เรองท 2 อารยธรรมสมยโบราณ

ปจจยสรางสรรคความเจรญอารยธรรมตะวนตกสมยโบราณ ความเจรญและวทยาการทงหลายทเกดขนในโลกปจจบนลวนมรากฐานมาจากอารยธรรมในสมยโบราณแทบทงสน ทงนไดมการผสมผสานกนและเชอมโยงกนระหวางอารยธรรมเกาและใหมและมการสบทอดกน ตอๆ มา แหลงอารยธรรมเกาแกของโลกสมยโบราณเกดขนทบรเวณราบลมแมนาทสาคญ โดยเรมจากอารยธรรมเมโสโปเตเมย อารยธรรมอยปตโบราณ อารยธรรมอนเดยโบราณ และอารยธรรมจนโบราณ ตอจากนนเปน อารยธรรมทเกดขนบรเวณรมฝงทะเล คอ อารยธรรมกรกโบราณ และมาสนสดสมยนทอารยธรรมโรมนโบราณ อารยธรรมเหลานถอวาเปนแหลงเชอมสมพนธและตดตอกนและเปนรากฐาน ของความเจรญใหแกดนแดนทงใน โลกตะวนตกและตะวนออกในปจจบน

1. อารยธรรมเมโสโปเตเมย (Mesopotamia)

ดนแดนเมโสโปเตเมย

ทมา https://yosocial.wordpress.com/

สภาพภมศาสตรและภมปญญาของกลมชน เปนปจจยทสงเสรมใหเกดอารยธรรมเมโสโปเตเมย สภาพภมศาสตรของดนแดนเมโสโปเตเมย ลกษณะทตงของดนแดนเมโสโปเตเมยและบรเวณใกลเคยง มภมอากาศรอนแหงแลงและมปรมาณนาฝนนอย อยางไรกตาม บรเวณนกมเขตทอดมสมบรณอยบางเรยกวา “ดนแดนรป ดวงจนทรเสยวอนอดมสมบรณ” ซงรวมถงดนแดนเมโสโปเตเมยและบรเวณฝงทะเลเมดเตอรเรเนยน หรอเขตประเทศซเรย เลบานอน ปาเลสไตนและอสรเอลในปจจบน ดนแดนเมโสโปเตเมยไดรบความอดมสมบรณจากแมนาไทกรสและยเรรตสและนาจากหมะละลายบนเทอกเขาในเขตอารเมเนยทางตอนเหนอ ซงพดพาโคลนตมมาทบถมบรเวณสองฝงแมนา กลายเปนปยในการเพาะปลก กลมชนอนทอยใกลเคยงจงพยายามขยายอานาจเขามาครอบครองดนแดนแหงน ขณะเดยวกนผทอยเดมกตองสรางความมงคงและแขงแกรงเพอตอตานศตรทมารกรานจงมการสรางกาแพงเมองและคดคนอาวธยทโธปกรณในการทาศกสงคราม เชน อาวธ รถมาศก ฯลฯ

23

อนง ทตงของดนแดนเมโสโปเตเมยสามารถตดตอกบดนแดนอนไดสะดวกทงทางดานทะเลเมดเตอร- เรเนยนและอาวเปอรเซย จงมการตดตอคาขายและแลกเปลยนความเจรญกบดนแดนอนอยเสมอ ทาใหเกดการผสมผสานและสบทอดอารยธรรม ภมปญญาของกลมชน อารยธรรมเมโสโปเตเมยเกดจากภมปญญาของกลมชนทอาศยในดนแดนแหงน การคดคนและพฒนาความเจรญเกดจากความจาเปนทตองเอาชนะธรรมชาตเพอ ความอยรอด การจดระเบยบในสงคมและความตองการขยายอานาจการเอาชนะธรรมชาต แมวาดนแดนเมโสโปเตเมยจะไดรบความอดมสมบรณจากแมนา ไทกรสและยเรรตส แตกมนาทวมเปนประจาทกป สวนบรเวณทหางฝงแมนามกแหงแลง ชาวสเรยนจงคดคนระบบชนประทานเปนครงแรก ประกอบดวยทานบปองกนนาทวม คลองสงนา และอางเกบนา วธนชวยใหการเพาะปลกไดผลด อนง ในเขตทอยอาศยของพวกสเมเรยนไมมวสดกอสรางทแขงแรงคงทน เชน หนชนดตางๆ ชาวสเมเรยนจงคดหาวธทาอฐจากดนแดนและราง ซงแมจะมนาหนกเบากวาหนแตกมความทนทาน และใชอฐกอสรางสถานทตางๆ รวมทงกาแพงเมอง นอกจากนยงใชดนเหนยวเปนวสดสาคญในการประดษฐอกษรรปลม ดวยการจดระเบยบในสงคม เมอมความเจรญเตบโตและมสมาชกเพมมากขน การอยกนเปนชมชนจงจาเปนตองมระเบยบและกฎเกณฑของสงคม ไดแก การแบงกลมชนชนในสงคมเพอกาหนดหนาทและสถานะ การจดเกบภาษเพอนารายไดไปใชพฒนาความเจรญใหแกชมชน การออกกฎหมายเพอเปนเครองมอในการปกครอง เชน ประมวลกฎหมายของพระเจาฮมมราบแหงบาบโลเนย ซงไดรบยกยองวาเปนกฎหมายแมบทของโลกตะวนตก การขยายอานาจ ความยงใหญของชนชาตทปกครองดนแดนเมโสโปเตเมยสวนหนงเกดจากการขยายอานาจเพอรกรานและครอบครองดนแดนอน เชน พวกแอสซเรยน สามารถสถาปนาจกรวรรดแอสซเรยนทเขมแขงได เพราะมเทคโนโลยทางการทหารทกาวหนาและนาเกรงขาม โดยประดษฐคดคนอาวธสงครามและเครองมอตางๆ รวมทงยทธวธในการทาสงคราม เชน ดาบเหลก หอกยาว ธน เครองกระทงสาหรบทาลายกาแพงและประตเมอง รถศก เสอเกราะ โล หมวกเหลก ฯลฯ ซงตอมาถกนาไปใชแพรหลายในทวปยโรป

2. อารยธรรมอยปตโบราณ (Egypt)

อยปตโบราณ

ทมา http://worldcivilization009.blogspot.com/

24

อารยธรรมอยปตไดชอวาเปนของขวญจากแมนาไนล (The girt of the Nile) เนองจากลกษณะทตงของอยปตและสภาพภมศาสตรในลมแมนาไนลมอทธพลตอการดารงชวต การประกอบอาชพ และการสรางสรรค อารยธรรมอยปต นอกจากนแลว ระบอบการปกครองตลอดจนภมปญญาของชาวอยปตกเปนปจจยสาคญ ทสงเสรมการสรางสรรคอารยธรรมของอยปต

ทตง สภาพภมศาสตรของอยปตโดยทวไปมลกษณะรอนและแหงแลง พนทสวนใหญเปนเขตทะเลทราย ซงไมเออตอการเพาะปลก ยกเวนบรเวณ 2 ฝงแมนาไนล ทมกมนาทวมขงเปนประจาในชวงฤดฝน นาฝนและหมะทละลายจากยอดเขาจะไหลจากตนแมนาไนล และทวมลนสองฝงแมนาตงแตเดอนกนยายนของทกป ตะกอนและโคลนทนาพดพามาไดกลายเปนปยทดสาหรบการเพาะปลกบรเวณทลมรมฝงแมนา อยางไรกตามลกษณะธรรมชาตดงกลาวนชวยใหชาวอยปตเพาะปลกไดเพยงปละครงเทานน ดงนนจงจาตองใชภมปญญาแกไขขอจากดของสภาพภมศาสตรดวยการขดคลอง ขนาดสนๆ เพอสงนาเขาไปในเขตทะเลทรายทแหงแลง จนสามารถขยายพนทเพาะปลก และทาการเพาะปลกไดปละ 2-3 ครง นอกจากนผนาชาวอยปตโบราณยงใชวธคานวณจดแบงทดนทสามารถเพาะปลกไดใหกบประชาชนอยางทวถง กลาวไดวาการทาชลประทานและระบบจดสรรทดนชวยให ชาวอยปตตงถนฐานอยในดนแดนทแหงแลงไดตอเนองนานถง 6000 ป โดยไมตองอพยพละทงถนฐานไปแสวงหา ททากนใหมเหมอนชนชาตอน อนง ลกษณะทตงของอยปตซงถกปดลอมดวยพรมแดนธรรมชาตทสาคญ คอทะเลและทะเลทราย กชวยปองกนการรกรานจากภายนอก ทาใหชาวอยปตสามารถพฒนาและหลอหลอมอารยธรรมไดตอเนองยาวนานและมเอกลกษณของตนเอง

ทรพยากรธรรมชาต แมวาพนทสวนใหญของอยปตจะเปนทะเลทรายทแหงแลง แตบรเวณสองฝงแมนาไนล กประกอบดวยหนแกรนตและหนทราย ซงเปนวสดสาคญทชาวอยปตใชในการกอสรางและพฒนาความเจรญ รงเรองทางดานสถาปตยกรรม วสดเหลานมความคงทนแขงแรงและชวยรกษามรดกทางดานอารยธรรมของอยปต ใหปรากฏแกชาวโลกมาจนกระทงทกวนน นอกจากน ตนออโดยเฉพาะปาปรส ซงขนชกชมบรเวณสองฝงแมนาไนล กเปนวสดธรรมชาตสาคญทชาวอยปตใชทากระดาษทาใหเกดความกาวหนาในการบนทกและสรางผลงานดานวรรณกรรม

ระบอบการปกครอง จกรวรรด อยปตมระบอบการปกครองทมนคง ชาวอยปตยอมรบอานาจและเคารพนบถอราโรหหรอกษตรยของตนประดจเทพเจาองคหนง ดงนนราโรหจงมอานาจเดจขาดในการปกครองและบรหารประเทศทงดานการเมอง และศาสนา โดยมขนนางเปนผชวยในดานการปกครอง และมพระเปนผชวยดานศาสนา การทราโรหมอานาจเดจขาดสงสดทาใหอยปตพฒนาอารยธรรมของตนไดตอเนอง เพราะราโรหสามารถสรางสรรคและพฒนาความเจรญตามแนวนโยบายของตนไดเตมท เชน การพฒนาพนทการเกษตรในเขตทะเลทรายทแหงแลงดวยการคดคนระบบชลประทาน การสรางพระมดหรอสสานขนาดใหญไวเพอเกบศพของราโรหตามความเชอทางศาสนาของชาวอยปตเรองโลกหลงความตายและการมวญญาณเปนอมตะ และการคดคนปฏทนเพอกาหนดฤดกาลสาหรบการไถหวานและเกบเกยว

25 3. อารยธรรมกรก

http://panupong088.wordpress.com/2012/12/06

ปจจยทางภมศาสตรทสงผลตออารยธรรมกรก ภมประเทศของกรก ประกอบดวย ภเขา พนดน และทะเล โดยกรกมพนทราบนอย พนทสวนใหญเปนภเขา และหมเกาะในทะเลอเจยน ประชาชนอาศยอยตามหมบานในบรเวณทราบเลกๆ ในหบเขาทลอมรอบดวยภเขาสง ซงเปนอปสรรคสาคญในการตดตอสอสาร ซงสภาพภมศาสตรเชนนทาใหแยกชมชนตางๆออกจากกน สงผลใหแตละเมองแตกแยกเปนนครรฐตาง ๆ มากมายซงเปนอสระไมขนแกกน นครรฐทสาคญไดแก นครรฐเอเธนส และนครรฐสปารตา พนดนสวนใหญของกรกขาดความอดมสมบรณและมพนดนขนาดเลก ประกอบกบมแมนาสายสน ๆ นาไหลเชยวและพดพาเอาความอดมสมบรณของดนไป และจากลกษณะภมประเทศทมลกษณะคลายแหลมยนไปในทะเล ทาใหกรกมชายฝงทะเลทยาว ซงความเวาแหวงของทะเลเปนทกาบงคลนลมไดเปนอยางด ใชเปนอาวสาหรบจอดเรอ ทาใหชาวกรกเปนคนชอบคาขายทางทะเล นอกจากนดนแดนกรกยงเปนดนแดนทมทรพยากรธรรมชาตมากมาย เชน เหลก ทอง เงน หนออน เปนตน

4. อารยธรรมโรมน

สภาพภมศาสตร จดเรมตนของอารยธรรมโรมน ตงอยบนคาบสมทรอตาล มศนยกลางอยท กรงโรม ซงตงอยบนฝงแมนาไทเบอร และอยหางจากชายฝงทะเลประมาณ 15 ไมล ทตงของกรงโรมมเนนเขา 7 ลก เปนแนวปองกนไมใหศตรรกรานไดงาย คาบสมทรอตาลมลกษณะทางภมศาสตร 4 แบบคอ

1. ทางตอนเหนอมทราบอยระหวางภเขาแอลปกบภเขาแอปเพนไนส คอ ทราบลอมบารด 2. ตอนกลางของคาบสมทรอตาลมแนวภเขาแอปเพนไนส ทอดยาวในแนวเหนอ-ใต มความยาว

ประมาร 800 ไมล 3. ทราบดานตะวนออกของภเขาแอปเพนไนสขนานยาวไปกบชายฝงทะเล 4. ทราบดานตะวนตกของภเขาแอปเพนไนสขนานยาวไปกบชายฝงทะเล บรเวณตอนกลางมทราบ

ลมบรเวณแมนาไทเบอร เรยกวาทราบลมละตอม ซงเปนทตงของกรงโรม จากลกษณะทางภมศาสตรดงกลาวคาบสมทรอตาลสามารถทาการตดตอคมนาคมและมความอดมสมบรณกวาคาบสมทรกรก ภเขามไดเปนอปสรรค กดขวาง แตเปนเสมอนกระดกสนหลง ลกษณะภมอากาศ เปนแบบเมดเตอรเรเนยนเหมอนกบคาบสมทรกรก ดงนน บรเวณนจงเหมาะแกการเพาะปลกองนและมะละกอ ซงชาวกรกไดนาเขามาเผยแพร

26 สาเหตททาใหชาวโรมนสามารถขยายอานาจไดอยางกวางขวางม 4 ประการ คอ

1. ประสทธภาพของกองทพ ในระยะแรกโรมนไดมการจดรปแบบกองทหารแบบราแลงก โดยแบงทหารกองละ 100 คน กองหนาจะมอาวธและเสอเกาะทมประสทธภาพ สวนกองหลงถออาวธเบา การจโจมศตร กองทหารเดนหนาเขาหาศตรพรอมกน ตอมาไดมการปรบปรงประสทธภาพของกองทพใหดยงขน โดยจด กองทหารแบบลเจน โดยแบงกองทหารประมาณ 60-120 คน ทหารทกคนมเกราะ โล หอก และดาบ แตมอาวธใหม คอ หอกปลายเหลก กองทหารแตละกองแยกยายกนจโจมศตร นอกจากการจดการระบบกองทพแลว ในกองทพยงวางกฎระเบยบวนยทเครงครดอกดวย ประการสาคญผทจะเปนทหารโรมนไดตองเปนพลเมองโรมนทมอายระหวาง 17-46 ป ทาใหทหารโรมนมความพรอมทจะทาสงครามเพอชาวโรมน

2. การสรางถนน ภายหลงจากทโรมนไดชยชนะเหนอดนแดนใดแลว ไดดาเนนการสรางถนนจากดนแดนนนๆ มงหนาเขาสกรงโรม ทงนเพอใชเปนเสนทางควบคมดนแดนตางๆมใหแยกตวจากโรมน ถนนทสรางนมความแขงแกรงทนทานเพราะใชสงกาลงพลและเสบยงอาหาร ในยามสงบใชเปนเสนทางการคา การมถนนทาใหกรงโรมตดตอสอสารระหวางดนแดนตางๆ ไดอยางรวดเรว จงงายตอการควบคมปกปองดนแดนเหลาน จนม คากลาวทวา “ถนนทกสายมงสกรงโรม”

3. ปอมปราการ ในบรเวณชายแดนเมองหนาดานมการสรางปอมไวคอยปองกนศตรจากภายนอก นอกจากนยงทาหนาทปกปองดแลเมองตางๆ ในบรเวณใกลเคยงอกดวย

4. คณสมบตของชาวโรมน ชาวโรมนมคณสมบตหลายประการทสงเสรมความยงใหญ คอ การอทศตน ตอหนาท มความอดทน มระเบยบวนยเชอรงผบงคบบญชา มอปนสยไมยอมแพ เปนนกมองความจรง เรยนรบทเรยนจากอดต มขนตธรรมตอตางชาต ความเจรญในแหลงอารยธรรมตะวนตกสมยโบราณ 1. อารยธรรมเมโสโปเตเมย

“เมโสโปเตเมย” เปนชอเรยกดนแดนทอยระหวางแมนา 2 สาย ในตะวนออกกลาง คอ แมนาไทกรส (Tigris) และยเรรทส (Euphrates) ปจจบนคอดนแดนในประเทศอรก

อารยธรรมเมโสโปเตเมยมความหมายครอบคลมความเจรญรงเรองทเกดขนในดนแดน เมโสโปเตเมยและบรเวณรอบๆ ซงเรมขนเมอประมาณป 3000 กอนครสตศกราช หรอ 5000 ปมาแลว กลมชนทมสวนสรางสรรคอารยธรรมเมโสโปเตเมย ไดแก พวกสเมเรยน บาบโลเนยน แอสซเรยน แคลเดยน ฮตไทต รนเชยน เปอรเซย และฮบร ซงไดพลดเปลยนกนเขามาปกครองดนแดนน พวกเขารบความเจรญเดมทสบทอดมาและพฒนาใหเจรญ กาวหนาขนพรอมๆ กบคดคนความเจรญใหมๆ ขนมาดวย อารยธรรมเมโสโปเตเมยจงเจรญรงเรองตอเนอง และเปนแบบอยางทดนแดนอนๆ นาไปใชสบตอมา

27

อารยธรรม ในดนแดนเมโสโปเตเมยไมไดเกดขนโดยการสรางสรรคของชนชาตใดชาตหนง โดยเฉพาะดงเชนอารยธรรมอน หากแตมชนชาตตางๆ ผลดเปลยนกนเขามาครอบครองและสรางความเจรญ แลวหลอหลอมรวมเปนอารญธรรมเมโสโปเตเมย

สเมเรยน (Sumerian) สเมเรยนเปนชอเรยกกลมคนทอพยพเขามาอยในเขตซเมอร (Sumer) หรอบรเวณตอนใตสดของแมนาไทกรสและยเรรตส ซงตดกบปากอาวเปอรเซยเมอประมาณ 5000 ปมาแลว พวกสเมเรยนไดพฒนาความเจรญรงเรองทกาวหนาทดเทยมกบอารยธรรมอยปต เชน รจกประดษฐตวอกษรคนรอรมหรออกษรลมบนแผนดนเหนยวแลวนาไปเผาไร การคานวณ การพฒนามาตราชง ตวง วด การทาปฏทน การใชแรโลหะ การคดคนระบบชลประทานเพอสงเสรมการกสกรรม และการกอสรางสถานทศกดสทธเพอเปนทประทบของเทพเจา ฯลฯ ทาใหนกประวตศาสตรบางกลมเชอวาอารยธรรมโลกเรมตนทเขตซเมอร

อกษรลม หรอ คนฟอรม ทมา http://www.mesopotamia.co.uk/writing/homemain.html

ดานภาษา นกโบราณคดเชอวา ชาวสเมเรยน คดคนระบบการเขยนหนงสอไดกอนชาตอนในโลก คอเมอประมาณ 3,100 ปกอนครสตกาล โดยการประดษฐอกษรคนรอรม ซงเปนอกษรรปลม เขยนดวยกานออลงบนแผนดนเหนยว ตอนแรกเปนตวอกษรภาพ

ดานดาราศาสตร ชาวสเมเรยน ไดประดษฐนาฬกาและปฏทนทางจนทรคตขน ปฏทนทางจนทรคต ของสเมเรยน เดอนหนงม 29 1

2

วน ปหนงม 12 เดอน 354 วน แตละเดอนม 4 สปดาห ๆ ละ 7-8 วน

วนหนงแบงเปนกลางวน 6 ชวโมง กลางคน 6 ชวโมง ดานคณตศาสตร ชาวสเมเรยนคนพบวธการคณและการหาร และคดคานวณหาคา สแควรรตและ

ควบรต ระบบเกยวกบตวเลขและนาหนก และมาตราชงตาง ๆ การนบหนวย 60 เชน 1 ชวโมง ม 60 นาท 1 นาท ม 60 วนาท วงกลมม 360 องศา (60x6) นอกจากน ยงคดสตรเรขาคณต เพอคานวณพนทสามเหลยม และคดสมการกาลงสาม ไดเปนครงแรกของโลก

ดานสถาปตยกรรม ทมชอเสยงมากคอ ซกกแรต มลกษณะคลายกบปรามด สรางอยบนฐานทยกสงจากระดบพนดน ดานบนทาเปนวหารของเทพเจา มบนไดทอดยาวขนไป สถาปตยกรรมของสเมเรยนมกใชวสดเปนอฐตากแหง เนองจากไมมหน

28 ชาวสเมเรยนอยรวมกนเปนนครรฐเลกๆ หลายแหง เชน เมองเออร (Ur) เมองอรก (Uruk) เมองคช (Kish)

และเมองนปเปอร (Nippur) แตละแหงไมมกษตรยหรอเจาผครองนคร เพราะพวกสเมเรยนเชอวาพวกเขาม เทพเจาคมครอง จงมเพยงพระหรอนกบวชเปนผทาพธบชาเทพเจา และจดการปกครองในเขตของตนอยางไร กตาม การทนครรฐตางๆ ลวนเปนอสระตอกนทาใหไมสามารถรวมกนเปนปกแผนได ดนแดนของพวกสเมเรยน จงถกรกรานจากชนกลมอน คอพวกแอคคด และอมอไรต

ซกกแรต

ทมา http://worldcivilization009.blogspot.com/

อมอไรท (Amorties) พวกอมอไรทหรอบาบโลเนยน เปนชนเผาเซมตกซงมถนกาเนดในแถบตะวนออก-กลาง ไดขยายอทธพลในดนแดนเมโสโปเตเมยและสรางจกรวรรดบาบโลนทเจรญรงเรองในชวงประมาณป 1800-1600 กอนครสตศกราช ผนาสาคญคอกษตรยฮมมราบผยงใหญ ซงไดสรางความเขมแขงใหแกจกรวรรดบาบโลน โดยการทาสงครามขยายดนแดนและจดทาประมวลกฎหมายของพระเจาฮมมราบเพอเปนหลกฐานในการปกครองและจดระเบยบสงคม นอกจากนชาวบโลเนยนยงสบทอดความเจรญตางๆ ของพวกสเมเรยนไว เชน ความเชอทางศาสนาซงไดแกการบชาเทพเจา การแบงกลมชนชนในสงคมเพอแบงแยกหนาทและความสะดวกในการปกครอง การผลตสนคาอตสาหกรรมและการคาขายกบดนแดนอนๆ เชน อยปตและอนเดยซงนาความมงคงใหแก จกวรรดบาบโลน

กฎหมายพระเจาฮมมราบ ทมา http://www.historians.org/tl/lessonplans/nc/kinard/hammurabi.htm

29

ประมวลกฎหมายพระเจาฮมมราบ มประมาณ 300 มาตรา เปนการรวบรวมและปรบปรงกฎหมายของชนเผาตาง ๆ ทตงถนฐานมากอนในดนแดนเมโสโปเตเมย เพอเปนการจดระเบยบสงคมใหมความยตธรรม ทแบงเปนชนชนและมการคานงถงสทธของสตรและบตรดวย เนอความของกฎหมายไดสะทอนภาพชวตบางสวนของผคนในยคนน จงเปนกฎหมายฉบบแรกทคานงสทธสตร แนวคดในการสรางความยตธรรมในสงคม และเปนรากฐานของกฎหมายประเทศตาง ๆ ในปจจบน

ลกษณะเดนของกฎหมาย คลายกฎหมายของพวกสเมเรยน คอ อาศยหลก Lex talionis คอ ใชลทธสนองตอบ คอ “ตาตอตา รน

ตอรน” (An eye for an eye , a tooth for a tooth) มความเปลยนแปลงไปจากกฎหมายของพวกสเมเรยน คอ การใหความยตธรรมนนตองเปนหนาทของรฐ (การใหความยตธรรมในสมยแรกเรมนนเปนหนาทของบคคล) ใหสทธแกสตร สตรมสทธรองสามได การคาขายจะตองไดพระบรมราชานญาต จากดกาไรใหเพยง 20% กาหนดเวลาการตกเปนทาสหนสนเพยง 3 ป

ตวอยางขอความในกฎหมายฮมมราบ “ถาบคคลใดทาลายดวงตาของอกผหนง ดวงตาของบคคลนนจะถกทาลายเชนกน” “ ถาผรบเหมากอสราง สรางบานใหบคคลผหนงแตไมกอสรางใหมนคงและบานทกอสรางนนพงลงทบ

เจาของบานถงแกความตาย ผรบเหมากอสรางจะถกสงหารใหตายตามกน” “หากชายใดบงคบฝนใจคหมายของชายอน ซงนางนนยงไมเคยเสยตวแกชายใดและยงคงอาศยอยท

นวาสถานของบดาและเขาไดซบอกของนางและถกจบได ชายผนนจะถกลงโทษถงแกชวต สวนสตรนางนนไมมความผด”

“หากชายใดสมรสกบนางผเปนภรรยา แตเธอไมมบตรใหเขา และเขาหนไปมนางบาเรอ ชายผนนสามารถนานางบาเรอมาเลยงดทบาน แตหามมศกดเสมอภรรยา”

“หากภรรยาของชายใดใหหญงรบใชของตนแกสาม และตอมานางผนนใหกาเนดบตรและอางสทธเสมอภรรยาทเปนนายหญง นายหญงสามารถลดฐานะของเธอใหเปนทาสได”

จากตวอยาง แสดงใหเหนถงความพยายามในการสรางความยตธรรมในสงคม ซงประมวลกฎหมายน ถกคดลอกไวโดยการแกะสลกลงบนหนบะซอลตสดาสง 2.25 เมตร ซงตอมาทมนกโบราณคดฝรงเศสขดพบทประเทศอรก ปจจบนประมวลกฎหมายฮมมราบอยในพพธภณฑลรร กรงปารส ประเทศฝรงเศส

จกรวรรดบาบโลนคอยๆเสอมอานาจลง เมอมชนชาตอนขยายอทธพลเขามาในดนแดนเมโสโปเตเมยและสลายลงไปโดยถกพวกแอลซเรยนโจมต

ฮตไทต (Hittites) พวกฮตไทตเปนพวกอนโด-ยโรเปยน ทอพยพมาจากทางเหนอของทะเลดาเมอประมาณป 2300 กอนครสตศกราช ตอมาไดขยายอทธพลเขาไปในเขตจกรวรรดบาบโลนและเขาครอบครองดนแดน ซเรยในปจจบนพวกฮตไทตสามารถนาเหลกมาใชประดษฐอาวธแบบตางๆ และจดทาประมวลกฎหมายเพอใชควบคมสงคม โดยเนนการใชความรนแรงตอบโตผทกระทาความผด เชน ใหจายคาปรบแทนการลงโทษท รนแรง อาณาจกรฮตไทตเสอมอานาจลงในราวป 1200 กอนครสตศกราช

30

แอสซเรยน (Assyrians) พวกแอสซเรยนมถนฐานอยทางตอนเหนอของเมโสโปเตเมย เปนชนชาตนกรบทมความสารถและโหดราย จงเปนทครามเกรงของชนชาตอน พวกแอสซเรยนไดขยายอานาจครอบครองดนแดนของพวกบาบโลเนยน ซเรย และดนแดนบางสวนของจกรววรดอยปต จกรวรรดแอลซเรยนมความเจรญรงเรอง ในชวงป 900-612 กอนครสตศกราช อนง การทแอสซเรยนเปนชนชาตนกรบจงไดมอบอารยธรรมสาคญใหแกชาวโลกคอการสรางระบอบปกครองจกวรรดทเขมแขง มการควบคมดนแดนทอยใตการปกครองอยางใกลชด โดยสรางถนนเชอมตดตอกบดนแดนเหลานนจานวนมากเพอความสะดวกในการเดนทพและตดตอสอสาร นอกจากนยงมความกาวหนาในเทคโนโลยทางการทหารและการรบ โดยเฉพาะการพฒนาอาวธยทโธปกรณและการใชทหารรบจางทมประสทธภาพสง อยางไรกตาม แอสซเรยนมไดพฒนาความเจรญดานอนๆ มากนก สวนใหญเปนการ สบทอดความเจรญทมอยเดมในดนแดนทตนเขาไปครอบครอง เชน ความเชอทางศาสนา ศลปกรรม และวรรณกรรม ความยงใหญของจกรวรรดแอสซเรยนเกดจากการรกรานดนแดนของชนชาตอน ดงนนจงมศตรมากและถกศตรทาลายในทสด

แคลเดยน (Chaldeans) พวกแคลเดยนไดรวมกบชนชาตอนทาลายอานาจของแอสซเรยนเมอป 612 กอนครสตศกราช หลงจากนนกไดครอบครองดนแดนสวนใหญของจกรวรรดแอสซเรยน ผนาทยงใหญของแคลเดยน คอกษตรยเนบคดเนซซาร ซงสถาปนาจกรวรรดบาบโลนขนใหมและรอรนความเจรญตางๆ ในอดต เชน การกอสรางอาคารทสวยงามโดยเฉพาะการสราง “สวนลอยแหงบาบโลน” ซงไดรบการยกยองวาเปน 1 ใน 7 สงมหศจรรยของโลก การรอรนประมวลกฎหมายและวรรณกรรมของชาวบาบโลเนยน รวมทงระบบเศรษฐกจและการคา ดงนนนกประวตศาสตรจงเรยกจกวรรดของพวกแคลเดยนวา “จกวรรดบาบโลนใหม” อยางไรกตาม พวกแคลเดยนกไดสรางมรดกทสาคญคอการศกษาทางดานดาราศาสตรและโหราศาสตร

จกรวรรดแคลเดยนมอานาจในชวงสนๆ และสนสลายเมอป 534 กอนครสตศกราช

สวนลอยบาบโลน ปจจบนอยในประเทศอรก

31

เปอรเซย (Persia) พวกเปอรเซยเปนชนเผาอนโด-ยโรเปยนทอพยพมาจากทางเหนอของเทอกเขา คอเคซส เมอราว 1800 ปกอนครสตศกราชและตงถนฐานอยในดนแดนเปอรเซย หรอประเทศอหรานปจจบน ตอมาไดรวมมอกบพวกแคลเดยนโคนลมจกรวรรดแอลซเรยนและสถาปนาจกรวรรดเปอรเซยเมอประมาณ 550 ปกอนครสตซกราช จากนนไดขยายอานาจเขายดครองจกรวรรดบาบโลนของพวกแคลเดยน ดนแดนเมโสโปเตเมย เอเชยไมเนอรและอยปต ในสมยพระเจาดารอสหรอเดอไรอสมหาราช (Darius the Great) เปอรเซยไดขยายอทธพลเขาไปในดนแดนตะวนออกถงลมแมนาสนธของอนเดยและทางตะวนตกถงตอนใตของยโรป แมวาเปอรเซยไมประสบความสาเรจในการทาสงครามเพอยดครองนครรฐกรก แตจกรวรรดเปอรเซยในขณะนนกมอานาจยงใหญทสด

เปอรเซยเปนจกรวรรดใหญทครอบคลมดนแดนของชนชาตตางๆ จานวนมาก จงตองจดการปกครองให มประสทธภาพ ผปกครองใชหลกความยตธรรมในการจดเกบภาษและการศาล รวมทงการกระจายอานาจการปกครองใหแกทองถนและดนแดนตางๆ โดยรบวธควบคมอานาจปกครองตามแบบพวกแอสซเรยน ซงไดแก การสรางถนนเชอมดนแดนตางๆ เพอรองรบการเดนทพ การสอสาร และไปรษณย ถนนสายสาคญ ไดแก เสนทางหลวงเชอมเมองซารดส (Sardis) ในเอเชยไมเนอร (ปจจบนอยในประเทศตรก) และนครซซา (Susa) ซงเปน เมองหลวงแหงหนงของจกรวรรดเปอรเซย ถนนสายนไมเพยงแตมความสาคญดานยทธศาสตร หากยงมความสาคญตอการคาระหวางดนแดนตางๆ ภายในจกรวรรด และเปนเสนทางสาคญในการตดตอระหวางตะวนออกและตะวนตก

พวกเปอรเซยรบความเจรญรงเรองจากดนแดนตางๆ โดยเฉพาะจากอยปตและเมโสโปเตเมย แลว หลอหลอมเปนวฒนธรรมของตน เชน การประดษฐตวอกษร การใชระบบเงนตรา การประยกตรปแบบสถาปตยกรรม ฯลฯ อยางไรกตาม พวกเปอรเซยกมอารยธรรมทโดดเดน คอ มศาสนาของตนเอง ไดแก ศาสนา โซโรแอสเตอร (Zoroaster) ซงสงสอนใหมนษยทาความดเพอมชวตทดในอนาคตและละเวนความชว โดยเฉพาะการกลาวเทจ หลกความดความชวของศาสนาโซโรแอสเตอรมอทธพลตอแนวคดและคาสอนของศาสนายดาย (Judaism) ของชาวยว และศาสนาครสตซงถอกาเนดขนหลงจากนน

จกรวรรดปอรเซยลมสลาย เมอถกพระเจาอเลกซานเดอรมหาราช แหงมาซโดเนยยกทพเขายดครองเมอ ป 331 กอนครสตศกราช

ฟนเชยน (Phoenicians) ระหวางป 1000-700 ปกอนครสตศกราช พวกรนเชยนอาศยอยในดนแดน รนเชยซงเปนทตงของประเทศเลบานอนปจจบน และมการปกครองแบบนครรฐ ลกษณะทตงมเทอกเขาสลบซบซอนกนระหวางทราบแคบๆ ซงขนานกบชายฝงทะเลเมดเตอรเรเนยนกบดนแดนอนๆ ทาใหพวกรนเชยนไมสามารถขยายดนแดนของตนออกไปได จงดารงชวตดวยการเดนเรอและคาขายทางทะเล นอกจากมชอเสยงในดานการคาแลว ชาวรนเชยนยงมชอเสยงในดานอตสาหกรรมตอเรอซงทาจากไมซดารทม อยมากบนเทอกเขาในเลบานอน และการทาอตสาหกรรมเครองใชจากแรโลหะตางๆ เชน ทองคา ทองแดง ทองเหลอง แรเงน และเครองแกว นอกจากนยงรเรมการทอผาขนสตวและยอมผา รวมทงไดจบจองอาณานคม ในเขตทะเลเมดเตอรเรเนยนจานวนมาก เพอเปนศนยกลางการคาของตน เชน เกาะซซล ซารดเนย และมอลตา อนง ชาวรนเชยนจาเปนตองใชเอกสารและหลกฐานในการตดตอคาขายจงไดพฒนาตว อกษรขนจากโบราณของอยปตจานวนรวม 22 ตว อกษรรนเชยนเปนมรดกทางอารยธรรมทสาคญของโลกตะวนตก เนองจากชาวกรกและโรมนไดนาไปใชและสบทอดตอมาจนถงปจจบน

32

ฮบร (Hebrews) ชาวฮบรหรอชาวยว เปนชนเผาเซมตกทเรรอนอยในดนแดนตางๆ เคยอาศยอยในเขต ซเมอรกอนทจะอพยพเขาไปอยดนแดนคานาอน (Canaan) หรอปาเลสไตน (Palestine) ในปจจบน ชาวฮบรเปนชนชาตทเฉลยวฉลาดและบนทกเรองราวของพวกตนในคมภรศาสนา (Old Testament) ทาใหมขอมลเกยวกบบรรพบรษของชาวยวอยางละเอยด บนทกชาวฮบรกลาววา เดมบรรพบรษเคยอยทางตอนเหนอของเมโสโปเตเมยตอมาไดตกเปนทาสของอยปต เมออยปตเสอมอานาจ ชาวฮบรจงพนจากความเปนทาสโดยผนาคอโมเสส (Moses) ไดนาชาวฮบรเดนทางเรรอนเพอหาทตงหลกแหลงทามาหากน ในทสดมาถงดนแดนคานาอน หรอภายหลงเรยกวา “ปาเลสไตน” และสรางอาณาจกรอสราเอล มกษตรยผยงใหญคอ กษตรยเดวด (David) ซงสถาปนานครเยรซาเลมเปนเมองหลวง ตอมาอาณาจกรอสราเอล ไดแตกแยกเปน 2 สวน หลงจากกษตรยโซโลมอนสนพระชนม เมอป 922 กอนครสตศกราช และถกชนชาตทเขมแขงกวาคอ แอสซเรยนและแคลเดยน เขายดครอง ชาวยวสวนใหญถกจบไปเปนทาสในดนแดนอน แตไดกลบคนดนแดนปาเลสไตนอกครงเมอจกรวรรดเปอรเซยเขามาครอบครองดนแดนน อยางไรกตาม พวกเขาไดละทงดนแดนของตนไปในปลายครสตศตวรรษท 1 หลงจากพวกโรมนเขายดครองปาเลสไตนและทาลายเมองของชาวยว

ชาวยวมกฎหมาย วรรณกรรม และศานาของตนเอง ประมวลกฎหมายเรยกวา “กฎหมายโมเสส” วรรณกรรมทสาคญคอ คมภรไบเบล ซงประมวลกฎหมายเรองราวตงแตการกาเนดของโลกมนษย จนกระทงถงพฒนาการทางประวตศาสตรของชนชาตยว คมภรไบเบลฉบบบนเปนหลกฐานทางประวตศาสตรทสาคญและเปนภาคพระ คมภรเกา (Old Testament) ในคมภรไบเบลของศาสนาครสตดวย

ความเจรญรงเรองทชนชาตตางๆ ในดนแดนเมโสโปเตเมย คดคน หลอหลอม และสบทอดตอกนมา สวนใหญกลายเปนรากฐานของอารยธรรมตะวนตกทชาวยโรปรบและพฒนาตอเนองเปนอารยธรรมของมนษยชาตในปจจบน

2. อารยธรรมอยปต อาณาจกรอยปตกอตวขนเมอประมาณ 3100 ปกอนครสตศกราช และมความเจรญรงเรองตอเนองมา

เกอบ 3000 ป มราชวงศปกครองประมาณ 30 ราชวงศ อาณาจกรอยปตแบงชวงการปกครองเปน 4 สมย คอ สมยราชอาณาจกรเกา สมยราชอาณาจกรกลาง สมยราชอาณาจกรใหม และสมยเสอมอานาจ อยางไรกตามไมมหลกฐานประเภทลายลกษณระบชวงเวลาของแตละสมยไวชดเจน นกประวตศาสตรสวนใหญจงกาหนดชวงเวลาโดยวธการประมาณการ

สมยราชอาณาจกรเกา (The Old Kingdom) มความเจรญรงเรองในชวงประมาณป 2700-2200 กอนครสตศกราช เปนสมยทอยปตมความเจรญกาวหนาในดานวทยาศาสตรและศลปกรรม มการกอสรางพระมดซงถอวาเปนเอกลกษณโดดเดนของอารยธรรมอยปต ชวงปลายสมยนบานเมองเกดการจลาจลวนวายเนองจาก รฐบาลกลางเสอม อานาจนานประมาณ 150 ป

33

ภาพจ าหลกฝาผนง

ทมา http://www.ancient-egypt.org/index.html

สมยราชอาณาจกรกลาง (The Middle Kingdom) สมยราชอาณาจกกลาง ราโรหมอานาจปกครอง อยในชวงราวป 2015-1652 กอนครสตศกราช ในสมยราชอาณาจกรกลางน อยปตมความเจรญกาวหนาทางวทยาการและภมปญญามากโดยเฉพาะดานการชล ประทาน ดงนนจงไดรบการยกยองวาเปนยคทองของอยปต อยางไรกตาม ในชวงปลายสมยนเกดความวนวายในประเทศ จนตางชาตเขามารกรานและปกครองอยปต

สมยราชอาณาจกรใหม (The New Kingdom) ชาวอยปตสามารถขบไลชาวตางชาตและกลบมาปกครองดนแดนของตนอกครงหนง ในชวงประมาณป 1567-1085 กอนครสตศกราช จงเรยกชวงการปกครองสมยนวาสมยราชอาณาจกรใหม สมยนราโรหมอานาจเดดขาดในการปกครองและขยายอาณาเขตเหนอดนแดนใกลเคยง จนเปนจกรวรรดอยปต

สมยเสอมอานาจ (The Decline) จกรวรรดอยปตเสอมอานาจตงแตประมาณป 1100 กอนครสตศกราช ในสมยนชาวตางชาต เชน พวกแอสซเรยนและพวกเปอรเซยจากเอเชย รวมทงชนชาตในแอรรกาไดเขารกรานอยปตและปกครองบางสวนของอยปต แตราโรหของอยปตกยงคงปกครองดนแดนของตนตอมาจนถงประมาณ ป 300 กอนครสตศกราช ซงเปนชวงเวลาทอาณาจกรอยปตเสอมสลายและถกชาวตางชาตยดครอง ความรงเรองของอารยธรรมอยปต

ชาวอยปตไดสรางความเจรญใหแกชาวโลกเปนจานวนมาก อารยธรรมสวนใหญเกดจากการสรางสรรคโดยภมปญญาของชาวอยปต ซงไดประดษฐและคดคนความเจรญดานตางๆ เพอตอบสนองความจาเปนในการดาเนนชวตและความเชอทางศาสนา

ศาสนา มอทธพลสาคญตอการดาเนนชวตและการสรางสรรคอารยธรรมอยปต ความเชอทางศาสนาของชาวอยปตผกพนกบธรรมชาตและสภาพภมศาสตร จะเหนไดวาชาวอยปตนบถอเทพเจาหลายองคทงทเปนสรรพสงตามธรรมชาตและวญญาณของอดตราโรห โดยบชาสตวตางๆ เชน แมว สนข หมาใน วว เหยยว แกะ ฯลฯ เพราะเชอวาสตวเหลานนเปนทสงสถตของเทพซงพทกษมนษย แตเทพเจาทเชอวามอานาจปกครองจกรวาลคอ เร หรอ รา (Re or Ra) ซงเปนเทพแหงดวงอาทตยและเปนหวหนาแหงเทพเจาทงปวง โอรซส (Orisis) ซงเปนเทพแหงแมนาไนลผบนดาลความอดมสมบรณใหแกอยปต และเปนผพทกษดวงวญญาณหลงความตาย และไอซส ซงเปนเทวผสรางและชบชวตคนตาย และยงเปนชายาของเทพโอรซสอกดวย ชาวอยปตนบถอราโรหของตนเสมอน เทพเจาองคหนงและเชอวาวญญาณเปนอมตะ จงสรางสสานขนาดใหญหรอพระมดสาหรบเกบรางกายททาให

34

ไมเนาเปอยดวยวธการมมม เพอรองรบวญญาณทจะกลบคนมา อนง ความเชอทางศาสนายงทาใหเกดการบนทก เรองราวเกยวกบความเชอ และพธกรรมตามสถานทตางๆ ทสาคญ ไดแก คมภรของผตายหรอคมภรมรณะ (Book of The Dead) ซงอธบายผลงานและคณความดในอดตของดวงวญญาณทรอรบการตดสนของเทพโอรซส บนทกเหลานชวยใหเขาใจถงวถชวตชาวอยปตและพฒนาการของอารยธรรมดานตางๆ ไดด

กลาวไดวา ศาสนามบทบาทสาคญในการสงเสรมอานาจการปกครองของสถาบนกษตรยอยปต เปนการสรางความชอบธรรมใหแกสถานะและอานาจของราโรห นอกจากนความเชอทางศาสนาของชาวอยปตยงสงเสรมใหเกดความเจรญทางดานวทยาการดานตางๆ และศลปกรรมอกดวย

ความเจรญดานวทยาการ ชาวอยปตสงสมความเจรญทางวทยาการตางๆ ใหแกชาวโลกหลายแขนง ทสาคญ ไดแก ความเจรญดานดาราศาสตร คณตศาสตร การแพทย และอกษรศาสตร

ดานดาราศาสตร เกดจากการสงเกตปรากฏการณทนาในแมนาไนลหลากทวมลนตลง เมอนาลดแลวพนดนกมความเหมาะสมทจะเพาะปลก หลงจากชาวนาเกบเกยวพชผลแลวนาในแมนาไนลกกลบมาทวมอก หมนเวยนเชนนตลอดไป ชาวอยปตไดนาความรจากประสบการณดงกลาวไปคานวณปฏทน นบรวมเปน 1 ป ม 12 เดอน ในรอบ 1 ปยงแบงเปน 3 ฤดทกาหนดตามวถการประกอบอาชพ คอ ฤดนาทวม ฤดไถหวาน และฤด เกบเกยว

ดานคณตศาสตร โดยเฉพาะการคานวณขนพนฐาน ไดแก การบวก ลบ และหาร และการคานวณพนทวงกลม สเหลยม และสามเหลยม ความร ดงกลาวเปนฐานของวชารสกส ซงชาวอยปตใชคานวณในการกอสรางพระมด วหาร เสาหนขนาดใหญ ฯลฯ

ดานการแพทย ม ความกาวหนาทางดานการแพทยมาก เอกสารทบนทกเมอ 1700 ปกอนครสตศกราช ระบวาอยปตมผเชยวชาญดานการแพทยหลายสาขา เชน ทนตแพทย ศลยแพทย และแพทยผเชยวชาญเกยวกบกระเพาะอาหาร ในสมยนแพทยอยปตสามารถผาตดคนไขแบบงายๆ ไดแลว นอกจากนยงคดคนวธปรงยารกษาโรคตางๆ ไดจานวนมาก โดยรวบรวมเปนตาราเลมแรก ซงตอมาถกนาไปใชกนแพรหลายในทวปยโรป

ดานอกษรศาสตร อกษรเฮยโรกลรกเปนอกษรรนแรกทอยปตประดษฐขนเมอประมาณป 3100 ป กอนครสตศกราช เปนอกษรภาพแสดงลกษณตางๆ ตอมามการพฒนาตวอกษรเปนแบบพยญชนะ ในระยะแรก ชาวอยปตจารกเรองราวดวยการแกะสลกอกษรไวตามกาแพงและผนงของสงกอ สราง เชน วหารและพระมด ตอมาคนพบวธทากระดาษจากตนปาปรส ทาใหมการบนทกแพรหลายมากขน ความกาวหนาทางอกษรศาสตร จงเปนหลกฐานทางประวตศาสตรททาใหชาวโลก ทราบถงความเจรญและความตอเนองของอารยธรรมอยปต

หนโรเชตตา (The Rosetta Stone)

ชอง ฟรองซว ชอมโปลยอง (Jean François Champollion) ทมา http://www.britishmuseum.org/explore/highlights/

35

ศลปกรรม ศลปกรรมของอยปตทโดเดน ไดแก สถาปตยกรรมและประตมากรรมซงมอยเปนจานวนมาก สวนใหญยงปรากฏหลกฐานและรองรอยอยในปจจบน

สถาปตยกรรม เอกลกษณของสถาปตยกรรมอยปตคอพระมด ซงสรางขนดวยจดประสงคทางศาสนาและอานาจทางการปกครอง ดวยความเชอทางศาสนา ราโรหของอยปตจงสรางพระมดสาหรบหรบตนเอง สนนษฐานวา พระมดรนแรกๆ สรางขนราวป 2770 กอนครสตศกราช ความยงใหญของพระมดสะทอนถงอานาจของราโรห ความสามารถในการออกแบบและกอสรางของชาวอยปต เชน พระมดแหงเมองกซา (Giza) ซงใชแรงงานคนถง 100,000 คน ทาการกอสรางพระมดขนาดความสง 137 เมตร เปนเวลานานถง 20 ป โดยใชหนทรายตดเปนกอนสเหลยม นาหนกขนาด 2.2 - 2.5 ตน รวมประมาณ 2 ลานกอนเปนวสดกอสราง

The Great Pyramid of Giza ทมา http://greatmystery.org/SacredTours/egypt-location.html

นอกจากพระมดแลว อยปตยงสรางวหารจานวนมาก เพอบชาเทพเจาแตละองคและเทพประจาทองถน

ภายในวหารมกจะประดบดวยเสาหนขยาดใหญซงแกะสลกลวดลายอยางงดงาม วหารทสาคญและยงใหญของอยปต ไดแก วหารแหงเมองคารนค (Karnak) และวหารแหงเมองลกซอร (Luxor)

วหารแหงคารนค

ทมา http://arayatum007.blogspot.com/2012/09/blog-post.html ประตมากรรม ชาวอยปตสรางผลงานประตมากรรมไวจานวนมาก ทงทเปนรปปนและภาพสลก สวนใหญ

ประดบอยในพระมดและวหาร ทพบในพระมดมกเปนรปปนของราโรหและมเหส ภาพสลกทแสดงถงเรองราวตางๆ และวถชวตของชาวอยปต สวนในวหารมกเปนรปปนสญลกษณของเทพและสตวศกดสทธทนบถอ เชน สนข แมว เหยยว ฯลฯ และภาพสลกทแสดงเรองราวและเหตการณ

36

จตรกรรม ชาวอยปตมผลงานดานจตรกรรมจานวนมาก มกพบในพระมดและสสานตางๆ ภาพวาดของชาวอยปตสวนใหญมสสนสดใส มทงภาพสญลกษณของเทพเจาทชาวอยปตนบถอ พระราชกรณยกจของราโรหและสมาชกในราชวงศ ภาพบคคลทวไปและภาพ ทสะทอนวถชวตของชาวอยปต เชน การประกอบเกษตรกรรม

ทมา http://worldcivilization009.blogspot.com/

ความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจ ทาใหจกรวรรดอยปตมนคงกาวหนาตอเนองเปนเวลา หลายพนป และเปนพนฐานของระบบเศรษฐกจอยปตปจจบน ความรงเรองทางเศรษฐกจของอยปตประกอบดวยเกษตรกรรม พาณชยกรรม และอตสาหกรรม

เกษตรกรรม เปน รากฐานทางเศรษฐกจของจกรวรรดอยปต ประชากรสวนใหญเปนเกษตรกรทอาศยนาจากแมนาไนลในการเพาะปลก ทาใหมการคดคนระบบชลประทาน ทาคลองสงนาจากแมนาไนลเขาไปยงพนททหางจากฝง ระบบชลประทานจงเปนเทคโนโลยสาคญ ชวยใหเกษตรกรอยปตดาเนนการเพาะปลกพชสาหรบบรโภคภายในจกรวรรดและพชเศรษฐกจอนๆไดตอเนอง ไมตองละทงถนฐานไปแสวงหาดนแดนทอดมสมบรณมากกวา อนง ผลตผลทางเกษตรทสาคญของชาวอยปต ไดแก ขาวสาล ขาวบารเลย ขาวราง ผก ผลไม ปอ และฝาย

พาณชยกรรม จกรวรรดอยปตตดตอคาขายกบดนแดนอนๆ ตงแตประมาณ 2000 ปกอนครสตศกราช ดนแดนทตดตอคาขายเปนประจา ไดแก เกาะครต (Crete) และดนแดนเมโสโปเตเมย โดยเฉพาะรนเชย ปาเลสไตน และซเรย สนคาสงออกทสาคญของอยปตคอ ทองคา ขาวสาล และผาลนน สวนสนคาทนาเขาทสาคญ ไดแก แรเงน งาชาง และไมซง

อตสาหกรรม อยปตเรมพฒนาอตสาหกรรมตงแตประมาณ 3000 ปกอนครสตศกราช ปจจยสาคญททาใหอตสาหกรรมของอยปตเตบโตคอ การมชางฝมอและแรงงานจานวนมาก มเทคโนโลยและวทยาการทกาวหนา มวตถดบ และมการตดตอคาขายกบดนแดนอนๆ อยางกวางขวาง ดงนนอยปตจงสามารถพฒนาระบบอตสาหกรรมทผลตสนคาไดจานวนมาก อตสาหกรรมทสาคญ ไดแก การทาเหมองแร การตอเรอ การทาเครองปนดนเผา การทาเครองแกว และการทอผาลนน

ความรงเรองมงคง ทาใหจกรวรรดอยปตสามารถสงสมและหลอหลอมอารยธรรมของตนใหเจรญกาวหนาตอเนองมายาวนาน ดนแดนอยปต จงเปนทหมายปองของประเทศเพอนบานทพยายามขยายอทธพล เขาครอบครองดนแดนแหงน อยางไรกตาม แมจกรวรรดอยปตเสอมสลายไปในชวงกอนครสตศกราชแลง แต อารยธรรมอยปตมไดเสอมสลายไปดวย หากกลายเปนมรดกตกทอดทชนรนหลงนามาพฒนาเปนอารยธรรมของมนษยชาตในปจจบน

37

ภาพการตดสนผตาย เทพอนบสชงน าหนกหวใจของผตายกบขนนก

ทมา http://www.britishmuseum.org/explore/ 3. อารยธรรมกรก กรกเปนคาทชาวโรมนเรยกชาวกรก หรอกรซในปจจบน แตชาวกรกเองเรยกตนเองวา “เฮลลนส” และเรยกความเจรญอารยธรรมทตนสรางสรรควา “เฮเลนนค” (Hellenic) เปนตนกาเนดของอารยธรรมตะวนตก กรกเปนสวนหนงของอาณาบรเวณรอบเมดเตอรเรเนยน ซงอยตดตอกบอารยธรรมยคเกาซงมอานาจในการปกครองดนแดนแถบน 2 แหงของโลก คอ อยปตและตอนเหนอของเมโสโปเตเมย และดนแดนรอบเมดเตอร เรเนยน เปนแหลงเชอม 3 ทวป คอ อารรกา เอเซยและยโรป เปนชมทางการเคลอนตวของมนษยสมยโบราณ ในยคหนเกาและหนใหม เนองจากกรกเปนเมองคาขายจงมโอกาสไดรบการถายทอดความคดอนหลากหลาย จากพอคาจากตางถนทแวะเขามาทาการคาขาย เมองสวนใหญของกรกเปนเมองคาขายมทราบเลกๆ ในหบเขาทจะผลตอาหารไดจานวนจากด กรกจงมแนวโนมจดตงองคกรทางการเมองทไมรวมศนย การเปนเมองคาขายเปดโอกาสใหไดรบการถายทอดความคดจากพอคาทแวะเขา มาจากการเดนทางออกไปยงอยปต เมโสโปเตเมย เปอรเซย เปนตน ทาใหกรกสามารถตงคาถาม วเคราะหความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรมไดมาก จากการทกรกปกครองเปนนครรฐ (Polis) จงทาใหกรกตางไปจากอารยธรรมอนๆ กอนหนานนหรอในยคเดยวกน คอ ไมมระบบความเชอเกยวกบพระเจาทมอานาจสงสดหรอสมบรณตายตว จากจดนจงเปนสาเหตใหกรกกลายเปนนกวเคราะห และนกเหตผลนยมไดดกวาอารยธรรมอนทผานๆ มา และในทสดกรกกเปนหนงในอารยธรรมแรกๆ ทสรางระบบคดแบบเปด คอ ระบบปรชญาทมการแลกเปลยนความคดเนนการถกเถยงระหวางปญญาชนทหลาย หลายขน ซงเปนปรากฏการณสวนทเกดขนพรอมๆ กนในกรกอนเดยและจน ชาวกรกใหการเทพเจาหลายองค เทพสวนมากมความเกยวเนองกบธรรมชาต เชน Zeus ควบคมทองรา พายและฝน เทพ Poseidon ควบคมทะเล เทพ Aphrodite เปนเทพแหงความรก เปนตน แตการนบถอเทพของชาวกรกมความแตกตางไปจากอารยธรรมอนๆ คอ แตละบคคลสามารถบนบานตอเทพไดโดยตรง โดยไมตองผานพระนกบวช และเทพในอารยธรรมกรกนนมความเกยวของกบมนษยตลอดเวลา

เทพ Zeus ทมา http://www.xn--42c8ao1akazf5c2be0gsk.com/

38

สวนในกรกโบราณ ความคดทางศาสนามสวนชวยจรรโลงอารยธรรมกรกเชนกน ไมวาจะเปนดานสถาปตยกรรม ประตมากรรม ซงปรากฏออกมาในรปของการสรางโบสถวหารและปตมากรรมเพอถวายความเคารพ และบชา สรรเสรญเทพเจา วหารของเทพเจากรกลวนกอสรางดวยหนออน และมแบบของหวเสาวหารทมชอเสยงไดแก วหารพาเธนอน (Pathenon) ในนครเอเธนส ซงเปนวหารของเทพเจาอธนาผคมครองนครเอเธนส วหารเทพเจาเหลานลวนเปนตวอยางแสดงแสดงฝมอและความเปนอจฉรยะของกรกโบราณดานสถาปตยกรรม ความคดเกยวกบเทพเจาของกรกโบราณสอออกมาในรปลกษณะแบบ มนษยและคณลกษณะบางประการของมนษย เชน ยงมอารมณรก โลภ โกรธ หลง มการทะเลาะววาท อจรษยา กนและกน แตมความแตกตางจากมนษยตรงทมอาหารทพย และมความเปนอมตะ แตละองคลวนมอานภาพ และไดรบการกาหนดใหคมครองธรรมชาตทมความสาคญ เชน ทองทะเล ไดแก เทพเจาโพไวดอน (Poseidon) พนแผนดนไดแก เทพเจาซรส (Ceres) ความงาม ความรก ไดแก เทพเจาอโพรไดท (Aphrodite) หรอทชาวโรมน เรยกวา วนส (Venus) ความฉลาด ไดแก เทพเจาอธนา (Athena) แสงสวางและการทานาย ไดแก เทพเจาอพอลโล (Apollo) เปนตน

วหารพารเธนอน

ทมา https://www.google.co.th/search

โรงละครกลางแจง ทมา https://www.google.co.th/search

สวนเรองของความตายนน กรกโบราณมความคดทแตกตางไปจากอยปต คอ ชาวกรกจะไมสนใจความเปนไปภายหลงความตาย ไมสนใจตอรางกายท และเมอคนตายลงกจะใชวธเผาศพ และมความคดวา เงาหรอผ จะอยชวระยะหนงหลงจากทตายไปทกคนจะไปยงอาณาจกรแหงความ ตาย ซงอยภายใตความควบคมของเทพเจาใตบาดาล คอ เฮเดส (Hades) แตอาณาจกรแหงความตายนมใชนรก หรอสวรรค ไมมการรบรางวลแหงความด หรอการถกลงโทษจากการกระทาผด แตจะอยในลกษณะเดยวกนเหมอนกบการมชวตอยบนโลกมนษย

39

กจกรรมสาคญอกอยางหนงของชาวกรกกคอ การรนเรงถวายเทพเจาทถอวามความเกยวของกบ ศาสนปฏบต ซงแสดงออกโดยทนครรฐทกแหงจะมงานรนเรงประจานครรฐของตนและมการ แขงกฬา การแขงขนกฬาถวายเทพเจาทสาคญทสด คอ ทโอลมเบย (Olympia) ซงเปนทราบลมในแควนเอลส (Elis) ไดเรมแขงขนมาตงแต 776 ปกอนครสตกาล ณทน มวหารของเทพเจาสงสด คอเทพเจาซอส (Zeus) และการแขงขนกฬาทโอลมเปยนเรยกวา กฬาโอลมปก (Olympic Game) กจกรรมตางๆ ของชาวกรกโบราณทกลาวมาแลวน นบเปนตวอยางใหเหนถงความสอดคลองผสมผสานระหวางความคดทางศาสนากบ อารยธรรมของมนษยไดอยางชดเจนและมความหมายทซอนเรนอยตาม สถาปตยกรรมตางๆ การปกครอง การปกครองในชนตน ชาวกรกเลอกหวหนาดารงตาแหนงเปนกษตรย มขนนางเปนทปรกษาภายหลงม ขนนางชงอานาจมาไวทคณะของตน ตอมาราษฎรจงชงอานาจมาอยทตนเอง ลกษณะเปนแบบประชาธปไตย บางชวงเปนการปกครองแบบคณาธปไตยหรอชนกลมนอย (Oligarchy) แบบชนชนผดหรออภชน (Aristocracy) และการปกครองโดยอานาจอยในมอคนเดยวหรออานาจทรราช (Tyranny) นครรฐทสาคญ ไดแก สปาตาร และเอเธนส สปาตาร พลเมองเปนพวกดอเรยนส ประชากรทมสทธสงสด คอ ทหารของนครรฐ ความเจรญ คอ ความเขมแขงทางการรบ รฐเปนผดแลการศกษา เนนการอบรมใหกลาหาญ อดทน มวนย เดกทออนแอจะถกทอดทง จนตาย การทสปารตามความเขมแขง ทาใหนครรฐอนรวมเปนพนธมตร เรยกวา สนนบาตเพลอปปอนเนเชยน (Peloponnesian Leaque) จนเกดความหวาดระแวงกบนครรฐอนๆ และเปนสาเหตหนงของสงคราม เพลอปปอนเนเชยน สวนเอเธนส เชนเดยวกบนครรฐอนๆ คอ สมยตนๆ มกษตรยปกครอง ตอมาเปนกลมอภสทธ ชน และจากนนเปลยนเปนประชาธปไตย การเปลยนแปลงทสาคญสมยโซลอน คอ การวางรากฐานประชาธปไตย ดวยการใหอสรภาพแกทาสจากหนสน ยกฐานะกรรมกรใหมความเปนอยดขน แตยงไมมสทธตางๆ เอเธนสไดตงสภาหารอย เพอทาหนาทบรหารสงสดควบคม ใชวธจบฉลาก เลอกจากพลเมองทกเผาพนธ ยกเวนพวกทาสและกรรมกร ไมไดสทธดงกลาว การขบไลดวยวธออสตราซสม (Ostracism) หมายถง การทราษฎรลงคะแนนเสยงขบไลผทตนไมสนบสนนนโยบายออกไปจากเอเธนส การลงคะแนนเสยงใชวธเขยนชอนกการเมองทตองการขบไลลงในเศษเครองปนดนเผา (Ostrakon) ผทไดรบคะแนนเสยงมากกวา 6,000 ขนไป จงถกเนรเทศออกจากนครรฐภายใน 10 วน และหามกลบเขามาในนครรฐเปนเวลา 10 ป ประชาธปไตยของกรกยงไมสมบรณ เพราะสภาผเฒายงมอานาจและสมาชกเปนชนชนทมทรพยสน ตอมาเพรคลส (Pericles) ไดพยายามปรบปรงโดยยกเลกอภสทธชน เนนความเสมอภาค แตยงใหความสาคญกบผทมความเปนอจฉรยะ ซงทาประโยชนตอสวนรวม

ดานปรชญา กรก ไดชอวาเปนผใหกาเนดวชาปรชญาแกโลกตะวนตก และชาวกรก มความสนใจ ในเรองราวทางวทยาศาสตรมาก มเหตผลไมหลงเชออะไรงายๆ ปรชญาของกรก สามารถแบงออกเปนปรชญาในแนววทยาศาสตร คณตศาสตร และปรชญาทางสงคม นกปรชญาวทยาศาสตร และคณตศาสตรทมชอเสยงไดแก

1) ฮบโปเครตส เปนผคนพบแขนงวชาทางการแพทยและเภสช เชน อาการของโรคคอตบ ลมบาหม และไขไทรอยด

2) ดโมครตส เปนผคนพบทฤษฎเกยวกบโลกโคจรรอบดวงอาทตย

40

3) ปทากอรส นกคณตศาสตร และดาราศาสตร เปนผเสนอทฤษฎเรขาคณตทวา “ในรปสามเหลยมมมฉากใดๆ พนรปสเหลยมจตรส บนดานทแยงจะมคาเทากบพนทของรปสเหลยมจตรส บนดานประกอบมมฉากสองดานรวมกนเสมอ”

นกปราชญทมชอเสยงของกรก ไดแก 1) โสเครตส ไดชอวาเปนบดาแหงปรชญาวธของโสเครตส คอ ชกชวนใหคนคดปญหา

ตาง ๆ โดยเฉพาะดานศลธรรมจรรยา ใหศษยตอบโดยลาดบคาตอบอยางมเหตผลทละขน ๆ จนในทสดไดคาตอบทถกตอง 2) เพลโต เปนศษยคนสาคญของโสเครตส เพลโตเหนวากญแจทจะนาสงคมมนษย ไปสความสงบสขไดคอ การทผปกครองมสวนเสรมสรางคณภาพในทางจตใจดวย เพลโตไดรบการยกยองวา เปนบดาแหงวชาปรชญาสมยใหม

2) อรสโตเตล ไดรบสมญาวาเปนบดาแหงศาสตรสมยใหม อรสโตเตลเชอวา การ ปกครองทชอบธรรมในรปทเรยกวา ประชาธปไตย คอการทอานาจปกครอง อยกบคนหมมาก ทใชอานาจของตนตามกฎหมาย

3. ดานสถาปตยกรรม ชาวกรก นยมสงกอสราง หรออาคารทมรปทรงเปนรปสเหลยมผนผา ทมเสาหนคาจนรายรอบอยดานนอก สถาปตยกรรมแตละทองถนของกรก จะมลกษณะทแตกตางกนอยทหวเสา ซงม 3 ลกษณะใหญ ๆ คอ

1) แบบดอรค มลกษณะกลมและเรยบงาย ไมมลวดลายประดบ 2) แบบไอโอนค เปนลกษณะรปสเหลยม มชายยอยมวนขนไปทางดานในตรงมม ทงสมม

3) แบบคอรนเธยน มลกษณะกลมแตสลบซบซอนกวาแบบอน ๆ ตรงทมลวดลายเปน รปกลบดอกไมประดบตกแตงดวยโบส และวหารของกรกมกจะสรางขนาดทใหญโต แตรปแบบงายๆ เชน มหาวหารพารเธนอน และโรงละครกลางแจง เปนตน

หวเสากรก

ทมา https://www.google.co.th/search

41

ดานประตมากรรม ลกษณะเดนดานประตมากรรมของกรก คอ เปนการแสดงออก คอ การผสมกลมกลนกนอยางงดงามไดสดสวนเปนธรรมชาต มชวตชวา เหมอนเคลอนไหวไดจรง

ความเจรญในสมยเฮลเลนสตค เปนชวงทกรกอยภายใตอานาจของนครรฐมาซโดเนย เมอ 338 ป กอนครสตกาล โดยมศนยกลางความเจรญอยทเมองอเลกซานเดรย ในอยปต อารยธรรมสมยเฮลเลนสตค ไดแก

1. ดานวทยาศาสตรและคณตศาสตร สมยเฮลเลนสตคเนนดานความคดและเหตผล จนนบรวมเปนวชาปรชญา นกวทยาศาสตรและนกคณตศาสตรทมชอเสยง ไดแก

1) ยคลค เปนนกเรขาคณตทคนพบทฤษฎทางเรขาคณต ทยงคงใชมาจนปจจบนน 2) อารคมดส เปนผคนพบทฤษฎทางรสกส คณตศาสตรประยกต ระบบการใชรอก คานงด

คานดด และหลกวชาแคลคลส ทใกลเคยงกบในปจจบน 3) อราทอสเฮนส เขยนแผนทโลกไดสาเรจเกอบสมบรณเปนคนแรก คอ มการแสดงเสนรง เสนแวง และเสนแบงเขตภมอากาศ เขามความเชอวา โลกมสณฐานกลมและสามารถคานวณหาคาของเสน รอบวงของโลกไดอยางใกลเคยง

4) อรสตารชส เสนอความคดเหนวาโลกหมนรอบตวเอง และโคจรรอบดวงอาทตย ในเวลา 1 ป 4. อารยธรรมโรมน การปกครอง โรมเมอครงอยภายใตการปกคองของอทรสคน มกษตรยปกครอง แบงพลเมองเปนสองพวก คอ พวกแพทรเชยน (Patrician) และพวกเพลเบยน (Plebeian) พวกแพทรเชยนเปนชนชนสง มอยทงสนประมาณ 50-60 ครอบครว มาจากบรรพบรษเดยวกน หวหนาครอบครวมอานาจมากทสด สภาเซเนท ซงมหนาทใหคาปรกษากษตรย สมาชกเปนพวกแพทรเชยนสวนพวกเพลเบยน เปนประชาชนทวไป พวกคาขายอาจมทรพยสน แตไมมสทธเปนทหารทงมฐานะทางการเมองและสงคมตากวาพวกแพทรเชยน ชนชนตาสดคอ พวกคลเอนต (clients) ทานาในทดนของพวกแพทรเชยน รบสวนแบงเปนผลผลตทตนทาเปนคาแรง พวกคลเอนตอยในความคมครองของพวกแพทรเชยน โรมนปกครองโดยพวกแพทรเชยนและเพลเบยน ซงประชมรวมกนเปนสภาใหญ มอบอานาจเดดขาดใหกษตรย (Rex) ตอมาเมอป 509 กอนครสตกาล ไดจดตงเปนสาธารณรฐ (Republic) ปกครองโดยสภาซเนทและพลเมองโรมน สาธารณรฐประกอบดวยสถาบนการปกครองดงน 1. กงศล (Consul) จานวน 2 คน มอานาจสงสดทกดาน เลอกโดยสภาราษฎร ถามเหตจาเปนอาจมอบอานาจเดดขาดใหคนๆเดยวได เรยกวา ผเผดจการ (Dictator) มสภาเซเนทเปนทปรกษา 2. สภาเซเนท (Senate) สมาชก 300 คน เรยกวา เซเนเตอร ดารงตาแหนงตลอดชวต มหนาทเปน ทปรกษาและ ควบคมการตดสนใจของกงศล 3. สภาราษฎร (Assembly) มหนาทแตงตงกงศล ใหความยนยอมหรอปฏเสธกฏหมายตดสนขอพพาทตางๆ ประกอบดวยพวกแพทรเชยนและเพลเบยนการปกครองของโรมนไดพฒนาใหพวกเพลเบยนมสวนรวมมากขนตงแตราวป 449 กอนครสตกาล หลงจากใชกฎหมายสบสองโตะ

42

การรกษาความมนคงของจกรวรรดโรมนคอ กองทพโรมน ทหารโรมนมชอเสยงเรองระเบยบวนย การใชอาวธและยทธวธ รวมทงการลงโทษรนแรงและการปนบาเนจเตมท เดมโรมนมกองทพแบบทหารเดนเทา ตอมาปรบปรงทงดานยทธวธ เสอเกราะและอาวธ คอ หอกหมเหลกตรงปลาย จดเปนกองทหารเรยกวา ลเจน (legion) บงคบบญชาเปนหนวยยอย จงดแลไดทวถง สงครามสาคญ ไดแก สงครามปวนค ตงแตป 264 กอนครสตกาล มการรบกนหลายครง เพราะมความขดแยงกบฮนนบาล ผนาคารเทจ ทางเหนอของอรรกา แตในทสดคารเทจ พายแพ ตองตกอยใตอานาจของโรมน ราวป 201 กอนครสตกาล กองทพโรมนมประสทธภาพ ชวยใหโรมนขยายอานาจอยางตอเนอง เปนจกรวรรดยงใหญตงแตเกาะองกฤษ จนถงเอเซยตะวนตก ชาวโรมนสามารถเดนทางตดตอสอสารไดรวดเรวโดยถนนโรมน ซงใชสญจรไดทกฤดกาล ปดวยหน ตดผานตงแตแหลมอตาลไปสสวนตางๆ ของจกรวรรดโรมน ประชาชนในจกรวรรด ใชเงนเหรยญประเภทเดยวกน และใชภาษาละตนสอสาร ในจกรวรรดมประชาชนตางชาตตางภาษา โรมนใหสทธ ความเปนพลเมองอยางกวางขวาง จงผกพนเปนอนหนงอนเดยวกน ทงใชระบบการปกครองแบบมณฑล และ สงนายทหารทมความสามารถไปปกครอง หากแตละทองถนสงบเรยบรอย กใหปกครองตนเองหากมปญหา การตอตาน จงจะใชระบบทหารปราบปรามอยางรนแรงเดดขาด

มรดกทางอารยธรรมของโรมน

1. กฎหมาย มรดกทยงใหญทสดของโรมน กฎหมายฉบบแรกทสดคอ “กฎหมายสบสองโตะ” (The Twelve Tables) เมอป 450 กอนครสตศกราช ซงไดรบการพฒนาตามลาดบมากกวา 1,000 ป มาเปน “กฎหมายจสตเนยน” ในครสตศตวรรษท 6 ซงสงทรวมอยในรปแบบของกฎหมายกคอ เรองวธการปกครองของพระจกรพรรด วธการพพากษาคด และแนวนยมการปกครองแบบสาธารณรฐมการพฒนาการทงในดานกฎหมายบคคลและกฎหมายสาธารณชน จนกระทงเมอมชาวตางประเทศเขามาคาขายมากขนโดยอยภายใตกฎหมายละตน (jus gentium) ซงควบคมสทธของชาวตางประเทศไวดวย

43

กฎหมายโรมนนไดชอวาเปนกฎหมายทมความยตธรรม เทยงตรง และมมนษยธรรมดวย โดยหลกใหญ กคอการถอวามนษยมสทธเทาเทยมกนตามกฎหมาย รวมทงหลกการทวาผตองหาจะยงเปนผบรสทธอยจนกวาจะไดรบการพสจนแลววาเปนผมความผดจรง และถอวาการทรมานเพอใหยอมรบสภาพนนเปนการกระทาทผดกฎหมาย

2. การปกครองจกรวรรด ซงประกอบดวยชนเชอชาตตอไปน คอ กรก อยปต โกล เยอรมน ไบรตน อาหรบ รนเชยน ซเรยน และอน ๆ นน โรมนใชวธสรางถนนตดตอ ประกาศใชภาษาและกฎหมายโรมน รวมทงยกฐานะพลเมองโรมนใหกบเสรชนในดนแดนตาง ๆ ทเปนอาณานคมดวย จกรวรรดถกแบงออกเปน 4 ปรเรค-เตอร และแบงยอยออกเปนไดโอซส และเปนโปรวทตามลาดบ ทาใหสะดวกในการปกครอง

3. ภาษาโรมานซ คอภาษาละตนทเปนทรจกกนในปจจบนนวาภาษาโรมานส มภาษาอตาเลยน ฝรงเศส สเปนช ปอรตเกส และ รมาเนย ซงคาศพทในภาษาองกฤษกวาครงหนงกลวนมาจากภาษาละตนนทงสน

4. สถาปตยกรรม สถาปตยกรรมโรมน ไดแกอาคารตาง ๆ สวนมากเปนรปทรงพนฐาน วสดทใชสรางอาคาร ไดแก ไม อฐ ดนเผา หน ปน และคอนกรต ซงชาวโรมนเปนชาตแรกทใชคอนกรตอยางกวางขวาง และพฒนารปแบบออกจากระบบเสาและคาน ไปสระบบโครงสรางวงโคง หลงคาทรงโคง หลงคาทรงกลม และหลงคาทรงโคงกากบาท มการนาสถาปตยกรรมทสาคญของกรกทง 3 แบบ มาเปลยนแปลงและปรบปรงใหวจตรบรรจงขน ชาวกรกใชเสาเปนสวนหนงของโครงสราง แตชาวโรมนมกจะเพมการตกแตงลงไป โดยไมคานงถงประโยชนทางโครงสรางเทาไรนก ลาเสาของกรกจะเปนทอน ๆ นามาวางซอนตอกนขนไป แตเสาของโรมนจะเปนเสาหนทอนเดยวตลอด รปแบบอนสาวรยทพบมากของโรมน คอ ประตชย เปนสงกอสรางตงอสระประดบตกแตงดวยคาจารก และรปนนบรรยายเหตการณทเปนอนสรณ สถาปตยกรรมทสาคญอกอยางหนงของโรมน คอ สะพานสงนา ซงใชเปนทางสงนาจากภเขามาสเมองตาง ๆ ของชาวโรมนเปนสงกอสรางทแสดงถงความกาวหนาทางวศวกรรมของโรมนอยางเหนไดชด สถาปตยกรรมโรมน ในชวง ค.ศ. 57 - 330 ไดสะทอนใหเหนความมงคงและอานาจของจกรวรรดโรมน อาคารสถาปตยกรรมมขนาดกวางใหญ และมการตกแตงอยางรมเรอย มการควบคมทาเลทตง การจดภมทศนอยางพถพถน มการสรางลานชมนมชาวเมอง โรงมหรสพหรอสนามกฬา โรงอาบนาสาธารณะ และอาคารทพกอาศยตาง ๆ เปนจานวนมาก ภายในอาคารมกประดบดวยหนออน หนส และประตมากรรมแกะสลกตกแตงอยางสวยงาม

โรรม (Forum) เปนยานชมนมชน สถานทราชการ ตลาด โรรมจะมลกษณะเปนลานกวางแตบางแหงอาจจะมหลงคา บรเวณรอบๆจะรายลอมดวย อาคาร สถานทราชการ วหาร หอสมด ทมชอเสยงในสมยจกรวรรดนคอ โรรมของทราจน (Forum of Trajan)

44

วหาร (Temple) ทสาคญในยคจกรวรรดตนคอ วหารแพนเธออน(Pantheon) สรางขนราว 27-25 กอนครสตศกราช โดยจกรพรรดมารคส วบซานอส อะกรบปา

บาซลกา (Basilica) เปนชอเรยกอาคารขนาดใหญซงใชเปนศาลยตธรรมและอาคารพาณชยของรฐ ทมชอเสยงมากคอ บาซลกา อลปอา (Basilica Ulpia) และบาซลกาโนวา (Basilica Nova)

สะพานและทอสงนา (Bridges and Aqueduct) การทาทอนามทวไปในอาณาจกรโรมนเพอบรการนาสะอาดแกประชาชน บางแหงตองลาเลยงนาผานหบเขาและทลม ทอนาทมสะพานรองรบยกระดบนาผานหบเขาและทลมทมชอเสยงมากคอ Pont Du Gard ทเมองนมสทางตอนใตของฝรงเศส มชวงทขามชองเขาหลายตอนดวยกน การกอสรางแบบประตโคง

45

โรงละครและสนามกฬา (Theatres and Amphitheatres) เปนสถานทพกผอนชมกฬา ชาวโรมนมดวยกนหลายแหงแหงทมชอคอ โคลอสเซยม หรออฒจนทรชมกฬา (Colosseum) เปนโรงมหรสพรปวงกลม ทมอฒจนทรลอมรอบ สาหรบเกมกฬาตอสและความบนเทงของสาธารณชน

ประตชย (Triumphal Arch) สรางขนเพอเฉลมฉลองชยชนะจากสงคราม สรางโดยจกรพรรด นยมสรางครอมถนนโดยทาเปนแทงสเหลยม ตรงกลางทาเปนทางลอดและประตโคง บรเวณสวนหนาและหลงประดบดวยประตมากรรมและขอความจารกเหตการณหรอวรกรรมของผสรางทไดชยชนะจากสงคราม

5. ลทธความเชอ ชาวโรมนบชาเทพเจาและเทพของตนเองอยางมากมายซงบางสวนกมาจากสวนตางๆของจกรวรรดดวย เทพเจาและเทพมอยในทกสวนของชวต ชาวโรมนสวดมนตบชาเทพเจาและฆาสตวเพอสงเวย แดเทพเจาดวย จกรพรรดเปนหวหนานกบวชของโรมเพราะประชาชนเชอวาพระองคทาหนาทเปนสะพานเชอมระหวางเทพเจากบคนธรรมดา เทพเจาโรมนทสาคญๆหลายองคนนนามาจากกรก เทพเจาบคคส หรอเทพเจา แหงไวนนนถกเปลยนชอใหมเปนเทพเจาไดโอไนซส เพเอธนา ของกรกหรอเทพแหงปญญาและงานฝมอถกเปลยนชอใหมเปนเทพมเนอรวา เทพเจาทสาคญทสดคอเทพเจาแหงสงคราม คอ เทพเจามาร และเทพเจาจปเตอร ซงเปนเทพแหงปวงเทพและเทพแหงทองราและแสงสวาง

46

6. จตรกรรม จตรกรรมของโรมน อาศยจากการคนควาขอมลจากเมองปอมเปอ สตาบเอ และเฮอรคว- เลนม ซงถกถลมทบดวยลาวาจากภเขาไรวสเวยส เมอ ค.ศ. 79 และถกขดคนพบในสมยปจจบน จตรกรรม ฝาผนงประกอบดวยแผงรปสเหลยมผนผา ซงมกเลยนแบบหนออน เปนภาพทวทศน ภาพคน และภาพเกยวกบสถาปตยกรรมมการใชแสงเงา และกายวภาคของมนษยชดเจน เขยนดวยสฝนผสมกบกาวนาปนและสขผงรอน นอกจากการวาดภาพ ยงมภาพประดบดวยเศษหนส (Mosaic) ซงใชกนอยางกวางขวาง ทงบนพนและผนงอาคาร

7. ประตมากรรม ประตมากรรมของโรมน รบอทธพลมากจากชาวอทรสกนและกรกยคเฮเลนสตก

แสดงถงลกษณะทถกตองทางกายภาพ เปนแบบอดมคตทเรยบงาย แตดเขมแขงมาก ประตมากรรมอกชนดหนงทเปนทนยมคอ รปนนเกยวกบประวตศาสตร มรายละเอยดของเรองราว เหตการณถกตอง ชดเจน ประตมากรรมโรมนในยคหลง ๆ เรมเปนเรองราวเกยวกบพธกรรมทางศาสนามากเปนพเศษ วสดทใชสรางประตมากรรมของโรมนมกสรางขนจาก ขผง ดนเผา หน และสารด 8. วรรณกรรม ยคทองของวรรณกรรมโรมน ยคนคอ ระหวาง 1 B.C ถง ค.ศ. 1 มผลงานวรรณกรรม ไดแก

1. Caesar’s Commentaries on the Gallic Warเกยวกบการรบในโกลของซซาร 2. สนทรพจนของซเซโร (106-43 B.C. ) ผไดฉายาวาเปน “บดาของรอยแกวละตน

3. Aeneid ของ Virgil (70-19 B.C.) เปนมหากาพยทเลยนแบบมหากาพยอเลยดของโฮเมอร 4. บทประพนธของโฮราช (Horace-65-8 B.C.) นอกจากนกมนกเขยนบทละครของโรมน คอ และ ซงเลยนแบบบทละครกรก แตมจดประสงค

ทตางกนคอโรมนตรามานนเลนเพอความสนกรนเรงไมเพอการสอนใจแตเพยงอยางเดยว

47

นกประวตศาสตรโรมน

1. Livy (59 B.C.-ค.ศ. 17) เขยนประวตศาสตรโรมนตงแตสมนแรกจนถงสมยออกสตส

2. Plutarch : Parallel Lives เขยนเปรยบเทยบวรบรษกรกและโรมน

3. Tacitus : Germania กลาวถงชวตความเปนอยของพวกอนารยชนเยอรมนนอกจกรวรรด ชาวโรมนไมใชนกวทยาศาสตร มผลงานทางวทยาศาสตรไมมากนก

1. Pliny the Elder (23-79 A.D.) เขยนเรอง“Natural History”

2. Galen (131-201 A.D.) เปนขอเขยนทางการแพทยดานกายวภาคศาสตรและรสกส 9. ดานการแพทย ศลยแพทยชาวโรมนรจกใชเครองมอผาตด ประเภทปากคบคม และเครองมอ อนๆ ผาตดทอนซล คอพอกและนว การผาตดทารกออกจากครรภ มารดา แพทยชาวโรมนมกตดตามไป ในกองทพ เพอรกษาผบาดเจบในการรบ โรงพยาบาลสนามจงปรากฏขนเปนครงแรก

ดานสาธารณสข ชาวโรมนไดรบการยกยองวามมาตรฐานการรกษาความสะอาด และอนามยสงทสดในยโรป มระบบการบาบดนาเสย และสงโสโครกทกาวหนา ชาวโรมนเปนพวกทมความสนใจเกยวกบสขภาพมาก มการสรางโรงพยาบาลและสถานบาบดทางจตสาหรบทหารและขาราชการดวย

หลงการสวรรคตของกษตรย “คอนสแตนตน” อาณาจกรโรมน ถกแยกออกเปนสองอาณาจกร คอ อาณาจกรโรมนตะวนตก มเมองหลวงอยทกรงโรม และอาณาจกรโรมนตะวนออก หรอมเมองหลวงอยทกรงคอนสแตนตโนเปล ในดนแดนตะวนออกกลาง หรอเรยกวา “อาณาจกรไบแซนไทน”

อาณาจกรโรมนตะวนตก ถกเผาเยอรมนยดครองไดในราวป ค.ศ. 476 และสามารถยดคนกลบมาได โดยจกรพรรดสตเนยน แหงอาณาจกรโรมนตะวนออก ทาใหโรมนไดอานาจ ในยโรปอกครง จกรวรรดโรมน อนศกดสทธ จงถกสถาปนาขนมาอกครง ภายใตการควบคมของศาสนาจกร

48

อารยธรรมตะวนออก ปจจยททาใหเกดอารยธรรมและทาใหอารยธรรมเจรญเตบโต ปจจยสาคญททาใหมนษยมการสรางสรรคอารยธรรมขนในบรเวณน ไดแก การมสภาพภมอากาศท

เหมาะสม มอากาศด มปจจยทางเศรษฐกจด มทาเรอด มดนอดมสมบรณ มทรพยากรธรรมชาตมาก มสภาพภมศาสตรทสามารถแลกเปลยนความคดเหนกบประเทศอนได นอกจากนปจจยทสาคญอกอยางหนงททาใหเกดอารยธรรม คอ ศาสนา ซงชวยใหคนเปลยนสภาพจากปาเถอนมาเปนอารยชนได คาสอนทางศาสนาถอเปนกฎหมายฉบบแรกเรมทเกาแกทสดของมนษย และพวกแรกในโลกสมยโบราณทไดรบการศกษากคอ พระ ซงเปนพวกแรกทเรมตนระบบการเขยนหนงสอขนดวย ในสมยแรก ๆ นนความเชอถอทางศาสนามกจะมงทพธกรรมมากกวาคาสอน ทเปนเชนนกเพอสรางความพอใจใหผมอานาจศกดสทธเหนอมนษย และสงททาใหมนษยจาเปนตองมศาสนากคอ ความไมรและความกลว

1. อารยธรรมจน การแบงยคสมยประวตศาสตรจน ประวตศาสตรจนสมยโบราณ ชวงเวลาการเรมตนจากรากฐานอารยธรรมจน ตงแตสมยประวตศาสตรทมการสรางสรรควฒนธรรม

หยางเซา (Yang Shao) วฒนธรรมหลงซาน (Lung Shan) อนเปนวฒนธรรมเครองปนดนเผาและโลหะสารด ตอมาเขาสสมยประวตศาสตร ราชวงศตาง ๆ ไดปกครองประเทศ ไดแก ราชวงศเซยะ ประมาณ 2,205 – 1,766 ปกอนครสตศกราช และราชวงศชางประมาณ 1,767 – 1,122 ปกอนครสตศกราช ชวงเวลาทจนเรมกอตวเปนรฐทมรากฐานการปกครอง เศรษฐกจ และสงคม ราชวงศโจว ประมาณ 1,122 – 256 ปกอนครสตศกราช ซงแบงออกเปนราชวงศโจวตะวนตก และราชวงศโจวตะวนออก เมอราชวงศโจวตะวนออกเสอมลง เกดสงครามระหวางเจาผครองรฐตาง ๆ ในทสดราชวงศฉน รวบรวมดอตงราชวงศชวงเวลา 221 – 206 ปกอนครสตศกราช และสมยราชวงศฮน 206 ป กอนครสตศกราช – ค.ศ. 220) เปนสมยทรวมศนยอานาจจนเปนจกรพรรด ประวตศาสตรจนสมยกลาง อารยธรรมมการปรบตวเพอรบอทธพลตางชาตเขามาผสมผสานในสงคมจน ทสาคญคอพระพทธศาสนา แระวตศาสตรจนสมยกลางเรมสมยดวยความวนวายจากการลมสลายของราชวงศฮน เรยกวาสมยความแตกแยกทางการเมอง (ค.ศ. 220 – ค.ศ. 589) เปนชวงเวลาการยดครอบของชาวตางชาต การแบงแยกดนแดน กอนทจะมการรวมประเทศในสมยราชวงศสย (ค.ศ. 581 – ค.ศ. 618) สมยราชวงศถง (ค.ศ. 618 – ค.ศ. 907) ชวงเวลานประเทศจนเจรญรงเรองสงสดกอนทจะแตกแยกอกครง ในสมยหาราชวงศกบสบรฐ (ค.ศ. 907 – ค.ศ. 979) ตอมาสมยราชวงศซง (ค.ศ. 960 – ค.ศ. 1279) สามารถรวบรวมประเทศจนไดอกครง และมความเจรญรงเรองทางศลปวฒนธรรม จนกระทงชาวมองโกล สามารถยดครองประเทศจนและสถาปนาราชวงศหยวน (ค.ศ. 1260 – ค.ศ. 1368)

49

ประวตศาสตรจนสมยใหม ประวตศาสตรจนสมยใหมเรมใน ค.ศ. 1368 เมอชาวจนขบไลพวกมองโกลออกไป แลวสถาปนาราชวงศหมง (ค.ศ. 1368 – ค.ศ. 1644) ขนปกครองประเทศจน และถกโคนลมอกครงโดยราชวงศซง (ค.ศ. 1664 – ค.ศ. 1911) ในชวงปลายสมยราชวงศชงเปนเวลาทประเทศจนถกคกคามจากชาตตะวนตก และจนพายแพแกองกฤษในสงครามฝน (ค.ศ. 1839 – ค.ศ. 1842) จนสนสดราชวงศใน ค.ศ. 1911 ประวตศาสตรจนสมยปจจบน ประวตศาสตรจนสมยปจจบนเรมตนใน ค.ศ. 1911 เมอจนปฏวตเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบสาธารณรฐโดย ดร.ซน ยตเซน (ค.ศ. 1911 – ค.ศ. 1949) ตอมาพรรคคอมมวนสตไดปฏวตและไดปกครองจน จงเปลยนแปลงการปกครองระบอบคอมมวนสต ตงแต ค.ศ. 1949 จนถงปจจบน จนสมยโบราณ

อารยธรรมจนเกดขนครงแรกทบรเวณทราบตอนปลายของแมนาฮวงโหและแมนาแยงซเกยง อารยธรรมจนเจรญโดยไดรบอทธพลจากภายนอกนอย เพราะทศตะวนออกตดมหาสมทรแปซรก ทางตะวนตกและทศเหนอเปนทงหญา ทะเลทราย และเทอกเขา จนถอวาตนเปนศนยกลางของโลก เปนแหลงกาเนดความเจรญ แหลงอารยธรรมยคกอนประวตศาสตร สมยหนใหมทพบมอายประมาณ 2,000 ปกอนครสตกาล ท ลมแมน าฮวงโห พบความเจรญทเรยกวา วฒนธรรมหยางเชา ( Yang Shao Culture ) พบหลกฐานทเปนเครองปนดนเผา มลกษณะสาคญคอ เครองปนดนเผาเปนลายเขยนส มกเปนลายเรขาคณต พช นก สตวตางๆ และพบใบหนามนษย สทใชเปนสดาหรอสมวงเขม นอกจากนยงมการพมพลายหรอขดสลกลาย เปนรปลายจกสาน ลายเชอกทาบ และลมน าแยงซ ( Yangtze ) บรเวณมณฑลชานตงพบวฒนธรรมลงซาน (Lung Shan Culture ) พบหลกฐานทเปนเครองปนดนเผามลกษณะสาคญคอ เครองปนดนเผามเนอละเอยดสดาขดมนเงา คณภาพด เนอบางและแกรง เปนภาชนะ 3 ขา

เครองปนดนเผาหยางเชา เครองปนดนเผาหลงซาน

ทมา https://www.google.co.th/search?

50

อารยธรรมจนในสมยราชวงศตางๆ มดงน ราชวงศ ชาง เปนราชวงศแรกของจน ประมาณ 1,500 ปกอน ค.ศ. ทเมองอนยาง มณฑลโฮนาน เรมม

การตงชมชน และการปกครองแบบนครรฐ ลกษณะเปนสงคมเกษตรกรรม มการประดษฐอกษรภาพ 5,000 ตวเขยนบนกระดองเตา มเทพเจาทสาคญคอเทพเจาแหงความอดมสมบรณ มการประกอบพธบชาบรรพบรษ เซนไหวเทพเจาราชวงศนสนสด ประมาณ 1,000 ปกอนครสตศกราช

อกษรจนบนทกบนกระดองเตา

ทมา www.ksv.ac.th/tb/cai/social/east_china_data.htm

ราชวงศโจว 1,000-221 ป กอน ค.ศ. ถอวาเปนจดกาเนดของสมยศกดนา (ระบบเรงเจยน) และถอวาเปนยคคลาสสคของจน มเหตการณสาคญคอ

1. มการมอบกรรมสทธทดนใหแกผทสนบสนนราชวงศ กาหนดสทธหนาทตามลาดบชนฐานนดรศกด 2. มการแตงตงผแทนกษตรยเปนขาหลวงประจาหวเมอง 3. มการกาหนดหลกเกณฑ “เทยนมง” (อาณตสวรรค) มอบอานาจใหกษตรยราชวงศโจวปกครอง

กษตรยมฐานะเปนโอรสสวรรค ถาปกครองดวยความยตธรรม หากปกครองโดยไรคณธรรมกษตรยจะถกเพกถอนจากผทรงคณธรรม ถอเปนแนวคดทมผลตอการเปลยนแปลงทางการเมองของจนตลอด 2,000 ป

4. เกดนกปรชญาเมธทสงผลใหราชวงศโจวเปนยคทองของภมปญญาทสงผลตอความเชอ คานยม ปรชญาของสงคมจนในสมยน ระบบราชการจะยดแนวอดมการณของขงจอ คอผปกครองเปนตวแทนของกษตรยตองปฏบตตนเปนแบบอยางทดแกประชาชน แนวคดของขงจอและเลาจอ มงแสวงหาหลกของศลธรรมจรรยาและความเปนระเบยบเรยบรอยในสงคม เนนการทาหนาทของตน ระบบครอบครวของจนยดความกตญญและนบถอ ผอาวโสตามหลกคาสอนของขงจอ

ราชวงศจนหรอฉน (221-206 กอน ค.ศ.) เปนยคแหงการรวมชาตจนหลงจากทแตกแยกเปนกกเปนเหลาจกรพรรดทยงใหญ สามารถรวมดนแดนของจนใหเปนจกรวรรดเปนครงแรกคอ พระเจาชวงต หรอ จนซฮอง ไดปฏรปการปกครองประเทศจนอยางขนานใหญการรวมศนยอานาจโดยไมคานงถงรฐทถกปกครอง การใชรปแบบตวหนงสอ มการใชเหรยญกษาปณ มาตราชง ตวง วด ระบบกฏหมาย ระเบยบงานในราชการ รวมถงระบบปรชญาแนวคดเปนไปในแบบเดยวกนหมด ฉะนนนกปราชญทแนวคดตรงขามกนจงถกจบไปลงโทษหรอถกฆา ตาราของสานกหยหรอขงจอถกเผาทง ในดานการทหาร กษตรยฉนสรางแนวปองกนพวกปาเถอนจากทางเหนอโดยการสรางกาแพงเมองจน ตอเชอมกาแพงเดมทอยเดม ทาใหกลายเปนกาแพงขนาดยาวนบหมนล จงเรยก

51

กาแพงนวา “กาแพงหมนล” การกอสรางกาแพงตองใชเงนทองและแรงงานมหาศาล ผคนลมตายจานวนมากขณะกอสราง ความไมพอใจจงเกดขนทกท ฉะนนทนททจนซฮองเต สนลงในป 210 กอนครสตศกราช ผคนทไมพอใจ เปนทนเดมอยแลวกลกขนมาลมลางทนท รวมอายของราชวงศฉนแลวไมถง 20 ป แตอยางไรกตามรปแบบการปกครองกไดสบทอดสราชวงศสมยตอๆ มา

กาแพงเมองจน ตกตาดนเผาภายในสสานสมยจนซฮองเต ทมา https://www.google.co.th/search

ราชวงศฮน (202 ปกอนครสตศกราช - ค.ศ. 221) หลงจากทผานสงครามกลางเมองชวงสนๆ ราชวงศฮนกไดสถาปนาขนมาโดยมเมองหลวงตงอยทฉางอน เนองจากประชาชนสวนใหญในพนทการปกครองของอาณาจกรฮน เปนชนเผาฮนจงเรยกชาวจนวา “ชาวฮน” ราชวงศฮนสวนใหญยงคงรปแบบการปกครองเดยวกบฉน เพยงแตบางสวนไดปรบใหเขากบสถานการณอยางในเรองการปกครองแบบรวมศนยอานาจ กมการนาเอาระบบศกดนา มาปรบใชในบางพนท แนวคดของปรชญาขงจอถกนากลบมาใชอกครง มการรนรปรชญาและวรรณกรรมทมการเผาในสมยราชวงศ ฉนหรอ จน นาหลกการของขงจอมาใชในการปกครองประเทศ นกปราชญตางๆ ไดรบสถานะเปนขาราชการ มการกาหนดมาตรฐานในการสอบเพอเขารบราชการเรยกวา จอหงวน ยคนจงเปนยครงเรองของวรรณกรรม ศลปกรรม และเปนยคทเกดนกประวตศาสตรชาวจนทมชอเสยงมากทสดคอ ซอหมาเชยน จากผลงานบนทกประวตศาสตรคอ“สอจ”ซงเปนการบนทกเหตการณตงแตสมยราชวงศเซยจนถงราชวงศฮนสมยอต (141-87 ป กอนครสตศกราช) เทคโนโลยสมยนกาวหนามากคอ เครองปนดนเผา มการผลตกระดาษจากเปลอกไม คดคนการทาหมกจากเขมาตนรก ใชพกนเขยนลงบนกระดาษ การคานวณหาอตราสวนเสนผาศนยกลางกบ เสนรอบวง ประดษฐลกคด เครองตรวจแผนดนไหว

ในดานของอาณาเขตมการขยายไปทางตะวนตก เพอการคาในเสนทางสายไหม ในทางใตนนขยาย อาณาเขตไปถงตอนเหนอของเวยดนาม ทางทศตะวนออกถงเกาหลเหนอ แตการยดครองดนแดนทไมใชจนนน ยอมไมเปนการปลอดภยสาหรบในดานการปกครอง ราชวงศฮนไดจดระบบ “ราชบรรณการ” คอปลอยในรฐท ไมใชรฐจนปกครองตนเองตอไป แตตองสงสงของไปให เพอเปนสญลกษณแหงการยอมรบการปกครองของราชวงศฮน ราชวงศฮนดาเนนมาได 200 ป ประวตศาสตรกสะดดไปชวงสน ๆ จนถงชวงป ค.ศ. 9-24 จงถกหวางหมาน หลานของฮองเฮา ในอตแยงชงอานาจ หลงจากนนประวตศาสตรดาเนนไปอก 200 ป ราชวงศฮนกลมสลาย อนเนองจากปญหาสะสมดานการเงน ปญหาการปกครองหวเมอง รวมถงปญหาดานฉอราษฏรบงหลวง

เมอสนราชวงศฮนเกดการรบแยงชงอานาจนาน 50 ป เรยกสมยสามกก จนแบงแยกเปนแควนๆ

52

เสนทางสายไหม

ทมา https://www.google.co.th/search

ยคแหงความขดแยง (ค.ศ. 220 – 280) หลงการลมสลายของฮน ประเทศจนกเขาสยคแหงการแตกแยกนานถงสศตวรรษ สงคราม

กลางเมองเรมตนในยคของซานกว (สามกก) ถงแมจะสามารถรวมแผนดนไดในชวงสนๆ ของยคจน (ค.ศ.265-420) แตสดทาย จนกถกพวกเลยงสตวเรรอนโคนลงในป ค.ศ. 317 และไดยายเมองหลวงจากเมองลวหยางไปสหนานจง สงประดษฐทเกดขนในชวงนคอ การผลตดนปน (ใชในดอกไมไร) รถลากหรอรถเทยมเกวยน ขณะเดยวกนวทยาการดานการแพทย ดาราศาสตร และการทาแผนทกมความกาวหนาอยางมาก

ราชวงศสย (ค.ศ. 581 – 618) ประเทศจนกลบสยคการรวมชาตอกครงในราชวงศสย ซงเปนราชวงศมอายสนๆ คอชวง

ค.ศ. 581-617 จงหลกเลยงไมไดทมกจะถกนาไปเปรยบเทยบกบฉน เพราะทงเหตการณและชวงเวลาสนใกลเคยงกน ยคสยทมเททรพยากรจานวนมากในการขดคลองเชอมแมนาฮวงโหกบแมนาแยงซ เพอประโยชนในดานการคมนาคม ทรจกคอ Grand Canal การบรณะกาแพงเมองจน การทมเทกาลงทหารไปสรบกบเกาหล จงตองมการเกบภาษเพม ทาใหประชาชนไมพอใจเกดการตอตานขาราชการทไมจงรกภกด

ราชวงศถง (ค.ศ. 618 – 907) “กษตรยเปรยบเสมอนเรอ สวนประชาชนคอนา นาสามารถหนนสงเรอใหลอย และสามารถจมเรอได

เชนกน” ราชวงศถงเปนชวงเวลาหนงในประวตศาสตรจนทมสถานะความสาคญเปนทสด ถอเปนยคทองของจนโดยเฉพาะอยางยง ในชวงตนราชวงศ ประสบความสาเรจในการสรางกลไกการปกครองทมประสทธภาพ และเสถยรภาพอยางทวถงในราชอาณาจกร บานเมองเจรญรงเรองในทกๆดาน ทงทางเศรษฐกจ สงคม ศลปะ วรรณคด และความสมพนธระหวางประเทศฯลฯ ไดรบการยกยองวาเปนยคทองของศกดนาและเปนยคทองของวรรณคด อาณาจกรกวางใหญเปนปกแผน มงคงรารวยและทรงอานภาพทสดแหงหนงในโลก กลาวไดวาเปนยคทรงโรจนทสดของจน มนครหลวงฉางอาน (ซอานในปจจบน) นอกจากน ยงเปนชวงหวเลยวหวตอทสาคญตอแนวคดการสรางชาตของชนชาตจน ดวยเกดการรวมตวของกลมชนเผาทหลากหลาย นบตงแตสมยวยจน ราชวงศ

53 เหนอใต ราชวงศสย จวบจนราชวงศถง ไดหลอมรวมวฒนธรรมชนเผาตางๆ เขาเปนหนงเดยว ดวยแนวคดการรวมประเทศอยางมนคงสบตอมา นอกจากจกรพรรดถงไทจงแลว ในสมยถงนยงมจกรพรรดถงสวนจง ซงในสมยของพระองคกวรงเรองมาก นบวาในสมยของพระองคยงเปนยครงเรองและเสอมลงเพราะปลายสมยของพระองค ทรงลมหลงหยางกยเรย ไมสนใจในราชกจบานเมอง และในระหวางไดเกดฮองเตหญงคนแรกของประเทศจน ซงกคอ พระนางบเชกเทยน อานลซานแมทพชายแดนจงกอการปฏวตและยดเมองหลวงฉางอานเปนผลสาเรจ ทาใหราชวงศถงเรมเสอมตงแตบดนนราชวงศถงมระยะเวลาอยชวงราวๆ พ.ศ. 1161-1450 (ค.ศ. 618-907)

มการผลตแมพมพ ทาใหหนงสอสามารถเขาถงชาวบานมากขน เปนยคทองดานวรรณกรรม กวคนสาคญ เชน หวางเหวย หลไป ตฝ พทธศาสนาเผยแพรอยางแพรหลาย เมอพระภกษ (ถงซาจง) อญเชญพระไตรปฎกจากอนเดยมาสประเทศจน ลทธขงจอไดรบการรนรระบบการสอบเขารบราชการ ไดปรบปรงจนสมบรณเพอคดเลอกบคคลทฉลาดทสด และสงทสาคญทสดคอ การนาระบบราชการทไมมอานาจการปกครองพนทมาใช เมอสนสดราชวงศถงจนมสภาพแตกแยกของจนเปน สมย 5 ราชวงศและ 10 อาณาจกร ในชวงนเกดประเพณการมดเทา ของสตรจนขน และสบตอมาจนถงการปฏวตเปลยนแปลงการปกครองจงใหยกเลก

ประเพณรดเทาสตร

ทมา https://www.google.co.th/search?

ราชวงศซง (ซอง) (ค.ศ. 960 -1279) ค.ศ. 950 พระเจาซงไทจ สถาปนาราชวงศซงหรอซองเหนอ รวบรวมแผนดนจนเปนอนหนง

อนเดยวสาเรจ แลวใชนโยบายแบบ “ลาตนแขง กงกานออน” ในการบรหารประเทศ เมองหลวงอยทไครง (มณฑลเหอหนานในปจจบน) สภาพแตกแยกของจนทเคยมในสมย 5 ราชวงศ และ 10 อาณาจกรจงสนสดลง ราชวงศซงปกครองประเทศนาน 319 ป จนกระทงป ค.ศ.1279 ราชวงศซงกถกราชวงศหยวนโคนอานาจลง ราชวงศซงแบงเปนสองชวง ไดแก ซงเหนอและซงใต ราชวงศซงไดใชระบบการรวมศนยอานาจผสมกบการแตงตงขาราชการจากสวนกลางออกไปปกครองหวเมอง ระบบนทาใหราชสานกมเวลาดแลกจการใน เมองหลวงมากขน และในยคนมการกอสรางเมองไมเพยงเพอการบรหารเทานน ยงเปนการสรางเมองเพอเปนศนยกลางการพาณชย อตสาหกรรม พาณชยนาว หวเมองชายฝงถกเชอมโยงกบหวเมองในแผนดน การพฒนาน ทาใหเกดสามญชนทรารวยขนมาโดยไมตองรบราชการอยางในอดตจานวนมาก

ในดานวฒนธรรมนน นอกจากพฒนาสงทสบทอดจากสมยถงแลว ยงมการบนทกประวตศาสตร ศลปะการเขยนภาพ ศลปะการเขยนพกน และการทาเครองปนดนเผาเนอแขง มความกาวหนาดานการเดนเรอ

54

สาเภา รจกการใชเขมทศ รจกการใชลกคด ประดษฐแทนพมพหนงสอ แนวทางการเมองไดนาลทธขงจอแนวใหม ของ จส ซงมแนวคดในการสอนใหเชอรงฝายเดยว และ ตาหนการคดคานผปกครอง ซงแนวคดนถกฝงลกอยในสงคมจนจนถงศตวรรษท 19 แตยงคงมอทธพลตอวถชวตของชาวเกาหล และญปนจนทกวนน

ภาพวาดจากการใชพกนของจน

ทมา http://field2604.blogspot.com/2013/10/blog-post_5601.html

ราชวงศหยวน (ค.ศ. 1279-1368) เปนราชวงศชาวมองโกลทเขามาปกครองจน ฮองเตองคแรกคอ กบไลขาน หรอ หงวนสโจวฮองเต ชวงทราชวงศหยวนปกครองประเทศจนนน ดานวฒนธรรมมการผสมผสานของวฒนธรรมทแตกตางกน เชน ดานการแสดง การประพนธ และดานการเขยนหนงสอทไดพฒนาสระดบชาวบานทวไปอยางกวางขวาง นาเครองดนตรตะวนตกถกมาใชในศลปะการแสดงของจน ศาสนาตาง ๆ เขาสประเทศจน และเปลยนแปลงศาสนาของชาวจนจานวนมาก อยางไรกตาม ลทธขงจอและระเบยบการสอบเขารบราชการกถกรนรนามาใชใหมดวย ความกาวหนาทางวทยาการนน มการพมพธนบตรจนขนครงแรก มการบนทกการเดนทาง การทาแผนททางภมศาสตร และดานวทยาศาสตรม สงประดษฐ เชน ระบบการพมพ การทาเครองปนดนเผา การเลนดอกไมไร การแพทย เปนตน วรรณกรรมถกนาไปเผยแพรในยโรป ขณะเดยวกนกนาเอาวทยาการจากยโรปกลบสประเทศจน เชน การเปาแกว ซงเปนทนยมอยางมากในเวลาตอมา

มการสงกองทพรกราน ชวา เวยดนาม ญปน แตไมประสบความสาเรจ มการบนทกการเดนทางโดยชาวตะวนตกเปนครงแรก คอ มารโค โปโล (Marco Polo) เปนบนทกการเดนทางสกรงปกกง ทาใหชาวยโรปประหลาดใจและทงตอชวตความเปนอยของจน การปกครองของราชวงศหยวน ไดกดขชาวจนอยางรนแรง จนเกดกบฏ และสะสมกองกาลงทหารหรอกลมชาวนาตอตานขนหลายครง ชวงปลายราชวงศหยวน จหยวนจาง ไดปราบปรามกลมตางๆ และขบไลราชวงศหยวนออกไปจากแผนดนจนไดสาเรจ

ราชวงศหมงหรอเหมง (ค.ศ. 1368-1644) ราชวงศหมง กอตงขนมาภายในการนาของจหยวนจาง ซงเปนชาวนาและอดตนกบวชในศาสนา

พทธ ไดผนตนเองเปนหวหนากองกาลงตอตาน ราชวงศหมงมเมองหลวงอยทหนานจง มอานาจสงสดในชวงตนของศตวรรษท 15 สามารถขยายอาณาจกรสตอนเหนอของเวยดนาม และยดประเทศมองโกเลยคน ในดานทะเลมการสงเสรมการสารวจเสนทางเดนเรอประเทศตางๆ ทางชายฝงในเอเชย จากการใชจายจานวนมหาศาลในการตอสกบมองโกล การคดคานในราชสานก การรกรานหวเมองชายฝงจากญปนลวนเปนเหตทาใหราชวงศหมงออนแอ จนถกยดครองโดยชาวตางเผาคอชาวแมนจเลยในป ค.ศ.1644

55

ชนเผามองโกล ชนเผาแมนจ

ทมา https://www.google.co.th/search?

ราชวงศชงหรอเชง (ค.ศ. 1644-1911) แมนจเขายดครองมองโกเลยนอก ในศรรตวรรษท 17 และสถาปนาเปนราชวงศชง ราวศตวรรษ

ท 18 โดยเผานรฮาช (แมนจเลย) สมยานามกษตรย ชงไทจงฮองเต จกรพรรดบนหลงมา ภายหลงเกด “ศกกบฏราชวงศหมง” ภายในประเทศจน โดยกบฏเปดประตเมองใหแมนจเลยเขายดครอง ซงแมนจเปนชนตางชาตทางเหนอทเขามาปกครองประเทศจน ตอจากราชวงศหมง จกรพรรด ปย เปนจกรพรรดองคสดทาย และเปนราชวงศสดทายกอนสถาปนาเปนระบบสาธารณรฐ

เปนสมยทมการเปลยนแปลงการปกครอง การตรวจตราขอบงคบของสงคม ศาสนา และ การคา ทางเรอทรงเรองทสดยคหนงกวาได มการใหชายจนไวผมหางเปยและใสเสอแบบแมนจเลย ปดแขนเสอและขา เลยนแบบสมยราชวงศถงเกา พรอมใสประคา 500 เมด และตองนบถอพทธจน ในราชสานกมขนนางตาแหนงทสาคญๆ ถอกาเนดขนดวย คอ “ขนท” เสนาบดฝายซาย “ตงชงออง” และเสนาบดฝายฝายขวา “กงชงออง” อกทงยงมระบบศาลทคานดลอานาจกน และ ระบบการวาราชการทเจรญทสดถอดแบบจากราชสมย “ราชวงศซง” คลายระบอบการปกครองของประเทศไทยในรชสมยรชกาลท5 คอ ระบบเวยง ระบบวง ระบบคลง และระบบนา และ ยงมการแบงลกษณะการปกครองออกเปนหวเมองๆทงหมด 18 มณฑลในประเทศจน โดยทงหมดขนตรงตอจกรพรรด

ในยคน จนสามารถควบคมเอเชยตอนกลาง จรดเทอกเขาปาเมอร (Pamir Moutains) และกอตง รฐกนชนทซจาง (ธเบต) ไตหวนซงเปนดนแดนทตอตานแมนจกถกรวมเขาเปนแหงสดทาย ทาใหอาณาจกรภายใตการปกครองของแมนจกวางใหญทสดเทาทเคยมมา ราชวงศชงของเผาแมนจ เปนยคทจนเสอมถอยความเจรญ ทกดาน ภยคกคามของจนไมไดมาจากแผนดนเหมอนในอดต แตกลบมาจากทางทะเล โดยเรมจากฝงทะเลทางใต เมอพอคาชาวตะวนตก นกเผยแพรศาสนา ทหารรบจางจานวนมากเขาสแผนดนชง ในศตวรรษท 16 ราชวงศชง ไมสามารถประเมนสถานการณไดอยางถกตอง ปลายยคราชวงศชง พระนางซสไทเฮา เขามามอทธพลในการบรหารประเทศมาก ทาใหนาไปสการลมสลายของราชวงศชงในทสด

ในป 1912 สถาบนจกรพรรดของจนกหายไปและมการสถาปนาสาธารณรฐจน (Republic of China) ขนมาแทน โดยในชวง 3 ทศวรรษหลงจากนน แผนดนจนกมแตความปนปวนและกลยคหลายครง ไมวาจะเปนการตกอยใน ยคขนศก (Warlord Era) ทแมทพและผมอานาจแยงชงความเปนใหญกน การเกด สงครามจน-ญปน (Sino-Japanese War) และ สงครามกลางเมองในจน (Chinese Civil War) โดยความวนวายนไดสนสดลง

56

เมอพรรคจนคอมมวนสต (Communist Party of China) ยดอานาจรฐได ในป 1949 และสถาปนารฐคอมมวนสตขน คอ สาธารณรฐประชาชนจน (People's Republic of China) ทาใหรฐบาลกกมนตง (Kuomintang) แหงสาธารณรฐจนตองหนไปอยเกาะไตหวนและตงรฐบาลของตนขนโดยไดรบการรบรองจากฝายตะวนตกและสหประชาชาต (United Nations) จนกระทงทศวรรษท 1970 ทชาตสวนใหญและสหประชาชาต ไดเปลยนมารบรองสาธารณรฐประชาชนจนแทน

2. มรดกความเจรญของอารยธรรมจน อารยธรรมจนแผขยายขอบขายออกไปอยางกวางขวางทงในเอเชยและยโรป อนเปนผลมาจากการตดตอทางการทต การคา การศกษา ตลอดจนการเผยแผศาสนา อยางไร กตามลกษณะการถายทอดแตกตางกนออกไป ดนแดนทเคยตกอยภายใตการปกครองของจนเปนเวลานาน เชน เกาหล และเวยดนาม จะไดรบอารยธรรมจนอยางสมบรณ ทงในดานวฒนธรรม การเมอง ขนบธรรมเนยมประเพณ การสรางสรรค และการแสดงออกทางศลปะ ทงนเพราะราชสานกจนจะเปนผกาหนดนโยบายและบงคบ ใหประเทศทงสองรบวฒนธรรมจนโดยตรง ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต อารยธรรมจนไดรบการยอมรบในขอบเขตจากดมาก ทเหนอยางชดเจนคอ การยอมรบระบบบรรณาการของจน ในเอเชยใต ประเทศทแลกเปลยนวฒนธรรมกบจนอยางใกลชด คอ อนเดย พระพทธศาสนามหายานของอนเดยแพรหลายเขามาในจนจนกระทงเปนศาสนาสาคญทชาวจนนบถอ นอกจากนศลปะอนเดยยงมอทธพลตอการสรางสรรคศลปะบางอยางของจน เชน ประตมากรรมทเปนพระพทธรป สวนภมภาคเอเชยกลางและตะวนออกกลางนน เนองจากเปนบรเวณทเสนทาง การคาสายไหมผาน จงทาหนาทเปนสอกลางนาอารยธรรมตะวนตกและจนมาพบกน อารยธรรมจนทเผยแพรไป เชน การแพทย การเลยงไหม กระดาษ การพมพ และดนปน เปนตน ซงชาวอาหรบจะนาไปเผยแพรแกชาวยโรปอกตอหนง

อกษรจน

การปรากฎของอกษรจนทเกาแกทสดนน คนพบทเมองซอาน มณฑลสานซ ทางตะวนตกเฉยงเหนอของจน เมอประมาณ 5,000 ป มาแลว โดยอยในรปของอกษรภาพทแกะสลกเปนวงกลม พระจนทรเสยว และ ภเขาหายอด บนเครองปนดนเผา จวบจนเมอ 3,000 ป กไดเปลยนรปแบบเปน อกษรทจารกบนกระดกสตวนนเอง ซงเปนยคตนศลปะการเขยนของจน

กระดาษและการพมพ กระดาษ

วฒนธรรมและงานของมนษยมผลมาจากการทการพมพกาวหนา และการพมพกตองใชกระดาษ ในการพมพ ชาวจนนนภมใจมาก ทไดเปนผคดคนกระดาษขนมา แตเดมนนชาวจนเขยนหนงสอลงบนไมไผ และตอมาในราชวงศฉน และ ฮน ผคนตางลงความเหนวา การเขยนลงบนไมไผนนไมสะดวก จงเปลยนมาเขยนลงบน ผาไหมแทน แตวาผาไหมนนมราคาแพงมาก ในราชวงศฮน มบคคลชอวาไชหลน ไดคนพบวธ นาเปลอกไม และ เศษผามาทาเปนกระดาษ ซงจกรพรรดฮนเหอตทรงโปรดมากเพราะผคนทวโลกไดใชกระดาษของเขา เขาจงเรยกชอกระดาษนวา กระดาษไชหลน

การพมพ เทคนคการพมพถอเปน 1 ใน 4 สดยอดสงประดษฐของจน ซงมตนกาเนดในสมยราชวงศซงเหนอ ราว ค.ศ.1041-1048 เชนเดยวกน เดมตาราของจนตองคดลอกดวยลายมอ ตอมามหาอปราชเฝงเตาสงใหราชวทยาลย กวอจอเจยนจดพมพคมภร 9 เลม เปนการเรยงพมพ ทาใหสามารถผลตหนงสอไดเรวและมากกวาเดม

57 หลายเทา เครองพมพแบบเรยงพมพทปเซงประดษฐขน ใชแผนดนเหนยวเผาแกะเปนตวพมพ ตางจากปจจบนตรงทปจจบนเปนตะกว

การแพทย ในราชวงศฮนนนถอวาไดมการบนทกประวตศาสตรทางการแพทยยาวนานทสด และมประสบการณ และ ทฤษฎมากทสด การแพทยโบราณของจนนนถอกาเนดมาจากบรเวณลมแมนาเหลองของจน ไดกาเนดแพทยชอดงจานวนมาก และตาราแพทยศาสตรทสาคญมากมาย ไดมการบนทกการรกษาพยาบาล และโรคมากมายลงบนกระดก กระดองเตา จนมาถงราชวงศโจว เรมมการ ตรวจวนจฉย โดยการมอง รง ถาม ตลอดจน วนจฉยโรคตางๆ มการจายยา และการฝงเขม เปนตน ในสมยราชวงศฉนและฮน นนไดมบทประพนธทมระบบชอวา “หวาง ต เนย จง” ถอเปนตาราทางการแพทยทเกาแกทสด เมอถงราชวงศฮน แพทยศลยกรรมเรมมชอเสยงมากอยแลว และไดเรมมการใชยา “หมา เรย สาน”เพอใชเปนยาสลบ เพอลดความเจบปวดในการผาตด และในราชวงศซงนน การฝงเขมไดมการปฏรปครงสาคญ ตงแตราชวงศหมงเปนตนมา แพทยศาสตรของตะวนตกไดเขาไปยงประเทศจน นบเปนจดเรมตน ของการนาแพทยศาสตรตะวนตกกบจนเขาดวยกน

การฝงเขมของจน

ทมา http://ancientsocial.exteen.com/page ความรทางวศวกรรมโลหะ

สมยราชวงศชางเมอ 3,000 ปมาแลว ประชาชนจนไดรจกการถลงสารด และยงรจกใชเหลก ในสมยชนชว ไดปรากฎเทคนคการถลงเหลกกลา ควบคไปกบการเกษตรกรรม จงทาใหเกดชลประทานตเจยงแยน ทมชอเสยงมาจนถงปจจบน สมยราชวงศชองไดมการพฒนาดานถานหน และ การหลอมเหลกกลามาก จนไดสรางอาวธมากมาย สมยราชวงศถงสามารถหลอเสาเหลกขนาดใหญทสงถง 30 เมตร แสดงถงวทยาการทางวศวกรรมโลหะของจนมความกาวหนามาก

58

การตอเรอ วทยาการทกาวหนาอกประการหนง คอ ความสามารถในการตอเรอเดนทะเลขนาดใหญสมยราชวงศถง แลวมการพฒนาขนในสมยราชวงศซง และในสมยราชวงศหมง กองเรอขนาดใหญจานวนนบสบลาของจนสมามารถเรอจากทะเลจนใตไปจนถงชายฝงทะเลตะวนออกของแอรรกา

ดนปน ดนปนเปนหนงในสงประดษฐอนยงใหญของจนอกเชนกน หลกฐานของจนมอยวา การประดษฐดนปนนนสบเนองมาจาก ในปาลกทางตะวนตกของจนมผปานากลว ชอซนเซา ผใดพบกจะมอาการจบไข หากนาไมใผ มาตดเปนขอปลองโยนเขาไปในกองไร จะเกดเสยงดงเปรยงปราง ซนเซากจะตกใจหนไป คนสงทายปเกาของจนจงนยมจดประทดเพอขบไลผซนเซานเอง ภายหลงมการนาเอาดนประสวและกามะถนมาหอรวมกนในกระดาษ ทาใหเปนประทด นนคอการเรมตนใชดนปน สวนประกอบสาคญของดนปน คอ ดนประสว กามะถน และผงถาน สมยซองมการนาดนปนมาประดษฐอาวธยทโธปกรณ โดยเฉพาะสมยซองใตมการนามาใชมากขน ไปอก เกยวกบการประดษฐดนปน และทากระดาษน มตาราเลมหนงบนทกเรองเหลานเอาไว เชน ปลายสมยราชวงศหมง ซงองซง ไดเขยนตารา เทยนกงไคอ บรรยายการวเคราะหอตสาหกรรมเคมสมยจนโบราณทงมภาพประกอบ นบวาเปนหนงสอทมคณคามาก

ดาราศาสตรและปฏทน ประเทศจนนบเปนประเทศแรกของโลกทมการคานวณหาระยะพกดดวงดาวจากเสนศนยสตร เนองจากแนวคดทางดาราศาสตรของจนนบแตโบราณกาล มพนฐานมาจากการศกษาการเคลอนตาแหนงของดวงดาว อาทตยและจนทร ในขณะทประเทศทางแถบตะวนตกในสมยโบราณจะใชระบบวงโคจรของจกรราศของ 12 ราศ ซงจากการศกษาทางดาราศาสตรในปจจบนพสจนวา ระบบทงสองมความแตกตางกน โดยระบบแรกใหผลดกวาระบบหลง ปจจบนวงการดาราศาสตรหนมาใชระบบการหาพกดจากเสนศนยสตร คนจนสมยกอน มการบนทกเรองราวบนรามากมาย เชน การเกดสรยปราคา จนทรปราคา มนษยนอกโลก แผนทดาว หรอแมกระทงมการบนทกดาวหางแบบตางๆ

คณตศาสตรและการคานวณ จากหลกฐานทางประวตศาสตรของจน ไดมการขดพบ อกษรจารกบนกระดกสตวในสมยชาง และไดมการจารกตวเลข 1-10 จนถง รอย พน หมน สงสดกวา 20,000 หลงจากนนมาวธการนบตวเลขกมความกาวหนาตามลาดบ โดยการใชเบย และ ลกคดในการคานวณ

แผนท ชาวจนมความรในการทาแผนท สามารถหาพกดและอตราสวนแผนท สวนใหญทาขนเพอใชทางการทหาร ในสมยหลงนามาใชประโยชนในการเดนเรอ

เขมทศ การประดษฐทางวทยาศาสตรทมคณคาทสดและเกาแกทสดสงหนงของจน คอ เขมแมเหลก สมยแรกคนจนใชเขมแมเหลกไปตดไวบนรถ สรางรถชทศ เพอใชในการสงครามหรอใชเปนเครองมอหาทศทางเวลาอยในปาลกหรอภเขา จากหลกฐานทบนทกเปนลายลกษณอกษร ชาวจนรจกใชเขมทศหนาปดกลมเพอเดนเรอเมอศตวรรษท 12 ชาวอตาเลยนใชเขมทศในศตวรรษท 14 จนจงใชเขมทศเรวกวาอตาลอยางนอยสองศตวรรษ และหากอางองถง ทรรศะของนกประวตศาสตร ชาวตะวนตกไดนาเขมทศหนาปดกลมไปจากจนนนเอง

59

2. อารยธรรมอนเดย อนเดยมเทอกเขาฮนดกชอยทางตะวนตกเฉยงเหนอ และเทอกเขาหมาลยอยทางทศเหนอ ทาง

ตะวนตกและออก ตอนใตตดทะเล ทาใหอนเดยโบราณตดตอกบภายนอกไดยาก ทางทจะเขาสอนเดยไดคอทางชองเขาตะวนตกเฉยงเหนอ เปนทางทพอคา และผรกรานจากเอเชยกลางเขาสอนเดยได จงทาใหอนเดยสามารถสรางสรรคอารยธรรมได ซงแบงไดดงน

อารยธรรมลมแมน าสนธ ความหลากหลายทางภมศาสตรและทรพยากรทอดมสมบรณ สงเสรมใหชนชาตตางๆ ขยาย

อทธพลเขามาครอบครองอนเดย เปนผลใหเกดการผสมผสานและหลอหลอมอารยธรรมของชนชาตตางๆ ทเขามาปกครองอนเดย ชนชาตทมบทบาทสาคญในการพฒนาอารยธรรมอนเดยโบราณ ไดแก พวกดราวเดยน หรอ ทราวฑ (Dravidian) และอารยน (Aryan)

ดราวเดยน อารยธรรมอนเดยโบราณเกดขนในลมแมนาสนธ (อยในแควนปญจาบ ประเทศ ปากสถาน) เมอประมาณ 2500 ปกอนครสตศกราช หรอประมาณ 4500 ปมาแลว เรยกกนทวไปวาอารยธรรม ลมแมนาสนธ (Indus Civilization) จากการขดคนทางโบราณคดพบวามศนยกลางความเจรญอยทบรเวณเมอง โมเฮนโจดาโร (Mohenjo Daro) และเมองอารปปา (Harappa) ในเขตลมแมนาสนธ เชอกนวาเปนอารยธรรมของพวกดราวเดยนซงเปนชนพนเมองในเขตน

เผาดราวเดยน

ทมา https://sites.google.com/site/phensirikm/

ลกษณะเดนของอารยธรรมลมแมนาสนธ คอ มความเจรญในลกษณะสงคมเมอง มการวาง ผงเมองทเปนระเบยบ ตดถนน มกาแพงอฐ บานเรอนแตละหลงมหองนา และมทอระบายนาทาดวยดนเผา เชอมตอกบทอระบายนาของเมอง อยขางถนนเพอรบนาทระบายจากบาน นอกจากนบานบางหลงยงกอสรางสงถง 3 ชน บานเรอนสรางดวยอฐ ซงมคณภาพดและมขนาดเทากนทกกอน เหลานลวนแสดงถงภมปญญาดานสถาปตยกรรมและการกอสรางของพวกดราวเดยนในอดต หลกฐานทคนพบจดเปนอารยธรรมยคโลหะ มปอมปราการขนาดใหญ มสระอาบนาสาธารณะ นกโบราณคดสนนษฐานวา อาจเปนทประกอบพธกรรมทางศาสนา

พบโบราณวตถรปแกะสลกหนผชายมเครา มแถบผาคาด มตราประทบตรงหนาผาก และพบรป สารดหญงสาว รปแกะสลกบนหนเนอออน เครองประดบททาดวยทองและเงน สรอยทองคา สรอยลกปด

60

เครองปนดนเผาเขยนลวดลาย เครองทองแดงและทองเหลอง นอกจากน พวกเขายงรจกประดษฐอกษรของตนเอง และมความเชอทางศาสนา โดยนบถอสงศกดสทธตางๆ ทมอยในธรรมชาต ทงคน สตว ตนไม และสงของตางๆ มการเพาะปลกพชเกษตร เชน ฝาย ขาวสาล ถว งา ขาวโพด พบหลกฐานการคากบตางแดนทงทางบกและทางทะเล เชน เปอรเชย อรกานสถาน เมโสโปเตเมย ธเบต โดยพบโบราณวตถ เชน หอยสงขจากอนเดย หนส เงน อญมณจากเปอรเชยและอรกานสถาน หยกจากธเบต และมการขดคนพบอารยธรรมนกวา 100 แหงบรเวณแมนาสนธ สวนใหญอยในปากสถาน

ซากเมองโมเฮนโจดาโร ทมา http://th.wikipedia.org/wiki/

อารยธรรมลมแมนาสนธเสอมสลายตงแตประมาณ 2000 ปกอนครสตศกราช โดยไมทราบสาเหต

ทชดเจน สนนษฐานวาอาจเกดจากภยพบต เชน แผนดนไหว นาทวมเมอง และโรคระบาด หรออาจถกรกรานจากชนชาตอน (อารยน) ทมอานาจเหนอกวา

ตอมาราว 2,500-2,000 กอน ค.ศ ชาวอนโด-อารยน ผวขาว รางสง จมกโดง พดภาษาตระกล อนโด-ยโรเปยน (ภาษาสนสกฤต) เปนพวกนกรบและมอาชพเลยงสตวเรรอน อพยพมาจากแถบทะเลสาบ แคสเปยน บกรกเขามาทางเทอกเขาฮนดกช มายงลมนาสนธ ขยายความเจรญมาทางลมแมนาคงคา เกดการสรบระหวางชาวดราวเดยนและอารยน ชาวดราวเดยนแพสงคราม ตองเคลอนยายสภาคกลางและภาคใตของอนเดย โดยมศนยกลางอยทเมองมทราส (Madras) หรอเมองเชนไน (Chennai) ปจจบน ดงนนชวง 1,500 ปกอน ค.ศ.– ค.ศ. 6 เปนอารยธรรมทชาวอารยนสรางขน จนกลายเปนแบบแผนของอนเดยตอมา

สมยพระเวท (2,000 -1,000 กอนครสตศกราช) อารยน มการขยายตวไปทางตะวนออกมการตงถนฐานและ สถาปนาเปนอาณาจกรเลกๆ มราชาเปนผนาทางการปกครอง อารยนรบเอาขนบธรรมเนยมประเพณของ ดราวเดยนมาใช ตอมาพวกอารยนไดกาเนดระบบวรรณะขน เพอแบงแยกและรกษาความบรสทธทางเชอชาต

หลกฐานสาคญทางประวตศาสตรทกลาวถงอารยธรรมอารยนยคแรกหรอยคพระเวทตอนตน (ประมาณป 1,500-1,000 กอนครสตศกราช) คอ คมภรพระเวท ซงเปนทงบทสวดสรรเสรญบชาเทพเจาหลกปฏบตในพธกรรม

61 ทางศาสนาและหลกปรชญาของศาสนาพราหมณ-ฮนด นอกจากนยงมวรรณกรรมสาคญอก 2 เรองคอ มหากาพยเรองมหาภารตะ และรามายณะ ซงใหความรและความเขาใจเกยวกบสถาบนตางๆ ของอนเดยโบราณโดยเฉพาะดานการปกครอง สงคม และศาสนา อนง ภาษาทใชในวรรณกรรมเหลาน คอ ภาษาสนสกฤตซงเปนภาษาของพวกอารยน ดงนนภาษาสนสกฤตจงแพรหลายสบทอดตอมาถงปจจบน

ในระยะแรก พวกอารยนมการปกครองในลกษณะนครรฐ แตละรฐเปนอสระตอกน บางแหงมหวหนาเผาเปนผปกครองและบางแหงมกษตรยปกครอง แตเนองจากอารยนเปนชนชนปกครองและเปนพวกอนโด-ยโรเปยนจงไมตองการใหมการผสมผสานทางเชอชาตกบชาวพนเมองเดมซงแตกตางจากตน พวกเขาไดกาหนดโครงสรางของสงคมโดยจาแนกกลมคนเปน 4 วรรณะคอ วรรณะพราหมณ ซงเปนวรรณะสงสดผประกอบพธกรรมและ สบทอดศาสนา รองลงมา คอ วรรณะกษตรย เปนชนชนปกครองหรอนกรบ วรรณะท 3 คอ วรณะแพศย เปนสามญชนทวไป และวรรณะศทร ไดแก ชาวพนเมองซงทาหนาทรบใชวรรณะอนๆ นอกจากนยงหามไมใหมการ แตงงานขามวรรณะ หากมการฝาฝน บตรของผทแตงงานขามวรรณะจะตองเปน พวกจณฑาล ซงมสถานะตาทสด และไมไดรบอนญาตใหเขารวมในสงคมของวรรณะอนๆ

ศาสนาของพวกอารยนคอศาสนาพราหมณ-ฮนด ทนบถอเทพเจาสาคญ 3 องคคอ พระศวะหรอพระอศวรเปนเทพเจาทมอานาจสงสด พระวษณหรอพระนารายณซงจะอวตารลงมาเกดในโลกมนษยเพอดบทกขเขญ และพระพรหมผสรางโลก พราหมณเปนผทตดตอกบเทพเจาไดดวยการประกอบพธกรรมและรายบทสวดมนตบชา เทพเจาตามคมภรพระเวท ดงนนจงมบทบาทสาคญในสงคมอนเดย อนง ศาสนายงสอนใหคนยอมรบเรองการ เวยนวายตายเกด ทาใหชาวอนเดยยอมรบชะตากรรมของตนในโลกปจจบน ซงรวมถงการดารงอยในวรรณะทถกกาหนดมาตงแตเกด แลวมงทาความดเพอจะไดหลดพนจากวฏสาร นบวาศาสนาพราหมณ-ฮนดมอทธพลสาคญตอการหลอหลอมความคด ความเชอ และวถชวตของชาวอนเดยมาก อารยธรรมอนเดยสมยประวตศาสตร

สมยมหากาพย (1,000 – 500 กอนครสตศกราช) สมยมหากาพย เกดอาณาจกรใหมบรเวณลมนาคงคามลกษณะเปนนครรฐอสระ “ราชา” เปนผปกครอง แบบราชาธปไตย (monarchy) มฐานะเปนสมมตเทพ เชน อาณาจกรมคธ วชช อวนต วเทหะ ฯลฯ มการแบง วรรณะชดเจน 4 วรรณะ ไดแก พราหมณ กษตรย(นกรบ) แพศย ศทร(ทาส) มการตดตอคาขายทางเรอ กบอาณาจกรเมโสโปเตเมย อยปต อารเบย สมยนจะมวรรณกรรมทสาคญ คอ มหากาพยมหาภารตยทธ เปนสงครามกลางเมองททงกรเกษตรระหวางตระกล ปาณฑพและเการพตนตระกลเปนเชอสาย อนโด-อารยน มการสอดแทรกบทบาทหนาทของคนทอยในสงคม ดงปรากฎใน “ภควทตคา” สอนในคนทาหนาทของตนในสงคมใหครบถวน และมหากาพยรามายณะ ทสะทอนใหเหนถงการแบงชนวรรณะ การขยายอาณาเขตของอารยนไปทางตอนใตทาสงคราม ปราบชาวดราวเดยน

สมยจกรวรรด ( 321 กอน ค.ศ. – ค.ศ. 220 ) การเมองการปกครองของอนเดยกาวมาสยคจกรวรรด เปนสมยทมความสาคญตอการวางพนฐานของแบบแผนทางสงคม ศลปะ วฒนธรรมอนเดยทยงคงสบเนองตอมาถงปจจบน สมยจกรวรรดแบงเปน 5 สมยดงน

62

1. จกรวรรดมคธ จกรวรรดมคธ ตงอยบรเวณภาคตะวนออกของลมแมนาคงคา ขยายอานาจปกครองดนแดน

ตะวนตกเฉยงเหนอของอนเดย เปนแคนทมอนภาพมากทสดในศตวรรษท6 กอนครสตศกราช กษตรยทมชอเสยงของมคธ 2 พระองค คอ พระเจาพมพสาร พระเจาอชาตศตร ไดขยายอานาจของมคธออกไปอยางกวางขวาง จนกระทงแควนมคธเปนจกรวรรดขนาดใหญทปรากฏขนครงแรกในอนเดย ระบอบการปกครอง กษตรยมอานาจสงสด มขนนาง 3 ฝาย คอ ฝายบรหาร ฝายตลาการ และฝายการทหาร รวมเรยกวา มหามาตระ สงทแสดงถงอารยธรรมอนรงเรองของจกรวรรดมคธ คอ พระพทธศาสนา จกรวรรดมคธกลายเปนศนยกลางของพทธศาสนา สงผลใหพระพทธศาสนาเผยแผไปไดกวางไกล ขณะเดยวกนศาสนาพราหมณกกาลงเสอมลง

มการใชภาษาบาล (มคธ) เกดศาสนาเชน ผกอตงคอ มหาวระ ตอมาถกเปอรเชยรกราน ทาให อนเดยไดรบอทธพลการเขยนอกษรแบบอารบค (ตอมาพฒนาเปนอกษร ขโรษต โดยพระเจาอโศกมหาราชใชเขยนจารก) และการทาเหรยญเงน จากเปอรเชย

หวเสาในสมยพระเจาอโศกมหาราช ทมา https://www.google.co.th/search

2. จกรวรรดเมารยะ

ราชวงศโมรยะกอตงขนเมอ พ.ศ. 221 (322 ปกอนครสตศกราช) โดยเจาชายจนทรคปตเมารยะ ผโคนลมราชวงศนนทะ และทรงขยายอานาจอยางรวดเรวไปทางตอนกลางและตะวนตกของอนเดย การปกครอง รวมอานาจไวทพระมหากษตรยและเมองหลวง จกรพรรดทรงอานาจสงสดในการบรหาร การตรากฎหมาย การศาล และการทหาร มสภาเสนาบดทเปนขาราชการชนสง และสภาแหงรฐเปนสภา ทปรกษา มการสรางถนนขนาดใหญ เชอมภาคตะวนตกเฉยงเหนอ กบกรงปาฏลบตร มการสารวจสามะโนครวประชากร มระบบชลประทาน หนวยงานสบราชการลบ การใชใบผานทางสาหรบคนตางชาต และ มการสรางมหาวทยาลยแหงแรกขน

63

กษตรยทมชอเสยงคอพระเจาอโศกมหาราช (273-236 กอนครสตศกราช) ทรงทานบารง พระพทธศาสนา และสงเสรมใหเผยแผพระพทธศาสนาไปยงดนแดนตางๆ ทรงไดปลดขอหามตางๆ ในศาสนาพราหมณบางขอ เชน การแบงชนวรรณะ อนญาตใหหญงมายแตงงานใหมได และหนมานบถอศาสนาพทธ ทรงใหมการจารกบนเสาหนทตงอยตามดนแดนตางๆเปนหลกของศลธรรมทสอดคลองกบทกศาสนา (เรยก หวเสาสมยพระเจาอโศกมหาราช)

ราชวงศโมรยะไดสนสดลงราว 186 ปกอน ตอมา ค.ศ. ท 1 พวกกษาณะผเรรอนปกครอง ตอนเหนออนเดย มกษตรยทสาคญคอ พระเจากนษกะปกครองดนแดนทเรยกวาแควนคนธาระ ทรงนบถอ พทธศาสนา ใหกาเนดนกายมหายาน โปรดใหจารกคาสอนของพระพทธองคลงบนแผนทองแดง

ทมา http://ancientsocial.exteen.com/

3. สมยแบงแยกและการรกรานจากภายนอก ความเสอมอานาจของราชวงศเมารยะมผลกระทบตออนเดย 2 ประการ

1. อาณาจกรใหญนอยแบงแยกออกเปนอสระ 2. เกดการรกรานจาก กรก อหราน เปอรเชย ศกะ กษาณะ

ยคนเปนยคสมยแหงการคาและความหลายหลายทางวฒนธรรม ไดแก กรกและเปอรเชย ไดถายทอดวฒนธรรม โดยผานทางดานปรชญา วทยาการ และศลปกรรม

4. จกรวรรดคปตะ (ค.ศ. 320-535)

ทมา https://sites.google.com/site/phensirikm/

64

ในสมยพระเจาอโศกมหาราชและพระเจากนษกะแหงราชวงศกษาณะไดทรงนบถอพทธศาสนานยายหนยาน และมหายาน และไดทรงเผยแพรพทธศาสนาออกไป ในระยะทพทธศาสนารงเรอง ลทธฮนดหมดความสาคญลงชวระยะเวลาหนง หลงจากนนมการรนรลทธฮนดขนมาใหม ระยะทมการรนรลทธฮนด เรยกวา สมยฮนดใหม เปนสมยทราชวงศคปตะไดปกครองสวนใหญของอนเดย

สมยคปตะ ถอวาเปนยคทองของฮนดทางตอนเหนอ ตนครสตศตวรรษท 4 พระเจาจนทรคปต ท 1 ตงราชวงศคปตะทเมองปตลบตร โอรสของพระองค ชอ พระเจาสมทรคปต ทรงขยายดนแดนออกไปกวางไกล ทรงทาเหรยญทองสลกเรองราวเกยวกบพระองค แลวนาไปไวทเสาหนของพระเจาอโศก ราชวงศคปตะรงเรองมากในสมยของพระเจาจนทรคปตท 2 (ค.ศ.376-415) เพราะนอกจากจะชนะพวกสากะแลว ทรงรวมดนแดนตะวนออกและทางเหนอไวในอานาจ ทรงสนบสนนศลปะ วทยาศาสตร และวรรณคด ในสมยนวรรณคดและศลปกรรมเรองรมาก ไดชอวาเปนยคทองของวรรณคดสนสกฤต กวทมชอคอ กาลทาส แตงโคลง ฉนท กาพย กลอนและบทละครทมชอเสยงทสดของกาลทาส คอเรอง ศกนตลา

ศนยกลางการศกษาวทยาการอยทมหาวยาลยนาลนทา ซงเปนมหาวทยาลยสงฆแหงแรกของโลก การประดษฐคดคนหลายอยางของนกวทยาศาสตรชาวอนเดยในยคน เชน การทาสบและซเมนต แพทยในสมยราชวงศคปตะไดรบการยกยองวามวธการและเทคนคสงในการรกษาโดยเฉพาะในการผาตด

การปกครองสมยคปตะเปนแบบกระจายอานาจไปตามทองถน การคาเจรญขนมาก มการคาขาย มากขนกบเอเซยตะวนออกเฉยงใต หมเกาะอนโดนเซย มาเลเซย กมพชา และประเทศไทย พอคาทรารวยนยมบรจาคเงนเพอสรางงานสาคญทางศาสนา เชน สถปทสญจ อมาราวาต ฯลฯ วดพทธกลายเปนเจาของทดนมากมาย ภาษาสนสกฤตกลายเปนภาษาของผรหนงสอและเปนภาษาทใชในราชการ

ภาพเขยนทถ าอชนตา

ทมา https://sites.google.com/site/phensirikm/

65

5. อนเดยหลงสมยจกรวรรดคปตะ ราชวงศคปตะเรมเสอมอานาจลงชนตางชาตไดรกรานอนเดย ภาคเหนอแบงแยกเปนแควนเลกๆ มราชวงศตางๆ เขามายดครอง หลงการสนสดจกรวรรดคปตะ ชนชาตทมากรกรานนบถอพราหมณ จงไดกวาดลางชาวพทธและวดใหสนซาก แตพระพทธศาสนาในอนเดยยงคงรงเรองอย 6. จกรวรรดโมกล (ค.ศ.1526-1658)

ราชวงศโมกล พระเจาบาบร ผกอตงราชวงศโมกล นบถอศาสนาอสลาม พระองคทรงเปนนกรบ ทกลาหาญ และปกครองประเทศตามแบบเจงกสขาน พระเจาบาบรนอกจากเปนนกรบแลวยงเปนนกประพนธ ทรงเขยนกลอนไดทงภาษาเปอรเซยและภาษาเตอรก ทรงนาวรรณคดและดนตรจากเปอรเซยมาใหอนเดย เมอ วางจากศกสงคราม ทรงใชเวลาในการสรางพระราชวง สเหรา สวน สะพาน ทรงจางสถาปนกมาจากเมองอสตนบล (ตรก) กษตรยอนเดยทมชอวาเปนผสรางจกรวรรดโมกลทแทจรง คอ พระเจาอคบารมหาราช (ค.ศ.1556-1605) ทรงเปนนกรบทยงใหญ อาณาจกรของพระองคกวางใหญ ทรงเปนนกปกครองทชาญฉลาดทรงทราบวธการปกครองประเทศใหญทเตมไปดวยพลเมองหลายเผาพนธ หลายศาสนา และหลายภาษา ทรงรบอทธพลมาจากอหราน พระองคอภเษกสมรสกบเจาหญงอนเดยเพอเปนตวอยาง เปดโอกาสใหคนฮนดเขารบราชการเทาเทยมกบพวกมสลม การผสมกนระหวางภาษาเปอรเซยและภาษาฮนดทาใหเกดภาษาใหม เรยกวา ภาษาอรด เกดเมองใหม คอ City of Victory เตมไปดวยสเหรา ราชวง สถานทสาธารณะ บานเรอน ศาสนาทกศาสนามอสระในการเผยแพรศาสนาของตน สรางสามคคใหเกดขนในชาต ค.ศ.1612-1613 พระเจาชาหเจฮน ขนครองราชย ทรงขยายอาณาเขตไปถงเดคคาน ทรงดาเนนนโยบายแบบอยางพระเจาอคบาร ทรงมพระทยกวางรบทกศาสนา และคนทกเชอชาตเขามาในอาณาจกรของพระองค เชน ดช องกฤษ ปอรตเกส ฝรงเศส ตางเดนทางเขามาคาขายและเผยแพรศาสนา ทรงสรางสเหรามก (Pearl Mosque) และทชมาฮาล (Taj Mahal) ขนทเมองอครา รมฝงแมนา ยมนา ปลายสมยราชวงศโมกลกษตรยทรงใชจายรมเรอย ตองเพมภาษและเพมการเกณฑแรงงาน ทาใหราษฎรอดอยาก และยงกดขทาลายลางศาสนาฮนดและชาวฮนดอยางรนแรง เกดความแตกแยกภายในชาต เปนเหตใหองกฤษคอยๆเขาแทรกแซงและครอบครองอนเดยทละเลกละนอย ในทสดองกฤษลมราชวงศโมกลและครอบครองอนเดยในฐานะอาณานคมองกฤษ

ทชมาฮาล

ทมา https://th.wikipedia.org/wiki/

66 สมยโบราณ ชวงเวลา เหตการณสาคญ 2,500 – 1,500 ปกอนครสตศกราช สมยอารยธรรมลมแมนาสนธของชนเผาดราวเดยน 1,500 ปกอนครสตศกราช ชนเผาอารยนรกราน และเขาไปตงถนฐานในภมภาคเอเซย 2,205 -1,767 ปกอนครสตศกราช ชาวจนไดกอตงราชวงศเซยะ เปนราชวงศแรกในดนแดนลม แมนาฮวงเหอ 1,767 – 1,122 ปกอนครสตศกราช สมยราชวงศชางปกครองประเทศจนและมการประดษฐตวอกษร 1,122 – 256 ปกอนครสตศกราช สมยราชวงศโจวเปนสมยศกดนาและสงครามระหวางรฐ 623 – 543 ปกอนครสตศกราช พระพทธเจาทรงประสตและเผยแผพทธศาสนาในอนเดย 600 – 322 ปกอนครสตศกราช แควนมคธเรมการรวมจกรวรรด 322 – 184 ปกอนครสตศกราช สมยราชวงศเมารยะปกครองอนเดยและสมยพระเจาอโศก มหาราช 221 – 210 ปกอนครสตศกราช จกรพรรดฉนซอหวงตทรงรวบรวมจกรวรรดและราชวงศฉน ปกครองประเทศจน 206 ปกอนครสตศกราช – ค.ศ. 220 สมยราชวงศฮนปกครองจกรวรรดจน 184 ปกอนครสตศกราช – ค.ศ. 325 อนเดยอยในสมยของความแตกแยกทางการเมองและการ รกรานจากตางชาต ค.ศ. 325 – ค.ศ. 535 ราชวงศคปตะปกครองอนเดยภาคเหนอและเปนยคทองของ อารยธรรมอนเดย ค.ศ. 220 จกรวรรดจนแตกแยกออกเปนสามแควน ถอเปนการสนสด สมยโบราณในประวตศาสตรจน ค.ศ. 535 ราชวงศคปตะถกโคนลม ถอเปนการสนสดสมยโบราณใน ประวตศาสตร อนเดย สมยกลาง ค.ศ. 220 – ค.ศ. 280 จกรวรรดจนแตกแยกออกเปนสามแควน เปนการเรมตนสมยกลางใน ประวตศาสตรจน ค.ศ. 317 – ค.ศ. 589 จนอยในสมยความแตกแยกทางการเมองและการรกรานจากตางชาต ค.ศ. 589 – ค.ศ. 618 ราชวงศสยรวบรวมแผนดนจนเปนปกแผน ค.ศ. 618 – ค.ศ. 907 ราชวงศถงปกครองประเทศจน จกรวรรดจนมความเจรญรงเรองทาง อารยธรรม ค.ศ. 907 – ค.ศ. 979 จกรวรรดจนเกดความแตกแยกออกเปนรฐตาง ๆ ค.ศ. 960 – ค.ศ. 1279 ราชวงศซงครองประเทศจนและถกรกรานจากพวกอนารยชน ค.ศ. 1206 – ค.ศ. 1279 จกรวรรดมองโกลแผขยายอานาจไปทวทงเอเชยและยโรป

67 ชวงเวลา เหตการณสาคญ ค.ศ. 1279 – ค.ศ. 1368 ราชวงศหยวนของชาวมองโกลปกครองประเทศจน ค.ศ. 553 – ค.ศ. 1200 อนเดยแตกแยกออกเปนแควนตาง ๆ ค.ศ. 1200 – ค.ศ. 1526 พวกเตอรกยดไดภาคเหนอของอนเดยแลวสถาปนารฐสลตานแหง เดลฮขน เรมตนสมยมสลมในอนเดย (ค.ศ. 1200 – 1858) สมยกลางในประวตศาสตรอนเดยสนสดลงใน ค.ศ. 1526 สมยใหม ค.ศ. 1368 ชาวจนรวมกาลงขบไลชาวมองโกลไป แลวสถาปนาราชวงศหมงขน สมยกลางสนสดลง แลวเรมตนสมยใหมในประวตศาสตรจน ค.ศ. 1498 วาสโก ดา กามา นาเรอโปรตเกสเดนทางมาถงเมองกาลกตในอนเดย ค.ศ. 1526 พวกโมกลจากเอเชยกลางเขาโคนลมรฐสลตานแหงเดลฮ และสถาปนา ราชวงศโมกลขนปกครองอนเดย ค.ศ. 1556 – ค.ศ. 1605 สมยจกรพรรดอกบารมหาราชปกครองอนเดยเปนสมยเจรญรงเรอง ของราชวงศโมกล ค.ศ. 1644 ราชวงศหมงถกโคนลมโดยชนเผาแมนจ ซงสถาปนาราชวงศชงขน ปกครองประเทศจน ค.ศ. 1658 – ค.ศ. 1707 จกรพรรดออรงเซบแหงราชวงศโมกลปกครองอนเดย ค.ศ. 1661 – ค.ศ. 1722 จกรพรรดคงซปกครองประเทศจนซงเปนการเรมตนสมยรงเรองของ ราชวงศชง ค.ศ. 1757 – ค.ศ. 1763 เกดสงครามระหวางองกฤษกบฝรงเศสในอนเดยกบอเมรกา องกฤษ ชนะสงครามจงเขามมอทธพลในอนเดยมากขน ค.ศ. 1736 – ค.ศ. 1796 สมยเฉยนหลงปกครองประเทศจน ถอเปนสมยของความเจรญรงเรอง ระยะสดทายของราชวงศชง ค.ศ. 1840 – ค.ศ. 1842 เกดสงครามฝนระหวางจนกบองกฤษ จนแพสงครามตองเปดประเทศ ใหกบชาตตะวนตก ค.ศ. 1857 – ค.ศ. 1858 เกดกบฏซปอยตอตานองกฤษในอนเดยแตอนเดยแพ องกฤษจงเขา มาปกครองอนเดยโดยตรง ค.ศ. 1853 – ค.ศ. 1864 เกดกบฏไทเผงในจน ค.ศ. 1858 – ค.ศ. 1860 เกดสงครามระหวางจนกบองกฤษและฝรงเศส จนแพสงคราม ค.ศ. 1858 – ค.ศ. 1947 องกฤษปกครองอนเดยในฐานะอาณานคม ค.ศ. 1894 – ค.ศ. 1895 เกดสงครามระหวางจนกบญปน จนแพสงคราม ค.ศ. 1900 เกดกบฏนกมวยในจน ค.ศ. 1914 – ค.ศ. 1918 ญปนและจนเขารวมสงครามเปนฝายสมพนธมตรใน สงครามโลกครงท 1 ค.ศ. 1937 – ค.ศ. 1945 ญปนรกรานจนและเอเชยตะวนออกเฉยงใต

68

สมยปจจบน ชวงเวลา เหตการณสาคญ ค.ศ. 1945 ญปนแพสงครามโลกครงท 2 ค.ศ. 1947 อนเดยและปากสถานไดรบเอกราช ค.ศ. 1949 จนปกครองดวยระบอบคอมมวนสต ค.ศ. 1966 – ค.ศ. 1976 การปฏวตวฒนธรรมในจน ค.ศ. 1976 – ปจจบน จนเปลยนแปลงระบบเศรษบกจเปนแบบทนนยมภายใตการปกครอง ของพรรคคอมมวนสต ค.ศ. 1947 – ปจจบน อนเดยกลายเปนประเทศทปกครองโดยระบอบประชาธปไตยทม ประชากรมากทสดในโลก ค.ศ. 1997 ประเทศตาง ๆ ในเอเชยเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ ค.ศ. 2002 ตมอรตะวนออกเปนประเทศใหมทไดรบเอกราชจากอนโดนเซย

69

อารยธรรมอนคา

ชนเผาอนคาไดชอวาเปนชนเผาทมอารยธรรมสงสง และเปนแบบอยางแกชนเผาอนในแถบอเมรกาใตตลอดมา นาน นบพนๆป ยคสมยทชนเผาอนคาปกครองอาณาจกรอนกวางใหญไพศาลนน นบวามความเจรญรงเรองมาก ผลงานดานสถาปตยกรรม และประตมากรรม ตลอดจนสงกอสรางตางๆทกลายเปนแบบอยางแกชนเผาอนนน ทาใหผพบเหนรสกประหลาดใจมาก เนองจากบางแหง สรางอยบนเทอกเขาสงทามกลางหบเหวลก และปาดงดบทหางไกลจากแหลงอารยธรรม จนยากทจะเชอไดวาชาวอนคาในสมยนนทาไดอยางไร นาเทคโนโลยสงสงมาจากไหน นบเปนเรองมหศจรรยมาก ทงๆทอาณาจกรอนคาสวนใหญอยในเขตทสงและมอากาศรอนจด แตสามารสรางความเจรญรงเรอง ในดานตางๆมากมายและทเปนปรศนาลบมาจนกระทงบดนกคอชนเผาอนคาไดรบมรดกตกทอดทางวฒนธรรมมาจากชนเผาใดและ เพราะเหตใดผลงานทางสถาปตยกรรมและประตมากรรมของชนเผาอนคาหลายแหงจง คลายคลงกบอารยธรรมของอาณาจกรอนคา ชนเผาอนคาอยทวปอเมรกาใต ในเขตเนอท สวนใหญของประเทศเปรปจจบน มนครคซโคเปนศนยกลางเปนแหลงอารยธรรมทเจรญทสด นบเปนเรองแปลก มากทอาณาจกรอนคา ตงอยในเขตทมลกษณะภมประเทศและภมอากาศทเหมาะสมกบวฒนธรรมการ ดารงชวตอยางแทจรง ซงในโลกเรามดนแดนทเหมาะสมเชนนเพยงสองสามแหงเทานน ในปลายศตวรรษท 5 อาณาจกร อนคา ไดครอบคลมพนทถง 1,950,000 ตารางกโลเมตร อารยธรรมสงสงของชาวอนคาทเปนแบบอยางแกชนเผาแถบอเมรกาใตมานานนบ พนๆปท โดดเดนมากคอรปแบบการจดระเบยบทางสงคมททาใหประชากรนบ ตงแตระดบสงสสดขนจกรพรรดลงมาจนถงชาวไรชาวนา ไดทางานตามบทบาทตาแหนงหนาท หรอสถานภาพอยางม

70 ประสทธภาพและมอสระเสร และความเจรญรงเรองของชาวอนคายงรวมไปถง ทางดานสถาปตยกรรม ประตมากรรม วศวกรรมโยธา ระบบชลประทานอกดวย ทนาประหลาดใจอยางยงกคอ ชนเผาอนคามชางฝมอเปนจานวนมากทมบทบาทตออารยธรรมทเจรญ รงเรองตอเนองกนไปไมหยดยง อาท ชางทอผา ชางปนหมอ ชางโลหะ ชางเหลก วศวกร ประตมากร สถาปนก ซงไดรวมกนผลตผลตภณฑ ตางๆดวยทองคาและเงน รวมทงไดกอสรางออกแบบตกแตงพระราชวง วหาร และปราสาทตางๆอยางวจตรตระการตา ประชาชนชาวอนคาทงมวลตางยกยองพระอาทตยเปนเทพเจาผยงใหญเปนท ประจกษทวไปวาชาวอนคามกจะบชาพระอาทตย ขณะเดนทางบนทสงชวงเวลากลางคน ชาวอนคาเชอวาลมปศาจซงเปนลมทหนาวเหนบ ถงกระดก พดลงมาตามแนวเทอกเขาแอนดส ในชวงเวลากลางคนหลงพระอาทตยตกและมกจะพดผานใตพนโลกตลอดเวลา ชนเผามายา ชาว มายา ผอาศยอยในดนแดนยคาทาน ในเมกซโกและกวเตมาลาในราวศตวรรษท 3-16 กอนครสตกาล นบเปนอกชนชาตหนงทมความกาวหนาลายคจนนกวชาการตางๆ พากนแปลกใจเปนอนมาก กลาวคอ ชาวมายามความเปนเลศทางดานการคานวณและดาราศาสตร สงทชาวมายาคดคนไดกคอ ปฏทนและการคานวณบางประการทไมนาเชอวา ชนเผาโบราณอนลกลบน จะสามารถทาไดโดยไมตองใชอปกรณสมยใหมเขาไปชวยแมแตนอย ปฏทนของชาวมายาใชในระยะวงโคจร 5,000 ป และวงโคจรทใกลกบปจจบนมากทสด จะจบลงในวนท 24 ธนวาคม ป พ.ศ.2554 (ซงตามความเชอของชาวมายากคอ พระเจา ของพวกเขาจะเสดจกลบลงมายงโลกนอกครง)

เลข 20 อนเปนเลขทชาวมายาเคาถอกนวาเปนเลขศกดสทธ คนโบราณพวกนมแนวคดทางตวเลขทนาสนใจมาก กลาวคอ มนษยในปจจบนนยมใชเลขฐานสบเปนหลก โดยยนพนอยบนนวมอทงสบ แตชาวมายากลบแตกตางกนไป เพราะพวกเขารวมนวเทาอกสบเขาไปดวยเปนเลข ฐาน 20 เลขศนยถกแทนดวยสญลกษณวงกลม เลขหนงดวยหนงจด เลขสองแทนดวยจดตามแนวนอน เลขสามดวยจดสามจด เลขหาแทนดวยเสนแนวขวาง เลขหกแทนดวยจดหนงจดเหนอเสนแนวขวางและเปนแบบนนไปตามลาดบ เลขสบเกาแทนดวยจดสเหลยมเหนอเสนแนวขวางสามเสนทซอนกนขนไป เลขยสบแทนดวยสญลกษณคลายวงกลมทมจดจดหนงอยดานบน ดงภาพ

71 ความสมพนธอกประการของปฏทนของชาวมายากคอ หนงอยนลหรอเดอนของพวกเขามอย 20 คน หรอ 20วน อาณาจกรมายาเปนอาณาจกรทยงใหญมาแตครงโบราณ ปจจบนอยในพนทประเทศกวเตมาลา ครงหนงอาณาจกรนเคยคกคกรงเรองเปนทสด เมองใหญๆเชน ตกลหรอพาเลงกอมประชากรรวมแสน เปนศนยกลางการเรยนรเรองคณตศาสตร ดาราศาสตร และเปนเมองทมอทธพลทางการคาเปนอยางมาก แตดวยเหตผลกลใดหาใครทราบ เมองยคแรกของชาวมายาเชนตกลกไดเรมเสอมสลายทละนอยในชวง ค.ศ. 200-900 นกโบราณคดรสก ประหลาดใจมากกบหลกฐานทวา ดวยเหตผลบางประการชาวมายาไดละทงเมองอนรงเรองของพวกเขาในชวงเวลา นน หยดชะงกอารยธรรมทกาลงเตบโตทงหลายทงมวลคลายๆกบวาจๆพวกเขาหมด กาลงใจในชวตกนไปแลว บางคนอาจนกถงการเขามาของชาวยโรปวาเปนสาเหตททาใหอารยธรรมมายาลมสลาย ไป ซงไมใช เพราะชาวยโรปเขามายงโลกใหมเมอราวๆ ศตวรรษท 17 ตอนนนอารยธรรมมายาเสอมสลายลงเกอบหมดแลวเหลอเพยงชนพนเมองกลมเลกๆ กระจดกระจายอยทวคาบสมทรยคาทานกบเมกซโกตอนใตเทานน มอะไรบางอยางททาใหชาวมายาหยดความกาวหนาทางอารยธรรมลง เหมอนชนชาตทเสยแรงกระตน เพราะจๆ พวกเขากหยดชะงกเอาเฉยๆ หลงจากรงเรองดวยอารยธรรมอนนาพศวงมาหลายศตวรรษ อะไรททาใหพวกเขาเปนแบบนน มทฤษฎวาดวยการลมสลายของอารยธรรมมายาขนมามากมาย นกวชาการบางคนเชอวาเกดจากการททาสกบประชาชนลกขนมาโคนลมชนชนปกครองผเผดจการ แตไมมหลกฐานอะไรชชด การจะเขาใจอารยธรรม ในสายตาของมนษยสมยใหมชาวมายาไมไดตางอะไรไปเลยจากมนษยถาสมยหน ไมมอะไรมากไปกวาการสรางประมดดวยศลาอยางไรเหตผล ไมมเทคโนโลยดานสกดแรหรอถลงโลหะ ไมมอาวธมากกวามดและหอก นกวชาการหลายคนมองชาวมายาเปนอจฉรยะผไรสต คอทงๆทพวกเขาเชยวชาญดานคณตศาสตร ดาราศาสตร และสถาปตยกรรม แตกลบไมไดนามาสรางสรรคหรอแผขยายอารยธรรมแตประการใดเลย นกวชาการไมสามารถอธบายไดวาทาไมอารยธรรมทรนฝาอปสรรคมาจนรงเรองได ขนาดนนจๆ กลบเสอมสลายลง อจฉรยะทางดาราศาสตรและคณตศาสตรชาวมายาหายไปไหนหมด พวกเขาสงผานมรดกอะไรใหแกชนรนหลงบาง ทาไมจงทงเมองใหญอยาง ตกล อกซมล พาเลงกอ และ ชตเซนอซา เอาไว หลงเหลอแตเพยงซากปรกหกพงอยกลางปาดงดบในกวเตมาลา แลวกวาดภาพแกะสลก ทาเสนสายดวยรหสภาษาทไมมใครอานออกเอาไว แตปฏทนของชาวมายาเปนตวอยางทดทแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวาง เวลาและตวเลข ภาพดานลางเปนตวแทนวนในแตละเดอนของพวกเขา ซงในบางครงจะถกผนวกเขากบสญลกษณทเรยกวาโซลคน อนเปนแกนตวเลข 13 ตว ถกออกแบบใหอยในลกษณะของแกนสอดประสาน เพอใหไดมาซงการประสานกนระหวางจตใจและแกแลคซ

72

แกนตวเลขสอดประสานเพอใหไดมาซงการสอดประสานกนของแกแลคซ นกวชาการนอยคนนกทจะเขาใจเรองน แนวคดนขดแยงกบทฤษฎทางวทยาศาสตรซงตงอยบนพนฐานของปรากฏการณทางกายภาพ นกโบราณคดหลายคนไมสามารถหาคาตอบไดวา ทาไมชาวมายาจงพฒนานครรฐไดอยางยงใหญ สรางสถาปตยกรรมไดมากมาย แตไมปรากฏหลกฐานวาพวกเขาจะประยกตนาความรนไปใช และพฒนาอารยธรรมของพวกเขาไปในรปแบบอารยธรรมของชาวตะวนตกอยางทควรจะทา เชน การยกระดบความเปนอย พฒนาเรองการขนสง การสอสาร อาวธยทโธปกรณ แบกทนเปนมาตรวดเวลาของชาวมายา กนเวลาราว 395 ปของมนษยปจจบน แนวคดนคอนขางซบซอนแตเชอวาชาว Myth นาจะทาความเขาใจไดไมยาก แนวคดนมอยวา ชาวมายามวตถประสงคในการอยบนโลกทแตกตางออกไป มหลกฐานมากพอทจะชใหเหนวาชาวมายามหนาทวางตาแหนงโลกและระบบสรยะ ใหสอดคลองกบประชาคมแกแลกซทใหญกวา โดยไดรบบญชาจากเทพเจาของพวกเขา

ภารกจหลกของชาวมายามอะไรบางนนพวกเรายงไมมหลกฐานทแนชด เดาไดเพยงแตวาเมอถงประมาณ ค.ศ.830 หรอสนสดแบกทนทเกา ชาวมายากไดจากไป บางคนยงหลงเหลอทายาทไวทนในฐานะผพทกษหรอ การเดยน ทงรหสของพวกเขาเอาไวอนไดแก โซลคน แกนตวเลขประสานของชาวมายาเพอใหไดมาซงการ สอดประสานแหงหวงจกรวาล

73

ปฏทนของชาวมายา

ชาวมายาวดขนาดของเวลาจากเลกไปสใหญ จากวนาทเปนนาท ชวโมง วน เดอน ฯลฯ อารยธรรมตะวนตกวดเวลาตามปฏทนเกรเกอเรยนซงกนเวลา 365 วน/ป อนเปนคาบเวลาทโลกโคจรรอบดวงอาทตย ถดจากปเรากมายนอยบนเลขฐาน 10 นนคอ 10 ปตอ 1 ทศวรรษ, 10 ทศวรรษตอ 1 ศตวรรษ, 10 ศตวรรษตอ 1 สหสวรรษ แตปฏทนของชาวมายานนแตกตางออกไปเพราะตงอยบนคาของเลข 20 เปนหลก 1 คน จะแทนคาแทน 1 วน นบตามแบบของเราคอโลกหมนรอบตวเองครบ 1 รอบ อยนล แทนคา 1 เดอนประกอบดวย 20 คน สวนปของมายาแทนดวย ทนอน ประกอบดวย 18 อยนล หรอ 360 คน (ใกลเคยงกบ 365 วนของพวกเรามากทเดยว) 1 คาทน ของชาวมายาเทยบไดกบ ทศวรรษ ของพวกเราเพยงแตยาวกวา 2 เทา เพราะระบบเลขของพวกเขาคอฐาน 20 ดงนน 1 คาทนจะมความยาวประมาณ 19.5 ป สาหรบ 1 แบกทนจะยาว 20 คาทน หรอประมาณ 394.5 ป จดเรมการสรางสรรคของชาวมายาตามบนทกของพวกเขาซงบนทกเวลาไดเทยงตรงมากนน จะอยประมาณ 3,116 ปกอน ค.ศ. วงจรนจะกนเวลา 13 แบกทน ของพวกเขา หรอ 5,129 ปของพวกเรา แบกทนทเกาสนสดลงราวป ค.ศ. 830 ดงนนจดสนสดของแบกทนท 13 จงนาจะอยท ค.ศ. 2012 โดยประมาณ ตามแผนท ดาราศาสตรปจจบนคอจดระหวางดาวฤกษสองดวงในกลมดาวเซนทอรใต มระหางจากโลกของเรา 139 ปแสง จดเชอมระหวางโลกและดาวอนไกลโพนของชาวมายาดวงนกคอ คซาน ซอม

74

ปากาล โวทาน ผนาชาวมายาผยงใหญทสดเทาทเคยมมา อาณาจกรมายาคลาสสคมความรงเรองถงขด

สดในยคการปกครองของเขา ปา กาล ตายในป ค.ศ. 683 ภาพนคดลอกมาจากภาพนนแกะสลกบนฝาหนของเขาทพบใน ค.ศ. 1952 ในอโมงคฝงศพทตบแตงไวอยางสวยงาม ในวหารแหงคาจารก (Temple of inscriptions) ทพาเลงกอในเชยพส ประเทศเมกซโก นกคดนกเขยนบางคนเรยกปากาลวาผแทนแหงแกแลกซ ผอาศยคซาน ซอม เพอไปถง ฮแนบ ค หลงจากทภารกจของเขาลลวงไปแลว คาวามายา เปนคาศาสนาฮนด หมายถง ตนกาเนดของจกรวาล

75

การตดตอระหวางโลกตะวนตกกบโลกตะวนออก การตดตอระหวางโลกตะวนออกกบโลกตะวนตกมการตดตอกนมาเปนเวลากวา 2,000 ป ดวยเหตผลทางเศรษฐกจ การคา การทาสงคราม การขยายดนแดน การเผยแผศาสนาและอน ๆ กอใหเกดการแลกเปลยนความเจรญ โดยมสาเหตและรปแบบการตดตอทสาคญดงน 1. การตดตอคาขาย ในระยะแรกของการตดตอระหวางโลกตะวนออกกบโลกตะวนตก เรมตนจากการคาขาย ทพอคาชาวตะวนตกกบตะวนออกไดอาศยเสนทางทเรยกกนในสมยหลงวา “เสนทางสายไหม” (Silk Road) เสนทางนเรมจากกรงฉางชาน (เมองซอานในปจจบน) ประเทศจนไปทางตะวนตก ผานทะเลทราย ในเอเชยกลาง จนถงเมองทารมฝงทะเลเมดเตอรเรเนยน แลวลงเรอตอไปทวปยโรป สนคาสาคญทพอคาชาวตะวนตกตองการคอผาไหม สวนสนคาทโลกตะวนออกตองการ เชน หนมคา งาชาง เปนตน ตอมาเสนทางทางบกไดลดความสาคญลงเมอมการ พฒนาเทคนคการตอเรอและเดนเรอทาใหการตดตอคาขายขยายวงกวาง เสนทางการคาจงได เปลยนมาเปนเสนทางทางทะเลทเรยกกนในสมยหลงวา “เสนทางเครองเทศ” (Spice Route) เนองจากชาวตะวนตกมความตองการเครองเทศและเนอสตวมากขน

แผนทเสนทางสายไหม(ทางบก) และเสนทางเครองเทศ (ทางทะเล)

ทมา : http://www.upload.wikimedia.org/wikipedia/

2. การเผยแผศาสนา เนองจากชาวตะวนตกมความเชอวาพระผเปนเจาจะพอพระทย หากสามารถชกชวนผทอยหางไกลมานบถอศาสนาครสตไดและคดวาชาวพนเมองทนบถอศาสนาครสตจะใหความเชอถอตนมากกวาพวกทไมไดนบถอ เปนเหตใหชาวตะวนตกตองการจะเผยแผศาสนาไปยงดนแดนโลกตะวนออกพรอมกบการคาขายดงนน การเผยแผศาสนาจงทาใหเกดการ แลกเปลยนอารยธรรมระหวางกน 3. การทาสงครามและการขยายอานาจ เชน สงครามครเสด ซงเปนสงครามระหวางครสตศาสนกชนตะวนตกกบพวกมสลมในตะวนออกกลาง ทสงผลใหชาวตะวนตกไดมโอกาสสมผสกบอารยธรรมของโลก ตะวนออก และเกดการแลกเปลยนอารยธรรมและการตดตอทางการคาและนาไปสการรนรศลปะวทยาการของยโรปในเวลาตอมา นอกจากการทาสงครามแลวยงมการขยายอานาจไปยงดนแดนอน เชน ในสมยพระเจา อเลกซานเดอรมหาราช แหงมาซโดเนย (อารยรรมกรก) มการขยายอานาจจากดนแดนกรกไปจนถงเอเชยกลาง ทาใหอทธพลของอารยธรรมกรกไดแผขยายมายงเอเชยอยางแพรหลาย

76

แผนทเสนทางเดนทพจากฝรเศสไปนครเยรซาเลม, การขยายอานาจของกรกสมยพระเจาเอลกซานเดอรมหาราช ในสงครามครเสด ในเอเชยกลาง

ทมา : https://www.encrypted-tbn3.gstatic.com/ , http://www.vcharkarn.com/

4. การผจญภยแสวงหาโชค ในยครนรศลปวทยาของชาวตะวนตกเรมหนมาสนใจเรอง รอบๆ ตว ความเชอวาโลกแบน และเรอทแลนไปในทองทะเลอนกวางใหญอาจตกขอบโลก จงทาใหชาวตะวนตกหนมาสนใจตอความลลบของทองทะเลทขวางกนพวกเขากบโลกของตะวนออก ประกอบกบการพฒนาเรอทมความแขงแรง ทสามารถแลนในมหาสมทรไดดขน ทาใหชาวตะวนตกมโอกาสเดนทางไปเผชญโชคไปคาขายหรอไป ตงถนฐานในดนแดนใหม และไดนาวฒนธรรมการดารงชวตของชาวตะวนตกไป เผยแพร ดวย สรป การตดตอระหวางโลกตะวนตกกบโลกตะวนออก มปจจยสาคญมาจากการขยายดนแดนและอกหลายรปแบบ ชวยใหเกดพฒนาการและความเจรญกาวหนา กอใหเกดเปนเสนทางการคาทสาคญเชน เสนทางสายไหมและเสนทางเครองเทศขน

77

บรรณานกรม คณะกรรมการบรหารวชาบรณาการ หมวดวชาศกษาทวไป. (2545). มรดกอารยธรรมโลก. พมพครงท 2,

กรงเทพมหานคร : สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (2540). อารยธรรมสมยโบราณ-สมยกลาง. พมพครงทท 7,

กรงเทพมหานคร: สานกพมพแหง จฬาลงกรณมหาวทยาลย. มนต ทองชย. (2530). 4 ศาสนาสาคญของโลกปจจบน พราหมณ-ฮนด พทธ ครสต และ อสลาม. กรงเทพฯ:

โอเดยนสโตร. วนดา ขาเขยว. (2541). ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ: เจนเดอรเพรส. อาร วชาชย. (2543). ปรชญาธรรมของศาสนาพราหมณ-ฮนด. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อธยา โกมลกาญจน. (2520). ประวตศาสตรอารยธรรมโลก 1. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลย รามคาแหง. http://www.atcloud.com/ http://www.ancientsocial.exteen.com/ http://www.banprak-nfe.com/ http://www.civilizationancient.blogspot.com/ https://www.google.co.th/search? http://www.jilverribong.blogspot.com/ http://www.mwit.ac.th/~daramas/Indus https://www.panupong088.wordpress.com/ http://www.saimganesh.com http://www.worldcivilization009.blogspot.com/ http://www.yodyut.com/