СҮХБААТАР АЙМГИЙН ОНГОН СУМЫН ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН СУРГУУЛЬ

“ТОГТВОРТОЙ ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГО-ДЭЛХИЙН ТОМ ХИЧЭЭЛ”

ЭЭЛЖИТ ХИЧЭЭЛИЙН ХӨТӨЛБӨР

х

Судлагдахуун:

Интеграци

Хичээл:

Газарзүй,

Нийгэм

Судлах

цаг/хугацаа:

1 цаг

60 минут

Ээлжит

хичээлийн

сэдэв:

Дусал

нулимсны

үнэ цэнэ

ТХЗ-ын

сэдэв:

ТХЗ06.Сэ06

Усны

хомсдол ба

зохистой

хэрэглээ

Цөм хөтөлбөр дахь суралцахуйн

зорилт:

Усны хомсдол үүсэж байгаа

шалтгаан, үр дагаврыг тодорхой

бүс нутаг ба улс орны жишээн дээр

судалж, эх дэлхийгээ хайрлан

хамгаалж ирсэн Монгол улсын ёс

заншил ,өв уламжлал, соёлыг

сурталчлан хүн бүрийг

амьдралын зохистой зан үйлд

уриалах, хамтын оролцоог

нэмэгдүүлэхэд чиглэнэ.

ТХЗ-ын суралцахуйн зорилт

ТХ306.ТМ1 Суралцагч ус нь

амьдралыг тэтгэгч үндсэн нөхцөл болох

тухай болон усны хэмжээ, чанарын ач

холбогдол, усны бохирдол, хомсдолын

учир шалтгаан, нөлөө, үр дагаврын

тухай ойлголттой болох.

ТХ312.ЗҮ5 Суралцагч нь хэрэглээ ба

үйлдвэрлэлд нийгэм соёлын чиг

баримжааг уриалан дуудаж чаддаг

болох

Зорилтот

бүлэг

Анги

X-XII

Нас:

15-17 нас

Нэмэлт тайлбар

Хичээлийг

танхимаар болон

цахимаар зааж

туршиж үзсэн болно.

Одоогийн эрсдэлтэй

нөхцөл,байдал

сайжрахаар өөрийн

сумын усны

ундаргыг хамгаалах ,

усны хоолойг

засварлахад

сурагчийн оролцоог

өрнүүлж, бодит үйл

ажиллагаа болгож

хэрэгжүүлнэ.

ТХБ-н цогц чадамж:

Хамтран ажиллах цогц

чадамж:

- Бусдаас суралцах чадвар

- Бусдын хэрэгцээ шаардлага,

үзэл бодол, үйл хөдлөлийг

ойлгож, хүндэтгэх чадвар

- Бусдыг ойлгож, харилцан

хамааралтай байж,

мэдрэмжтэй хандах чадвар

- Багаараа хамтран аливаа

зөрчил, мөргөлдөөнийг

шийдвэрлэх чадвар

- Асуудлыг шийдвэрлэхэд

оролцоог ханган хамтын

хүчийг зохицуулах чадвар

Зохион байгуулалт:

- Багаар болон бие даан гүйцэтгэх/ганцаарчлан/

Хичээлийн арга, арга зүй:

- Асуудал дэвшүүлэн шийдвэрлэх - Асуудлын мод үүсгэх арга - Шинжлэн судлах арга - Зэрэгцүүлэн тэмдэглэл хөтлөх арга - Бодит үйл ажиллагаанд оролцох

ТХЗ-ын арга:

- I.5 Үйл ажиллагаанд оролцох, хамрагдах, төлөвлөх - I.7 Видео үзэх - II.1 Задлан шинжилгээ, судалгаа хийх - III.1 Хэлэлцүүлэг хийх - III.4 Видео хийх - IV.1 Хэтийн зорилго тодорхойлох - IV.3 Ирээдүйд тодорхой нөхцөлд хэрэгжүүлэх

төлөвлөгөө боловсруулах - IV.4 Үзэл баримтлал, зарчим боловсруулах

Сэдэв сонгосон үндэслэл:

Дэлхий дахинд ундны усны хэмжээ хурдацтай багасаж, чанарын алдагдал гарч зарим улсад аюулын хэмжээнд хүрсэнтэй

холбоотойгоор шалтгаан үр дагаврыг судалж, ирээдүйд болох эрсдэл гамшгийг тодорхойлох замаар өөрсдийн хийж чадах үйл

ажиллагаа болон бусад улс орны зөв хэрэглээ, туршлага, соёлоор дамжуулан сурагчдад зөв дадал хэвшүүлэх ажлыг өрнүүлэх,

хамтын оролцоог нэмэгдүүлэхийн тулд энэхүү сэдвийг сонгож авсан болно.

Хичээлийн зорилго:

Усны хомсдол үүсэж буй шалтгааныг тодорхой бүс нутгийн хүрээнд судлан, түүнтэй холбоотойгоор өөрийн өдөр тутмын усны

хэрэглээг тооцож усны зохистой хэрэглээг хэвшүүлэх, урьдчилан сэргийлэх арга зам, шийдлийг олох , өөрийн болон бусад улсын

сайн туршлага болон хэрэглээний соёлоос суралцах, сурталчлахыг зорилго болголоо.

Хичээлийн зорилт:

- Дэлхийн зарим улс орнуудын “Усны хомсдол”-ын асуудлыг тодорхойлох, мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийх

-Өөрийн улсын усны хомсдолд нөлөөлж буй шалтгаан, үр дагаврыг тодорхойлж, асуудлын нөхцөл байдлыг бодитоор авч үзэх

-Өөрийн усны хэрэглээний тооцооллыг үнэн зөв гаргаж, бусдын гүйцэтгэсэн даалгавартай харьцуулж дүгнэх байдлаар зөв дадал

хэвшил, зөв хэрэглээнд уриалан дуудах, санал, санаачлага гаргах

- Усны хомсдлоос сэргийлэх, усны хэрэглээний зөв дадал, хэвшилтэй болоход чиглэсэн бусад улсын сайн туршлага, шийдэл , мөн

усаа дээдэлж, хамгаалж ирсэн Монгол улсын ёс заншил, өв уламжлалыг судлах, соёлыг түгээх

Хүрэх үр дүн:

Мэдлэг:

Дэлхийн ундны усны хомсдолоос шалтгаалан тулгарч буй асуудлыг

судлах

Усны хомсдол үүсэж буй шалтгаан, үр дагаврыг тодорхойлох

Усны зохистой хэрэглээг мэдэх

Бусад улсын усны хомсдолоос

сэргийлэх арга зам, дахин

ашиглалтын түүхэн баримт,

туршлагыг судлах

Монгол улсын усны ундаргаа хамгаалж ирсэн ёс заншил, цээрлэх

ёсыг мэдэх

Чадвар:

Төрөл бүрийн эх сурвалжаас авсан мэдээллийг ашиглан усны

хомсдолын асуудлыг судлах,

тайлбарлах

Өөрийн улсын усны хомсдолын

шалтгаан , үр дагаврыг бодитоор

харах, дүгнэлт гаргах

Өөрийн усны хэрэглээний тооцооллыг үнэн зөв тодорхойлж,

хэмнэж болох энгийн аргуудыг

амьдрал ахуйд хэрэглэх

Усаа хамгаалж ирсэн Монгол улсын ёс заншил, уламжлалыг дээдлэх

Хандлага:

Усны зохистой хэрэглээний зөв

дадал хэвшилтэй болох

Цэвэр усны нөөцийг хайрлан

хамгаалах сэтгэлгээг бий болгох

Өөрийн зөв дадал хэвшлээр

дамжуулан бусдад сайнаар

нөлөөлөх

Эх орон, эх дэлхийгээ хайрлан

хамгаалах, амьдралын зөв зан үйлийг эрхэмлэх

Өөрийн улсын усаа хайрлан

хамгаалж ирсэн ёс уламжлалаа

хадгалж үлдэх, бусад улсын соёлыг

хүндэтгэх, суралцах

Суралцахуйн үндсэн үйл ажиллагаа

Судлах

үе шат Алхамчлал

t’

мин

БОД

Үйл ажиллагаа 1: Дэлхийн улс орнуудад тулгамдаад буй “Усны хомсдол”- ын асуудлыг судлах нь яагаад чухал вэ?

Усны хомсдлын асуудлыг судлахаар Дэлхийн зарим улс орнуудад аялж буй Монгол хүүхэд Борхүүгийн VIDEO-1 бичлэгийг

үзүүлнэ.

Өөрсдийн бэлтгэсэн видео холбоос: https://www.youtube.com/watch?v=jcAGIHSBwAY Бичлэг хугацаа : 2 мин 19 сек

Энэ үе шатанд багш чиглүүлэх асуултаар ярилцлага өрнүүлнэ.

Чиглүүлэх асуултууд:

Хүүхдүүд юуны тухай ярьж байна вэ? Төрсөн сэтгэгдлээ хуваалцана уу?

Эдгээр улс орнуудад тулгамдаж буй асуудал нь юу байна вэ?

Нөхцөл байдалд тохируулан өөрчилж болох хувилбар:

Сурагчид видеонд дурьдсан улсаас гадна Дэлхийн бусад улсын жишээн дээр тулгамдаж буй нөхцөл байдал,

үр дагаврын талаар мэдлэгээ бусдадаа хуваалцах

7

Эргэцүүл

Үйл ажиллагаа 2: Өөрийн улс/сум/-ын усны хомсдолын шалтгаан, үр дагаврыг “Асуудлын мод” үүсгэх аргаар хэрхэн

тодорхойлох вэ?

Өөрийн улсын усны хомсдолын шалтгаан, үр дагаврыг Даалгавар 1 “Асуудлын мод” үүсгэх аргаар тодорхойлж, бусад багт

танилцуулна. Даалгавар 1-ийг Ажлын хуудас хэсэгт байршуулсан болно. Үүний дараагаар багш багуудын даалгаврын

гүйцэтгэлд дүгнэлт хийн харилцан ярилцаж, мэдээллээ нэгтгэнэ.

- Нөхцөл байдалд тохируулан өөрчилж болох хувилбар:

Асуудлын модыг бүтээхдээ баг , сум ,аймаг, улс /муж,хот,улс/ гэх мэт ямар хэсгүүдэд авч үзэх нь нээлттэй.

20

Судал

Үйл ажиллагаа 3: Өөрийн усны өдөр тутмын хэрэглээг судалж, ус хэмнэж болох энгийн аргуудыг хэрхэн тодорхойлж

болох вэ?

Усны хэрэглээг харуулсан VIDEO-2 үзүүлнэ . Өөрсдийн бэлтгэсэн видеоны холбоос:

https://www.youtube.com/watch?v=JwmSlQD8ry0 Бичлэг хугацаа : 2 мин 30 сек

Сурагч бүр Даалгавар 2 “Хэрэглээгээ тооцъё, хэмнэлт гаргая”-г гүйцэтгэж, бусдын даалгавартай харьцуулж дүгнэх байдлаар

зөв дадал хэвшил, зөв хэрэглээнд уриалан дуудсан санал, санаачлага гаргуулна. Даалгавар 2-ыг Ажлын хуудас хэсэгт

байршуулсан болно

Нөхцөл байдалд тохируулан өөрчилж болох хувилбар:

Тооцооллыг 7 хоног, сар , жил гэх мэтээр гаргуулж болно. Мөн үргэлжлүүлэн өрхийн өдөр тутмын хэрэглээг ч тооцох

боломжтой. Өдөр тутмын хэрэглээндээ хамгийн бага усны зарцуулалтай сурагчийн тооцооллыг бусад сурагчдад танилцуулах,

зүй зохистой хэрэглээний жишээ болгох

15

Үнэлгээний шалгуур

Алхам Үнэлгээний

хэлбэр

Юуг үнэлэх Яаж үнэлэх

Бод Оношлох

үнэлгээ

Дэлхийн улс орнуудын тулгамдаж буй асуудлыг тодорхойлох, мэдээлэлд дүн

шинжилгээ хийж буй эсэхийг

Чиглүүлэх асуултанд хариулж буй

тайлбараас илрүүлнэ

Судал Явцын

үнэлгээ

Өөрийн улсын усны хомсдолд нөлөөлж буй шалтгаан, үр дагаврыг тодорхойлж,

асуудалд бодитой хандаж буй эсэхийг

Даалгавар 1 “Асуудлын мод”-ыг

багаараа бүтээж, даалгавраа бусдад

танилцуулж буй байдлаас илрүүлнэ.

Эргэцүүл Явцын

үнэлгээ

Өөрийн усны хэрэглээний тооцооллыг үнэн зөв гаргаж, бусдын гүйцэтгэсэн

даалгавартай харьцуулж дүгнэх байдлаар зөв дадал хэвшил, зөв хэрэглээнд

уриалан дуудсан санал, санаачлага гаргаж буй эсэхийг

Сурагч бүр Даалгавар 2

“Хэрэглээгээ тооцъё, хэмнэлт

гаргая” –ийн гүйцэтгэлээр үнэлнэ.

Гүнзгийрү

үл

Үйл ажиллагаа 4: Бусдын туршлага, арга замыг судалж, өөрийн Усны ундаргаа /гол, нуур , цөөрөм/ хамгаалж ирсэн ёс,

уламжлалыг хэрхэн сурталчлах вэ?

Багаараа Даалгавар -3 –г гүйцэтгэнэ . Даалгавар 3 -ийг Ажлын хуудас хэсэгт байршуулсан болно . Үүний дараагаар багш

мэдлэгийг бататгаж, Монголчуудын усаа хайрлаж, хамгаалж ирсэн уламжлалт ёсийг харуулсан Видео-3 танилцуулж, хичээлээ

дүгнэж харилцан ярилцана. Видео-3 холбоосийг байршуулав.

Усаа хамгаалах Монгол ухаан /Хугацаа 2 мин 41 сек/ https://www.youtube.com/watch?v=1tHn7SPqvo4

Нөхцөл байдалд тохируулан өөрчилж болох хувилбар

- Усны ундаргаа хайрлан хамгаалж ирсэн өөрийн улсын өв уламжлал,ёс заншлыг сурталчлах даалгавар өгч болно.

- Өөрсдийн зүгээс хийж чадах үйлдэл, санаачилгаар постер гаргах.

15

Хэрэгжүүл

Үйл ажиллагаа 5: Усны хомсдлыг багасгахын тулд бид юу хийж чадах вэ? Багаараа 1 улс сонгоод тухайн улсын усны зүй зохистой хэрэглээ, дахин ашиглалтын сайн туршлагыг харуулсан , бусдыг усны

хэрэглээний зөв дадалд уриалан дуудсан видео хийх, усны хомсдлоос урьдчилан сэргийлэх уриалга гаргах даалгавар өгнө.

Бусдад түгээх , хамтын ажиллагаанд хүн бүрийн үүрэг оролцоо чухал гэдгийг анхааруулна.

Одоогийн эрсдэлтэй нөхцөл байдал, хөл хорио тавигдахаар өөрийн сумын усны ундаргыг хамгаалах , усны хоолойг

засварлахад сурагчийн оролцоог өрнүүлж, бодит үйл ажиллагаа болгож хэрэгжүүлнэ.

Нөхцөл байдалд тохируулан өөрчилж болох хувилбар:

- Тус хичээлийг бусад ангийн сурагчдад багаараа заах, гэр бүлийнхэн, ойр дотны хүмүүстээ усны хомсдлын нөхцөл байдлын

талаарх мэдээллийг хүргэх

- Цахим орчинд “Хэрэглээгээ тооцъё, хэмнэлт гаргая”, “Усаа хэмнэе” гэх мэт уриалгыг хуваалцах, түгээх

3

Гүнзгийрүүл

Явцын

үнэлгээ

Усны хомсдлоос сэргийлэх, усны хэрэглээний зөв дадал, хэвшилтэй болоход

чиглэсэн бусад улсын сайн туршлага, шийдэл , мөн усаа дээдэлж, хамгаалж ирсэн

Монгол улсын ёс заншил, өв уламжлалын талаар багаараа мэдээлэл бэлтгэн

танилцуулж, дүгнэлт гаргаж буй эсэхийг

Багаараа “Шийдэлд хүрье, Соёлд

суралцъя” - Даалгавар 3

гүйцэтгэлээр үнэлнэ.

Хэрэгжүүл

Үр дүнгийн

үнэлгээ

Гэрийн даалгавар: Багаараа сонгосон улсынхаа Усны талаарх мэдээлэл, санал

санаачлага, сайн туршлага, соёл, зан заншил, өв уламжлалыг харуулсан видео

бэлтгэсэн эсэх

.- Олон нийтийн сүлжээнд хамтын оролцоог нэмэгдүүлэх, эерэг зан үйлд

чиглүүлэх, зөв дадал хэвшилд уриалан дуудсан үйл ажиллагаа , аян зохион

байгуулж буй эсэх

Гэрийн даалгавар болон уриалга,

санаачлагыг хэрэгжүүлсэн байдлыг

үнэлнэ

Ажлын хуудас, бэлтгэсэн хэрэглэгдэхүүн

Даалгаврууд:

Бэлтгэсэн видео холбоос:

Бэлтгэсэн хэрэглэгдэхүүн

Видео 1- Борхүүгийн аялал /хугацаа 2 мин 19 сек/ https://www.youtube.com/watch?v=jcAGIHSBwAY

Видео 2- Усны хэрэглээ /хугацаа 2 мин 30 сек/ https://www.youtube.com/watch?v=JwmSlQD8ry0

Усаа хамгаалах Монгол ухаан /Хугацаа 2 мин 41 сек/ https://www.youtube.com/watch?v=1tHn7SPqvo4

Цахим эх сурвалж:

http://www.canva.com/

https://www.google.com/

https://www.youtube.com/

http://bagsh.itpd.mn/

https://worldslargestlesson.globalgoals.org

Хэвлэмэл:

Уур амьсгалын өөрчлөлт одоо хийцгээе - Байгаль орчны боловсролын сургалтад зориулсан Байгаль орчны сангийн гарын авлага

Тогтвортой хөгжлийн төлөө боловсролд зориулсан багц материал

Гомбожав Г. Асуудал шийдвэрлэх сургалт Уб., 2009.

Бүрэн дунд боловсролын заавал судлах сургалтын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх суралцахуйн удирдамж Нийгэм судлал X-XI

Бүрэн дунд боловсролын сургалтын хөтөлбөр УБ 2019

Тогтвортой хөгжлийн боловсролыг ерөнхий боловсролын сургуулийн сургалт, сургалтыг дэмжих үйл ажиллагаанд

интеграцчилах арга зүй” (Багшийн гарын авлага) УБ 2018

Газарзүй XI УБ хот 2017

Хими VIII УБ хот 2015

Нийгэм XI УБ хот 2018

Нийгэм судлал XI УБ хот 2019

Эрүүл мэнд VI УБ хот 2020

Үндсэн агуулга, нэмэлт мэдээлэл

1. Видео 1- Борхүүгийн аялал /хугацаа 2 мин 19 сек / Холбоос: https://www.youtube.com/watch?v=jcAGIHSBwAY

2. Видео-2 Усны хэрэглээ /хугацаа 2 мин 30 сек/ Холбоос: https://www.youtube.com/watch?v=JwmSlQD8ry0

3. Видео-3 Усаа хамгаалах Монгол ухаан /Хугацаа 2 мин 41 сек/ Холбоос: https://www.youtube.com/watch?v=1tHn7SPqvo4

Танхимаар болон Цахимаар зааж, туршиж буй үйл явц

Хичээл зааж,

туршиж үзэхэд

Даалгавар 2

хүрээнд сурагчдын

дэвшүүлсэн санаа

- Хувцасаа гараараа

угаах,

шаардлагагүй

тохиолдолд

цахилгаан

хэрэгслээс

татгалзах

- Дахин ашиглах

- Усыг төлбөртэй

болгох

- Шүдээ угаахдаа

стаканд усаа хийж

хэрэглэх

- Шүршүүрт орохдоо

усаа хэмнэх, ус

бага хэрэглэдэг

шүршүүртэй болох

- Крантнаас шууд

гоожуулахгүй, аяга

тавгаа саванд хийж

угаах

- Бие засах өрөөний

усыг олон дахин

татахгүй байх

- Ус дусалж байгаа

крантуудыг

засварлах

Хичээл зааж, туршиж үзэхэд Даалгавар 1 хүрээнд

сурагчдын дэвшүүлсэн санаа,

Асуудлын модыг бүтээсэн байдал

Хичээл зааж, туршиж үзэхэд Даалгавар 3 хүрээнд

сурагчдын дэвшүүлсэн санаа,

- Бусад улсын туршлага, усны зөв бодлогын

хэрэгжилтийг судлах, түгээн дэлгэрүүлэх

- Өдөр тутмын хэрэглээндээ анхаарч, зүй зохистой

хэрэглээг эрхэмлэх

- Улс орнуудын гол , нуур, усны ундаргаа хайрлан

хамгаалах ёс заншил, уламжлал, соёлоос суралцах

- Дахин ашиглалт г.м дүгнэлтүүд гарсан.

Хичээлийн хэлэлцүүлж өрнүүлж буй байдал , сайжруулах санал, зөвөлгөө