Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–1

LIDERSHIPI (Teoritê e Lidershipit)

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–2

VËSHTRIM I LIGJËRATËS

• Si ndikojnë liderët mbi të tjerët• Kërkimi për tipare lidershipi• Identifikimi i sjelljeve të liderit• Zhvillimi i teorive situacionale• Promovimi i inovacionit: Lidershipi

transformues• A janë të domosdoshëm liderët?

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–3

LIDERSHIPI

Proces i ndikimit tek të tjerët për arritjen e qëllimeve ne organizatë.

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin (Vjollca Visoka Hasani) 12–4

SI NDIKOJNË LIDERËT MBI TË TJERËT

Burimet e pushtetit të lidershipit:• Pushteti legjitim

Pushteti që buron nga vendosja e pozicionit në hierarkinë menaxheriale

• Pushteti shpërblyesPushtet i bazuar në kapacitetin e dhënies së shpërblimeve të vlefshme tjerëve

• Pushteti i forcësPushtet i bazuar në kompetencën e ndëshkimit të të tjerëve

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–5

SI NDIKOJNË LIDERËT MBI TË TJERËT

Burimet e pushtetit të lidershipit (vazhdim):

• Pushteti i ekspertitPushteti bazuar në posedimin e ekspertizës së vlerësuar nga tjerët

• Pushteti i informacionitPushtet i bazuar në qasjen dhe kontrollin mbi distribuimin e informacionit

• Pushteti referentPushtet që rezulton nga të qënit i pëlqyer, i admiruar ose me të cilin identifikohen

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–6

SI NDIKOJNË LIDERËT MBI TË TJERËT

Pushteti i forcës

Pushteti shpërblyes

Pushteti legjitim/ autoriteti formal

Pushteti i ekspertit

Pushteti referent

Pushteti i informacionit

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–7

SI NDIKOJNË LIDERËT MBI TË TJERËT

Autorizimi mbështet lidershipin:

• Rrit mundësinë e menaxherit për të marrë mbështetje nga vartësit

• Rritje e motivimit & angazhimit të punëtorëve

• Zvogëlim i përpjekjes mbikëqyrëse• Rritje e kohës së shpenzuar në aktivitete

menaxheriale jo-mbikëqyrëse

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–8

SI NDIKOJNË LIDERËT MBI TË TJERËT

Reaksione të mundshme ndaj përdorimit të pushtetit:

= Rezistencë

= Bindje

= Përkushtim

Referentekspert

Legjitiminformacionshpërblim

Forcë

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–9

TIPARET E LIDERSHIPIT

Cilësi të brendshme dalluese ose karakteristika të individit, siç janë karakteristika fizike dhe të personalitetit, shkathtësi, aftësi dhe faktorë social

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–10

TIPARET E LIDERSHIPIT

• Kërkimet e hershme nuk identifikuan tipare të përbashkëta të lidershipit

• Kërkimet aktuale janë jopërfundimtare

• Shumë besojnë se lidershipi është për atë se çka bëjnë liderët e jo për tiparet e tij personale

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–11

SJELLJA E LIDERSHIPIT

Qasja teorike bazuar në idenë se sjellje specifike mund t’i bëjnë disa liderë më efektiv se të tjerët.

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–12

SJELLJA E LIDERSHIPIT

Studimet Iowa & Michigan:• Iowa

Shikoi në stilet e lidershipit (autokratik, demokratik, laissez faire)

Punëtorët preferuan stilin demokratik por ky nuk ishte më i miri për performancën

• MichiganLiderë të qendruar kah të punësuarit superiorë ndaj liderëve të qendruar kah puna

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–13

SJELLJA E LIDERSHIPIT

• Studimet e shtetit Ohio:Sugjeruan se ideali ishte për liderët të kombinojnë qendrimin e punës me aftësi për të ndërtuar besim të ndërsjellë me vartësit

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–14

SJELLJA E LIDERSHIPIT

Studimet e shtetit Ohio:Janë të identifikuara dy sjellje kyçe:

• Inicimi i strukturësShkalla deri në të cilën lideri e përkufizon rolin e vet dhe atë të vartësve në arritjen e qëllimeve të njësisë

• KonsiderataShkalla deri në të cilën lideri ndërton besim të ndërsjellë me vartësit, respekton idetë e tyre dhe brengoset për ndjenjat e tyre

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–15

RRJETI KOORDINATIV I LIDERSHIPIT

(1, 9) Menaxhim klubi

(9, 9) Menaxhimi i skuadrës

(5, 5) Mesi i menaxhimit të Rrugës

(1, 1) Menaxhim i varfëruar

(9, 1) Autoritet– bindje

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Brengosje për prodhimin

Bre

ng

osj

e p

ër n

jerë

zit

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–16

SJELLJA E LIDERSHIPIT

Diferencat gjinore & kulturore:• Gjinia

Ekzistojnë ca diferenca thelbësore ndërmjet liderëve meshkuj dhe femra.

• KulturaJaponeze: fokus grupor, afatgjatë, human

Evropiane: fokus individual, më human se ShBA

ShBA: fokus individual

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–17

KRIJIMI I TEORISË SITUACIONALE

Teoria situacionale:

Teori të lidershipit që marrin në konsiderim faktorë të rëndësishëm situacional

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–18

KRIJIMI I TEORISË SË SITUATES

Modeli i lidershipit situacional

Teori e bazuar në premisën se liderët duhet të ndryshojnë sjelljet e tyre varësisht nga një faktor situacional më i madh—gatishmëria e ithtarëve.

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–19

KRIJIMI I TEORISË SITUACIONALEModeli situacional i lidershipitLartëLartë

MA

RRË

DHËNIA

UlëtUlëtLartëLartëDetyraDetyra

Highrelationship

andlow task

High taskandhigh

relationship

Marrëdhënie e ulët dhe

detyrë e ulët

Detyrë e lartë dhe

marrëdhënie e ulëtShitjaShitja

DukjaDukjaDelegimiDelegimi

ParticipimiParticipimi

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–20

KRIJIMI I TEORISË SË LIDERSHIPIT

Teoria rrugë-qëllim(path-goal)

Teori që përpiqet të shpjegojë se si sjellja e liderit mund të ndikojë pozitivisht motivimin dhe kënaqësinë në punë të vartësve

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–21

KRIJIMI I TEORISË SË LIDERSHIPIT

Teoria rrugë–qëllim• Sjelljet e liderit

Sjellja udhëzuese e liderit

Sjellja përkrahëse e liderit

Sjellja participative e liderit

Sjellja e liderit e orientuar kah arritja

• Faktorët situacionalKarakteristikat nënrenditëse

Karakteristikat e kontekstit

• Zgjedhja e sjelljes së liderit t’iu përshtatet të lartëtheksuara

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–22

KRIJIMI I TEORISË SË LIDERSHIPIT

Teoria rrugë–qëllim:

Sjellja e liderit• Direktive• Përkrahëse• Participative• Arritje

Sjellja e liderit• Direktive• Përkrahëse• Participative• Arritje

Faktorët e rastisjes së mjedisitStruktura e mjedisit, autoriteti formal, grupet e punës

Faktorët e rastisjes së mjedisitStruktura e mjedisit, autoriteti formal, grupet e punës

Faktorët e rastisjes nënrenditës•Personaliteti, eksperienca, mundësitë, nevojat

Faktorët e rastisjes nënrenditës•Personaliteti, eksperienca, mundësitë, nevojat

Rezultatet:• Performancë• Satisfaksion

Rezultatet:• Performancë• Satisfaksion

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–23

PROMOVIMI I INOVACIONIT: LIDERSHIPI TRANSFORMUES

Liderët transformues

Motivimi i individëve të performojnë mbi pritjet normale duke i inspiruar vartësit të fokusohen në misione më të gjera që i kapërcejnë interesat e tyre personale

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–24

LIDERSHIPI TRANSFORMUES

Karizma

Faktor lidershipi që përbëhet nga zotësia e liderit për të frymëzuar krenari, besim dhe respekt; për të njohur se çka në të vërtetë është e rëndësishme; dhe të artikulojë me efekt ndjenjë misioni, apo vizioni, t’i inspirojnë ithtarët.

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–25

LIDERSHIPI TRANSFORMUES

Motivimi i tjerëveMotivimi i tjerëve

Vizion mbi interesin vetjakVizion mbi interesin vetjak

Kërkimi i qëllimeve të bendshme më të lartaKërkimi i qëllimeve të bendshme më të larta

Kërkimi i performancës mbi pritjetKërkimi i performancës mbi pritjet

Të pasurit e karizmësTë pasurit e karizmës

Karakteristikat kyçe të liderëve

transformues

Karakteristikat kyçe të liderëve

transformues

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–26

A JANË TË DOMOSDOSHËM LIDERËT?

Disa argumentojnë se rëndësia e lidershipit është e mbiçmuar dhe në shumë kontekste nuk bën shumë dallim.

(Yukl 1989)

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–27

A JANË TË DOMOSDOSHËM LIDERËT?Neutralizuesit:

Faktorët situacional që ndalojnë sjelljen e liderit nga ndikimi i performancës / kënaqësisë së vartësve

KËTO PËRFSHIJNË:• Nevoja e lartë e vartësve për pavarësi• Valenca e ulët e vartësve për shpërblimet në

dispozicion• Distanca fizike e liderit nga vartësit

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–28

A JANË TË DOMOSDOSHËM LIDERËT?Zëvendësimet:

Faktorët situacional që e bëjnë ndikimin e lidershipit të pamundur apo të panevojshëm

KËTO PËRFSHIJNË:Punë kenaqëseVartës të aftë dhe me përvojëOrientim profesional i vartësvePunë rutine, metoda/feedback të specifikuara qartë

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–29

LIDERSHIPI & CIKLI ORGANIZACIONAL

SipërmarrësSipërmarrës

KolektivizëmKolektivizëm

Formalizimi & kontrolli

Formalizimi & kontrolli

Elaborimi i burimit

Elaborimi i burimit

TransformuesTransformues

TransaksionalTransaksional

TransaksionalTransaksional

TransformuesTransformues

Copyright 2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani) 12–30

REZYME E LIGJËRATËS

• Krijimi i teorisë situacionaleModeli i rastisjes i Fiedler-it, Modeli normativ, Modeli i lidershipit situacional, Teoria rrugë–qëllim

• Lidershipi transformuesKarizma, konsiderimi individual & stimulimi intelektual

• A janë të domosdoshëm liderët?Neutralizuesit, zëvendësuesit