โครงงานวศวกรรมชลประทาน (02207499) ท 4/2553

เรอง การประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตรในการศกษาและคดเลอกระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสม

ในเขตเทศบาลต าบลบางหลวง อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม An Application of Geographical Information System for Study and Select the Suitable

Wastewater Treatment Plant in BangLuang Municipality, BangLen District, Nakhon Pathom

โดย นายอรรถพงศ สายวงคค า นางสาวอารยวรรณ แซลอ

เสนอ ภาควชาวศวกรรมชลประทาน

คณะวศวกรรมศาสตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน นครปฐม 73140

เพอความสมบรณแหงปรญญาวศวกรรมศาสตรบณฑต (วศวกรรมโยธา-ชลประทาน) พทธศกราช 2553

ใบรบรองโครงงานวศวกรรมชลประทาน ภาควชาวศวกรรมชลประทาน

คณะวศวกรรมศาสตรก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน เรอง การประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตรในการศกษาและคดเลอกระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสม

ในเขตเทศบาลต าบลบางหลวง อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม An Application of Geographical Information System for Study and Select the Suitable Wastewater Treatment Plant in BangLuang Municipality, BangLen District, Nakhon Pathom

นามผท าโครงงาน : นายอรรถพงศ สายวงคค า

นางสาวอารยวรรณ แซลอ ไดพจารณาเหนชอบโดย ประธานกรรมการ ........................................................................................ (อ.ดร. วษวฒก แตสมบต) ..................../................../................. หวหนาภาควชา ........................................................................................ (รศ. สนต ทองพ านก) ................./................./....................

๑

บทคดยอ เรอง การประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตรในการศกษาและคดเลอกระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสม

ในเขตเทศบาลต าบลบางหลวง อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม โดย : นายอรรถพงศ สายวงคค า

นางสาวอารยวรรณ แซลอ อาจารยทปรกษาโครงงาน : ..............................................

(อ.ดร. วษวฒก แตสมบต) ............/................./...............

เทศบาลต าบลบางหลวง อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม มพนทประมาณ 1.5 ตารางกโลเมตร ม

ประชากรประมาณ 2,349 คน คดเปน 618 ครวเรอน ในปจจบนเทศบาลแหงนไมมระบบบ าบดน าเสย จงท า

ใหตองทงน าเสยลงสแมน าล าคลอง ซงหากปลอยไวเชนนในอนาคตจะเกดปญหาน าเนาเสยตามมา จงม

ความจ าเปนทจะตองศกษาเพอหาระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสม ดงนน โครงงานวศวกรรมนจงด าเนนการ

ศกษาโดยเรมจากการออกส ารวจพนทจรง การจดท าขอมล GIS และการคดเลอกระบบบ าบดน าเสยท

เหมาะสมกบพนทของเทศบาล ผลการศกษาพบวา ระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสมกบพนทของเทศบาลนน

คอ การตดตงถงดกไขมนตามบานเรอน จากการเปรยบเทยบของดานงบประมาณการกอสราง คาการ

บ ารงรกษาระบบ และการใชพนทกบระบบบ าบดอกสองประเภทไดแก ระบบบ าบดน าเสยแบบแอกทเวเตด

สลดจ (Activated Sludge) และระบบบ าบดน าเสยแบบบอเตมอากาศ (Aerated Lagoon)

๒

Abstract

Subject An Application of Geographical Information System for Study and Select the Suitable Wastewater Treatment Plant in BangLuang Municipality, BangLen District, Nakhon Pathom By : Mr.Atthapong Saiwongkum Ms.Areewan Saelor Project Advisor : ..............................................

(Mr.Wisuwat Taesombat, D.Eng.) ............/................./...............

BangLuang Municipality is located at an area of BangLen District, NakhonPathom Province,

occupied an area of 1.5 square kilometers, and has a population around 2,349 people and cover around 618 families. Nowadays, this municipality has no wastewater treatment plant which cause wastewater is directly an effluent to the river. This may later causes water pollution in the near future which needs to study and select the suitable treatment plant for this area. Therefore, this engineering project was carried out the ground truth, creating of GIS database, and choosing the suitable wastewater treatment method for this municipality. The results found that the installation of Grease Trap in each house is a suitable wastewater treatment in this area comparing with other two methods namely Activated Sludge and Aerated Lagoon when considering on the construction budget, maintenance cost, and place.

๓

ค ำนยม

ขอกราบขอบพระคณ (อ.ดร.) วษวฒก แตสมบต ประธารกรรมการทปรกษาและอาจารยกรรมการทปรกษา ทกรณาใหค าแนะน าและใหความชวยเหลอจนท าใหโครงงานวศวกรรมนส าเรจไดดวยด ขอขอบคณ ดาบต ารวจบ ารง วมลชาต นายกเทศมนตรเทศบาลต าบลบางหลวง นายไพรชย ถมคาพาณชย รองนายกเทศมนตรเทศบาลต าบลบางหลวง ทไดใหความรวมมอและความสะดวกดานขอมลระบบบ าบดน าเสยภายในเทศบาลต าบลบางหลวงเปนอยางด ขอกราบขอบพระคณ อาจารย ชพนธ ชมพจนทร อาจารยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ทกรณาใหค าแนะน าและใหความชวยเหลอจนท าใหโครงงานวศวกรรมนส าเรจไดดวยด

ขอขอบคณเพอนๆวศวกรรมชลประทานรน 63 และเพอนคณะวศวกรรมศาสตรทกคนทเปนก าลงใจและใหค าแนะน า สดทายน ประโยชนและความดทงหลายอนพงไดรบจากโครงงานวศวกรรมนผจดท าขอมอบใหแก บดา มารดา และผมพระคณทกทาน ตลอดจนอาจารยทกทานทไดประสทธประสาทวชา ความรตางๆใหแกผจดท าจนประสบความส าเรจในการศกษา

นายอรรถพงศ สายวงคค า นางสาวอารยวรรณ แซลอ

๔

สำรบญ เรอง หนำ บทคดยอ ๑ค านยม ๓ สารบญ ๔สารบญตาราง ๖สารบญรป ๗ บทท 1 บทน า

1.1 ค าน า 1 1.2 วตถประสงค 1

1.3 ขอบเขตการศกษา 2 บทท 2 การตรวจเอกสาร

2.1 ลกษณะทางกายภาพโดยทวไปของเทศบาลต าบลบางหลวง 3 2.2 ความหมายและความส าคญของน าเสยจากแหลงชมชน 5

2.3 การก าจดน าเสย 6 2.4 ขนตอนการก าจดน าเสย 6

2.5 ระบบรวบรวมน าเสย หรอระบบระบายน า 8 2.6 ประเภทของการบ าบดน าเสย 9 2.7 ความหมายของระบบไมใชอากาศ 10 2.8 การใชเทคโนโลยไมใชอากาศในการบ าบดน าเสยชมชน 11 2.9 การบ าบดน าเสยชมชนดวยระบบไมใชอากาศในประเทศไทย 12 2.10 รปแบบของระบบบ าบดแบบไมใชอากาศ 13 บทท 3 อปกรณและวธการ

3.1 อปกรณ 31 3.2 วธการ 31

๕

สำรบญ(ตอ) เรอง หนำ บทท 4 ผลการศกษา

4.1 การศกษาวางระบบแนวทอรบน าเสยดวยโปรแกรม Quantum GIS Mimas 36 4.2 การคดเลอกระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสมกบพนทเทศบาลต าบลบางหลวง 40

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะ 5.1 สรปผลทางเลอกระบบบ าบดน าเสย 50 5.2 ขอเสนอแนะ 50 เอกสารอางอง 51 ภาคผนวก ก รปของแนวทอรบน าเสยและจดส าคญตางๆ 52 ภาคผนวก ข คมอการใชโปรแกรม Quantum GIS 66 ภาคผนวก ค หลกการท างานของระบบบ าบดน าเสย 85 ภาคผนวก ง ราคากลางจากส านกงบประมาณ 97

๖

สำรบญตำรำง ตำรำงท หนำ ตารางท 1 ระดบออกซเจนละลาย ดโอ และโออารพของปฏกรยาบ าบดน าเสย 11 ตารางท 2 ความเขมขนของน าเสยชมชนเมองจากแหลงตางๆ ในประเทศไทย 13 ตารางท 3 การเปรยบเทยบกระบวนการบ าบดน าเสยไมใชอากาศแบบตางๆ 15 ตารางท 4 แสดงจ านวนปรมาณน าเสยในอก 20 ปขางหนา 41 ตารางท 5 ขอเปรยบเทยบรปแบบของระบบบ าบดน าเสย 43 ตารางท 6 ตวอยางเกณฑการออกแบบระบบบ าบดน าเสยแบบบอเตมอากาศ (Aerated Lagoon) 45 ตารางท 7 ถงดกไขมน 46 ตารางท 8 ตารางเปรยบเทยบคณสมบตของระบบบ าบดน าเสย 49

๗

สำรบญรป รปท หนำ รปท 1 แผนทเทศบาลต าบลบางหลวง 4 รปท 2 กราฟแสดงจ านวนประชากรในอนาคตของผงชมชนเทศบาลบางหลวงป พ.ศ. 2571 5 รปท 3 ระบบทอรวม 8 รปท 4 ระบบทอแยก 9 รปท 5 รปแบบของระบบบ าบดแบบไมใชอากาศแบบตางๆ (Manila and Pohland 1992) 14 รปท 6 ถงยอยชนดอตราต า (มนสน ตณฑลเวศม 2542) 16 รปท 7 ถงยอยแบบอตราสง (มนสน ตณฑลเวศม 2542) 17 รปท 8 ถงยอยแบบอตราสงทมการแยกตะกอน (มนสน ตณฑลเวศม 2542) 17 รปท 9 ระบบถงยอยแบบสมผส (มนสน ตณฑลเวศม 2542) 18 รปท 10 ระบบถงยอยแบบแยกเชอ (มนสน ตณฑลเวศม 2542) 19 รปท 11 ระบบเครองกรองไมใชอากาศ (มนสน ตณฑลเวศม 2542) 20 รปท 12 ระบบชนลอยตวแบบไมใชอากาศ (AFB) (มนสน ตณฑลเวศม 2542) 21 รปท 13 ระบบยเอเอสบ (มนสน ตณฑลเวศม 2542) 22 รปท 14 ภาพตดขวางของถงหมกแบบ EGSB (Zoutbert, G.R and Frankin, R 1996) 23 รปท 15 Flow Diagram ของระบบบ าบดน าเสยซงใชถงหมก EGSB (Zoutbert, G.R and Frankin, R 1996)24 รปท 16 ระบบ Anaerobic Rotating Biological Reactor (มนสน ตณฑลเวศม 2542) 25 รปท 17 ระบบ Anaerobic Baffled Reactor (มนสน ตณฑลเวศม 2542) 26 รปท 18 การบ าบดน าเสยฟอกยอมผาทอดวยระบบ AnSBR 27

(ขอมลของบรษท แซน.อ.68 คอนซลตง เอนจเนยรส จ ากด) รปท 19 บอหมกไมใชอากาศแบบปดฝา (ขอมลของบรษท แซน.อ.68 คอนซลตง เอนจเนยรส จ ากด) 29

1

บทท 1 บทน ำ

1.1 ค ำน ำ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต ก าแพงแสน ไดรวมมอกบเทศบาลต าบลบางหลวง ทเปนต าบลน ารองในจงหวดนครปฐม ในโครงงานวจยเรอง การวางแผนจดการแบบมสวนรวมเพอความมนคงดานน าในพนทจงหวดนครปฐม โดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตรบนเวบ ซงไดรบเงนสนบสนนจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ประจ าป 2553

จากสภาพพนทของเทศบาลต าบลบางหลวงในปจจบน พบวาการขยายตวของเทศบาลมแนวโนมทจะขยายตวเพมมากขน ทงทางดานประชากรและเศรษฐกจ เมอมการรวมตวของกจกรรมตางๆ บนพนท ยอมมปญหาน าเสยทจะเกดขนจากบานเรอน เชน การซกลางท าความสะอาด ตลอดจนน าเสยสบอเกรอะ-บอซมซงอาจจะไหลปะปนไปกบน าเสยโดยทวไปจะไหลออกสทางระบายน าและลงสแมน าในทสด

ปญหาน าเสยนอาจจะเปนรบกวนตอสขภาพจตและรางกายของประชาชนยกตวอยางเชน สงกลนเหมน อาจเกดปญหาโรคระบาด เปนตน และกอความเสยหายตอสภาวะทางเศรษฐกจทวไปของชมชนทตลาดบางหลวง ร.ศ.๑๒๒ ลกษณะของการระบายน าของเทศบาลต าบลบางหลวงปจจบนยงไมไดรบการวางระบบไวอยางสมบรณจงท าใหเกดปญหา ในอนาคตเมอมการขยายตวดานทอยอาศย และ พาณชยกรรม เชนรานขายของช าตางๆ ทอยในตลาดบางหลวง ร.ศ. ๑๒๒ ถาไมมการเตรยมการไวเสยแตเบองตน ปญหาทเกดจากการระบายน าและปญหาน าเสย จะสงผลเสยตอสภาพแวดลอมของชมชนในอนาคต การวเคราะหปญหาและหาทางปองกนการเกดความเสยหายจงจ าเปนทจะตองมการวางระบบบ าบดน าเสยกอนทจะระบายลงสแมน า โครงงานวศวกรรมนไดมการส ารวจการวางแนวทอน าเสยทเหมาะสมทงพนทเทศบาลต าบลบางหลวงโดยใชโปรแกรม GIS ซงผจดท าหวงวาอาจมประโยชนตอการพฒนาเพอใชงานจรงในอนาคตตอไป 1.2 วตถประสงค 1.2.1 เพอจดท าฐานขอมลระบบสารสนเทศภมศาสตรทกอยางในเขตเทศบาลต าบลบางหลวง 1.2.2 เพอศกษาและวางระบบบ าบดน าเสยของชมชนในตวเทศบาลต าบลบางหลวง

2

1.3 ขอบเขตกำรศกษำ 1.3.1 การจดท าฐานขอมลระบบสารสนเทศภมศาสตรจ านวน 10 ชนขอมล ไดแก

1. ขอบเขตเทศบาลต าบลบางหลวง 2. ขอบเขตแตละหมของเทศบาล 3. แมน าทไหลผานเทศบาล 4. ถนน 5. จดออกน าเสย 6. สถานททส าคญของเทศบาล 7. แนวทอรบน าเสยทมอยแลว 8. จดทตงถงบ าบดน าเสย 9. ทอรวมน าเสย 10.จดออกน าเสยจดใหญ

1.3.2 ศกษาระบบบ าบดน าเสยจ านวน 3 ประเภท ไดแก ระบบบ าบดน าเสยแบบแอกทเวเตดสลดจ (Activated Sludge Process) ระบบบ าบดน าเสยแบบบอเตมอากาศ (Aerated Lagoon หรอ AL) และถงดกไขมน และจะคดเลอกระบบทเหมาะสมทสดกบเทศบาลต าบลบางหลวง และการประเมนราคาเบองตน

3

บทท 2 กำรตรวจเอกสำร

2.1 ลกษณะทำงกำยภำพโดยทวไปของเทศบำลต ำบลบำงหลวง

เทศบาลต าบลบางหลวง เปนชมชนทตงอยบรเวณรมฝงแมน าทาจน สภาพภมประเทศทวไปเปนพนทราบภาคกลางตอนลางในเขตลมแมน าทาจน โดยพนทเปนพนทราบลมเปนสวนใหญ ไมมปาและภเขามความสงจากระดบน าทะเลประมาณ 2 เมตร เปนทราบรมฝงแมน าทาจน ซงไหลจากทศเหนอลงสทศใต จากสพรรณบรผานชมชนบางหลวง ไปยงจงหวดสมทรสาคร มประชากรรวม 2,349 คน และมครวเรอน 618 ครวเรอนอยในเขตอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม มพนททงหมด 1.5 ตารางกโลเมตร ครอบคลมพนท 2 ต าบล คอ ต าบลบางหลวง ประกอบดวย หมท 1,2,3,6 (บางสวน) หม 13 (บางสวน) และหมท 6 ต าบลหนมล (บางสวน) ตงอยหางจากจงหวดนครปฐม ประมาณ 56 กโลเมตร และ หางจากอ าเภอบางเลนประมาณ 14 กโลเมตร หางจากกรงเทพมหานคร ประมาณ 90 กโลเมตร ดงแสดง แผนทของเทศบาลต าบลบางหลวง ในรปท 1[1,2]

4

รปท 1 แผนทเทศบำลต ำบลบำงหลวง

5

รปท 2 กรำฟแสดงจ ำนวนประชำกรในอนำคตของผงชมชนเทศบำลบำงหลวงป พ.ศ. 2571 (ทมา: เทศบาลต าบลบางหลวง http://www.bangluang.go.th/prawat.htm)

2.2 ควำมหมำยและควำมส ำคญของน ำเสยจำกแหลงชมชน น าเสยจากแหลงชมชน คอ น าเสยจากชมชนทมบานเรอนทอยอาศยหลายๆ หลงคาเรอน ยานการคาหรออาคารทท าการ ซงจ าเปนตองใชน าเพอการอปโภคบรโภค และใชสอย ในจดประสงคอนๆ น าทใชนจะมปรมาณหนงซงเปนปรมาณสวนใหญกลายเปนน าเสยททงออกมา น าเสยนสวนมากจะเปนน าจากการ ช าระลาง ซงประกอบไปดวยสบ ผงซกฟอก เศษอาหาร ไขมน สารอนทรย และสงปฏกลอนๆ เจอปนอย สารเหลานเมอไหลลงสแมน าล าคลองจะเกดผลเสยสองประการใหญๆ คอ ประการแรกชวยเพมอาหารเสรมแกพชน าและสตวน า ท าใหมพชน าและสตวน าเพมขน เมอพชน าและสตวน าตายไป จะท าใหเกดสารอนทรยในน าเพมขน สารอนทรยทมาจากน าทงและทเกดเพมขนน ถามจ านวนมากเมอถกยอยสลายดวยแบคทเรยทใชออกซเจนทมอยในน า กจะน าเอาออกซเจนละลายน ามาใชในอตราทสง ท าใหเกดสภาพขาดออกซเจนขน จงท าใหน าเปนสด า มกลนเหมน สวนสารอนๆ ทปนมา เชน สารอนนทรยจะเพมปรมาณสงขน ท าใหคณภาพน าทงไมไดมาตรฐานและเสยประโยชนใชสอยไป นอกจากนถาน าทงมเชอโรคชนดตางๆ ทเปนอนตราย น าเสยจากชมชนมสดสวนรอยละ 75 ของน าเสยทงหมด [3]

2,349

2,400

2,500

2,600

2,700

2,300

2,400

2,500

2,600

2,700

2,800

2551 2556 2561 2566 2571

จ ำนว

นประชำ

กร(คน)

6

2.3 กำรก ำจดน ำเสย ระบบการก าจดน าเสยไดเรมเกดมขนเมอสมย ค.ศ. 1900 KOCH และ PASTEUR ไดเปนผรเรมตงทฤษฎของจลนทรยขนในสมย ค.ศ. 1900 ซงทฤษฎนเองทสามารถชวยใหรถงความสมพนธระหวางน าเสยกบจลนทรย และสามารถน าความรนไปใชกบทฤษฎของการก าจดน าเสย น าเสยจะถกก าจดไดโดยทางกายภาพ (Physical) ทางเคม (Chemical) และทางชววทยา (Biological) หรอ อาจแยกออกไดเปน Physical unit operations, Chemical unit processes และ Biological unit processes ถงแมวาวธการของ unit operations และ unit processes ไดถกใชรวมกนในระบบก าจดน าเสยทวๆ ไป แตโดยทางพนฐานของการก าจดน าเสยแลว วธการของทงสองหนวย (unit) น จ าเปนตองแยกออกจากกน หลกวธการทใชกนในระบบการก าจดน าทงมอย 3 หลกใหญๆ ดงตอไปน 2.3.1 Physical unit operations คอวธการก าจดน าเสย ทใชวธการทางกายภาพ วธนเปนขบวนการแรกทใชในการก าจดน าเสย ไดแก การดกดวยตะแกรง (screening) การกวน (mixing) การรวมตวกนของตะกอน(flocculation) การตกตะกอน (sedimentation) การท าใหลอย (flotation) ฯลฯ 2.3.2 Chemical unit processes คอ วฝการก าจดน าเสย โดยการก าจด หรอ การเปลยนสภาพของทไมตองการในน าเสย โดยการเตมสารเคมลงไป หรอโดยปฏกรยาทางเคมอน ๆ ไดแก การตกตะกอน (precipitation) การเตมอากาศ หรอ กาซ (gas transfer) การถกดงดด (adsorption) และการฆาเชอโรค (Disinfection) 2.3.3 Biological unit processes คอ วธการก าจดน าเสยโดยวธทางชววทยา วธก าจดน าเสยโดยทางชววทยาในทางพนฐานแลว จะก าจดพวกสารอนทรย ซงสามารถยอยสลายไดโดยพวกจลนทรย พวกสารอนทรยจะอยในรปของ colloidal หรอ dissolved ในน าเสยออกไปในอากาศ และพวกเนอเยอของเซลลทางชววทยา ซงสามารถใชในการก าจดไนโตรเจนและฟอสฟอรสในน าเสยไดอกดวย ซงไนโตรเจน และฟอสฟอรสเปนตวการส าคญในการท าใหสภาพแวดลอมตามแมน าล าคลองเกดความเสยหาย 2.4 ขนตอนกำรก ำจดน ำเสย

ขนตอนการก าจดน าเสยโดยทว ๆ ไปแลว จะแยกออกเปนขนตอนดงตอไปน 2.4.1 การบ าบดขนตน (Preliminary Treatment) และการบ าบดเบองตน (Primary Treatment) : เปนการบ าบดเพอแยกทราย กรวด และของแขงขนาดใหญ ออกจากของเหลวหรอน าเสย โดยเครองจกรอปกรณทใชประกอบดวย ตะแกรงหยาบ (Coarse Screen) ตะแกรงละเอยด (Fine Screen) ถงดกกรวดทราย(Grit Chamber) ถงตกตะกอนเบองตน (Primary Sedimentation Tank) และเครองก าจดไขฝา (Skimming Devices) การบ าบดน าเสยขนนสามารถก าจดของแขงแขวนลอยไดรอยละ 50 - 70 และก าจดสารอนทรยซงวดในรปของบโอดได รอยละ 25 – 40

7

2.4.2 การบ าบดขนทสอง (Secondary Treatment) : เปนการบ าบดน าเสยทผานกระบวนการบ าบดขนตนและการบ าบดเบองตนมาแลว แตยงคงมของแขงแขวนลอยขนาดเลกและสารอนทรยทงทละลายและไมละลายใน น าเสยเหลอคางอย โดยทวไปการบ าบดขนทสองหรอเรยกอกอยางวาการบ าบดทางชวภาพ(Biological Treatment) จะอาศยหลกการเลยงจลนทรยในระบบภายใตสภาวะทสามารถควบคมได เพอเพมประสทธภาพในการกนสารอนทรยไดรวดเรวกวาทเกดขนตามธรรมชาต และแยกตะกอนจลนทรยออกจากน าทงโดยใชถงตกตะกอน (Secondary Sedimentation Tank) ท าใหน าทงมคณภาพดขน จากนนจงผานเขาระบบฆาเชอโรค (Disinfection) เพอใหแนใจวาไมมจลนทรยทกอใหเกดโรคปนเปอน กอนจะระบายน าทงลงสแหลงน าธรรมชาต หรอน ากลบไปใชประโยชน (Reuse) การบ าบดน าเสยในขนนสามารถก าจดของแขงแขวนลอยและสารอนทรยซงวดในรปของ บโอดไดมากกวารอยละ 80 2.4.3 การบ าบดขนสง (Advance Treatment หรอ Tertiary Treatment) : เปนกระบวนการก าจดสารอาหาร (ไนโตรเจนและฟอสฟอรส) ส สารแขวนลอยทตกตะกอนยาก และอนๆ ซงยงไมไดถกก าจดโดยกระบวนการบ าบดขนทสอง ทงนเพอปรบปรงคณภาพน าใหดยงขนเพยงพอทจะน ากลบมาใชใหม (Recycle)ได นอกจากนยงชวย ปองกนการเตบโตผดปกตของสาหรายทเปนสาเหตท าใหเกดน าเนา แกไขปญหาความนารงเกยจของแหลงน าอนเนองจากส และแกไขปญหาอนๆทระบบบ าบดขนทสองมสามารถก าจดไดกระบวนการบ าบดขนสง ไดแก - การก าจดฟอสฟอรส ซงมทงแบบใชกระบวนการทางเคมและแบบใชกระบวนการทางชวภาพ - การก าจดไนโตรเจน ซงมทงแบบใชกระบวนการทางเคมและแบบใชกระบวนการทางชวภาพ โดยวธการทางชวภาพนนจะม 2 ขนตอน คอ ขนตอนการเปลยนแอมโมเนยไนโตรเจนใหเปน ไนเทรต ทเกดขนในสภาวะแบบใชออกซเจน หรอทเรยกวา "กระบวนการไนทรฟเคชน (Nitrification)" และ ขนตอนการเปลยนไนเทรตใหเปนกาซไนโตรเจน ซงเกดขนในสภาวะไรออกซเจน หรอทเรยกวา"กระบวนการดไนทรฟเคชน (Denitrification)" - การก าจดฟอสฟอรสและไนโตรเจนรวมกนโดยกระบวนการทางชวภาพ ซงเปนการใชทงกระบวนการแบบใชอากาศและไมใชอากาศในการก าจดไนโตรเจนโดยกระบวนการไนตรฟเคชนและกระบวนการดไนตรฟเคชนรวมกบกระบวนการจบใชฟอสฟอรสอยางฟมเฟอย (Phosphours Luxuty Uptake) ซงตองมการใชกระบวนการแบบไมใชอากาศตอดวยกระบวนการใชอากาศดวยเชนกน ทงน จะตองมการประยกตใชโดยผมความรความเขาใจในกระบวนการดงกลาวเปนอยางด - การกรอง (Filtration) ซงเปนการก าจดสารทไมตองการโดยวธการทางกายภาพ อนไดแก สารแขวนลอยทตกตะกอนไดยาก เปนตน - การดดตดผว (Adsorption) ซงเปนการก าจดสารอนทรยทมในน าเสยโดยการดดตดบนพนผวของของแขง รวมถงการก าจดกลนหรอกาซทเกดขนดวยวธการเดยวกน[4]

8

2.5 ระบบรวบรวมน ำเสย หรอระบบระบำยน ำ ระบบรวบรวมน าเสย หรอระบบระบายน า หมายถง การน าน าเสยจากแหลงก าเนดหลายๆ แหงไปรวมกนยงสถานททจะบ าบดโดยผานทอระบายน า แบงออกเปน 2 รปแบบ 2.5.1 ระบบทอรวม (Combined System ) เปนระบบทใชทอระบายน าฝนและน าเสยรวมกน โดยจะตองสรางทอดกน าเสย ( Interceptor ) เปนระยะๆ เพอรวบรวมน าเสยใหไหลไปตามทอรวมไปยงบอบ าบดน าเสย สวนน าฝนจะถกปลอยลงสแหลงน าสาธารณะ 2.5.2 ระบบทอแยก (Separated System) เปนระบบทแยกทอระบายน าเสยออกจากทอระบายน าฝน

รปท 3 ระบบทอรวม น าฝนและน าเสยจะไหลตามทอรวม (สน าเงน) จากแหลงน าเสย มารวมกนทบอแยก (วงกลมสแดง)

ซงจะแยกน าเสยสงไปยงบอบ าบด สวนน าฝนจะถกระบายลงค คลองสาธารณะ (ทมา: สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม http://www.sri.cmu.ac.th/srilocal/water/page04.htm)

9

รปท 4 ระบบทอแยก น าฝนและน าเสย มทอแยกออกจากกน ทอน าฝน (สน าเงน) ไหลตามทอสเหลงน าสาธารณะ คคลอง

สวนทอน าเสย (สแดง) รวบรวมน าเสยสงไปยงบอบ าบด (ทมา: สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม http://www.sri.cmu.ac.th/srilocal/water/page04.htm)

2.6 ประเภทของกำรบ ำบดน ำเสย การบ าบดน าเสยและสลดจอนทรยม 2 วธคอ แบบใชอากาศและแบบไมใชอากาศ การบ าบดแบบใชอากาศอาศยแบคทเรยทหายใจดวยออกซเจนในอากาศ สวนการบ าบดแบบไมใชอากาศอาศยแบคทเรยทหายใจดวยสารอยางอนทไมใชอากาศ เทคโนโลยบ าบดน าเสยและสลดจจงแบงออกเปน 2 อยางคอ เทคโนโลยแบบใชอากาศ และไมใชอากาศ 2.6.1 การบ าบดน าเสยแบบใชอากาศ การบ าบดน าเสยมกหมายถง การก าจดสารอนทรย (ซโอดและบโอด) ทอยในน าเสย การบ าบดน าเสยแบบใชอากาศอาศยแบคทเรยทหายใจดวยออกซเจน (ในอากาศ) เปนผท าลายหรอกนสารอนทรย แบคทเรย สำรอนทรย + ออกซเจน เซลลใหม + CO2 + สำรอนทรยทเหลอ

ใชอำกำศ

10

ภายหลงการบ าบดสารอนทรยหรอซโอดจะเหลออยนอยมาก และมเซลลใหมของแบคทเรยเกดขนมาก เมอเปรยบเทยบกบการบ าบดแบบไมใชอากาศ 2.6.2 การบ าบดน าเสยแบบไมใชอากาศ การบ าบดน าเสยแบบไมใชอากาศอาศยแบคทเรยทหายใจดวยสารอนทไมใชอากาศเปนผท าลายสารอนทรย แบคทเรยชนดนจงไมเหมอนกบแบคทเรยทหายใจดวยอากาศ แบคทเรย สำรอนทรย + สำรอนทใชหำยใจ เซลลใหม + CO2 + สำรอนทรยทเหลอ ไมใชอำกำศ

ภายหลงการบ าบด สารอนทรยจะเหลออยมาก แตจะมเซลลใหมเกดขนนอยโดยทวไป มกเขาใจกนวาระบบบ าบดน าเสยแบบไมใชอากาศหมายถงระบบไมใชอากาศทผลตกาซมเทนซงเปนระบบทอาศยแบคทเรยทหายใจดวย CO2 การบ าบดน าเสยจงเขยนแทนไดดวยสมการดงน

แบคทเรย สำรอนทรย + CO2 เซลลใหม + CO2 + CH4 + สำรอนทรยทเหลอ

ไมใชอำกำศ แตแททจรงแลว ในโลกของแบคทเรยไมใชอากาศยงมแบคทเรยอนทไมไดหายใจดวย CO2 หรอ

O2 อกหลายชนด แบคทเรยเหลานนมชวตอยไดโดยหายใจสารอน เชน NO3, SO4, Fe2O3, FeOOH, MnO2 เปนตน 2.7 ควำมหมำยของระบบไมใชอำกำศ ในความหมายของวศวกรทปรกษา “ระบบไมใชอากาศ” หมายถง ระบบชวภาพส าหรบบ าบดน าเสย (หรอสลดจ) ทกแบบทไมไดใชออกซเจนอสระเปนตวสดทายในการรบอเลกตรอน ในปจจบน “ระบบไมใชอากาศ” หมายถง ระบบบ าบดชวภาพทใชกระบวนการชวเคมตอไปน

- มเทนเฟอรเมนเตชน (Methane Fermentation) - ซลเฟตรดกชน (Sulfate Reduction) - ดไนตรฟเคชน (Denitrification) - เฟอรเมนเตชน (Fermentation) ระบบทเดนตอเนอง(ตองเปดเครองเตมอากาศตลอดเวลา) และบ าบดน าเสยทมความเขมขนต า เปน

การสนเปลองพลงงาน จงมการปรบปรงระบบใหเปนแบบทละเท (Batch) ซงในขณะทระบบ “ไมมการเตมอากาศ” กถกมองวาเปนระบบแบบไมใชอากาศดวยเพราะถอวาชวงทไมมการเตมอากาศนน จะไมมออกซเจนอสระอยในน า (หรอมนอยมาก) จนแบคทเรยทไมใชอากาศมบทบาทเดนขนมาความแตกตางของ

11

ปฏกรยาบ าบดน าเสยประเภทตางๆ อาจจ าแนกไดโดยใชระดบออกซเจนละลายและระดบโออารพ (ORP) ได ดงแสดงในตารางท 1[5] ตำรำงท 1 ระดบออกซเจนละลำยดโอ และโออำรพของปฏกรยำบ ำบดน ำเสย

ปฏกรยาบ าบด น าเสยหรอสลดจ

ประเภทของ ระบบบ าบด

ออกซเจนละลาย (มก./ล.)

โออารพ (มลลโวลต)

ออกซเดชน ดไนตรฟเคชน เฟอรเมนเตชน การสรางกรดอนทรยระเหย ซลเฟตรดกชน การสรางมเทน

ใชอากาศ ไมใชอากาศ ไมใชอากาศ ไมใชอากาศ ไมใชอากาศ ไมใชอากาศ

มากกวา 1-2 0-0.5

0 0 0 0

> +100 0 ถง +100 0 ถง -100

-100 ถง -200 นอยกวา -200 นอยกวา -200

2.8 กำรใชเทคโนโลยไมใชอำกำศในกำรบ ำบดน ำเสยชมชน ระบบบ าบดน าเสยชมชนมกเปนระบบทใชอากาศซงตองใชพลงงานปรมาณมหาศาลในการเดนระบบ หากสามารถเปลยนมาใชระบบบ าบดแบบไมใชอากาศกจะสามารถประหยดคาใชจายในดานพลงงานได ในปจจบนนยงมการใชเทคโนโลยไมใชอากาศบ าบดน าเสยชมชนกนนอยมาก แตการบ าบดน าเสยชมชนดวยเทคโนโลยไมใชอากาศเปนเรองใหมซงในอดตไมมใครเชอวาจะท าได การท Lettinga (2522) ไดพฒนาระบบยเอเอสบขนมา ท าใหการบ าบดน าเสยเขมขนต าดงเชน น าเสยชมชน ดวยระบบไมใชอากาศเปนเรองท สามารถท าได ประเทศทมการใชเทคโนโลยไมใชอากาศบ าบดน าเสยชมชนมากทสด 5 แหง ไดแก เมกซโก โคลมเบย บราซล อนเดยและจน ตามล าดบ จะเหนไดวา ลวนแตเปนประเทศทอยในเขตรอนและเปนประเทศก าลงพฒนา ส าหรบในประเทศไทย การบ าบดน าเสยชมชนดวยเทคโนโลยไมใชอากาศเปนเรองใหมทมคนเชอวาสามารถกระท าได หากท าไดจรง เทคโนโลยไมใชอากาศจะมความส าคญและไดรบความนยมเพมอกมาก เนองจากขณะน เทศบาลหลายแหงมการรวบรวมน าเสยชมชนในปรมาณมาก ประกอบกบมการออกแบบระบบบ าบดน าเสยชมชนใหเปนระบบทใชอากาศซงตองใชพลงงานไฟฟาปรมาณมากและชมชนตางๆ ขาดเงนทนในการเดนระบบบ าบดแบบใชอากาศ หากสามารถเปลยนมาใชระบบบ าบดแบบไมใชอากาศกจะสามารถประหยดคาใชจายในดานพลงงานได อยางไรกตาม การใชเทคโนโลยตวนในการบ าบดน าเสยชมชนยงตองรอการพสจนวาจะสามารถใชไดในประเทศไทยหรอไม เหตผลทตองมการตงขอสงสยเปนเพราะวาน าเสยชมชนของประเทศไทยมความเขมขน บโอด และ ซโอด ต ามากจนไมมนใจวาจะมอาหารเพยงพอส าหรบการเจรญเตบโตของแบคทเรยไมใชอากาศหรอไม

12

2.9 กำรบ ำบดน ำเสยชมชนดวยระบบไมใชอำกำศในประเทศไทย การบ าบดน าเสยชมชน (หรอน าเสยเจอจาง) ดวยเทคโนโลยไมใชอากาศ และมการอางถงระบบไมใชอากาศขนาดจรงหลายแหงในทวปเอเชยเชน อนเดย จน เปนตนและในทวปอเมรกาใต เชน บราซล เปนตน ระบบไมใชอากาศแบบ UASB ไดรบการอางถงมากทสดในการใชบ าบดน าเสยชมชน เนองจากเปนระบบทมเมดแบคทเรยจบกนเปนชนนอน (Bed) ท าใหสามารถเลยงแบคทเรยไดปรมาณมากโดยไมหลดออกไปกบน าทงอยางไรกตาม เนองจากการยอยสลายแบบไมใชอากาศมคาผลผลตของเซลลหรอยลด (Yield) ต าเพยง 10% หมายความวา แบคทเรยไมใชอากาศเจรญเตบโตขนไดเพยง 10% จากอาหารทบรโภค ยกตวอยางเชน ซโอดทถกยอยสลาย 100 กรม ผลตสลดจแบคทเรยได 10 กรม (วดในเทอมของ VSS) กลาวในอกทางหนงวาความเขมขนของน าเสยจะตองมพอเพยงทจะสรางแบคทเรยใหมพอเพยงและสะสมเพมขนในระบบ ขอใหพจารณารายการค านวณระดบพนฐาน ดงตอไปน

สมมตวาน าเสยชมชนมความเขมขนซโอด = 100 มก./ล. และประสทธภาพในการก าจดซโอด = 70% ดงนน ความเขมขนซโอดทถกใชไป (ถกยอยสลาย) = 70 มก./ล. สมมตวา ระบบไมใชอากาศมยลด = 10% ดงนน จะมเนอเซลล (VSS) เกดขน = 7 มก./ล.

จะเหนไดวา การยอยสลายม VSS เกดขน 7 มก./ล. แตในทางปฏบต น าทงของระบบไมใชอากาศ

มกมคา VSS มากกวา 7 มก./ล. ซงถอเปนเรองปรกต ดงนนจงเปนไปไดวา ถาน าเสยชมชนมความเขมขน ซโอด 100 มก./ล.จะมการสญเสยแบคทเรยตลอดเวลา ระบบบ าบดนจงไมมการสะสมแบคทเรยเลยและเพราะน าเสยมอาหารไมพอเพยงส าหรบเลยงแบคทเรยไมใชอากาศ ใหคงอยไดในระบบบ าบด จากรายการค านวณขางตน อาจประเมนไดวาการใชเทคโนโลยไมใชอากาศบ าบดน าเสยชมชน (จะตองใชระบบ UASB ดวย) อาจเปนไปไดตอเมอน าเสยมความเขมขนซโอดสงระดบหนง เชน 300 – 500 มก./ล.หรอมากกวา ส าหรบในประเทศไทย มการออกแบบระบบบ าบดน าเสยชมชนใหเปนระบบทใชอากาศซงตองใชพลงงานไฟฟาปรมาณมากและชมชนตางๆ ขาดเงนทนในการเดนระบบบ าบดแบบใชอากาศ หากสามารถเปลยนมาใชระบบบ าบดแบบไมใชอากาศกจะสามารถประหยดคาใชจายในดานพลงงานได อยางไรกตาม น าเสยชมชนไทยมความเขมขนต ามากดงจะเหนไดจากตารางท 2 ซงสรปคาความเขมขนของน าเสยชมชนจากเทศบาลตางๆ 13 แหง จะเหนไดวาบโอดเฉลยมคาเพยง 24 มก./ล. (และคาดวาซโอดจะมคาไมถง 100 มก./ล. )และมคา SS เฉลย 37 มก./ล. ดงนนระบบยเอเอสบไมนาจะน ามาใชบ าบดน าเสยชมชนไทยได เนองจากน าเสยมความเขมขน ซโอดหรอบโอดต าเกนไป

13

ตำรำงท 2 ควำมเขมขนของน ำเสยชมชนเมองจำกแหลงตำงๆ ในประเทศไทย

เทศบาล อตราผลตน าเสย เฉลย(ลตร/คน-วน)

BOD (เฉลย) (มก./ล.)

ทม.ภเกต จ.ภเกต ทม.เชยงใหม จ.เชยงใหม ทม.ประจวบครขนธ ทม.อบลราชธาน ทม.อางทอง จ.อางทอง ทม.อทยธาน จ.อทยธาน ทม.เพชรบร จ.เพชรบร ทม.พนสนคม จ.ชลบร ทม.บานหม จ.ลพบร ทม.ชยภม จ.ชยภม ทต.บวใหญ จ.นครราชสมา ทน.นครปฐม จ.นครปฐม ทม.ชมแสง จ.นครสวรรค

285 267 266 160 200 217 185 105 84

159 140 315 131

30 – 81 (48) 4.7 – 9.5 (6) 8 – 53 (34) 3 – 13 (9)

36 – 87 (41) 12 – 73 (19) 33 – 47 (41) 13 – 28 (27)

4.8 – 11.4 (8) 15 – 55 (24) 9 – 37 (27)

15 – 27 (14) 7 – 14 (8)

เฉลย 24 2.10 รปแบบของระบบบ ำบดแบบไมใชอำกำศ กระบวนการไมใชอากาศอาจใชในการบ าบดน าเสยหรอบ าบดสลดจกได ขนอยกบวาถงปฏกรยาจะเปนแบบใด แตไมวาวตถประสงคจะเปนเชนใดกตามกระบวนการไมใชอากาศกมกมลกษณะส าคญรวมกนคอสามารถสรางกาซชวภาพจากสารอนทรย กระบวนการบ าบดสลดจมกเปนถงรปแบบเดยวคอ ถงยอยสลดจ (Sludge Digestion Tank) สวนรปแบบอนๆ มกใชในการบ าบดน าเสย ถงปฏกรณชวภาพไมใชอากาศไดมการพฒนามาอยางตอเนองจากถงปฏกรณทใชส าหรบหมกธรรมดา จนถงกระบวนการทมอตราสงทใชระยะเวลาสนมาก รปท 5 ไดสรปรปแบบของถงปฏกรณทมใชกนในปจจบน โดยดานซายจะเปนกระบวนการทเหมาะส าหรบระบบยอยตะกอนหรอน าเสยทมสารอนทรยอยในรปของแขงปนอยมาก สวนกระบวนการดานขวามอเหมาะส าหรบน าเสยทสารอนทรยสวนใหญละลายอยในน า สวนกระบวนการตรงกลางเหมาะสม ส าหรบน าเสยทมของแขงไมมากนกและน าเสยทมสารอนทรยละลายน า ความแตกตางของทงในดานรปแบบและขอพจารณาในการเลอกใชงานไดแสดงอยในตารางท 3

14

รปท 5 รปแบบของระบบบ ำบดแบบไมใชอำกำศแบบตำงๆ (Manila and Pohland,1992)

SUSPENDED GROWTH

GROWTH

HYBRID

SUPPORTED GROWTH

COMPLETELY MIXED

UASB

ANAEROBIC FILTER

EXPANDED BED

FLUIDIZED BED

ANAEROBIC CONTACT

ANAEROBIC POND

เทคโนโลยบ ำบดแบบไมใชอำกำศ

อำกำศอำกำ

15

ตำรำงท 3 กำรเปรยบเทยบกระบวนกำรบ ำบดน ำเสยไมใชอำกำศแบบตำงๆ ขอพจารณา ระบบเตบโต

แขวนลอยใน น า

ระบบผสม ระบบมตวกลาง เกาะยด

ความเขมขนของแบคทเรย ต า สง สง อายตะกอน (SRT) ต า สง สง การใชบ าบดน าเสยทมอนภาค ของแขง

เหมาะสม ก าจดอนภาค ของแขงไดบาง

ก าจดอนภาค ของแขงไดบาง

การใชบ าบดน าเสยทมความ เขมขนสง

เหมาะสม ไมเหมาะสม ไมเหมาะสม

การใชบ าบดน าเสยทมความ เขมขนต า

ไมเหมาะสม เหมาะสม เหมาะสม

ประสทธภาพในการบ าบดน าเสย จ ากด สง สง ความทนตอสารพษและ การเปลยนแปลงภาวะ การท างาน

มขอจ ากด เนองจากอาย ตะกอนต า

มอายตะกอนสง จงมเสถยรภาพด

มอายตะกอนสง จงมเสถยรภาพด

สภาพทางชลศาสตร ในถงปฏกรณ

ใชเครองกวน

ใชวธหมนเวยนน า หรอใชกาซชวภาพ

มาเปา

ใชวธหมนเวยนน า หรอใชกาซชวภาพ

มาเปา การใชพลงงาน ต าทสด สงถามการหมน

เวยนน า สง ถาเปน

แบบFluidized

• แบคทเรยเตบโตแขวนลอยอยในน าเสย (Suspended Growth) อาศยการกวนใหแบคทเรยผสมกบน าเสยภายในถงปฏกรยา และจ าเปนตองมถงตกตะกอนเพอแยกน าทผานการบ าบดและเชอแบคทเรยใหออกจากกน โดยหมนเวยนเชอกลบเขาสถงปฏกรยาอกครง

• แบคทเรยเตบโตอยตดกบตวกลาง (Supported Growth) เนองจากแบคทเรยแบบไมใชอากาศไมสามารถตกตะกอนไดด และอาจหลดออกไปกบน าทผานการบ าบดแลว ท าใหมผคดคนทจะใหแบคทเรยเกาะตดกบตวกลางและเสมอนวาตวกลางนนถกใชเปนตวกรองใหแบคทเรยไมหลดออกไปกบน าทผานการ บ าบดแลว ท าใหคาใชจายของการสรางถงตกตะกอนมาอยทราคาของตวกลางทใหแบคทเรยเกาะตด

• แบบผสม (Hybrid) ซงเปนการน าขอดมาใชและตดปญหาขอดอยจาก 2 รปแบบขางตน

16

2.10.1 ถงยอยสลดจ (บ าบดสลดจ) ระบบแบบนใชในการบ าบดสลดจซงเปนตะกอนอนทรย สวนประกอบหลกของระบบนแสดงอย

ในรปท 6 และ 7 รปท 6 เปนถงยอยทไมมการกวนตะกอนและไมปรบอณหภมใหกบสลดจ ปฏกรยาทเกดขนภายในถงจงชาและไมทวถงถงยอยแบบนจงเรยกวาถงยอยแบบอตราต า (Low Rate Digester) สวนรปท 2.5เปนถงยอยแบบทมการกวนและมการปรบอณหภมดวย ปฏกรยาก าจดสารอนทรยจะเกดขนไดดกวาแบบแรก ถงยอยแบบนจงเรยกวาถงยอยแบบอตราสง (High Rate Digester) รปท 8 เปนถงยอยแบบอตราสงทมถง 2 ชด ในภาพแสดงใหเหนถงการแยกตะกอนสลดจออกจากถงยอยสลดจชดท 2 ซงท าใหสามารถไดสลดจยอยแลวทมความเขมขนสงและปลอยน าทงทมตะกอนแขวนลอยต า (สกปรกนอย)

รปท 6 ถงยอยชนดอตรำต ำ (มนสน ตณฑลเวศม, 2542)

17

รปท 7 ถงยอยแบบอตรำสง (มนสน ตณฑลเวศม, 2542)

รปท 8 ถงยอยแบบอตรำสงทมกำรแยกตะกอน (มนสน ตณฑลเวศม, 2542)

18

2.10.2 ถงยอยแบบสมผส (Anaerobic Contact) ถงยอยแบบนใชในการก าจดสารอนทรยทอยในน าเสย สารอนทรยทตองการก าจดอาจเปนของแขงหรอสารละลายกได ถงยอยแบบสมผสนอาจเปนถงปฏกรยาแบบมการหมนเวยนตะกอนหรอไมมกได แตนยมใชแบบทมการหมนเวยนตะกอน (ดรปท 9) ดงนน ถงยอยแบบสมผสจงมสวนประกอบทคลายคลงกบระบบเอเอส จนกระทงในบางครงอาจเรยกถงยอยแบบนวาเปนระบบเอเอสแบบไมใชอากาศ (Anaerobic Activated Sludge) อยางไรกตาม ระบบนไมสามารถบ าบดน าเสยไดดเหมอนกบระบบเอเอส การสะสมแบคทเรยใหคงอยในระบบไมสามารถกระท าได เนองจากสลดจทเกดขนไมสามารถตกตะกอนไดดเหมอนสลดจของระบบเอเอส จงมการหลดหนของสลดจเกดขนตลอดเวลาอยางหลกเลยงไมได ในปจจบนระบบถงยอยแบบสมผสมจ านวนนอยเนองจากไมเปนทนยม ระบบทยงคงใชไดจะมความสามารถในการรบภาระสารอนทรยไดต า

รปท 9 ระบบถงยอยแบบสมผส (มนสน ตณฑลเวศม, 2542)

2.10.3 ถงยอยแบบแยกเชอ การออกแบบถงยอยแบบแยกเชอ เพอใหแบคทเรยสรางกรด และแบคทเรยสรางมเทนเตบโตอยในถงยอยคนละใบทสามารถควบคมใหมสภาวะเหมาะสมแตกตางกน ลกษณะเชนนเชอวาแบคทเรยแตละชนดจะท างานไดเตมก าลงและเปนการใชประโยชนจากถงปฏกรยาไดอยางเตมท นอกจากนยงเชอวาท าใหการควบคมการท างานของถงยอยมความสะดวกยงขน รปท 10 แสดงใหเหนถงสวนประกอบของถงยอยแบบแยกเชอทใชพเอชเปนตวก าหนด และควบคมแบคทเรยในถงยอยถงใบแรกซงมพเอชประมาณ 6 จะมแตแบคทเรยประเภทสรางกรด สวนถงทสองซงมพเอชประมาณ 7 จะมแบคทเรยสรางมเทน การควบคมพเอช

19

แบบอตโนมตเปนสงจ าเปนส าหรบถงใบแรกเทานน กาซไฮโดรเจนทสรางขนในถงใบแรกจะถกปลอยทงออกไปจากถงเพอมใหเกดการ สะสมตวจนเปนพษตอแบคทเรยทสรางกรด วศวกรบางคนอาจมวธอนในการควบคมแบคทเรยในถงยอยโดยมตองใชพเอช เชน โดยการควบคมระดบ SRT เปนตน

รปท 10 ระบบถงยอยแบบแยกเชอ (มนสน ตณฑลเวศม, 2542)

อนง แมวาแนวความคดตาง ๆ ทเกยวกบถงยอยแบบแยกเชอมทางเปนไปได แตประสบการณตาง ๆ ในภาคสนามนนยงมนอยมาก วศวกรยงขาดความรพนฐานอกหลายอยาง ดงนนวศวกรจงมความลงเลใจในการใชระบบถงยอยประเภทน

2.10.4 เครองกรองแบบไมใชอากาศ (AF หรอ Anaerobic Filter) รปท 11 แสดงใหเหนถงลกษณะทวไปของเครองกรองแบบไมใชอากาศ สวนประกอบทส าคญ คอถงสงทมลกษณะคลายถงกรอง แตบรรจภายในดวยหนขนาด 1.5–2 นวหรออาจใชตวกลางพลาสตกแทนกได น าเสยจะไหลจากขางลางขนขางบน ลกษณะเชนนจะท าใหน าทวมตวกลางอยตลอดเวลา ถาท าใหแบคทเรยสวนใหญถกจบอยภายในถงกรอง น าทไหลออกมาจะมความใสโดยไมตองใชถงตกตะกอนตางหาก โดยปกตเครองกรองไมใชอากาศมขนาดเลกกวาถงยอยแบบธรรมดาเพราะมอตราบ าบดสงกวา(ใชเวลากกน าต ากวา) อยางไรกตามเครองกรองแบบไมใชอากาศมจดออนบางอยางทตองแกไข ปญหาทส าคญกคอ ตองหาวธการกระจายน าเสยใหไหลเขาถงกรองใหไดอยางสม าเสมอ เรองการอดตนกเปนปญหาเหมอนกน แตสามารถแกไขหรอบรรเทาลงไดโดยการก าจดของแขงแขวนลอยออกจากน าเสยกอนสงเขา

20

เครองกรองแบบไมใชอากาศ เชนใหมการตกตะกอนน าเสยกอนสงเขาระบบ ถงไมใชอากาศแบบนมขอดมากกวาแบบอน ๆ ทกลาวไปแลว เนองจากมความสามารถในการเกบกกเซลลแบคทเรยไดดกวา ท าใหมความเปนไปไดในการบ าบดน าเสยทมบโอดต า

รปท 11 ระบบเครองกรองไมใชอำกำศ (มนสน ตณฑลเวศม, 2542)

2.10.5 ระบบชนลอยตวแบบไมใชอากาศ (AFB หรอ Anaerobic Fluidized Bed) ระบบแบบนคลายคลงกบระบบเครองกรองไมใชอากาศตรงทมน าไหลจากขางลางขนขางบน จดเปนระบบฟลมตรง (Fixed Film) แบบไมใชอากาศทมสารตวกลางขนาดเลกเทาเมดทรายเปนทจบเกาะของแบคทเรย (ดรปท 12) อตราไหลของน าเสยจะตองสงมากจนกระทงท าใหมการลอยตวของสารตวกลาง ตวอยาง สารตวกลางทมการทดลองใชในระดบหองปฏบตการไดแก ทราย, แอนทราไซต,ถานกมมนต เปนตน การใชสารตวกลางขนาดเลก (เมอเปรยบเทยบกบระบบเครองกรองไมใชอากาศ) ท าใหระบบนมพนทผวจ าเพาะ (คดตอหนวยปรมาตร) สงมาก ซงเทากบการมแบคทเรยจ านวนมหาศาลอยในระบบ อตราเรวในการบ าบดน าเสยของระบบนจงสงมาก ถงปฏกรยาทใชในระบบจงอาจมขนาดเลก

21

กวาระบบอน ๆ อยางไรกตาม ลกษณะการท างานซงตองท าใหสารตวกลางลอยตวตลอดเวลากอใหเกดปญหาในการออกแบบและควบคมระบบหลายอยาง และ ตองสนเปลองพลงงานในการท าใหสารตวกลางลอยตวสงกวาระบบอน ระบบเชนนจงยงไมไดรบความนยม

รปท 12 ระบบชนลอยตวแบบไมใชอำกำศ (AFB) (มนสน ตณฑลเวศม, 2542) 2.10.6 ระบบยเอเอสบ (UASB หรอ Up flow Anaerobic Sludge Blanket) การทตองมสารตวกลางอยในเครองกรองไมใชอากาศและระบบ AFB ท าใหถงปฏกรยาตองเสยปรมาตรใชงานและเสยเงนซอสารตวกลางเปนจ านวนมาก จงมผคดคนระบบยเอเอสบ (Up flow Anaerobic Sludge Blanket) ซงไมจ าเปนตองใชสารตวกลาง ระบบใหมนมทศทางไหลของน าเสยจากดานลางขนดานบนโดยไมใชตวกลาง แตแบคทเรยจะถกเลยงใหจบตวกนเปนเมดขนาดใหญ จนกระทงมน าหนกมากและสามารถตกตะกอนไดด เมดสลดจขนาดใหญจะจมตวอยขางลางสวนเมดขนาดเลกจะอยขางบน เมดเลกทสดจะลอยตวอยเปนชนสลดจ เมดบางสวนอาจหลดขนถงตอนบนของถง แตตอนบนของระบบยเอเอสบมอปกรณทคลายถงตกตะกอนมหนาทแยกเมดตะกอนขนาดเลกและกาซชวภาพออกจากน าเรยกวา GSS(Gas Solids Separator) หรอระบบแยกกาซและของแขงแขวนลอยออกจากน า) กาซจะถกเกบรวบรวมไปใชและเมดตะกอนถกสงกลบลงไปในถง (ดรปท 13)

22

รปท 13 ระบบยเอเอสบ (มนสน ตณฑลเวศม, 2542) อนง การเลยงแบคทเรยไมใชอากาศใหสามารถจบตวกนเปนเมดใหญนนเปนเรองยาก ผใชระบบน

จงมเทคนคตางๆ ในการท าใหเกดเมดตะกอนทจบกนเปนชนสลดจภายในถงปฏกรยาและถอเปนความรเฉพาะดวย ระบบนมรายงานวาใชกนมากในประเทศแถบอเมรกาใต เอเชย และมใชในยโรปบางประเทศ จดออนของระบบคอการสรางชนสลดจเปนเรองยาก และอาจถอวาเปนเรองไมธรรมดาเนองจากธรรมชาตของแบคทเรยไมใชอากาศไมมนสยเกาะจบกนเปนกลมฟลอค ผทน าระบบนไปใชและประสบความส าเรจอางวาระบบนสามารถรบภาระสารอนทรยไดสงกวาระบบไมใชอากาศแบบอนๆ และสามารถผลตน าทงทมคณภาพสงได เนองจากสามารถปองกนมใหแบคทเรยหลดออกจากระบบไดดกวาแบบอน

2.10.7 EGSB หรอ Expanded Granular Sludge Bed ระบบ EGSB ปรบปรงมาจากระบบ UASB โดยใหมอตราน าไหลขนสงประมาณ 3-10 ม./ชม. ท าใหชนนอน (Sludge Bed) มการขยายตวมากกวาระบบ UASB ชวยท าใหมการสมผสระหวางน าเสยและเมดแบคทเรยไดทวถง การบ าบดน าเสยจงมประสทธภาพมากกวาระบบ UASB

23

รปตดของ EGSB แสดงอยในรปท 14 น าเสยไหลเขาถงหมกทางดานลาง โดยผานระบบทอกระจายน าแบบพเศษ ภายในถงหมกจะมชนนอนของสลดจทเปนเมดแบคทเรยขนาดประมาณเมดทราย เมดสลดจมขนาดใหญจนสามารถตกตะกอนไดด (มความเรวในการตกตะกอนประมาณ 60 – 80 ม/ชม.)

รปท 14 ภำพตดขวำงของถงหมกแบบ EGSB (Zoutbert, G.R and Frankin, R 1996)

การยอยสลายสารอนทรยใหกลายเปนมเทน เกดขนภายในชนสลดจนอน (Sludge Bed) ความสงของชนสลดจนอน ขนอยกบความสงของถงหมก ซงมกมคาอยในชวง 7–14 เมตร เมอน าเสยไหลขนมาถงตอนบนซงเปน GSS หรอระบบแยกกาซและของแขงแขวนลอยออกจากน า กาซชวภาพและของแขงแขวนลอย (SS) ถกแยกออกจากน าเสยทบ าบดแลว กาซจะลอยตวขนสผวน า SS จะตกตะกอนกลบลงไปยงตอนลางของถงหมก น าเสยบ าบดแลวจะไหลออกจากถงหมก ระบบ GSS ของถงหมกแบบ EGSB เปน ระบบทออกแบบพเศษใหสามารถท างานไดดกวาระบบ GSS ของถง UASB ทวไป กลาวคอ ใหสามารถรบอตราไหลไดสงกวา (อตราน าลนผวของระบบ GSS ชดพเศษนมคาประมาณ 1 ม/ชม.)

24

กรณศกษำ บรษทแหงหนงในประเทศเนเธอรแลนดผลตสารเคมฟอรมาลดไฮด (Formaldehyde) โดยใชเมทานอลเปนวตถดบ น าเสยทเกดขนมฟอรมาลดไฮด และ เมทานอลเปนสวนประกอบหลกดงน

อตราไหล 5 ลบ.ม/ชม. ซโอดทงหมด 20,000 มก/ล. ฟอรมาลดไฮด 5,000 มก/ล. เมทานอล 10,000 มก/ล.

ถง EGSB ทใชมขนาดความจ 275 ลบ.ม. น าเสยในอตรา 5 ลบ.ม. /ชม. จะไหลเขาถงบฟเฟอรทมเวลากกน า 30 ชม. และถกสบเขาถงปรบพเอชในอตราคงท เพอปรบพเอชใหเปนกลาง (ภายในถงนมการเตมสารเคมตางๆไดแก N, P, และ Fe เพอใหแบคทเรยไดรบสารอาหารครบถวน) จากนนน าเสยจะถกสบตอไปในอตรา 150 ลบ.ม./ชม. เขาสถง EGSB เพอก าจด COD อตราสบดงกลาวนเปนอตราสบน าเสย 5 ลบ.ม./ชม. และอตราหมนเวยน 145 ลบ.ม./ชม. ท าใหความเรวของน าทไหลขนถงหมกมคาสงถง 9.4 ม./ชม. จะเหนไดวาอตราหมนเวยนน าท าใหเกดการเจอจางน าเสยถง 30 เทาดวยน าทบ าบดแลว ท าใหฟอรมาลดไฮด และ เมทานอลถกเจอจางจนไมเปนพษตอระบบ EGSB โดย Flow Diagram ของระบบบ าบดน าเสย แสดงในรปท 15

รปท 15 Flow Diagram ของระบบบ ำบดน ำเสยซงใชถงหมก EGSB (Zoutbert, G.R and Frankin, R 1996)

25

2.10.8 ระบบจานหมนชวภาพไมใชอากาศ (AnRBC หรอ Anaerobic Rotating Biological Contactor)

ไดเรมมการทดลองโดย Tait และ Friedman โดยใชบ าบดน าเสยทมคารโบไฮเดรตเปนองคประกอบหลก เนองจากตองการลดการใชพลงงานในการสบน าเสยใหหมนเวยนในระบบ AFB และน าขอดของระบบฟลมตรง (Fixed Film) และ จานหมนชวภาพ (RBC) มาใชในระบบไมใชอากาศลกษณะของระบบกคลายคลงกบระบบจานหมนชวภาพธรรมดา เพยงแตมฝาปดเพอมใหสมผสอากาศจากภายนอก และมชองระบายกาซออกทางตอนบน (ดงรปท 16) ผลปรากฏวาแบคทเรยทไมใชอากาศสามารถยดเกาะ และเจรญเตบโตไดดบนผวแผนจาน มค าอางวาระบบนสามารถรบภาระสารอนทรยและภาระทางชลศาสตรทสงขนอยางกะทนหนไดด

รปท 16 ระบบ Anaerobic Rotating Biological Reactor (มนสน ตณฑลเวศม 2542)

26

2.10.9 ระบบแผนกนไมใชอากาศ (ABR หรอ Anaerobic Baffled Reactor) ลกษณะของระบบแผนกนไมใชอากาศคอ มแผนกนเพอบงคบใหน าเสยไหลมดขนมดลงอยในแนวตง (ดรปท 17) ถงปฏกรยาจงไมจ าเปนตองมความสงมากเหมอนของระบบไมใชอากาศแบบอน ๆ ท าใหเสยคาใชจายในการกอสรางต า Bachmann และ คณะไดทดลองใชระบบนทมหาวทยาลยสแตนฟอรดสหรฐอเมรกา และไดกลาวถงขอดของระบบนวา เปนระบบทมพนทผวน ามากท าใหแบคทเรยมพนทตกตะกอนสงกวาระบบอนๆ การแยกตะกอนแขวนลอยออกจากน าจงสามารถท าไดดโดยไมตองมการใชอปกรณแยกตะกอนอน ๆ กาซสามารถแยกตวออกจากน าไดดและงายเชนกน ลกษณะดงกลาวท าใหการเกบกกเซลลเกดไดด จงมมวลแบคทเรยสะสมอยในระบบเปนจ านวนมาก การบ าบดน าเสยจงสามารถเกดขนไดดวยอตราสง

รปท 17 ระบบ Anaerobic Baffled Reactor (มนสน ตณฑลเวศม, 2542)

27

2.10.10 AnSBR หรอ Anaerobic Sequencing Batch Reactor ระบบ AnSBR ทใชมลกษณะเดยวกบระบบยเอเอสบหรอถงหมกไมใชอากาศทเปดฝา ไมมการกวนน าและมการเตมน าเสยเปนแบบเท (Batch) การยอยสลายตวของซโอดท าใหมกาซเกดขนจนท าใหชนสลดจฟงทงถงคลายกบมการกวนน าดวยใบพดกวน เมอซโอดลดลงปรมาณกาซกลดลง (จะเหนไดจากการลดลงของการฟงของชนสลดจ) ท าใหมการตกตะกอนของชนสลดจเกดขน ท าใหสามารถแยกชนน าใสทอยตอนบนออกทงได การออกแบบอาจใหรอบการท างานของแตละถงเปนเวลา 1 วน (ครบ 24 ชวโมง ซงชนสลดจในถงหมกกไมมการฟงแลว) ตวอยางเชน ใหถง AnSBR มเวลากกน า 2 วน (เทากบปรมาตร 50% ของปรมาณน าเสยทเกดในหนงวน) และใชเชอแบคทเรยประมาณ 25% ของความจถง (ดรปท 18)

รปท 18 กำรบ ำบดน ำเสยฟอกยอมผำทอดวยระบบ AnSBR

(บรษท แซน.อ.68 คอนซลตง เอนจเนยรส จ ากด, 2554)

28

แมวาระบบนตองการเวลากกน า 2 วน ท าใหภาระอนทรยเทากบประมาณ 5-6 กก./ลบ.ม.-วน แตกเปนภาระอนทรยทเหมาะสมส าหรบการบ าบดน าเสยทยอยยากดงเชนในกรณของน าเสยฟอกยอมผาทอ

ขอดของระบบ AnSBR มหลายประการดงเชน • ไมตองการ Seed ทเปนเมด และไมตองเลยงเชอใหเปนเมดเหมอนระบบ UASB • ใชไดกบน าเสยทมตะกอนแขวนลอย • ใชไดงายมากและออกแบบงาย ผทมความรนอยกใชได ระบบ AnSBR มลกษณะคลายบอหมกไมใชอากาศ แตเปนบอหมกขนาดเลกทมการเลยงสลดจ

เขมขนสงมาก บอหมกธรรมดาจะมเชอเขมขนต าการทเลยงเชอเขมขนมากตองเรมตนดวยการเตมเชอ Seed มาก ถง AnSBR จงแบงเปน 2 ถง แตละถงม τ = 2 วน ท าใหสามารถหา Seed มาเรมตนไดงาย การรบน าเสยของ AnSBR กคลายกบบอหมกแตมขอแตกตางคอระบบ AnSBR รบน าเสยเพยง 50% ของน าเสยทงหมด การท างานของบอหมกเปนแบบตอเนอง ในขณะทระบบ AnSBR ท างานเปนแบบกงเท กลาวคอในแตละวนเมอมการบ าบดน าเสยในถง AnSBR นานถง 23 ชวโมง กาซชวภาพจะหมดและมการตกตะกอนของสลดจ น าใสจะถกระบายออกทงภายในเวลา 1 ชวโมง กอนทจะรบน าเสยในวนตอไป ถาตองการใหมการน ากาซชวภาพไปใชประโยชน ตองสรางฝาปดถง AnSBR ในกรณนถง AnSBR จะคลายกบถงหมกไมใชอากาศทใชบ าบดสลดจ (Anaerobic Digestor) กาซทเกดขนในชวงเวลาทมการยอยสลายซโอดจะถกน าไปใชประโยชน เมอใกล 24 ชวโมงกาซจะหมดจงถงเวลาระบายน าทงออก ชวงนสามารถเปดทอระบายอากาศเพอใหทงน าใสไดงาย การท างานของระบบ AnSBR ทตองการกาซชวภาพจะคลายกบบอหมกไมใชอากาศทมการปดฝาหรอคลายกบถงหมกไมใชอากาศแบบธรรมดาทใชบ าบดสลดจ แตถง AnSBR เปนถงหมกทม เวลากกน าเสยเพยง 2 วน (ถงหมกธรรมดามเวลากกน าประมาณ 10–30 วน)

2.10.11 บอบ าบดน าเสยแบบไมใชอากาศ บอหมกไมใชอากาศเปนระบบบ าบดน าเสยแบบทงายทสด กลาวกนวา ระบบบอหมกไมใชอากาศถกพฒนาขนมาโดยบงเอญในออสเตรเลยทงนเพราะผใชบงเอญปลอยสารอนทรยจ านวนมากเกนไปลงในบอน าเสยแบบกงแอโรบก (Facultative Oxidation Pond) จนท าใหไมมออกซเจนเหลออยในน า แตกปรากฏวาบอยงสามารถบ าบดน าเสยได บอหมกไมใชอากาศมกเปนบอดนขนาดใหญทมความลก 3 – 4 เมตร และไมมฝาปด มเวลากกน านานหลาย ๆ วน ภายในระยะเวลาดงกลาวน าเสยจะถกยอยดวยปฏกรยาแบบไมใชอากาศ เนองจากบอหมกไมใชอากาศมขนาดใหญ จงตองใชทดนจ านวนมากในการสราง นอกจากนนยงอาจจะมกลนไมด ระบบบอหมกไมใชอากาศจงเหมาะส าหรบใชในชนบทหรอชานเมองทซงราคาทดนไมสงนก และ มผคนอาศยอยไมหนาแนนวศวกรมกออกแบบบอหมกไมใชอากาศดวยคาอตราภาระอนทรยไมเกน 0.5 กก. ซโอด/ลบ.ม.-วน ทงนเพอมใหมปญหาเรองกลนเหมน อยางไรกตาม ไมวาบอหมกจะออกแบบ

29

ไดดเพยงใดกมโอกาสจะเกดปญหาเรองกลนเหมนเปนทนารงเกยจไดเสมอ ในปจจบนจงมความพยายามในการปดบอไมใชอากาศเพอปองกนเรองกลนเหมนและเพอเกบกาซชวภาพไปใชประโยชน ความกาวหนาในทางวสดศาสตรโดยเฉพาะเรองเทคโนโลยพลาสตกและเรซน ท าใหสามารถใชแผนพลาสตกพอ (Polyethylene) เปนฝาปกคลมบอไมใชอากาศไดในราคาพอสมควร(ดรปท 19) ขอดทตามมาจากการปดบอหมกอกประการหนงคอ ท าใหสามารถสรางในพนทใกลชมชนไดมากกวาในอดตและท าใหสามารถออกแบบบอหมกไมใชอากาศแบบปดฝาดวยคาอตราภาระอนทรยทสงกวา 0.5 กก.ซโอด/ลบ.ม.-วน มผลท าใหระบบมขนาดเลกลง คากอสรางทลดลงเนองจากลดขนาดของบอมสวนท าใหสามารถชดเชยคาปดฝาบอไดบาง

รปท 19 บอหมกไมใชอำกำศแบบปดฝำ (บรษท แซน.อ.68 คอนซลตง เอนจเนยรส จ ากด, 2554)

2.10.12 ถงดกไขมน ถงดกไขมน คอ อปกรณทชวยดกจบไขมนจากการลางภาชนะและอปกรณหงตมอาหาร ไมใหไหล

ปนไปกบน าทง เนองจากไขมนจะลอยตวอยผวน าท าใหออกซเจนละลายน าไดนอย เปนสาเหต ใหน าเนาเสยและทอระบายน าอดตน ถงดกไขมนม 2 ประเภท คอ แบบตงบนพน และแบบฝงดน ส าหรบถงดกไขมนในบาน ควรเลอกแบบตงบนพน เพอความสะดวกในการใชงานและดแลรกษา และควรเลอกขนาดของถงตามจ านวนของสมาชกในบานดงน 1-5 คน ควรใชถงขนาด 15 ลตร และ 6-10 คนควรใชขนาด 30 ลตร

30

สวนประกอบของถงดกไขมน 1. ตะแกรงดกเศษอาหาร ท าหนาทกรองเศษอาหารทปนมากบน าทง 2. สวนแยกไขมน น าและไขมนจะถกแยกออกจากกนตามหลกการธรรมชาตทไขมนจะลอยตวอยเหนอน า 3. ทอระบายน าทง เปนทอระบายน าส าหรบน าทแยกไขมนออกแลวลงสทอระบายน าสาธารณะ ทอนจะตดตงลงไปลกกวาระดบไขมนทลอยอยดานบน เมอมการระบายน าจากอางลางจาน น าททงมาใหมจะผานกระบวนการแยกไขมน และดนใหน าในถงเดมไหลลงสทอระบายน าทง สาธารณะ 4. ทอระบายไขมน ถงดกไขมนบางรนจะมทอระบายไขมน ตดตงอยสงกวาระดบน าทง เพอใหไขมนทลอยอยดานบนไหลออกมา การตดตง ตดตงทอระบายน าทงจากอางลางจานเขากบถงดกไขมน แลวตดตงทอระบายน าของถงดกไขมน ลงสทอระบายน าสาธารณะ การดและรกษา 1. ควรน าเศษอาหารในตะแกรงกรองเศษอาหารไปทงทกวน เพอปองกนอาหารบดเนา 2. ควรตก หรอระบายไขมนทลอยอยเหนอน าออกเปนประจ าทกสปดาห 3. ควรลางถงดกไขมนทกๆ 6 เดอน

31

บทท 3 อปกรณและวธกำร

การจดท าโครงงานเรองน ไดด าเนนการส ารวจพนทและเกบขอมลในบรเวณเทศบาลต าบลบางหลวง

โดยมรายละเอยดของอปกรณและวธการดงน

3.1 อปกรณ อปกรณทใชในการส ารวจเกบขอมลและวธการ มดงนคอ 1. เครองคอมพวเตอร 2. Garmin GPS 3.โปรแกรม Quantum GIS Mimas 4. แผนทมาตราสวน 1:4,000 5.โปรแกรม Google Earth 6. โปรแกรม Photoshop

3.2 วธกำร 1. การศกษาวางระบบแนวทอรบน าเสยดวยโปรแกรม Quantum GIS Mimas

1.1 การส ารวจและจดเกบขอมลในพนททศกษา 1.2 การจดท าฐานขอมลสารสนเทศภมศาสตร โดย 1.2.1. น าขอมลทไดมาจากเทศบาลต าบลบางหลวงเปนแผนทของเทศบาล ซงเปนไฟล pdf แตแผน

ททไดมาไมสมบรณมากนก 1.2.2. น าภาพถายทางดาวเทยมมาจากเวบไซต GoogleEarth แลวน ามาตดตอใหมโดยใชโปรแกรม

Photoshop โดยเอาเฉพาะขอบเขตของเทศบาลต าบลบางหลวงเทานน แลวน ามาตรงพกดในระบบ UTM WGS84 เพอจดท าชนขอมลในระบบสารสนเทศภมศาสตรตอไป ดงแสดงขนตอนการจดท าชนขอมลในโปรแกรม Quantum GIS ดงน

32

1.2.1 ขนตอนวธกำรท ำ GIS

1. เปดโปรแกรม ขนมาจะไดหนาจอการท างานของโปรแกรม Quantum GIS ดงรป

2. เพมแผนทของเทศบาลต าบลบางหลวง โดยการกดทขอมลเชงภาพ

จะไดดงรป

ขอมลเชงภาพ

Vector

Vector

33

3. จากนนไปทขอมลเชงเสน

ปอนขอมลทตองการท าลงในชดขอมล ดงน (ท าขอมลแบบเสน เชน ถนน,แนวทอน าเสย)

จะได

ขอมลเชงเสน

34

(ท าขอมลแบบจด เชน สถานท, จดออกน าเสย, หอถงสง)

จะได

35

2.การคดเลอกระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสมกบพนทเทศบาลต าบลบางหลวงโดยมหลกเกณฑการเลอกประเภท ดงน การเลอกประเภทระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสมส าหรบแตละชมชนจะขนอยกบปจจยหลายประการดงน 2.1 คาใชจายในการกอสรางระบบรวบรวมและบ าบดน าเสย ทสามารถกอสรางเสรจสมบรณภายใตวงเงนงบประมาณ และแลงเสรจในระยะเวลาทก าหนด

2.2 สามารถบ าบดน าเสยไดอยางมประสทธภาพ โดยควรทจะมประสทธภาพในการบ าบดสารอนทรยไดไมนอยกวารอยละ 80 ในรปของคา บโอด (BOD) และมคาเฉลยของน าทงตามมาตรฐานน าทง อาคารประเภท ก. (โดยอนโลม เนองจากมาตรฐานน าทงชมชนยงไมมการประกาศใชอยางเปนทางการ) 2.3 ระบบควรมอปกรณเครองจกรกลนอยทสด เพอหลกเหลยงคาใชจายในการด าเนนงานและบ ารงรกษา เชน มเครองสบน าเสยเพยงหนงหรอสองชดกเพยงพอตอการเดนระบบบ าบดน าเสย หลกเหลยงการใชเครองเตมอากาศหรออปกรณอนกอใหเกดคาใชจายในการบ าบดน าเสยทสงขน และควรสามารถจดหาอะไหลหรอซอมบ ารงอปกรณไดเองในพนทหรอจงหวดใกลเคยง

2.4 พนททมปญหาหรอความเสยงตอการเกดปญหาของ Alage Bloom ระบบบ าบดน าเสยทเลอกใชตองสามารถบ าบดสารอาหารพช ไดแก ไนโตรเจนและฟอสฟอรส ไดอยางมประสทธภาพ โดยไมเปนภาระคาใชจายทสงขน 2.5 ควรเปนระบบบ าบดน าเสยทไมยงยากซบซอน หรอตองการการดแลรกษามาก และไมจ าเปนตองใชวศวกรหรอชางเทคนคทมความรความช านาญมากในการควบคมดแลระบบ โดยบคลากรในทองถนสามารถเดนระบบไดเอง

2.6 จะตองออกแบบระบบบ าบดน าเสยไมใหถกน าทวมหรอมน าขงเนาในพนท 2.7 เลอกประเภทของระบบบ าบดน าเสยใหเหมาะสมกบขนาดของทดนทมอย ทงน ราคาทดนตอ

หนวย (ไร) จะสงผลตอการตดสนใจเลอกใชระบบบ าบดน าเสยทตองการพนทเพอการกอสรางระบบนอย [7]

36

บทท 4 ผลกำรศกษำ

ผลการศกษาจะประกอบดวย 2 สวน ไดแก การศกษาวางระบบแนวทอรบน าเสยดวยโปรแกรม

Quantum GIS Mimas และการคดเลอกระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสมกบพนทเทศบาลต าบลบางหลวง ดงแสดงรายละเอยดไดดงน

4.1 กำรศกษำวำงระบบแนวทอรบน ำเสยดวยโปรแกรม Quantum GIS Mimas

การศกษาวางระบบแนวทอรบน าเสย จะประกอบดวย 3 สวน ไดแก การส ารวจพนทเทศบาลต าบลบางหลวง การจดท าขอมลในระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) และการออกแบบและวางแนวทอรบน าเสย

4.1.1 การส ารวจพนทเทศบาลต าบลบางหลวง การส ารวจพนทเทศบาลต าบลบางหลวง ไดด าเนนการส ารวจพนทในชวงระหวางวนท 18 - 22

ตลาคม 2553 ดงแสดงรปถายการส ารวจพนทในภาคผนวก ก 4.1.2 การจดท าขอมลในระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) การจดท าขอมลในระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) ดวยโปรแกรม Quantum GIS Mimas ไดแยก

ออกเปน 3 ประเภท ไดแก 1) ชนขอมลทมอยเดม แตไดท าการ digitize ใหมในโครงงานน จ านวน 4 ชนขอมล ไดแก ขอบเขต

เทศบาลต าบลบางหลวง, ขอบเขตแตละหมของเทศบาล, แมน าทไหลผานเทศบาลและ ถนน ดงแสดงในรปท 1

2) ชนขอมลทไดจากการเกบในสนามดวยเครองมอ GPS จ านวน 3 ชนขอมล ไดแก จดออกน าเสย, สถานททส าคญของเทศบาลและ แนวทอรบน าเสยทมอยแลว ดงแสดงในรปท 2

3) ชนขอมลทท าขนใหม จ านวน 3 ชนขอมล ไดแก จดทตงถงบ าบดน าเสย, ทอรวมน าเสยและ จดออกน าเสยใหญ ดงแสดงในรปท 3

37

รปท 1 ชนขอมลทมอยเดม

= แมน ำทำจน, คลองบำงหลวง

= ถนน

= ขอบเขตหมบำน

= ขอบเขตเทศบำลต ำบลบำงหลวง

38

รปท 2 ชนขอมลทไดจำกกำรเกบในสนำมดวยเครองมอ GPS

= จดออกน าเสย

= ขอบเขตเทศบาลต าบลบางหลวง

= ถนน

= แนวทอรบน าเสย

= สถานท

= แมน าทาจน, คลองบางหลวง

= ขอบเขตหมบาน

39

รปท 3 ชนขอมลทท ำขนใหม

= ทอรวมน าเสย

= จดออกใหญ

= ถงบ าบดน าเสย

= จดออกน าเสย

= แนวทอรบน าเสย

= สถานท

= ขอบเขตเทศบาลต าบลบางหลวง

= ขอบเขตหมบาน

= แมน าทาจน, คลองบางหลวง

= ถนน

40

4.2 กำรคดเลอกระบบบ ำบดน ำเสยทเหมำะสมกบพนทเทศบำลต ำบลบำงหลวง การคดเลอกระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสมกบพนทเทศบาลต าบลบางหลวงจะประกอบไปดวย

รายละเอยด 4 สวนดงน คอ หลกเกณฑการเลอกประเภทระบบบ าบดน าเสยทเหมาะส าหรบพนทเทศบาลต าบลบางหลวง การคดปรมาณน าเสยตอวน รปแบบของระบบบ าบดน าเสย และการคดงบประมาณ ดงนนระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสมกบเทศบาลบางหลวงไดแก

1. ระบบบ าบดน าเสยแบบแอกทเวเตดสลดจ (Activated Sludge Process) 2. ระบบบ าบดน าเสยแบบบอเตมอากาศ (Aerated Lagoon หรอ AL) 3. ถงดกไขมน

เพราะวา ใชพนทนอย ราคาไมแพมาก ดแลรกษางาย และการตดตงสะดวก 4.2.1 การคดปรมาณน าเสยตอวน ในการคดปรมาณน าเสยตอวนคอ ประชาชน 1 คน จะมจ านวนน าเสยประมาณ 200 ลตร ใหน า

จ านวนประชากรในพนทคณกบจ านวนน าเสย 200 ลตรตอคน กจะไดจ านวนน าเสยเปนลตร เชน จ านวนประชากรของเทศบาลต าบลบางหลวงในปพ.ศ. 2554 มจ านวน 2380 คน

ปรมาณน าเสยตอวน = จ านวนประชากร (คน) * 200(ลตร/คน) = 2,380 คน * 200 ลตร/คน = 47,600 ลตร หมำยเหต : แปลงหนวยจำก ลตร ใหเปน ลกบำศกเมตร โดยกำรน ำไปหำร 1,000 ปรมาณน าเสยตอวน = 47,600 ลตร / 1,000 = 476 ลกบาศกเมตร ปรมาณน าเสยตอวนของเทศบาลต าบลบางหลวงเทากบ 476 ลกบาศกเมตร [7] ในการคาดการณปรมาณน าเสยเบองตนมความจ าเปนอยางมาก โดยทวไปจะประเมนจากความสกปรกทระบายสแหลงน า ซงสามารถประเมนไดจากการคาดการณปรมาณน าเสยทจะคดขน โดยอาศยผลคณระหวางจ านวนประชากรกบอตราการใชน าของประชากรแตละคนซงมกจะประเมนเปนระยะเวลาลวงหนา 20 ป ดงตารางท 4

41

ตำรำงท 4 แสดงจ ำนวนปรมำณน ำเสยในอก 20 ปขำงหนำ

ป 2554 2559 2564 2569 2574

จ ำนวนประชำกร (คน) 2380 2461 2551 2651 2751 ปรมำณน ำเสย ตอวน (ลตร) 476,000 492,200 510,200 530,200 550,200

ปรมำณน ำเสย ตอวน (ลกบำศกเมตร) 476 492.2 510.2 530.2 550.2

หมำยเหต ขอมลจ ำนวนประชำกรจำกตำรำงไดมำจำก รปท 2 กรำฟแสดงจ ำนวนประชำกรในอนำคต

4.2.2 รปแบบของระบบบ าบดน าเสย รปแบบของระบบบ าบดน าเสยทแนะน ามดวยกน 3 รปแบบ คอ 1. ระบบบ าบดน าเสยแบบแอกทเวเตดสลดจ (Activated Sludge Process) เปนวธบ าบดน าเสยดวยวธการทางชววทยา โดยใชแบคทเรยพวกทใชออกซเจน (Aerobic Bacteria)

เปนตวหลกในการยอยสลายสารอนทรยในน าเสย ระบบเแอกทเวเตดสลดจเปนระบบบ าบดน าเสยทนยมใชกนอยางแพรหลาย สามารถบ าบดไดทงน าเสยชมชนและน าเสยจากโรงงานอตสาหกรรม แตการเดนระบบประเภทนจะมความยงยากซบซอน เนองจากจ าเปนจะตองมการควบคมสภาวะแวดลอมและลกษณะทางกายภาพตาง ๆ ใหเหมาะสมแกการท างานและการเพมจ านวนของจลนทรย เพอใหระบบมประสทธภาพในการบ าบดสงสด

ขอด คอ เปนระบบบ าบดน าเสยทนยมใชกนอยางแพรหลาย สามารถบ าบดไดทงน าเสยชมชนและน าเสยจากโรงงานอตสาหกรรม

ขอเสย คอ การเดนระบบประเภทนจะมความยงยากซบซอน เนองจากจ าเปนจะตองมการควบคมสภาวะแวดลอมและลกษณะทางกายภาพตางๆ ใหเหมาะสมแกการท างานและการเพมจ านวนของจลนทรย เพอใหระบบมประสทธภาพในการบ าบดสงสด 2. ระบบบ าบดน าเสยแบบบอเตมอากาศ (Aerated Lagoon หรอ AL)

เปนระบบบ าบดน าเสยทอาศยการเตมออกซเจนจากเครองเตมอากาศ (Aerator) ทตดตงแบบทนลอยหรอยดตดกบแทนกได เพอเพมออกซเจนในน าใหมปรมาณเพยงพอ ส าหรบจลนทรยสามารถน าไปใชยอยสลายสารอนทรยในน าเสยไดเรวขนกวาการปลอยใหยอยสลายตามธรรมชาต ท าใหระบบบ าบดน าเสยแบบบอเตมอากาศสามารถบ าบดน าเสยไดอยางมประสทธภาพ สามารถลดปรมาณความสกปรกของน าเสยในรปของคาบโอด (Biochemical Oxygen Demand; BOD) ไดรอยละ 80-95 โดยอาศยหลกการท างานของจลนทรยภายใตสภาวะทมออกซเจน (Aerobic) โดยมเครองเตมอากาศซงนอกจากจะท าหนาเพมออกซเจนในน าแลวยงท าใหเกดการกวนผสมของน าในบอดวย ท าใหเกดการยอยสลายสารอนทรยไดอยางทวถงภายในบอ

42

ขอด คอ คาลงทนกอสรางต าประสทธภาพของระบบสง สามารถรบการเพมภาระมลพษอยางกะทนหน (Shock Load) ไดด มกากตะกอนและกลนเหมนเกดขนนอย การด าเนนการและบ ารงรกษางาย สามารถบ าบดไดทงน าเสยชมชนและน าเสยโรงงานอตสาหกรรม

ขอเสย คอ มคาใชจายในสวนของคากระแสไฟฟาส าหรบเครองเตมอากาศ และคาซอมบ ารงและดแลรกษาเครองเตมอากาศ

3. ถงดกไขมน คอ อปกรณทชวยดกจบไขมนจากการลางภาชนะและอปกรณหงตมอาหาร ไมใหไหลปน

ไปกบน าทง เนองจากไขมนจะลอยตวอยผวน าท าใหออกซเจนละลายน าไดนอย เปนสาเหต

ใหน าเนาเสยและทอระบายน าอดตน ถงดกไขมนม 2 ประเภท คอ แบบตงบนพน และแบบฝงดน ส าหรบถงดกไขมนในบาน ควรเลอกแบบตงบนพน เพอความสะดวกในการใชงานและดแลรกษา และควรเลอกขนาดของถงตามจ านวนของสมาชกในบานดงน 1-5 คน ควรใชถงขนาด 15 ลตร และ 6-10 คนควรใชขนาด 30 ลตร

ขอด คอ มขายเปนแบบส าเรจรปทสามารถซอและตดตงไดงาย หรอสามารถสรางเองได โดยใชวงขอบซเมนตหรอถงซเมนตหนขด ซงประหยดคาใชจายกวาแบบส าเรจรป และสามารถปรบใหเหมาะสมกบพนทและปรมาณน าทใช

ขอเสย คอ ขาดการดแลรกษาอยางสม าเสมอ ซงสามารถจะท าใหเกดความสกปรกและมกลนเหมน เกดการอดตนหรออาจเปนทอยอาศยของแมลงสาบและอนๆ ได รวมทงท าใหถงดกไขมนเตมและแยกไขมนไดไมมประสทธภาพเพยงพอ

ตารางท 5 เปนขอมลเปรยบเทยบความแตกตางของระบบบ าบดน าเสยแบบแอกทเวเตดสลดจ แบบบอเตมอากาศ และถงดกไขมน เพอเปนขอมลประกอบการตดสนใจเลอกรปแบบของระบบบ าบดน าเสย แตอยางไรกด ในทางปฏบตจรงจะตองค านงถงความเหมาะสมทางดานวศวกรรมและสภาพพนท ตลอดจนปจจยอนๆ ประกอบการพจารณาเพมเตมดวย

43

ตำรำงท 5 ขอเปรยบเทยบรปแบบของระบบบ ำบดน ำเสย ตวอยำงเกณฑกำรออกแบบระบบบ ำบดน ำเสยแบบแอกทเวเตดสลดจ (Activated Sludge)

หนวยบ ำบด เกณฑกำรออกแบบ

พำรำมเตอร คำทใชออกแบบ

1.แบบกวนสมบรณ (Completely Mix)

- F/M Ratio 0.2-0.6 กก.บโอด / กก. MLSS-วน

- อายสลดจ (Sludge Age) 5-15 วน

- อตราภาระอนทรย (Organic Loading) 0.8-1.9 กก.บโอด / ลบ.ม.-วน

- MLSS 2,500-4,000 มก./ล.

- เวลาเกบกกน า (HRT) 3-5 ชวโมง

- อตราสวนการสบสลดจกลบ 0.25-1

- ความตองการออกซเจน 0.8-1.1 กก. O2 / กก. BOD ทถกก าจด

- ประสทธภาพในการก าจดบโอด รอยละ 85-95

2. แบบปรบเสถยรสมผส (Contact Stabilization)

- F/M Ratio 0.2-0.6 กก.บโอด / กก. MLSS-วน

- อายสลดจ (Sludge Age) 5-15 วน

- อตราภาระอนทรย (Organic Loading) 0.9-1.2 กก.บโอด / ลบ.ม.-วน

- MLSS ในถงสมผส

ในถงปรบเสถยร

1,000-3,000 มก./ล. 4,000-10,000 มก./ล.

- เวลำเกบกกน ำ (HRT) ในถงสมผส

ในถงปรบเสถยร

0.5-1 ชวโมง

3-8 ชวโมง

- อตราสวนการสบสลดจกลบ 0.25-1.5

- ควำมตองกำรออกซเจน ในถงสมผส

ในถงปรบเสถยร

0.4-0.6 กก.O2 / กก. BOD ทถกก าจด0.3-0.5 กก.O2,/sub> / กก. BOD ทถกก าจด

- ประสทธภาพในการก าจดบโอด

รอยละ 80-90

44

3.แบบคลองวนเวยน (Oxidation Ditch)

- F/M Ratio 0.05-0.3 กก.บโอด / กก. MLSS-วน

- อายสลดจ (Sludge Age) 10-30 วน

- อตราภาระอนทรย (Organic Loading) 0.1-0.5 กก.บโอด / ลบ.ม.-วน

- MLSS 3,000-6,000 มก./ล.

- เวลาเกบกกน า (HRT) 8-36 ชวโมง

- อตราสวนการสบสลดจกลบ 0.75-1.5

- ประสทธภาพในการก าจดบโอด รอยละ 75-95

4. แบบเอสบอาร (Sequencing Batch

Reactor)

- F/M Ratio 0.05-0.3 กก.บโอด / กก. MLSS-วน

- อายสลดจ (Sludge Age) 8-20 วน

- อตราภาระอนทรย (Organic Loading) 0.1-0.3กก.บโอด / ลบ.ม.-วน

- MLSS 1,500-6,000 มก./ล.

- ความจถงตออตราไหลเขาของน าเขาระบบ

8-50 ชวโมง

- ประสทธภาพในการก าจดบโอด รอยละ 85-95

45

ตำรำงท 6 ตวอยำงเกณฑกำรออกแบบระบบบ ำบดน ำเสยแบบบอเตมอำกำศ (Aerated Lagoon)

หนวยบ ำบด เกณฑกำรออกแบบ

พำรำมเตอร คำทใชออกแบบ

1.บอเตมอากาศ (Aerated Lagoon)

ระยะเวลาเกบกกน า (Hydraulic Retention Time: HRT)

ความลกของน าในบอ ความตองการออกซเจน Mixing Power

3-10 วน 2-6 เมตร 07-1.4 กรมออกซเจน/

กรม บโอดทถกก าจด มากกวาหรอเทากบ 0.525

กโลวตต/100 เมตร3

2. บอบม (Polishing Pond)

ระยะเวลาเกบกกน า (Hydraulic Retention Time;HRT)

มากกวาหรอเทากบ 1 วน

3. บอเตมคลอรน

เวลาสมผส อตราไหลเฉลย อตราไหลสงสด ความเขมขนของคลอรนทตองการ คลอรนคงเหลอทงหมด (Total

Residual Chlorine)

15- 30นาท 30 นาท 15 นาท 6 มก./ล. 0.3-2 มก./ล.(0.5-1 มก./

ล.)*

46

ตำรำงท 7 ถงดกไขมน [8]

จ ำนวนคน

ปรมำตรบอทตองกำร (ลบ.ม.)

ขนำดบอ จ ำนวนบอ (บอ) เสนผำนศนยกลำง ควำมลกน ำ (ม.)

5 0.17 0.8 0.40 1

5-10 0.34 0.8 0.70 1

10-15 0.51 1.0 0.70 1

15-20 0.68 1.2 0.60 1

20-25 0.85 1.2 0.80 1

25-30 1.02 1.0 0.70 2

30-35 1.19 1.0 0.80 2

35-40 1.36 1.2 0.60 2

40-45 1.53 1.2 0.70 2

45-50 1.70 1.2 0.80 2

4.2.3 การคดงบประมาณ

1. ระบบบ ำบดน ำเสยแบบแอกทเวเตดสลดจ (Activated Sludge Process) จากขอมลทไดมาจากเทศบาลบางหลวง ท าใหรวาทอรบน าเสยมขนาด 0.30 เมตร ยาวทอนละ

1 เมตร แตระยะทางยาวทงหมด 737 เมตร เพราะฉะนนตองใชทอขนาด 0.30 เมตร ทงหมด 737 ทอน ราคาทอ 1 ทอน + คาขนสง + คาวางทอกลม คสล. + คาเทคอนกรตลงพน = 417 บาท หมำยเหต ขอมลน ำมำจำกส ำนกงบประมำณ รำคำขนอยกบระยะทำงคำขนสง ดงแสดงในภำคผนวก ง รำคำกลำงจำกส ำนกงบประมำณ - ราคาทอทงหมด 737 ทอน = 737 * 417 = 307,329 บาท

- ราคาทดน 1 ไร = 120,000 บาท - ราคาของระบบบ าบดน าเสย ซงเปนราคาทไดรวมคาจางเจาหนาท คาตรวจวเคราะหคณภาพน า

คาไฟฟา คาซอมบ ารงรกษาและอนๆ = 10,000 บาท หรอ ปรมาณ 18 บาทตอลกบาศกเมตร = 18 * 550.2 = 9,903.6 ประมาณ 10,000 บาท - ราคาคาฝงทอลอดใตแมน ารวมราคาคาจางแรงงานและคาใชจายอนๆ คราวเปนเงน = 50,000 บาท - ราคาคากอสราง = 80,000 บาท

รวมคำใชจำยทงหมดเปนเงน = 567,329 บำท

47

*** หมำยเหต รำคำจะขนอยกบตวแปรของวสด (คำใชจำยทกรำยกำรสำมำรถถวเฉลยกนได )

2. ระบบบ ำบดน ำเสยแบบบอเตมอำกำศ (Aerated Lagoon หรอ AL) ทอรบน าเสยมขนาด 0.30 เมตร ยาวทอนละ 1 เมตร แตระยะทางยาวทงหมด 737 เมตร เพราะฉะนน

ตองใชทอขนาด 0.30 เมตร ทงหมด 737 ทอน ราคาทอ 1 ทอน + คาขนสง + คาวางทอกลม คสล.+ คาเทคอนกรตลงพน = 417 บาท หมำยเหต ขอมลน ำมำจำกส ำนกงบประมำณ รำคำขนอยกบระยะทำงคำขนสง ดงแสดงในภำคผนวก ง รำคำกลำงจำกส ำนกงบประมำณ - ราคาทอทงหมด 737 ทอน = 737 * 417 = 307,329 บาท

- ราคาทดน 1 ไร = 120,000 บาท - ราคาของระบบบ าบดน าเสย ซงเปนราคาทไดรวมคาจางเจาหนาท คาตรวจวเคราะหคณภาพน า

คาไฟฟา คาซอมบ ารงรกษาและอนๆ = 8,300 บาท หรอ ปรมาณ 15 บาทตอลกบาศกเมตร = 15 * 550.2 = 8,253 ประมาณ 8,300 บาท - ราคาคาฝงทอลอดใตแมน ารวมราคาคาจางแรงงานและคาใชจายอนๆ คราวเปนเงน = 50,000 บาท - ราคาคากอสราง = 80,000 บาท

รวมคำใชจำยทงหมดเปนเงน = 565,629 บำท *** หมำยเหต รำคำจะขนอยกบตวแปรของวสด (คำใชจำยทกรำยกำรสำมำรถถวเฉลยกนได )

3. ถงดกไขมน (อำงองมำจำกโครงกำรรณรงคตดตงบอดกไขมน เทศบำลต ำบลทำกำศ อ ำเภอแมทำ จงหวดล ำพน ประจ ำปงบประมำณ 2551)

- ค าจดซอถงดกไขมนพรอมคาตดตง จ านวน 618 ชดๆละ 480 บาท = 296,640 บาท หมำยเหต มำจ ำนวนครวเรอนของเทศบำลต ำบลบำงหลวง

โดยถงดกไขมนตองมคณสมบตของ ดงน - ถงพลาสตกมปรมาตรบรรจได ไม นอยกวา 40 ลตร พรอมฝาปด

- มทางน าเข า – ออก ขนาดไม เลกกวา 1½ นว พร อมอปกรณประกอบทปองกนการรวซม

- มชองระบายระบายไขมน เพอใชระบายไขมนลอยตวทผวน า

- มชองระบายตะกอนดานลาง เพอใชระบายเศษอาหารทกนถง - มทดกเศษอาหาร - คาใชจายในการดแลรกษาระบบและก าจดกากไขมนตอป = 140,000 บาท

48

มรำยละเอยดดงน - คาจดซอทอซเมนตปน ทราย และอปกรณอนๆ ส าหรบท าสถานทเกบกากไขมนและก าจด

= 30,000 บาท - ค าจดซออปกรณน ายาและสารเคมส าหรบฆาเชอโรค ท าความสะอาด และก าจดกลนทเกดจาก

ระบบดกไขมน = 30,000 บาท - ค าจดซอถงพลาสตกและอปกรณอนๆส าหรบแจกใหประชาชนใส กากไขมน = 20,000 บาท

- คาจดซอทอพวซ ขอตอ ของอ กาว อปกรณเครองมอและวสดอนๆ ใหบรการประชาชนในการตดตงและซอมแซม แก ไขปญหาทเกดจากถงดกไขมน รวมระยะเวลาตลอดปประมาณ = 60,000 บาท รวมคำใชจำยทงหมดเปนเงน = 436,640 บำท *** หมำยเหต รำคำขนอยกบผจดจ ำหนำย (คำใชจำยทกรำยกำรสำมำรถถวเฉลยกนได) 4.2.4 การเลอกระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสมกบเทศบาลต าบลบางหลวง ส าหรบการเลอกระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสมกบเทศบาลต าบลบางหลวง ไดก าหนดเกณฑในการพจารณาออกเปน 7 ขอ ไดแก

1. คาใชจายในการกอสรางระบบรวบรวมและบ าบดน าเสย ทสามารถกอรางเสรจสมบรณภายใตวงเงนงบประมาณ และแลวเสรจในระยะเวลาทก าหนด

2. สามารถบ าบดน าเสยไดอยางมประสทธภาพ

3. ระบบควรมอปกรณเครองจกรกลนอยทสด

4.พนททมปญหาหรอความเสยงตอการเกดปญหาของ Alage Bloom

5.ระบบบ าบดน าเสยทไมยงยากซบซอน หรอตองการการดแลรกษามาก

6. ระบบบ าบดน าเสยไมใหถกน าทวมหรอมน าขงเนาในพนท

7. ระบบบ าบดน าเสยใหเหมาะสมกบขนาดของทดนทมอย โดยก าหนดใหแตละเกณฑการคดเลอกมระดบการใหคะแนนดงน

ระดบการใหคะแนน 5 ดมาก

4 ด 3 ปานกลาง 2 นอย 1 นอยทสด

49

ส าหรบผลการคดเลอกพบวา การบ าบดน าเสยแบบถงดกไขมน จะผานการคดเลอกเพราะมคะแนนสงกวา ระบบบ าบดน าเสยอก 2 ประเภท ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 8 ตำรำงท 8 ตำรำงเปรยบเทยบคณสมบตของระบบบ ำบดน ำเสย

ระบบบ ำบดน ำเสย ระบบบ ำบดน ำเสยแบบแอกทเวเตด

สลดจ

ระบบบ ำบดน ำเสยแบบบอเตมอำกำศ

ถงดกไขมน

1. คาใชจายในการกอสรางระบบรวบรวมและบ าบดน าเสย ทสามารถกอรางเสรจสมบรณภายใตวงเงนงบประมาณ และแลวเสรจในระยะเวลาทก าหนด

5

5

5

2. สามารถบ าบดน าเสยไดอยางมประสทธภาพ

5 5 5

3. ระบบควรมอปกรณเครองจกรกลนอยทสด

3 4 5

4.พนททมปญหาหรอความเสยงตอการเกดปญหาของ Alage Bloom

2 3 5

5.ระบบบ าบดน าเสยทไมยงยากซบซอน หรอตองการการดแลรกษามาก

3 4 5

6. ระบบบ าบดน าเสยไมใหถกน าทวมหรอมน าขงเนาในพนท

1 1 5

7. ระบบบ าบดน าเสยใหเหมาะสมกบขนาดของทดนทมอย

3 3 5

รวม 22 25 35

50

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะ

จากการทมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน รวมกบเทศบาลต าบลบางหลวง ซงเปน

ต าบลน ารองในจงหวดนครปฐม ซงในสวนของโครงงานเลมนจะกลาวถงในเรองของระบบบ าบดน าเสย ซงระบบบ าบดน าเสยนนมอยดวยกนหลายระบบ แตระบบบ าบดน าเสยทเหมาะสมกบสภาพพนทเทศบาลต าบลบางหลวง คอ การตดตงถงดกไขมนตามบานเรอน โดยสรปผลการศกษาไดดงน 5.1 สรปผลทำงเลอกระบบบ ำบดน ำเสย จากขอมลทมทงหมด ท าใหรวาควรเลอก “ถงดกไขมน” เพราะ จากหลกเกณฑทง 7 ขอ ทไดใหคะแนนไปแลวท าใหรวาถงดกไขมน เปนประเภททเหมาะสมมากกวาประเภทระบบบ าบดน าเสยแบบแอกทเวเตดสลดจ (Activated Sludge Process) และระบบบ าบดน าเสยแบบบอเตมอากาศ (Aerated Lagoon หรอ AL) จากหลกเกณฑทง 7 ขอแลว ถงดกไขมนยงท าการตดตงไดงายกวามาก เพราะเปนถงแบบส าเรจรปมาแลว เลยท าใหใชเวลาไมนานในการตดตง แตอก 2 ระบบทเหลอ จะใชเวลาในการตดตงนาน เพราะจะตองวางทอรบน าเสยลอดใตแมน า ท าใหใชเวลานานและเสยคาใชจายในการกอสรางมาก 5.2 ขอเสนอแนะ การคดงบประมาณในการกอสรางระบบบ าบดน าเสยนน ไดท าการเปรยบเทยบมาจากการกอสรางของเทศบาลต าบลทากาศ อ าเภอแมทา จงหวดล าพน ซงไมไดคดค านวณมาจากสภาพพนทจรง ท าใหไมสามารถประเมนราคาคากอสรางทแทจรงไดวามราคาเทาไหร โดยถาทางเทศบาลต าบลบางหลวงจะด าเนนการกอสรางระบบบ าบดน าเสยทไดเสนอไปจรง ควรทจะเขยนแบบรายละเอยดและประเมนราคากอสรางจรง เพอทจะทราบราคาคากอสรางทจรงตอไป

51

เอกสำรอำงอง

[1] ; เทศบาลต าบลบางหลวง.ประวต.2553 http://www.bangluang.go.th/prawat.htm [2] ; เทศบาลต าบางหลวง.2552. รายงานผงเมองชมชนเทศบาลต าบลบางหลวง อ าเภอบางเลน จงหวงนครปฐม. [3] ; ผศ.พพฒน ภรปญญาคณ.2550. วศวกรรมสขาภบาลและการประปา (Sanitary Engineering and Water Supply).ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. [4] ; http://www.geocities.com/natpong2000 [5] ; คมอวชาการระบบบ าบดน าเสยแบบไมใชอากาศ เลมท 1.โครงการจดท าคมอวชาการระบบบ าบดน าเสยแบบไรอากาศ [6] ; ส านกจดการคณภาพ กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 92 ซอยพหลโยธน 7 ถนนพหลโยธน แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯ 10400.โทรศพท 0-2298-2200-4 โทรสาร 0-2298-2202. [7] ; http://www.sri.cmu.ac.th/~srilocal/water/page03b.htm [8] ; http://www.bb.go.th/support/std/construc49/19.htm [9] ; http://www.gis.pwa.co.th/manual/290764142.pdf [10] ; http://www.sinterplast.co.th/index.php?main_page=page_2

52

ภำคผนวก ก รปของแนวทอรบน ำเสย

และจดส ำคญตำงๆ

53

ทอรบน าเสย ขางวดบางหลวง ซอยเทศบาล 10 ทอรบน าเสย อยระหวางซอย 8 กบซอย 10

ทอรบน าเสย อยระหวางซอย 8 กบซอย 10 หวมมถนนฝงซาย ทอรบน าเสย หวมมฝงซายตดกบถนนใหญ

ทอรบน าเสย หวมมฝงขวาตดกบถนนใหญ ทอรบน าเสย ตรงหนาปายวดบางหลวง

54

ทอรบน าเสย ตรงขามซอยเทศบาล 8 ทอรบน าเสย มมถนนซายมอถนนเทศบาลซอย 11

ทอรบน าเสย หวมมดานขวามอซอยเทศบาล 11 ทอรบน าเสย หนารานกวยเตยว ซอยเทศบาล 6

ทอรบน าเสย ขางรานกวยเตยว ซอยเทศบาล 6 ทอรบน าเสย ตรงสแยกซอยเทศบาล 11 อย

ซายมอลกเขาไปประมาณ 1 เมตร

55

ทอรบน าเสย หวมมฝงซายมอของหวมมถนน จดออกน าเสย อยตรงสะพาน

ซอยเทศบาล 11

จดออกน าเสย อยขางก าแพงวดบางหลวง ทอรบน าเสย หวมมวดบางหลวง ซอยเทศบาล 6

ทอรบน าเสย อยหนารานขายของหนาโรงเรยน ทอรบน าเสย หวมมทารถเมล ซอยเทศบาล 4

56

ทอรบน าเสย หวมมถนนฝงซายหนาวด ทอรบน าเสย หวมมถนนฝงขวาหนาวด

ทอรบน าเสย ใกลจดออกบรเวณหนาวด จดออกน าเสย จดออกหนาวด

ทอรบน าเสย อยหลงสถานต ารวจทองเทยว ทอรบน าเสย อยตรงทาจอดรถเมลหนาโรงเรยนวดบางหลวง

57

ทอรบน าเสย หวมมโรงเรยนวดบางหลวง ทอรบน าเสย หวมมตรงขามเซเวน

ทอรบน าเสย หวมมถนนทางหลวงแผนดน ทอรบน าเสย อยตรงปายบองทางตรงสามแยก

ทางไปตลาดบางหลวง

ทอรบน าเสย อยตรงหนารานขายของซอยเทศบาล 7 ทอรบน าเสย อยตรงหนารานขายของซอยเทศบาล 7

58

ทอรบน าเสย อยขางเซเวน ทอรบน าเสย หลงเซเวนบรเวณขางศาลาประชาคม

ทอรบน าเสย อยใกลแทงน าท 3 ทอรบน าเสย หลงรานขายของบรเวณศาลาประชาคม

ทอรบน าเสย อยตรงกลางซอยกลางตลาดฝงขวา ทอรบน าเสย อยตรงกลางซอยกลางตลาดฝงซาย

59

ทอรบน าเสย หวมมถนนกลางตลาดบางหลวงฝงซาย ทอรบน าเสย หวมมถนนกลางตลาดบางหลวงฝงขวา

ทอรบน าเสย อยตรงขามหวมมถนนกลางตลาด จดออกน าเสย อยหนารานกวยเตยวเนอ

บางหลวงฝงขวา

จดออกน าเสย อยหนารานขายขนมไทย ทอรบน าเสย อยฝงซายรานขายกาแฟโปราณ

เกอบทายตลอด

60

ทอรบน าเสย หนารานกวยเตยวบรเวณโรงหนงเกา ทอรบน าเสย อยตรงกลางซอยเทศบาล 3

ทอรบน าเสย หนารานขายของสง ซอยเทศบาล 3 ทอรบน าเสย หวมมซอยเทศบาล

3

จดออกน าเสย อยสดซอยแรกของซอยเทศบาล 3 จดออกน าเสย อยสดซอยทสองของซอยเทศบาล 3

61

ทอรบน าเสย หวมมฝงซายซอยเทศบาล 5 ทอรบน าเสย หวมมฝงซายซอยเทศบาล 5

ทอรบน าเสย อยหนาโรงเรยนเจยนหว จดออกน าเสย อยบรเวณสะพาน

ทอรบน าสย อยแถวบรเวณแทงน าท 3 ทอรบน าเสย หลงส านกงานบรรเทาสาธารณะภย

62

ทอรบน าเสย อยใกลส านกงานบรรเทาสาธารณะภย ทอรบน าเสย หลงส านกงานบรรเทาสาธารณะภย

ทอรบน าเสย อยในบรเวณโรงเจ ทอรบน าเสย อยในบรเวณโรงเจ

ทอรบน าเสย อยในบรเวณโรงเจ ทอรบน าเสย อยในบรเวณโรงเจ

63

จดออกน าเสยท 1 จดออกน าเสยท 3

จดออกน าเสยท 4 จดออกน าเสยท 5

64

สถำนทส ำคญของพนทเทศบำลต ำบลบำงหลง

วดบางหลวง สถานอนามยต าบลบางหลวง

ปมเอสโซ ส านกเทศบาลต าบลบางหลวง

โรงเจ โรงเรยนเจยนหว

65

โรงเรยนวดบางหลวง หางหนสวนจ ากดธญญมงคลโรงสน าสนไทย

โรงสศรภทรวฒนา แทงน าท 1

แทงน าท 2 แทงน าท 3

66

ภำคผนวก ข คมอกำรใชโปรแกรม

Quantum GIS

67

คมอกำรใชโปรแกรม Quantum GIS 1. Quantum GIS คออะไร

Quantum GIS หรอ QGIS เปนโปรแกรม Desktop GIS ประเภทหนงทมประสทธภาพในการนามาใชจดการขอมลปรภม จดอยในกลมซอฟตแวรรหสเปด (Free and Open Source Software: FOSS) ทใชงานงาย ลกษณะการใชงานเปนแบบ Graphic User Interface ซงสะดวกตอการใชงาน ไมวาจะเปนการเรยกใชขอมลภาพ ขอมลตาราง การแสดงผลตาราง การแสดงผลกราฟ ตลอดจนสามารถสบคนขอมล วเคราะหขอมลและนาเสนอขอมลไดในรปแบบแผนททสวยงาม

ในป คศ. 2002 กลมนกพฒนาจากประเทศเยอรมนไดพฒนา Desktop GIS ชอวา Quantum GIS ท สามารถเรยกใชขอมลเวกเตอร แรสเตอร ในรปแบบทเปนมาตรฐานแพรหลาย เชน Shapefile และ GeoTIFF QGIS สามารถแกไข Shape File format ไดซงเปนทตองการมากในเวลาน QGIS พฒนาบนพนฐานของ Qt ทเปนไลบรารสาหรบ Graphical User Interface (GUI) ทใชงานไดทง UNIX, Window และ Mac การพฒนาใชภาษา C++ เปนหลกนอกจากนน QGIS ยงเชอมตอกบ Geospatial RDBMS เชน PostGIS/PostgreSQL สามารถอานและเขยนฟเจอรทจดเกบใน PostGIS ไดโดยตรง สามารถเชอมตอกบ GRASS ไดทาใหสามารถเรยกดขอมลทจดเกบใน GRASS โดยตรง และสามารถเรยกใชฟงกชนตางๆของ GRASS ได สนบสนนการวเคราะหเชงพนท (Spatial Analysis) ในเบองตนและการแสดงผลขอมลเชงต าแหนงในรปแบบของแผนท การสรางและการแกไขขอมลเชงต าแหนง (Spatial Data) และขอมลตาราง (Attribute Data) สามารถจดการขอมลไดงายโดยใชเครองมอตาม GUI ทก าหนด

รปท 1 หนาจอการทางานของโปรแกรม Quantum GIS

68

2. Graphical User Interface

GUI ประกอบดวย Menu Bar, Tools Bar, Legend, Overview, Map Display, Map Coordinate, Map Scale และ Project Properties ซงทกรายการนสามารถเคลอนยาย เปลยนขนาดตามความเหมาะสมตอการใชงานเพออานวยความสะดวกของผใช

3. กำรตดตงโปรแกรม Quantum GIS 1. ทาการ Download โปรแกรม Quantum GIS จาก URL http://qgis.org/ 2. Double click ไฟล QGIS-1.0.0preview2-Setup.exe เพอทาการตดตงโปรแกรม ซงลกษณะขนตอนการตดตงนนไมยงยากซบซอน คอสามารถกดปม Next เพอตดตงไดตามปกตคลายกบการตดตงซอฟตแวรฟรทวๆไป 3. ทดลองรนโปรแกรม Quantum GIS โดยเขาไปท Start -> Program -> Quantum GIS

รปท 2 การเรยกใชงานโปรแกรม Quantum GIS

69

4. กำรใชงำนโปรแกรม (Menu bar)

70

5. เครองมอกำรท ำงำน (Toolbars)

6. กำรนำเขำขอมล Shape file

กดปม บนเครองมอ Toolbars เพอเลอกชนขอมลทตองการมาแสดงผลบน Map Display ซงชอของชนขอมลทตองการจะปรากฏในชอง File Name จากนนกดปม Open เพอยนยนการเลอกขอมลทตองการนาเขา

รปท 3 แสดง Open an OGR Supported Vector Layer

71

รปท 4 แสดงหนาจอแสดงผลขอมล Shape File

เมอมชนขอมล (Layer) อยใน Legend ผใชสามารถทจะสงใหแสดงผลหรอซอน Layer เหลานนหรอสงให Layer ใดๆ แสดงผลเพอทจะทาการจดการขอมลและสามารถเปลยนลาดบการแสดงผลของแตละ Layer ในการสงใหแสดงผลของแตละ Layer ใน Map Display นนสามารถทาไดโดยการคลกบน Check Box ขางหนาของแตละ Layer และสามารถคลกอกครงเพอเอาเครองหมายกากบาทออก เปนการยกเลกการแสดงผลของ Layer นนๆบน Map Display 7. กำรสรำงขอมล Shape file

กดปม บนเครองมอ Toolbars เพอสรางชนขอมลใหมในรปแบบของ Vector (Point, Line, Polygon)

รปท 5 แสดง New Vector Layer

72

- เลอกประเภทขอมล Vector ทตองการ (Format Type)

- ตงชอชนขอมล (Layer Name)

- ก าหนดรายละเอยดของขอมลอรรถาธบาย (Attribute Data) และชนดของชนขอมล (Data Type) ในแตละ Columns

- ท าการบนทกชนขอมลดงกลาวภายใน Folder ทตองการ จากการกดปม Save

รปท 6 แสดงหนาจอการบนทกขอมล

- กดปม เพอเรมสรางชนขอมล หรอผใชบางทานจะรจกเครองมอนในชอวา Start Editing และ Stop Editing

- เลอกรปแบบการสรางขอมล Vector ซงจะสอดคลองกบประเภทขอมลทก าหนดไวใน New Vector Layer

- เมอทาการระบต าแหนงของขอมลไดแลว โปรแกรมจะใหกรอกขอมลอรรถาธบายตามโครงสรางทไดก าหนดไวแลวใน New Vector Layer

73

รปท 7 แสดงการบนทกขอมลอรรถาธบาย (Enter Attribute Value)

- หลงจากสนสดการทางานแลวกดปม เพอยนยนการแกไขขอมลกอนทจะบนทกลงใน Folder ทไดก าหนดไว

รปท 8 แสดงการยนยนเพอบนทกการแกไขขอมล

8. กำรนำเขำชนขอมลจำกระบบฐำนขอมล PostgreSQL

กดปม เพอก าหนดการเชอมตอกบฐานขอมลโดยระบเงอนไข (Creating a stored Connection)

รปท 9 แสดงการเรมตนเชอมตอกบระบบฐานขอมลปรภม

74

รปท 10 แสดงเงอนไขการเชอมตอระบบฐานขอมล PostgreSQL

รปท 11 แสดงรายละเอยดการเชอมตอระบบฐานขอมล

- เมอทาการเชอมตอกบระบบฐานขอมลเรยบรอยแลว กดปม Connect เพอเรยกชนขอมลตางๆทถกจดเกบในระบบฐานขอมลมาแสดงผลในรปแบบของแผนทบน Map Display

75

รปท 12 แสดงรายการชนขอมลภายในระบบฐานขอมล PostgreSQL

- ผใชสามารถทาการปรบแกขอมลปรภมตางๆในรปแบบของ Vector Data บนระบบฐานขอมลไดซงจะ

แสดงผล Map Display โดยกดปม

รปท 13 แสดงตวอยางขอมลสายทางและขอมลหลกกโลเมตร

- เมอกดปม Toggle editing แลวโปรแกรมจะแสดงจด (Node) ทมคาพกดอางองบนพนผวโลก สามารถใช

เครองมอ Tools Bar เหลานในการจดการขอมล

76

รปท 14 แสดงจดบนขอมลสายทางเมอมการปรบแกขอมล - เครองมอทชวยสนบสนนการนาเขาขอมลปรภมโดยการ Digitizing สามารถใชการ Snap เพอใชการปรบแกขอมลสะดวกและงายยงขน

รปท 15 แสดงการก าหนดระยะ Tolerance เพอใชในการ Snap - ทาการทดสอบการนาเขาขอมลปรภมโดยการ Digitizing เพอบนทกขอมลลงสระบบฐานขอมล เรมจากทาการเปด Toggle editing แลวใชเครองมอ Capture Line เพอใชในการ Digitize ขอมลสายทาง เมอเสรจสนการ Digitize แลวคลกขวา จากนนกรอกขอมลอรรถาธบาย (Attribute Data) ในหนาตาง Enter Attribute Value

Node

ระยะ Tolerance มหนวยตาม Map Unit

77

รปท 16 แสดงการนาเขาขอมลปรภมโดยการ Digitizing

รปท 17 แสดงหนาตางของ Enter Attribute Value

78

9. ค ำอธบำยเครองมอทใชในกำรปรบแกขอมลปรภม

เปนปมทใชเมอเรมแกไขและสนสดการแกไขขอมล

เปนปมสรางขอมลประเภทจด (Point)

เปนปมสรางขอมลประเภทเสน (Line)

เปนปมสรางขอมลประเภทพนทรปปด (Polygon)

เปนปมสรางขอมลประเภทพนทรปปดแบบกรวง (Ring)

เปนปมสรางขอมลประเภทพนทรปปดแบบ (Multi Polygon)

เปนปมเครองมอทใชในการตดหรอแบงขอมลเสน

เปนปมเครองมอทใชในการเคลอนยาย Feature ทตองการ

เปนปมเครองมอทใชในการเคลอนยาย Node ทตองการ

เปนปมเครองมอทใชในการเพม Node

เปนปมเครองมอทใชในการลบ Node

เปนปมเครองมอทใชในการลบขอมล feature ททาการเลอกไว (Selection)

เปนปมเครองมอทใชในการตดขอมล feature

เปนปมเครองมอทใชในการคดลอกขอมล feature

เปนปมเครองมอทใชในการวางขอมล feature

79

10. กำรรองขอใชบรกำรขอมล WMS ผำนระบบเครอขำย

กดปม เพอเรยกเครองมอ WMS Server ผานระบบเครอขาย Internet โดยเรมตนกด New Connection

รปท 18 แสดง Add Layers from server

รปท 19 แสดงการก าหนดคาพารามเตอรในการเชอมตอเพอขอใชบรการขอมล WMS

80

รปท 20 แสดงรายละเอยดการเชอมตอกบ WMS service

11. ตวอยำง URL ทเปดใหบรกำรขอมล WMS 1. http://onearth.jpl.nasa.gov/wms.cgi

2. http://dt.gistda.or.th/wms/spot5

รปท 21 แสดงผลการเชอมตอ http://onearth.jpl.nasa.gov/wms.cgi

81

รปท 22 แสดงผลการเชอมตอ http://dt.gistda.or.th/wms/spot5 12. กำรรองขอใชบรกำรขอมล WFS ผำนระบบเครอขำย (Web Feature Service)

กดปม เพอเรยกเครองมอ WFS Server ผานระบบเครอขาย Internet โดยเรมตนกด New Connection

รปท 23 แสดง Add WFS Layer from Server

82

รปท 24 แสดงการก าหนดคาพารามเตอรในการเชอมตอเพอขอใชบรการขอมล WFS

13. ตวอยำง URL ทเปดใหบรกำรขอมล WFS http://sigma.openplans.org:8080/geoserver/wfs?service=WFS&request=GetFeature&typename=roads&CQL_FILTER=INTERSECT(gen_full,%20POINT%20(-89.397024%2031.065245))

83

14. กำรก ำหนดคณลกษณะตำงๆของชนขอมล (Layer Property) ทาการคลกขวาทชนขอมลทตองการก าหนดคณลกษณะทแสดงผลบน Legend

รปท 25 แสดงการก าหนด Layer Property

รปท 26 แสดงการใชงาน Layer Property

84

ใน Layer Properties ประกอบดวย Tab ตางๆ ดงน General, Symbology, Metadata, Labels, Action, Attribute เปนตน

รปท 27 แสดง Symbolizing-options [9]

85

ภำคผนวก ค หลกกำรท ำงำนของ ระบบบ ำบดน ำเสย

86

ระบบบ ำบดน ำเสย ระบบบ ำบดน ำเสยแบบแอกทเวเตดสลดจ (Activated Sludge Process) ระบบบ าบดน าเสยแบบแอกทเวเตดสลดจ (Activated Sludge) เปนวธบ าบดน าเสยดวยวธการทางชววทยา โดยใชแบคทเรยพวกทใชออกซเจน (Aerobic Bacteria) เปนตวหลกในการยอยสลายสารอนทรยในน าเสย ระบบเแอกทเวเตดสลดจเปนระบบบ าบดน าเสยทนยมใชกนอยางแพรหลาย สามารถบ าบดไดทงน าเสยชมชนและน าเสยจากโรงงานอตสาหกรรม แตการเดนระบบประเภทนจะมความยงยากซบซอน เนองจากจ าเปนจะตองมการควบคมสภาวะแวดลอมและลกษณะทางกายภาพตาง ๆ ใหเหมาะสมแกการท างานและการเพมจ านวนของจลนทรย เพอใหระบบมประสทธภาพในการบ าบดสงสด

ในปจจบน ระบบแอกทเวเตดสลดจ มการพฒนาใชงานหลายรปแบบ เชน ระบบแบบกวนสมบรณ(Completly Mix) กระบวนการปรบเสถยรสมผส (Contact Stabilization Process) ระบบคลองวนเวยน (Oxidation Ditch) หรอ ระบบบ าบดน าเสยแบบเอสบอาร (Sequencing Batch Reactor) หลกกำรท ำงำนของระบบ

ระบบบ าบดน าเสยแบบแอกตเวเตดสลดจโดยทวไปจะประกอบดวยสวนส าคญ 2 สวน คอ ถงเตมอากาศ (Aeration Tank) และถงตกตะกอน (Sedimentation Tank) โดยน าเสยจะถกสงเขาถงเตมอากาศ ซงมสลดจอยเปนจ านวนมากตามทออกแบบไว สภาวะภายในถงเตมอากาศจะมสภาพทเอออ านวยตอการเจรญเตบโตของจลนทรยแบบแอโรบค จลนทรยเหลานจะท าการยอยสลายสารอนทรยในน าเสยใหอยในรปของคารบอนไดออกไซดและน าในทสด น าเสยทผานการบ าบดแลวจะไหลตอไปยงถงตกตะกอนเพอแยกสลดจออกจากน าใส สลดจทแยกตวอยทกนถงตกตะกอนสวนหนงจะถกสบกลบเขาไปในถงเตมอากาศใหมเพอรกษาความเขมขนของสลดจในถงเตมอากาศใหไดตามทก าหนด และอกสวนหนงจะเปนสลดจสวนเกน (Excess Sludge) ทตองน าไปก าจดตอไป ส าหรบน าใสสวนบนจะเปนน าทงทสามารถระบายออกสสงแวดลอมได

87

ระบบแอกทเวเตดสลดจรปแบบตำง ๆ

ระบบแอกทเวเตดสลดจแบบกวนสมบรณ (Completly Mixed Activated Sludge: CMAS) ลกษณะ

ส าคญของระบบแอกทเวเตดสลดจแบบน คอ จะตองมถงเตมอากาศทสามารถกวนใหน าและสลดจทอยใน

ถงผสมเปนเนอเดยวกนตลอดทวทงถง ระบบแบบนสามารถรบภาระบรรทกสารอนทรยทเพมขนอยาง

รวดเรว (Shock Load) ไดด เนองจากน าเสยจะกระจายไปทวถง และสภาพแวดลอมตาง ๆ ในถงเตมอากาศก

มคาสม าเสมอท าใหจลนทรยชนดตาง ๆ ทมอยมลกษณะเดยวกนตลอดทงถง (Uniform Population)

88

ระบบแอกทเวเตดสลดจแบบปรบเสถยรสมผส (Contact Stabilization Activated Sludge;

CSAS) ลกษณะส าคญของระบบแอกทเวเตดสลดจแบบน คอ จะแบงถงเตมอากาศออกเปน 2 ถงอสระจาก

กน ไดแก ถงสมผส (Contact Tank) และถงยอยสลาย (Stabilization Tank) โดยตะกอนทสบมาจากกนถง

ตกตะกอนขนสองจะถกสงมาเตมอากาศใหมในถงยอยสลาย จากนนตะกอนจะถกสงมาสมผสกบน าเสยใน

ถงสมผส (Contact Tank) เพอยอยสลายสารอนทรยในน าเสย ในถงสมผสนความเขมขนของสลดจจะลดลง

ตามปรมาณน าเสยทผสมเขามาใหม น าเสยทถกบ าบดแลวจะไหลไปยงถงตกตะกอนขนทสองเพอแยก

ตะกอนกบสวนน าใส โดยน าใสสวนบนจะถกระบายออกจากระบบ และตะกอนทกนถงสวนหนงจะถกสบ

กลบไปเขาถงยอยสลาย และอกสวนหนงจะน าไปทง ท าใหบอเตมอากาศมขนาดเลกกวาบอเตมอากาศของ

ระบบแอกตเวเตดสลดจทวไป

89

ระบบคลองวนเวยน (Oxidation Ditch; OD) ลกษณะส าคญของระบบแอกทเวเตดสลดจแบบน คอ

รปแบบของถงเตมอากาศจะมลกษณะเปนวงรหรอวงกลม ท าใหน าไหลวนเวยนตามแนวยาว (Plug Flow)

ของถงเตมอากาศ และรปแบบการกวนทใชเครองกลเตมอากาศตน าในแนวนอน (Horizontal Surface

Aerator) รปแบบของถงเตมอากาศลกษณะนจะท าใหเกดสภาวะทเรยกวา แอนอกซก (Anoxic Zone) ซงเปน

สภาวะทไมมออกซเจนละลายในน าท าใหไนเตรทไนโตรเจน (NO32-) ถกเปลยนเปนกาซไนโตรเจน (N2)

โดยแบคทเรยจ าพวกไนตรฟายองแบคทเรย (Nitrosomonas Spp. และ Nitrobactor Spp.) ท าใหระบบ

สามารถบ าบดไนโตรเจนได

90

ระบบบ าบดน าเสยแบบเอสบอาร (Sequencing Batch Reactor) ลกษณะส าคญของระบบแอกตเวเตดสลดจ แบบน คอ เปนระบบแอกทเวเตดจสลดจประเภทเตมเขา-ถายออก (Fill-and-Draw Activated Sludge) โดยมขนตอนในการบ าบดน าเสยแตกตางจากระบบตะกอนเรงแบบอน ๆ คอ การเตมอากาศ (Aeration) และการตกตะกอน (Sedimentation) จะด าเนนการเปนไปตามล าดบภายในถงปฏกรยาเดยวกน โดยการเดนระบบระบบบ าบดน าเสยแบบเอสบอาร 1 รอบการท างาน (Cycle) จะม 5 ชวงตามล าดบ ดงน 1.) ชวงเตมน าเสย (Fill) น าน าเสยเขาระบบ 2.) ชวงท าปฏกรยา (React) เปนการลดสารอนทรยในน าเสย (BOD) 3.) ชวงตกตะกอน (Settle) ท าใหตะกอนจลนทรยตกลงกนถงปฏกรยา 4.) ชวงระบายน าทง (Draw) ระบายน าทผานการบ าบด 5.) ชวงพกระบบ (Idle) เพอซอมแซมหรอรอรบน าเสยใหม โดยการเดนระบบสามารถเปลยนแปลงระยะเวลาในแตละชวงไดงายขนอยกบวตถประสงคในการบ าบด ซงแสดงใหเหนถงความยดหยนของระบบบ าบดน าเสยแบบเอสบอาร

91

ปญหำตะกอนไมจมตว (Bulking Sludge) และกำรเกดตะกอนลอย (Rising Sludge) ตะกอนไมจมตว (Bulking Sludge)

เกดจากสภาวะทมจลนทรยจ าพวกเสนใย (Filamentous Organism) มากเกนไป โดยจลนทรยจ าพวกเสนใยเหลานเปนสาเหตท าใหตะกอนจลนทรยในถงเตมอากาศไมจบตวกนเปนฟลอค (Floc) เมอไหลไปยงถงตกตะกอนจะพบวาตะกอนจลนทรยเหลานจะลอยขนมาคลายลกคลนเปนชนตลอดทวทงถงตกตะกอน

การควบคมจลนทรยจ าพวกเสนใยสามารถท าไดหลายวธ ไดแก การเตมคลอรนหรอไฮโดรเจนเปอรออกไซดลงในตะกอนจลนทรยทสบกลบ (Return Sludge) การปองกนการเกดจลนทรยเสนใยในระบบนนตองควบคมใหระบบมสภาวะการท างานทเหมาะสม ไดแก การควบคมคาออกซเจนละลายน าในถงเตมอากาศไมใหนอยกวา 2 มลลกรมตอลตร และการเตมสารอาหาร ไดแก ไนโตรเจนและฟอสฟอรสในปรมาณทพอเหมาะ การควบคมพเอชไมใหต ากวา 6.5 เปนตน

ตะกอนลอย (Rising Sludge) เกดจากสภาวะดไนตรฟเคชน (Denitrification) ซงเปนการเปลยนไนไตรท และไนเตรท เปนกาซ

ไนโตรเจน โดยกาซไนโตรเจนจะสะสมตวอยใตชนของตะกอนจลนทรยในถงตกตะกอนจนมากพอทจะดนใหตะกอนจลนทรยเหลานนลอยขนมาเปนกอนใหญ ๆ เมอลอยขนมาจนถงผวน าแลวจะแตกกระจายออกเปนแผนมองเหนฟองกาซเลก ๆ ลอยขนมากบตะกอน

การแกปญหาตะกอนลอย ไดแก การเพมอตราการสบตะกอนกลบจากถงตกตะกอนเพอลดระยะเวลาเกบกกตะกอนในถงตกตะกอน หรอลดอายสลดจ (Sludge Age) โดยการเพมอตราการระบายตะกอนสวนเกน (Excess Sludge) ทง

92

ระบบบ ำบดน ำเสยแบบบอเตมอำกำศ (Aerated Lagoon)

บอเตมอำกำศ (Aerated Lagoon หรอ AL) เปนระบบบ าบดน าเสยทอาศยการเตมออกซเจนจากเครองเตมอากาศ (Aerator) ทตดตงแบบทนลอย

หรอยดตดกบแทนกได เพอเพมออกซเจนในน าใหมปรมาณเพยงพอ ส าหรบจลนทรยสามารถน าไปใชยอยสลายสารอนทรยในน าเสยไดเรวขนกวาการปลอยใหยอยสลายตามธรรมชาต ท าใหระบบบ าบดน าเสยแบบบอเตมอากาศสามารถบ าบดน าเสยไดอยางมประสทธภาพ สามารถลดปรมาณความสกปรกของน าเสยในรปของคาบโอด (Biochemical Oxygen Demand; BOD) ไดรอยละ 80-95 โดยอาศยหลกการท างานของจลนทรยภายใตสภาวะทมออกซเจน (Aerobic) โดยมเครองเตมอากาศซงนอกจากจะท าหนาเพมออกซเจนในน าแลวยงท าใหเกดการกวนผสมของน าในบอดวย ท าใหเกดการยอยสลายสารอนทรยไดอยางทวถงภายในบอ

หลกกำรท ำงำนของระบบ ระบบบ าบดน าเสยแบบบอเตมอากาศ สามารถบ าบดน าเสยไดทงน าเสยจากแหลงชมชนทมความ

สกปรกคอนขางมาก และน าเสยจากอตสาหกรรม โดยปกตจะออกแบบใหบอมความลกประมาณ 2-6 เมตร ระยะเวลาเกบกกน า (Detention Time) ภายในบอเตมอากาศประมาณ 3-10 วน และเครองเตมอากาศจะตองออกแบบใหมประสทธภาพสามารถท าใหเกดการผสมกนของตะกอนจลนทรย ออกซเจนละลายในน า และน าเสย นอกจากนจะตองมบอบม (Polishing Pond หรอ Maturation Pond) รบน าเสยจากบอเตมอากาศเพอตกตะกอนและปรบสภาพน าทงกอนระบายออกสสงแวดลอม ทงนจะตองควบคมอตราการไหลของน าภายในบอบมและระยะเวลาเกบกกใหเหมาะสมไมนานเกนไป เพอไมใหเกดปญหาการเจรญเตบโตเพมปรมาณของสาหราย (Algae) ในบอบมมากเกนไป

93

สวนประกอบของระบบ ระบบบอเตมอากาศสวนใหญจะประกอบดวยหนวยบ าบด ดงน 1.บอเตมอากาศ (จ านวนบอขนอยกบการออกแบบ) 2.บอบมเพอปรบสภาพน าทง (จ านวนบอขนอยกบการออกแบบ) 3.บอเตมคลอรนส าหรบฆาเชอโรค จ านวน 1 บอ อปกรณทส าคญของระบบบอเตมอากาศ ไดแก เครองเตมอากาศ ซงมวตถประสงคหลกเพอให

ออกซเจนแกน าเสย เครองเตมอากาศแบงออกได 4 แบบใหญ ๆ คอ เครองเตมอากาศทผวหนา (Surface Aerator) เครองเตมอากาศเทอรไบน (Turbine Aerator) เครองเตมอากาศใตน า (Submersible Aerator) และเครองเตมอากาศแบบหวฉด (Jet Aerator)

เครองเตมอากาศทผวหนา (Surface Aerator) จะท าหนาทตน าทระดบผวบนใหกระจายเปนเมดเลก ๆ ขนมาเพอสมผสกบอากาศเพอรบออกซเจน ในขณะเดยวกนกจะเปนการกวนน าใหผสมกนเพอกระจายออกซเจน และมลสารในน าเสยใหทวบอ

เครองเตมอากาศเทอรไบนใตน า (Submerged Turbine Aerator) มลกษณะการท างานผสมกนระหวางระบบเปาอากาศ และระบบเครองกลเตมอากาศ กลาวคอ อากาศหรอออกซเจนจะเปามาตามทอมาทใตใบพดตน า จากนนอากาศจะถกใบพดเทอรไบน (Turbine) ตฟองอากาศขนาดเลกกระจายไปทวถงเตมอากาศ เครองเตมอากาศชนดนมความสามารถในการใหออกซเจนสง แตมราคาแพงและตองการการบ ารงรกษามากกวาแบบอน

เครองเตมอากาศใตน า (Submersible Aerator) มลกษณะผสมกนระหวางเครองสบน า (Pump) เครองดดอากาศ (Air Blower) และเครองตอากาศใหผสมกบน า (Disperser) อยในเครองเดยวกน แตมขอจ ากดดานการกวนน า (Mixing)

เครองเตมอากาศแบบหวฉดน า (Jet Aerator) ม 2 แบบ คอ แบบแรกใชหลกการท างานของ Venturi Ejector และแบบทสองจะเปนการสบฉดน าลงบนผวน า การท างานของแตละแบบมดงน\

94

แบบ Venturi Ejector

อาศยเครองสบน าแบบใตน าฉดน าผานทอทมรปรางเปน Venturi เพอเพมความเรวของน าจนกระทงเกดแรงดดอากาศจากผวน าลงมาผสมกบน ากจะถายเทออกซเจนลงไปในน า การใชเครองเตมอากาศแบบนเหมาะส าหรบน าเสยทไมมเศษขยะหรอของแขงขนาดใหญเพออาจเขาไปอดตนในทอ Venturi ไดงายแบบสบฉดน าลงบนผวน า (Water Jet Aerator) เปนการสบน าจากถงเตมอากาศมาฉดดวยความเรวสงสงทผวน า ซงจะเกดการกระจายของอากาศลงไปตามแรงฉดเขาไปในน า

ขอดของบอเตมอำกำศ

ไดแก คาลงทนกอสรางต าประสทธภาพของระบบสง สามารถรบการเพมภาระมลพษอยางกะทนหน (Shock Load) ไดด มกากตะกอนและกลนเหมนเกดขนนอย การด าเนนการและบ ารงรกษางาย สามารถบ าบดไดทงน าเสยชมชนและน าเสยโรงงานอตสาหกรรม

ขอเสยของระบบ

คอ มคาใชจายในสวนของคากระแสไฟฟาส าหรบเครองเตมอากาศ และคาซอมบ ารงและดแลรกษาเครองเตมอากาศ

95

ถงดกไขมน หรอ บอดกไขมน กำรท ำงำนของบอดกไขมน

การท างานของถงดกไขมนมหลกการงายๆ คอ การใชวธแทนทของน า คอ น าทอยในถง จะถกแทนทจากน าทยอยไหลเขาไปและตอง ใหน าในถงมเวลาพอทแยกไขมนกบน าด ออกจากกน จงจ าเปนตองมแผงกนตรงกลาง ระหวางถงเพอลดความเรวของน าทไหลผาน เขามาไมไหกระทบกบการแยกตวของน า กบไขมนใหมากทสด ดงนนถงดกไขมนยงใหญ ยงมประสทธภาพมาก

สวนประกอบของถงดกไขมน

96

ถงดกไขมนแบงกำรท ำงำนออกเปน 3 ขนตอน คอ 1. ตะแกรงดกเศษอาหาร จะชวยกรองเศษอาหาร และสงสกปรกตางๆ เปนการลด ความสกปรกใน

ขนแรก 2. สวนแยกไขมนของน า น าทผานการกรองเศษอาหารจะไหลผานไปอกชองหนงของถง ดวยการออกแบบทเหมาะสมตามทศทางการไหลของน าจะมประสทธภาพในการแยกและสกด ไขมนทลอยอยเหนอผวน า

3. ทอออนระบายไขมน เมอไขมนถกแยกจากน าทสะสมอยภายในตวถง ในระยะเวลา 7-10 วน กสามารถระบายไขมนออกทางทอออนลงถง เพอน าไปทงตอไป น าทงจากทพกอาศย รานคา รานอาหาร ทผานกระบวนการของถงดกไขมน จงเปนน า ทไดมาตรฐาน สามารถระบายลงแหลงน าสาธารณะไดโดยไมกอใหเกดมลพษแตอยางใด

การตดตงถงดกไขมน ควรวางไวใกลกบอางลางจาน และเดนทอน าเสยจากอางลางจาน มาเขาถงดกไขมน เดนทอน าทงจากถงดกไขมนไปยงรางระบายน าสาธารณะ ความลาดเอยงของทอ เทากบ 1:100 การดแลรกษาถงดกไขมน ควรน าตะกราดกเศษอาหารทงทกวน เพอไมใหเศษอาหาร เกดการบดเนา ควรระบายไขมนทลอยอยออกทางทอระบายไขมน ทก 7-10 วน หรอตกไขมนออก ควรลางถงดกไขมนทก 4-5 เดอน โดยการถอดวาลวทกนถงออก [11]

97

ภำคผนวก ง รำคำกลำงจำกส ำนกงบประมำณ

98

รำคำกลำงจำกส ำนกงบประมำณแสดงไดดงตำรำงตอไปน