10896766IN SVECIA
VENIA EXPERIENTiSS. FACÜLT. MEDICAE XJPSAL·,
!D. XII JUN. l8l8 IN AUDITOR. MEDIC. Η. A. M. S, *
P. P.
REG. COLLEGII SANITATIS MEMBR. HONORAR.
ET REG. ACAD. SCIENT. STOCKH. MEMBR.
ET
PARTICULA OCTA VA
U Ρ S A L I JE excudebant Ζει pel et Palmblad
å MONSIEUR
ET COMMANDEUR DE I/ORDRE DE L'EPeE
Q\
ET
CHRIST. GAHNde COLQUHQT NCE RO
Monsieur et Madame!
C'est Votre bonté. qui a faif disparaitre les iitiages mena$ati$y
qui epouvaiitérent ci uellement mes jeunes regards; ce sonl Vos bienfaita, qui m'ont.heureusement porté vers le but, ou je
tends. Grands 8£ Nobles Bienfaiteurs! daignez donc permet-
tre que j'embrasse cette occassion de mettre une empreinte jsotemiielle sur lés purs sentimens de la vive reeönnaissance, qui vivra éternellement au fond de mon coeur, .>
Je suis avec le plus profond respeft,
Monsieur et Madame,
Votre Ires hnmble
) «9 y
Hénricus Gahn, M. D., Regi i antehac Co lie- gii Medici A s fe s ο r, C i as si s regia* in ihinone ad Stoekhöltniafn manentis Med.i cus Pr i tri ar.., Reg. A c ad. Sc i en c, Sto c k h. Me m brn tn, Reg. Cal l e g. Sa nitar tis MembruiiiHono ra r i u m , c er., pirimafn, quae Stockr holxniae iuccesir, die XVI i Deeembns anno i8ot inliiui· it vaccinationen?« Järn ab anno 1759 (Vide. fupra not. 11 p. 12) multa fecit pericula vaccinum inferendi virus, quod ab extéVis tracbtum fuerac, ute Holfana, Hafnia, Loa- diao, Psriiiis atque novisfime Beroiino per Doct orera Jos. Rossi §5) itemque Vienna a Doctore J. De Carro
L v per —— -/ . i : ——_
35) Eft il fe vir, qui, ut regeris valetudines Principis hereditarii Caroli Augusti, in exfequiis Ejusdem die" XX Juftii xiJio, acerbis- ilmam, qua Regni Svecise Marefchallus excellentisf. Comes Axel von Fkrskn roiferrime occiibuit, necem aegre evafit. Vide: Protpcol- le r, bgid na i K o η gl. Majts öfra Borgratt i Aktionsm&. Jet emellan HofAuditoren G. Edman och LifMedicus Josf.f Rosst, röra ucfe dennes förhållande v i d o b d uction eti af Häns Kongl. Höghet K r 00 ρ ri η fen s Lik. Stockh. 1810,4.
Alla till Kongl, Collegium Medicum inkomna R a ρ ρ o rter, Bre f och F δ rk l a r in g a r fam t Collegii afgif- na utlåtanden, rörande liögfalig Hans Kongl. Höghet Kronprinfen Carl Augusts Η e Ifotiilftänd, fjukdbms- ti 11 fSlligh eter dödsfall, obductibn och dödsorfaker. Med Korg!. Collegii Medici tillßfind till trycket befordrade af Defs Secreterare. Stockh. 18ro.' 4.
Bihang till de hos Kongl. Collegium Medicum an- mSlta Rapporter, Bref och Förklaringar, &c. Stockh, j8ii. 4.
UeberdieArtundUrfachedes Todesdes hochfeel, Kronprinzen von Schweden, Carl August. VomHerrn Dr. Josef Rossi , vormaligen Königl. Schwedifchem Leibarzt. Mit einer Vorrede und Anmerkungen vom Herrn Dr. Samuel Gottlieb Vogel in Roftock, Archiv für roedizin i feh e Erfahrung^ Herausgegeben von Dr. Eriöst Horn, Jahrgang 1812, 2Jter Band, P· 3-73» 215-286.
) 7o (
per illuftrisf. Comirem Jac. De la Gardie 36) Sed omnia in proxime mernoratum usque diem nequicquarn facla funt 37). Virus autem, quod liio die infevic Mar- fiareth^! Lovisa: Boh.lm, pueilue duorum aonormr & dimidii (Pater lllius J. üoh .cm famu.us Coniiiiani rei bei- licae Askegren , in domo Bractearii Jäger ad Regerings¬ gatan habitantis) a Doctore Munck af Rosenscro- d jntra laminas vitreas exeeptum erat & Stockholmiam ad Pro fes for em J. Η. GisTRétf aiisiurn, qui vero ad praefens commodatn, cui infereret, cum non habuisfet, p^rfonam, iilud As fes Tor i Gahs experiundum tradidit. iile variolas vaccinas huic pueilae ante inflrre pluries fru- fira tcntavit. fed recens haec materia perfekte procesfit., etjamii pro^resfus contagii aliquanto tardlpr fuit; nam die primum XXVI Decernbris, qui decimus ab iniitione erat, veiiwulcC vaccinae lympha diltentae fuerunt. lilas floren- tes vifum eundi cuique, quem hoc die forte offendebat, artis medicae ftudioflori dedit confllium , mihi quoque tunc temporis fiiiorum fuorum praeceptori. Re ipfa nunc
fpe£la-
/>5) Vetenfkaps Journal for Läkare och FSItfkärer HtgifWn af Sv. Hedin, M. D. Konungens Forfte Lif-Medicus &c. An¬ dra Tomen. Fo'fta Afdeln. Stockh. ifjoi. ρ. ι6ο.
57) Hinc oopido patet, verba haec: ''Doftor Gahn hade i flutet af 179p förfkaflfat fig vaccinations åmne och genom defs ympnipg er- håilit de m:»il tiilfreJsilSlJaride udlug" quae in Inrikes Tidningar 1814 , N:o 6r, exff.nt, ut & illa: ,vAsfesfor Gahn inforfkref Vaccin- ämne ifrS-n England , och var den forfte fom i Stockholm dermed lyck- ligen ympade redan 1800" qase Handbok for V acci na tor er och Vaccination s-Foreftå η dare; &c. Stockh. ?8I3 Ρ· S» ha¬ bet, a vero esle aliena. Nec de prudentisfimo hoc viro (Gahn) cre- dere fas eft , vaccinationen), quae jatn tandem poft raulta irrita cona- mina ex voto procesfisfet, tam parum ab eo curatam fuisfe, ut illam intercidere pateretur.
> 71 C
fpe£hbamus variolas vsccina-s, qüas hbfhrüm p1 ernqlie tan- tum ex iibro (vide fdpra p. 42) nobilisilmi Mükck af Kö- se nschold tognovimus, qUasqüe in omn i hus c-urn düu$ deliweatione ad naturam fa£ta convenire rtpcriebarnus. Ex veficula.rnm vero exilitate, lymphae in iliis iijr pitu. dme atque defe£tu areolee eryiipeiatoib-phlegn ojnoideae féptimunl modo vei o£tavum esfe ab iniitione di em: diχ is- fem, η ipfe Asfesfor, qui mihi com es iverat ad pu- ellarri, hunc esfe decimum ösfeveravisfet 38)· Quem qui- dem virus vaccini paullo lcnriorem progresfum, jam quo* qua a nobiiifs. Munck af Rosenschold (hbri proxime eitsti . Edit, H:da p. 14) obfervatum, ex analogia vanolarum expücavimus iniititiarurn, ciuippe in quibtis producendis materies variolofa paullo fcrius excepta, diutius confcrva- ta, cujüsque iniitio fub afperiore caeli plaga frigidaque tern- peihte fi inftituta. fuerit, fer.ius pierumque prodidic con- tagii effeflum, quam ubi, omnibus aliter comparans, ex bra- chio ad brachium infevimus 39). His confideratts, prae-
fefti-
38) In fidem hujusrei, quse die XXVI Decembris 1V1DCCC1 de hac re Diurnis (a 1 Januarii 1793 'n hodiernutn diem indefinenter ha- b tis5 confer Disfertationem noftram ; Notationes chirurgicae. P« III. p. 29") uiandavi videre eft: "Secotus Asfesforem ad puellulam, cui infevit variolas vaccinas. Fuit hoaie decimus ab icfitione dies; erant dnae veficulse in medio depresfae &c. }, 39) B e rSt t e 1 fe om Koppors ympande, ofverlämnad t i 11 Ho gl o fl ig e K o η g i, S u nd h ets-C o mm i fio η en af David Schultz. Μ. D. Stockte 1756.p. 46· — Beråfetelfer, inlämna¬ de til Kon gl Göllegium Medirum, rörande Medicinal- Werkets tilstSnd i Riket; &c. Stockh. 1765. pagg. ig, |ig. — JoANNis Andrej Mürray Η iffor i a η fi tionis v a r io lar um in Svecia &c. Gottingae 1767. Prooem. p. 16 & in ipfo libro p. 106, — Ejusd. Obfervatt, et animadverfs. fuper variolar. infitiooe fatura. in Optisc. F.j usd. Vol. 1. p. 383. Has, quibus ßoftra nitebatur explicatio, novae obfervationes confirniant« "Die erfte
) 72 ( feftinato nor» opus esfe ratus, infitionem in <3iem XXVIH Decembris h. e. in duodecimum a priore iniitione diihi- lir 40), ut interea & veikulae vacqinx pieniores fierent & plu-
,·. . ', i;. ribus ·
Kahpockenmaterie, welche in Stockholm fieh wirkfam zeigte, nach¬ dem naehnnalen von Wien, Copenhagen r London,, Paris und Berlin gefchickte Materie fehlgefchlagen hatte, war dre welche Dr. Munck an der Grånze des 10 und n:ten Tages nahm , da die Materie fchon ein wenig dikker als in den erfften Tagen und nicht ganz fo wasfer- hell, wiewohl auch nicht ganz gelblicht war. Der berühmte Äsfes- for Gähn war derjenige, welcher mit die (er Matern impfte, und die Echtheit der damit erzeugten Kuhpocken bezeugen kann , eben fo wie alle diejenige Aerzte, welche Hr. Gahn feitdem von der nehmlichen Materie zugefchickt hat" No rdifch es-Äpch ν für Naturkun¬ de, &c. Dritter Band. Erftes Stück, p. 132. — "Man kann endlich zu jeder Jahrzeit impfen; doch fördert die Wärme die Krankheit, die Kalte hält fie zurück. Im Sommer fast! das Gift besfer als im Winter;" &c. Reil. 1. c. p. 357. — — "i de fällfyntare fall, der Kokopporna ej nä fin höjd förr ån inte, rzrte, jgrde dygnet, ja än¬ nu fednare," &c. Forfiag till hämmande &c. af Ε. Z. Münch af Ros«nsgh0ld.p. 28. Cfo. f quod de· hac re tradidit Pmil. Jos. Horscä in: A η na i e η der K I i η i f c h-t e c b η i fic h en S ch ul e zu r Bildung des Arztes &c. Rudolftadt lgjo·. 2:tes Heft— & ante oninia, quod de lympba vaecina,, a Parifiis misfa. experttis erat -Ak fes for Gahn. Vi¬ de infra diarium Vaccrnfctionis die VI M*rtfi 1802 ab 1TI0 peraftap.
40) Decurfum prrrbse in Hifpania vaccinationis, eodern fere temr gore ex materia, e longinquo advefta·, mftitut», aeque lentum fuisfe, haec probant: 'Tie likewife communicated to me the foilowing arti¬ de, which appéared in the Madrid Gazette, January 6, lSdl, and whtch rs to be confidered as authenticr Dr. Don Francesco Piötr- l-tuivr , a pbyfician of Pirigerda, wisbing to find the truth of thofe prodigies attribnted to the Cow pox by the tnoft celebrated French and Engiifh phyficiarts, caufed a portion of the virus or Vaccine mat« ter to be fent him from P^ris; and with it he inoculated four boys »
thp 3:d of laft December. Ahhough the operation was performed iq the coldeft and; mod fe ver e days of this winter the eruption took place, and follawed its cötrrfe with the greateft regularity, with o ut the bays lofiog their chearfuinefs eren a fingle day, or fuifering the
5 73
ribus ess conumplandi occafio esfet. Hoc die ex veß- culis lympha paene lirrpida adhuc diftenris , etjsmfi are- ola jam incepit, hamorern vaccrrmm, lanceolae aprce ex- ceptum, folito modo in Disfertatiane Petri Rissler: Obfervationes ex vacci nationein Μedeipadta et Jemtlandia collecta?. &c~ p. 8 defcripta, annrcu- he (Patris nomen Moberg, Marris Friderica; habitabant in Kungsholmen ad pantern gamla Kungsholmsbron di£lum) inievir, quo fa£to mox aiiis infantibus inferebatur, Sc vi¬ rus vaccinum, quod, iniitionibus pera£tis, adhuc ex ve· ficulis pasiim apertis exsudabar, in laminis virreis collexit Med. Doct. C. B. Rutström, tunc temporis a fecretis Reg. Svec. Soc. Amanc. Paer., h. t. Equ. Reg. Ord. de
- ftella
fmalleft uneafrnefs. On the igth of December, which was the i»:th of the inocalation, the f.«me Profesfor vaecinated forne otherboys with matter taken off the frrfl; and this fecond operatron was performed in the prefence of the governor of the city and" other perfons of di- ftinftion." T h e Me d i eal and ρ hy fi ca I Jo am a i, & c. by T. Brad- iey , &c. Vol. VII. London 1802, p. 171.— Doftor John Rbümait Coxe in Philadelphia csfnm memoria? prodidit Hmiltm. 'On the aj.fei» of laft November vacernated a young man," — — ''lt fucceeded in one punfture only ; and thjoughoat its caurfe sppeared to be aboöt two days tardy : tbos, the areola did not oceor öntil the eleventh day." The irftftion I emplbyéd was forne on gläfs, which Mr. G. C. Jennf.r gave to yonng Mr. Pealk, when he returned frorn exhibiting the rnamn.otb in England. It was two months and a half t>!d when I ernployed it." — — "On the 6jth of December, I vae¬ cinated an infant of four roonths old with fresh inffftion (from the cafe above mentroned) of the eleventh day; thoogb, from its tardy pro grefs, it W3S rot above the rinth in the natural coorfe of the difeafe." — — "Both pnnftares, in this inftance tooh eff fb; and tbough pro- doced by infeftion from a pock fo tardy, it ran an oppcfite courfe; a ilight fever was perceptible on the fixth day, and the areola made its appearance iate on the 7:th* or very early on the 8:th.r> Ibid. Vol, XIII. p. 41, 42, *
> 74 C
fteüa pohri, Reg.' Colleg. Sankst. Confiliir. Reg. Acad. pro Agricult, Secrerar. O&odecirn-vir Aoad. Svecap,. Reg. Aead. Seient. Stockh. mernbrurn &c., ut Finlandiam Hutterer, quodque aufpicato fadtum fulsie teiiatur D i s e r- tario inaugur. Medica Erici Joh, Cums'nu de pia?ci- puis Iofitionis varioiarum tutoriarum it». Fin¬ land ra far is. P. i. Pr setid e Joh. Agap. Torngren, & c. Aboae 1817, p. 4. Altera hoec vaccinauo aeque ac prima fuccesfit; at veiicularum impletio, ut in illa, Jan- guidius procesfit, nam VII tandem die Januarii 1802 , qui undecirnus ab infnione erat, veficulse juftarn asfecutae tunt plenitudinem. Circa horam XII hujur diei in domo vac- Cinatae ad Gamla Kungsbolmsbiron lita convenirnus As¬ fesfor Gahn, Anar. & Chir. Profesfor, Adol- phus Murray, Medic. Doctores Rossi, Rutström, ego atque Chirurg. Christiern. Graff. Terria järn nunc ab Asfesfore Gahn vaccinatione, peradia, & cum Docr, Rutström in eo esfet, ut irerum lympharn vaccinam inträ vitra eundem in finem ac antea haurirer, advenere Gallorurn Legat us Boukgoing, Med. Docr. & Profesor, h. r. Reg. Coli eg. Sa« i ra ris a fecretisL. Μ Philipson & Reg. Dorn. Auftriac. Legat us Bar o Franc. Binder von Kriegelstein. Et coram iilis, quod nobis nuper tradidit de dillindlione varioiarum vaccinarum, de ufu vaccinationis, de pericu- lis per lympham vaccinam, ab exteris tra.nsmisfam, in- casfum fadlis, laudatus Asfesfor repetir, adjiciens, Do c to rem De Carro, poftquam audivissec lanceoias lym- pha vaccina tindlas & per Co mi tern Jacobum Dela Gardie ad Asfesfor em Gahn misfas fine cffedlu fuis- fe, decrevisfe recens virus Holmiam ad eundem bis per menfem, donec procesferit, transmittere, atque poftre- mo narravit lympham vaccinam, cujus jam felicem vidi- mus effedlurn, cujusque tertiana in praefenti fecimus ipii
pro-
) 75 (
propagationem, a Doc r o re Munck af Rösenschöld a Lunda usque Scanorurn perlatam fuisfe. Difcendi cupidis- iirnum Bourgoing feri adventus fui, proprer quem vaccina¬ tion! adesfe iibi non 1 »cusr, ci;m poe.niter.er, D oc t or Rossal brachium nudavit iuum & Asfesfori Gahn porrexir, qui in illo plane fimili modo, ac quem in infantibus paul- lo rnox ad.hibuir, coram Legato infitionem inltituir.
i Haec dum faciebat iniitionum ftarumce eventus, fcü. inträ quartuor K quinque dies in infantibus pun&a infitionis ru- befcentia & rumida a nobis repertum iri, in Doctore Rossi vcrojqui infans variolofte tubje&usfuir lnfitioni, hane vaccinationem nullius fore effe£tus, prdtdixir δι in genere totum decurfum varioiae vaccinae expertus propofuit. Ht haec omraa ira ex iententia δι exfpedtatiorié eveneinnt. In Doctore Rossi, variolis iniicitiis perfur&o, non ullam hoc venenum, in infantibus vero folitam exferuit vim; va- riolae nempe vaccinae erupuere & qui dem celerius quam in piiorbus cafibus, quippe cum nono jam die veficulce humoris plenae esfent.
Ab hisce iniriis, lympham loquof vaccinam a nobi- Ibfimo Munck af Rosenschöld misfam δι proxime me· moratas vaccinationes, profe&ae iunt fere omnes, quae Stockholmiae, Upfaliae δι in cereris urbibus & regionibus Sveciae fepterr tnonalis δι Finlandise exfbterunt variolae Vaccinae. Quin genui-nae fuerint Hk», ctii non dubirave- rit A sfe s for Gahn, cupiit tamen aliquas eX alio fonte derivatas videre vaccinas & cum jam vifis conferre. Ar- que »Dum non muito poit ejusrnodi occafioriis compotem fa&um fu'sfe, haec relatio , quam rogaru Regii Collegii Medici exaravit, eft indicio,
"Efter många frucktlöfa förfåk lyckades der mig In¬ teligen at i Deeember föiledic år med tilhjelp af Herr
Rege-
) 7« t
Regements Chirurgus TidstrÖm producera Kokoppor på et iriikt barn af 2 4 år. Materien dårtil var fånd i et e.ßipadr glas af Heir Doctor Münck af Rosenschold 1 Lund tu Herr Ρ ro fes for GiSTiié^ , h vi i ken benäget meddeJa.de mig den. Jag vet ej annat ån alla de vacci¬ nationer fom fedan bår i Stockholm af il:re Herrar Me¬ diet blifvit anftålta, hårleda fig från detta barns koppor. D.ras antal kånner jag ej» n.en de fom jag fjelf eller till¬ hopa med Herr Tidstrom ympat foga til omkring 20. Hos alla har fjukdomen (om den flå må kallas) både til ur feen de och omlopp få til pricka -inflåmt med dl rit¬ ningar och beikrifningar vi om den hafva, at alt upp¬ repande däraf vore étVérflodigt, och at j*g aldeles ej kan fårta i tviivelsmål at desiå Kokoppor åro rätta! Jag har dock varit angelägen at med någon fmitta kommen från annan ort, kunna beilyrka detta; och helt nyligen bar det lyckats mig at åfven med rilhjelp af Herr Tid- ström', genom vaccinerad trå ifrån Doctor Dr Carro i Wien rå et två års frifkt barn imittadt, hvaraf jag å'- tei· ympat tre andra barn. Ympningsftållet med fjuk- domens omlopp bar varit aldeles lika med det vi formt fett af den Skånfka {mittan. For at vifa huru fvårt fmittan fortplantas på längre afilånd får jag tillägga at af 14 ympmngar med lika varfamhet anflålda, år denna den enda , fom lyckats med iden materia fom blifvit hit- fånd från Wien.
Ingen enda af dem fom haft Kokopporna bar varit mårkligen fjuk, flora perfoner hafva varit dagligen ute at forråtta fina iysilor och inga fjukdomar horande til ympningen hafva följt derpå. ^ågra fä barn hafva på io:dé, n;te, mte, dygnet kånt fig kyliga och varit me¬ ra ttilla ån vanligt; några fom haft föritånd at tala dår* om hafva kånt en obetydlig ömhet i armhålan.
Hos