10 NUMARA YAĞ SORUNUNA

İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

PETDER, EKİM 2012

Bu rapor 2008 -2012 Eylül ayları arasında giderek yayılan ve petrol sektörünün en sorunu haline gelen

10 Numara Yağ sorununu tanımlamaya ve çözüm önerileri oluşturmaya yönelik hazırlanmıştır.

Raporun yayınlanma aşamasında, raporda da en önemli çözüm yöntemi olarak ifade edilen ÖTV!de

iade yöntemine geçilmesi 8 Ekim 2012 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile başlatılmış ve 11 Ekim 2012

tarihli Tebliğ ile uygulama detayları belirlenmiştir. Bununla beraber EPDK akaryakıt harici ürünlerin

ithalatına yönelik yeni düzenleme yaklaşımlarını içeren tebliğ taslağını görüşlere açmış ve aynı

zamanda da Kaçak Akaryakıt ile ilgili olarak petrol Piyasası Kanunda Değişiklik yapılması öngörülen

hususlar bir tasarı metni halinde sektörün değerlendirmesine sunulmuştur.

Tüm bu gelişmelerin sonucunda, ekli raporda belirtilen çözüm önerilerinin büyük bir kısmında Ekim

2012 itibarı ile gelişme kaydedilmiş olup, 10 Numara yağ adı altında yapılan sahte akaryakıt

faaliyetinin ülkemizin gündmeinden yakın bir tarihte çıkmasını beklemekteyiz.

Bu değerlendirmeler ışığında ekli raporu geçmiş döneme ait sorunları içeren bir belge olarak dikkate

alınmasında yarar görülmektedir.

Saygılarımızla,

PETDER, Petrol Sanayi Derneği

22 Ekim 2012

İÇİNDEKİLER

1. ÖNSÖZ ........................................................................................................................................... 5

2. 10 NUMARA YAĞ ADI ALTINDA YAPILAN FAALİYETLERİN BÜYÜKLÜĞÜ ......................... 6

2.1 BAZ YAĞ VE MÜSTAHZAR TÜKETİM MİKTARLARI .................................................................... 7

2.2 MOTORİN TÜKETİM MİKTARLARI ................................................................................................ 8

2.3 AĞIR VASITA SÜRÜCÜLERİNİN ON NUMARA YAĞA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELERİ ........... 10

3. 10 NUMARA YAĞIN ÇEVRE VE İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ NELERDİR? ......................... 8

3.1 10 NUMARA YAĞ NUMUNELERİ ÜZERİNDE YAPILAN ANALİZLERİN SONUÇLARI ........................................ 11

4. 10 NUMARA SORUNUN KAYNAĞI NEDİR? ÇÖZÜM ÖNERİLERİ NELERDİR? .................... 10

4. 1 MALİ HUSUSLARA İLİŞKİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ..................................................................... 113

4.1.1 ÖTV İADESİ UYGULAMASINA GEÇİLMESİ .................................................................................... 13

4.1.2 TEMİNAT MEKTUBU LİMİTİNİN ARTIRILMASI (%100’E ÇIKARTILMASI) ................................. 14

4.1.3 KAPSAMLI MALİ DENETİM YAPILMASI......................................................................................... 14

4.2 İTHALATA İLİŞKİN HUSUSLARDA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ............................................................. 15

4.2.1 DENETİM VE İZLENEBİLİRLİĞİN ARTIRILMASI ........................................................................... 15

4.2.2 KAPASİTE / ÜRETİM RAKAMLARININ DAHA SIKI İZLENMESİ ................................................... 15

4.2.3 DÖKME ÜRÜNLERİN İZLEME ALTINA ALINMASI ........................................................................ 15

4.3 ÜRETİMLE İLGİLİ HUSUSLARA İLİŞKİN ÖNERİLER ................................................................... 13

4.3.1 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜN KULLANANLARIN SATIŞINI YAPTIKLARI ÜRÜNLERİ

TAKİP ZORUNLULUĞU .............................................................................................................................. 15

4.3.2 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜN ÜRETENLER İÇİN KRİTER ŞARTI ARANMASI.............................. 15

4.3.3 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜNLERİN LİSANS ALTINA ALINMASI .................................................. 16

4.4 ATIK YAĞLARLA İLGİLİ HUSUSLARDA ÖNERİLER ................................................................... 16

4.4.1 ATIK MADDELERLE YAPILAN BAZ YAĞ ÜRETİMİNİN EPDK TARAFINDAN LİSANS

ALTINA ALINMASI ..................................................................................................................................... 16

4.4.2 ATIK YAĞ (MADENİ, BİTKİSEL), ATIK SOLVENT GERİ KAZAMI TESİSLERİNİN

DENETLENMESİ, MALİ, ÇEVRESEL VE TEKNİK DÜZENLEMELERİN YAPILMASI ........................... 16

5. SONUÇ VE ÖNERİLER ............................................................................................................... 14

5.1 SORUNLAR .................................................................................................................................... 14

5.2 ÖNERİLER...................................................................................................................................... 17

1. ÖNSÖZ

10 numara yağ sorunu akaryakıt piyasasına motorin yerine ikame edilmek üzere çoğunlukla tenekeler

içinde satılan, baz yağ, solvent, atık madeni / bitkisel yağ, kaçak motorin gibi maddelerin

karışımlarından ya da bazı örneklerde sadece kaçak motorinden oluşan ticari faaliyetlerin genel bir adı

olmuştur. 10 numara yağ teknik anlamda akışkanlığı çok yüksek olan bir madeni yağ cinsi olup,

gerçek tüketimi son derece düşük seviyededir.

10 numara yağ adı altında yapılan faaliyetler ülkemizin hemen her yerinde, akaryakıt istasyonları gibi

kayıtlı alanların dışında, yol boylarında, kamyon ve otobüs garajlarında, sanayi sitelerinde açık ve

yaygın bir şekilde yapılmaktadır. Minibüs, otobüs ve kamyon gibi ticari araçların büyük bir bölümü 10

numara yağ adı altında satılan sahte akaryakıtları yaygın olarak kullanmaktadır.

Konu sıklıkla medya gündemine gelmekte, neden olduğu büyük ölçekli vergi kaybının yanı sıra çevre

ve insan sağlığı açsından da ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Özellikle son zamanlarda bu tür

faaliyetlerin ve üretimlerin yapıldığı tesislerdeki kazalar ya da seyir halinde iken sahte akaryakıt, 10

numara, vb. nedenler ile yanan otobüs ve kamyonlar ile de gündeme gelmiş ve hatta bu tür yakıttan

meydana geldiği ifade edilen bazı kazalarda can kayıpları da olmuştur.

Geçtiğimiz yıllara göre bu konuda alınan mali, idari tedbirler ve yapılan denetimlerle sorunun

çözümünde önemli mesafeler alınmış, bu tedbirler sayesinde Türkiye akaryakıt piyasası son beş yıl

içinde istikrarlı bir büyüme çizgisi yakalamış ve vergi gelirlerimizde önemli bir artış sağlanmıştır.

Alınan tüm tedbirler kayıt altındaki piyasamız içinde bu tür sahte / kayıt dışı faaliyetleri önemli ölçüde

azalmıştır.

Tüm bu gelişmelere rağmen, kayıt dışı başlığı altında özellikle 10 numara yağ konusu ciddi bir sorun

olarak karşımızda durmaktadır. Bu sorun, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nca lisanslı piyasa

faaliyetleri kapsamında alınan tedbirler ile artık büyük ölçüde "piyasa dışı" alanlara kaymış

bulunmaktadır. Baz yağ, solvent, bitkisel yağlarla ilgili alanlardaki düzenleme boşluklarından ve sınai

mamul üretimi için kullanılması kaydı ile sağlanan vergi kolaylıklarından beslenen bu sorunun ve

kaçak akaryakıt faaliyetlerinin karşısında daha güçlü önlemler alınması gerekmektedir. Bu anlamda

T.C. Başbakanlık Genelgesi ile başlayan yeni süreç ve Maliye, gümrükler ve EPDK nezdinde alınan

idari tedbirler, hazırlanan yasa tasarısı akaryakıt sektörü açısından önem arz eden bu sorunun çözümü

için ümit vericidir.

Kayıt dışılığın devlete yarattığı milyarlarca dolar vergi kaybının yanı sıra, düzgün ticaret yapan bayi

ve dağıtım şirketlerinin ticari faaliyetlerine zarar veren, standart olmayan kalitesiz ürünler nedeniyle

çevre ve insan sağlığına olumsuz etkileyen ve neden olduğu kaza ve araç yangınlarıyla artık kamunun

mal ve can güvenliğini tehdit eden bu sorunun çözülmesini büyük bir içtenlikle beklemekte olup 9

Ekim 2012 tarihinde Maliye Bakanlığımızca yapılan yeni ÖTV düzenlemesi bu yönde çok önemli bir

ümit kaynağı oluşturmuştur.

PETROL SANAYİ DERNEĞİ

EKİM, 2012

2. ON NUMARA YAĞ ADI ALTINDA YAPILAN FAALİYETLERİN

BÜYÜKLÜĞÜ

Motorin piyasasına, tüm ülke çapında, 10 numara yağ, vb. isimler altında çoğunlukla teneke ambalaj

içinde (veya dökme olarak) yaygın bir şekilde motorine ikame olarak kullanılmak üzere çeşitli

maddeler satılmaktadır. Satılan maddeler, düşük viskoziteli (yüksek akışkanlık değeri olan) baz yağlar,

inceltilmiş baz yağlar, (white sprit, vb. solventler kullanılarak), gaz yağı, atık yağlar, vb. ile

karıştırılmış çeşitli maddeler, kaçak motorin ve diğer karışımlar olarak dikkat çekmekte olup bu sahte

akaryakıt faaliyeti 10 numara, yapma mazot, vb. isimler altında yapılmaktadır.

Satış noktaları ağırlıklı olarak kamyon / otobüs garajları, oto sanayi siteleri, yol boylarındaki dükkan

ve açık alanlarda gerçekleşmekte, satış işlemleri faturalı veya faturasız olarak yapılmakta olup marka

ve üretici bilgileri açıkça tenekelerin üzerinde görülmektedir.

10 numara yağ olarak satılan bu gibi ürünlerin tenekelerinde ağırlıklı olarak bıçkı yağı, kalıp yağı,

kesme yağı, döküm kalıplarına mahsus yağlama müstahzarı, vb. tanımlar kullanılmaktadır.

Tenekelerin üzerinde üretici/satıcı firmaların bilgileri açık ve okunaklı olarak yazılmakta, ilgili TSE

standart numarası, marka tescil adı, numarası, gümrük tarife istatistik pozisyon numarası bilgileri de

tam olarak yer almaktadır. Zaman zaman ambalajların üzerinde ayrıca "akaryakıt olarak

kullanılamaz", "satılmaz" şeklinde uyarıların da yer aldığı görülmektedir. Kısaca yapılan işleme

EPDK'nın ve ilgili diğer kurumlarımızın bu konudaki yasal düzenlemelerine uygun bir görüntü

verilmektedir.

Türkiye’nin hemen her yerine yayılmış olan bu tür faaliyetler kamyon / otobüs hareketliliğinin fazla

olduğu sanayi siteleri, kamyon /TIR garajları ve Samsun, Merzifon, Çarşamba, Terme, Trabzon, Rize,

Artvin, Merzifon, Amasya, Erbaa, Tokat, Gebze, Pamukova, İzmit, Orhangazi, Hendek, Karacabey,

Susurluk, Balıkesir, Bandırma, İzmir, Torbalı, Aydın, Muğla, Denizli, Adana, Urfa, Gaziantep,

Diyarbakır, Van, Erzurum, Erzincan, Sivas, İstanbul yol boylarında, Ankara, Konya, Afyon, Aksaray,

Pozantı, Adana, Antalya ana yollarında ve Ankara, Adana, Antalya, Denizli, İstanbul şehir

merkezlerinde ve şehirlerarası otobüs garajlarında yoğunlaştığı görülmektedir.

Genellikle tenekelerde veya dökme olarak satılan 10 numara yağın teneke fiyatı 35-40 TL’dir.

Akaryakıt ürünlerine yapılan son ÖTV artışı sonrası 10 numara yağ satan yerlerde satış fiyatlarının

artırıldığı da görülmektedir. Teneke satışın 3 TL/lt, dökme satışın ise 2,9 TL/Lt seviyesinde olduğu

ifade edilmekte olup motorin ile bir litredeki fiyat farkı 1-1.5 TL seviyelerindedir. Satış miktarları satış

noktasına göre değişmekle birlikte bazı merkezi yerlerde (örneğin Pamukova) orta ölçekli bir

akaryakıt istasyonun satış miktarının üzerinde satış yapan yerler göze çarpmaktadır.

10 numara yağ, vb. isimler altında yapılan bu tür faaliyetlerin yıllık 1.5 milyon ton düzeyini aştığı

tahmin edilmektedir. 2008 yılı sonundan beri artarak gündemde olan bu sorun, vergisel alanda yapılan

değişiklikleri takip eden son beş yıl içinde tahminimizce ekonomimize asgari 5.5 milyar TL'nin

üzerinde bir vergi kaybı nedeni olmuştur. Bu tahminler farklı piyasa bilgileri ile de desteklenmektedir.

Şekil 1: Akaryakıt ve /Akaryakıt Harici Ürünlerde Fiyat Farklılıkları (Eylül 2012)

* Yağlama Yağları ve 10 numara yağda kullanılan ürün fiyatı ortalama baz yağ girdisi olup gerçek madeni yağlarda

bulunan katkı maddelerinin maliyetini içermemektedir. Otomotiv yağlarında bu tür katkılar önemli bir maliyet

unsurudur.

Şekil 1'de sunulan akaryakıt ve akaryakıt harici ürünlerin fiyat yapısı ve fiyatlar arasındaki farklılıkları

illegal faaliyetlerdeki litre başına kazancı ortaya koymaktadır. Bu tabloya göre motorinin kilogram

başına pompa satış fiyatı ile atık yağ fiyatı arasında 4.63 TL, 10 numara yağ ile 2.08 TL, yağlama

yağları ile 0.83 TL, gazyağı ile 0.75 TL fark vardır.

2.1 BAZ YAĞ VE MÜSTAHZAR TÜKETİM MİKTARLARI

Aşağıda verilen Tablo 1’de; 2011 yılında yurt içi piyasaya "tüketim/talep fazlası" olarak giren baz yağ

/ yağlama müstahzarı miktarının 1 milyon ton düzeyinde olduğu hesaplanmaktadır. Bu miktara, yılda

en az 150 bin ton yıl seviyesinde bir atık madeni yağ ve atık bitkisel yağlardan yapılan karışım ve

üretimler ile söz konu maddeleri inceltmek üzere ilave edilmek durumunda olan solvent, white sprit,

vb. karışımlar eklendiğinde motorin yerine ikame edilen (10 numara, vb. ad altında satılan madeni yağ

karışımların) miktarın yıllık 1,5 milyon tonu üzerinde olduğu hesaplanmaktadır. Aşağıdaki tablo,

alınan önlemlere rağmen 2012 yılının ilk altı aylık döneminde de ithalat rakamları bir miktar azalsa da

gerçek ihtiyacın 2 katı üzerinde bir miktarda baz yağ girişinin devam ettiğini göstermektedir.

Atık Yağ

(TL/kg)

10 Numara Yağ

* (TL/kg)

Yağlama

Yağları * (TL/kg)

Gazyağı (TL/kg) Motorin (TL/kg)

KDV 0,00 0,00 0,65 0,66 0,77

ÖTV 0,0000 0,0000 1,3007 1,1709 1,8870

Ürün Fiyatı 0,45 3,33 2,30 2,50 2,42

0,45

3,33

2,30 2,50 2,42

1,3007 1,1709 1,8870

0,65 0,66

0,77

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

(TL /KG)

4,63 2,08 0,83 0,75

Tablo 1: Yağlama yağları / katkı / müstahzar ithalat ve tüketim miktarları

Baz Yağ (TON/YIL) 2007 2008 2009 2010 2011 2011

(6 Ay)

2012

(6 Ay)

Gerçekleşen Baz Yağ İthalatı 466.211 438.263 605.766 955.659 1.046.248 536.765 465.910

Gerçekleşen Madeni Yağ İthalatı 42.596 70.091 61.942 75.368 106.188 52.325 52.130

Gerçekleşen Katkı ve Müstahzar

İthalatı

46.220 79.849 67.471 70.688 71.324 36.672 33.029

Rafineri Baz Yağ Satışı 308.000 252.000 244.000 316.426 380.104 190.048 138.011

Piyasaya ARZ (A) 863.027 840.203 979.179 1.418.141 1.603.864 815.810 689.080

Gerçekleşen Baz Yağ İhracatı 242 30.504 13.571 1.366 1.048 553 348

Gerçekleşen Madeni Yağ

İhracatı

133.928 113.571 116.633 143.338 138.245 67.522 66.766

Gerçekleşen Katkı ve Müstahzar

İhracatı

9.733 15.257 20.251 10.958 5.583 2.999 2.481

Madeni Yağ Yurt İçi Satışı 388.000 386.000 362.000 416.000 411.000 228.896 227.543

Toplam TALEP (B) 531.903 545.332 512.455 571.662 555.877 299.970 297.138

FARK (A-B) 331.124 294.871 466.724 846.479 1.047.987 515.840 391.942

Baz Yağ Tüketim 773.969 659.759 836.195 1.270.719 1.425.304 726.260 603.573

Kaynak: İthalat ve İhracat verileri TÜİK, Rafineri verileri TÜPRAŞ, madeni yağ verileri PETDER

2.2 MOTORİN TÜKETİM MİKTARLARI :

Toplam motorin tüketimi son iki üç yıldır ekonomik büyüme, araç sayısındaki ciddi artış ve diğer

ekonomik / sınai göstergelere yaklaşan bir büyüme göstermektedir. Buna rağmen araç sayısı,

ekonomik ve sınai büyüme verileri üzerinden yapılan analizler, piyasa gözlemleri fiilen gerçekleşen

tüketimin olması gereken tüketimin altında olduğunu göstermektedir. 10 numara yağ adı altında

yapılan satışların yaygınlığı ve büyüklüğü, bu yöndeki saha gözlemleri de maalesef daha da büyük bir

miktarda sahte akaryakıt sorununa işaret etmektedir.

Şekil 2'de Türkiye otomotiv yakıtlar tüketimini ve Şekil 3'te araç sayılarındaki değişimi

gösterilmektedir. Yakıt tüketimi ile ilgili veriler dikkatli analiz edildiğinde;

Şekil 2: Türkiye otomotiv yakıtlar tüketimi

Şekil 3: Türkiye otomotiv yakıtlar tüketimi ve araç sayılarındaki değişimi

- - -

- Benzin tüketiminin önemli ölçüde gerilediği, (benzindeki yüksek ÖTV nedeni ile oto LPG'ye geçişin

devam ettiği)

- Motorin tüketiminin son iki yıl içinde ekonomik ve sınai büyümeye yakın bir artış içine girdiği,

9,7 10,0 11,2 11,5 12,4 12,3 12,5 13,5 13,2 11,9 11,5

0,7

5,9 6,4

0,0 0,00,0 0,0

0,2 0,8 1,62,7 3,4

4,0 5,0

16,7

2,1 2,0

5,3 4,84,1 3,8

3,7 3,53,4

3,3 3,02,9 2,8

2,6

1,2 1,1

2,3 2,2 2,0 2,02,9 3,1

2,8

3,6 3,8 4,1 4,44,7

2,1 2,1

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

Mil

yo

n m

3

Motorin (1000ppm) Motorin (10ppm)

Toplam Benzinler LPG Otogaz

0

5

10

15

20

25

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Otomobil Minibüs, Otobüs

Kamyon, Kamyonet Diğer

Otomotiv Yakıtları Tüketimi

Milyon Adet

AraçMilyon Ton

Otomotiv Yakıtı

- Bu arada özellikle otomasyon, ulusal marker, gümrük / depo denetimleri, vb. önemli tedbirler ile

kayıt dışından kayıt içine doğru önemli büyüklükte bir geçişin olduğu düşünülmektedir.

Tüm bu gelişmeler özellikle saha gözlemleri ile birleştirildiğinde 10 numara yağ, vb. isimler altında

yapılan faaliyetlerin tamamen piyasa dışına kaydığını ancak artarak devam ettiğini göstermektedir.

PETDER olarak sahada ağır vasıta araç sürücüleri ile yapmış olduğumuz görüşmeler, bu konuda

Derneğimize yansıyan tüketici şikayetleri, bayilerimizin ifadeleri ve bu alanda yayımlanmış oldukları

raporlar, basına yansıyan haber ve yayınlar, bu raporda ileri sürülen veri ve bilgilerin doğruluğuna

işaret etmektedir.

2.3 AĞIR VASITA SÜRÜCÜLERİNİN ON NUMARA YAĞA İLİŞKİN

DEĞERLENDİRMELERİ

Ağır vasıta sürücüleri ile yapılan görüşmelerden alınan bilgiler 10 numara yağ sorununun sayısal

verilerle ifade edilenden daha da fazla olabileceği olduğu yönündedir.

Ağır vasıta sürücüleri ile yapılan görüşmelerde; bireysel nakliyecilerin neredeyse %90'ı araçlarında 10

numara yağ kullandıklarını, sadece az bir bölümü istasyonlarda satılan yasal motorin kullandıklarını

ifade etmektedirler. 10 numara yağ kullanan ve kullanmayanlar arasındaki rekabet ciddi tartışmalara

neden olmakta ve yasal yakıt kullananlar, kullanmayanlarla piyasa şartlarında rekabet edemediklerini

ve zorunlu olarak bu gibi yakıtlara yönelmek durumunda kaldıklarını ifade etmektedirler.

Çünkü 10 numara yağın tenekesi 35-40 TL arasında satılmakta, litresi yaklaşık 3.10 TL'ye gelmekte,

yasal motorin fiyatına nazaran en az litre başına 1 TL daha ucuza satılmakta ve bu nedenle de nakliye

fiyatları ucuz yakıt fiyatı üzerinden oluşmaktadır.

Ağır vasıta sürücüleri; araçlarında 10 numara yağ kullanmaya başlandıklarında standart dışı bu ürünün

aynı zamanda akışkanlığının da zayıf olması sebebi ile yakıt enjektörlerinin genişlemesine neden

olduğunu ve daha sonraki kullanımlarda esasen motorinden daha fazla miktarda bir kullanım söz

konusu olmasına rağmen 10 numara yağ ve yasal motorinin fiyatını karşılaştırdıklarında yine de daha

cazip bulduklarını ifade etmektedirler. Bu tür yakıtların kullanılması yolu ile oluşan fiyat farkının 600

TL tutarında olduğunu ifade etmektedirler.

3. 10 NUMARA YAĞIN ÇEVRE VE İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ

NELERDİR?

Önceki bölümlerde 10 numara olarak ifade edilen yağların içeriğinde baz yağ, solvent, atık bitkisel ve

atık madeni yağ, vb. gibi çeşitli maddelerin olduğu belirtilmişti. Egzozdan atılan kirleticiler içinde

insan sağlığı için tehlikeli ve zararlı arsenik, kurşun, kadmiyum ve krom gibi ağır metal kirleticilerin

olması kuvvetle muhtemeldir. Motorin yerine standart dışı ve sahte bir yakıt olan 10 numara yağ

kullanımı motorlara zarar vermekte, araçların çekiş gücünü zayıflatmakta ve egzozundan çevreye

insan sağlığı için son derece tehlikeli kirleticiler havaya atılmasına neden olmaktadır.

Diğer yandan sanayi sitelerinden toplanıp çeşitli ön işlemlerden geçirilerek 10 numara yağ olarak

piyasaya sunulan atık madeni yağlar da çevre ve insan sağlığına tehdit oluşturmaktadır. Araçlarda,

sanayi bölgelerinde, atölyelerde, çeşitli işletmelerde kontrolsüz olarak ısınma ve enerji amacıyla

yakılan atık yağlar, insan sağlığı açısından ciddi zararlara neden olan kükürt, klorür, ağır metal, tam

yanmamadan kaynaklı Poli Aromatik Hidrokarbonlar (PAH), vb. kirleticilerin oluşmasına sebep

olmaktadır. Atık yağın içindeki uçucu ağır metal ve klor bileşimlerinin havaya salınması ile hava

kirletilmekte ve dolayısıyla bu durum insan ve çevre sağlığını olumsuz etkilemektedir. Bu alanda

yapılan akademik çalışmalar, havada bulunan ağır metal bileşenlerinin insanlar için genotoksik

kanserojen kaynağı olduğunu göstermektedir. Sahte ve standart dışı akaryakıtların neden olduğu egzoz

emisyonlarının insan sağlığı açısından en önemli etkisi solunum yollarına verdiği zarar olarak dikkat

çekmekte, kanserojen etkiler de yarattığı bilinmektedir.

3.1 Piyasada 10 numara yağ olarak satılan örnekler üzerinde yapılan analizlerin

sonuçları

10 numara yağ kullanan araçların depolarından ve 10 numara yağ olarak satılan tenekelerin içinden

alınan bazı numunelere ilişkin teknik değerler Tablo 2'de verilmektedir. Bu çalışmada incelenen

numune sayısı 10 adet olup aşağıdaki tablo genel ortalamayı göstermektedir. Aşağıdaki tablo

incelendiğinde 10 numara yağ adı altında satılan ürünün çevre ve insan sağlığı açısından ne derece

tehlikeli olduğu daha iyi anlaşılacaktır.

Tablo 2: On Numara Yağ Analiz Sonuçları

TESTLER

10 Numara Kullanan

Kamyon

10 Numara

Tenekesi

TS EN 590

Spesifikasyonu

Parlama Noktası,0C, 24- 82 42 en çok 55

Yoğunluk @15 0C,kg/l, 0,8447-0,8884 0,8611 0,820-0,845

Kükürt,ppm, 2.060 -4.000 4.100 en çok 10

Viskozite, mm2/sn 4,32-9,41 30,9 2-4,5

İlk Kaynama Noktası, 0C, 25-27 28

250 0C'de,% hacim, 12 -13 100 en çok % 65

350 0C'de,% hacim, 40 -41 100 en az % 85

%95'inin elde edildiği sıcaklık,

0C,

45 -46 100 en çok 360 0C

10 numara yağ örneklerindeki "parlama noktası" değerleri standart yakıtlardan düşük!

Alınan numunelerdeki parlama noktasının düşük olması solvent, vb. maddelerinin katıldığının önemli

bir göstergesi olup parlama noktasının 55oC nin altında olması motorda düzensiz ve kontrolsüz bir

yanma nedeni olmaktadır. Teknik özellikleri tanımlanmış, standart motorine göre dizayn edilmiş

araçta bu tür bir yakıtın alev alması ve aracın yanması ihtimali bulunmaktadır.

On numara yağ örneklerindeki "yoğunluk" değerleri standart yakıtların üzerinde!

10 numara olarak ifade edilen bu sahte yakıtın içeriği sadece ve tek başına baz yağlar veya yağlama

yağları olamaz. Çünkü 10 numara numunesinin yoğunluk değeri, normal madeni yağın yoğunluğunun

altında olup standart yakıtın üzerindedir. Bu nedenle incelenen numunelerin motorin, solvent ve

madeni yağ karışımı bir yakıt olma olasılığı çok yüksektir.

On numara yağ örneklerindeki "kükürt" değerleri standart yakıtlardan çok çok yüksek!

AB direktifleri ve EPDK teknik düzenlemeleri gereği, ülkemizde satışına müsaade edilen standart

motorinin kükürt içeriği en çok 10 ppm (bir milyon litrede 10 litre) olarak belirlenmiştir. Buna

karşılık, 10 numara yağ olarak satılan maddelerden alınan numunelerde kükürt seviyesinin 2.000-

4.000 ppm seviyesine çıktığı görülmektedir. Kükürt değerinin bu derece yüksek olması, numunelerin

içerisinde madeni yağların yanı sıra atık yağların da olması ihtimalini kuvvetlendirmektedir.

On numara yağ örneklerindeki “viskozite” değerleri standart yakıtlardan yüksek!

Viskozite sıvılarda akmazlık ölçüsüdür. Viskozitenin yüksek olması sıvının akışkanlığının da az

olduğunu gösterir. İncelenen 10 numara yağ numunelerinin viskozite değerlerinin standart motorine

göre daha yüksek olması, içeriğinde madeni yağ / atık yağ gibi maddelerin olma ihtimalini

güçlendirmektedir. Nitekim yapılan ilave analizlerde bu yorumu ortaya koymaktadır.

On numara yağ örneklerindeki “buharlaşma sıcaklık” değerleri standart yakıtlardan yüksek!

İncelenen 10 numara yağ numunelerinden bir kısmının 2500C değerine gelmeden tamamen

buharlaştığı, diğer bir kısmının ise hemen hemen hiç buharlaşmadığı görülmektedir. Hemen

buharlaşan kısımda uçucu bileşiklerin olduğu diğer yandan buharlaşmayan kısmın ise madeni yağ ve

atık yağ karışımı olduğunu göstermektedir. Görüleceği üzere standart olmayan bu sahte yakıtın

motorda ne tarz bir yanma meydana getireceği, hangi tür sorunlara neden olabileceği bilinmemektedir.

On numara yağ örneklerindeki “yüksek yoğunluk / viskozite ve yüksek buharlaşma sıcaklık”

değerlerinin sonucu nedir?

İncelenen 10 numara yağ örneklerinde özellikle yoğunluk ve viskozite değerlerinin motorine göre

daha yüksek olduğu görülmektedir. Yakıt enjektörlerden hacimsel olarak püskürtüldüğü için

yoğunluğun yüksek olması özellikle yanmanın gerçekleşeceği yanma odasında olması gerekenden çok

fazla yakıtın bulunması ve yakıtın yanma odasında düzgün dağılmadığı anlamına gelmektedir. 10

numara yağların yakıta karıştırılması motorinin viskozitesini de artıracağından yanma odasına

püskürtülen yakıtın iyi püskürtülememesine neden olmakta ve bunun sonucunda da verimsiz bir

yanma oluşarak egzozdan duman, is ve ağır koku çıkmaktadır.

4. ON NUMARA SORUNUN KAYNAĞI NEDİR? ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

NELERDİR?

Bu sorunun kaynağı, akaryakıt harici ürünler için uygulanan ÖTV tutarlarının akaryakıt ÖTV

tutarından farkı ve ayrıca sınai üretimi teşvik amaçlı uygulanan tecil / terkin sisteminin kötüye

kullanılmasıdır.

Tablo 3: Akaryakıt ve Akaryakıt Harici Ürünlerde ÖTV Tutarları ve Tecil Vergi Oranları

GTİP Grup İSİM ÖTV Tecil Vergi Oranı

(%)

Tecil Sonrası

ÖTV

3811… Katkılar 2,2985 TL/kg 99,25

2710.19... Madeni yağlar 1,3007 TL/kg 71,5

2710.19... Baz yağlar 1,3007 TL/kg 71,5

34.03... Yağlama

müstahzarları 1,3007 TL/kg 98,57

2710.91..., 2710.99... Atık yağlar 0 0

2707..., 2710.11...,

2901... Solventler 2,2985 TL/kg 99,25

2710..., Motorin türleri 1,5945 TL/lt 0

2710... Benzin türleri 2,1765 TL/lt 0

Tablo 3'ten de görüldüğü üzere her ne kadar baz yağ ve motorin ÖTV’si arasında vergi açısından çok

büyük bir fark olmasa da tecil terkin işlemi sonucunda Tablo 4'te görüleceği üzere ortaya ciddi bir fark

çıkabilmektedir. Esası itibari ile 1,3007 ÖTV tutarı olan bir ürün sınai hammadde olarak kullanılacağı

beyan ve taahhüt edilerek %98.57 oranında ÖTV'si tecil edilmek suretiyle ve daha sonra üretimde

kullanıldığı beyan edilmek durumunda 0,02 TL ÖTV ödenerek işlem görebilmektedir. Bu durum 10

numara yağ gibi sahte ya da kayıt dışı faaliyetler açısından da önemli bir cazibe alanı olmaktadır.

Diğer yandan ithalatta istenen teminat tutarı motor yağlarında %100 iken, ithalatta sanayiciye tanınan

ayrıcalıklar kapsamında tecil edilecek ÖTV için, toplam ÖTV tutarının %25’i oranında

düşürülmektedir. Bu durumda çok az bir teminat gösterilmek suretiyle önemli büyüklükte bir ÖTV

tecil edilebilmektedir.

Ayrıca, halihazırda lisanslı 307 madeni yağ firmasının dışında ülkemizdeki ithalatçı sayısı hakkında

kesin bir bilgi yoktur.

Şekil 4: Tecil Terkin ve Teminat Tutarları

4. 1 MALİ ALANDA YAPILABİLECEK UYGULAMALAR / ÖNERİLER

10 numara yağ sorununun kesin ve en etkili çözümünün ÖTV düzenlemesi ve vergisel alanda

yapılacak düzenlemelerden geçtiği düşünülmektedir. Sorunun çözümüne yönelik olarak alınacak mali

tedbirlerin ve yaptırımların bu kayıt dışı alanda faaliyet gösterenlerle gerçek sanayicileri birbirinden

ayırt eder nitelikte olmalısı gerektiği düşünülmektedir.

4.1.1 ÖTV İADESİ UYGULAMASINA GEÇİLMESİ

25/07/2010 tarihinde 27652 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2010/668 No’lu Bakanlar Kurulu

kararıyla 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (I) sayılı listenin (B) cetvelinde yer alan

mallarda uygulanan özel tüketim vergisi ile ilgili tecil edilecek rakamın nispi uygulaması ile birlikte

suiistimaller artmıştır.

Sanayicilerin kullanmış olduğu 27. fasılda yer alan madeni yağlar için %71,5 olan tecil oranı, 34.

fasılda yer alan müstahzarlar için %98,57; 38. fasılda yer alan katkı maddelerinde ise %99,25’tir.

Madeni yağ sektörünün faaliyet alanları içinde yer alan tüm bu ürünlerin tecil oranlarındaki bu

farklılığın da suistimallere açık bir durum oluşturduğu düşünülmektedir. Bundan dolayı akaryakıt

harici ürünler için kullanılan tecil terkin uygulamasına son verilmesi, ÖTV’nin peşinen alınması

sonrasında, ilgili sanayicilerce imalatın gerçekleştiğinin belgelenmesini müteakiben ÖTV iadesinin

sağlanması önerilmektedir.

Sanayiciye doğrudan teşvik verilmesi veya ÖTV iadesi uygulamasına geçilmesi bu şekilde dolaylı

teşviklerin sebep olacağı suistimallerin de önüne geçilmesinde önemli bir fayda sağlayacaktır. Bu

şekilde yapılacak bir düzenlemenin, 10 numara yağ sorununun azalmasında çok büyük önem arz

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1,8

ÖTV Miktarı (TL/kg) Tecil Sonrası ÖTV (TL/kg)

Teminat (TL/kg)

TL /

kg

27.Fasıl

34.Fasıl

Motorin

edeceği öngörülmektedir. Nitekim 9 Ekim 2012 tarihli Kararname ile bu uygulama fiilen başlatılmış

olup olumlu sonuçlar görülecektir.

4.1.2 TEMİNAT MEKTUBU LİMİTİNİN ARTIRILMASI (%100’E ÇIKARTILMASI)

4760 sayılı ÖTV Kanunu’nun 12nci maddesinin 4 numaralı fıkrası uyarınca, Kararname kapsamında

satın alınan baz yağa ödenen ÖTV tutarı ile söz konusu malın normal teslimlerinde uygulanan ÖTV

tutarı arasındaki fark kadar teminat alınması uygun görülmüştür. Buna göre Kararname kapsamında

teslimin yapıldığı döneme ait beyanname ile birlikte baz yağ satıcısının bağlı olduğu vergi dairesine

teminat verilecektir. Teminatın çözümü ise bu Tebliğde belirtilen yeminli mali müşavir raporunun

ibrazı üzerine gerçekleştirilecektir. (14 Seri No’lu Özel Tüketim Vergisi Genel Tebliği’nin 11inci

maddesi ile eklenmiştir)

4760 Sayılı ÖTV Kanunu’nun 1 Seri No’lu Tebliği’nin (9.1./b) No’lu bölümünde "Öte yandan, son iki

takvim yılında düzenlenen vergi inceleme veya yeminli mali müşavir üretim raporlarında tecil-terkin

uygulaması kapsamında bu Tebliğde belirtilen usul ve esaslara uygun olarak kullanıldığı belirtilen mal

miktarları esas alınmak suretiyle tespit edilecek azami miktar ile sınırlı olmak üzere, yukarıda

belirlendiği şekilde hesaplanan teminat tutarının %25'i kadar teminat verilmek suretiyle tecil işlemi

yaptırılabilecektir. İndirimli teminattan yararlananlara bu kapsamda mal teslim eden mükelleflerin,

teslim ettikleri mal miktarı için %25 oranında teminat verilmek suretiyle tecil işlemi

gerçekleştirilecektir. (I) sayılı listenin (B) cetvelindeki malları, (I) sayılı listede yer almayan malların

üretiminde kullandığını tevsik edemeyen imalatçılara tecil-terkin uygulaması kapsamında yapılan mal

teslimlerinde %25 oranında indirimli teminat uygulamasından yararlanılması mümkün

bulunmamaktadır” hükmü yer almaktadır.

Kısaca; yukarıdaki şartları yerine getiren mükellefe, baz yağı ve diğer mineral yağlarda kilogram

başına 1,3007 TL üzerinden verilmesi gereken teminat tutarı 0,3252 TL olarak uygulanmaktaydı.

Özellikle 10 numara olarak adlandırılan üründe tecil-terkin sistemi olarak ifade edilen bu uygulamanın

suistimal edilmesinin payı büyüktür.

Tecil terkin sistemiyle getirilen %25 indirimli teminat uygulaması madeni yağ sektöründe yağların

amaç dışı kullanımda suistimallere yol açtığından; aşağıda GTİP numaraları verilen ürünlerde ÖTV

tutarı kadar teminat alınması uygulanmasının işlerlik kazanması 10 numara olarak adlandırılan

ürünlerde mineral yağların kullanılmasında ciddi azalma meydana getireceği düşünülmüştür.

Tam Teminat (%100) Uygulamasına Geçilmesi Önerilen Ürünlerin G.T.İ.P Numaraları

2710.19.81.00.00, 2710.19.83.00.00, 2710.19.85.00.00, 2710.19.87.00.00, 2710.19.91.00.00,

2710.19.93.00.00, 2710.19.99.00.21, 2710.19.99.00.22, 2710.19.99.00.23, 2710.19.99.00.24,

2710.19.99.00.25, 2710.19.99.00.98, 3403.11.00.00.00, 3403.19.10.00.00, 3403.19.90.00.00,

3403.91.00.00.00, 3403.99.00.00.00, 3811.21.00.10.00, 3811.29.00.10.00, 3811.90.00.10.12

Not: 9 Ekim 2012 tarihli Karar ile tecil terkin uygulaması tamamen kaldırılmıştır.

4.1.3 KAPSAMLI MALİ DENETİM YAPILMASI

Madeni yağ üretim ve satış faaliyeti içinde olup 10 numara yağlarla ilgili faaliyetler içinde yer alan

sayıları çok olmadığı bilinen tesis ve işletmelere kapsamlı mali denetim yapılması ve geriye dönük

kayıtları da kapsayacak şekilde işlem yapılması gerekmektedir. Madeni yağ üreticilerinin ithalat,

üretim bilgileri ve EPDK’ya raporlamış olduğu bilgiler doğrultusunda belirlenecek bu tip işletmelerde

yapılmakta olan kapsamlı mali ve idari denetimler bu şekilde haksız kazanç elde edenlerin

cezalandırılmasını sağlayacaktır. Atık yağ toplama ve geri kazanım işlemlerini de kapsaması önerilen

bu tür detaylı mali denetimler sonucunda tecil / terkin veya benzeri teşvik / destek mekanizmalarının

usulüne uygun bir şekilde yapılıp yapılmadığı ortaya çıkacaktır.

4.2 İTHALATA İLİŞKİN HUSUSLARDA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

4.2.1 DENETİM VE İZLENEBİLİRLİĞİN ARTIRILMASI

Dökme olarak akaryakıt harici ürün (AHÜ) cinsinden yıllık toplam ithalat miktarının 1000 (bin) tonun

üzerinde (15 litreye kadar olan kaplar içinde olanlar hariç) olması durumunda;

İthalatçılardan, bu ürünleri akaryakıta karıştırmamayı,

Üreticilerden, bu girdileri kullanarak üretilen ürünlerin satış faturalarına akaryakıta

karıştırılmasının yasalara aykırı olduğunu belirten kaşe basmayı taahhüt etmeleri

istenerek, satış zincirinde izlenebilirlik ve denetim imkanı sağlanabilir. Akaryakıt ile karıştırılma riski

olan bu gibi ürünlerin piyasa hareketleri, ithalat ve tüketim miktarları dikkatli ve dinamik bir şekilde takip edilmelidir.

4.2.2 KAPASİTE / ÜRETİM VERİLERİNİN DAHA SIKI İZLENMESİ

İthalat müsaadesi talep edecek şirketlerin üretici şirket olmaları istenmeli ve ithalat talepleri uygun bir

kamu birimi tarafından düzenlenmiş kapasite raporu ile uyumlu olmalıdır. Diğer taraftan TOBB tarafından İl Ticaret ve Sanayi Odaları tarafından verilen kapasite raporlarında ve içeriğinde önemli

iyileştirmeler başarılmıştır. Buna rağmen Kapasite Raporlarına ilişkin bilgi ve verilerinde bu alanda

yapılan talep değişikliklerinin de yakından incelenmesi gerekmektedir.

4.2.3 DÖKME ÜRÜNLERİN İZLEME ALTINA ALINMASI

Yıllık toplam ithalat miktarı 1000 (bin) tondan fazla olan ve üretiminde girdi olarak %25'ten fazla AHÜ kullanan üreticiler;

Bu ürünlerin amacı dışında kullanılıp kullanılmadığına,

Ne kadar temin edildiğini ne kadarının üretimde kullanıldığına, ne kadarının stoklarda

tutulduğuna,

ÖTV ve KDV tahakkukuna

ilişkin bilgilerin yer aldığı Yeminli Mali Müşavirlik Üretim Tasdik Raporunun aslı veya noter onaylı

bir suretini, sona eren takvim yılını müteakip ilk 60 (altmış) gün içerisinde EPDK’ya ibraz etmelidir. Nitekim EPDK geçtiğimiz günlerde bu yönde bir taslak düzenlemeyi görüşlere açmıştır.

4.3 BAZ YAĞ / MADENİ YAĞ ÜRETİMLERİ İLE İLGİLİ HUSUSLARA İLİŞKİN

ÖNERİLER

4.3.1 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜN KULLANANLARIN SATIŞINI YAPTIKLARI ÜRÜNLERİ

TAKİP VE DENETİM İHTİYACI

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun "Madeni Yağların Ambalajlanması ve Piyasaya Sunumu Hakkındaki Tebliğ"inde yer alan; "Akaryakıt haricinde kalan petrol ürünleri (solvent, madeni ve baz

yağlar, asfalt, solvent nafta, vb.) ile atık yağlar, atık solventler, bitkisel atık yağlar ve bunların geri

kazanımı sonucu elde edilen ürünler akaryakıt olarak satışa arz edilemez ve satılamaz, akaryakıt olarak bulundurulamaz ve/veya bu özelliği bilinerek akaryakıt olarak satın alınamaz, kullanılamaz"

hükmünden yola çıkarak, içeriğinde %25 ve daha fazla AHÜ bulunan ürünlerin üreticileri ve/veya

ithalatçıları piyasaya sunumunu yaptıkları ürünlerin amacı dışında kullanıldığının tespiti halinde

öncelikli olarak bu durumu Kuruma veya ilgili Bakanlıklara bildirmekle yükümlü kılınması bu alanda ortaya çıkan sorunların yakından izlenebilmesine olanak sağlayacaktır.

4.3.2 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜN ÜRETENLER İÇİN KRİTER ŞARTI ARANMASI

Bünyesinde %25 ve daha fazla baz yağ içeren tüm ürünlerin üretimi Madeni Yağ Üretim Lisansı veya

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca denetim ve izleme kapsamına alınmalı ve üretim için uygun bir kamu birimi tarafından düzenlenmiş kapasite raporu ve kriterlerin yeterliliği aranmalıdır.

4.3.3 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜNLERİN LİSANS ALTINA ALINMASI

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından 27 ve 34'üncü fasılda yer alan madeni yağlar için

üretim lisansı verilmektedir. Piyasada ÖTV'ye tabi olmayan 38 ve 39'uncu fasılda yer alan ürünler için bir lisanslandırma yapılmamaktadır. Bu grup ürünleri üretecek firmalar da EPDK'dan "bu ürünlerin

üretimi için lisans gerekmez" yazısı alarak faaliyetlerine devam etmektedirler. Piyasada bu belge ile

çalışan ve 10 numara faaliyeti gösteren şirketler bulunmaktadır. Bunlar, 38, 39 ve bunun gibi GTİP gruplarının isimlerini kullanarak fiilen (baz yağ + solvent) içeren ve akaryakıta karıştırılan ürünler

üretmekte ve ÖTV muafiyetinden de yararlanmak suretiyle satmaktadırlar. 38 ve 39. fasılda yer alan

ürünlerin üretimlerin lisansa bağlanmasının bu sorunun çözümüne katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

4.4 ATIK YAĞLARLA İLGİLİ HUSUSLARDA ÖNERİLER

4.4.1 ATIK MADDELERLE YAPILAN BAZ YAĞ ÜRETİMİNİN EPDK TARAFINDAN LİSANS

ALTINA ALINMASI

Ülkemizdeki atık madeni yağların geri kazanım faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ürün çoğu kez baz yağ

olmaktan ziyade düşük kaliteli rengi ve kokusu itibari ile şekilsel bir iyileştirmeden geçirilmiş bir

madde niteliğindedir. Gelişmiş ülke örnekleri incelendiğinde bu gibi tesislerin endüstriyel ölçekte

rafineri oldukları ve ileri teknoloji yöntemler kullanılarak baz yağ ürettikleri görülmektedir. Bu

nedenle söz konusu tesisler, rafineri statüsünde EPDK tarafından lisanslandırılmalı ve böylece bu tür

tesislerde işlem gören miktar / kalite bilgileri şeffaf bir şekilde izlenebilmelidir. Benzer bir durum atık

bitkisel yağlar için de geçerli olup biodizel, enerji geri kazanımı amaçlı toplanan atık bitkisel yağların

da bu gibi faaliyetlere konu edildiği bilinmektedir.

4.4.2 ATIK YAĞ (MADENİ, BİTKİSEL), ATIK SOLVENT GERİ KAZAMI TESİSLERİNİN

DENETLENMESİ, MALİ, ÇEVRESEL VE TEKNİK DÜZENLEMELERİN YAPILMASI

Ülkemizdeki atık madeni yağ geri kazanım sektörü maalesef dünya standartlarının çok gerisindedir.

Bu tesislerde dünya standartlarının çok gerisinde bir teknolojide üretim yapılmakta, hatta çoğu kez

üretim yapılmaksızın atıklar akaryakıtlar ile karıştırılmakta veya yeniden satılmaktadır. Bunun

sonucunda ortaya çıkan ürünün pazarı madeni yağ sektörü olmaktan çok akaryakıt piyasası olmaktadır.

Üretilen ürünlerin nakliye, lojistik firmalarına bıçkı yağı, kalıp yağı, vb. isimler altında satıldığına dair

söylenti ve iddialar oldukça yaygındır. Bu tesislerin üretim teknolojilerinin geliştirilmesi nitelikli ve

maliyetli ürünleri üretimi ile Türkiye ve dünya pazarında kullanım amacına uygun olarak tüketimine

imkan verecektir.

Atık yağdan baz yağ üretimi için işleme lisansı verilmesi ve gerçek anlamda endüstriyel rafinasyon

tesislerinin kurulması için mevzuat altyapısının oluşturulması gerekmektedir.

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu rapor 2008-2012 yılları arasında 10 numara yağ adı altında yapılan kayıt dışı faaliyetlerin ülke

ekonomisine, çevre ve insan sağlığına verdiği zararları ve çözüm önerilerini detaylı bir şekilde ortaya

koymuştur. Bu çalışmada detaylı olarak açıklanan sorunlar ve çözüm önerileri aşağıda özet ve kısa

başlıklar halinde sunulmaktadır.

5.1 SORUNLAR

Kullanım alanına göre farklılaştırılmış ÖTV ve tecil terkin uygulaması kötüye

kullanılmaktadır.

Tecil terkin uygulamasında güçlü bir izleme sistemi eksikliği bulunmaktadır.

ÖTV kanununda yer alan yüksek ÖTV’ye tabi ürün yerine düşük ÖTV’li bir ürünün

kullanılması ile ilgili olarak tüketicilere de yükümlülük getiren yasa maddesi

uygulanamamaktadır.

Baz yağ ve solvent gibi akaryakıta karışma ihtimali olan maddelerin ithalatı tamamen

serbesttir. İzlenebilirliğin olmaması bu alandaki suistimalleri artırmaktadır.

Teminat mektubu seviyesi yetersiz kalmakta, uzun sürelere yayılan tecil / terkin kapatma

işlemleri izlenebilirliği ortadan kaldırmaktadır.

Sadece 27.10 ve 34.03 GTİP no’lu ürünler madeni yağ olarak tanımlanmıştır. 38 ve 39 GTİP

no’lu ürünler ise bu kapsamın dışında olup bu alandaki faaliyetler lisanssız faaliyet alanına

girmekte ve bu durum suistimalleri de beraberinde getirmektedir.

Atık yağlardan yapılan baz yağ üretimi EPDK lisans kapsamı dışındadır. Atık geri kazanım

tesisleri daha etkin ve nitelikli bir baz yağ üretimi yapmaları için yeterli donanıma sahip

olmalı ve bu alan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve EPDK tarafından birlikte güçlü bir denetim

/ lisans sürecine kavuşturulmalıdır.

10 numara yağ kullanan araçların neden olduğu kirletici emisyonlar ve bu yöndeki ihlaller

denetlenememektedir.

10 numara yağları satanlar kadar kullananlar için de yaptırımlar bulunmamaktadır.

5.2 ÖNERİLER

Tüm akaryakıt ve akaryakıt muadili ürünlerde farklılaştırılmış ÖTV uygulaması sonra

erdirilmelidir. ÖTV her koşulda baştan tahsil edilerek, sonrasında teşvik edilmek istenen

sektör/alan için ÖTV iadesi yöntemi uygulanmalıdır.

Tecil / terkin devam edecekse teminat oran ve miktarları artırmalı ve işlemler ihtisaslaşmış

vergi dairelerince yapılmalıdır.

Son üç yıl içinde tecil / terkin işlemi yapan tüm kuruluşlar mali ve teknik inceleme kapsamına

alınmalıdır.

Bünyesinde %25 veya daha fazla baz yağ içeren tüm ürünlerin üretimi ilgili Kamu Kurumları

tarafından lisans ve TOBB kapasite raporu kapsamına alınmalıdır.

İthalat izinleri ilgili Kamu Kuruluşlarınca tekrar uygulamaya alınmalı veya sadece madeni yağ

lisansı sahibi kuruluşlar ithalat yapmalıdır.

Atık yağdan baz yağ üretimi için işleme lisansı verilmelidir. (Gerçek anlamda endüstriyel

rafinasyon tesislerinin kurulması için mevzuat yetersizdir. Saha denetimleri yapılmamaktadır.)

Atık geri kazanım tesisleri denetlenmeli, teknik / teknolojik yeterliliği olmayan ve esas olarak

10 numara yağ gibi yasal olmayan alanlarda faaliyette bulunanların lisansları iptal edilmelidir.

10 numara yağ üreten, satan ve benzeri faaliyetlerin yapıldığı tesis ve işletmelere yerinde

denetim yapılmalıdır.

Akaryakıt olarak vergilendirilmemiş ürünleri kullanan tüketicilere daha açık bir ceza

maddesinin yasaya eklenmelidir.

İlgili kamu birimlerince “10 Numara Yağ ve Kaçak Akaryakıt İhbar Hattı” kurulmalı ve

ihbarcılara ihbar tazminatı verilmelidir.

10 numara yağ kullanan araçlara yol denetimleri sureti ile emisyon cezası uygulanmalıdır.

Ulaştırma Bakanlığı kontrol noktalarında kamyon / otobüslerin akaryakıt depolarından

numune alınarak kontrol yapılmalıdır.