Òåõíîëîãè Àìæèëòòàé Ëèöåíçëýõ íü Technology Licensing.pdf · ОЮУНЫ ӨМЧИЙН ХӨРӨНГИЙН МЕНЕЖМЕНТ ЦУВРАЛ 3 ӨМНӨХ ҮГ

ÒåõíîëîãèÀìæèëòòàéËèöåíçëýõ íü

Илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг хүсвэлДэлхийн Оюуны Өмчийн Байгууллагад хандана уу:

ДОӨБ-ын вэб хуудас: http://www.wipo.int

Хаяг:34, chemin des ColombettesP.O.Box 18,CH-1211 Geneva 20Switzerland

Утас: +41 22 338 90 78Факс: +41 22 338 71 10

Энэхүү товхимлыг англи хэл дээрх эх хувилбарт үндэслэн, бүтээлийн зохиогчийн эрх эзэмшигч болох ДОӨБ-аас зөвшөөрөл авсны дагуу орчуулж, хуулбарласан болно. ДОӨБ-ын Нарийн бичгийн дарга нарын газар нь энэхүү бүтээлийн орчуулга, бүтээлийг өөрчилсөн байдалд аливаа хариуцлага хүлээхгүй.

Орчуулгын бүтээлийг ДОӨБ-Япон Улсын Итгэмжит сангаас санхүжүүлсэн болно. Translation and printing of this publication was financed under the WIPO Japan Funds-in-Trust.

Монгол Улсын Оюуны өмчийн газраас эрхлэн гаргав.

Орчуулсан: Э.Одгэрэл

Хаяг:Оюуны өмчийн газарБага Тойруу 49, Улаанбаатар 46Утас: 327267Факс: 327638Вэб хуудас: www.ipom.mn

ДОӨБ-ын Хэвлэлийн No 903 Мongolian

ОЮУНЫ ӨМЧИЙН ХӨРӨНГИЙН МЕНЕЖМЕНТ ЦУВРАЛ

1ОЮУНЫ ӨМЧИЙН ХӨРӨНГИЙН МЕНЕЖМЕНТ ЦУВРАЛ

ТехнологиАмжилттайЛицензлэх нь

Энэхүү товхимлын хавтас дээрх дүрсийгдараах байгууллага, хувь хүмүүсийнзөвшөөрлөөр ашигласан болно:Scientific American; Molinos Nuevos (Museo Hidraulica), Murico, Spain;www.waterhistory.org; Dr. Monzur Ahmed; Schiöler at Experimentarium, Denmark


ТехнологиАмжилттайЛицензлэх нь


ӨМНӨХ ҮГ

Эдийн засгийн өсөлтийг хангах чухал хэрэгслийн нэг нь оюуны өмч гэдгийг өргөнөөр хүлээн зөвшөөрдөг. Оюуны өмчийг практик амьдрал дээр баялаг бий болгохын тулд хэрхэн ашиглаж болох тухай илүү их мэдээлэл авахыг ДОӨБ-ын гишүүн орнууд хүссэн юм.

“Технологи амжилттай лицензлэх нь” нэртэй энэ товхимол нь уг хүсэлтэд барьж буй хариу юм. Түүнчлэн уг товхимолд лицензийн хэлэлцээг хэрхэн бэлтгэж явуулах талаар удирдамжийг оруулсан болно. “Технологи амжилттай лицензлэх нь” товхимлыг юуны түрүүнд өөрсдийн үйл ажиллагаандаа лицензийн асуудалтай тулгарч буй бизнес эрхлэгч, технологийн менежер, эрдэмтэн судлаачдад зориулсан болно. Иймээс лицензийн нөхцөлийг дөрвөн гол бүлэгт хувааж, бүлэг бүрийн зарим гол асуудлуудыг тодруулан заасан юм.

Энэ товхимлын нэрэнд “амжилт” гэдэг үгийг онцлон ашигласан. Лицензи гэдэг нь баялаг, ашгийг харилцан тэгш байдлаар хүлээн авах, солилцох тухай хоёр талын хоорондын тохиролцоо юм. Сайн дурын лицензи нь амжилттай байхын тулд харилцан үр ашигтай, хожоотой байх ёстой. Ийм үр дүнд хэрхэн хүрч болох тухай уншигчиддаа өгүүлэх нь энэ товхимлын зорилго юм.

Энэ хэвлэлийг илүү боловсронгүй болгох зорилгоор гишүүн орнуудын туршлага, хэрэгцээг тусгасан саналуудыг бид хүлээн авахад бэлэн байна.

Энэ товхимлыг бүтээхэд өөрсдийн санал бодлоо хуваалцаж чиглүүлж өгсөн бүх хүмүүс, ялангуяа Лицензийн мэргэжилтнүүдийн олон улсын нийгэмлэг (LESI) болон Нигер Улсын Технологи авах, дэлгэрүүлэх үндэсний газар (NOTAP)-ын мэргэжилтнүүдэд талархалаа илэрхийлмээр байна.

Камил Идрис ДОӨБ-ын Ерөнхий Захирал

Женев хот 2004 оны 9 дүгээр сар

2

Технологи амжилттай лицензлэх нь

I. ОРШИЛ

II. ХЭЛЭЛЦЭЭ ХИЙХЭД БЭЛТГЭХ

III. ГОЛ НӨХЦӨЛҮҮД

IV. ХЭЛЭЛЦЭЭ ХИЙХ

V. ГАРЫН ҮСЭГ ЗУРСАН ГЭРЭЭГ АШИГЛАХ НЬ

ХАВСРАЛТ


ӨМНӨХ ҮГ

Эдийн засгийн өсөлтийг хангах чухал хэрэгслийн нэг нь оюуны өмч гэдгийг өргөнөөр хүлээн зөвшөөрдөг. Оюуны өмчийг практик амьдрал дээр баялаг бий болгохын тулд хэрхэн ашиглаж болох тухай илүү их мэдээлэл авахыг ДОӨБ-ын гишүүн орнууд хүссэн юм.

“Технологи амжилттай лицензлэх нь” нэртэй энэ товхимол нь уг хүсэлтэд барьж буй хариу юм. Түүнчлэн уг товхимолд лицензийн хэлэлцээг хэрхэн бэлтгэж явуулах талаар удирдамжийг оруулсан болно. “Технологи амжилттай лицензлэх нь” товхимлыг юуны түрүүнд өөрсдийн үйл ажиллагаандаа лицензийн асуудалтай тулгарч буй бизнес эрхлэгч, технологийн менежер, эрдэмтэн судлаачдад зориулсан болно. Иймээс лицензийн нөхцөлийг дөрвөн гол бүлэгт хувааж, бүлэг бүрийн зарим гол асуудлуудыг тодруулан заасан юм.

Энэ товхимлын нэрэнд “амжилт” гэдэг үгийг онцлон ашигласан. Лицензи гэдэг нь баялаг, ашгийг харилцан тэгш байдлаар хүлээн авах, солилцох тухай хоёр талын хоорондын тохиролцоо юм. Сайн дурын лицензи нь амжилттай байхын тулд харилцан үр ашигтай, хожоотой байх ёстой. Ийм үр дүнд хэрхэн хүрч болох тухай уншигчиддаа өгүүлэх нь энэ товхимлын зорилго юм.

Энэ хэвлэлийг илүү боловсронгүй болгох зорилгоор гишүүн орнуудын туршлага, хэрэгцээг тусгасан саналуудыг бид хүлээн авахад бэлэн байна.

Энэ товхимлыг бүтээхэд өөрсдийн санал бодлоо хуваалцаж чиглүүлж өгсөн бүх хүмүүс, ялангуяа Лицензийн мэргэжилтнүүдийн олон улсын нийгэмлэг (LESI) болон Нигер Улсын Технологи авах, дэлгэрүүлэх үндэсний газар (NOTAP)-ын мэргэжилтнүүдэд талархалаа илэрхийлмээр байна.

Камил Идрис ДОӨБ-ын Ерөнхий Захирал

Женев хот 2004 оны 9 дүгээр сар


Мөн техникийн стандарт, үзүүлэлтэд нийцсэн бүтээгдэхүүн бүтээж зах зээлд гаргахад шаардлагатай ОӨ-ийн бүх эрхэд хамаарах лицензи байж болох юм (жишээ нь, хэрэгслүүдийн хоорондын тохирлыг хангах техникийн стандартыг мөрдөж бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж худалдахын тулд ОӨ-ийн эрхийг хоорондоо лицензлэх).

Гуравдугаарт, бизнесийн харилцааны хүрээнд бусад өөр гэрээ, тохиролцооны зэрэгцээ технологи лицензлэх шаардлага гардаг. Эдгээр тохиролцоонууд нэг баримт бичигт эсхүл тус тусдаа байхаас үл шалтгаалж бүгд хоорондоо хамааралтай байдаг тул цаг хугацаа, үнэ, нийт дүн зэргийг харгалзаж нөхцөлийг нь бодитойгоор тодорхойлох хэрэгтэй. Тухайлбал, бүтээгдэхүүн бүтээх тухай тохиролцох(Судалгаа, боловсруулалтын ажлын гэрээ) үед ОӨ-ийн эрхийн асуудал (ОӨ-ийн лицензи) эсхүл үйлдвэрлэх зөвшөөрөл хэн авах (Үйлдвэрлэх тухай гэрээ), ямар үнээр нэг тал нь бараа, бүтээгдэхүүн худалдаж авах зэрэг асуудлуудыг шийдвэрлэхгүй бол бэрхшээлтэй тулгарах болно.

Дөрөвдүгээрт, технологи лицензлэх тухай хэлэлцээ нь бусад хэлэлцээний нэгэн адил өөр өөр ашиг сонирхолтой талуудтай байдаг бөгөөд зөвшилцөлд хүрэх учиртай. Технологи лицензлэх нь хоёр талд ямар үр ашиг өгөхийг сайтар ойлгосноор амжилтанд хүрнэ. Технологи авч ашиглах эрхтэй болохын тулд хариуд нь өгөх зүйлгүй бол хэлэлцээг амжилттай явуулж чадахүй. Хоёр тал яриа

Судалгаа

зөвлөгөө

хөрөнгө оруулалт

үйлдвэрлэл

сургалттүгээлт

үйлчилгээ

ОӨ-ийн лицензи

ОӨ-ийн лицензиБүтээгдэхүүн

буюу технологийн дицензи

Стандартын лицензи

эсхүл эсхүл

4

I. ОРШИЛ

Технологи амжилттай лицензлэх тухай анхны мэдэгдэхүүн авахын тулд таван үндсэн болоод тун энгийн санааг ойлгох хэрэгтэй.

Нэгдүгээрт, талуудын нэг нь эдийн бус баялаг буюу Оюуны Өмч(ОӨ)-ийг эзэмшиж, улмаар гуравдагч талыг зөвшөөрөлгүйгээр оюуны өмчийг нь ашиглахаас сэргийлэх бүрэн эрхтэй тул технологи лицензлэх тухай асуудал тохиолддог. Лицензи гэдэг нь мөнгөн төлбөр эсхүл бусад үнэт зүйлийн хариуд ОӨ-ийг ашиглах тухай эзэмшигчийн олгосон зөвшөөрөл юм. ОӨ үгүй бол технологи лицензлэх хэрэггүй байдаг.

ОӨ нь олон төрлийн эдийн бус баялаг (тухайлбал, патент (шинэ бүтээл), зохиогчийн эрх (техникийн гарын авлага, тодорхойлолт, програм хангамж, томъёолол, загвар бүдүүвч, техникийн баримт бичиг зэрэг зохиогчийн эрхэд хамаарах бүтээлүүд), ноу-хау (туршлага, арга барил, сургалт, аливаа ажилаагаа явуулах тухай мэдлэг), худалдааны нууц (нууцлаг томьёолол, арга ажиллагаа, үйлчлүүлэгчийн талаарх мэдээлэл, техникийн мэдээлэл зэрэг), барааны тэмдэг (лого, бараа, технологи, бүтээгдэхүүний таних тэмдэг), бүтээгдэхүүний загвар (компьютерийн гаднах хэлбэр, хийц зэрэг бүтээгдэхүүний өвөрмөц гаднах төрх), хагас дамжуулагчийн бүдүүвчийн загвар)-ийг хамруулсан өргөн утгатай ойлголт юм.

Хоёрдугаарт, технологийн лицензи нь өөрөө төрөл бүр байдаг. Лицензийг олон нэрээр тодорхойлдог жишээтэй та тааралдаж байсан байх, тэгэхдээ үүнийг гурван төрөлд хувааж ойлговол илүү зүйтэй болов уу. Лицензи нь ОӨ-ийн зөвхөн нэг тодорхой эрх (жишээ нь, патентийг ашиглах эсхүл зохиогчийн эрхийн бүтээлийг хуулбарлаж түгээх лицензи)-эд хамаарч болно. Түүнчлэн аливаа нэг технологийн үндсэн дээр бүтээсэн бүтээгдэхүүнийг хуулбарлах, хийх, ашиглах, зэх зээлд гаргах, худалдахад шаардлагатай ОӨ-ийн аливаа бүх эрхэд хамаарах лицензи байж болно (тухайлбал, патент, зохиогчийн эрх, барааны тэмдэг ба худалдааны нууцаар хамгаалагдсан шинэ програм хангамжийг бичих лицензи).

ПатентЗохиогчийн эрхБарааны тэмдэгБусад ОӨ

Лицензи


Мөн техникийн стандарт, үзүүлэлтэд нийцсэн бүтээгдэхүүн бүтээж зах зээлд гаргахад шаардлагатай ОӨ-ийн бүх эрхэд хамаарах лицензи байж болох юм (жишээ нь, хэрэгслүүдийн хоорондын тохирлыг хангах техникийн стандартыг мөрдөж бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж худалдахын тулд ОӨ-ийн эрхийг хоорондоо лицензлэх).

Гуравдугаарт, бизнесийн харилцааны хүрээнд бусад өөр гэрээ, тохиролцооны зэрэгцээ технологи лицензлэх шаардлага гардаг. Эдгээр тохиролцоонууд нэг баримт бичигт эсхүл тус тусдаа байхаас үл шалтгаалж бүгд хоорондоо хамааралтай байдаг тул цаг хугацаа, үнэ, нийт дүн зэргийг харгалзаж нөхцөлийг нь бодитойгоор тодорхойлох хэрэгтэй. Тухайлбал, бүтээгдэхүүн бүтээх тухай тохиролцох(Судалгаа, боловсруулалтын ажлын гэрээ) үед ОӨ-ийн эрхийн асуудал (ОӨ-ийн лицензи) эсхүл үйлдвэрлэх зөвшөөрөл хэн авах (Үйлдвэрлэх тухай гэрээ), ямар үнээр нэг тал нь бараа, бүтээгдэхүүн худалдаж авах зэрэг асуудлуудыг шийдвэрлэхгүй бол бэрхшээлтэй тулгарах болно.

Дөрөвдүгээрт, технологи лицензлэх тухай хэлэлцээ нь бусад хэлэлцээний нэгэн адил өөр өөр ашиг сонирхолтой талуудтай байдаг бөгөөд зөвшилцөлд хүрэх учиртай. Технологи лицензлэх нь хоёр талд ямар үр ашиг өгөхийг сайтар ойлгосноор амжилтанд хүрнэ. Технологи авч ашиглах эрхтэй болохын тулд хариуд нь өгөх зүйлгүй бол хэлэлцээг амжилттай явуулж чадахүй. Хоёр тал яриа

Судалгаа

зөвлөгөө

хөрөнгө оруулалт

үйлдвэрлэл

сургалттүгээлт

үйлчилгээ

ОӨ-ийн лицензи

ОӨ-ийн лицензиБүтээгдэхүүн

буюу технологийн дицензи

Стандартын лицензи

эсхүл эсхүл



Технологи лицензлэх тухай хэлэлцээ хийхээс өмнөх бэлтгэл ажил нь талуудын хэд хэдэн асуулт өмнөө тавихаас эхлэнэ. Тухайн тал нь лицензи өгөгч (ОӨ-ийг эзмшигч тал нь лицензи өгнө) эсхүл лицензи авагч (ОӨ-ийг ашиглахыг хүсч лицензи авна) гэдгээс үл шалтгаалж эдгээр асуултуудад хариу өгөх хэрэгтэй. Технологи лицензлэх тухай хэлэлцээ эхлүүлэхээс өмнө уг асуултуудыг асууж хариулах нь чухал.

А. Лицензийн гэрээний бизнесийн зорилго юу вэ?

Лицензийн гэрээгээр яаж мөнгө хийх вэ?Та ямар ашиг олсноор энэ гэрээ үр ашигтай болох вэ?Энэ гэрээнээс хамгийн сайн үр дүн яаж гаргах вэ?Та ямар үр дагавараас зайлсхиймээр байна вэ?

Бизнесийн хэтийн төлөвийн үүднээс зөвхөн ОӨ-ийн эрхийг лицензлэх (дан ОӨ-ийн лицензи) эсхүл цогц хамааралттай гэрээнүүд (бизнесийн түншлэл) байгуулах нь хамгийн сайн үр дүн үү?

Та юуг авах эсхүл өгөхийг хүсч байна вэ?

ОӨ (ноу хау)-ийг ашиглахад туслалцаа авах?Сургалт?Бүтээгдэхүүн,технологи, боловсруулах?Үйлдвэрлэх?Бүтээгдэхүүн, тоног төхөөрөмж худалдан авах?Олон бүтээгдэхүүн?Судалгаа, боловсруулалтын ажилд хөрөнгө оруулах?Бүтээгдэхүүн,технологи түгээх?Нөгөө талын хуулийн дагуу эзэмшиж буй патент, зохиогчийн эрхийн бүтээл, худалдааны нууц (эсхүл өөр ОӨ) ашиглах лицензи (зөвшөөрөл) ?Барааны тэмдэг, лого ашиглах лицензи?Техникийн стандарт, үзүүлэлтэд нийцүүлэх боломж олж авах лицензи?

Лицензийг нөгөө талаас авах уу (лицензи авах), нөгөө талд өгөх үү (лицензи өгөх) эсхүл хоорондоо солилцох уу (харилцан лицензи) ?

Лицензи авахад лицензи өгөгчид мөнгө төлөх үү? Лицензи өгөхөд лицензи авагчаас мөнгө авах уу? Лицензи өгсний хариуд мөнгөн төлбөр авах нь анхдагч үр ашиг/үнэ цэнэ үү эсхүл бусад ашиг/үнэт зүйл байна уу?

76

хэлэлцээ явуулахдаа харилцан бие биедээ санал болгох үнэт зүйлтэй байвал хамгийн тохиромжтой, тухайлбал, мэргэшсэн ажиллагсад, худалдаа хийх бэлэн зах зээл, ноу-хау, судалгаа хийх нөхцөлөөр хангах, амлалт үүрэг авах, ОӨ зэрэг.

ОӨ-ийн лицензийн биет өмчийн худалдааны хэлцлээс ялгаатай зүйл нь ямар үнэтэй вэ?” гэсэн энгийн асуултаас илүү утга учир агуулдаг. Гол зорилго нь үнэт зүйлүүдийн тэнцвэртэй байдлыг хангаж харилцан хожоотой байх лицензийн хэлцэл байгуулахад оршино.

Тавдугаарт, технологи лицензлэхэд хэд хэдэн янзаар шийдэж болох нарийн төвөгтэй олон нөхцөл дээр тохиролцооонд хүрэх хэрэгтэй болдог. Тиймээс, урьдчилсан бэлтгэл хийх нь чухал. Нэг тал нь нөгөө талдаа хандаж хэлэлцээ хийхээс өмнө бизнесийн зорилтоо тодорхойлох, давуу талаа тогтоох, нөгөө талаа судлах, гол нөхцөлүүдийн хувьд байр сууриа тодорхойлох, баримт бичгээ бэлтгэх, оюуны өмчийн эрхээ хамгаалах зэрэг олон асуудлуудыг шийдвэрлэхэд хэдэн сар зарцуулах хэрэгтэй болно.

“А” тал “Б” тал

Хэлэлцээ

Бэлтгэл



Технологи лицензлэх тухай хэлэлцээ хийхээс өмнөх бэлтгэл ажил нь талуудын хэд хэдэн асуулт өмнөө тавихаас эхлэнэ. Тухайн тал нь лицензи өгөгч (ОӨ-ийг эзмшигч тал нь лицензи өгнө) эсхүл лицензи авагч (ОӨ-ийг ашиглахыг хүсч лицензи авна) гэдгээс үл шалтгаалж эдгээр асуултуудад хариу өгөх хэрэгтэй. Технологи лицензлэх тухай хэлэлцээ эхлүүлэхээс өмнө уг асуултуудыг асууж хариулах нь чухал.

А. Лицензийн гэрээний бизнесийн зорилго юу вэ?

Лицензийн гэрээгээр яаж мөнгө хийх вэ?Та ямар ашиг олсноор энэ гэрээ үр ашигтай болох вэ?Энэ гэрээнээс хамгийн сайн үр дүн яаж гаргах вэ?Та ямар үр дагавараас зайлсхиймээр байна вэ?

Бизнесийн хэтийн төлөвийн үүднээс зөвхөн ОӨ-ийн эрхийг лицензлэх (дан ОӨ-ийн лицензи) эсхүл цогц хамааралттай гэрээнүүд (бизнесийн түншлэл) байгуулах нь хамгийн сайн үр дүн үү?

Та юуг авах эсхүл өгөхийг хүсч байна вэ?

ОӨ (ноу хау)-ийг ашиглахад туслалцаа авах?Сургалт?Бүтээгдэхүүн,технологи, боловсруулах?Үйлдвэрлэх?Бүтээгдэхүүн, тоног төхөөрөмж худалдан авах?Олон бүтээгдэхүүн?Судалгаа, боловсруулалтын ажилд хөрөнгө оруулах?Бүтээгдэхүүн,технологи түгээх?Нөгөө талын хуулийн дагуу эзэмшиж буй патент, зохиогчийн эрхийн бүтээл, худалдааны нууц (эсхүл өөр ОӨ) ашиглах лицензи (зөвшөөрөл) ?Барааны тэмдэг, лого ашиглах лицензи?Техникийн стандарт, үзүүлэлтэд нийцүүлэх боломж олж авах лицензи?

Лицензийг нөгөө талаас авах уу (лицензи авах), нөгөө талд өгөх үү (лицензи өгөх) эсхүл хоорондоо солилцох уу (харилцан лицензи) ?

Лицензи авахад лицензи өгөгчид мөнгө төлөх үү? Лицензи өгөхөд лицензи авагчаас мөнгө авах уу? Лицензи өгсний хариуд мөнгөн төлбөр авах нь анхдагч үр ашиг/үнэ цэнэ үү эсхүл бусад ашиг/үнэт зүйл байна уу?

7


хуурангуй, тодорхойлолт болон бусад холбогдох мэдээлэл? Эдгээр мэдээллийг ноутбукдээ ишлэл татах байдлаар эмх замбраатайгаар байрлуулж, их хэмжээний мэдээлэл байвал индексжүүлэх хэрэгтэй.

Нөгөө талын үйл ажиллагаанд хамаарах ямар мэдээлэл (жишээ нь, орлого, ажиллагсад, санхүүгийн түүх, технологийн тухай хэвлэлийн мэдээлэл, вэбсайтын мэдээлэл зэрэг нийтэд ил байгаа мэдээлэл) надад хэрэгтэй вэ? Эдгээр мэдээллийг ноутбукдээ оруулаарай.

Бусад нөгөө талуудад хамаарах ямар мэдээлэл надад байгаа вэ?

Миний мэдэх бусад гэрээ, хэлцэл энэ гэрээтэй төстэй юу? Энэхүү хэлцэлд хамаарах гэрээний загвар, маягтыг цуглуулж аваарай.

Д. Хэлэлцээ явуулах багт хэнийг оруулах вэ?

Хэлэлцээ явуулахад багтаа хэнийг оруулах тухай шийдвэр гаргаарай.

Хэн гол үүрэг гүйцэтгэж ярих вэ? Хэн хоёрдагч эсхүл дэмжих үүрэг гүйцэтгэж оролцох вэ?

Хэлэлцээний үеэр үүсэх асуудлуудыг хэн шийдэх эрхтэй вэ?

Хэлэлцээний үеэр үүсэх практик асуудлууд (жишээ нь, хир их мөнгө зарцуулах, ямар хэмжээний техникийн үйлчилгээ үзүүлэх, техникийн ямар шаардлага тавих) гарах тохиолдолд хэнтэй зөвлөлдөх вэ?

Хуулийн зөвлөхөөр хэнийг авах вэ?

Гэрээний төслийг хэн боловсруулах вэ, нөгөө талаас санал болгох төсөл, нэмэлт өөрчлөлтийн талаар хэн хариу өгөх вэ?

Е. Лицензийн гол асуудлуудын талаар та ямар зарчим баримтлах вэ?

Лицензийн гол асуудлууд (нөхцөлүүд) бизнесийн болон хууль, эрх зүйн чухал нөхцөлүүд юм. Технологийн лицензийн гол асуудлуудыг дараагийн Хэсэг (III)-т авч үзнэ. Эдгээр гол асуудлуудын талаар баримтлах зарчимаа тодорхойлж шийдвэр гаргахын тулд гэрээний нөхцөлийн хуудас ашиглах нь хамгийн зөв арга юм.

Гэрээний нөхцөлийн хуудас нь лицензийн гол нөхцөл, ялангуяа

8

Б. Танд ямар давуу тал байна вэ?

Нөгөө тал яагаад гэрээг байгуулах гэж байна вэ? (та ямар давуу байдалтай болоод нөгөө тал таны тавьсан нөхцөлийг зөвшөөрч гэрээ байгуулах болсон бэ?)

Таны давуу байдал нь гэрээний давуу нөхцөл өгөх гэсэнд үү эсхүл өөр зүйл (жишээ нь, өөр гэрээний нөхцөл, хөрөнгө оруулах боломж, шүүхэд гомдол гаргах) байна уу?

Зорилтоо биелүүлэхийн тулд тохиролцоонд хүрчих өөр компаниуд байна уу (өөр боломж)? Хоёр талтай хэлэлцээ зэрэг хийх боломж байна уу?

В. Лицензийн гэрээнд гарын үсэг хэзээ зурах вэ?

Гарын үсгийг хэзээ зурах вэ:

• Бүтээгдэхүүний нээлтийн үеэр? • Хэвлэлийн мэдэгдэл хийх үеэр? • Худалдааны үзэсгэлэнгийн үеэр? • Судалгааны ажлын эхэнд? • Үйлдвэрлэл эсхүл борлуулалтын эхэнд? • Хөрөнгө оруулах эсхүл худалдан авах / худалдах хэлцлийн эхэнд?

Тодорхой тохиролцоонд хүрэхээс өмнө технологийн төсөл дээр ажиллаж эхлэх нь ашиггүй байдаг тул энэ үе шат нь чухал ач холбогдолтой юм.

Энэ үед бүх асуудлаар тохиролцоонд хүрэх боломжтой юу?Тохиролцоонд хүрэхэд саад болох одоогоор үл мэдэх зүйл байгаа эсэх?

Хэлцлийг аливаа талд хохирол учруулахгүйгээр хэдэн үе шатанд хувааж (жишээ нь, түр гэрээ, дараа нь эцсийн гэрээ эсхүл хэд хэдэн дараагийн гэрээнүүд) болох эсэх?

Хэлэлцээ явуулах, гэрээ боловсруулах, хэрэгжүүлэх бодит хуваарь гэж юу вэ?

Г. Танд болон нөгөө талд ямар мэдээ, баримт бичиг хэрэг болох вэ?

Технологид ямар мэдээлэл хамаарах, үүнд техникийн үзүүлэлт, нийтэд ил байгаа мэдээлэл, бүтээгдэхүүний танилцуулах хуудас, патентийн


хуурангуй, тодорхойлолт болон бусад холбогдох мэдээлэл? Эдгээр мэдээллийг ноутбукдээ ишлэл татах байдлаар эмх замбраатайгаар байрлуулж, их хэмжээний мэдээлэл байвал индексжүүлэх хэрэгтэй.

Нөгөө талын үйл ажиллагаанд хамаарах ямар мэдээлэл (жишээ нь, орлого, ажиллагсад, санхүүгийн түүх, технологийн тухай хэвлэлийн мэдээлэл, вэбсайтын мэдээлэл зэрэг нийтэд ил байгаа мэдээлэл) надад хэрэгтэй вэ? Эдгээр мэдээллийг ноутбукдээ оруулаарай.

Бусад нөгөө талуудад хамаарах ямар мэдээлэл надад байгаа вэ?

Миний мэдэх бусад гэрээ, хэлцэл энэ гэрээтэй төстэй юу? Энэхүү хэлцэлд хамаарах гэрээний загвар, маягтыг цуглуулж аваарай.

Д. Хэлэлцээ явуулах багт хэнийг оруулах вэ?

Хэлэлцээ явуулахад багтаа хэнийг оруулах тухай шийдвэр гаргаарай.

Хэн гол үүрэг гүйцэтгэж ярих вэ? Хэн хоёрдагч эсхүл дэмжих үүрэг гүйцэтгэж оролцох вэ?

Хэлэлцээний үеэр үүсэх асуудлуудыг хэн шийдэх эрхтэй вэ?

Хэлэлцээний үеэр үүсэх практик асуудлууд (жишээ нь, хир их мөнгө зарцуулах, ямар хэмжээний техникийн үйлчилгээ үзүүлэх, техникийн ямар шаардлага тавих) гарах тохиолдолд хэнтэй зөвлөлдөх вэ?

Хуулийн зөвлөхөөр хэнийг авах вэ?

Гэрээний төслийг хэн боловсруулах вэ, нөгөө талаас санал болгох төсөл, нэмэлт өөрчлөлтийн талаар хэн хариу өгөх вэ?

Е. Лицензийн гол асуудлуудын талаар та ямар зарчим баримтлах вэ?

Лицензийн гол асуудлууд (нөхцөлүүд) бизнесийн болон хууль, эрх зүйн чухал нөхцөлүүд юм. Технологийн лицензийн гол асуудлуудыг дараагийн Хэсэг (III)-т авч үзнэ. Эдгээр гол асуудлуудын талаар баримтлах зарчимаа тодорхойлж шийдвэр гаргахын тулд гэрээний нөхцөлийн хуудас ашиглах нь хамгийн зөв арга юм.

Гэрээний нөхцөлийн хуудас нь лицензийн гол нөхцөл, ялангуяа


хэрэгтэй. Эдгээр бүх асуудлаа нөхцөлийн хуудас дээр энгийн үгээр бичээрэй.

Энэхүү нөхцөлийн хуудсыг санал, дэмжлэг авах, батлуулах зорилгоор нууцыг хадгалахыг сануулж дотроо (зөвхөн өөрийнхөө талын хүрээнд) тойруулан тараах хэрэгтэй. Хуулийн зөвлөхдөө үзүүлж саналыг нь аваарай.

Ж. Хэлэлцээ явуулахад ямар стратегийг хэрэглэх вэ?

Дараахь асуултын хариуг багийн гишүүдтэйгээ зөвшилцөж тодохойлоорой.

Нөхцөлийн хуудас дахь нөхцөл бүрээр таны дэвшүүлэх саналын “тэргүүн зорилго” юу вэ? Энэ нь хэлэлцээний үеэр таны байр суурийг илэрхийлэх тэргүүн нөхцөлүүд юм. Үүнийг нөхцөлийн хуудасны гадаад хувилбартаа оруулаарай.

Нөхцөлийн хуудас дахь нөхцөл бүрээр таны дэвшүүлэх саналын “эцсийн зорилго” юу вэ? Энэ нь таны зүгээс заавал тохиролцох, эс тэгвээс гэрээний зорилго биелэгдэхгүй нөхцөлүүдийг илэрхийлэх учиртай. Энэхүү эцсийн зорилгоо хэлэлцээг дуусахаас өмнө аль болохоор илэрхийлэхгүй байх эсхүл огт ил гаргахгүй байвал зохино. Эдгээр зүйлийн нууцыг хадгалах нь чухал ач холбогдолтой учир дотоод хэрэгцээний нөхцөлийн хуудасдаа хүртэл бүү тэмдэглээрэй. Хэлэлцээний явцад энэ зорилгоо үндсээр нь битгий өөрчлөөрөй.

Нөгөө талын эхний болон эцсийн зорилго юу вэ?

Танай баг нөхцөлийн хуудсыг хэлэлцээ явуулах удирдамж, ярилцах арга хэрэгсэл болгон ашиглах хэрэгтэй.

Таны үндсэн зорилго биелэгдэхгүй бол ямар өөр арга зам байна вэ?

З. Урьдчилсан тохиролцоо хэрэгтэй юу?

Хэлэлцээний үеэр ил болгосон бизнесийн болон техникийн мэдээллийг хамгаалахын тулд нууцын гэрээ (нууц хадгалах тухай гэрээ)-г байгуулах нь чухал.

Түр гэрээ, хэрэгжүүлэх гэрээ, загвар хийх гэрээ. Эдгээр гэрээнүүд технологийн лицензийн хувьд илүү их мэдээлэл авах шаардлагатай бол зарим тохиолдолд тус болдог. Энэхүү гэрээний үндсэн

10

“бизнесийн нөхцөл”-ийг тусгасан товч тойм (хоёр хуудсаас хэтрэхгүй) юм. Тэр нь дотоод ба гадаад хэрэгцээний гэх хоёр хувилбартай байна. Дотоод хэрэгцээний хувилбарыг зөвхөн та болон танай баг хэрэглэнэ. Гэрээний нөхцөлийн хуудасны гадаад хэрэгцээний хувилбарыг тохиролцоонд хүрэх туслах хэрэгсэл болгож хэлэлцээний нөгөө талд өгнө.

Гэрээний нөхцөлийн хуудас нь Ойлголцлын санамж бичиг, Үүрэг, хариуцлагын тухай бичиг зэргээс өөр зүйл юм (Хэсэг З-г дор харна уу, эдгээрийг байгуулахыг үл зөвлөмөөр байна). Түүнчлэн гэрээний нөхцөлийн хуудас нь товч гэрээ ч биш юм. Энэ бол гол нөхцөл бүрийн талаар таны баримтлах зарчмыг тодорхойлсон эдгээр нөхцөлүүдийн жагсаалт юм. Энэ хуудас олон чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.

Технологийн лицензийн гэрээний нэг ч асуудлыг орхигдуулахгүйгээр нарийн төвөгтэй олон нөхцөлийг төрөлжүүлэхэд нэмэртэй юм. Гарч болзошгүй бэрхшээлтэй асуудлыг шууд олж харахад тус болно (тухайлбал, нөгөө тал технологи сайжруулах эрх олгодгүй бодлого баримталдаг байхад танд технологийг сайжруулах эрх хэрэгтэй эсэх). Түүнчлэн хэлэлцээний үеэр багийн гишүүд хоорондоо зөрүүтэй зүйл ярьж эвгүй байдалд орохоос сэргийлж, нэг зарчмыг тууштай баримтлахад тус болно. Хуулийн зөвлөх хэлэлцээнд оролцоогүй тохиолдолд нөхцөлийн хуудас нь түүнээс зөвлөгөө авах мэт чухал хэрэгсэл болдог. Мөн нөхцөлийн хуудсаар таны төлөвлөсөн байр суурь бүрийг зөвшөөрч практикийн хувьд хэрэгжүүлэх боломжтой байдлаар тусгасан байдаг тул та итгэлтэй байж болно (жишээ нь, үйлчилгээ, дэмжлэг үзүүлэхээр төлөвлөсөн байхад танай үйлдвэрт энэ үүргийг гүйцэтгэх ажиллагсад байхгүй). Эцэст нь, нөхцөлийн хуудас нь хэлэлцээний зорилго хэрхэн биелэгдэж байгааг хянах боломжийг олгодог.

Энэ товхимлын Хавсралтад нөхцөлийн хуудсаны маягтын жишээг үзүүлсэн байгааг зүйл бүрээр нь авч үзээрэй. Тухайн технологийн лицензийн хувьд бизнесийн зорилтуудаа хэрэгжүүлэх үүднээс гэрээний гол нөхцөл бүрээр өөрийн зарчим, байр сууриа ямар байх ёстойг бодоорой. Түүнчлэн аль зарчим, нөхцөлөөс ухраж болох тухайд бодох

Асуудлыг тодруулдагБэрхшээлийг тодорхойлдог

Багийн гишүүдэд мэдээлэл өгдөгБайр суурийг тодорхой болгодогЗорилтуудын биелэлтийг хянадаг

Гэрээний нөхцөлийн хуудас:Хэлэлцээ хийх суурь нөхцөл


хэрэгтэй. Эдгээр бүх асуудлаа нөхцөлийн хуудас дээр энгийн үгээр бичээрэй.

Энэхүү нөхцөлийн хуудсыг санал, дэмжлэг авах, батлуулах зорилгоор нууцыг хадгалахыг сануулж дотроо (зөвхөн өөрийнхөө талын хүрээнд) тойруулан тараах хэрэгтэй. Хуулийн зөвлөхдөө үзүүлж саналыг нь аваарай.

Ж. Хэлэлцээ явуулахад ямар стратегийг хэрэглэх вэ?

Дараахь асуултын хариуг багийн гишүүдтэйгээ зөвшилцөж тодохойлоорой.

Нөхцөлийн хуудас дахь нөхцөл бүрээр таны дэвшүүлэх саналын “тэргүүн зорилго” юу вэ? Энэ нь хэлэлцээний үеэр таны байр суурийг илэрхийлэх тэргүүн нөхцөлүүд юм. Үүнийг нөхцөлийн хуудасны гадаад хувилбартаа оруулаарай.

Нөхцөлийн хуудас дахь нөхцөл бүрээр таны дэвшүүлэх саналын “эцсийн зорилго” юу вэ? Энэ нь таны зүгээс заавал тохиролцох, эс тэгвээс гэрээний зорилго биелэгдэхгүй нөхцөлүүдийг илэрхийлэх учиртай. Энэхүү эцсийн зорилгоо хэлэлцээг дуусахаас өмнө аль болохоор илэрхийлэхгүй байх эсхүл огт ил гаргахгүй байвал зохино. Эдгээр зүйлийн нууцыг хадгалах нь чухал ач холбогдолтой учир дотоод хэрэгцээний нөхцөлийн хуудасдаа хүртэл бүү тэмдэглээрэй. Хэлэлцээний явцад энэ зорилгоо үндсээр нь битгий өөрчлөөрөй.

Нөгөө талын эхний болон эцсийн зорилго юу вэ?

Танай баг нөхцөлийн хуудсыг хэлэлцээ явуулах удирдамж, ярилцах арга хэрэгсэл болгон ашиглах хэрэгтэй.

Таны үндсэн зорилго биелэгдэхгүй бол ямар өөр арга зам байна вэ?

З. Урьдчилсан тохиролцоо хэрэгтэй юу?

Хэлэлцээний үеэр ил болгосон бизнесийн болон техникийн мэдээллийг хамгаалахын тулд нууцын гэрээ (нууц хадгалах тухай гэрээ)-г байгуулах нь чухал.

Түр гэрээ, хэрэгжүүлэх гэрээ, загвар хийх гэрээ. Эдгээр гэрээнүүд технологийн лицензийн хувьд илүү их мэдээлэл авах шаардлагатай бол зарим тохиолдолд тус болдог. Энэхүү гэрээний үндсэн


III. Гол нөхцөлүүд

Лицензийн гэрээгээр тохиролцох зүйлийг “нөхцөл” (“чухал нөхцөл”, “нөхцөл ба болзол“ эсхүл “заалт”) гэж нэрлэдэг. Технологийн лицензид гэрээний бусад төрлүүдтэй харьцуулахад илүү олон нөхцөлийг заадаг нь түүнийг их нарийн төвөгтэй болгодог. Түүнчлэн нөхцөл бүрийг шийдвэрлэх олон хувилбар байдаг. Хэлэлцээг амжилттай явуулахын тулд эдгээр бүх нөхцөл болон боломжийн хэдэн хувилбаруудыг санаандаа болон бичгээр тэмдэглэж аль нь ашиггүй эсхүл эрсдэл дагуулах вэ гэдгийг мэдэх ёстой.

Гол нөхцөлүүд нь лицензлэгдэх технологийн төрөл (компьютерийн програм хангамж, хагас дамжуулагч шинэ бүтээл, эмийн жор, г.м.)-өөс шалтгаалж өөр өөр байдаг боловч технологид хамаарах оюуны өмчийн эрхийн лицензид хамаарах ойролцоо асуудлууд үүсдэг юм. Энэ хэсгийн гол зорилго нь гол нөхцөлүүдийг тоймлон тайлбарлахад оршино. 1 Энд бүх нөхцөлийг тусгаагүй бөгөөд ихэнх тохиолдолд үүсдэг гол асуудлуудыг авч үзсэн юм.

Асуудлыг хялбарчлах үүднээс гол нөхцөлүүдийг дөрвөн “бүлэг”-т хуваасан. Гол нөхцөлүүдийг ингэж төрөлжүүлж дараа нь бүлэг бүрийг дотор нь жижиг гарчигт хуваан бодох нь нэмэртэй байдаг. 2

1.1. Лицензийн зүйл нь юу вэ?

Энэ бүлэг нь лицензлэгдэх технологийн тодорхойлолтод хамаарна. Энэ нь мэдээжийн асуудал байж болох боловч дутуу авч үзснээс болж гэрээнд гарын үсэг зурсны дараа маргаан үүсгэж болзошгүй юм.

Таны ашиглахыг хүсч буй технологи нь бүтээгдэхүүн, жор, техникийн үзүүлэлт, протокол, програм хангамж, цогц бүдүүвч эсхүл баримт бичиг үү? Тийм бол энэ тухай маш тодорхой тусгаарай. Эсхүл та патент буюу хэд хэдэн патентийн лицензийн авахыг хүсч байна уу? Лицензийн зүйл нь бүх ОӨ ба тодорхой стандартыг хангахад шаардлагатай технологи (стандартын лицензи) уу?

13

1 Энэ баримт бичиг нь хуулийн зөвлөгөөг орлуулах санааг агуулаагүйг анхаарна уу. Технологийн лицензийн хэлэлцээ хийхэд хуулийн зөвлөхийг хөлслөн авах нь чухал юм. Энэ жагсаалт нь танд хуулийн зөвлөхтэй зөвлөлдөх асуудлыг танилцуулах зорилготой юм. 2 Үүнээс доош энэ Хэсэгт лицензийн тухай өгүүлэх нь “лицензи авах”-ад хамаарна, харин тусгайлан заасан тохиолдолд мөн “лицензи авах”-ад хамаарч болно.

12

нөхцөл нь тал бүр өөрийн зардлаа даах эсхүл тухайн зардлыг аль тал даах, тоног төхөөрөмжийг хэн гаргах, бий болсон болон ашигласан ОӨ-ийг хэн эзэмших, хэн ямар ажил хийх, загвар гаргах, туршилт хийх, нууц хадгалах, гэрээний хугацаа дуусгавар болох огноо (хэдэн долоон хоног эсхүл хэдэн сар гэх богино хугацаатай байдаг) зэргийг заасан ерөнхий нөцөлүүд юм.

Ойлголцлын санамж бичиг эсхүл Үүрэг, хариуцлагын тухай бичгийг бүү ашиглаарай. Эдгээр нь гэрээ бус ихэнх тохиолдолд цаашдын ажлын төлөвлөгөөг ерөнхий үгээр илэрхийлсэн мэдэгдэл байдаг. Түүнчлэн бизнесийн зорилтыг хэрэгжүүлэхэд тодорхой бус утгатай байдаг бөгөөд хуулийн дагуу мөрдөх ёстой эсэх нь эргэлзээтэй юм.

Гуравдагч талтай харилцахыг үл зөвшөөрсөн эсхүл онцгой нөхцөлийн үндсэн дээр хэлэлцээр явуулах тухай тохиролцоохоос аль болохоор зайлсхийж татгалзах хэрэгтэй. Яагаад гэвэл энэ нь нэг талд хэтэрхий их давуу тал өгч, хэлэлцээ нь зорилготой хүрэхгүй бол өөр сонголт хийх боломжгүй болгодог.

И. Нөгөө багийн хүчтэй тал, зорилго юу вэ?

Нөгөө талын төлөөлөгчдийн хүчтэй чанар нь юу вэ? Тантай хэлэлцээ явуулж буй төлөөлөгчид шийдвэр гаргах эрх мэдэлтэй юу?

Нөгөө тал гол нөхцөл бүрээр ямар байр суурьтай байх вэ?

Нөгөө талтай анх уулзахаас өмнө багийнхантайгаа хуралдаж энэ Хэсэг болон Хэсэг III-т тавьсан бүх асуултыг хэлэлцэж хариулах хэрэгтэй. Ингэж ярилцах нь цаашид үндсэн зорилт, лицензийн гол нөхцөлийн талаар үл ойлголцохоос сэргийлэх бөгөөд технологийн лицензийн чухал бүрэлдэхүүн хэсэг юм.

Нөгөө талтай анх уулзахаас өмнө багийнхантайгаа хуралдаж энэ Хэсэг болон Хэсэг III-т тавьсан бүх асуултыг хэлэлцэж хариулах хэрэгтэй. Ингэж ярилцах нь цаашид үндсэн зорилт, лицензийн гол нөхцөлийн талаар үл ойлголцохоос сэргийлэх бөгөөд технологийн лицензийн чухал бүрэлдэхүүн хэсэг юм.


III. Гол нөхцөлүүд

Лицензийн гэрээгээр тохиролцох зүйлийг “нөхцөл” (“чухал нөхцөл”, “нөхцөл ба болзол“ эсхүл “заалт”) гэж нэрлэдэг. Технологийн лицензид гэрээний бусад төрлүүдтэй харьцуулахад илүү олон нөхцөлийг заадаг нь түүнийг их нарийн төвөгтэй болгодог. Түүнчлэн нөхцөл бүрийг шийдвэрлэх олон хувилбар байдаг. Хэлэлцээг амжилттай явуулахын тулд эдгээр бүх нөхцөл болон боломжийн хэдэн хувилбаруудыг санаандаа болон бичгээр тэмдэглэж аль нь ашиггүй эсхүл эрсдэл дагуулах вэ гэдгийг мэдэх ёстой.

Гол нөхцөлүүд нь лицензлэгдэх технологийн төрөл (компьютерийн програм хангамж, хагас дамжуулагч шинэ бүтээл, эмийн жор, г.м.)-өөс шалтгаалж өөр өөр байдаг боловч технологид хамаарах оюуны өмчийн эрхийн лицензид хамаарах ойролцоо асуудлууд үүсдэг юм. Энэ хэсгийн гол зорилго нь гол нөхцөлүүдийг тоймлон тайлбарлахад оршино. 1 Энд бүх нөхцөлийг тусгаагүй бөгөөд ихэнх тохиолдолд үүсдэг гол асуудлуудыг авч үзсэн юм.

Асуудлыг хялбарчлах үүднээс гол нөхцөлүүдийг дөрвөн “бүлэг”-т хуваасан. Гол нөхцөлүүдийг ингэж төрөлжүүлж дараа нь бүлэг бүрийг дотор нь жижиг гарчигт хуваан бодох нь нэмэртэй байдаг. 2

1.1. Лицензийн зүйл нь юу вэ?

Энэ бүлэг нь лицензлэгдэх технологийн тодорхойлолтод хамаарна. Энэ нь мэдээжийн асуудал байж болох боловч дутуу авч үзснээс болж гэрээнд гарын үсэг зурсны дараа маргаан үүсгэж болзошгүй юм.

Таны ашиглахыг хүсч буй технологи нь бүтээгдэхүүн, жор, техникийн үзүүлэлт, протокол, програм хангамж, цогц бүдүүвч эсхүл баримт бичиг үү? Тийм бол энэ тухай маш тодорхой тусгаарай. Эсхүл та патент буюу хэд хэдэн патентийн лицензийн авахыг хүсч байна уу? Лицензийн зүйл нь бүх ОӨ ба тодорхой стандартыг хангахад шаардлагатай технологи (стандартын лицензи) уу?

13

1 Энэ баримт бичиг нь хуулийн зөвлөгөөг орлуулах санааг агуулаагүйг анхаарна уу. Технологийн лицензийн хэлэлцээ хийхэд хуулийн зөвлөхийг хөлслөн авах нь чухал юм. Энэ жагсаалт нь танд хуулийн зөвлөхтэй зөвлөлдөх асуудлыг танилцуулах зорилготой юм. 2 Үүнээс доош энэ Хэсэгт лицензийн тухай өгүүлэх нь “лицензи авах”-ад хамаарна, харин тусгайлан заасан тохиолдолд мөн “лицензи авах”-ад хамаарч болно.


бичсэн байх ёстой. Програм хангамжийн “хувилбар А” гэж иш татсан байвал түүний нэг хувийг авч үзэн шалгасан байхад хангалттай болно. Зарим тохиолдолд лицензээр авч буй зүйлийг гэрээнд хавсаргаж болно (жишээ нь, програм хангамжийн хувийг).

1.2. Лицензийн зүйл нь бүрэн үү?

Програм хангамжийг бүрэн бичиж дуссан уу, техник хангамжийн загварыг гаргасан уу, таны шаардлагад нийцэж байна уу, танд байгаа технологи, системэд нийцүүлэх шаардлагатай юу, “порт” хэрэгтэй юу, судалгаа боловсруулалтын ажил үргэлжлүүлэх хэрэгтэй юу зэрэг асуултуудад хариулах хэрэгтэй. Мөн бусад салбарт ч иймэрхүү асуултыг тавих хэрэгтэй, тухайлбал техник арга ажиллагааг бүрэн боловсруулсан, шинэ бүтээлийг бүрэн тодорхойлж томьёолсон, эм зүйн арга ажиллаагааг бүрэн боловсруулсан эсэх.

Цаашид хийж гүйцэтгэх ажил үлдсэн байвал үүнийг дуусгах нь таны тохиролцооны нөхцөл болох тохиолдолд танд хир ашигтай вэ? Технологи нь бүрэн бус (дутуу бичсэн програм хангамж, эмийн туршилт, боловсруулалт дутуу) байхыг та хүлээн зөвшөөрөх үү? Бүрэн бус зүйлийг бүрдүүлэх, сайжруулахыг танд гэрээгээр зөвшөөрөх үү? Лицензи авагчид технологийг хэрхэн ашиглахыг зөвшөөрдөг тухай дор Бүлэг 2-т харна уу.

Харин та лицензи өгөгч тал бол технологийг гэрээг байгуулахаас өмнө бүрэн бүрдүүлэх ёстой юу гэдгийг шалгаарай. Туршилт явуулж хүлээн авах уу? Техникийн үзүүлэлт, ажиллагааны туршилтыг хангасан байх уу? Тодорхой түвшинд зохих гүйцэтгэлтэй байж төлбөрөө авах уу?

Програм хангамж буюу бусад технологийн лицензийг өгч буй этгээдийн хувьд баримтлах хамгийн сайн зарчим бол гүйцэтгэл, ажиллагааны тодорхой стандартыг тусгахгүй байх явдал юм. Лицензи өгөгч технологи ашиглах зарим үндсэн эрх олгож байгаа нь үндсэндээ өөрийн цаг зав, хүчин чармайлт, технологи ашиглах зөвшөөрөл өгч байгаа юм. Лицензийн төлбөр эсхүл бусад нөхцөлийн дагуу үүнийг нөхөхгүй л бол энэ нь програм хангамжийн лицензи авагчийн хувьд мэдээж ашиггүй юм. Лицензи авагчийн баримтлах хамгийн сайн зарчим бол програм хангамжийг маш тодорхой үзүүлэлт хангасан байхыг шаардах (гэрээ байгуулах үед бүрэн боловсруулсан байдлаар нь хүлээн аваагүй бол).

“Арилжааны төлөв биелэх”, “үйлдвэрийн стандартыг хангах”, “хүчин зүтгэл гаргах”, “шударгаар зүтгэх”, “сайн санаа гаргах” эсхүл “бүрэн

14

Лицензи өгөгч нь лицензлэгдэх зүйлийг нарийн утгаар тодорхойлох сонирхолтой байдаг. Харин лицензи авагч технологийг өргөн утгаар тодорхойлох сонирхолтой. Зарим тохиолдолд, хоёр тал хэд хэдэн шалтгаанаар технологийг битүүлэг утгаар тодорхойлдог. Заримдаа, хэлэлцээ явуулах үед үйл ажиллагааныхаа бусад салбартайгаа сайн зөвлөлдөөгүй эсхүл технологийн түвшингийн тухай болон яаж ашиглахаа сайн тодорхой мэдэхгүй байж болно.

Түүнчлэн хүмүүс технологийн тухай сайн мэддэг гэж бодож технологийн ажиллагааг нарийн мэдэхгүйгээ хүлээн зөвшөөрдөггүй учир лицензийн зүйлийг бүдэг тодорхойлох явдал байдаг. Нөгөөтэйгүүр, нийтэд ил байгаа мэдээллээс тухайн технологийн уг утгын тухай ойлголт авах боломжгүй байдаг. Тиймээс хэлэлцээний нэг хэсэг нь технологийн тухай тодорхой мэдэж авах, түүний аль хэсгийг үйл ажиллагаандаа ашиглах тухай шийдэхэд зориулах ёстой (дор 1.4 дэх зүйлийг харна уу).

Үйл ажиллагаандаа технологи амжилттай ашиглах зорилгоор зөвхөн хэрэгцээтэй зүйлийг лицензээр авч мөнгө хэмнэх боломжтой болно.

Технологийг бизнес болон техникийн хувьд үр ашигтай ашиглахын тулд бизнесийн хамтрагчтайгаа ярилцаж тэдний хэрэгцээг судлах нь чухал. Тэдэнд зөвхөн патентийн лицензи эсхүл патентийг хэрэгжүүлэх технологи, бүтээгдэхүүнийг ашиглах эрх хэрэгтэй эсэх? Тэдэнд эх код хэрэгтэй юу эсхүл объект код авахад хангалттай эсэх? Туршилтын мэдээ шаардлагатай юу? Загвар, прототип хэрэгтэй юу? (Бүлэг 4-ийн 4.1 дэх зүйлийг харна уу). Тэдэнд технологи ашиглах “ноу хау” болон сургалт хэрэгтэй эсэх? (Бүлэг 4-ийн 4.3 дахь зүйлийг харна уу).

Бичгээр үйлдсэн техникийн тодорхойлолт болон баримт бичиггүй технологийг лицензээр авахаас болгоомжлоорой. “Техникийн сүүлийн үеийн түвшин агуулсан ХХХ технологи” гэж битүүлэг тодорхойлсон лицензийн зүйлийг бүү зөвшөөрөөрэй. Хавсралтаар лицензийн зүйлийн мөн чанар, тодорхойлолтыг илүү дэлгэрэнгүйгээр хавсралтаар тайлбарласныг гэрээнд иш татах нь нийтлэг зүйл юм (жишээ нь, Хавсралт А-д бүрэн тайлбарласан тэрхүү технологи г.м.). Тиймээс Хавсралт А-д тодорхой тайлбарыг бичсэнийг шалгаарай. Түүнчлэн хэлэлцээ дуусахыг хүлээлгүйгээр энэ мэдээллийг олж аваарай. Хавсралт А-д техникийн тодорхойлолт буюу бичгээр үйлдсэн бусад баримт бичигт иш татсан байвал лицензийн зүйлийг тодорхой тайлбарсан эсэхийг шалгаж анхааралтай унших хэрэгтэй. Маргаан гарах тохиолдолд технологийн тухай мэдлэггүй гуравдагч тал тодорхойлолтыг уншаад ямар зүйл орсон үгүйг ойлгож шийдвэр гаргах боломж олгох байдлаар маш тодорхой


бичсэн байх ёстой. Програм хангамжийн “хувилбар А” гэж иш татсан байвал түүний нэг хувийг авч үзэн шалгасан байхад хангалттай болно. Зарим тохиолдолд лицензээр авч буй зүйлийг гэрээнд хавсаргаж болно (жишээ нь, програм хангамжийн хувийг).

1.2. Лицензийн зүйл нь бүрэн үү?

Програм хангамжийг бүрэн бичиж дуссан уу, техник хангамжийн загварыг гаргасан уу, таны шаардлагад нийцэж байна уу, танд байгаа технологи, системэд нийцүүлэх шаардлагатай юу, “порт” хэрэгтэй юу, судалгаа боловсруулалтын ажил үргэлжлүүлэх хэрэгтэй юу зэрэг асуултуудад хариулах хэрэгтэй. Мөн бусад салбарт ч иймэрхүү асуултыг тавих хэрэгтэй, тухайлбал техник арга ажиллагааг бүрэн боловсруулсан, шинэ бүтээлийг бүрэн тодорхойлж томьёолсон, эм зүйн арга ажиллаагааг бүрэн боловсруулсан эсэх.

Цаашид хийж гүйцэтгэх ажил үлдсэн байвал үүнийг дуусгах нь таны тохиролцооны нөхцөл болох тохиолдолд танд хир ашигтай вэ? Технологи нь бүрэн бус (дутуу бичсэн програм хангамж, эмийн туршилт, боловсруулалт дутуу) байхыг та хүлээн зөвшөөрөх үү? Бүрэн бус зүйлийг бүрдүүлэх, сайжруулахыг танд гэрээгээр зөвшөөрөх үү? Лицензи авагчид технологийг хэрхэн ашиглахыг зөвшөөрдөг тухай дор Бүлэг 2-т харна уу.

Харин та лицензи өгөгч тал бол технологийг гэрээг байгуулахаас өмнө бүрэн бүрдүүлэх ёстой юу гэдгийг шалгаарай. Туршилт явуулж хүлээн авах уу? Техникийн үзүүлэлт, ажиллагааны туршилтыг хангасан байх уу? Тодорхой түвшинд зохих гүйцэтгэлтэй байж төлбөрөө авах уу?

Програм хангамж буюу бусад технологийн лицензийг өгч буй этгээдийн хувьд баримтлах хамгийн сайн зарчим бол гүйцэтгэл, ажиллагааны тодорхой стандартыг тусгахгүй байх явдал юм. Лицензи өгөгч технологи ашиглах зарим үндсэн эрх олгож байгаа нь үндсэндээ өөрийн цаг зав, хүчин чармайлт, технологи ашиглах зөвшөөрөл өгч байгаа юм. Лицензийн төлбөр эсхүл бусад нөхцөлийн дагуу үүнийг нөхөхгүй л бол энэ нь програм хангамжийн лицензи авагчийн хувьд мэдээж ашиггүй юм. Лицензи авагчийн баримтлах хамгийн сайн зарчим бол програм хангамжийг маш тодорхой үзүүлэлт хангасан байхыг шаардах (гэрээ байгуулах үед бүрэн боловсруулсан байдлаар нь хүлээн аваагүй бол).

“Арилжааны төлөв биелэх”, “үйлдвэрийн стандартыг хангах”, “хүчин зүтгэл гаргах”, “шударгаар зүтгэх”, “сайн санаа гаргах” эсхүл “бүрэн


тал хэлэлцээний үеэр олж мэдсэн нууц мэдээллийг бусдад задлахгүй тухай үүрэг амлалт авдаг юм. Жишээ нь, техникийн прототип, томъёолол, үзүүлэлт, хийц загвар, скрипт, туршилтын болон бусад техникийн мэдээлэл байж болно. Түүнчлэн, үйлчлүүлэгчдийн жагсаалт, бизнэс төлөвлөгөө, стратеги, ажиллагсадын тухай мэдээлэл зэрэг нууцлаг мэдээлэл байж болох юм.

Нууц хадгалах тухай гэрээ нь танд лицензийн гэрээ байгуулахаас өмнө тухайн технологитой танилцах боломж олгож, улмаар технологийн мөн чанар, ажиллагаа, гүйцэтгэл, үнийг үнэлж зөв шийдвэр гаргахад тус дөхөм болно. Мөн бизнесийн мэдээлийг чөлөөтэй солилцох боломжтой болно. Тэгэхдээ уг гэрээг хэрэгжүүлэх боломжгүй болохоос сэргийлж техникийн болон бизнесийн мэдээллийг хэт их чөлөөтэй солилцохоос болгоомжлох нь илүүдэхгүй.

Хэлэлцээний үеэр гуравдагч талтай харилцахыг үл зөвшөөрсөн зэрэг өрсөлдөгч талуудтай харьцах таны эрх чөлөөг хязгаарласан тохиролцоонуудаас болгоомжлох хэрэгтэй. Ийм тохиролцоо танд ховорхон хэрэг болох бөгөөд хэлэлцээ санаснаас илүү их удаан хугацаанд үргэлжлэхэд (энэ бол олонтаа тохиолддог) таны хэлэлцээ явуулах давуу тал болон чөлөөтэй байдлыг хязгаарлахад хүргэнэ.

Нууцын гэрээтэй холбогдож үүсэх хоёр гол асуудал байдаг, үүнд: 1. Хүлээн авагч (технологитой танилцаж лицензи авахыг сонирхож буй этгээд)-ид технологийг бусдад ашиглуулах, задруулахыг хориглосон эсэх (ашиглахыг хориглох заалт) ба 2. Маргаан шийдвэрлэх газар (маргаан шийдвэрлэх заалт). Лицензийн тохиролцоонд хүрэхгүй тохиолдолд ашиглахыг хориглох заалт нь хүлээн авагчийг тохиролцооноос буцаж нууц задруулахаас сэргийлж лицензи өгөгчид технологи нь хамгаалагдсан байх болно гэдэг баталгаа өгөх ач холбогдолтой юм. Нууц хадгалах тухай гэрээ байгуулах үед тохиролцоонд хүрэх асуудал тодорхой бус байдаг тул ОӨ-ийн талаар маргаан үүсэх тохиолдолд ялангуяа лицензи өгөгчийн хувьд хол бөгөөд магадгүй гадуурхах газар уруу явч маргаан шийдвэрлүүлэх нь ашиггүй тул маргаан шийдвэрлэх газрыг нууцын гэрээнд зааж өгөх нь чухал юм.

1.5. Танд барааны тэмдэг ашиглах лицензи хэрэгтэй юу?

Технологи, бүтээгдэхүүн борлуулах, түгээхэд эдгээрийн барааны тэмдэг, логог ашиглах лицензи танд хэрэгтэй юу? Тийм бол технологийн лицензийн хэлэлцээ хийхийн зэрэгцээ барааны тэмдгийн лицензийн хэлэлцээ явуулах хэрэгтэй. Та ямар барааны тэмдэг ба/буюу лого

16

ажиллагаатай” зэрэг ерөнхий үгнүүдийг ашиглахаас зайлсхийгээрэй. Эдгээр нэр томьёо нь битүүлэг утгатай учир үл ойлголцох, маргаан үүсгэхэд хүргэнэ.

Лицензийн гол зүйл нь үнэхээр боловсруулалтын үе шатандаа байгаа эсхүл нилээд ажил хийхээр үлдсэн, тухайлбал өөр талбар руу порт гаргах бол нийлүүлэх тодорхой үр дүн, үүрэг хариуцлагын хуваарь, гүйцэтгэл, ажиллагааны стандарт, цагийн хуваарь зэргийг заасан боловсруулалтын гэрээг тусад нь эсхүл хавсралтаар байгуулахыг зөвлөх байна.

1.3. Технологийн суурь болсон ОӨ-ийг хэн эзэмшиж байгаа вэ?

Лицензи авагч лицензлэх гэж буй зүйлийн эзэмшигч мөн үү? Лицензлэх эрхтэй юу? Технологийг ажиллагааг хангах бусад бүх технологийг лицензлэх эрхтэй юу?

Лицензлэгдэж буй ОӨ нь лицензи өгөгчийн өмч мөн гэж лицензийн гэрээнд заах нь чухал. Энэ нь сүүлд гуравдагч этгээд ОӨ-ийг эзэмшиж байгаа гэж заргалдах, лицензи өгөгч хариуцлагаас мултрах гэж оролдох байдлаас сэргийлэх ач холбогдолтой юм.

Лицензи өгөгч ба лицензи авагч нь технологийн төсөл эсхүл бүтээгдэхүүн шинээр бий болгох ажил (жишээ нь, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх хамтарсан үйлдвэр) хамтран гүйцэтгэж байгаа бол гэрээ байгуулах үед гэрээндээ хэн ямар ОӨ, технологийг эзэмшиж байгаа тухай заах нь зүйтэй юм. Хэрэв лицензи өгөгч өөрийн зүгээс технологи оруулж эсхүл ашиглаж байгаа бол маргаан гарахаас сэргийлж уг технологийг хэн эзэмшиж байгаа тухай заах нь бас чухал юм.

Хамтарсан үйлдвэрийн тохиолдолд төслийн хэрэгжилтийн явцад бий болох ОӨ, технологийг хэн эзэмших тухай гэрээндээ заах хэрэгтэй. Эдгээрийг хамтарч эзэмших эсхүл зөвхөн лицензи өгөгч буюу лицензи авагч эзэмшихээр зааж болно. Хамтын эзэмшлийг улс, орнуудын хуульд өөр өөрөөр тодорхойлдог учир үүнд болгомжтой хандах хэрэгтэй. Тухайлбал, зарим орны хуулиар хамтран эзэмшиж байгаа ОӨ-ийн хувьд олсон аливаа ашгийг талуудын хооронд тооцохыг шаарддаг. Энэ нь цаашид хамтран ажиллахаа больсон талуудад тохирохгүй юм.

1.4. Технологийг гэрээ байгуулахаас өмнө харч болох уу?

Хэлэлцээ явуулахаас өмнө танай болон нөгөө төл нууц хадгалах тухай гэрээ байгуулахыг хүсч болно. Уг хүчин төгөлдөр тохиролцоогоор хоёр


тал хэлэлцээний үеэр олж мэдсэн нууц мэдээллийг бусдад задлахгүй тухай үүрэг амлалт авдаг юм. Жишээ нь, техникийн прототип, томъёолол, үзүүлэлт, хийц загвар, скрипт, туршилтын болон бусад техникийн мэдээлэл байж болно. Түүнчлэн, үйлчлүүлэгчдийн жагсаалт, бизнэс төлөвлөгөө, стратеги, ажиллагсадын тухай мэдээлэл зэрэг нууцлаг мэдээлэл байж болох юм.

Нууц хадгалах тухай гэрээ нь танд лицензийн гэрээ байгуулахаас өмнө тухайн технологитой танилцах боломж олгож, улмаар технологийн мөн чанар, ажиллагаа, гүйцэтгэл, үнийг үнэлж зөв шийдвэр гаргахад тус дөхөм болно. Мөн бизнесийн мэдээлийг чөлөөтэй солилцох боломжтой болно. Тэгэхдээ уг гэрээг хэрэгжүүлэх боломжгүй болохоос сэргийлж техникийн болон бизнесийн мэдээллийг хэт их чөлөөтэй солилцохоос болгоомжлох нь илүүдэхгүй.

Хэлэлцээний үеэр гуравдагч талтай харилцахыг үл зөвшөөрсөн зэрэг өрсөлдөгч талуудтай харьцах таны эрх чөлөөг хязгаарласан тохиролцоонуудаас болгоомжлох хэрэгтэй. Ийм тохиролцоо танд ховорхон хэрэг болох бөгөөд хэлэлцээ санаснаас илүү их удаан хугацаанд үргэлжлэхэд (энэ бол олонтаа тохиолддог) таны хэлэлцээ явуулах давуу тал болон чөлөөтэй байдлыг хязгаарлахад хүргэнэ.

Нууцын гэрээтэй холбогдож үүсэх хоёр гол асуудал байдаг, үүнд: 1. Хүлээн авагч (технологитой танилцаж лицензи авахыг сонирхож буй этгээд)-ид технологийг бусдад ашиглуулах, задруулахыг хориглосон эсэх (ашиглахыг хориглох заалт) ба 2. Маргаан шийдвэрлэх газар (маргаан шийдвэрлэх заалт). Лицензийн тохиролцоонд хүрэхгүй тохиолдолд ашиглахыг хориглох заалт нь хүлээн авагчийг тохиролцооноос буцаж нууц задруулахаас сэргийлж лицензи өгөгчид технологи нь хамгаалагдсан байх болно гэдэг баталгаа өгөх ач холбогдолтой юм. Нууц хадгалах тухай гэрээ байгуулах үед тохиролцоонд хүрэх асуудал тодорхой бус байдаг тул ОӨ-ийн талаар маргаан үүсэх тохиолдолд ялангуяа лицензи өгөгчийн хувьд хол бөгөөд магадгүй гадуурхах газар уруу явч маргаан шийдвэрлүүлэх нь ашиггүй тул маргаан шийдвэрлэх газрыг нууцын гэрээнд зааж өгөх нь чухал юм.

1.5. Танд барааны тэмдэг ашиглах лицензи хэрэгтэй юу?

Технологи, бүтээгдэхүүн борлуулах, түгээхэд эдгээрийн барааны тэмдэг, логог ашиглах лицензи танд хэрэгтэй юу? Тийм бол технологийн лицензийн хэлэлцээ хийхийн зэрэгцээ барааны тэмдгийн лицензийн хэлэлцээ явуулах хэрэгтэй. Та ямар барааны тэмдэг ба/буюу лого


2.1 Эрхийн хүрээ гэж юу вэ?

Бүлэг 1-т заасан асуудлуудыг шийдвэрлэж яаж ЮУ-ны лицензи авах, өгөхийг ойлгосон бол үйл ажиллагаандаа ОӨ, технологийг үр ашигтай ашиглахын тулд уг ОӨ, технологийг ХЭРХЭН АШИГЛАЖ болох тухай ойлголттой болох

хэрэгтэй. Үүнийг лицензийн хүрээ гэж нэрлэдэг. Өргөн хүрээтэй лицензи нь танд нилээд хэмжээний сонголт өгнө. Харин хязгаарлагдмал хүрээтэй лицензи нь сонголт багатай ч арай хямд байдаг. (Бүлэг 3-ын санхүүгийн нөхцөлийг харна уу).

Талуудын хэрэгцээнээс шалтгаалж ОӨ-ийн лицензээр хэдэн өөр эрх олгож болно. Түүнчлэн эдгээр нь гэрээнд хамааралтай ОӨ-ийн хуулиас шалтгаалж өөр байж болох бөгөөд дор лицензээр олгодог нийтлэг эрхийг үзүүлэв.

Лицензээр дараахь эрхийг олгодог:

• технологи хуулбарлах;• дэлгэж үзүүлэх;• сайжруулах;• үүсмэл бүтээл хийх (шинэ хувилбар хийх эсхүл сайжруулах, сайжруулах замаар цоо шинэ технологи, бүтээгдэхүүн хийх);• ашиглах (судалгаа хийх, бүтээгдэхүүн боловсруулах);• хийх эсхүл хийлгэх (лицензи авагчаар эсхүл гүйцэгэгчээр хийлгэх);• түгээх, худалдах;• импортлох; ба• дээрхийн аливааг эсхүл бүгдийг хийж чадах этгээдэд дамжуулан лицензлэх.

Заримдаа эдгээрийг патентийн (хийх, ашиглах, худалдах) болон зохиогчийн эрхийн (хуулбарлах, сайжруулах, үүсмэл бүтээл хийх, түгээх) лицензи гэж нэрлэдэг, тэгэхдээ ингэж хуваах нь нэг их чухал биш. ОӨ-ийг ашиглах ямар эрх танай үйл ажиллагаанд хэрэгтэй вэ гэдэг нь гол асуудал юм.

Танд технологийг байгаа байдлаар нь түгээх эрх хэрэгтэй байж болно (жишээ нь, бараа, бүтээгдэхүүн түгээх лицензи). Нөгөө талаас нь авч үзвэл, инженерүүдээрээ лицензээр авч буй технологийг үндсээр нь

18

ашиглах тухай шийдэх хэрэгтэй. Энэ нь дан технологи, бүтээгдэхүүн нь нийтэд танил болсон барааны тэмдэгтэй бүтээгдэхүүн, технологиос дутуу үнэлэгдэх тохиолдолд чухал юм.

Барааны тэмдгийг лицензлэх бол ашиглах эрхийн хамт хяналтын хөтөлбөр болон бусад шаардлага дагалдах уу? Хяналт буюу техникийн бусад шаардлага тавих тохиолдолд эдгээрийг маш тодорхой зааж өгч лицензийн нэг хэсэг болгох хэрэгтэйг анхаарна уу.

Түүнчлэн, лицензи өгөгчийн бүтээгдэхүүн, технологитой хамааралтай бүтээгдэхүүний загварыг ашиглах эрх авах хэрэгтэй юу? Хэрэв загвар нь бүтээгдэхүүний үнэлгээний нэг хэсэг бол үүнийг гэрээндээ хамруулаарай.

Технологи, бүтээгдэхүүнд хамаарах техникийн болон бусад баримт бичгийг хэрэглэгч болон бусдад хуулбарлан тараах эрх танд хэрэгтэй юу?

Танд лицензи өгөгчөөс сургалт, ноу хау, зөвлөгөө авах хэрэгтэй юу? (Бүлэг 4-ийн 4.2-ийг харна уу).


2.1 Эрхийн хүрээ гэж юу вэ?

Бүлэг 1-т заасан асуудлуудыг шийдвэрлэж яаж ЮУ-ны лицензи авах, өгөхийг ойлгосон бол үйл ажиллагаандаа ОӨ, технологийг үр ашигтай ашиглахын тулд уг ОӨ, технологийг ХЭРХЭН АШИГЛАЖ болох тухай ойлголттой болох

хэрэгтэй. Үүнийг лицензийн хүрээ гэж нэрлэдэг. Өргөн хүрээтэй лицензи нь танд нилээд хэмжээний сонголт өгнө. Харин хязгаарлагдмал хүрээтэй лицензи нь сонголт багатай ч арай хямд байдаг. (Бүлэг 3-ын санхүүгийн нөхцөлийг харна уу).

Талуудын хэрэгцээнээс шалтгаалж ОӨ-ийн лицензээр хэдэн өөр эрх олгож болно. Түүнчлэн эдгээр нь гэрээнд хамааралтай ОӨ-ийн хуулиас шалтгаалж өөр байж болох бөгөөд дор лицензээр олгодог нийтлэг эрхийг үзүүлэв.

Лицензээр дараахь эрхийг олгодог:

• технологи хуулбарлах;• дэлгэж үзүүлэх;• сайжруулах;• үүсмэл бүтээл хийх (шинэ хувилбар хийх эсхүл сайжруулах, сайжруулах замаар цоо шинэ технологи, бүтээгдэхүүн хийх);• ашиглах (судалгаа хийх, бүтээгдэхүүн боловсруулах);• хийх эсхүл хийлгэх (лицензи авагчаар эсхүл гүйцэгэгчээр хийлгэх);• түгээх, худалдах;• импортлох; ба• дээрхийн аливааг эсхүл бүгдийг хийж чадах этгээдэд дамжуулан лицензлэх.

Заримдаа эдгээрийг патентийн (хийх, ашиглах, худалдах) болон зохиогчийн эрхийн (хуулбарлах, сайжруулах, үүсмэл бүтээл хийх, түгээх) лицензи гэж нэрлэдэг, тэгэхдээ ингэж хуваах нь нэг их чухал биш. ОӨ-ийг ашиглах ямар эрх танай үйл ажиллагаанд хэрэгтэй вэ гэдэг нь гол асуудал юм.

Танд технологийг байгаа байдлаар нь түгээх эрх хэрэгтэй байж болно (жишээ нь, бараа, бүтээгдэхүүн түгээх лицензи). Нөгөө талаас нь авч үзвэл, инженерүүдээрээ лицензээр авч буй технологийг үндсээр нь


технологийг дамжуулан лицензлэх эрх олгох нь технологид тавих хяналт, хариуцлага сулрах, алдах аюултай байдаг учир лицензи өгөгчийн хувьд үүнийг хязгаарлах хэрэгтэй.

2.2. Нутаг дэвсгэр гэж юу вэ?

Оюуны өмчийн эрх нь нутаг дэвсгэрийн харъяалалтай байдаг. Та технологийг ямар орон, бүсэд ашиглахыг хүсч байгаа вэ? Технологи ашиглан бүтээгдэхүүн хийх гэж байгаа бол үйлдвэрлэлээ хаана явуулахаар төлөвлөж байгаа вэ? Хаана худалдахаар төлөвлөж байгаа вэ? Технологи шингээсэн бүтээгдэхүүнийг экспортлохоор төлөвлөж байгаа юу? Технологи, бүтээгдэхүүнийг аль нутаг дэвсгэрт түгээх вэ? Оюуны өмчийн эрх нь ямар нутаг дэвсгэр, тухайлбал дэлхийн даяар, тухайн орон буюу орнуудад, бүс буюу бусад газар нутагт үйлчлэх тухай лицензийн гэрээнд заах ёстой.

Барааны тэмдгийн лицензийн хувьд тэмдэг, логотой бүтээгдэхүүнийг хаана борлуулах вэ гэсэн асуудал гарна. Тухайн нутаг дэвсгэрт бүтээгдэхүүн худалдахад барааны тэмдгийг ашиглах эрхтэй гэдгийг лицензийн гэрээндээ тодорхой зааж өгөх хэрэгтэй.

Бүтээгдэхүүнийг интернет болон цахим аргаар дижитал хэлбэрээр түгээх гэж байгаа бол ийм эрхтэй гэдгээ лицензийн гэрээнд заах нь чухал юм.

2.3. Танд онцгой эрх авах хэрэгтэй юу?

Энэ нь лицензи өгөгч, авагчийн ашиг сонирхлыг нийцүүлэхэд хэцүү байдаг нарийн төвөгтэй асуудал юм.

Технологийн ашиглалтыг ашигтай болгохын тулд технологи эсхүл түүнийг агуулсан бүтээгдэхүүнийг тухайн нутаг дэвсгэрт (дээрх 2.2-ыг харна уу) хийх, ашиглах, түгээх (дээрх 2.1-ийг харна уу) зэрэг онцгой эрх танд хэрэгтэй юу? Лицензи авагч технологи, бүтээгдэхүүнийг арилжааны зорилгоор ашиглах онцгой эрх авахыг шаардаж байгаа бол та лицензи өгөгчийн хувьд энэхүү шаардлагыг үндсэлэл болох баримт бичиг, мэдээлэл шаардах хэрэгтэй.

Лицензи өгөгчийн хувьд онцгой лицензи өгөх нь бусад лицензи авагчидтай ажил явуулах эрхийг нь хязгаарлах тул тохирохгүй юм. Түүнчлэн тухайн лицензи авагч нь технологийг сайн ашиглаж чадахгүй бол технологи нь арилжааны амжилтад хүрэхгүй. Лицензи авагчийн хувьд “нэг сагсанд бүх

20

өөрчлүүлж, шинэ хувилбар гаргуулж, тэгээд цааш нь бусдад дамжуулан ашиглуулах, тэд нар нь мөн хуулбарлах, өөрчлөх эрхтэй байх ийм бизнесийн загвар танд хэрэгтэй байж болох юм.

Аливаа тохиолдолд, бизнесийн зорилтоо хэрэгжүүлэхийн тулд ОӨ, технологийг хэрхэн ашиглах нь танд хэрэгтэй вэ гэдгээ шийдэх нь чухал. Лицензээр олгох бизнесийн боломжийг өөртөө ашигтайгаар ашиглахад танд ямар эрх хэрэгтэй вэ гэдгийг олгож болох эрхийн жагсаалтыг судалж техникийн мэргэжилтнүүдтэйгээ хамт шийдвэр гаргах хэрэгтэй. Лицензийн гэрээ нь бизнесийн маш уян хатан арга хэрэгсэл юм. Түүгээр ОӨ-ийн нэг эрхийн зөвхөн нэг хэсэг (патентаар хамгаалагдсан бүтээгдэхүүнийг хийх эрх, тэгэхдээ бусдаар хийлгэх эрх хамаарахгүй; эсхүл техникийн үзүүлэлтийг хуулбарлах эрх, тэгэхдээ сайжруулах эрхгүй)-т хамаарч болно.

Судалгааны зориулалтаар ашиглах эрх танд хэрэгтэй юу? Технологийг ашиглаж бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж худалдах эрхгүйгээр зөвхөн судалгаа хийх, технологийг дотроо ашиглах эрх тун хязгаарлагдмал.

Технологийг сайжруулж улмаар үүнд хамаарах шинэ бүтээгдэхүүн, технологи бүтээх эрх танай бизнест хэрэгтэй эсэхийг нухацтай авч үзээрэй. Тухайлбал, танай систем, технологид нийцүүлэхийн тулд програм хангамж, дизайн эсхүл жорыг сайжруулах хэрэгтэй гэж танай техникч, судлаачид хэлэх үү? Үүнийг технологийг өөр “талбар” руу “порт” гаргах гэж нэрлэдэг. Зөвхөн “үл ялиг сайжруулалт” хэрэгтэй гэж тэд хэлсэн ч заавал энэ тухай гэрээнд тусгах хэрэгтэй.

Сайжруулсан тохиолдолд энэхүү сайжруулалтыг хэн эзэмших вэ? Лицензи авагчийн хийсэн сайжруулалт, үүсмэл бүтээлийг лицензи авагч ашиглах эрхтэй юу (харилцан ашиглах эрх олгох)? Лицензийн эрхийн хүрээнд шинэчлэх, сайжруулах, үүсмэл бүтээл хийх, шинэ бүтээлийг боловсронгуй болгох зэрэг эрх орсон байвал үл ялиг байсан ч гэрээндээ энэхүү шинэчлэлт, сайжруулалтын ОӨ-ийн эрхийг хэн эзэмших тухай заавал зааж өгөх хэрэгтэй. (Бүлэг 1-ийн 1.3-ыг харна уу).

Технологийг эх байдлаар нь эсхүл сайжруулсан байдлаар бусдад дамжуулан лицензлэх эрх хэрэгтэй юу? Үүнийг ихэнх тохиолдолд урьдчилан тооцоолдоггүй төвөгтэй асуудал юм. Танай бүтээгдэхүүнийг бэлэн болгоход оролцох шаардлагатай өөр этгээд байгаа эсэх, тэдэнд технологийн лицензи хэрэг болох эсэх асуудлууд гарна (тухайлбал, судалгаа, боловсруулалтын ажил хамтарч хийх, бүтээгдэхүүн түгээх түнш зэрэг). Танд байгаа эрхтэй адил эрх тэдэнд хэрэгтэй юу? Чухал гэх


технологийг дамжуулан лицензлэх эрх олгох нь технологид тавих хяналт, хариуцлага сулрах, алдах аюултай байдаг учир лицензи өгөгчийн хувьд үүнийг хязгаарлах хэрэгтэй.

2.2. Нутаг дэвсгэр гэж юу вэ?

Оюуны өмчийн эрх нь нутаг дэвсгэрийн харъяалалтай байдаг. Та технологийг ямар орон, бүсэд ашиглахыг хүсч байгаа вэ? Технологи ашиглан бүтээгдэхүүн хийх гэж байгаа бол үйлдвэрлэлээ хаана явуулахаар төлөвлөж байгаа вэ? Хаана худалдахаар төлөвлөж байгаа вэ? Технологи шингээсэн бүтээгдэхүүнийг экспортлохоор төлөвлөж байгаа юу? Технологи, бүтээгдэхүүнийг аль нутаг дэвсгэрт түгээх вэ? Оюуны өмчийн эрх нь ямар нутаг дэвсгэр, тухайлбал дэлхийн даяар, тухайн орон буюу орнуудад, бүс буюу бусад газар нутагт үйлчлэх тухай лицензийн гэрээнд заах ёстой.

Барааны тэмдгийн лицензийн хувьд тэмдэг, логотой бүтээгдэхүүнийг хаана борлуулах вэ гэсэн асуудал гарна. Тухайн нутаг дэвсгэрт бүтээгдэхүүн худалдахад барааны тэмдгийг ашиглах эрхтэй гэдгийг лицензийн гэрээндээ тодорхой зааж өгөх хэрэгтэй.

Бүтээгдэхүүнийг интернет болон цахим аргаар дижитал хэлбэрээр түгээх гэж байгаа бол ийм эрхтэй гэдгээ лицензийн гэрээнд заах нь чухал юм.

2.3. Танд онцгой эрх авах хэрэгтэй юу?

Энэ нь лицензи өгөгч, авагчийн ашиг сонирхлыг нийцүүлэхэд хэцүү байдаг нарийн төвөгтэй асуудал юм.

Технологийн ашиглалтыг ашигтай болгохын тулд технологи эсхүл түүнийг агуулсан бүтээгдэхүүнийг тухайн нутаг дэвсгэрт (дээрх 2.2-ыг харна уу) хийх, ашиглах, түгээх (дээрх 2.1-ийг харна уу) зэрэг онцгой эрх танд хэрэгтэй юу? Лицензи авагч технологи, бүтээгдэхүүнийг арилжааны зорилгоор ашиглах онцгой эрх авахыг шаардаж байгаа бол та лицензи өгөгчийн хувьд энэхүү шаардлагыг үндсэлэл болох баримт бичиг, мэдээлэл шаардах хэрэгтэй.

Лицензи өгөгчийн хувьд онцгой лицензи өгөх нь бусад лицензи авагчидтай ажил явуулах эрхийг нь хязгаарлах тул тохирохгүй юм. Түүнчлэн тухайн лицензи авагч нь технологийг сайн ашиглаж чадахгүй бол технологи нь арилжааны амжилтад хүрэхгүй. Лицензи авагчийн хувьд “нэг сагсанд бүх


боломжийг хязгаарладаг тул түүнд тохирохгүй юм.

3.1. Лицензи авагч технологи ашигласны төлөө хэдийг төлөх вэ?

Лицензийн тухай бодож эхлэхэд юуны түрүүнд лицензийн санхүүгийн нөхцөлийг авц хэлэлцдэг. Гэхдээ санхүүгийн нөхцөл нь, дээр

өгүүлснээс үзэхэд, лицензийн зүйл (Бүлэг 1) болон хүрээ (Бүлэг 2)-г хэрхэн тодорхойлсноос шаалтгална.

Лицензийн үнэ нь тэр болгон гэрээний хамгийн чухал нөхцөл болдоггүй нь бараа худалдахаас ялгаатай зүйл юм, учир нь гэвэл түүний үнэлгээнд бусад олон чухал нөхцөл хүчтэй нөлөөлдөг юм. Тухайлбал, CD худалдан авахдаа та яаг юуг худалдан авч, юу хийж болох, болохгүйг сайн мэдэж байгаа байх. Мөн CD-ний зах зээлийн үнэ нийтэд илэрхий байдаг тул та ямар үнээр авахаа ч сайн мэдэж байгаа. Харин эсрэгээр, CD-ний агуулгыг ашиглах эрхийг лицензлэх эсхүл үйлдвэрлэх технологийг ашиглахын төлөө төлөх үнэ нь бүх агуулгыг ашиглах эрх авах эсэх, эсхүл хуулбарлах, өөрчлөх, түгээх буюу зөвхөн сонсох гэж байгаас шалтгаална. Эсхүл та түүний сав, баглаа боодол, дизайн буюу дуу авианы чанарт нөөлөөлөх патентийг лицензээр авахыг сонирхож байна уу? Түүнчлэн лицензид хамааралтай бизнесийн бусад олон асуудал байдаг. CD-д хамаарах ОӨ-ийн олон төрлийн асуудлууд өдөр, шөнө шиг ялгаатай хэлцлүүдийг сонгох боломжийг олгоно. Түүнчлэн тэрхүү агуулгын ОӨ-ийн үнэлгээ нь нийтэд илэрхий байдаггүй. Энэ бүх шалтгаанаар технологийн лицензийн үнэлгээний аргыг онолын хувьд авч үзэх нь практик ач холбогдолгүй болох болов уу.

Харин технологийн лицензийн үнэлгээний асуудалд практикийн зүгээс хэрхэн хандах вэ?

ОӨ-ийн лицензийг түүнд хамааралтай бусад хэлцэл, үүнд: зөвхөн ОӨ-ийн лицензи үү эсхүл үүний хамт үйлдвэрлэх, худалдан авах гэрээ, маркетингийн гэрээ, дистрибьюторын гэрээ эсхүл хамтарсан үйлдвэр байгуулах тухай гэрээ зэргийн хүрээнд авч үзэх хэрэгтэй. Дээр 1.3 ба 2.1-т заасны дагуу ОӨ-ийн лицензи нь технологи амжилттай лицензлэх тохиролцооны нэг хэсэг л юм.

Бодит практик үнэлгээ нь таныг лицензи өгөгч эсхүл авагч гэдгээс шалтгаална.

22

өндөгөө хийнэ” гэгчийн зүйл болно. Гэхдээ, онцгой лицензи өгөх нь зарим тохиолдолд бизнесийн хувьд утга учиртай байж болно.

Технологийг арилжааны зорилгоор ашиглах тохиолдолд лицензи авагч бусад зориулалтаар ашиглаж болохгүй нөхцөлөөр их хэмжээний хөрөнгө оруулах гэж байгаа бол (жишээ нь, захиалгаар тоног төхөөрөмж хийлгэх, мэргэшсэн хүмүүсийг ажилд авах, технологи боловсруулахад ажлын хүч, нөөц оруулах, шинэ нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулах) онцгой лицензи өгч болох юм. Харин эдгээр бүх асуудлыг шийдвэрлэхэд онцгой лицензи шаардлагатай эсэхийг лицензи авагч өөрийн санхүүгийн тооцооноосоо шалтгаалж шийдэнэ. Хөрөнгө оруулсан зардлаа нөхөж ашиг олохын тулд хир их мөнгө хийх хэрэгтэй вэ гэдгийг лицензи авагч мөн шийдэх болно. Бусад лицензи авагчидтай өрсөлдөж лицензээс ашиг олж чадахгүй бол тодорхой хугацаанд онцгой лицензи нь үндэслэлтэй байж болох юм.

Онцгой лицензи нь үндэслэл бүхий байвал дараахь стратегийг хэрэглэж онцгой лицензийн сөрөг нөлөөг сааруулж болох юм. Үүнд:

• Лицензи өгөгч нь бүтээгдэхүүний борлуулатаа эсхүл лицензийн төлбөрөө тодорхой заасан хэмжээнд хүргэх тохиолдолд онцгой лицензи олгох нөхцөл тавих. • Лицензи өгөгчид үйл ажиллагаагаа эхлүүлэх боломж олгох үүднээс онцгой эрхийг заавал лицензийн гэрээний хүчин төгөлдөр байх хугацаанд бус харин арай богино хугацаанд олгож болох юм (“гаран дээрээс урагш угсхийх” боломж). • Онцгой эрхийг гэрээгээр олгож буй зарим эрх буюу технологийн хувьд өгч болох юм. Эсхүл онцгой эрхийг зөвхөн нэг салбараар хязгаарлаж болох юм (жишээ нь, ХХХ технологийг Этернетэд суурилсан аналог хэрэсэлд ашиглах онцгой эрх).

Онцгой лицензи нь зарим орны хуулиар хууль бус эсхүл хуулийн хяналт дор байдгийг анхаарна уу.

Өрсөлдөхгүй буюу өрсөлдөх технологи худалдан авахгүй, ашиглахгүй гэх заалт бүхий гэрээ нь онцгой эрхэд хамаардаг. Зарим орны хуулиар эдгээр заалтууд хууль бус байдаг. Уг заалтууд лицензи авагчийн илүү дэвшилтэт буюу шинэ төрлийн технологи боловсруулах


боломжийг хязгаарладаг тул түүнд тохирохгүй юм.

3.1. Лицензи авагч технологи ашигласны төлөө хэдийг төлөх вэ?

Лицензийн тухай бодож эхлэхэд юуны түрүүнд лицензийн санхүүгийн нөхцөлийг авц хэлэлцдэг. Гэхдээ санхүүгийн нөхцөл нь, дээр

өгүүлснээс үзэхэд, лицензийн зүйл (Бүлэг 1) болон хүрээ (Бүлэг 2)-г хэрхэн тодорхойлсноос шаалтгална.

Лицензийн үнэ нь тэр болгон гэрээний хамгийн чухал нөхцөл болдоггүй нь бараа худалдахаас ялгаатай зүйл юм, учир нь гэвэл түүний үнэлгээнд бусад олон чухал нөхцөл хүчтэй нөлөөлдөг юм. Тухайлбал, CD худалдан авахдаа та яаг юуг худалдан авч, юу хийж болох, болохгүйг сайн мэдэж байгаа байх. Мөн CD-ний зах зээлийн үнэ нийтэд илэрхий байдаг тул та ямар үнээр авахаа ч сайн мэдэж байгаа. Харин эсрэгээр, CD-ний агуулгыг ашиглах эрхийг лицензлэх эсхүл үйлдвэрлэх технологийг ашиглахын төлөө төлөх үнэ нь бүх агуулгыг ашиглах эрх авах эсэх, эсхүл хуулбарлах, өөрчлөх, түгээх буюу зөвхөн сонсох гэж байгаас шалтгаална. Эсхүл та түүний сав, баглаа боодол, дизайн буюу дуу авианы чанарт нөөлөөлөх патентийг лицензээр авахыг сонирхож байна уу? Түүнчлэн лицензид хамааралтай бизнесийн бусад олон асуудал байдаг. CD-д хамаарах ОӨ-ийн олон төрлийн асуудлууд өдөр, шөнө шиг ялгаатай хэлцлүүдийг сонгох боломжийг олгоно. Түүнчлэн тэрхүү агуулгын ОӨ-ийн үнэлгээ нь нийтэд илэрхий байдаггүй. Энэ бүх шалтгаанаар технологийн лицензийн үнэлгээний аргыг онолын хувьд авч үзэх нь практик ач холбогдолгүй болох болов уу.

Харин технологийн лицензийн үнэлгээний асуудалд практикийн зүгээс хэрхэн хандах вэ?

ОӨ-ийн лицензийг түүнд хамааралтай бусад хэлцэл, үүнд: зөвхөн ОӨ-ийн лицензи үү эсхүл үүний хамт үйлдвэрлэх, худалдан авах гэрээ, маркетингийн гэрээ, дистрибьюторын гэрээ эсхүл хамтарсан үйлдвэр байгуулах тухай гэрээ зэргийн хүрээнд авч үзэх хэрэгтэй. Дээр 1.3 ба 2.1-т заасны дагуу ОӨ-ийн лицензи нь технологи амжилттай лицензлэх тохиролцооны нэг хэсэг л юм.

Бодит практик үнэлгээ нь таныг лицензи өгөгч эсхүл авагч гэдгээс шалтгаална.


Энэ нь ОӨ ба технологийг боловсруулахад лицензи өгөгчийн оруулсан хөрөнгийг тооцох арга юм. Лицензийн зүйлд патент буюу бусад ОӨ дангаараа хамаарч байвал технологи болосвруулахад зарцуулсан нийт өртгийг тооцож үнэлгээ хийх нь эрүүл ухаанаар бодоход зохисгүй учир ОӨ ба технологийг ялгаж тооцоо хийх нь чухал. Түүнчлэн ОӨ-ийн өртгийг нөхөх зорилгоор лицензи өгөгч бусдад лицензи өгөх, технологийг өөрөө зах зээлд гаргах зэрэг хөрөнгө оруулалтаа нөхөж ашиг олох аргуудыг хэрэглэдэг. Лицензи өгөгчид их хэмжээний мөнгө зарцуулсан нь технологийн үнэлэмжтэй хамаагүй санагдаж болно. Лицензи авагч судалгаа, боловсруулалтад хэт ихийг зарцуулсан эсхүл технологийг зах зээлтэй холбож чадаагүй байж болно. Лицензи авагч лицензи өгөгчийн хөрөнгө оруулсан тухай мэдэгдлийг нь өөрийнхөө ашиг сонирхлыг хичээсэн мэт хүлээж авдаг, мөн үнэн зөв ярьж байгааг мэдэхгүй учир үнэлгээний өртгийн хандлагыг хэрэглэх нь хүндрэл учруулж болох юм. Лицензи авахыг хүсч буй этгээд лицензи өгөгчийн өртгийн баримт бичгийг үзэх боломжгүй байдаг, тэд өрсөлдөгчид бол өрсөлдөөний эсрэг үйлдэл хийсэн гэх шалтгаанаар хариуцлагад татагдах болзшгүй тул үзэхийг ч хүсэхгүй байж болно. Дүгнэж хэлэхэд, өртгийн арга нь лицензи өгөгчид түүний нөхцөл байдлыг үнэлэхэд тус болох боловч лицензи авах гэж буй этгээдэд итгэл төрүүлэхгүй байх.

3.1.2. Үнэлгээний орлогын арга

Энэ нь талуудын лицензлэгдэх технологиос олох орлогыг тооцож энэ дүнг технологид тэдний оруулсан хөрөнгийн хувь, технологийн боловсруулалтын үе шат, зах зээлийн эрсдэл, маркетинг, өөрийн үнэ, патентийн няцаалтыг үгүйсгэх чадвар болон бусад хүчин зүйлд үндэслэн тооцож (угаасаа субъектив аргаар) тал бүрт ногдох хувь хэмжээнд хувааж үнэлгээ хийх арга юм. Үүний дагуу лицензи өгөгч лицензи авагчийн олох орлогын дөрөвний нэгээс гуравны нэг хүртэл хувь авах ёстой гэж үздэгийг зарим лицензийн мэргэжилтнүүд “бүдүүлэг арга” гэж үздэг. Энэ арга нь хэт их хэлбэлзэлтэй байж болох тул бараг ямар ч хэрэггүй байдаг гэж онцлон тэмдэглэх байна. Ихэнх лицензи авагч орлогын 0.5-аас 5 хүртэл хувийг шаарддаг. Орлогын аргыг нэг удаагийн төлбөрийг тооцоход ашигладаг арга хэрэгсэл бөгөөд үүгээр талууд лицензийн урт хугацааны өртгийг тооцож өнөөгийн цэвэр өртгийг хорогдуулснаар үнэлгээ хийдэг.

Зарим тохиолдолд нягтлан бодогчийг хөлслөн авч орлого болон өнөөгийн цэвэр өртгийн тооцоог гаргуулж санхүүгийн нөхцөлийн хэлэлцээ хийх үеэр танилцуулах нь хэрэгтэй байдаг. Гэхдээ нөгөө тал таны гаргасан тоцоог тоохгүй эсхүл өөрийн гаргасан огт өөр тооцоог санал болгоход гайхах хэрэггүй. Ийнхүү хэлэлцээ явуулах нь зах зээлийн практик нөхцөлд

24

ЛИЦЕНЗИ АВАГЧИЙН ЗҮГЭЭС: Хэрэв та лицензи авагч бол юуны түрүүнд худалдах гэж буй бүтээгдэхүүн, технологи дээрээ лицензийн нэмүү өртгийн зардлыг нэмж тооцоо гарган санхүүгийн нөхцөлийн талаар баримтлах байр сууриа тодорхойлох хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, лицензи авагчийн хувьд эхний тавих асуулт бол:

энэ лицензи авахын тулд би хэдийг төлж чадах вэ, үүнд гарах бусад зардлыг тооцох, бүтээгдэхүүний худалдах бодит үнийг харгалзах, зах зээлийн хамгийн өндөр жишиг үнийг харгалзах хэрэгтэй.

Тооцоны энэхүү бодит аргыг хэлэлцээ дуусах дөхөхөөр ихэнх тохиолдолд хэрэглэдэг нь цаг, хүч хөдөлмөрийг үр ашиггүй зарцуулах болон лицензи авагчид хэтэрхий үнэтэй тусах ашиггүй гэрээ байгуулахад хүргэдэг юм. Тиймээс “энэ технологи ямар үнэтэй бол” гэсэн хийсвэр асуулт тавьснаас худалдах барааныхаа бодит үнэ өртгийг тооцолох хэрэгтэй.

ЛИЦЕНЗИ ӨГӨГЧИЙН ЗҮГЭЭС: Хэрэв та лицензи өгөгч бол технологийн судалгаа, боловсруулалтад хөрөнгө оруулснаас олох ашгийн дүнгээ хэлэлцээний эхэнд л мэдэх ёстой. Өөрөөр хэлбэл, төслийг ашигтай хэрэгжүүлэхийн тулд танд ямар хэлцэл хэрэгтэй вэ? Олон лицензи авагч лицензийн нарийн төвөгтэй асуудал хэлэлцэхэд төөрөгдөлд орж хэлэлцээний эцсийн үр дүн нь ОӨ-ийг боловсруулахад хөрөнгө оруулснаас ашиг олох биснесийн зорилтод нь нийцэхгүй гэдгийг олж хардаг. Зарим тохиолдолд, технологийн стандартыг дэлгэрүүлэх зорилт тавьж лицензийн төслийн эхний үе шатанд мөнгө алдахыг урьдчилан тооцож байдаг ч ихэнхдээ бэлтгэлийн явцад санхүүгийн нөхцөлөө анхааралтай авч үзээгүйгээс ийм алдаа гаргадаг. Энэхүү суурь үнэлгээг тогтооход лицензи өгөгч ба авагч үнэлгээ хийх аргачлал хэрэглэвэл зохино.

Технологийн үнэлгээ хийхэд хэд хэдэн аргачлалыг ашигладаг. Та эдгээр аргачлалуудын тухай мэдэх ёстой ч тэд бүгд субъектив байдаг бөгөөд яг зөв тооцоо гаргаж чададгүй гэдгийг санаж байгаарай. Түүнчлэн нэгээс дээш аргыг дангаар буюу хослуулан хэрэглэж болно. Эдгээр нь ойролцоо тооцоо хийх арга тул эрүүл ухаанаа ашиглаарай. Дараахь гурван сонгодог арга байдаг. Үүнд:

3.1.1. Үнэлгээний өртгийн арга


Энэ нь ОӨ ба технологийг боловсруулахад лицензи өгөгчийн оруулсан хөрөнгийг тооцох арга юм. Лицензийн зүйлд патент буюу бусад ОӨ дангаараа хамаарч байвал технологи болосвруулахад зарцуулсан нийт өртгийг тооцож үнэлгээ хийх нь эрүүл ухаанаар бодоход зохисгүй учир ОӨ ба технологийг ялгаж тооцоо хийх нь чухал. Түүнчлэн ОӨ-ийн өртгийг нөхөх зорилгоор лицензи өгөгч бусдад лицензи өгөх, технологийг өөрөө зах зээлд гаргах зэрэг хөрөнгө оруулалтаа нөхөж ашиг олох аргуудыг хэрэглэдэг. Лицензи өгөгчид их хэмжээний мөнгө зарцуулсан нь технологийн үнэлэмжтэй хамаагүй санагдаж болно. Лицензи авагч судалгаа, боловсруулалтад хэт ихийг зарцуулсан эсхүл технологийг зах зээлтэй холбож чадаагүй байж болно. Лицензи авагч лицензи өгөгчийн хөрөнгө оруулсан тухай мэдэгдлийг нь өөрийнхөө ашиг сонирхлыг хичээсэн мэт хүлээж авдаг, мөн үнэн зөв ярьж байгааг мэдэхгүй учир үнэлгээний өртгийн хандлагыг хэрэглэх нь хүндрэл учруулж болох юм. Лицензи авахыг хүсч буй этгээд лицензи өгөгчийн өртгийн баримт бичгийг үзэх боломжгүй байдаг, тэд өрсөлдөгчид бол өрсөлдөөний эсрэг үйлдэл хийсэн гэх шалтгаанаар хариуцлагад татагдах болзшгүй тул үзэхийг ч хүсэхгүй байж болно. Дүгнэж хэлэхэд, өртгийн арга нь лицензи өгөгчид түүний нөхцөл байдлыг үнэлэхэд тус болох боловч лицензи авах гэж буй этгээдэд итгэл төрүүлэхгүй байх.

3.1.2. Үнэлгээний орлогын арга

Энэ нь талуудын лицензлэгдэх технологиос олох орлогыг тооцож энэ дүнг технологид тэдний оруулсан хөрөнгийн хувь, технологийн боловсруулалтын үе шат, зах зээлийн эрсдэл, маркетинг, өөрийн үнэ, патентийн няцаалтыг үгүйсгэх чадвар болон бусад хүчин зүйлд үндэслэн тооцож (угаасаа субъектив аргаар) тал бүрт ногдох хувь хэмжээнд хувааж үнэлгээ хийх арга юм. Үүний дагуу лицензи өгөгч лицензи авагчийн олох орлогын дөрөвний нэгээс гуравны нэг хүртэл хувь авах ёстой гэж үздэгийг зарим лицензийн мэргэжилтнүүд “бүдүүлэг арга” гэж үздэг. Энэ арга нь хэт их хэлбэлзэлтэй байж болох тул бараг ямар ч хэрэггүй байдаг гэж онцлон тэмдэглэх байна. Ихэнх лицензи авагч орлогын 0.5-аас 5 хүртэл хувийг шаарддаг. Орлогын аргыг нэг удаагийн төлбөрийг тооцоход ашигладаг арга хэрэгсэл бөгөөд үүгээр талууд лицензийн урт хугацааны өртгийг тооцож өнөөгийн цэвэр өртгийг хорогдуулснаар үнэлгээ хийдэг.

Зарим тохиолдолд нягтлан бодогчийг хөлслөн авч орлого болон өнөөгийн цэвэр өртгийн тооцоог гаргуулж санхүүгийн нөхцөлийн хэлэлцээ хийх үеэр танилцуулах нь хэрэгтэй байдаг. Гэхдээ нөгөө тал таны гаргасан тоцоог тоохгүй эсхүл өөрийн гаргасан огт өөр тооцоог санал болгоход гайхах хэрэггүй. Ийнхүү хэлэлцээ явуулах нь зах зээлийн практик нөхцөлд


ОӨ-ийн үнэлгээ нь шинжлэх ухаан бус харин олон асуудлыг судласны үндсэн дээр хийсэн практик тооцоо юм. Талууд эдгээр үндсэн асуудлыг авч хэлэлцсний дараа төлбөрийг ямар хэлбэрээр хийхийг шийдвэрлэнэ. (дор Бүлэг 3-ын 3.2-ыг харна уу).

3.2. Лицензи авагч төлбөрөө яаж хийх вэ?

Технологийн лицензид нийтлэгээр хэрэглэдэг төлбөрийн хоёр төрөл байдаг: нэг удаагийн ба роялти буюу шимтгэл төлбөр. Эдгээрийг хосолсон хэлбэрээр хэрэглэж болох бөгөөд дээр 3.1-т заасан тооцоотой нийцэх ёстой.

Роялтийг нэгж бүрийн борлуулалтын үндсэн дээр тооцож болно, үүгээр, лицензи авагч зарагдсан бүтээгдэхүүний нэгж бүрт тогтоосон тодорхой үнийн дүнг төлдөг. Эсхүл роялтиг зарагдсан бүтээгдэхүүнээс буюу уг бүтээгдэхүүнд шингэсэн технологи дамжуулан лизензлэгдснээс олсон орлогын тодорхой хувь хэмжээгээр тооцож болно.

Роялтийг нийт буюу цэвэр үнэ эсхүл орлого (тээвэрлэлт, гаалийн татвар зэрэг зардлыг хассны дараа)-ын үндсэн дээр тооцож болно, ингэхдээ тооцоог хэрхэн хийснээ тодорхой зааж тооцооны загварыг гэрээний хавсралтаар үзүүлэх нь чухал.

Лицензи авагч ихэнх тохиолдолд лицензи өгөгчид төлөх роялтийн “дээд хязгаар”-ыг гэрээнд заахыг хүсдэг. Үүгээр лицензи авагч бүтээгэдхүүний борлуулалтын “Х” хувийг тодорхой тогтоосон хэмжээ хүртэл төлнө. Лицензи авагчийн хувьд лицензлэгдсэн технологийг шингээсэн бүтээгдээхүнийг амжиллтай борлуулвал хэсэг хугацааны дараа технологийг “үнэгүй” ашиглах боломжтой болдог тул ашигтай байдаг. Түүнчлэн лицензи авагчид хэдийн хэмжээний мөнгө төлөхөө мэдэж байгаа нь бизнесийн тодорхой загвар тогтооход хэрэгтэй. Лицензи өгөгчид энэ нөхцөл таалагдахгүй, учир нь түүний технологид оруулсан хөрөнгийн хэмжээнээс илүү ихийг роялтигаар авах “ашигтай тал”-ыг нь хязгаарладаг.

Эсрэгээр “доод хязгаар” тогтоох нөхцөл гэж байдаг. Лицензи авагч “дээд хязгаар” тогтоох нөхцөлд дургуй байдаг бол харин ч түүний “ашиггүй талыг” багасгах “доод хязгаарнд” дуртай байдаг. Өөрөөр хэлбэл, технологи эсхүл зах зээл нь амжилтад хүрэхгүй бол лицензи өгөгч роялтийг тогтоосон доод хязгаараар үргэлжлүүлэн аваад л байх болно. (дор Бүлэг 2-ын 2.3-ыг харна уу).

26

лицензи өгөгч, авагчийн аль алинд технологийн ирээдүйн өртгийн талаар ажил хэрэгч байдлаар хэлэлцээ өрнүүлэх боломж юм.3.1.3. Зах зээлийн буюу харьцуулах арга

Та хүнсний дэлгүүрээс улаан лооль авахдаа түүнийг шалгаж бусад газарт зарж байгаатай харьцуулдаг нь энэ аргыг хэрэглэж байгаагийн жишээ юм. Тэгээд та ойролцоо чанарын улаан лооль худалдан авахдаа тодорхой үнэ төлөхөд бэлэн байдаг.

Тэгэхдээ улаан лоольтай харьцуулахад технологийн үнэлэмж нь илүү нарийн байдаг тул мэдэхгүй зүйл их гарна. Тухайн технологид хамаарах үйлдвэрийн жишиг, хэвлэл, мэдээллийг ашиглах хэрэгтэй. Лицензийн төлбөрийн мэдээллийг цуглуулдаг компаниуд байдаг. Ижил төрлийн бүс нутаг, лицензийн хүрээ, технологи эсхүл ижил төрлийн тохиролцооны дагуу төлсөн лицензийн шимтгэл төлбөр буюу роялти, хураамжийн талаар нийтэлсэн мэдээллийг олоход хэцүү биш. Харин бүх талаараа харьцангуй ижил төрлийн лицензи буюу хэлцлийг олох хэцүү. Технологи нь ижил төрлийн байсан ч лицензийн хүрээ нь өөр байх жишээтэй. Түүнчлэн ОӨ бүр өөр өөр байдаг, тухайлбал, чанартай, ашиг бүхий патентийн лицензид барааны тэмдгийн лицензи ба мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх гэрээ дагалдаж байвал энэ нь өрсөлдөгч шинийг санаачлагчийн хялбархан бүтэээж чадах сул патентад хамаарах ОӨ-ийн дан гэрээнээс илүү үнэтэй байх нь ойлгомжтой. Эдгээр технологиуд техникийн нэг салбарт хамаарч байсан ч үнэлгээнд нэг их нөлөө үзүүлэхгүй.

Хоёр тал үнэлгээний сонгодог аргуудыг авч үзэхийн зэрэгцээ өөрсдийнхөө бизнесийн бодит нөхцөл байдлыг шалгаж үзэх хэрэгтэй. Лицензийн гэрээ нь лицензи өгөгчийн бүтээгдэхүүний борлуулалтад хэрхэн нөлөөлөх вэ гэдэг нь түүний хувьд хамгийн чухал асуудал юм. Лицензлэх нь өөрийн хашаанд өрсөлдөөн оруулна гэсэн үг юм. Энэ нь талуудын хувьд нэг талаасаа технологийн зах зээлийг өргөжүүлэх, байр суурийг байгуулах, урьд нь байгаагүй орлого олох зэрэг бусад олон давуу талтай юм. Гэхдээ лицензи өгөгчид технологио хуваалцах нь ашигтай эсэх, ашигтай бол энэ нь технологи буюу түүнийг агуулсан бүтээгдэхүүнээс одоо олж буй орлогод хэрхэн нөлөөлөх эсэх асуултыг лицензи өгөгч өөрөөсөө асуух хэрэгтэй. Энэ хүчин зүйлийг “канибализм“ буюу ижлээ идэх ёс гэж нэрлэдэг. Өөрөөр хэлбэл, лицензи авагч лицензи өгөгчийн борлуулж буй бараа, бүтээгдэхүүний ашгийн хэмжээг бууруулах зорилгоор түүнийг амьдаар нь барьж идэх үү гэсэн утгатай юм. Тиймээс “канибализмын” энэхүү нөхцөлд лицензи өгөгчийн лицензээс олж буй орлого нэмэгдэж байгаа нь арай бага үнээр худалдах боломжтой шинэ өрсөлдөөн бий болж ашгийн хэмжээ буурсны нөхвөр юм.


ОӨ-ийн үнэлгээ нь шинжлэх ухаан бус харин олон асуудлыг судласны үндсэн дээр хийсэн практик тооцоо юм. Талууд эдгээр үндсэн асуудлыг авч хэлэлцсний дараа төлбөрийг ямар хэлбэрээр хийхийг шийдвэрлэнэ. (дор Бүлэг 3-ын 3.2-ыг харна уу).

3.2. Лицензи авагч төлбөрөө яаж хийх вэ?

Технологийн лицензид нийтлэгээр хэрэглэдэг төлбөрийн хоёр төрөл байдаг: нэг удаагийн ба роялти буюу шимтгэл төлбөр. Эдгээрийг хосолсон хэлбэрээр хэрэглэж болох бөгөөд дээр 3.1-т заасан тооцоотой нийцэх ёстой.

Роялтийг нэгж бүрийн борлуулалтын үндсэн дээр тооцож болно, үүгээр, лицензи авагч зарагдсан бүтээгдэхүүний нэгж бүрт тогтоосон тодорхой үнийн дүнг төлдөг. Эсхүл роялтиг зарагдсан бүтээгдэхүүнээс буюу уг бүтээгдэхүүнд шингэсэн технологи дамжуулан лизензлэгдснээс олсон орлогын тодорхой хувь хэмжээгээр тооцож болно.

Роялтийг нийт буюу цэвэр үнэ эсхүл орлого (тээвэрлэлт, гаалийн татвар зэрэг зардлыг хассны дараа)-ын үндсэн дээр тооцож болно, ингэхдээ тооцоог хэрхэн хийснээ тодорхой зааж тооцооны загварыг гэрээний хавсралтаар үзүүлэх нь чухал.

Лицензи авагч ихэнх тохиолдолд лицензи өгөгчид төлөх роялтийн “дээд хязгаар”-ыг гэрээнд заахыг хүсдэг. Үүгээр лицензи авагч бүтээгэдхүүний борлуулалтын “Х” хувийг тодорхой тогтоосон хэмжээ хүртэл төлнө. Лицензи авагчийн хувьд лицензлэгдсэн технологийг шингээсэн бүтээгдээхүнийг амжиллтай борлуулвал хэсэг хугацааны дараа технологийг “үнэгүй” ашиглах боломжтой болдог тул ашигтай байдаг. Түүнчлэн лицензи авагчид хэдийн хэмжээний мөнгө төлөхөө мэдэж байгаа нь бизнесийн тодорхой загвар тогтооход хэрэгтэй. Лицензи өгөгчид энэ нөхцөл таалагдахгүй, учир нь түүний технологид оруулсан хөрөнгийн хэмжээнээс илүү ихийг роялтигаар авах “ашигтай тал”-ыг нь хязгаарладаг.

Эсрэгээр “доод хязгаар” тогтоох нөхцөл гэж байдаг. Лицензи авагч “дээд хязгаар” тогтоох нөхцөлд дургуй байдаг бол харин ч түүний “ашиггүй талыг” багасгах “доод хязгаарнд” дуртай байдаг. Өөрөөр хэлбэл, технологи эсхүл зах зээл нь амжилтад хүрэхгүй бол лицензи өгөгч роялтийг тогтоосон доод хязгаараар үргэлжлүүлэн аваад л байх болно. (дор Бүлэг 2-ын 2.3-ыг харна уу).


төлөөх төлбөрөөс татгалзаж байгаа юм.

Нөгөө талаас, ийм гэрээ нь цаашид бизнесийн түншлэл буюу хамтын үйлдвэр байгуулахын суурь болж технологи ашигласнаас хоёр талд ашиг олох боломжийг олгож болох юм.

3.4. Гүйцэтгэх/баталгаа өгөх/хариуцлагаас чөлөөлөх гэдэгт юуг ойлгох вэ?

Баталгаа өгөх, харуцлагаас чөлөөлөх зэрэг заалтууд хууль, эрх зүйн хувьд нарийн төвөгтэй бөгөөд эдгээрийг бичиж боловсруулах нь мэргэжлийн хүнд ч гэсэн хүнд сорилт байдаг тул үүнийг зөвхөн санхүүгийн утгаар нь авч үзвэл илүү хялбар байж болно. Үүнд:

• Бүтээгдэхүүн, технологийн гологдол гарах тохиолдолд санхүүгийн хариуцлагыг хэн хүлээх вэ?

• Бүтээгдэхүүн, технологийн эрхийн эзэмшлийн хувьд гарах маргаан гарах эрсдлийг хэн хүлээх вэ?

• Бүтээгдэхүүн, технологи нь гуравдагч этгээдийн патент эсхүл ОӨ-ийн өөр эрхийг зөрчиж байгаа талаар шүүхэд гомдол гаргасан тохиолдолд хариуцлагыг хэн хүлээх вэ?

Эхний асуулт нь технологийн мөн чанарт хамаарч байгаа юм. Баталгааг лицензийн зүйл(Бүлэг 1-ийн 1.1 ба 1.2-ын харна уу)-ийг тодорхойлох эсхүл технологийн өөрчлөлт(Бүлэг 4-ийн 4.1-ийг харна уу)-ийн хүрээнд үүсэх асуудлыг шийдвэрлэхэд гаргадаг. Технологийг ажиллагаанд оруулахад алдаа гарвал хариуцлагыг хэн хариуцах вэ? Програм хангамжийн вирус эсхүл техник хангамжийн эвдрэл гарвал инженерүүдийн засвар хийсний хөлсийг хэн төлөх вэ? Вэб дэх бүтээгдэхүүний баталгаатай “ашиглалтын коэффициент”ийг хангаж чадах уу? Биотехнологийн салбарт хамаарах технологи ямар ажиллагаатай байх вэ? Эд хөрөнгө хохирох, хувь хүн гэмтэх тохиолдолд хариуцлагыг хэн хүлээх вэ? Эм зүйн бүтээгдэхүүн, технологийн хувьд хариуцлага өндөр байна. Эдгээр бүх асуудал нь техникийн шинж чанартай ч гэсэн боловсронгуй гэх технологийн хувьд ийм асуудал гардаг юм. Тиймээс эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхэд хариуцлагыг хэн хүлээх, зардлыг хэн төлөх гэдгийг шийдэх хэрэгтэй.

Нөгөө хоёр асуулт нь технологи, бүтээгдэхүүний зохиогч буюу эзэмшигч хэн болох тухай маргаан үүсэх тохиолдолд шүүхийн болон бизнесийн

28

Роялтийг цаг хугацаа, бүтээгдэхүүний борлуулалт буюу орлого зэрэг хувьсах үзүүлэлтэд тохируулж болно. Тухайлбал, роялтийг худалдааны дундаж үнийн 2 хувиар эхэлж тогтоогоод гэрээний явцад технологийн үнэлэмж багасах хирээр 0.5 хувь хүртэл хэмжээгээр бууруулж болох юм. Эсхүл бүтээгдэхүүний борлуулалтад нийцүүлж бага борлуулалттай байвал роялтийг илүү их хувиар төлөхөөр тохиролцож болох юм.

Лицензийн нэг удаагийн төлбөрийг шимтгэл төлбөрийн оронд эсхүл хосолсон хэлбэрээр хэрэглэж болно. Нэг удаагийн төлбөрийг гэрээний эхэнд эсхүл сүүлийн үе шатанд төлж болно. Уг төлбөрийг хэсэгчилж хийж болдог бөгөөд төлбөр хийх хугацааг гэрээний хэрэгжилтийн тодорхой үе шаттай нийцүүлэх хэрэгтэй. (Бүлэг 1-ийн 1.2-ыг харна уу).

Шимтгэл төлбөрийн “урьдчилгааг” нэг удаагийн төлбөрөөр өгч болно. Лицензи авагч нь лицензи өгөгч (жишээ нь, шинэ технологи боловсруулж гараагаа эхэлж байвал)-өөс санхүүгийн хувьд илүү хүчтэй байвал тэрээр гэрээний эхэнд лицензи өгөгчид үйл ажиллагаагаа эхлүүлэх, санхүүгийн хүндрэлийг давах, инженер, химич зэрэг мэргэжилтнүүдэд технологийг хөгжүүлэхэд нь цалин өгөх зэрэгт нэмэр болох зорилгоор урьдчилгаа төлдөг. (Бүлэг 1-ийн 1.2-ыг харна уу). Урьдчилгаа (буюу зээл)-г барагдуулах хүртэл лицензи авагчийн төлөх ёстой шимтгэл төлбөрт шингээж тооцдог. Энэ тохиолдолд боловсруулсан технологийн эзэмшигч хэн болох талаар маргаан үүсдэг: лицензи өгөгч урьдчилгаа өгч санхүүжилт хийсэн нь ОӨ-ийг эзэмших үндэслэл болох уу? Эсхүл шимтгэлээр нөхөж төлсөн урьдчилгааг зээл гэж тооцох нь илүү үндэслэлтэй юу?

3.3. Харилцан лицензи өгч шүүхээр заргалдахгүй тухай тохиролцоог хэзээ хэрэглэх вэ?

Харилцан лицензээр хоёр тал төлбөр төлөхгүйгээр ойролцоо үнэ цэнэ бүхий лицензийг харилцан өгөлцөж авдаг. Тухайлбал, хоёр тал хоорондоо зөрчилтэй патенттай байх тохиолдолд шүүхээр заргалдахгүй үүднээс патентийн эрхийг харилцан солилцдог. Уг эрхийг үйлчлүүлэгч болон дистрибьюторуудад дамжуулж болдог. Хоёр талын хувьд уг нэг ёсны “эвлэрэх” гэрээний үнэлэмж нь өгч, авахаас татгалзсан шимтгэлийн үнэ юм. Энэ төрлийн лицензийг “шүүхээр заргалдахгүй тухай тохиролцоо” гэж нэрлэж болно.

Энэ гэрээг лицензийн гэрээний нэгэн адил санхүүгийн гэрээ гэдгийг ойлгох хэрэгтэй, яагаад гэвэл та энэ гэрээг байгуулахдаа нөгөө тал болон түүний үйлчлүүлэгч, дистрибьютороос өөрийн ОӨ-ийг ашиглуулсны


төлөөх төлбөрөөс татгалзаж байгаа юм.

Нөгөө талаас, ийм гэрээ нь цаашид бизнесийн түншлэл буюу хамтын үйлдвэр байгуулахын суурь болж технологи ашигласнаас хоёр талд ашиг олох боломжийг олгож болох юм.

3.4. Гүйцэтгэх/баталгаа өгөх/хариуцлагаас чөлөөлөх гэдэгт юуг ойлгох вэ?

Баталгаа өгөх, харуцлагаас чөлөөлөх зэрэг заалтууд хууль, эрх зүйн хувьд нарийн төвөгтэй бөгөөд эдгээрийг бичиж боловсруулах нь мэргэжлийн хүнд ч гэсэн хүнд сорилт байдаг тул үүнийг зөвхөн санхүүгийн утгаар нь авч үзвэл илүү хялбар байж болно. Үүнд:

• Бүтээгдэхүүн, технологийн гологдол гарах тохиолдолд санхүүгийн хариуцлагыг хэн хүлээх вэ?

• Бүтээгдэхүүн, технологийн эрхийн эзэмшлийн хувьд гарах маргаан гарах эрсдлийг хэн хүлээх вэ?

• Бүтээгдэхүүн, технологи нь гуравдагч этгээдийн патент эсхүл ОӨ-ийн өөр эрхийг зөрчиж байгаа талаар шүүхэд гомдол гаргасан тохиолдолд хариуцлагыг хэн хүлээх вэ?

Эхний асуулт нь технологийн мөн чанарт хамаарч байгаа юм. Баталгааг лицензийн зүйл(Бүлэг 1-ийн 1.1 ба 1.2-ын харна уу)-ийг тодорхойлох эсхүл технологийн өөрчлөлт(Бүлэг 4-ийн 4.1-ийг харна уу)-ийн хүрээнд үүсэх асуудлыг шийдвэрлэхэд гаргадаг. Технологийг ажиллагаанд оруулахад алдаа гарвал хариуцлагыг хэн хариуцах вэ? Програм хангамжийн вирус эсхүл техник хангамжийн эвдрэл гарвал инженерүүдийн засвар хийсний хөлсийг хэн төлөх вэ? Вэб дэх бүтээгдэхүүний баталгаатай “ашиглалтын коэффициент”ийг хангаж чадах уу? Биотехнологийн салбарт хамаарах технологи ямар ажиллагаатай байх вэ? Эд хөрөнгө хохирох, хувь хүн гэмтэх тохиолдолд хариуцлагыг хэн хүлээх вэ? Эм зүйн бүтээгдэхүүн, технологийн хувьд хариуцлага өндөр байна. Эдгээр бүх асуудал нь техникийн шинж чанартай ч гэсэн боловсронгуй гэх технологийн хувьд ийм асуудал гардаг юм. Тиймээс эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхэд хариуцлагыг хэн хүлээх, зардлыг хэн төлөх гэдгийг шийдэх хэрэгтэй.

Нөгөө хоёр асуулт нь технологи, бүтээгдэхүүний зохиогч буюу эзэмшигч хэн болох тухай маргаан үүсэх тохиолдолд шүүхийн болон бизнесийн


Лицензи авагчид технологи ашиглахад санхүүжилт хэрэгтэй юу? Лицензи авагчид технологийг арилжаалахад санхүүжилт хэрэгтэй юу? Аль нэг тал нөгөө талаас хувьцаа буюу баталгаа гаргуулахыг хүсч байна уу?

Хөнгөлттэй үнээр бүтээгдэхүүн худалдаж авах нь аль нэг талд чухал нөхцөл байвал лицензийн гэрээ байгуулах үед энэ тухай үнийн тохиролцоо буюу тооцоо гаргах зүйтэй.

Бизнесийн нийт хэлцлүүдийг (ОӨ, технологийн лицензи болон бусад) санхүүгийн ашигтай байдлаар байгуулахын тулд лицензийг амжилттай хэлэлцэхийг хүсч буй этгээд бусад ямар тохиролцоо шаардлагтай гэдгийг нь өргөн хүрээнд бодож олох хэрэгтэй. ОӨ-ийн лицензийн санхүүгийн хувьд ашигтай нөхцөлд бусад байгуулах шаардлагтай ч хэт их үнэ өртөгтэй гэрээнүүд сөргөөр нөлөөлж болзошгуй юм.

4.1. Лицензи авагч ирээдүйд бий болох бүтээгдэхүүн, түүний хувилбар эсхүл шинэ бүтээгдэхүүний эрхийг авах уу?

Лицензи авагчийн шинэ технологи лицензээр авсны дараа лицензи өгөгч шинэ бүтээгдэхүүн,

хувилбар гаргаж түүний өрсөлдөгчид өгч магадгүй гэж лицензи авагч санаа зовох байх. Эсхүл хөрөнгө оруулсны дараа түүний лицензээр авсан технологи нь лицензи өгөгчийн шинэ санаачилгын улмаар “хуучирч” болзошгуй гэж болгоомжилно. Тиймээс лицензи авагч шинэ хувилбар, өөрчлөлт болон эдгээрт хамаарах технологийн эрхийг авахыг хүсэх нь ойлгомжтой. Харин лицензи өгөгч өөрийн бизнесийг цаашид хөгжүүлэх үүднээс инноваци, шинэ чиглэл, технологи гаргах боломжоо хязгаарлахыг хүсэхгүй тул лицензи авагчид хэт их эрх олгохгүй байхыг хичээнэ.

Лицензи авагч технологи, бүтээгдэхүүний шинэ хувилбарын эрхийг авах эсэхийг тодорхой заах нь чухал. ОӨ-ийн лицензид лицензи авагч өөрчилсөн буюу үүсмэл бүтээлийн эрхийг эдлэх эсэхийг тодорхой заах хэрэгтэй.

Лицензийн гэрээнд эдгээр асуудлыг авч үзэж холбогдох шинэ хувилбар, технологи, өөрчлөлт, шинэ бүтээл, бүтээгдхүүнийг тодорхойлдог.

Эдгээр шинэ хувилбар, бүтээгдэхүүний эрх авах бол нэмэлт төлбөр төлөх үү? Тийм бол төлбөр хийх хугацааг одоо тогтоож болох уу? Шинээр бий болох хувилбар, бүтээгдэхүүний төлбөрийг хэлэлцэхэд боломжгүй байдаг. Төлбөрийн нөхцөлийг тодорхойлж чадаагүй тохиолдолд ирээдүйн шинэ

30

зардлыг хэн хариуцах тухайд хамаарах юм. (Бүлэг 1-ийн эзэмшилд хамаарах 1.3-ыг харна уу).Эдгээр бүх асуултад нэг багц хариу гэж байхгүй. “Стандарт” буюу “жишиг” гэх зүйлгүй. Лицензи өгөгч энэ хариуцлагыг мэдээж лицензи авагчид ногдуулахыг хүснэ. Харин бүтээгдэхүүнийг боловсруулсан, ажиллагааг нь мэддэг, ОӨ нь зөрчилтэй эсэхийг хэлж чадах лицензи өгөгч энэ хариуцлагыг хүлээх ёстой гэж лицензи авагч маргалдана. Өрсөлдөөн ихтэй талбарт буюу шинэ, нарийн, тусгайлан өөрчилсөн бүтээгдэхүүний хувьд хариуцлага хүлээх нь лицензи авагчид эрсдэл илүү их байдаг. Өргөн хэрэглээний бараа эсхүл лицензийн олон жилийн түүхтэй бүтээгдэхүүний дистрибьюторын лицензи нь ерөнхийдөө эрсдэл багатай байдаг. Ихэнх тохиолдолд лицензийн гэрээнд одоогоор заргалдаж байгаа зүйл байхгүй тухай мэдэгдлийг тусгадаг. Энэ нь лицензи авагчид ирээдүйд зарга үүсэх эсэхэд баталгаа өгөхгүй байж болно. Тиймээс, энэ асуудлын хүрээнд санхүүгийн эрсдлийг үнэлэх, баримтлах байр сууриа тодорхойлох болон холбогдох заалтуудыг боловсруулахад хуулийн зөвлөхтэй хамтарч ажиллах нь чухал.

3.5. Хамтарсан үйлдвэрийг санхүүжүүлэх, дагалдах үйл ажиллагаа явуулах, бүтээгдэхүүний үнийг тогтооход лицензи ямар хамааралтай вэ?

Лицензийн гэрээг бизнесийн харилцааны илүү том хүрээнд авч хэлэлцдэг. Лицензийн гэрээг нэг талын зүгээс хөрөнгө орууллат буюу санхүүжилт хүссэн гэрээ дагалддаг. Талууд нийлүүлэлтийн гэрээ байгуулахыг авч хэлэлцэж болох бөгөөд үүгээр лицензи авагч лицензлэгдсэн технологи буюу ОӨ-ийг ашигласны үндсэн дээр боловсруулж үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг хөнгөлттэй үнээр нийлүүлэхийг зөвшөөрч болох юм.

Талууд технологид үндэслэн бүтээсэн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх, түгээх гэрээ байгуулахыг төлөвлөж байсан уу? Талууд хувьцаа, ОӨ буюу бусад хөрөнгийн хариуд мөнгө төлөх нөхцөлтэй хөрөнгө оруулалатын гэрээ байгуулахыг төлөвлөж байсан уу?

Ийм тохиолдолд эдгээр харилцаа холбоогоо хянан үзээд боломжтой бол урьдчилж тохиролцоонд хүрэх нь зүйтэй. Лицензлэгдэх технологийн үндсэн дээр технологи, бүтээгдэхүүн боловсруулж эхлэхээс өмнө эдгээр гэрээнүүдийг бичгээр байгуулах хэрэгтэй. Яагаад гэвэл хөрөнгө оруулалтын гэрээг эцсийн эцэст байгуулахгүй бол ОӨ-ийн лицензийн гэрээг байгуулахын ач холбогдол нь хэрэгжихгүй байж болно. Лицензи өгөгчид технологийг цаашид боловсруулахын тулд хөрөнгө оруулалт буюу санхүүжилт хийх гэрээ байгуулах хэрэгтэй юу?


Лицензи авагчид технологи ашиглахад санхүүжилт хэрэгтэй юу? Лицензи авагчид технологийг арилжаалахад санхүүжилт хэрэгтэй юу? Аль нэг тал нөгөө талаас хувьцаа буюу баталгаа гаргуулахыг хүсч байна уу?

Хөнгөлттэй үнээр бүтээгдэхүүн худалдаж авах нь аль нэг талд чухал нөхцөл байвал лицензийн гэрээ байгуулах үед энэ тухай үнийн тохиролцоо буюу тооцоо гаргах зүйтэй.

Бизнесийн нийт хэлцлүүдийг (ОӨ, технологийн лицензи болон бусад) санхүүгийн ашигтай байдлаар байгуулахын тулд лицензийг амжилттай хэлэлцэхийг хүсч буй этгээд бусад ямар тохиролцоо шаардлагтай гэдгийг нь өргөн хүрээнд бодож олох хэрэгтэй. ОӨ-ийн лицензийн санхүүгийн хувьд ашигтай нөхцөлд бусад байгуулах шаардлагтай ч хэт их үнэ өртөгтэй гэрээнүүд сөргөөр нөлөөлж болзошгуй юм.

4.1. Лицензи авагч ирээдүйд бий болох бүтээгдэхүүн, түүний хувилбар эсхүл шинэ бүтээгдэхүүний эрхийг авах уу?

Лицензи авагчийн шинэ технологи лицензээр авсны дараа лицензи өгөгч шинэ бүтээгдэхүүн,

хувилбар гаргаж түүний өрсөлдөгчид өгч магадгүй гэж лицензи авагч санаа зовох байх. Эсхүл хөрөнгө оруулсны дараа түүний лицензээр авсан технологи нь лицензи өгөгчийн шинэ санаачилгын улмаар “хуучирч” болзошгуй гэж болгоомжилно. Тиймээс лицензи авагч шинэ хувилбар, өөрчлөлт болон эдгээрт хамаарах технологийн эрхийг авахыг хүсэх нь ойлгомжтой. Харин лицензи өгөгч өөрийн бизнесийг цаашид хөгжүүлэх үүднээс инноваци, шинэ чиглэл, технологи гаргах боломжоо хязгаарлахыг хүсэхгүй тул лицензи авагчид хэт их эрх олгохгүй байхыг хичээнэ.

Лицензи авагч технологи, бүтээгдэхүүний шинэ хувилбарын эрхийг авах эсэхийг тодорхой заах нь чухал. ОӨ-ийн лицензид лицензи авагч өөрчилсөн буюу үүсмэл бүтээлийн эрхийг эдлэх эсэхийг тодорхой заах хэрэгтэй.

Лицензийн гэрээнд эдгээр асуудлыг авч үзэж холбогдох шинэ хувилбар, технологи, өөрчлөлт, шинэ бүтээл, бүтээгдхүүнийг тодорхойлдог.

Эдгээр шинэ хувилбар, бүтээгдэхүүний эрх авах бол нэмэлт төлбөр төлөх үү? Тийм бол төлбөр хийх хугацааг одоо тогтоож болох уу? Шинээр бий болох хувилбар, бүтээгдэхүүний төлбөрийг хэлэлцэхэд боломжгүй байдаг. Төлбөрийн нөхцөлийг тодорхойлж чадаагүй тохиолдолд ирээдүйн шинэ


өгөгчийн ноу хау хэрэгтэй юу?• Лицензи авагчид түүний ажиллагсадтай хамтарч ажиллах лицензи өгөгчийн мэргэжилтнүүдийг дайчлах хэрэгтэй юу?• Хамтарсан энэхүү ажлын үр дүнд бий болсон ОӨ-ийг хэн эзэмших вэ? (Бүлэг 1-ийн 1.3-ыг харна уу).• Лицензи авагчид лицензи өгөгчөөс технологи ашиглах талаар сургалт авах хэрэгтэй юу?

4.4. Талуудын цаашдын хамтын ажиллагаанд хамаарах тусгай ямар нөхцөл байдаг вэ?

Нөгөө талыг өрсөлдөгчийн талд ажиллахгүйг шаардсан “өрсөлдөхгүй” гэсэн заалт байдаг уу? Зарим оронд ийм хориг тогтоох нь хууль бус байдаг. Аливаа тохиолдолд ийм утгатай заалтыг бизнесийн бусад харилцаа холбоо тогтооход саад болдог тул гэрээнд оруулахгүй байх хэрэгтэй.

Заримдаа талууд бие биенийхээ ажиллагсадын ажилд авахгүй байх тухай тохиролцдог. Хүний нөөц нь амжилтын чухал хүчин зүйл болох тохиолдолд ийм заалтыг оруулах нь зайлшгүй чухал байдаг.

Чухал гэх асуудлуудын тухай дээр тоймлон өгүүлсэн ч үүгээр хязгаарлагдахгүй юм.

Таны нөхцөл байдалд аль асуудал нь илүү тохирох тухай баг дотроо хэлэлцээрэй. Нөгөө талтай хэлэлцээ явуулах үе шат бүрийн өмнө бүх асуудлын эерэг, сөрөг талуудыг хэлэлцэх хэрэгтэй. Түүнчлэн урьдчилж хуулийн зөвлөхтэйгээ зөвлөлдөх хэрэгтэй.

32

санаачилгын талаар тохиролцоо хийх боломжгүй болно.

Санхүүгийн тодорхой тохиролцоонд хүрээгүй бол ирээдүйд тохиролцоно гэх заалтыг гэрээнд тусгахгүй байх нь зүйтэй.

Тухайн лицензи авагч бусад лицензи авагчидтай нэгэн зэрэг ирээдүйн хувилбар авах эрхтэй байх уу? Ихэнх тохиолдолд лицензи авагчид эрх тэгш нөхцөл олгодог, өөрөө хэлбэл тэр шинэ хувилбар, бүтээгдэхүүний эрхийг бусадтай нэгэн зэрэг нэг нөхцөлөөр авна.

4.2. Лицензийн гэрээнд үйлчилгээ, дэмжлэг үзүүлэх, сэлбэг хэрэгслээр хангах тухай заалтыг тусгадаг уу?

Лицензи өгөгч технологи болон түүнд хамаарах бүтээгдэхүүнийг ашиглах явцад үйлчилгээ, дэмжлэг үзүүлэх үү? Лицензлэгдсэн технологийн ашиглалтад мониторинг хийх, үйлчилгээ үзүүлэхэд лицензи өгөгч туслах уу? Тухайлбал, вэб хуудаст хамаарах технологийн лицензи өгөгч вэб холболт тасрах онцгой тохиолдолд туслалцаа үзүүлэх үү? Түүний ажиллагсад вирусыг арилгах, системийг эргэж ажиллагаанд оруулах, гэмтлийг засах зэрэг ажлыг гүйцэтгэх үү?

Үйлчилгээ, дэмжлэг үзүүлэхэд нэмэлт төлбөр авах уу? Засвар, үйлчилгээний жилийн хураамж авах уу? Эдгээр асуудлыг тусад нь үйлчилгээ үзүүлэх тухай гэрээнд заадаг.

Аль нэг талын боловсруулж буюу үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүнд цаашид сэлбэг хэрэгсэл хэрэгтэй болох эсэх, тийм бол эдгээрийг үйлдвэрлэх, худалдаж авах тухай заалт оруулах уу?

4.3. Баримт бичиг, ноу хау, зөвлөгөө өгөх, сургалт явуулах асуудлыг хэрхэн зохицуулах вэ?

Ихэнх тохиодолд талууд ОӨ-ийн нөхцөлүүдэд хэт их анхаарад хоорондоо солилцох мэдлэг, мэдээллийг авч хэлэлцэхгүй орхидог. Тухайлбал, шинэ лицензи авагч технологийн үр ашигтай ажиллагааг хангах үүднээс лицензи өгөгчөөс ноу хау, сургалт, зөвлөгөө авах талаар туслалцаа хүсдэг. Энэ тохиолдолд дараахь зүйлийг тогтоох хэрэгтэй. Үүнд:

• Лицензи авагчид технологи ашиглахад тус болох бичгээр үйлдсэн баримт бичиг, материал лицензи өгөгчөөс авах хэрэгтэй юу?• Лицензи авагчид технологи ашиглахад лицензи


өгөгчийн ноу хау хэрэгтэй юу?• Лицензи авагчид түүний ажиллагсадтай хамтарч ажиллах лицензи өгөгчийн мэргэжилтнүүдийг дайчлах хэрэгтэй юу?• Хамтарсан энэхүү ажлын үр дүнд бий болсон ОӨ-ийг хэн эзэмших вэ? (Бүлэг 1-ийн 1.3-ыг харна уу).• Лицензи авагчид лицензи өгөгчөөс технологи ашиглах талаар сургалт авах хэрэгтэй юу?

4.4. Талуудын цаашдын хамтын ажиллагаанд хамаарах тусгай ямар нөхцөл байдаг вэ?

Нөгөө талыг өрсөлдөгчийн талд ажиллахгүйг шаардсан “өрсөлдөхгүй” гэсэн заалт байдаг уу? Зарим оронд ийм хориг тогтоох нь хууль бус байдаг. Аливаа тохиолдолд ийм утгатай заалтыг бизнесийн бусад харилцаа холбоо тогтооход саад болдог тул гэрээнд оруулахгүй байх хэрэгтэй.

Заримдаа талууд бие биенийхээ ажиллагсадын ажилд авахгүй байх тухай тохиролцдог. Хүний нөөц нь амжилтын чухал хүчин зүйл болох тохиолдолд ийм заалтыг оруулах нь зайлшгүй чухал байдаг.

Чухал гэх асуудлуудын тухай дээр тоймлон өгүүлсэн ч үүгээр хязгаарлагдахгүй юм.

Таны нөхцөл байдалд аль асуудал нь илүү тохирох тухай баг дотроо хэлэлцээрэй. Нөгөө талтай хэлэлцээ явуулах үе шат бүрийн өмнө бүх асуудлын эерэг, сөрөг талуудыг хэлэлцэх хэрэгтэй. Түүнчлэн урьдчилж хуулийн зөвлөхтэйгээ зөвлөлдөх хэрэгтэй.


зөрчилдөж байвал талууд “буулт хийх” байр суурийг баримталж болохгүй тул ухрах байр суурийг сонгох хэрэгтэй. Хасах талд байгаа ашиггүй нөхцөл нь бусад нөхцөлөөр баримтлах байр суурийн хүрээнд хүлээн зөвшөөрөгдөж болох байвал та энэ нөхцөлийн хувьд буулт хийж болох юм.

Жишээ: Таны үйлдвэрлэх болон худалдахыг хүсч буй бүтээгдэхүүнд хамаарах бүх ОӨ-ийн лицензийг авах нь хамгийн ашигтай байж болох юм. Гэхдээ практик дээр патентийг бүхэлд нь бус технологийн нэг асуудал эсхүл нэг патентад хамаарах лицензийг ашиглах нь танд хэрэгтэй байж болно. Түүнчлэн хугацааны хувьд ч танд таван жил ч хангалттай байж болно. Тиймээс хэлэлцээний үеэр та санал болгож лицензийн үйлчлэх хүрээг таван жил хүртэл хугацаагаар хязгаарлаж ухрах байр суурийг баримталж болох юм. Нөгөө талаас, шинээр авч буй технологийг танд байгаа технологитой нийцүүлж шинэчлэх хэрэгтэй гэдгийг та мэдэж байгаа боловч нөгөө тал үүнийг зөвшөөрөхгүй байвал энэ нөхцөл бол тун чухал. Тиймээс та байр сууриасаа ухарч нөгөө талд сайжруулалттай холбоотой үүсэх ОӨ-ийн эрхийг олгож болох тухай нөхцөлийг санал болгож болох юм. Энэ тохиолдолд таны хийсэн сайжруулалтыг бусад этгээд олж авч ашиглавал таны өрсөлдөх чадварт сөргөөр нөлөөлөх эсхэд дүн шинжилгээ хийлгэх хэрэгтэй. Сөргөөр нөлөөлөх бол таны зорилтыг биелүүлэхэд лицензи нь ашиггүй байж болох бөгөөд нөгөө талд өөрийн эрэлт хэрэгцээ, шаардлагаа тайлбарсны дараа хэрэлцээнээс гарах нь зүйтэй байх болов уу.

Багийн хувьд зарим тохиолдолд дугаарлах системийг дотоод арга хэрэгсэл болгон ашиглавал хэрэгтэй байж болох юм. Үүнд гол нөхцөлүүдийг дугаарлаж нийлбэрийг нь нөхцөлийн хуудаст дүгнэж тавих нь багийн гишүүдэд нарийн төвөгтэй асуудлыг тунгаан бодож авч хэлэлцэхэд нэмэр болох юм. Тэгэхдээ, ийм систем нь хэт механик болж давуу болон сул талд дүн шинжилгээ хийх, практик үр дагаварыг тооцож гаргахад саад болж болзошгүй юм.

Чухал нөхцөлийн

талаарх байр суурь

Буулт хийх, тохиролцох



34

IV. ХЭЛЭЛЦЭЭ ХИЙХ

Ашигтай, ашиггүй байдлын континуум

Технологийн лицензид тохиролцох олон нөхцөл, нөхцөл бүрээр баримтлах ашигтай, ашиггүй гэх олон боломжит байр суурь байдаг тул хэлэлцээ хийх нь нарийн төвөгтэй асуудал юм. Хэлэлцээ явуулахад техникийн асуудлыг агуулсан олон төрлийн чухал нөхцөл, зарчим, тэдний бизнесийн зорилгод нөлөөлөх үр ашгийг байнга үнэлж байх хэрэгтэй. Дараахь байдлаар нөхцөл бүрээр баримтлах байр суурийн цар хүрээг үзүүлэв.

Хэлэлцээ явуулахад гол нөхцөл бүрийн хувьд дээрх зургийн баруун талд аль болоохоор удаан байхыг хичээх хэрэгтэй. Ингэхдээ нөгөө тал яг энэ нөхцөлийн талаар яг энэ зорилгыг биелүүлэхийг хичээх болно гэдгийг харгалзах хэрэгтэй. Хоёр тал зөрчилдөж байгаа мэт харгадаж байгаа ч гэсэн бизнесийн зорилт нь өөр тул тохиролцож болох юм. Нэг талд ашигтай байгаа нөхцөл нь заавал нөгөө талд ашиггүй байхгүй. Өөрөөр хэлбэл, зөвхөн нэг гол нөхцөлд хамаарах ашигтай, ашиггүй талын нэг зураг байвал хэлэлцээ амжилтгүй болно. Харин амьдрал дээр лицензийн хамгийн ашигтай(5)-аас хамгийн ашиггүй (-5) гэх байр суурь хүртэл хэлэлцэх олон нөхцөл байдаг юм.

Байр суурийн олон сонголт байгаа нь нэг талаас хэлэлцээг хүндрүүлдэг боловч нөгөө талаас тохиролцоонд хүрэх боломж олгодог. Түүнчлэн зарим гол нөхцөл нь таны зорилтыг биелүүлэхэд илүү чухал байдаг бусадтай харьцуулахад тул илүү жин татах болно. Тиймээс хасах тал дээр байвал байр суурь нь буруу гэдгийн илэрхийлэл юм.

Ухрах, буулт хийх байр суурь

Зарим гол нөхцөл нь танд нэг их ашиггүй байлаа ч таны зорилтыг биелүүлэхэд хангалттай бол та ухрах байр суурийг баримталж болно.

Эсхүл чухал бус нөхцөлийн хувьд талуудын зорилт нь хоорондоо шууд

Ухрах

Ашиггүйбайр суурь

Маш их ашигтай

байр суурьБуулт хийх

Талын ашигтай байх байр суурь


зөрчилдөж байвал талууд “буулт хийх” байр суурийг баримталж болохгүй тул ухрах байр суурийг сонгох хэрэгтэй. Хасах талд байгаа ашиггүй нөхцөл нь бусад нөхцөлөөр баримтлах байр суурийн хүрээнд хүлээн зөвшөөрөгдөж болох байвал та энэ нөхцөлийн хувьд буулт хийж болох юм.

Жишээ: Таны үйлдвэрлэх болон худалдахыг хүсч буй бүтээгдэхүүнд хамаарах бүх ОӨ-ийн лицензийг авах нь хамгийн ашигтай байж болох юм. Гэхдээ практик дээр патентийг бүхэлд нь бус технологийн нэг асуудал эсхүл нэг патентад хамаарах лицензийг ашиглах нь танд хэрэгтэй байж болно. Түүнчлэн хугацааны хувьд ч танд таван жил ч хангалттай байж болно. Тиймээс хэлэлцээний үеэр та санал болгож лицензийн үйлчлэх хүрээг таван жил хүртэл хугацаагаар хязгаарлаж ухрах байр суурийг баримталж болох юм. Нөгөө талаас, шинээр авч буй технологийг танд байгаа технологитой нийцүүлж шинэчлэх хэрэгтэй гэдгийг та мэдэж байгаа боловч нөгөө тал үүнийг зөвшөөрөхгүй байвал энэ нөхцөл бол тун чухал. Тиймээс та байр сууриасаа ухарч нөгөө талд сайжруулалттай холбоотой үүсэх ОӨ-ийн эрхийг олгож болох тухай нөхцөлийг санал болгож болох юм. Энэ тохиолдолд таны хийсэн сайжруулалтыг бусад этгээд олж авч ашиглавал таны өрсөлдөх чадварт сөргөөр нөлөөлөх эсхэд дүн шинжилгээ хийлгэх хэрэгтэй. Сөргөөр нөлөөлөх бол таны зорилтыг биелүүлэхэд лицензи нь ашиггүй байж болох бөгөөд нөгөө талд өөрийн эрэлт хэрэгцээ, шаардлагаа тайлбарсны дараа хэрэлцээнээс гарах нь зүйтэй байх болов уу.

Багийн хувьд зарим тохиолдолд дугаарлах системийг дотоод арга хэрэгсэл болгон ашиглавал хэрэгтэй байж болох юм. Үүнд гол нөхцөлүүдийг дугаарлаж нийлбэрийг нь нөхцөлийн хуудаст дүгнэж тавих нь багийн гишүүдэд нарийн төвөгтэй асуудлыг тунгаан бодож авч хэлэлцэхэд нэмэр болох юм. Тэгэхдээ, ийм систем нь хэт механик болж давуу болон сул талд дүн шинжилгээ хийх, практик үр дагаварыг тооцож гаргахад саад болж болзошгүй юм.



Буулт хийх, тохиролцох




үл тоомсорлох хэрэггүй юм.

Бүлэг I-ээс III хүртэл авч үзэснээс харахад хэлэлцээг амжилттай явуулахын тулд та болон танай баг гол нөхцөлөөр баримтлах байр суурь болон нөхцөлийн хуудсаа байнга харж үзэх хэрэгтэй.

Хэлэлцээг амжилтад хүргэхийн тулд бизнесийн зорилтоо хэрэгжүүлэх гол нөхцөлүүдийн хоорондын харилцаа холбоог хянах хэрэгтэй. Энэ нь дараахь гурван шалтгаантай. Үүнд:

Нэгдүгээрт, та өөрийн баримтлах байр сууриа тодорхойлж ухрах, буулт хийх нөхцөлүүдийг тогтоох боломжтой болно.

Хоёрдугаарт, та нөгөө талд зохих хугацаанд өөрийн хэрэгцээ, зорилтыг тодорхой болон үнэмшилтэй байдлаар тайлбарлах чадварт хамаарна. Та нөхцөлийн хуудсаа ашиглаж бэлтгэлээ хангасан бол зохих тайлбарыг өгөхөд бэлэн байна.

Гуравдугаарт, бэлтгэл ажил бүрэн дүүрэн явагдсан бол та өөртөө болон төслийнхөө гүйцэтгэлд бүрэн итгэлтэй байх болно. Та нөгөө талд өөрийгөө ойлгуулахын тулд дуугаа чангаруулах шаардлагагүй болно. Таны хэрэгцээгээ ойлгож буй байдал нь маш илэрхий бөгөөд үр ашигтай байх болно.

Хэлэлцээг амжилттай явуулахын тулд нөхцөлийн хуудсыг маш сайн ашиглаж гол нөхцөл бүрээр хоёр талын баримталж буй байр суурь болон давуу байдлыг нь тогтоож бэлтгэл ажлыг хангах нь хамгийн сайн үзүүлэлт юм.

Хэлэлцээг яаж эхлэх вэ?

Хэлэлцээг урьдчилсан уулзалтаас эхлэх хэрэгтэй. Энэ нь хоёр талд үр ашигтай хэлэлцээ явуулах нөхцөлийг хангах журмыг тодорхойлж тохиролцох гол уулзалт юм. Та энэ үеэр нууц хадгалах гэрээг байгуулж гарын үсэг зурах санал гаргаж болно. (Хэсэг II-ын З-г харна уу). Түүнчлэн та урьдчилсан уулзалтыг ашиглан нөгөө талд өөрийн бизнесийн зорилт, гол нөхцөлөөр баримтлах байр сууриа танилцуулж болох юм.

Хэлэлцээ явуулах хуваарь, хугацааг хэлэлцэж тохирох хэрэгтэй. Хэлэлцээг биечлэн эсхүл холбоогоор дамжуулж, нэг удаа(хэдэн хоногийн турш) явуулах эсхүл илүү урт хугацаагаар явуулах тухай тохиролцох хэрэгтэй.

36

Алдаа нь амжилт болж болох юм

Зарим тохиолдолд талуудын гол нөхцөлөөр баримтлах эцсийн зорилгын талаар тохиролцоонд хүрч чададгүй. Энэ тохиолдолд хэлэлцээг зогсоож өөр сонирхогч талыг хайх нь зохистой байж болно. Хэлэлцээг орхих нь ялагдал хүлээнэ гэсэн үг биш юм. Эцсийн байр суурь, чухал гэх зорилтуудыг биелүүлэх боломжгүй гэж үзвэл хэлэлцээ явуулж буй баг нь хэлэлцээг орхих шийдвэр гаргаж болно. Энэ шийдвэрийг хэлэлцээний алдаа гэхээс бизнесийн амжилт гэж үзэх ёстой. Эсрэгээр эцсийн байр суурь, чухал гэх зорилтуудыг биелүүлж чадахүй байгаа нөхцөлд хувийн оролцоо, авсан амлалт үүрэг зэргээс шалтгаалж хэлэлцээг үргэлжлүүлэн явуулахыг алдаа гэж үзвэл зохино.

Нэмэлт, өөрчлөлтийг яаж хийх вэ?

Ихэнх тохиолдолд та гол нөхцөлд хамаарах байр сууриа өөрчилж болох юм. Учир нь та шинэ мэдээлэл олж авсан байж болно. Хэлэлцээ хийх явцад эхэлж мэдэдгүй байсан зүйлийг мэдэж авах эсхүл бүтээх боломж гарах нөхцөл бий болох байдлаас шалтгаалж байр сууриа өөрчилж болох юм. Заримдаа үүнийг “хайрцагнаас гарах” гэж нэрлэж болох юм, үүгээр талууд тохиролцож чадахгүй нөхцөлд үүнээс гарах гарцыг сэтгэж олоход хамааруулж хэрэглэдэг. Ядарсан байх үед эсхүл эд “халуун” хэлэлцээ явуулж байхад ийм шийдвэр гаргахаас болгоомжлох хэрэгтэй. Тиймээс нөхцөлийн хуудаст нөхцөл бүрээр баримтлах байр суурь болон түүний ашигтай, ашиггүй талыг тодорхой зааж гэнэтийн шийдвэр гаргахгүй байх нөхцөлийг хангах нь чухал юм.

Хэлэлцээний арга барилын талаарх бодол

Хэлэлцээ явуулахыг мэх хэрэглэж, хүч чадварыг сорих тулаан гэж олон нийт домог мэт боддог нь алдаа гаргах, хүч чадлаа мөхөхөд хүргэдэг. Нөгөө тал нь танай багийн нэгэн адил ур чадвар, шийдэмгий байгааг харгалзаж хэлэлцээнд орохдоо бэлтгэлтэй байж нөгөө талын багийг

Амжилт! Амжилт!Хэлэлцээг орхих


үл тоомсорлох хэрэггүй юм.

Бүлэг I-ээс III хүртэл авч үзэснээс харахад хэлэлцээг амжилттай явуулахын тулд та болон танай баг гол нөхцөлөөр баримтлах байр суурь болон нөхцөлийн хуудсаа байнга харж үзэх хэрэгтэй.

Хэлэлцээг амжилтад хүргэхийн тулд бизнесийн зорилтоо хэрэгжүүлэх гол нөхцөлүүдийн хоорондын харилцаа холбоог хянах хэрэгтэй. Энэ нь дараахь гурван шалтгаантай. Үүнд:

Нэгдүгээрт, та өөрийн баримтлах байр сууриа тодорхойлж ухрах, буулт хийх нөхцөлүүдийг тогтоох боломжтой болно.

Хоёрдугаарт, та нөгөө талд зохих хугацаанд өөрийн хэрэгцээ, зорилтыг тодорхой болон үнэмшилтэй байдлаар тайлбарлах чадварт хамаарна. Та нөхцөлийн хуудсаа ашиглаж бэлтгэлээ хангасан бол зохих тайлбарыг өгөхөд бэлэн байна.

Гуравдугаарт, бэлтгэл ажил бүрэн дүүрэн явагдсан бол та өөртөө болон төслийнхөө гүйцэтгэлд бүрэн итгэлтэй байх болно. Та нөгөө талд өөрийгөө ойлгуулахын тулд дуугаа чангаруулах шаардлагагүй болно. Таны хэрэгцээгээ ойлгож буй байдал нь маш илэрхий бөгөөд үр ашигтай байх болно.

Хэлэлцээг амжилттай явуулахын тулд нөхцөлийн хуудсыг маш сайн ашиглаж гол нөхцөл бүрээр хоёр талын баримталж буй байр суурь болон давуу байдлыг нь тогтоож бэлтгэл ажлыг хангах нь хамгийн сайн үзүүлэлт юм.

Хэлэлцээг яаж эхлэх вэ?

Хэлэлцээг урьдчилсан уулзалтаас эхлэх хэрэгтэй. Энэ нь хоёр талд үр ашигтай хэлэлцээ явуулах нөхцөлийг хангах журмыг тодорхойлж тохиролцох гол уулзалт юм. Та энэ үеэр нууц хадгалах гэрээг байгуулж гарын үсэг зурах санал гаргаж болно. (Хэсэг II-ын З-г харна уу). Түүнчлэн та урьдчилсан уулзалтыг ашиглан нөгөө талд өөрийн бизнесийн зорилт, гол нөхцөлөөр баримтлах байр сууриа танилцуулж болох юм.

Хэлэлцээ явуулах хуваарь, хугацааг хэлэлцэж тохирох хэрэгтэй. Хэлэлцээг биечлэн эсхүл холбоогоор дамжуулж, нэг удаа(хэдэн хоногийн турш) явуулах эсхүл илүү урт хугацаагаар явуулах тухай тохиролцох хэрэгтэй.


боддог. Тохиролцоонд хүрч чадахгүй бол нөхцөлийн хуудсаа дахин сөхөж өөр бололцоо байгааг тодруулан хэлэлцээний эцэст тэрхүү асуудлуудыг дахин хэлэлцэж болох юм. Зарим тохиолдолд шууд гэрээний төслийг хэлэлцэхийг санал болгодогийг аль болохоор хүлээж авахгүй байвал зохино. Энэ нь танд шахалт үзүүлж өөрийн хяналт дор гэрээний хүрээг тодорхойлох арга юм. Тиймээс та бүх асуудлыг тодруулах зорилгоор нөхцөлийн хуудсыг ашиглаж зүйл бүрээр авч хэлэлцэхийг нөгөө талд санал болгохыг хичээх хэрэгтэй.

Тал бүр гол нөхцөлийн талаар өөрийн байр суурь болон зорилтоо хэрэгжүүлэхэд эдгээрийн гүйцэтгэх үүргийн тухай танилцуулна. Та хамаагүй илүү давуу байдалтай байхаас өөр нөхцөлд өөрийн байр сууриа нөгөө талд тулгаж тохиролцохыг шаардах нь үр ашиггүй юм. Түүнчлэн тухайн заалтыг “стандарт” буюу “жишиг” заалт гэж нөгөө талыг ятгах нь буруу юм, яагаад гэвэл технологийн лицензийн нөхцөл бүр нь олон сонголттой байдаг. Тиймээс, өөрийн хэрэгцээ, зорилтыг тайлбарлаж байсан урьдчилсан уулзалтыг нөгөө талд сануулах хэрэгтэй. Ингэснээр та зүгээр нэг зөрөлдөж байгаа бус харин бизнесийн хэрэгцээгээ хангах зорилгоор энэхүү байр суурийг баримталж байгаагаа нотлох юм. Та өөрийн бизнесийн зорилтоо үүгээр бататгасан ч нөгөө тал таны байр суурийг хүлээн зөвшөөрнө гэсэн үг биш юм. Тэгэхдээ та анхнаасаа өөрийн зорилтоо тодорхой илэрхийлсэн тул таны байр суурь илүү ойлгомжтой болон хүчтэй болох юм. Энэ тохиолдолд нөгөө тал танаас таны биенесийн зорилтод нийцэхгүй зүйлийг үргэлжлүүлэн шаардахгүй байх болов уу.

Түүнчлэн нөгөө талын байр суурийн тайлбарыг сонсож ойлгох хэрэгтэй. Мөн тухайн байр суурь нь тэдний зорилтыг хэрэгжүүлэхэд хэрхэн нөлөөлөх тухай асуугарай. Ингэснээр та хоёр талын бизнесийн зорилтод нийцсэн зохих шийдвэр гаргахад бэлэн байгаагаа илэрхийлэх боломжтой болно.

Таны бизнесийн зорилтын тухай бүх зүйлийг тайлбарлах нь боломжгүй эсхүл таны зүггэс хүсэхгүй байж болох юм. Гэхдээ өөрийн бизнесийн зорилтоо тайлбарлах нь хэрэгтэй байдаг юм.

Тэмдэглэл хөтөлж хүрсэн үр дүн бүрээ бичиж авах

Олон хоног үргэлжлэх хэлэлцээний явцад та нөхцөлийн хуудсаа хянаж нэмэлт, өөрчлөлт оруулан хувийг нь нөгөө талд маргааш нь өгч танилцуулах хэрэгтэй.

38

Хэрэв тодорхой хугацаа заасан байх тохиолдолд (жишээ нь, судалгаа, боловсруулалтын ажлыг эхлэх хугацааг заасан байвал) хэдэн хоногийн хугацаанд энэ тухай биечлэн тохиролцох хэрэгтэй.

Лицензийн гэрээ байгуулахаас өмнө нөгөө талд өөрийнхөө бизнесийн зорилтыг энгийн болон албан бус байдлаар танилцуулж нөгөө талаас ийнхүү хариуг хүсэх хэрэгтэй. Энэ үед гол нөхцөлийн талаар нарийвчилсан мэдээлэл өгөхийг аливаа тал хүсэхгүй нь мэдээжийн хэрэг болов уу. Гэхдээ та өөрийн зорилт (жишээ нь, “манай компани одоогоор чөлөөтэй байгаа “Ү” зах зээл дээр “Х” бүтээгдэхүүнийг борлуулах сонирхолтой байгаа)-ын талаар тоймлон мэдээлэл өгөх нь хэлэлцээ явуулах хүрээг тодорхойлоход нэмэр болно.

Та нөгөө талд нөхцөлийн хуудасны нэг хувийг(хэлэлцээ явулахад баримтлах байр суурийн талаархи болон бусад дотоод мэдээллийг оруулаагүй гадаад хувилбар) хэлэлцээний эхэнд өгөх хэрэгтэй. Таны зүгээс чухал гэж үзэх зарим гол нөхцөлүүдийн тухай энэ үеэр нөгөө талд тайлбарлаж болно. Үндсэндээ та нөгөө талд лицензээс хүсч буй бизнесийн зорилтоо танилцуулж байгаа юм. Хэлэлцээний дараахь үе шатанд та энэ тухай дахин ярьж болно.

Хэлэлцээг хэзээ, хаана явуулах вэ?

Цаг хугацаа бага байгаа бол хэлэлцээг аль болохоор нүүр тулж хэдэн хоногийн дотор явуулах нь чухал. Завсарлаж дараа нь захидалаар харилцах нь хэлэлцээг сунжруулах аюултай. Тиймээс хоёр тал өөд өөдөөсөө харж сууж хэлэлцээ явуулж дуусах цаг хугацааг тохирох хэрэгтэй.

Хэлэлцээ явуулах газар тийм чухал биш. Гэхдээ багийн гишүүдтэй уулзах болон цуглуулсан материалтайгаа (Хэсэг II-ын Г-г харна уу) танилцах боломж танд байх ёстой. Түүнчлэн тэрхүү газар нь ая тухтай, зоогийн болон бие засах газарт ойрхон байх хэрэгтэй. Тэмдэглэл хөтлөх, гэрээний төсөл боловсруулах, нөхцөлийн хуудсаа харах зорилгоор зөөврийн компьютер авчирвал зохино.

Гол нөхцөлүүдийг хэрхэн хэлэлцэх вэ?

Хэлэлцээний хоёрдахь хэсгийн үеэр та гол нөхцөлүүдийг хэлэлцэж эхлэнэ. Энд бол тусгай дэг журам байдаггүй. Зарим нь эхэлж гол нөхцөлүүдийг бүхэлд нь бөгөөд ерөнхийд нь эцсийн шийдвэр гаргахгүйгээр авч үздэг. Харин зарим нь нөхцөл бүрээр хэлэлцэж шууд тохиролцоонд хүрэхийг


боддог. Тохиролцоонд хүрч чадахгүй бол нөхцөлийн хуудсаа дахин сөхөж өөр бололцоо байгааг тодруулан хэлэлцээний эцэст тэрхүү асуудлуудыг дахин хэлэлцэж болох юм. Зарим тохиолдолд шууд гэрээний төслийг хэлэлцэхийг санал болгодогийг аль болохоор хүлээж авахгүй байвал зохино. Энэ нь танд шахалт үзүүлж өөрийн хяналт дор гэрээний хүрээг тодорхойлох арга юм. Тиймээс та бүх асуудлыг тодруулах зорилгоор нөхцөлийн хуудсыг ашиглаж зүйл бүрээр авч хэлэлцэхийг нөгөө талд санал болгохыг хичээх хэрэгтэй.

Тал бүр гол нөхцөлийн талаар өөрийн байр суурь болон зорилтоо хэрэгжүүлэхэд эдгээрийн гүйцэтгэх үүргийн тухай танилцуулна. Та хамаагүй илүү давуу байдалтай байхаас өөр нөхцөлд өөрийн байр сууриа нөгөө талд тулгаж тохиролцохыг шаардах нь үр ашиггүй юм. Түүнчлэн тухайн заалтыг “стандарт” буюу “жишиг” заалт гэж нөгөө талыг ятгах нь буруу юм, яагаад гэвэл технологийн лицензийн нөхцөл бүр нь олон сонголттой байдаг. Тиймээс, өөрийн хэрэгцээ, зорилтыг тайлбарлаж байсан урьдчилсан уулзалтыг нөгөө талд сануулах хэрэгтэй. Ингэснээр та зүгээр нэг зөрөлдөж байгаа бус харин бизнесийн хэрэгцээгээ хангах зорилгоор энэхүү байр суурийг баримталж байгаагаа нотлох юм. Та өөрийн бизнесийн зорилтоо үүгээр бататгасан ч нөгөө тал таны байр суурийг хүлээн зөвшөөрнө гэсэн үг биш юм. Тэгэхдээ та анхнаасаа өөрийн зорилтоо тодорхой илэрхийлсэн тул таны байр суурь илүү ойлгомжтой болон хүчтэй болох юм. Энэ тохиолдолд нөгөө тал танаас таны биенесийн зорилтод нийцэхгүй зүйлийг үргэлжлүүлэн шаардахгүй байх болов уу.

Түүнчлэн нөгөө талын байр суурийн тайлбарыг сонсож ойлгох хэрэгтэй. Мөн тухайн байр суурь нь тэдний зорилтыг хэрэгжүүлэхэд хэрхэн нөлөөлөх тухай асуугарай. Ингэснээр та хоёр талын бизнесийн зорилтод нийцсэн зохих шийдвэр гаргахад бэлэн байгаагаа илэрхийлэх боломжтой болно.

Таны бизнесийн зорилтын тухай бүх зүйлийг тайлбарлах нь боломжгүй эсхүл таны зүггэс хүсэхгүй байж болох юм. Гэхдээ өөрийн бизнесийн зорилтоо тайлбарлах нь хэрэгтэй байдаг юм.

Тэмдэглэл хөтөлж хүрсэн үр дүн бүрээ бичиж авах

Олон хоног үргэлжлэх хэлэлцээний явцад та нөхцөлийн хуудсаа хянаж нэмэлт, өөрчлөлт оруулан хувийг нь нөгөө талд маргааш нь өгч танилцуулах хэрэгтэй.



Гэрээнд гарын үсэг зурсны дараа нөгөө талтайгаа бизнесийн харилцаа холбоо тогтоосныг тэмдэглэх хэрэгтэй. Гэрээ бол зөвхөн эхлэл юм. Гэрээгээ цоожтой шүгээнд хийж түлхүүрийг нь бүү хаяарай. Гэрээ нь технологид үндэслэсэн бизнесийн нарийн харилцааны чухал удирдамж болдог юм. Технологид хамаарахгүй гэрээ нь хялбар бөгөөд тогтооход амархан байдаг (жишээ нь, нэг жижиг зүйлд би 5 доллар төлнө). Харин технологийн лицензи болон түүнд хамаарах гэрээнүүд олон чухал нөхцөлтэй илүү нарийн байдаг бөгөөд зөрчвөл хуулийн хариуцлага хүлээлгэх, итгэл найдвар алдагдахад хүргэдэг юм.

Нөгөө талтай ажиллаж байгаа бүх дарга, менежерүүд лицензи болон түүний нөхцөлийн тухай сайн мэдэх ёстой. Тухайлбал, та програм хангамжийн лицензи авсан бөгөөд түүнийг сайжруулах эрхгүй бол энэ тухай програм хангамжийг ашигладаг танай инженерүүд мэдэх ёстой. Эсхүл та анагаахын салбарын шинэ бүтээлийн патент авч дамжуулан лицензлэх эрхгүй бол мэдэхгүйгээр зөрчил гаргаж болзошгүй тул энэ тухай холбогдох ажиллагсад мэдэх ёстой.

Гэрээнд байнга санаж байх ёстой чухал цаг хугацааг заадаг. Тухайлбал, тодорхой үе шатанд хөрөнгө оруулах эсхүл баталгаа гаргах тухай нөхцөлтэй байж болно, тиймээс энэ өдрүүдийг сайн тэмдэглэж авах ёстой. Түүнчлэн технологийн прототип, програм хангамж, баримт бичиг зэргийг хүргүүлэх, ОӨ-ийг боловсронгуй болгох судалгаа, боловсруулалтын ажил хийж дуусгах өдрийг марталгүй санаж байх хэрэгтэй. Технологийн лицензийн шимтгэл төлөх хугацаа гэж байдаг. Та лицензи өгөгч бол төлбөр авсныг тэмдэглэх, шимтгэл төлбөрийн гүйцэтгэлийг хянах тусгай системтэй байх ёстой. Танд тийм техникийн боломж байхгүй бол ийм үйлчилгээ үзүүлдэг компаниуд байдаг. Харин та лицензи авагч бол төлбөр хийх хугацааг хатуу баримталж зохих бичиг хэрэг хөтлөх хэрэгтэй.

Гэрээнд гарын үсэг зурсны дараа байнгын анхаарал тавих бусад нөхцөлүүд байдаг. Гэрээгээ анхааралтай хянаж эдгээр нөхцөлүүдийг тодорхойлж хариуцах эзэнтэй болгох хэрэгтэй.

Гэрээ нь хүчингүй эсхүл дуусгавар болох, хугацааг сунгах зэрэг өдөртэй байдаг. Лицензийг сунгах гэж бодож байвал гэрээгээ дахин сайн хянаж аль нөхцөл нь ашигтай байсан эсхүл өөрчлөх хэрэгтэй гэдгийг шийдэх хэрэгтэй.

4140

Нөхцөл бүрээр тохиролцсныг дахин бататгаж тэмдэглэх хэргэтэй. Тохиролцсон гэж үзэж байгаа бүх зүйлийг бичгээр нотлох хэрэгтэй. Сунжран үргэлжилж буй хэлэлцээний үеэр яригдсан болон тохиролцсон бүх зүйлийг тэмдэглэх хэрэгтэй.

Талууд нөхцөлийн хуудасны зүйл бүрийг авч хэлэлцэн гол нөхцөлүүдийн талаар урьдчилж тохиролцож цаашид нэмэлт өөрчлөлт оруулна. Завсарлага авах нь чухал. Багийн гишүүн зөөврийн компьютер ашиглаж тэмдэглэл хөтлөн нэмэлт, өөрчлөлтийг тэмдэглэнэ. Тохиролцоонд хүрэх боломжгүй бол тэрхүү асуудлыг хойш тавьж хэлэлцээг урагшуулах үүднээс дараахь асуудлыг авч хэлэлцэх нь зүйтэй. Нөхцөлийн хуудаст нэмэлт, өөрчлөлт оруулсны дараа талууд гэрээний төсөлд шилжих мөч ирсэн гэж бодох боловч нөхцөлийн хуудас дээо гарын үсгээ бүү зуурарай. Эхэлж төслөө боловсруулах хэрэгтэй.

Хуулийн зөвлөхийн үүрэг

Хуулийн зөвлөхийг хэлэлцээний эхний үеэс дуусах хүртэл хугацаанд авч ажиллуулах нь чухал. Боломжгүй бол хуулийн зөвлөхтөйгөө байнгын холбоотой байж нөхцөлийн хуудсыг ашиглан гэрээний төслийг боловсруулахаас өмнө болон явцад нь хянан үзэх хэрэгтэй.

Тохиролцоонд хүрэх ба гэрээг боловсруулах нь

Талууд нөхцөлийн хуудас дахь асуудлыг хэлэлцэж урьдчилж тохиролсон бол онолын хувьд гэрээний төслийг боловсруулах нь тийм хэцүү биш юм. Технологийн лицензийн гэрээний үлгэрчилсэн загвар олон байдаг тул хуулийн зөвлөх нөхцөлийн хуудсын тэмдэглэлийг харгалзан гэрээний төслийг боловсруулж чадна.

Гол нөхцөл бүрээр ирээдүйд тохиролцох болно гэх зүйлийг эс тооцож эцсийн тохиролцоонд хүрсэн гэдгийг шалгаарай. Гол нөхцөлийг тусгаагүй гэрээний хэрэгжилтийг хангах боломжгүй. Түүнчлэн гол нөхцөлийн талаар ойлголцолд хүрэхгүй бол энэ нь ирээдүйд бизнесийн маргаан үүсгэхэд хүргэнэ.

Хоёр тал гарын үсэг зурж баталгаажуулаагүй гэрээ нь ихэнх тохиолдолд хүчингүй байдаг гэдгийг санаж явах хэрэгтэй. Хэлэлцэн тохиролцож бичгээр үйлдсэн гэрээг аль нэг тал буюу хоёр тал гарын үсэг зураагүй ч гэсэн үйл ажиллагаа эхлэх “хангалттай” гэж үзэх алдааг гаргахгүй байх хэрэгтэй.



Гэрээнд гарын үсэг зурсны дараа нөгөө талтайгаа бизнесийн харилцаа холбоо тогтоосныг тэмдэглэх хэрэгтэй. Гэрээ бол зөвхөн эхлэл юм. Гэрээгээ цоожтой шүгээнд хийж түлхүүрийг нь бүү хаяарай. Гэрээ нь технологид үндэслэсэн бизнесийн нарийн харилцааны чухал удирдамж болдог юм. Технологид хамаарахгүй гэрээ нь хялбар бөгөөд тогтооход амархан байдаг (жишээ нь, нэг жижиг зүйлд би 5 доллар төлнө). Харин технологийн лицензи болон түүнд хамаарах гэрээнүүд олон чухал нөхцөлтэй илүү нарийн байдаг бөгөөд зөрчвөл хуулийн хариуцлага хүлээлгэх, итгэл найдвар алдагдахад хүргэдэг юм.

Нөгөө талтай ажиллаж байгаа бүх дарга, менежерүүд лицензи болон түүний нөхцөлийн тухай сайн мэдэх ёстой. Тухайлбал, та програм хангамжийн лицензи авсан бөгөөд түүнийг сайжруулах эрхгүй бол энэ тухай програм хангамжийг ашигладаг танай инженерүүд мэдэх ёстой. Эсхүл та анагаахын салбарын шинэ бүтээлийн патент авч дамжуулан лицензлэх эрхгүй бол мэдэхгүйгээр зөрчил гаргаж болзошгүй тул энэ тухай холбогдох ажиллагсад мэдэх ёстой.

Гэрээнд байнга санаж байх ёстой чухал цаг хугацааг заадаг. Тухайлбал, тодорхой үе шатанд хөрөнгө оруулах эсхүл баталгаа гаргах тухай нөхцөлтэй байж болно, тиймээс энэ өдрүүдийг сайн тэмдэглэж авах ёстой. Түүнчлэн технологийн прототип, програм хангамж, баримт бичиг зэргийг хүргүүлэх, ОӨ-ийг боловсронгуй болгох судалгаа, боловсруулалтын ажил хийж дуусгах өдрийг марталгүй санаж байх хэрэгтэй. Технологийн лицензийн шимтгэл төлөх хугацаа гэж байдаг. Та лицензи өгөгч бол төлбөр авсныг тэмдэглэх, шимтгэл төлбөрийн гүйцэтгэлийг хянах тусгай системтэй байх ёстой. Танд тийм техникийн боломж байхгүй бол ийм үйлчилгээ үзүүлдэг компаниуд байдаг. Харин та лицензи авагч бол төлбөр хийх хугацааг хатуу баримталж зохих бичиг хэрэг хөтлөх хэрэгтэй.

Гэрээнд гарын үсэг зурсны дараа байнгын анхаарал тавих бусад нөхцөлүүд байдаг. Гэрээгээ анхааралтай хянаж эдгээр нөхцөлүүдийг тодорхойлж хариуцах эзэнтэй болгох хэрэгтэй.

Гэрээ нь хүчингүй эсхүл дуусгавар болох, хугацааг сунгах зэрэг өдөртэй байдаг. Лицензийг сунгах гэж бодож байвал гэрээгээ дахин сайн хянаж аль нөхцөл нь ашигтай байсан эсхүл өөрчлөх хэрэгтэй гэдгийг шийдэх хэрэгтэй.

41


ХАВСРАЛТ

Дотоод хэрэгцээний Нөхцөлийн хуудасны загвар

(Мэдээллийн чанартай – энэ бол гэрээ биш, зөвхөн багийн дотоод хэрэгцээнд ашиглах зориулалттай) Лицензи өгөгч (эсхүл лицензи авагч)-ийн нэр, холбоо барих мэдээлэл

Багийн гишүүдийн нэр, холбоо барих мэдээлэл

Ашиглах гэж буй технологи (бүтээгэдхүүн буюу бүтээгдэхүүний шугамын нэр)

Чухал өдөр, хугацаа (жишээ нь үйлдвэрлэл эхлэх, хэвлэлийн мэдээлэл хийх өдөр. Гэрээний өмнө судалгаа, боловсруулалт, үйлдвэрлэл, түгээлт эхэлсэн эсэх)

1. Лицензийн зүйл (ашиглалтын техникийн үзүүлэлт, тодорхойлолт, патентийн дугаар, бүтээлийн нэр, барааны тэмдэг г.м. Холбогдох стандарт байгаа эсэх):

2. Эзэмшигч (шалгах хэрэгтэй):

3. Хамаарах гэрээнүүд (судалгаа, боловсруулалт хийх, зөвлөгөө өгөх, сургалт явуулах, худалдаж авах, хөрөнгө оруулах, үйлчилгээ үзүүлэхтухай):

4. Судалгаа, боловсруулалт (Технологийг бүрэн боловсруулсан эсэх. Бүрэн ажиллагаанд орсон эсэх. Үгүй бол цаашдын судалгаа, боловсруулалт хэн хийх, прототип хэн гаргах, загварын гологдлыг хэн засах вэ?):

5. Лицензийн хүрээ (Ямар эрхийг лицензлэх вэ? Онцгой лицензи эсхүл онцгой бус уу? Хийх, ашиглах, худалдах, хуулбарлах эрх? Түгээх эрх?):

6. Үүсмэл бүтээл, сайжруулалт (Лицензи авагч технологи өөрчлөх эсхүл технологид үндэслэсэн шинэ бүтээгэдхүүн гаргах эрхтэй эсэх):

4342

Энэ баримт бичиг нь хуулийн зөвлөгөөг орлуулах санааг агуулаагүйг анхаарна уу. Технологийн лицензийн хэлэлцээ хийхэд хуулийн зөвлөхийг хөлслөн авах нь чухал юм. Энэ нь танд хуулийн зөвлөхөөс зөвлөгөө авах асуудлуудыг танилцуулах зорилготой юм.


ХАВСРАЛТ

Дотоод хэрэгцээний Нөхцөлийн хуудасны загвар

(Мэдээллийн чанартай – энэ бол гэрээ биш, зөвхөн багийн дотоод хэрэгцээнд ашиглах зориулалттай) Лицензи өгөгч (эсхүл лицензи авагч)-ийн нэр, холбоо барих мэдээлэл

Багийн гишүүдийн нэр, холбоо барих мэдээлэл

Ашиглах гэж буй технологи (бүтээгэдхүүн буюу бүтээгдэхүүний шугамын нэр)

Чухал өдөр, хугацаа (жишээ нь үйлдвэрлэл эхлэх, хэвлэлийн мэдээлэл хийх өдөр. Гэрээний өмнө судалгаа, боловсруулалт, үйлдвэрлэл, түгээлт эхэлсэн эсэх)

1. Лицензийн зүйл (ашиглалтын техникийн үзүүлэлт, тодорхойлолт, патентийн дугаар, бүтээлийн нэр, барааны тэмдэг г.м. Холбогдох стандарт байгаа эсэх):

2. Эзэмшигч (шалгах хэрэгтэй):

3. Хамаарах гэрээнүүд (судалгаа, боловсруулалт хийх, зөвлөгөө өгөх, сургалт явуулах, худалдаж авах, хөрөнгө оруулах, үйлчилгээ үзүүлэхтухай):

4. Судалгаа, боловсруулалт (Технологийг бүрэн боловсруулсан эсэх. Бүрэн ажиллагаанд орсон эсэх. Үгүй бол цаашдын судалгаа, боловсруулалт хэн хийх, прототип хэн гаргах, загварын гологдлыг хэн засах вэ?):

5. Лицензийн хүрээ (Ямар эрхийг лицензлэх вэ? Онцгой лицензи эсхүл онцгой бус уу? Хийх, ашиглах, худалдах, хуулбарлах эрх? Түгээх эрх?):

6. Үүсмэл бүтээл, сайжруулалт (Лицензи авагч технологи өөрчлөх эсхүл технологид үндэслэсэн шинэ бүтээгэдхүүн гаргах эрхтэй эсэх):

43

44

7. Дамжуулан лицензлэх (Лицензи авагч дамжуулан лицензлэх эрхтэй юу? Тийм бол ямар эрхийг дамжуулан лицензлэх вэ?):

8. Газар зүйн нутаг дэвсгэр (Лицензи авагч лицензийг хаана ашиглаж болох вэ?):

9. Ашиглалтын салбар (Техникийн ямар салбарт ашиглах вэ?):

10. Санхүүгийн нөхцөл (Ямар хураамж төлөх вэ? Ямар роялти төлөх вэ? Бусад төлбөр? Баталгаа, хувьцаа өгөх үү? Роялтигийн доод хязгаар гэж байгаа юу? Роялтигийн дээд хязгаар гэж байгаа юу? Лицензи авагч урьдчилгаа төлөх үү? Урьдчилгааг хэрхэн нөхөн төлөх вэ?):

11. Хугацаа (Гэрээ нь ямар хугацаанд үргэлжлэх вэ? (гэрээний хүчинтэй хугацаа) Энэ нь аливаа үйл явдлаас шалтгаалах уу?):

12. Ирээдүйн бүтээгдэхүүн (Технологийн шинэ хувилбарын эрхийг хэн эзэмших талаар тохиролцоо хийсэн эсэх. Хамаарах бусад бүтээгдэхүүний эрхийг хэн эзэмших вэ?):

13. Үүрэг, хариуцлага (Талууд лицензээс өөр ямар үүрэг хүлээх вэ?(жишээ нь, туршилт, маркетинг, шинжилгээ, стандарт)):

14. Маргаан (Хаана шийдвэрлүүлэх вэ? Гуравдагч этгээдийн гомдлоос хамгаалж хэн баталгаа гаргах вэ?):

Энэхүү товхимлын хавтас дээрх дүрсийгдараах байгууллага, хувь хүмүүсийнзөвшөөрлөөр ашигласан болно:Scientific American; Molinos Nuevos (Museo Hidraulica), Murico, Spain;www.waterhistory.org; Dr. Monzur Ahmed; Schiöler at Experimentarium, Denmark

ÒåõíîëîãèÀìæèëòòàéËèöåíçëýõ íü

Илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг хүсвэлДэлхийн Оюуны Өмчийн Байгууллагад хандана уу:

ДОӨБ-ын вэб хуудас: http://www.wipo.int

Хаяг:34, chemin des ColombettesP.O.Box 18,CH-1211 Geneva 20Switzerland

Утас: +41 22 338 90 78Факс: +41 22 338 71 10

Энэхүү товхимлыг англи хэл дээрх эх хувилбарт үндэслэн, бүтээлийн зохиогчийн эрх эзэмшигч болох ДОӨБ-аас зөвшөөрөл авсны дагуу орчуулж, хуулбарласан болно. ДОӨБ-ын Нарийн бичгийн дарга нарын газар нь энэхүү бүтээлийн орчуулга, бүтээлийг өөрчилсөн байдалд аливаа хариуцлага хүлээхгүй.

Орчуулгын бүтээлийг ДОӨБ-Япон Улсын Итгэмжит сангаас санхүжүүлсэн болно. Translation and printing of this publication was financed under the WIPO Japan Funds-in-Trust.

Монгол Улсын Оюуны өмчийн газраас эрхлэн гаргав.

Орчуулсан: Э.Одгэрэл

Хаяг:Оюуны өмчийн газарБага Тойруу 49, Улаанбаатар 46Утас: 327267Факс: 327638Вэб хуудас: www.ipom.mn

ДОӨБ-ын Хэвлэлийн No 903 Мongolian


Documents

Òåõíîëîãè Àìæèëòòàé Ëèöåíçëýõ íü Technology Licensing.pdf · ОЮУНЫ ӨМЧИЙН ХӨРӨНГИЙН МЕНЕЖМЕНТ ЦУВРАЛ 3 ӨМНӨХ ҮГ