Upload
others
View
10
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
1. YAPI ANALİZİ 1.1. Yük Düzenlemeleri Taşıma gücü metodu ile bir yapının düşey yükler ve yatay yüklere göre hesabını yapmak için gerekli yük düzenlemeleri aşağıda verilmiştir. Bu yük etkileri altında kesitteki maksimum tesirlere (moment, kesme kuvveti, eksenel kuvvet,vb.) göre yapı elemanının dizaynı yapılmalıdır. Düşey yüklere göre dizayn için 1.4G+1.6Q ( 1.1 ) Yatay yüklere göre dizayn için G+Q+E G+Q-E G+1.3Q+1.3W ( 1.2 ) Yatay yüklere göre dizayn için 0.9G+E 0.9G-E 0.9G+1.3W ( 1.3 ) Yukarıda G ölü yük, Q hareketli yük, E deprem yükü ve W rüzgar yükünü temsil etmektedirler. Düzlem çerçeve elemanlarının dizaynını yaparken deprem veya rüzgar tesirlerinden büyük olanı dikkate alınacaktır( 1.2 ) ve ( 1.3 ). Yükleme şartlarının hangisi daha büyük tesir meydana getiriyorsa yapı elemanının dizaynında düşey yük tesirleri ile birlikte dikkate alınacaktır. Örneğin; AB kirişinin A mesnetinin donatısının hesaplanması söz konusu olduğu zaman, düşey yük düzenlemesinden yani ( 1.1 ) yük şartından elde edilen moment 400 t-cm ise ve ( 1.2 ) ile ( 1.3 ) şartlarından elde edilen en büyük moment 450 t-cm ise, A mesnetinin donatısının hesabında esas alınacak moment 450 t-cm dir. 1.2. Eksenel Kuvvetler Kolonların dizaynında, değişik yük düzenlemelerinden meydana gelen eksenel kuvvetler, “alan payı” metodu ile bulunabilir. Yanal yüklerin kolon eksenel kuvvetlerinde oluşturacağı tesirler yok sayılabilir. Düşey yük momentlerinin kolon eksenel kuvvetlerine olan tesirleri de ihmal edilebilir. Düşey yük düzenlemelerinin karşılığı olan, eksenel kuvvetlerin hesabında yük katsayıları aynı şekilde kullanılacaktır. Düşey yük düzenlemesi (1.4G+1.6Q) için eksenel kuvvetler bulunurken hareketli yükün bütün açıklıklarda etki ettiği kabul edilecektir.
2
1.3. Eğilme Momenti ve Kesme Kuvveti Kolon ve Kiriş kesitlerinde 1.4G+1.6Q yük düzenlemesine göre, en büyük eğilme momenti ve kesme kuvvetini bulmak için, hareketli yük değişik şekillerde yerleştirilmelidir. 1.4. El ile Çözüm El çözümünde süper pozisyon yönteminden faydalanılacaktır. Düşey yüklemelerin kiriş ve kolon kesitlerinde meydana getirdiği en büyük eğilme momenti ve kesme kuvvetlerinin bulunmasında katlar ayrı ayrı ele alınarak, kolonlar alt ve üst katlar seviyesinde ankastre sayılabilirler. Yanal yüklerin (deprem veya rüzgar) hesabında yapının tamamı göz önüne alınır. Yüklerin bulunmasından sonra her bir kata etki eden kesme kuvveti o kat ve üstündeki katlardaki yatay yükler toplamı olarak bulunur. Her kattaki düşey taşıyıcı elemanların aldığı kesme kuvveti ve momentler yaklaşık metotlardan birinin kullanılması ile hesaplanır. Yukarıda bahsedilen basitleştirmeler yapıldıktan sonra, yapıya Şekil 1.1’ de gösterilen ve aşağıda sıralanan analizlerden, gerekli olanlar uygulanır. - Yalnızca ölü yükle dolu çerçeve analizi (Şekil 1.1.a). - Yalnızca hareketli yükler göz önüne alınarak, Kısaltılmış Cross (Biro) metodu ile kirişlerin hem açıklık hem de mesnet kesitlerinde en büyük etkileri verecek analiz ( dolu dolu doluQ Q Q ) (Şekil 1.1.b).
- Yalnızca hareketli yükler göz önüne alınarak, Kısaltılmış Cross (Biro) metodu ile kirişlerin gerekli açıklık kesitlerinde en küçük ve iç kolonların gerekli kesitlerinde en
büyük momentleri verecek analiz (dolu boş doluQ Q Q ) (Şekil 1.1.c).
a) Ölü yük ile yükleme durumu G1 G3 G2 L1 L2 L3
Şekil 1.1.a
b) Hareketli yük ile yükleme durumu ( dolu dolu doluQ Q Q )
Q1 Q2 Q3
Şekil 1.1.b
3
c) Hareketli yük ile yükleme durumu (dolu boş doluQ Q Q )
Q1 Q2=0 Q3
Şekil 1.1.c
d) Yatay yük (Şekil 1.1.d de kat planı gösterilmiştir.) P
Şekil 1.1.d
Bu analizlerden gerekli yük düzenleme sonuçlarının nasıl elde edileceği aşağıda anlatılmaktadır. Yapının yalnız düşey yüklere göre analizinin yapılması söz konusu olduğu zaman (1.1) çözümünü yapmak yeterlidir. Emniyet gerilmeleri yönteminde yapıldığı gibi, Yapının yatay yüklere göre de analizinin gerekli olduğu durumlarda ( 1.1 ), ( 1.2 ), ( 1.3 ) analizleri ayrı ayrı yapılmalıdır. Deprem ve rüzgar yüklerinden hangisi daha büyük tesir meydana getiriyorsa, o hesaba katılır. Kirişler için değişik yük düzenlemelerinden elde edilen moment ve kesme kuvveti
hesapta kullanılmalıdır. Kolonlarda değişik yük düzenlemelerinden elde edilen dN ve
dM kombinasyonlarından hangisinin hesapta temel alınması gerektiği kolayca
anlaşılamadığından ilgili Abak üzerinde birden fazla kombinezon için hesap yapılmalıdır.
4
2. TAŞIMA GÜCÜ METODU İLE BETONARME YAPI HESAPLARI Örnek Proje : Kat planları ve kesiti Şekil 2.1 ve Şekil 2.2’ de gösterilen betonarme karkas dört katlı bir binanın betonarme hesapları yapılacaktır. Malzemeler : - Döşeme , kiriş ve kolonlar için ;Beton ( BS20 ) , Çelik S420 (BÇIII) - Temel tasarımı için ; Beton ( BS20 ) , Çelik S420 ( BÇIII ) - Zemin emniyet gerilmesi ; σem = 15 t /cm², C grubu zemin - Yapı 1. derece deprem bölgesinde ve Z2 zemin sınıfında İstenenler: Binanın ‘1’ aksında bulunan kiriş, kolon ve temellerin statik ve
betonarme hesaplarının yapılarak donatı planlarının çizilmesi
GİRİŞ
4,0
m4,
0 m
4,0
m
5,0 m 5,0 m4,0 m
A B C D
1
2
3
4
BÜRO BÜRO
KORİDOR
BÜRO BÜRO BÜRO
A A
Şekil 2.1.a Zemin Kat Planı
AA
BÜROBÜROBÜRO
KORİDOR
BÜROBÜROBÜRO
4
3
2
1
DCBA
4,0 m 5,0 m5,0 m
4,0
m4,0
m4,0
m
Şekil 2.1.b 1. ve 2. Kat Planı
5
+9.50 m
+6.50 m
+3.50 m
+0.50 m
-2.50 m
Şekil 2.2 A-A Kesiti
2.1. Kolonların Ön Boyutlandırılması: Kolonların yaklaşık olarak boyutlandırılmasında ‘alan payı’ esası ile kolonların taşıdığı ölü ve hareketli yükler hesaplanır. Örneğin; Şekil 2.3’ de S101 kolonu A1 alanında, S102 kolonu ise A2 alanında bulunan döşeme, kiriş ve varsa duvarları taşımaktadırlar. Şekil 3.8’ de S001 ve S002 kolonlarına gelen yükler bu yöntemle bulunmuştur. Alan payı metodu uygulanmadan önce kolon ve kirişlere ön boyut verilir. Kirişlere 25x50 cm, S001 kolonuna 25x35 cm, S002 kolonuna 25x40 cm ön boyut verilmiştir.
2,0
m
2,5 m 4,5 m
S 102S 101
A2A1
K 1
04
K 102K 101
CBA
4,0 m5,0 m
D 103 D 102
Şekil 2.3 Kolon Taşıma Alanları
1) K301, K302 ve K303 kirişleri üzerinde 80 cm yüksekliğinde tuğla duvar
bulunduğu kabul edilmiştir. 1 m 2 tuğla duvar 0.520 ton olarak alınmıştır. 2) Diğer tüm kirişler üzerinde 2.5 m yüksekliğinde tuğla duvar vardır.
3) Tüm döşemeler üzerinde bulunan G ve Q yükleri 3.3.2’ de hesaplanmıştır.
6
Çizelge 2.1 Düşey Yüklerden (G, Q) Dolayı S001 Kolonuna Gelen Yükler G(ÖLÜ YÜK) Q(HAREKETLİ YÜK)
S 3
01
D305 1
4.75 3.75 0.4302 1.91 D305
14.75 3.75 0.075
4 0.33
K301 1
4.625 0.5 0.25 2.42 0.69
K304 1
3.75 0.5 0.25 2.42 0.56
S301
3 0.35 0.25 2.4 0.63
Duvar 1 3.75 4.625
0.520 0.8 ( )2 2 2 0.87
)(tonN 4.66 )(tonN 0.33
S 2
01
D205 1
4.75 3.75 0.4454 1.98 D205
14.75 3.75 0.200
4 0.89
K201 1
4.625 0.5 0.25 2.42 0.69
K204 1
3.75 0.5 0.25 2.42 0.56
S201 3 0.35 0.25 2.4 0.63
Duvar 1 3.75 4.625
0.520 2.5 ( )2 2 2 2.72
)(tonN 11.24 )(tonN 1.22
S 1
01
D105 1
4.75 3.75 0.4454 1.98 D105
14.75 3.75 0.200
4 0.89
K101 1
4.625 0.5 0.25 2.42 0.69
K104 1
3.75 0.5 0.25 2.42 0.56
S101 3 0.35 0.25 2.4 0.63
Duvar 1 3.75 4.625
0.520 2.5 ( )2 2 2 2.72
)(tonN 17.82 )(tonN 2.11
S0
01
D005 1
4.75 3.75 0.4454 1.98 D005
14.75 3.75 0.200
4 0.89
K001 1
4.625 0.5 0.25 2.42 0.69
K004 1
3.75 0.5 0.25 2.42 0.56
S001 3 0.35 0.25 2.4 0.63
Duvar 1 3.75 4.625
0.520 2.5 ( )2 2 2 2.72
)(tonN 24.40 )(tonN 3.00
7
Çizelge 2.2 Düşey Yüklerden (G,Q) Dolayı S002 Kolonuna Gelen Yükler G(ÖLÜ YÜK) Q(HAREKETLİ YÜK)
S 3
02
D305
14.75 3.75 0.430
4
1.91 D305 1
4.75 3.75 0.0752
0.33
D302
13.75 3.75 0.430
4
1.51 D302 1
3.75 3.75 0.0752
0.26
K301
14.625 0.5 0.25 2.4
2 0.69
K302 13.6 0.5 0.25 2.4
2 0.54
K307 13.75 0.5 0.25 2.4
2 0.56
S302 3 0.40 0.25 2.4 0.72
Duvar
1 3.75 4.625 3.60.520 0.8( )
2 2 2 2 1.24
)(tonN 7.17 )(tonN 0.59
S 2
02
D205 14.75 3.75 0.445
4
1.98 D205 1
4.75 3.75 0.2004
0.89
D202 13.75 3.75 0.445
4
1.56 D202 1
3.75 3.75 0.2004
0.70
K201
14.625 0.5 0.25 2.4
2 0.69
K202 13.6 0.5 0.25 2.4
2 0.54
K207 13.75 0.5 0.25 2.4
2 0.56
S202 3 0.40 0.25 2.4 0.72
Duvar 1 3.75 4.625 3.6
0.520 2.5 ( )2 2 2 2 3.89
)(tonN 17.11 )(tonN 2.18
S 1
01
D105 14.75 3.75 0.445
4
1.98 D205 1
4.75 3.75 0.2004
0.89
D102 13.75 3.75 0.445
4
1.56 D202 13.75 3.75 0.200
4
0.70
K101
14.625 0.5 0.25 2.4
2 0.69
K102 13.6 0.5 0.25 2.4
2 0.54
K107 13.75 0.5 0.25 2.4
2 0.56
S102 3 0.40 0.25 2.4 0.72
Duvar 1 3.75 4.625 3.6
0.520 2.5 ( )2 2 2 2 3.89
)(tonN 27.05 )(tonN 3.77
8
S0
01
D005 1
4.75 3.75 0.4454
1.98 D205 14.75 3.75 0.200
4
0.89
D002 13.75 3.75 0.445
4
1.56 D202 1
3.75 3.75 0.2004
0.70
K001
14.625 0.5 0.25 2.4
2 0.69
K002 13.6 0.5 0.25 2.4
2 0.54
K007 13.75 0.5 0.25 2.4
2 0.56
S002 4.225.040.03 0.72
Duvar 1 3.75 4.625 3.6
0.520 2.5 ( )2 2 2 2 3.89
)(tonN 36.99 )(tonN 5.36
S001 kenar kolonu öntasarımı ; S001 kolonu üzerine gelen ölü yük Çizelge 2.1’ den ( GN ) 24.40 ton ve hareketli
yük (QN ) ‘de 3.66 ton olarak bulunmuştur. Kolonlara uygun boyutlar verilebilmesi için
GN ve QN başlangıçta hesap edilmelidir. Bundan sonra kolonun taşıması gerekli olduğu
yük ( dN ) bulunur.
dN = 1.4NG + 1.6QN
dN = 1.4x24.40 + 1.6x3.00 = 38.96 ton
Kolon ön boyutlandırması için, Taşıma gücü hesabı, TS 500 hesabı ve Deprem Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik (DY-2007) hesabı olmak üzere 3 ayrı hesap yapılmaktadır. a) Taşıma Gücü hesabı; Kolonun taşıma gücü ( 2.1 ) formülü ile hesaplanır ;
d cd c yd sN 0.85f A f A ( 2.1 )
cA = Betonun Kesit Alanı , sA = Donatının Kesit alanı
dC
cd yd t
NA
0.85 f f ( 2.2 )
Yukarıdaki ( 2.2 ) formülünde donatı yüzdesi t 0.01 ile 0.02 alınabilir. Fakat 0.01 ile
0.015 ekonomik pursantajdır. BS20 ve S420 için S001 kolonunun yaklaşık kesit alanı hesaplanabilir.
cA = 238960260cm
0.85 133.3 3650 0.01
olarak bulunur.
9
b) TS 500 hesabı; dc
cd
NA
0.9 f ( 2.3 )
2
c
38960A 324.74cm
0.9 133.3
c) DY 2007 hesabı; dc
ck
NA
0.5 f ( 2.4 )
Ac=38960
0.5x200=389.6 2cm
En büyük cA , Deprem Yönetmeliği 2007 formülünden bulunduğundan cA =389.6 2cm olarak alınır. Bu kolona gelecek momentleri de göz önünde bulundurarak kolon
boyutlarını bu bulunan değerden 10-15 cm daha büyük almak gerekmektedir. Kolonun bir kenarı 25 cm olarak alınırsa ; b h = 389.6 cm² h>25 cm olmak zorundadır. h= 35 cm alındı. (25x35) S002 orta kolonu öntasarımı
Çizelge 2.2’ den S002 kolonu üzerine gelen ölü yük ( GN ) 36.99 ton ve hareketli yük
(QN ) ‘de 5.36 ton olarak bulunmuştur.
dN = 1.4x36.99 + 1.6x5.36 = 60.36 ton
a) Taşıma Gücü hesabı; cA = 260360403cm
0.85 133.3 3650 0.01
b) TS 500 hesabı; 2
c
60360A 503cm
0.9 133.3
c) DY 2007 hesabı; cA 60360
0.5x200=603.6 2cm
En büyük cA , Deprem Yönetmeliği 2007 formülünden bulunduğundan cA =603.6 2cm
olarak alınır. Bu kolona gelecek momentleri de göz önünde bulundurarak kolon boyutlarını bu bulunan değerden 10-15 cm daha büyük almak gerekmektedir. Kolonun bir kenarı 25 cm olarak alınırsa ; b h = 603.6 cm² h>25 cm olmak zorundadır. h= 40 cm alındı. (25x40)
10
2.2. Kirişler Ön Boyutlandırması:
Şekil 2.1.a’ da Zemin kat tavanı kalıp planı verilmiştir. ‘ 1 ‘ aksındaki kirişlerin çözümü yapılacaktır. Şekil 2.1.a’ da ki kirişlerin ön boyutlandırılmasında Çizelge 2.3 kullanılabilir. Çizelge 2.3 : Kiriş tipine göre kiriş yükseklikleri
Kiriş Cinsi Kiriş Yüksekliği
Basit kiriş L/10
Sürekli Kiriş Kenar Açıklık L/12
Sürekli Kiriş İç Açıklık L/15
Konsol kiriş L/5
L: Mesnetler arası açıklık mesafesi
- K001 kirişi için min h = 500
12 = 41.66 cm
- K002 kirişi için min h = 500
15 = 33.3 cm
Kiriş yüksekliği 50 cm kabul edilmiştir.
Kiriş genişliğini bulmak için genellikle d
bw değerini 2 ile 3 arasında almak iyi
sonuç verir. Burada d = 47 cm olarak alınırsa ; bw= 25 cm olarak alınabilir.
11
3. DÖŞEMELER Döşemeler, yapıda bulunan boş alanları kapatarak, üzerinde mevcut olan düşey yükleri, kiriş ve kolonlara aktaran elemanlardır. Döşemeler, diyafram etkisi ile deprem ve rüzgar gibi yatay yükleri düşey elemanlara aktarma görevini de üstlenir. Döşeme tipleri; a) Plak Döşemeler - Çift doğrultuda çalışan plak döşemeler - Tek doğrultuda çalışan plak döşemeler - Başlıksız kirişsiz döşemeler - Başlıklı kirişsiz döşemeler b) Dişli döşemeler - Tek doğrultuda dişli döşemeler - Çift doğrultuda dişli döşemeler Bu bölümde çift ve tek doğrultuda çalışan plak döşemeler ele alınacaktır. 3.1. Çift Doğrultuda Çalışan Kirişli Plak Döşemeler
uzun kısa/ 2.0 , yani döşemenin uzun kenarının kısa kenarına oranı 2’ den küçük
ise, döşeme çift doğrultuda çalışır. Bu tip döşemelerde, TS 500’ de önerilen yöntem kullanılacaktır. Bu yöntemde döşemeler, tek tek ele alınır, döşeme kenarlarının sürekli olup olmadığına bakılır, her döşemenin açıklık momentleri komşu açıklıklardan bağımsızdır, 1 metre genişlik için (birim genişlik) uzun ve kısa yönde açıklık ve mesnet donatısı hesabı yapılır. Sürekli kenar: Döşemeler şekil 3.1’ de gösterildiği gibi kiriş ile ayrılırsa döşemelerin bu kenarı sürekli olarak tanımlanır. Süreksiz kenar: Döşemeyi sınırlandıran kirişin diğer tarafında şekil 3.1’ de gösterildiği gibi bir plak eleman yoksa bu kenar süreksiz olarak tanımlanır. Şekil 3.1 de D101 döşemesinin, bir kenarı sürekli, üç kenarı süreksizdir. D102 döşemesinin, iki kenarı sürekli, iki kenarı süreksizdir. D103 döşemesinin, bir kenarı sürekli, üç kenarı süreksizdir. Balkonlar, sürekli veya süreksiz olarak kabul edilebilir, bu kabule göre çözüm yapılır ve donatı yerleştirilir.
12
açıklık donatısı hesabı yapılırmesnet donatısı hesabı yapılır
Süreksiz kenar
Sürekli kenar
D103D102
D101
lkısa
lkısa
luzun
lun
lkn
Şekil 3.1 Kat kalıp planı
3.1.1. Döşeme Kalınlığının Hesaplanması
sknh (1 )20 4
15m
ve h 80 mm formülü kullanılır. Bu hesap, en kritik
döşemede (boyutları ve süreksiz kenar sayısı en fazla olan döşeme) yapılır.
kn kısa doğrultudaki net açıklık (kiriş yüzünden kiriş yüzüne olan mesafe)
s = Döşeme sürekli kenarlarının uzunlukları toplamının, döşemenin kenar uzunlukları
toplamına oranıdır.
uzun kısam / ( 3.1 )
h>150 mm (konsol, üzerinden taşıt geçen döşemelerde) h>150 mm (merdiven sahanlıklarında, büyük boşluklu döşemelerde)
3.1.2. Döşeme Tasarım Yükü Hesabı Döşemeye etkiyen sabit ve hareketli yükler, genelde düzgün yayılı yük olarak kabul edilir. Döşeme hesabında deprem yükü hesaba katılmaz. Hesap tasarım yükü;
dP 1.4G 1.6Q ile bulunur.
Sabit yük (G) = Döşeme betonu, tesviye betonu, kaplama ve sıva ağırlıklarının toplamından oluşur (Şekil 3.2). TS ISO 9194-1997 Ek A ve Ek B tablolarında inşaatlarda kullanılan malzemelerin karakteristik yoğunlukları verilmiştir.
Hareketli yük (Q)= İnsan yükü, eşya ağırlıkları, kar yükü, depolanmış malzeme gibi,
zamanla yeri ve değeri değişebilen yüklerdir. TS498-1997 Çizelge 3.2’ de döşemelerde alınması gereken karakteristik hareketli yükler tanımlanmıştır.
13
Tavan sıvası
Döşeme betonu
Tesviye betonu
Yer kaplaması
lkn
lun
h
P=1.4G+1.6Q
Şekil 3.2 Döşeme üzerindeki yükler
3.1.3. Döşeme Momentlerinin Hesaplanması
Mkısa
Muzun
Döşeme
-
+
+1 m
1 m
2 komşu kenar süreksiz
Şekil 3.3 Sanal kirişlerde oluşan momentler
Döşeme, 1 metrelik sanal kirişlere ayrılarak çözülür (Şekil 3.3). Döşemenin 1 metrelik sanal kirişinde oluşan eğilme momenti ( 3.2 ) formülü ile hesaplanır.
2
d d knM P ( ) ( 3.2 )
katsayısı, Çizelge 3.1’ den alınır, uzun
kısa
m ve döşemelerin süreklilik durumuna
göre, kısa ve uzun açıklıklar için belirlenir. Son sütunda, uzun açıklık doğrultusundaki değerleri, sadece döşemelerin sürekliliğine bağlıdır. Bu çizelgede, her satırda negatif
değerleri mesnet momentlerini, pozitif değerleri açıklık momentlerini
göstermektedir.
dP döşemenin tasarım yükü
kn kısa doğrultudaki net açıklık (kiriş yüzünden kiriş yüzüne olan mesafe)
14
Eğilme kontrolü ( 3.3 ) formulü ile hesaplanır.
K = 2
w
d
b d
MlK olmalıdır. wb 100cm alınır ( 3.3 )
d = paspayı = (h-2) 3.1.4. Döşeme Donatılarının Hesaplanması
Kısa kenar
doğrultusundaki donatı
Uzun kenar
doğrultusundaki donatı
Şekil 3.4 Donatı yerleşimi
Tüm döşemeler için önce açıklık sonra mesnet donatıları hesaplanır.
Açıklık donatısı hesabı: 1 metrelik sanal kiriş için donatı alanı ( 3.4 ) formulü ile hesaplanır.
ds
yd
MA
f jd ( 3.4 )
dM = Eğilme momenti ; j = 0.86
Donatı çapı 8 mm
Donatı aralığı t= 0
s
A100
A ( 3.5 )
t 1.5 h (her iki doğrultuda) t 200 mm (kısa doğrultuda) t 250 mm (uzun doğrultuda) Mesnet donatısı hesabı: Birbirine komşu olan iki döşemenin sürekli kenarları için yapılır. Mesnet donatılarının hesabı aşağıdaki gibi yapılmaktadır. - Mesnet momentlerinin bulunması;
1) küçük
büyük
M0.8
M ise,
15
D101 döşemesi momenti, D102 döşemesi momentinden büyük olsun.
büyük küçükM M M
M ’ in 2
3’ ü plakların rijitlikleri oranında D101 ve D102 döşemelerine dağıtılır.
- Rijitliklerin (K) bulunması, ( 3.6 ) formulleri yardımıyla yapılmaktadır.
D101K = döşeme
D101
h D102K = döşeme
D102
h ( 3.6 )
D101
D102
=Şekil 3.1’ e göre döşemelerin Y ekseni doğrultusundaki net mesafeleri
D101d1 büyük
K2M M M
3 K
( 3.7 )
D102d2 küçük
K2M M M
3 K
Bu momentlerden büyük olanı dM olarak kullanılır.
2) küçük
büyük
M0.8
M ise, dM olarak,
büyükM moment kullanılır.
- Mesnet bölgelerine yerleştirilecek donatı alanı;
ds
yd
MA
f jd formülü ile bulunur.
s s.mevcutA A ise, s,gerekli s s,mevcutA A A
s s.mevcutA A ise, Donatıya gerek yok.
Süreksiz kenar hesabı: Uzun ve kısa açıklık doğrultusunda bulunan değerleri 0.56
katsayısı ile çarpılır, yeni değerlerine göre moment ve donatı hesapları süreksiz
kenar için yapılır. Şekil 3.3 ve 3.4’ e göre ;
- Açıklıkta çekme altta olduğundan altta her iki yönde pozitif moment oluşur, en büyük moment açıklık ortasındadır. Dolayısıyla döşemenin altına her iki yönde donatı
konulmalıdır. - Açıklıkların üstünde basınç oluşur. Fakat üstte donatı gerekmez.
16
- Mesnette çekme üstte olduğundan üstte negatif moment meydana gelir. Dolayısıyla döşemenin mesnet üstlerinde çatlaklar oluşacaktır. Bu çatlakları sınırlamak için mesnet üstlerine donatı konulmalıdır. - Kısa doğrultuda oluşan momentler uzun doğrultudaki momentlerden çok daha büyüktür.
3.1.5. Donatıların Yerleştirilmesi (Şekil 3.4 - Şekil 3.5) - İlk olarak kısa doğrultudaki donatılar yerleştirilir. Uzun doğrultudaki donatı kısa donatılar üzerine yerleştirilir. - Her donatı çubuğu üzerine çapı, aralığı (adımı) ve uzunluğu yazılır. - İki doğrultuda çalışan döşemelerde her iki doğrultuda bir pilye bir düz donatı konur. - Açıklıkta düz donatılar alttadır. Mesnet donatıları üsttedir. - Pilye ve ek donatılar komşu döşemenin net açıklığının 1/4 üne kadar uzatılır. Pilyelerin üst kırılma noktasının kiriş yüzüne mesafesi net açıklığın 1/5 i olmalıdır. - Kullanılan çelik S220 ise donatı uçlarına kanca yapılır (kenetleme). S420 ve S500 çeliklerinde kanca yapılmaz.
luzun
luzun
lkısa
lkısa
lun
lkn
D101
D102 D103
Şekil 3.5 Döşeme donatı planı 3.2. Tek Doğrultuda Çalışan Plak Döşemeler
uzun kısa/ 2.0 ise, döşeme tek doğrultuda çalışır. Bu durumda donatı da kısa
doğrultuda tek yönlü olarak yerleştirilir, uzun doğrultuda ise dağıtma donatısı yerleştirilir. Tek doğrultuda çalışan döşeme birim genişlikte 1 metrelik şeritle ele alınarak hesap yapılır. Ele alınan bu şeritlerdeki momentler, genişliği 1 m ve yüksekliği ‘h’ olan dikdörtgen kesitli ve serbestçe dönebilen mesnetlere oturan sürekli bir kiriş gibi hesaplanabilir. TS 500’de tek doğrultuda çalışan plak döşemelerle ilgili olarak ; en küçük kalınlık 80 mm olarak verilmiştir. Ayrıca plak kalınlığının serbest açıklığa oranı da aşağıdaki değerlerden az olamaz.
17
- Basit mesnetli tek açıklıklı döşemelerde ; knh25
- Sürekli döşemelerde ; knh30
- Konsol döşemelerde ; knh12
TS 500’de; herhangi komşu iki açıklığın birbirine oranı 0.8’den küçük olmayan sürekli plaklar için, hareketli yükün ölü yüke oranının 2.0’yi geçmediği eşit yayılı yük durumlarında, momentler aşağıda verildiği gibi hesaplanır.
-24-9-10-9-24
-24-9-9-24
-24-8-24
Dört veya daha fazla açıklık
Pxlkn/11Pxlkn/15Pxlkn/15
Pxlkn/11Pxlkn/15Pxlkn/11
Pxlkn/11Pxlkn/11 mesnet momentleri katsayıları
açıklık momentleri katsayıları
2 2
2 2 2
2 2 2
Pxlkn/112
Şekil 3.6 Tek doğrultuda çalışan döşemelerde moment katsayıları Kısa doğrultuda donatı alanı hesaplanması, çift doğrultuda çalışan döşemeler ile aynıdır. Açıklıkta ; Şekil 3.6’ dan dM hesaplanır. Eğilme kontrolü yapılır. Donatı alanı,
dsk
yd
MA
f jd ile hesaplanır.
Ayrıca tek doğrultuda çalışan plak döşemelerde açıklıkta eğilme donatısı oranı; S220 için 0.003, S420 ve S500 için 0.002’den daha az olamaz.
S220 için ; skA0.003
(100)d ( 3.8 )
( d = döşeme faydalı yüksekliğidir )
S420 ve S500 için ; skA0.002
(100)d ( 3.9 )
18
Mesnette,
Şekil 3.6’ dan dM hesaplanır. Eğilme kontrolü yapılır. Donatı alanı, ds
yd
MA
f jd ile
hesaplanır. Mevcut donatıya göre ek donatı yerleştirilir.
Mesnet donatısı sekA ;
sekA 0.60 skA (ek donatı)
sekA 250 mm 2 (S220 için)
sekA 170 mm 2 (S420 için)
Dağıtma donatısı ; suA s,açıklıkA
3
suA 0.002x100xd
- Bir doğrultuda çalışan döşemelerde; ana donatı (kısa doğrultudaki donatı) bir pilye bir düz olarak konur. - Uzun doğrultuda sadece düz donatı (dağıtma donatısı) konur, pilye konmaz.
skA = Ana donatı (altta) suA =Dağıtma donatısı (altta)
Ask=Ana donatı (altta )
ek donatı
D102
luzun
lkısa
A su=Dağıtma donatısı (altta )
Şekil 3.7 Tek doğrultuda çalışan döşeme donatı planı
19
ÇİZ
EL
GE
3.1
İK
İ D
OĞ
RU
LT
UD
A Ç
AL
IŞA
N D
ÖŞ
EM
EL
ER
İÇ
İN M
OM
EN
T K
AT
SA
YIL
AR
I α
Uzu
n
Açı
klı
k
Do
ğru
ltu
sund
a
( m
’den
bağ
ımsı
z)
-0.0
33
+0
.02
5
-0.0
42
+0
.03
1
-0.0
49
+0
.03
7
-
+0
.04
4
-0.0
56
+0
.04
4
-0.0
58
+0
.04
4
+0
.05
0
Kıs
a A
çıklı
k D
oğru
ltusu
nda
m=
2.0
-0.0
83
+0
.06
2
-0.0
85
+0
.06
4
-0.0
90
+0
.06
8
-0.0
80
+0
.06
0
- +0
.08
0
-0.0
98
+0
.07
4
+0
.08
3
m=
1.7
5
-0.0
70
+0
.05
3
-0.0
75
+0
.05
6
-0.0
82
+0
.06
2
-0.0
77
+0
.05
8
- +0
.07
7
-0.0
92
+0
.06
9
+0
.08
1
m=
1.5
-0.0
59
+0
.04
5
-0.0
65
+0
.04
9
-0.0
73
+0
.05
5
-0.0
73
+0
.05
5
- +0
.07
1
-0.0
85
+0
.06
4
+0
.07
5
m=
1.4
-0.0
54
+0
.04
1
-0.0
61
+0
.04
6
-0.0
70
+0
.05
3
-0.0
71
+0
.05
3
- +0
.06
8
-0.0
81
+0
.06
1
+0
.07
1
m=
1.3
-0.0
50
+0
.03
8
-0.0
57
+0
.04
3
-0.0
66
+0
.05
0
-0.0
69
+0
.05
1
- +0
.06
5
-0.0
77
+0
.05
8
+0
.06
7
m=
1.2
-0.0
45
+0
.03
4
-0.0
53
+0
.04
0
-0.0
62
+0
.04
7
-0.0
65
+0
.04
9
- +0
.06
0
-0.0
71
+0
.05
4
+0
.06
2
m=
1.1
-0.0
40
+0
.03
0
-0.0
47
+0
.03
5
-0.0
56
+0
.04
2
-0.0
61
+0
.04
6
- +0
.05
3
-0.0
65
+0
.04
9
+0
.05
7
m=
1.0
-0.0
33
+0
.02
5
-0.0
42
+0
.03
1
-0.0
49
+0
.03
7
-0.0
56
+0
.04
4
- +0
.04
4
-0.0
58
+0
.04
4
+0
.05
0
Döşe
men
in S
ınır
Koşu
llar
ı
1)
DÖ
RT
KE
NA
R S
ÜR
EK
Lİ
Sü
rek
li M
esn
ette
Açı
klı
kta
2)
BİR
KE
NA
R S
ÜR
EK
SİZ
S
üre
kli
Mes
net
te
A
çık
lık
ta
3)
İKİ
KO
MŞ
U K
EN
AR
SÜ
RE
KS
İZ
Sü
rek
li M
esn
ette
Açı
klı
kta
4)
İKİ
KIS
A K
EN
AR
SÜ
RE
KS
İZ
Sü
rek
li M
esn
ette
Açı
klı
kta
5)
İKİ
UZ
UN
KE
NA
R S
ÜR
EK
SİZ
Sü
rek
li M
esn
ette
Açı
klı
kta
6)
ÜÇ
KE
NA
R S
ÜR
EK
SİZ
Sü
rek
li M
esn
ette
Açı
klı
kta
7)
DÖ
RT
KE
NA
R S
ÜR
EK
SİZ
Açı
klı
ıkta
20
Çizelge 3.2 Karakteristik Hareketli Yükler
Kullanma Şekli Hesap Değeri
ÇATILAR Yatay veya
1/202ye kadar
eğimli
DÖŞEMELER MERDİVENLER (sahanlık ve
merdiven girişi dahil) KN / m2
1 Çatı arası odalar 1.5
2 Zaman zaman kullanılan çatılar
Konut,teras oda ve koridorlar, bürolar , konutlardaki 50m2’ye kadar olan dükkanlar,hastane odaları
2
ÇATILAR Yatay veya
1/202ye kadar
eğimli
DÖŞEMELER MERDİVENLER (sahanlık ve
merdiven girişi dahil) KN / m2
3
Konut toleranslarının kullanılması ve çiçeklik (bahçe yapılması)
Hastane mutfakları, muayene odaları, poliklinik odaları, sınıflar yatakhaneler , anfiler
Konut merdivenleri 3.5
4
- Camiler
- Tiyatro ve sinemalar - Spor dans ve sergi salonları
- Tribünler (Oturma yerleri sabit)
- Toplantı ve bekleme
salonları - Mağazalar
- Lokantalar - Kütüphaneler
- Arşivler
- Hafif ağırlıklı atölyeler - Büyük mutfaklar, kantinler
- Mezbahalar - Fırınlar
- Büyükbaş hayvan ahırları - Balkonlar 10 m2’ye kadar
- Büro , hastane, okul,
tiyatro,sinema vb. genel yapı koridorları
Umuma açık yapılarda büro hastane okul, tiyatro, kütüphane kitaplık vb.
5
5 - Tribünler
(Oturma yeri sabit olmayan)
7.5
6 - Garajlar
(Toplam ağırlığı 2.5 tona kadar
olan araçlar için )
5
Not: Merdiven basamakları için verilen hareketli yük değerlerinin hesaplarda geçerli olabilmesi için, yükün düzgün yayılı şekle dönüşmesini sağlayan bir konstrüksiyon yapılmış olmalıdır. Mesela, her basamağın rıht ile bağlantısı sağlanmalı veya sahanlıkları birleştiren kirişe oturmalı veya merdiven boşluğu duvarlarına ankastre edilmelidir.
21
3.3. Döşemelerin Tasarımı 3.3.1. Döşeme Kalınlığının Tespiti :
K 1
06
K 1
05
K 1
04
K 103K 102K 101
D 101D 102
D 101D 102
4
3
2
1
DCBA
4,0 m 5,0 m5,0 m
4,0
m4
,0 m
4,0
mD 103
D 104D 105
D 103
Şekil 3.8 : Zemin Kat Tavanı Kalıp Planı - Yapıda normal katlarda ve çatı katında kolon ve kirişlerin boyutları eşit alınmıştır. Diğer katlar için kalıp planları çıkarılmamıştır. D101 ve D103 döşemeleri;
uzun
kısa
51.25
4 <2.00 olduğuna göre Çift doğrultuda çalışan döşemelerdir.
D102, D104, D105 döşemeleri;
uzun
kısa
41.00
4 <2.00 olduğuna göre Çift doğrultuda çalışan döşemelerdir.
Döşeme kalınlığının bulunmasında ( 3.10 ) formülü kullanılır.
sknh (1 )20 4
15m
ve h 80 mm ( 3.10 )
Bu hesap, en kritik döşeme olan D103 için (boyutları en büyük, süreksiz kenar sayısı en fazla olan döşeme) yapılır.
22
kn 375 cm ; m= 500
1.25400
; s
3750.22
375 2 475 2
375 0.22h (1 ) 11.43 cm
20 415
1.25
Buradan h = 12 cm alınacaktır.
3.3.2. Döşeme Yüklerinin Çıkarılması : Zemin Kat İle 1. ve 2. Katlarda Yükler : Şekil 3.2’ den
Yükseklik (cm) ( 3t m )
Döşeme (12 cm) 0.12x1.0x2.4 = 0.290 t / m² Kaplama (2.5 cm) 0.025x1.0x2.2 = 0.055 t / m² Tesviye (3 cm) 0.030x1.0x2.0 = 0.060 t / m² Tavan sıvası (2 cm) 0.020x1.0x2.0 = 0.040 t / m² + .
Ölü Yük G = 0.445 t / m² Çizelge 3.2’ den Hareketli Yük Q = 0.200 t / m² Yapı da Düşük Döşeme Olduğu Durumlarda :
Yükseklik (cm) ( 3t m )
Cüruf 20 1.8 Betonarme plak 12 2.5 Kaplama 2 2.0 Tesviye betonu 3 2.3 - Düşük döşemenin 4 kenarının süreksiz olduğu kabul edilir. Çatı Katı Yükleri :
Ahşap Çatı+Marsilya Kiremit = 0.075 t / m² Isı Yalıtım Malzemesi (Strofor, Cam yünü, 5 cm) = 0.025 t / m² Döşeme ( 12 cm ) 0.12x1.0x 2.4 = 0.290 t / m² Tavan Sıvası (2 cm) 0.020x1.0x2.0 = 0.040 t / m²
+ .
Ölü Yük G = 0.430 t / m²
Hareketli Yük Kar Yükü = 0.075 t / m²
Q = 0.075 t / m²
23
3.3.3. Döşeme Çözümü : Zemin kat tavanı döşemesi için donatı hesabı yapılacaktır. Donatı hesabı taşıma
gücü metoduna göre yapılacağından; döşemenin 1 m²’ sine etki eden dP toplam
yükünü elde etmek için ölü yük 1.4 ve hareketli yük 1.6 katsayısı ile çarpılmalıdır. D101 , D102, D103, D104 ve D105 döşemelerinde ‘G’ ve ‘Q’ değerleri aynıdır.
dP = 1.4 G+ 1.6 Q=1.4 0.445 + 1.6 0.200 = 0.943 t / m²
TS 500 iki doğrultuda çalışan plak döşemeler metodu kullanılacaktır. Çizelge 3.1’
(İKİ DOĞRULTUDA ÇALIŞAN DÖŞEMELER İÇİN MOMENT KATSAYILARI ) den
katsayıları alınmıştır.
- mk = Kısa yöndeki mesnet moment katsayısı
- ak = Kısa yöndeki açıklık moment katsayısı
- mu = Uzun yöndeki mesnet moment katsayısı
- au = Uzun yöndeki açıklık moment katsayısı
- skA = Kısa yöndeki açıklık donatısı alanı
- suA = Uzun yöndeki açıklık donatısı alanı
Döşemenin orta şeridinin 1 metre genişliği için eğilme momenti ;
2
d knM = P 100 t-cm / m formülü ile hesaplanır. 2
m d knM= P 100 t-cm / m ( Mesnet momenti)
2
a d knM= P 100 t-cm / m ( Açıklık momenti)
2M 0.943 3.75 100 1326 t cm/m
D101 döşemesinin, iki komşu kenarı süreksiz D102 döşemesinin, bir kenar süreksiz D103 döşemesinin, üç kenarı süreksiz D104 döşemesinin, bir kenarı süreksiz D105 döşemesinin, bir kenarı süreksiz Açıklık donatısı hesabı;
Donatı alanını hesaplamak için ; ds
yd
MA
f jd formülü kullanılır.
24
D101 döşemesi için ; Kısa doğrultuda, Md çizelge 3.3’ den alınır.
K = 2
w
d
b d
M =
22 2100 10
157.13cm / t 38cm / t63.64
. K > Kl olduğundan kesit
yeterlidir.
2ds
yd
M 63.64A 2.03cm
f jd 3.65x0.86x10
Donatı aralığı; eğilme donatısı 8 ’ lik seçilirse;
0
s
A 0.5t 100 100 24.63 cm
A 2.03
- t 1.5 h (her iki doğrultuda) t=1.512=18 cm olmalı
Fakat; donatı aralığı bir düz bir pilye yerleştirildiğinde; 8 /36düz 8 /36pilye
olur.
Uzun doğrultuda, Md çizelge 3.3’ den alınır.
K=2
w
d
b d
M=
22 2100 10
203.83cm / t 38cm / t49.06
. K > Kl olduğundan kesit yeterlidir.
2ds
yd
M 49.06A 1.56cm
f jd 3.65x0.86x10
Donatı aralığı; eğilme donatısı 8 ’ lik seçilirse;
0
s
A 0.5t 100 100 32.05 cm
A 1.56
- t 1.5 h (her iki doğrultuda) t=1.512=18 cm olmalı
Fakat; donatı aralığı bir düz bir pilye yerleştirildiğinde; 8 /36düz 8 /36pilye
olur.
Diğer döşeme açıklıkları için de aynı şekilde hesap yapılarak, Çizelge 3.3’ deki sonuçlar elde edilir.
25
Çizelge 3.3 Açıklıklar İçin Donatı Hesabı D
ÖŞEM
E N
O
u
m
M
MESNET AÇIKLIK
k
t-cm
mu
mk
muM
mkM
t-cm
au
ak
auM
akM
t-cm
suA
skAcm2
(Hesap ile bulunan)
Uzun yön Kısa yön
(Yönetmeliğin müsaade ettiği)
Uzun yön Kısa yön
D101 5 4
1.25 1326 0.049 0.064
64.97 84.86
0.037 0.048
49.06 63.64
1.56 2.03
Φ8/64 D Φ8/64 P Φ8/50 D Φ8/50 P
Φ8/36 D Φ8/36 P Φ8/36 D Φ8/36 P
D102 4 4
1.0 1326 0.042 0.042
55.69 55.69
0.031 0.031
41.11 41.11
1.31 1.31
Φ8/76 D Φ8/76 P Φ8/76 D Φ8/76 P
Φ8/36 D Φ8/36 P Φ8/36 D Φ8/36 P
D103 5 4
1.25 1326 0.058 0.074
76.91 98.12
0.044 0.056
58.34 74.26
1.86 2.37
Φ8/52 D Φ8/52 P Φ8/42 D Φ8/42 P
Φ8/36 D Φ8/36 P Φ8/36 D Φ8/36 P
D104 5 4
1.25 1326 0.042 0.055
55.69 72.93
0.031 0.042
41.11 55.69
1.31 1.77
Φ8/76 D Φ8/76 P Φ8/56 D Φ8/56 P
Φ8/36 D Φ8/36 P Φ8/36 D Φ8/36 P
D105 4 4
1.00 1326 0.042 0.042
55.69 55.69
0.031 0.031
41.11 41.11
1.31 1.31
Φ8/76 D Φ8/76 P Φ8/76 D Φ8/76 P
Φ8/36 D Φ8/36 P Φ8/36 D Φ8/36 P
Mesnet donatısı hesabı ; D101-D102;
küçük
büyük
M 55.690.86
M 64.97 >0.8 olduğuna göre, bulunan momentlerden büyük olanı dM
olarak kullanılır.
dM =64.97 t-cm
Donatıların hesaplanması
ds
yd
MA
f jd = 264.97
2.07cm3.65x0.86x10
Mevcut D101 8 / 36 o
s
At 100
A 2
s
0.5A x100 1.39 cm
36
D102 8 / 36 o
s
At 100
A 2
s
0.5A x100 1.39 cm
36
+
2.78 2cm
2.78 > 2.07 olduğuna göre ilave donatıya gerek yok D102-D103 ;
- küçük
büyük
M 55.690.72
M 76.91 < 0.8 olduğuna göre,
26
büyük küçükM M M 76.91 55.69 21.22 t cm
M ’ in 2
3’ ünü plakların rijitlikleri oranında D102 ve D103 döşemelerine dağıtırız.
- Rijitliklerin (K) bulunması,
D102K = döşeme
D102
h 120.032
375 , D103K = döşeme
D103
h 120.025
475
d1M D102küçük
K2 2 0.032M M 55.69 x21.22
3 K 3 0.032 0.025
= 63.63 t-cm
D103d2 büyük
K2 2 0.025M M M 76.91 x21.22
3 K 3 0.032 0.025
= 70.70 t-cm
Burada bulunan momentlerden büyük olanı dM 70.70 t cm olarak kullanılır.
- Mesnet bölgelerine yerleştirilecek donatı alanı,
2ds
yd
M 70.70A 2.25 cm
f jd 3.65x0.86x10
2.78 > 2.25 olduğuna göre ilave donatıya gerek yok Diğer döşeme mesnetleri için de aynı şekilde hesap yapılarak, Çizelge 3.4’ deki sonuçlar elde edilir.
Çizelge 3.4 Mesnetler İçin İlave Donatı Hesabı
Döş 1
Döş 2
M 1
M 2
t-cm
küçük
büyük
M
M
M
K
d1M
d2M maxM sA
Mevcut
İlave Donatı
D 101
D 102
64.97
55.69 0.86 - -
-
- 64.97 2.07
8/36=1.39 8/36=1.39
Mevcut 2.78
İlave :---
Gerek yok
D 101 D 104
84.86 72.93
0.86 - - - 84.86 2.70
8/36=1.39 8/36=1.39 Mevcut 2.78
İlave :---
Gerek yok
D 102
D 103
55.69
76.91 0.72 21.22
0.032
0.025
63.63
70.70 70.70 2.25
8/36=1.39 8/36=1.39
Mevcut 2.78
İlave :---
Gerek yok
D 102
D 105
55.69
55.69 1.0 - - - 55.69 1.77
8/36=1.39 8/36=1.39
Mevcut 2.78 İlave :---
Gerek yok
27
Süreksiz kenar hesabı: D101 için; Kısa doğrultuda; ak 0.048
0.048x0.56= 0.027
2
dM 0.027x0.943x3.75 x100 35.80t cm/m
2ds
yd
M 35.80A 1.14 cm
f jd 3.65x0.86x10
Mevcut 28 /36 1.39cm > 1.14 2cm ek donatıya gerek yok
Uzun doğrultuda; au 0.037
0.037x0.56= 0.021
2
dM 0.021x0.943x3.75 x100 27.85 t cm/m
2ds
yd
M 27.85A 0.88cm
f jd 3.65x0.86x10
Mevcut 28 /36 1.39cm > 0.88 2cm ek donatıya gerek yok
Diğer döşemelerin süreksiz kenarları için ek donatıya gerek yoktur.
4
,0 m
4,0
m4,0
m
5,0 m 5,0 m4,0 m
A B C D
1
2
3
4
D 103 D 102 D 101
D 104D 105
D 103 D 102 D 101
Şekil 3.9 Zemin Kat Tavanı Kalıp ve Donatı Planı
28
3.4. Örnek : Şekil 3.10’ da gösterilen D101 ve D102 döşemelerini dizayn ediniz ve çizimle gösteriniz. Malzeme C20/S420, kolonlar 250x500 cm.
h=10 cmh=10 cm
25 c
m25
cm
600
cm
25 cm250 cm250 cm25 cm
(25x60)(25x60)
(25x60)(25x60)
K10
1(25
x60)
K10
2(25
x60)
K10
1(25
x60)
D102D10110
0 cm
124P(Lkn)
111P(Lkn) 1
11P(Lkn) 18P(Lkn)
2 124P(Lkn)
22 22
G=6 kN/m2
2Q=4 kN/m Q=4 kN/m
2
2G=6 kN/m
1.15PL/2 PL/2
PL/2
Md
Vd
Şekil 3.10 Döşeme planı ve moment katsayıları
Çözüm:
uzun
kısa
l 625m 2.27 2.0
l 275 olduğuna göre D101 ve D102 döşemeleri tek doğrultuda
çalışan döşemelerdir.
dP 1.4x6 1.6x4 14.80 kN /m
100 cm’ lik kirişte oluşan momentler,
21x14.80x2.5 3.85kN m
24 (Dış mesnette)
21x14.80x2.5 8.40 kN m
11 (Açıklıkta)
21x14.80x2.5 11.56 kN m
8 (İç mesnette)
29
Açıklık hesabı:
2 22 2
ld
1000xd 1000x80K 762mm /kN K 380mm /kN
M 8400 (uygun)
2ds
yd
M 8400A 334mm
f jd 0.365x0.86x80 sA 334
ρ 0.0042 0.0021000xd 1000x80
0
s
A 50t x100 x100 14.97 cm
A 334 Ø8/14 Düz
İç mesnet hesabı:
2 22 2
ld
1000xd 1000x80K 553mm /kN K 380mm /kN
M 11560 (uygun)
2dsek
yd
M 11560A 460mm
f jd 0.365x0.86x80
sekA 0.60 skA =0.6x334=200 mm2
sekA 170 mm 2 (S420 için)
İç mesnette donatı miktarı her iki koşuluda sağlamaktadır.
0
s
A 50t x100 x100 10.87 cm
A 460 Ø8/10
Dış mesnet hesabı:
lK K (uygun)
2dsek
yd
M 3850A 153 mm
f jd 0.365x0.86x80
sekA 0.60 skA =200 mm2>153 mm2 sekA 170 mm 2 (S420 için)
Dış mesnette donatı miktarı 200 mm2 alınmalıdır.
0
s
A 50t x100 x100 25cm
A 200 Ø8/25
Dağıtma donatısı hesabı:
2sksu
A 334A 111cm
3 3 < 20.002x1000x80 160cm
olduğuna göre dağıtma donatısı alanı 160 cm2 alınmalıdır.
0
s
A 50t x100 x100 31.25cm
A 160 Ø8/30
30
Kesme kuvveti kontrolü:
d
PL 14.8x2.5V 1.15 1.15x 21.28 ton
2 2
cr ctd wV 0.65f b d 0.65x1x1000x80 52000N 52kN > dV
8/10
8/2
58/2
5
8/2
58/2
5
8/14
8/3
0
8/3
0
8/14
h=10 cmh=10 cm
25 c
m25 c
m600 c
m25 cm250 cm250 cm25 cm
(25x60)(25x60)
(25x60)(25x60)K101(2
5x60)
K102(2
5x60)
K101(2
5x60)
D102D101
Şekil 3.11 Döşeme donatı yerleşimi
31
4. MERDİVEN TASARIMI Çok kullanılan merdivenler iki kısma ayrılır. - Enine doğrultuda yatay çalışan merdivenler - Boyuna doğrultuda çalışan merdivenler a) Yatay Doğrultuda Çalışan Merdivenler : Bu tip merdivenler her iki tarafından mesnetlendiği gibi taşıyıcı bir duvara da ankastre olarak oturabilirler. Bir tarafından duvarla diğer tarafından bir kirişle taşınmakta olan merdiveni göstermektedir. Her basamak şekilde görüldüğü gibi boğaz uzunluğu b ve faydalı yüksekliği d=D/2 olarak tasarlanmaktadır. Kesitin daha hassas bir analizi gerekli olmamaktadır. Boyuna doğrultuda konan dağıtma donatısı ana donatının üstüne konmaktadır. Konsol bir merdivenin faydalı yüksekliği olarak kesitin ortalama faydalı yüksekliği alınmalıdır. Ana donatı basamakların üstüne konup mesnete kenetlenmelidir. Alt yüze büzülme çatlamasını önlemek için hafif bir donatı ızgarası konmalıdır. b) Boyuna Doğrultuda Çalışan Merdivenler : Merdiven tabliyesi kendine dik doğrultudaki sahanlıklara oturabildiği gibi taşıyıcı kirişlerede oturabilir. Ölü yük merdivenin eğimli uzunluğuna göre hesaplanır. Hareketli yük plan alanı üzerinde hesaplanır. Etkili açıklık ( L ) mesnetler arasındaki yatay mesafe olarak alınır. Merdivenin sahanlıklar tarafından mesnetlenmesi durumunda etkili açıklık sahanlığın ortasından sahanlığın ortasına olan mesafe olarak alınmalıdır. Merdiven tabliyeleri mütemadi ve kendilerini taşıyan sahanlık veya kirişlerle
beraber dökülmeleri durumunda tasarımlarında kullanılacak eğilme momenti PL
10
olarak alınabilir. Burada ‘F’ toplam taşıma gücü yüküdür. Çoğu durumlarda merdivenlerin plakları öndökümlü olarak yapılmaktadır. Böyle durumlarda merdiven tabliyesi ile bileşimi sağlamak için taşıyıcı kirişlerden filizlerle birlikte cepler çıkarılır. Bu durumda bağlantı yerlerinde fazla bir ankastrelik mevcut olmadığından tasarım
momenti PL
8 alınmalıdır.
4.1. Merdiven Hesabı :
Normal bina merdivenlerinde eğim 25 ile 36 arsında bulması gerekmektedir. Aksi taktirde bina merdivenleri çok yatık yada çok dik olur. Plak kalınlığı;
h= L 500 25
19cm25 25
seçilen h= 25 cm
32
Basamak genişliği : 28 cm Rıht Yüksekliği : 15 cm
Basamak Sayısı : 300
2015
basamak
Merdiven Uzunluğu : 2 2(2.8) (1.5) 3.17m
Şekil 4.1 Merdiven kesiti Yük Hesabı : Yük hesabı yapılırken merdivenin 1 m genişli için hesap yapılır. Betonun birim
hacim ağırlığı 2.4 t / m 3 ve hareketli yük Q = 350 kg / m 2 ’dir.
Tabliye ve basamaklar :0.28 0.15 10
(0.25 3.17 ) 2.4 (0.25 2.2 2.4) 3.73 t2
Hareketli yükün ağırlığı : (3.17 2.2) 0.35 1.88 t
Taşıma Gücü Yükü : P 1.4G 1.6Q P 1.4 3.73 1.6 1.88 8.23 t
d
PL 8.23 4.75M 4.89 t m 489 t cm
8 8
Eğilme kontrolu;
2 22 2w
d
b d 100 23K 108 cm / t 38 cm / t
M 489
( UYGUN )
2d
yd
M 489As 6.77 cm
f j d 3.65 0.86 23
min 2
s wA 0.002xb xd 0.002x100x23 4.6cm < 6.77 2cm uygun
28
25
15
280
150
25
110 110
33
Boyuna donatı : ( 14 kullanılırsa oA = 1.54 cm 2 )
0
s
A 1.54t 100 100 22.7 cm
A 6.77 ( 14 / 22 cm )
Dağıtma donatısı : ( 8 kullanılırsa oA = 0.5 cm 2 )
2sA 6.771.35 cm
5 5 ise ;
0
s
A 0.5t 100 100 37 cm
A 1.35 ( 8 /35 cm )
Kesme kontrolü ;
P 8.23V 4.12 t
2 2
cr ctd wV 0.65 f b d crV 0.65 10.66 100 23 10530 10.53 t
cr dV V olduğundan tabliye kesme kuvveti yönünden yeterlidir.
34
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
O 14 / 44
O 14/22
O 14/22
O 14/44
O 8/35
A - A Kesiti
L=375 cm
A A
1 1 0 c m 2 8 0 c m 1 1 0 c m
Şekil 4.2 : Merdiven Donatı Detayı
35
5. BİRO METODU 5.1. Kiriş Yüklerinin Çıkarılması :
4
3
2
1
DCBA
D101D102D103
4 m
4 m
4 m
5 m4 m5 m
K001K001 K002
Şekil 5.1 Kiriş yüklerinin döşemelere aktarılması
Döşemelerden 1 aksında bulunan kirişlere gelen yükler şekil 5.1 de gösterilmiştir. Çift yönde çalışan döşemelerin plaklarından döşemeyi çevreleyen kirişlere gelen yükler kısa kenar üzerinde üçgen, uzun kenar üzerinde trapez şeklindedir.
Trapez yük eşdeğer düzgün yayılı yük dönüşümü: kısad 2
3 1P
3 2 2m
( 5.1 )
Üçgen yük eşdeğer düzgün yayılı yük dönüşümü: kısadP
3 ( 5.2 )
Normal kat Döşemelerinde; 2 2G 0.445 t /m Q 0.200 t /m
36
K101 kirişi üzerine gelen yükler: Ölü yükler ;
D103 den gelen (şekil 5.1’ den) 2
4 3 10.445 0.70 t /m
3 2 2(1.25)
Tuğla duvar 0.5202.50 = 1.30 t/m Kiriş zati ağırlığı 0.250.50x2.4 = 0.30 t/m G = 2.30 t/m Hareketli yük; sadece döşemelerden gelir.
D105’ den gelen2
4 3 10.200
3 2 2(1.25)
= 0.315 t/m
Q = 0.315 t/m K102 kirişi üzerine gelen yükler ; Ölü yükler
D102 den 4
0.4453
= 0.59 t/m
Tuğla duvar 0.5202.50 = 1.30 t/m Kiriş zati ağırlığı 0.25 0.50 2.4 = 0.3 t/m
G = 2.19 t/m Hareketli yük; sadece döşemelerden gelir.
D102 döşemesinden 4
0.2003
= 0.266 t/m
Q = 0.266 t/m 5.2. Kiriş Atalet Momentleri ;
Yarım tablalı kiriş kesitiTam tablalı kiriş kesiti
h
bw
b
t
h
b
bw
t
Şekil 5.2.a Tablalı kiriş kesitleri
37
b= çalışan tabla genişliği
Tam tablalı kesitlerde ; W p
1b b
5 (
p L ) ( 5.3 )
Yarım tablalı kesitlerde ; w p
1b b
10 (
p L ) ( 5.4 )
Kenar Açıklıkta = 0.8
Orta Açıklıkta = 0.6
Konsol kirişlerde =1.5
Tek açıklıklı kirişlerde =1.0
K101 için; E aksında bulunan bu kirişin bir tarafında döşeme bulunmadığı için Yarım Tablalı kiriş olarak kabul ederiz.
wb 25 cm pl l 0.8 500 400 cm
w p
1 1b b l 25 400 25 40 65
10 10 cm
Yarım tablalı kiriş kesiti
12 cm
50 cm
25 cm
Şekil 5.2.a
W
b 652.6
b 25
t 120.24
h 50
Abak 13’ den 1.50
I = 1.50 3 41( 2.5 5 ) 39.1dm12
K102 için; E aksında bulunan bu kirişin bir tarafında döşeme bulunmadığı için Yarım Tablalı kiriş olarak kabul ederiz.
pl l 0.6 400 240cm
1b 25 240 49
10 cm
W
b 492.00
b 25
t 120.24
h 50
Abak den 1.35
I = 1.35 3 41( 2.5 5 ) 35.2dm12
38
5.3. Kolon Atalet Momentleri
S001 kolonu için 3 3
4bh 2.5 3.5I 8.93dm
12 12
S002 kolonu için 3 3
4bh 2.5 4I 13.33dm
12 12
5.4. Kiriş ve Kolonların Redör ve Dağıtma Katsayılarının Hesabı
25x3
525x3
5
25x4
025x4
025x4
025x4
0
25x4
025x4
025x4
025x4
0
25x3
525x3
525x3
5
25x3
5
25x3
5
S001
S101
S201
S301
S002
S102
S202
S302
S002
S102
S202
S302
S001
S101
S201
S301
25x3
5
K301 K302 K303
K201 K202 K203
K101 K102 K103
K001 K002 K003
Şekil 5.3 1 Aksındaki kolon ve kirişlerin yerleşimi
K redörü temsil edip 4EI
KL
’ dir. Burada I atalet momenti, L eleman boyudur ve 4E
bütün elemanlarda aynı olduğundan K=I
L olarak alınabilir.
DF = dağıtma katsayısı; i
i
KDF
K
K = Bir düğüm noktasındaki elemanların (kolon, kiriş) toplam redörü
iK = Bir düğüm noktasındaki i sayılı elemanın redörü
i
DF = Aynı düğüm noktasındaki i sayılı elemanın dağıtma katsayısı
Şekil 5.4’ de gösterilen normal kat çerçevesinin tamamını Cross Metodu veya Biro Metodu ile çözmek için dağıtma katsayılarının hesaplanması: A düğüm noktası: Çizelge 5.1 Redör ve Dağıtma katsayıları
K DF
AE 8.93/3=2.97 2.97/13.76=0.215 IAE 8.93/3=2.97 2.97/13.76=0.215
AB 39.1/5=7.82 7.82/13.76=0.570
K =13.76 DF = 1
39
B düğüm noktası:
K DF
BA 39.1/5=7.82 0.31
BC 35.2/4=8.80 0.35
BF 13.33/3=4.44 0.17 IBF 13.33/3=4.44 0.17
K =25.5 DF= 1
2.9
72.9
7 7.82 7.828.80
4.4
44.4
4
E GF H
F HE G
A B C D
Şekil 5.4 Kolon ve kiriş redörleri
5.5. Çerçevenin Düşey Yüklere Göre Çözümü - Bu çözüm Biro Metoduna ile yapılacaktır. Bu kısımda kullanılan işaretler:
FM = Ankastrelik momenti
dM = Dizayn momenti
V = Kesme kuvveti
M = Mesnetlerde moment azaltması
F
ABM F
BAM
A (a) B A MF
AB (b) MFBA B
Şekil 5.5 Ankastrelik momentler
40
Şekil 5.5 (a) da AB ankastre kirişinin A ve B noktalarındaki ankastrelik
momentlerinin pozitif yönleri gösterilmektedir. F
ABM ankastrelik momentinin yönü
pozitif. F
BAM ankastrelik momentinin yönü ise negatiftir.
5.6. Biro Metodu ile Çözüm
Mkolon -Mkolon1 Mkolon2 -Mkolon2 Mkolon1
Dkolon Dkolon1 Dkolon2 Dkolon2 Dkolon1
Dkiriş Dkiriş1 Dkiriş2 Dkiriş3 Dkiriş3 Dkiriş2 Dkiriş1
MgF Mgkiriş1 kiriş1Mg
2
-Mgkiriş1 Mgkiriş2 kiriş2Mg
2
-Mgkiriş2 Mgkiriş1 kiriş1Mg
2 -Mgkiriş1
MpF Mpkiriş1 kiriş1Mp
2 -Mpkiriş1 Mpkiriş2
kiriş2Mp
2 -Mpkiriş2 Mpkiriş1
kiriş1Mp
2 -Mpkiriş1
Mtaşıma A1 B1 A2 A3 B2 A4 A5 B3 A6
Mtoplam C1 B4 C2 C3 B5 C4 C5 B6 C6
Mdenge D1 D2 D3 D4 D5 D6
Mnetice E1 F1 E2 E3 F2 E4 E5 F3 E6
Dkolon Dkolon1 Dkolon2 Dkolon2 Dkolon1
Mkolon -Mkolon1 Mkolon2 -Mkolon2 Mkolon1
Vo G1 G2 G3 G4 G5 G6
ΔV H1 H2 H3 H4 H5 H6
V I1 I2 I3 I4 I5 I6
Vd K1 K2 K3 K4 K5 K6
ΔM L1 L2 L3 L4 L5 L6
Md M1 M2 M3 M4 M5 M6
Vd K1 K2 K3 K4 K5 K6
Md M1 M2 M3 M4 M5 M6
2
kiriş1 kiriş2
G×lMg =Mg =
12
2
kiriş1 kiriş2
P lMp Mp
12
kiriş1 kiriş2 kiriş2( Mp Mg ) D
A1 ( )2
kiriş1 kiriş1Mp DA2 ( )
2
kiriş2 kiriş1 kiriş3( Mp Mg ) D
A3 ( )2
kiriş1 kiriş2 kiriş3( Mg Mp ) DA4 ( )
2
kiriş1 kiriş1( Mp D )
A5 ( )2
kiriş2 kiriş1 kiriş2( Mg Mp ) DA6 ( )
2
2
)D1(1A1B
1kiriş
2
)D1(3A2B
3kiriş
2
)D1(5A3B
2kiriş
2
)D1(2A4B
2kiriş
41
2
)D1(4A5B
3kiriş
2
)D1(6A6B
1kiriş
1AM1C 1kiriş 2AM2C 1kiriş
3AM3C 2kiriş 4AM4C 2kiriş
5AM5C 1kiriş 6AM6C 1kiriş
1kirişD1C1D 2kirişD)3C2C(2D
kiriş3D3 (C2 C3) D 3kirişD)5C4C(4D
2kirişD)5C4C(5D 1kirişD6C6D
1D1C1E 2D2C2E
3D3C3E 4D4C4E
5D5C5E 6D6C6E
4B1B2
M1F
1k iriş 5B2B
2
M2F
2kiriş
6B3B2
M3F
1kiriş
2
lP2G1G
kiriş
E1 E2H1
L
kiriş
E1 E2H2
L
kiriş
E3 E4H3
L
kiriş
E3 E4H4
L
kiriş
E5 E6H5
L
kiriş
E5 E6H6
L
1H1G1I 2H2G2I
3H3G3I 4H4G4I
5H5G5I 6H6G6I
P)d2
c(j 21 ( c = Kolon boyutu ; d = Kirişin faydalı yüksekliği )
42
1J1I1K 2J2I2K
3J3I3K 4J4I4K
5J5I5K 6J6I6K
3
c1I1L
3
c2I2L
3
c3I3L
3
c4I4L
3
c5I5L
3
c6I6L
1L1E1M 2L2E2M
3L3E3M 4L4E4M
5L5E5M 6L6E6M
43
a) Çerçevelerin Ölü Yüklere ( G ) Göre Analizi ;
A B C D
3 m
3 m
5 m 4 m 5 m
2.30 t/m 2.30 t/m2.19 t/m
K101 K101K102
A B C D
A' B' C' D'
Şekil 5.6. Çerçeveye etkiyen ölü yükler
Ankastrelik momentler:
2F
AB
2.30 5M 4.79 t m
12
2F
BC
2.19 4M 2.92 t m
12
Mkolon -109,258 60,602 -60,602 109,258
Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Dkiriş 0,570 0,310 0,350 0,350 0,310 0,570
MgF 479,167 239,583 -479,167 292,000 146,000 -292,000 479,167 239,583 -479,167
MpF 479,167 239,583 -479,167 292,000 146,000 -292,000 479,167 239,583 -479,167
Mc 29,011 22,774 -136,563 -32,754 -22,109 32,754 136,563 89,448 -29,011
Mtoplam 508,178 89,448 -615,729 259,246 -22,109 -259,246 615,729 22,774 -508,178
Mdenge -289,661 110,510 124,769 -124,769 -110,510 289,661
Mnetice 218,516 351,805 -505,219 384,015 101,782 -384,015 505,219 351,805 -218,516
Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Mkolon -109,258 60,602 -60,602 109,258
Vo 5,750 5,750 4,380 4,380 5,750 5,750
ΔV -0,573 0,573 0,000 0,000 0,573 -0,573
V 5,177 6,323 4,380 4,380 6,323 5,177
Vd 3,693 4,782 2,913 2,913 4,782 3,693
ΔM 60,394 -84,312 58,400 -58,400 84,312 -60,394
Md 158,123 -420,907 325,615 -325,615 420,907 -158,123
Vd 3,693 4,782 2,913 2,913 4,782 3,693
Md 158,123 420,907 325,615 325,615 420,907 158,123
S001 kolonunun üst ucundaki moment -109.258 t-cm, alt ucundaki moment ise
109.258
54.629t cm2
’ dir.
- Aynı şekilde S002 kolonunun üst ucundaki moment -60.602 t-cm, alt ucundaki
moment ise 60.602
30.30 t cm2
’ dir.
44
b) Çerçevelerin Hareketli ( dolu dolu doluQ Q Q ) Yüklere Göre Analizi ;
A B C D
3 m
3 m
0.315 t/m 0.266 t/m
K101 K101K102
0.315 t/m
DCBA Şekil 5.7 Çerçeveye hareketli yük etkimesi durumu
Mkolon -15,114 9,204 -9,204 15,114
Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Dkiriş 0,570 0,310 0,350 0,350 0,310 0,570
MQF 65,625 32,813 -65,625 35,467 17,733 -35,467 65,625 32,813 -65,625
MpF 65,625 32,813 -65,625 35,467 17,733 -35,467 65,625 32,813 -65,625
Mc 4,675 3,670 -18,703 -5,278 -3,562 5,278 18,703 12,251 -4,675
Mtoplam 70,300 12,251 -84,328 30,189 -3,562 -30,189 84,328 3,670 -70,300
Mdenge -40,071 16,783 18,949 -18,949 -16,783 40,071
Mnetice 30,229 48,733 -67,545 49,138 10,608 -49,138 67,545 48,733 -30,229
Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Mkolon -15,114 9,204 -9,204 15,114
Vo 0,788 0,788 0,532 0,532 0,788 0,788
ΔV -0,075 0,075 0,000 0,000 0,075 -0,075
V 0,713 0,862 0,532 0,532 0,862 0,713
Vd 0,510 0,651 0,354 0,354 0,651 0,510
ΔM 8,317 -11,495 7,093 -7,093 11,495 -8,317
Md 21,912 -56,050 42,044 -42,044 56,050 -21,912
Vd 0,510 0,651 0,354 0,354 0,651 0,510
Md 21,912 56,050 42,044 42,044 56,050 21,912
45
c) Çerçevelerin Hareketli ( dolu boş doluQ Q Q ) Yüklere Göre Analizi ;
A B C D
3 m
3 m
0.315 t/m
K101 K101K102
0.315 t/m
DCBA Şekil 5.8 Çerçeveye etkiyen hareketli yükler
Mkolon -16,296 16,288 -16,288 16,296
Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Dkiriş 0,570 0,310 0,350 0,350 0,310 0,570
MQF 65,625 32,813 -65,625 0,000 0,000 0,000 65,625 32,813 -65,625
MpF 65,625 32,813 -65,625 0,000 0,000 0,000 65,625 32,813 -65,625
Mc 10,172 7,985 -18,703 -11,484 -7,752 11,484 18,703 12,251 -10,172
Mtoplam 75,797 12,251 -84,328 -11,484 -7,752 11,484 84,328 7,985 -75,797
Mdenge -43,204 29,702 33,534 -33,534 -29,702 43,204
Mnetice 32,593 53,048 -54,626 22,050 -15,504 -22,050 54,626 53,048 -32,593
Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Mkolon -16,296 16,288 -16,288 16,296
Vo 0,788 0,788 0,000 0,000 0,788 0,788
ΔV -0,044 0,044 0,000 0,000 0,044 -0,044
V 0,743 0,832 0,000 0,000 0,832 0,743
Vd 0,540 0,621 0,000 0,000 0,621 0,540
ΔM 8,673 -11,088 0,000 0,000 11,088 -8,673
Md 23,919 -43,539 22,050 -22,050 43,539 -23,919
Vd 0,540 0,621 0,000 0,000 0,621 0,540
Md 23,919 43,539 22,050 22,050 43,539 23,919
46
(+) (-) (+) (-) (-) (+) (-) (+) (-) (+) (-) (+) (-) (+) (-) (+) (+) (-) (+) (-) (-) (+) (-) (+) (-) (+) (-) (+) (+) (-) (+) (-)
Şekil 5.9 Düşey Yüklerden dolayı kolon ve kirişlerde oluşan momentlerin pozitif ve negatif yönleri
47
6. EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ HESABI - Yapı işlevi : Konut - Zemin sınıfı : Orta sıkı kum, Çakıl (C) - Deprem bölgesi : 1 - Yapı sistemi : Betonarme karkas, süneklik düzeyi yüksek sistem ( Deprem
yükleri tamamen çerçevelerle taşınmaktadır.) - Hesap yöntemi : Eşdeğer deprem yükü
6.1. Spektral ivme katsayısı
1 o (T)A(T ) A IS (6.1)
Çizelge 6.1 - Etkin yer ivmesi katsayısı (Ao)
Deprem Bölgesi
Ao
1 0.40
2 0.30
3 0.20
4 0.10
1.Derece deprem bölgesi için A 0 0.40
Çizelge 6.2 – Bina önem katsayısı Binanın Kullanım Amacı
veya Türü Bina Önem
Katsayısı ( I )
1. Deprem sonrası kullanımı gereken binalar ve tehlikeli madde içeren binalar a) Deprem sonrasında hemen kullanılması gerekli binalar (Hastaneler,dispanserler, sağlık ocakları, itfaiye bina ve tesisleri, PTT ve diğer haberleşme tesisleri, ulaşım istasyonları ve terminalleri, enerji üretim ve dağıtım tesisleri; vilayet, kaymakamlık ve belediye yönetim binaları, ilk yardım ve afet planlama istasyonları) b) Toksik, patlayıcı, parlayıcı, vb özellikleri olan maddelerin bulunduğu veya depolandığı binalar
1.5
2. İnsanların uzun süreli ve yoğun olarak bulunduğu ve değerli eşyanın saklandığı binalar a) Okullar, diğer eğitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri kışlalar, cezaevleri, vb. b) Müzeler
1.4
3. İnsanların kısa süreli ve yoğun olarak bulunduğu binalar Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonları, vb.
1.2
4. Diğer binalar Yukarıdaki tanımlara girmeyen diğer binalar (Konutlar, işyerleri, oteller, bina türü endüstri yapıları, vb)
1.0
Bina önem katsayısı konut için; I = 1.00
48
Çizelge 6.3 - Zemin grupları
Zemin Grubu
Zemin Grubu
Tanımı
Stand. Penetr. (N/30)
Relatif Sıkılık (%)
Serbest Basınç Direnci (kPa)
Kayma Dalgası
Hızı (m/s)
(A)
1. Masif volkanik kayaçlar ve ayrışmamış sağlam metamorfik kayaçlar, sert çimentolu tortul kayaçlar.... 2. Çok sıkı kum, çakıl......... 3. Sert kil ve siltli kil.......
-
> 50 > 32
-
85 -100 -
> 1000 -
> 400
> 1000
> 700 > 700
(B)
1. Tüf ve aglomera gibi gevşek volkanik kayaçlar, süreksizlik düzlemleri bulunan ayrışmış çimentolu tortul kayaçlar.................... 2. Sıkı kum, çakıl............... 3. Çok katı kil ve siltli kil....
-
30 - 50 16 - 32
-
65 - 85 -
500 - 1000 -
200 - 400
700 - 1000
400 - 700 300 - 700
(C)
1.Yumuşak süreksizlik düzlemleri bulunan çok ayrışmış metamorfik kayaçlar ve çimentolu tortul kayaçlar................……….. 2. Orta sıkı kum, çakıl........ 3. Katı kil ve siltli kil..........
-
10 - 30 8 -16
-
35 - 65 -
< 500 -
100 - 200
400 - 700
200 - 400 200 - 300
(D)
1.Yeraltı su seviyesinin yüksek olduğu yumuşak, kalın alüvyon tabakaları..... 2. Gevşek kum................... 3. Yumuşak kil, siltli kil......
-
< 10 < 8
-
< 35 -
- -
< 100
< 200
< 200
< 200
Çizelge 6.4 - Yerel Zemin sınıfları Yerel Zemin
Sınıfı Çizelge 6.3’e Göre Zemin Grubu ve
En Üst Zemin Tabakası Kalınlığı (h1)
Z1 (A) grubu zeminler
h1 15 m olan (B) grubu zeminler
Z2 h1 > 15 m olan (B) grubu zeminler
h1 15 m olan (C) grubu zeminler
Z3 15 m < h1 50 m olan (C) grubu zeminler
h1 10 m olan (D) grubu zeminler
Z4 h1 > 50 m olan (C) grubu zeminler h1 > 10 m olan (D) grubu zeminler
49
Çizelge 6.5 - Spektrum karakteristik periyotları ( TA , TB)
Çizelge 6.4' e göre Yerel Zemin Sınıfı
TA (saniye)
TB (saniye)
Z1 0.10 0.30
Z2 0.15 0.40
Z3 0.15 0.60
Z4 0.20 0.90
Yerel zemin sınıfı Çizelge 6.4 den h 15m ve C grubu zeminler için, Çizelge 6.5’
den Yerel zemin sınıfı Z2 dir.Böylece, Spektrum karakteristik periyotları (T A B, T ) :
T A 0.15 T B 0.40
6.2. Spektrum Katsayısı Denk.(6.1)’de yer alan Spektrum Katsayısı, S(T), yerel zemin koşullarına ve bina doğal periyodu T’ ye bağlı olarak Denk.(6.2) ile hesaplanacaktır. S(T) = 1 + 1.5 T / TA (0 T TA) (6.2)
S(T) = 2.5 (TA < T TB) S(T) = 2.5 (TB / T )0.8 (T > TB)
Şekil 6.1 Spektrum katsayısı grafiği
T 3/4
1 1A t NT C H
C t 0.07 ( Taşıyıcı sistemi betonarme çerçeveli binalar için)
H N 12m ( Temel üstünden ölçülür.)
T 3/4
1 0.07 12 0.45
1 BT T koşulu sağlandığından; S(T) = 2.5 (TB / T 1 )0.8= 2.5(0.40 / 0.45) 0.8 =2.27
Spektral ivme katsayısı;
1A(T ) 0.40 1 2.27 0.91
T TB TA
2.5
1.0
S(T) = 2.5 (TB / T )0.8
S(T)
50
6.3. Taşıyıcı sistem davranış katsayısı aR
Çizelge 6.6 Taşıyıcı sistem davranış katsayısı
BİNA TAŞIYICI SİSTEMİ
Süneklik Düzeyi Normal
Sistemler
Süneklik Düzeyi Yüksek
Sistemler
(1) YERİNDE DÖKME BETONARME BİNALAR
(1.1) Deprem yüklerinin tamamının çerçevelerle taşındığı binalar
(1.2) Deprem yüklerinin tamamının bağ kirişli (boşluklu) perdelerle taşındığı binalar..................................................…..
(1.3) Deprem yüklerinin tamamının boşluksuz perdelerle taşındığı
binalar....................................................................…. (1.4) Deprem yüklerinin çerçeveler ile boşluksuz ve/veya bağ
kirişli (boşluklu) perdeler tarafından birlikte taşındığı binalar..
4
4
4
4
8
7
6
7
(2) PREFABRİKE BETONARME BİNALAR
(2.1) Deprem yüklerinin tamamının bağlantıları tersinir
momentleri aktarabilen çerçevelerle taşındığı binalar .......….. (2.2) Deprem yüklerinin tamamının, üstteki bağlantıları mafsallı olan
kolonlar tarafından taşındığı tek katlı binalar..... (2.3) Deprem yüklerinin tamamının prefabrike veya yerinde dökme
boşluksuz ve/veya bağ kirişli (boşluklu) perdelerle taşındığı, çerçeve
bağlantıları mafsallı olan prefabrike binalar.. (2.4) Deprem yüklerinin, bağlantıları tersinir momentleri
aktarabilen prefabrike çerçeveler ile yerinde dökme boşluksuz ve/veya bağ kirişli (boşluklu) perdeler tarafından birlikte
taşındığı binalar………………………………………………
3
──
──
3
7
3
5
6
(3) ÇELİK BİNALAR
(3.1) Deprem yüklerinin tamamının çerçevelerle taşındığı binalar
(3.2) Deprem yüklerinin tamamının, üstteki bağlantıları mafsallı olan
kolonlar tarafından taşındığı tek katlı binalar..... (3.3) Deprem yüklerinin tamamının çaprazlı perdeler veya
yerinde dökme betonarme perdeler tarafından taşındığı binalar (a) Çaprazların merkezi olması durumu...............................…
(b) Çaprazların dışmerkez olması durumu..........................….
(c) Betonarme perdelerin kullanılması durumu........................ (3.4) Deprem yüklerinin çerçeveler ile birlikte çaprazlı çelik
perdeler veya yerinde dökme betonarme perdeler tarafından birlikte taşındığı binalar
(a) Çaprazların merkezi olması durumu...............................… (b) Çaprazların dışmerkez olması durumu...........................…
(c) Betonarme perdelerin kullanılması durumu........................
5
──
4 ──
4
5 ──
4
8
4
5
7
6
6 8
7
Deprem yüklerinin tamamının çerçevelerle taşındığı binalar için; R = 8 alınır. ( Çizelge 6.6)
a AA
a A
TR (T) = 1.5 + (R 1.5) (0 T T )
TR (T) = R (T T)
( 6.3 )
A(T T) olduğuna göre; aR (T) = R =8 alınır.
51
6.4. Kat ağırlıklarının hesaplanması wi = gi + n qi ( 6.4 )
n= Hareketli yük katılım katsayısı Çizelge 6.7 – Hareketli yük katılım katsayısı
Binanın Kullanım Amacı n
Depo, antrepo, vb. 0.80
Okul, öğrenci yurdu, spor tesisi, sinema, tiyatro, konser salonu, garaj, lokanta, mağaza, vb.
0.60
Konut, işyeri, otel, hastane, vb. 0.30
n= 0.30 alınır.
Bina aksının deprem sırasında göz önüne alınacak olan toplam ağırlığı;
3.Kat Toplam Ağırlığı 4W (4.66 7.17) 2 0.3 (0.59 0.33) 2 24.21ton
2.Kat Toplam Ağırlığı 3W (6.58 9.94) 2 0.3 (0.89 1.59) 2 34.53ton
1.Kat Toplam Ağırlığı 2W (6.58 9.94) 2 0.3 (0.89 1.59) 2 34.53ton
Zemin Kat Toplam Ağırlığı 1W (6.58 9.94) 2 0.3 (0.89 1.59) 2 34.53ton
W 127.80 ton
Toplam Eşdeğer Deprem Yükünün (Taban kesme kuvveti) Belirlenmesi;
1t o
a 1
WA(T )V = 0.10 A I W
R (T ) ( 6.5 )
tV 127.80 0.91
8
14.53 ton > 0.100.401127.80 = 5.11 ton (Uygun)
6.5. Katlara Etkiyen Eşdeğer Deprem Yüklerinin Belirlenmesi:
i ii t N N
j jj=1
w HF = (V F )
w H
H < 25 m için NF =0 ( 6.6 )
H 25 m için N tF = 0.0075 N V N=Kat sayısı
4
j jj 1
W H 34.53 3 34.53 6 34.53 9 24.21 12 912.06
t-m
52
1
34.53 3F 14.53 1.65
912.06
ton
2
34.53 6F 14.53 3.30
912.06
ton
3
34.53 9F 14.53 4.95
912.06
ton
4
24.21 12F 14.53 4.62
912.06
ton
4.62 ton
4.95 ton
3.30 ton 1.65 ton
Şekil 6.2 Katlara etkiyen yatay deprem yükleri Kat kesme kuvvetleri; Q4=4.62 ton Q3=4.62+4.95=9.57 ton Q2=4.62+4.95+3.30=12.87 ton Q1=4.62+4.95+3.30+1.65=14.52 ton
53
6.6. Kiriş-Kolon momentlerinin bulunması
1k 2k
Dört kiriş ve bir kolondan oluşan sistemlerde;
ck
k
= 1 2 3 4c
c
k k k k ka D a k
2k 2 k
( 6.7 )
3k 4k
Şekil 6.3.a
1 2 3 4k ,k ,k ,k = kiriş redörleri 11
1
Ik
L
ck = kolon redörleri cc
c
Ik
L
1k 2k
İki kiriş ve bir ankastre kolondan oluşan sistemlerde;
ck 1 2c
c
k k k 0.5k a D a k
k 2 k
( 6.8 )
Şekil 6.3.b 6.6.1. Kolon uç momentleri
üstM
h-hy
T h
T hy 0y h
altM
Şekil 6.4 Her kolonun üst ve alt uçlarındaki eğilme momentleri;
üstM = T (h-hy) ( 6.9 )
altM = T hy
54
Çizelge 6.8 Yatay yükün üçgen yayılı dağılışı durumunda oy katsayısı
yo : Standart Enfleksiyon Noktası Yüksekliği
Kat Adedi
Kat k
0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0
1 1 0.80 0.75 0.70 0.65 0.65 0.60 0.60 0.60 0.60 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55
2 2 0.50 0.45 0.40 0.40 0.40 0.40 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50
1 1.00 0.85 0.75 0.70 0.70 0.65 0.65 0.65 0.60 0.60 0.55 0.55 0.55 0.55
3
3 0.25 0.25 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.50
2 0.60 0.50 0.50 0.50 0.50 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.15 0.90 0.80 0.75 0.75 0.70 0.70 0.65 0.65 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55
4
4 0.10 0.15 0.20 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45
3 0.35 0.35 0.35 0.40 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50
2 0.70 0.60 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.20 0.95 0.85 0.80 0.70 0.70 0.70 0.70 0.65 0.65 0.55 0.55 0.55 0.55
5
5 -0.05 0.10 0.20 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.35 0.40 0.45 0.45 0.45
4 0.20 0.25 0.35 0.35 0.40 0.40 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50
3 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50
2 0.75 0.60 0.55 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.30 1.00 0.85 0.80 0.75 0.70 0.70 0.65 0.65 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55
6
6 -0.15 0.05 0.15 0.20 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.40 0.45 0.45 0.45
5 0.10 0.25 0.30 0.35 0.35 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50
4 0.30 0.35 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
3 0.50 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
2 0.80 0.65 0.55 0.55 0.55 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.30 1.00 0.85 0.80 0.75 0.70 0.70 0.65 0.65 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55
7
7 -0.20 0.05 0.15 0.20 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.45 0.45 0.45 0.45
6 0.05 0.20 0.30 0.35 0.35 0.40 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45
5 0.20 0.30 0.35 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
4 0.35 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
3 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
2 0.80 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.30 1.00 0.90 0.80 0.75 0.70 0.70 0.70 0.65 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55
8
8 -0.20 0.05 0.15 0.20 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.45 0.45 0.45 0.45
7 0.00 0.20 0.30 0.35 0.35 0.40 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50
6 0.15 0.30 0.35 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
5 0.30 0.35 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
4 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
3 0.60 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
2 0.85 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.30 1.00 0.90 0.80 0.75 0.70 0.70 0.70 0.65 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55
55
Çizelge 6.9 - Muto Tablosu Kolon
ck 1k 2k 3k 4k
k a D D/ΣD Q
iV oy h altM üstM
S301 2.97 0 7.82 0 7.82 2.63 0.57 1.69 0.184
4.62
0.850 0.44 3.00 1.12 1.43
S302 4.44 7.82 8.80 7.82 8.80 3.74 0.65 2.89 0.316 1.459 0.45 3.00 1.97 2.41
S302 4.44 0 7.82 8.80 7.82 3.74 0.65 2.89 0.316 1.459 0.45 3.00 1.97 2.41
S301 2.97 7.82 0 7.82 0 2.63 0.57 1.69 0.184 0.850 0.44 3.00 1.12 1.43
ΣD=9.16
S201 2.97 0 7.82 0 7.82 2.63 0.57 1.69 0.184
9.57
1.760 0.49 3.00 2.59 2.69
S202 4.44 7.82 8.80 7.82 8.80 3.74 0.65 2.89 0.316 3.024 0.50 3.00 4.54 4.54
S202 4.44 0 7.82 8.80 7.82 3.74 0.65 2.89 0.316 3.024 0.50 3.00 4.54 4.54
S201 2.97 7.82 0 7.82 0 2.63 0.57 1.69 0.184 1.760 0.49 3.00 2.59 2.69
ΣD=9.16
S101 2.97 0 7.82 0 7.82 2.63 0.57 1.69 0.184
12.87
2.368 0.50 3.00 3.55 3.55
S102 4.44 7.82 8.80 7.82 8.80 3.74 0.65 2.89 0.316 4.067 0.50 3.00 6.10 6.10
S102 4.44 0 7.82 8.80 7.82 3.74 0.65 2.89 0.316 4.067 0.50 3.00 6.10 6.10
S101 2.97 7.82 0 7.82 0 2.63 0.57 1.69 0.184 2.368 0.50 3.00 3.55 3.55
ΣD=9.16
S001 2.97 0 7.82 0 0 2.63 0.68 2.02 0.190
14.52
2.760 0.55 3.00 4.55 3.73
S002 4.44 7.82 8.80 0 0 3.74 0.74 3.29 0.310 4.500 0.55 3.00 7.43 6.08
S002 4.44 8.80 7.82 0 0 3.74 0.74 3.29 0.310 4.500 0.55 3.00 7.43 6.08
S001 2.97 7.82 0 0 0 2.63 0.68 2.02 0.190 2.760 0.55 3.00 4.55 3.73
ΣD=10.62
56
6.6.2. Kolon uç momentleri yardımı ile Kiriş uç momentlerinin bulunması Kiriş uç momentleri düğüm noktalarının moment denge şartından faydalanılarak
hesaplanır. aM
(Kolon)
1M (Kiriş) (Kiriş) 2M
1k 2k aM , üM = Kolon uç momentleri
(Kolon)
üM
Şekil 6.5.a Bir düğüm noktasında şekil 6.3’ deki gibi iki kiriş, iki kolon (4 çubuk varsa) birleşirse;
M= aM + üM ( 6.10 )
1M = 1
1 2
kM
k k 2M = 2
1 2
kM
k k
aM
(Kolon) 1M
(Kolon)
üM
Şekil 6.5.b Bir düğüm noktasında şekil 6.4’ deki gibi bir kiriş, iki kolon ( 3 çubuk varsa ) birleşirse; M 1 = aM + üM
4
Kolon(25 35)
4
Kolon(25 40)
I 8.93dm
I 13.3dm
4
K301 K201 K101 K001
4
K302 K202 K102 K002
4
K303 K203 K103 K003
I I I I 39.1dm
I I I I 35.2dm
I I I I 39.1dm
(Tüm kirişler 2550)
57
6.7. Kiriş-Kolon momentlerinin hesabı
1k 2k
ck
3k 4k
Şekil 6.6.a Dört kiriş ve bir kolondan oluşan sistemlerde;
4
Kolon(25 35)
1 3 1 3
4 4
2 4
4
Kolon(25 35)
4
1 3 2 4
S301kolonuiçin; I 8.93dm
Şekilde k vek 'edenk gelenkenarlardakirişbulunmadığından k 0 k 0
39.1 dm 39.1 dmk 7.82 k 7.82
5 m 5 m
S201kolonuiçin; I 8.93dm
39.1 dm 39.1k 0 k 0 k 7.82 k
5 m
4
4
Kolon(25 35)
4 4
101 1 3 2 4
4
Kolon(25 40)
4 4 4 4
302 1 2 3 4
dm7.82
5 m
S101kolonuiçin; I 8.93dm
39.1 dm 39.1 dmK k 0 k 0 k 7.82 k 7.82
5 m 5 m
S302kolonuiçin; I 13.3dm
39.1 dm 35.2 dm dm dmK k 7.82 k 8.80 k 7.82 k 8.80
5 m 4 m m m
S202kolonu
4
Kolon(25 40)
4 4 4 4
302 1 2 3 4
4
Kolon(25 40)
4 4 4 4
302 1 2 3 4
için; I 13.3dm
39.1 dm 35.2 dm dm dmK k 7.82 k 8.80 k 7.82 k 8.80
5 m 4 m m m
S102kolonuiçin; I 13.3dm
39.1 dm 35.2 dm dm dmK k 7.82 k 8.80 k 7.82 k 8.80
5 m 4 m m m
İki kiriş ve bir ankastre kolondan oluşan sistemlerde;
1k 2k
ck
Şekil 6.6.b
58
4
Kolon(25 35)
1 1
4
2
4
Kolon(25 40)
4 4
1 2
S001kolonuiçin; I 8.93dm
Şekilde k 'e denk gelenkenardakiriş bulunmadığından k 0
39.1k 7.82dm
5
S002kolonuiçin; I 13.3dm
39.1 35.2k 7.82dm k 8.80dm
5 4
4
c (S301 S201 S101 S001)
4
c (S302 S202 S102 S002)
8.93 dmk 2.98
3 m
13.3 dmk 4.43
3 m
6.8. Zemin kat kirişlerinin moment ve kesme kuvvetlerinin bulunması :
S101 S102 A K001 B K002 K003 S001 S002
Şekil 6.7 A düğüm noktası;
aN
aM =3.55
aV
V1 A N1 M1 üV
üM =3.73
üN
Şekil 6.8.a
59
mt28.773.355.3MMM aü1
Va = 2.368 t ( Muto tablosunda Vi sütunundan alınır veya kolon uç momentlerinin toplamının kat yüksekliğine bölünmesi ile Vü = 2.760 t bulunur. )
t60.25
73.528.7
L
MMV 211
( 6.11 )
M1 ve M2 değerleri kirişin uç momentleridir. N1 değeri kirişe etki eden eksenel yük değeridir. N1 değeri düğüm noktası üzerinde bulunan eşdeğer deprem yükü ve o düğüm noktasında bulunan kolonların kesme kuvvetlerinin cebrik toplamıdır.
t26.176.265.137.2N1
Na ve Nü değerleri kirişlerde oluşan kesme kuvvetlerinden dolayı kolonlarda oluşan eksenel yük değerleridir.
aN 0.51 1.38 2.23 4.12t
t72.660.212.4Nü
B düğüm noktası;
Na Ma=6.10 Va=4.067 V2 V3 M2 N2 N3 M3 Vü=4.50 Mü=6.08 Nü
Şekil 6.8.b
60
M1 = k1
Mk1 k2
M2 = k2
Mk1 k2
aü MMM
mt73.5)80.882.7
82.7()08.610.6(M1
mt45.6)80.882.7
80.8()08.610.6(M2
Va = 4.067 t ( Muto tablosunda Vi sütunundan alınır veya kolon uç momentlerinin toplamının kat yüksekliğine bölümünden Vü = 4.500 t bulunur. )
t60.25
73.528.7V2
t22.34
45.645.6V3
t06.123.282.247.0Na
t68.160.222.306.1Nü
2N t26.176.265.137.2N1
t82.050.406.426.1N3
61
1.43 1.13 1.27 1.27 1.13 1.43
7.820 8.800 7.820
1.43 2.41 2.41 1.43
1.12 1.97 1.97 1.12
3.81 3.06 3.45 3.45 3.06 3.81
7.820 8.800 7.820
2.69 4.54 4.54 2.69
2.59 4.54 4.54 2.59
6.14 5.00 5.63 5.63 5.00 6.14
7.820 8.800 7.820
3.55 6.10 6.10 3.55
3.55 6.10 6.10 3.55
7.28 5.73 6.45 6.45 5.73 7.28
7.820 8.800 7.820
3.73 6.08 6.08 3.73
4.55 7.43 7.43 4.55
5 4 5
Şekil 6.9.a Elemanların birleşim noktalarındaki uç moment değerleri
62
1.13 1.27 1.43
1.43 2.41 2.41 1.43
1.43 1.27 1.13
3.06 3.45 3.81
2.69 4.54 4.54 2.69
1.12 1.97 1.97 1.12
3.81 3.45 3.06
5.00 5.63 6.14
3.55 6.10 6.10 3.55
2.59 4.54 4.54 2.59
6.14 5.63 5.00
5.73 6.45 7.28
3.73 6.08 6.08 3.73
3.55 6.10 6.10 3.55
7.28 6.45 5.73
4.55 7.43 7.43 4.55
Şekil6.9.b
63
0.51 0.51 0.64 0.64 0.51 0.51
4.62 3.77 2.31 0.85
0.85 1.46 1.46 0.85
0.51 0.12 0.12 0.51
0.85 1.46 1.46 0.85
1.38 1.38 1.72 1.72 1.38 1.38
4.95 4.04 2.48 0.91
1.76 3.03 3.03 1.76
1.89 0.47 0.47 1.89
1.76 3.03 3.03 1.76
2.23 2.23 2.82 2.82 2.23 2.23
3.30 2.69 1.66 0.62
2.37 4.06 4.06 2.37
4.12 1.06 1.06 4.12
2.37 4.06 4.06 2.37
2.60 2.60 3.22 3.22 2.60 2.60
1.65 1.26 0.82 0.38
2.76 4.50 4.50 2.76
6.72 1.68 1.68 6.72
2.76 4.50 4.50 2.76
Şekil 6.9.c
64
0.51 0.64 0.51
1.38 1.72 1.38
2.23 2.82 2.23
2.60 3.22 2.60
0.85
1.46
1.76
2.37
2.76
3.03
4.06
4.50
1.46
3.03
4.06
4.50
2.76
2.37
1.76
0.85
Şekil 6.9.d
65
Çizelge 6.10 Düşey ve Yatay Yüklerden Dolayı Kirişlerde Oluşan Moment ve Kesme Değerleri
Çizelge 6.11 Kirişler İçin Moment ve Kesme Değerleri Kombinasyonları
Yük No
K001 K002 K003
Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet
Kombinasyon M
(t-m)
V
(t)
M
(t-m)
V
(t)
M
(t-m)
M
(t-m)
V
(t)
M
(t-m)
V
(t)
M
(t-m)
M
(t-m)
V
(t)
M
(t-m)
V
(t)
M
(t-m)
1 1.4G+1.6Q 2.60 6.03 5.78 7.73 6.79 5.23 4.63 1.59 4.63 5.23 6.79 7.73 5.78 6.03 2.60
2 G+Q+E 9.10 6.83 4.05 8.03 10.50 10.13 6.48 1.12 6.48 10.13 10.50 8.03 4.05 6.83
1.60
9.10
-5.48 3 G+Q-E -5.48 1.60 4.05 2.80 -1.08 -2.97 0.04 0.86 0.04 -2.97 -1.08 2.80 4.05
4 0.9G+E 8.70 5.92 3.17 6.90 9.52 9.38 5.84 0.92 5.84 9.38 9.52 6.90 3.17 5.92 8.70
5 0.9G-E -5.86 0.72 3.17 1.70 -1.94 -3.52 -0.6 0.92 -0.6 -3.52 -1.94 1.70 3.17 0.72 -5.86
KAT
Yük türü
K001 K002 K003
Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet
M (t-cm)
V (t)
M (t-cm)
V (t)
M (t-cm)
M (t-cm)
V (t)
M (t-cm)
V (t)
M (t-cm)
M (t-cm)
V (t)
M (t-cm)
V (t)
M (t-cm)
1
G 158.12 3.69 351.8 4.78 420.9 325.6 2.91 101.78 2.91 325.6 420.9 4.78 351.8 3.69 158.12
QDDD 21.91 0.51 48.73 0.651 56.05 42.04 0.35 10.61 0.354 42.04 56.05 0.651 48.73 0.51 21.91
QDBD 23.92 0.54 53.05 0.621 43.54 22.05 0 -15.50 0 22.05 43.54 0.621 53.05 0.54 23.92
E 728.00 2.60 0 2.60 573 645 3.22 0 3.22 645 573 2.60 0 2.60 728
66
7. KİRİŞ DİZAYNI Kiriş donatı dizaynı için, Boyuna ve Kesme donatısı hesabı yapılmaktadır. Aşağıda bu hesaplar sırası ile anlatılmıştır. 7.1. Boyuna Donatı Hesabı K101 K102 K101 Sol mesnet Sağ mesnet Sol mesnet Sağ mesnet
Açıklık Açıklık S001 S002 S002 S001 Çekme üstte Çekme üstte MOMENT DİYAGRAMI
- - - - - - + + + Çekme Altta Çekme Altta KESME DİYAGRAMI
+ + + - - -
Şekil 7.1 Kirişte oluşan moment ve kesme diyagramları Şekil 7.1’ den de anlaşıldığı gibi, bu tip bir yükleme sonucunda açıklıkta çekme altta, Mesnette üsttedir. Bu nedenle yerleştirilecek olan çekme donatısını açıklıkta alta, mesnette üste yerleştiririz. Kirişlerde, açıklık ve mesnet donatısı olmak üzere iki farklı donatı hesabı yapılır. 7.1.1. Açıklık için donatı hesabı Açıklıkta kirişin tablalı olarak çalıştığı varsayılmaktadır ve tabla basınç bölgesindedir. b b
t t h
h
bw
bw Tam tablalı kiriş Yarım tablalı kiriş
Şekil 7.2 Tablalı kiriş kesitleri
67
- Eğer bir kiriş iki döşemeyi ayırıyor ise, yani iki tarafında da döşeme varsa, bu kiriş tam tablalı olarak çalışır. - Eğer kirişin bir tarafında döşeme varsa, bu kiriş yarım tablalı olarak çalışır. Kirişlerde donatı alanı denklem(7.1) ile verilen formülle bulunur;
dS
yd
MA
f jd (7.1)
SA =Açıklık donatısı alanı
dM =Çizelge 6.11’ den alınan maksimum açıklık momenti
ydf =Çelik hesap dayanımı
j =Moment kolu katsayısı
d =Faydalı yükseklik
j değerinin hesaplanması;
2
cd cd
d
bdKf f
M buradan cdKf değeri hesaplanır.
W
b
b değerine göre bir çizelge seçilir.
cdKf satırı ve t
d sütunu kesiştirilerek j değeri okunur.
7.1.2 Mesnet için donatı hesabı; Mesnette kirişin şekildeki gibi, dikdörtgen kesitli olarak çalıştığı varsayılmaktadır.
Basınç bloğu 0.003 '
s 0.85fcd As’
s sA
d´ Fc
c k1c
+ d d- d
´
wb s sy s1A
s1 ydA f s2A s2 ydA f
Şekil 7.3 Çift donatılı dikdörtgen kirişler
İlk olarak denklem(7.2) ile verilen K değeri hesaplanır. 2
w
d
b dK
M (7.2)
dM = Çizelge 6.11’ den alınan maksimum mesnet momenti
68
Çizelge 7.1’ den lK sınır değeri alınır.
K> lK ise, boyutlar uygundur. Basınç donatısı gerekmez, montaj donatısı yerleştirilir.
Donatı hesabı için;
dS
yd
MA
f jd formülü kullanılarak donatı alanı ve donatı sayısı bulunur.
Dikdörtgen kesitler için, j=0.86 alınır. K<Km ise, kiriş boyutları büyütülür.
K< lK ise, Şekil 7.3’ de gösterildiği gibi çift donatı hesabı yapılır. Bu durumda, hem
basınç bölgesinde, hem çekme bölgesinde iki ayrı donatı hesaplanır.
2
w1
l
b dM
K
1s1
yd
MA
f jd
Dikdörtgen kesitler için, j=0.86 alınır.
2 d 1M M M
´
s s2A A =Mesnette Basınç bölgesine yerleştirilecek toplam donatı alanı (altta)
´ 2s2 s
yd
MA A
f (d d́ ) ( 7.3 )
d́ =h-2xdpaspayı
s s1 s2A A A = Mesnette Çekme bölgesine yerleştirilecek toplam donatı alanı (üstte)
7.1.3. Kirişler için yönetmelik şartları Donatı oranının çok küçük olması, kiriş davranışını donatısız kiriş kadar gevrek yapar, buna karşın aşırı donatı oranı da kirişi denge üstü durumuna getirerek gevrek davranışa sebep olur. Bu tür gevrek davranışları önlemek için yönetmeliklerdeki donatı oranlarının alt ve üst sınırları aşağıda gösterilmiştir. a) Kiriş toplam yüksekliği, 300 mm’ den ve döşeme kalınlığının üç katından daha küçük olamaz. Kiriş gövde genişliği 250 mm’ den az, kiriş toplam yüksekliği ile kolon genişliği toplamından fazla olamaz. b) Kirişlerde çekme donatılarının minimum oranı için denklem(7.4) ile verilen koşula uyulacaktır.
s ctdmin
w yd
A f= > =0.8
b d f ve 0.002 ( 7.4 )
69
c) Kirişlerde çekme ve basınç donatı oranları farkı, denklem(7.5) ile verilen dengeli donatı oranının 0.85 katından fazla olamaz. ρ − ρ' ≤ ρmax = 0.85ρb ( 7.5 )
d) Açıklık ve mesnetlerdeki maksimum çekme donatısı oranı %2’den fazla olmayacaktır.
s
w
A=
b d < 0.02 ( 7.6 )
e) Boyuna donatıların çapı 12 mm’den küçük olmayacaktır. Kirişin alt ve üstünde en az iki donatı çubuğu, kiriş açıklığı boyunca sürekli olarak bulunacaktır. f) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki taşıyıcı sistemlerde, kiriş mesnedindeki alt donatı (basınç donatısı), aynı mesnetteki üst donatının (çekme donatısı) %50’sinden daha az olamaz.Ancak, üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgelerinde bu oran %30’a indirilebilir. g) Açıklıkta basınç bölgesi (üstte) boyunca, mesnetteki üst donatının en az 1/4’ ü sürekli olacaktır. h) Gövde yüksekliği 600 mm den büyük olan kirişlerde, en az Denklem 7.7 ile belirlenen miktar kadar gövde donatısı bulundurulur. Bu donatı, gövdenin iki yüzünde eşit olarak, en az 10 mm çaplı çubuklardan ve çubuk aralığı 300 mm yi geçmeyecek biçimde düzenlenir.
sl wA = 0.001 b d (7.7)
Montaj donatısı
Kiriş Kiriş As Mesnet donatıları
Açıklık donatısı As’= As2 Açıklık donatısı
Kolon Kolon Kolon
Şekil 7.4 Kiriş açıklık ve mesnetinde donatı yerleşimi
70
Çizelge 7.1 Kirişler için sınır değer
Donatı Sınıfı
Beton Sınıfı
m için l için
mJ m mK ( *)
t/cm2 lJ l
lK ( * )
t/cm2
S220 S220 S220 S220
C14 C16 C20 C25
0.727 0.727 0.727 0.727
0.0227 0.0268 0.0317 0.0415
32.0 26.9 22.8 17.4
0.86 0.86 0.86 0.86
0.0114 0.0135 0.0160 0.0209
53.0 44.9 38.0 29.1
S420 S420 S420 S420 S420 S420 S420 S420 S420
C14 C16 C20 C25 C30 C35 C40 C45 C50
0.776 0.776 0.776 0.776 0.786 0.793 0.802 0.809 0.816
0.0098 0.0115 0.0136 0.0178 0.0200 0.0222 0.0249 0.0267 0.0283
36.0 30.7 26.0 19.9 17.5 15.6 13.7 12.7 11.9
0.86 0.86 0.86 0.86 0.86 0.86 0.86 0.86 0.86
0.0061 0.0071 0.0084 0.0109 0.0129 0.0148 0.0174 0.0193 0.0212
53.0 44.9 38.0 29.1 24.7 21.5 18.3 16.5 15.0
S500 S500 S500 S500 S500 S500 S500 S500 S500
C14 C16 C20 C25 C30 C35 C40 C45 C50
0.791 0.791 0.791 0.791 0.800 0.807 0.816 0.822 0.829
0.0076 0.0090 0.0106 0.0139 0.0156 0.0174 0.0195 0.209 0.0221
38.0 32.3 27.4 20.9 18.4 16.4 14.5 13.4 12.6
0.86 0.86 0.86 0.86 0.86 0.86 0.86 0.86 0.86
0.0050 0.0059 0.0070 0.0092 0.0108 0.0124 0.0146 0.0162 0.0178
53.0 44.9 38.0 29.1 24.7 21.5 18.3 16.5 15.0
( * ) kN/mm2 elde etmek için çizelgedeki ‘K’ değerleri 10 ile çarpılmalıdır.
7.2. Boyuna Donatı Hesabı 7.2.1. K101 Kirişi Açıklık Donatısı Hesabı
wb 25 cm pl l 0.8 500 400 cm
w p
1 1b b l 25 400 25 40 65
10 10 cm
71
65 cm
12 cm 50 cm 25 cm Şekil 7.5.a Yarım Tablalı Kiriş Kesiti
W
b 652.6
b 25 olduğuna göre
w
b4
b tablosu (Tablo K1) kullanılmalıdır.
t 120.255
d 47
2 2
cd cd
d
bd 65x47Kf f 0.133 33.09
M 578 j = 0.982 bulunur.
2dS
yd
M 578A 3.43cm
f jd 3.65x0.982x47
Donatı seçimi;
Eğer 4 12 donatı seçilirse 24x1.13 4.52cm > 23.43 cm kullanılacak olan donatı
sayısı uygundur. 4 12 düz donatı çekme bölgesine yani, kirişin alt kısmına yerleştirilir.
Bu donatılar dışında basınç bölgesine 2 12 ’ lik montaj donatısı yerleştirilir.
Minimum koşulu; s ctdmin
w yd
A 0.8 f= > =
b d f
4.520.00385
25x47 >
min
1.6
1.50.8 0.00234
365
> 0.002 olduğuna göre
uygundur.
Maksimum koşulu; s
w
A=
b d < 0.02
=0.00385 < 0.02 uygun
72
7.2.2. K102 Kirişi Açıklık Donatısı Hesabı
wb 25 cm pl l 0.6 400 240cm
1b 25 240 49
10 cm
49 cm
12 cm 50 cm 25 cm
Şekil 7.5.b Yarım Tablalı Kiriş Kesiti
W
b 492.00
b 25 olduğuna göre
w
b4
b tablosu (Tablo K1) kullanılmalıdır.
t 120.255
d 47
2 2
cd cd
d
bd 49x47Kf f 0.133 90.54
M 159
j = 0.982 bulunur.
2dS
yd
M 159A 0.94cm
f jd 3.65x0.982x47
Minimum koşulu; s ctdmin
w yd
A 0.8 f= > =
b d f
0.940.0004
25x47 <
min
1.6
1.50.8 0.00234
365
>0.002 olduğuna göre
donatı seçimi için min =0.00234 değeri kullanılır.
2ss
A0.00234 A 2.75cm
25x47
Donatı seçimi;
Eğer 3 12 donatı seçilirse 23x1.13 3.39cm > 22.75 cm kullanılacak olan donatı
sayısı uygundur.
73
3.390.00288
25x47 > 0.00234 uygun
3 12 düz donatı çekme bölgesine yani, kirişin alt kısmına yerleştirilir.
Bu donatılar dışında basınç bölgesine 2 12 ’ lik montaj donatısı yerleştirilir.
Maksimum koşulu; s
w
A=
b d < 0.02
=0.00288 < 0.02 uygun
7.2.3. K101 Kirişi Sol Mesnet Donatısı Hesabı
2 22w
d
b d 25x47K 60.68 cm / t
M 910
BS20 S420 için; lK = 38 2cm / t (Çizelge 7.1 den)
K=60.68 > lK =38 olduğuna göre; basınç donatısı gerekmez, bunun yerine
kirişin üst kısmına (basınç bölgesine) açıklık boyunca 2 12 ’ lik montaj donatısı
yerleştirilir.
2dS
yd
M 910A 6.17cm
f jd 3.65x0.86x47
Mevcut 2 12 (montaj donatısı) = 1.13 x 2= 2.26 cm2
İlave 6.17 - 2.26=3.91 2cm 2 23 14 1.54 x3 4.62cm 3.91cm
3 14 lük mesnette çekme bölgesine (üste) ilave donatı yerleştiririz.
Sağlanan SA =2.26+4.62=6.88 2cm > 6.17 2cm uygun
Kontrol; a) Açıklıkta basınç bölgesi (üstte) boyunca, mesnetteki üst donatının en az 1/4’ ü sürekli olacaktır.
Mesnette üstteki donatı 23 14 2 12 6.88cm
Açıklıkta üstteki donatı 22 12 1.13x2 2.26cm
21x6.88 1.72cm
4 < 2.26 2cm uygun
74
b) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki taşıyıcı sistemlerde, kiriş mesnedindeki alt donatı (basınç donatısı), aynı mesnetteki üst donatının (çekme donatısı) %50’sinden daha az olamaz.
2
s0.5x A 0.5x6.88 3.44cm
Mevcut ' 2
sA 4 12 4.52cm 24.52cm > 23.44 cm uygun
7.2.4. K101 Kirişi Sağ Mesnet Donatısı Hesabı
2 22w
d
b d 25x47K 52.60 cm / t
M 1050
BS20 S420 için; lK = 38 2cm / t (Çizelge 7.1 den)
K=52.60 > lK =38 olduğuna göre; basınç donatısı gerekmez, bunun yerine kirişin üst
kısmına açıklık boyunca 2 12 ’ lik montaj donatısı yerleştirilir.
2dS
yd
M 1050A 7.12cm
f jd 3.65x0.86x47
Mevcut 2 12 (montaj donatısı) = 1.13 x 2= 2.26 cm2
İlave 7.12- 2.26=4.86 2cm 2 24 14 1.54 x 4 6.16cm 4.86cm
Sağlanan SA =6.16+2.26=8.42 2cm > 7.12 2cm uygun
Kontrol; a) Açıklıkta basınç bölgesi (üstte) boyunca, mesnetteki üst donatının en az 1/4’ ü sürekli olacaktır.
Mesnette üstteki donatı 24 14 2 12 8.42cm
Açıklıkta üstteki donatı 22 12 1.13x2 2.26cm
21x8.42 2.10cm
4 < 2.26 2cm uygun
b) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki taşıyıcı sistemlerde, kiriş mesnedindeki alt donatı (basınç donatısı), aynı mesnetteki üst donatının (çekme donatısı) %50’sinden daha az olamaz.
2
s0.5x A 0.5x8.42 4.21cm
Mevcut ' 2
sA 4 12 3 12 7.91cm 27.91cm > 24.21cm uygun
75
7.2.5. K102 Kirişi Sol Mesnet Donatısı Hesabı
2 22w
d
b d 25x47K 54.51 cm / t
M 1013
BS20 S420 için; lK = 38 2cm / t (Çizelge 7.1’ den)
K=54.51 > lK =38 olduğuna göre; basınç donatısı gerekmez, bunun yerine kirişin üst
kısmına (basınç bölgesine) açıklık boyunca 2 12 ’ lik montaj donatısı yerleştirilir.
2dS
yd
M 1013A 6.87cm
f jd 3.65x0.86x47
Mevcut 2 12 (montaj donatısı) = 1.13 x 2= 2.26 cm2
24 14 (K101kirişisağmesnet) 1.54 x 4 6.16cm
+
8.42 2cm
8.42 2cm > 6.87 2cm olduğuna göre mevcut donatı yeterli olup, ilave donatı
yerleştirilmesine gerek yoktur. Kontrol; a) Açıklıkta basınç bölgesi (üstte) boyunca, mesnetteki üst donatının en az 1/4’ ü sürekli olacaktır.
Mesnette üstteki donatı 24 14 2 12 8.42cm
Açıklıkta üstteki donatı 22 12 1.13x2 2.26cm
21x8.42 2.10cm
4 < 2.26 2cm uygun
b) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki taşıyıcı sistemlerde, kiriş mesnedindeki alt donatı (basınç donatısı), aynı mesnetteki üst donatının (çekme donatısı) %50’sinden daha az olamaz.
2
s0.5x A 0.5x8.42 4.21cm
Mevcut ' 2
sA 4 12 3 12 7.91cm 27.91cm > 24.21cm uygun
76
7.3. Kesme Donatısı Hesabı Kesme dayanımını sağlamak için bireysel çubuklar (düşey ve yatay etriye, firkete, çiroz vb.) ve hasır donatı kullanılır. Kesme dayanımına pilye katkısı ihmal edilecektir.Minimum etriye çapı 8 mm’ dir. Bir kirişin, Eğik çekmeye karşı güvenliğinin (kesme güvenliği) sağlanabilmesi için aşağıdaki işlemler sırasıyla yapılır.
- Öncelikle kesme kuvveti dV değeri Çizelge 6.11 Kombinasyon tablosundan alınır. Bu
dV değeri kolon yüzünden d kadar uzaklıkta hesaplanan kesme kuvvetidir.
- Çatlama dayanamı hesaplanmalıdır. cr ctd wV 0.65 f b d ( 7.7 )
(s : etriye aralığı)
(ywdf :etriye donatısı tasarım dayanımı)
( wb :en küçük gövde genisliği)
( swA :etriye kolları toplam kesit alanı: 2 A0)
- Eğer d crV V ise, kesme donatısının hesaplanmasına gerek yoktur. Fakat minimum
kesme donatısının bulundurulması zorunludur.
sw ctdw
w ywd
A fmin min 0.3
sb f ( 7.8 )
Minimum donatı kullanıldığında etriye aralığı d/2’ yi geçmemeli, sarılma bölgelerinde ise, d/4’ ü geçmemelidir.
- Eğer d maxV V ise, kiriş boyutları değiştirilmelidir. max cd wV 0.22 f b d ( 7.9 )
- Eğer max d cV V V ise, kesme donatısı hesaplanmalıdır. c crV 0.8V ( 7.10 )
sw d c
ywd
A V V
s f (d) ( 7.11 )
Etriye aralığı kiriş faydalı yüksekliğinin yarısından fazla olamaz (s ≤ d/2). Ayrıca,
d crV 3V olan durumlarda, etriye aralığı yukarıda verilen değerin yarısını aşamaz
(s≤d/4). Kolon yüzünden 2h kadar uzunlukta olan Sarılma bölgelerinde özel deprem etriyeleri kullanılacaktır. Bu bölgede etriye aralığı, ks =s/2 olmalıdır. Ayrıca aşağıdaki koşulları
sağlamalıdır.
ks ≤ h/4
ks ≤ 8l (l =Boyuna donatı çapı)
ks ≤ 150 mm
77
Koşul;
s ≤ d/2
ks =s/2 s
Kiriş Sarılma Kiriş Sarılma
Bölgesi 2h Bölgesi 2h
Koşul;
ks ≤ d/4
ks ≤ 8l (l =Boyuna donatı çapı)
ks ≤ 150 mm
Şekil 7.6 Kirişlerde etriye yerleştirilmesi
7.3.1. K101 Kirişi Etriye Donatısı Hesabı
dV 8.03ton =8030 kg (Çizelge 6.11’ den alınan maksimum kesme kuvveti)
cr ctd wV 0.65 f b d 0.65x10.66x25x47 8142kg
max cd wV 0.22 f b d 0.22x133.3x25x47 34458kg
d crV V olduğuna göre; minimum donatı yerleştiririz.
sw ctdw
w ywd
A fmin min 0.3
sb f swA 1.066
0.3sx25 365
swA0.0219
s ( 8'lik etriyekullanılırsa)
2x0.500.0219
s s=45.65 cm
s<d/2 koşuluna göre, 47/2=23.5 cm<45.65 cm olduğuna göre s=23 cm alınır. Etriye aralığı; 8 /23 olmalıdır.
Sarılma bölgelerinde;
ks =s/2=23/2=11.5 cm Ayrıca aşağıdaki koşullar sağlanmalı;
78
k
k l
k
s d / 4 47 / 4 11.75cm
s 8 8x12 96mm 9.60cm
s 150mm
Bu koşullara göre ks =9 cm seçilir.
Sarılma bölgelerinde etriye aralığı; 8 /9 olmalıdır.
7.3.2. K102 Kirişi Etriye Donatısı Hesabı
dV 6.48 ton =6480 kg (Çizelge 6.11’ den alınan maksimum kesme kuvveti)
cr ctd wV 0.65 f b d 0.65x10.66x25x47 8142kg
max cd wV 0.22 f b d 0.22x133.3x25x47 34458kg
d crV V olduğuna göre; minimum donatı yerleştiririz.
sw ctdw
w ywd
A fmin min 0.3
sb f swA 1.033
0.3sx25 365
swA0.0212
s ( 8'lik etriyekullanalım)
2x0.500.0212
s s=47.17 cm
s<d/2 koşuluna göre, 47/2=23.5 cm<47.17 cm olduğuna göre s=23 cm alınır. Etriye aralığı; 8 /23 olmalıdır.
Sarılma bölgelerinde;
ks =s/2=23/2=11.5 cm Ayrıca aşağıdaki koşullar sağlanmalı;
k
k l
k
s d / 4 47 / 4 11.75cm
s 8 8x12 96mm 9.60cm
s 150mm
Bu koşullara göre ks =9 cm seçilir.
Sarılma bölgelerinde etriye aralığı; 8 /9 olmalıdır.
79
212 (montaj)
414 (üstte) 414 (üstte) 314314
312
412412
414
412
K101K102K101
414314
314
5 m 5 m4 m
312
8/9
8/238/9 8/23
2x0.5=1m2x0.5=1m
412
212
2x0.5=1m
Şekil 7.7 Kiriş Donatı yerleşimi
80
7.4. Örnek: Çift Donatılı Dikdörtgen Kesitli Kiriş Hesabı ( Şekil 7.8 )
PL2
81
111
2PL
Md
Vd
1.15 PL
2PL
50 cm
10 cm
60 cm
25 cm
b
30 cm570 cm30 cm570 cm30 cm
Q=2.0 t/mG=3.0 t/m
K102K101
Şekil 7.8 Soru : Şekil 7.8’ de gösterilen K101 ve K102 kirişlerinde boyuna donatı ve kesme donatısı hesabını yapınız. Malzemeler, C20, S420. Kolonlar 300x300 mm, kirişler 600x250 mm.
Çizelge 7.2 Basınç Donatısının Akmasını Belirleyen Endeks, ( c )
Donatı Sınıfı
d’/d
0.025 0.050 0.075 0.100 0.125 0.150
S220
S420
0.026
0.046
0.053
0.092
0.079
0.138
0.106
0.184
0.132
0.230
0.158
0.276
fcd
fyd)'( ( c ise basınç donatısı akmıştır. ) ( 7.12 )
81
m/t4.70.26.10.34.1Q6.1G4.1P
mt22.2464.711
1lP
11
1M 22
AB ( Açıklık momenti ) ( 7.13 )
2 2
B
1 1M P l 7.4 6 33.3 t m
8 8 ( Mesnet momenti ) ( 7.14 )
PL 7.4x6V 1.15 1.15 25.53t
2 2 ( Hesap momenti ) ( 7.15 )
mt55.23
3.053.25
3
aVM
( Moment azaltması ) ( 7.16 )
B ' BM M M 33.3 2.55 30.75 t m
Açıklık Donatı Hesabı ;
b = bw + pl5
1 b = 250+ 121060008.0
5
1 mm
50 cm
10 cm
60 cm
25 cm
121 cm
Şekil 7.9 Tam tablalı kiriş kesiti
84.425
121
b
b
w
175.057
10
d
t
2 2
fcd cd
d
b d 121 57K f 0.133
M 2422
6.21K fcd j=0.972
2
s
2422A 11.98cm
3.65 0.972 57
166
Mesnet Donatısı Hesabı ;
2 22w
B
b d 25 57K 26.41cm / t
M 30.75
< Kl
Km < K < Kl ( Çift Donatılı Çözüm Gerektirir! )
82
1
2w
lM
dbK
cmt5.2137
38
5725M
2
1
21'B MMM 3075 = 2137.5 + M2 M2 = 937.5 t-cm
2
yd
11s cm94.11
5786.065.3
5.2137
djf
MA
- As
’ donatısı akmış kabul ediliyor.
' 2ds '
yd
M 937.5A 4.76cm
f (d d ) 3.65(57 3)
As = As1 + As2 = 11.94 +4.76 =16.70 cm2
0526.057
3
d
'd Çizelge 7.2’ den 10.0c
fcd
fyd)'(
14.81 4.76 365( ) 0.2325x57 25x57 13.3
* c olduğundan basınç donatısı akmıştır.
Mesnet Donatısı ; Mevcut : 2cm26.213.12122
İlave : 16.70-2.26 = 14.44 cm2 8 16
Kesme Donatısı Hesabı; Kiriş yüzünden d kadar uzaklıktaki kesme kuvveti,
'
d d d
cV V P ( d) 25.53 7.4(0.15 0.57) 20.20 t
2
cr ctd wV 0.65f b d 0.65x10.66x25x57 9874kg 9.87 t
max cd wV 0.22f b d 41790kg 41.79 t
cr d maxV V V
sw d c
ywd
A V V
s f d
2x0.5 20.20 0.8x9.87
s 3.65x57
s=16.90 cm 8 /16
83
A
A B
B
616
616
212 (montaj)
212
616
16
16
57 cm
57 cm
16
Şekil 7.10 Kiriş donatı detayı
84
8. BURULMA Burulma momentinden dolayı elemanlarda kayma gerilmeleri oluşur. Burulma ve kesme birbirlerini olumsuz yönde etkilediklerinden birlikte göz önüne alınmalıdır. Burulma, kesme ve eğilme altında zorlanan yapı elemanlarında oluşacak asal çekme gerilmeleri, yeterli donatı ile karşılanmalı, asal basınç gerilmeleri ise, gövdede ezilme oluşturmayacak bir düzeyde tutulmalıdır. Yapı elemanlarında denge ve uygunluk burulması olmak üzere iki tip burulma vardır. 8.1 Denge Burulması: Yapı sisteminde veya elemanında dengeyi sağlamak için burulma momentine ihtiyaç varsa, burulma ‘denge burulması’ dır. Denge burulmasında burulma momenti çok önemlidir. Kritik kesitler, bulunan burulma momentine göre boyutlandırılmalı ve donatılmalıdır. Hesaplanan burulma momenti en büyük kiriş mesnetlerinde, yani A ve C noktalarındadır. Burulma momenti azaltılamaz. Bu noktalara plastik mafsallar yerleştirilir ve sistemin dengede kalıp kalmadığı incelenir. K102 Döşeme K101 C K103 A Balkon
dT
2 dT
2
Şekil 8.1 Denge burulması meydana gelen sistem
8.1.1 Denge burulması hesap yöntemi; 1.Şart
2 2
d d
cr cr
V T
V T
1 ise, çatlama mukavemeti aşılmamıştır. Çekme gerilmelerinin
beton tarafından karşılandığı kabul edilir. Sünek davranış için minimum donatı yerleştirilir.
dV = Hesap kesme kuvveti
crV = Kesme kuvvetine karşı çatlama dayanımı
dT = Hesap burulma momenti
85
crT =Burulma momentine karşı çatlama dayanımı
cr ctd wV 0.65 f b d ( 8.1 )
crT = ctd1.35 f S ( 8.2 )
S= Şekil katsayısıdır.
Dikdörtgen kesitler için; S=2
wb h
3 ( 8.3 )
Tablalı kesitler için; S=2x y
3
x=kısa yön y=uzun yön ( 8.4 )
Minimum burulma etriyesi;
0 ctd dw,o
w ywd d w
A f Tmin 0.15 1 1.3
sb f V b
( 8.5 )
2.Şart
2 2
d d
cr cr
V T
V T
1 ise, çatlama mukavemeti aşılmıştır.
Ezilme denetimi yapılır.
d dmax cd
w
V T0.22 f
b d S ise, kesit yetersizdir ve boyutlar değiştirilmelidir.
d dmax cd
w
V T0.22 f
b d S ise, gerekli etriye ve boyuna donatı alanları aşağıdaki
( 8.6 ) ve ( 8.7 ) formüllerle hesaplanır.
ovA =Kesmeden dolayı oluşan etriye alanı
otA =Burulmadan dolayı oluşan etriye alanı
eA =Etriyenin dört köşesinde kalan çubukları birleştiren doğrular arasında kalan alan
eA = kb kh
eU = eA alanının çevresi= k k2x(h b )
86
kh
kb
Şekil 8.2 Kiriş etkili alanı Burulma ve Kesme etriyesi toplam alanı için;
o ov ot d cr dwo
ywd ywd e
A A A V 0.8V Tmin olmalıdır.
s s s 2 f d 2 f A
( 8.6 )
Toplam boyuna donatı alanı için;
ywdot d esl e
yd yd e
fA T UA U
s f 2 f A ( 8.7 )
Bulunan boyuna donatı miktarının yarısı kirişin üstüne yarısı kirişin altına yerleştirilir. 8.2 Uygunluk Burulması: Pratikte en sık rastlanan burulma türüdür. Uygunluk
burulmasında burulma momenti dT ’ nin hesaplanmasına gerek yoktur, Fakat kesite
minimum etriye ve boyuna donatı yerleştirilmelidir. Uygunluk burulmasında plastik mafsalların oluşmasıyla meydana gelen maksimum moment çatlama momentidir. Bu
nedenle dT = crT olarak kabul edilir.
K102 Döşeme K101 C K103 A
Şekil 8.3 Uygunluk burulması meydana gelen sistem
87
8.2.2 Uygunluk burulması hesap yöntemi; Td =Tcr
Minimum etriye donatısı;
0 ctd dw,o
w ywd d w
A f Tmin 0.15 1 1.3
sb f V b
( 8.8 )
Minimum boyuna donatı;
ywdot d esl e
yd yd e
fA T UminA U
s f 2 f A ( 8.9 )
Bulunan boyuna donatı miktarının yarısı kirişin üstüne yarısı kirişin altına yerleştirilir. 8.3 Burulma Donatısı için Yönetmelik Şartları - Etriye çapı en az 8 mm olmalı ve etriye aralığı, aşağıdaki koşulları sağlamalıdır.
ds
2
eUs (DengeBurulmasında)
8
eUs (UygunlukBurulmasında)
6
s 30 cm
- Burulma için gerekli boyuna donatı, kesit çevresine dağıtılarak, 12 mm’ den küçük çaplı donatı kullanılmayacaktır. Boyuna çubuklar arasındaki uzaklık 30 cm’ yi geçemez. 8.4 Kirişlerde Burulma Hesabı 8.4.1 K101 kirişi burulma hesabı K101 kirişinde yukarıda anlatılanlar doğrultusunda uygunluk burulması meydana gelmektedir. 65 cm
12 cm 1 50 cm 2
25 cm Şekil 8.4 K101 kiriş kesiti
88
crT = ctd1.35 f S
Kiriş kesitini görüldüğü gibi iki ayrı parçaya böldük.
S=2x y
3
x=kısa yön y=uzun yön
S=2 2
325 x50 12 x4012337cm
3
crT =1.35 x10.66x12337 177542kg cm
Uygunluk burulmasında dT = crT =177542 kg-cm
8.4.1.1 Minimum etriye donatısı;
0 ctd dw,o
w ywd d w
A f Tmin 0.15 1 1.3
sb f V b
0A 10.66 1775420.15 1 1.3
25xs 3650 8030x25
0A0.0235
s 8'lik donatıseçersek s=21.23 cm 8 /20
Sıklaştırma bölgelerinde 8 /10
Koşul;
d 47s 23.5cm
2 2 uygun
eU 2x(44 19)s 21cm
6 6
uygun
s 30 cm uygun
8.4.1.2 Minimum boyuna donatı;
ywd 2ot d esl e
yd yd e
fA T U 177542x2x(44 19)minA U 3.67cm
s f 2 f A 2x3650x(44x19)
89
1.84 2cm kirişin üstüne
23.671.84cm
2
1.84 2cm kirişin altına yerleştirilir.
8.4.2 K102 kirişi burulma hesabı K102 kirişinde yukarıda anlatılanlar doğrultusunda uygunluk burulması meydana gelmektedir. 49 cm
12 cm 1 50 cm 2
25 cm Şekil 8.5 K102 kiriş kesiti
crT = ctd1.35 f S
Şekil 8.5’ deki gibi kiriş kesiti iki ayrı parçaya ayrılır.
S=2x y
3
x=kısa yön y=uzun yön
S=2 2
325 x50 12 x2411569cm
3
crT =1.35 x10.66x11569 166490kg cm
Uygunluk burulmasında dT = crT =166490 kg-cm
8.4.2.1 Minimum etriye donatısı;
0 ctd dw,o
w ywd d w
A f Tmin 0.15 1 1.3
sb f V b
0A 10.66 1664900.15 1 1.3
25xs 3650 6480x25
0A0.0256
s 8'lik donatıseçersek s=19.54 cm 8 /19
Sıklaştırma bölgelerinde 8 /9
Koşul;
d 47s 23.5cm
2 2 uygun
90
eU 2x(44 19)s 21cm
6 6
uygun
s 30 cm uygun
8.4.2.2. Minimum boyuna donatı;
ywd 2ot d esl e
yd yd e
fA T U 166490x2x(44 19)minA U 3.44 cm
s f 2 f A 2x3650x(44x19)
1.72 2cm kirişin üstüne
23.441.72cm
2
1.72 2cm kirişin altına yerleştirilir.
8.5. Örnek: K101 kirişinin eğilme, kesme ve burulma dizaynını yapıp, donatıyı çizimle gösteriniz ? Malzeme, C20/S420.
150 cm
30 cm
A
A
K101 ( 30 / 60)
ln= 5 m a
10 cm
Şekil 8.6
ÇÖZÜM : Balkon döşemesi için
Kaplama 3 cm 3
)( /2.2 mtkap
Tesviye Beton 3 cm 3
)( /2.2 mttesviye
Tabliye (beton) 10 cm 3
)( /4.2 mtbeton
Sıva 2 cm 3
)( /0.2 mtsııv
Hareketli yük : Q = 200 2kg /m 2
i iS 0.45( x y )
91
Yüklerin bulunması :
Kaplama 20.03 2.2 0.066t /m
Tesviye betonu 20.03 2.2 0.066t /m
Beton tabliye 20.10 2.4 0.24 t /m
Sıva 20.02 2.0 0.040t /m
G = 0.412 2t /m
Ölü Yük;
Kiriş zati ağırlığı 0.30 0.60 2.4 0.432t /m
Döşemeden 0.412 1.5 0.618t /m
Duvar 1.0 t /m
Toplam g = 2.05 t/m Hareketli yük q = 0.2 1.5 0.30 t /m
dP 1.4 g 1.6 q dP 1.4 2.05 1.6 0.3 3.35 t /m
Burulma sistemde dengeyi sağlamak için gerekmektedir. Bu nedenle sistemde denge burulması mevcuttur.
2 2d n
d
P L 3.35x5M 8.38 t m
10 10 (Açıklıkta eğilme momenti)
2 2d n
d
P L 3.35x5M 6.98 t m
12 12 (Mesnette eğilme momenti)
d
PL 3.35x5V 1.15 1.15 9.63t
2 2
w 1.4 0.412 5 1.5 1.6 0.2 5 1.5 6.73 t
dT w a
dT 6.73 (0.15 0.75) 6.06 t m
M
V
T
6.98 t-cm
8.38 t-cm
9.63 t
9.63 t
3.03 t-m
3.03 t-m
Şekil 8.7
92
30 cm
55 cm
60 cm
10 cm =0.6 (orta kiriş için )
lp=l = 0.6x500= 300 cm
b= bw+lp / 10
b= 30+300 / 10 = 30 +30 = 60 cm
Şekil 8.8
Tablalı kesitler için;
2 2
i ix yS
3
=
2 2
330 55 10 30
17500cm3
cr ctdT 1.35 f S = 1.35x10.66x17500=251843 kg-cm
cr ctd wV 0.65 f b d crV 0.65 10.66 30 57 11849kg
c crV 0.8(V ) 9479 kg dT 303 t cm
dV 9.63 0.57(3.35) 7.72 ton ( Kolon yüzünden ‘d’ uzaklığında )
2 2 2 2
d d
cr cr
T V 303000 77201.87 1
T V 251843 11849
( kesit çatlamış )
2d d
w
V T 7720 30300021.83 kg / cm
b d S 30(57) 17500
2 2
max cd0.22f 0.22(133.3) 29.33 kg/cm 21.83 kg/cm
(Boyutları değiştirmeye gerek yok) - Etriye Donatısı Hesabı;
d cV V olduğuna göre minimum etriye donatısı yerleştirilir.
2
e k kA b xh 24x54 1296cm ( Etriye ile çevrelenen alan )
0 ctd dw,o
w ywd d w
A f Tmin 0.15 1 1.3
sb f V b
0w,o
A 10.66 303000min 0.15 1 1.3
s x25 3650 7720x30
93
0A0.0296
s s=16.90 cm 8/16
d 47s 23.5cm
2 2 uygun
eU 2x(24 54)s 19.5cm
6 8
uygun
s 30 cm uygun
- Boyuna Donatı Hesabı
e k kU 2(b h ) 2(24 54) 156cm ( Etriyenin çevre uzunluğu )
ywd0sl e
yd
fAA U
s f = d e
e yd
T U
2A f= 2303000x156
5.00cm2 (24x54) 3650
- Eğilme Hesabı : Mesnette ; Md= 6.98 t-m
2 2
d
bw d 30(57)K 139.6 t cm
M 698
> 2
lK 38cm / t
2698As 3.90cm
3.65x0.86x57
Açıklıkta ; Md= 8.38 t-m
2 2
cd
b d 55(57)Kf fcd 0.133 28.36
Md 838
w
b2
b
t 100.18
d 57 j=0.97
2838As 4.15cm
3.65x0.97x57
Eğilme + Burulma için gerekli donatı miktarı ; Eğilme+ Burulma Yerleştirilecek donatı
Altta 4.15 + 2.50 = 6.65 cm 2 2
2
2 16 düz = 4.00 cm
2 16 pilye 4.00 cm
Açıklıkta
Üstte 0 + 2.50 = 2.50 cm 2 22 16 düz 4.00cm
94
Eğilme+Burulma
Altta 0 + 2.50 = 2.50 cm 2 mevcut: 2 16 = 4.00 2cm
Mesnette (İlave yok)
Üstte 3.90+2.50 = 6.40 cm 2 mevcut: 2 16düz = 4.00 cm 2
22 16 pilye 4.00cm
8.00 cm 2 (İlave yok)
60 cm
30 cm
2O16
2O16
O8 / 16 cm
2O16
2O16
2O16
2O16
Şekil 8.9
95
8.6 Örnek: K102 kirişinin eğilme, kesme ve burulma dizaynını yapıp, donatıyı çizimle gösteriniz ? Malzeme, C20/S420. Tüm kirişler 25x50 cm. K101 kirişi 1.0 m uzunluğundadır. K101 kirişi yükleri : Pg = 0 kN , Pq = 30 kN K102 kirişi yükleri : Pg = 7.5 kN / m, Pq = 10.0 kN / m
K102
3 m
3 mPd
K101
Şekil 8.10
d1P 1.4x7.5 1.6 10.0 26.5kN /m
Yayılı yükten dolayı ankastrelik momentler :
Mesnette; 2 2
d1P l 26.5 679.5 kN m
12 12
Açıklıkta; 2 2 2 2P l P l P l 265 6
39.75 kN m8 12 24 24
26.5 t/m
6 m
39.75 kN-m79.5 t
Pd l/2=26.5x6/2=79.5 t
Md
Vd
79.5 kN-m79.5 kN-m
Şekil 8.11
Tekil yükten dolayı ankastrelik momentler:
96
dP 0 1.6 30 48kN
Açıklıkta ve mesnette Md=dP l 48 6
36 kN m8 8
36 kN-m
PL/8 PL/8
6 m
24
Pd/2=24
Vd
Md
36 kN-m 36 kN-m
Şekil 8.12
K102 kirişinin açıklık momenti : aM 39.75 36 75.75 kN m
K102 kirişinin mesnet momenti : mM 36 79.5 115.5 kN m
Tekil yükten dolayı burulma momenti: ı
dT 1 48 48 kN m
max Vd= 24+79.5=103.5 t K102 kirişinin eğilme dizaynı; bw = 300 mm d = 465 mm Açıklık donatısı:
2 22 2wb d 300 465
K 856mm /kN 380mm /kNM 75750
2ds
yd
M 75750A 518mm
f j d 0.365 0.86 465
2
s2Φ14 2Φ12 ( A 534mm )
Mesnet donatısı:
2s
115500A 791 mm
0.365 0.86 465
97
Mevcut 22Φ12 226 mm (montaj)
2826mm
İlave 23Φ16 600mm
Burulma donatısı: Burulma sistemde dengeyi sağlamak için gerekmektedir. Bu nedenle sistemde denge burulması mevcuttur.
2 2d n
d
P L 3.35x5M 8.38 t m
10 10
Vd = 103.5 kN
cr ctd wV 0.65 f b d 0.65 1 300 465 90675 N 90.675kN
Td = 24 kN-m
cr ctdT 1.35 f S
2 2
3x y 300 500S 15000000mm
3 3
crT 1.35 1 15000000 20250000 N mm 20.25 kN m
2 2 2 2
d d
cr cr
V T 103.5 242.70 1
V T 90.675 20.25
( kesit çatlamış )
2
max cd0.22f 0.22x13 2.86N/mm
2d dmax
w
V T 103.5 1000 240000002.34N /mm
b d S 300 465 15000000
0 0w ot d cr d
ywd ywd e
A A A V 0.8 V T
s s s 2 f d 2 f A
0A 103.5 0.8 90.67 240000.42
s 2 0.365 465 2 0.365 230 430
98
430500
Şekil 8.13
500.42 s 119 mm (Φ8 /11cm)
s
ywd 20t d esl e
yd e
fA T U 24000 (230 430) 2A U 438 mm
s f 2 fyd A 2 0.365 230 430
Açıklık donatısı : Eğilme Burulma Toplam Üst 0 219 mm2 219 mm2 Alt 534 mm2 219 mm2 753 mm2 ( 4Ø16 ) Mesnet donatısı : Eğilme Burulma Toplam Üst 826 mm2 219 mm2 1045 mm2 ( 2Ø12+4Ø16 ) Alt 0 mm2 219 mm2 219 mm2
416
212+416
2h 2h
8 / 6 cm 8 / 11 cm 8 / 6 cm
Şekil 8.14 Kiriş donatı detayı
99
9. KOLON DİZAYNI
25x35
25x35
25x40
25x40
25x40
25x40
25x40
25x40
25x40
25x40
25x35
25x35
25x35
25x35
25x35
S001
S101
S201
S301
S002
S102
S202
S302
S002
S102
S202
S302
S001
S101
S201
S301
25x35
K301 K302 K303
K201 K202 K203
K101 K102 K103
K001 K002 K003
Şekil 9.1 1 Aksı çerçevesi
9.1. Kolon Dizaynında İzlenecek Adımlar Sırasıyla; 1.Adım Kolonlarda uygulanacak yük koşullarının seçilmesi 2.Adım Yanal deplasmanın önlenip önlenmediğinin kontrol edilmesi
3.Adım Kolonların Kısa kolon mu Narin kolon mu olduğunun belirlenmesi
4.Adım Kolonların Burkulma Yüklerinin belirlenmesi Narin kolon ise 5.Adım Moment Büyütme Katsayılarının bulunması
6.Adım Kolonların Boyuna Donatı Dizaynı 7.Adım Kolonların Enine Donatı Dizaynı
9.1.1 Kolonlarda uygulanacak yük koşullarının seçilmesi Çeşitli yükleme tipleri kullanılarak oluşturulan çizelge 6.11 kombinasyon tablosundan eksenel yük değeri en büyük olan satır ile kolonun alt ve üst uçlarındaki momentlerin en büyük olduğu satırlar seçilir ve kolon hesabı bu iki satırdaki yük kombinasyonlarına göre ayrı ayrı yapılır. Böylece bir kolon için iki ayrı donatı alanı bulunur. Bu donatı alanlarından büyük olan kolon donatısını oluşturur. Yük kombinasyonlarında, seçilen satırlara değer olarak yakın olan diğer satırlarda seçilebilir.
100
9.1.2. Yanal deplasmanın önlenip önlenmediğinin bulunması - Perdelenmiş sistemlerde yanal deplasman önlenmiş varsayılır. - Perdelenmemiş sistemlerde ise;
Kat sayısı > 4 için d
c perde
NH 0.6
E I
( 9.1 )
Kat sayısı 4 için d
c perde
NH 0.2 0.1x(Kat sayısı)
E I
( 9.2 )
ise yanal ötelenmeler önlenmiş sayılır. H = Yapı yüksekliği
dN = Bir kattaki toplam kolon hesap yükleri
c perdeE I = Bir kattaki perdelerin eğilme rijitliği toplamı
9.1.3. Kolonların Kısa kolon mu, Narin kolon mu olduğunun belirlenmesi - Narin kolonlarda, eğilme etkisi ile oluşan yer değiştirmelerde, kolonlar eksenel yükten dolayı burkulur. Bunun sonucunda ikinci mertebe momentleri oluşur. Bu momentler, Moment Büyütme yöntemi ile yaklaşık olarak hesaplanır. Bu yöntem (9.3) formulünde verilen minimum dışmerkezlik koşulunu sağlamak zorunda olan en büyük kolon uç momentinin bir çarpan ile büyütülmesiyle bulunur.
mine 15mm 0.03h ( 9.3 )
h = Kolonun eğilme düzlemindeki kesit boyutudur.
Narinlik oranı kl 100i ise aşağıda verilen yöntem kullanılır.
- Kısa kolonlarda, karşılıklı etki diyagramları kullanılarak kolon boyutlandırılır. - Kolonun iki ucunun A Bve rölatif eğilme rijitliklerinin hesaplanması;
Kolonun alttaki düğüm noktası: kolon
a
kiriş
(I / L)
(I / L)
( 9.4 )
Kolonun üstteki düğüm noktası: kolon
b
kiriş
(I / L)
(I / L)
( 9.5 )
Kolonların ankastre olan ucunda 0 alınır.
- Yanal ötelenmesi önlenmiş yapılarda;
a bk=0.7+0.05 ( + ) a(0.85 0.05 ) 1.0 ( 9.6 )
101
Hesap yapılmamışsa, yanal ötelenmesi önlenmiş kat kolonlarında k=1 alınabilir.
1 2
kl34 12(M /M ) 40
i ise; kısa kolon hesabı yapılır. 1 2M M
1 2
kl34 12(M /M ) 40
i sağlamıyor ise; narin kolon hesabı yapılır.
M1 ve M2 şekil 9.2’ deki gibi kolonun aynı yüzünde basınç oluşturuyorsa, bu kolon tek eğrilikli kolondur ve M1 / M2 oranı pozitif alınır. Fakat şekil 9.2’ de gösterildiği gibi durumlarda çift eğrilikli kolon oluşur ve M1 / M2 oranı negatif alınır.
Tek eğrilikli kolon Çift eğrilikli kolon
Şekil 9.2 Tek ve çift eğrilikli kolonlar
- Yanal ötelenmesi önlenmemiş yapılarda;
m a b0.5( ) ( 9.7 )
m 2 için; k= m0.9 1 ( 9.8 )
m 2 için; mm
20k (1 )
20
kl22
i ise; narinlik etkisi ihmal edilerek, kısa kolon hesabı yapılır.
kl22
i ise; narin kolon hesabı yapılır.
Kolon atalet yarıçapı= i = 0.3 h
102
- Narin Kolon Hesabı (İkinci mertebe momentlerinin bulunması) 9.1.4. Kolonların Burkulma Yüklerinin Belirlenmesi
Kolon Burkulma Yükleri, Euler denklemi ile hesaplanabilir.
kN =2 2
2 2
k
EI EI
l (k l)
( 9.9 )
Kolon etkili eğilme rijitliği;
EI = c c
m
0.4E I
1 R c cE I Tüm beton kesitinin eğilme rijitliği mR Sünme oranı
- Yanal ötelenmesi önlenmiş sistemler için; gd
m
d
NR
N ( 9.10 )
gdN = Düşey yüklerden (1.4G) elde edilen kolon hesap eksenel kuvvetindeki kalıcı yük
etkisi
dN Düşey yüklerden (1.4G+1.6Q) elde edilen kolon hesap eksenel kuvvetindeki
toplam kalıcı yük etkisi
- Yanal ötelenmesi önlenmemiş kolon kesitleri için ; mR = gd
d
V
V
(tüm kat için)
Vgd
= Tasarım kesme kuvvetinin kalıcı yükten kaynaklanan bölümü
V d = Kat kolonlarındaki kalıcı yük katkısı
mR = gd
d
V
V
bu oranın 0.5’ ten küçük olmaması gerekir. mR ’ nin hesabında kullanılan
gdV , toprak itkisi gibi yanal yük olmadığı durumlarda, denge koşulu nedeniyle sıfır
çıkacaktır,
gdV =0. Bu durumda, mR = 0.5 alınacaktır.
9.1.5. Moment Büyütme Katsayılarının Bulunması - Yanal ötelenmesi önlenmiş kat kolonları için, Moment büyütme katsayısı;
m
d
k
C1.00
N1 1.3
N
m 1 2C 0.6 0.4(M /M ) 0.4 1 2M M ( 9.11 )
M d 2M ( 2M Kolonun alt ve üst ucundaki momentlerden büyük olanı)
1 2M / M oranı tek eğrilikli kolonlarda (+), çift eğrilikli kolonlarda (-) alınır. Kolon
uçları arasında yatay bir yük varsa, mC 1.0 alınır.
103
Burada d kN ve N , o kattaki basınç elemanlarının taşıdıkları eksenel tasarım
yüklerinin toplamı ve kolon kritik yüklerinin toplamıdır. Bu değerler aşağıdaki koşulu sağlamalıdır. Sağlamıyorsa kolon boyutları büyütülmelidir.
d kN 0.45 N
- Yanal ötelenmesi önlenmemiş kat kolonları için, Moment büyütme katsayısı;
Tüm kat kolonları için; S
d
k
11.00
N1 1.3
N
Bireysel kat kolonları için; m
d
k
C1.00
N1 1.3
N
Yanal ötelenmesi önlenmemiş kat kolonlarının her biri için ayrıca bireysel β değerleri de hesaplanır. Bu hesaplarda Cm=1.0 alınmalıdır. Hesap momentinin bulunmasında
ve s değerlerinden büyük olanı kullanılır.
d 2M M M d S 2M
2M Kolonun alt ve üst ucundaki momentlerden büyük olanı
- d
c ck
kl 35
i N
A f
olan kolonlarda hesap momentinin bulunmasında, sve değerlerinin
çarpımı kullanılır.
d s 2M x xM ( 9.12 )
9.1.6. Kolonların Boyuna Donatı Dizaynı: Kolonlarda boyuna donatı brüt alanı kesitin %1’inden az, %4’ünden fazla olmayacaktır. En az donatı, dikdörtgen kesitli kolonlarda 4 16 veya 6 14 , dairesel
kolonlarda ise 6 14 olacaktır. Dikdörtgen kesitli kolonlarda, etriye veya aynı aralıkta
tutulmuş olan boyuna donatı çubukları arasındaki uzaklık 300 mm’ den fazla olamaz. Kolon boyuna donatılarının bindirmeli ekleri, mümkün olabildiğince kolon ortasında yapılacaktır. Kullanılacak olan Abak aşağıdaki 3 duruma göre seçilir. - Donatı sınıfına göre
- paspayıs
h 2xdz
h h
değerine göre
104
- Donatı yerleştirilmesine göre Kolonun ortasındaki toplam donatı sayısı
Kolondaki toplam donatı sayısı
Daha sonra aşağıdaki işlemler sırasıyla yapılarak donatı alanı bulunur.
d
cd
N
bh f dN Düşey yüklerin toplamı
Abak’ tan t seçilir.
d
2
cd
M
bh f dM Büyütülmüş Moment t m t
yd
cd
fm
f
TS500 Sınır koşuluna göre, t m 0.1 olursa t 0.01 alınır. s
t
c
A
A
Donatı alanı 9.13 formülü ile hesaplanır.
s t cA A ( 9.13 )
7.Adım Kolonların Enine Donatı Dizaynı: Her bir kolonun alt ve üst uçlarında özel sarılma bölgeleri oluşturulacaktır. Sarılma bölgelerinin her birinin uzunluğu, kolon kesitinin büyük boyutundan (dairesel kesitlerde kolon çapından), kolon serbest yüksekliğinin 1/6’sından ve 500 mm’den az olmayacaktır. Sarılma bölgelerinde kullanılacak enine donatıya ilişkin koşullar aşağıda verilmiştir. Bu donatılar temelin içinde de, 300 mm’ den ve en büyük boyuna donatı çapının 20 katından az olmayan bir yükseklik boyunca devam ettirilecektir. Sarılma bölgelerinde kullanılacak enine donatıya ilişkin koşullar aşağıda verilmiştir. a) Sarılma bölgelerinde 8 ’den küçük çaplı enine donatı kullanılmayacaktır. Bu
bölgede, boyuna doğrultudaki etriye ve çiroz aralığı, en küçük enkesit boyutunun 1/3’ünden ve 100 mm’den daha fazla, 50 mm’den daha az olmayacaktır. Etriye kollarının ve/veya çirozların arasındaki yatay uzaklık a, etriye çapının 20 katından fazla olmayacaktır. Sürekli dairesel spirallerin adımı, göbek çapının 1/5’inden ve 80 mm’den fazla olmayacaktır.
b) Etriyeli kolonlarda d c ckN > 0.20 A f olması durumunda sarılma bölgelerindeki
minimum toplam enine donatı alanı, denklem(9.14 ve 9.15)’ de verilen koşulların
elverişsiz olanını sağlayacak şekilde hesaplanacaktır. Fakat 2.formül c
ck
A1.25
A
olması durumunda geçerlidir. c
ck
A1.25
A ise, sadece 1.formül kullanılır. Bu hesapta
105
kolonun çekirdek boyutu kb , her iki doğrultu için ayrı ayrı gözönüne alınacaktır.
(Şekil 9.3)
sh k c ck ck ywkA 0.30sb (A / A ) 1 (f / f ) ( 9.14 )
sh k ck ywkA 0.075sb (f / f ) ( 9.15 )
c) Spiral donatılı kolonlarda d c ckN > 0.20 A f olması durumunda sarılma bölgelerindeki
enine donatının minimum hacimsel oranı, denklem(9.16)’ deki koşulların elverişsiz olanını sağlayacak şekilde hesaplanacaktır.
s c ck ck ywk0.45 A / A 1 f / f
s ck ywk0.12 f / f ( 9.16 )
d) d c ckN 0.20 A f olması durumunda, kolon sarılma bölgelerinde denklem(9.1) ve
denklem(9.2) ile verilen enine donatıların en az 2/3’ü, minimum enine donatı olarak
kullanılacaktır. Fakat 9.15 formülü, c
ck
A1.25
A olması durumunda geçerlidir.
c
ck
A1.25
A ise, sadece 9.14 formülü kullanılır.
Kolon orta bölgesi, kolonun alt ve üst uçlarında tanımlanan sarılma bölgeleri arasında kalan bölgedir. (Şekil 9.3) Kolon orta bölgesinde 8 ’den küçük çaplı enine donatı kullanılmayacaktır. Kolon
boyunca etriye, çiroz veya spiral aralığı, en küçük enkesit boyutunun yarısından ve 200 mm’den daha fazla olmayacaktır. Etriye kollarının ve/veya çirozların arasındaki yatay uzaklık a, etriye çapının 20 katından daha fazla olmayacaktır. - Kuşatılmış ve Kuşatılmamış Birleşimler Süneklik düzeyi yüksek kolon ve kirişlerin oluşturduğu çerçeve sistemlerinde kolon kiriş birleşimleri, aşağıda tanımlandığı üzere, iki sınıfa ayrılacaktır. (a) Kirişlerin kolona dört taraftan birleşmesi ve her bir kirişin genişliğinin birleştiği kolon genişliğinin 3/4’ünden daha az olmaması durumunda, kolon-kiriş birleşimi kuşatılmış birleşim olarak tanımlanacaktır. (b) Yukarıdaki koşulları sağlamayan tüm birleşimler, kuşatılmamış birleşim olarak tanımlanacaktır.
106
Şekil 9.3 Kolonların enine donatı yerleşimi ve sınır koşulları
107
9.2. KOLONLARIN YÜK ETKİLERİNE GÖRE DİZAYNI
65 cm 49 cm
üstM 12 cm 12 cm
50 cm
25 cm 25 cm
altM b) K001 c) K002
a) Kolon uç momentlerinin pozitif (+) yönleri Şekil 9.4 Çizelge 9.1 S001 kenar kolonuna gelen yükler ve momentler :
Yük Adı N (ton) üstM (t-m) altM (t-m)
G 24.40 -1.090 -0.546
d d dQ
3.00 -0.151 -0.076
d b dQ
3.00 -0.163 -0.081
E 6.72 3.72 4.55
Çizelge 9.2 S001 kenar kolonuna gelen yüklerin kombinasyonu:
Yük Kombinezonu N (ton) Müst (t-m) Malt (t-m)
1 1.4G + 1.6Q 38.96 -1.79 -0.89
2 G +Q + E 34.12 2.48 3.93
3 G +Q – E 20.68 -4.97 -5.18
4 0.9G + E 28.68 2.74 4.06
5 0.9G - E 15.24 -4.70 -5.04
Çizelge 9.3 S002 orta kolonuna gelen yükler ve momentler :
Yük Adı N (ton) üstM (t-m) altM (t-m)
G 36.99 +0.606 +0.303
d d dQ
5.36 +0.092 +0.046
d b dQ
5.36 +0.163 +0.081
E 1.68 6.08 7.43
Çizelge 9.4 S002 orta kolonuna gelen yüklerin kombinasyonu:
Yük Kombinezonu N (ton) Müst (t-m) Malt (t-m)
1 1.4G + 1.6Q 60.36 +1.11 +0.55
2 G +Q + E 44.03 6.85 7.81
3 G +Q – E 40.67 -5.38 -7.08
4 0.9G + E 34.97 6.63 7.70
5 0.9G - E 31.61 -5.53 -7.16
108
M üst ve M alt momentlerinin artı yönleri Şekil 9.4.a’ da gösterilmiştir.
K001 kirişinin çatlamış kesit atalet momentinin bulunması;
W
b 652.6
b 25
t 120.24
h 50
Abak 13’ den 1.50
I 31bw h
12 =1.50 3 41
( 2.5 5 ) 39.1dm12
kiriş 4
cr
I 39.1I 19.5dm
2 2
K002 kirişinin çatlamış kesit atalet momentinin bulunması;
W
b 492.00
b 25
t 120.24
h 50
Abak 13’ den 1.35
I 31bw h
12 =1.35 3 41
( 2.5 5 ) 35.2dm12
kiriş 4
cr
I 35.2I 17.6dm
2 2
1.Adım Kolonlarda uygulanacak yük koşulları Aşağıdaki işlemler S001 kenar kolonu ve S002 orta kolonu için yapılmıştır. S001 kenar kolonu ve S002 orta kolonu çizelge 9.2’ den alınan en büyük eksenel yük satırı ile en büyük moment satırına göre ayrı ayrı dizayn edilir. Çizelge 9.5 S001 Kolonlarında oluşan maksimum kombinasyonlar
No Seçilmiş Yükleme Tipi N (ton) üstM (t m) altM (t m)
1 1.4G + 1.6Q 38.96 -1.79 -0.89
2 G +Q – E 20.68 -4.97 -5.18
Çizelge 9.6 S002 Kolonlarında oluşan maksimum kombinasyonlar
No Seçilmiş Yükleme Tipi N (ton) üstM (t m) altM (t m)
1 1.4G + 1.6Q 60.36 +1.11 +0.55
2 G +Q +E 44.03 +6.85 +7.81
S001 ve S002 kolonlarını, 1.satırdaki 1.4G+1.6Q yük kombinasyonuna göre, daha sonra 2.satırdaki G+Q-E ve G+Q+E kombinasyonlarına göre adım adım aşağıdaki gibi dizayn edilir.
109
2.Adım Yanal deplasmanın önlenip önlenmediğinin bulunması - Perdelenmemiş sistemlerde yanal deplasman önlenmemiş varsayılır. 3.Adım Kolonların Kısa kolon mu Narin kolon mu olduğunun belirlenmesi Kenar kolon (S001) için; Öncelikle kolonun narin kolon mu, kısa kolon mu olduğu belirlenir.
S101 25 35
25 50
K001 S001 25 35
Şekil 9.5 Kiriş kolon birleşim bölgesi
3 4
kolon(25 35)
1I 2.5 3.5 8.93dm
12
kolonb
kiriş
2 (I /L)
(I /L)
b
(2 8.93 /30)1.53
(19.5 /50)
a 0 ve b 1.53 Kolonun ankastre olan ucunda 0 alınır.
- Bina da perde duvar bulunmadığından yanal ötelenme önlenmemiştir. Buna göre;
m a b0.5( ) 0.5(0 1.53) 0.765 m 2 için;
mm
20 20 0.765k (1 ) (1 0.765) 1.28
20 20
kl kl 1.28 30036.57
i 0.3h 0.3 35
110
Yanal ötelenmesi önlenmemiş bir çerçevede;
kl22
i ise, kısa kolon hesabı yapılır.
Burada;
kl
36.57 22i olduğundan narinlik ihmal edilmeyecektir.
Orta kolon (S002) için; Öncelikle kolonun narin kolon mu, kısa kolon mu olduğu belirlenir. S102 25 40
25 50 25 50
K001 K002
S002 25 40
Şekil 9.6 Kiriş kolon birleşim bölgesi
3 4
kolon(25 40)
kolon
b
kiriş
1I 2.5 4.0 13.33dm
12
(I /L) (2 13.33 /30)1.07
(I /L) (19.5 /50) (17.6 / 40)
a 0 ve b 1.07 Kolonun ankastre olan ucunda 0 alınır.
- Yapıda perde duvar bulunmadığından yapının yanal ötelenmesi önlenmemiş’ tir. Buna göre;
m a b0.5( ) 0.5(0 1.07) 0.535 m 2 için;
111
mm
20 20 0.535k (1 ) (1 0.535) 1.21
20 20
kl kl 1.21 30030.25
i 0.3h 0.3 40
Yanal ötelenmesi önlenmemiş bir yapıda;
kl22
i ise; narinlik etkisi ihmal edilerek, kısa kolon hesabı yapılır.
Burada; kl
30.25 22i olduğundan narinlik ihmal edilmeyecektir.
4.Adım Kolonların Burkulma Yüklerinin Belirlenmesi Kenar kolon (S001) için;
Ec = 2800000 t/m 2 kolon(25 35)I
=8.93 dm 4 = 8.9310 4 4m
Ec Ic = -4 22800000 8.93 10 = 2500 t-m
mR gd
d
V
V
= 0.5 alınacaktır.
EI = c c
m
0.4E I
1 R = 20.4 2500
666.7 t m1 0.5
kN = 2 2
2 2
k
EI EI
l (k l)
=
2
2
3.14 666.7446 ton
(3 1.28)
Orta kolon (S002) için;
kolon(25 40)I
= 13.3 dm 4 = 1.3310 3 4m
Ec Ic= -3 22800000 1.33 10 = 3724 t-m
mR gd
d
V
V
=0.5 alınacaktır.
EI = c c
m
0.4E I
1 R =
0.4 3724
1 0.5
= 993 t-m 2
kN = 2 2
2 2
k
EI EI
l (k l)
=
2
2
3.14 993
(3 1.21)
= 743 ton
112
5.Adım Moment Büyütme Katsayılarının Bulunması Çizelge 9.5 ve 9.6’ da 1. satırdaki yük ve moment değerleri için hesap yapılır. S001 kolonu için;
Nd 38.96 ton üst altM 1.79 t m M 0.89 t m (2 adet kolon)
S002 kolonu için;
Nd 60.36 ton üst altM 1.11t m M 0.55 t m (2 adet kolon)
Zemin kat kolonlarındaki toplam düşey yük;
Nd 38.96 4 + 60.36 12 = 880.16 ton
Zemin kat kolonlarındaki toplam burkulma yükü;
S001 kolonu için kN 446 ton (4 adet kolon)
S002 kolonu için kN 743ton (12 adet kolon)
kN 4 446 12 743 10700 ton
Kenar kolon (S001) için;
Yanal ötelenmesi önlenmemiş kat kolonları için; mC = 1.0 alınır.
Tüm kat kolonları için; Sd
k
11.00
N1 1.3
N
s
11.12
880.161 1.3
10700
Bireysel kat kolonları için; m
d
k
C1.00
N1 1.3
N
1
1.12838.96
1 1.3446
0.45 kN 0.45x10700 4815 ton
dN 880.16 0.45 kN olduğundan kolon boyutları uygundur. Aksi takdirde,
kolon boyutları büyütülür. Dizayn için = 1.128 alınmalıdır. Çünkü; kat ve bireysel değerlerinden büyük
olanı alınır.
113
Md= 1.128 1.79 2.02 t m , Nd= 38.96 ton
Orta kolon (S002) için; Yanal ötelenmesi önlenmemiş kat kolonları için; Cm = 1.0 alınır.
Tüm kat kolonları için; S
d
k
11.00
N1 1.3
N
s
11.12
880.161 1.3
10700
Bireysel kat kolonları için; m
d
k
C 11.00 1.118
N 60.361 1.31 1.3
743N
Kontrol; 0.45 dN 0.45x10700 4815 ton
dN 0.45 kN olduğundan kolon boyutları uygundur.
Dizayn için = 1.12 (Büyük olan değeri) alınmalıdır.
dM 1.12 1.11 1.25 t m , dN 60.36 ton
6.Adım Kolonların Boyuna Donatı Dizaynı: Kolonlarda boyuna donatı brüt alanı kesitin %1’inden az, %4’ünden fazla olmayacaktır. En az donatı, dikdörtgen kesitli kolonlarda 4 16 veya 6 14 , dairesel
kolonlarda ise 6 14 olacaktır.
Kenar kolon (S001) için; Kullanılacak olan Abak seçimi: S420
paspayıs
h 2xdz 35 80.8
h h 35
Abak 4
1
4
d
cd
N 38.96 10000.33
bh f 25 35 133.3
t < 0.1 t m t
d
2 2
cd
M 2.02 1000 1000.050
bh f 25 35 133.3
114
TS500 Sınır koşuluna göre, t m 0.1 olursa t 0.01 alınır.
Deprem yönetmeliğine göre ; tmin 0.01 olmalıdır.
sA = 2
t cA 0.01 25 35 8.75cm
h=35 cm Boyuna Donatı 6 14
b=25 cm Şekil 9.7
G + Q - E koşuluna göre ikinci bir donatı alanı daha bulunur. Bu iki yük koşuluna göre bulunan donatı alanlarından büyük olanı kullanılır. Orta kolon (S002) için; Kullanılacak olan Abak seçimi: S420
ııpaspayıh 2xdd 40 8
0.8h h 40
Abak 4
2 1
8 4
d
cd
N 60.36 10000.453
bh f 25 40 133.3
t < 0.1 t m t
d
2 2
cd
M 1.25 1000 1000.023
bh f 25 40 133.3
TS500 Sınır koşuluna göre, t m 0.1 olursa t 0.01 alınır.
115
Deprem yönetmeliğine göre ; tmin 0.01 olmalıdır.
sA = 2
t cA 0.01 25 40 10cm
h=40 cm Boyuna Donatı 8 14
b=25 cm Şekil 9.8 G + Q + E koşuluna göre ikinci bir donatı alanı daha bulunur. Bu iki yük koşuluna göre bulunan donatı alanlarından büyük olanı kullanılır. Enine donatı hesabı ise boyuna donatı çapı ve sayısının hesaplanmasından sonra yapılacaktır. 7.Adım Kolonların Enine Donatı Dizaynı: İlk olarak, kolonların sarılma bölgesinin, uzunluğu ve etriye aralıklarının hesabı yapılır. Daha sonra kolon orta bölgesi için, hesap yapılır. Kenar kolon (S001) için; Sarılma bölgesi için;
kxb 35 4 31cm
kyb 25 4 21cm
2
cA 25x35 875cm 2
ckA 21x31 651cm
dN =38.96 ton
c ck0.20 A f =0.20x875x200 35 ton d c ckN > 0.20 A f
d c ckN > 0.20 A f olduğundan, kolon sarılma bölgelerinde minimum toplam enine
donatı alanı, Denk.(9.1)’ de verilen koşulların elverişsiz olanını sağlayacak şekilde hesaplanacaktır. Fakat,
c
ck
A 8751.34 1.25
A 651 bu nedenle sadece 1.denklem geçerlidir.
116
kxb =35 cm
kyb =25 cm
Şekil 9.9
Bu hesapta kolonun çekirdek boyutu kb , her iki doğrultu için ayrı ayrı gözönüne
alınacaktır a)
kb = 35 cm
sh k c ck ck ywk
20A 0.30sb (A / A ) 1 (f / f ) 0.30x s x35x 1.34 1
420
shA0.170cm
s
kxb
shA =3 01A
01A 01A 01A
3x0.50.170
s s=8.82 cm 8 /8 cm
b) kb = 25 cm
02A
kyb shA =2 02A
02A
sh
20A 0.30x s x25x 1.34 1
420
shA0.121cm
s
2x0.50.121
s s=8.26 cm 8 /8 cm
Etriye aralığı 8 /8 cm seçilir. Fakat deprem yönetmeliğine göre aşağıdaki kontroller
yapılmalıdır.
117
Kolonlar için yönetmelik şartları; 5cm
Sarılma bölgesinde donatı aralığı cs 10cm
minb 258.33cm
3 3
Sarılma bölgesinde etriye aralığı 8 /8 cm bulunmuştu. Deprem yönetmeliğine göre
ise etriye aralığı 8.33 cm’ i geçemez. Bu nedenle etriye aralığı 8 /8 cm seçilir.
maxb 35cm
Kolon sarılma bölgesi uzunluğu 1s nl / 6 250 /6 42cm
50 cm
1s = 50 cm seçilir.
Kolon orta bölgesi için; s 20 cm
minb 25s 12.5cm
2 2
s= 12 cm seçilir. 8 /12
Orta kolon (S002) için; Sarılma bölgesi için;
kxb 40 4 36cm
kyb 25 4 21cm
2
cA 25x40 1000cm 2
ckA 21x36 756cm
dN =60.36 ton d c ckN > 0.20 A f
c ck0.20 A f =0.20x1000x200 40 ton
d c ckN > 0.20 A f olduğundan, kolon sarılma bölgelerinde minimum toplam enine
donatı alanı, Denk.(3.1)’ de verilen koşulların elverişsiz olanını sağlayacak şekilde hesaplanacaktır. Fakat,
c
ck
A 10001.32 1.25
A 756 bu nedenle sadece 1.denklem geçerlidir.
118
kxb =40 cm
kyb =25 cm
Şekil 9.10 Bu hesapta kolonun çekirdek boyutu kb , her iki doğrultu için ayrı ayrı gözönüne
alınacaktır
a) kb = 40 cm
sh k c ck ck ywk
20A 0.30sb (A / A ) 1 (f / f ) 0.30x s x 40x 1.32 1
420
shA0.183cm
s
kxb
shA =3 01A
01A 01A 01A
3x0.50.183
s s=8.19 cm 8 /8 cm
b) kb = 25 cm
02A
kyb 02A shA =3 02A
02A
sh
20A 0.30x s x25x 1.32 1
420
shA0.114cm
s
3x0.50.114
s s=13.15 cm 8 /13 cm
119
Etriye aralığı 8 /8 cm seçilir. Fakat deprem yönetmeliğine göre aşağıdaki kontroller
yapılmalıdır. Kolonlar için yönetmelik şartları; 5cm
Sarılma bölgesinde donatı aralığı cs 10cm
minb 258.33cm
3 3
Sarılma bölgesinde etriye aralığı 8 /8 cm bulunmuştu. Deprem yönetmeliğine göre
ise etriye aralığı 8.33 cm’ i geçemez. Bu nedenle etriye aralığı 8 /8 cm seçilir.
maxb 40cm
Kolon sarılma bölgesi uzunluğu 1s nl / 6 250 /6 42cm
50 cm
1s = 50 cm seçilir.
Kolon orta bölgesi için; s 20 cm
minb 25s 12.5cm
2 2
s= 12 cm seçilir. 8 /12
120
S001 ve S002 Kolonlarının Düşey Kesitleri 8 /10
8 /8 1s =50 cm
cs =8 cm
8 /12
150 cm s=12 cm
8 /8
cs =8 cm 1s =50 cm
8 /10
Şekil 9.11 Kolon detayı
121
10. TEMELLER Binalardan, köprülerden ve diğer yapılardan yükler zemine temeller vasıtasıyla aktarılır. Zeminlerin taşıyabileceği yük kolonlar veya diğer taşıyıcı elemanlardan çok daha küçük olduğundan, temeller zemine aktarılan yükleri daha geniş bir alana yayarak zeminin aşırı deformasyon yapmasını engeller.
10.1. Temel tipleri 10.1.1. Duvar altı temelleri: Duvar altı temelleri, taşıyıcı duvar yükünü, zemine güvenli biçimde aktarmak üzere oluşturulan betonarme elemanlardır. Yeterli taşıma kapasitesi ve rijitliğe sahip zemin tabakası yüzeye yakın ise, kolonlar ve duvarlar genellikle plak adı verilen beton bloklar tarafından taşınır (Şekil 9.1.a). Boyuna donatı plak tabanının kısa doğrultusunda yerleştirilir. Isı ve büzülme donatısı duvar doğrultusunda yerleştirilir. 10.1.2. Tekil temeller: Kolonlar iki yönde eğilme yapan dörtgen beton plaklar üzerine yerleştirilir (şekil 9.1.b). Bu plaklara eğilmenin olduğu iki yönde de donatı yerleştirilir. 10.1.3. Sürekli temeller: Kolonların yakın yerleştirilmesinden dolayı tekil temel plakları çakışırsa veya plağın çıkması arsa durumundan dolayı engellenirse iki yada daha fazla kolon bir ortak plak ile birleştirilir (Şekil 9.1.c). Buna sürekli temel adı verilir. 10.1.4. Trapez temeller: Genellikle sürekli temeller dikdörtgen yapılmaktadır. Fakat kolon yükleri birbirlerinden farklı olduğunda yada arsa durumu müsait olmadığında trapez temel yapılır (Şekil 9.1.d). 10.1.5. Radye temeller: Zeminin taşıma kapasitesinin düşük, yapıdan gelen yüklerin fazla olduğu durumlarda ayrıca zemin tipinin çok değişim gösterdiği bölgelerde radye temeller yapılabilir. Radye, kalın bir plaktan veya plak ve iki doğrultuda uzanan kirişlerden oluşur (Şekil 9.1.e).
Şekil 1.a Duvaraltı temeli Şekil 1.b Tekil temel Şekil 1.c Sürekli temel
Şekil 1.d Trapez temel
Şekil 1.e Radye temel
Şekil 10.1 Temel tipleri
122
10.2. Zeminle İlgili Varsayımlar Temel zemininin davranışının incelenmesi çok ayrıntılı deneyler gerektirir. Birçok özelliği belirsizlikler içeren temeller ile özellikleri daha belirgin yapıların etkileşim yeri olan temellerin boyutlandırılmasında matematiksel bir çözüm elde etmek uygun olmayabilir. Temellerin taşıyıcı sistem hesaplarında üst yapıdan gelen etkiler göz önüne alındığı için denge sağlanır. Ancak şekil değiştirmelerin uyuşumu çok özel haller için göz önüne alınabilir. Uygulamaya yönelik hesaplarda kuvvet dengesi oluşturulmaktadır. Ayrıca şekil değiştirmelerin uyuşmamasından oluşacak ek etkilerin meydana gelen sünmelerle azaldığı kabul edilir. Kaya en uygun temel zeminidir. Dane boyutları uygun kum ve çakılda iyi bir temel malzemesidir. Fakat kil ve killi zeminler iyi incelenmelidir.
Hesaplarda kabul edilecek dağılımKohezyonu fazla zemin
(Kil gibi)Kohezyonu az zemin
(Kum gibi) Şekil 9.2 Temel zemin gerilmeleri
10.3. Duvar altı temelleri: Taşıyıcı duvar veya perdelerin altında meydana gelen ve bir doğrultuda uzanan temellerdir. Uzun doğrultuda eğilme oluşmadığı kabul edilerek, kısa doğrultuda birim boy için hesap yapılır. Uzun doğrultuda yüklemenin veya zemin özelliklerinin değişmesinden doğabilecek etkileri karşılamak üzere konstrüktif donatı konulur.
Md
Vd
Eğilme donatısı
Dağıtma donatısı
Vd
Md
Şekil 10.3 Duvar altı temelinde kesme kuvveti ve eğilme momenti grafikleri
123
10.3.1. Duvar altı temelleri hesap yöntemi: - Zeminin taşıyabileceği gerilme değeri aşağıdaki gibi hesaplanır.
netgüvenlik güvenlik temelq q h (10.1)
: temel yüzeyi üzerindeki temelh yüksekliğindeki temel+zeminin ortalama birim hacim
ağırlığıdır. - Duvar altı temelinin genişliği olan b aşağıdaki formülle bulunur.
g q
net güvenlik
N Nq q
birimboy xb (10.2)
- Temel ve üzerindeki zemin ağırlığı, düzgün yayılı gerilme meydana getireceğinden kesit hesaplarında göz önüne alınmalarına ihtiyaç yoktur. - Eğer perde duvarda eğilme momenti varsa, gerilmenin yamuk biçiminde oluşacağı kabulüyle temel genişliğinin belirlenmesinde kullanılacak formül;
g q g q
net güvenlik2
N N M Mq 6 q
birimboy xb birimboy xb
(10.3)
- Betonarme kesit hesabı için arttırılmış yüklerle çalışmak gerektiğinden, kesit hesabında kullanılacak gerilmelerin de buna uygun olması gerekir.
2g q
d d
1.4N 1.6N qaq V birimboy x qx a M birimboy x
birimboy xb 2 (10.4)
- Perde duvarda eğilme momenti varsa betonarme kesit hesaplarında kullanılacak zemin gerilmesi;
g q g q
1,2 2
1.4N 1.6N 1.4M 1.6Mq 6
birimboy xb birimboy xb
(10.5)
q3q2
q1
q
a
b
N1g
Ng, NqMg, Mq
b
a
N1g
Ng, Nq
Şekil 10.4 Duvar altı temelinde zemin gerilmeleri
- Duvar altı temelleri, donatı gerektirmeyecek biçimde boyutlandırılır.
- Sağlanması gereken koşullar, d cr d crV V ve M M ’ dir. d crV V koşulu sağlanmadığı
takdirde temel kalınlığı arttırılmalıdır. d crM M koşulu sağlanmadığı takdirde temel
124
altına duvar eksenine dik yönde konsol donatısı yerleştirilmelidir. Duvar yüzünde
oluşan d dM veV hesaplarda kullanılır.
cr ctdV 0.65 f 1000d (10.6)
ctff ctdcr
I 2 f IM
y y
y=h/2 (10.7)
- (A), (B) veya (C) gruplarına giren zeminlerin bulunduğu eğimli arazide temeller basamaklı olarak yapılabilir. Basamaklı temellere ilişkin koşullar da çizelge 10.1’ de verilmiştir. Duvar altı temellerinde konulacak boyuna donatıların hem altta hem de üstte yatay aralıkları 30 cm’ yi geçmeyecek, ayrıca köşelerde, kesişme noktalarında ve basamaklı temellerde sürekliliği sağlayacak şekilde bindirme yapılacaktır. Çizelge 10.1 Duvar altı temellerine ilişkin koşullar
KOŞULUN TANIMI
Zemin Grubu (A),(B)
Zemin Grubu
(C)
Zemin Grubu
(D)
Minimum temel genişliği (mm) Duvar kalınlığına ek (iki yandan) pabuç genişliği(mm)
500
2150
600
2200
700
2250
Minimum temel yüksekliği (mm) 300 400 400
Altta ve üstte minimum temel boyuna donatısı 312 314 414
Temelde minimum etriye 8/30 8/30 8/30
Minimum basamak yatay aralığı (mm) 1000 1500 ─
Minimum basamak bindirme uzunluğu (mm) 300 400 ─
Maksimum basamak yüksekliği (mm) 300 300 ─
h> l/2
b
l> mml> mm
>mm
aa
en az
6 d'> 50 mm
Şekil 10.5 Duvar altı temelleri tasarım ilkeleri
- Kesit hesabı için zemin gerilmeleri, arttırılmış etkiler göz önüne alınarak hesap edilebilir. Ancak burada çekme bölgesinde gerilme bulunmaması nedeniyle hesaplar doğrusal olmadığından temel ağırlığını hem zemin gerilmesi hesaplarken ve hem de kesit etkilerini bulurken hesaba katmak gerekir. - Seçilen enine donatının Ø12’ den ince olmaması ve aralığının temel yüksekliğini
geçmemesi önerilir. Enine yerleştirilen ana donatıdan başka, boyuna doğrultuda da dağıtma donatısı konulmalıdır. Yeraltı suyundan donatıların etkilenmemesi için pas payı en az 50 mm olmalıdır. Temel yüksekliğinin, kesme kuvveti donatısı
125
gerektirmeyecek biçimde belirlenmesi tavsiye edilir. Temel yüksekliğinin 300 mm’ den küçük olmaması, temelin rijit olması ve zemin gerilmelerinin düzgün dağılması bakımından gereklidir. 10.3.2. Duvar Altı Temel Örnekleri 10.3.2.1 Örnek: Şekil 10.6’ da verilen duvar altı temelinde gerekli kontrolleri yapınız
ve çizimle gösteriniz. (C grubu zemin). Malzeme C20/S420, 3
temel 25kN/m . 2
z,em g qq 140kN/m ; N 130kN/m; N 80kN/m
qsp
0.40 m
b
aa
Ng , Nq
2
spMd=q a /2
sp
Md
Vd
Vd=q a
Şekil 10.6
Kesme kuvveti yaklaşık olarak hesaplanarak temel kalınlığı kayma donatısı gerekmeyecek şekilde belirlenecektir.
d1 g q cr ctdV (1.4N 1.6N ) /2 V 0.65 f b d
1.4x130 1.6x800.65 1000 1.00 d
2 d > 0.24 m
d = 0.35 m h = 0.40 m
Temel kalınlığı h=0.40 m seçilerek, düşey denge yazılırsa,
z,em s g q
s
q b (N N ) temelağırlığı
(130 80 25x0.40)b 1.57m 1.60malınır.
140
Böylece a=0.6 m olur. Kesit hesabı için arttırılmış yükler altında zemin gerilmesi hesap edilecektir.
126
d g qN 1.4N 1.6N 1.4x130 1.6x80 310kN/m
2dsp
s
N 310q 193.75kN /m
b 1.6
dmax sp
2 2sp
d
V q a 193.75x0.6 116.25kN/m
q a 193.75x0.6M 34.87kN m
2 2
Duvar yüzünde oluşan kesme ve moment
ctff ctdcr
I 2 f I 2x1x533333333M 53333333 N mm 53.3 kN m
y y 200
3 34bh 1000x400 h
I 533333333 mm y 200 mm12 12 2
cr ctd
cr
V 0.65 f 1000d
V 0.65x1x1000x350 227500 N 227.5kN
d cr d crV V ve M M olduğundan temel boyutları uygundur. Temele minimum donatı
yerleştirilir. C grubu zeminler için Tablo 1’ de minimum temel yüksekliği 400 mm, altta ve üstte toplam boyuna donatı 6 14 ve minimum etriye 8 /30 dur.
8 / 30 Etriye
6 14 Boyuna donatı
1600 mm
400 mm
Şekil 10.7 Temel kesiti ve donatı yerleşimi
10.3.2.2 Örnek : Şekil 10.8’ de verilen duvar altı temelinde gerekli kontrolleri yaparak, temel donatılarını belirleyiniz ? (C grubu zemin)
Malzeme: C20 / S420 2zgüvenlikq 170kN /m
Ng + Nq = 210 kN/m Mg + Mq= 45 kN/m
127
bs
a a
0.40 m
Ng+Nq
Mg+Nq
q1
q2
h
Vd
Md
Vd1
Md1
Şekil 10.8
Verilen kısımlarda sabit ve hareketli yükler ayrılmamış olduğu için, ortalama yük katsayısı olarak 1.50 kabul edilecektir. Kesme kuvveti yaklaşık olarak hesaplanarak temel kalınlığı kayma donatısı gerekmeyecek şekilde belirlenecektir.
d1 g q cr ctdV 1.5(N N ) /2 V 0.65 f b d
1.50 2100.65 1000 1.00 d
2 d > 0.24 m
Moment etkilerinden dolayı h büyük seçilmelidir. d = 0.45 m h = 0.50 m Kullanma yükleri altında qz, güv gerilmesi esas alınarak ve normal kuvvet yanında moment de hesaba katılarak temel genişliği bulunabilir :
g q g qzgüv 2
x x
N N temel ağırlığı M Mq
b birim boy b birim boy /6
2x x
210 25 0.50 45 6170
b b
bx 2.10 m
bx = 2.30 m ( seçilen ) a = 0.95 m olur.
128
Meydana gelen en küçük gerilme basınç olduğunda yukarıdaki hesap geçerli olacaktır. Bunun kontrolü aşağıdaki gibi yapılabilir :
2 2z,max 2
210 25 0.50 45 6q 147.78kN/m 170kN/m
2.30 (2.30)
2z,min 2
210 25 0.50 45 6q 45.70kN/m 0
2.30 (2.30)
Temele etkiyen yükler aşağıda gösterilmiştir. Ortalama yük katsayısı 1.50 kabul edildiğinden, kullanma yükleri altındaki gerilmeler bu oranda arttırılarak kesit hesabında kullanılabilir. Zemin gerilmelerinde temel ağırlığı da göz önüne alınır. Duvar altı temeli olduğu için kritik kesit duvar yüzeyindedir. Bu kesitteki kesme kuvveti ve gerilme momenti,
0.95m0.40m
0.50 m
45.70
Mg+Nq
Ng+Nq
0.95m
25x0.50=12.5 kN/m2
102.08
147.78 105.62 Şekil 10.9
1V 105.62 0.95 x42.16x0.95 12.5 0.95 108.49 kN
2
dV 1.5x108.49 162.74kN
cr ctdV 0.65 f 1000d
crV 0.65x1x1000x450 292500N 292.5kN
1 2 0.95 0.95M (42.16x0.95 x0.95) 105.62 0.95x 12.5 0.95x 54.70 kN m/m
2 3 2 2
b = 1.0 m d = 0.45 m Md = 1.50x54.70 = 82.05 kN-m / m
129
ctff ctdcr
I 2 f I 2x1x10416666666M 83333333N mm 83.3 kN m
y y 250
3 34bh 1000x500 h
I 10416666666 mm y 250 mm12 12 2
d cr d crV V ve M M olduğundan temel boyutları uygundur. Temele minimum donatı
yerleştirilir.
14
/ 300 mm
0.50 m
0.40 m 0.95 m0.95 m
Şekil 10.10 Temel kesiti ve donatı yerleşimi
10.3.2.3 Örnek : Şekil 10.11’ de verilen duvar altı temelinde gerekli kontrolleri yaparak, donatıları hesaplayınız? (C grubu zemin)
Malzeme: C20 / S420 2zgüvenlikq 180kN /m
Ng= 130 kN/m Nq= 75 kN/m Mg= 25 kNm / m Mq= 16 kNm / m
bs
a1 a2
0.40 m
qsp
h
Mg ; Nq
Ng ; Nq
bs/2
e
Vd
Md
qspa1
qspa2
Şekil 10.11
130
Temel kullanma yükleri altında düzgün yayılı zemin gerilmesi meydana gelecek şekilde boyutlandırılacaktır. Kesme kuvveti yaklaşık olarak hesaplanarak temel kalınlığı kayma donatısı gerekmeyecek şekilde belirlenecektir.
d1 g q cr ctdV 1.4N 1.6N / 2 V 0.65 f b d
1.4 130 1.6x750.65 1000 1.00 d
2
d > 0.24 m
Moment etkilerinden dolayı h büyük seçilmelidir. d = 0.40 m h = 0.45 m Düşey denge:
g qzgüv
s
(N N temel ağırlığı)q
(b birim boy)
s ss
(130 75 25 0.45)180 b 1.20m b 1.30m (seçilen)
b
Kullanma yükleri altında dış merkezlik :
g q
g q
(M M ) (25 16)e 0.20 m
(N N ) (130 75)
Kullanma yükleri altında düzgün gerilme yayılışı elde etmek için duvar ekseni ile temel orta ekse arasının 0.20 m açılması gerekir. Şekilden temelin diğer boyutları bulunabilir.
s2
b Kolongenişliği 1.3a e 0.2 0.2 0.25m
2 2 2
1a 1.30 0.40 0.25 0.65 m
2dsp
s
N 302q 232 kN /m
b birim boy 1.30
d sp 1V q a 232 0.65 150.8 kN/m
2 2sp 1
d
q a 232 0.65M 49 kNm/m
2 2
131
cr ctd dV 0.65 f b d 0.65 1000 1.00 0.40 260 kN/m V 150.8 kN /m
Kesme kuvvetinin karşılanması için donatıya ihtiyaç olmadığı anlaşılmaktadır. b = 1.00 m d = 0.40 m Md = 49 kN/m
ctff ctd
cr
I 2 f I 2x1x7593750000M 67500000N mm 67.5 kN m
y y 225
3 3
4bh 1000x450 hI 7593750000 mm y 225 mm
12 12 2
d cr d crV V veM M olduğundan temel boyutları uygundur. Temele minimum donatı
yerleştirilir.
614
8/ 300 mm
0.40 m
0.45 m
0.65 m 0.25 m
Şekil 10.12 Temel kesiti ve donatı yerleşimi
132
10.4. Tekil Temeller: Tek bir kolon için düzenlenen temel türüdür. Planda kare, dikdörtgen olabilir. Temelin altında oluşan zemin gerilmeleri duvar altı temelleri gibi hesaplanır. Fakat tekil temellerde birim boy yerine temelin diğer boyutu alınır. Tekil temeller iki doğrultuda çalışır. Kolonun kenarından dışarı çıkan parçalara konsol adı verilir. Hesaplar kolon yüzünde bulunan kesme kuvveti ve eğilme momenti için yapılır.
h
qsp
N
by
bxbx
by
N
M
q2
H
h
a) Eksenel kuvvet ve momente maruz b) Sadece eksenel kuvvete maruz
Şekil 10.13 Farklı yükleme durumlarında tekil temele uygulanan zemin gerilmeleri
10.4.1. Tekil temel hesap yöntemi: - G+Q kullanma yükleri altında bulunacak en büyük zemin gerilmesinin,
güvenlikq zemin
gerilmesi ile ve G+Q+E depremli durumda da 1.5güvenlikq gerilmesi ile karşılaştırarak,
bu değerden büyük olmadığının gösterilmesi gerekir.
zgüvenlik güvenlik temelq q h (10.8)
- Normal kuvvet yanında eğilme momentinin bulunması Şekil 10.13’ de gösterildiği gibi zemin gerilmelerinin düzgün yayılışını bozar. Eğer kolonda büyük bir eğilme momenti mevcut ise, temel şekil 9.14’ de gösterildiği gibi simetrik olmayan şekilde düzenlenir ve düzgün gerilme dağılışı elde edilir.
Me
N ve x
kritik
be
6 kritike e olmalıdır (10.9)
133
bx/2 bx/2
bx/2bx/2
H
H
NM0
e
N
Şekil 10.14 Simetrik olmayan temel - Simetrik tekil temellerde sadece eksenel yük var ise genişlikler;
z,güv
x y
G Qq q
b b
Eğer eksenel yük ile birlikte moment mevcut ise,
oz,güv o2
x y x y
6MG Qq q M M Hh
b b b b
formülleri ile hesap edilir. - Betonarme kesit hesabı için arttırılmış yüklerle çalışmak gerektiğinden, kesit hesabında kullanılacak gerilmelerin de buna uygun olması gerekir.
g q
sp
x y
1.4N 1.6Nq
b x b
(10.10)
( 10.11 )
- cr ctd xV 1.0 f b d veya cr ctd yV 1.0 f b d
Temel iki doğrultuda çalıştığından 0.65 katsayısı 1.0 ‘ a çıkartılmıştır.
d crV V ise kesme donatısına gerek yoktur.
d crV V ise temel kalınlığı arttırılmalıdır.
g q g q
sp 2
x y x y
1.4N 1.6N 1.4M 1.6Mq
b xb b xb
134
- Tekil temeller için zımbalama kritik bir durumdur. Bu nedenle temel kalınlığı
aşağıdaki koşulu sağlamalıdır.
pr pdV V
prV betona bağlı zımbalama dayanımıdır. Temel kalınlığı dayanımı etkileyen en önemli
unsurdur.
bx
Kolond/2
d/2
ay
b1
b2
by
ax
Şekil 10.15 Zımbalama etkisi
pr ctd pV γ f U d
1 2b ,b Kolona d /2 uzaklığındaoluşanzımbalamaçevre sininboyutları
d= Temelin faydalı yüksekliği
p 1 2U Zımbalamaçevresininuzunluğu 2(b b )
p 1 2A Zımbalamaalanı b xb
h daireselkolonunçapı
Temelde sadece eksenel yükleme mevcut ise, 1 .0 alınır.
Temel üzerindeki kolon dikdörtgen kesitli ise,
x y
1 2
1.0
e e1.0 1.5 0.4
b b
( 10.12 )
Temel üzerindeki kolon dairesel kesitli ise,
1.0
2e1.0 0.4
h d
( 10.13 )
x,y
Me
N ( 10.14 )
pdV zımbalama yüküdür.
pd d p zV N A ( 10.15 )
- Her iki doğrultu için hesapla bulunan donatılar, temel tabanında bir ızgara
oluşturacak biçimde yerleştirilir. Donatı çubukları eşit aralıklı olarak yerleştirilebilir. Temeldeki çekme donatısı oranı, her bir doğrultuda, hesapta göz önüne alınan kesite göre 0,002 den az ve donatı aralığı 250 mm den fazla olamaz. Tekil temelin planda
135
en küçük boyutu 0.7 m’ den, alanı 1 m2’ den, temelin kalınlığı ise 250 mm’ den ve konsol açıklığının 1/4’ ünden az olamaz. Köşe Kolonlarda ;
by
bx
q2
q1
q3
Şekil 10.16 Köşe kolonlar ve zemin gerilmeleri
y x1,2,3,4 2 2
x y x y x y
6M 6MNq
b b b b b b
( 10.16 )
10.4.2. Tekil Temel Örnekleri 10.4.2.1 Örnek : Şekil 10.17’ de verilen tekil temelde gerekli kontrolleri yaparak temel donatılarını belirleyiniz? Zemin güvenlik gerilmesi 200 kN/ m2, Ng = 600 kN, Nq = 500 kN, temel C grubu zemin sınıfında, Malzeme C20/S420, temel ve zeminin ortalama birim hacim ağırlığı 20 kN/m3.
Ng , Nq
2.5 m
bs
0.50 m
0.50 m by
bx
0.5 m
Şekil 10.17 Tekil temel kesiti ve planı
136
2zgüvenlikq 200 20 2.5 150kN /m
g q 2
zgüv
N N 600 500A 7.33m
q 150
x yb b 7.33 2.70m bx,y = 3.0 m , h = 0.60 m kabul edildi
g q 2s
x y
N N 600 500q 122.22kN/m
b b 3 3
< zgüvenlikq
Vd
Md
qs
1.25 m
Konsol
Şekil 10.18 Konsola etkiyen zemin gerilmesi, moment ve kesme kuvveti
Kesit hesabında arttırılmış yükler kullanılacaktır.
g q 2s
x y
1.4 N 1.6 N 1.4 600 1.6 500q 182.22kN/m
b b 3 3
- 1 m genişlik için Vd’ nin hesaplanması.
dV 1.25 1 182.22 227.77kN /m
cr ctd xV 1.0 f b d veya cr ctd yV 1.0 f b d
Temel iki doğrultuda çalıştığından 0.65 katsayısı 1.0 ‘ a çıkartılmıştır. d 600 50 550mm
cr dV 1 1 1000 550 550000N/mm 550kN/m V
Vcr > Vd olduğundan kesme donatısı gerektirmez.
2 2
d s
1.25 1.25M q 182.22 142.35kN m /m
2 2
2 2
2w
d
b d 1000 550K 2125 380mm /kN
M 142350
2ds
yd
M 142350A 824.5mm /m
f j d 0.365 0.86 550
137
0
s
A 154t 1000 1000 186mm
A 824.5 Φ14 /180mm
2
s wmin A 0.002 b d 0.002 1000 550 1100mm /m
154t 1000 140mm
1100 Φ14 /140mm
Her iki doğrultuda Φ14 /140mm yerleştirilecek.
Zımbalama Kontrolü ;
0.50 m +0.55 m
0.50
m +
0.55
m
0.50 m
0.50
m
bs=3.0 m
bs=3.0 m
Şekil 10.19 Zımbalama kontrolü
pr ctd pV γ f U d 1 1 [(500 550) 4] 550 2310000N 2310kN
pd d p zV N A = 21.4x600 1.6x500 (0.50 0.55) x182.22 1439kN
Vpr > Vpd olduğundan kesit zımbalamaya karşı yeterlidir.
h=0.6 m
bs=3.0 m
bs=3.0 m0.50 m
0.50 m
bx=3.0 m
0.5 m
2.5 m
Ng , Nq
Şekil 10.20 Donatı yerleşimi
138
10.4.2.2. Örnek : Şekil 10.21’ de verilen tekil temelde gerekli kontrolleri yaparak , donatıları belirleyiniz ? Temel ve üst zeminin ortalama birim hacim ağırlığı 20 kN/m3,
Malzeme, C20 / S420, 2zgüvenlikq 220 kN /m .
Ng = 480 kN/m Nq = 430 kN/m Mg = 70 kN-m Mq = 61 kN-m Hg = 30 kN Hq = 18 kN
A
B
bs
bs
N
M
H
hh
60 cm
60 cm
Şekil 10.21
Temel derinliği h=0.75 m seçilirse,
2zgüvq 220 20 0.75 205 kN /m
Temele A noktasından etkiyen yükler B noktasına aşağıdaki gibi iletilebilir .
g1 g g g1M M H h 70.0 30.0 0.75 M 92.5 kN m
q1 q q q1M M H h 61.0 18.0 0.75 M 74.5 kN m
Temel boyutları :
g q g1 q1 2s 2 3 2 3
s s s s
N N M M 480.0 430.0 92.5 74.5q 205 kN/m
b b /6 b b /6
sb 2.50 m Seçilen sb 2.60 m
139
Zeminde çekme gerilmesinin meydana gelmediğinin kontrolü :
2smax 2 3
s s
480.0 430.0 92.5 74.5q 191.62 kN/m
b b /6
< z,güvenlik1.5q
2smin 2 3
s s
480.0 430.0 92.5 74.5q 77.60 kN/m
b b /6
Kesit hesabında kullanılmak üzere arttırılmış yükler altında zemin gerilmeleri B noktasındaki değerler esas alınarak bulunacaktır,
d g1 q1M 1.4 M 1.6 M 1.4 92.5 1.6 74.5 248.7 kN m
d g qN 1.4 N 1.6 N 1.4 480.0 1.6 430.0 1360 kN
d ds 2 3 2 3
s s
N 6 M 1360 6 248.7q
b b 2.60 2.60
2 2
smax sminq 286 kN /m q 116 kN /m
0.60m
0.60m
1.0 m A
A
BB
VdA
MdA
220.6
201
h
116
286
286
220.6
Şekil 10.22
140
B-B kesitinde hesap :
dB
1V 1.0x2.6 65.4 220.6x1x2.6 658.80 kN
2
dB
1 2M x1x2.6x65.4x( x1) 220.6x1x2.6x(0.5x1) 343.5kN m
2 3
Kesme kuvvetinin karşılanması:
cr ctdV 1.0 f b d 1.0 1000 2.60x0.70
cr dBV 1820 kN V 658.80 kN ( kesme kuvveti donatısına ihtiyaç yoktur )
Zımbalama kontrolü :
zımbalama alanı
bs=2.60 m
0.6
0 m
0.60 m b2=
0.6
0 m
+0.7
0 m
b1=0.60 m+0.70 m
Şekil 10.23
1 2b b 60 70 130cm
p 1 2U 2(b b ) 2(130 130) 520cm
2
p 1 2A b b 130x130 16900cm
pd d p z
286 116V N A 1360 1.69x 1020kN
2
x y
1 2
1.0 1.00.922
e e 248.71.0 1.5 0.4
1360b b 1.0 1.5 0.41.3x1.3
pr ctd pV γ f U d 0.922x1000x5.2x0.70 3356kN
141
pr pdV V olduğundan temel zımbalamaya karşı güvenlidir.
2 2
2w
d
b d 1000 700K 1426 380mm /kN
M 343500
2ds
yd
M 343500A 1563 mm /m
f j d 0.365 0.86 700
0
s
A 154t 1000 1000 98.52mm
A 1563 Φ14 /90 mm
2
s wmin A 0.002 b d 0.002 1000 700 1400mm /m
Her iki doğrultuda Φ14 /90mm yerleştirilecek.
0.75 m
2.60 m
1.00 m 1.00 m0.60 m
0.75 m
2.60
m
Φ14 / 90 mm
Φ14 /90mm
Şekil 10.24
10.5. Sürekli temeller: Sürekli temeller zemin dayanımının düşük ve çok değişken olduğu durumlarda kullanılabilir. Böylece zeminde oluşan farklı oturmalar engellenebilir. Kolonların birbirine olan uzaklıkları az ise, tekil temeller iç içe girebilir. Böyle durumlarda sürekli temel kullanılması uygun olur. Sürekli temel altında oluşan zemin gerilmesi, temelin genişliği, rijitliği ve zemin türüne bağlıdır. Sürekli temeller, tam rijit kabul edilerek çözülür. Bu durumda, kolondan gelen yüklerin bileşkesinin etkidiği nokta ile temelin geometrik merkezi üst üste getirilmeye çalışılır. Bu yapılabilirse, temel altındaki zemin gerilmesi düzgün yayılı alınır. Bu yapılamazsa, zemin gerilme dağılımının doğrusal değiştiği (yamuk varsayım) kabul edilir.
142
q2q1
L/2L/2
b
elastik kiriş
Rijit kiriş
R
Vd
Md
Şekil 10.25 Sürekli temelde moment - kesme kuvveti etkileri
10.5.1. Sürekli temellerin hesap yöntemi: - Sürekli temeller yeterli rijitliğe sahip ise zemin gerilmeleri (10.17) formülü ile hesaplanır.
1,2 2
N Mq
bx bx ( 10.17 )
N kolon yüklerinin toplamı, M ise bu yüklerin temel ortasına göre momentlerinin toplamıdır. - Bileşke momentin sıfır olduğu yer bulunur ve temel kirişi bu noktaya göre simetrik düzenlenirse, zemin gerilmelerinin düzgün yayılı olduğu varsayılabilir. - Kolon yükleri ve zemin gerilmeleri altındaki temel kirişinin kesme kuvveti ve moment diyagramı çizilerek sürekli kiriş gibi donatı hesabı yapılabilir. - Yapılan hesaplar temel kirişlerinin rijit kabul edilmesi ile uygulanabilir. Eğer üç ve daha fazla kolon mevcut ise, rijit kabulden uzaklaşılabilir. Ayrıca ikiden fazla kolon durumunda sistem hiperstatik olacağı için, zemin gerilmelerinden bulunacak mesnet tepkileri kolon yüklerinden farklı olarak ortaya çıkar. - Eğer temel kirişi üç veya daha fazla açıklıklı ise elastik kiriş kabulü yapmak daha uygun olur.
b
N3N1 N2
l1/2 l2/2 a2l2/2l1/2a2
q1q2
q3
q1q1,2 q2,3
q3
Şekil 10.26 Elastik kiriş kabulünde sürekli temellerde zemin gerilmeleri
143
11
1 1
Nq
b (a 0.5 l )
2
21 2
Nq
b (0.5 l 0.5 l )
3
2 2
N3q
b (0.5 l a )
1 21,2
q qq
2
2 3
2,3
q qq
2
( 10.18 )
- Kesme donatısı hesabı en büyük dV değerine göre yapılır. Kolon yüzünden d
uzaklığında oluşan kesme kuvveti bulunur.
'
d d z
cV V q ( d)
2 c= Kolon genişliği d=h-5 ( 10.19 )
cr ctd wV 0.65 f b d
'
d crV V ise kesit boyutları yeterlidir, minimum etriye hesabı yapılır.
'
d crV V ise minimum donatı yeterli değildir, Etriye hesabı yapılmalıdır.
Etriye hesabı;
'
sw d c
ywd
A (V V )
s f d
sw 0A 2 A ( 10.20 )
Minimum etriye hesabı;
sw ctdw
min ywd
A f0.3 b
s f sw 0A 2 A ( 10.21 )
mins < s ise, mins kullanılır.
mins > s ise, s kullanılır.
- Eğilme hesabı yapılır. Sürekli temel, ters bir kiriş gibi çalışmaktadır. Temel de, kirişteki gibi açıklık ve mesnet donatısı hesabı yapılır.
Minimum kesme donatısı; sw ctd
w ywd
minA f0.3
sb f
Minimum eğilme donatısı; s wmin A 0.002b d
Minimum gövde donatısı; ,min wA 0.001b d
- Pabucun alttaki tablasının dışa taşan parçası konsol gibi çalışır. Bu konsoldaki donatı hesabı şöyle yapılır.
144
z2 zq q x1 2
z2 konsold(konsol)
q (L )M
2 ( 10.22 )
ctfcr ctf ctd
f IM f 2 f
y
3b tI
12 b= 100 cm t= tabla kalınlığı y= t/2
d(konsol)M crM donatı gerekmez. Sadece, tabla da bulunan etriye donatısının kolları
konsola doğru uzatılır.
d(konsol)M > crM ise;
dS
yd
MA
f jd o
s
At 100
A
- Pabuç boyuna(dağıtma) donatısının hesabı:
s
(Pabuç ana donatısı alanı)A =
5
- Pabucun kesmeye karşı güvenli olup olmadığına bakılır.
d z2V q (konsolboyu)
cr ctdV 0.65 f bd b= 100 cm alınır.
d crV V ise uygun, Aksi takdirde t arttırılır.
- Sürekli temellerde, tekil temellerde ve sürekli kirişlerde verilen konstruktif kurallara
uyulması gerekmektedir. Bir doğrultuda uzanan temel kirişleri, kolonla birleştiği kısımlardan, ikinci doğrultuda bağ kirişleri ile birbirine bağlanır. Genişliği 0.40 m’den büyük olan temel kirişlerinde dört kollu etriye kullanılması gerekmektedir. Temel kirişi yüksekliği serbest açıklığın 1/10 ‘undan ve temel plağı kalınlığı 200 mm’ den küçük olmamalıdır. Kirişsiz plak olarak düzenlenen sürekli temellerde plak kalınlıkları, 300 mm’ den küçük olamaz. Bu tür sürekli temellerde, kolon yüzündeki kesme kuvveti ve zımbalama kontrolleri yapılmalıdır. Zemin gerilmelerinden oluşan belirsizlikten dolayı kesitlerde çekme donatısının en az 1/3’ü kadar basınç donatısı bulundurulmalıdır.
145
10.5.2. Sürekli Temel Örnekleri: 10.5.2.1 Örnek : Şekil 9.27 ‘ de verilen sürekli temeli boyutlandırarak donatı
dizaynını yapınız. 2
z,güvq 15 t /m , Malzeme C20, S420.
x
CBA
G=50 t
Q=40 tG=50 t
Q=40 tG=40 t
Q=35 t
bL4L3=5 mL2=4 mL1=1.5 m
40 cm
30 cm
35x35
40 cm
Şekil 10.27
TW 40 35 50 40 50 40 255 ton
A noktasına göre moment alınırsa,
90x4+90x9=255(_
x ) _
x =4.59 m L=2(1.5+4.59)=12.18 m L4=12.18-(1.5+4+5)=1.68 m
2
z,net z,güvq q 1.2h 15 1.2x0.70 14.16 t /m
2T
z,net
W 255bxL 18.00m
q 14.16
bx12.18 18.00 b 1.48m
b=1.50 m alınır
Temel altında oluşan zemin gerilmesi,
2dsp
temel
N 1.4(140) 1.6(115)q 20.80 t /m
A 1.5x12.18
1
1.4(140) 1.6(115)q 31.20 t /m
12.18
146
64.6533.03
Md
Vd
42.2423.8835.10
1.68 m2.62 m2.38 m1.91 m2.09 m1.50 m
52.40
81.60
74.40
59.60
65.20
46.80
Md (t-m)
Vd (ton)
q1=31.20 t/m
CBA
G=50 t
Q=40 tG=50 t
Q=40 tG=40 t
Q=35 t
Şekil 10.28 Sürekli temelde meydana gelen kesme kuvveti ve moment değerleri
Kesme donatısı hesabı; max Vd=81.60 ton
'
d d z
c 0.35V V q ( d) 81.60 31.20( 0.65) 55.86 ton
2 2
sw d csw
ywd
A V VminA
s f d
c cr ctd wV 0.8V 0.52f b d 0.52x10x40x65 13520kg 13.52 ton
2x0.785 55.86 13.52
s 3.65x65
s=8.80 cm 10 /8
sw ctd
w ywd
minA f 1.57 10.3 0.3
sb f sx40 365 s=47 cm > 8.80
Donatı hesapları: Boyuna donatı hesabı; AB açıklığı max Md = 3303 t-cm
2 22 2w
l
d
b d 40x65K 51.16cm / t K 38cm / t
M 3303
147
2
s
33.03x100A 16.18cm
3.65x0.86x65 916
2
s wminA 0.002b d 0.002x40x65 5.20cm
BC açıklığı max Md = 6465 t-cm
2 22 2w
l
d
b d 40x65K 26.14cm / t K 38cm / t
M 6465 Çift donatı hesabı yapılır.
2 2
w
d1 d1
b d 40x65K 38
M M Md1=4447 t-cm
d d1 d2M M M d2 d26465 4447 M M 2018t cm
2
s1
44.47x100A 21.79cm
3.65x0.86x65
2d2s2 '
yd
M 20.18x100A 9.21cm
f (d d ) 3.65(65 5)
516 (Basınç bölgesinde)
2
s s1 s2A A A 21.79 9.21 31.00cm 1616 (Çekme Bölgesinde)
A mesneti; K>Kl
max Md= 35.10 t-m
2
s
35.10x100A 17.20cm
3.65x0.86x65
Mevcut 516 10 cm2
İlave 7.20 cm2 416
B mesneti; K>Kl
max Md = 23.88 t-m
2
s
23.88x100A 11.70cm
3.65x0.86x65
Mevcut 516 10 cm2
İlave 1.70 cm2 116 C mesneti; K>Kl
max Md = 42.24 t-m
148
2
s
42.24x100A 20.70cm
3.65x0.86x65
Mevcut 516 10 cm2
İlave 10.70 cm2 616 Pabuç donatısı hesabı; Pabucun alttaki tablasının dışa taşan parçası konsol gibi çalışır. Bu konsoldaki donatı hesabı şöyle yapılır.
z2 zq q x1 31.20x1 31.20 t /m 2
d(konsol)
31.20 (0.55)M 4.72 t m
2
ctfcr ctf ctd
f I 2x10x225000M 300000kg cm 3.0 t m f 2 f
30y
2
3 34b t 100x30
I 225000 cm12 12
b= 100 cm t= tabla kalınlığı y= t/2
d(konsol)M > crM donatı hesabı yapılır.
2dS
yd
M 472A 6.01cm
f jd 3.65x0.86x25
o
s
A 157t 100 x100 26.12cm 8 /25
A 601
- Pabuç boyuna(dağıtma) donatısının hesabı:
2
s
(Pabuç ana donatısı alanı) 6.01A = 1.20cm
5 5 210
- Pabucun kesmeye karşı güvenli olup olmadığına bakılır.
d z2V q (konsolboyu) 31.20(0.55) 17.16 ton
cr ctdV 0.65 f bd 0.65x10x100(30 5) 16250kg 16.25 ton b= 100 cm
d crV V Konsol kesmeye karşı güvenlidir.
Minimum gövde donatısı; 2
,min wA 0.001b d 0.001x40x65 2.60cm 2 14
149
TEMEL DONATI PLANI
9 O16 ( üstte )
A
A
b=150 cm
40 cm
30 cm
A-A kesiti
4 O16 (altta) 1 O16 (altta) 6 O16 (altta)
16 O16 ( üstte )
5 O 16 ( basınç )
O 10/8 40 cm55 cm 55 cm
2 O14
2 O10 2 O10
Şekil 10.29 Sürekli temel kesiti ve donatı detayı 10.5.2.2: Proje çözümü S001 kolonu 25x35 cm, S002 kolonu 25x40 cm’ dir. Çizelge 10.2 Temele Gelen Yükler
Yük Adı S001 S002
N ( ton ) M ( t-m ) N ( ton ) M ( t-m )
G 24.40 -0.546 36.99 0.303
d d dQ
3.00 -0.076 5.36 0.046
d b dQ
3.00 -0.081 5.36 0.081
E 6.72 4.55 1.68 7.43
Çizelge 10.3 Temelde meydana gelen maksimum kombinasyonlar
Kombinasyon adı
S001 S002
Nd (ton ) M ( t-m ) Nd (ton ) M ( t-m )
1.4G + 1.6Q 38.96 -0.89 60.36 +0.55
G + Q + E 34.12 3.93 44.03 7.81
G +Q - E 20.68 -5.18 40.67 -7.08
1.4G+1.6Q yükleme tipine göre
0.55 t-m0.55 t-m 0.89 t-m0.89 t-m
38.96 ton60.36 ton
S002S002 S001S001
L5
x
CBA
60.36 ton38.96 ton
bL4=5 mL3=4 mL2=5 mL1=1 m
Kolon
80 cm
Şekil 10.30
150
Çizelge 10.2 ve 10.3’ den temele gelen yükler ve momentler alınır.
TW 24.40x2 2x3 2x36.99 2x5.36 139.5 ton
A noktasına göre moment alınırsa,
42.35x5+42.35x9+27.4x14-2x(0.546+0.081)+2x(0.303+0.081)=139.5(_
x ) _
x =7.0 m L=2(1+7)=16 m L5=16-(1+5+4+5)=1 m
2
z,güv emnq 1.5q 1.5x15 22.5 t /m (Deprem etkisinden dolayı) 2
z,net z,güvq q 1.2h 22.5 1.2x0.80 21.54 t /m
2T
z,net
W 139.5bxL 6.47 m
q 21.54
bx16 6.47 b 0.40m
b=40 cm alınır
Temel altında oluşan zemin gerilmesi,
2dsp
temel
N 38.96x2 60.36x2q 31.04 t /m
A 0.4x16
1
38.96x2 60.36x2q 12.42 t /m
16
23.08
Md
Vd
27.77
6.21
2.86 m2 m2 m2.86 m2.14 m1 m
35.48
24.88
24.80
35.56
26.54
12.42
Md (t-m)
Vd (ton)
q1=12.42 t/m
CBA
38.96 ton 60.36 ton
A B C
S001 S001S002 S002
60.36 ton 38.96 ton
0.89 t-m 0.89 t-m0.55 t-m 0.55 t-m
26.62
12.34
2.14 m 1 m
5.32
28.32
3.52
28.40
27.85
22.88
5.59
6.49
D
Şekil 10.31 Sürekli temelde meydana gelen kesme kuvveti ve moment değerleri
151
Kesme donatısı hesabı; max Vd=35.56 ton
'
d d z
c 0.40V V q ( d) 35.56 12.42( 0.75) 23.76 ton
2 2
sw d csw
ywd
A V VminA
s f d
c cr ctd wV 0.8V 0.52f b d 0.52x10x40x75 15600kg 15.60 ton
2x0.785 23.76 15.60
s 3.65x75
s=52.67 cm
sw ctd
w ywd
minA f0.3
sb f
1.57 100.3
sx40 3650 s=47.75 cm
d 75s 37.5cm
2 2 10 /35
Donatı hesapları: Boyuna donatı hesabı; AB açıklığı max Md = 2308 t-cm
2 22 2w
l
d
b d 40x75K 97.50cm / t K 38cm / t
M 2308
2
s
2308A 9.80cm
3.65x0.86x75 516
2
s wminA 0.002b d 0.002x40x75 6.00cm
BC açıklığı BC, CD açıklıklarına AB açıklığında bulunan donatı yerleştirilir. A mesneti; max Md= 6.21 t-m K>Kl
2
s
621A 2.64 cm
3.65x0.86x75 2
sminA 6.00cm > sA
152
Mevcut 416 8 cm2 İlave - B mesneti; max Md = 28.40 t-m
22
l
40x75K 79cm / t K
2840 >Kl
2
s
2840A 12.06cm
3.65x0.86x75 2
sminA 6.00cm
Mevcut 416 8 cm2
İlave 4.06 cm2 216
Minimum gövde donatısı; 2
,min wA 0.001b d 0.001x40x75 3.00cm 2 16
TEMEL DONATI PLANI
O 10/35
A
A
4 O 16 ( basınç )
2 O16 (altta)2 O16 (altta)
b=40 cm
80 cm 2 O16
A-A kesiti
5 O16 ( üstte )
Şekil 10.32 Sürekli temel kesiti ve donatı detayı
Temel sistemi ayrıca G+Q+E yükleme tipine göre çözülür, donatı dizaynı yapılır ve bunlardan büyük olan donatı miktarı ile donatılır.
153
KAYNAKLAR :
1. DBYYHY’07 ; “ Deprem Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik ”, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı , Ankara , 2007
2. TS 498 ; “ Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap
Değerleri ” , Türk Standartları Enstitüsü , Ankara , 1987
3. TS 500 ; “ Betonarme Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları ” , Türk Standartları Enstitüsü , Ankara , 2000
4. ERSOY, U. ; “ Betonarme - Temel İlkeler ve Taşıma Gücü Hesabı ”, Evrim
Dağıtım , İstanbul , 1985
5. ERSOY, U. , ÖZCEBE, G. ; “ Betonarme – Temel İlkeler , TS 500-2000 ve Türk Deprem Yönetmeliğine Göre Hesap ” Evrim Yayınevi , İstanbul , 2004
6. ERSOY , U. ; “ Yapı Sistemleri – Döşeme ve Temeller ” , Evrim Yayınevi ,
İstanbul , 1995
7. ORBAY , A. ; “ Betonarme – I ” , Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Basım Ünitesi , İzmir , 2002
8. HANMEHMET , Z. ; “ Betonarme Yapıların Hesap ve Tasarım Esasları ” , Birsen
Yayınevi , İstanbul , 2002
9. CAN , H.; “ Çözümlü Örneklerle Yapı Statiği ” , Birsen Yayınevi , İstanbul, 1996
10. CELEP , Z. , KUMBASAR , N. ; “ Betonarme Yapılar ” , Beta Dağıtım , 2005
11. CELEP , Z. , KUMBASAR , N. ; “ Deprem Mühendisliğine Giriş ve Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı ” , Beta Dağıtım , 2004
12. BERKTAY , İ. ; “ Betonarme – I – Taşıma Gücü ve Kesit Hesapları ” , İnşaat
Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi , İstanbul , 1995
154
TABLOLAR ve
ABAKLAR
155
Tablo 1 : Daire Kesitli Betonarme Çeliği
Tablo 2 : Beton Hesap Dayanımları Tablo 3 : Donatı Çeliği Hesap Dayanımları
(mm)
Ağırlık (kg/m)
Çevre (cm)
Donatı Adetine Göre Toplam Enkesit Alanı ( cm 2 )
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (mm)
6 0.222 1.89 0.283 0.56 0.85 1.13 1.41 1.70 1.98 2.26 2.55 2.83 6
8 0.395 2.51 0.503 1.00 1.51 2.01 2.51 3.01 3.52 4.02 4.53 5.03 8
10 0.617 3.14 0.785 1.57 2.36 3.14 3.93 4.71 5.50 6.28 7.06 7.85 10
12 0.888 3.77 1.13 2.26 3.39 4.52 5.65 6.78 7.91 9.04 10.17 11.31 12
14 1.21 4.40 1.54 3.08 4.62 6.16 7.70 9.24 10.78 12.32 13.86 15.39 14
16 1.58 5.03 2.01 4.02 6.03 8.04 10.05 12.06 14.07 16.08 18.09 20.11 16
18 2.00 5.65 2.54 5.09 7.63 10.18 12.72 15.27 17.81 20.36 22.90 25.45 18
20 2.47 6.28 3.14 6.28 9.42 12.56 15.70 18.84 21.98 25.12 28.26 31.41 20
22 2.98 6.91 3.80 7.60 11.40 15.20 19.01 22.81 26.61 30.41 34.21 38.01 22
24 3.55 7.54 4.52 9.05 13.57 18.10 22.62 27.14 31.67 36.19 40.72 45.24 24
26 4.17 8.17 5.31 10.62 15.93 21.24 26.55 31.86 32.17 42.48 47.79 53.09 26
28 4.83 8.80 6.16 12.32 18.47 24.63 30.79 36.96 43.11 49.26 55.42 61.58 28
30 5.55 9.42 7.07 14.14 21.21 28.27 35.34 42.41 49.49 56.55 63.63 70.68 30
Beton Sınıfı
Beton Hesap Dayanımı [ MPa ]
fcd ( Basınç ) fctd ( Çekme )
C16 10.6 0.93
C18 12.0 1.00
C20 13.3 1.06
C25 16.6 1.20
C30 20.0 1.26
C35 23.3 1.40
C40 26.6 1.46
Çelik Hesap Dayanımı [ MPa ]
Çelik Sınıfı Hesap Dayanımı
fyd [ MPa ]
S220 191
S420 365
S500 435
156
Tablo K1
157
Tablo K2
158
Tablo K3
159
Tablo K4
160
Tablo K5
161
ABAK 1
162
ABAK 2
163
ABAK 3
164
ABAK 4
165
ABAK 5
166
ABAK 6
167
ABAK 7
168
ABAK 8
169
ABAK 9
170
ABAK 10
171
ABAK 11
172
ABAK 12
173
ABAK 13
Tablalı Kirişlerin Atalet Momenti (β ) Katsayısı