1 | S t r o n a - 81.161.205.2981.161.205.29/~andrzejs/Prezentacje/Karolina Kowalik 1a 2015_2016.pdfCuda natury w Polsce 9 | S t r o n a Morskie Oko Morskie Oko to według wielu turystów

1 | S t r o n a

2 | S t r o n a

Spis treści

Spis Ilustracji: ............................................................................................................... 4

Wyjaśnienie tematu .................................................................................................... 7

Cuda natury w Polsce .................................................................................................. 8

Łuk Mużakowa......................................................................................................... 8

Morskie Oko ............................................................................................................ 9

Połonina Wetlińska ............................................................................................... 10

Ruchome Wydmy w Słowińskim Parku Narodowym ............................................ 11

Dolina Narwi w Narwiańskim Parku Narodowym ................................................. 12

Puszcza Białowieska .............................................................................................. 13

Klify na wyspie Wolin ............................................................................................ 14

Błędne Skały w Górach Stołowych ........................................................................ 15

Kolorowe Jeziorka, Rudawy Janowickie ................................................................ 16

Półwysep Helski ..................................................................................................... 17

Jaskinia Niedźwiedzia ............................................................................................ 18

Jezioro Turkusowe ................................................................................................. 19

Cuda natury na świecie ............................................................................................. 20

Pamukkale (Turcja) ................................................................................................ 20

Marmurowe Jaskinie w Chile ................................................................................ 21

Lodowe wieże na wulkanie Erebus (Antarktyda) .................................................. 22

Formacje Danxia (Chiny) ....................................................................................... 23

PoçoEncantado (Brazylia) ...................................................................................... 24

Jaskinia Trzcinowej Fujarki w Chinach .................................................................. 25

Wielki Kanion w USA ............................................................................................. 26

Gorące źródło Grand Prismatic,Yellowstone, Montana, USA ............................... 27

3 | S t r o n a

Kamienny las (Chiny) ............................................................................................. 28

Świecąca plaża Vaadhoo na Malediwach .............................................................. 29

Jaskinia na Islandii ................................................................................................. 30

Fly Geyser (Nevada, USA) ...................................................................................... 31

Wodne cuda natury ................................................................................................... 32

Blue Hole (Belize) .................................................................................................. 32

Jeziora Plitvice w Chorwacji .................................................................................. 33

Jezioro Pięciu Kwiatów w Chinach ........................................................................ 34

Wielka Rafa Barierowa – Australia ........................................................................ 35

Jezioro Retba, Senegal .......................................................................................... 36

Zamarznięte bąble jeziora Abraham w Kanadzie .................................................. 37

Podwodny las jeziora Kajyngdy w Kazachstanie ................................................... 38

Spis indeksów ............................................................................................................ 39

Łącza do rozdziałów .................................................................................................. 40

4 | S t r o n a

Spis Ilustracji:

Rysunek 1 Drzewo ....................................................................................................... 7

Rysunek 2 Mapa Łuk Mużakowa ................................................................................. 8

Rysunek 3 Łuk Mużakowa ........................................................................................... 8

Rysunek 4 Mapa Morskie Oko .................................................................................... 9

Rysunek 5 Morskie Oko widok .................................................................................... 9

Rysunek 6 Połonina Wetlińska mapa ........................................................................ 10

Rysunek 7 Połonina Wetlińska Widok ....................................................................... 10

Rysunek 8 Ruchome Wydmy mapa ........................................................................... 11

Rysunek 9 Ruchome Wydmy Widok 1 ...................................................................... 11

Rysunek 10 Ruchome Wydmy Widok 2 .................................................................... 11

Rysunek 11 Narwiański Park Mapa ........................................................................... 12

Rysunek 12 Narwiański Park widok ........................................................................... 12

Rysunek 13 Puszcza Białowieska mapa ..................................................................... 13

Rysunek 14Puszcza Białowieska widok ..................................................................... 13

Rysunek 15 Wolin widok 1 ........................................................................................ 14

Rysunek 16 Wolin widok 2 ........................................................................................ 14

Rysunek 17 Skały ....................................................................................................... 15

Rysunek 18 Błędne Skały widok ................................................................................ 15

Rysunek 19 Kolorowe Jeziorka 1 ............................................................................... 16

Rysunek 20 Kolorowe Jeziorka widok 2 .................................................................... 16

Rysunek 21 Półwysep Helski mapa ........................................................................... 17

Rysunek 22 Półwysep Helski widok 1 ........................................................................ 17

Rysunek 23 Półwysep Helski Widok 2 ....................................................................... 17

5 | S t r o n a

Rysunek 24 Jaskinia Niedźwiedzia ............................................................................. 18

Rysunek 25 Jezioro Turkusowe widok 1 .................................................................... 19

Rysunek 26 Jezioro Turkusowe PLAN ........................................................................ 19

Rysunek 27 Jezioro Turkusowe widok 2 .................................................................... 19

Rysunek 28 Pamukkale widok ................................................................................... 20

Rysunek 29 Marmurowe Jaskinie w Chile ................................................................. 21

Rysunek 30 Lodowe wieże na wulkanie Erebus ........................................................ 22

Rysunek 31 Formacje Danxia mapa .......................................................................... 23

Rysunek 32 Formacje Danxia widok ......................................................................... 23

Rysunek 33PocoEncantado widok 1 ......................................................................... 24

Rysunek 34PocoEncantado widok 2 ......................................................................... 24

Rysunek 35 Jaskinia Trzcinowej Fujarki widok 1 ....................................................... 25

Rysunek 36 Jaskinia Trzcinowej Fujarki widok 2 ...................................................... 25

Rysunek 37 Wielki Kanion w USA .............................................................................. 26

Rysunek 38 Wielki Kanion w USA .............................................................................. 26

Rysunek 39 Gorące Źródło Grand Prismatic ............................................................. 27

Rysunek 40 Gorące Źródło Prismatic ........................................................................ 27

Rysunek 41 Kamienny Las ......................................................................................... 28

Rysunek 42 Kamienny Las ......................................................................................... 28

Rysunek 43 Gwieździsta plaża Vaadhoo na Malediwach .......................................... 29

Rysunek 44 Jaskinia na Islandii .................................................................................. 30

Rysunek 45 Fly Geyser ............................................................................................... 31

Rysunek 46 Fly Geyser ............................................................................................... 31

Rysunek 47 Blue Hole Plan ........................................................................................ 32

Rysunek 48 Blue Hole widok ..................................................................................... 32

6 | S t r o n a

Rysunek 49 Jeziora Plitvice ........................................................................................ 33

Rysunek 50 Jezioro Pięciu Kwiatów widok ................................................................ 34

Rysunek 51 Jezioro Pięciu Kwiatów .......................................................................... 34

Rysunek 52 Wielka Rafa Barierowa ........................................................................... 35

Rysunek 53 Jezioro Retba .......................................................................................... 36

Rysunek 54 Jezioro Retba .......................................................................................... 36

Rysunek 55 Jezioro Abraham .................................................................................... 37

Rysunek 56 Zamarznięte bąble ................................................................................. 37

Rysunek 57 Podwodny Las ........................................................................................ 38

Rysunek 58 Jezioro Kajyngdy .................................................................................... 38

Wyjaśnienie tematu

7 | S t r o n a

Wyjaśnienie tematu

Słowo natura oznacza cztery elementy: ziemię, ogień, powietrze i wodę.

Ziemia jest pełna zdumiewających krajobrazów. Nasz świat otoczony jest

niezliczoną ilością pięknych, interesujących miejsc. Te wyjątkowe obszary1, odkrywane przez

globtroterów2, nazywane są cudami natury.

1 Obszar-miejsce występowania, zasięg czegoś

2 Globtroter- osoba dużo podróżująca, zwiedzająca wiele miejsc

Rysunek 1 Drzewo

Cuda natury w Polsce

8 | S t r o n a


Łuk Mużakowa

Łuk Mużakowa to pierwszy w Polsce geopark3,

znajdujący się na terenie Parku Krajobrazowego o tej samej

nazwie. Należy do sieci geoparków UNESCO, których jest w

Europie 35. Park Mużakowski to największy i najsłynniejszy park

stylu angielskiego w Polsce i w Niemczech. Park zajmuje ok. 5,45

km² powierzchni na obu stronach rzeki Nysy Łużyckiej, która stanowi

granicę polsko-niemiecką.

Założycielem parku był książę Hermann von Pückler-Muskau żyjący w latach 1785-

1871 z Bad Muskau, właściciel tych terenów. To właśnie tu znajduje się największe w Polsce

pojezierze antropogeniczne4. Na początku XIX wieku koło Łęknicy zaczęto wydobywać

ił,piasek i żwir, które służyły do produkcji

m.in. cegieł i ceramiki. Wydobycie trwało tu

do 1973 roku. Od tego czasu na terenie

parku działa natura. Zbiorniki, które

powstały w wyniku osiadania terenu nad

chodnikami kopalni wypełniły się wodą o

wielu kolorach: szmaragdowym, żółtym,

brązowym.

3 Geopark- obszar chroniony o dokładnie wyznaczonych granicach,

4 Pojezierze antropogeniczne- termin używany do określenia skupisk zbiorników antropogenicznych

Rysunek 2 Mapa Łuk Mużakowa

Rysunek 3 Łuk Mużakowa


9 | S t r o n a

Morskie Oko

Morskie Oko to według wielu turystów najpiękniejszy staw5 tatrzański. Położony

jest w górnej części Doliny Rybiego Potoku. To także drugi, obok Giewontu, symbol polskich

Tatr, od dawna obecny w kulturze polskiej. To

"jezioro zamknięte w granitów kotlinie6, jak

błyszczący diament w stalowym pierścieniu" -

pisał w wierszu "Morskie Oko" Kazimierz

Przerwa-Tetmajer. Pierścień ten tworzą

granitowe wierzchołki - Rysów,

Mięguszowieckich Szczytów, Cubryny i Mnicha.

Morskie Oko ma 35 ha powierzchni, 50,8 m

głębokości i przejrzystą jak kryształ wodę. Niegdyś wierzono, że ma podziemne połączenie z

morzem - stąd jego nazwa.

Dowodem na to miało być wyłowienie z jego wód butelki, a także szkatułki z

kosztownościami, które razem ze statkiem poszły na dno morza. Co ciekawe, Morskie Oko to

jedno z nielicznych naturalnie zarybionych górskich

jezior. Żyją w nim pstrągi oraz drobne skorupiaki i

małże. Dużym atutem Morskiego Oka jest jego

dostępność, nawet niezbyt wytrawni piechurzy są w

stanie do niego dojść. Najpopularniejszy szlak wiedzie

z Palenicy Białczańskiej wprost nad jezioro.

5 Staw- zbiornik wodny, stosunkowo płytki - pozbawiony strefy głębinowej

6 Kotlina- rozległa, wydłużona, wklęsła forma terenu, ze wszystkich stron otoczona wzniesieniami

Rysunek 4 Mapa Morskie Oko

Rysunek 5 Morskie Oko widok


10 | S t r o n a

Połonina Wetlińska

Połonina7 Wetlińska jest jednym z najpiękniejszych miejsc w Bieszczadach. Jest

doskonałym punktem widokowym, szczególnie jesienią, oraz zimą kiedy to niejednokrotnie

mamy do czynienia ze zjawiskiem inwersji

temperatury. Wówczas widzialność zwiększa się

do 150-200 km, a z Wetlińskiej widoczne są min.

Tatry. W bezpośrednim sąsiedztwie Połoniny

Wetlińskiej znajduje się nieco wyższa Połonina

Caryńska.

Charakteryzuje ją dzikość krajobrazu. W jej matecznikach8 żyją niedźwiedzie, rysie,

żbiki, wilki oraz stada jeleni karpackich. Połonina Caryńska znana jest ze wspaniałych

widoków na pasma Wielkiej Rawki, Tarnicy i Halicza. Latem na stokach obu słynnych

bieszczadzkich połonin kwitnie - lilia złotogłów. Jesienią trawy rudzieją, a połoniny

przybierają piękną rdzawą barwę.

7 Połonina- nazwa muraw alpejskich i subalpejskich wykształconych ponad górną granicą lasu

8 Matecznik- w leśnictwie i łowiectwie trudno dostępne miejsce w lesie będące ostoją dla zwierząt

Rysunek 6 Połonina Wetlińska mapa

Rysunek 7 Połonina Wetlińska Widok


11 | S t r o n a

Ruchome Wydmy w Słowińskim Parku

Narodowym

Ruchome wydmy9 w Słowińskim Parku Narodowym zajmują 500 hektarów. To

największy taki obszar w Europie. Wydmy

osiągają wysokość ponad 30 m n.p.m.

i przenoszone z wiatrem wędrują z szybkością

ok. 3-10 m w ciągu roku. W lecie przypominają

Saharę, a w zimie pustkowia Arktyki.

Masy piasku tworzą niezapomniane

widoki, można po nich chodzić.Szczególnie

warto wspiąć się na największe wzniesienie,

którym jest Wydma Łęcka (ok. 40 m n.p.m.). Z jej

szczytu roztacza się piękna panorama10 na wszystkie wydmy, jezioro Łebsko i Bałtyk.

Ruchome wydmy pod Łebą to miejsce szczególnie magiczne podczas jesiennych sztormów.

Usłyszeć wtedy można "śpiew" wydm wydawany przez niesiony wiatrem piasek.

9 Wydma- piaszczyste wzniesienie usypane przez wiatr

10 Panorama- rozległy widok

Rysunek 8 Ruchome Wydmy mapa

Rysunek 9 Ruchome Wydmy Widok 1 Rysunek 10 Ruchome Wydmy Widok 2


12 | S t r o n a

Dolina Narwi w Narwiańskim Parku

Narodowym

Bagienna dolina11 Górnej Narwi, nazywana Polską

Amazonią, to jedna z ostatnich w Europie naturalnych,

regularnie zalewanych dolin. Utworzony tu Narwiański Park

Narodowy jest prawdziwą ostoją spokoju, a przede wszystkim

rajem dla miłośników ptaków. Ornitolodzy12 naliczyli na jego

terenie ponad 200 gatunków ptactwa.

Wybierając się nad Dolinę Narwi najlepiej zatrzymać się

w Kiermusach i stamtąd - obowiązkowo z lornetką i aparatem

fotograficznym - wyruszyć w świat natury. Najciekawsze miejsca

do podziwiania rozlewisk i bagien w Narwiańskim Parku

Narodowym to wieża dworu w Kurowie, grodzisko w Surażu,

okolice wsi Waniewo i Bokiny oraz zerwany most w Kruszewie.

11

Dolina- wklęsła forma terenu o wydłużonym kształcie i wyraźnie wykształconym dnie, 12

Ornitolodzy-przyrodnicy zajmujący się ptakami

Rysunek 11 Narwiański Park Mapa

Rysunek 12 Narwiański Park widok


13 | S t r o n a

Puszcza Białowieska

Puszcza13 Białowieska to przede wszystkim piękny las,

który rozciąga się na powierzchni 150 000 hektarów. Jest to

ostatni pierwotny las na Niżu Europejskim - żadne z rosnących tu

drzew nie zostało posadzone przez człowieka. Białowieskie dęby

pamiętają jeszcze czasy Władysława Jagiełły, który w XV wieku

polował w Puszczy Białowieskiej. Wydzielona, najbardziej pierwotna część Puszczy tworzy

Białowieski Park Narodowy.

W puszczy poprowadzono sporo szlaków turystycznych, które można pokonywać

pieszo albo rowerem. Niewątpliwą atrakcją turystyczną jest sama Białowieża, zamieszkała

przez ludność polską i białoruską. Warto zobaczyć park w Białowieży i leżące w nim ciekawe

muzeum przyrodnicze oraz położony przy drodze na Pogorzelce skansen14.

13

Puszcza- wielki, niezamieszkany obszar porośnięty lasami lub borami 14

Skansen- potoczne określenie muzeum na wolnym powietrzu

Rysunek 13 Puszcza Białowieska mapa

Rysunek 14Puszcza Białowieska widok


14 | S t r o n a

Klify na wyspie Wolin

Na wyspie Wolin znajduje się najwyższe w kraju wybrzeże klifowe. Klify ciągną się

na przestrzeni 15 km, od Międzyzdrojów

do Świdnej Kępy. Najwyższy klif15 - Gostań

opada na wąską, kamienistą plażę 93-

metrową, prawie pionową ścianą. Można

się na niego wspiąć i zobaczyć niemal całą

Zatokę16 Pomorską, Międzyzdroje,

Świnoujście, a nawet niemiecki

kurortAhlbeck na wyspie Uznam.

U stóp klifów spoczywają martwe pnie starych buków, które kiedyś rosły na jego

koronie. To bardzo atrakcyjne miejsce dla fotografów. Co ciekawe, wybrzeże klifowe co roku

cofa się prawie o metr pod naporem morza. Będąc tu, warto zobaczyć cały Woliński Park

Narodowy, którego cennym elementem są stare lasy bukowe z rzadkimi roślinami. Jedną z

największych atrakcji turystycznych Wolińskiego Parku jest Zagroda Pokazowa Żubrów.

15

Klif- stroma, często pionowa ściana brzegu morskiego lub jeziornego 16

Zatoka- część zbiornika wodnego wcinająca się w ląd

Rysunek 15 Wolin widok 1

Rysunek 16 Wolin widok 2


15 | S t r o n a

Błędne Skały w Górach Stołowych

Rezerwatprzyrody Błędne Skały położony jest na terenie Gór Stołowych na

wysokości 852 m n.p.m. i obejmuje obszar 21

hektarów. To istny labirynt17 złożony z

zadziwiających form skalnych, wąskich przejść,

szczelin i tuneli, między którymi biegną nawet

10-metrowe korytarze. Kształty mijanych

skałek są niesamowite. Można wyróżnić

głowy, grzyby, wysokie baszty, bramy,

kamienne postacie z piaskowca. Niektóre olbrzymie głazy18 stoją na cienkich stopkach i zdają

się igrać z prawami fizyki. Mają zabawne nazwy, jak np. Kurza Stopka.

Korytarze kamiennego labiryntu są pogrążone w półmroku, latem w upalne dni jest

tu przyjemnie chłodno. Wyraźnie oznakowana trasa nie jest zbyt forsowna. Trudnością może

się okazać jedynie konieczność przeciskania przez zaledwie 40-centymetrowe przejścia.

Wycieczka wśród Błędnych Skał zajmuje ok. godziny.

17

Labirynt- budowla odznaczająca się bardzo zawiłym układem dużej liczby pomieszczeń 18

Głazy- obtoczony, wskutek transportu i erozji, fragment skały o średnicy większej niż 20 cm

Rysunek 17 Skały

Rysunek 18 Błędne Skały widok


16 | S t r o n a

Kolorowe Jeziorka, Rudawy Janowickie

Kolorowe Jeziorka to cud Rudawskiego Parku Krajobrazowego. Położone są na

północnym zboczu Wielkiej Kopy w pobliżu

miejscowości Wieściszowice. Trzy jeziorka: purpurowe,

błękitne i zielone powstały w miejscu starych wyrobisk

kopalnianych. Swój kolor zawdzięczają składowi

chemicznemu ścian i dna wyrobisk. Pierwsze Jeziorko od

strony Rędzin to okresowy Zielony Stawek, niżej

znajduje się niewielkie Błękitne Jeziorko, którego barwa

współgra z otaczającym go laskiem.

Niedaleko od Błękitnego Jeziorka znajduje się stara kopalnia19 Hoffnung. Na jej

terenie podziwiać można nagie zbocza i urwiska20 o rdzawym zabarwieniu, a także

najciekawsze Purpurowe Jeziorko. Niegdyś na terenie Rudawskiego Parku Krajobrazowego

było również Żółte Jeziorko. Znajdowało się ono poniżej Purpurowego Jeziorka. Dziś już nie

istnieje. Widoczne jest tylko miejsce, w którym powstało. Niesamowicie zabarwione wody

jeziorek stwarzają bajkowy nastrój. Na ich terenie powstała ścieżka dydaktyczna "Zielonym

szlakiem przez Kolorowe Jeziorka".

19

Kopalnia- zakład i przedsiębiorstwo górnicze zajmujące się wydobyciem z ziemi kopalin 20

Urwisko-bardzo stromy, pionowy lub przewieszony teren.

Rysunek 19 Kolorowe Jeziorka 1

Rysunek 20 Kolorowe Jeziorka widok 2


17 | S t r o n a

Półwysep Helski

Półwysep21 helski jest to piaszczysty wał w kształcie

kosy, będący ciągiem zalesionych wydm, utworzonych przez

wiatr i prąd morski płynący na wschód wzdłuż polskiego brzegu.

Hel to zadziwiający półwysep,

bez którego trudno sobie wyobrazić

mapę Polski. Licząca 34 km długości

Mierzeja22 Helska jest jednym z

najpopularniejszych urlopowych

celów Polaków i trudno się temu

dziwić. Znajdzie się tu coś dla każdego

– zaciszne zakątki, tętniące nocnym życiem kluby, świetna baza do uprawiania

sportów wodnych

21

Półwysep- część lądowej powierzchni Ziemi wysunięta w stronę zbiornika wodnego 22

Mierzeja- wał zbudowany z piasku naniesionego z brzegu przez prądy przybrzeżne

Rysunek 21 Półwysep Helski mapa

Rysunek 22 Półwysep Helski widok 1

Rysunek 23 Półwysep Helski Widok 2


18 | S t r o n a

Jaskinia NiedźwiedziaBłąd! Nie zdefiniowano

zakładki.

Jaskinia23 Niedźwiedzia to bez wątpienia cud natury, który naprawdę warto

zobaczyć. Położona jest w północnej części masywu Śnieżnika niedaleko Kletna, na prawym

zboczu Doliny Kleśnicy, w górze Stromej (1166 metrów nad poziomem morza). Jaskinię

odkryto całkiem przypadkowo w 1966 roku na skutek odstrzałów w kamieniołomie, gdzie

wydobywano marmur. Powstała ona w soczewie przeobrażonych wapieni, a początek

procesu jej kształtowania datuje się na około 50 milionów lat temu.

Jaskinia Niedźwiedzia jest najdłuższą i jedną z najgłębszych jaskiń w rodzimych

Sudetach. Wszystkie znajdujące się tu korytarze osiągają łącznie długość 2,5 km i biegną na

trzech poziomach. Niestety turystom do zwiedzania udostępniony jest tylko jeden poziom –

średni liczący około 500 metrów. Pozostałe partie w większości są niedostępne dla

człowieka. Te pozostałe dwa, które są mogą oglądać tylko naukowcy i geolodzy24.

23

Jaskinia-naturalna pusta przestrzeń w skale 24

Geolodzy-specjaliścizajmujący się badaniem budowy ziemi oraz analizą procesów geologicznych

Rysunek 24 Jaskinia Niedźwiedzia


19 | S t r o n a

Jezioro Turkusowe

Jezioro turkusowe znajduje się na wyspie25 Wolin, na południu wsi Wapnica (gmina

Międzyzdroje), w powiecie kamieńskim, w województwie

zachodniopomorskim. Powierzchnia jeziora wynosi 6,74

hektara, a jego głębokość to 21,2 metry.

Ponieważ lustro wody leży na wysokości 2,6 m

n.p.m., jezioro tworzy kryptodepresję26 o głębokości 18,6

m p.p.m.

25

Wyspa- trwały fragment lądowej powierzchni Ziemi, który jest otoczony ze wszystkich stron wodą 26

Kryptodepresja-zagłębienie terenu wypełnione przez wodę lub lód

Rysunek 25 Jezioro Turkusowe widok 1

Rysunek 27 Jezioro Turkusowe widok 2

Rysunek 26 Jezioro Turkusowe PLAN

Cuda natury na świecie

20 | S t r o n a


Pamukkale (Turcja)

Słynne tureckie tarasy wapienne znajdują się w miejscowości Pamukkale na terenie

Parku Narodowego. Nazwę Pamukkale możemy przetłumaczyć jako „Bawełniany Zamek”

("pamuk" to po turecku bawełna, "kale"

- zamek), i tak też wygląda to miejsce: z

daleka przypomina górę usypaną z

kłaczków waty czy bawełny, coś

niepowtarzalnego i naprawdę

zadziwiającego. Przyjrzyjmy więc się

troszkę dokładniej, bo wapienne tarasy

to z pewnością prawdziwy cud natury i

perełka tureckiej ziemi.

Wypływająca z gorących źródeł woda, bogata w związki wapnia i dwutlenek węgla,

ochładzając się na powierzchni, wytrąca węglan wapnia, którego osady układają się w nacieki

27i stalaktyty. Na zboczu góry, wykorzystując nierówności terenu, powstają progi, półkoliste i

eliptyczne baseny wody termalnej, ukształtowane w formie tarasów28, oddzielone od siebie

obłymi zaporami, po których spływa woda. Proces ten trwa nieprzerwanie od około 14

tysięcy lat.

27

Naciek- osady powstające przez wytrącanie się substancji mineralnej z roztworu wodnego 28

Taras -forma ukształtowania stoku góry lub zbocza doliny

Rysunek 28 Pamukkale widok


21 | S t r o n a

Marmurowe Jaskinie w Chile

Jezioro General Carrera leży na granicy Chile i Argentyny, jednak to właśnie strona

chilijska przyciąga najwięcej turystów za sprawą niezwykłych, marmurowych jaskiń. Jeśli

jaskinie kojarzą się z ciemnymi korytarzami, to Marmurowe Jaskinie w Chile są ich

absolutnym przeciwieństwem. Groty29 wyrzeźbione przez wodę w marmurowych

monolitach30 "rozrzuconych" po jeziorze, są rozświetlane przez refleksy odbijające się w

turkusowej wodzie.

Przepływając ich korytarzami, można podziwiać nie tylko fantazyjne kształty i kolory

skał, ale też widoki na Andy otaczające jezioro. Aby dotrzeć do jaskiń, trzeba pokonać długą i

dość uciążliwą drogę (leżą około 300 km od najbliższego większego miasta), ale każdy, kto je

zobaczy, twierdzi, że było warto.

29

Grota- niefachowe określenie jaskini 30

Monolit - geologiczny lub technologiczny twór składający się z pojedynczego bloku skalnego.

Rysunek 29 Marmurowe Jaskinie w Chile


22 | S t r o n a

Lodowe wieże na wulkanie Erebus

(Antarktyda)

Antarktyda jest niedostępnym, ale fascynującym miejscem, pełnym cudów natury.

Jednym z nich jest niezwykły wulkan31 Erebus - jeden z największych aktywnych wulkanów

na świecie. Wulkan Erebus jest najbardziej na południe wysuniętym czynnym wulkanem na

ziemi. Znajduję się na Wyspie Rossa, u wybrzeży Antarktydy na Morzu Rossa. We wnętrzu

krateru32 o średnicy około 250 metrów znajduje się jezioro lawy.

Krajobraz w zasięgu wulkanu robi ogromne wrażenie, gdyż gorący gaz stworzył całą

sieć tuneli w pokrywającej skały skorupie lodowej, wystrzeliwując wokoło malowniczymi

lodowymi kominami. Lodowe wieże na Erebusie są unikalne. Para wodna emitowana z

gazów wulkanicznych zamarza, dzięki czemu wieże ciągle rosną i zmieniają kształt.

31

Wulkan- miejsce na powierzchni Ziemi, z którego wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne 32

Krater- zagłębienie na szczycie stożka wulkanicznego

Rysunek 30 Lodowe wieże na wulkanie Erebus


23 | S t r o n a

Formacje Danxia (Chiny)

ZhangyeDanxiaLandformGeological Park w Chinach to miejsce niezwykłe. Tęczowe

góry33, pokryte wielokolorowymi pasami od 2010

roku są chronione przez UNESCO. Co sprawiło, że

region Danxia jest tak wyjątkowy?Krajobraz

tęczowych gór to skrzyżowanie krajobrazu

marsjańskiego i szalonego świata Alicji w Krainie

Czarów (lub terenu po eksplozji fabryki farb).

Skały mienią się wszystkimi kolorami tęczy – od

czerwonego, przez pomarańczowy i żółty, zielony, niebieski aż po fioletowy. Wszystko za

sprawą bogactwa minerałów34, które przez lata osiadały na tym terenie.

Krajobraz najpiękniej wygląda tuż po deszczu, gdy kolory są najintensywniejsze,

oraz o świcie/przy zachodzie słońca. Miej jednak na uwadze, że klimat w tym rejonie bywa

dokuczliwy i warto być gotowym zarówno na palące słońce, jak i nagły deszcz i silny, zimny

wiatr.

33

Góry- wypukła forma ukształtowania terenu o wysokości względnej większej niż 300 m 34

Minerał- pierwiastek lub związek chemiczny będący normalnie ciałem krystalicznym

Rysunek 31 Formacje Danxia mapa

Rysunek 32 Formacje Danxia widok


24 | S t r o n a

PoçoEncantado (Brazylia)

PoçoEncantado leży w parku narodowym Chapada

Diamantina, w brazylijskim stanie Bahia. Gigantyczny zbiornik35 ma

120 metrów głębokości, a jego wody są tak przezroczyste, że gołym

okiem można dostrzec skały i korzenie drzew znajdujące się na dnie.

Kiedy słońce jest w odpowiednim położeniu i dociera przez

małą szczelinę, barwi wodę na niesamowity odcień niebieskiego.

Wstęp do oczka jest pod ścisłą kontrolą, ze względu na

ochronę niezwykle delikatnego ekosystemu36.

35

Zbiornik -zagłębienie terenu wypełnione wodą stojącą 36

Ekosystem -dynamiczny układ ekologiczny, na który składa się zespół organizmów

Rysunek 33PocoEncantado widok 1

Rysunek 34PocoEncantado widok 2


25 | S t r o n a

Jaskinia Trzcinowej Fujarki w Chinach

Jaskinia Trzcinowej Fujarki (Reed FluteCave) - to rzadko spotykany przykład

erozji37.W grocie znajdują się liczne stalaktyty i

stalagmity38, tworzące niezwykłe formy skalne.

Szczególne wrażenie sprawia „Kryształowy Pałac

Smoczego Króla” – ogromna sala, która pomieścić

może ok. 1000 osób.

Nazwa jaskini pochodzi od stalaktytów

zwisających z jej stropu - mają one kształt małych

fujarek. To magiczne miejsce zostało odkryte

ponad tysiąc lat temu i wciąż nie przestaje

zadziwiać turystów przyjeżdżających tu z całego

świata.

37

Erozja-proces niszczenia powierzchni terenu przez wodę, wiatr, słońce, siłę grawitacji 38

Stalagmit-naciek jaskiniowy, grawitacyjny osiągający duże rozmiary

Rysunek 35 Jaskinia Trzcinowej Fujarki widok 1

Rysunek 36 Jaskinia Trzcinowej Fujarki widok 2


26 | S t r o n a

Wielki Kanion w USA

Wielki Kanion mieści się na terenie Parku Narodowego Wielkiego Kanionu w stanie

Arizona w USA, w północnej jego części. Jest uważany

za jeden z naturalnych cudów świata. Trudno się temu

dziwić – jest to największy przełom rzeki na świecie,

rozciągający się na długość około 400 kilometrów, w

najgłębszym miejscu osiągający głębokość ponad

dwóch tysięcy metrów. To jednak nie koniec

imponujących liczb. W najwęższym punkcie Wielki

Kanion ma około 800 metrów szerokości ,natomiast w

najszerszym – prawie 29 kilometrów.

Kanion39 powstał najprawdopodobniej około 17 milionów lat temu. Dzięki temu

można w nim dziś obserwować warstwy 40skalne pochodzące z różnych okresów

historycznych. Każda z tych warstw posiada inny kolor, co sprawia, że Wielki Kanion sprawia

wrażenie ogromnej mozaiki. Na jego terenie od lat znajdowane są liczne skamieniałości, w

tym szczątki dinozaurów oraz morskie muszle świadczące, że niegdyś teren ten przykrywała

woda.

39

Kanion-dolina rzeczna o wąskim dnie i stromych, skalistych zboczach 40

Warstwa-w geologii to jedna z podstawowych części ośrodka skalnego skał osadowych

Rysunek 37 Wielki Kanion w USA

Rysunek 38 Wielki Kanion w USA


27 | S t r o n a

Gorąceźródło Grand Prismatic,Yellowstone,

Montana, USA

Grand Prismatic Spring, mieszczące się w Parku Narodowym Yellowstone, to

największe gorące źródła41 Ameryki i trzecie co do

wielkości źródła na świecie. Bogate w składniki mineralne

wody zmieniają swój kolor w zależności od pory roku - od

szafirowej zieleni, przez pomarańcz po purpurę. Tę

barwną kolorystykę zawdzięczają dużej ilości składników

mineralnych znajdujących się na krawędziach zbiornika

wodnego. 42

Głębokość źródła wynosi 49 metrów. Szacuje się, że mieści ono około 2 tysięcy

litrów wody, która osiąga temperaturę 71 stopni Celsjusza.

41

Źródło-naturalny, skoncentrowany, samoczynny wypływ wody podziemnej na powierzchnię Ziemi 42

Zbiornik wodny- zagłębienie terenu wypełnione wodą stojącą

Rysunek 39 Gorące Źródło Grand Prismatic

Rysunek 40 Gorące Źródło Prismatic


28 | S t r o n a

Kamienny las (Chiny)

Grupa ostańców skalnych w prowincji Junnan, w południowo-zachodnich Chinach,

na Wyżynie Junnan-Kuejczou, ok. 85 km od miasta Kunming. Uważany za najlepszy na Ziemi

przykład form krasu kopiastego. Kamienne

formacje wyglądem przypominają zwierzęta,

grzyby, drzewa oraz inne rośliny. Niektóre z

nich tworzą naturalne mosty i łuki.

Występują liczne iglice skalne 43i mogoty44,

osiągające wysokość do 50 m. Kamienny Las

zajmuje obszar około 5 km².

Kamienny Las jest jednym z cudów

natury wpisanych na Listę Dziedzictwa

UNESCO. Wapienne osady, które przez miliony lat poddawane wiatrom i deszczom,

stopniowo erodowały przybierając przeróżne kształty.

43

Iglice skalne- skałka o kształcie przypominającym igłę 44

Mogot -forma krasu powierzchniowego będąca kopiastym, stromościennym pagórem

Rysunek 41 Kamienny Las

Rysunek 42 Kamienny Las


29 | S t r o n a

Świecąca plaża Vaadhoo na Malediwach

Kochasz gwiaździste niebo? Pokochasz więc gwiaździste wybrzeże wyspy

Vaadhoo na Malediwach. Ten gwiezdny dywan to prawdziwy cud natury spotykany tylko w

tym zakątku świata. Tafla45 wody, która świeci się nocą to fitoplankton46, posiadający

nadzwyczajną zdolność – bioluminescencję. Ta niebieska, gwiaździsta poświata to system

obronny bruzdnic, wiciowców i sinic, które są w konflikcie z widłonogami – skorupiakami,

których organizmy te są typowym pożywieniem. Substancja zwana lucyferyną, utlenia się

pomagając fitoplanktonowi przetworzyć energię w światło. Przez wydzielanie światła te małe

stworzenia zwabiają większe drapieżniki, które mogłyby pożywić się ichbezpośrednim

zagrożeniem.

Światło to także czynnik który pomaga zaburzyć naturalny rytm pływania

widłonogów. Niesamowitym jest, że ta ilustracja przypominająca bezmiar kosmosu jest w

rzeczywistości ilustracją najbardziej pierwotnej walki o przetrwanie. Jest również jednym z

najbardziej niezapomnianych widoków i powodem dla którego Malediwy powinny być na

liście Twoich wakacyjnych podróży.

45

Tafla-największa, górna fasetka (płaszczyzna) kamienia oszlifowanego szlifem fasetowym 46

Fitoplankton-mikroskopijne organizmy roślinne oraz sinice, żyjące w wodzie,

Rysunek 43 Gwieździsta plaża Vaadhoo na Malediwach


30 | S t r o n a

Jaskinia na Islandii

Najbardziej popularne jaskinie lodowe 47położone są na południowym wybrzeżu

Islandii w parku Skaftafell, w pobliżu jeziora Jökulsárlón (po islandzku laguna lodowcowa,

jezioro powstaje z wody topniejącego lodowca), pod lodowcem48

Vatnajokull (is. Vatnajökull -

to największy lodowiec Europy - jego powierzchnia to około 8000 kilometrów

kwadratowych, co stanowi ponad 8% powierzchni całej Islandii). Niesamowity niebieski kolor

jaskiń lodowych to wynik braku występowania w nich pęcherzyków powietrza , co powoduje

załamanie fal świetlnych w paśmie niebieskim i zielonym.

Lód w przezroczystych jaskiniach dochodzi do grubości około 8 metrów, a istnieje

od około 1200 lat. Gdy lodowiec przesuwa się choć o milimetr, w jaskini słyszalne są odgłosy

łamania się lodu. Niebieska barwa lodu najbardziej intensywna jest późną jesienią i wczesną

zimą.

47

Jaskinie lodowe- jaskinia, w której przez cały rok utrzymują się trwałe skupiska lodu 48

Lodowiec-wolno płynąca masa lodu powstałego z przekształcenia pokładów wiecznego śniegu

Rysunek 44 Jaskinia na Islandii


31 | S t r o n a

Fly Geyser (Nevada, USA)

Gejzer powstał w 1916 roku na skutek działalności człowieka. W trakcie

poszukiwania wód gruntowych, które mogłyby umożliwić

produkcję rolną, przypadkowo wykopano studnię do zbiornika

wód termalnych . Woda nadal wydobywa się z odwiertu49, a

rozpuszczone w niej minerały50 zaczęły się wytrącać, tworząc

skałę o wysokości 3,7 metra.

Obecnie woda wydostaje się na powierzchnię

strumieniem o wysokości 1,5 m, a podłoże jest kolonizowane

przez glony.

49

Odwiert - otwór wiertniczy, wykonany w górotworze dla celów badawczych, poszukiwawczych 50

Minerał - pierwiastek lub związek chemiczny będący normalnie ciałem krystalicznym,

Rysunek 45 Fly Geyser

Rysunek 46 Fly Geyser

Wodne cuda natury

32 | S t r o n a

Wodne cuda natury

Blue Hole (Belize)

Great Blue Hole (dosłownie z ang. Wielka Błękitna Dziura)

– wielka rozpadlina rafy koralowej w Morzu Karaibskim. Oddalona

jest od Belize City o około 80 km w głąb morza, pośrodku atolu

LighthouseReef. Jest widoczna z kosmosu, a swoją popularność

zyskała dzięki filmom telewizyjnym i prezentacjom wypraw

morskich Jacques'a Cousteau. Obecnie stanowi ona wielką atrakcję

dla nurkówi tych, którzy pragną podziwiać podwodny świat.

Okolona turkusowym morzem i pierścieniem żywej rafy,

ciemnogranatowa Wielka Błękitna Dziura w rzeczywistości jest

głęboką podwodna studnią51 o głębokości 124 metrów i szerokości 300 m. Zrąb studni

zaczyna się na ok 20 metrach. Podczas epoki lodowcowej była to ogromna jaskinia, która

znajdowała się powyżej poziomu morza i była częścią kompleksu podwodnych jaskiń. Gdy lód

topniał, poziom morza podniósł się ponad 91 m. Prawdopodobnie w wyniku trzęsienia ziemi i

pod wpływem ciśnienia wody pokrywa systemu jaskiniowego załamała się i tak utworzył się

lej krasowy 52który znamy do dziś.

51

Studnia- pionowe (czasami skośne) ujęcie wód podziemnych 52

Lej krasowy- zwykle naturalna forma ukształtowania powierzchni ziemi: okrągłe lub eliptyczne zagłębienie terenu

Rysunek 47 Blue Hole Plan

Rysunek 48 Blue Hole widok

Wodne cuda natury

33 | S t r o n a

Jeziora Plitvice w Chorwacji

Park Narodowy Jeziora Plitwickie znajduje się z dala od morza, blisko granicy z

Bośnią i Hercegowiną. Jeziora Plitwickie to jedna z największych atrakcji turystycznych

Chorwacji i największy powierzchniowo park narodowy. Są podobne do parku Kraka, ale

mają nieco inny charakter.

Tam była to rzeka przelewająca się kaskadami53 i chodziło się wzdłuż wodospadu, a

tu mamy ciąg 16 jezior znajdujących się na różnych wysokościach (od 503 do 636 m.n.p.m.),

przedzielonych wodospadami, ale idzie się trasami wokół jezior. Woda przelewa się z jeziora

do jeziora poprzez trawertynowe groble54, które powstały dzięki odkładaniu się węglanu

wapnia. A że proces ciągle postępuje, więc one stale przyrastają, zmieniając powoli obraz

parku.

53

Kaskada-rodzaj wodospadu, w którym woda spada z progu lub po stopniach 54

Groble-wał ziemny utrzymujący wodę w sztucznym zbiorniku

Rysunek 49 Jeziora Plitvice

Wodne cuda natury

34 | S t r o n a

Jezioro Pięciu Kwiatów w Chinach

Jezioro Pięciu Kwiatów (Five Flower Lake) zwane także Wu Hua Hai znajduje się w

Parku Narodowym. Jiuzhaigou w Chinach. Jest

tam jednym z kilkudziesięciu naturalnych jezior

słodkowodnych w Dolinie Rize.

Park Narodowy Jiuzhaigou jest

chronionym rezerwatem przyrody z kolekcji

najpiękniejszych cudów natury. Legenda głosi,

że Jezioro Pięciu Kwiatów jest Świętym

Jeziorem, a cała dolina, w której się znajduje

nazywana jest bajką. Wu Hua Hai ma 13,8 ha powierzchni i 16,4 metrów głębokości.

Chińczycy te przepiękne jezioro często nazywają klejnotem55 Jiuzhaigou. Wraz z

okolicami doliny stanowią dom dla ponad 140 gatunków ptaków, egzotycznych roślin i

zwierząt, a także gigantycznych pand, małp i tapirów. Uroku Five Flower Lake dodaje

krystalicznie czysta woda, w której widać gałęzie drzew. Wszystko to komponuje się w

bardzo urokliwy krajobraz56.

55

Klejnot-inaczej kamień szlachetny 56

Krajobraz-ogół cech przyrodniczych i antropogenicznych wyróżniających określony teren

Rysunek 50 Jezioro Pięciu Kwiatów widok

Rysunek 51 Jezioro Pięciu Kwiatów

Wodne cuda natury

35 | S t r o n a

Wielka Rafa Barierowa – Australia

Ciągnąca się wzdłuż północno-wschodniego wybrzeża Australii aż do Papui Nowej

Gwinei Wielka Rafa Barierowa uznawana jest za największą na świecie. To jedyny wytwór

żywych organizmów widoczny z kosmosu - biała smuga na tle lazurowego oceanu.

Jej wiek szacuje się aż na 20 mln lat! Wielka Rafa Koralowa rozciąga się na

przestrzeni około 345 km kwadratowych wzdłuż australijskiego wybrzeża57, w odległości od

15 do 200 km od brzegów58. Jej szerokość wynosi od 2 do 150 km. Składa się z kilku tysięcy

mniejszych raf i kilkuset wysepek. Od lat stanowi turystyczny raj i mekkę płetwonurków

57

Wybrzeże-obszar na granicy lądu i zbiornika wodnego obejmującego część nadwodną i podwodną 58

Brzeg-linia zetknięcia się lądu z wodą

Rysunek 52 Wielka Rafa Barierowa

Wodne cuda natury

36 | S t r o n a

Jezioro Retba, Senegal

Nazwa pochodzi oczywiście od niezwykłego zabarwienia wód jeziora. Kolor nadają

mu słonolubne algi Dunaliella salina,

produkujące czerwony

pigment59absorbujący promienie

słoneczne. Organizmy są nieszkodliwe dla

człowieka, a bardzo silne zasolenie wód

jeziora sprawia, że - podobnie jak w Morzu

Martwym - w wodach Lac Rose można bez

wysiłku unosić się na wodzie.

Lake Retba jest płytkie (do 3 m), mocno zasolone i oddzielone od Atlantyku tylko

pasem wydm60. Jest też naturalnym miejscem pozyskiwania soli. Senegalczycy wydobywają

ją ręcznie z dna jeziora. Sól krystalizuje na ich skórze. Dla jej ochrony smarują ciało masłem

shea (wytwarzanym z nasion drzewa z gatunku masłosz Parka).

59

Pigment-kryjąca substancja barwiąca 60

Wydma-piaszczyste wzniesienie usypane przez wiatr

Rysunek 53 Jezioro Retba

Rysunek 54 Jezioro Retba

Wodne cuda natury

37 | S t r o n a

Zamarznięte bąble jeziora Abraham w

Kanadzie

Jezioro Abraham jest sztucznym zbiornikiem powstałym

po zbudowaniu tamy61 na rzece North Saskatchewan w zachodniej

prowincji Alberta, w Kanadzie. Obserwować tu można magiczne

zjawisko tysięcy zamrożonych w lodzie pęcherzy, które tworzą

niespotykaną, trójwymiarową mozaikę. To również sprawia, że

jezioro jest słynne wśród fotografów, a my dzięki nim możemy

choć na chwilę, wirtualnie przenieść się do tego surrealistycznego

świata.

Na dnie zamarzniętego w całości jeziora znajdują się

specyficzne rośliny, zwierzęta i drobnoustroje. Ich rozkład

powoduje uwalnianie się cząsteczek metanu62, który tworząc

pęcherze zamarza w swojej powolnej drodze ku powierzchni. Na

zewnątrz temperatura spada poniżej -30 stopni i dzięki temu piękno natury zastyga

umożliwiając nam obserwację zjawiska

61

Tama-rodzaj budowli stosowanej w hydrotechnice 62

Metan- organiczny związek chemiczny, najprostszy węglowodór nasycony

Rysunek 55 Jezioro Abraham

Rysunek 56 Zamarznięte bąble

Wodne cuda natury

38 | S t r o n a

Podwodny las jeziora Kajyngdy w

Kazachstanie

Jezioro Kaindy (Kajyngdy) znajduje się w

południowo-wschodnim Kazachstanie, w górach Kungej

Ałatau (jedno z pasm Tien-Szan). Kajyngdy słynie z

podwodnego lasu - nad taflę63 jeziora wyłaniają się czubki

świerków.

Jezioro powstało po trzęsieniu ziemi w 1911 roku,

które stworzyło duże osuwisko blokujące wąwóz i

wytworzyło naturalną tamę. Następnie woda deszczowa

zalała zalesioną dolinę i stworzyła jezioro z podwodnym

lasem. Kaindy ma długość 400 metrów i głębokość 30

metrów.

Woda Kaindy jest niezwykle zimna, nawet latem

nie przekracza 6 stopni. Świetne warunki do życia znalazły

w niej pstrągi. 64Czysta, niemal turkusowa woda przyciąga

pasjonatów nurkowania ze względu na dużą przejrzystość.

63

Tafla-największa, górna fasetka (płaszczyzna) kamienia oszlifowanego szlifem fasetkowym 64

Pstrąg-zwyczajowa nazwa kilku gatunków drapieżnych ryb z rodziny łososiowatych

Rysunek 57 Podwodny Las

Rysunek 58 Jezioro Kajyngdy

39 | S t r o n a

Spis indeksów

A

atrakcji · 33

D

dywan · 29

G

Gejzer · 31

K

Kanion · 26

kryptodepresję · 19

M

marmurowych · 21

minerały · 31

mozaiki · 26

O

osuwisko · 38

P

pigment · 36

powierzchnia · 30

prowincji · 28, 37

R

raf · 35

Rafa Koralowa · 35

Retba · 36

rodzimych · 18

S

słodkowodnych · 34

Ś

Światło · 29

T

tamy · 37

W

wydm · 36

Ź

źródła · 27

40 | S t r o n a

Łącza do rozdziałów

Łącze do rozdziału pierwszego

Łącze do rozdziału drugiego

Łącze do rozdziału trzeciego

Łącze do rozdziału czwartego

Documents

1 | S t r o n a - 81.161.205.2981.161.205.29/~andrzejs/Prezentacje/Karolina Kowalik 1a 2015_2016.pdfCuda natury w Polsce 9 | S t r o n a Morskie Oko Morskie Oko to według wielu turystów