ºoLµn¬B£oLiRnB�‾Ê

سياسي/ علوم ارشد كارشناس و پژوهشگر /#

توحيدمحرمي#

اسـتحكام و سـ�مت كـنندة تـضمين حـاكـمان پاسخگويي و نظارتپذيري

بعد دو اس�مينظارتدر جمهوري نظام اساسدر همين بر بود/ خواهد حاكميت

از يكي ملت خبرگان قانوني نظارت و است جدي توجه مورد بيروني و دروني

است/ بيروني نظارت مؤثر راهكارهاي

جامعه و حاكم فساد موجبات نشده نظارت قدرت كه است اين مفروضمقاله

نهادينه نظارت لذا نميكند كفايت ولي Dزم, دروني نظارتهاي ميكند, فراهم را

است/ Dزم حكومت و حاكم بر بيروني شدة

مسؤوليت, قدرتو موضوعات: مبانينظريمسأله, بحثاز پساز نويسنده

هيأت در عضويت شرايط خبرگان, مجلس تحقيق هيأت خبرگان, نهاد تأسيس

است/ داده قرار بررسي مورد را تحقيق, هيأت وظايف و تحقيق

انـجام <حسـن بر خبرگان نظارت اصل پيشنهاد جريان ادامه, در نويسنده

موافـق و مخالف نظرات و اساسي قانون بازنگري شوراي در رهبري> وظايف

يرهبرنگارخب

تارظن

٨٧

نشست/ بررسي به را پيشنهاد سرانجام و آن پيرامون

شناختناصلنظارتلزوما رسميت به كه باوراست اين بر نتيجهگيري مقام در نگارنده

و احتياط باب از بلكه نيست, كند تزاحم ايجاد كه رهبري امور در ناظري قراردادن و دخالت

بود/ خواهد احتمالي حوادث و خطرات كنندة پيشگيري و است اطمينان بردنضريب Dبا

Ê

مقدمه +

فـراهـم بشـري جوامـع در را حكومتها دوام و پايداري همواره كه مهم, مؤلفههاي ازو پـويايي افـزايش مـوجب كـه است حـاكـمان <پـاسخگويي> و <نظارتپذيري> ميآورد,مـفاسد بـرابـر در حكـومت ايمني ميباشد/ نيز حاكميت استحكام و س:مت تضمينكنندةشده طراحي آن براساس هم حكومتي اشكال كه ويژگيهايياست از آن, بودن ونظارتپذيرحكـومت است/ دمـوكراسـي و مـردمساDر نـظامهاي طـرفداران دDيـل جــمله از و استانـحراف و فسـاد احـتمال مـدني, و سـاختاري نـظارتي, مكـانيسمهاي تـعبية با دموكراسيدر حـاكـمان ميرساند/ مرتبه پايينترين به را جامعه رهبران و قدرتمندان و مقاماتحاكمخود عموميجامعه نيازهاي و عامه مصالح تأمين مكلفبه وظايفشان, مسؤوليتو محدودةخـواهـند مؤاخذه گيرند كار به قانون و غيرحق به را خود زمامداري قدرت اگر و ميباشندبـپردازد را آن تـاوان بـايد آيـد, وارد جـامعه بـه قـدرتمندان سوي از زياني و خطا اگر شد/سـاختار در مـؤثر نظارتي ابزارهاي و شيوهها كارگيري به با مگر نميشود محقق واينمهم

حكومت/ و نظاماست/ شده مطرح بيروني و دروني بعد دو در نظارت مسألة اس:مي جمهوري نظام درلزوم تأيـيد ضـمن سـخناني در خـامنهاي اللـه آيت حـضرت اس:مي, انق:ب معظم رهبرحاكمان و برافراد بيروني نظارت كنندة تأمين كه را مؤلفههايي به توجه دروني, نظارتهاي

ميگويد: دانسته, اهميت با بسيار را حكومت نيز و جامعه مقدارت بر

انسـانها تـخلف از مـانع حق, محضر در حضور احساس و دروني نظارت ///>نظارت بنابراين, ندارد/ وجود كافي قدر به انسانها همة در عامل اين اما ميشود,

١٣٧٥ اسفند ١٧ تاريخ در خامنهاي الله آيت حضرت انق.ب, رهبر سخنان از /١

است/>١ بشري جوامع تمامي مسائل اهم از بيروني

موسرةماش.مهدازليسا

٨٨

مـصونيت مـيزان افـزايش براي تاكنون كه نظارتي, نظاممند و شده نهادينه شيوههاي ازنـظارت از: ميتوان است, شده اجرايي بعضا و مطرح اس:مي جمهوري نظام در حكومتبرد نام و/// بيعت و پيمان به تقيد عمومي, افكار به توجه لزوم مردم, منتخب خبرگان قانونيدر مشـخصا آنـچه و مـيطلبد را گـانه جـدا مـجالي موضوعات, اين از يك هر بررسي كهمـنتخب خـبرگان قانوني نظارت بحث پرداخت, خواهيم آن از بحث و طرح به ايننوشتارشـوراي اول, اسـاسي قـانون تـدوين و تـهيه جريان در كه ميباشد جامعه رهبري بر ملتبـه را جـدي مـباحث اول, خـبرگان ويـژه بـه خـبرگان, مـجلس و اسـاسي قانون بازنگري

است/ همراهداشتهو حـاكـم فساد موجبات نشده, نظارت و رها قدرت :gاو كه است اين ما فرض اكنوناست Dزم iوجدان و اخ:ق تقوا, kعدالت, دروني نظارتهاي ثانيا: ميكند/ فراهم را جامعهمراجعي توسط حكومت و حاكم بر بيروني شدة نهادينه نظارت لزوم و نميكند كفايت اماخواهيم سعي بحث اين در ما داد/ خواهد تشكيل را ما فرضية مردم منتخب خبرگان چونبـيان هست, كـه آنگونه را مطروحه مباحث موضوع, حساسيت و پيچيدگي به توجه كردبادر اسـ:مي جـمهوري نـظام آيـندة بـه دورانـديشانه نگرشي با است اميد و كنيم وبررسيكـه مسـائلي و مـوضوعات كـرد؟ حكـومت بـايد چگـونه سؤال به مربوط دايرةپاسخهايبـررسي و مـداقـه مـورد بـيشتر دارد هـمراه بـه را حكـومت مـطلوبيت و افــزايشكــيفيت

دهيم/ وپژوهشقرار

مبانينظريبحث +

مسؤوليت ميخواهند كه هنگامي عاقل, افراد كه است روشن و واضح خردمندان, نزد درانجام براي بايد عامل شخص كه را, فردي ويژگيهاي وجود كنند, گذار وا كسي به را كاري

ميكنند/ لحاظ باشد, آنداراDزمـه فنون و تجربه و كار چگونگي به داشتن آگاهي كار, اجراي در بودن اعتماد قابلنحو به بتواند فرد كه روحي جسميو توانايي و عمل انجام براي Dزم درايت و تدبير آن, برايدر افراد, به امور احالة در كه است شرايطاوليهاي جمله از برآيد; مسؤوليت عهدة از شايسته

ميشود/ گرفته نظركه را, جامعه رهبري كه است آن براي فردي ويژگيهاي و شرايط گرفتن نظر در بيشك

يرهبرنگارخب

تارظن

٨٩

خـود كـه بگـيرد بـرعهده شايستهترين و صالحترين كارهاست, پيچيدهترين و مهمترين ازمـؤثر و مـفيد بسـيار جـامعه صحيح راهبري و حكومت س:مت ضريب افزايش در طبيعتاو مكـتب بـه قـائل كـه حكـومتي در است, مسـلم نكـته ايـن هم عقلي نظر از بود/ خواهدبـراي مـيشود, اداره آن دسـتورات و قـوانـين بـراسـاس جامعه و است خاصي ايدئولوژيمقررات و قوانين به و معتقد مكتب آن به تنها نه كه گردد انتخاب كسي بايد رهبري رياستواين مگر باشد, نيز مكتب آن مباني و اصول به آنها آگاهترين و مقيدترين بلكه است, آگاه آنكـه است عقلي و فطري امري اين و باشد, تعارض در آن با مهمتري مصلحت و جهت كه

امـام دانشگـاه تـهران, ارشد, كارشناسي نامه پايان :شيعه8, اس�م در قدرتسياسي بر نظارت توحيد, محرمي, /١صص١١٥ـ١١٤ ,١٣٧٥ صادق,

سيرة اين تأييد در نميكنند/١ چشمپوشي آن از امور انجام براي افراد انتخاب در خردمندانعقليميفرمايد: استدDلي به استناد با افراد واگذاريمسؤوليتبه صادق7در امام عق:يي,

هو رج^ وجد فاذا الراعي, فيها الغنم له ليكون الرجل ان فوالله نفسكم, D انظروا <ومن بغنمه أعلم هو الذي الرجل بذلك يجي و يخرجه فيها هو الذي من بغنمه اعلم

عبدالله7/ ابي عن القاسم بن عيص صحيفه از روايت ـ ١ روايت ,١٣ باب الجهاد, كتاب الشيعه, وسائل /٢

فيها>٢ كان الذي

چوپان جز چوپاني گوسفندي, صاحب اگر سوگند خدا به باشيد, خود <مواظباز را آنها ميكند, محافظت بهتر را گوسفندانش كه بداند و بيابد او از بهتر و اول

ميدهد/> قرار داناتر چوپان اختيار در و گرفته نخست چوپان

ملتزم بدان عق: نظر در كه آنچه به و دروني فطرت به را اينروايتمخاطب در امام7ملتي و دين هر از عناد داشتنتعصبو نظر در عاقليبدون هر البته و ميدهد ارجاع ميباشندخاص; ديني به ملتزم و متعهد كثريت ا منطقهاي در اگر yمث كه ميپذيرد را امر اين باشد, كهشـد/ خواهـد اجرا سرزمين آن در دين آن مقررات و احكام بيترديد باشند اس:م همچون

ميپردازد/ آن تدبير به كه باشد جامعهاي با دين هم و مدبر امين, عاقل, بايد رهبر بنابراين,فـردي ويـژگيهاي كـردن لحـاظ لزوم عـقلي دليـل تشريح در آملي, جوادي الله آيت

مينويسد: رهبر و برحاكم دروني ونظارتهاي

زمـينههاي تـمامي در و داشـته نـظر انسـان وجـودي ابعاد همة به اس:م <چون

موسرةماش.مهدازليسا

٩٠

و مـدير ميتواند كسي تنها لذا دارد, قانون و برنامه اعتقادي و اخ:قي رفتاري,امين اولي مرتبة در بلكه باشد, مالي منابع امانتدار تنها نه كه باشد آن قوانين مدبرداراست امانترا كسيتوانحمل آن تنها و باشد اس:مي عقايد و اخ:ق نسبتبهاز بسـياري باشد/// آنها به مؤمن و متعهد فروع, و اصول به آشنايي ضمن كهارشاد جز چيزي واقع در است, شده ذكر فقيه ولي براي نقلي ادلة در كه شرايطي

ص١٧٢ ,١٣٦٨ رجاء, فرهنگي نشر مركز تهران, اس.م8 در :رهبري فقيه و�يت عبدالله, آملي, جوادي /١

نميباشد/>١ است, حاكم بدان آدمي عقل كه الرشدي بين شرايط همان به

بيان دين علماي منظر و ديدگاه از اس:مي, متون در كه ويژگيهايي و شروط از بسياريواقع در حاكماستو نظارتدروني بر ناظر كه ويژگيهايياست شده, گذاشته آنصحه وبرو شده متوقف آن بر حاكم, فردي و دروني شرايط و ويژگيها ذكر با انديشمندان و علما اينديگر فردي, و دروني شرايط وجود با ميشود تصور كه طوري به بحثنپرداختهاند; ادامة بهبـراي نـباشند, نـظريه اين صاحب حداقل عده اين گر ا يا و نيست بيروني نظارت به نيازينكـردهانـد ارائـه عـملي شيوة اس:مي جامعة در قدرتمندان و حاكمان طغيان از پيشگيريفقط آيا پرسيد; گروه اين از بايد اما داشتهاند مفروض شروط اين با را حاكم وفسادناپذيريحـفظ بـراي دادن, قـرار نـظر مد را فردي و دروني ويژگيهاي و كردن اخ:قي توصيههاي

است؟ كافي اس:مي جامعة و حكومت س:مت

ومسؤوليت قدرت +

مـباحث در كـه است موضوعاتي بحثانگيزترين جمله از مسؤوليت; و قدرت مفاهيمايـن تـفسير و توضيح در سعي تاريخ, در بسياري انديشمندان و ميباشند مطرح حكومتي

دادهاند/ شرح را آن خود ديد زاوية از بگونهاي كدام هر و داشتهاند مفاهيمنظام در كه انسانهاست ديگر با ارتباط در اراده اعمال يعنيتوانمندي قدرت كلي طور بهنظام سوي از قدرتي داشتن با كس هر و ميشود تعبير حاكمه هيأت عنوان به او از سياسيمـيشود مـحسوب حكـمران بـاشد, داشـته را جـامعه در خود ارادة اعمال توانايي سياسي

صص٦و٥ پيشين, اس�م:شيعه8, در قدرتسياسي بر نظارت توحيد, محرمي, /٢

ميگيرند/٢ قرار حوزه اين در همگي نيز دست پايين وزمامدارانشـده, سؤال كنند; سؤال وي از كه است آمده كسي معناي به لغت, كتابهاي در مسؤول

يرهبرنگارخب

تارظن

٩١

نظام دراس�م, سياسي

قانونحكومت بر

دولت ودارد/ برتري

حكومتپيرو

تابع والهي قانون

است/

بازخواست او از كه آن بازخواست, مورد شده, مؤاخذه شده, پرسيدهبـه بـازخـواست مورد بودن, متعهد بودن, مؤاخذ بهتر تعبير به شود;

دهخدا/ لغتنامه /١

بودن/١ حراست و حفظ سببدارد/ بـرتري دولت و حكومت بر قانون اس:م, سياسي نظام درنـيست تـاماDخـتيار دولت است/ الهـي قـانون تابع و پيرو حكومتتـبعيت آن از و كــرده كسب الهــي قــانون از را بــلكهاخــتياراتشاطاعت كه است اين اس:مي حكومت نظام در اطاعت ميكند/اصولحـاكـميت نـظام در است/ مـقدم ديگران اطاعت از رسولش و خدااست/ مـتعهد شـريعت و ديـن به نسبت شخصي هر gاصو اس:ميمـعناي بـه مـيشود داده نسـبت پـروردگار بـه كه هنگامي حكومتمسـؤوليت مـعناي بـه شـود, اطـ:ق غير به كه آنگاه اما قدرتاستگاه هر كه آن از است عبارت مسؤوليت و قدرت ميان مرز ميباشد/آن انگـيزة و هـدف و بـازگشت گر ا گيرد, صورت چيزي يا و امريصـادر او از و بـاشد كننده خلق و آمر دهنده, انجام خود درنهايت,خـلق و مـيدهد فـرمان و ميكند آنچه در و شود ختم او وبهخودمـورد و نـدارد قـرار مـقامي بــرابــر در و نــيست واســطه مــيكندصورت, اين غير در و است <قدرت> اين نميگيرد, بازخواستقرار

ص٢٤٥ ,١٣٦١ هدي, انتشارات تهران, اس�م, در سياست ابوالفضل, عزتي, /٢

است/٢ <مسؤوليت>ميفرمايد: افراد مسؤوليت درباره كريم قرآن

٢٣ انبياء: /٣

يسئلون)٣ هم و يفعل عما يسئل D)نـميشود بـازخـواست مـيكند, چه آن در iخداوندk <اوiخــداست غــير آنچــه هــر و kانســانها وليايشــان

ميشوند/> بازخواست

موسرةماش.مهدازليسا

٩٢

كـانون نـاشر تـهران, همداني, موسوي سيدمحمدباقر ترجمة ج٢٨, ان, الميز سيدمحمدحسين, طباطبايي, /١١٣٧٤ نيلوفر, انتشارات تهران, خرمشاهي, بهاءالدين توضيح و ترجمه قرآنكريم, محمدي; انتشارات

مينويسد:١ آيه اين تفسير در طباطبايي ع:مة مرحوم

هـم در ضـمير و مـيگردد بـر تعالي خداي به اشكال بدون يسئل, D در <ضميركه مردم تنها يا و دو, هر مردم آلهه يا و ميخوانند مشركان كه آلههاي به يسئلونهر كه چنينبرداشتميشود ع:مه سياقك:م [از است احتمالشبيشتر اول وجه

باشد/> غيرخدا آنچه هر است] محتمل وجه سه

باري نشدن مواخذه اصلي علت را حكمت و مصلحت كه افرادي نظرية رد ضمن ع:مهعـالم تمامي بر حق حضرت ذات بودن علياDط:ق مالكيت از ناشي را آن ميدانند تعالي

ميداند/ هستيقابل حضرتحقاستكه مقدس ذات و فرشتگان عرشو دربارة آيه اين از آياتقبل ///هيچمحدويتي و ميشوند واقع سؤال مورد ميشود شامل را آن غير كه آنچه اما نيست, سؤال

نيست/ آن در

صـدرا, انـتشارات تـهران, سـياسي, مـفاهيم نـارسايي بـخش مـاديگري, بـه گـرايش عـلل مـرتضي, مطهري, /٢١٠٤ و صص١٠٦

مينويسد:٢ حاكم بودن مسؤول دربارة مطهري استاد

سياسي و اجتماعي مفاهيم كه گاه آن ميخوانيم: غرب سياسي فلسفة تاريخ <درو آمد ميان به ملي حاكميت حق مخصوصا و طبيعي حقوق مسألة و شد مطرححقي حكمران, مقابل در مردم تودة براي و شدند سياسي استبداد عدهايطرفدارو وظـيفه شدند قائل حكمران مقابل در مردم براي كه چيزي تنها و نشدند قائلنظريات براي پشتوانهاي كه اين براي خود, استدDلهاي در عده, اين تكليفبود/كه شدند مدعي و چسبيدند خدا مسألة به كنند, پيدا خود مآبانة استبداد سياسياست مسؤول خدا برابر در فقط او بلكه نيست مسؤول مردم مقابل در حكمراننـدارنـد حـق مـردم دارنـد/ وظـيفه و مسـؤولانـد حكمران مقابل در مردم وليمعين برايشوظيفه يا و كردهاي چنان و چنين چرا كه كنند بازخواست را حكمران

كن/ چنان و چنين كه كنند

يرهبرنگارخب

تارظن

٩٣

حقي مردم و دهد قرار بازخواست و پرسش مورد را او ميتواند كه فقطخداست

اين از كنند/ ادا را آن بايد مردم كه دارد حقوقي حكمران ولي ندارند حكمران بر

ميان آمد/ وجود به تصنعي ارتباط و م:زمه نوعي انديشهها, و افكار در طبعا رو

حق سلب و حكمران برابر در تصميم لزوم به اعتقاد و طرف يك از خدا به اعتقاد

مـردم نگـهباني و رعـايت بـراي را او خـدا كه كسي برابر در مداخلهاي گونه هر

و ديگر طرف از و است ساخته مسؤول خود مقابل در فقط را او و است برگزيده

و طـرف يك از مـلي حاكميت حق ميان آمد وجود به م:زمهاي قهرا همچنين

بـه اعـتقاد نـتيجة تـنها نه اس:مي, اجتماعي فلسفة از ديگر/ طرف از بيخدايي

دارد, مسؤوليت مردم مقابل در حاكم و نيست افراد مطلقة حكومت پذيرش خدا

اجـتماع مـقابل در را حـاكـم كـه خداست به اعتقاد تنها فلسفه اين نظر از بلكه

Dزم وظيفة يك را حقوق استيفاي و ميكند حق ذي را افراد و مسؤولميسازد

ميكند/> شرعي

قدرت صاحبان و دولتمردان اس:مي حكومت نظام در و اس:م ديد از <بنابراين,

براي شرط تنها هستند, پاسخگو و مسؤول خلق برابر در هم و خدا برابر در هم

آن حـصول درهاي و است تقوي و سلم حكومت, كنندگان اداره و گردانندگان

١٣٧٥.١.١٨ مورخ اط�عات روزنامه تهران, اس.م, ديدگاه از رهبري و سياست مقاله نذير, احمدس.مي, /١

است/>١ باز همگان براي

تأسيسنهادخبرگان +

دو اسـ:مي, جمهوري نظام تأسيس و ١٣٥٧ سال در اس:مي انق:ب نشستن ثمر به با

كلي, ساختار كه بود اساسي> قانون تدوين <مجلسخبرگان يكي شد; تشكيل مجلسخبرگان

مـجلس دومـين و مـيگرفت بـر در را تأسـيس تـازه حكومت اعتقادات و باورها آرمانها,

رهـبر انـتخاب مسـؤوليت اسـاسي قـانون در كـه است معروف رهبري> <خبرگان بهعنوان

اسـ:مي, شـوراي مـجلس مـانند خـبرگان, نهاد دارد/ برعهده را رهبري امور به ورسيدگي

وظايف رهبري, به مربوط اصول در كه است اساسي و مستقل نهاد يك و/// نگهبان شوراي

موسرةماش.مهدازليسا

٩٤

مسؤوليتخبرگانشناخت دررهبرايشان معرفي وميان ازبسياريشرايط كهرا اوليهميباشند, داراميتواندباب ازخبره شهادتفن اهل ونظر مدگيرد/ قرار

است/ شده آنتعريف

بـه مـردم, انـتخاب با كه هستند فقها از گروهي خبرگان واقع در

ـ دارند برعهده را رهبري تعيين و شناسايي امر ملت, نمايندة عنوان

١٣٧٣ پاييز ,٤ راهبرد مجله شيعه, فقه در دولت نظريههاي محسن, كديور, /١

از را رهبر خبرگان, كه ايننظريهاند بر انتصاب,١ تئوري به قائلين البته

تـهران, هـمراه, نشـر ان, ايـر اس�مي جمهوري اساسي حقوق سيدج.لالدين, مدني, /٢رهبري/ به مربوط اصول ,١٣٧٠ اول, چاپ

ميشناسانند/٢ مردم به و داده تشخيص فقها جمع

ايـن كـرد ارائـه خبرگان اين به رجوع براي ميتوان كه دDئلي از

امـيركبير, مـؤسسه تـهران, اسـ�مي, جمهوري سياسي فقه عباسعلي, زنجاني, عميد /٣ص٤٣٧ ,١٣٦٦ اول, چاپ

كه:٣ است

ندارنـد, را Dزم آگاهي امور همة در مردم كه اين به توجه با :iاو Ê

افـراد بـه رهـبري شرايط تشخيص امر در كه است آن عاق:نه روش

شود/ رجوع خبره

مـيان از ايشـان مـعرفي و رهـبر شـناخت در خبرگان مسؤوليت

بـاب از مـيتوانـد مـيباشند, دارا را اوليــه شــرايــط كــه بســياري

تـاريخ در عـق: سـيرة گـيرد/ قـرار نـظر مد فن اهل و شهادتخبره

آن بـه نسـبت كـه امـوري در بـايد پس است/ بـوده چنين بشرينيز

نظريهاش عنوانحجت, به كنيو مراجعه اهلش آگاهيكافينداريبه

بپذيري/ را

اجتهاد خبرگان, مجلس در انتخابشوندگان شرايط از يكي ثانيا: Ê

آگـاهي و علم ميشود انتخاب فقها ميان از رهبر كه آنجا از و است

چند هر است, ضروري بسيار فقهي مسائل در آنها خبرگي و ايشان

فـرد بـودن شرايط واجد و بودن عادل دربارة خبره عادل فقيه حكم

است/ DزماDجرا و نافذ احكام از بسياري همچون ديگر,

يرهبرنگارخب

تارظن

٩٥

١٢٦٥ـ١٣٧٠ صص ج٣, ان, اير قانوناساسيجمهورياس�مي بازنگري كراتشوراي مذا مشروح ر/ك/به: /١

يكاشكال١ Êرا جـامعه رهـبري امور بر نظارت وظيفة كه خبرگان, نامزدهاي ص:حيت تشخيص آيا

ميآيد؟ حساب به دور نگهبان, شوراي فقهاي توسط ميباشند, عهدهدارمجلس كار اوايل در كه است اجتهاد خبرگان, شرايط از يكي شد; م:حظه كه طوري بهمسلم نمايندگي داوطلب بودن شرايط واجد علميه, حوزههاي معتبر اساتيد تأييد با خبرگانتـعيين نگـهبان شوراي فقهاي ص:حيت, تشخيص مرجع بعدها اما ميشد, داده تشخيصع:قمند افراد ص:حيت كه اين به توجه با داشتند اظهار و گرفتند ايراد آن به عدهاي كه شدندهستند رهبر منصوب خود كه نگهبان, شوراي فقهاي سوي از بايد خبرگان مجلس به ورودرا رهبري امور به رسيدگي و عزل نصبو وظيفة خبرگان مجلس اعضاي كه اين و شود تأييددر باشد داشته نظر در خود كه را افرادي رهبر بسا چه و ميآيد پيش دور اينجا ميباشند, داراقانوني وظايف به مجلسنتواند اين ديگر ميرسد نظر به و دهد قرار خبرگان مجلس تركيبكـنندة تأيـيد طـرف, دو حـقيقت در و كند عمل جهتگيري و اغماض بدون و yكام خود

شد/ خواهند يكديگرميشود/ ديده سياسي و مذهبي انديشمندان و نظريه صاحبان اغلب نزد در ابهام نكتة اينگرفته نظر در خبرگان مجلس نمايندگي ص:حيتداوطلبان تشخيص براي را مرجعي قانونواجد فرد علميه خارجحوزههاي معروفدرس استادان از نفر سه گواهي با كه بهطوري بود,رهـبر كه كساني گرديد: تصريح ٦١.٥.٢٢ مورخ اص:حية در البته و ميشد شناخته شرايطعلماي نزد يا و علمي مجامع در يا و باشد كرده تأييد را آنها اجتهاد ضمني طور به يا صريحاكـه اج:سي آخرين در ندارند/ شده ياد گواهي به نياز دارند, اجتهاد به شهرت خويش بلدو شـناخت نگـهبان شـوراي فقهاي را شرايط تشخيص مرجع داشت, اول خبرگان مجلسخـبرگان مـجلس دورة دومـين انـتخابات در كننده شركت نامزدهاي از نيز نگهبان شورايمجلس مشروعيت حتي برخي و كرد تشديد را دور ابهام ماجرا اين و كرد امتحان به دعوت

ص٥١, ,١٣٧٣ دوم, چـاپ صـراط, فـرهنگي مـؤسسه تـهران, ايـدئولوژي, از فــربهتر عبدالكـريم, سروش, /٢سال١٣٧٤

دادهاند/٢ قرار تشكيك مورد و كرده دخيل آن در را خبرگانسـوي از خـبرگان مجلس نمايندگي داوطلبان ص:حيت تشخيص فعلي شيوة موافقين

موسرةماش.مهدازليسا

٩٦

,٦٥ شمارههاي حوزه, مجلة اساسي٣.٢.١, قانون تدوين آزمون در ديني معرفت مقاله ميرعباس, صالحي, /١١٣٧٤ سال ٦٧ و ٦٦

به توجه با ميگويند:١ اشكال اين دانستن منتفي با نگهبان, شوراي در منصوبرهبري فقهايرأي استبداد احتمال نگهبان شوراي فقهاي و فقيه ولي شخص براي فقاهت و عدالت شرطديگر فرقيبا هيچ نيستو عادل حكومتفقيه آن چنينشود فرضنيز بر گر ا و نميشود داده

ندارد/ شاهانه حكومتهاي

واختياراتخبرگان وظايف +

خـبرگان, مـجلس اصـلي وظـيفة مـيشود, فهميده اساسي قانون اصول از كه همانطورعـزل و نـصب از كشـف فـقيهان, انـتصابي وDيت نظرية kطبق است رهبري عزل نصبواساسي قانون يكصدوهفتم اصل در iخداست اصلي ناصب عزل, و نصب خود نه ميباشد

است; آمده باره دراين

هـمة دربـارة رهبري خبرگان است/ مردم منتخب خبرگان عهدة به رهبر <تعيينفقهايواجدشرايطمذكوردراصولپنجمويكصدونهمبررسيومشورتميكنند,هرگاهيكيازآنانرااعلمبهاحكاموموضوعاتفقهييامسائلسياسيواجتماعييادراصـل ازصـفاتمـذكور دريكي ياواجدبرجستگيخاص دارايمقبوليتعامهدرغيراينصـورت و بهرهبريانتخابميكنند/ را او يكصدونهمتشخيصدهند,ومعرفيمـينمايند/رهـبرمـنتخبخـبرگان, بهعنوانرهبرانتخاب را ازآنان يكي

بهعهدهخواهندداشت/> را وHيتامروهمهمسؤوليتهايناشيازآن

ميكند: تصريح اساسي قانون يازدهم يكصدو اصل همچنين

شـرايـط از يكـي فاقد يا شود ناتوان خود قانوني وظايف انجام از رهبر <هرگاهاز بعضي فاقد آغاز از شود معلوم يا گردد, يكصدونهم و پنجم اصول در مذكورعـهدة بـه امـر اين تشخيص شد/ خواهد بركنار خود مقام از است, بوده شرايطكنارهگيري يا فوت صورت در ميباشد/ يكصدوهشتم اصول در مذكور خبرگانرهـبر مـعرفي و تـعيين به نسبت وقت اسرع در موظفند, خبرگان رهبر, عزل يا

نمايند/> اقدام جديد

يرهبرنگارخب

تارظن

٩٧

موضوع تحقيق <كميسيون عنوان به را مذكور هيأت خود مصوبات در اخير سالهاي در خبرگان مجلس /#روح و كليت اما است كرده ارائه آن مواد از را جديدي تقسيمبندي و داده نام تغيير اساسي> قانون ١١١ اصلما بحث به كه است شده كتفا ا جزئي محتوايي موارد برخي به بلكه است نداشته فاحش تفاوت آن بر كم حا

نمينمايد/ وارد اساسي خلل

هيأتتحقيق#مجلسخبرگان +

و نمايندگان تصويب از مصوبه چند خود, ايفايوظايف راستاي در اول, خبرگان مجلسيكصدويازدهم اصل اجراي به مربوط آن مصوبات از يكي كه گذراند ملت منتخب خبرگانو نـزديكانش و رهـبر شخص رهبري, امور در مشاوره و تحقيق براي هيأتي آن در كه بودخـود, مـ:حظات و تـحقيقات بـا تا بود شده پيشبيني رهبري اداري تشكي:ت و دستگاهدهد گزارش مجلس به و گرفته نظر زير را رهبر شخص ناتواني عدم و شرايط بودن محفوظ

ص١٠٣ پيشين, ان, اير حقوقاساسيجمهورياس�مي /١

نمايد/١ تقديم رهبر به مشاوره عنوان به مواردي در حتي يا وبـا كـه است تحقيقي هيأت متوجه ١١١ اصل مورد در خبرگان مجلس مصوبة واقع دريا رهبر بركناري موضوع اعمال مقدماتي وظايف و ميگردد تشكيل خاصي وضوابط شرايط

ميباشد: ذيل بشرح اساسي قانون ١١١ اصل اجراي مورد در خبرگان اج.س اولين مصوبه همان: /٢اول مـرحـله در آرا مـطلق كـثريت ا با خبرگان اساسي, قانون يكصدويازدهم اصل اجراي منظور به ١ـ مادهتحقيقي هيأت خود اعضاي ميان از دوم مرحله در نسبي كثريت ا با مطلق كثريت ا تحصيل عدم ودرصورتايـن در مـذكور وظـايف بـه تـا مـيكنند انـتخاب مـخفي رأي بـا سال دو مدت براي نفر هفت از مركب را

كنند/ قانونعملاست/ ب.مانع مدت انقضاي از پس افراد همين مجدد انتخاب ١ـ تبصره

سـمتهاي شـاغل و بـاشند داشـته مـحوله وظـايف انـجام براي را كافي فراغت بايد هيأت افراد ٢ـ تبصرهنباشند/ رهبري نزديك بستگان از نيز و رهبري مقام جانب از قضايي و اجرايي

باشند/ تحقيق هيأت عضو نميتوانند رييسه هيأت اعضاي ٣ـ تبصرهنمايند/ معرفي رهبري مقام به را هيأت اين بايد خبرگان مجلس رييسه هيأت اعضاي ٢ـ ماده

شرعي موازين و قوانين محدودة در ١١١ اصل با رابطه در را �زم اط.ع گونه هر است موظف هيأت ٣ـ مادهدر و كند بررسي و تحقيق رابطه اين در واصله گزارشهاي سقم و صحت به نسبت همچنين نمايد, تحصيل

نمايد/ م.قات زمينه اين در رهبري معظم مقام با بداند �زم كه صورتينمايد/ تسليم مذكور هيأت به را گزارشها قبيل اين بايد خبرگان مجلس دبيرخانة ـ تبصره

را خود اط.عات ابتدا بايد دارند, اختيار در اط.عاتي ١١١ اصل با رابطه در خبرگان اعضاي ساير گر ا ٤ـ مادهرا مـذكور مـطالب تحقيق, و بررسي از بعد تحقيق هيأت كه صورتي در دهند, قرار تحقيق هيأت اختيار دركافي گر ا و ميشود خواستار رييسه هيأت از را العاده فوق جلسة تشكيل دانست, كافي خبرگان تشكيل برايÄ

ميكند/٢ ايفا را رهبري شوراي

موسرةماش.مهدازليسا

٩٨

Ã

و ميگذارد ميان در بودند گذارده اختيار در را اط.عات كه خبرگاني اعضاي يا عضو با را موضوع ندانستنـمايندگان كثر ا كه صورتي در نشدند قانع گر ا و ميماند مسكوت موضوع شدند قانع گر ا ميدهد/ توضيحتشكيل به اقدام رييسه هيأت بايد نمايند, فوقالعاده جلسه تشكيل تقاضاي مجلس رييسة هيأت از منتخب

بنمايد/ جلسهپيش ١١١ اصل با رابطه در كه مسائلي مورد در تحقيق و بررسي از پس است موظف تحقيق هيأت ـ ٥ مادههيأت به را معمول اقدامات نتيجه نميداند, منظور اين به خبرگان مجلس تشكيل براي كافي را آنها و آمده

دهند/ قرار نبايد ديگران اختيار در و نمايد گزارش رييسهمصلحت آرا اتفاق به رييسه هيأت يا رييسه هيأت و تحقيق هيأت افراد مجموع سوم دو كه صورتي در ٦ـ مادهنمايندگان اختيار در و مطرح خبرگان رسمي جلسة در ,٥ مادة در مذكور گزارشهاي از قسمتي يا تمام بدانند

گرفت/ خواهد قراركفايت تشخيص با يا ٥ مادة طبق ـ رييسه هيأت به مدارك ارائه با تحقيق هيأت گزارش تسليم از پس ٧ـ مادهاز نفر دو حداقل كه هيأت, دو اعضاي مجموع سوم دو كه صورتي در ـ خبرگان مجلس تشكيل براي گزارشهابدهند, ١١١ اصل به عمل و رسيدگي براي خبرگان مجلس تشكيل به رأي باشند, رييسه هيأت اعضاي از آنان

نمايد/ خبرگان مجلس تشكيل به اقدام فرصت اولين در بايد رييسه هيأتو طبع آن كرات مذا و بود خواهد سري مذكور اصل به عمل و رسيدگي با رابطه در خبرگان جلسات ـ ٨ مادهبه نسبت حاضر خبرگان سوم دو تصويب و نمايندگان از نفر ده يا رييسه هيأت پيشنهاد با مگر نميشود توزيع

كرات/ مذا از بخشي يا تمامپيشنهاد رهبري شوراي يا رهبر و باشد ١١١ اصل موضوع اثبات عدم جلسات نتيجة كه صورتي در ـ تبصرهكثريت ا چنانچه رسمي, جلسة در طرح از پس بنمايد, را كرات مذا از قمستي يا تمام پخش يا و نتيجه اع.م

شد/ خواهد آن پخش به اقدام نبودند, مخالف مجلس حاضرانهر گيرد انجام اج.سيه يك متوالي جلسات در بايد ١١١ اصل موضوع در رأيگيري و بررسي و بحث ٩ـ ماده

نمايند/ تصويب را رسيدگي تأخير خبرگان حاضر اعضاي سوم دو كه آن مگر انجامد طول به چندو بـحث تأخـير نـدانسـتند, كافي را معموله تحقيقات خبرگان, رسمي جلسة حضار كثريت ا هرگاه ـ تبصرهتحقيقات تكميل دستور بايد رييسه هيأت حال اين در و است ب.مانع �زم تحقيقات انجام تا فقط نظرخواهيبه دعوت و كند تمديد را وقت دارد حق لزوم صورت در و بدهد تحقيق هيأت به مناسب وقت تعيين با راانـقضاي از قبل تحقيقات كه صورتي در مگر مينمايد, مدت انقضاي از پس رسمي, جلسة مجدد تشكيل

بنمايد/ جلسه تشكيل به اقدام ب.فاصله بايد صورت اين در كه شود تكميل مدترابطه در را خود نظرات بداند مقتضي نحو هر به ميتواند رهبري شوراي اعضاي از يك هر يا رهبر ١٠ـ ماده

كند/ مطرح خبرگان مجلس در ١١١ اصل باميباشد/ منتخب نمايندگان سوم دو آراي ١١١ اصل به عمل و موضوع تشخيص در �زم نصاب حد ١١ـ مادهبركنار فردي رهبري مقام از شود, ناتوان رهبري وظيفة انجام از خبرگان تشخيص به رهبر گاه هر ١٢ـ مادهوي ميتوانند خبرگان باشد دارا را رهبري شوراي در عضويت ص.حيت و توانايي كه صورتي در :و ميشود

برگزينند/8 شورا آن عضويت به رااعـضاي عـنوان بـه جديد رأيگيري با ديگر نفر چهار تحقيق هيأت اصلي اعضاي انتخاب از بعد ١٣ـ مادهÄ

يرهبرنگارخب

تارظن

٩٩

Ã

شد/ خواهند انتخاب ذخيرهكنند/ شركت رأي حق بدون تحقيق هيأت جلسات در ميتوانند ذخيره اعضاي ـ تبصره

بـه كـه مـيشود پذيرفته خبرگان رسمي اج.سية در تحقيق هيأت اعضاي بعض يا همه استعفاي ١٤ـ مادهبرسد/ رييسه هيأت تصويب

يا يك استعفاي پذيرش يا ,١ ماده ٣ و ٢ تبصره در مذكور شرايط بعضي فقدان يا فوت صورت در ١٥ـ مادهقيد به تساوي صورت در و آنان آراي ترتيب به ذخيره اعضاي جايگزيني تحقيق هيأت اعضاي از نفر چند

ميباشد/ قرعهخـبرگان, مـجلس انعقاد حال در و است رييسه هيأت با اج.سيه, دو بين شرايط, فقدان تشخيص ـ تبصره

است/ مجلس در حاضر كثريت بااآن اعضاي بعضي يا و تحقيق هيأت كار ادامة براي رسمي اج.سية در خبرگان از نفر پانزده هرگاه ١٦ـ مادهبه �زم اقدام بداند كافي مجلس در طرح براي را آنها د�يل رييسه هيأت و نمايند مجدد رأي اخذ تقاضايذخيره افراد از نكردند كسب مجدد رأي كار ادامه براي آنان از بعضي يا همه كه صورتي در و آمد خواهد عملبراي نبود كافي ذخيره افراد چنانچه و ميشود آنها جانشين قرعه, قيد با تساوي, صورت در و آرا ترتيب به

شد/ خواهد انجام انتخابات هيأت, اعضاي تكميلاست/ ب.مانع جديد انتخابات در نياوردهاند, رأي كار دامه ا براي كه افرادي شركت ـ تبصره

مينمايد/ تصويب آرا كثريت ا با و تهيه را خود داخلي نامه آيين تحقيق هيأت ١٧ـ مادهمـعظم مـقام به رهبري به مربوط امور در مشاوره براي را خود آمادگي است موظف تحقيق هيأت ١٨ـ ماده

نمايد/ اع.م رهبريبه و داشته توجه مقام آن اداري تشكي.ت به رهبري مقام با هماهنگي با است موظف تحقيق هيأت ١٩ـ ماده

نمايد/ مساعدت مذكور تشكي.ت در نامطلوب عناصر دخالت از جلوگيري در مقام آنداد/ خواهد تشكيل را تحقيق هيأت بداند مقتضي زمان هر خبرگان مجلس ٢٠ـ ماده

ميشوند/ انتخاب خبرگان اج.سيه اولين در شده ياد هيأت اعضاي ـ تبصرهصص١١٨ـ٩٨ پيشين, اس�مي, حقوقاساسيجمهوري مأخذ:

دارند/ را اصلي اعضاي عنوان كه شناختهاند عضو هفت مركباز را هيأتتحقيق خبرگان

ص١٠٤ پيشين, ان, اير حقوقاساسيجمهورياس�مي /١

براي كه شده پيشبيني سال دو آن كار مدت ميشوند/١ تعيين ذخيره عنوان به هم عضو چهاركـه عضوي و ميگيرد صورت انتخابات مرتبه چهار خبرگان, مجلس سالة هشت دورة هر

همان/ /٢

آيد/٢ در هيأت عضويت به مجددا ميتواند ميباشد, ذيل شرايط داراي

شرايطعضويتهيأتتحقيق +

و صـفات هـمة كـه چـند هـر نـدارد, را خـبرگان مـجلس عـضويت كــه كســي iالفديگـر, عـبارت بـه شـود; تـحقيق هـيأت عـضو نـميتوانـد بـاشد, داشته را شرايطخبرگان

موسرةماش.مهدازليسا

١٠٠

دليل خارج/ از نه كنند, انتخاب را تحقيق هيأت ميتوانند خود اعضاي بين از خبرگانفقطقـابل گـذاشـتهانـد, خـبرگان عـهدة به انتخابات در مردم كه وظيفهاي و است روشن آنهموكـالتي اخـتيارات حـدود از بـرگزينند, خـارج از را اشـخاصي گـر ا و نـيست غير انتقالبه

ص١٠٦ همان, /١

خارجشدهاند/١به بتوانند تا باشند دارا را كافي فراغت ميبايست خود وظايف انجام هيأتبراي افراد iبالبته نمايند/ رسيدگي كافي وقت با گزارشها دربارة نظر تبادل و بحث و واصله گزارشهايفراغت و فرصت كه باشد كسي بايد هيأت عضو بلكه ندارد فرد ديگر شغل با تنافي امر اين

ص١٠٥ همان, /٢

باشد/٢ داشته بيشتريرييسه هيأت اعضاي است; كرده تصريح هيأتتحقيق دربارة خود مصوبة در خبرگان iجوظايفهيأت با هيأتتحقيق وظايف :gاو كه اين يعني باشند; هيأتتحقيق عضو نميتوانندعـهده بـه را مجلس وادارة ميباشند رييسه هيأت كه كساني ثانيا: نكند/ پيدا تداخل رييسه

همان/ /٣

نباشند/٣ خبرگان عمدة تصميمگير دارندبه كه است موضوعاتي گرفتن نظر در تحقيق هيأت وظيفه شد, م:حظه كه همانطور iدوقتي اقدامات و گزارشها اعتبار بنابراين, ميشود/ مربوط رهبري شوراي يا و رهبري مقاماعضاي لذا باشد شده انجام مراعاتعدالت با بيطرفي نهايت در كه بود خواهد شائبه بدونرا نزديك> <بستگان حدود مصوبه, باشند/ داشته رهبري نزديكبا بستگي نبايد هيأتتحقيق

١١١ اصـل مـوضوع تـحقيق كـميسيون > عـنوان به تحقيق> <هيأت عنوان تغيير با همراه خبرگان مجلس /#را نزديك بستگان مث� است داده صورت مطالب بيشتر تبيين جهت در هم را جزيي تغييراتي اساسي> قانون

است/ كرده محدود نسبي و سببي نزديك بستگان به مشخصا

است/# خبرگان عهدة به آن تشخيص و نساخته مشخص

وظايفهيأتتحقيق +

به را ايشان خبرگان مجلس رييسه, هيأت افراد شدن مشخص و انتخابات انجام از پسميشوند: عهدهدار ذيل شرح به را وظايفي و مينمايد معرفي رهبر

نـيازمند خود, وظايف انجام براي تحقيق هيأت داخلي; نامة آيين تصويب و تهيه jالف Ê

يرهبرنگارخب

تارظن

١٠١

عهدة به داخلي, نامة آيين تعيينضوابطو ١٧مصوبة مادة براساس قواعدياستكه ضوابطوتـصويب آرا كـثريت ا با و تهيه را خود داخلي نامة آيين تحقيق, <هيأت ميباشد, خودشان

باشد/ هيأت چهارچوبوظايف در بايد صرفا نامه آيين اين مينمايد/>اجراي براي Dزم اط:عات اخذ جهت در موظفاست هيأت مصوبه, ٣ مادة براساس jب Êگزارشهاي صحت و نمايد اقدام شرعي حدود و قوانين رعايت با ١١١ اصل در وظايفشنمايد/ م:قات زمينه اين در رهبريهم معظم مقام با صورتلزوم, در و كند بررسي را رسيدهتحقيق هيأت در كه خبرگان, اعضاي ديگر كه است اين كرد دقت بدان بايد كه مهمي نكتةهـيأت اخـتيار در بايد دارند, ١١١ اصل با رابطه در كه را اط:عاتي گونه هر ندارند, شركتكه است اين خصوص اين در خبرگان مجلس مصوبة ٤ مادة از استنباط دهند/ قرار تحقيقبـه رهـبري شرايط فقدان يا و ناتواني زمينة در كه را اط:عاتي ندارند حق خبرگان اعضاياط:عاتي چنين سازند, مطرح خبرگان عمومي جلسه در ابتدائا و مستقيما آوردهاند, دستدر شده, پيشبيني كه شرايطي با و مواردي در گاه آن و بررسيشود هيأتتحقيق در بايد ابتدا

ص١١٤ همان, /١

گردد/١ عنوان خبرگان عمومي جلسةمـطالب تحقيق, و بررسي از بعد تحقيق هيأت كه صورتي <در مصوبه ٤ مادة مطابق jج Êريـيسه هـيأت از را فوقالعاده جلسة تشكيل دانست, كافي خبرگان تشكيل براي را مذكوررا اط:عات كه خبرگاني اعضاي يا عضو با را موضوع ندانست كافي گر ا و ميشود خواستارمسكوت موضوع شدند قانع گر ا ميدهد/ توضيح و ميگذارد ميان در بودند گذارده اختيار درمـجلس ريـيسة هيأت از منتخب نمايندگان كثر ا كه صورتي در نشدند, قانع گر ا و ميماند

كند/> جلسه تشكيل به اقدام رييسه هيأت بايد نمايند العاده فوق جلسة تشكيل تقاضايو دادهانـد تـحقيق هيأت به خبرگان اعضاي از غير منابعي را, اوليه اط:عات چنانچه jد Êبـه نـظر و نشـناخته خـبرگان مـجلس تشكـيل براي كافي را آنها رسيدگي, مقام در هيأتچنين در تحقيق هيأت است/ قطعي حالت اين در نظر اين كه داده موضوع ماندن مسكوتاعضاي ديگر اختيار در يا كند منتشر و علني را رسيدگي نتيجة و اط:عات ندارد حق وضعي

صص١١٥و١١٦ همان, /٢

كند/٢ گزارش رييسه هيأت به را معموله اقدامات نتيجة موظفاست فقط بگذارد/ خبرگانواصله, اط:عات به تحقيق هيأت رسيدگي از بعد خبرگان; مجلس در موضوع طرح jه Ê م

وسرةماش.مهدازليسا

١٠٢

رييسه هيأت از كثريتمنتخبين ا تقاضاي /١ صورت: دو در مجلسخبرگان العادة فوق جلسةكـاري جلسه اين براي شد/ خواهد تشكيل گزارشها, كفايت به تحقيق هيأت تشخيص /٢رأيگيري و بررسي و بحث انجام جلسات, بودن سري همچون شرايطي همچنينميبايست٩ مـادة ذيـل تـبصرة براساس چنانچه و گردد رعايت اج:سيه, يك در متوالي جلسات درتأخـير نـدانسـتند, كافي را معمول تحقيقات خبرگان رسمي جلسة حضار اكثريت مصوبه,

ص١١٦ همان, /١

است/١ ب:مانع Dزم تحقيقات انجام تا فقط نظرخواهي و بحثنحو هر به ميتوانند رهبري شوراي اعضاي از يك هر يا رهبر رهبري; نظريات طرح jو Êممكن كنند, مجلسخبرگانمطرح در اصل١١١ با رابطه در را نظرياتخود مقتضيبدانند كهخبرگان مجلس كه را اقداماتي يا گرفته پيش در تحقيق هيأت كه طريقي رهبري مقام استyمـث يـا بـاشد داشـته بحث مورد در را مناسبي حلهاي راه يا نداند درست ميدهد, انجاممقتضي و ص:ح كه ترتيبي هر به دهد, تشخيص واقع خ:ف را شده جمعآوري اط:عاتيا نامه نوشتن يا پيام ارسال ممكناستازطريق كند/ مجلسخبرگانمطرح در بداندميتواندكه طور همان برساند, خبرگان به را نظرياتش ديگري ممكن طريق به يا و جلسه در حضور

صص١١٦و١١٧ همان, /٢

كند/٢ اختيار سكوت خبرگان مجلس و تحقيق هيأت مقابل در است ممكنخبرگان, مجلس گزارشبه ارائة هيأتتحقيق, وظايف انجام مراحل, اين تمام طي پسازفـقدان يا و ناتواني تشخيص موضوع رهبري, نظريات دريافت و مجلس در موضوع طرحمصوبه, ١١ مادة مطابق ,١١١ اصل به عمل شورايرهبريو اعضاي از يكي يا شرايطرهبريرأي خـبرگان مـجلس مـنتخب نمايندگان سوم دو كه صورتي در و ميشود گذاشته رأي به

ميباشد/ اعمال قابل نظريه بدهندناتوان رهبري وظيفة انجام از خبرگان, تشخيص به رهبر, گاه هر مصوبه; ١٢ مادة مطابقدر عضويت ص:حيت و توانايي كه صورتي در و ميشود بركنار فردي رهبري مقام از شود,گـر ا و بـرگزينند شورا آن عضويت به را وي ميتوانند خبرگان باشد, دارا را رهبري شورايعضويت چه فرديو چه هيچصورتي; در بديهياستكه شود, ناتوان يا شرايطو فاقد اساساشخص خبرگان مجلس مراحل اين طي از پس طبعا و پذيرفت نخواهند رهبري شوراي در

كرد/ خواهد معرفي رهبر عنوان به را ديگري

يرهبرنگارخب

تارظن

١٠٣

از يكيوظايف

خبرگان, ذاتيبر نظارت

انجام حسنوظايف

است رهبرينظارت اين واصل Dزمة

يكصدويازدهماساسي قانون

اس�مي جمهورياست/ ايران

خـميني1 امام حيات در تصويب از پس را مصوبه اين خبرگانخميني امام و كرد ارائه ايشان خدمت به اس:مي, انق:ب رهبر اولينرا آن اجراي رهبري, امور بر خبرگان مجلس نظارت لزوم تأييد با هماجرا مورد به عمل در مصوبه اين گاه هيچ اما دادند, تشخيص ب:مانعپرهيزگارانه رفتار و سلوك و برجسته شخصيت كه چرا نشد; گذاشتهنظارت كه بود آن از مانع رهبري, مقام در خميني امام شايستة منش وزمان تا بنابراين, برسد/ نظر به ضروري امام همچون رهبري امور بر

نشد/ اجرايي گاه هيچ رهبري امر بر نظارت خميني امام رحلت

اصليكهتصويبنشد؟ +

وظـايف انـجام حسـن بر نظارت خبرگان, ذاتي وظايف از يكياساسي قانون يكصدويازدهم اصل Dزمة نظارت اين و است رهبريرهـبر بـبينند خبرگان اگر ميگويد: كه است ايران اس:مي جمهوريرهـبري بـه محوله امور عهدة از نميتواند يا داده دست از را شرايطتعيين مسأله يكصدوهفتم, اصل در يا و ميكنند عزل را رهبر برآيد,تعيين كه اين به توجه با و است شده گذاشته خبرگان عهدة بر رهبرخبرگان وظايف جمله از نيز ايشان عزل شرايط, نداشتن صورت ودروظـايف انـجام حسـن تـا باشد خبرگان سوي از نظارت بايد است,

شود/ روشن رهبريجـمهوري اسـاسي قـانون بـازنگري شـوراي در منظور همين بهتشكـيل ايشان دستور به خميني1 امام حيات اواخر در كه اس:ميو گـرفت قـرار شـورا اين اعضاي توجه مورد نظارت مسألة گرديد,نـظارت تـصريح بـراي ١٠٨ اصـل عنوان به ذيل شرح به پيشنهاديمـنظور <بـه گرديد; ارائه بازنگري شوراي به رهبري امور بر خبرگانو يكصدوهفتم اصل اجراي و رهبري وظايف انجام حسن بر نظارتاز تعدادي قانون, اين در مذكور وظايف ساير انجام و يكصدويازدهماحـراز و تشـخيص قـدرت داراي كه زمان, به آگاه و عادل مجتهدان

موسرةماش.مهدازليسا

١٠٤

انـتخاب خـبرگان عـنوان بـه مردم مخفي و مستقيم رأي با باشند, رهبري صفات و شرايطنگـهبان شـوراي فـقهاي عـهدة به خبرگان مجلس داوطلبان ص:حيت تشخيص ميشوند/دورة پايان پيشاز بايد دوره هر انتخابات است/ سال ٨ خبرگان نمايندگيمجلس دورة است/اين دربارة نباشد> خبرگان مجلس بدون زماني هيچ در كشور كه طوري به شود, برگزار قبلابراز نظرياتي كه كرد پيدا هم موافقاني و مخالفان و شد فراواني بحثهاي شورا در پيشنهاد,

ميكنيم: اشاره آنها از مورد چند به اكنون نمودند/درجـلسة حجتاHسLموالمسلمينعميدزنجاني,عضوشورايبازنگريقانوناسـاسي,با بامعقولدانستناصلنظارتبراعمالوعملكردمقامرهبري, بررسياصلپيشنهاديمذكور,

ص١٢٦٧ پيشين, ج٣, بازنگري, كراتشوراي مذا مشروح ر/ك/به: /١

برايتحققنظارتواقعيذكرميكندوميگويد:١ را ودوشرط پيشنهاد,مخالفتكردهصـ:حيتها از رهـبري دارد احـتمال كـه است اسـاس ايـن بـر نـظارت ايـن گر ا :iاو Êتـعيين نگهبان شوراي فقهاي را خبرگان ص:حيت چون شود, منحرف هايش ومسؤوليتدر مـيتوانـد رهـبر غـيرمستقيم طـور به پس ميكند, تعيين رهبر را آنها خود كه ميكنند,پس باشند, رهبر عملكرد موافق كه شوند منتخب خبرگاني و بگذارد تأثير خبرگان انتخاباتآن يعني نيست; فايده مفيد هست خبرگان كيفيتانتخابات بر مبتني چون نظارت, شيوة اين

نميبرد/ بين از را احتمالبهحداقلشرايطمفروضبرايخبرگانWمجتهدمتجزيUآنهانميتوانندبـر باتوجه ثانيا: Êرابگيرند/ گراحيانارهبرتخلفيداشتومنحرفشدجلويش كاررهبرنظارتداشتهباشندوامـخالف نـظارت اصـل ضـرورت با زنجاني عميد آقاي ميشود, م:حظه كه طوري بهايشان خود البته نميداند/ كارآمد را رهبري مقام بر نظارت براي مطروحه شكل بلكه نيست

نميكند/ ارائه زمينه اين در را مشخصي راهكار و جديد شكلرهبريمخالفت نظارتبر صحبتهايشبا بسيارياز در ضمني, طور به كه كساني ديگر ازبراي را نصبي يا و عزل گونه هيچ ايشان كه طوري به ميباشند, آملي جوادي الله آيت كردهبه ميدهند/ نصب يا و عزل از تشخيص فقط مردم و خبرگان بلكه نميدانند جايز فقيه ولي

,١٣٦٨ دوم, چـاپ رجـاء, فـرهنگي نشـر تـهران, اسـ.م>, در <رهبري فقيه و�يت عبدالله, آملي, جوادي /٢ص١٨٨

تنها نه شده, ذكر فقيه ولي براي كه نقلياي و عقلي <خصوصيات آملي٢ جوادي آيتالله نظر

يرهبرنگارخب

تارظن

١٠٥

چـنين مـطلب توضيح ميباشد/> نيز او انعزال نشانة بلكه است, فقيه ولي انتصاب بر شاهد

حاكميت كه نيست عادل فقيه شخص اس:م در تفصيلگذشت, به پيشتر كه همانگونه است:

ندارد حق كه همانگونه فقيه ولي رو اين از ميكند/ حكومت كه عدالتاست و فقه بلكه دارد,

براياو كه وظايفي و حدود از خود, نظر و رأي به نميتواند كند, عمل مردم آراي از تبعيت به

او لذا نـدارد/ تـفاوتي اجتماع افراد از يك هيچ با جهات ديگر از نمايد/// تجاوز شده مقرر

بـنابر كـه است دستوراتـي انجام و رعايت به موظف همه از قبل بلكه و افراد ديگر همانند

بقائا و حدوثا بايد فقيه شخص است, شده صادر اجتماعي مصالح با مطابق و اس:م احكام

و باشرايط درمعرضسنجش وهمواره دارايهمةاوصافيادشدهWويژگيهايحاكمUباشد

ازحدودمقرر موازينعقليونقليايكهبرايمقاموHيتتعيينشدهاستقرارگيردوهرگاهاو

ازدست را ياكهولت,توانانجاموظايفخود يااينكهبهدليلكسالتو تعديوتجاوزنمايدو

يا و ازمقامخودمنعزلاست///وظيفةمردمنصب بدهد,بدونآنكهنيازيبهعزلداشتهباشد,

عزلوليفقيهنيستبلكهتشخيصوليمنصوبوشناختفردمنعزلازوHيتاست/

وسيلة و واسطه تشخيص, و تميز قدرت دليل به اساسي قانون در نيز خبرگان بنابراين,

عهدهدار هرگز و ميدهند تشخيص را فقيه ولي انعزال يا انتصابو تنها هستند, ولي شناخت

هرگز خبرگان كه آنجا از آملي, جوادي الله آيت نظر طبق نميباشند/ فقيه ولي نصب و عزل

ندارند/ نيز را نظارت حق اولي طريق به نيستند فقيه ولي نصب و عزل عهدهدار

قـانون بـازنگري شـوراي اعضاي از نيز خوئينيها موسوي المسلمين و حجتاDس:م

اينگونه را مذكور اصل با خود مخالفت دDيل خبرگان, شرايط از انتقاد با كه بودند اساسي

ص١٢٦٢ پيشين, ج٣, بازنگري, كراتشوراي مذا مشروح /١

ميگويد:١ و ميدارد بيان

را فـردي يك مـخروط اين رأس در نظام, در بياييم كه اين ما gاو بنده, نظر <بهمخفي رهبر يك بعد هستند, او نظر زير همه بگوييم و كنيم منصوبش و برگزينيمپـيدا حقي نوع يك او, مراقب و او, كار بر ناظر را جمعي يك كنيم, درست همتحت بايد همه باDخره كه اين كردناست/// پيدا مخفي يكرهبري واقع در كنند,

نيست/> بحثي باشند مراقبت

موسرةماش.مهدازليسا

١٠٦

مـراقـبت رهـبري, عـملكرد بـر نـظارت تصريح براي پيشنهادي اصل با موافقان نظر بهالله آيت كه طوري به است, خبرگان حق مقتضي, موقع در Dزم اقدام و تشخيص و مستمر

ص١٢٦٤ همان, /١

ميگويد:١ اصل بررسي و بحث جلسة در اميني

طور همين بايد ندارند/ اختياري هيچ خبرگان بگوييم ما كه نيست درست <ايندارند حق اينها خوب شد, ثابت برايشان اتفاق, باب از گر ا وقت, يك تا بنشينندانـتخاب را نـفر چـند فـردا بگويند كه نظارت نه مراقبتي, يك بكنند, را كار اينكه ميشود واقعا نه, باشند/ نظارتداشته اينها بايد كار اين به ميگويند و ميكنندكنند؟ عزل بخواهند همينطوري دفعه يك و باشند نداشته نظارت yاص خبرگانداشته وضع از اط:ع اينها هست, كه هم مشاوره صورت هر به بايد حال هر به

بكنند/> اقدام مقتضي موقع در بتوانند تا باشند

مسألة امـر جـوانب شـرح در موافق عنوان به شورا, عضو خرمآبادي, طاهري الله آيت

ص١٢٦٦ همان, /٢

ميدارد:٢ نظارتاظهار

خود نخواسته خداي كه باشد اين معنايش كه نيست طور اين نظارت مسألة <درخـيلي ميشود/ نظارت خودش جهت او كار بر و دارد عيبي و نقص يك رهبركـه نـفوذهايي بـا رابـطه در بـيتش, با رابطه در اطرافيانش, دربارة هست مسائليك بـنابرايـن, بـاشد/ نداشـته توجه هم خودش و بشود اطراف از است ممكنچيزي اين بشود/ او عملكرد و رهبر روابط بر رهبري, بيت بر بيرون از نظارتيبشـود, كـنترل مـيفرماييد كه هم چيزي آن و باشد داشته عيب واقعا كه نيستهمه از و بگذارند رهبر اطراف در مأموريني خبرگان yمث Dحا كه نيست اينجور

نيست///> اين كنند! كنترل را طرفاو

از دفـاع بـا شـورا, در رهـبري امـور بـه مـربوط كــميسيون مــخبر مــؤمن, اللــه آيت

ص١٢٧٣ همان, /٣

ميگويد:٣ اصلپيشنهادي

بلكه هيچ, ندارد كه منافات رهبري مقام بودن Dوا با مسأله اين واقعا كه اين :gاو>

يرهبرنگارخب

تارظن

١٠٧

كه كنيم اع:م ميتوانيم و كردهايم انتخاب را رهبري ما كه است رهبري تحكيمشده تضمين جهت يك از دارد, كه اختياراتي سعة و رهبريش مقام در رهبر ايناين به تضمينش ديگر طرف از دارد, خودش كه صفاتواDيي خاطر به كه استنظارت اينها هستند, باDيي شرايط داراي هم آنها كه خبرگان, عده يك كه استمـورد در yمـث كـه همانطوري كه نميكنم فكر مسأله, بنابراين دارند/ عملش بررا رهـبر بسـتگان و رهبر اموال بايد كشور عالي ديوان كه است شده گفته رهبرمعنايش خوب, باشد, شده اضافه غيرحق به نكند رهبري زمان در كه كند بررسيكه بگويند ميخواهند بلكه بكنند, توهين رهبري مقام به بخواهند كه نيست اينحال, عين در هست عالي صفات آن داراي رهبر كه اين با كه طورياست ما نظامخ:في نكند تا بكند توجه كه ميدهيم قرار موظف را كشور قضايي مقام باDترين

مسأله/ تحكيم اين gاو باشد, شده انجامكـه آنچـه از بـيش نـظارت, ايـن از ما مقصود كنم عرض ميخواستم من ثانيا:يا ناتوان رهبر كه ببيند خبرگان اگر يعني/// ١١١استنيست; مقتضاياجراياصلخـانهشان در كـه نـميشود حـال هـر به گرديده, رهبري شرايط از بعضي فاقدنحو, يك بايد القاعده علي شده, اينجور كه ببينند دفعه يك طور همين بنشينند,نظارتي از هم كميسيون نظر باشند/ داشته مراقبت و نظارت از ضعيف مرتبة ولو

نيست/> مراقبت اين از بيشتر ميگويد, اينجا كه

در رهبري, به مربوط كميسيون پيشنهادي اصل مخالفان ميشود, م:حظه كه طوري بهبـه و حـاكـم بـر نـظارت و مراقبت به معتقد رهبري, امور بر خبرگان نظارت تصريح موردسـاختاري و شكـل امـا مـيدانـند مـنطقي و مـعقول را آن و مـيباشند حاكـميت طوراعمجـدي آن ضـرورت حـتي و ميكنند سكوت نكرده, ارائه آن نمودن اجرايي مشخصبرايgاجـما بـايد را عـلت مـيرسد نـظر بـه ميگذرد/ آن از بازنگري شوراي و نميشود گرفته

كرد: جستجو ذيل درنكاتاولين و بنيانگذار عنوان خميني1به امام شخصيتبرجستة و پرفروغ وجود تجربة jالف Êاحساسضرورتو بود سادهزيستي و تقوا و پرهيزگاري نماد خود كه اس:مي, انق:ب رهبررهبري و خويش حيات دوران در خميني امام ميكرد/ منتفي را رهبري امور نظارتبه بر نياز

موسرةماش.مهدازليسا

١٠٨

خميني امامدوران درخويش حياترهبري واس�مي, انق�بتنها نهبا مخالفتيخبرگان نظارتامور برنكرد رهبريرا آن بلكهنيز تأييدنمود/

رهـبري امـور بر خبرگان نظارت با مخالفتي تنها نه اس:مي, انق:بشائبة از دور عملي رفتار سلوكو ولي نمود/ نيز تأييد را آن بلكه نكردهر بگيرد, خود به اجرايي جنبة نظارت مسألة كه شد آن از مانع امامبه خصوص اين در را مصوبهاي خبرگان وظيفه, و عقل حكم به چند

بودند/ رسانده تصويبموجب كه تحميلي, جنگ وقوع آن دنبال به و انق:بي فضاي jب Êزمـينة خود, خودي به بود, شده مثبت ارزشهاي به جامعه گرايشحكومت اركان و سازمان و جامعه در را تخلفات و خطاها از بسياريتوجه همينخاطر به و بود برده ميان از را آن مجالبروز و داده كاهش

بود/ شده كم بسيار حكومت مجموعة در نظارت بهامـام رحـلت بـا بـازنگري شـوراي مـباحث شـدن مــصادف jج Êدر خـللي كـه طوري به امام جانشين انتخاب ضرورت و خميني1جريان كه ميآمد شمار به مسائلي ديگر از نيايد, پيش جامعه رهبري

بود/ داده قرار تأثير تحت را مذاكراتدربـيانات درفـقهحكـومتي, وشـفاف دjنداشتنتئوريمشخص Êو مشـهوداست ازاعضايشورايبازنگريقانوناسـاسيكـام برخيازيكنظريةواحدو كهبرگرفته ناسازگاريوناهمگونينظرياتايشان,بهبـيانكـليات بهطوريكهبيشتر منسجمنيست,آشكارامشهوداست,ازفـقهايعـضوشـوراكـهقـائلبـهنـظرية البتهآنگروه كتفاميگردد/ ادراظـهارنـظريههاي درخصوصحكومتاسLميبودهاند, مشخصيو رادربـارةجـوانبامـررعـايتكـرده خودمنطقدرونيبـحثخـودازاشخاصبه بهطورمثال,بعضي اما بهخرجدادهاند/ را دقتهايHزمبر بهنظارت ياديگرجنبههايمربوط و ازتوقيتدورانرهبري شدت

باتصريحاصلنظارتمخالفتكردهاند! و اموررهبريدفاعنمودههمچون خاص; شرايط گرفتن نظر در با شورا اعضاي از برخي jه Êكـنندة تأمـين كـه رهـبر, و فقيه ولي شخص براي و/// تدبير عدالت,نظارت گونه هيچ yعم ميباشد, ايشان وجداني و نظارتهايدروني

يرهبرنگارخب

تارظن

١٠٩

مواقع در را آن صرفا و نبودند قائل دارد هم وDيت حكم كه رهبري, براي را جدي بيرونيبراي تنها نظارت اساسا كه حالي در ميدانستند, اعمال قابل مشهود ناتواني قبيل از خاص;تبعاتو بسا چه كه همشاملميشود احتماليرا اشتباه و خطا رهبرينيستو فساد يا ناتواني

آورد/ وارد جامعه به را سنگيني خساراتواقعي تحقق و تصريح از مانع و گرفت قرار ايراد مورد شورا در كه ديگري مسائل از jو Êعدهاي نظر به كه بود خبرگان اعضاي اجتهاد شرط مسألة گرديد, خبرگان مجلس نظارت حقامور بر نميتوانند ديگر ايشان خبرگان مجلس در متجزي مجتهد عضويت امكان وجود با

باشند/ داشته كلمه واقعي معناي به نظارت فقيه وليرا رهبري امور بر ناظر گروه دخالت احتمال و اخت:ل ايجاد هم شورا اعضاي از برخي jز Êدليل گردد, شده تعيين رهبر دادن قرار فشار تحت و پنهان رهبري يك تشكيل به منجر كه

داشتهاند/ اع:م نظارت تصريح عدم

گيري ونتيجه برداشت +

جامعه ادارة براي جديدي الگوي كه اس:مي, جمهوري پربركت نظام استقرار به توجه باكند اداره را انساني جامعة هر حكومتاس:ميميتواند معتقديم ما كه اين حكومتاستو وبر نظارت مسألة كه نميرسد نظر به صحيح آخرتبرساند, و دنيا خوشبختي سعادتو به وبـاور ايـن بر نگارنده نگيرد/ قرار جدي توجه مورد حاكمه هيأت اعمال و قدرت عملكردموجود پيكرة ميتوان را سياسي kنظام سياسي نظام هر اساسي حقوق بر حاكم روح كه استسـياسي انديشه و iاست شده گسترده كشور سراسر در آن اندامهاي كه كرد تصور زندهايساختار عادي, مقررات و قوانين همچون آن, شعبات و نظام اركان جاي جاي در حاكماننـيز كشور نقاط دورترين در آن تبعات و گذاشته تأثير مردم رفتار و اخ:ق حتي و اجراييمعنايدخالتو به لزوما نظارت, شناختناصل رسميت به كه اين ديگر و بود خواهد مشهودجـايگاه گـرفتن نـظر در بلكه نيست كند, تزاحم ايجاد كه رهبري امور در ناظري دادن قرارضريب بردن Dبا و احتياط باب از حاكم و سياسي قدرت بر نظارت براي مشخص قانوني

بود/ خواهد احتمالي حوادث و خطرات كنندة پيشگيري و است اطمينان

موسرةماش.مهدازليسا

١١٠