10
Powroênik 24 Wojkowa 34 Dubne 38 Leluchów 40 Jastrz´bik 42 Złockie 46 Szczawnik 50 Milik 54 Andrzejówka 56 ˚egiestów 58 Zubrzyk 60 Wierchomla Wielka 62 Szlachtowa 64 Jaworki 68 Maciejowa 70 Łabowa 72 Kamianna 74 Łosie koło Krynicy 76 Roztoka Wielka 78 Krynica Zdrój 80 Krynica Zdrój Słotwiny 86 Tylicz 88 Muszynka 92 Mochnaczka Ni˝na i Mochnaczka Wy˝na 98 Czyrna 104 Piorunka 108 Berest 110 Polany koło Florynki 114 Florynka 116 Wawrzka 117 Binczarowa 118 Bogusza 120 Królowa Górna 124 Bieliczna 126 Izby 128 Banica 132 Ânietnica 138 Brunary Wy˝ne 142 Czarna 144 Ropki 148 Haƒczowa 150 Wysowa Zdrój 154 Góra Jawor 158 Blechnarka 160 UÊcie Gorlickie 162 Kwiatoƒ 164 Skwirtne 168 Regietów Ni˝ny i Regietów Wy˝ny 172 Smerekowiec 176 Konieczna 177 Gładyszów 178 Zdynia 180 Przysłop 184 Nowica 186 Leszczyny 190 Kunkowa 192 Klimkówka 194 Łosie koło Gorlic 196 Bielanka 200 Szymbark Doliny 204 Gorlice 206 Krzywa 208 Wołowiec 210 Czarne 212 Małastów 213 P´tna 214 Bodaki 220 Bartne 228 Ropica Górna 234 Owczary 238 M´cina Wielka 242 Rozdziele 243 Bednarka 244 Pielgrzymka 245 Âwiàtkowa Mała 246 Âwiàtkowa Wielka 250 Kotaƒ 252 Desznica 256 Krempna 257 Myscowa koło Dukli 258 Polany koło Dukli 260 Olchowiec 262 Tylawa 266 Chyrowa 267 Zyndranowa 270 Trzciana 274 Zawadka Rymanowska 275 Bałucianka 276 Królik Wołoski 278 Sieniawa 279 Wróblik Królewski 280 Wróblik Szlachecki 281 Daliowa 282 Wola Ni˝na 283 Wisłok Wielki 286 Komaƒcza 288 Radoszyce 290 Smolnik nad Osławà 292 Rzepedê 293 Szczawne 296 Turzaƒsk 297 Kulaszne 300 64 68 60 58 56 40 38 34 54 62 50 46 42 24 80 86 88 92 76 108 132 128 154 158 160 150 70 124 120 118 117 204 238 234 213 220 242 206 GORLICE SANOK KRYNICA ZDRÓJ UÂCIE GORLICKIE NOWY ˚MIGRÓD DUKLA NOWY SÑCZ SZCZAWNICA 243 244 245 228 208 210 256 258 267 260 262 212 177 274 276 280 279 286 293 297 288 290 292 300 278 282 283 266 270 250 200 196 194 190 213 214 172 176 180 192 162 164 168 172 74 114 142 (148) (212) 138 144 110 148 104 78 126 246 252 257 275 281 296 72 116

006-023 CERKWIENA LEMKOWSZCZYZNIE:Layout 3 · Cerkiew w Gładyszowie Greek Catholic church in Gładyszów Cerkiew w P´tnej Greek Catholic church in P´tna Bielanka. Cerkiewne krzy˝e

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 006-023 CERKWIENA LEMKOWSZCZYZNIE:Layout 3 · Cerkiew w Gładyszowie Greek Catholic church in Gładyszów Cerkiew w P´tnej Greek Catholic church in P´tna Bielanka. Cerkiewne krzy˝e

Powroênik 24Wojkowa 34Dubne 38Leluchów 40Jastrz´bik 42Złockie 46Szczawnik 50Milik 54Andrzejówka 56˚egiestów 58Zubrzyk 60Wierchomla Wielka 62Szlachtowa 64Jaworki 68

Maciejowa 70Łabowa 72Kamianna 74Łosie koło Krynicy 76Roztoka Wielka 78Krynica Zdrój 80Krynica Zdrój Słotwiny 86Tylicz 88Muszynka 92Mochnaczka Ni˝na i Mochnaczka Wy˝na 98Czyrna 104Piorunka 108Berest 110

Polany koło Florynki 114Florynka 116Wawrzka 117Binczarowa 118Bogusza 120Królowa Górna 124Bieliczna 126Izby 128Banica 132Ânietnica 138Brunary Wy˝ne 142Czarna 144Ropki 148Haƒczowa 150

Wysowa Zdrój 154Góra Jawor 158Blechnarka 160UÊcie Gorlickie 162Kwiatoƒ 164Skwirtne 168Regietów Ni˝ny i Regietów Wy˝ny 172Smerekowiec 176Konieczna 177Gładyszów 178Zdynia 180Przysłop 184Nowica 186

Leszczyny 190Kunkowa 192Klimkówka 194Łosie koło Gorlic 196Bielanka 200Szymbark Doliny 204Gorlice 206Krzywa 208Wołowiec 210Czarne 212Małastów 213P´tna 214Bodaki 220Bartne 228

Ropica Górna 234Owczary 238M´cina Wielka 242Rozdziele 243Bednarka 244Pielgrzymka 245Âwiàtkowa Mała 246Âwiàtkowa Wielka 250Kotaƒ 252Desznica 256Krempna 257Myscowa koło Dukli 258Polany koło Dukli 260Olchowiec 262

Tylawa 266Chyrowa 267Zyndranowa 270Trzciana 274Zawadka Rymanowska 275Bałucianka 276Królik Wołoski 278Sieniawa 279Wróblik Królewski 280Wróblik Szlachecki 281Daliowa 282Wola Ni˝na 283Wisłok Wielki 286Komaƒcza 288

Radoszyce 290Smolnik nad Osławà 292Rzepedê 293Szczawne 296Turzaƒsk 297Kulaszne 300

6468

6058

56

4038

34

54

62

5046

42

24

808688

92

76

108

132128

154

158

160

150

70

124

120 118

117

204238

234

213

220

242

206

GORLICE

SANOK

KRYNICA ZDRÓJ

UÂCIE GORLICKIE

NOWY ̊ MIGRÓD

DUKLA

NOWY SÑCZ

SZCZAWNICA

243244

245

228

208 210

256

258 267

260

262

212

177

274

276

280

279

286

293

297

288

290

292

300

278

282

283

266

270

250

200

196

194

190

213

214

172

176

180

192

162

164168

172

74 114

142

(148)

(212)

138

144

110

148

10478

126

246252

257 275

281

296

72

116

Page 2: 006-023 CERKWIENA LEMKOWSZCZYZNIE:Layout 3 · Cerkiew w Gładyszowie Greek Catholic church in Gładyszów Cerkiew w P´tnej Greek Catholic church in P´tna Bielanka. Cerkiewne krzy˝e

Cer

kiew

w G

ład

yszo

wie

Gre

ek C

atho

lic c

hurc

h in

Gła

dysz

ów

Cer

kiew

w P

´tn

ejG

reek

Cat

holic

chu

rch

in P

´tna

Bie

lan

ka. C

erki

ewn

e kr

zy˝e

The

Ort

hodo

x ch

urch

cro

sses

in B

iela

nka

Cer kwie na pla nie krzy ̋ a grec kie goW pierw szych dzie si´ cio le ciach XX wie ku po wsta ła licz na

gru pa cer kwi zbu do wa nych na rzu cie rów no ra mien ne go krzy -˝a grec kie go z cen tral nà ko pu łà po Êrod ku. Wzo rem dla nichby ła ar chi tek tu ra bi zan tyj ska, in spi ro wa na tra dy cjà wcze sno -chrze Êci jaƒ skà i orien tal nà. Od mia na ta kich cer kwi „krzy ̋ o -wych” wy st´ po wa ła na Hu culsz czyê nie i Za dnie przu. Pod j´ ta w okre sie mi´ dzy wo jen nym ak cja bu do wy cer kwi te go ty puzwià za na by ła z pró bà wpro wa dze nia na te re nie Łem kowsz -czy zny form ukra iƒ skie go sty lu na ro do we go, pró bà opar tà napo dob nych prze słan kach co pol ski styl na ro do wy in spi ro wa nysty lem za ko piaƒ skim. Zo sta ły wów czas wznie sio ne drew nia negrec ko ka to lic kie cer kwie w Da lio wej i Gła dy szo wie. W gru pietej sà tak ̋ e mu ro wa ne cer kwie w P´t nej, Po la nach ko łoKremp nej i w ˚e gie sto wie.

Od r´b ne miej sce wÊród za byt ków łem kow skiej ar chi tek tu -ry sa kral nej zaj mu jà Êwià ty nie o ory gi nal nym kształ cie z pi´ -cio ma wie ̋ ycz ka mi w for mie tzw. pia ti gło wia. Te go ty pucer kwie wznie sio no w Ła bo wej (mu ro wa na) oraz w Tu rzaƒ sku(drew nia na). Ta kà by ła te˝ nie ist nie jà ca cer kiew w Klim ków cez wie ̋ ycz ka mi o kształ tach in spi ro wa nych „ko kosz ni ka mi”,czy li ele men ta mi ru skich cer kwi pra wo sław nych. W la tach1986–1991 na pla nie krzy ̋ a grec kie go z cen tral nà ko pu łà naskrzy ̋ o wa niu ra mion zbu do wa no mu ro wa nà cer kiew w Gor -li cach.

Ko pu ły na da chach wy st´ pu jà nie tyl ko w cer kwiach zbu -do wa nych na rzu cie krzy ̋ a. Umiesz cza no je nie kie dy na cer -kwiach wznie sio nych na pla nie wy dłu ̋ o nym, jak w przy pad kuÊwià tyƒ w My sco wej i w Złoc kiem.

AR CHI TEK TU RA CER KWI

16

EASTERN RITE CHURCH ARCHITECTURE

17

Krzy ̋ e na cer kwiachNad wie ̋ à i po nad ko pu la sty mi, na mio to wy mi lub ka le ni -

co wy mi da cha mi wszyst kich cer kwi umiesz czo ne sà naj cz´ Êciejce bu la ste lub ba nia ste heł my z pseu do la tar nia mi i me ta lo wy -mi krzy ̋ a mi.

˚e la zne, ku te, a˝u ro we krzy ̋ e, ozdo bio ne ró˝ no rod ny mior na men tal ny mi ele men ta mi, ma jà cha rak ter sym bo licz ny. Naj -wi´k szà gru p´ sta no wià krzy ̋ e grec kie, ale wy st´ pu jà tak ̋ e ła -ciƒ skie oraz trój ra mien ne z pro stà lub uko Ênà dol nà bel kà. Niema prze pi su, któ ry by na ka zy wał wieƒ cze nie Êwià ty ni krzy ̋ a -mi ze sko Ênym ra mie niem. We dług jed nej z in ter pre ta cji uko Ê-na bel ka wska zu je na nie bo i na Êwiat pod zie mi, we dług in nej– wy wo dzi si´ od ra mie nia krzy ̋ a Êw. An drze ja. Nie któ rzy z ko lei uwa ̋ a jà, ̋ e ta for ma krzy ̋ a ma zwià zek ze zba wie niemjed ne go z dwóch ło trów ukrzy ̋ o wa nych z Je zu sem – Êw. Dyz -mà, któ ry na wró cił si´ tu˝ przed Êmier cià.

Na za koƒ cze niach ra mion i na trzo nie me ta lo wych krzy ̋ yznaj du jà si´ licz ne de ta le, naj cz´ Êciej krzy ̋ y ki, gwiazd ki, mo ty -wy ro Êlin ne, kół ka i krà˝ ki, pół ksi´ ̋ y ce, któ re ma jà ró˝ no rod -nà sym bo li k´. Trzy krzy ̋ y ki to trzy gwoê dzie (çwie ki), któ ry miJe zus był przy bi ty do krzy ̋ a (cza sa mi wy st´ pu jà czte ry krzy ̋ y -ki sym bo li zu jà ce czte ry gwoê dzie). Pi´ç krzy ̋ y ków to pi´ç ranChry stu sa, a sie dem – sie dem bo le Êci Mat ki Bo skiej lub sie demmi ste riów (sa kra men tów). Trzy gwiazd ki sà zna kiem sta łe gopa nieƒ stwa Mat ki Bo ̋ ej, dzie wic twa Ma rii przed, w cza sie i pona ro dze niu Je zu sa, a tu li pa ny – ˝y cia i no we go ˝y cia. Kół ka i krà˝ ki sym bo li zu jà słoƒ ce, któ re go Êwia tło da je zba wie nie.Wià ̋ e si´ to ze sło wa mi Je zu sa za war ty mi w Pi Êmie Âwi´ tym:„Ja je stem Êwia tło Êcià Êwia ta. Kto idzie za Mnà, nie b´ dziecho dził w ciem no Êci, lecz b´ dzie miał Êwia tło ˝y cia” (J 8,12).Słoƒ ce w pa rze z sier pem ksi´ ̋ y ca – umiesz cza nym w dol nejcz´ Êci krzy ̋ a – wy ra ̋ a Êre dnio wiecz nà sym bo li k´ wie ku Chry -stu sa, bo wiem po czà tek ro ku sło necz ne go i ksi´ ̋ y co we go wy -st´ pu je raz na 33 la ta. Pi´k nym uzu peł nie niem wy stro ju cer kwisà me ta lo we za wia sy, zam ki, klam ki, oku cia i gwoê dzie ko wal -skiej ro bo ty.

Małastów, Blechnarka, Bieliczna, Smerekowiec, Rozdziele,Jaworki, Tylawa, Wola Ni˝na, Smolnik on the Osława River,Desznica and partially in Łabowa, although the latter has fivecupolas and unusual architecture. The only church that stands outfrom this group of quite repetitive spatial layout is the church inIzby. It has a semicircular apse and a pair of attached andsemicircular chapels, which function as the arms of the transept.

What distinguishes the brick Greek Catholic church in Bednarkafrom the rest of Lemkovyna is its two-tower fa˜ade. Different fromthe propagated pattern in the Habsburg Monarchy is also thebiggest Eastern rite church in Lemkovyna – the eclectic St Peter andPaul’s Church, which was erected in Krynica WieÊ (now part ofKrynica Zdrój) in 1872-1875. In those times, Josephian style was aninspiration to build wooden Greek Catholic churches as well, likeit was in the villages of Zawadka Rymanowska, Szczawne,Radoszyce and Wisłok Dolny (now part of Wisłok Wielki).

Eastern rite churches on a Greek cross planIn the first decades of the 20th century, a vast number of

Eastern rite churches were built on a plan of a Greek cross withthe central cupola in the middle. They followed the model ofByzantine architecture which was inspired by early-Christian andoriental tradition. Such cruciform churches could be found inHutsulshchyna and on the east bank of the Dnieper River intoday’s Ukraine. The pre-war campaign for building similarEastern rite churches was connected with the attempt to establisha sort of Ukrainian national style in Lemkovyna, just as theZakopane architectural style inspired the creation of Polishnational style. It was then that the wooden Greek Catholic

churches in Daliowa and Gładyszów were erected. The brickchurches in P´tna, Polany near Krempna and ˚egiestów alsobelong to this group.

Among the relics of Lemko church architecture, there aredistinct churches in an unusual shape, with five cupolasresembling five heads. Churches like these were built in Łabowa(a brick church) and in Turzaƒsk (wooden). The non-existent GreekCatholic church in Klimkówka was similar to them. The shapes ofits cupolas were inspired by traditional ornamentation ofRuthenian Orthodox churches. The brick church in the city ofGorlice was built in 1986-1991 on a Greek cross plan. Its centralcupola was placed at the intersection of arms.

Cupolas on the roofs are not only found in cruciform Easternrite churches. They were sometimes placed on the churches withan elongated rectangular plan, like in Myscowa and Złockie.

Crosses on Eastern rite churchesAbove the tower and the roofs – whether domed, tented or

ridge – of all Eastern rite churches, there are nearly always onionor bulbous domes with pseudo lanterns and metal crosses.

Wrought-iron openwork crosses, decorated with variousornamental elements, carry a symbolic meaning. Greek crossesare most common, but there are also Latin and three-armedcrosses with a straight or slanted lower beam. There is noregulation which would force a church to use slanted-armedcrosses. According to one of the theories, the slanted beam pointsto the sky and the underworld. Another hypothesis says it isderived from the arm of St Andrew’s Cross. Others, however,claim this form of the cross can be associated with the salvationof St Dismas, one of the two thieves who were crucified alongsideJesus. He became Christian just before his death.

Page 3: 006-023 CERKWIENA LEMKOWSZCZYZNIE:Layout 3 · Cerkiew w Gładyszowie Greek Catholic church in Gładyszów Cerkiew w P´tnej Greek Catholic church in P´tna Bielanka. Cerkiewne krzy˝e
Page 4: 006-023 CERKWIENA LEMKOWSZCZYZNIE:Layout 3 · Cerkiew w Gładyszowie Greek Catholic church in Gładyszów Cerkiew w P´tnej Greek Catholic church in P´tna Bielanka. Cerkiewne krzy˝e

34

W XIII wieku w miejscu dzisiejszej Wojkowej istniałaodnotowana w 1264 roku stra˝nicza wieÊ Krasnojedl.Przywilej lokacyjny na zało˝enie wsi według prawa wołoskie-go wydał w 1595 roku dla sołtysa Homy Powroênickiego z Powroênika kardynał Jerzy Radziwiłł. W 1931 roku wieÊ liczyła70 gospodarstw i 439 mieszkaƒców, głównie Łemków. Miesz-kało tam te˝ kilka rodzin polskich, 3 ˝ydowskie i nieliczniCyganie.

Cerkiew greckokatolicka pw. ÊÊ. Kosmy i Damiana.Obecnie koÊciół rzymskokatolicki pod tym samym wezwaniem.Drewniana cerkiew, została zbudowana w 1790 lub 1792 rokuna miejscu poprzedniej, spalonej. Ta tradycyjna zachodnio-łemkowska Êwiàtynia składa si´ z trzech wyraênie wyodr´b-nionych cz´Êci, tj. prezbiterium, nawy i babiƒca, nad którymwznosi si´ wysoka wie˝a z nadwieszonà izbicà. Prezbiteriumoraz nawa nakryte sà namiotowymi, uskokowo łamanymi da-chami. Zwieƒczajà je barokowe wie˝yczki z cebulastymi hełmamii oÊmiobocznymi pseudolatarniami. We wn´trzu zachował si´ rokokowy, obecnie niekompletny,ikonostas z XVIII wieku. W nawie umieszczona jest m.in.Płaszczanica i ikona ÊÊ. Cyryla i Metodego. Âciany zdobi deko-racja malarska z 1938 roku.

WOJKOWAВОЙКОВА

In the 13th century, in what is today’s Wojkowa,there used to be a border guard village calledKrasnojedl, which was mentioned for the firsttime in 1264.The foundation charter for a new village under Wallachianlaw was granted in 1595 by Cardinal Jerzy Radziwiłł tothe village leader Homa Powroênicki. In 1931, the villagehad 70 households and 439 inhabitants, predominantlyLemkos. There were also several Polish and 3 Jewishfamilies, as well as a few Gypsies living there.

Greek Catholic Church of Sts Cosmas and Damian.Nowadays, Roman Catholic Church dedicated to the same patron saints.The wooden church was built in 1790 or 1792 in place ofthe previous one which had been burnt. This traditionalchurch in Western Lemko style consists of three clearlyseparate parts: the sanctuary, the nave and the narthex.The latter is topped by a tall tower and an overhangingspire. The sanctuary and the nave are covered with multi-tiered tented roofs. The roofs are topped by baroquefl¯ches with onion domes and octagonal pseudo lanterns.Inside the church, there is an incomplete 18th centuryiconostasis in rococo style. In the nave, we can see theShroud and the icon of Sts Cyril and Methodius. On thewalls, there are painted decorations from 1938.

Page 5: 006-023 CERKWIENA LEMKOWSZCZYZNIE:Layout 3 · Cerkiew w Gładyszowie Greek Catholic church in Gładyszów Cerkiew w P´tnej Greek Catholic church in P´tna Bielanka. Cerkiewne krzy˝e

45

Page 6: 006-023 CERKWIENA LEMKOWSZCZYZNIE:Layout 3 · Cerkiew w Gładyszowie Greek Catholic church in Gładyszów Cerkiew w P´tnej Greek Catholic church in P´tna Bielanka. Cerkiewne krzy˝e

84

Eastern Orthodox Church of St Volodymyr, Equal to the Apostles.In 1981, an Orthodox parish was established in KrynicaWieÊ (part of today’s city of Krynica Zdrój). The brickchurch was built here in 1983-1996. It was consecrated in1996 by Metropolitan Bishop Basil and other bishops ofthe Polish Autocephalous Orthodox Church.The building structure refers to the architecture of EastSlavic Orthodox churches. The church is topped by sevensoaring towers with cupolas, which symbolize the SevenSacred Mysteries. In Eastern Orthodoxy, they are: Baptism,Chrismation, Holy Communion, Confession, Ordination,Matrimony and Anointing.

Cer kiew pra wo sław na pw. Rów ne go Apo sto łom Ksi´ cia Êw. Wło dzi mie rza Wiel kie go.W 1981 ro ku w Kry ni cy Wsi utwo rzo no pa ra fi´ pra wo sław nà, w la tach 1983–1996 zbu do wa no tu z ce gły mu ro wa nà Êwià ty -ni´. Kon se kro wał jà w 1996 ro ku me tro po li ta Ba zy li wspól nie z bi sku pa mi Pol skiej Au to ke fa licz nej Cer kwi Pra wo sław nej.Syl wet ka Êwiàtyni na wià zu je do ar chi tek tu ry cer kwi wschod nio -sło wiaƒ skich. Zwieƒ cza jà sie dem strze li stych wie ̋ y czek z ko pu -ła mi, które sym bo li zu jà sie dem mi ste riów – ta jem nic. W Ko Êcie lepra wo sław nym sà to: chrzest, na masz cze nie Êwi´ tym mi rem, Eu -cha ry stia (Ko mu nia Âwi´ ta), spo wiedê (po ku ta), ka płaƒ stwo,mał ̋ eƒ stwo i na masz cze nie ole jem Êwi´ tym.

KRYNICA ZDROJКРЕНИЦЯ ЗДРІЙ

,

Page 7: 006-023 CERKWIENA LEMKOWSZCZYZNIE:Layout 3 · Cerkiew w Gładyszowie Greek Catholic church in Gładyszów Cerkiew w P´tnej Greek Catholic church in P´tna Bielanka. Cerkiewne krzy˝e

188

NOWICAНОВИЦЯ

Chapel of the Dormition of the Virgin.The Feast of the Dormition of the Virgin (Russian ”UspenieBogaroditsy”), which is celebrated here, is an equivalent ofthe Roman Catholic Feast of the Assumption of Mary. Thechapel is a small wooden building with a three-sidedsanctuary. It is covered with a ridge roof which is adjustedto the shape of the ground level. Inside the chapel, wecan see the neo-Renaissance side altar with the icon of theVirgin Mary with Child in Heaven. There are also portableprocession icons and paintings which were made usingchromolithography.

The Dormition of the Virgin is one of the TwelveGreat Feasts in the Eastern rite Church.On 15th August (28th August), there are church fairceremonies in the chapel. They are bound up with theconsecration of the harvest festival wreath. During theservice on this day, herbs, crops and the water from thenearby stream are all consecrated. Nowadays, theceremonial Mass is celebrated together by Greek Catholicand Latin rite priests. The worshippers and the clergymengo to the nearby stream which is famous for its grace.After the consecration, they fill in their containers with thestream water. It is believed that the miraculous springwater has a healing power. During the feast, there are alsoconcerts of Lemko bands.

Ka pli ca pw. Za Êni´ cia Naj Êwi´t szej Ma rii Pan ny (Uspe nia Bo ha ro di cy). Uro czy Êcie ob cho dzo ne tu Êwi´ to Za Êni´ cia Mat ki Bo skiej (Uspe -nia Bo ha ro di cy) od po wia da ob cho dzo ne mu przez rzym skich ka -to li ków Êwi´ tu Wnie bo wzi´ cia Mat ki Bo ̋ ej (Mat ki Bo ̋ ej Ziel nej).Ka pli ca jest niewielkim, drew nia nym budynkiem z trój bocz nieza mkni´ tà cz´ Êcià oł ta rzo wà. Na kry wa jà ka le ni co wy dach do -sto so wa ny kształ tem do przy zie mia. W jej wn´ trzu usta wio nyjest neo re ne san so wy oł tarz głów ny z iko nà Mat ki Bo ̋ ej z Dzie -ciàt kiem w Nie bio sach. Znajdujà si´ tam równie˝ fe re tro ny i ob -ra zy – oleo dru ki.

Âwi´ to Za Êni´ cia Mat ki Bo ̋ ej jest Êwi´ tem z gru py dwu na stu wiel kich Êwiàt w Ko Êcie le wschod nim. W dniu 15 sierp nia (28 sierp nia) w ka pli cy od by wa jà si´ grec ko -ka to lic kie uro czy sto Êci od pu sto we zwià za ne z po Êwi´ ce niemwieƒ ca do ̋ yn ko we go. Od pra wia ne w tym dniu na bo ̋ eƒ stwopo łà czo ne jest z po Êwi´ ce niem ziół, plo nów i wo dy z po bli skie -go êró deł ka. Obec nie uro czy stà msz´ Êwi´ tà ce le bru jà wspól niedu chow ni ob rzàd ku grec ko ka to lic kie go i ła ciƒ skie go. Uczest ni -cy na bo ̋ eƒ stwa oraz du chow ni uda jà si´ do wy pły wa jà ce go nie opo dal sły nà ce go ła ska mi êró deł ka. Po je go po Êwi´ ce niu, na -bie ra jà wo d´ do na czyƒ. Wie rzy si´, ˝e cu dow na moc êródełkaprzy wra ca cho rym zdro wie. W cza sie Êwi´ ta od by wa jà si´ tak ̋ ekon cer ty ze spo łów łem kow skich.

Page 8: 006-023 CERKWIENA LEMKOWSZCZYZNIE:Layout 3 · Cerkiew w Gładyszowie Greek Catholic church in Gładyszów Cerkiew w P´tnej Greek Catholic church in P´tna Bielanka. Cerkiewne krzy˝e

SWIATKOWA MALAСВЯТКОВА МАЛА

According to historical records, Âwiàtkowa Maławas founded in the 15th century and its settlerscame from Hungarian lowlands in the south. The village was mentioned for the first time in 1487.It was established either before 1510 or in 1546. Âwiàtkowa Mała was founded on the Âwiàtkowa River inthe parish of Grabie by the Stadnicki family from the cityof ˚migród. In 1891, there were 247 Greek Catholics and4 Jews living in the village.

Greek Catholic Church of St Michael the Archangel. Nowadays, Roman Catholic Churchdedicated to the same patron saint.The wooden church was erected or converted from theolder one in 1762. It was then that the nave and thenarthex were added to the 17th century chapel (now thesanctuary). The tower was built much later. Nowadays, itis a three-part oriented church in Western Lemko style,with a soaring tower above the narthex. It is covered withtiered tented cupolas, with bulbous domes and pseudolanterns.In the incomplete baroque iconostasis and on the walls,there are icons from the demolished churches of the area.In place of the Royal Doors, we can see a large icon ofChrist the Teacher, and in the upper part, among theapostles in the Deisis row, there is an unusual icon of theVirgin Mary with Child. Both icons have wood-carvedgilded dresses. On the walls, there is a depiction of theLast Judgment from 1653 and a rare icon of Prophet Elijahon a chariot of fire.

We dług prze ka zów Âwiàt ko wa Ma ła mia ła po wstaç w XV wie ku, a jej osad ni cy przy by li tu z po łu dnia, z w´ gier skich ni zin. Pierw sza wzmian ka o osa dzie po cho dzi z 1487 ro ku. Za ło ̋ o na zo sta ła przed 1510 ro kiem lub w 1546 ro ku. W ist nie jà cej ju˝ wów czas „pa ra fii” Gra bie, Stad nic cy ze ̊ mi gro -du osa dzi li nad rze kà Âwiàt ko wà wieÊ Âwiàt ko wa Ma ła. W 1891ro ku miesz ka ło tu 247 gre ko ka to li ków i 4 ˚y dów.

Cer kiew grec ko ka to lic ka pw. Êw. Mi cha ła Ar cha nio ła.Obec nie ko Êciół rzym sko ka to lic ki pod tym sa mym we zwa niem.Drew nia na cer kiew zo sta ła wznie sio na lub prze bu do wa na ze star -szej w 1762 ro ku. Do ist nie jà cej w XVII wie ku ka plicz ki (obec niepre zbi te rium) do bu do wa no wów czas na w´ i ba bi niec. Wie ̋ ´ cer -kwi do sta wio no du˝o póêniej. Obec nie jest to trój dziel na, orien to -wa na cer kiew za chod nio łem kow ska z wzno szà cà si´ nadba biƒ cem strze li stà wie ̋ à z ma lo wa nà izbi cà. Na kry wa jà jà na mio -to we, ła ma ne ko pu ły z ba nia sty mi heł ma mi i pseudola tar nia mi.W ba ro ko wym, nie kom plet nym iko no sta sie oraz na Êcia nachumiesz czo no iko ny po cho dzà ce z oko licz nych znisz czo nych cer -kwi. W miej scu car skich wrót jest du ̋ a iko na Chry stu sa Na ucza -jà ce go, a w gór nej cz´ Êci, w rz´ dzie De esis wÊród apo sto łów,znajduje si´ nie ty po wa iko na Mat ki Bo ̋ ej z Dzie ciàt kiem. Obieiko ny ma jà na ło ̋ o ne pła sko rzeê bio ne, drew nia ne, zło co ne su kien ki. Na Êcia nach umieszczono iko ny, m.in. Sàd Osta tecz nyz 1653 ro ku i rzad ko spo ty ka na iko na pro ro ka Elia sza na ogni -stym ry dwa nie.

,, ,

246

Page 9: 006-023 CERKWIENA LEMKOWSZCZYZNIE:Layout 3 · Cerkiew w Gładyszowie Greek Catholic church in Gładyszów Cerkiew w P´tnej Greek Catholic church in P´tna Bielanka. Cerkiewne krzy˝e

262

OLCHOWIECВІЛЬХІВЕЦ

Olchowiec was mentioned in historical records for the first time in 1541. In 1885, the village had 400 inhabitants, including 390Greek Catholics and 10 Jews.

Greek Catholic Church of the Translation of the Relics of St Nicholas. The previous church survived until 1932, and the erectionof the new one started in 1934. According to historicalrecords, the old church, which was located in a consecrated place, was ”surrounded” by the walls of thenew one. When all the works were completed, the oldchurch was pulled down. Since the late 1970s, it has beena filial church for two parishes of different rites. It hasserved as a place of worship for Greek and RomanCatholics.The church was built on an elongated rectangular plan,with a wide nave and all the interiors of equal height. Thenave is covered with a ridge roof on which there are twocupolas. The cupola above the nave is topped by a pseudolantern and a conical spire at the very top. The secondsmaller cupola above the sanctuary has a similar top. Olchowiec is famous for its kermesz church fair whichtakes place every year in May.

Ol cho wiec po raz pierw szy po ja wił si´ w do ku men tachêró dło wych w 1541 ro ku. Oko ło 1885 ro ku wieÊ li czy ła 400 miesz kaƒ ców – 390 gre ko ka -to li ków i 10 ˚y dów.

Cer kiew grec ko ka to lic ka pw. Prze nie sie nia Re li kwii Êw. Mi ko ła ja. Daw na cer kiew do trwa ła do 1932 ro ku, na to miast no wà za cz´ -to bu do waç w 1934 ro ku. We dług prze ka zów sto jà cà w po Êwi´ -co nym miej scu sta rà Êwià ty ni´ „obu do wa no” wo kół Êcia na mino wej. Po za koƒ cze niu prac sta rà cer kiew ro ze bra no. Od koƒ calat 70. XX wieku cer kiew jest Êwià ty nià fi lial nà dwóch pa ra fii ró˝ -nych ob rzàd ków. Słu ̋ y gre ko ka to li kom i rzym skim ka to li kom.Âwià ty nia zbu do wa na została na pla nie wy dłu ̋ o nym, z szer szàna wà, z wszyst ki mi jej po miesz cze nia mi rów nej wy so ko Êci. Na -krywa jà ka le ni co wy da ch, na któ rym osa dzo ne sà dwie ko pu ły.Osa dzo na na ko pu le nad na wà pseu do la tar nia zwieƒ czo na jeststo˝ ko wà igli cà. Po dob ne zwieƒ czo na jest dru ga, mniej sza nadpre zbi te rium.Ol cho wiec sły nie z od by wa jà cych si´ tu w ma ju ker me szy(odpustów).

Mik

o∏aj

Gab

∏o –

orga

niza

tor k

erem

eszy

w O

lcho

wcu

/ M

ikoł

aj G

abło

– t

he o

rgan

izer

of t

he k

erm

esz

chur

ch fa

ir in

Olc

how

iec

Page 10: 006-023 CERKWIENA LEMKOWSZCZYZNIE:Layout 3 · Cerkiew w Gładyszowie Greek Catholic church in Gładyszów Cerkiew w P´tnej Greek Catholic church in P´tna Bielanka. Cerkiewne krzy˝e