1

2B. MEZOPOTAMYA, MISIR, İRAN, HİNT, ÇİN VE DOĞU

AKDENİZ UYGARLIKLARI

1. MEZOPOTAMYA UYGARLIĞI

2. MISIR UYGARLIĞI

3. İRAN UYGARLIĞI

4. HİNT UYGARLIĞI

5. ÇİN UYGARLIĞI

6. DOĞU AKDENİZ UYGARLIĞI

7. ORTA ASYA KÜLTÜR BÖLGELERİ

2

İlk Çağ uygarlıklarının dünya medeniyetine katkıları neler olabilir?

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

Yazı ve alfabenin insanların yaşamındaki etkileri nelerdir?

3

Çivi Yazısı

Firavun

Hammurabi Kanunları

Kast

Mumyalama

Ziggurat

Karum

TEMEL KAVRAMLAR

Yanda verilen kavramlar size neleri

çağrıştırmaktadır?

4

Aşağıdaki sözleri okuyarak altında verilen soruları cevaplayınız.

Çağdaş uygarlığı anlayabilmek, kavrayabilmek dünya üzerindeki eski

uygarlıkları, bütün insanlığın ilk uygarlıklarını doğru tanıyabilmekle mümkündür

Atatürk’ün yukarıdaki çağdaş uygarlık tanımından neler anladığınızı

arkadaşlarınızla tartışınız.

5

KÜLTÜR VE UYGARLIK

Kültür; bir milletin geçmişten günümüze getirdiği

maddi ve manevi değerlerdir. Kültürel değerlerin

göç, savaş, ticaret gibi yollarla dünyanın farklı

bölgelerine taşınmasıyla kültürler arası etkileşim

meydana geldi. Bunun sonucunda zaman

içerisinde uygarlık adı verilen milletler arası ortak

değerler oluştu.

6

İklim uygarlıkların oluşumu ve yayılışında oldukça etkili oldu. İnsanlar ilk

çağlardan itibaren verimli tarım alanlarını, su kenarlarını yerleşim yeri

olarak seçtiler ve buralarda ilk uygarlıkların temellerini attılar.

Mısır hiyografilerinde tarım

7

Uygarlıkların oluşumunda siyasi ve sosyal koşullar da etkili oldu. Bir

uygarlığın ortaya çıkabilmesi için öncelikle siyasi otoritenin toplumun

huzurunu ve güvenliğini sağlaması gerekir. İnsanlar ancak siyasi gücün

sağladığı huzur ortamında yeteneklerini kullanma ve geliştirme imkanı

bulurlar.

8

Uygarlığın doğuşunu hazırlayan önemli faktörlerden bir diğeri de

ekonomidir. İlk Çağ’dan itibaren uygarlıklar, genellikle toprağı işlemesini

bilen insan toplulukları tarafından kuruldu. Bu topluluklar üretimi

arttırmak için yeni yöntemler geliştirip hayvanları evcilleştirdiler ve hayatı

kolaylaştıracak çeşitli araç-gereçler icat ettiler.

9

1. MEZOPOTAMYA UYGARLIĞI

Yukarıdaki haritaya göre Mezopotamya bölgesinde birçok uygarlığın

kurulmasında neler etkili olmuş olabilir?

10

11

SÜMERLER

AKADLILAR

ELAMLILAR

BABİLLER

ASURLULAR

MEZ

OP

OTA

MYA

MED

ENİY

ETLE

Rİ

12

a. Sümerler (MÖ 4000-2350)

Çivi yazılı bir tablet

13

etkinlik YAZININ ORTAYA ÇIKIŞI

Yazının ortaya çıkmasında hangi faktörler etkili olmuştur?

Mezopotamyalılar çivi yazısını kullanmışlardır. Çivi yazısı adı yazıda

kullanılan simgelerin çiviye benzemesi nedeniyledir. Çivi yazısını ilk

kullanan Sümerlerdir. Sümerlerde, tüm ekonomik uğraşılar topluca

yapılmakta, elde edilen ürünler tapınaklarda toplanmaktaydı.

Tapınaktaki görevliler gelen malları saymak ve kayıt altına almak

zorundaydılar. Görevliler bu işleri resim - yazı denilen bir yöntemle

yapmaktaydılar. Zamanla tüm bölgelerde kullanılacak çivi yazısı bu

şekilde ortaya çıkmıştır.

İsmet PARMAKSIZOĞLU, Yaşar CAĞLAYAN

Genel Tarih I (s. 17-18’den özetlenmiştir.)

14

ZİGGURATTAN YAZIYA

Ziggurat, Mezopotamya ve çevresinde piramitlere benzeyen bir

çeşit tapınaktır. Bu özelliğinin yanında çok foksiyonlu olması

kültürel gelişmelere de öncülük etmesini sağlamıştır. Bu kültürel

gelişmelerden biri de yazının icadıdır. Sümerlerde tapınaklara

teslim edilen tarım ürünleri, satılan ve satın alınan her türlü ticari

mal, rahipler tarafından kil tabletler üzerine resimler ve işaretlerle

kaydedilmiştir. Zamanla bu resim ve işaretlerin heceye dönüşme-

siyle yazı ortaya çıkmıştır.

15

b. Akadlar (MÖ 2350-2100)

16Akad kralı (Louvre Müzesi

17

c. Elamlılar (MÖ 3000-640)

Mezopotamya’da Sus’ta bulunan taranmış üçgen, taranmış baklavadilimli motifler ve çizgiler içeren seramik çanaklara Aşkabat yakınlarındaAnav yöresinde de rastlanmıştır.

Bu bilgiye dayanarak;I. Buluntular, insanlık tarihiyle ilgili bilgilere ulaşılmasını sağlamıştır.

II. Seramik sanatı farklı yerleşim yerlerinde aynı zamanda başlamıştır.III. İnsanlar seramiği gereksinimlerini karşılamada kullanmıştır.yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

19

c. Babilliler (Amurrular) (MÖ 2100-539)

20

etkinlik HAMMURABİ KANUNLARI

Aşağıda verilen “Hammurabi Kanunları” adlı metni okuyarak altındaki soruları

cevaplayınız.

59. Bahçe sahibinin izni olmaksızın herhangi bir adam bir ağacı kesip

bahçeye devirirse yarım mina para öder.

122. Eğer bir kişi başkasına saklaması için gümüş, altın ya da başka

bir şey verirse verdiği her şeyi birkaç şahide gösterilmelidir, bir

sözleşme hazırlanmalıdır ve ondan sonra saklaması için teslim

edilmelidir.

21

etkinlik HAMMURABİ KANUNLARI

149. Eğer bir kadın kocasının evinde kalmak istemezse babasının

evinden getirdiği çeyizi tazmin edilir ve kadın gidebilir.

195. Eğer bir oğul babasına vurursa onun elleri balta ile kesilir.

196. Eğer bir adam başka bir adamın gözünü çıkarırsa onun gözü de

çıkarılır.

215. Bir doktor operator bıçağı ile derin bir yarık açarsa ve onu tedavi

ederse ya da bir operator bıçağı ile (gözün üstünde) bir tümörü açarsa

ve gözü kurtarırsa on şikel alır.

22

cevaplayalım

Bazı maddeleri verilen Hammurabi Kanunları hakkında

çıkarımlarınız neler olur?

Hammurabi Kanunlarındaki cezaların çok sert olmasının nedeni

sizce neler olabilir?

23

Dünyanın yedi harikasından biri

olan Babilin Asma Bahçeleri ile

yedi katlı ve doksan metre

yüksekliğinde olan yanda temsilî

resmi görülen Babil Kulesi

Babillilerin en ünlü sanat eserleri

arasındadır.

24

d. Asurlular (MÖ 2000-609)

25

Asur kanatlı boğa rölyefi

26

Bugün Adıyaman ilimiz sınırları içerisinde bulunan Nemrut heykellerinin

Mezopotamya uygarlığına ait hangi krallık zamanında ne amaçla yapıldığını

araştırınız. Elde ettiğiniz bilgileri görsellerle destekleyerek sınıfta sununuz.

27

Bilgi Hazinesi

Mezopotamya uygarlığı, tarihi dönemlere en erken giren

uygarlıktır. Bu uygarlık, Anadolu’yu sanat, hukuk,

yazı ve ekonomik alanda etkilemiş, böylece iki uygarlık

arasında hızlı bir kültür alışverişi yaşanmıştır.

Mezopotamya uygarlığına ait çok az sayıda sanat

eserinin günümüze kadar gelmesinin nedeni kullanılan

malzemenin özelliğinden kaynaklanmaktadır. Bölgede

taş az olduğundan eserler tuğla ve kerpiçten yapılmıştır.

Yaşanan saldırı ve istilalar sonucu bu eserler tahrip

olmuştur.

28

etkinlikAşağıdaki tabloyu istenen bilgilere göre “X” işareti koyarak

doldurunuz.

.

İlk Çağda Mısır’da mimari eserler daha çok taştan yapıldığı haldeMezopotamya’da kerpiç ve tuğladan yapılmış, taş, Mısır’a nazaran daha azkullanılmıştır.Yalnız bu bilgiyle aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Mezopotamya taş işçiliği dalında Mısır’ın etkisinde kalmıştır.B) Mezopotamya’da sanattan çok bilime önem verilmiştir.C) Mezopotamya mimarisinde dini duygu ve düşüncelerin etkisi

olmuştur.D) Coğrafi durum ve yaşayış şartlarının farklı olması sanatta etkili

olmuştur.E) Taşın mimaride kullanılması yapıların tarihi açıdan değerlendi-

rilmelerini kolaylaştırmıştır.

30

2. MISIR UYGARLIĞI

31

Yukarıda Mısır uygarlığına ait görseller bulunmaktadır. Görsellere göre

Mısır uygarlığı hakkında neler söyleyebilirsiniz?

32

etkinlik MUMYALAMA NASIL BAŞLAMIŞTIR

Aşağıda verilen “Mumyalama Nasıl Başlamıştır?” adlı metni okuyarak altındaki

soruları cevaplayınız.

Ölüm denilince ruhla bedenin birbirlerinden ayrılması akla gelir. Ama

Mısırlılar gömme sırasında rahiplerin ruhu çağırdıklarına ve ruhun

yeniden bedenle birleştiğine inanırlardı. Böyle bir birleşme olduğuna

göre ölünün korunması ve saklanması gerekliydi. Çeşitli ilaçlar ve

metotlar kullanan Mısırlılar ölülerini korumaya başladılar. Mısırlılar,

ölülerini eve benzeyen mezarlara gömerlerdi. Ölünün sonsuza kadar

yaşaması için gerekli yiyecek ve içecekleri de bu eve koyarlardı.

Ivar Lıssner (Ivar Lisner), Uygarlığın Doğuşu, s. 58.

33

cevaplayalım

Yukarıda mumyalama ile ilgili bilgiler okudunuz. Bu bilgilere

bakarak Mısır’da ahiret inancına ait neler söyleyebilirsiniz?

Mumyalama anlayışı Mısır’da hangi bilimin ilerlemesine etki

etmiştir?

34

35

Mısırlıların piramitleri nasıl yaptıkları ile ilgili araştırma yapınız.

Araştırma sonuçlarını sınıfta arkadaşlarınıza sununuz.

36

Mumya-Kahire Müzesi

İlkçağda, Mısır’da tarım ürünlerinden alınan vergilerin belirlenmesimatematiğin, Nil nehrinin taşma zamanının hesaplanması astronominin,Nil sularının taşmasıyla bozulan arazi sınırlarının yeniden saptanması isegeometrinin gelişmesinde etkili olmuştur.Yukarıda verilen bilgilere dayanarak aşağıdaki genellemelerdenhangisine ulaşılabilir?

A) İhtiyaçlar insanları bilimsel çalışmalara yönlendirmiştir.B) Coğrafi konum tarımda verimliliği etkilemiştir.C) Doğa olayları kontrol altına alınmıştır.D) İnsanların yerleşik hayata geçmesinin bir nedeni tarımdır.E) İnsanlar arasında kültür benzerlikleri vardır.

38

3. İRAN UYGARLIĞI

39

etkinlik SATRAPLIK

Perslerin ülkeyi satraplık denilen eyaletlere bölerek yönetmelerinin sebepleri

neler olabilir?

Pers Kralı Dareios (Daryus) ülkeyi “satraplık” denilen yirmi hükümete

ayırdı, hepsinin başına birini koydu. Egemenliği altında bulunanları

ırklarına göre bölüp ayırarak her birini vergiye bağladı. Bu ayrımı

yaparken milleti şu ya da bu ırka bağladığı olurdu. Kyros (Kiros) ve

Kambyses (Kambizis) zamanında vergi konusunda belirli, değişmez

kurallar yoktu; krala armağanlar sunulurdu. Vergilerin bu şekilde

düzenlenmesi sonucunda, İranlılar Dareios’a “tüccar”, Kambyses’e

“zorba”, Kyros’a da “baba” dediler. Çünkü birincisi her şeyde bir kazanç

arardı, ikincisi sert ve duygusuzdu, üçüncüsü ise iyi bir adamdı ve

halkının iyiliği için calışırdı.George RAWLİNSON

Herodot Tarihi (s. 320-321’den düzenlenmiştir.)

40

Pers krallarının, yönetimde satraplık sistemini uygulamalarının amaçları neler olabilir?

41

Üstteki haritayı inceleyerek Pers uygarlığının sınırlarının nerelere kadar

genişlediğini belirleyiniz. Bu sınırlara ulaşılması Perslerin hangi uygarlıklarla

ilişki kurmasına neden olmuştur?

Pers İmparatorluğu, MÖ 486

42

Persepolis Sarayı’ndan bir görünüm-İran

43

4. HİNT UYGARLIĞI

44

Ganj Nehri’nde dua eden Hintliler

45

yorumlayalım

KAST SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ

• Her kastın bir adı vardır. Kast üyeleri kendi adları ile birlikte bu adı

da belirtirler.

• Kast dışı sosyal ilişki kurmak yasaktır. Her üye kendi kastı içinde

evlenir.

• Bir Hindu kendi kastı dışındaki bir kast üyesi ile yemek yiyemez.

• Her kastın kendine özgü törenleri vardır.

• Brahmanların kastı bütün kastlar tarafından üstün kast olarak

kabul edilir.

• Kast usullerine saygı gösterilmesini ve kastın işleyişini sağlamak

için kast içinde özel teşkilatlar vardır.

• Kast kurallarına uymayanlara verilen en ağır ceza kasttan

çıkarılmadır. Bu da toplumdan dışlanma anlamına gelir.

• Kastlar arasında geçiş yoktur. Her üye doğduğu kast içinde

yaşamını sürdürür. Meslekler babadan oğula geçer.

Y. Hikmet Bayur, Hindistan Tarihi

46

Hint toplum yapısını İlk Çağ toplum yapısından ayıran en önemli özellik nedir? Bu durumun Hint toplumuna olumsuz etkileri neler olmuştur?

47

5. ÇİN UYGARLIĞI

48

Çin Seddi

49Budist tapınağı

50

6. DOĞU AKDENİZ UYGARLIĞI

a. Fenikeliler

51

Fenikelilerin deniz ticareti ile ilgilenmeleri kültürel yaşamlarını nasıl etkilemiştir?

52

b. İbraniler

53

Mescid-i Aksa, (Kudüs).

54

Kudüs, hangi semavi dinler için kutsaldır? Neden? Arkadaşlarınızla bilgi alışverişinde bulununuz.

55Yahudilerce kutsal kabul edilen Ağlama Duvarı, Kudüs

56

7. ORTA ASYA KÜLTÜR BÖLGELERİ

Türklerin ana yurdu olan Orta Asya’da yapılan arkeolojik kazılar sonucunda

paleolitik döneme kadar uzanan kültür katmanları tespit edilmiştir. Kurgan adı

verilen mezarlardan tespit edilen buluntular sayesinde MÖ 4000 yılından

itibaren Orta Asya’da yaşayan kültürleri öğrenmek mümkün olmuştur. Anav,

Afanasyevo, Andronava, Karasuk ve Tagar önemli kültür merkezleri arasında

yer almıştır.

57

İskitler (Sakalar)

58

İskitler Dönemine ait altın figür

59

60

Temsili İskit askerleri

61

Alp Er Tunga’nın temsili resmi

62

etkinlik UYGARLIKLARI SIRALAMA

Yukarıdaki tarih şeridinden yararlanarak uygarlıkları kuruluş tarihlerine göre

kronolojik olarak sıralayınız.

63

o Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgeye ………………. denir.

o Sümerlerin çok katlı yaptıkları tapınaklara ……………… denir.

o Mısır krallarına ………… denilir.

o Mısırlılar , ……........... denilen kendilerine özgü bir yazı

oluşturmuşlardır.

o Bugünkü modern alfabenin temelini ……………… atmıştır.

o Pers İmparatorluğuna M.Ö. 330 yılında …………………… son

vermiştir.

firavun

ziggurat

Fenikeliler

Mezopotamya

Büyük İskender

hiyeroglif