m >-> iINITIA HISTORIAVACCINATION! S

IN SVECIA

QUJE

VENIA EXPERIENTiSS. FACÜLT. MEDICAE XJPSAL·,

!D. XII JUN. l8l8 IN AUDITOR. MEDIC. Η. A. M. S,*

P. P.

CAROLUS ZETTERSTROMMED. DOCT. PROFESS. REG. FACULT, MED. ADJUNCT.

REG. COLLEGII SANITATIS MEMBR. HONORAR.

ET REG. ACAD. SCIENT. STOCKH. MEMBR.

ET

CAROLUS N. DANIELSSONSTIP, KAHR, smolandus.

PARTICULA OCTA VA

U Ρ S A L I JE excudebant Ζει pel et Palmblad

å MONSIEUR

CHARLES PONTUSde COLQ.UBOU.Kf

GéNÖRAL-MAJOR CIIEF DU .REGIM. ROY AR ,RR JAAReC^UlJjIE

ET COMMANDEUR DE I/ORDRE DE L'EPeE

Q\

ET

å Μ A IT ή ME

CHRIST. GAHNde COLQUHQTNCE RO

Monsieur et Madame!

C'est Votre bonté. qui a faif disparaitre les iitiages mena$ati$y

qui epouvaiitérent ci uellement mes jeunes regards; ce sonl Vosbienfaita, qui m'ont.heureusement porté vers le but, ou je

tends. Grands 8£ Nobles Bienfaiteurs! daignez donc permet-

tre que j'embrasse cette occassion de mettre une empreintejsotemiielle sur lés purs sentimens de la vive reeönnaissance, quivivra éternellement au fond de mon coeur, .>

Je suis avec le plus profond respeft,

Monsieur et Madame,

Votre Ires hnmble

3c tres obeissant serviteur

CHARLES N, DANIELSSON.1

) «9 y

Hénricus Gahn, M. D., Regi i antehac Co lie-gii Medici A s fe s ίο r, C i as si s regia* in ihinone adStoekhöltniafn manentis Med.i cus Pr i tri ar.., Reg. A c ad.Sc i en c, Sto c k h. Me m brn tn, Reg. Cal l e g. Sa nitartis MembruiiiHono ra r i u m , c er., pirimafn, quae Stockrholxniae iuccesir, die XVI i Deeembns anno i8ot inliiui·it vaccinationen?« Järn ab anno 1759 (Vide. fupra not. 11p. 12) multa fecit pericula vaccinum inferendi virus, quodab extéVis tracbtum fuerac, ute Holfana, Hafnia, Loa-diao, Psriiiis atque novisfime Beroiino per Doct oreraJos. Rossi §5) itemque Vienna a Doctore J. De Carro

L v per—— -/ . i : ——_

35) Eft il fe vir, qui, ut regeris valetudines Principis hereditariiCaroli Augusti, in exfequiis Ejusdem die" XX Juftii xiJio, acerbis-ilmam, qua Regni Svecise Marefchallus excellentisf. Comes Axel vonFkrskn roiferrime occiibuit, necem aegre evafit. Vide: Protpcol-le r, bgid na i K o η gl. Majts öfra Borgratt i Aktionsm&.Jet emellan HofAuditoren G. Edman och LifMedicusJosf.f Rosst, röra ucfe dennes förhållande v i d o b d uction etiaf Häns Kongl. Höghet K r 00 ρ ri η fen s Lik. Stockh. 1810,4.

Alla till Kongl, Collegium Medicum inkomnaR a ρ ρ o rter, Bre f och F δ rk l a r in g a r fam t Collegii afgif-na utlåtanden, rörande liögfalig Hans Kongl. HöghetKronprinfen Carl Augusts Η e Ifotiilftänd, fjukdbms-ti 11 fSlligh eter dödsfall, obductibn och dödsorfaker.Med Korg!. Collegii Medici tillßfind till trycket befordrade af DefsSecreterare. Stockh. 18ro.' 4.

Bihang till de hos Kongl. Collegium Medicum an-mSlta Rapporter, Bref och Förklaringar, &c. Stockh,j8ii. 4.

UeberdieArtundUrfachedes Todesdes hochfeel,Kronprinzen von Schweden, Carl August. VomHerrnDr. Josef Rossi , vormaligen Königl. Schwedifchem Leibarzt. Miteiner Vorrede und Anmerkungen vom Herrn Dr. Samuel GottliebVogel in Roftock, Archiv für roedizin i feh e Erfahrung^Herausgegeben von Dr. Eriöst Horn, Jahrgang 1812, 2Jter Band,P· 3-73» 215-286.

) 7o (

per illuftrisf. Comirem Jac. De la Gardie 36) Sedomnia in proxime mernoratum usque diem nequicquarnfacla funt 37). Virus autem, quod liio die infevic Mar-fiareth^! Lovisa: Boh.lm, pueilue duorum aonormr &dimidii (Pater lllius J. üoh .cm famu.us Coniiiiani rei bei-licae Askegren , in domo Bractearii Jäger ad Regerings¬gatan habitantis) a Doctore Munck af Rosenscro- djntra laminas vitreas exeeptum erat & Stockholmiam adPro fes for em J. Η. GisTRétf aiisiurn, qui vero adpraefens commodatn, cui infereret, cum non habuisfet,p^rfonam, iilud As fes Tor i Gahs experiundum tradidit.iile variolas vaccinas huic pueilae ante inflrre pluries fru-fira tcntavit. fed recens haec materia perfekte procesfit.,etjamii pro^resfus contagii aliquanto tardlpr fuit; nam dieprimum XXVI Decernbris, qui decimus ab iniitione erat,veiiwulcC vaccinae lympha diltentae fuerunt. lilas floren-tes vifum eundi cuique, quem hoc die forte offendebat,artis medicae ftudioflori dedit confllium , mihi quoque tunctemporis fiiiorum fuorum praeceptori. Re ipfa nunc

fpe£la-

/>5) Vetenfkaps Journal for Läkare och FSItfkärerHtgifWn af Sv. Hedin, M. D. Konungens Forfte Lif-Medicus &c. An¬dra Tomen. Fo'fta Afdeln. Stockh. ifjoi. ρ. ι6ο.

57) Hinc oopido patet, verba haec: ''Doftor Gahn hade i flutetaf 179p förfkaflfat fig vaccinations åmne och genom defs ympnipg er-håilit de m:»il tiilfreJsilSlJaride udlug" quae in Inrikes Tidningar1814 , N:o 6r, exff.nt, ut & illa: ,vAsfesfor Gahn inforfkref Vaccin-ämne ifrS-n England , och var den forfte fom i Stockholm dermed lyck-ligen ympade redan 1800" qase Handbok for V acci na tor eroch Vaccination s-Foreftå η dare; &c. Stockh. ?8I3 Ρ· S» ha¬bet, a vero esle aliena. Nec de prudentisfimo hoc viro (Gahn) cre-dere fas eft , vaccinationen), quae jatn tandem poft raulta irrita cona-mina ex voto procesfisfet, tam parum ab eo curatam fuisfe, ut illamintercidere pateretur.

> 71 C

fpe£hbamus variolas vsccina-s, qüas hbfhrüm p1 ernqlie tan-tum ex iibro (vide fdpra p. 42) nobilisilmi Mükck af Kö-se nschold tognovimus, qUasqüe in omn i hus c-urn düu$deliweatione ad naturam fa£ta convenire rtpcriebarnus.Ex veficula.rnm vero exilitate, lymphae in iliis iijr pitu.dme atque defe£tu areolee eryiipeiatoib-phlegn ojnoideaeféptimunl modo vei o£tavum esfe ab iniitione di em: diχ is-fem, ηίίϊ ipfe Asfesfor, qui mihi com es iverat ad pu-ellarri, hunc esfe decimum ösfeveravisfet 38)· Quem qui-dem virus vaccini paullo lcnriorem progresfum, jam quo*qua a nobiiifs. Munck af Rosenschold (hbri proximeeitsti . Edit, H:da p. 14) obfervatum, ex analogia vanolarumexpücavimus iniititiarurn, ciuippe in quibtis producendismateries variolofa paullo fcrius excepta, diutius confcrva-ta, cujüsque iniitio fub afperiore caeli plaga frigidaque tern-peihte fi inftituta. fuerit, fer.ius pierumque prodidic con-tagii effeflum, quam ubi, omnibus aliter comparans, ex bra-chio ad brachium infevimus 39). His confideratts, prae-

fefti-

38) In fidem hujusrei, quse die XXVI Decembris 1V1DCCC1 dehac re Diurnis (a 1 Januarii 1793 'n hodiernutn diem indefinenter ha-b tis5 confer Disfertationem noftram ; Notationes chirurgicae.P« III. p. 29") uiandavi videre eft: "Secotus Asfesforem ad puellulam,cui infevit variolas vaccinas. Fuit hoaie decimus ab icfitione dies;erant dnae veficulse in medio depresfae &c.}, 39) B e rSt t e 1 fe om Koppors ympande, ofverlämnadt i 11 Ho gl o fl ig e K o η g i, S u nd h ets-C o mm i fio η en af DavidSchultz. Μ. D. Stockte 1756.p. 46· — Beråfetelfer, inlämna¬de til Kon gl Göllegium Medirum, rörande Medicinal-Werkets tilstSnd i Riket; &c. Stockh. 1765. pagg. ig, |ig. —JoANNis Andrej Mürray Η iffor i a Ίη fi tionis v a r io lar umin Svecia &c. Gottingae 1767. Prooem. p. 16 & in ipfo libro p.106, — Ejusd. Obfervatt, et animadverfs. fuper variolar.infitiooe fatura. in Optisc. F.j usd. Vol. 1. p. 383. Has, quibusßoftra nitebatur explicatio, novae obfervationes confirniant« "Die erfte

) 72 (feftinato nor» opus esfe ratus, infitionem in <3iem XXVIHDecembris h. e. in duodecimum a priore iniitione diihi-lir 40), ut interea & veikulae vacqinx pieniores fierent & plu-

,·. . ', i;. ribus ·

Kahpockenmaterie, welche in Stockholm fieh wirkfam zeigte, nach¬dem naehnnalen von Wien, Copenhagen r London,, Paris und Berlingefchickte Materie fehlgefchlagen hatte, war dre welche Dr. Munckan der Grånze des 10 und n:ten Tages nahm , da die Materie fchonein wenig dikker als in den erfften Tagen und nicht ganz fo wasfer-hell, wiewohl auch nicht ganz gelblicht war. Der berühmte Äsfes-for Gähn war derjenige, welcher mit die (er Matern impfte, und dieEchtheit der damit erzeugten Kuhpocken bezeugen kann , eben fo wiealle diejenige Aerzte, welche Hr. Gahn feitdem von der nehmlichenMaterie zugefchickt hat" No rdifch es-Äpch ίν für Naturkun¬de, &c. Dritter Band. Erftes Stück, p. 132. — "Man kann endlichzu jeder Jahrzeit impfen; doch fördert die Wärme die Krankheit,die Kalte hält fie zurück. Im Sommer fast! das Gift besfer als imWinter;" &c. Reil. 1. c. p. 357. — — "i de fällfyntare fall, derKokopporna ej nä fin höjd förr ån inte, rzrte, jgrde dygnet, ja än¬nu fednare," &c. Forfiag till hämmande &c. af Ε. Z. Münch afRos«nsgh0ld.p. 28. Cfo. f quod de· hac re tradidit Pmil. Jos. Horscäin: A η na i e η der K I i η i f c h-t e c b η i fic h en S ch ul e zu r Bildungdes Arztes &c. Rudolftadt lgjo·. 2:tes Heft— & ante oninia, quod delympba vaecina,, a Parifiis misfa. experttis erat -Ak fes for Gahn. Vi¬de infra diarium Vaccrnfctionis die VI M*rtfi 1802 ab 1TI0 peraftap.

40) Decurfum prrrbse in Hifpania vaccinationis, eodern fere temrgore ex materia, e longinquo advefta·, mftitut», aeque lentum fuisfe,haec probant: 'Tie likewife communicated to me the foilowing arti¬de, which appéared in the Madrid Gazette, January 6, lSdl, andwhtch rs to be confidered as authenticr Dr. Don Francesco Piötr-l-tuivr , a pbyfician of Pirigerda, wisbing to find the truth of thofeprodigies attribnted to the Cow pox by the tnoft celebrated Frenchand Engiifh phyficiarts, caufed a portion of the virus or Vaccine mat«ter to be fent him from P^ris; and with it he inoculated four boys »

thp 3:d of laft December. Ahhough the operation was performed iqthe coldeft and; mod fe ver e days of this winter the eruption tookplace, and follawed its cötrrfe with the greateft regularity, with o utthe bays lofiog their chearfuinefs eren a fingle day, or fuifering the

5 73 ί

ribus ess conumplandi occafio esfet. Hoc die ex veß-culis lympha paene lirrpida adhuc diftenris , etjsmfi are-ola jam incepit, hamorern vaccrrmm, lanceolae aprce ex-ceptum, folito modo in Disfertatiane Petri Rissler:Obfervationes ex vacci nationein Μedeipadtaet Jemtlandia collecta?. &c~ p. 8 defcripta, annrcu-he (Patris nomen Moberg, Marris Friderica; habitabantin Kungsholmen ad pantern gamla Kungsholmsbron di£lum)inievir, quo fa£to mox aiiis infantibus inferebatur, Sc vi¬rus vaccinum, quod, iniitionibus pera£tis, adhuc ex ve·ficulis pasiim apertis exsudabar, in laminis virreis collexitMed. Doct. C. B. Rutström, tunc temporis a fecretisReg. Svec. Soc. Amanc. Paer., h. t. Equ. Reg. Ord. de

- ftella

fmalleft uneafrnefs. On the igth of December, which was the i»:thof the inocalation, the f.«me Profesfor vaecinated forne otherboys withmatter taken off the frrfl; and this fecond operatron was performedin the prefence of the governor of the city and" other perfons of di-ftinftion." T h e Me d i eal and ρ hy fi ca I Jo am a i, & c. by T. Brad-iey , &c. Vol. VII. London 1802, p. 171.— Doftor John RbümaitCoxe in Philadelphia csfnm memoria? prodidit Hmiltm. 'On the aj.fei»of laft November ί vacernated a young man," — — ''lt fucceededin one punfture only ; and thjoughoat its caurfe sppeared to be aboöttwo days tardy : tbos, the areola did not oceor öntil the eleventhday." The irftftion I emplbyéd was forne on gläfs, which Mr.G. C. Jennf.r gave to yonng Mr. Pealk, when he returned frornexhibiting the rnamn.otb in England. It was two months and a halft>!d when I ernployed it." — — "On the 6jth of December, I vae¬cinated an infant of four roonths old with fresh inffftion (from the cafeabove mentroned) of the eleventh day; thoogb, from its tardy progrefs, it W3S rot above the rinth in the natural coorfe of the difeafe."— — "Both pnnftares, in this inftance tooh eff fb; and tbough pro-doced by infeftion from a pock fo tardy, it ran an oppcfite courfe;a ilight fever was perceptible on the fixth day, and the areola madeits appearance iate on the 7:th* or very early on the 8:th.r> Ibid.Vol, XIII. p. 41, 42, *

> 74 C

fteüa pohri, Reg.' Colleg. Sankst. Confiliir. Reg. Acad.pro Agricult, Secrerar. O&odecirn-vir Aoad. Svecap,.Reg. Aead. Seient. Stockh. mernbrurn &c., ut FinlandiamHutterer, quodque aufpicato fadtum fulsie teiiatur D i s ί e r-tario inaugur. Medica Erici Joh, Cums'nu de pia?ci-puis Iofitionis varioiarum tutoriarum it». Fin¬land ra far is. P. i. Pr setid e Joh. Agap. Torngren,& c. Aboae 1817, p. 4. Altera hoec vaccinauo aeque acprima fuccesfit; at veiicularum impletio, ut in illa, Jan-guidius procesfit, nam VII tandem die Januarii 1802 , quiundecirnus ab infnione erat, veficulse juftarn asfecutae tuntplenitudinem. Circa horam XII hujur diei in domo vac-Cinatae ad Gamla Kungsbolmsbiron lita convenirnus As¬fesfor Gahn, Anar. & Chir. Profesfor, Adol-phus Murray, Medic. Doctores Rossi, Rutström,ego atque Chirurg. Christiern. Graff. Terria järnnunc ab Asfesfore Gahn vaccinatione, peradia, &cum Docr, Rutström in eo esfet, ut irerum lympharnvaccinam inträ vitra eundem in finem ac antea haurirer,advenere Gallorurn Legat us Boukgoing, Med.Docr. & Profesor, h. r. Reg. Coli eg. Sa« i ra ris afecretisL. Μ Philipson & Reg. Dorn. Auftriac.Legat us Bar o Franc. Binder von Kriegelstein.Et coram iilis, quod nobis nuper tradidit de dillindlionevarioiarum vaccinarum, de ufu vaccinationis, de pericu-lis per lympham vaccinam, ab exteris tra.nsmisfam, in-casfum fadlis, laudatus Asfesfor repetir, adjiciens,Do c to rem De Carro, poftquam audivissec lanceoias lym-pha vaccina tindlas & per Co mi tern Jacobum DelaGardie ad Asfesfor em Gahn misfas fine cffedlu fuis-fe, decrevisfe recens virus Holmiam ad eundem bis permenfem, donec procesferit, transmittere, atque poftre-mo narravit lympham vaccinam, cujus jam felicem vidi-mus effedlurn, cujusque tertiana in praefenti fecimus ipii

pro-

) 75 (

propagationem, a Doc r o re Munck af Rösenschöld aLunda usque Scanorurn perlatam fuisfe. Difcendi cupidis-iirnum Bourgoing feri adventus fui, proprer quem vaccina¬tion! adesfe iibi non 1 »cusr, ci;m poe.niter.er, D oc t or Rossalbrachium nudavit iuum & Asfesfori Gahn porrexir,qui in illo plane fimili modo, ac quem in infantibus paul-lo rnox ad.hibuir, coram Legato infitionem inltituir.

i Haec dum faciebat iniitionum ftarumce eventus, fcü. inträquartuor K quinque dies in infantibus pun&a infitionis ru-befcentia & rumida a nobis repertum iri, in DoctoreRossi vcrojqui infans variolofte tubje&usfuir lnfitioni, hanevaccinationem nullius fore effe£tus, prdtdixir δι in generetotum decurfum varioiae vaccinae expertus propofuit. Ht haecomraa ira ex iententia δι exfpedtatiorié eveneinnt. InDoctore Rossi, variolis iniicitiis perfur&o, non ullamhoc venenum, in infantibus vero folitam exferuit vim; va-riolae nempe vaccinae erupuere & qui dem celerius quamin piiorbus cafibus, quippe cum nono jam die veficulcehumoris plenae esfent.

Ab hisce iniriis, lympham loquof vaccinam a nobi-Ibfimo Munck af Rosenschöld misfam δι proxime me·moratas vaccinationes, profe&ae iunt fere omnes, quaeStockholmiae, Upfaliae δι in cereris urbibus & regionibusSveciae fepterr tnonalis δι Finlandise exfbterunt variolaeVaccinae. Quin genui-nae fuerint Hk», ctii non dubirave-rit A sfe s for Gahn, cupiit tamen aliquas eX alio fontederivatas videre vaccinas & cum jam vifis conferre. Ar-que »Dum non muito poit ejusrnodi occafioriis compotemfa&um fu'sfe, haec relatio , quam rogaru Regii CollegiiMedici exaravit, eft indicio,

"Efter många frucktlöfa förfåk lyckades der mig In¬teligen at i Deeember föiledic år med tilhjelp af Herr

Rege-

) 7« t

Regements Chirurgus TidstrÖm producera Kokoppor pået iriikt barn af 2 4 år. Materien dårtil var fånd i ete.ßipadr glas af Heir Doctor Münck af Rosenschold1 Lund tu Herr Ρ ro fes for GiSTiié^ , h vi i ken benägetmeddeJa.de mig den. Jag vet ej annat ån alla de vacci¬nationer fom fedan bår i Stockholm af il:re Herrar Me¬diet blifvit anftålta, hårleda fig från detta barns koppor.D.ras antal kånner jag ej» n.en de fom jag fjelf eller till¬hopa med Herr Tidstrom ympat foga til omkring 20.Hos alla har fjukdomen (om den flå må kallas) både tilur feen de och omlopp få til pricka -inflåmt med dl rit¬ningar och beikrifningar vi om den hafva, at alt upp¬repande däraf vore étVérflodigt, och at j*g aldeles ejkan fårta i tviivelsmål at desiå Kokoppor åro rätta! Jaghar dock varit angelägen at med någon fmitta kommenfrån annan ort, kunna beilyrka detta; och helt nyligenbar det lyckats mig at åfven med rilhjelp af Herr Tid-ström', genom vaccinerad trå ifrån Doctor Dr Carroi Wien rå et två års frifkt barn imittadt, hvaraf jag å'-tei· ympat tre andra barn. Ympningsftållet med fjuk-domens omlopp bar varit aldeles lika med det vi formtfett af den Skånfka {mittan. For at vifa huru fvårtfmittan fortplantas på längre afilånd får jag tillägga ataf 14 ympmngar med lika varfamhet anflålda, år dennaden enda , fom lyckats med iden materia fom blifvit hit-fånd från Wien.

Ingen enda af dem fom haft Kokopporna bar varitmårkligen fjuk, flora perfoner hafva varit dagligen uteat forråtta fina iysilor och inga fjukdomar horande tilympningen hafva följt derpå. ^ågra fä barn hafva påio:dé, n;te, mte, dygnet kånt fig kyliga och varit me¬ra ttilla ån vanligt; några fom haft föritånd at tala dår*om hafva kånt en obetydlig ömhet i armhålan.

Hos