DERS ; ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI

KONU; BİYOLOJİ DERS KİTABINDAN ÜNİTE ANALİZİ

SINIF ; 10

ÜNİTE ; HÜCRE BÖLÜNMESİ VE ÜREME

HAZIRLAYAN; AYŞEGÜL SAATCİ YILMAZ

ÜNİTEYE GENEL BAKIŞ

Kitap inceleme kriterleri doğrultusunda orta öğretim 10.sınıf biyoloji ders kitabında yer alan Hücre Bölünmesi ve Üreme ünitesine ilişkin raporu sunacağım.

İncelediğim ünitede hücre bölünmesine dayalı temel kavramları (genetik, mohibrit, kromozom vb.) ve bunlara ek olarak olasılık ve üreme kavramları , resimli süslemeler içermektedir.

Ünitemiz iki alt bölümden oluşmakta ve bu bölümler ön koşullar ilkesine göre sıralanmaktadır. Bu bölümlerin başlıkları;

1. Mitoz ve Eşeysiz Üreme

2. Mayoz ve Eşeyli Üreme

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Ünite inceleme kriterlerimizi oluştururken iki temel başlık üzerinde duralım. Bu başlıklar;

1. Biçimsel Düzenlemeler

2. İç Yapıya Yönelik Düzenlemeler

İncelemeyi yaparken yukarıda belirtilen başlıklar doğrultusunda önce ünitenin biçimine yönelik (dış görünüş) olarak, ardından da alan öğretmeni pedagojik ilkeler doğrultusunda iç yapıya (iç görünüş) yönelik olarak yapılacaktır.

1. BİÇİMSEL DÜZENLEMELER

Biçimsel düzenlemeler ünitede yer alan konu alanının dış görünüşünü irdeler. Dış görünüş en temel anlamda görsel tasarım ilkelerinin ve algısal düzenlemelerin birleşiminden oluşmaktadır. Başlıklar halinde gösterecek olursak;

a) Görsel Tasarım ilkeleri; yazı tipi, renk, harf boyutu, satır boşlukları, çizgi, şekil, alan, boyut, doku

b) Algısal Düzenlemeler; hizalama, denge, bütünlük, vurgu

a) Görsel Tasarım İlkeleri; İnceleme yaptığım kitap gösel tasarım ilkelerine uygunluk açısından başarılı gözükmektedir. Belirlenen kriterlerden bazılarını tek tek incelersek.

YAZI TİPİ; Kitap yazılarının okunabilirliği ve anlaşılabilirliği açısından kırıterlerimize uygunluk göstermektedir. Her bir sayfada yer alan harflar ve rakamlar okunaklıdır. Bu durum anlaşılabilirliği kolaylaştırmaktadır. Ayrıca çok süslü ve anlamayı güçleştirici yazı tiplerinin kullanılmıyor oluşu da olumlu bir durumdur.

RENK; Kitapta kullanılan yazı rengi, sayfa arka planı ve şekiller arasında eşgüdüm sağlayarak okumayı kolaylaştırıcı bir durum sağlanmıştır. Yazılar sayfa üzerinde net olarak okunabilmekte, şekiller net olarak seçilebilmektedir. Özellikler biyoloji konularında şekil ağırlıklı olduğundan bu özelliğe dikkat edilmiş olması bir avantajdır. Çünkü şekiller üzerinde net olmayan tek bir bilgi bile kavram anlaşılmasını tamamen etkileyebilir.

13

HARF BOYUTU; Ünitede yer alan metinlerdeki harfler ve rakamlar okumayı kolaylaştırıcı etki yaratmaktadır. Çok küçük ve okumayı zorlaştırıcı etki yaratan puntolar kullanılmamıştır. Ayrıca gerekli notlardaki dikkar çekme ve vurgulamayı sağlama adına daha büyük puntolar kullanılarak yazı tipinin dikkat çekme özelliğinden faydalanılmıştır.

SATIR BOŞLUKLARI; Ünite, satır boşluklarını kullanımı açısından uygunluk gösterir. Metinler iç içe geçmiş halde değildir. Satır arası boşluklar yeterli ölçüde kullanılarak içeriğin anlaşılması kolaylaştırılmıştır.

ÇİZGİ; Çizgi öğesi dikkatin belirli noktalara yönlendirilmesini sağlayarak içeriğin anlaşılmasını kolaylaştrır. İncelediğim ünitede geçirilecek sonraki aşama hissi uyandırmak amacı ile etkin olarak kullanılmıştır.

14

ŞEKİL; Ünitede etkinliği ön planda olan öğe şekil öğesidir. İçeriğin anlamlandırılması ve somutlaştırılması için gerekli pek çok noktada içerik şekiller ile desteklenerek zenginlik sağlanmıştır.

BOYUT; İncelediğim ünitede yer alan görsel kavramlar daha çok üç boyutlu olarak ele alınmıştır.

ALAN; Ünite geneline bakıldığında satır boşluklarının uygun şekilde kullanıldığı görülmekte resim ve şekillerin yerleri anlaşılabilirlik açısından doğru kullanılmıştır.

DOKU; Üç boyutlu şekilleri daha net anlamlandırılmasını sağlayan bu öğe incelediğimiz ünite kapsamında etkili olarak kullanılmıştır. Biyolojik görsel karakterlerin zihinde canlandırılmasında oldukça önemli olan bu öğenin kullanımında daha etkin hala getirilmesi gerekmektedir.

15

b) Algısal Düzenlemeler; Yapılacak algısal düzenlemeler yolu ile öğrenilmesi öngörülen içeriğin diğer ayrıntı ve detaylardan farklılaşarak ön plana geçmesi ve bu yolu ile belleğe kodlanması sağlanır. Algısal düzenlemeler informal olarak bireyleri belirli noktalarda yönlendirerek içeriğin örgütlenmesini kolaylaştırır.

HİZALAMA; Görsel materyalin daha kolay algılanmasında öğeler arasında kurulan ilişkilerin daha rahat anlaşılmasında önemli rol oynar. Düzenli bir şekilde yerleştirilmiş öğeler öğrenmede kolaylık sağlar.

Araştırmalarda bireyin en çok sol üst köşeye yerleştirilen nesneleri hatırladıkları bulunmuştur. Bu nedenle daha ön planda olması gereken nesler sol üst köşeye yerleştirilmelidir.

İncelediğim ünitede vurgulanmak istene öğeler için öyle bir yol izlenmemiş, bunu yerine öğelerin sayfa içerisine rast gele noktalara yerleştirilmesi teknik olarak kullanılmıştır. Bunun yerine genel kural, bilgi ve genellemelerin sayfa içerisinde en çok dikkat çeken noktaya yerleştirilmiş olması daha uygun olabilirdi.

Hizalamanın bir diğer parçası düzen ise ünitenin her yerinde görülmektedir. Birbiri ile bağlantılı öğeler mantıklı bir sıra ile verilerek öğrenmeyi kolaylaştırmaktadır.

Sonuç olarak hizalama bir yönü ile etkin bir yönü ile yetersiz kullanılmıştır.

DENGE; Bir sayfada yer alan içeriğin dikey ve yatay olarak sayfanın geneline eşit olarak dağılmış haline denge denir. İncelediğim ünitede genel olarak içerik sayfalara dengeli olarak dağılmıştır. Kimi zaman yoğun içerik sayfaya eşit olarak dağılmışken, kimi zaman da seyrek içerik sayfaya dengeli olarak dağılmıştır.

16

BÜTÜNLÜK; Birbirinden farklı materyalin bir bütün olarak birlikte algılanmasıdır. İçeriğin bir düzen içinde birlikte olarak algılanmasıdır. İncelediğim ünitede bütünlük ilkesi çoğunluklar fon renkleriyle kimi yerlerde çerçevelerle bazen de oklarla sağlanmaya çalışılmıştır.

VURGU; Kullanılan vurgu öğesi ile bir içerik diğerinden farklılaşarak dikkat çekici hale getirilebilir. İncelediğim ünitede vurgu öğesi sıkça ve etkin bir şekilde kullanılmış.

Vurgu, ünlem, şekiller, çerçeveler, fon renkleri, harf büyüklüğü, punto kalınlığı gibi yardımcı öğeler yolu ile sağlanmıştır.

17

BİÇİMSEL ÖZELLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Ünite biçimsel özellikleri genel olarak etkin ve doğru kullanmıştır.

Tavsiye olarak; Üç boyutlu şekillerin kullanımı yeterli seviyeye getirilmeli, şekillere doku öğesi eklenmelidir.

Vurgulamak istenilen öğelerin kullanımında sol üst köşe kuralı uygulanmalıdır.

2. İÇYAPIYA YÖNELİK DÜZENLEMELER

Ünitenin iç yapısına yönelik düzenlemeler alan bilgisi ve pedagojik ilkelere uygunluğa yöneliktir. Bu amaçla yapılan incelemelerde alan bilgisi ve pedagojik ilkeler ayrı ayrı başlık altında değil bir arada ele alınacaktır. Aynı içeriğin her iki ölçüt bakımından da uygunlık tek seferde ölçülecektir.

Biyoloji kavramları doğası gereği karışık ve kavraması zordur. Ancak somut modellerle bu kavramların kavramsallaştırılması sağlanabilir. Bu noktada içeriğin aktarılmasındaki temel bakış açımız bu kavramların ne derede somutlaştırılabildiğini sorgulamaktır.

BASİTTEN KARMAŞIĞA BİR YAKLAŞIM; Hücre bölünmesi ve üreme ünitesi içeriğin sıralanması yönünden basitten karmaşığa doğru yapılmıştır. Başka bir ifade ile ünite içerisindeki konular birbirinin ön koşulu olacak şekilde sıralanmıştır. Özellikle temel kavramlar ifade edilmiş, bu temel kavramlar üzerine şekillendirme ve süsleme ile çalışmalara yer verilmiştir.

SOMUTTAN SOYUTA YAKLAŞIM; Öncelikle örneklendirme yapılması sonra kavram tanıtımı yapılmasıdır. Ünite temel kavramları yaşamdan örneklendirme yolu ile açıklamalarda bulunması kavramsallaştırmayı sağlamıştır.

18

Kavramların modellenme sürecinde somut modellerden faydalanmak bireyin yeni öğrendiklerini öncelikle örgütleyerek daha kalıcı öğrenmeler edinmelerini sağlayıcı etki yaratacaktır.

DÜZEYE UYGUNLULUK; Ünite içeriğin öğrencilerin düzeye uygunluğunu iki aşamada incelenmektedir.

- ünitede yer bilgilerin bireyin düzeyine uygunluğu

- ünitede yer alan etkinliklerin bireyin düzeyine uygunluğu

Yani bir kavram gelişim düzeyi açısından bireylerin seviyelerine uygun olabilirken bu kavramın ele alınış tarzı bireylerin gelişim düzeylerinden uzak olabilir. Bu ayrımı yapmak ve ona göre değerlendirmek gerekir. Ünitede yer alan kavramlar gelişimsel açıdan bireyin dönemsel özelliklerine uygundur. Hatta pek çok kavram ile bireyler daha önceki sınıf düzeylerinde karşılaşılmış olduğu da bir gerçektir.

O halde burada sorulması gereken soru kavramların bireylere kazandırılması süreçleri bireylerin düzeyine uygun mu olmalıdır. Bu sorunun cevabını aramak için öncelikle ünitenin konuları ele alış tarzını anlamakta fayda vardır. Ünite öncelikle kavramlar ile ilgili düşünmeye (!) sevk eden gündelik hayattan sorular sorulmakta, ardından da kavramı oluşturmaya yönelik bir çalışma içermekte sonrada bahsi geçen konuya yönelik örnekler üzerinde durmaktadır. Bu kısımları değerlendirelim.

Giriş; Konuya dikkat çekme ve konu ile ilgili belirli bir noktaya getirme amaçlı olan çalışmadır.

Pek çok örnek üzerinde sorgulanabilecek bu çalışmalar ünitede yeterli düzeydedir.

Kavram oluşturma süreci; Giriş kısmından sonra öğretmen eşliğinde yapılması için sunulmuş olan kısımdır. Hücre bölünmesi ile kavramların oluşturulduğu bir ünite olduğundan genellikle etkinlik aşamalarına yer verilmiştir. Çalışmalarda kullanılan materyaller genellikle ulaşılabilecek cinsten öğelerdir.

19

Alıştırma ve örnekler; Konu ile ilgili çalışmaların ardından kavramların adlandırılması amaçlı örnek ve alıştırmalara yer verilmiştir.

Örnekler incelendiğinde soruların uygulama düzeyine çıkılmadığı görülmüştür. Kavramların oluşuma takiben sorulan bu örneklerin pek çoğu birbirine benzerdir, hatta yapılan bir önceki çalışmanın bir uygulaması şeklindedir.

Bu tarz örnekler elbette önemlidir ancak bir önceki çalışmanın üstüne çıkmayı hedefleyen bilgi ve ek yorumda içeren sorular mümkünse problem durumuna da mutlaka yer verilmelidir. Bu ünitede bu bakıma da açıklayıcı olmuştur.

Bilimsellik ve Çağdaşlık; Ünitede yer alan bilgiler biyolojik olarak ve diğer alanlarla ilişkisi bakımından doğru ve geçerlidir. Genel bilimsel geçerlilik açısından yetersiz ve tutarsız bir durum rastlanılmamıştır. Ünite içerisinde daha çok ‘düşünelim, biliyor musunuz, okuma metni’ gibi başlıklar altında ayrı köşelerde ifade edilmiş.

İçeriğin Öğretilebilir Olması; Ünite yer alan bilgiler psikolojik, felsefi ve pedagojik ilkeler açısından öğretilebilir durumdadır. Öğrencilerin düzeyine uygunluğunu daha önceden tespit ettiğimiz bu bilgiler biyoloji açısından öğretilebilir.

İçeriğin Görsel Açıdan Zenginleştirilmiş Olması; İncelediğim ünitede görsel açıdan zenginlik ön plandadır. İçeri zenginleştirmek amacı ile en çok kullanılan yöntemler şekil, çerçeve, fotoğraf ve etkinliklerdir.

20

Konuyu monotonluktan kurtarmak ve kimi kavramları somutlama amacı ile kullanılan zenginleştirme öğesi ünite içinde pek çok yerde görülmektedir. Zenginleştirmek amaçlı yukarıda sayılan ek olarak renk faktörü de zenginleştirici olarak pek çok yerde görülmektedir.

Motivasyon ve Değerlendirme Çalışmalarının Yer Alması; motivasyon çalışmaları öğrencinin dikkatini çekme ve öğrencileri konu içinde belirli bir noktaya getirme amaçlı olarak düzenlenen derse giriş çalışmalarıdır. İncelediğim ünitede daha öncede belirttiğim gibi derse giriş çalışmalarına yer verilmiştir. Bu çalışmalar daha çok gündelik yaşamdan örnekler üzerinde yürütülmüştür. Yaklaşımı itibariyle daha öncede belirtildiği gibi içeriğin içeriğin gündelik yaşamla ilişkisinde kimi yerde kopukluklar oluşmuştur.

İki bölümden oluşan oluşan ünitemiz her ünite sonunda birer bölüm değerlendirilmesi ve ünite sonunda da ünite değerlendirilmesi olarak değerlendirme öğesi kullanılmıştır. Bölüm sonlarında yer alan değerlendirme adımlarında o bölümle ilgili kazanımlar sorulurken ünite sonunda yer alan değerlendirme ise tüm bu bölümler ait kazanımları içeren kapsamca daha geniş bir bölümdür.

1.BÖLÜM 2.BÖLÜM ÜNİTE SONU

İÇYAPISAL ÖZELLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ;

Ünitenin iç yapısı biyolojik ilkelere uygunluk açısından oldukça yeterlidir. İncelediğim ünite itibarı ile okullarda okutulmasında sakınca yoktur. Ünite hatalarla dolu yada eksik değildir. Kimi noktalarda eksiklik olsa bile başarılı olunan yerler oldukça fazladır ve azımsanamaz.

Tavsiyeler; Akıl yürütmeyi geliştirecek alternatif durumlar eklenmelidir.

21