u b i njohur dhe shum i prhapur n bot. N barnatoren e Caues hyn nj njeri dhe krkon nj ila, i cili jepej vetm me recet. Caue, pr t mos e kthyer t dshpruar, n vend t ilait ia mbush nj got me uj t destiluar dhe e udhzon pr prdorim. Pas nj jave kthehet njeriu i shruar plotsisht duke e falnderuar farmacistin pr ilain q e shroi. Caue erdhi n prfundim, se at e shroi autosugjestioni, sepse ai as q kishte pir ila, por uj t destiluar, dhe prej ather filloi interesimi i tij pr sugjestionin dhe autosugjestionin dhe formoi formuln shum t njohur: Nga dita n dit, n do aspekt, jam mir e m mir. Kurt Tepperwein, mjek gjerman, udhheqs ndrkombtar pr krkime me hipnoz, n librin e tij Shkolla e lart e hipnozs na jep nj shembull nga Tibeti, ku disa mjek kishin shkuar pr hulumtimin e disa udirave q i bnin klerikt tibetas (Lamt). Pas 20 vjet ushtrimesh, disa nga kta klerik kishin arritur q t hidheshin n ajr dhe t mbeteshin nj koh mjaft t gjat ashtu horizontalisht (pezull), afr nj metr mbi tok. Njri nga mjekt gjat biseds, grindet me nj klerik tibetas dhe ai i nervikosur i thot: Pas nj viti, n kt dit, do t vdisni! Pas kthimit n vend, prkundr rezistencs q u bnte, mjeku i nnshtrohet sugjestioneve (t klerikut tibetas) dhe sa m afr q afrohej ajo dit, ai e ndiente vetn m keq. Dy dit para asaj dite, krkon ndihm n klinik. Kolegt vrtetojn se nuk ka kurrfar rregullime organike dhe e tr ajo ishte autosugjestion i pastr i klerikut tibetas. Ather vendosin q ta hipnotizojn dhe i dhan sugjerime t thella hipnotike: Tani do t hysh n nj gjum t thell dhe do t flsh katr dit e katr net... ...dhe, kur u zgjua pas katr ditsh, i than se dita e gjykimit kaloi. Kshtu i smuri u shrua shpejt dhe vazhdoi punn si mjek. Rastin tjetr q koincidon me t parin, por q pati nj epilog tragjik, na e prshkruan autori Xh.Marfi. Nj kushri i tij, gjat qndrimit n Indi, viziton nj parashikues telepatik. Ai, duke shikuar n sfern e qelqit, ia zbulon nj smundje t zemrs dhe ia parashikon vdekjen gjat kohs s hns s re. Kushriri kur kthehet n shtpi u tregon pr kt parashikim antarve t familjs,

30

madje e shkruan edhe tastamentin. Sugjestioni i fuqishm ia pushtoi ndrdijen, sepse ai iu dorzua atij. Kushriri vdiq ashtu si qe paralajmruar, duke mos ditur se ai vetvets ia kishte shkaktuar vdekjen. Shembuj t ktill na jep edhe Frojdi, i cili u mor edhe me zakonet sociale dhe religjioze te popujve primitiv. N disa fise ishte krijuar besimi i shenjt, se secili q prek ndonj plak t shenjt, duhet patjetr t vdes. Nj kryepar nga Zelanda e Re, la nj pjes t racionit t dreks n rrug. Kaloi atypari nj rob i fort dhe i shndosh dhe, pasi ishte i uritur, mori dhe hngri at q kishte ln kryepari. Duke ngrn, atypari kalon nj antar i atij fisi dhe i tmerruar i tregon se ai ishte ushqim i kryeparit dhe se me kt kishte thyer besimin e shenjt. Robi, i fort dhe i shndosh si ishte, me t dgjuar kt, i kapluar nga frika fillon t dridhet dhe pas pak rrezohet pr tok. T nesrmen, pa aguar dielli, vdes. Edhe Jungu na jep shembuj t till: nj grupi zviceran, gjat qndrimit n Afrik, ia sjellin nj grua t smur nga hematoksia pr shkak t nj aborti. Ne - thot Jungu, vetm i prkulm kraht, duke u thn se mjeksia jon sht ende e paaft pr t br di n kt rast. E drguan ashtu te magjistari. Ai e mblodhi fisin dhe filloi ritualin me kng dhe loj, derisa magjistari me t smurn qndronin n mes. Duke br lvizje t ndryshme, ajo ra n nj lloj gjumi, ather ai i tha t smurs se satanai kishte hyr n t. Lviznin rreth e rrotull, derisa e gjetn nj zgavr afr gardhit, e ather magjistari tha: Ktu kaloi satanai! E mbylli zgavrn dhe gruaja me t vrtet u shrua!... N shekullin e IX jetonte mjeku i famshm persian Razes. Njher at e thrrasin q ta shroj sulltanin Emir q vuante nga nj paraliz e rnd. Mjeku Razes i luti q t dalin t gjith jasht dhe ta ln vetm me sulltanin. Ather, ai papritmas, nxjerr shpatn dhe duke u jerr dhe brtitur n sulltanin (shpatzhveshur), iu krcnua: Tani do t ther q m thirre n kt koh! I friksuar dhe i nemitur nga ky qndrim, sulltani krcen n kmb, nxjerr shpatn, por... mjeku Razes krcen mbi kal dhe ik. M von, natyrisht, sulltani e shprbleu pr kt shrim dhe e pranoi si mjek n pallatin mbretror. Nga kta shembuj, e q ka me qindra t till, e q ndoshta ju kan ndodhur edhe juve lexues, shihet qart se sa sht e fort forca e sugjestionit dhe ndikimi i tij n rrjedhat e jets s prditshme t njeriut.

31

ZHVILLIMI I AFTSIVE HIPNOTIKE

NJOHJA E VETVETES Para se t fillohet me zbatimin e hipnozs n praktik, duhet q ti zhvillojm n nj shkall t caktuar disa aftsi psiko-fizike. Deri m tani ne bm fjal vetm pr ann teorike t hipnozs: historin e saj, definicionin dhe sugjestionin si faz e par e stadeve pasuese, kurse, nga kjo pjes, do t trajtojm ann praktike t hipnozs: teknikat, llojet e posame dhe veprimin e saj. Para se t fillojm me zbatimin e hipnozs n praktik, si tham, duhet ti zhvillojm disa aftsi psiko-fizike e, para s gjithash, kontrollin e rrept ndaj vetvetes. Pa e arritur nj kontroll t till, ne nuk mund ti neutralizojm e dhe ti zhdukim t metat tona, e pr kt na duhet durim dhe koncentrim t mendimeve. Vetm me vullnet dhe dshir, t gjitha kto arrihen shum leht. N literaturn e autorve t ndryshm mund t hasni shpesh n medime, se pr induktimin e gjendjes hipnotike nuk duhen kurrfar ushtrimesh, un, megjithat, n qoft se dshironi t bheni nj hipnotizues komplet, n kuptim t plot t fjals, iu kisha preferuar q ti zbatoni ushtrimet q do t pasojn. Hapi i par q duhet br n kt drejtim sht orientimi i caktuar, pra QLLIMI. Pa qllim nuk ka koncentrim, kurse koncentrimi sht burimi i sukseseve. Pr t pasur sukses duhet me do kusht t besoni n realizimin e qllimeve q ia keni parashtruar vetes, e q n kt rast sht aftsia pr hipnotizim. Duhet t besoni n aftsit tuaja. N qoft se ju nuk i besoni vetvetes, ather si do t mund t krkoni nga t tjert q tju besojn?! Aq sa keni vetbesim, aq edhe do t arrini. Vetm ai njeri q kontrollon vetn mund t sundoj mbi t tjert, pra rrethit t vet mund tia imponoj vullnetin e tij. Me fjal t tjera, ai duhet t jet zotrues dhe dirigjues i dshirave dhe vullnetit t vet, e jo rob i tyre.

32

Sundimi mbi vetveten ka pr qllim q individi ta fitoj dhe forcoj ndjenjn e vetbesimit, e me kt edhe ndjenjn e superioritetit ndaj rrethit t vet. Kto veti mundet secili individ, me ushtrime q do ti cekim m von, ti zotroj dhe ti zbatoj. Pr t arritur sa m mir ta njohim vetveten, e nprmjet ksaj edhe arritjen e forcs pr t hipnotizuar, duhet ta zbatojm metodn e psikologut t njohur Sigmund Freudit - Psikoanalizn.

Kjo metod, e cila sht shum e prshtatshme dhe shum praktike, duhet t zhvillohet n mbrmje, para se t bini n gjum. Pasi t rehatoheni n shtrat, mbyllni syt dhe mundohuni ti ringjallni prsri n mendime aktivitetet t cilat i keni br gjat dits, nga momenti kur jeni zgjuar e deri n momentin e shtrirjs n shtrat. Mendoni pr gjthka! Jo

vetm pr ato q i keni br ose prjetuar ju personalisht, por edhe pr ato q i keni vrejtur ose dgjuar edhe tek te tjert. Pasi ta kaloni shiritin filmor t dits n mendime, do t ishte mir q pran vets ta keni edhe nj fletore dhe laps. Fletn e fletors ndajeni n dy pjes: n njrn an shnoni simbolin +, pr veprimet pozitive, ndrsa n ann tjetr simbolin - , pr veprimet negative. Pasi ti keni shnuar veprimet q i konsideroni si pozitive ose si negative, ather analizoni dobit dhe dmet q i keni pasur nga kto veprime. Pastaj mendoni dhe shnoni se far duhet br n prspektiv. Pr veprimet negative mundohuni t gjeni rrugzgjidhje sa m t mir, duke i menjanuar pasojat e tyre, ndrsa pr veprimet pozitive, krkoni mundsi q dobit e tyre t shtohen edhe m. E kur sht fjala pr veprimet e individve t tjer, ather shnoni se far do t bnit dhe si do t silleshit ju po t ishit n vendin e tyre... Kt mnyr psikoanalitike, mundsisht ushtrojeni s paku tri her n jav. Kjo metod sht mnyra m e mir pr ta njohur vetveten n mnyr t prgjithshme, por edhe t tjert, dhe njkohsisht rrit aftsit

33

e t mbajturit mend, zhvillon koncentrimin dhe menjanon vetit negative t personalitetit. Koha e pakt q do ta humbni pr ushtrim, do tju kompensohet disa fish dhe at ju do ta vreni q n javn e par. Por, mos harroni: duhet ta kemi gjithnj parasysh parashtrimin e qllimeve t dshiruara, pa marr parasysh se pr far veprimi sht fjala. KONCENTRIMI Arritja e qllimeve t parashtruara fillon me ushtrimin e koncentrimit. Koncentrimi, si tham, sht burimi i sukseseve dhe paraqet elsin e aftsive t larta punuese. Smundje e kohs son konsiderohet mungesa e koncentrimit, mungesa e harmonis s brendshme dhe asaj t jashtme. Shum njerz e konceptojn nocionin koncentrim n mnyr t gabuar. Ata mendojn se koncentrimi vlen vetm pr ata q mtojn drejt nj zhvillimi t lart shpirtror. Kjo sht e gabuar. Koncentrimi sht shtje e jets s prditshme. Pr t qen i koncentruar nuk nevojitet ndonj prgatitje e posame ose ndonj ushtrim i rnd. N fakt, duhet q gjith at q e bn, ta kryesh me vmendje t prqndruar; q gjat do pune, gjat do detyre t thellohesh me t gjith qenien brenda qllimit t caktuar q t mund ta realizosh at n mnyr t drejt. Koncentrimi pra, nuk sht ndonj forc konvulsive, nuk sht ndonj orvatje e detyruar, por vetm orientim tjetr, n t cilin fuqit tona bhn m t rregullta dhe aplikohen m mir, ndrsa energjia, e cila ishte e shkaprderdhur, kursehet, sepse at q e bjm n mnyr t koncentruar na merr m pak koh, ndrsa nervave tona m pak fuqi. Duhet t cekim se ekzistojn dy drejtime koncentrimesh: ai i vetdijshmi dhe ai i pavetdijshmi. Koncentrimi i pavetdijshm arrihet pa kurrfar mundi, sepse rrjedh si nxitje ose e shprehis ose e interesimit t madh, derisa koncentrimi i vetdijshm arrihet m me vshtirsi. Por, n qoft se koncentrimi i vetdijshm bhet n mnyr t organizuar mir, pas nj kohe ai realizohet sikurse koncentrimi i pavetdijshm. P.sh., gjat biseds n nj ambient t lir, ju nuk keni nevoj pr koncentrim t vetdijshm, aty koncentroheni pavetdijshm, derisa n nj ambient tjetr masiv, ku jan prezent

34

njerz me respekt etj., ju duhet ta aktivizoni koncentrimin e vetdijshm. N librin Sistemi im i suksesit, autori Oskar Shelbah n lidhje me koncentrimin thot: Koncentrimi sht faktori m i rndsishm me rastin e puns mendore t njeriut t suksesit; me ndihmn e tij bhet i mundur, jo vetm mendimi i vetdijshm logjik, por edhe mendimi i ndrdijshm logjik si krijim, do t thot krijim produktiv shpirtror. T koncentrohesh do t thot: t prmbahesh, t prqndrohesh n nj pik, e pastaj kt ta vsh nn dritn e qart t vetdijes, d.m.th., ta kapsh dhe ta kuptosh me t gjitha hollsit e saj. Ushtrimet pr arritjen e koncentrimit jan t shumta dhe t ndryshme, por ktu do ti cek vetm disa, t cilat konsiderohen si m t sukseshmet: a) Para se t shkoni pr t fjetur, bjeni shprehi q rrobat tuaja ti rregulloni me kujdes, duke iu dhn m kt rast ai veprim nj knaqsi t veant. b) do obligim mundohuni ta kryeni me vullnet deri n fund, pavarsisht nga pengesat dhe vshtrsit q ju paraqiten; mudohuni ti menjanoni ato pa shqetsime, si pengesa e vshtrsi normale. c) Merreni nj libr dhe lexojeni n nj vend publik, zakonisht n ndonj qendr ku frekuentimi i mass sht i dendur dhe ka shum zhurm, duke u munduar q ta kuptoni prmbajtjen e tekstit, pa u shqetsuar apo dekoncentruar nga zhurma. Nj gj t till mund ta provoni edhe n shtpi, nn zhurmn e kasetofonit ose televizionit etj. d) Merreni nj got t mbushur me uj n dorn e djatht, prkatsisht me krah t zgjatur, duke e mbajtur at n at pozit 2-3 minuta dhe gjat ksaj kohe t mos ju derdhet asnj pik uj. Pastaj provojeni edhe me dorn e majt. Koha e ushtrimit zgjatet gradualisht, pr do jav nga nj minut, derisa t arrini q gotn ta mbani n at pozit s paku 10 minuta. e) Merreni ndonj fotografi t ndonj personaliteti q e adhuroni ose t ndonj antari t familjes, vendoseni para syve dhe vshtrojeni pr nj minut, dhe pastaj, pas mbylljes s syve, mundohuni ta prfytyroni at figur shpirtrisht, mundsisht me t gjitha detajet. Ky ushtrim sht ndr ushtrimet m t mira t koncentrimit vizual, dhe duhet t ushtrohet derisa t arrihet, q symbyllurazi t shihet fotografia, e till far sht n realitet.

35

Pasi t arrini ti prvetsoni kto ushtrime, mund t vazhdoni me t tjerat. Por, nuk sht e preferuar q t kalohet n ushtrimin tjetr pa e prsosur t para, pasi q t gjitha ushtrimet jan t lidhura ngusht mes veti dhe efekti i dshiruar i tyre do t jap rezultat vetm kur t zotrohen q t gjitha n mnyr t plot. FORCIMI DHE STABILIZIMI NERVOR Me arritje t dshiruar t koncentrimit, ju faktikisht keni arritur edhe nj lloj stabilizimi nervor. Forca nervore paraqet kushtin kryesor pr arritjen e magentizmit personal dhe aftsin e hipnotizimit, sepse i dobti nuk mund t mbisundoj mbi m t fortin. Fjala nerv, rrjedh nga latinishtja q do t thot: dell, damar. N kuptim figurativ do t thot: a) gjendje e prgjithshme e njeriut, sjellje, qndrim a ndjeshmri q varet nga gjendja e acaruar e sistemit nervor; b) trsia e energjive t brendshme, q ve n veprim njeriun pr t arritur dika; c) forc e brendshme pr t shprehur dika; d) pjesa m e rndsishme, thelbi i dikaje etj. Kjo do t thot se sistemi nervor paraqet kordinatorin kryesor n funksionimin dhe harmonizimin e organizmit n prgjithsi. Pra, nprmjet nervave, truri baraspeshon funksionimin e t gjitha organeve, e ky funksionim, n t vrtet, sht vet jeta. Prandaj, vet stabilizimi i sistemit nervor ka rndsi shum t madhe, jo vetm pr arritjen e ndonj qllimi t dshiruar, por edhe n gjith kontinuitetin e rrjedhave t jets.

Njerzit nervoz jan njerz me nerva t dobta ose t smur dhe kshtu ata nuk mund t ken forc sugjestive e aq m pak hipnotike. Simptomet q tregojn nervozn jan t ndryshme si: brejtja e thonjve me dhmb, luhatja n karrige, shtitje npr dhom, gjestikulimi gjat biseds, lvizja e ndonj objekti npr duar etj., pa pasur ndonj shkas. Kto simptome, n qoft se vrehn, duhet patjetr t menjanohen. Duke i menjanuar kto veprime, njkohsisht i

shrojm edhe nervat.

36

Pr ti menjanuar kto simptome prdoret metoda e relaksimit. Kjo metod sht e njjt si ajo e psikoanalizs, por kjo ka nj prparsi, sepse mund t zbatohet n do vend dhe n do koh, si ditn ashtu edhe natn. Duhet ta merrni pozicionin q ju prshtatet m s miri, ulur ose shtrir. Mbyllni syt dhe filloni ti largoni t gjitha brengat dhe mendimet negative q ju shqetsojn. Pastaj filloni t meditoni se duhet gjithnj tju shmangeni ktyre vetive negative, t cilat, n fakt, jan simptome t nervozs. Menjanoni do dyshim n suksesin tuaj, pasi q dyshimi sht armiku kryesor i sukseseve. Pasi t jeni relaksuar, prpiquni t mendoni (prfytyroni) ndonj sekuenc nga nj ngjarje q ju sjell knaqsi shpirtrore, pra, ndonj ngjarje q ju ka ln prshtypje t thella pozitive n ndrdijen tuaj, e cila me an t relaksimit do tju ringjall prap ato knaqsi dhe do ta harmonizoj edhe gjendjen tuaj shpirtrore. Ushtrimet duhet t zgjasin prej 5-15 minuta. Por munden, sipas vullnetit dhe dshirs, t vazhdohen edhe deri n 30 minuta e m tepr. N qoft se gjat ushtrimit t metods s psikoanalizs keni vrejtur se keni veti t shumta negative, ather edhe ushtrimet duhet t prsriten m shpesh, s paku nj her n dit. Nuk sht me rndsi se i far karakteri sht mendimi a prfytyrimi, me rndsi sht q ju t arrini ta ndryshoni gjendjen shpirtrore n kuptim pozitiv brenda ktyre minutave, nga gjendja e tendosur n gjendje t qet, e kjo bhet vetm duke prfytyruar ndonj rast, si tham m lart, me prshtypje t forta pozitive. SHIKIMI MAGNETIK Syt thuhet sa jan pasqyra e jets, q duhet t jet e vrtet. Ata kan rndsi t veant n jetn e njeriut. Shumica e njerzve ksaj shqise i japin prioritet ndaj shqisave tjera, sepse n krahasim me shqisat tjera, kjo shqis komunikon me nj pjes m t madhe t trurit dhe ne i besojm m shum informacinit pamor se do lloji tjetr t informacionit ndijor. Kjo shqis, q nganjher krahasohet me nj videokamer t gjall, ka rndsin kryesore (bashk me zrin magnetik) pr induktimin e

37

gjendjes hipnotike. Syt kan pushtet shum t fuqishm dhe jan si gjenerator reflektues, kshtu q, ushtrimi i shikimt magnetik luan rol shum t rndsishm n ndikimin e nj individi mbi tjetrin.

N qoft se gjat nj bisede me nj idivid, ne e shikojm at n sy, si dhe ai neve, ndikimi dhe pranimi i sugjestionit nga ai, do t jet shum m i madh se sa kur vshtrimi i tij reflektohet diku tjetr. Ndikime t tilla nuk vrehen vetm tek qeniet njerzore, por n raste t shumta edhe tek bota shtazore e edhe te llojet m t ulta. P.sh. gjarpri vetm me nj shikim magnetik e detyron bretkocn ti afrohet, kurse ai e pret viktimn me kokn lart, dhe kur ajo i afrohet n distancn e caktuar 10-15 cm, me nj

lvizje t shpejt e glltit at. sht interesant t cekt se aq i madh sht koncentrimi i gjarprit, sa q edhe po ti afrohemi deri n nj metr largsi, ai nuk e vren pranin ton, pra nuk reagon. Por edhe gjat asaj kohe, po t lvizet bretkoca ose t ndrpritet shikimi i gjarprit, do t ndrpritet edhe gjendja e bllokads s krijuar dhe bretkoca do t ndrmarr veprim mbrojts. Pastaj kemi edhe shembullin e hutinit, i cili n mnyr t njjt si gjarpri, rri i shtanguar dhe vetm me shikim i detyron viktimat e veta, n kt rast zogjt, q ti futen n goj pa kundrshtim... Kto raste i cekm vetm pr ta vrtetuar forcn e madhe ndikuese q kan syt. Syt paraqesin edhe ann e brendshme emocionale. Vetm me nj shikim ne sy mund ta dim se n far gjendje shpirtrore sht individi, prandaj edhe ushtrimi i shikimit magnetik sht m se i domosdoshm (jo vetm pr induktimin e gjendjes hipnotike, por edhe pr paraqitjet n jetn e prditshme). Pr ta zhvilluar shikimin magnetik, pr t pasur ndikim mbi individt e tjer, duhet tu prmbaheni disa rregullave gjat ushtrimeve sistematike: a) Njher n dit duhet ti pastroni syt n kt mnyr: Duhet t futet koka (pjesa e fytyrs) n nj en t mbushur me uj t pastr e t vakt dhe t hapn syt. N qoft se gjat ksaj kohe, pr arsye t

38

ndryshme, ndieni ngacmime t prcjella me djegije n sy, nuk duhet t friksoheni. Kjo ndjenj e pakndshme pas disa ditsh do tju largohet dhe ju do ta ndjeni ndikimin mirbrs t ktij veprimi. Pr t qen efekti m i shpejt, kt ushtrim mund ta prsritni dy her n dit. b) N kt ushtrim duhet ti ushtroni edhe lvizjet e kokrdhakve t syve q t shikojn n drejtime t ndryshme. S pari duhet q shikimin ta drejtoni nga ana e majt n t djatht (ose anasjelltas) aq sa sht e mundur 10-12 her, pastaj shikimin ta drejtoni lart e posht (ose anasjelltas), prap, aq sa sht e mundur, 10-12 her. Ky ushtrim sht mir t bhet m shpesh, 3-4 her n dit. c) Gjithashtu, edhe masazha e syve ka ndikim t madh. Me gishtat tregues duhet q ti frkoni syt (duke mos i shtypur fort). S pari kapakt e siprm t syrit, nga ana e brendshme n drejtim t ans s jashtme, pastaj n t njjtn mnyr t veproni edhe me kapakt e poshtm t syve, 8-10 her. Edhe ky ushtrim preferohet q t bhet dy her n dit. Pas 10 ditsh t ktyre ushtrimeve mund t kaloni n ushtrimin e shikimit magentik. d) Uluni n nj karrig dhe vendosini duart n gjunj. Shikimin drejtojeni n nj pik t ciln e ke vn (vizatuar) n mur ose diku tjetr, n lartsin e syve tuaj dhe n largsi 1-1,5 m. Fiksmi duhet t zgjas 5 min. dhe gjat ksaj kohe nuk duhet q ti mbyllini kapakt e syve, e as t bni ndonj lvizje tjetr t muskujve t fytyrs. Ky ushtrim ndoshta n fillim do t duket i vshtir, sidomos pr ata q i kan syt e dobt, por pas ca ditsh do ta prvetsoni. e) Uluni para pasqyrs dhe prqndrojeni shikimin n mes t syve tuaj, n figurn e reflektuar n pasqyr. Pr fillim do t ishte mir q at pjes ta markoni me ndonj simbol ose ngjyr. Edhe ktu si n ushtrimin a), duhet q t shikoni pa i mbyllur kapakt e syve dhe pa br lvizje t muskujve t fytyrs. N fillim ky ushtrim duhet t zgjas nga 5 minuta, m pas, pr do dit mund ti shtohet nga nj minut, derisa t arrihet koha prej 10 minutash. Brenda ktyre 10 ditve duhet q ta koncentroni vmendjen tuaj vetm n mnyrn e frymmarrjes q ajo t jet e thell dhe me ritm. Ndrsa pas 10 ditsh, koncentrimin mund ta orientoni n nj dshir t caktuar, p. sh.: Un dshiroj t bj kt e kt.... Pasi t arrini q shikimin ta mbani 10 minuta, mund t kaloni n ushtrimin tjetr.

39

f) Zgjedhni disa fotografi t ndryshme, mundsisht me ngjyra, npr revista dhe vendosini para vets n tavolin n largsi 30-50 cm. Fiksojeni vshrimin n njrn nga ato, n mes t syve t individit q ndodhet aty (n fotografi). Do t ishte mir ta zgjidhni fotografin e ndonj individi q ka shikim t thell e t mpreht. S pari duhet q t ushtroheni, q ta shikoni at individ n sy pr 10 minuta, e pastaj pr do dit deri sa ta arrini kohn e dshiruar (do t ishte mir mbi 20 min.). Gjat ksaj kohe, derisa e shikoni individin e zgjedhur, duhet ta urdhroni (me mendime t koncentruara) q ti kryej veprimet e dshiruara prej jush.

Ky ushtrim sht edhe testim i aftsive t fituara gjat ushtrimeve t mparshme dhe njkohsisht aplikimi i ksaj force n praktik. Dilni n rrug dhe fiksojeni nj individ q po vie n drejtimin tuaj. Ecni edhe ju n drejtim t tij dhe, kur t afroheni n distancn e caktuar 10-20 metra, shikojeni direkt n mes t syve me shikim magnetik dhe koncentrohuni me mendime se n ciln an t rrugs, djatht apo majt, tju largohet. Ta keni parasysh, se gjat koncentrimit duhet ta prytyroni sa m qart n mendime ngjarjen q duhet t ndodh, pra ta shihni ngjarjen prpara me syrin shpirtror, t kryer ashtu si dshironi. Pasi ta kesh kaluar kt ushtrim me sukses n disa persona ather provojeni edhe nj tjetr. Dilni n rrug dhe prcilleni nj individ nga prapa, n distanc 2-4 metra. Drejtojeni shikimin magnetik n pjesn e prapme t koks dhe koncentrohuni duke e urdhruar: Ti duhet ta kthesh kokn n ann e majt (ose t djadht)... . Por veprimi duhet t jet si n rastin e par, i vizualizuar n ekranin shpirtror si i kryer. Kt urdhr prserite disa her, derisa individi ta bj at veprim q e keni urdhruar ju. Kur ta arrini kt ather ju keni arritur q t keni ndikim mbi individin tjetr vetm me forcn e shikimit dhe mendimit t koncentruar. N qoft se n rastet e para nuk korrni sukses, nuk duhet asesi t dshproheni por duhet t vazhdoni me persona tjer, deri sa tia arrini, sepse suksesi varet shum edhe nga gjendja prkatse shpirtrore e personit n t cilin mundoheni t ndikoni. Mos harroni, se kt forc mund ta orientoni edhe pr qllime negative q hyjn n rangun e magjis s zez, por ju kshilloj q do tentativ e ndrmarr n at drejtim, do tju kthehet si bumerang i shumfisht, sepse vet dialektika e ligjeve t natyrs sht e organizuar n kt mnyr.

40

ZRI MAGNETIK Zri sht i rndsishm pr indukimin e gjendjes hipnotike, aq sa edhe shikimi. Ndryshimet e shpejta, t shkaktuara nga ndonj objekt vibrues, quhen: val zanore. Kto val zanore q dprtojn nprmjet ajrit, prngjajn n valzimet e ujit t shkaktuara nga hedhja e ndonj guraleci. Por edhe kto val zanore ndryshojn, varsisht prej frekuencs, amplituds dhe timbrit, q d.m.th., tingujt e lshuar nga goja duhet t ken volum t caktuar (q matet me decibl). P.sh. frymmarrja normale varion rreth 10 decibl, biseda normale rreth 60 decibl, autobusi rreth 90 decibl, bumbullima rreth 120 decibl, e kshtu me rradh. Mbi 130 decibl fillon pragu i dhembjes, p.sh. motori i aeroplanit q varion rreth 150 decibl ose raketa kozmike rreth 180 decibl etj. Pra, gjat bisedave, si gjat indukimit t gjendjes hipnotike, si n jetn e prditshme, duhet t ushtrohemi q ta prdorim tingullin me volumin e caktuar, varsisht prej rastit t imponuar, gj q na prezenton para t tjerve si nj personalitet t vendosur, trheqs etj. dhe automatikisht krijojm prshtypjen e simpatis tek ata, e njkohsisht edhe pushtetin mbi ta. Gjat jets s prditshme, edhe ju lexues t nderuar, keni raste takimesh me individ t ndryshm. Sigurisht se keni vrejtur se secili nga ata kur flet ka zrin e tij karakteristik, gj q paraqet volumin e caktuar t zrit pr personin e caktuar. Kshtu q, nj individ nprmjet modulimit t zrit t vet, ose na trheq ose na refuzon, pavarsisht nga kuptimi i fjalive q i shqipton. Kto ishin disa karakteristika mbi rndsin e zrit. Ju zrin momentalisht e keni ashtu si e keni, por pr ta br zrin ashtu si dshironi, pra magnetik, duhet ti vazhdoni ushtrimet q do tju paraqesim m posht. Esht shum e rndsishme q kto ushtrime t zhvillohen n mnyr t koncentruar. do fjal q do ta prdorni duhet t jet e qart dhe e kuptueshme. Gjithashtu, sht me rndsi edhe shqiptimi i zanoreve; ato duhet t shqiptohen pa kurrfar shtese e as nuance.

41

a) S pari duhet t filloni me leximin e ndonj libri ose artikulli gazetaresk. Fjalt m t gjata, ndani n rrokje; prsriteni seciln rrokje ve e ve, pastaj gjith fjaln n trsi p.sh.: hipnoz - hi-pno-z. Fillo me rrokjen e par hi, duke e prsritur disa her hi,hi,hi..., pastaj tjerat me rradh, e pastaj gjith fjaln - hipnoz. Kur ta prvetsoni kt aftsi, kaloni n ushtrimin tjetr. b) Ky ushtrim rekomandohet t bhet n ndonj vend, mundsishit sa m t qet. Mund ta zhvilloni si n ambient t mbyllur (dhom) ashtu edhe n natyr. Duhet t uleni n nj vend ku do ta ndieni vetn kndshm, dhe prball jush duhet ta paramendoni nj individ tjetr. S pari prfytyroni nj individ, n t cilin besoni se keni ndikim, e me koh (pas disa ditsh), filloni ti prytyroni individt pr t cilt mendoni se ndikojn mbi ju. Kt ushtrim duhet ta zhvilloni pr do dit nga 15-20 minuta. Shikoni me shikim magnetik n individin e prfytyruar dhe filloni ti flisni atij me z magnetik. Bisedn mund ta prgatitini edhe m hert; temat mund t jen t ndryshme, me rndsi sht q zri juaj duhet t ket efekt ndikues mbi t prfytyruarin. Gjat biseds (s prfytytruar) nuk sht e preferuar t gjestikuloni. I gjith trupi juaj duhet t jet n gjendje stabile, si dhe koncentrimi duhet t jet maksimal. Pasi t besoni se keni arritur efekt ndikues edhe tek personat q m par kan pasur ndikim mbi ju, ather filloni me pyetje provokuese, t cilave ai do tju kundrvihet (gjithnj n prfytyrim), e ju, gjat gjith ktyre provokimeve, nuk duhet t reagoni. Duhet t jeni i qet dhe gjakftoht. Kt ushtrim q e cekm m lart si dhe ushtrimet e mparshme, e edhe ato q do t pasojn, duhet t merren n mnyr shum serioze, edhe pse n dukje t par duken si fantazi, ilzione, loj fmijsh etj., sepse n fakt, ndikimi i tyre ka efekt t madh. Ata q i njohin ligjet e psiks (shpirtit) e din kt, por edhe ne n pjesn: sugjestionet... e kemi cekur kt. Pr informim dhe njohuri m t thella ju rekomandoj disa libra si: Forca e ndrdijes nga autorit Xh.Marfi, Sistemi im i suksesi nga O. Shelbah, Sugjestioni dhe autosugjestioni nga E. Caue etj. c) Pasi t besoni se jeni i sigurt n bisedat tuaja me individin e prfytyruar, ather kaloni n ushtrimin direkt me individ real. Ky ushtrim sht i njjt me t msiprmin (b), por ndryshimi qndron n at se tani kemi kontakt fizik dhe psikik me individ real. Edhe ktu preferohet, si m sipr, q s pari t filloni me ndonj individ mbi t

42

cilin besoni se keni ndikim, e pastaj me t tjer q kan ndikim mbi ju. Mos harroni: gjat biseds shikimi duhet t jet gjithnj magnetik. Do t habiteni edhe ju vet (n qoft se i keni prvetsuar ushtrimet e cekura) se far ndikimi do t ken fjalt tuaja dhe sa i pushtetshm do t jeni mbi t tjert. Pasi ti keni kryer kto veprime me sukses, ather ju i keni prvetsuar aftsit e ndikimit mbi t tjert, q jan shum t rndsishme pr hapat e mtejm, pr t ciln gj do t bindeni edhe vet.

43

HIPNOZA N PRAKTIK

VEPRIMI N PRAKTIK Pasi t jeni aftsuar me ushtrimet, t cilat i kemi sqaruar n pjesn e mparshme, mund t kaloni n aplikimin e gjumit hipnotik n praktik. Procesi i hipnotizimit zhvillohet n shum mnyra dhe kalon npr disa faza. Pavarsisht se ku realizohet hipnoza, qoft n ordinanc, shoqri apo vend publik etj., themelorja sht q t zgjojm interesim tek t pranishmit, e sidomos te mediumi, si dhe t krijohet atmosfer disponuese duke biseduar pr ant pozitive dhe efektet e kndshme t hipnozs. Dhoma duhet t jet e ngroht, pa zhurm, pa ndonj er t keqe, pak e errsuar dhe preferohet t ket muzik t leht relaksuese. Natyrisht, q kto kushte nuk mund ti plotsojm n do rast, kto zakonisht vlejn pr aplikimin e hipnozs klasike dhe n vende t mbyllura. Por, ekzistojn edhe shum lloje teknikash t tjera t cilat mundsojn vnien n gjum hipnotik t secilit individ, pavarsisht nga rrethanat q mbizotrojn, qofshin ato subjektive apo objektive, pr t cilat do t bjm fjal m von. SI GJENDET MEDIUMI I PRSHTATSHM Pr eksperimentet e para hipnotike preferohet q t zgjedhet mediumi i cili m par ka qen nn ndikimin e hipnozs, pasi personi i hipnotizuar m par i nnshtrohet m leht hipnozs, q do ta lehtsoj punn dhe do tua shtoj sigurin pr veprime t mtejme. Gjithashtu, pr fillim preferohen edhe adoleshentet (12-16 vje), pasi ata i nnshtrohen m leht gjendjes hipnotike. Edhe gjinia femrore i nnshtrohet m leht pushtetit hipnotik, prandaj pr fillim mund ta aplikoni edhe n femra. Zakonisht preferohet q mediumi t mos i takoj familjs s ngusht, pasi antart e familjs, duke qen n

44

kontakte t prditshme me ju, nuk ju besojn dhe kt shtje nuk e marrin seriozisht, kshtu q eksperimenti mund tju dshtoj, q do t shkoj n dm t siguris suaj pr hapa t mtejm. Edhe personat q jan msuar me urdhra (shrbtort ) i nnshtrohen leht hipnozs. Gjithashtu meduim t mir jan personat sugjestibil (t ndijshm); pastaj personat q posedojn fantazi t bujshme; personat me flok ngjyr t kuqe ose bjond; personat me ten delikat etj. Pasi ta keni br studimin e karakteristikave t caktuara t mediumit, filloni dialogun me t. Si e kemi cekur edhe m lart, duhet t krijohet atmosfer sa m e kndshme pr mediumin. Pr ta ditur mendimin e mediumit mbi hipnozn, duhet q ti parashtroni pyetje q kan t bjn me kt tem. N rast se mediumi ka bindje pozitive pr kt dukuri, ather induktimi i gjendjes hipnotike do jet i i leht, por nse ai posedon bindje negative, q jan raste m t shpeshta (pasi hipnoza si lmi sht shum pak e njohur n mesin ton dhe shpesh krahasohet me nocionin magji, e nocioni magji tek njeriu i rndomt mirret si sinonim i s keqs, q n fakt nuk sht e vrtet. Sqarime m t hollsishme rreth magjis kam dhn n librin Parapsikologjia...), ather duhet q nprmjet dialogut, nga logjika e tij t largohen (eliminohen) t gjitha ato mendime e bindje t gabuara negative, t cilat ai i ka pranuar e kultivuar m hert n lidhje me hipnozn. Mediumi duhet t bindet se ju ia dshironi t mirn n mnyr m t sinqert. Pra ju, gjithka q bni, e bni pr t. Pr t krijuar siguri tek ai, ju duhet q ti sqaroni, se ai do mbrmbje kur bjer pr t fjetur ose n mngjes para se t zgjohet, kalon nj koh t shkurtr npr disa nga fazat e gjendjes hipnotike, por pa vetdije. Gjithashtu edhe ditn, kur sht i koncentruar diku p.sh., kur sht duke shikuar nga dritarja, kur sht duke vozitur automjetin, kur sht duke medituar etj., ai n ato aste gjendet n pushtetin e nj gjendjeje t leht hipnotike. Pra, mediumi gjithsesi duhet t bindet pr efektet pozitive q ka hipnoza, duke menjanuar do premis droje a frike pr t. TESTET E SUGJESTIBILITETIT Pasi t keni krijuar raporte pozitive me mediumin, filloni me testet e

45

sugjestibilitetit, pr ta testuar sugjestibilitetin e tij. Ato jan t shumta, por un po ua paraqes, si gjithnj, m t rndsishmet. a) Testi i baraspeshs I: Mediumin e urdhroni q t qndroj n kmb drejt, me kmbt e bashkuara dhe duart e mbshtetura pr trup, kurse syt ti mbyll. Ju qndroni prapa tij me shuplakat e duarve t mbshtetura leht mbi shpatullat e tij. Duke e vshtruar me shikim magnetik, ju i sugjeroni me z magnetik se do t numroni deri n 10 ( nuk sht e thn t numrohet patjetr deri n 10, mund t numrohet edhe deri n 5 ose dhe deri n 3, me rndsi sht efekti) dhe gjat thnies s secilit numr, ai do t ndiej nj forc t fuqishme e cila do ta shtyj prapa. Gjithashtu i sugjerohet q at forc mos ta kundrshtoj, por t lirohet nn pushtetin e saj, pa pasur frik se do t rrzohet, pasi ju q rrini prapa do ta mbani. Pastaj filloni t numroni: 1- Ju po e ndieni nj forc q po ju shtyn prapa. 2- Ajo po bhet gjithnj e m e fuqishme. 3- Gjithnj e m e fuqishme. 4- Ju nuk po mund ta prballoni at. 5- Ju po bini gjithnj e m shum nn pushtetin e saj. 6- Ju po bini gjithnj e m shum, gjithnj e m shum. 7- Ju nuk po mund ta prballoni at. 8- Ju po bini, po bini. 9- Gjithnj e m shum po bini prapa. 10- Ju rat, por un po ju mbaj, mund ti hapni syt etj. Ndodh shpesh q mediumi t bjer ende pa arritur numrin 10. Ktu qndron edhe nj fshehtsi: gjat numrimit, shuplakat tuaja t mbshtetura pr shpatullat e meduimit, duhet ti trhiqni leht prapa, kshtu q mediumi, pasi i ka syt e mbyllur, i nnshtrohet provokimit mashtrues dhe lviz bashk me shuplakat tuaja prapa, duke u br pa vetdije pre e lojs, sakaq efekti i testit do t ket sukses.

46

b) Testi i baraspeshs II: Mediumin e urdhroni t qndroj si n testin e msiprm, por syt duhet ti ket t hapur. Ju qndroni para tij, ndrsa prapa tij e urdhroni t qndroj personi i tret i cili do ta mbaj n rast se rrzohet ( sht rregull dhe obligim i detyruar, q gjat induktimit t gjendjes hipnotike, pr shkaqe keqprdorimi, t jet prezent edhe personi i tret, pr gj do t bjm fjal n pjesn-keqprdorimi i hipnozs). Gishtin tregues ia afroni 5-10 cm. para syve duke e urdhruar q shikimin ta drejtoj n maje t tij. Pastaj e vshtroni me shikim magnetik dhe filloni ti sugjeroni me z magnetik, se do t numroni deri n ...10 dhe, gjat secilit numr, ai do t ndiej nj forc t fuqishme se si po e shtyn prapa; i sugjerohet q mos ta kundrshtoj at forc, por t lirohet nn pushtetin e saj. Pastaj filloni t numroni si n testin e msiprm:

1- Ju po e ndieni nj forc q po ju shtyn prapa. 2- Ju po bini gjithnj e m shum n pushtetin e saj 3- ... e kshtu me radh. Edhe n kt test qndron nj fshehtsi, nj lloj truku: Ju duhet q

gishtin tregues ta afroni ngadal drejt syve t mediumit, q tek ai do t provokoj ndjenjn mashtruese t friks, dhe n mbrojtje, instiktivisht e pavetdije, ai do t trhiqet prapa.

Te dy kto teste, zakonisht prfundojn me sukses. (Pr t mos e prmendur rregullisht fjaln-magnetik, duhet ta keni parasysh se t gjitha veprimet, si shikimin, dialogun, lvizjet etj. duhet ti bni nn at forc, me t ciln jeni pajisur m par, pra nn forcn magnetike). c) Testi i shtrngimit t duarve: Mediumin e urdhroni q ti lidh gishtat e te dy duarve mes veti dhe ti shtrngoj. Pastaj ju ia vendosni duart tuaja mbi t tijat, duke i sugjeruar se kur t numroni deri n ...10, ai nuk do t mund ti zgjidh ato. Gjat thnies s secilit numr i sugjeroni se duart e tij gjithnj e m shum po shtrngohen. Filloni t numroni: 1- Duart tuaja po ju shtrngohen.

47

2- Gjithnj e m shum, gjithnj e m shum. 3- Ato po bhen gjithnj e m t rnda. 4- Po bhen shum shum t rnda. 5- Gjat secilit numr ato gjithnj e m shum po ju shtrngohen. 6- Ato jan salduar mes veti. 7- Edhe po t provoni ti zgjidhni nuk do t mundeni; ato gjithnj e m shum do tju shtrngohen. 8- Gjithnj e m shum po vijn duke ju shtrnguar . 9- Ato jan shtrnguar plotsisht. 10-Ju nuk mund ti zgjidhni, provojeni. N qoft se mediumi nuk mund ti zgjidh duart, ather testi sht zhvilluar me sukses dhe induktimi i gjendjes hipnotike tek ai sht 70-80% i sigurt. Pas mbarimit t testit me sukses, sugjestionin duhet ta ndrpresim kujdesshm. Kjo bhet duke numruar deri n tre n kt mnyr: Kur t numroj deri n tre, duart tuaja do t zgjidhen, ato do t jen plotsisht t lira. 1- Duart tuaja po ju lirohen, po i ndieni shum t lehta. 2- Gjithnj e m shum po ju lirohen, gjithnj e m t lehta po i ndieni. 3- Ato jan plotsisht t lira dhe t lehta, mund ti zgjidhni ngadal. d) Testi i bllokimit t kapakve t syve: Mediumi urdhrohet q ti mbyll syt, pastaj me gishtin tregues dhe t mesm t dors s djadht ia shtypni leht kapakt e siprm t syve, duke i sugjeruar se kur t numroni deri ne ...10, ju nuk do t mund ti hapni syt. Filloni numrimin: 1- Jeni shum i lodhur dhe kapakt e syve po ju rndohen. 2- Kapakt e syve i keni shum t rnd. 3- Ata po ju bhen gjithnj e m t rnd. 4- Gjat secilit numr ata gjithnj e m shum po ju rndohen. 5- Ju tani nuk mund as ti hapni, por ju as q dshironi nj gj t till.

48

6- Po bhen gjithnj e m t rnd; plumb t rnd. 7- Ju nuk mund ti hapni edhe po t dshironi. 8- Ata u jan mbyllur fort. 9- Ata u jan salduar. 1o-Ju nuk mund ti hapni; provojeni por nuk do t mundni. N qoft se pas sugjestionit t fundit, mediumi nuk mund ti hap syt, testi ka pasur sukses dhe induktimi i gjendjs hipnotike sht 100% i sigurt. Ndrprerja e sugjestionit bhet si m posht: Kur t numroj deri n tre ju do t mund ti hapni syt. 1- Kapakt e syve tuaj po ju lehtsohen, po ju bhen shum t leht. 2- Ata jan tani shum t leht. 3- Ju mund ti hapni syt, hapini ngadal. Procedurn e testit t tret dhe t katrt, n rast mungese t suksesit, duhet ta prsritni deri n tri her. N qoft se edhe pas hers s tret nuk keni sukses, ather filloni drejtprdrejt me teknikat e hipnozs. Nuk sht e thn q t zbatohen t gjitha testet e lartprmendura gjat aplikimit t gjndjes hipnotike, n t shumtn e rasteve mjafton vetm njri nga ata. Por, zakonisht, kto mnyra t testimit prdorn nga fillestart pasi, me koh, kur t profesionalizoheni, do ta vreni edhe ve