Upload
duonganh
View
228
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษา
ขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย
ISSN 0859-0036
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557 เรอง การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
บรรณาธการ: กตตพงศ สนธสมพนธ พมพครงท 1 เดอนพฤษภาคม 2557 จานวน 700 เลม (สงวนลขสทธ)
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) ไดเผยแพร “รายงานทดอารไอ” (มชอเดมวา “สมดปกขาว
ทดอารไอ”) มาตงแตเดอนสงหาคม 2536 โดยคดสรรกลนกรองงานวจยตางๆ มานาเสนออยางเรยบงายเพอ
จดประกายใหเกดการวพากษวจารณ
“รายงานทดอารไอ” มโอกาสรบใชสงคมไทยเปนระยะๆ แบบรายสะดวก อยางไรกตามการเปลยนแปลงทาง
เศรษฐกจ การเมอง และสงคมในปจจบนเปนไปอยางรวดเรวและซบซอนขน “รายงานทดอารไอ” จงจะมาพบกบผอานเปน
รายเดอนดวยรปเลมกะทดรดซงหอหมเนอหาทแนนกระชบ และยงคงนาเสนอเรองราวตางๆ อยางเรยบงายแบบเปน
มตรตอความสนใจใครรของผอานทวไป
นอกจากน จะมการนางานวจยจานวนหนงซงมแนวคดเกยวเนองกนมาจดทาเปน “รายงานทดอารไอ ฉบบพเศษ”
เปนครงคราวดวย
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
3
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ*
บทนา
การศกษาไดรบการคาดหมายใหทาหนาทตางๆ มากมายทงในทางสงคม การเมอง และเศรษฐกจ นบตงแตการชวยใหประชาชนอานออกเขยนไดและคดเปน เรยนรจรยธรรมและความเปนพลเมอง ตลอดจนพฒนาทกษะทางเศรษฐกจ ซงจะชวยเพมความเทาเทยมในสงคมในระยะยาว
จากบทบาทหนาททสาคญหลายประการดงกลาว การศกษาทไมมคณภาพจงกอใหเกดปญหารายแรงตอประเทศ โดยเฉพาะอยางยงในศตวรรษท 21 ซงประชาชนตองการทกษะการคดและการดารงชวตทแตกตางจากอดตทผานมาอยางมนยสาคญ
การแกปญหาคณภาพการศกษาไทย โดยเฉพาะการศกษาระดบพนฐาน เปนเรองทยากเยนแสนเขญยง แมจะมความพยายามปฏรปการศกษามากวา 10 ป ตงแตการปฏรปรอบแรกเมอป 2542 จนมาถงการปฏรปรอบทสองเมอป 2552 เรากยงไมสามารถทาใหคณภาพการศกษาของประเทศดขนไดอยางทวถง ดงจะเหนไดจากโรงเรยนในเขตกรงเทพมหานครมคณภาพโดยเฉลยเมอวดจากการสอบมาตรฐานตางๆ สงกวาโรงเรยนในพนทหางไกลในภมภาค โดยเฉพาะโรงเรยนทมขนาดเลก
การวจยทผานมาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) ชวาสาเหตหลกของปญหาคณภาพการศกษาไทย คอการทระบบการศกษาของไทยในปจจบนเปนระบบทไมเออตอการสรางความรบผดชอบ (accountability) ทงในสวนของการทดสอบ ระบบการประเมนผลโรงเรยนและคร และระบบการเงนเพอการศกษา (education finance)
นอกจากน หลกสตรและตาราเรยนของไทยยงไมสอดคลองกบการพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 (21st Century Skills) ซงมผลทาใหการเรยนการสอน ตลอดจนการสอบ ยงคงเนนการจดจาเนอหามากกวาการเรยนเพอใหมความรความเขาใจอยางแทจรง
การวจยของทดอารไอยงชใหเหนวาใจกลางของปญหาคณภาพการศกษาไทยไมใชการขาดทรพยากร แตเปนการขาด “ประสทธภาพ” ในการใชทรพยากร อนเนองมาจากการขาด “ความ
* สรปจากรายงานฉบบสมบรณของโครงการวจยชอเดยวกน โดย ดร. สมเกยรต ตงกจวานชย และคณะ
เสนอตอสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เมอเดอนมนาคม 2556
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
4
รบผดชอบ” ของระบบการศกษาตอนกเรยนและผปกครอง การรเรมการปฏรปคณภาพการศกษาจงตองมงไปทการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
“ความรบผดชอบ” หมายถงพนธะผกพนในหนาทของคนหรอองคกรตอเปาหมายทไดรบมอบหมาย โดยมระบบทผมอบหมายสามารถตรวจสอบและประเมนผลงาน เพอใหรางวลหรอลงโทษผทไดรบมอบหมายงานได
ในกรณของการศกษา โรงเรยนมพนธะผกพนตามหนาทในการใหความรแกนกเรยนตามทผปกครองมอบหมาย โรงเรยนจงควรมความรบผดชอบตอผปกครอง อยางไรกตาม ในหลายประเทศ รวมทงประเทศไทย รฐมกมบทบาทสาคญในการจดการศกษารปแบบตางๆ เชน จดการศกษาผานโรงเรยนรฐบาล หรออดหนนงบประมาณแกโรงเรยนรฐบาลและเอกชน รฐจงมบทบาทในการรบผดชอบตอผปกครองแทนโรงเรยน
ในเวลาเดยวกน โรงเรยนรฐบาลหรอเอกชนทไดรบการอดหนนจากรฐ กตองรบผดชอบตอหนวยงานรฐ ทงสานกงานเขตพนทการศกษา (สพท.) สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) และกระทรวงศกษาธการ รวมทงตองกากบดแลครใหสอนนกเรยนอยางมคณภาพ
ทงหมดนทาใหเกด “สายความรบผดชอบ” (accountability chain) จากพอแมผปกครองไปยงรฐบาล กระทรวงศกษาธการ สพฐ. และ สพท. ตอเนองไปจนถงโรงเรยนและคร ซงทาใหเกดสายความรบผดชอบ “ผปกครอง-รฐบาล-กระทรวงศกษาธการ-สพฐ.-สพท.-โรงเรยน-คร” ทมความยาวมาก เรยกวา “ความรบผดชอบสายยาว” (long-route of accountability) จงมความเสยงทจะขาดในชวงใดชวงหนงไดงาย
ในระบบการศกษาทสายความรบผดชอบขาด แมผลการเรยนของนกเรยนแยลงเรอยๆ แตจะไมมผใดแสดงความพยายามปรบปรงแกไขอยางเตมท เพราะไมจาเปนตองรบผดชอบตอผใด
แนวทางการสรางความรบผดชอบมอย 2 แนวทางหลก ไดแก การปรบปรงใหสายความรบผดชอบสายยาวเชอมตอกนมากขน ซงมความยงยากมาก เพราะเกยวพนกบการปฏรปการเมองและระบบราชการคอนขางมาก อกแนวทางหนงคอ การทาใหโรงเรยนและครตองรบผดชอบตอผปกครองโดยตรงในสายความรบผดชอบ “ผปกครอง-โรงเรยน-คร” หรอเปน “ความรบผดชอบสายสน” (short-route of accountability)
ทงน การสรางความรบผดชอบสายสนมไดมนยถงการทงภาระหนาทในการสนบสนนและกากบดแลระบบการศกษาโดยรฐ ใหกลายเปนภาระหนาทของผปกครองและสถานประกอบการทงหมด เนองจากในระบบความรบผดชอบสายสน รฐยงมบทบาทหลกในการอานวยความสะดวกและสรางกลไกใหผปกครองและสงคมสามารถกากบและตรวจสอบโรงเรยนไดงายขน ดงเชนการปรบปรงขอสอบมาตรฐานใหมคณภาพและการเปดเผยขอมลผลการสอบระดบโรงเรยน ซงเปนแกนหลกของการสรางความรบผดชอบ เปนหนาทของสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (สทศ.)
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
5
การปฏรประบบการศกษาเพอสรางความรบผดชอบ
ปญหาของระบบการศกษาไทยไมไดเกดจากการขาดแคลนทรพยากรอกตอไป แตเปนปญหาเรองการใชทรพยากรอยางไมมประสทธภาพ กลาวคอ ใชทรพยากรมาก แตผลสมฤทธตา ดงทขอมลชวาในชวง 10 ปทผานมา งบประมาณของกระทรวงศกษาธการเพมขนมากกวา 2 เทา และอยในระดบไมนอยกวาประเทศอนในภมภาคเอเชย (ดภาพท 1 ประกอบ) สวนรายไดตอเดอนของครทมวฒการศกษาระดบปรญญาตรและสอนอยในโรงเรยนรฐบาลกเพมสงขนในชวงป 2546-
2554 ซงถอเปนระดบรายไดทไมนอยกวาอาชพอน (ดภาพท 2 ประกอบ) แตในทางตรงกนขาม ผลคะแนนการทดสอบมาตรฐานของนกเรยนไทย ทงในระดบประเทศและระดบนานาชาต กลบมแนวโนมลดตาลง (ดภาพท 3 ประกอบ)
ภาพท 1 งบประมาณของกระทรวงศกษาธการ และสดสวนงบประมาณการศกษาของไทยเทยบกบประเทศอนในภมภาค
หนวย: แสนลานบาท หนวย: รอยละ
ทมา: สานกงบประมาณ ทมา: ธนาคารโลก
ภาพท 2 รายไดตอเดอนของครวฒปรญญาตรในโรงเรยนรฐบาลเทยบกบผประกอบอาชพอน
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
6
ป 2546 ป 2554 หนวย: บาท/เดอน หนวย: บาท/เดอน
ทมา: การสารวจภาวะแรงงาน สานกงานสถตแหงชาต
ภาพท 3 คะแนนการทดสอบมาตรฐานระดบนานาชาตและระดบประเทศของนกเรยนไทยชนมธยมศกษาปท 6
ทมา: TIMSS (nces.ed.gov/timss and timss.bu.edu), PISA (www.pisa.oecd.org), และ O-NET (www.moe.go.th/data_stat/ and www.niets.or.th.)
รายงานวจยฉบบนตอบโจทยของระบบการศกษาไทยวา ใจกลางของปญหาคอการขาด “ความรบผดชอบ”
ในกรณของระบบการศกษา หวใจสาคญของการปฏรปเพอสรางความรบผดชอบ คอการทาใหสถานศกษามความรบผดชอบโดยตรงตอผปกครองและนกเรยนมากขน โดยโรงเรยนควรมอสระในการบรหารจดการ และผปกครองควรมสทธเลอกโรงเรยนใหลก ตามขอมลคณภาพของโรงเรยนทไดรบการเปดเผยตอสาธารณะ กลาวคอ มการสงเสรมใหเกดระบบ “ความรบผดชอบสายสน” หรอสายความรบผดชอบระหวาง “ผปกครอง-โรงเรยน-คร” โดยไมตองผานรฐบาลเพมมากขน (ภาพท 4)
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
7
กระนน ในอกดานหนงกตองมการปฏรประบบ “ความรบผดชอบสายยาว” หรอสายความรบผดชอบระหวาง “ผปกครอง-รฐบาล-โรงเรยน-คร” ซงมรฐบาลเปนตวคนกลางในระบบ โดยรฐบาลหรอหนวยงานของรฐทเกยวของควรมบทบาทในการเสรมสรางความรบผดชอบของระบบการศกษา เชน การปรบปรงระบบการเงนเพอการศกษา ระบบประเมนผลงานคร และระบบประเมนคณภาพสถานศกษา ในแนวทางทเสรมสรางระบบความรบผดชอบของสถานศกษาตอนกเรยนมากขน (ภาพท 4)
ภาพท 4 กรอบแนวคดเรองความรบผดชอบ
ภาพท 5 แสดงความสาคญของระบบความรบผดชอบในระบบการศกษา กลาวคอ ระบบความรบผดชอบทดเปนปจจยหลกในการสงเสรมใหกระบวนการแปลงทรพยากรนาเขา (inputs)
เปนผลลพธ (outputs) และ/หรอผลไดตอสงคม (outcomes) ใหเปนไปอยางมประสทธภาพและมประสทธผล นนคอมการใชทรพยากรทางการศกษาเพอบรรลผลสมฤทธทางการเรยนรอยางคมคา
ทงน บนเสนทางของการพฒนาคณภาพการศกษาเพอบรรลผลสมฤทธทางการเรยนรทพงปรารถนา ระบบการสรางความรบผดชอบตองทางานรวมกบระบบอนๆ ทมความสาคญไมยงหยอนไปกวากน นนคอ ระบบการเรยนร อนไดแก หลกสตร ตาราเรยน สอและเทคโนโลย และระบบสนบสนนการเรยนร อนไดแก ระบบการบรหารจดการโรงเรยนทเปนอสระ ทงเรองการประเมนคณภาพสถานศกษา การพฒนาคณภาพคร และการมงบประมาณทเพยงพอตอการยกระดบผลการเรยนของนกเรยน รวมถงระบบการชวยเหลอและยกระดบคณภาพนกเรยน คร และสถานศกษา
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
8
ภาพท 5 ‘ความรบผดชอบ’ ในระบบการศกษา
ระบบความรบผดชอบควรถกออกแบบใหมเปาหมายเพอพฒนาคณภาพการเรยนรใหบรรลผลสมฤทธทางการศกษาทพงปรารถนา กลาวคอ เปนระบบเพอมงพฒนาและชวยเหลอ มากกวาระบบเพอมงลงโทษบคลากรทางการศกษาและสถานศกษา เมอตรวจพบวาโรงเรยนใดโรงเรยนหนงเกดปญหา เชน ผลการเรยนของนกเรยนตกตา ตองมกลไกในการชวยเหลอและพฒนาโรงเรยนนนดวย มใชจบลงเพยงแคการลงโทษครและผบรหารโรงเรยน
ในกระบวนการสรางความรบผดชอบใหแกระบบการศกษาไทยเพอใหทางานไดอยางมประสทธภาพ จาเปนตองสรางเงอนไขพนฐานใหเกดขนสามประการ ไดแก
หนง การปฏรประบบขอมลขาวสาร (information reform) หมายถงการผลตและการกระจายขอมลดานสทธและหนาทของฝายตางๆ และขอมลดานทรพยากรนาเขา ผลลพธ และผลสมฤทธทางการศกษา สาหรบการประเมนเพอใหรางวลและปรบปรงพฒนา
สอง การปฏรประบบบรหารจดการโรงเรยน (school-based management reform)
หมายถงการกระจายการตดสนใจไปยงโรงเรยน ใหโรงเรยนมอสระในการบรหารจดการตนเอง (autonomy) ภายใตระบบความรบผดชอบทด
สาม การปฏรปโครงสรางสงจงใจ (incentive reform) หมายถงการเชอมโยงการจางงานหรอผลตอบแทนครและผบรหารโรงเรยนเขากบผลสมฤทธทางการเรยนรของนกเรยนในระดบทเหมาะสม เพอใหครและผบรหารโรงเรยนใสใจในการเปนเจาภาพรบผดชอบในการพฒนานกเรยนอยางแทจรง
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
9
การสรางนกเรยนใหม “ทกษะแหงศตวรรษท 21” ในฐานะเปาหมายของระบบความรบผดชอบ
ระบบความรบผดชอบเพอการพฒนาคณภาพการเรยนการสอนและการชวยเหลอนกเรยน คร และสถานศกษาทมปญหา จกเกดขนไดกตอเมอมการกาหนดเปาหมาย พนธะหนาท เจาภาพในการรบผดชอบพนธะหนาทตางๆ และระบบการประเมนผล เชนนแลว ผมอบหมายจงจะสามารถกากบดแล ตดตาม ประเมนผล และตรวจสอบการทาหนาทของผไดรบมอบหมายได ซงทาใหผมอบหมายและภาครฐสามารถเขาไปรวมชวยเหลอและรวมพฒนาในกรณทผไดรบมอบหมายมความบกพรองในการปฏบตหนาท
คาถามสาคญทจาเปนตองแสวงหาคาตอบเพอสรางระบบความรบผดชอบกคอ ระบบความรบผดชอบถกออกแบบขนเพออะไร รบผดชอบตอใคร และรบผดชอบอยางไร
รายงานวจยฉบบนเสนอคาตอบของคาถามสาคญดงกลาววา ระบบความรบผดชอบควรถกออกแบบขนเพอพฒนาคณภาพการศกษาบนเสนทางของการสรางนกเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 โดยรบผดชอบตอนกเรยนและผปกครอง ผานระบบการใหรางวลและการลงโทษ และผานระบบการใหความชวยเหลอนกเรยน คร หรอสถานศกษาทมปญหา เปาหมายของระบบความรบผดชอบกคอความสามารถในการสรางนกเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 นนเอง
แนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ตงอยบนฐานคดทเชอวารปแบบการศกษาแบบดงเดมในชวงศตวรรษท 20 ซงเนนยาแตการเรยนและการทองจาเนอหาในสาระวชาหลก เชน คณตศาสตร วทยาศาสตร ภาษาศาสตร และสงคมศกษา ไมเพยงพออกตอไปแลวในการดารงชวตและการทางานในโลกศตวรรษใหม ภายใตความทาทายใหม
สาหรบแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 นน ตงตนจากผลสมฤทธทางการเรยนร (learning
outcomes) ทจาเปนสาหรบศตวรรษท 21 โดยใหความสาคญกบการปลกฝง “ทกษะ” (skills) ทจาเปนในศตวรรษท 21 เชน ทกษะในการคดขนสง ทกษะในการเรยนรและนวตกรรม ทกษะชวตและการทางาน ทกษะดานสารสนเทศและการสอสาร ควบคกบ “เนอหา” (contents) ในสาระวชาหลกและความรอนทสาคญในศตวรรษท 21 เชน ความรเรองโลก ความรดานการเงน เศรษฐกจ ธรกจและการเปนผประกอบการ ความรดานพลเมอง ความรดานสขภาพ และความรดานสงแวดลอม ผานหลกสตรทมลกษณะกระชบ (lean curriculum) ชางคด (thinking curriculum) และบรณาการ (interdisciplinary curriculum) เพอสรางนกเรยนทม “คณลกษณะ” (characters) อนพงปรารถนาของโลกศตวรรษท 21 นนคอ รจกคด รกการเรยนร มสานกพลเมอง มความกลาหาญทางจรยธรรม มความสามารถในการแกปญหา ปรบตว สอสาร และทางานรวมกบผอนไดอยางมประสทธผลตลอดชวต ดงแสดงในภาพท 6
นอกจากน การเรยนรในศตวรรษท 21 ยงตองมการผสมผสานเทคโนโลยเขากบเนอหาและวธการสอน (pedagogy) โดยใชเทคโนโลยสนบสนนทฤษฎการเรยนรแบบใหมในการพฒนาเนอหา
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
10
และทกษะแบบใหม เทคโนโลยเพอการเรยนรในศตวรรษท 21 ควรมคณลกษณะทมชวต มพลวต มปฏสมพนธ เชอมตอและมสวนรวม ใชสอผสมอยางหลากหลาย ปรบเปลยนตามความสามารถและระดบของผเรยน มเนอหาทไมยดตดกบตวสอ เลอกประกอบเนอหาไดเอง คนหา-แกไข-จดบนทกได เกบประวตการเรยนรอยางเปนระบบ และมระบบการประเมนผลการเรยนรทรวดเรวและตอเนอง
ภาพท 6 เปาหมายของการเรยนรในศตวรรษท 21
การปฏรประบบการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ ภายใตแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21
รายงานวจยฉบบนเสนอวา หวใจสาคญของการปฏรประบบการศกษาอยทการสรางระบบความรบผดชอบเพอพฒนาคณภาพการศกษาตามแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 โดยใหโรงเรยนมความรบผดชอบโดยตรงตอผปกครองและนกเรยนมากขน โดยโรงเรยนควรเปนหนวยหลกในการพฒนาคณภาพการศกษา และมอสระในการบรหารจดการ ไมวาจะเปนเรองของการออกแบบหลกสตร วธการสอน และวธการวดผลตามแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ใหสอดคลองกบวสยทศนและเจตนารมณของโรงเรยน รวมถงตอบสนองตอสภาพปญหาและความตองการของชมชน ตลอดจนการฝกอบรมและการพฒนาคร และการประเมนคณภาพสถานศกษาภายใน โดยมการปฏรประบบการจดทา และเผยแพรขอมลเกยวกบคณภาพของสถานศกษาตอสาธารณะ เพอเปนพนฐานสาหรบการตดสนใจของผปกครองในการคดเลอกโรงเรยน
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
11
นอกจากการสรางระบบความรบผดชอบโดยตรงแลว การปรบหลกสตร สอการเรยนร และการพฒนาคร กยงคงเปนหวใจสาคญของการปฏรประบบการศกษา เพราะระบบในปจจบนยงไมเอออานวยใหเกดการเรยนรตามแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 แตการปฏรประบบการเรยนรเพอใหนกเรยนสามารถเรยนรไดอยางเหมาะสมกบบรบทของศตวรรษท 21 จาเปนตองลงมอทาควบคไปกบการปฏรปดานอนๆ เชน การสรางระบบความรบผดชอบดงทไดกลาวไป รวมถงการลดความเหลอมลาของคณภาพการศกษา โดยจดสรรงบประมาณใหกบพนททมปญหาทางเศรษฐกจและสงคมมากขน และสรางระบบใหความชวยเหลอโรงเรยน คร และนกเรยนทมปญหา
ทงน การปฏรประบบการศกษาตองดาเนนการรวมกนทง 5 ดาน (ดภาพท 7 ประกอบ) ไดแก (1) การปฏรปหลกสตร สอการเรยนร และเทคโนโลย (2) การปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยน (3) การปฏรประบบการพฒนาคณภาพคร (4) การปฏรประบบการประเมนคณภาพสถานศกษา และ (5) การปฏรประบบการเงนเพอการศกษา
ภาพท 7 การปฏรป 5 ดาน เพอพฒนาการเรยนรในศตวรรษท 21
โดยการปฏรปนนตองดาเนนไปทงสองระดบ คอ “ระดบประเทศ” ทมงตอบโจทยดานการ
สรางความรบผดชอบโดยบทบาทของรฐเปนสาคญ และ “ระดบสถานศกษา” ทมงตอบโจทยดานความเปนอสระของโรงเรยนในฐานะหนวยหลกของการจดการเรยนการสอนและการพฒนาคณภาพการเรยนการสอนเปนสาคญ
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
12
(1) การปฏรประบบการศกษาในระดบประเทศ
แนวทางการปฏรประบบการศกษาในระดบประเทศมงเนนไปทการสรางระบบความรบผดชอบเปนสาคญ โดยรฐปรบบทบาทมาเปนผกากบดแลคณภาพของระบบการศกษา
ในการน จดเรมตนของการปฏรประบบการศกษาเพอสรางความรบผดชอบ คอการปฏรประบบการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศ (standardized test) ใหเปนการทดสอบวดความรความเขาใจและทกษะ (literacy-based test) ซงสอดคลองกบแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 มากกวาการทดสอบทมงวดความรในเนอหาวชาตามหลกสตรดงทเปนอยในปจจบน
เพอสรางความรบผดชอบในระบบการศกษา ผลการสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมจะถกนาไปใชในการประเมนผลงานของคร การประเมนคณภาพสถานศกษา และการประเมนผลผบรหารสถานศกษา นอกจากนนตองมระบบรายงานผลการสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมและผลการประเมนครและสถานศกษาตอผปกครอง สานกงานเขตพนทการศกษา และสาธารณชน เพอใหผปกครองสามารถคดเลอกโรงเรยนจากขอมลเหลานนได การตดตามและตรวจสอบการดาเนนงานของสถานศกษา การพฒนาคณภาพและเขาชวยเหลอนกเรยน คร และสถานศกษาทมปญหา การใหรางวลผบรหารโรงเรยน และการจดสรรงบประมาณดานอปสงค (งบอดหนนรายหว)
กระบวนการสรางความรบผดชอบทงหมดนมเปาหมายสดทายคอเพอใหเกดการพฒนาคณภาพการจดการเรยนการสอน โดยสรางผเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 ดงแสดงในภาพท 8
(2) การปฏรประบบการศกษาในระดบสถานศกษา
แนวทางการปฏรปการศกษาในระดบสถานศกษาถอวาโรงเรยนเปนศนยกลางในการปรบเปลยน โดยโรงเรยนตองทาหนาทเปนหนวยหลกของการจดการเรยนการสอนและการพฒนาคณภาพการเรยนการสอน เงอนไขทจาเปนของการปฏรปคอโรงเรยนตองมความเปนอสระในการบรหารการศกษา โดยไดรบงบประมาณและการสนบสนนทางวชาการทเพยงพอจากรฐ
การปฏรปการศกษาในระดบสถานศกษาเนนไปทการพฒนาคณภาพของการจดการเรยนการสอนเปนสาคญ ภายใตหลกความยดหยน ความหลากหลาย ความมพลวต การมสวนรวมจากผปกครองและชมชน ความสามารถในการตอบสนองความตองการของผเรยนและชมชน และการมสภาพแวดลอมทางการศกษาทเออใหเกดการเรยนรและการพฒนา ดงแสดงในภาพท 9
ภาพท 8 แนวทางการปฏรประบบการศกษาในระดบประเทศ
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
13
ภาพท 9 แนวทางการปฏรประบบการศกษาในระดบสถานศกษา
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
14
ขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการศกษาขนพนฐาน
รายงานวจยฉบบนนาเสนอขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการศกษา 5 ดานใหเกดความรบผดชอบ ภายใตแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ดงน
การปฏรปหลกสตร สอการเรยนร และเทคโนโลย
รายงานวจยฉบบนชใหเหนวา หลกสตร สอการเรยนร และเทคโนโลยของระบบการศกษาไทยยงมชองวางในการปรบปรงใหสอดคลองกบแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21
ในสวนของการวเคราะหหลกสตรแกนกลางของไทย พบวา (1) หลกสตรยงขาดวสยทศนและเปาหมายทชดเจนในการพฒนาผลสมฤทธตามแนว
ทางการเรยนรในศตวรรษท 21 (2) องคประกอบหลายสวนในหลกสตรยงไมไดรบการออกแบบใหสงเสรมการพฒนาทกษะ
แหงศตวรรษท 21 ตามแนวคด “หลกสตรกระชบ” “หลกสตรชางคด” และ “หลกสตรบรณาการ” (3) โครงสรางเวลาเรยนกาหนดเวลาเรยนอยางเครงครดตามสาระการเรยนร และกาหนด
จานวนชวโมงเรยนตามขอบงคบของหลกสตรมากเกนไป ซงขดแยงกบแนวคด “สอนใหนอยลง เรยนรใหมากขน” และ
(4) ตวชวดมลกษณะองเนอหาคอนขางมากในหลายสาระการเรยนร ซงทาใหเนอหาในหลกสตรมลกษณะแยกสวน และไมสนบสนนการพฒนาทกษะเทาทควร
ในสวนของการวเคราะหสอการเรยนร (หนงสอเรยนและสอแทบเลต) พบวา (1) หนงสอเรยนของไทยถกออกแบบมาโดยตอบสนองกบตวชวดรายชนปเปนหลก สงผล
ใหหนงสอเรยนหลายสาระวชามลกษณะทคลายคลงกน ครอบคลมเนอหาคอนขางมากและมความซาซอน เนอหามลกษณะแยกขาดมากกวาบรณาการ และยงไมประยกตใชวธการสอนทเนนการพฒนาทกษะมากกวาเนอหา และ
(2) สอแทบเลตยงใชเทคโนโลยสมยใหมในการสนบสนนเนอหาและวธการสอนไดไมดเพยงพอ เชน การปรบเปลยนเนอหาใหทนสมยตลอดเวลา การนาเสนอเนอหาแบบมปฏสมพนธและการใชสอผสม ตลอดจนการสนบสนนวธการเรยนรผานเครอขาย เปนตน
สาหรบขอเสนอเชงนโยบายดานการปฏรปหลกสตร รายงานวจยฉบบนเสนอวาใหตงทกษะแหงศตวรรษท 21 เปนเปาหมายหลก แลวออกแบบองคประกอบทงหมดของหลกสตรแกนกลางใหยดโยงกบเปาหมายในการพฒนาทกษะและความรเชงบรณาการทจาเปนในศตวรรษท 21 เปนสาคญ โดยเฉพาะในสวนของตวชวดทควรปรบใหองผลลพธในดานการพฒนาทกษะเปนหลก นอกจากนน หลกสตรควรใหความสาคญกบความรเชงบรณาการ รวมถงไมครอบคลมเนอหามากจนเกนไป แตเนนแนวคดหลกและคาถามสาคญ
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
15
ขณะเดยวกน หลกสตรควรมความยดหยน โดยใหแตละโรงเรยนสามารถพฒนาหลกสตรใหสอดคลองกบบรบทของตนได ทงน ควรลดจานวนชวโมงการเรยนในหองเรยน และใชวธการสอนทหลากหลาย เหมาะกบการพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 เชน การเรยนรผานโครงงานและการแกปญหา
ในสวนของขอเสนอเชงนโยบายดานการปฏรปสอการเรยนร รายงานวจยฉบบนเสนอวา สพฐ. ควรปรบหลกเกณฑในการตรวจรบรองหนงสอเรยน โดยใหอสระกบสานกพมพในการตความหลกสตรมากขน เชน อางองทตวมาตรฐานการเรยนรมากกวาตวชวดทระบรายละเอยดในเชงเนอหามากเกนไป หรอปรบตวชวดใหองทกษะมากขน วธการดงกลาวจะชวยทาใหการออกแบบหนงสอสามารถเนนไปทแนวคดหลกมากกวาครอบคลมเนอหาทลนเกน นาเสนอความรเชงบรณาการ และออกแบบกจกรรมการเรยนทเนนการพฒนาทกษะมากกวาเนอหา
สวนการพฒนาสอแทบเลตนนควรใชความสามารถของเทคโนโลยมาชวยสนบสนนประสบการณการเรยนรแบบใหม ทงดานเนอหาและวธการเรยนการสอน เชน มการใชเทคโนโลยนาเสนอเนอหาอยางทนสมย มปฏสมพนธ มสวนรวม และใชสนบสนนการเรยนรในรปของการสรางความรดวยตนเอง (constructivism) และการเรยนรผานเครอขาย (connectivism)
การปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยน
รายงานวจยฉบบนชใหเหนวาระบบการวดและประเมนผลการเรยนในปจจบน ซงเนนการทดสอบเปนหลก ไมสามารถนาพานกเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 ได เนองจากขอสอบสวนใหญมลกษณะทองจาและมงเนนแตเนอหา ไมสงเสรมการคดวเคราะหและการวพากษ อกทงไมชวยเสรมสรางทกษะอนทจาเปน เชน ความคดสรางสรรคและการทางานเปนทม
หากกลาวถงระบบการสอบเขามหาวทยาลยกยงคงมปญหาหลายประการ เชน คณภาพของขอสอบ เนอหาของขอสอบไมสมพนธกบการเรยนในหองเรยน นกเรยนตองพงพาการเรยนพเศษอยางหนก เพอฝกฝนเทคนคการทาขอสอบ
นอกจากนน การทดสอบมาตรฐานระดบประเทศยงไมมการออกแบบระบบการจดเกบและเปดเผยขอมลการสอบ เชน คะแนนสอบ และขอมลพนฐานอนๆ เชน สภาวะทางเศรษฐกจและสงคมของนกเรยน อยางเปนระบบและมคณภาพ ทาใหเสยโอกาสในการจดเกบขอมลทจาเปนสาหรบการสรางความรบผดชอบและการวางแผนเชงนโยบาย
รายงานวจยฉบบนมขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยนในสองระดบ ทงในระดบประเทศ เพอสรางความรบผดชอบ และในระดบโรงเรยน เพอพฒนาคณภาพของผเรยน
ในระดบประเทศ รายงานวจยฉบบนเสนอใหมการปฏรประบบการทดสอบมาตรฐานในระดบประเทศ โดยปรบจากระบบ O-NET และอนๆ ในปจจบน เปนการทดสอบเพอวดความรความเขาใจและทกษะ (literacy-based test) ซงสามารถประยกตเนอหาเขากบโจทยในชวตประจาวนได
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
16
นกเรยนตองใชความเขาใจและความสามารถในการประยกตเพอทาขอสอบ มากกวาใชความจาหรอการใชเทคนคการทาขอสอบ โดยปราศจากความเขาใจทแทจรง และนาผลการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมนไปสรางความรบผดชอบในระบบการศกษา เชน การประเมนผลงานของคร การประเมนสถานศกษาเพอพฒนาคณภาพและชวยเหลอสถานศกษาทมปญหา และการประเมนผลและใหรางวลแกผบรหารสถานศกษา
ทงน การทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมควรมลกษณะเปนการสอบแบบกลมประชากร (census-based test) หรอการกาหนดใหนกเรยนทกคนตองสอบ เปนการประเมนผลแบบรวบยอด (summative test) และมผลไดเสยสง (high-stake test) เชน กาหนดใหเปนการสอบไล (exit exam) สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 มธยมศกษาปท 3 และมธยมศกษาปท 6 โดยการออกแบบขอสอบเพอวดความรความเขาใจและทกษะน ตองดาเนนการโดยผเชยวชาญดานการวดและประเมนผล รวมกบครผสอนในวชานนๆ โดยยดถอคณภาพของขอสอบเปนสาคญ รวมถงพฒนาการจดทาคลงขอสอบ (item bank) และการพฒนาระบบศนยคอมพวเตอร เพอการจดสอบทนทเมอตองการ (on demand assessment) โดยการออกแบบขอสอบควรมการสรางชดคาถามรวม (common items) ระหวางรอบการสอบตางๆ เพอใหสามารถวเคราะหผลสมฤทธของนกเรยนในระดบชาตโดยเปรยบเทยบพฒนาการระหวางปได
นอกจากนน ควรจดใหมการปฏรประบบการจดเกบขอมลการสอบ การเปดเผยและการรายงานผลการสอบและการวเคราะหตอสาธารณะ เพอเปนฐานขอมลในการกาหนดนโยบายของรฐและการเลอกสถานศกษาของผปกครอง เชน การจดเกบขอมลตวแปรดานสภาพเศรษฐกจและสงคมของนกเรยนและผปกครอง รวมถงขอมลของครและโรงเรยน นอกเหนอไปจากคะแนนสอบของนกเรยนแตละคน โดยเมอไดผลการสอบแลว ตองสามารถนาขอมลเหลานไปสรางบทวเคราะหเชงคณภาพและเชงสถตทไดมาตรฐาน สามารถนาไปใชประโยชนในการวนจฉยปญหา พรอมทงวางแผนการพฒนาการศกษาสาหรบอนาคต โดยเปดโอกาสใหสาธารณชนสามารถเขาถงขอมลทผานการลบขอมลสวนตวของบคคลแลว ในลกษณะเดยวกนกบขอมลของสานกงานสถตแหงชาต เพอนาไปใชวเคราะหและตดสนใจดานการศกษา
สวนในระดบโรงเรยน รายงานวจยฉบบนเสนอใหมวธการวดและประเมนผลทหลากหลาย เชน การใชระบบแฟมงาน โครงงาน การสอบวดความร และการแกไขปญหาในชวตจรง ในทางทชวยพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกเรยน การประเมนผลการเรยนในระดบโรงเรยนควรเปนการประเมนผลเพอเสรมสรางการเรยนรและวเคราะหผเรยน (formative assessment) ซงเปนการประเมนผลเพอพฒนาการเรยนการสอนตลอดเสนทางการเรยนร และหากเปนไปได ควรใชเทคโนโลยเปนตวชวยใหการประเมนเปนไปอยางมประสทธภาพมากขน เชน ใชระบบ computer
adaptive test หรอระบบการประมวลผลเพอเพมความรวดเรวในการสงผลสะทอนกลบไปยงนกเรยน
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
17
การปฏรประบบการพฒนาคณภาพคร
รายงานวจยฉบบนศกษาวเคราะหระบบการพฒนาคณภาพครในสองมต ไดแก ระบบการฝกอบรมคร และระบบการประเมนสมรรถนะและผลงานครเพอใหผลตอบแทน
ในสวนของระบบการฝกอบรมคร รายงานวจยฉบบนชวาสภาพปญหาสาคญในปจจบนคอรฐมบทบาทอยางมากในการจดหาผจดการอบรมและจดทาเกณฑรบรองหลกสตร ทาใหหลกสตรการฝกอบรมครไมสอดคลองกบปญหาทครและโรงเรยนเผชญ การอบรมสวนใหญเปนการฟงบรรยายมากกวาการฝกปฏบต รวมทงยงขาดระบบตดตามและสนบสนนใหมการนาความรไปใช จงทาใหการอบรมสนสดเพยงขนตอนการสรางและถายทอดความร แตไปไมถงขนตอนการนาความรไปปฏบต การฝกปฏบต และการทบทวนและแลกเปลยนเพอแกไขปญหาจากการปฏบต อกทงผลการประเมนคณภาพครและโรงเรยนไมไดถกนามาใชในการประเมนคณภาพของการฝกอบรมคร
ในสวนของระบบการประเมนสมรรถนะและผลงานครเพอใหผลตอบแทน รายงานวจยฉบบนชวาสภาพปญหาสาคญในปจจบนคอ ระบบผลตอบแทนครไมไดขนอยกบผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน ทาใหครขาดความรบผดชอบตอผเรยนในเชงระบบ สาหรบการเลอนขนเงนเดอนคร แมใหนาหนกดานผลงานการปฏบตงานหรอผลงานตอผเรยนถงรอยละ 60 แตในแบบประเมนกลบไมปรากฏวาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนเปนหนงในตวชวด สวนการเลอนวทยฐานะ ผลการเรยนของนกเรยนมนาหนกเพยงรอยละ 10 ของคะแนนทงหมด โดยคะแนนผลสอบมาตรฐานของนกเรยนมนาหนกเพยงรอยละ 3.3 ของคะแนนทงหมด
กลาวสาหรบขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการพฒนาคร รายงานวจยฉบบนเสนอวา ในสวนของระบบการฝกอบรมคร รฐตองปรบบทบาทจากผจดหา เปนผกากบดแลคณภาพและการจดการความร และปรบเปลยนใหโรงเรยนเปนหนวยพฒนาหลกแทนทรฐ โดยใหโรงเรยนไดรบการจดสรรงบประมาณและมอานาจในการตดสนใจเลอกหลกสตรและผอบรม เพอใหสอดคลองกบความตองการและสภาพปญหาทตนเผชญ อกทงจดใหมระบบการนาผลการประเมนสมรรถนะครมาประเมนคณภาพการฝกอบรมดวย
นอกจากนน ระบบการฝกอบรมครตองใหความสาคญกบขนตอนการนาความรไปสการปฏบตจรง การฝกปฏบต และการทบทวนและแลกเปลยน เพอแกไขปญหาจากการปฏบต รวมถงการสรางระบบพฒนาครใหม โดยใหครวทยฐานะสงเขามามสวนรวมในการพฒนาครใหม และการสนบสนนใหเกดระบบชมชนเรยนรทางวชาการรวมกน (Professional Learning Community)
ในสวนของขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรปการประเมนสมรรถนะและผลงานครเพอใหผลตอบแทน รายงานวจยฉบบนเสนอใหการเลอนขนเงนเดอนและวทยฐานะของครสวนหนงขนอยกบพฒนาการของผลการทดสอบมาตรฐานแบบใหมของนกเรยน (โดยคานงถงระดบตงตนของคะแนน) เพอใหครมความรบผดชอบตอการพฒนาคณภาพนกเรยนมากขน เชน การเลอนขนเงนเดอนคร อาจกาหนดใหมการประเมนดานผลงานคร ซงวดดวยพฒนาการของผลการทดสอบมาตรฐานแบบใหมของนกเรยน ดานสมรรถนะการสอนของคร โดยประเมนจากการสงเกตการณ
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
18
รวมกบการพจารณาเอกสาร และดานการทางานตามภาระงาน โดยมนาหนกการประเมนเทากนทงสามดาน
ทงน รายงานวจยฉบบนเสนอวา การประเมนสมรรถนะการสอนของครในระดบโรงเรยน ควรเปนการประเมนดวยการสงเกตการณจากผบรหารโรงเรยน สวนการประเมนสมรรถนะการสอนในการเลอนวทยฐานะ ควรเปนการประเมนจากบคคลภายนอก เชน กระทรวงศกษาธการ หรอสานกงานเขตพนทการศกษา
นอกจากนน ควรกาหนดใหมการประเมนเพอคงสภาพวทยฐานะทก 5 ป และใหครวทยฐานะสงมบทบาทในการรวมพฒนาครใหม โดยอาจใหพฒนาการของครใหมในความดแล เปนหนงในตวชวดสาหรบการประเมนเพอเลอนวทยฐานะ อกทงควรมการปรบลดงานธรการของคร เพอใหครทมเทใหกบหนาทในการสอนไดอยางเตมท
การประเมนคณภาพสถานศกษา
ในปจจบนการประเมนคณภาพสถานศกษากระทาผานระบบการประเมนคณภาพภายนอก ภายใตการดแลของสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) เปนหลก ระบบการประเมนคณภาพภายนอกดงกลาวมปญหาหลายประการในปฏบตการจรง ตวอยางเชน ผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนมนาหนกเพยงรอยละ 20 ของคะแนนทงหมด และวดจากสดสวนของนกเรยนทผานขดจากดลาง ซงอยในระดบคอนขางตา ผประเมนมปญหาดานคณภาพและความเปนมออาชพ และทรพยากรในการประเมนมจากด ในขณะทตองประเมนสถานศกษาจานวน 35,000 แหงภายในเวลา 5 ป
นอกจากนยงมปญหาดานตวชวดอนๆ ไดแก ตวชวดมมากเกนไป จนเปนภาระดานเอกสารของโรงเรยน และเกดกรณการตกแตงเอกสารอยทวไป ตวชวดมความเปนนามธรรมสง ทาใหวดผลลพธและตรวจสอบความถกตองไดยาก จงตองหนมาวดดานกระบวนการแทนทผลลพธ และตวชวดไมสอดคลองกบบรบทของโรงเรยน เปนตน
สาหรบการประเมนคณภาพภายในโดยสถานศกษาเองกยงมปญหาในเชงคณภาพ โดยมงกระทาเพอสนบสนนระบบประเมนคณภาพภายนอกมากกวาจะเปนไปเพอพฒนาคณภาพการเรยนการสอนในโรงเรยน กระนนกตาม การประเมนคณภาพภายนอกยงเชอมโยงการใชประโยชนจากการประเมนคณภาพภายในไดไมดพอ เชน ผประเมนภายนอกไมไดรบรายงานการประเมนคณภาพภายในกอนออกตรวจประเมนโรงเรยน เปนตน
รายงานวจยฉบบนนาเสนอขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบประเมนคณภาพสถานศกษา โดยชวาระบบการประเมนคณภาพสถานศกษาควรใชการประเมนคณภาพภายในของโรงเรยนเปนหนวยหลกในการประเมนเพอพฒนาคณภาพ โดยสะทอนใหเหนจดแขงและจดออนของสถานศกษาตามทเปนจรงแบบไมมงตดสน แตมบทบาทในการชปญหาเพอแกไขปรบปรง ในการน โรงเรยนแตละแหงควรใหความสาคญกบการประเมนคณภาพภายในและการจดทารายงาน
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
19
ประเมนคณภาพตนเอง (self-assessment report: SAR) พรอมทงมงพฒนาระบบการประเมนคณภาพภายใน และเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยของโรงเรยนมสวนรวมในกระบวนการประเมนคณภาพภายใน
นอกจากน การประเมนคณภาพภายในควรเนนการประเมนกระบวนการเรยนการสอน คณลกษณะของผเรยน เชน ความเปนพลเมอง ความมจรยธรรม รวมถงการประเมนหนาทดานการสนบสนนการศกษาของโรงเรยน เชน การพฒนาชมชน การสรางระบบใหผปกครองมสวนรวมในการบรหารจดการโรงเรยน เปนตน
สวนระบบการประเมนคณภาพสถานศกษาภายนอกของ สมศ. ควรถกปรบใหเปนเพยงหนวยเสรม ในแงของการประเมนเพอพฒนาคณภาพการเรยนการสอน โดย สมศ. ควรปรบบทบาทเปนหนวยสนบสนนดานการจดการและเผยแพรความรเกยวกบการประเมนใหแกโรงเรยน กาหนดกฎกตกาขนตาเทาทจาเปน เพอกากบคณภาพของการประเมนคณภาพภายในของโรงเรยน
นอกจากน สมศ. ควรมงเนนบทบาทในการประเมนเพอสรางความรบผดชอบ โดยใชการประเมนตามระดบปญหา (risk-based inspection) เพอแยกโรงเรยนทมปญหามาใหความชวยเหลอดานการพฒนาคณภาพ โดยคดแยกจากคะแนนการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมของนกเรยน รวมถงมบทบาทในการประเมนเฉพาะเรอง (thematic inspection) โดยเลอกบางประเดน เชน การใชเทคโนโลยประกอบการเรยนการสอน หรอสมประเมนในระดบพนทหรอประเทศ เชน โรงเรยนทอยในเขตพนทหางไกลและขาดแคลนทรพยากรทางการศกษา เปนตน
การปฏรประบบการเงนเพอการศกษา
รายงานวจยฉบบนพบวาปญหาดานการเงนในระบบการศกษาในปจจบนคอ งบประมาณสวนใหญจายไปยงดานอปทาน (สถานศกษา) มากกวาดานอปสงค (งบอดหนนรายหว) ซงไมเออตอการสรางความรบผดชอบ และโรงเรยนรฐไดรบเงนอดหนนตอหวมากกวาโรงเรยนเอกชนเปนเทาตว อกทงเงนอดหนนดงกลาวกไมชวยลดความเหลอมลาระหวางโรงเรยนในเขตรารวยและเขตยากจนเทาทควร
ขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการเงนเพอการศกษาของรายงานวจยฉบบนกคอ แนวทางการปฏรปควรมวตถประสงคเพอสรางความรบผดชอบและลดความเหลอมลาระหวางพนทควบคกนไป ผานสตรการจดสรรงบประมาณของรฐทคานงถงสภาพเศรษฐกจและสงคมในแตละพนททแตกตางกน และใหงบประมาณอยางเพยงพอตอการพฒนานกเรยนใหขามผานมาตรฐานขนตาตามทกาหนดเปนเปาหมายไวได
ตวอยางของวธการจดสรรเงนอดหนนตามแนวทางสรางความรบผดชอบและลดความเหลอมลาระหวางพนท เชน มการกาหนดเปาหมายคะแนนการทดสอบมาตรฐานขนตาของนกเรยน และจดสรรเงนอดหนนจานวนมากกวาใหแกโรงเรยนในเขตพนทดอยโอกาส เพอลดความเหลอมลาดานทรพยากร จากนนจงนาขอมลผลการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมของนกเรยนท
รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557
การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ
20
เกดขนจรงมาเทยบกบคะแนนเปาหมายทกาหนดไวในตอนตน เพอประเมนผลการทางานของผบรหาร และใหรางวลในกรณทผบรหารสามารถดาเนนงานไดตามเปาหมาย
ควรกลาวดวยวา รายงานวจยฉบบนคนพบขอมลเชงประจกษทนาสนใจวา แมทผานมา งบการใชจายดานการศกษาตอหวของภาครฐจะมลกษณะกาวหนาอยแลว คอเดกฐานะไมดไดรบเงนชวยเหลอจากรฐมากกวาเดกฐานะดกวา แตหากตองการใหนกเรยนบรรลผลสมฤทธทางการศกษาทดขน รฐจาเปนตองจดสรรเงนรายจายเพอการศกษาใหมลกษณะทกาวหนามากกวาเดม
นอกจากน ในระยะยาว รฐควรปรบเปลยนระบบการเงนเพอการศกษาไปสระบบการเงนดานอปสงคใหมากขน ผานสตรการจดสรรเงนอดหนนรายหวทคานงถงความเปนธรรม สทธในการเลอกสถานศกษาของผปกครองและนกเรยน และแรงกดดนใหเกดการแขงขนเพอพฒนาคณภาพของผเรยน จะชวยเพมระดบความรบผดชอบใหแกระบบการศกษา ทงน รฐตองเขามามสวนชวยเหลอในการยกระดบคณภาพการศกษาของโรงเรยนทมปญหาและขาดแคลนทรพยากร เพอใหการแขงขนเปนไปอยางเทาเทยมกนมากขน
เมอสภาพการแขงขนในการใหบรการการศกษามความเทาเทยมกนมากขน ระบบความรบผดชอบกจะทางานไดดยงขน