1

ဗမာျပည ကြနျမနစပါတ ဗဟစညးရးေရးေကာမတ၏ ေၾကြးေၾကာသ

အတြ(၃) အမတ(၁)

မာတကာ

စာတညးအဖြ႕အမာ(၃)

အေျပာငးအလေတြ ေဝေဝဆာဆာ(၇)

သဝဏလႊာ ေပးပ႕ျခငး(၁၀)

ထြကေပါကအခြငအေရးက…..(၁၂)

ေသနတကင ယဥေကးမႈန႕…..(၁၅)

မာကစဝါဒႏငျပျပငေရးဝါဒ(၁၇)

အမးသားေရး မကႏာဖးစြပန႕..(၂၀)

ဆရာႀကးမႈငး စာပနကာလ(၂၂)

၂၀၂- တပဖြ႕ အမတတရ(၂၅)

ေတာလနေရးသမားတ႕ရ႕ ကကသေရ(၂၈)

ကြနေတာ ၾကားဖးသလ

ေျပာဆပါမည(၆)(၃၀)

….အေကာငလက ျမငလကၾကရၿပ(၃၂)

“ျပညနာမ အာဏာၿမမည”(၃၄)

ရေဘာ ဘၿပး(၃၆)

ဗမာျပညကြနျမနစပါတန႕….(၄၁)

ကားလမာကစ အႏစ ၂၀၀ ေမြးေန႕(၄၅)

ျပညသေတြမာေရြးခယစရာ….(၄၇)

ရငၾကားေစေရးရ႕ ေနာကကြယမာ(၅၀)

ျပညတြငးစစ ျပနာ

တကယေျဖရငးႏငဖ႕(၅၂)

ရးသားပါ၊ ၿငမးခမးေရးန႕ မကစားပါန႕(၅၅)

ဗမာျပညမာ (၅၆)

စားပြဝငးအပက ၿငမးခမးေရးျပနာ(၅၉)

ရေဘာေမာစတနးရ႕ …..(၆၁)

ခေမာကေတြက လစလရႈလကၿပလား(၆၆)

ဗငနဇြလား လထန႕ (၆၈)

ကြနျမနစပါတန႕ အလပသမားပါတမား(၇၀)

ေဖာငပတေဆာငးပါး(၈၀)

၂၀၁၉ ခႏစ

မတလ

2

ဗမာျပည ကြနျမနစပါတ ဗဟစညးရးေရးေကာမတ၏ ေၾကြးေၾကာသ

အတြ(၃) အမတ(၁)

၂၀၁၉ ခႏစ

မတလ

3

အေရးေတာပဂာနယ

အတြ(၃) အမတ(၁)

စာတညးအဖြ႕အမာ

လမးေၾကာငးၾကး ၂ ခဆ ဥးတညေန၊ လႈပရားေနတ ဗမာျပည

(၁)

ျဖစခငတငး ျဖစေနတႏငင

ဒတငးျပညမာ အာဏာပငထားသ(မႏငထားသ) န႔ အာဏာကငထားသ ဆတ အငအားစ ၂ ရပ ေပါငးစပထားတ အစးရတရပ

ရေနတယ။ စစအပစ အႏစ ၆၀ အပစးထားလ႔ စတျပတသတေနတ ဒႏငငမာ မအျပတအသတန႔ႏငျပး လႊတေတာအမတ ၆၀ ရာခင

ႏႈနးခန႕ ေနရာယထားတ ဒခပပါတရယ၊ ျပညသေတြရ႕မ (၁) မမ မပါဘ မကေၾကးခြျပး ေနရာ ၂၅ ရာခငႏႈနး ယထားတ စစဗလေတြ

ရယ ေပါငးဖြ႔ထားတာ ျဖစတယ။

၂၀၀၈ ေျခဥက ပစခထားတအတငး ျဖစတညလာတ ဒႏငငမာ မမားေပမယ အစးရဖြ႕မရတ ျပညနယန႕…. လႊတေတာ ကယ

စား လယေတြ လျခေရးဂ႐စကၾကလ႔ ဥက႒က သတေပးရတလႊတေတာဆတာမးေတြ ေတြ႔လာရတယ။

ႏငငအတြငးမာေတာ ေၾကးစားလသတသမားေတြ ေပၚလာတယ။ မတပတင ၄ ခ ကငထားျပး ႏငငေရးလသတမႈၾကးတခ ႏင

ငတကာေလဆပအတြငး ေျဗာငကးလြနႏငေအာင စစဥညႊနၾကားႏငသလညး ရတယ။ တရားမဝင ေခတမလကနကေတြက လျခေရး

ေတြၾကားက သယႏင၊ တပခြတခြစာမက တပတပင စထားႏငသေတြ ရတယ။ လကသညမေပၚတ ရာဇဝတမႈခငးၾကးေတြ မၾကာခဏ

ျဖစေနက ႏငငမာ လကရဇကရ ကးလြနေနၾကသ အမားစဟာ စစအပစ၊ စစအစးရ ေဟာငး/သစ၊ ၾက႕ဖြ႔န႔ ပတသကသေတြ ျဖစေန

တယ။ ဒအစ အဖြ႔ေတြရ႕ လကခြေတြအျဖစ ႐း႐းသတလ႔ အားမရေသးဘ အႏျမဗးၾကသတခငသ၊ ဗလခပေၾကး႐ပန႔အျပင ေၾကးစား

လသတသမား ၾကညလငး ႐ပတကထျပး ေကာငးဝငးထစကထထားခငတ ပဂၢလမးေတြလညး ေပၚလာတယ။ စစတပန႕ခရနေတြဟာ

မးယစေဆးဝါးန႕လကနကေတြက ကားစငးလးတက၊ ကြနတနနာ ေသတာလက သယေနၾကတယ။ ဘယတနးကမ ပငရငက မတယ

လ႕ မရခဘး။

တျခားဘကမာေတာ တငးဝနၾကးေတြက ကားအသစဝယေပးဖ႔ လႊတေတာဥက႒က ေမတာရပခတသတငး၊ ရနကနတငး ဝန

ၾကးခပန႔ မႏေလးတငးဝနၾကးခပတ႔ ျမ႕ခငးျပငတကစၥကလညး 'ေကာျငမး ငါည မငး ငယပါေသးတယ' လ႔ ဗမာေခတဥးအနးခငရ႕

ႏမေပါကက သတရခငစရာပါ။ စမဘ႑ာဝနၾကးက 'ျပညသ႕လအပခကမားကဘတဂကထညသြငးမေရးဆြႏငတာ ဝနခ' သြားတာန႔

ဆကစပစဥးစားႏငပါတယ။

- ျပညပပ႔ကနအျဖစ ပ႔ႏငတာက ေရႊ႕ေျပာငးလပသား ၅ သနးေကာ

- ကမၻာမာ ဒကၡသညအမားဆးထြကတ ၅ ႏငငထက တႏငင

- ေလယာဥကြငး ျခရငးခ ကပသနး ၄၀၀၀ သးစြေသာႏငင

4

- မးယစေဆးဝါး အမားဆး ထတလပတငပ႕ေသာ ႏငင

- ပငရငမ ေငြစကတ၊ မးယစေဆး၊ ေမာငခပစၥညး၊လကနကခယမးေတြ ေပါမားေသာ ႏငင

- လငစငမ ဥပေဒမ လကသပထး စစခရနလပငနးႀကးမား လထအေပၚ အႏငကငတာ ခေနရေသာႏငင

- Other account ဆၿပး ခးထားတေငြ ဘလေပါငးမားစြာက စာရငးေဖာကလ႕ ရေသာႏငင

- လသတ ေျမသမး လပငနးခ႕ အခြနေရာင ခရန- တကကြနးမားက လစဘရယအစးရက မကႏာခေသြးေနရေသာ ႏငင

ဒါေၾကာင အစအစဥတက ျဖစေနတာမဟတ၊ ဖရဖရ(disorder) ျဖစခငတငးျဖစေနတႏငငလ႔ပ ေျပာရပါမယ။

(၂)

ဘယသေတြ ဘာလပခၾကသလ

အစးရတဖြ႔လး အေနန႔ၾကညရင အေနာကအပစရ႕ ၿငျငငမႈ ခေနရရာမ စြခကေတြအမးမး အတငခရျပး အေရးယမႈတသၾကး

က ရငဆငေနရတယ။ ကလသမဂၢမာလညး ခစစပ။ ေျဖရငးခကေတြ အဆကမျပတေပးေနရတယ။ သတ႔မၾကကတ ယနဟးလက တ

စတးခန႔လကျပနတယ။ ဟာစနာက ကလသမဂၢကငျပး ကစားလာတာေတြ႔ရတယ။ ရခငကစၥ တ႐တတငမက ဂပနပတသကလာျပ။

ကခငျမစဆကစၥမာ ဘာသာေရးဝင႐ႈပလာတယ။ ကာဒနယခားလဘရ႕ အာေဘာမာ ႏငငေရးပါလာတယ။

ျပညသေတြ စတပကစျပေနျပ။ စစအပစ ျပညတြငးစစန႕ ဖြ႕နမျဖစေနတ ဗမာျပညမာ တငးျပညန႕ ျပညသ႕အကးက မထနး

သမး မကာကြယႏငတ အစးရမား အာဏာန႕ႏြယတအပစမားက ျပညပအားကးရာလာၾကတာဟာ ေကာငးတကစၥ မဟတဘး။

လမးစ တငးရငးသားေတြရ႕ ေဖာျပခကေတြမာလညး အမးသားေရးဒဂရေတြ ျမငတကလာေနတယ။ ကယပငအပခပခြငရ

ဆတအဆငထက ေကာျပး ျပညနယရရေရး ေတာငးဆလာတ ရမးန၊ ကခငႏငင တညေထာငရမယဆတ ျပညပေရာက ကခငေတြရ႕

ေၾကညာခက၊ ကြနဖကဒေရးရငး လခငတ AA (ရကၡငတပမေတာ) က ရခငဟာ ဗမာရ႕ ကလနျဖစေနျပ ေျပာဆခက၊ ခငးအမးသား

တပဥးဥက႒ရ႕ 'ျပညေထာငစမ ခြထြကေရး မထြကေရးမာ မမတ႔ခငးအမးသားမားရ႕ ကယပငဆးျဖတခကအေပၚမာ တညတယ' ဆ

တ အသ၊ ဒါအျပင ဝပစအားကတ လမးစေတြလညး ရေနတယ။ ဒလ ရငတြငးစကားေတြ ပြငထြကလာေအာင ဘယသေတြ ဘာလပ

ခၾကလ႔လ၊

(က) စစတပဘက - အဓကအားျဖင စစတပအာဏာသမးယထားတ ႏစ ၆၀ သမငးန႔ ဆငပါတယ။ အမေစာငအစးရ၊ မဆလ၊

နဝတ၊ နအဖ အပခပေရးန႔ ဆငပါတယ။ ခ ေနာကဆး ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒန႔ အပခပလာခရာက တငးရငးသားေတြရ႕ ရငတြငးျဖစ စ

ကားေတြ ကယကယေလာငေလာင ထြကလာတာပါ။ ငရသားအခနးက ပပျပငျပင သ႐ပေဆာငခတ စစအပစကေတာ အားလးက အ

ျမငရငးၾကတယ။ မငးသားေခါငးစြပခငေပမယ လကမခၾကပါဘး။ ဒစစတပက မေကနပသ တခ႕က “ဗမာစစတပ”လ႕ ညႊနးဆ ေျပာ

ၾကားတာေတြ ၾကားေနရပါတယ။ ဒါ မားတယထငပါတယ။ ဒစစတပဟာ ဗမာလမးေတြက လးဝ ကယစားမျပပါဘး။ သတ႕ကယကး

ကလြၿပး ဘာကမ ကယစားမျပပါဘး။ ျပညတြငးစစအျပင ၇ ရက ဇလင၊ ရစေလးလးအေရးေတာပတ႕မာ သတ႕သတခတ ဗမာလမး

အေရအတြကဟာ အငမတနမ မားပါတယ။

စစတငး ၅ တငးမာ တဖကသတ ၄ လ အပစရပထားမယဆေပမယ ၂ လ ေကာသြားျပ။ ဗးသ၊ အေျမာကသ၊ ေသနတသေတြ

ထြကေနဆပ။ ခတကေနတ ရခငစစမကႏာမာ 'တပမေတာရ႕ ေဆာငရြကခကေတြက ေဒသခေတြက ပးေပါငးကညဖ႔' အဆက ရခင

ျပညနယလႊတေတာက ပယခတာ ခလကရတယ။ ပယခတအထမာ ANP ရခငအမးသားပါတ ပါသလဒခပကယစားလယေတြေတာင

ပါခတယ။

တႏငငလးရ႕ လျခေရး၊ ကာကြယေရးတခလး တာဝနယထားတယ ဆတ စစတပဟာ ရခငစစေျမျပငမာ ခစစျဖစေနျပး အက

အဆးေတြ မားေနတယ။ စကခ ၁၅ ႒ာနခပထ ဗးအခြခေနရတယ။ လျခေရးအာမခခက မရေတာလ႔ ေကးရြာအပခပေရးမး ၁၀၀ ခန႔

ႏတထြကခြငေတာငးေနရတယ။ တျခားျပညနယေတြမာ ဒါမးေတြ မေပၚလာဘးလ႔ မေျပာႏငတ အေျခအေနပါ။ ဒါမးလပရင ဒါမး

ျဖစ မာပ။

(ခ) ဒခပဘက - ေတာငျပကမးျပ ႏငချပး လႊတေတာ အဆငဆငမာ ၆၀ ရာခငႏႈနးခန႔ ကယစားလယေတြ ရလာျပ။ လ

ေလာကတအခနလညး ရထားချပ။ ဒါေပမ တငးျပညတးတကမလာ။ ဘကစဆတယတလာတယ။ ဘာေၾကာငလ။ စစအပစန႔ ရငၾကား

ေစေရးေပၚလစဟာ အဓကကေနတာ ေတြ႔ရတယ။ စစတပအလက လကေလာထားရတာေတြေၾကာင ျဖစတယ။ တကယက အပခပ

ေရးအာဏာ သ႕မာ မရဘး။ စစတပဝနၾကး ၃ ပါးက ႒ာနၾကး ၃ ခကငျပး အပခပေနတယ။ ႏငငျခားေရးဘကမာ စစတပန႕ ရက ေျခ

လြနလကလြန ကးလြနခကေတြ ဖာေထးေပးေနရတာန႔ ၾသဇာကခရတယ။ စးပြားေရး မေအာငျမငရတာရ႕ အေၾကာငးရငးက သညန႔

စခရတ ဘ႑ာေရးအေျခအေနမာ အႏစ ၂၀ အခြနမေဆာငဘ ၾကကသလ စးပြားလပကငေနတ ႏငငေတာ ဘတဂကေငြထက အဆ

5

မားစြာ ပငထားတ စစတပဥးပငကမၸဏ (+ ျမနမာစးပြားေရးကမၸဏ စသည) န႔ စစတပခ႐နေတြရ႕ လကထမာပ အရငးအႏးေတြ စပ

ေနျပး ၾကကသလ ေစးကြကေတြ၊ လပခငးကငခငးေတြက ျခယလယႏငၾကလ႔ ျဖစတယ။

ခပလကရငေတာ စစတပမကႏာၾကညျပး လပေနရတအစးရ၊ စစတပ ၿငျငငေအာင စစတပထခကေအာင မလပရတ အစးရ၊

ႏငငျခားအရငးအႏး FDI န႕ ထြကေပါကရာႏငဖ႕ ျမရငႏငငေတြက စတၾကကအခြငအေရးေတြ ေပးေနရတအစးရ၊စမကနးေရာဂါထေန

တအစးရအျဖစ ပေပၚေနတယ။

ဒါေၾကာငလညး လ႔အခြငအေရးေတြ ဆး႐ႈးေနတ ထမငးမဝျဖစေနတ ျပညသေတြ (အထးသျဖင) ေအးေအးခမးခမး မေနရတ

တငးရငးသား ျပညသေတြဟာ ဒခပန႔ ပပကငးကြာလာခတယ။ မဆြယစဥ ေပးခတ ကတေတြ မတညခတာေၾကာင ပပအယအၾကည

ကငးမလာၾကတယ။

ဒခပအေျခအေနက ဇာတစကားန႔ေျပာရရင ဒလပန႔ျဖင ေပါကျပညမာ ၾကာၾကာနနးစႏငပါမလား စဥးစားစရာပါ။

(၃)

၂၀၀၈ ျပငေရးကစၥ

စစအပစဘကက လႊတေတာတြငး လႊတေတာပ လမးေၾကာငး ၂ ေၾကာငးန႔ တ႔ျပနေနတယ။ ကာခပလပသက ဆပလ႔ကငလ႔

မရေအာင ေျပာတနညး၊ ေပးကားေပး၏ မရေစတစကားက ေျပာတယ။ 'ျပငဖ႔ သေဘာတျပးသား၊ စနစတကျပငဖ႔ပ လတယ။ ျပငသင

ျပငထကတဟာ ျပငသငျပငထကခနမာျပငဖ႔ ရပါတယ' လ႔ အာမခတယ။ (သျပတသြားလညး ေနာကလေတြ ဒလပဆကေျပာပါလမ

မယ။)

လႊတေတာလမးေၾကာငးန႕ ျပငပက ရထားတ သတငးမနအဖြ႔န႔ စစတပ ေထာကခေရးအဖြ႔ေတြ ေျပာဆ လပကငၾကပက အ

ေတာၾကမးတယ။ ဘလးၾကမးၾကမးၾကတယ။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဟာ မလမတပတလပလ႔ ရေကာငးတကစၥ မဟတဘး။ လႊတေတာ

တြငးမာ တ႔ကအမားစပဆျပး လပခငရာလပလ႔မရဘး။ ေနာက သတ႔ ခတြငးေတြ႔ေနတ 'ဒမကေရစ အႏငကငမႈပ' ဆတာမး စစသား

ေကာငး ရနေတြ႔ ေအာၾကဟစၾကတယ။ မလလားအပေသာ ဆးကးမား ျဖစေပၚေစလမမယလ႔ ေျပာသက ေျပာတယ။ စစတလငးျဖစ

သြားႏငတယလ႕ ေျခာကသက ေျခာကတယ။ ၾကညရတာက လႊတေတာထမာ အတတႏငဆးတားမယ။ အျပငမာ သ႕အမာခေတြန႔ ပြ

ဆေအာငလပျပး ျခမးေျခာကေနမယဆတ သေဘာပ။

လႊတေတာတြငး ၂၅ ရာခငႏႈနး ဝငထငေနတာ ေျခဥက ကာကြယေစာငေရာကဖ႔ ျဖစတယ ေျပာရာကေန ခ 'တပမေတာေန႔'

ဆတာရ႕ ေၾကြးေၾကာသထမာ 'ဒ႔တာဝနအေရးသးပါးႏင ႏငငေတာဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒက ထနးသမးကာကြယ ေစာငေရာက

ေရး' ဆတ အခကက ပပျပငျပငထညလကၾကျပနတယ။ သတ႔စညးလြတဝါးလြတ ေျပာေနၾကတအထမာ ကယအလ႔အမနးမသ၊ ကယ

ထ လ႔ထမနးမသ ျဖစသြားတာေတြလညး ရတယ။ ဆပါေတာ '၂၅ ရာခငႏႈနးယထားတာ ဘယျပညသ၊ ဘယပဂၢလေတြအတြက ဘာထ

ခကနစနာလ႔လ' တ။(ေျပာမေျပာရကပေလတယ။)လႊတေတာသည အေျခခဥပေဒက ေကာလြနလပေဆာငမႈမားစြာရတယ။ ႏငငေတာ

အတငပငခပဂၢလဆငရာ ဥပေဒၾကမးက အတညျပချခငးက အထငရားဆးဥပမာ ျဖစတယတ။ (ေညာငျမစတးေတာ ပတသငဥေပၚျပ

ေပါ။ ဥးကနက လျမငကြငးမာ ေျဗာငအသတခရတာ ဒါေၾကာငကး။)

ဒခပဘကကလညး ၾကညပါမယ။

အစးရန႔လႊတေတာ သကတမး ၃ ႏစၾကာမ ၂၀၀၈ ေျခဥျပငေရးျပနာၾကးက ဘာလ႔ျဗနးစားၾကး ထးတငလကရသလ။ ၂

ခက ေတြ႔ရတယ။ တခက စစတပအေပၚ မေကလညမႈ ျဖစရာက ေပၚလာတာလ႔ ဆတယ။ ကယဘကက ဒေလာက

ေလာေပးေနပါ လကန႔ ကယကထးေကၽြးေလျခငးဆတ ခစားခကန႔ ဒေျခလမးက လမးလကျခငးျဖစတယတ။ ေနာကတခက ၂၀၂၀

ေရြးေကာကပြ အ တြက ၾကျပငျခငး ျဖစတယ။

၂၀၀၈ ျပငရာမာ လထတကပြနညးက တငးျပညနစနာတယ။ ဒါေၾကာင ဒလမးက NLD က မေရြးခငဘးလ႔ ေျပာခဖးတယ။

လႊတေတာတြငးက ျပငမယေပါ။ ေနာကေတာ NCA က ျပငမယျဖစသြားျပနေရာ။ တခါ စးပြားေရးအဓက ေျခဥျပငေရးက ေနာကမ ျဖစ

သြား ျပနေရာ။ ျပငခငတလမးစဥက ကၽြနေတာတ႔ မတကခကပါဘး။ တခါတရ အားေတာငေပးလကပါေသးတယ။ ဒခပတငထားခတ

ျပငခငတအခက ၁၆၈ ခကဆတာ ျပငေပးရင ေကာငးတာေပါ။ ၾကကခငစရာၾကးပါ။ ခ ၃ ႏစေကာျပ။ ၂၀၀၈ ေျခဥ ဘယေလာက ပြနး

ပသြားခလ႔လ။ ဥပေဒပညာရငေတြက စစတပ သေဘာမတဘ လႊတေတာထမာ ျပငမရပါဘးလ႔ တညတညး ေျပာၾကၿပ။ NLD ေရာ စစ

တပေရာက ကယတြကကနေအာင ျပငေနလ႔ကေတာ ျပညသအတြက ဘာမကနမာ မဟတပါဘး။ ဒခပဘကက စစတပ မထခက

ေအာင ဟဟာေလး ျပငလက - ဒဟာေလးျပငလက လပေနလ႔ကေတာ 'စစအပစ သကေတာရာေကာရညပါေစ' လ႔ ဆႏၵျပေပးေနသ

လ ပ ျဖစမာပါ။

6

စစအပစက ၂၀၀၈ ေျခဥက ၁၆ ႏစၾကာေအာင အခနယ ေရးဆြတာဟာ သတ႔ေနာငေရး စတေအးရေအာင ေရးဆြထားျခငး

ျဖစတယ။ အျပငခၾကမာ မဟတပါဘး။ စစတနးလားက ေရာေရာ႐႐ ျပနၾကမာ မဟတပါဘး။ လထနညးန႔ အတငးအကပ ျပနပ႔မ

ေရာကသြားမာပါ။ မေရမရာ လစဘရယလမးေၾကာငးေလာကေနလ႔ကေတာ ရငးႏးထားရတာေတြ၊ ေပးဆပထားရတာေတြ အေဟာသ

က ျဖစေနပါလမမယ။ လထကလညး အယအၾကညမလာပါလမမယ။

(၄)

၂၀၂၀ ေရြးေကာကပြ

ဒအငအားစ ၂ ခရ႕ အာဏာျပနာမာ ျပညသေတြအေနန႔ 'ၾကားက ငထြားခါးနာ' ဆတာမး မျဖစဖ႔ လတယ။ စစအပစ ေျခ

လမးေတြ တငျပချပ။ ဒခပကလညး ခေတာ သ႕အေျခအေန သသပပ။ ပးထးေနတ သဖနးသး ျဖစေနျပ။ ရာထးေတြေပးျပး တာဝနေပး

ထားတ ကယလေတြထက ျပတသြား၊ ႏတထြကသြားရတ ဝနၾကး ဝနေလးေတြ၊တငးန႔ ျပညနယက ဝနၾကးခပေတြန႔ ဝနၾကးေတြ ဘယ

ေလာကရသြားျပလ။ မၾကာခငက ျပးသြားတ ဒခပအစညးအေဝးမာ နာယကျဖစသေျပာတ မန႔ခြနးက ၾကညပါ။ အခပကေတာ 'ရက

တတရင ႏတထြကၾကပါ' လ႔ ေျပာလကတာ ျဖစတယ။ ခလာမယ ေရြးေကာကပြဟာ ၂၀၁၅ တနးကလ ေခာငမာ မဟတဘးလ႔လညး

သတေပးလကပါေသးတယ။

ျပညသေတြကလညး သေနၾကပါျပ။ ခတခါ မေပးလကေတာေကာ ဘာထးလာမာလလ႔ ေမးခြနးထတလာၾကတယ။ အလပသ

မားေတြက ေျပာၾကတယ။ 'အလပရငဘကကရပတ အစးရက မမေပးဘး' တ။ လယသမားေတြကေတာ 'တ႔ေျမျပနမရရင မမေပးႏင

ဘး' တ။ တငးရငးသား လမးစေတြကေျပာလမမယ။ 'စစအစးရလ ဗမာလမးၾကးဝါဒ ကငသးေနရင မမေပးႏငဘး' စသညန႔ ဒခပက

ဝငးၾကပမတၾကလမမယ။ ကနတ လလတတနးစား၊ ဝနထမးေတြန႔ ျမ႕ေနဆငးရသားေတြကလညး 'တ႔ဘဝ အဆငနမသထက နမလာ

ေနတယ။ အဆငျမငတငေပးရမယ' လ႔ ေတာငးဆၾကမာပ။ စစေဘးေရာငေတြကလညး စစပြေတြ ရပသြားေအာင လပမေပးႏငရင မမ

ေပးဘး ျဖစလာလမမယ။

ဒါေၾကာင ဒခပအေနန႔ မလခငရင စစတပက စစတနးလား ျပနပ႔ေပးရမယ။ စစတပန႔ သ႕ခ႐နေတြ လကဝါးၾကးအပထားတ

စးပြားေရးလပငနးေတြ၊ သမးထားတ ေျမယာေတြက မရငးပငရငေတြလကထ ျပနအပခငးရမယ။ အလပသမားေတြရ႕ အခြငအေရး အ

ျပညအဝ ေပးရမယ။ တကၾကြႏးၾကားတ လငယေကာငးသားေတြက ေသြးခြတာ ခးႏမတာ မလပဘ ေျမေတာငေျမာကေပးရမယ။ အ

သငးအပငးဖြ႕စညးခြင သတငးလြတလပခြင အာမခရမယ။ စစတပက တငးျပညအေပၚ ဗလကသတျဖတလယက၊ အဓမၼျပကငမႈေတြ

တားဆးေပးရမယ။ သတ႔က ထငသလ လပပငခြငေပးထားတ ၂၀၀၈ ေျခဥ ဖကသမးတလမးစဥ ခမတဖ႔ လတယ။ 'ရငၾကားေစေရး

လမးစဥ' ၾကးက ဒကၡေပးခပါျပ။ ဒလမးစဥက ေျပာငးပစမ ျဖစပါမယ။ လမးစဥမားေနရင ပဂၢလတဥးရ႕အရနအဝါ လထေထာကခမႈ

ဘယ ေလာကၾကးပါေစ။ ျဗနးစားၾကး ကဆးသြားႏငတာ သမငးမာ ေတြ႔ခၾကပါျပ။ ဗမာျပညမာ စစတပကယတ၊ အားထားတ လကယာ

ေသြဖေရးဟာ အမားဆး ဒကၡေပးခတယ။ ဥးႏကေတာ စစအာဏာရင ဗလေနဝငးကယလ႔ စလးကနးချပ။ ဒအမားက ေနာကလေတြ

ဆကမမားေစခငပါ။

စစအပစကေတာ မကၿပးရငး မကတ သ႕လမးေၾကာငးက ဆကေလာကေနပါတယ။ စစပြေတြ ျဖစေနမ သ႕ရ႕အခနးဝငမႈက

ပျပငပါမယ။ ခဆ ရခငစစမကႏာဘက တပအငအား ၈၀၀၀ ပ႔ထားလကပါျပ။ တခနတညးမာ သတ႔ပငဆငထားတ ဓနစညးစမေတြ

တညျမဖ႔န႔ အာဏာက ေရရညကငထားဖ႔ ေရးဆြထားတ ၂၀၀၈ ေျခဥက ျပငဖကလပတာ မနသမ မးကနယမးကန နညးလမးစန႔ ကာ

ကြယသြားပါလမမယ။

ဒအတငးဆရင ေရြးေကာကပြျပးသညအထ ခလ ဘာမ အေျဖမထြကတ အေျခအေနအတငး တညရေနပါလမမယ။ ဒါေပမ အ

ခနသပမၾကာႏငပါဘး။ ေရြးေကာကပြဟာ အေျဖမဟတလ႔ ျပညသေတြက ေဖာကထြကတလမးက ေရြးခယၾကပါလမမယ။ စစတပက

လညး ဒခပက လကညးထး အျပစပချပး အာဏာသမးတလမးက လကႏငပါတယ။

ဗမာျပညလထဟာ ႏငငေရးႏးၾကားမႈ ရတယ။ ရစေလးလးစတဓာတ ရငသနဆ ျဖစတယ။ အဖႏပခလမးေပါငးစ ျပညသလ

ထႀကး ဟာ မတရားတအမန႕အာဏာဟသမ ဖဆနၾကမယ အလးစျပျပငေျပာငးလေရး(ရကဒကယ) လမးေၾကာငးေပၚမာ အေျခအေန

သစန႕ေလာညတ စဖြ႕မႈသစေတြ လပၾကၿပး မမတ႕ရ႕ စြမးအားက ထတေဖာျပသၾကပါလမမယ။

စာတညးအဖြ႕

၆ - ၃ - ၂၀၁၉

7

အေျပာငးအလေတြ ေဝေဝဆာဆ အေျပာငးအလေတြ ေဝေဝဆာဆာ

ႏစသစအခါ

ရေဘာ ဖးသေခာငး

ႏစသစတခကးဝငၿပဆေတာ ေတာငတကရငးေနရာတခမာခဏနားရငး ေဘးဘၾကညမသလ၊ ကယေရာကေနတ ေနရာေလးရ႕ အေျခ

အေနက သရေအာင ကမၻာႀကးျဖစပကခတာန႔ ျဖစပကေနတာတခ႕က အၾကမးဖငးမကစတခက ေဝလကမပါတယ။

ဘာလငတတငးၿပကသြားတာက မငတငအမတအျဖစ အသအမတျပမယဆရင စစေအးစစဆတာႀကး “ၿပး” သြားတာ အႏစ

သးဆယတငးတငးျပညပါေတာမယ။ ကမၻာေပၚမာ ဘာအေျပာငးအလေတြသတျပမၾကပါသလ။ ဆဗယကအပ စၿပကြသြားတာ၊ ဆဗ

ယကရ႕အ႐နၾသဇာခညန႔သြားတာကေတာအမနပါပ။ ဒါေပမ ကမၻာျပညသ ေတြမာ ပမလၿခ၊ ပမကလခပါသလား။ ဒ ကမၻာႀကးေပၚမာ

တငးမာမႈေတြ၊ အပကြကေတြ ေလာနညးသြားခပါသလား။ ႏငငေတြအၾကားမာ ဆငးရခမးသာ ကြာျခားမႈန႔ တႏငငခငးမာ ဆငးရခမး

သာ ကြာျခားမႈေတြ ေလာနညးသြားပါသလား။ ေဝလာ ေဝးပါ။ စစပြေတြကေရာ- ဘာလငတတငး ၿပကသြားၿပးကတညးက အေ႐႕ဥ

ေရာပမာ အေမရကနန႔သ႔ဂဏးသားအေနာကဥေရာပႏငငေတြရ႕ပေယာဂန႔ ျဖစလကတ စစပြေတြဟာ ဒတယကမၻာစစ စခနကေတာင

မေလာကပါတယ။ ဒါအျပင၊ အာဖဂန၊ အေ႐႕ အလယပငးေဒသ၊ အာဖရကေျမာကပငး၊ ေတာငအေမရကတကအလယပငး၊ အေျမာက

သ၊ ေသနတသေတြစတယလ႔ ႐ခလ႔လား။ ဒလအေနအထားကေန ကမၻာသကမၻာသားေတြေတြ ရလကတ သငခနးစာကေတာ ကမၻာ

ေပၚမာ ဗလႀကးတဗလတညးသာ႐တယဆေတာလညး ဗလႀကးႏစဗလ ႐တနးကလပ တငးမာမႈေတြ၊ အပကြကေတြ ႐ၿမ႐၊ မားၿမမား

ေနတယဆတာပါပ။ ဒါအျပင ေနာကသငခနးစာတခက ဗလႀကးတဗလတညး ဆတအေနအထားဟာ ကာလ တေလး မသာ တည႐ႏင

ၿပး သမငးသေဘာန႔ ေျပာရရင အငမတနတေတာငးတဆယစႏစတခ၊ ႏစခသာသာပျဖစၿပး ဘာမမၾကာခငမာ အေျခအေန အခကအ

လက ႐တ တျခားအငအားေတြ၊ ႏငငေတြက ပခးခငးယဥ၊ ေကာတကဖ႔ လးပနးၾကတယ ဆတာပါပ။ ဒကမၻာေပၚက စစ တ႔၊ တငးမာ

မႈတ႔ ဆ တာေတြဟာ အရငး႐ငစနစ အားႀကးစြာ တည႐မႈန႔ တက႐ကဆငတကစၥပါ။ ဒစနစဆးႀကး႐ေနသေ႐ြ႕ စစပြ အႏရာယ၊ ႏ

ကလယား အႏရာယေတြ ႐ေန၊ ၿခမးေျခာကတာ ခေနရမာပါ။ ဒေန႔ ကမၻာစစေရးရ႕ထးျခားခကက ၾသဇာလႊမးမးႏငတ နယေျမလယက

ျခငးန႔ စစ လကနက (အသစေတြ အပါ) အၿပငအဆင တထြင၊ ထတလပ၊ တပဆငေနၾကတာပျဖစတယ။ ဒေန႔အခါ မာ ေဒၚနယထရမ

8

ဟာ သ႔အ လက ကမၻာအခငးအကငး(world order) သစတခ ဖနတးေနတယလ႔ေတာင ႏငငတကာမဒယာေတြက ေထာကျပ ေနၾက

ပါတယ။

ကမၻာ အခငးအကငးသစႀကး တခ ေပၚေပါကေတာမာဆေတာ အငအားႀကးႏငငေတြ ေနရာလၾက၊ တပညေမြးၾကတာက

ေကာငးေကာငးသေဘာေပါကႏငပါတယ။ ထရမကဆရင သတ႔ တေၾကာေၾကာ ေကြးေၾကာခတ ဂလဘယ လကေဇး႐ငးကေတာငမ

အပပခေျပာဆတာေတြလပလာပါတယ။ ေနာကၿပး အဂၤလနက ဥေရာပသမဂၢထကထြကတာ ဟာလညး ဒငးတ႔တေတြ ကယယႏရား

ကယ ျပနအားျဖည၊ ဆေလာငး လပေနၾကတအထက တချဖစပါတယ။ အေျခ အေနသစ၊ အခငးအကငးသစအတြက တာစေနၾကတာ

ကေန ပဋပကၡေတြ ေပၚထြကလာေနတာျဖစပါတယ။

သထားၾကရမာက စစေအးစစပြေခတဆတာတနးက အငအားႀကးႏငငေတြအၾကား ထပတကေတြ႕တယဆတာ မ႐သေလာက

ပါ။ သတ႔ဟာ ၾကားႏငငေလးေတြ၊ အထးသျဖင ဆငးရတႏငငေလးေတြ၊ ဗမာျပညလ သယဇာတ ေပါကြယဝတႏငငေတြ၊ ေရနထြက

ႏငငေတြြမာ သြားၿပး ၾကမးၾကရမးၾကတာ၊ လၾကယကၾကတာျဖစပါတယ။ သတ႔ေျပာ ၾကတ စစေအးစစပြႀကးၿပးသညျဖစေစ၊ မၿပးသည

ျဖစေစ ကမၻာသယဇာတကလယကတာ၊ သဘာဝပတဝနးကငက ဖကဆးတာ၊ ဆငးရတႏငငေတြက ေဈးေပါတလပအားေတြက အ

ျပတေသြးစပေနတာေတြဟာ ေလာသြားတယမ႐၊ ပဆး သထကသာဆးလာေနပါတယ။

ဒလ ႏငငႀကးေတြ ပခးခငးတက၊ ေခါငးခငးေဆာငေနၾကခနမာ ဗမာျပညကအာဏာ႐သေတြဟာ သတ႔အာဏာ တညၿမေရး

ကပစဥးစားၿပး ဗမာျပညက ကၽြႏစေကာငၾကားက ေျမစာပငျဖစေအာင လပေနၾကပါတယ။ ကေန႔လ အငအားႀကးႏငငေတြ တ႐း႐း

တ႐႐ မာနဖေနၾကခနမာ ဗမာျပညလဆငးရတႏငငငယေလးေတြဟာ ကယၿခစညး႐းကယ လေအာငကာ၊ ကယအမတြငး ညညြတ

ေရးကခငမာေအာငတညေဆာက၊ ျပညသေတြက ေလေကာငးေလသန႔လညး ရေစ၊ ကယလကလႈပ႐ားခြငလညးရေစ ျဖစေအာင လပ

ရမာပါ။

ဒါေပမ လကေတြ႕မာက ဒငးတ႔တေတြ ဒလ ေတာေၾကာငလကခေမာငးခတတာလပလ႔ ဗမာျပညသားေတြ ျပညပက ထြကအ

လပလပကငၾက၊ အေစာကားခၾကရ၊ အႏမခၾကရသလ ျပညတြငးမာေတာ ဒမကေရစဆတသဥးသထက ဆတသဥး၊ လေတြဆငးရ

တြငးနကသထကနကျဖစေနတာ ဘယသမမျငငးႏငပါဘး။ ႏငငတကာဆကဆေရး၊ သတမနေရးအရေျပာရရငေတာ တခနက အာ႐-

အာဖရက ႏငငေတြအၾကားမာ ေခါငးေမာႏငခတ ဗမာျပညဟာ အခေတာ အမား တေတြးခြကမာ ေမာေနၿပ႔ ဆရမယအေျခအေနမး

ဆကေနပါတယ။

တငးျပညရ႕ ေျမေပၚေျမေအာကသယဇာတေတြ ျပညပက စးထြကသြားတာန႔အတ အဒမလသယဇာတေတြရ႕ ေနရာမာ ထတ

လပမႈအညစအေၾကးေတြ၊ အဆပဓာတေတြ ကန႐ေနခပါတယ။ အရငက သယဇာတတည႐ခဖးတ ေနရာေတြမာ အခေတာ အဆပ

ေျမ၊ အဆပေရေတြ ဖးလႊမးေနပါၿပ။ ေျမဟာစကမရ၊ ေရဟာေသာကမရျဖစကနပါၿပ။ ဒါအျပင စစအပစထပသးေတြန႔ ခ႐နေတြရ႕ လ

ဘေၾကာင ေတာငသလယသမားေတြမာ ေျမယာေတြအသမးခရတ ရကစကမႈဟာလညး ေကးလကေနျပညသလထက အႀကးအကယ

ၿခမးေျခာကမႈပါ။ ဒါေတြဟာ ေအးဓားျပမဟတ၊ ေန႔ခငးေၾကာငေတာင ဓားျပတကေတြမႈပါ။ ကခငျပညနယမာ ငားေပးေနတ ေျမကြက

လပေတြဟာ တခ႕ဆရင ဧက ေသာငးန႔ခ႐ၿပး ဗမာျပညကၿမ႕တၿမ႕ အ႐ြယေလာက ႐ပါတယ။

ဒထကဆးတာကေတာ ဆငးရတြငး နစသထကနစလာေနလ႔ တငးတပါးသားေတြက ကယေျမယာေတြေရာငးခ၊ ငားရမးေပး

ေနရသလ ကယႏမ၊ ကယသမးေတြက တငးတပါးသားေတြဆ ဇနးမယားအျဖစေရာငးခေနရတယဆတ အရငက ဗမာျပညသားေတြ

အပမကေတာင မမကဖးတအျဖစဆးေတြဟာ ေနာငသားစဥမးဆက အ႐ကရ၊ ေခါငး မေဖာဝျဖစေစမယကစၥေတြျဖစပါတယ။ ျပညပ

မာ ဗမာျပညသားဆရငအထငေသးခရတယဆတာဟာ ၁၉၈၈ ခႏစ ေနာကပငးမ ထငထင႐ား႐ားေပၚေပါကလာတ အေျပာငးအလ တ

မးပါ။ ဒါဟာ ဗမာႏငငသားေတြညလ႔ မဟတပါဘး၊ ဆငးရ႐ာၾကလ႔ျဖစပါတယ။ မ႐ခးႏး အထငခရတာမးပါ။

ဒါေတြကႀကရေတာ အရငနယစပတေလာကမာ ဗကပအငအားေတြ႐ေနတနးက ဒလနယစပျဖတလကနကးတာ၊ ေျမေရာငး

စားတာေတြမ႐ခဘးဆတာလညး ေတြးေနမပါတယ။ စစအာဏာ႐ငေတြမာ မ႐းႏငတ လပဇာတ/လပနညးကငနညးတခ ႐ပါတယ။ အ

ဒါကေတာ ျပညတြငးျပညပ႐ မဒယာန႔ ဗမာျပညႏငငေရးက စတဝငစားသ၊ ေစာငၾကညေနသေတြက ကစၥတရပရပန႔အာ႐လႊၿပး သတ႔

အာဏာ တညၿမေရး၊ ကယပငဓနတးပြားေရးအတြက အစြမးကနလးပနးတာ ျဖစပါတယ။ ဗလေနဝငး လကထကတနးက ဆ႐ယလစ

ဝါဒ မကလညျပပြန႔ အလပသမားညလာခ၊ လယသမားညလာခဆတာေတြ တၿခမးၿခမးကငးပ လညစားခၿပး ဗလသနးစန လကထက

မာေတာ ဘာအေျဖမ မထြကတ၊ အႏစသာရမ႐တ ေညာငႏစပငညလာခ ရေသကးေသာငး ျပဇာတလဟာမးေတြန႔ အာ႐လညစားပါ

တယ။ အခကာလမာေတာ စစတပဟာ 'သခငးသာ ထပေစရမယ၊ ကႀကးေတာ မထပရေစဘး' ဆတာလ မၿပးႏင၊ မစးႏငတ "ျပည

တြငး ၿငမးခမးေရး" ကဇာတႀကးခငးၿပး ရခငျပညနယအပါ တငးရငးသား ေဒသေတြမာ သတ႔ရ႕အာဃာတေတြက ကညဆနအျဖစ ပ

ေအာေနပါတယ။

9

စစအပစဟာ ျပညတြငးစစန႔ျပညတြငးၿငမးခမးေရးျပနာက ဝါဒျဖန႔စရာန႔ လပကငစားစရာ ဇမခပစၥညးအျဖစ ဖနတးထား

တာပါ။ သတ႔ ေျပာေနတ ရငၾကားေစေရးတ႔၊ ေတြ႔ဆစကားေျပာပြတ႔ ဆတာေတြကေနၿပး သတ႔န႔ သတ႔ရ႕ ခ႐နေတြ၊ ေနာကလကေခြး

ေတြ ေထာကပေၾကး မးစက လႈငေဘာလယ ပြေတြ႕ေနၾကတယမဟတဘးလား။ ဒငးတ႔တေတြ ျပညတြငးစစက ဖနတး၊ ထနးသမး

ထားရာကေန ႀကးပြားခမးသာခၾကသလ ျပညတြငးစစ ရပစေအာငလပေနပါတယဆတ လပငနးေတြကေနၿပး ဝငေငြေတြအလပယ ရ

ေနတာလညး အမနပါပ။ အာဏာရ အသငးအဝငးခငး ရငၾကားေစ“အေျပာငးအလေတြ”လပတာန႔ပ ျပညသေတြ ဆငးရတြငး နစသ

ထက နစ၊ ခ႐နေတြခမးသာသထကခမးသာ၊ ဘးေတာငးနစလ႔ေစာငခမးေပၚဆတာလ သ႔ဟာသေတာငမ လၾကားထမတးဝတ ဗလ

ခငညႊန႔လသမငးတရားခက စငျမငေပၚတငကနေတာတအေျခအေနေတြျဖစေပၚလာပါတယ။

သနးခတ စစေျပး/စစေ႐ာငဒကၡသညန႔ ဒကၡသညစခနးဆတာဟာ ႏစေပါငး ၇ဝ ေကာ ျပညတြငးစစသမငးရ႕ အခ ေနာက

ဆးႏစမားအပငးမာမ ေပၚလာတာပါ။ အေျပာငးအလသစပါ။ မငးကြငးဆတျပနာဟာလညး သတ႔ေတြ ၿငမးခမးေရးတ႔၊ အပစအ

ခတရပစေရးတ႔ ေျပာေနတအၾကားက ေပၚလာတျပနာအသစျဖစပါတယ။

ဗမာျပညမာ ျပညတြငးစစန႔ခြမရတ လမႈေရး ေနာကျပနာတခကေတာ မးယစေဆးဝါးျဖစပါတယ။ ၁၉၅ဝ စနစမား အေစာ

ပငး၊ ဗမာျပညအေ႐႕တလႊားမာ ကမငတနတ႐တျဖေတြ ဝငေရာကလာတအခနကစၿပး မးယစရာဇာေတြြ န႔ အစးရစစတပ၊ ေထာက

လမးေရးတ႔ဟာ ေ႐းေရစက ကဆတယလ႔ဆရမလ စလားရစပတ လကထပခၾကတာ ဒေန႔အထ လကတြမျဖတ၊ တဆကတညး လပ

ေနၾကပါတယ။ မးယစရာဇာေတြက စစတငးထပပငးေတြက ခါးပကေဆာငထ ထညထားတာလညး လတငးအသပါပ။ ဒလန႔ စစတပ

က အရပဖကက အာဏာလႊေပးလကၿပဆတေနာကပငး၊ ဗမာျပညမာ မးယစေဆးဝါးေတြဟာ ေၾကာကခမနးလလ ေပါလာပါတယ။ ပင

႐ငမ မးယစေဆးဝါး ဆတာေတြအတြက ရအဖြ႔က လထက သေရာေလာငေျပာငေနၾကၿပး တရားဥပေဒဆတာဟာလညး ေမာငရပမာ

င ေနရပါတယ။

ဒါအျပင ဘယတနးကမ မႀကဖး၊ မၾကားဖးတ ဖားကန႔က ေတာငၿပမႈလ မရလ႕ လပစားေနၾကရတ ဗမာျပညက ဆငးရသား

ေကာကသမားေတြက ဒကၡေပးတ ကပေတြဟာလညး စစအာဏာ႐ငေတြန႔ သတ႔ရ႕ခ႐နေတြေကာငးစားၿမျဖစေၾကာငး သကေသျပေန

တာသာျဖစပါတယ။ ဖးသမားမား အေမလကစြပကေတာင ေပါငၿပး ေဆး႐တယလ႔ ဆၾကသလပ စစအာဏာ႐ငေတြဟာ မခင ဧရာဝ

တကေတာငမ အငားခစားခၾကတာ အခဆရင ဗမာျပညရ႕ မနညးလတ ျမစေတြေခာငးေတြဟာ ေသာကသးရမာအႏရာယ႐တ အေန

အထားက ေရာကလာၾကပါၿပ။ ျပညသေတြ ဆန႔ကင ဆႏၵျပေနၾကတအၾကားက ဘနဖးသကတးလပခတ လကပေတာငးေတာင သတ

တြငး လပရပဟာ ဝါးစမးေတာင စမကနးလ တျခား အနးအပါး ပတဝနးကငကပါ ပ႕ႏ႔လာၿပး ေ႐းေဟာငးအေမြအႏစေတြ ဆး႐ႈးမႈအေျခ

အေနဟာ ဆးဝါးသထကဆးဝါးလာခပါတယ။ အခႏစမားအတြငး ဗမာျပညမာလေတြသတထားမၾကတ ထင႐ားတ အေျပာငးအလ တ

ခ ကေတာ အပစးသေတြက သတ႔ရ႕ရနသေတာစာရငးမာ မဒယာေလာကသားေတြကပါ ထညသြငး ဖႏပလာတာျဖစပါတယ။

ဒလန႔ ဗမာႏငငအစးရဟာ မးယစေဆးဝါးလပငနးန႔ မဒယာဖႏပမႈမာ ကမၻာထပတနးစာရငး ဝင လာခပါတယ။ ၂ဝ၁၅ ခႏစ

ေနာကပငးမာ အစးရက ထေရာကစြာေဝဖနေထာကျပတတသတဥးက ရနကနၿမ႕၊ မဂၤလာဒႏငငတကာ ေလဆပလ လဗလပ အလယ

မာပစသတတ အျဖစအပကမးေတြေပၚေပါကခၿပး မႏေလးလ ဗမာျပညရ႕ ဒတယ အႀကးဆးၿမ႕ႀကးမာလညး ေနဝငမးခပရင အျပင မ

ထြကၾကန႔လ႕ သတေပးရတ အေျခအေနဆကခတာျဖစပါတယ။

ဒလအေျပာငးအလေတြ၊ လႈငးလးေတြ အၾကားမာ မတနမလႈပ၊ တညၿငမစြာရပတညေနတာကေတာ စစအပစရ႕ ၂ဝဝ၈ ခႏစ

ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ ဆတာပျဖစပါတယ။ ဗမာျပညသမငးမာ ျပညသလထရ႕ ဆန႔ကငမႈ အမာဆးခရတ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥ

ပေဒတရပ အခလ ခငခငမာမာ၊ ခငခငၿမၿမတည႐ေနတာဟာ ဒေန႔ ဗမာျပည အေျခအေနန႔၊ ေနာကပငးျဖစေပၚတးတကမႈေတြက ထင

ဟပေနတာလ႔ေျပာရပါလမမယ။

၂ဝ၁၈ ခႏစက ျပနငၾကညလကတအခါ ဝမးသာစရာေတြ႕ရတာေတြကေတာ ဖယြငသပတအပါ ဗမာျပည အႏ႔အျပားမာ ေပၚ

ေပါကခတ အလပသမား၊ လယသမား၊ ေကာငးသား၊ ဝနထမးစသညေတြရ႕ သပတတကပြ အမးမးပျဖစပါတယ။ ဒတကပြေတြဟာ

ေအာငပြရတာလညး႐၊ ေအာငပြမရတာလညး႐ျဖစေပမယ ျပညသတရပလးက အားတကေစ၊ အနာဂတအေပၚ ယၾကညခက ျမငမား

ေစတာ အမနပါပ။

ရေဘာဖးသေခာငး

10

သ႕

ဗဟေကာမတ

ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥး(ABSDF)

ျမနမာႏငင

မ

ဗဟ စညးရးေရးေကာမတ

ဗမာျပညကြနျမနစပါတ

ဗမာျပည

ရကစြ- ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၂၀ ရက။

အေၾကာငးအရာ။ ။ ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥး တညေထာငျခငး

အႏစသးဆယေျမာက အထမးအမတ အခမးအနားသ႕ သဝဏလႊာ ေပးပ႕ျခငး။

ေလးစားအပသည ရေဘာမားခငဗား

ယေန႕ကသ႕ ဂဏယအားတကဖြယရာ ေန႕ထးေန႕ျမတက ရေဘာတ႕ ယခကသ႕ အထမးအမတျပ အခမးအနား

ကငးပျခငးအတြက ရေဘာတ႕ကယစား ဂဏယဝမးေျမာကမသလ ရေဘာတ႕ဗဟေကာမတႏငတကြ ျမနမာႏငငလးဆင

ရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥးအဖြ႕ဝငအားလးက ဗမာျပညကြနျမနစပါတ ဗဟစညးရးေရးေကာမတႏင ပါတ

ဝင ရေဘာမားက ေလးနကစြာ ဂဏျပႏႈတဆကလကပါသည။

ရစေလးလးအေရးေတာပ ၿပးဆးသညေနာက ဘာမ မၾကာေသးေသာ ကာလမာပင ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငး

သားမား ဒမကရကတစတပဥးက တညေထာငခၾကသည။ တနညး ေျပာရလငအေရးေတာပ အာဇာနညမား၏ ေသြးေတြ

မေျခာကမမာပင ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥးက ကဆးသ အာဇာနညမား၏ အသကႏင

11

ေသြးမားေပၚတြင သစၥာဆ တညေထာငခၾကျခငး ျဖစသည။ ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥး

တညတခသည ကာလသကတမးအတြငး ဂဏယစရာ အေကာငးဆးတခကမာ ရစေလးလးအေရးေတာပတြင ကဆးသြား

ေသာ အာဇာနညမားႏင သတ႕ ေတာငးဆတကပြဝငခေသာ အေရးေတာပအေပၚ သစၥာရျခငးပင ျဖစ၏ဟဆလင မမားဟ

ထငပါသည။ ထနညးတစြာပင ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥး၏ ခတကရာလမးတေလာက

တြင ေလးစားဖြယရာ အာဇာနညမား အသကေပးချခငးကလညး ဗမာျပညသမားႏငအတ မမတ႕ ဗမာျပည ကြနျမနစပါတ

က ေလးစားဂဏယမေၾကာငး ေဖာျပလပါသည။

ဗမာျပညသမားက ရစေလးလးအေရးေတာပႀကးက ယၾကညေထာကခခၾကျခငးမာ တကပြဝင ရေဘာႏင ျပညသ

မား၏ ဗမာျပညတြင စစအာဏာရင၊ စစအစးရဖယရားေရး ဒမကေရစထြနးကားေရးႏင ၿငမးခမးေရးေၾကြးေၾကာသမား

ေၾကာင ျဖစသည။ အႏစသးဆယ ၾကာၿပးေနာက ယေန႕အခါမာ ဤေတာငးဆခကမား မညမအေကာငအထည ေပၚၿပ

နညး ဟ ျပနၾကည၊ ျပနသးသပသညမာလညး နငငေရး၏ လပရးလပစဥတခပင ျဖစသည။

ဤကာလမားအတြငး ဗမာျပည၏ အသြငသဏၭာနေတြသာ ေျပာငးလခၿပး အႏစသာရအားျဖင မညသ႕မ မေျပာငး

လချခငးက တကမၻာလး အသပင ျဖစပါသည။ ထ႕ေၾကာင ကဆးသမား၏ ေသြးႏငအသကမားအေပၚတြင မမတ႕နညးတ

တငတည သစၥာဆခၾကေသာ လကရ ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥး ရေဘာမားသည အ

သကေပးသြားသမား၏ မၿပးဆးေသးေသာ ရညမနးခကႏငတာဝနမားက ဆကလကထမးေဆာငၾကလမမည ဟ ယၾကည

ေမာလငမပါသည။

ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥး အဓြန႕ရညပါေစ။

ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥး တကပြတရာ၊ ေအာငပြတရာ ရပါေစ။

ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥးႏင ဗမာျပညကြနျမနစပါတတ႕၏ တကပြဝင

ခစၾကညမႈ အဓြန႕ရညပါေစ။

ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥး တညေထာငျခငး အႏစသးဆယေျမာက အခမး အ

နား ေအာငျမငပါေစ။

ရေဘာသဖြယ အေလးျပလက

ဗဟစညးရးေရးေကာမတ

ဗမာျပညကြနျမနစပါတ

12

၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၁၅ ရကေန႔က NCA

လကမတထးထားတအဖြ႕အစညးေတြရ႕ ထပသးေတြန႔ အစးရန႕ တပမေတာ

ထပ သးေတြ အလြတသေဘာ အစညးအေ၀းတခ လပခတယ။

အစညးအေ၀းမာ ဗလမငးေအာငလႈငက သေျပာခငတာေတြက ဟနးသ

ေဟာကသ၊ ၿခမးသ၊ေျခာကသေတြန႕ မာနေတြ၊

ဟနေတြအျပညန႕ေျပာသြားပါတယ။ တကယေတာ အားလးက (အဖြ႕အစညး

အသး သးကေရာ၊ အစးရအဖြ႕ကပါ)

ေမာကေမာကမာမာေစာေစာကားကားေျပာသြားတာပါ။ အလြတသေဘာ

တနးတရညတ အျပနအလန ေဆြးေႏြးဖ႔ေနေနသာသာ အစညးအေ၀း

ဆးေအာငေတာငမတကဘ အငးေလးေဖာငေတာဥး ဘရားလညတပြက

သြားတကခတယ။

ဗလမငးေအာငလႈငေျပာတာေတြရ႕ အတြငးသေဘာကေတာ ၂၀၀၈

အေျခခဥပေဒဟာ ၿပးျပညစတယ၊ ဘာမအတြန႕ အတက လပမေနၾကန႔၊ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒက အေသခ ကာကြယမယ၊ ဒ႕တာ၀န

အေရးသးပါးကလကခရင ဘာျဖစလ႔ ခြမထြကရဆတာက လကမခႏငတာလ။ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒအရပ ဒခပအစးရျဖစလာတာပ။

ဒမကေရစအႏငကငမႈမလပၾကန႕၊ ႏငငေရး ဂလစားေခမႈ ေတြ မလပၾကန႕။ တပမေတာက ဘာမျပျပငေျပာငးလဖ႕မလဘး။

ထြကေပါကအခြင

အေရးက

မယတတရင

မယခငရငေတာ….

ေမာငမးဥး

13

တငးျပညမာ တပမေတာ တခတညး ရရမယ။ ၿငမးခမးေရး လခင ရင လကနကကငတပေတြတပမေတာလကေအာက၀ငၾက။

ႏငငေရးလပခငရင ႏငငေရးပါတဖြ႕ၿပး မတပတငၾက ဆတာပါပ။

တကယေတာ ဗလမငးေအာငလႈငဟာ စစအပစရ႕ေပၚလစအရပရပက စစအပစကယစား ထြကေျပာေနတာျဖစပါတယ။ ဗလ

မငးေအာငလႈငဟာ စစအပစရ႕ နပတ(၁) ေတာ မဟတတာ ေသခာပါတယ။ စစအပစဟာ တပမေတာက လကကငတတတပအျဖစ

ျပလပထားႏငၿပး ဗလမငးေအာငလႈငက လကကငတတတပရ႕ ဗလခပမးႀကးအျဖစ ခန႕ထားတာျဖစပါတယ။ ဗလမငးေအာငလႈငက

ဗလခပမးႀကးအျဖစ အစးရကလညး ခန႕တာမဟတ၊ လႊတေတာကလညး ခန႕တာ မဟတတာကေတာ အေသအခာပါပ။ ဗလမငး

ေအာငလႈငေျပာသြားတ တပမေတာသမငးမာ စစအပစသမငးန႕တပမေတာသမငးက ဗလးဗေထြး ေျပာတာ ျဖစပါတယ။ စစအပစက

ႏငငေရးအာဏာက သမးလကတအခနကစၿပး တပမေတာဟာ စစအပစရ႕လကကငတတတပ ပျပငသြားခတာ ျဖစပါတယ။ ၁၉၅၈

ခႏစက ဝတစျပည(အစမး) အာဏာသမးမႈလပကတညးက ဗလေနဝငးဟာ စစအပစက စတငဖြ႕စညးၿပး တပမေတာကလညး လက

ကငတတတပပသလာေအာင စတငလပေဆာငခတယ။ ၁၉၆၂ ခႏစ၊ မတလ ၂ ရကေန႔မာေတာ ဗလေနဝငး စစအပစဟာ အေတာင

အလကစလငလာၿပးျဖစေတာ တပမေတာဟာလညး ဗလေနဝငးတလကကငတပအျဖစ ပျပငသြား ပါတယ။ စစအပစ ဖြ႕တာက မလ

လား တ တပမးႀကးအေျမာကအျမား တပအျပင ေရာကကနေတာတယ။ စစအပစမာနပါတ (၁) ပရတယ၊ နပါတ (၂) ဆတာမရဘး။

နပါတ (၂) ျဖစခငတ ဗလေအာငႀကး အေစာႀကးကနထတခရတာပ။ စစအပစ အဆကဆကမာ နပါတ (၂) တခါမမရခဖးပါ။ ဗလေန

ဝငး စစအပစ၊ ဗလသနးေရႊစစအပစအားလးမာ နပါတ(၂) လ႔ တစေျပးလာရင မၾကာဘး၊ ကန ထတခရတာပ။

ဗလမငးေအာငလႈငေျပာတ ဒမကေရစအႏငကငမႈဆတာ ဘာလ။ လႊတေတာထမာ ဗလမငးေအာငလႈင ခန႔အပတ တမတ

သား ကယစားလယေတြ အေရးနမသြားတကစၥက ေျပာတာပျဖစမယ။ ဒမကေရစစနစမာ အနညးစက အမားစရ႕ဆးျဖတခကက နာခရ

မယ။ အမားစက အနညးစက ေလးစားရမယဆတာ ဗလမငးေအာငလႈင နညးနညးမ နားလညပမေပၚဘး။ တကယေတာ ဗလေနဝငး

စစအပစကအစ ဗလသနးေရႊ စစအပစအထ (ကေန႔အထ) လမးေပါငးစ ျပညသတရပလး၊ တမးသားလးက အႏငကငဖႏပ ေစာကား

ခတာေတြက ဗလမငးေအာငလႈငမသဘးလား။ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒႀကးဟာ ဗမာျပညမာရတ ႏငငေရးအငအားစအားလး၊ လမးေပါငး

စျပညသတရပလး၊ တမးသားလးက အႏငကင ေစာကား ဖႏပတ အေျခခဥပေဒႀကးဆတာ မသသမရဘးဆတာက ဗလမငးေအာင

လႈင မသေရာသလား။ မမကယကးအတြက မသခငေယာငေဆာငေနတာေတာ ျဖစႏငပါတယ။ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ

ကေန႔အခနမာ ဗလမငးေအာငလႈငဟာ ႏငငေရးအငအားစအားလးကေရာ၊ အစးရအဖြ႕ကေရာ လမးေပါငးစ ျပညသလထတရပလး၊

တမးသားလးအေပၚ ဗလကေစာကား၊ အႏငကငႏငပါတယ။ ဒါေပမ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒအထကမာရေနတ စစအပစမာ ဗလမငး

ေအာငလႈငဟာ နပါတ (၁) မဟတရငေတာ စနလြငလ ရာဇ၀တေကာင အျဖစလညးေကာငး ေစာေမာငလ အရးအျဖစလညးေကာငး

ဇတသမးမေကာငးတ ၾကမၼာဆးန႔ တးႏငပါတယ၊ အငစစကပသငေနတ စစေခါငးေဆာငက စစခရနလတနးစားက ကယတငရငအျဖစ

ခးေျမာကခငၾကမာ မဟတပါဘး၊ နပါတ(၁) ျဖစတ ဗလေနဝငးသညပငလင ၾကမၼာငငခၿပပ။

ႏငငေရးအငအားစအားလးေရာ လမးေပါငးစျပညသလထတရပလးျဖစတ တမးသားလးကပါ အပစအခတရပစၾကၿပး ႏငင

ေရး ျပနာက ၿငမးခမးစြာ ေဆြးေႏြးေျဖရငးဖ႕ေဆြးေႏြးရာမာလညး အျပနအလန တနးတရညတသေဘာထားၿပး အျပနအလန ေလး

စားတစတထားန႕ ေဆြးေႏြးဖ႕၊ စတအားထကသနေနၾကတအခနမာ ဗလမငးေအာငလႈငက ႏငငေရးဂလစားေခတာေတြ မလပန႕လ႕

ေျပာေနတာ ဘာအဓပၸာယရလ။ ျပညတြငးစစတေလာက စစတပက ေကးလကေဒသေတြမာ ကးလြနခတရာဇ၀တမႈေတြ၊ ဗလေန

ဝငး စစအပစ အာဏာသမးတ ၁၉၆၂ ခႏစ၊ မတလ ၂ ရကေန႔ လငးအားႀကးအခနမာ သမၼတေဟာငးစ၀ေရႊသကရ႕ သားငယ အသတ

ခရတာကစတ ၿမ႕ေပၚလသတမႈေတြအတြက ဗလမငးေအာငလႈင ေကာခမးေနတာ ျဖစႏငပါတယ။

ဗလေနဝငး စစအပစဟာ ၁၉၆၂ မတလ ၂ ရကေန႔မာ အာဏာသမးကတညးက ၿမ႕ေပၚမာ လသတမႈန႕စခတာပါ။ ၁၉၆၂ ခ

ႏစ ဇလင ၇ ရကေန႔ ရနကနတကသလေကာငးသားေတြက တကသလနယေျမထမာ အစလကအၿပလက ရကရကစကစက သတခ

တယ။ ၁၉၆၇ ခႏစ ရနကနၿမ႕ေပၚမာ တ႐တဗမာအေရးအခငးကဖနတးၿပး ၿမ႕လယေခါငမာ လသတပြလပခတယ။ ရခငမာ ဆနလပြ

အေၾကာငးျပၿပး လေတြက အစလကအၿပလက သတခတယ။ ၇၄-၇၅ ခႏစေတြမာ အလပသမား၊ ေကာငးသား အေရးအခငးေတြမာ

အစလကအၿပလက ပစခတသတျဖတခတယ။ မႈငးရာျပည၊ ဥးသန႔စာပနအေရးအခငးေတြမာ ဖမးဆးႏပစက သတျဖတတာေတြ လပ

ခတယ။ ၁၉၈၈ လထအကြမႈအေရးအခငးမာ ရနကနၿမ႕အတြငး (မဟာရနကနအတြငး) ေနရာ အေတာမားမားမာ အစလကအျပလက

ပစခတသတျဖတခတယ။ ဗမာတျပညလးအႏ႕ ၿမ႕ႀကးေတြမာလညး ပစခတသတျဖတမႈေတြျဖစခတယ။ လေတြက စစေၾကာေရးမာ၊

ေထာငတြငးမာ ႏပစကညႇဥးပနး၊ သတျဖတတာေတြ အမားအျပားရခတယ။ ဒပယငး အေရးအခငးမာ ေသေကအနာတရျဖစခတာ၊

လကပေတာငးေတာငမာ လယသမ ေဒၚခငဝငး အသတခရတာ၊ ေရ႕ေနဥးကန အသတခရတာ၊ ၂၀၀၇ သဃာအေရးအခငး (ေရႊ၀ါ

ေရာငေတာလနေရး) မာ ရနကနျမ႕လယေခါငမာ အစလကအျပလကအသတခရတာ၊ ၂၀၀၈ နာဂစမနတငးဒဏ ခရစဥက အေလာငး

ေတြက ငါးစာေကြးပစလကဆတ စစအပစရ႕ လကပါးေစ၀နႀကးတပါးရ႕ သေဘာထားစတာေတြ အားလးဟာ စစအပစက တာဝနယရ

14

မယကစၥေတြခညးပ ျဖစတယ။ အဒတာဝန အားလးဟာ ကေန႔ဗလမငးေအာငလႈငအေပၚ စၿပက ေရာကေနပါတယ။ ဒကစၥေတြဟာ

တခနခနမာ အရးတြနတတတယဆတာ ဗလမငးေအာငလႈင စဥးစားေလ ေကာခမးေလ ျဖစပရပါတယ။

တကယေတာ လမးေပါငးစျပညသလထတရပလး၊ ႏငငေရးအငအားစအားလးဟာ စစအပစက ၿငမးၿငမးခမးခမးန႕ ဖက

သမးဖ ႔ အခြငအေရးေပးခတာ အႀကမအေတာမားခပါတယ။ ၈၈ အေရးေတာပကာလအတြငးမာ ၾကားျဖတအစးရဖြ႕ဖ ႔ ျပညသလထက

ေတာငးဆခတယ။ အဒတနးက လထသေဘာက ၾကားျဖတအစးရက ဖြ႕စညးေပးခရင စစအပစက ေအးေအးခမးခမး န႕ သကၡာရရ

ဖကသမးပစႏငပါတယ။ တပမေတာကလညး လကကငတတဘဝက လြတေျမာကသြားႏငပါတယ။

၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြရလာဒက အသအမတျပၿပး ဒခပန႕ ေရြးေကာကပြအႏငရအငအားစေတြလကထ အာဏာလႊခရင စစ

အပစက ေအးေအးခမးခမးန႕ဖကသမးလကႏငၿပး ဒမကေရစႏငငက ေစာေစာစးစးထေထာငႏငမာျဖစသလ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ

လညး ေပၚေပါကစရာအေၾကာငးမရပါ။ ျပညတြငးစစျပနာကလညး ေစာေစာကတညးက ေျဖရငးၿပးျဖစႏငပါတယ။ စစအပစဟာ

ေခါငးမာမာန႕ အာဏာကခပကငထားၿပး စစအာဏာရငစနစက ဆကလက ကငသးတာေၾကာင ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒဆတာလညး

ေပၚလာတယ။ စစမဟတ-ၿငမးခမးေရးမဟတတ အေျခအေနတရပ ျဖစေပၚေစတယ။ အရပသားန႕ စစဖက-ဖကစပအစးရတရပ ေပၚ

ေပါကေစတယ။ တငးျပညလညးမြသညထက မြတယ။ ျပနာေပါငးစဟာလညး သပြတအ လကေနတယ။ ႏငငတကာ ဆကဆေရး

ေတြမာလညး အဖအထစေတြ မားလာေနတယ။

ဒါေပမ ထြကေပါကအလားအလာတခ ရေနပါတယ။ အဒါကေတာ တျပညလးအပစအခတရပစၿပး အငအားစအားလး ပါ၀ငတ

တနးတရညတရတ အျပနအလနေလးစားတ၊ အေပးအယရတ၊ အေလာအတငးလပတ၊ ႐းသားပြငလငးတ ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြ တရပ

က ေဖာေဆာငႏငရမာျဖစတယ။ အဒလေဆြးေႏြးပြမးမာမ တမးသားလးေသြးစညးညညြတေအာင ဘယလလပမလ၊ဒမကေရစ ဘယ

လေဖာေဆာငမလ၊ ဖကဒရယျပညေထာငစက ဘယပစန႕ ဘယလထေထာငမလ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက ဖကဒရယ ျပညေထာင

စန႕ကကညေအာင ဒမကေရစစညြနးေတြန႕အည ဘယလေရးဆြမလ၊ ဒမကေရစရတ ဖကဒရယျပညေထာငစန႕ ကကညတ တပမ

ေတာတရပက ဘယလ ျပငဆငဖြ႕စညးမလ ဆတာေတြက မကက၊ စနစတက ေဆြးေႏြး ညႇႏႈငးႏငမာ ျဖစပါတယ။ လကရလပေနတ

၂၁ ရာစပငလညလာခက ေဘာငမခတဘ တးခ႕ၿပး ကငးပမယဆရင ေအာငျမငတေဆြးေႏြးပြတရပ ျဖစေျမာကသြားႏငပါတယ၊

အဒေဆြးေႏြးပြေအာငျမငရင စစအပစဟာ ေအးေအးခမးခမးန႕ ကယဘာသာ စစအပစကဖကသမးၿပး စစအာဏာရငစနစက

႐ပသမးသြားႏငပါတယ။ တငးျပညလညး ၿငမးခမးသာယာၿပးဖြ႕ၿဖးတးတကသြားမာပါ။

ဒထြကေပါကအခြငအလမးက စစအပစကမယဘ ဆကၿပးေခါငးမာမယဆရငေတာ အ႐းတြနသေတြျပနၾကားလာရဥးမာပ။ သ

မငးဟာ အညႇာတာကငးမပါတယ။ သမငးဖနတးတာ ျပညသလထပျဖစပါတယ။ စစအပစကသမငးဖနတးေနတာမဟတပါ။ စစအပစ

သကတမးဟာ ရာစ၀က ေကာေနၿပဆေပမယ သမငးေရစးေၾကာငးမာ ေရပြကတခသာ ျဖစတယဆတာ သမငးကအဆးအျဖတေပးပါ

လမမယ။ စစအပစဟာ ဒအတငးပ ဆကၿပး ေခါငးမာေနရရငေတာ စစအပစန႕ ဗလမငးေအာငလႈငရ႕ ကၾကမၼာဟာ ဟစတလာန႕သ႔ရ႕

ေနာကလကဗလခပေတြရ႕ ကၾကမၼာန႕မား သြားတေလမလားပ။

ေမာငမးဥး

15

သရပေဆာင ေအာငရေထြးေသဆးမႈကေန [ရနကနအေရ႕ပငးခရင တရားရး၊ ရာဇ

ဝတႀကးအမႈ အမတ ၃၄/၂၀၁၈ အား ရာဇဝတကငထး ဥပေဒအမတ ၄၉၄ (က) အရ ရပ

သမးခြငျပသညကစၥတြင တရားလျပသကေသမားက တမငေပါေလာစြာ စစေဆးၿပး တရားခ

မား ျပစမႈကးလြနေၾကာငး တရားလျပသကေသမားက ထြကဆႏငျခငးမရသညအေျခအေန

ျဖစေပၚေအာင ဖနတးကာ တရားခမား၏ မဘမားထမ လာဘေငြႏင တစးလကေဆာငမား

ရယခသည] ဖတခန လနျပလကတ အဂတလက စားမႈဟာ “တရားဥပေဒေလာကန႔ ရေလာ

က” ရ႕ပပသးလႈကစားမႈကေလးကသာ တကြကတကြငး ကြကၿပးေဖာျပေနတာမဟတဘ စစ

အပစ အပစးမႈယႏရားႀကးရ႕ အေထြေထြ ပပသးေနမႈ၊ အေထြေထြ မဖြယမရာမႈႀကးေတြကပါ

တၿပငနကတညး အသေပး ေဖာထတျပ လကတာျဖစပါတယ။

‘အစြတပျပင ’တစပဒထမာ ပါသလ ဆတစားစရာက ေျမေခြးက ယေပးၿပး၊ေျမေခြး

စားစရာက ဆတက အျပနအလန ခးယ ေပးၾကတ ပပမာကေတာင သြားၿပး သတရေစပါ

တယ။ ပပသးမႈဟာ ကငဆာလ အျမစတြယလႈကစားေနတာက ျမငလကၾကၿပ မဟတပါ

လား။ တကယေတာ အထကေအာကအျပနအလန ခတဆက၊ အကြကဆင အကြကရကၿပး

လာဘယ လာဘစားၾကတာပါ။ ေအာကေျခ “အမႈစစရအပ” ကေန အထကအဆင “တငးေဒ

သႀကး ဥပေဒခပ” အထ အစဥလက တငျပရရင

ရအပ (ခစကက) [ကပေငြ သနး ၃၀]

ဒတယခရငဥပေဒအရာရ (ေဒၚသစသစခင) [ကပေငြ သနး ၃၀ ႏငပါတတလခည တစထည]

ဒတယခရငတရားသႀကး (ဦးေအာငၾကည) [ကပသနး ၃၃၀]

ခရငဥပေဒအရာရ(ဦးကကေလး) [ကပေငြ သနး ၁၃၀ႏင Goldlabel အရက ပလငး တစလး]

တငးေဒသႀကးဥပေဒအရာရ (ဦသနးေဇာ) [ကပေငြ သနး ၅၀]

တငးေဒသႀကးဥပေဒခပ(ဦးဟနထး) [ကပ ေငြသနး၁၅၀၊ BlueLabel အရကပလငး တစလးႏင အကႌတစထည]

[ေငြေၾကးအေနန႔ ကပသနးတစေထာင ပငမျပညတာ သတျပမပါတယ။ သနး ၇၂၀ ပရပါတယ။ လာဘေငြေဖာျပတာ ပမာ

ဏနညးမား ေနသလား၊ သကသကညာညာ ေလာေလာေပါေပါေဖာျပေနၾကသလားလ႔လညး စဥးစားမပါတယ]အမားျပညသ အသက

အးအမလၿခမႈအကးစးပြားအတြကအလ႔ငာ အမနတရားန႔ ဥပေဒက မယမးမယင ထနးသမး ကာကြယေစာင ေရာကရန တာဝနရအဖြ႔

အစညးျဖစတ “တရားစရငေရးန႔ ရေလာက” ထမ ပပသးလႈကစားေနတ မဖြယမရာအမႈႀကး ပြငက ေပၚထြကလာပါတယ။

ေသနတကင

ယဥေကးမႈန႕

ယဥပါးေနၿပျဖစတ

လာဘေပးလာဘယမႈ

ေဇာလတ

16

“တရား စရငေရးန႔ ရေလာကမာ” ဒလ ပပသးလႈကစားမႈေတြ နကရႈငးစြာအျမစတြယေနခတာ ဘယေလာကၾကာျမငေနၿပလ။

နကရႈငးေနခၿပလ။ ျဖစရးျဖစစဥသဖြယျဖစေနခတာ ဘယေလာကၾကာျမငေနခၿပလ။ “ေရေလာငးတယ၊ လငးဝငတယ၊ ဂါေၾကး” တ႔ ဆ

တာေတြဟာ ဒေလာကရ႕ “ယဥေကးမႈစကားလးေတြ” ပ မဟတလား။“ အျဖစမန၊တရားန႔ဥပေဒ ” က မကမကမမ ေကာခငးလစလ

ရႈၿပး မမသငယ ကငစြရထားတ “တရားဥပေဒ၊ ရာထး အဆင ေနရာ” က တလြ အသးခၿပး ကယကးၾကညခၾကမႈေတြ အေရအတြက

ဘယေလာကေတာငရခၿပလ။

ဒလ မတရားမႈ၊ ဖႏပအႏငကငမႈ၊ မဖြယမရာမႈေတြ၊ ဒလ မေလာမကနျပမႈေတြဟာ စစအပစရ႕ ေဖာကျပနတ အပစးမႈ ေခတ

စနစထမာ သေႏၶတည ေမြးဖြားၿပး အစြယန႔ အၿမး ေပါကလာခတာပါ။ စစအပစ အပစးသေတြကလည ေသနတက လကကငျပၿပး ထင

ရာ စငးခၾကတာမ႔ သတ႔ ေအာကေျခယႏရားထက ဝကအေလးေတြကလညး သတ႔အစြယ၊ သတ႔ အၿမးက ထတျပၿပး သတ႔ အထြာန႔

သတ႔ ထငရာစငးခၾကတာသာ ျဖစပါတယ။ တကယအရငးစစေတာ “ ေခါငက မးမလလ႔ တစကၿမတက မးယ” တာပါပ။

စစအပစထပသးက ဥပေဒတ႔ရ႕ အေခါငအခပလ႔ဆတ အေျခခဥပေဒ (၁၉၄၇ အေျခခဥပေဒ) က စစဖနပန႔ နငးေခ ဖကဆး

ခ တာပ မဟတလား။ ေသနတန႔ေထာကၿပး အေျခခဥပေဒက စတႀကက ေရးဆြ အတညျပခတယ မဟတလား။ (၁၉၇၄ အေျခခ ဥပ

ေဒ/ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ)

ဒလန႔ စစအပစဟာ “စစတပန႔ေသနတ” ကသာ လကမာၿမၿမ ဆပကငထားႏငရင ဘာကမဆလပႏငတယလ႔ ထငမတသြား

ခၾကတယ။ ဒလ ထငမတမား သြားေလာကေအာငလညး သတ႔ အပစးထားမႈက (၁၉၆၂ ခႏစကေန ယေန႔အထ ) ရညၾကာေနဆ ျဖစ

တယ မဟတလား။ ဒလထငမတမားမႈန႔ ထငရာစငးခၾကတာမာ စးပြားေရး၊ ႏငငေရး၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ ယဥေကမႈ စတဘက

ေပါငးစမာ ဆတယတ ပကျပားကနပါတယ။ တငးျပညန႔လထဟာ “အမြတကာ ထြတေခါင ဖြတမငးေနာင” ျဖစခတယ။ စစအပစဝင

ထပသးစစဗလခပႀကးေတြကေတာ သေ႒းသကြယႀကးေတြျဖစလာတယ။

ဖနတးႏငသရ႕ ကေလာငကေဝ ေစစားမႈေအာကမာ အစဥအလာဗလနလဆး “ဒဂရဟာ အခစသရေကာငး” ျဖစလာသ

လေပါ။ ေသနတကငထားႏငရင ဘာမဆလပႏငတယဆတ ထငမတမားမႈက တရားသဖြယလကကငျပၿပး စစအပစဟာ အမနက အ

မား - အမားက အမနသဖြယ ေျပာငးျပနလနပစခၾကတယ။ အလားတပင တရားမႈက မတရားမႈအျဖစေျပာငးလခၿပး မတရားမႈကလညး

တရားမႈသဖြယျဖစလာေစခတယ။ စစအပစ အပစးတေခတကာလမာ လအပရငလအပသလ “ ၾကမးပး ဟာ လပ၊ လပဟာ - ၾကမးပး”

ျဖစခရတယ။ တငးျပညခစသက အမးသား သစၥာေဖာကျဖစရတယ။ ဆႏၵျပလႈ႔ေဆာေရးသမားက ဆပအၾကမးဖကသမား ျဖစသြားရ

တယ။ ေတာလနေရးသမားဟာ ေသာငးကနးသျဖစရတယ။ သခးႀကးေတြေတာ ဘြ႕ထးဂဏထးေတြရၿပး ဘရားဒကာလႀကး လေကာငး

ေတြျဖစလာတယ။

ဒလန႔ ေသနတကငယဥေကးမႈ ရညလားၾကာျမင လာတအခါ ဒလမဖြယမရာမႈေတြဟာ လပရးလပစဥသဖြယ၊ ယဥေကးမႈ သ

ဖြယ၊ “ကငဖြယသားတ႔တာ” လ႔ ဆတ ဆးမလကၤာသြားသဖြယ ျဖစလာပါေတာတယ။ ဒအခါမာ ေငြထပပကထားႏငသမားကလညး

ေသနတကငထားသမားန႔ ႏစကယတစစတေပါငးဖကၿပး (တခ႕က သားေပးသမးယ ခမးခမကေပါငး ဖကေစၿပး) တငးျပည န႔ ျပညသ

လထအေပၚ ဖႏပ အႏငကငပါေတာတယ။ ေငြန႔ေပါကၿပး အမႈေတြေဖာကပစလကႏငတယ။ “ပငရငမ”လ႔ လပႀကဖနတးႏငၿပး တ

ကယ လကသညတရားခဟာ ေသနတကင အဘေတြ တနခးန႔ ကယေပာကေျမလးသြားေစႏငတယ။

အခေပၚေပါကလာတ သရပေအာငရေထြး ေသဆးမႈန႔ စပလဥးၿပးေပၚေပါကလာတ အမႈဟာ တကယေတာ အေပၚယမာ စတ

ေလာကသာေပၚေနတ အဖားအနားေလးမသာရပါေသးတယ။ ဟးေအာကမာ ငပလးလႈကစားေနတ အပငးက ပပၸား ေတာငမႀကး သ႔

မဟတ ကခငျပညနယက ခါကာဘရာဇေတာငထက ႀကးခငသာႀကးမယ ေသးေတာမေသးႏငပါဘး။

ဒျဖစရပကေန လကရအပစးသအစးရျဖစတ ဒခပပါတအစးရက အတအလငးသတေပးလကတအခက ႏစခရပါတယ။ ပထမ

တစခက တရား ဥပေဒစးမးေရး (ဝါ) တရားတ ဥပေဒေတြ စးမးလာဖ႔ဆတာဟာ ပါးစပက ေျပာေနၾကသလလ လြယလြယကက ေအး

ေအးေဆးေဆး ျဖစမလာႏငဘးဆတ အခကျဖစၿပး၊ ဒတယတစခကေတာ စစဗလခပႀကးေတြ (တာဝနထမးေဆာငဆန႔ အၿငမးစား

ေတြ) ခမးသာကြယေနတာ “ေသနတ/ရာထးအဆငေနရာ” န႔ ကငးၿပး ခမးသာကြယဝလာတာမဟတဘးဆတအခကပ ျဖစပါတယ။

နဝတ - နအဖ န႔အတ ေပၚထြနးၿပး ၂၀၀၈ ေျခဥန႔ လရာဝငလာတ စစခရနလတနးစားဆတာ သတ႔ပါပ။

စစအပစန႔ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒက အကနအစင တကဖကပစႏငမသာ စစအပစရ႕ယဥေကးမႈထတကနသဖြယ၊ ျဖစရးျဖစ

စဥသဖြယ ယဥပါး စြၿမေနၿပျဖစတ ေသနတ/ရာထး အဆငေနရာက အလြသးစားလပၿပး အကတ လကစားမႈက အေျခခအားျဖင

တကဖကပစႏငမာ ျဖစပါတယ။

17

မငးမဝါဒတ႕ႏငမတဘ မာကစဝါဒမားသည ျပျပငေရးအတြက

တကပြဆငျခငး၊ ဆလသညမာ အပစးသလတနးစား၏ လကဝယရေသာ အာ

ဏာကဖကဆးျခငး မျပေသာျငားလညး အလပသမားမား၏ အေျခအေန တး

တကေကာငးမြနလာေရးအတြက တကပြဆငျခငးမားက အသအမတ ျပေပ

သည။ သ႕ေသာ မာကစဝါဒမားသည အလပသမားလတနးစား၏ ရညမနးခကမားႏင ျပမႈ မားအား ျပျပငနညးအတြငးသာ တက

႐ကေသာလညးေကာငး၊ သြယဝက၍ေသာလညးေကာငး ေဘာငခတထားသည ျပျပငေရးဝါဒမားက ျပတျပတသားသား ဆန႕ ကင

ေပသည။ ျပျပငေရးဝါဒသည အလပသမားမားအေပၚ ဓနရငလတနးစား၏ လညစားခကျဖစ သည။ ျပျပငေရးတစတရာ လပသည

တင ေအာင အရငးအႏး၏ လႊမးမးမႈရေနသမကာလပတလး အလပသမားမားသည အခစား ေကးကၽြန ျဖစၿမျဖစေနေပလမမည။

လစဘရယဓနရငလတနးစားသည အစဥအၿမပင လကတဖကမ ၎တ႕ကမးလမးေပးေသာ ျပျပငေရးက အျခားတဖကျဖင

ျပနလညရပသမးသြားကာ ျပျပငေရးအား အေကာငအထညမ အခညးႏးျဖစသြားေစေပသည။ သတ႕သည ျပျပငေရးက အသးျပ၍

အလပသမားမားက ကၽြနျပသည။ အလပသမားမားအား တကြတျပားျဖစေအာင ဂဏးခြသည။ ဤသ႕ျဖင လပသားမားအား ထာဝစဥ

လပခစားေကးကၽြနျဖစေစသည။ ထ႕ေၾကာင ျပျပငေရးဝါဒသည စတေကာငးေစတနာေကာငးႏင လပသညပငျဖစေစ လကေတြ႕တြင

မ အလပသမားမားအား လႈကစားေသာ အားနညးသြားေစေသာ ဓနရငလတနးစား၏ လကနကကရယာျဖစသည။ ျပျပငေရးသမားမား

အေပၚ ပအပယၾကညေသာ အလပသမားမားမာ အၿမပင လမညာလညျဖားျခငးခရေလရသည ဆသညက တငးျပညတငးမ အေတြ႕

အႀကမားက ျပသခၿပျဖစသည။

ဆန႕ကငဖကအားျဖငမ မာကစ၏ သေဘာတရားမားက နားလညသေဘာေပါကၾကသည အလပသမားမား၊ ဆလသညမာ

အရငးအႏးက စးမးထားသမ အခစားေကးကၽြနစနစသည ေရာငရား၍ရမညမဟတဆသညက သရထားသမား၊ ၎တ႕သည ဓနရင

လတနစား၏ မညသည ျပျပငေရး၊ လမညာလညျဖားမႈကမ ခရလမမညမဟတေပ။ အရငးရငစနစေအာကတြင ျပျပငေရးမာ မတည

တႏငေၾကာငး၊ ထေရာကမႈမရႏငေၾကာငးက သရထားၾကလက အလပသမားမားသည အေျခအေနပမေကာငးမြနေရးအတြက တက ပြ

ဝငၾကၿပး ယငးတကပြမားက အခစားေကးကၽြနစနစအား တကခကရာတြင ပမအားေကာငးရန အသးခၾကေပသည။ ျပျပငေရးသမား

မားသည မစ႕မပ႕ေခၽြးသပမႈမားျဖင အလပသမားမားအား ေသြးခြသည။ လညျဖားသည။ လတနးစားတကပြမ လမးလႊေစရန ႀကး ပမး

မာကစဝါဒႏင

ျပျပငေရးဝါဒ

(ဗ . အင လနင)

18

ၾကသည။ သ႕ေသာ ျပျပငေရးဝါးဒ၏ လညျဖားခကမားက သျမငၾက၍ အလပသမားမားသည ျပျပငေရးမားက မမ၏ လတနးစား

တကပြ ႀကးထြား ကယျပန႕လာေစရနအတြက အသးျပၾက၏။

အလပသမားမားအတြငးသ႕ ျပျပငေရးဝါဒမား၏ ၾသဇာသကေရာကမႈ ႀကးမားေလေလ၊ အလပသမားမားမာ အငအားခညန႕

ေပာည႕ေလေလ၊ ဓနရငလတနးစားအေပၚ ပမအမသဟျပရေလေလျဖစ၏။ ဤသ႕ျဖင ဓနရငလတနးစားက ျပျပငေရးမားအား အ

ခညးအႏးျဖစေအာင နညးပရယာယမးစက အလြယတက ကငသးႏငေလေလျဖစသည။ အလပသမားလႈပရားမႈသည ပမ အမအခ

ကငးေလေလ ရညမနးခက ပမကယျပန႕ေလေလ ျပျပငေရးဝါဒ၏ ကဥးေျမာငးမႈမ ပမလြတကငးႏငေလေလျဖစသည။ အခ႕ ျပျပငမႈ

မားက ခငမာေစရန၊ အသးျပရန အလပသမားမားအတြက ပမအခြငသာေလေလျဖစသည။

တငးျပညတငးတြင ျပျပငေရးသမားမားရၾကသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဓနရငလတနးစားသည အလပသမားမားအား

အ ကငပကေစရန၊ ေကးကၽြနစနစက ဖကဆးဖ႕ လးဝစတမကးေတာဘ တငးတမေရာငရေနသည ေကးကၽြနမားအျဖစ ေျပာငးလပစ

ရန တနညးမဟတတနညး ႀကးပမးေနေသာေၾကာငျဖစသည။ ႐ရားျပညမ ျပျပငေရးသမားမားဆသညမာ ဖကသမးေရးသမားမားပင

ျဖစ၏။ ၎တ႕သည ကြနေတာတ႕၏ အတတကာလက ျပစတင႐ႈတခ၍ ေျဗာငတရားဝငပါတသစ ထေထာငခြငရရေရး စတကးယဥ

အာမခခကျဖင အလပသမားမားအား ေခၽြးသပၾကသည။ မၾကာေသးမက “ ေျမာကပငးပရာပဒါ ” ၁ ေဝဖန႐ႈတခမႈေၾကာင စန႕ပတာစ

ဘတ ဖကသမးေရးသမားမားသည မတတသာ၍ မမတ႕သည ျပနလညျပငဆငေရးဝါဒႏင မပတသကေၾကာငး ျငငးဆလာၾကသည။

အလြန အေရးႀကးလေသာ ျပနာက ရငးလငးလာေစရန အတြက ၎တ႕၏ ေျပာဆခကမားက ဂ႐စကရေပမည။

စန႕ပတာစဘတ ဖကသမးေရးသမားမားက သတ႕သညျပျပငေရးသမားမား မဟတေၾကာငး၊ အဘယေၾကာငဆေသာ ျပ ျပင

ေရးသာ အရာရာ ဟ၍လညးေကာငး၊ ေနာကဆးရညမနးခကသည မေျပာပေလာကဟ၍လညးေကာငး သတ႕ ေျပာၾကားျခငးမရ

ေၾကာငး၊ သတ႕အေနျဖင ေနာကဆးရညမနးခကသ႕ ခတကၾကဟလညးေကာငး၊ ျပျပငမႈရယေရးတကပြမားမတဆင ေနာကဆး ရည

မနးခကသ႕ဟ လညးေကာငး ေျပာခသညဟ ေၾကညာခသည။

အေျပာႏငအလပကကညျခငးရ မရ ကြနေတာတ႕ၾကညၾကပါစ႕။

ပထမအခက။ ။ ဖကသမးေရးသမား ဆးေဒါသည ဖကသမးေရးသမားအားလး၏ ေျပာဆခကမားက ေပါငး႐း၍ေရးသား ေဖာ

ျပရာတြင မာကစဝါဒ၏ “ ေၾကြးေၾကာသႀကး ၃ ခ” အနက ၂ ခသည ယခအခါ ကြနေတာတ႕၏ လႈ႕ေဆာေရးအတြက မသငေလာ

ေတာပါ ဟ၍ျဖစ၏။ ဆးေဒါသည အလပခန ၈ နာရ ေတာငးဆခကက လကခထနးသမးထားသည။ အေၾကာငးမကား သေဘာတရား

ေရးအရ ဤအခကက ျပျပငေျပာငးလမႈတရပအေနျဖင အေကာငအထညေဖာႏင၍ျဖစသည။

သ႕ေသာ သပယထားသည သ႕မဟတ ဖယထတထားသည အရာမာ ျပျပငေရးထက ေကာလြနေနေသာအရာမားျဖစေနေပ

သည။ သ ကငသးေနသညမာ ပေသနညးျဖင ေဖာျပခေသာ ေနာကဆးရညမနးခကသည မေျပာပေလာကဟသည ေပၚလစပင ျဖစ

ေနေပသည။ ထ႕ေၾကာင သသည အထငရားဆးေသာ အေခာငဝါဒ ႏြတြငးသ႕ ကၽြဆငးသြားေတာသည။ (ဒမကေရစေဘာငအတြငး၌

ျဖစပါေစ) “ ေနာကဆးရညမနးခက ” က ကြနေတာတ႕၏ လႈေဆာခကမ ထတႏတပစလင ျပျပငေရးဝါဒပငျဖစေတာသည။

ဒတယအခက။ ။ ဖကသမးေရးသမားမား၏ သတငးႀကးလေသာ(ယခငႏစ) ၾသဂတ ကြနဖရငကလညး အလားတပင ျပျပင

ေရး ဝါဒ မဟတေသာ ေတာငးဆခကက ေပၚလြငေစရမညအစား ကြနေတာတ႕ လႈ႕ေဆာမႈ၏ အခကအခာအျဖစ ထားရရမညအစား

ေနာကကြယသ႕ပင တြနးပ႕လကၾကသည။

တတယအခက။ ။ ဖကသမးေရးသမားမားက “ အရာေဟာငး” က ေခဖကျခငး၊ ကရ႕႐ႈတချခငး၊ အရာေဟာငးက လစလ

႐ႈ ျခငး အားျဖင သတ႕ကယသတ႕ ျပျပငေရးဝါဒ ေဘာငအတြငး၌ အကန႕အသတခေနရသည။ လကရအေျခအေနတြင ျပျပငေရးဝါဒ

ႏင “အရာေဟာငး” က ေခဖကျခငးတ႕မာ တစပတညး ဆကေနၿပျဖစသည။

စတတအခက။ ။ ဖကသမးေရးသမားမားသည ျပျပငေရးဝါဒ ေဘာငထကေကာလြန၍ ေၾကြးေၾကာေသာ အလပသမားမား၏

စးပြားေရး လႈပရားမႈမားက ( “ေသြးပျခငး” ၊ “ လကလြတစပယျပျခငး” စသျဖင ေျပာၿပး) ေဒါသတႀကး ထးႏကၾကသည။ ေနာကဆး

ရလဒကား မညသ႕နညး? ။

ဖကသမးေရးသမားမားသည ျပျပငေရးဝါဒက မ အရ ျငငးပယေၾကာငး ပါးစပက ေျပာၾကသည။ သ႕ေသာ လကေတြ႕တြငမႈ

ဤ ျပျပငေရးဝါဒမးက ဘကေပါငးစတြင လကခကငသးေနၾကသည။ တဖကတြငသတ႕က ျပျပငေရးသည အရာရာမဟတဟ ကြန

ေတာတ႕အား အာမဂတ ျပေနၾကသည။ သ႕ေသာ အျခားတဖကတြငမ မာကစဝါဒမားက ျပျပငေရးဝါဒ ေဘာငထက ေကာလြနသြား

သည လကေတြ႕ျပမမႈတငးမာ ဖကသမးေရးသမားမား၏ ထးႏကျခငး သ႕မဟတ ႏာေခါငး႐ႈ႕ျခငးက ခၾကရျပနသည။

မညသ႕ပငျဖစေစ အလပသမား လႈပရားမႈအတြငးရ အေရးကစၥမားက ျပျပငေရးက လကေတြ႕ အသးျပျခငးႏင ျပျပငမႈအား

ရယျခငးတ႕အတြက တကပြဝငရာတြင မာကစဝါဒမားသည ေနာကကကနရစျခငး မရသညသာမက ေရ႕ဆးတြငပင ေရာကေန

19

ေၾကာငး ကြနေတာတ႕အား ျပသခသည။ အလပသမားနယေျမမားရ ဒးမားလႊတေတာတြငးႏင ဒးမားလႊတေတာျပငပတြင ကြနေတာ

တ႕ ကယစားလယမား ေျပာဆလပကငရာ၌ျဖစေစ၊ အလပသမား စာပႏပတက ထေထာငရာ၌ျဖစေစ၊ အာမခလပငနးျပျပငေရးက

အသး ခရ၌ျဖစေစ အႀကးဆး လပသားသမဂၢျဖစသည သတလပငနး အလပသမားသမဂၢက စညးရးသမးသြငးရာ၌ျဖစေစ ေနရာအႏ႕

တြင မာကစဝါဒ အလပသမားမားအေနျဖင တက႐ကကေသာ၊လကငငးကေသာ၊ ေန႕စဥ လပ႐းလပစဥ လပငနးဆနေသာ လႈေဆာ

ေရး၊ စညး႐းေရးလပငနးမားလပရာ၌ ျပျပငေရးရရရန၊ တကပြဝငျခငးႏင ျပျပငေရးက အသးချခငးတြင ဖကသမးေရးသမားမားထက

သာလြနေၾကာငးက ေတြ႕ျမငႏငေပသည.။

မာကစဝါဒမားသည ျပျပငေရးမားက ရရရနႏင အသးခရနအတြက “ အခြငအလမး” တခကမ လကလြတမခဘ မေမာမပနး

အလပလပၾကသည။ ၎တ႕သည ဝါဒျဖန႕ျခငး၊ လႈ႕ေဆာျခငး၊ လထလကၡဏာေဆာငေသာ စးပြားေရးတကပြဆငျခငး စသညျဖင ျပ

ျပငေရးဝါဒေဘာငထက ေကာလြနလပေဆာငေသာ ျပမမႈတငးက ျပစတင႐ႈတချခငးမျပဘ ေထာကခသည။ တးပြားေအာငလညး

ဂ႐ တစကလပေဆာငေပသည။ မာကစဝါဒမ စြန႕ခြာသြားေသာ ဖကသမးေရးသမားမားမာမ မာကစဝါဒ ပါတတညရေနမႈက ဆန႕ကင

၍ မာကစဝါဒစညးကမးက ဖကဆးကာ ျပျပငေရးဝါဒႏင လစဘရယအလပသမားေပၚလစက ေထာပနာျပၾကသည။ ထသ႕လပျခငး

သည အလပသမားလႈပရားမႈက အစညးေျပေစျခငးသာျဖစေစေပသည။

ထ႕အျပင`ရရားျပညရ ျပျပငေရးဝါဒတြင ထးျခားေသာသဏၭာနတမးရေနသည အခကကလညး မေမအပေပ။ ယငးမာ လက

ရ႐ရားျပည အေျခခႏငငေရး အေၾကာငးအခကမားႏင လကရ ဥေရာပ အေျခခႏငငေရး အေၾကာငးအခကမားက ထပတထားျခငးပင

ျဖစသည။ လစဘရယအျမငမၾကညလင ဤသညမာ အကးအေၾကာငး ဆေလာလေပသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လစဘရယ

မားသည “ဘရားသခငေကးဇးေတာေၾကာင ကၽြႏပတ႕တြင ဖြ႕စညးအပခပပစညးမဥးထားရသည” ဆသညက ယၾကညျခငးေၾကာင

ျဖစသည။ ေအာကတဘာလ ၁၇ ရကေန႕ ေနာကပငးတြင ျပျပငေရးဝါဒေဘာငထက ေကာလြန၍ ဒမကေရစေရးအတြက လပေဆာင

ျခငးသည မကမရာကသညဟေသာ အျမငက ထနးသမးေနျခငးအားျဖင လစဘရယမားသည ဓနရငလတနး၏ အကးစးပြားက ကယ

စားျပေပသည။

လကေတြ႕အားျဖင ကြနေတာတ႕၏ ဖကသမးေရးသမားမား ကငသးသညမာ ဤဓနရငအျမငမားသာျဖစေနေပသည။သတ႕

သည “ ေျဗာငတညရေသာ ပါတ” ႏင တရားဝငတညရခြငရေရးအတြက တကပြဆငျခငးစသညတ႕က အဆကမျပတ စနစတက

(စကေပၚတြင) “ သယလာ” ၾကသည။ တနညးအားျဖငသတ႕သည ဥေရာပတကမ ဖြ႕စညးအပခပပစနစက လစဘရယမားကသ႕ပင

ရရားျပညသ႕ သယယလာခငၾကသည။ အေနာကတငးမာ ဖြ႕စညးအပခပပစနစက ထေထာငရာႏင ခငခေအာင လပရာတြင မး

ဆက ေပါငးမားစြာပင ၾကာေအာင လးပနးခရသည။ အခ႕ဆလင ရာစႏစေပါငးမားစြာပင ၾကာေအာငလးပမးခရသညဆသည အခက

ကကား သတ႕ မလလားၾကေပ။ ဖကသမးေရးသမားမားႏင လစဘရယသမားမားမာ ဥပမာႏႈငးရေသာ သားေရကလညး ေဆးေၾကာ

ခင ေရတြငလညးမႏစရ ျဖစေနသႏင တေနေပေတာသည။

ဥေရာပရ ျပျပငေရးဝါဒ၏ ဝေသသမာ ဓနရင “လမႈေပၚလစ” ျဖင မာကစဝါဒက အစားထးျခငး၊ လကေတြ႕အားျဖင မာကစ ဝါ

ဒက စြန႕ပစျခငးျဖစသည။ `ရရားျပညဖကသမးေရးသမားတ႕၏ ျပျပငေရးဝါဒသညကား ထမပငမက မာကစဝါဒႏင အဖြ႕အစညးက

ပင ၿဖဖကပစၾကသည။ အလပသမားလတနးစား၏ ဒမကေရစေရး လပငနးတာဝနမားက စြန႕ပယပစၿပး လစဘရယအလပသမားေပၚ

လစျဖင အစားထးလာၾကေပသည။ ။

ဗ . အင လနင

PravdaTruda No.2

September 12, 1913

ရငးခက

၁။ ေျမာကပငး ပရာဗာဒါ (ဆဗာနာရာ ပရာဗာဒါ) - ၎မာ ေဘာရဗစတ႕ ေျဗာငထတေဝခေသာ ပရာဗာဒါသတငးစာက သးစြေသာ

အမညတချဖစသည။ ၁၉၁၃ ခႏစ ၾသဂတလ တရကေန႕ မ စကတငဘာ ၇ ရကအတြငး ဤအမညျဖငထတေဝခသည။ ဤေနရာတြင

လနငရညညြနးသညမာ “ ရရားဓနရင လတနးစားႏင ရရားျပျပငေရးဝါဒ” ဟေသာ သ၏ ေဆာငးပါးျဖစသည။

-----

ဗမာျပညကြနျမနစပါတ

ဘာသာျပနႏင စာပႏပဌာနက

၁၉၈၅ ခႏစက ထတေဝခေသာ

စာအပက ယခ ျပနလညထတေဝေဖာျပလကျခငး ျဖစပါတယ။ ။

20

ႏငငတငး၊ အမးသားတငးမာ သ႔အလန႔သ႔ေၾကြးေၾကာသ(သခငး)ဆတာရၾကတာပါပ။

အမးသားေရးဝါဒ Nationalism ဆတာ ကလညး ဘယလ လမႈစနစမာပျဖစျဖစ၊ ဘယလ တငးျပညအမးအစားမာျဖစျဖစ သဏၭာန

မးစန႔ အႏ႔အျပားတညရေနတာျဖစပါတယ။ ထရမရ႕အေမရကနပထမ ၊ တရတရ႕ BRI ၊ အႏၵယရ႕ Act East ၊ ဂာမနရ ႔ Industry

4.0 ၊ ၿဗတနရ Brexit ဆတာေတြဟာ သတ႔ရ႕ ၂၁ ရာစအစ အမးသားေရး၀ါဒ ေတြလ႔ ဆႏငပါတယ။

လတနးစားလ႔အဖြ႔အစညးမာ လတနးစားအမတတဆပန႔ ကငးလြတတ႔ ဝါဒရယလ႔ မရပါဘး။ လတနးစားရပတညခက(ဘက)

မရတ(အပျဖစတ႔) ဝါဒသေဘာတရားရယလ႔ မရပါဘး။ အမးသားေရး၀ါဒမာလညး ေဖာကျပနတ(ဓနရငအမးသားေရး၀ါဒ) ရသလ တး

တကတ (ပစၥညးမ လမးစ၀ါဒတ႔၊ နယခ႔ဆန႔ကငေရး - အမးသားလြတေျမာကေရး ျပညခစ၀ါဒတ႔ ) ရခတာပါပ။ ဖကဆစ၀ါဒဆတာ

နယခ႔အရငးရငစနစထက အစြနးေရာကအမးသားေရး၀ါဒဂဏး ေခါငးေထာငလာတာပါပ။ ကာလ ေဒသ အခငအမာအေျခအေနမာ အ

ခငအမာခြျခားသးသပၿပး ေဖာကျပန- တးတက သတမတရတာပါ။

စတဓာတေရးရာန႔ အမးသားဇာတပညဂဏမာနေတြ ကးပကနပါၿပလ႔ခစားေနရတ တငးျပညေတြမာ အပစးသေတြက အမး

သားအလန႔ အသ(သခငး)က အတငးဦးညႊတခငးရငး မတကြျပားတ လ႔အစအစညးေတြ၊ တငးျပညေတြအေပၚ ရနလစတ၊ မနးတးစတ၊

အာဃာတတရားေတြ သြတသြငးေပးပါတယ။ ဒလန႕ ၾကာလာတအခါ အပခပခလေတြမာလညး (အကနလးမဟတေတာင အတငးအ

တာ တခအထ) ဒ အမးသားေရးအစြဟာ ႀကးသထကႀကးလာၿပး အစြနးေရာကတအထ ျဖစသြားပါတယ။

အစြနးေရာကအမးသားေရးဝါဒန႔ လကဝါးႀကးအပအရငးရငစနစ ေပါငးဖကေတြ႔တအခါ နာဇဝါဒေတြ ကမၻာခဖကဆစဝါဒေတြ

ျဖစကနေတာတာပါပ။ ၂၁ ရာစမာ ၂၀ ရာစလ ဟစတလာ-မဆလန-ကတ ဝငရးတနးဖကဆစ၀ါဒလမး ေပၚေပါကဖ႔ မလြယကေပမယ

ျပညတြငးျဖစ ဖကဆစဝါဒေတြေတာ ေခါငးေထာငလာႏငပါတယ။

ဖကဆစဝါဒမာလညး ျပညပႏငငေတြအေပၚ ကးေကာရနစတကခက သမးပကတအထျဖစတ ကမၻာခဖကဆစေတြန႔ ျပည

တြငးမာပ လမးႀကးဝါဒအမးသားေရးအလကထၿပး လမးစငယေတြ၊ လမးေရး၊ ဘာသာေရး၊ ယဥေကးမႈမတတ လနညးစေတြအေပၚ

ဖႏပကြပညပ အပစးတ ျပညတြငးျဖစဖကဆစေတြဆၿပး ၂ တနးစား ခြၾကညႏငျမငႏငမာ ျဖစပါတယ။ (ဒျပညတြငးဖကဆစေတြဟာ

ျပညပက မကးေကာေသးတာတခကလြလ႔ ဖကဆစလကၡဏာ ေဆာငပါတယ။ ျပညတြငးေန(ဘာသာတ၊ ယဥေကးမႈတ) လမားစႀကး

က ကယစားျပသေယာင ထငမတမားမႈကလညး ဖနတးထားပါတယ။ အမနးတရားန႔ အာဃာတမးေတြလညး ေမႊးေပးထားပါတယ။ စစ

အပစကငသးေနတ အမးသားေရးဝါဒဆတာဟာ တနညးေျပာရရင ျပညတြငးျဖစ ဖကဆစဝါဒလကၡဏာအျပညပါပါတယ။

ႏငငေရးလညးရ၊ သမငးလညးသ၊ မနမနကနကနလညးအကျဖတႏငတ ျပညသေတြန႔ႏငငေရးသမားေတြေလာကသာ ဒအပ

စးမႈန႔ ဒစစအာဏာရငစနစဟာ စစဗရကေရစ၊ စစအာဏာယႏရားန႔၊ စစလကဝါးႀကးအပ အရငးရငစနစမနး၊ ျပညတြငးျဖစဖကဆစ

ဝါဒမနး သၾကတာျဖစပါတယ။ လတခ ႔ ေတြေတြေဝေဝ ေမာကေမာကမားမားေတြ ျဖစေနတာလညး ေတြ႔ရမာျဖစပါတယ။ အဒ ေတြေဝ

ေမာကမား သေတြအထမာမ အမနတကယမသသ၊ မသသေယာငျပေနသ၊ သသန႔ လကပါေနသရယဆၿပး ထပခြလ႔ ရႏငမယထငပါ

တယ။

အမးသားေရးမကႏာဖးစြပန႔

စစအာဏာ

မးျမငခ

21

အမနတကယမသသက သသြားတအခါ ေျပာငးလသြားပါတယ။ မသေယာငေဆာငေနသက အေျခအေနေျပာငးတအခါ ဘက

လက ေျပာငးတတပါတယ။ သသန႔ လကပါသကေတာ ျပညသ႔ဒဏ အခတခရခနေရာကမ အခနလြန ႏငငေရးေနာငတ ရ တတပါ

တယ။ ဗမာလကရ ႏငငေရးျဖစထြနးမႈန႔ ပကတဘာဝအေျခအေနမာ အလလ (ႏငငေရးသမား) ဘယေလာကမားေနမေနက စစအာ

ဏာရငစနစ ဘယေလာက သကတမးရညမရညရ အတငးအတာေတာ မဟတပါ။ ေခတစနစကေျပာငးတာဟာ၊ သမငးက အေျပာငးအ

လလပႏငတာဟာ လထ ျဖစပါတယ။ လထမပါပ၊ လထအေပၚ မမခဘ၊ လထအေျခခမပါပ ေျပာငးလသြားတသမငးဆတာ ကမၻာမာ မ

ရပါ။

ဒလ ဆလကလ႔ ဒလေတြက လႊတထားရမယလ႔ အနကမထြကပါ။ ဒလလေတြက သတ႔တညမရာ၊ သတ႔ အကးစးပြားျဖစ

ထြနးရာ စစအာဏာရငစနစ ပငစညပငမႀကးန႔တနးတ ဆန႔ကငတကခကရမာ ျဖစပါတယ။ သတ႔အထကမ တငးျပညဘက လထ

ဘက မကႏာမလာႏငေျခ ရတသ၊ ျပညခစစတရတသဆရင တကလညးတက တၿပငတညးမာ စညးလညး စညးရးရမယလ႔ ျမငပါ

တယ။

ဗမာျပညမာျဖစေနတ အမးသားေရးကေတာ ႏငင(ေတာ)လ႔ အသၾကားလကရင ဗမာျပညေျမပႀကး မကစထေပၚလာေအာင၊

ကမၻာမေၾက သခငး နားထၾကားေယာငလာေအာင၊ ရပရငမျပခင မတတပထရပၿပး ေခါငးင႔ရတာက အမြနအျမတထငေအာင၊ Stateဆ

တာ ဘာမနးမသေအာင၊ အပစးသဆတာက နေဝတမေတာငျဖစေအာင၊ (လတနးစား)အာဏာဆတာက အစာမေၾကေအာင ရညရြယ

ခကရရ လပေပးေနသေတြရ ဝါဒျဖန႔မႈသကသကပ ျဖစပါတယ။ ဒဝါဒျဖန႔မႈျမစဖားခရာဟာ မနကညေန အလတငအလခ တနးစတအ

ခါ သစၥာဆရတာေတြန႔ အသားကယဥပါးေနသေတြထကေန ျဖစပါတယ။ ဒ ႏငင(ေတာ)ဆတ အမးသားေရးဝါဒန႔ စစဝါဒေတြရ အကး

စးပြားဟာ တထပတညး ကေနတာက ျမငၾကရမာျဖစပါတယ။

ကြနေတာတ႔ဟာ အမးသားေရးဝါဒ Nationalism ဆတငး ဆန႔ကငဖ႔မဟတပါ။ ဘယလအမးသားေရးဝါဒလ အေသအခာ

ဆနးစစၾကညၿပးမ လကခတာ၊ ဆန႔ကငတာ။ တစတရာတြလပတာ၊ အကန႔အသတန႔ ေပါငးစညးလပကငမာေတြက ဆးျဖတရမာ ျဖစ

ပါတယ။ ဒေနရာမာ လကရ ဗမာျပညမာျဖစထြနးေနတအမးသားေရးဝါဒက ၁၉၉၈ ခ- ၂၁ ရာစ စာစဥ အမတ ၁ မာေဖာျပထားတ“မက

ေမာကကမၻာႏင ဆရယလစဝါဒ” ေဆာငးပါးပါ အယအဆန႔ႏႈငးယဥၾကညမယဆရင အကးမားစရာရပါတယ။ အဒေဆာငးပါးရ႔(ထးျခား

ခက (၂) အရညအေသြးအရ အေၾကာငးအခကစလငျခငး ရႈပေထြးျခငး) က႑မာ ခလေဖာျပထားတာေတြ႔ႏငပါတယ။

(အမးသားေရးဝါဒဟာ ၾကားေနသေဘာသဘာဝရၿပး အမးသားအသးသးအတြက “ဆကသြယေပး” တ တတားလညးျဖစႏင

တယ။ “အဆကျဖတေပး”တ တတငးလညးျဖစႏငတယလ႔ ျမငၾကတယ။ မကေမာကေခတ အမးသားေရးဝါဒလႈပရားမႈေတြက တြနး

ေဆာေပးေနတပဋပကၡေတြက ေရာေထြးယကႏြယေနၾကၿပး လႈပရားမႈရအေၾကာငးရငးေတြကလညး ရႈပေထြးမားျပားလပါတယ။

အဒအခကက ကြနေတာတ႔ ျမငၾကရမယ။ အဒလ ပဋပကၡလကၡဏာေတြကလညး ကြျပား၊ အေၾကာငးရငးေတြက မတတာ

ေၾကာင မကေမာကေခတ အမးသားေရးဝါဒရ “အရညအေသြးလကၡဏာ”ေတြကလညး မတၾကေတာဘး။ ဒဝါဒဖြ႔ၿဖးမႈန႔ ဆငကျဖစစဥ

တ႔ရ ဦးတညရာဘကေတြလညး မတၾကေတာဘး။ သမငးမာ သ႔ရ႔အခနးဝငမႈေတြဟာလညး မတၾကေတာဘး။ ဒါေၾကာင ဒဝါဒရ ရႈပ

ေထြးတလကၡဏာဟာလညး အျပညအဝ ေပၚလြငလာတယ။ လကေတြ႔အရပရပေတြအရ ေျပာႏငတာကေတာ မကေမာကေခတ အမး

သားေရးဝါဒဟာ အလြန႔အလြနထကတ အသြားႏစဖကပါတ ဓားတလကန႔တပါတယ။ အမးသားႏငငေတြက တညေဆာကတ၊ တငး

ျပည တေပါငးတစညးတညးရမႈန႔ အမးသား ဂဏသကၡာတ႔က ကာကြယတ၊ သ႔မဟတ ခငမာေအာငလပတ ကယေစာငနတတပါး ျဖစ

ႏငသလ၊ အျခားတဘကမာလညး တငးျပည တညၿငမမႈန႔ တေပါငးတစညးတညးရမႈတ႔က ၿခမးေျခာကတ သ႔မဟတ ဖကဆးတ တခါး

ဖကတငးပတႀကးအျဖစသ႔ ေျပာငးလသြားႏငပါတယ။ ေနာကၿပး ဒဝါဒဟာ နယခ႔ဆန႔ကငေရး၊ ကလနဝါဒဆန႔ကငေရး၊ဗလကလႊမးမး

မႈ ဆန႔ကငေရးေတြ လပႏငသလ၊ ေဒသေတြ မတညမၿငမ ျဖစေစတ၊ ႏငငတကာ စညးစနစေတြကလႈကစားတ လသတလကနကတခ

အျဖစသ႔လညး ေျပာငးသြားႏငပါတယ)

ျပညခစဝါဒစတဓာတရသတငး အငတာေနရငနယ အဖႏပခလမးေပါငးစ ေသြးစညးညညြတေရး အလေအာကမာ ေဖာကျပန

တ အမးသားေရးဝါဒက ဆန႕ကငသြားဖ႕လပါတယ။ စစသးစစတက ၂၀၀၈ဖက ေရးဟာ လတတေလာ လပငနးပါ။

- ျပညတြငးျဖစဖကဆစ(စစအာဏာရငစနစ) အကပငးေရာကေနပါၿပ။ ေဖာကျပနတ အမးသားေရးဝါဒ ျပညတြငးမာ မခ က

ဆး မာပါ။

ကြနေတာတ႔ ခနဆႏငၾကဖ႔ပါပ။

မးျမငခ(စကတငဘာ၊ ၂၀၁၈)

22

ဆရာႀကးမႈငးစာပနကာလ။

(၁၉၆၄-ဇလင-၂၃ ရက--ၾသဂတ-၈ရက)

ေဖေဖအသက(၃၈)ႏစအရြယ-

၁၉၅၇မာတပကထြကရျပးေနာက ႏငငေရး ဆကလပေဆာငရာမ- ဆရာႀကးမႈငးတ႔ရ႔

ျပညတြငးျငမးခမးေရး လပငနးစဥတြငး ပါ၀ငသြားခရာမာ ၁၉၆၂-မတလ(၂)ရကေန႔

စစတပကအာဏာသမးလကတ အခန ကမပ၊ လႈပရားမႈေတြရပလကရပါတယ။

ဆရာႀကးမႈငး ကနးမာေရးေကာငးစဥက ဆရာႀကးအမ- စမးေခာငး၊ အမတ

(၅) ခမးသာလမးမာပ ေဆြးေႏြးပြေတြ၊ အစညးအ ေ၀းေတြလပေလလပထ ရ ေပမယ၊

ဆရာႀကးအသကအရြယက ေထာကလာ၊ ကနးမာေရးက ယယြငးလာေတာ၊ ကၽြနမတ႔အမ စမးေခာငး

အမတ(၃၆)ဆဆလမးအမမာပ လပလာပါေတာတယ။

ဆရာႀကးရ႕ ကနးမာေရးက ေတာကေလာက ၾကညရႈေစာငေရာကေပးခသကေတာ-ေဒါကတာဆငဖးပါ။ ေဖေဖက

လညး သရ႕ ကယတငေရး အတပြတစာအပမာ ေဒါကတာဆငဖးက အထးေကးဇးတငစြာန႔---ဆရာႀကး ဤမအထ အသက

ရည၍ အနာမစြာ ေနထငသြားႏငမႈမာ ေဒါကတာဆငဖး၏ ေကးဇးပငျဖစပါသည။--- (ဗလမးခပေဟာငး ေကာေဇာ -ဆငး

စမသည မနဟငးဆသ႔(ယဥမးစာေပ)-ႏာ၂၇၅)။----လ႔ေရးထားပါတယ။

ဆရာႀကးရ႕ကနးမာေရးဟာ-၁၉၆၃ ခႏစ ျငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြေတြ ပကျပးကတညးက တျဖညးျဖညး ဆးလာရာ

မာ- ၁၉၆၄ ဇလင လဆနးကစျပး အေျခအေနေတြ ပဆးလာေနပါတယ။ အဒကာလေတြမာ- ေဒါကတာဆငဖး၊ ေဖေဖ၊ လႊတ

ေတာေရ႔ ေနႀကး ဥးထြနးတငတ႔ (၃)ဥးဟာ ေန႔ေရာညပါ အနားမာရေနၾကပါတယ။ ေဖေဖတ႔က တခ႕ညေတြဆ မျပနၾကေတာ

ပါဘး။ ဆရာႀကးမသားစ၀ငမားန႔အတ ဆရာႀကးေဘးမာပ ရေနခၾကပါတယ။ ေဖေဖကလညး အဒ ကာလ အျဖစအပကေတြ

ကၽြနမဆက၍

ေရးခငေသာ

ေဖေဖအေၾကာငးမား။

ေဆာငးပါးအမတ(၅၀)

23

က--ဆရာႀကးမႈငး၏ေနာကဆးေန႔ရကမား--ဆတ မတတမးေလး ေရးထားပါတယ။ (အထကပါစာ အပႏာ-၂၈၂-၂၈၅) ။

၁၉၆၄ - ဇလင(၂၃)နက-၁နာရမာ ဆရာႀကးကြယလြနသြားပါေတာတယ။ ေဖေဖတ႔က ဆရာႀကးရ႕သားမက စာေရးဆရာႀကး

ေဇယ(ဥးေယာ)က အမးျပျပး စာပနေကာမတဖြ႕လကပါတယ။ ဒအခနမာ- ျငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြေတြက တဖကသတရပ

ပစလကတအတြကေရာ၊ ဒေနာက လဖမးပြမား ဆကတက လပေနမႈေတြေၾကာငေရာ၊ လထက မေကမနပျဖစျပး ပရပလညး

ဆး၀ါးေနတ ေတာလနေရးေကာငစက-ဆရာႀကးမႈငးရ႕စာပနမာ ၀ငလာျပး အကအညမား ေပးလာပါတယ။

ဒါေတြက ေဖေဖတ႔က အသးချပး ဆရာႀကးရ႕ စာပနအခမးအနားကစၥမားမာေရာ၊ ေနာငတညေဆာကတ ဆရာႀကး

ဂဗမာနကစၥမားမာပါ ဆရာႀကးရ႕ဂဏသကၡာန႕သငေတာစြာ အေတာခမးခမးနားနားေဆာငရြကႏငခပါတယ။ ဆရာႀကးရ႕ ရပ

ကလာပက ခမးသာလမးအမမာ တပတထားျပး ဇလင(၂၉)ရကမာ အစးရကေပးတ စမးေခာငး ေဘာလးကြငး (ပဒမၼာကြငး)

က မ႑ပထ ေရႊ႕ျပး (၁၀)ရကထားပါတယ။ ဆရာႀကးရ႕ ဘ၀ျဖစစဥ ျပခနးေလးတခလညး ခငးကငးျပသထားပါတယ။ ညပငး

မာလညး လထဥးလစစဥမႈန႔ ေဟာေျပာပြေတြ လပပါေသးတယ။ ေဖေဖက ဒကာလမာ လထဥးလန႔တြအလပလပရငး လထဥး

လရ႕စညးရးေရးစြမးအငက အေတာသေဘာကခပါတယ။

အဒေဟာေျပာပြေတြဟာ အလြနစညးကားပါတယ။ ဆရာႀကးရ႕ ဘ၀ျဖစစဥေတြ၊ဆရာႀကးရ႕ စာေပကဗာေလးခးႀကး

မားအေၾကာငးေတြ၊ ျပညတြငးျငမးခမးေရးခရးမား ထြကစဥက အေၾကာငးအရာေတြ၊- စတာေတြ အေတာက စလင ပါတယ။

ေဟာေျပာသေတြ၊ စာတမးဖတသေတြကလညး ႏငငေရးေလာက၊ အႏပညာေလာကန႕ စာေပေလာကတ႔က နာမညေကာ ပ

ဂၢလမားျဖစၾကလ႔လညး လာနားေထာငသေတြမားျပး စညကားေနတာလညးျဖစပါတယ။

အဒမ႑ပထမာထားရတ ဆရာႀကးရပကလာပကလညး အဖြ႕အစညးေတြ- လပဂြလအမးမး- သရးမားက လြမးသ႔

ပနးေခြမား လာခၾကရာမာ တခ႕(မတရားသငးေၾကညာခထားရတ) အဖြ႕အစညးေတြလညး ပါလာပါတယ။ ပနးေခြ လာခစဥ

က နာမညတမးန႔ျဖစျပး လလစမ အေပၚကကပထားတ စာရြကက ခြာလကဟနရပါတယ။

ၾသဂတလ(၈)ရကေန႔မာေတာ ဆရာႀကးရ႕ရပကလာပက ပဒမၼာကြငးကေန ေျခလငသယေဆာငျပး- အစးရ ေပးထား

တ-ေရႊတဂဘရားလမးရ ကနေတာမငပနးျခထရ ယာယဂဗမာနမာ ျမပႏလကပါတယ။ အဒေန႕ကေတာ - လထ တရပလး ပါ

၀ငလႈပရားတ ျပညသ႕စာပနႀကး ျဖစခပါတယ။ ရပကလာပသယေဆာငရာ လမးတေလာက- ဥး၀စာရလမးေဘး တဖကတ

ခကမာ၊ ေရႊတဂဘရားကနးေတာေပၚ- လေတြ ႀကတႀကတတးေနျပး ကနေတာမငပနးျခမာေတာ ဆကသယလ႕ မရေလာက

ေအာငက လေတြျပညလေနပါေတာတယ။ လမးေဘးတဖကတခကမာလညး လကပ႔တ လေတြၾကားထ တခ႕အမးသမးႀကး

ေတြ မကရညေပါကေပါကကျပး ထငကနေတာေနတာေတြလညး ေတြ႕ရပါတယ။ (ေဖေဖကေျပာျပမေတာ-ေတာထန႔အဆက

အစပရသမားျဖစႏငတယ။ ဆရာႀကးကြယလြနျပဆေတာ- ျငမးခမးေရးရ ဖ႔လညး ေ၀းျပ- ေတာထရေဆြေတြမးေတြန႕ လညး

ေ၀းျပ- လ႔ေတြးျပး ပ စတထခကၾကတာျဖစမယ---တ။)

ေဖေဖတ႔စာပနေကာမတ၀ငေတြက အဒကာလအတြငး ဘာျပနာမမေပၚေအာင အေတာႀကးစားခၾကရပါတယ။

ေတာလနေရးေကာငစအစးရက လထရ႕ခစားခကက သလ႔ေရာ၊ သတ႔ ပရပအတြကေရာ စာပနကစၥမားမာ လာကညေနေပ

မယ-ေဖေဖတ႔ေကာမတထမာေရာ၊ ေဘးပတပတလညမာေရာ၊ စေထာကေတြ၊ စစေထာကလမးေရးေတြ ျပညႏကေနေအာင

ထညထားပါတယ။(ေဖေဖကေတာဆရာႀကးမႈငး မသားစထမာပါ ထညထားတယ-လ႔ သသယရခပါတယ။)

ဒါေပမ ျပညသလထရ႕ တာ၀နသစြာ သတငးေပးမႈေတြေၾကာင ေဖေဖတ႔တေတြ တခ႕ကစၥမားက လကဥးမႈရရ

ေရာငရားႏငခပါတယ။ ဒါအျပင အဒကာလက- မဆလဖြ႕ေတာမယအေၾကာငးေတြ ၾကားလာေနရျပး- လက၀သမား (အမည

ခ)ႏငငေရးသမားမားက-အထးအရာရရာထးေတြ ေပးလာေနေတာ- ရႏးႏးသမားမားက (မကႏာေကာငး ရေရး အတြက) အ

ေတာ အေႏာငအယကေတြ ေပးလာေနပါတယ။ ဒါေတြအတြကလညး ေဖေဖတ႔ အေတာစတပငပနးရပါတယ။

ဒေနာက ဂဗမာနတညေဆာကေရး ရနပေငြရာရတအလပ၊ ဆရာႀကး ဂဏသကၡာန႔အည တညေဆာကေရးအလပ စ

တာ ေတြက ဆကတကလပေဆာငရပါတယ။ အစးရေပးထားတ ေျမကြကကေလးမာ သားသားနားနားျဖစဖ႔အတြက အေတာ

လးပနးရပါတယ။ ေဖေဖတ႔က ဂဗမာန တညေဆာကေရးအတြက ဗသကာဥးေကာမငးက ရလကတအတြက အေတာက အ

ဆင ေျပသြားပါတယ။ ဥးေကာမငးဟာ အနကယၾကညေမာငက ေဖေဖဆေခၚလာေပးတာပါ။ ဥးေကာမငး ဟာ ေနာကပငးမာ

လညး အနကယၾကညေမာငန႕ ဒခပထပါသြားျပး န၀တ-နအဖေခတ ႏငငေရးအကဥးသမားႀကးျဖစခရျပး ဒဒဏေတြန႔ပ ေစာ

ေစာစးစး ကြယလြနသြားရာပါတယ။

ေဖေဖကေတာ ဆရာႀကးစာပနက-ျပညသ႔စာပနႀကးအျဖစ ခမးခမးနားနားကငးပေပးလကႏငမႈအတြကေရာ၊ဆရာ

ႀကးရ႕ဂဗမာနက ခငခငခ႕ခ႕ တညေဆာကေပးလကႏငမႈအတြကေရာ၊ အေတာေကနပအားရခပရပါတယ။ ဆရာႀကးရ႕ ဂဏ

24

သကၡာန႔အည လပေဆာငေပးႏငခပါတယ။ ဒါအျပင ေဖေဖက ဆရာႀကးရ႕ဘ၀ကလညး အေတာ ေလးစားအားကပရပါတယ။

ဒါေၾကာငပ ၂၀၀၇ ခႏစမာ စတငထတေ၀ခတ ေဖေဖအတပြတစာအပမာ ဆရာႀကးအေၾကာငးက ဒလေရးထားတာ ေတြ႕ရပါ

တယ။(အထကပါစာအပ-ႏာ၂၉၀)။

-----ဆရာႀကး ကြယလြနသြားေသာလညး ဆရာႀကး၏ စတဓာတက ရငသနကနရစေနေပသည။ ဆရာႀကး၏ ျပည

သမားဘကက ထာ၀စဥ ရပတညျပး ျပညသမား၏ ဘ၀ သာယာျငမးခမးေရးအတြက တသကပတလး လပကငေဆာငရြက

သည ဇြနပ စတဓာတသည ေနာငမးဆကအဆကဆကက သမငးအေမြအျဖစ လကဆငကမးေပးခေပသည။ ထ႔ေၾကာင

မႈငး ရာျပည လႈပရားမႈမာ ပါ၀ငခသည ေကာငးသားေခါငးေဆာငမားမာ ေထာငတနးအကခ တခ႕လညး ေတာထေရာက

လကနကကငေတာလနေရးသမားအျဖစႏင ယခအႏစသးဆယၾကာျပးေသာအခါ ဗမာျပည ႏငငေရးဇာတခေပၚတြင ႏငငေရး

ေခါငးေဆာငမားအျဖစ ေပၚထြကလာျပျဖစသည။ ဆရာႀကး၏ မျပးဆးေသးေသာတာ၀နက သတ႔ ဆကလက ေဆာငရြကေပ

လမမည။------

-----ရစေလးလးအေရးေတာပအတြငးတနးကလညး ဆရာႀကးက မလကျခငးမရသည ေကာငးသားငယေလးမားက

မမတ႔၏ခစားရခကမားက “အဘးေရ-”ဟ တ၍ ေကာၾကားလသည ကမာၻမေကသစ - သခငးကသဆခၾကပါသည။ ေနာက

တမးဆက မႈငးကေလးမား ေပၚလာျခငးျဖစပါသည။-------

----ျပညသမားဘကက အငအားတရပအျဖစ ဆရာႀကးက ပအရပ ေဖာသလ ဆန႔ကငဘကအငအားစကလညး ဆရာႀကး၏

အမညနာမ စြမးပကားက အေၾကာကႀကးေၾကာကၾကပါသည။ ထ႔ေၾကာငပင န၀တ-နအဖေခတအဆကဆကတြင ဆရာႀကး၏

နာမည ဓာတပတ႔က ေဖာျပခြငမေပးျခငးျဖစသည။ ဆရာႀကး၏ဂဏရနကား ႀကးမားလသည။ ဆရာႀကး၏ ဘ၀သည ေကာငး

ျမတ လေပစြ။------တ။

ျပညတြငးျငမးခမးေရးလပငနးေတြဟာ ဆရာႀကးမကြယလြနခင(၁၉၆၂-ေတာလနေရးေကာငစအာဏာသမးျပး)က

တညးက အေတာ ရပဆငးသြားျပး ဆရာႀကးစာပန အထးသျဖင ဂဗမာနတညေဆာကျပး (၁၉၆၆) ခနမာေတာ လး၀က ရပ

ဆငးသြားပါေတာတယ။ ျပညတြငးျငမးခမးေရးအဖြ႕၀ငအေတာမားမားလညး အဖမးခသြားရျပျဖစပါတယ။

ဒမာတင ေဖေဖရ႕ျပညတြငးႏငငေရးလႈပရားမႈေတြ ရပဆငးသြားပါေတာတယ။

လေကာေဇာ။၂၄-၉-၂၀၁၈။

ပ၁။ စမးေခာငးခမးသာလမးအမ။၂၇-၇-၁၉၆၄--ေဘာလးကြငးသ႕ေရႊ႕တေန႔။

ေဖေဖ၊၀ဓရသခငခစေမာင၊လထဥးလ။

ပ၂။ စာပနမ႑ပတြငး။ ေဖေဖ၊ ေတာဘရားေလး-ဥးသန႔စင၊(လကပတအနကန႔)၊ ဥးထြနးတင၊(ေကာေပးထား)။

၃။ ၈-၈-၁၉၆၄-ကနေတာမငသ႔ပ႔ေဆာငသညေန႔။ ေဖေဖန႔ေဒါကတာဆငဖး။

25

၂၀၂ -တပဖြ႕

အမတတရ…

ဖးန

“ ေတာလနေရးလမးခရးဆတာ ရနကန - ျပည ကားလမးမၾကးလ

ေျဖာငျဖးတာ မဟတဘး ” ဟ ဥက႒ သခငဇငက ေျပာခဖးသည။ ရခငရးမက

လယသမားရေဘာၾကးတေယာကကေတာ…“.ေတာလနေရးဆတာ သစေတာက

ငကပသလပေလ… နမလက ျမငလကေပါ႔….ဇြသတ ရမ ခႏငရညရမ လရာခရး

က ေရာကႏငလမ႔မယ ”…ဟဆသည။ မးသကမနတငးၾကားမာ လႈငးၾကး

ေလထန… ေရဆနက ေလာခတေနရေသာ ေလငယတစငးပမာ

ေတာလနေရးခရး၏ အတငးအဆ မရေသာ ၾကမးတမးခကတေရာမႈ၊ ေအာငျမငမႈ..

ဆးရႈးမႈႏင အတက..အကရေနမႈတ႔၏ အတြငးသေဘာက

ညႊနးဆၾကျခငးျဖစေပလမမည။

ကြနျမနစတေယာကအဖ႔ေျပာရလင.. ေတာလနေရးဆသညမာ မမ၏အေတြးအေခၚႏငအရညအခငးက မးလၾကားမာ

ေဆးသားတငေသာ.. မတေကာကပငျဖစသည။ အခကအခကမေၾကာက။ ရနသကမေၾကာက၊ အသကစြန႔ရမာမေၾကာက စသည

မေၾကာကတရားမားကကငစြလက အသကေသြးေခၽြးေပးဆပမႈမားျဖငသာ… တကပြဝငခၾကရသည။ ဒးေထာကအည႔ခမလား…

တကပြဝငရငး အသကစြန႕မလား..ဆသည႔ မျဖစမေန ေရြးခယရေတာမည႔ အေျခအေနမးတြင ကြနျမနစမားက ဂဏေျပာငစြာ

အသကစြန႔ေရးလမးကသာ ျပတျပတသားသားေရြးခၾကသည။ လကနကကငေတာလနေရးထမာ..အကဥးစခနးထမာ…တရားခြငမာ..

မမတ႔၏ယၾကညခကက ခငခငမာမာဆပကငလက ရနသက ျပတသားစြာရငဆငခၾကသညက သမငးမာေတြ႕ရမာျဖစသည။

၁၉၈၉-ခႏစ ဧျပလက နယစပေဒသခြထြကပနကနမႉအေရးအခငးၾကးေၾကာင.. ပါတႏငေတာလနေရးအဖ႔ ၾကးမားေသာအခက အခႏင

26

ၾကေတြ႕ရခန… ဆကလကရငသနရန.. ေသေရးရငေရးတမ အေရးၾကးေသာကာလမးတြင ပါတဗဟနာခေရးစတဓာတ. .ဗဟဝနးရ

ေရးစတဓာတျဖင တညတညျငမျငမ ၾက႕ၾက႕ခငခင ပါတဗဟဘကမ ဆကလကရပတညရန ဆးျဖတခေသာ ၂၀၂-တပဖြ႕ (ဗမာျပည

ကြနျမနစပါတ ရမးျပညေျမာကပငးခရင) တပမႉးတပသား မား၏ ရပတညမႈကေတာ ကၽြနေတာရငထမာ ယေန႔တင အမတတရ ရေနခ

ပါသည။

လြနခေသာ (၂၉)ႏစထေန႔က လႈပရားေနေသာရပပလႊာမားက ျပနလညျမငေယာငမတငး လြမးဆြတေၾကကြ နာကငစြာ ရင

မာ တသမသမ ခစားမသည။ မတမတရရ ၁၉၈၉-ခႏစ …ေမလ-၂၃-ရကေန႕… မးမတနယ…ပနဂ ပေလာငအမးသားေတာငေပၚ ရြာ

ၾကး၏ ရြာလယကျမကခငးျပငတြင ရေဘာမားစေဝးေရာကရေနၾကသည။ အေနာကေတာငဘကမ ညမညးေနေသာ မးသားတမလပ

မား တရပရပတကလက တခြငတျပငလး အ႔ဆငးေနသည။ အေရ႕ဘကေတာငေျခ၏ ေဝဆငးေနေသာ မႈငးပပျမေငြ႕မားၾကားမ ျငမ

သကစြာ လေလာငးေနေသာ ခမနးေစးရြာ ကြငးကေလးက ဝးတဝါးလမးျမငေနရသည။ တပထ အေရးေပၚအစညးအေဝးအတြက စ

စညးလာၾကေသာ တကခကေရးတပမရေဘာမား …ခရငရးႏင ျမနယဒငနယအသးသးမရေဘာမားႏင DPA(ဒမကေရစ ျပညခစတပမ

ေတာ)မ ရေဘာတခ႕ အပါအဝင အငအား(၁၃၀)ခန႔ရ သည။ အစညးအေဝးစတငသညႏင ႏငငေရးမႉး ရေဘာေကာရငက ပါတဗဟ

ႏင မမတပဖြ႕၏ လကရ ရငဆငေနရသည အေျခအေနကရငးျပၿပး ဤျပနာအေပၚ ခရငေကာမတ၏ ရပတညမႈႏင သေဘာထားက

ရငးျပပါသည။ တပမႉး ရေဘာ ဘရနေရာင ႏင ခရငေကာမတတဥး ျဖစသည ရေဘာကနေအာင (ပေလာငအမးသား၊ ကြယလြန)တ႔

ကလညး ပါဝင ေဆြးေႏြးပါသည။

တကယေတာ ယခငက ၂၀၂-စစေဒသဟေခၚဆခေသာ ဤေရႊလခငဝမးဂြင(ခြင)မာ အေရ႕ေျမာကစစေဒသမ ရနသ႕ေဒသ

အတြငးသ႔ တးဝငတညေဆာကထားေသာ ေျပာကကားအေျခခေဒသငယတခသာျဖစပါသည။ေျပာကကားေဒသဆေသာလညး ေနာက

ပငးေဒသမ လကနကခယမးအေထာကအကႏင တခ႕ေသာ ပပးမႈမားက ရရႏငခသျဖင သးျခားကငးလြတေသာ ေဒသတခေတာ မ

ဟတေပ ။ စစေရး ပထဝအျမငအရဆလင….. ဤေဒသမတဆင အေနာကေတာငဘကသ႔ ဥးတည၍ မးကတ မငးလ မႏေလးေျမာက

ဘကေဒသ ေနာငခဘကအထ တးခ႕သြားႏငသလ… အေနာကေျမာကဘကသ႔ ဥးတညျပး ဧရာဝတျမစအေရ႕ဘက ေရႊလျမစဆမ

ကသာ အေရျခမး ေရႊကနယအထ တးခ႕သြားႏငေပသည။ ေတာလနေရးအေျခခေဒသ ေရ႕တဆင တးခ႔ေရးအတြက နငးခေဒသတခ

ျဖစေနသျဖင တစတရာ အေရးပါေသာ ေျပာကကားေဒသ တခအျဖစ ပါတဗဟမ အေလးထားခသလ ၊ ရနသအဖ႕လညး အသညးထ

ထးစက ဝငေနေသာ ဆး တေခာငးလ ျဖစေနသည။ ရနသ၏ ဝငးပတေခမႈနးေရးထးစစမားကလညး တရမလတ ရငဆငခရသည။

စစေဒသ၏ အႏစ(၂၀)ခန႔ျဖတသနးလာခေသာ ေတာလနေရးခရးတြင အေျခခေဒသအေနႏင ကဥးသြားလက..ကယလာလက စသည

ျဖစစဥမားရခသလ…ေအာငျမငမႈမားႏငအတ…ဆးရႈးမႈမားလညး ဒြနတြတညရခေပသည။ ပသ႔ဆေစ အာဇာနညရေဘာမား၏အသက

ေသြးေခၽြး ေပးဆပမႈမားျဖငသာ ၂၀၂-တပဖြ႕ အေနျဖင ဤေဒသတြင ပါတအလအတြက အႏစ (၂၀)ကာလအထ မတတငတခ စကထ

ႏငချခငးျဖစေပသည။

ထစဥက...ပါတဗဟအေနႏငဆကလကရပတညေရးအတြကပင ၾကးမားသညအႏရာယႏင ရငဆငေနရခနတြင ရေဘာတငး

က ဘယအေတြးအေခၚႏငဆကသြားမလဆတာ မမကယက ျပတျပတသားသားေမးခြနးထတရမညအခနျဖစခသည။ တပဖြ႕ဝငရေဘာ

မား အားလးက ရေဘာေကာရင၏တငျပခကမားက ၿငမသကစြာအထးအာရစကနားေထာငရငးေလးေလးနကနကစဥးစားေနၾကသည။

“ရေဘာတ႔ …အားလးသၾကတအတငး နယစပေဒသ ပနကန ခြထြကမႈေတြေၾကာင ပါတဗဟ ဟာ ၾကးမားတအခကအခန႕ ရငဆငေနရ

ျပ။…ေရ႕မာ ဒထကဆးဝါးတအေျခအေနမးေတြနေတာင ရငဆငရႏငတယဆတာ တြကခကထားဖ႕ လတယ။ ဒအေျခအေနမာ ၂၀၂-

တပဖြ႕ဟာ ၾကးမားတအခကအခေတြ ေတြ႕လာႏငတယ။ လကရမာပ ခြထြက-ကးကနအဖြ႕က သတ႕ေအာကကဝငဖ႔ ကပတ႕က လာ

စညးရးတယ။ ကပတ႔က လကမခေတာ စစေရးအရ တကခကတာေတြလပလာတယ။ ကပတ႕ကလညး ခခကာကြယတအေနန႕ စစ

ေရးအရ ျပနျပး တ႕ျပနတယ။ တကပြျဖစစဥအတြငးမာ မမဘကက ရေဘာတေယာက ကဆးခရတယ။ ပတဝနးကငက မဟာမတ ဆ

သေတြကလညး သစမးဆနလာတယ ။ တခ႕က ရနဘကလ ခကခငး သေဘာထားေျပာငးျပး ခးေၾကာငခးဝက တကခကတာေတြ

လပလာတယ။ လြယယရြာမာ သတ႔လာပစလ႔ တပက ရေဘာေဘာကေနာကဆးခတယ။ ပါတက ေထာကခတရြာသားတခ႔က ျခမး

27

ေျခာကတာ အကပကငတာ ..ပါတရ႔ လ႕ဝကပစၥညးဂေဒါငေတြက လကရာျပး သမးယတာေတြ လပလာတယ။ တဖကကလညး ရနသ

က သတငးေပးတာမးေတြလညး လပတယ။ ပါတဗဟရ႕အခကအခက ခကေကာငးယျပး ၂၀၂-တပဖြ႕က အျပတေခမႈနးပစလကဖ႔

လပလာတာ ပထငရားလာတယ။ ရနသ႔လႈပရားမႈေတြကလညး စပလာတယ။ ဒလအေျခအေနမာ ကပတ႕ ဘယလ ရပတညၾကမလ

ဘာလပၾကမလဆတာ ျပတျပတ သားသားဆးျဖတရေတာမယ။ ခရငေကာမတရ႕သေဘာထားကေတာ ခပေျပာရရင.. ပါတဗဟက

နာခေရးပ၊ ပါတဗဟက ဝနးရေရးပ။ ခြထြကတာေတြကရႈတခတယ။ ဒလအေျခအေနမးမာ ဟသေဘာတရားေျပာ ဒသေဘာတရား

ေျပာလပျပး ဗဟဆန႔ကငေရးလပတာေတြကလညး ရႈတခတယ။ ရေဘာတ႕တဥးခငးအေနန႔ ဘယလမးေလာကမလ ကယပငဆး

ျဖတၾကပါ။ ကယၾကကတာ ေရြးႏငပါတယ။ ဒါပါပ…”

၂၀၂ - တပဖြ႕၏ျပတသားသညဆးျဖတခကက ရေဘာေတြရ႕ ပါတအေပၚယၾကညမႈက မတေကာကတငလကျခငးပင ျဖစ

သည။ မမတ႔ေလာကရမညလမးက စးစဥးမ ေတြေဝမႈမရဘ ျပတသားစြာဆးျဖတခသည ရေဘာမား၏ မြနျမတသည စတဓာတက

ေလးစားမသည။ ဂဏျပမသည။ ရငထမာ နငေနေအာငခစားလကရသည။

ဤသ႔ျဖင ပနဝါေဒသရ ပါတဗဟ၏ ညႊနၾကားခကအရ တတႏငသမ အေျခခေဒသႏငမမအငအားကထနးသမးေရး ဥးတည

ခကျဖင …တပကႏငငေရး အေတြးအေခၚပညာေပးသညလပငနးႏင႔အတ.. မမအေျခအေနႏငကကညသည စစေရးလႈပရားမႈမား လပ

လက ကာလတခ႕ ျဖတသနးခရသည။ ေနာကပငးတြင တပဖြ႕၏ လျခေရးလအပခကအရ ဗဟသ႕တငျပ ခြင႔ျပခကယျပး တပဖြ႕က

ေရႊလျမစ ေျမာကဘက (ေကအငေအ) တပရငး(၁၂ )ေဒသသ႕ေျပာငးေရႊ႕အေျချပခ႔သည။ ၁၉၉၀- ခႏစ ေအာကတဘာလ မာေတာ….

“တပဖြ႔တခလးက ပနဝါသ႔ေခၚယရန အေျခအေနမေပး ေတာသျဖင အေရအတြက အကန႔အသတႏင႔သာျဖစႏငေၾကာငး အခငအမာက

တပဖြ႕ေခါငးေဆာငမားက ဆးျဖတလပကငရန စသညျဖင ” ဗဟမညႊနၾကားခက ေရာကလာခသည။ ပါတဗဟ၏ညႊနၾကားခက ရ

သည အခနမာေတာ…ရေဘာေတြက ပါတဗဟ၏ အခကအခက ေလးေလးနကနက နားလညလကၾကပါသည။ ဗဟအေနႏင ပါတ

ဆကလကရငသနဖ႔ ပါတအလဆကထဖ႔ပင အခကခဆးအေျခအေနသ႕ ေရာကရေနျပျဖစျပး ေနာကဆး ေျမေအာကပါတပင ျဖစသြား

ႏငသညအေျခအေနက ရေဘာေတြက သေဘာေပါကျပး စတမေကာငးျဖစ ၾကရသည။

အတလကတြတကပြဝငခၾကေသာ ရေဘာေတြက အမျပနၾကဖ႔ ေဖာငးဖ နားခရသညအျဖစမး ကၽြနေတာတသက … တခါမ

မၾကဖးခပါ။ တပမႉးတေယာကအေနႏင မမတပက ဖကလကရျခငးသည ပနးခဆရာတေယာကက မမကယတငလကကနဆြထား

ေသာ ပနးခကားတခပက မမကယတင ဆတျဖပစလကရသလမား ျဖစေနမလားဟ စဥးစားမသည။ မလႊမေရာငသာ၍ တပကဖက

လကရျခငးျဖစသညက ရေဘာေတြအားလးက သေဘာေပါက နားလညၾကေသာလညး ရငထမ နာကငေၾကကြဝမးနညးမႈကေတာ မည

သ႔မထနးခပ ႏငစြမးမရ ၾကေတာေပ .. ပေလာငေသာမကရညဥတ႔သာေၾကြဆငးလာေတာသည။

“ မခြခငေပမယလညး ေတာလနေရးရ႕လအပခကအရ မခြႏငမခြာရက …ခြၾကရဥးမယ ရေဘာတ႔ …။ ရေဘာတ႔အတြက လ

အပ မယထငရင.. ေသနတေတြယသြားၾကပါ။ ကယပငဆးျဖတခကန႔ ေကာျဖတၾကပါ.. ဘယအခနမာျဖစျဖစ ဘယေနရာမာပေနေန

….. ပါတန႔ျပညသကမေမၾကပါန႔ …တေန႔မာ ပါတရ႕ အလေအာကမာ ျပနဆၾကလမမယလ႔ ေမာလငပါတယ။”

တပဖြ႕ႏငငေရးမႉးက တတႏငသမ စတက တညျငမေအာငထနးျပး ႏႈတဆကစကားေျပာရငး ရေဘာကနေအာင၏ လကက

တငးကပစြာ ဆပကငလကသည။ “ ကၽြနေတာတ႔ ပါတက ယၾကညတယ။ ဘယလအေျခအေန ..ဘယလဘဝကပေရာကေရာက ကၽြန

ေတာတ႔ရငထမာ ပါတရေနမာပါ။။ ” ရငထက ဆ႔နငနာကငေနသျဖင ရေဘာကနေအာင၏ အသက တနခါေနပါသည။

ကြနေတာကေတာ ၂၀၂-တပဖြ႕၏ အစညးအေဝးအမတတရ ဓာတပေလးက ျပနၾကညလကတငး “ ကၽြနေတာတ႔ရငထမာ ပါ

တရေနမာပါ” ဆေသာ ရေဘာကနေအာင၏ ေနာကဆးႏႈတဆကသြားသည စကားသေလးကသာ ၾကားေယာငေနမပါေတာသည။

ဖးန (၆-၁၀-၂၀၁၈)

28

“လဆတာ ေခါငးတလး ျပတသြားရငေတာငမ ကကသေရ

ေလာသြားတတတ အစားမးမဟတပါဘး”

(ဂးလယက ဖးခစ )

ဂးလယကဖးခစေျပာေသာ လစားမးမာ အသကရငစဥ ႀကးျမတၿပး

အသကစြန႕ေတာ ဂဏေရာငေျပာငၾကသမား ျဖစေပလမမည။

ျပညသ႕အကးေဆာငသမား၊ ျပညသ႕အတြက

အသကေပးတကပြဝငၾကေသာ ေတာလနေရးသမားမားႏင

ကြနျမနစမား ျဖစေပလမမည။ ေခါငးျဖတအသတခၾကရသမားမာလညး

ဒလမားပင မဟတပါလား။

မေန႕တေန႕ကပ သတငးစာအေဟာငးမား ရာေဖြလနေလာရငး

အမတမထင ရေဘာမကာဂတ႕ အရဏတက တကပြတြင ကဆးသြားေသာသတငးက ဖတရႈမသည။ ၁၉၆၁ ခႏစ ေမလ ၉

ရကေန႕ထတ သတငးစာမား ျဖစပါသည။ အ…. ကြနေတာ တ႕ရ ေဘာမားက ေခါငးျဖတထားၾကတာပါကလား။

ယတမာပကစကလတရနသ။ ရငးစငးလတ ရနသ။ ရနသ႕အေပၚ နာၾကညးစတေတြ ဝနးခန ရနးၾကြလာပါသည။ ရေဘာမားအတြက

ေၾကကြမပါသည။ ျပညသ႕အကးအတြက အသက ေပးလ ကာ ဂဏေရာငေျပာငစြာ ကဆးသြားခၾကေသာ ရေဘာမားက

ဦးညြတမပါသည။

ေမလ ၇ ရကေန႕ အရဏဦးတကပြတြင အလစအငက အတကခရသျဖင ကြနေတာတ႕ရေဘာ ၅ ဦး ကဆးခရပါသည။

ဗမာျပညကြနျမနစပါတ အရနဗဟေကာမတဝငျဖစသ ရေဘာမကာဂ၊ တငးတပမး စစေရးတာဝနခ ဗလမငးဒင၊ တငးပါတအတြငးေရး

မး ရေဘာမးအ၊ ရေဘာေအာငခငႏင ရေဘာေမာငသန႕တ႕ ၅ ဦးတ႕ ကဆးခရပါသည။ ပါတရေဘာမားမာ ေပါငးတညၿမ႕ ေျမာက

ဘက မင(၃၀) အကြာ မေရြးကြနးရြာ ဘနးႀကးေကာငးသ႕ အစညးအေဝးလပရန ေရာကရေနျခငး ျဖစပါသည။ ၇ ရကေန႕ မနကလငး

အားႀကးအခနတြင ရနသ႕ရတပဖြ႕က အလစအငကယ တကခကချခငး ျဖစသည။ တကပြမာ ကဆးေသာ ရေဘာ မား၏ေခါငးက

ျဖတကာ ရယခၿပး ရနသ႕အာဏာပငမားက ၿမနေရရကေရ ဝမးသာအားရ ၾကညရႈခရသာမက ေခါငးျဖတမားက ဓာတ ပမား ရက

ယကာ သတငးစာမားတြင ထညသြငးေဖာျပခၾကပါေသးသည။ သတ႕မသသညမာ လ တနညး ေတာလနသတ႕၏ ကကသေရမာ

ေခါငးတလးျပတေစ ကကသေရမယတေလာပါ။ ဂဏေရာငေျပာငစြာ ကဆးခရသျဖင ျမငျမတျခငးႏငအတ ကကသေရပင တး ပြား

လာပါေသးသည။ ေတာလနေရးသမား၏ကကသေရသည တငးျပညႏင ျပညသအေပၚ သ႕အလပအေကြးျပေပးမႈအေပၚ မတညၿပး

ႀကးျမငစၿမ ျဖစပါသည။ သတ႕က အနတေတာလနဝ႕ေသာ ျပညသ႕ဘကေတာသားမားက ဖမးမလင ေငြဘယေလာကေပးမညဟ

ဆေငြထတတတသညမာ နယခ႕အစးရႏင ေဖာကျပနေရးအစးရမား၏ အကငပင ျဖစပါသည။ အဂၤလပကလနအစးရသည ဗလခပ

ေအာငဆနးက ဖမးမလင ဆေငြဘယေလာကဟ ထတျပနခဖးသည။ လြတလပေရးရၿပး သညဘကေခတတြင သခငသနးထြနးႏင

ေတာလနေရးသမား

တ႕ရ႕

ကကသေရ

(အကေဆး)

ေမာငလဝငး(ျမငးၿခ)

29

ကြနျမနစ ေခါငးေဆာငမား က ဖမးမလငဘယေလာကဟ ဆေငြထတသည။ ယခ ကဆးသြားခေသာ ရေဘာမကာဂက ဖမးမလင

ဆေငြ ငါးေသာငးဟ ေၾက ညာထားၿပး ဗလမငးဒငႏင ရေဘာမးအတ႕မာ ဆေငြ ႏစေသာငး အထတခထားရသမား ျဖစပါသည။ ဖမး

မလင ဆေသာစကားက သ တ႕က ထပမရငးလငးၾကပါေသးသည။ အေသရရ အရငရရဟ၍။ ဆရဖ႕ ေသခာခငလင ေခါငးျဖတ ယ

ခၾကဖ႕ သတ႕က မာၾကားထား ၾကပါေသးသည။

တရတျပညတြငလညး ကမငတနေဖာကျပနေရးအစးရက ေတာလနေရးသမားမားကဖမးမလင ဘယေလာကဟ ဆေငြထတ

ပါသည။ ေတာလနေရးသမားက ဖမးမလင တရစၦာနေလာငအမလ လေလာငအမထ ထညသြငးၿပး လအမား လာေရာကၾကညရႈေစပါ

သည။ ထမမက ေလာငအမထမ ကြနျမနစမား ေတာလနေရးသမားမားက ေခါငးျဖတျပသထားၿပး လထက လာေရာကၾကညရႈခငးပါ

သည။ ကြနျမနစပါတဝင သရေကာငး ရေဘာဖနခမငး(ဖနစစမင) က ယခကသ႕ပင ေလာငအမထ ထညခပါသည။ ေခါငးျဖတခပါ

သည။ အမႀကးကနး၏ ခငပြနးသညျဖစသ ကြနျမနစ ေျပာကကားေခါငးေဆာင ရေဘာဖနစးေထာငကလညး ယခကသ႕ပင ေခါငး

ျဖတ သတပါသည။ တရတျပညဂပနခခဆန႔ကငေရးကာလက အသကငယရြယ ႏပလေသာ ကြနျမနစမေလး လဟးလနက ဂပန

နယခ႔သမားက ေခါငးျဖတသတခပါသည။

ထကသ႕ ေခါငးျဖတအသတခရသ ေတာလနေရးသမားမား ကြနျမနစမား ျပညသ႕ဘကေတာသားမား အေျမာကအျမား ရခ

သည။ ဗမာျပညမာလညး အမားအျပား ရပါသည။ ဂဠနဆရာစ၏ လယသမားသပနတပဖြ႕ဝငမားက အဂၤလပကလနအစးရက ဖမးမ

ေသာအခါ ယခလပင ေခါငးျဖတသတၿပး လယသမားသပနဦးေခါငးမားက လထအား လာေရာကၾကညရႈေစပါသည။ ယငးဓာတပမား

မာ ယခအထ မတတမးအျဖစ ကနရေနပါေသးသည။ ျပညၿမ႕က ပလပဌာနေရ႕တြင ျပသထားျခငး ျဖစပါသည။ ကလနေခတက ျမစဝ

ကၽြနးေပၚမာ အဂၤလပ စစတပမ စစဗလတေယာက အသတခရလ႔ ေယာကားမနသမၽ ရြာလးကၽြတေခါငးျဖတအသတ ခရေသာ ေခါငး

တရာသငးခငး ဆၿပး မတတမးတငထားသညရြာ ရခပါသည။ ေဒါကတာသနးထြနး ေရးခဖးပါသည။

ေခါငးျဖတသတျခငး၊ ေခါငးျပတမားက ျပသျခငးမာ နယခ႕ႏင ေဖာကျပနေရးသမားမား၏ ျပညသဖႏပေရးနညးနာ၊ ၿခမး

ေျခာကေရး နညးနာတခ ျဖစပါသည။ သတ႕က အာမခဝေအာင ျပညသမားက ၿခမးေျခာကတာ ျဖစပါသည။ စတဓာတအရ ဖႏပျခငး

လညး ျဖစပါသည။ သတငးစာမားတြင ေခါငးျပတပမား ထညသြငးေဖာျပျခငးမာလညး ထသေဘာပါပ။ စစအပစကေတာ အေရးေတာ

ပေတြ လထအၾကြမႈေတြ ထပမမေပၚေပါကေအာင အေရးေတာပအတြငးမ ေခါငးျဖတသတေသာ အျဖစအပကမားႏင ေျခာကလန႕

တတပါသည။ တေလာကပင “လႈငးႀကးေလထန ျဖစရပမန”ဆသညက ျပသ၍ ရစေလးလးျပညသ႕အေရးေတာပႀကးက သရပဖက

သြားခပါေသးသည။ အမနမာ ရစေလးလးအေရးေတာပအတြငး ေခါငးျဖတသတျဖတမႈတခ႕ ေပၚေပါကခရျခငးတြင သတ႕စနက အ

မား ႀကးပါသညကေတာ သတ႕က ဖးကြယထားပါသည။

ဗမာျပညက ျပညသ႕ဘကေတာသားေတြက ေခါငးျဖတသတခသမားတြင ဖကဆစဂပနႏင ဗမာျပည စစအပစ လကကင

တတတပလညး ပါဝငပါသည။ ရေဘာသနးတနေခၚ ရေဘာခစတးႏင ရေဘာကဘအနးတ႕က ဖကဆစဂပနမားက စစကငးတတား

တြင ေခါငးျဖတသတခပါသည။ စစအပစလကကငတတစစတပက ပခးရးမႏင ရမးရးမတ႕တြင ကြနျမနစမားက ေခါငးျဖတခသညမား

ရခပါသည။ ေခါငးျဖတသတတာ၊ ကယကငးကယဘာသာတးေစၿပး သတတာတ႕မာ သတ႕ကငသးတတသည အကငဆး ျဖစပါ

သည။ ျပနာ ေပၚေနသည ရခငဘကမာပင သညအကငဆးမး ကငသးခၾကပါေသးသည။

ဤစာမာ ေခါငးျဖတအသတခရေသာျငားလညး ျပညသ႕ဘကေတာသားမား၊ ေတာလနေရးသမားမား၊ ကြနျမနစမားဆသည

မာ ဂဏကကသေရယတေလာသြားရးမရဟ အဓက ေဖာကးလျခငး ျဖစပါသည။ လတနးစားရနသ စစအစးရ၊ ေဖာကျပနေရးအစးရ

တ႕၏ ယတမာရကစကမႈမားက ဖြငခလျခငး ျဖစပါသည။ သ႕ရာတြင ဗမာျပညကြနျမနစပါတက ေခါငးျဖတစနစဆးတရပက ပေပာက

ေအာင ႀကးပမးခမႈတရပကေတာ မတတမးတခအေနႏင ထညသြငးေဖာျပလပါေသးသည။ဗမာျပညကြနျမနစပါတကေတာ ဝနယတြင

ေခါငးျဖတဓေလက ပေပာကသြားေစခပါသည။ ေခါငးျဖတစနစဆးဟ ကြနေတာတ႕ ေခၚေဝၚပါသည။ သတ႕ကေတာ ယဇနတပေဇာ

ရန ေခါငးျဖတၾကျခငး ျဖစပါသည။ သစမးေတြ နယကးလာသေတြက ယဇပေဇာခနတြင ေခါငးျဖတၿပး ပေဇာဖ႕ ဖမးဆးထားၾကပါ

သည။ အနယနယ အရပရပရ ရြာအေတာမားမားမ ထသ႕ေခါငးျဖတယဇပေဇာရန ဖမးဆးထားျခငး ခေနၾကရေသာ ဝကေလးငယ စစ

ေပါငး ၄၀၀ ေလာကက ပါတက ကယတငႏငခပါသည။ ဝနယတြင ေခါငးျဖတ ယဇနတပေဇာေသာ ဓေလဆးက ပေပာကသြားေအာင

ပါတက အမန႕ထတ၍ေသာလညးေကာငး၊ ပညာေပးစညးရး၍ေသာလညးေကာငး အခနယ၍ ႀကးပမးခရပါသည။ ေခါငးျဖတခရမည

ေဘး မ ပါတက ကယတငခသ ဝကေလးငယမားက ပါတက ေကြ းေမြးျပစ ပညာသငၾကားေပးခရပါသည။ ေနာငတြင သတ႕သည ျပည

သ႕တပမေတာသားမားအျဖစ တာဝနမးစထမးရြကကာ ျပညသ႕အကးထမးေဆာငသမားျဖစလာၾကပါသည။ သစရြကစမးေရာငစစယ

နေဖာငးမားက ဝတဆငကာ ဦးထပမာ ၾကယနတလကလကႏင သတ႕မကႏာေတြက ကကသေရရစြာ ၿပးလ႕။ ။

ေမာငလဝငး(ျမငးၿခ)

30

(၁)

ယဂဆတာ…

ေျပာျပသက ရေဘာထြနးျဖစတယ။

ပါတသမငးမာ မေကာၾကားတ သရေကာငးေတြ၊ အာဇာနညေတြ အမားႀကးရတယ။ တခ႕က ေနာကပငးကမ ေဖာထတ

ဂဏျပေပးႏငတယ။ တခ႕ကေတာ ထတေဖာလ႔က မျဖစဘး။ ခထ ထတေဖာ မရေသးတာေတြလညး ရတယ။ ဘာေၾကာငလဆ

ေတာ သတ႔က ယဂျဖစေနတာကး-ဥပမာ၊ သာယာဝတေထာင ဝငစးတနးက အျဖစအပကတခဆရင ….

(၂)

သာယာဝတေထာင

သာယာဝတေထာင ဆလကတာန႔ …. သတရတာတခ႔ ေပၚလာတယ။ ေကာျမသနးေရးတ “သာယာဝတေထာငမငရခနးမား”

စာအပဖတရတနးက ၾကကသးထခဖးတယ။

ကၽြနေတာၾကားဖးသလ ေျပာဆပါမည (၆)

ယဂဆတာ…

A.ၿငမး

31

၇၁ ခႏစ အငးစနေထာင အေဆာင (၄) မာ ကယရညေသြးတတတ ဝါဒါႀကးတေယာကန႔ ဆဖးတယ။ နာမညက ‘ဥးေစာ’ တ။

“ေဟ - မငးတ႔က ကၽြနးျပနေတြဆၿပး ေထာငေထာင ေထာငေထာင မလပန႔။ ငါက သာယာဝတေထာငမာ ေနလာတေကာင။ ကြနျမ

နစေတြ ေထာငဝငစးၿပး၊ ငါတ႔ေထာင အရာရေတြန႔ ငါတ႔ဘာယာေတြက သတပစတနး က မေသလ႔ ကနေနတာကြ” …. လ႔ ဝငဝါဖး

တယ။

ဗမာျပညကြနျမနစပါတ စနရတ အထမးအမတ ထတေဝတ ပါတရကစြသမငးမတတမးမာ ….

“၁၉၄၉ ဧၿပလမာ နာမညဆးန႔ ေကာၾကားတ သာယာဝတေထာငက ဝငစးၿပး ေထာငကဖြငပစလကကာ ေထာငပင မစၥတာ

ေပါ၊ ေထာငမးႀကး ဥးပ၊ ၆ ေထာငပင ၿငမးေမာင၊ ဘာယာသနးေငြ၊ အပါအဝင ၆ ဥးက သာယာဝတေထာငက ငရခနးမား အမႈေတြန႔

ပတသကၿပး ေသဒဏေပးခတယ”…. လ႔ ေဖာျပထားတယ။ သတ႔ အမႈ တြေတြက ခဖြ႔ၿပး စစေဆးအျပစေပးခတာျဖစတယ။

(၃)

ယဂေတြရ႕ ဆလာဘ

ကၽြနေတာတ႔က အေပၚယအျဖစအပကေတြကပ ဖတဖးၾကားဖးၾကတာပါ။ အဒါရ႕ ေနာကကြယက လ႕ ဝကခကန႔ ကၽြနေတာ

တ႔ စထား အတယရမယ ရေဘာတေယာကရ႕ ယဂစတဓာတန႔ စြန႔လႊတမႈက မသခပါဘး။ ရေဘာထြနးက ဆကေျပာတယ။

“သ ဘယသလဆတာ မသဘး၊ ဂပနေခတတနးက စစကငး ရေဘာေအာငမက ဂပနမကစကေအာင ၾကမးျပရမးျပၿပး အယ

သြငးထားသလ ဒရေဘာလညး သာယာဝတေထာငမာ လကေစာငးထကျပခတယ။ တကယေတာ သဟာ ေထာငတြငး အေျခအေန

ေတြ က ပမနအစရငခေနတ ပါတရ႕ ယဂတေယာကပ။

“ပါတက သာယာဝတေထာင ဝငစးၿပး ခ႐းဖြ႔စစေတာ အႏပစကခထားရတ ႏငငေရးသမားေတြရ႕ စြခကတငမႈေတြေၾကာင

သဟာ တရားခတေယာကအျဖစ ေသဒဏအေပးခရတယ။ “သက ‘ကၽြနေတာဟာ ပါတယဂတေယာကပါ’ လ႔ ခ႐းမာ ဖြငေျပာလကရင

လြတမယဆတာ မသဘ ေနမာ မဟတဘး။ ဒါေပမ သမေျပာခဘး၊ ႀကးစငေပၚတကၿပး အသကစြန႔သြားတယ။ ဘာေၾကာငလ။ ကၽြန

ေတာမသပါဘး။ ေျပာႏငတာက သဟာ လ႕ဝကေရးက ေစာငထနးရတ ယဂတေယာကမ႔ ဒလလပသြားတယ- ဆ တာပါပ”

(၄)

နဂး

သကျပငးရညႀကး မႈတထတလကတ ရေဘာထြနးရ႕ စတမခမးမေျမ႕ မကႏာႀကးက ဒေန႔အထ ျမငေယာငဆပါ။

A.ၿငမး

(၁၆-၁၀-၂၀၁၈)

32

ေအာကတဘာလ ၁၅ ရကေန႔ “သးသန႔အစညးအေဝး” မာ ေျပာၾကားခကေတြ

ၾကားရဖတရပါတယ။ အဒေျပာၾကားခက သးခ အနက ကာခပဗလမငးေအာင

လႈငရ႕ေျပာၾကားခကဖတရေတာ ရငဥတမေကာ ေတာလားထက “ဘလးသြားက

လၿဖတညး ” ဆတ စကားက သတရမတယ။ ေျပာဆခကက အငမတန ေမာက

မာ ရငသးလြနးပါတယ။

ဒါေပမ ဒလ ငါစကားႏြားရ ေမာကေမာကမာမာေျပာဆတ “ကာခပ” က ေနာကတစရက အစညးအေဝးဆကမတကလ႔ ဆၿပး

ဝမးနညးျပေနသကလညး ရေသးတယ။

ဗလမငးေအာငလႈင ေျပာသြားတာေတြက ၾကညရင ငါတေကာေကာၿပး လရာဆြေျပာတာေတြ ခနလပ ေကာလႊား ေျပာသြား

တာေတြက ေတြ႔ရမာျဖစပါတယ။

( ျပညေထာငစအတ၊ ဆရယလစအတ၊ အမးသားညလာခအတ၊ ဒမကေရစအတ စသျဖင) အတမးစန႔ လညျဖားလာခတ

စစအပစၿခေပါကပပ အတေတြန႔ လညျဖားဖ႔ သမငးအခကအလကေတြက လရာဆြ ေျပာသြားတာေတြသာျဖစပါတယ။ ဒတစခါ လည

ျဖားဖ႔ သတ႔ အာရကေနတာ “ဖကဒရယအတန႔ ကယပငျပ႒ာနးခြငအတ” ျဖစပါလမမယ။ အဒအထကေန အျမငသာဆးျဖစတ အခက

ႏစခက က ေရးျပပါရေစ။

ပထမတစခ “ သေပါမငးက အဂၤလပလကထကေန ျပနလမယ ဆၿပး ေနာကလက ၅၀၀ န႔ မႏေလး မဟာမနဘရားႀကးထက

ေန ေစာငေနတယဆတ ေညာငေရႊေစာဘြား ႀကး ဦးေစာေမာင” ဆတကစၥပါ။ ခေခတ စကားန႔ ေျပာရင ဒါ “ဂငး” ထညတာပါ။ ဖကဒ

ရယအတအတြက “ေညာငေရႊေစာဘြားႀကး ဦးေစာေမာင” က လြမးတျပေနတာပါ။ “ကာခပ” ဆသက လြမးမယသာ လြမးျပေနတာပါ၊

တကယေတာ ဒေညာငေရႊေစာဘြား ဦးေစာေမာငဆတာဟာ ရမးအမးသားေတြထမာ အဂၤလပေပးတ “ဆာဘြ႔” ပထမဆး ရရသျဖစပါ

တယ။ အထကဗမာျပညက အဂၤလပက သမးယၿပးတေနာက အဂၤလပက ရမးျပညတကလာႏငဖ႔ လမးျပလပခၾကသ ႏစဦးအနက တ

ဦးျဖစတယလ႔ သထၿမ႕စားစဝခြနၾကညရ႕“ရမးျပညအမားေတာပ” စာအပက ဖတၾကညရင ေတြ႔ႏငပါတယ။ဆရာျမသနးတငရ႕“ေတာင

သမနေရႊအငးက ေလညငးေဆာေတာ” စာအပန႔ ဦးအနးေဖရ႕ “ပငလစစတမး” ေတြထမာ စဝေစာေမာငအေၾကာငး တေစတေစာငး

ေတြ႔ႏငပါတယ။ ထားပါေတာ။

ဆလခငတာက ဖကဒရယအတအတြက ပေဒသရာဇေခတမာပ ဖကဒရယျဖစေနသေယာငေယာင လမညာၿပး အစခေျပာဆ

ေနတ အခကျဖစပါတယ။ ေညာငေရႊေစာဘြား စဝေစာေမာငဟာ မငးတနးမငးရ႕ ကတမသား (ေမြးစားသား) ျဖစၿပး ၁၈၆၄

ေအာကတ ဘာ ၂၃ မာ ေညာငေရႊေစာဘြားျဖစလာသျဖစတယ။ ပေဒသရာဇဘရငဆတာ သ႔သစၥာခသက သေကာငးျပတာပ။

မငးတနးမငးရ႕ ေမြးစားသား၊ ရမးလမေတြထ အဂၤလပေပးတ “ဆာဘြ႔” ပထမဆးရရသက၊ “တပမေတာက အမးသားႏငင

ေရး” ပ လပတယဆတ“ကာခပ” က ဂဏတငဂဏေဖာေျပာဆေနတာ ရယစရာ မေကာငးဘးလား။တဖကမာ ဒလတငထားၿပး “ပငလ

စာခပ” (ဝါ) ေတာငတနးန႔ျပညမ အတတကြ လြတလပေရးယၾကမယဆတ ဆးျဖတ ခက ခမတႏငဖ႔ စနစတက ျပငဆငစညးရးခၾက

ၿပး အဂၤလပအလေတာရေစာဘြားေတြန႔ဒမနယသမားေတြက စြန႔စြန႔စားစား တကပြ ဆငခၾကတ ဦးတငဧ၊ ဦးထြနးျမင (ေတာငႀကး)၊ ဦး

“တစဆ႔မႈ” က အေကာငလက

ျမငလကၾကရၿပ

ေမာငထြနးေကာၿမင

33

ခြနးထး၊ ဦးဘစ၊ ဦးခြနေစာ တ႔ အမးျပတ “ရမးျပညလြတလပေရးအဖြ႔ခပ (ရပလ) ” ရ႕ ႀကးမားတ သမငးဝငအခနးက ဗလမငးေအာင

လႈငက “ ဗလခပ ျပနမယဆတ သတငးၾကားရေတာ ပငလတစဝကမာ စစညးေနတ တငးရငးသား ျပညသလထန႔ ေကာငးသားေတြ

က "ရမး-ဗမာ ပးေပါငးပါ"၊ "နယခ႕အလမရ"စတ ေကြးေၾကာသေတြန႔ လညလည ေၾကြးေၾကာခလ႔ ပငလ စာခပ ခပဆႏငချခငးျဖစပါ

တယ” ဆတ စာတစေၾကာငးန႔ ဖးကြယပစလကတယ။ ေခာငထးေမးမနေစလကတယ။

ဒလလပရတာမာ ႀကးမားတ သမငးေၾကာငးေနာကခရတယ။ အဒအခကက ေျပာဖ႔အတြကဆရင ဒတယအခကျဖစတ ၁၉၄၇

အေျခခဥပေဒန႔ ဗလေနဝငးစစအပစက အာဏာသမးခတကစၥေျပာမ ဇာတရညလညမာျဖစပါတယ။

ကာခပ ဗလမငးေအာငလႈငရ႕ မန႔ခြနးဆတာထမာ “ပငလစာခပ” ပ ကြကၿပး ကးကားသြားတယ။ တျခား မေျပာရဘး။သမငး

က ေျပာမယဆရင “၁၉၄၇ အေျခခဥပေဒ” န႔ အဒ အေျခခဥပေဒထက “ အခနး (၁၀) ခြထြကႏငေသာ အခြင အေရး” ဆတာက ေျပာ

ရေတာမယ။ ဒါေတြက ေျပာရင ၁၉၆၂ ဗလေနဝငး စစအပစက အာဏာသမးတာ၊ ထစဥက ျမနမာအသမာ ျပညေထာငစ ႏးေႏာဖလယ

ပြ ကငးပေနတအခက၊ အေျခခဥပေဒက စစအပစက ဖကဆးတကစၥ၊ သေပါေစာဘြား စဝၾကာဆငက စစတပေထာကလမးေရးက ဖမး

ဆး လကစေဖာကပစတကစၥ၊ “ဖကဒရယမ” ဆတာ “ခြထြကေရး” လ႔ သရပဖကခတကစၥေတြ၊ ေညာငျမစတး ပတသငဥေပၚသလ မး

ခးကြကေလာကေပၚကနမာ စးတာေၾကာင တမငတကာခနလပခတာျဖစတယ။ ႏငငေရး အထပေျဖမာက ေၾကာကလ႔လညးျဖစတယ။

ဒါေၾကာင သခးက လဟစတယ ဆတစကားအတငးပါပ၊ “ေဆြးေႏြးေနၾက တာေတြဟာ ၿငမးခမးေရးက အဓကဦးတညၿပးလကနကကင

လမးစဥခပၿငမးဖ႔ ျဖစပါတယ။ ႏငငေရး အထပေျဖဖ႔ မဟတပါဘး ” လ႔ ကာခပ ဗလမငးေအာငလႈင က သေျပာစကားထမာ မကမက

ကနးကနး ၿခမးေျခာက ေျပာဆခတယ မဟတပါလား။

စစအပစဟာ သတ႔ သမငးအမစက အညစအေၾကးက ကယတငလညး အထပမေျဖဝဘး။ သမားအထပေျဖျပတာ မခႏငဘး။

(RCSS) က ေႃမြ - ေႃမြခငးမ႔လား၊ ငယႏငသေဘာမးန႔လား မသဘး ကာခပဆသက အထပေျဖျပထားတယ။ ျပညတြငးစစဆတ ႏငင

ေရးျပနာက လကနကကငေတာလနေရးနညးန႔ ေျဖရငးေနရတ ပဋပကၡ သမငးစဥက ယထာဘတကက ၾကညမယဆရင ၁၉၄၈ ခ

ႏစကေန ၁၉၆၂ ခႏစအထပ (၁၉၄၇-အေျခခဥပေဒအရ) ေပၚေပါကလာတ ႏငငေရးအစးရန႔ တကခကခၾကရတာပါ။ ႏစကာလအားျဖင

(၁၄) ႏစသကတမးမသာရပါတယ။ ျပညတြငးစစမာ စစတပဟာ အပစးသအစးရရ႕ အဓက အာဏာေဒါကတငအျဖစ အမႈထမးခတာပ

မဟတပါလား။ ဒထကေနမ အကြကေခာငးၿပး အာဏာသမးခ တာဟာ ဗလေနဝငးစစအပစ ပ ျဖစပါတယ။ (၁၉၅၈) မာ အမေစာငအ

စးရအျဖစ အကပကငခတ ကာလလညး ထညတြက သငပါတယ။

ဒေတာ ၁၉၆၂ ကေန ဒကေန႔ ၂၀၁၈ အခအထ လကနကကငပဋပကၡ (ဝါ) ျပညတြငးစစတကေနရတ ကာလဟာ (၅၆) ႏစ

သကတမး (ရာစႏစထကဝကေကာ) ရပါတယ။ ေတာလနေရးေကာငစ၊ (မဆလ)၊ (နဝတ-နအဖ) ၊ “၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” မကႏာဖး

စြပၿပး ထြကလာတ စစအပစ စသျဖင နာမညဘယလပေျပာငးေနေန တပမေတာအပါအဝင၊ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး ဘကေပါငးစက လက

ဝါးႀကးအပ ခပကငထားတ စစအပစန႔ လကနကကငေတာလနေရးအငအားစေတြ တကခကေနရတ တကပြ (ဝါ) ပဋပကၡ (ဝါ) ျပည

တြငးစစပ ျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာင ဒပဋပကၡ/ ဒျပညတြငးစစက ဒေန႔အခနအခါမာ စစတပက တစလကကငတပသဖြယ လကဝါးႀကးအပထားတ စစ

အပစန႔ တငးရငးသားလကနကကငမားအၾကား ျဖစပြားေနေသာ ပဋပကၡသာျဖစတယ လ႔ ေယဘယအားျဖင ေကာကခကခတာဟာ

အငမတန သငျမတေလာကနေသာ၊ ယတတနေသာ ေကာကခကျဖစတယလ႔ ဦးေႏာကပမနရသတငးက ေကာကခၾကမာ လကခ

အသအမတျပၾကမာ ျဖစပါတယ။

တစဆ႔မႈေတြ ေကာလႊားႏငေစဖ႔ ဆတ ေမာလငခကန႔ ဒ “သးသန႔အစညးအေဝး” ဆတာက ကငးပခၾကတာပါပ၊ ဒါေပမ

“ကာခပ” ဆသ ဗလမငးေအာငလႈငက “ (NCA) ရ႕ အေျခခမမား၊ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၂၀၀၈) ခႏစရ႕ အေျခခမမားက ေရး႐ႈၿပး

လပၾက၊ NCA စာခပမာ လကမတေရးထးဖ႔ ကနရေနေသးတ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမားေတြ လကမတ ထးၾက၊

လကမတေရးထးၿပးသား အဖြ႔ေတြကလညး (NCA) ေဘာငထကေန စညးကမးေသဝပစြာ ဆကလကေလာကလမးၾက” လ႔ နသယက

ႏကလကဘသကသ႔ ရငရငသးသး ေျပာဆသြားခၿပ။

အခေတာ မနးခကန႔ႏမးထြက မကကဘ “သးသန႔အစညးအေဝး”ပြစငျမငေပၚမာ“တစဆ႔မႈ”က အစြယေလာက၊ ခြာေလာက၊

အၿမးေလာက၊ ခေလာကသာ မကေတာပ အေကာငလက ျမငလကၾကရၿပ။ ဘလးေရာ - သြားပါ ရကခးပစၾကစ႔။

(၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေအာကတဘာ ၁၈ ရက)

34

ရခငေျမာကပငးေဒသ ျပနာႏငပတသက၍ ဒခပအစးရႏင

ႏငငေတာအတငပငခက ေ၀ဖနျပစတငထားေသာ ၊

ေအာငေဇယကေလာငအမညချပး ေရးသားထားသညေဆာငးပါးတပဒက

၃၁၊၁၀၊၂၀၁၈ ရကေန႔ ထတ စစတပအာေဘာ ျမ၀တ သတငးစာမာ

ဖတရသည။

ေအာကတဘာ ၂၆ ရကေန႔က ရနကနျမ႕ရ ႏဗတယဟတယတြင

`ေသနဂၤဗဟာ ေလလာေရးအဖြ႕မ ဥးစးျပလပေသာ `မဒယာမကႏာဖးျဖင ကြယ၀ကထားေသာ ရခငျပညနယျဖစစဥ၏

အမနတရားမား ( The Hidden Reality of Rakhine Situation Behind the Media Mask) ေခါငးစဥျဖင

ေဆြးေႏြးပြစကား၀ငးကလညး ေဆာငးပါးရငက ရညညြနး ေဖာျပထားသည။ ထ ေဆြးေႏြးပြ စကား၀ငးမာလညး တကယေတာ

စစတပအတြက ေလာဘ ( lobby ) လပေပးေသာသမားက စစဥတငဆကသညပြ တပြမသာ ျဖစ သည။ ေဆာငးပါးရင

ေအာငေဇယက ထစကား၀ငးေခါငးစဥမ Media Mask ဆသညအသး အႏႈနးကလညး အမညးေရာငမဒယာ (black media) က

ဆလေၾကာငး ယဆပါသည ဟ ဆသည။ ထ အမညးေရာင မဒယာမားက ျပလသြားေအာငထ တ႕ျပန ထးႏကဖ႕ ဒ ခပ အစးရက

တကတြနး ထားသည။

ျမနမာျပည အေရးကစၥမား ႏငပတသက၍ အေနာကတငး မဒယာမားက ဘကလကေဖၚျပမႈမားက ေ၀ဖနရာတြင ၁၈၈၅ ခႏစ

ျဗတသ-ျမနမာ တတယစစပြမတငခငက နယးေယာတငး သတငးစာက ျဗတသတ႕အေနျဖင ျမနမာဘရင သေပါမငးက ထးနနးချပး

ဗမာျပညက ထာ၀ရသမးရငေတာင ယဥေကးေသာကမၻာက ေကနပလကခၾကမည ဆသည ေရးသားခကကပင

ကးကားထားေသး သည။ ထသ႕ မဟတမမန ေရးသားခကက ေခတေနာကကေနသည ပေဒသရာဇေခတျဖစေန၍ ဗမာျပညဘကက

ဘာမမတ႕ျပနႏငခ ဟ ေဆာငးပါးက ဆသည။

၁၉၈၈ ခႏစ၊ ဒမကေရစအေရးေတာပကာလကလညး `နယခ႕အေနာကႏငငမားက သတငးဌာနၾကးမားက ဗမာျပည အ

ေၾကာငး လၾကတသတငးမားထတလႊငခသညက အခနမမတ႕ျပနႏငခဟ ထစဥက န၀တ အစးရကေ၀ဖနထားေသးသည။ ထကာလ

က ျပနၾကညလင ဗလေန၀ငး မဆလ စစအစးရ က တငးျပညက ကမၻာႏငအဆကျဖတျပး ၂၆ ႏစလးလး ဗမာျပည၏ သတငးအခက

အလကမားကေမာငခထားခသည။ ၁၉၈၈ ခႏစတြင ထငရားသည အေနာကကမၻာက သတငးဌာနၾကးမား၏ ထတေဖာမႈေၾကာင ဗမာ

ျပညသလထ၏ ဒမကေရစအေရးေတာပၾကး အစပးခနႏင ေနာကပငးကာလသတငးမားက ကမၻာက သရျပး အာရစကလာခၾကျခငး

ျဖစသည။ ထသတငးဌာနမားေၾကာင ကမၻာၾကးက ဗမာျပညသတ႔၏ စစအာဏာရငစနစကေန လြတေျမာကလသညစတဓာတ စြမး

အားႏင ျမငမားသည ရစြမးသတက ေကာငးစြာသရလာချခငးျဖစသည။ ထ႕ေၾကာင ယငးသတငးဌာနၾကးမားသည ဒမကေရစေရးအ

တြကရနးကနခၾကေသာ ဗမာျပညသမားအတြက ထအခနထကာက မဟာမတျဖစခၾကသည။

ထဒမကေရစေရး လထအၾကြမႈက အၾကမးဖက ျဖခြငးချပးေနာက ထပဆငအာဏာသမး န၀တစစအစးရက `BBC, VOA မး

လးျပည မသာ၀ါဒ´ စာအပမားက အပေရ ေထာငေသာငး ခ ရကႏပျပး ထတေ၀ျဖန႕ခကာ တ႕ျပနဖ႕ ၾကးစားခသညတင ထ၀ါဒျဖန႕

စာ အပမားသည ပာခနႏင ေရာငးခသညဆငမားတြငသာ ပသြားသည ဟ လေတြက ေျပာခၾကသည။ ထ႕ေၾကာင ေဆာငးပါး

ရငက ` မး လြနမထြနခခသည´ ဟ အျပစတငထားသည။

“ျပညနာမ အာဏာျမမည”

ဆတ

စစအပစရ႕အေတြးအေခၚ

မနးဖးဟ

35

ရခငအေရးကစၥႏငပတသက၍မ ထေဆာငးပါးက`မးမလြနမထြနခႏငေခရပါလက မခေသးေၾကာငး’အၾသေနသည။”

(ဒ ခပ) အစးရတြင အခန၊လ၊ပစၥညး၊အရငးအျမစ (Time, Staff, Material, Resource) အျပညအစရေသာလညး အမညး

ေရာင မဒယာကတ႕ျပနရာတြင အားရဖြယမရေခ၊ ႏငငေတာ သမၼတရးႏင ႏငငေတာအတငပငခပဂၢလရးတ႕က သတငးထတျပနျခငး

သည အစးရ၏ ေဆာငရြကမႈက သတငးထတျပနျခငးသာျဖစ၍ ျပညသအမားေမာလငသကသ႕ အမညးေရာငမဒယာက တနျပနေခ

ဖက ေသာသေဘာမရေခ” ဟေရးထားသည။

ေဆာငးပါးရငက မဒယာလကနကသည ျဖစရပမနဆသည ပကတသတငးအခကအလကက ေကာလြန၍ အေရာငဆးလ႔ရ

တ ဝရဇနလကနကသဖြယ ယဆဟနတသည။ စစအာဏာရငက မကာကြယေကာငးလားဟ ရနေတြ႕သည။ ယခအခါ ေျမာငးထ

ေရာကသြားၿပျဖစတ ကလနသမငးလမက လညးေကာငး ဗလခငညြန႔ရ မးလးျပညမသာဝါဒမားက လညးေကာငး ကးကားသည။

စစတပ၏ လ႕အခြငအေရးခးေဖါကမႈမား ကစၥက ဒခပအစးရႏင ႏငငေတာအတငပငခကလညး မကစမတ အျပတျငငးပယ

ဖ႕ေတာ အခကအခရသည။ ကဖအာနနလ ထငရားေကာၾကားသည ႏငငတကာကပဂၢလမား ဥးေဆာင ပါဝငသည ေကာမရငမားဖြ႕

စညးျပး ရခငေဒသအေရးကေျဖရငးဖ႕ ၾကးစားခသည။ ဗမာျပညအစးရအေပၚ ႏငငတကာ၏ဖအား ေလာနညးေစဖ႕ ထသ႔ ထနးထနး

သမးသမးလပခသညကပင ကယျပညတြငးေရးကစၥတြင ႏငငျခားသားမားက ယၾကည အားကးျပး မေျဖရငးသငေၾကာငး၊ စစတပဘက

၏ ေဝဖနျပစတငျခငး ခရေသးသည။ ဒခပအစးရအေနျဖင တဖကကလညး `အမးသားျပနလညသငျမတေရး´၏ အေျခခအျဖစ လက

ခ ကငသးေနသည စစတပႏင သငျမတေရးမကလညး အထအခကမခဝေသာၾကာင သတမနနညးလမးျဖင ေျဖရငးဖ႔ ရနးကန ၾကးစား

ေနရရာသည။ ဒါကပင မေကနပႏငဘ ေဆာငးပါးရငေအာငေဇယ ဆသက ` အမညးေရာငမဒယာက ေခဖကရန တနညးအားျဖင မဒ

ယာမကႏာဖးက ခြာျဖတပစရန တစနညးသာ ရေတာေၾကာငး၊ ၄ငးမာ ကာယကရငအစးရအေနျဖင ဆတဆတမေနဘ အမညးေရာင

မဒယာ အားလးသည မဟတမမနလပၾကသတငးမားျဖစ၍ လကမခႏငေၾကာငး အစးရကယတင တစခြနးတညး ျငငးဆလကရနျဖစ

သည´ ဟ ဒခပအစးရႏင ႏငငေတာအၾကေပးပဂၢလက အျပတျငငးဖ႕တကတြနးထားသည။

ေဆာငးပါးအဆးတြင `ဤေဆာငးပါးသည ေဆာငးပါးေရးသ၏ အာေဘာသာျဖစပါသည´ ဟ ျမဝတသတငးစာ အယဒတာ

မငး က မတခကေရးထားေသာလညး ကၽြနေတာကေတာ ေဆာငးပါးရငေျပာသည မဒယာမကႏာဖး (media mask) ျဖင ကြယ၀က

ထားသည စစဗလခပမား၏ တငးမာခကထနေသာ စစဘလးမကႏာမားကသာ ျမငေနမသည။

စစတပသည ျပညတြငးျငမးခမးေရးကစၥမးမာေတာ ဒခပအစးရက ဖတေလသညငပ ရေလသညမထငဘ လးဝ ဂရမစကခ

ေခ။ ျငမးခမးေရးညလာခကငးပေနသညအခနမာ လကနကကငလမးစအဖြ႕မားက ရနစတကခကေနသည။ အစညးအေ၀းတငးမာ

သတ႕မ ၆ ခကက တစျပားမမေလာဘ တဖကသတဗလကကာ ငါစကားႏြားရ ေျပာေနသည။ သ႕ေသာ စစတပက လ႕အခြငအေရး

အၾကးအကယခးေဖာကမႈက ကမၻာက ေကာငးေကာငးသရသြားသျဖင ထတေဖာကန႕ကြကၾကရသာမက၊ ICC က ပါ တာဝနရ စစတပ

အရာရအခ႕က အမႈဖြင အေရးယမညဟ အသထြကလာေသာအခါကမ ရခငေဒသျပနာက ထနးထနးသမး သမးေျဖရငးေနရသည

ဒခပအစးရအေပၚကပင စတမရညႏငေတာဘ၊ ဒခပအစးရအား ေခါငးခခငးဖ႕ အတငး ၾကးစားေနျခငးသာ ျဖစသည။

အရႈပထပက ျပညတြငးမာ ဖနတးတာလညး စစအပစပျဖစသည။ ျပညတြငးကစၥက ျပညပအေၾကာငးအခကျဖစေအာင ဖန

တးၿပး အာဏာျမဖ႔ၾကးစားတာလညး စစအပစပျဖစသည။ မရႏငမကယႏငျဖစလာမ မဒယာဝရဇနလကနက မသးရေကာငးလားဟ

ရနရာေနသည။

စစအပစကအမနတကယစးရမေၾကာကရြ႕သညမာ ဖႏပမႈဒဏ အမးမးက တေန႕တျခားပမခစားေနရသည ဗမာျပည သလ

ထၾကး အၾကြေတာလနလာမညအေရး ကသာျဖစသည။ ထ႕ေၾကာင လကရဗမာျပည၏အေျခအေနတြင စစအာဏာရငစနစ ဆကလက

ရငသနေရးအတြက ျပညတြငးစစမးက အဆးမသတေစဘ၊ စစအပစေရးဆြျပဌာနးခေသာ၂၀၀၈ အေျခခ ဥပေဒေအာကတြင ဒခပအစး

ရက အကပအတညးအမးမးေတြ႕ေအာင ဖနတးေနျခငးသာျဖစေပသည။

တခနက ဗမာျပညအရငးရငစးပြားေရးေလာကတြင `ျပညနာမ ေငြရာရလြယသည´ ဆသည လကသးစကားက အမတရမ

သည။ ယခေခတတြငမ စစအာဏာရင ဗလခပမားအတြကေတာ ျပညနာမ ေငြရာရလြယရမက၊ ျပညနာမ အာဏာျမမည ဆသည

အေတြးအေခၚက ခငခငမာမာကငစြထားေနၾကဆျဖစေပသည။

မနးဖးဟ

36

ျပနလညဆနးသစျခငး က႑

ဗမာျပညမာ ဖကဆစဂပနေတာလနေရးအတြက ျပငဆငစညးရးေနစဥ ဖကဆစဂပနေတာလနရ႕တပဦးမာ

သရေကာငးမားအျဖစ ကဆးသြားသေတြထက နာမညေကာၾကားထငရားသ ႏစဦးရပါတယ။ တဦးက ရေဘာခစတးေခၚ စစကငး

ကသနးတနျဖစၿပး ေနာကတဦးကေတာ ေရနေျမမ ရေဘာေမာငၿပးေခၚ ရေဘာေမာငဘၿပးျဖစပါတယ။ ကလကတားၿမ႕မာ

ဂပနေတာလနေရးအတြက စညးရးျပငဆငမႈေတြလပေနတ ဥးသနးေဖ(ျမင)က ဗမာျပည ျပညသမားသ႕ ဒရေဘာႏစဦးက

ႏစေတြလေတြ အခနရာသေတြ ေျပာငးခေသာလညး

ဘယေတာမ ေမမရႏငတ အေၾကာငး သ႕တ႕ရ႕ ဂဏပဒေတြ

ေဖာထတကာ ခးကးၿပစကားေျပာၾကားၿပး အသ

လႊငခပါတယ။

ရေဘာစစကငးကသနးတနက ၁၉၄၂ ခႏစက

စစကငးတတားေပၚမာ ဂပနကငေပတငတ႕ရ႕

သတျဖတျခငးက ခသြားခ ရ ပါတယ။

ရေဘာဘၿပးကေတာ ၁၉၄၃ ခႏစက ေခာကၿမ႕မာ

ဂပနစစပလပေတြ ညဥးပနးႏပစကမႈဒဏက

ႀက႕ႀက႕ခငခင သရေကာငး ပသစြာ ရငဆငရငး

ကဆးခရတာျဖစပါတယ။

ရေဘာဘၿပးဟာ

- ဖကဆစဂပနေတာလနေရးသမားတဦး

- ဗမာျပည ကြနျမနစပါတဝင

- ဗမာျပညအလပသမားလတနးစားအေပၚ သမတေအာင သစၥာႀကးသတဦးလ႕ ေျပာရမယထငပါတယ။

ရေဘာဘၿပး သရေကာငးပသစြာ ကဆးသြားခပန႕ သ႕ရ႕အတပၸတက သခငဗဟနးအယဒတာအျဖစ တာဝနယထားစဥ

၁၉၄၆ ခႏစ ျပညသ႕အာဏာဂာနယမားမာ အခနးဆကအျဖစ ျပညစစြာ ထညသြငးေဖာျပခပါတယ။

ရေဘာဘၿပးအေၾကာငးက ေရးသားသကေတာ “လကြနး”ျဖစပါတယ။ ယခေဖာျပမာကေတာ ၁၉၄၆ ခႏစ

ျပညသ႕အာဏာဂာနယမားမာ ပါရတ ရေဘာဘၿပးအေၾကာငးက အကဥးခပ ျပနလညေရးသားကာ

ေဖာျပလကျခငးျဖစပါတယ။

အလပသမား သရေကာငး

ရေဘာ ဘၿပး

37

ရေဘာဘၿပး

ရေဘာဘၿပးက မရြာၿမ႕အနး ခးသနးရြာမာ ၁၉၂၁ ခႏစက ေမြးခတာပါ။ သဖခငက မလတနးေကာငးအပဆရာႀကး ဦးဘသင

ျဖစပါတယ။ ရေဘာဘၿပး အသက ၁၁ ႏစ အရြယေရာကလာတအခါ ဦးဘသငဟာ ေရနေျမ ေခာကၿမ႕သ႕ ေျပာငးေရႊ႕အေျခစကရပါ

တယ။ ေကာငးဆရာ မဟတေတာပါဘး။ ဘအစ ေရနကမၸဏ ရ႕ အလပသမားတနးလားမာ သႀကးအျဖစ အလပလပရပါတယ။

ေမာငဘၿပးကေလးဟာ နာမညန႕လကေအာင အစဥၿပးေနတတလ႕ လခစလခင မားပါတယ။ ဦးဘသငဟာ ကေလးေတြ

တၿပႀကးန႕ မေလာကငတအတြက ေခာကၿမ႕က ဇာတရႀကးတရေဘးမာ လကဖကရညဆငဖြငတအလပ လပရျပနတယ။ ေမာငဘၿပး

ကေတာ ဦးဘသငက ပညာလညးတတေစခင ေကာငးလညး မထားႏငေတာ မတလာ ခရစယာနေကာငးက ေမြးစားဖ႕ ေပးလကရ

တယ။ နဂက အာဟာရ မလေလာကခသမ႕ ေမာငဘၿပးဟာ မတလာခရစယာနသာသနာျပေကာငးမာ တႏစေလာက စာသငအၿပး

ကနးမာေရးခ႕တလ႕အမျပနလာရတယ။ ဒါေပမ ဒအခနမာပ ေမာငဘၿပးရ႕အစကႀကးက တလ ၁၅ ကပစား ပညာသငအလပကေလး

ရလာလ႕ ေမာငဘၿပးက ဘ-အ-စ ေကာငးမာ ထားႏငျပနတယ။ ေမာငဘၿပးဟာ ေကာငးမာ စာေတာတယ။ ဆရာ ဆရာမေတြရ႕ အ

ခစေတာ ျဖစခတယ။ ေကာငး လကေရးမဂၢဇငးရ႕ အယဒတာလညး ျဖစခတယ။ ဆငးရ ခမးသာ မမတတ အရငးရငေလာကန႕ ကြန

ဘဝအျဖစဆးတ႕က သေရာစာမားေရးတာ- ကဗာစပတာေတြလပခတယ။ ေကာငးအပဆရာႀကးက ဖနပသန႕မာနတငး တတတာက

ေတာင ေလာငေျပာငသေရာစာ ေရးခတယ။

မတရားတ စနစဆးက ခါးသးရြမနးေနတတသ ေမာငဘၿပးဟာ ၁၉၃၀ သပတလညး ျဖစလာေရာ သပတတကပြထ အားရ

ပါးရ ဝငႏႊ ဖ႕ အခြငအေရးရလာတယ။ သပတက သတတႏငသေလာက ကတယ။သတ႕ေကာငးကလညး သပတေမာကဖ႕ သေခါငး

ေဆာငတယ။ အဒတနးက သ႕အသက ဘာမ မရေသး။ ၇-တနး ေကာငးသားအရြယပ။

၇- တနးေအာငေတာ ေကာငးထြကရတယ။ ဘာအလပမ မရေသးဘး။ အလပမရေသးခငစပၾကား သက ေယာငေပေပလပ

မေနဘး။ ပညာတးတကႀကးပြားေရးအသငးတခက သတညေထာငလကတယ။စာၾကညခနးဖြငတယ။ ေဆြးေႏြးပြေတြလပတယ။ စကား

ရညလပြေတြ လပတယ။

သ႕ဘဝလမးေၾကာငးေျပာငးခရတာ ဒပညာတးတကႀကးပြားေရးအသငးမာပ ျဖစတယ။ ဒစာဖတခနးမာပ ျဖစတယ။ ဒအသငး

မာပ သဟာ ကထြနးစန(ဗမာျပညကြနျမနစပါတ ဗဟေကာမတ စညးရးေရးမး)၊ ကသကတင(ဗမာျပညကြနျမနစပါတ ဗဟေကာမတ

စညးရးေရးမး) တ႕န႕ ရေဘာရဘကေတြ ျဖစလာၾကလ႕ပ။ အရငကေတာ ေကာငးေနဘကေတြ ျဖစခၾကတယ။ အခေတာ ရေဘာရ

ဘက ေတြ ျဖစလာတယ။ ၾကမၼာတ- ရညရြယခကတ-တာဝနတတ ရေဘာရဘကေတြ ျဖစလာၾကတယ။ ပစၥညးမအလပသမားတ႕ရ႕

လြတေျမာကေရးလမးက ေလကလမးဖ႔ စငးျပငးလာၾကတယ။ ဒအတြက စညးရးစဖြ႔ ေရးျပနာေတြက ရာေဖြ စစေဆးလာၾကတယ။

တဖကမာက အမမာ စာေရးေသာကေရး ခကလာတယ။ အက ကဘအနးက ေၾကးနနးရကသငဖ႕ အလပသငအျဖစ ဝငလပ

ရ တယ။ ဘၿပးကလညး တလ ၂၅ စား ပညာသငအလပသမားအျဖစ ဓာတဆခကစကရမာ အလပေလာကထားရတယ။ အရငက သ

ပတေခါငးဆာင ျဖစခဖးေတာ သ႕က ခကခငးအလပမခန႕။ ထစထားတယ။ ေနာက ၈ လေလာကၾကာမ အလပရတယ။ တအမလးမာ

စားမညဗကက ကးလး။ အလပလပတလကက ၆ ေခာငးပ ရတယ။ လ ၃ ေယာကသာ လပႏငတာမ႕ တအမလးဝငေငြ ဒဂၤါး ၅၅ ျပား

သာ ရတယ။ ၾကကေလးဘေလး ေမြးထားေပမယ တအမလး ဝမးစာ မလေလာက။ လခငးတတ သခငးမမ မေနႏင။

အမက ဒလ ကပတညးေနေပမယ ဘၿပးက မတရားမႈေတြ႕ရင င႕မခတတ။ ေရနခကစကရက အပခပရတ မကႏာျဖအင

ဂငနယာက သတ႕ပညာေတာသငေတြက ေျမတးခငးတယ။ ေမာငဘၿပးက ကပတ႕ဟာ အလပက တးတကေအာငလပႏငဖ႕ ပညာ

သငရငး လပေနတာပ။ ေျမတးတာ ကပတ႕အလပမဟတဘး။ မလပႏငဘး-လ႕ ျပနေျပာတအတြက ပစၥညးစမးသပေရးဌာနဘက အ

လပေျပာငးတာ ခလကရတယ။

အဒအခနအေတာအတြငး ကမၻာေပၚမာလညး ႏငငေရးျပနာေတြ ဆပြကလာတယ။ ဖကဆစ စစဘလးနငငေတြရ႕ ၾကမး

တမးတလကတြငး တငးျပညငယေလးေတြ တခၿပးတခ ကေရာကသြားတယ။ ဂာမနကလညး အလပသမားေတြရ႕ ဗမာနလ႕ေခၚဆရ

မယ ရရားကပါ ဝငတကတယ။ အေရ႕ဘကမာ ဖကဆစဂပနကလညး ဂာမန-အတလန႕ စပနတ႕ဘကကေန ဒစစထ ဝငပါဖ႕ေလးခငး

38

တ ျပျပ ျဖစလာေနတယ။ ၿဗတသန႕ အေမရကနတ႕ကလညး ျပညသလထရ႕ ေတာငးဆမႈက မလြနဆနသာဘ ဖကဆစတ႕က ခခ

တကခကလာၾကရတယ။

အဒအခနကတညးက ဘၿပးရ႕စတမာ ဖကဆစဆန႕ကငေရးစတဓာတေတြ ကနးေအာငးေနၿပ။ ဘာလ႕လဆေတာ အဒအ

ခနမာ သဟာ ကြနျမနစပါတဝင အလပသမားရေဘာျဖစေနၿပ။ သ႕က ကြနျမနစတေယာကအေနန႕ အျမငမနလာေအာင၊ ေတြးေခၚ

မႈသေဘာတရား မနလာေအာင ကထြနးစနန႕ ကသကတငတ႕က ပညာေပးေဆြးေႏြးလာခၾကလ႕ပ။ သငၾကားေပးၾကလ႕ပ။ ၿဗတသ

န႕ အေမရကနတ႕ကလညး ျပညသလထရ႕ ေတာငးဆမႈက မလြနဆနသာဘ ဖကဆစတ႕က ခခတကခကလာၾကရတယ။

ဖကဆစဂပနေတြ ဗမာျပညထ ေရာကမလာမကပ သဟာ ဖကဆစဂပနက ဆန႕ကငေတာလနရမယဆတ အသရေနၿပး

သား ျဖစတယ။ ဂပနေတြ ဗမာျပညထ ဝငလာေတာလညး ခကခငးထတကလ႕ မရေသးတလကေတြ႕အေျခအေနက သတ႕နားလည

သေဘာေပါကေနတယ။ ကလနအဂၤလပေတြကလညး ဗမာျပညကေန ဆတခြာသြားၿပ။ လကနကကငၿပး ျပနမတကႏငေသးတအခန

မာ စတထကပ ဂပနက ခခတြနးလနေနရတယ။ ဖကဆစဂပနတ႕က ေမာငးထတေရး၊ တမးသားလးညညြတစြာန႕ ဖကဆစဂပနက

တြနးလနေရးအတြက ျပငဆငမႈလပငနးေတြထမာ ပါဝငလပေဆာငေနရတယ။

ဒအေတာအတြငး မႏေလးေထာငမာ အကဥးကေနတ ကထြနးစန ျပနလြတလာတယ။ ကထြနးစန ဘာလ႕ မႏေလးေထာင

ေရာကရတာလ။ အဂၤလပေတြက ဖမးၿပး ေထာငထ ထညထားခလ႕ပ။ ခေတာ ကထြနးစနလညး ျပနေရာကလာၿပမ႕ သတ႕အားလး

တကညလကညန႕ ဖကဆစဂပနတြနးလနေရးအတြက ပါတညႊနၾကားမႈေအာကမာ စညးရးျပငဆငေနခၾကတယ။

ဒလန႕ ၁၉၄၃ ခႏစက ေရာကရလာတယ။ (ရေဘာဘၿပး အသကက ၂၂ ႏစ။)

ကသကတငအမမာ ပါတက ေစလႊတလကတ စညးရးေရးမး ကစညႊန႕(ကေကာသနး)န႕ ကထြနးစနတ႕တညးခေနၾကတယ။

ဖကဆစေတာလနေရးစာေပ၊ စာေစာငစာတမးေတြန႕ ေဆြးေႏြးပြတခ လပေနၾကတယ။ အလပသမားရေဘာအမားအျပားလညး ဒေဆြး

ေႏြးပြက တကေရာကလာတယ။ ကသကတငအမဟာလညး အမန႕မလကေအာင လဝငလထြကေတြ ရႈပေနတယ။

စားေရးေသာကေရးက ဒငခလပေနရသ ကသကတငကလညး ဆငးရလသ ျဖစတယ။ ေနာကၿပး အမကလေတြလညး ရေန

တာမ႕ လြတလြတလပလပ မရလ။ ဒေတာ အမတလးရာဖ႕ ျပငရေတာတယ။

အခနက ၁၉၄၃ ခႏစ၊ ၾသဂတလရ႕ ေန႕တေန႕။

တၿမ႕လးကလေတြ ဗးခကငးေတြထ ေရာကေနတယ။ မဟာမတအဂၤလပတ႕ရ႕ေလယာဥပတစငးဟာ ေခာကၿမ႕ေကာငးကင

ယ မာ တဟညးဟညး ေအာျမညကာ ပဝလကရတယ။ ဂပနေတာလနေရးမာ ေခါငးေဆာငပါဝငဖ႕ ျပငဆငေနတ လငယေလးတစက

ေတာ အမလြတတလးရတာန႕ ကသကတငအမကေန ေျပာငးေရႊ႕ဖ႕ ေလယာဥပက ဂရမစကႏငဘ အလပမားေနၾတတယ။ ေျပာငး

ေရႊ႕မယအမမာ ပစၥညးေတြ ေနရာခထားရငး အလပရႈပေနၾကတယ။ တငးျပညက သစၥာေဖာကတ ကယကးသမား သလတေယာက

သတငးေပးမႈေၾကာင ဂပနစစပလပ လကဖတငနငတဦးန႕ ဂပနစစသားႏစေယာက ဝငးဝေရာကေနတာ သတ႕သတမျပမၾက။ ေဒါက-

ေဒါကလ႕ တခါးေခါကသမၾကားရဘ ဂပနစစပလပေတြ အမထ ေရာကလာၾကတယ။ အလပသမားရေဘာခငေမာငန႕ ေငြဆငတ႕ က

ေတာ ေနာကေဖးျပတငးေပါကကေန ခနဆငးေပာကကြယသြားၾကတယ။ မထားတာက ကထြနးစန၊ ကစညြန႕၊ ကသနးေရႊန႕ ကတင

ေအာင။ ဂပနစစပလပတေယာကက စာရြကစာတမးေတြ တေပြ႕တပကႀကးသမးလာတယ။

“ကပတ႕က အမေျပာငးခါစ ပစၥညးေတြ ေနရာခေနတယ။ ဟ ၂ ေယာကက ခငဗားတ႕လာလ႕ ဘာမနးညာမနးမသ ေၾကာက

လ႕ထြကေျပးတာ။ ဒစာရြကေတြက ဝတေရးထားတ စာရြကေတြ”လ႕ အားလးက တညတညးေျဖၾကေတာ ဂပနစစဗလ ေတြသြားတယ။

သကလညး အႀကန႕။ “ခငဗားတ႕ ထြကေျပးတႏစေယာကက ရာေပးႏငမလား”လ႕ ေမးတယ။ သတ႕ကလညး ရာေပးမယလ႕ ဝမးသာ

အားရ ကတခလကတယ။ ဂပနကလညး ေနာကမ အားလးက သမးကးဖမးဖ႕။

ဂပနလကေအာကက လြတလာတ ရေဘာေတြဟာ ကသကတငအမမာ ျပနစ၊ ကသကတငတ႕တေတြ ဝငးဝနးကည စစဥ

ေပးလ႕ ထြကေျပးၾကေတာတယ။ ေနာကဆးမာ တေယာကမ ျပနမလာၾကတာေတြ႕ေတာမ ဂပနတ႕ကလညး အပငကငဖ႕သာ ကန

ေတာတယ။ ကသကတငန႕ ဘၿပးတ႕ က ဖကဆစဂပနေတြက ဖမးဖ႕ မကစကေနတာ ၾကာၿပ။ ကသကတငန႕ဘၿပးတ႕က မသၾက။

ကသကတငန႕ဘၿပးေတြ႕ၿပး အေျခအေနေတြက ေဆြးေႏြးၾကေသးတယ။ ဘၿပးက စတဓာတအရ ျပငဆငၿပးသား။ “အေရးႀကးတ လ

ေတြ လြတသြားၿပပ။ မဖမးဘးပ ထငတယ။ ဖမးလညး ခမယ။ အေနအထငမပကေနပါ။”လ႕ ေဆြးေႏြးတယ။ သက ျဖစလာသမ ရင

ဆင ဖ႕ ပငးျဖတမႈန႕ သတ ျပငဆငထားတပ ရတယ။

တကယပ- ကသကတငက အမမာ လာဖမးတယ။ ထြကေျပးသြားသေတြ ဘယမာလ ေမးတာပ။ မသဘးလ႕တညတညၾကည

ၾကညေျပာေတာ ျပနလႊတေပးတယ။ ဒါေပမ ဂပနတေယာက ထညလကတယ။ အကယခပပ။ ကသကတငက ဂပနက ထမငးေကြး

39

စးကရကတကၿပး အယသြငးကာ ေနာကေဖးသြားမယဆၿပး ထြကေျပးတယ။ ျမစဆပမာ ေအာကဖက ထြကမယေလတစငး အခက

သငေတြ႕တာန႕ ေလေပၚတကၿပး ေအာကဘကက ထြကေျပးလာခတယ။

ေနာကေန႕မနက လငးအားႀကးမာ ဘၿပးအမက လာဝငးၿပ။ သ႕က ဖမးေခၚၿပး အခပထ ထညထားလကတယ။ တခနတညး

အလပသမားရေဘာေတြကလညး ဖမးတယ။ ရေဘာကသနးညြန႕၊ ရေဘာမ မစနးစနးန႕ တျခားရေဘာေတြ။ အသလ ေနာကမ အခပ

ခနးထ ေရာကလာၾကတ ရေဘာေတြက ဘၿပးက အားေပးတယ။ “ရေဘာတ႕- ဘာမ အားမငယၾကန႕။ အမားအတြက ကယခသြား

မယ” အဒအခနကတညးက သဟာ ပငးျဖတခက ခငခငမာမာ ခခၿပးသားဆတာ ေသခာတယ။

ဘၿပးက သ႕စကားအတငး တျခားသေတြ ဒကစၥန႕ ဘာမ မပတသကဘး။ လႊတေပးပါ။ သ႕ကပ ဖမးပါ-လ႕ေျပာလကတယ။

ဂပနစစဗလက “ဟလေတြ ဘယမလ။ ဘာလ႕ထြကေျပးသလ”

သက မသဘးေျပာေတာ လကၾကမးႀကးန႕ ပါးက ဘယျပနညာျပနရကတယ။

“ေအးေမာင(ကထြနးစန) န႕ စညႊန႕ရတေနရာက ေျပာ။ မေျပာရင ေျပာေအာငလပမယ”

ဂပနဗလက ႀကမးတာမဟတ၊ တကယက ႏပစကတယ။ လစြပသြားန႕ ေပါငသားေတြက ထးတယ။ လကဖားန႕ မအားက

ဓာတႀကးပတၿပး ကငစက(မဂနကတ)လညကာ ဓာတလကေအာင လပတယ။ တခကလညလကတငး အေၾကာေတြ တြန႕ေနေအာင

ခရေပမယ ေမာငဘၿပးက တခကမ မေအာ။

စစပလပေတြက တနညးၿပးတနညး နညးမးေပါငးစန႕ တေနကန ႏပစကတယ။ ေမာငဘၿပးက ဘယသ႕အေၾကာငးေမးေမး

မသဘးဆတာပ ေျဖတယ။ ဂပနစစပလပေတြက ႏပစကေလ။ ဘၿပးက ဖကဆစဂပနဆန႕ကငေရးစကားေတြ ေျပာေလ။ ေနာကၿပး

သ႕ ရေဘာေတြက တရားေဟာေလ လပတယ၊ ႏပစကနညးေပါငးလညး စတယ။

ရေဘာအားလးက အခပခနးထ စၿပထညထားၿပး တညလး အစာငတ ေရငတထားတယ။ တျခားသေတြလညး စစပလပေတြ

ရ႕ ႏပစကတာ အနညးန႕အမား ခရတယ။ ဒါေပမ အခရဆးက ဘၿပးပ။ ဒါေပမ ဘၿပးကေတာ မကႏာတခကမပက၊ အမေလးလ႕ တ

ခြနးမ မေအာ။ တခကမ စတမသတ။ ဒါက သတ႕အားလးျမငေနရလ႕ သ႕အေပၚ သနားေနၾကတယ။ ဒါေပမ သကပ ရေဘာေတြက

ျပန အားေပးေနေသးတယ။

ေနာကၿပး ဘၿပးဟာ သ႕အနားကေတြ႕ရတ မးေသြးခကေလးတခ ေကာကယၿပး အခပနရေပၚမာ စာသြား ေရးတယ။ မနကမး

လငးေတာမ ညက ဘၿပးေရးထားတ “ဒကၡဘ”ဆတ စာလးေတြက ရေဘာေတြ ေတြ႕ျမငရေတာတယ။

ေနာကေန႕မနကမာလညး ဂပနစစဗလက ဘၿပးက တနးစစတယ။

“ေအးေမာငန႕ စညြန႕ ဘယမာလ“

“မသဘး”

“ဒစာရြကေတြက ဘာေတြလ”

“ဒါ- မငးတ႕က ေတာလနၿပး ေမာငးထတဖ႕ စာရြကေတြ”

ဂပနစစဗလဟာ လန႕ၿပး ထခနတယ။

“ခးရား…မငးကြနျမနစလား”

“ေအး-ဟတတယ။ ကြနျမနစ---ဖကဆစရ႕ အႀကးဆးရနသ ကြနျမနစ။ ငါက သတလက၊ ငါက မသတဘလႊတလကရင တ

ေန႕ မငးတ႕က ငါျပနသတမာပ။ မငးတ႕ မေသခငရင ငါက အခ သတလက။ တျခားသေတြက လႊတလက။ သတ႕န႕ဘာမ မဆငဘး။

စညႊန႕န႕ေအးေမာငကေတာ မငးတ႕ဘယေတာမ မမဘး။ မငးတ႕မမႏငတေနရာ ေရာကသြားၿပ။”

ဂပနစစဗလက “ငါတ႕ဂပနေတြလညး မငးတ႕ကြနျမနစေတြန႕အတတပ။ ဒ႕လညး နယခ႕အဂၤလပက တကပါတယ။ ဒ႕ အ

တ ေပါငးရေအာင။ မငးလညး ငါတ႕န႕ ေပါငးလပပါ ”လ႕ အႏနညးန႕အခသတတအခါေတာ ဘၿပးက ေဒါသတအားထြကၿပး ဆေတာ

တာပ။ “မငးတ႕ဖကဆစေတြန႕ ငါတ႕ကြနျမနစပါတ တသလား-တနသလားကြ”ဆၿပး ေခြးသားေတြ ေခြးမသားေတြန႕ ဆေတာတာပါပ။

ဘာမေမးမရတအခါ ဂပနစစဗလက အျပငးထနဆး ႏပစကေစလကတယ။

စစပလပတေယာကရ႕ ဘြတဖနပဟာ သ႕မကႏာေပၚ ေရာကသြားတယ။ ေနာက စစပလပတေယာကက သ႕ရငဘတေပၚ

ေသ နတဒငန႕ တအားေဆာငခလကတယ။ ေဘးကရေဘာေတြ မကစမတထားၾကတယ။ မစနးစနးကေတာ မကႏာက

လကဝါးန႕အပၿပး ရကငေနတယ။

ဂပန စစဗလက “က- တခြနးတညး ေမးေတာမယ။ စညႊန႕န႕ေအးေမာင ဘယမာလ”

40

ဘၿပးအေျဖကလညး တမးတညးပ။ “မသဘး”

ႏပစကမႈေတြ ေျဗာငးဆနသြားတယ။

ဂပနေတြက လေနတ ေမာငဘၿပးက ေပြ႕ထ။ ေခါငးေထာငႏငေအာငလပ၊ ေမာေတာကားဘးေခြ(သေခြ)ႀကးက လညပငးမာ

စြပေပးလကၾကတယ။ ၿပးေတာ လကျပနႀကးရညရညန႕ ခညတပၿပး ထပမာ ခတဆြထားလကတယ။ သ႕ေျခဟာ ၾကမးျပငန႕ တေပ

ေလာကလြတေနတယ။ ေမာေတာကား ဘးေခြေၾကာင သ႕ဦးေခါငးဟာ ေရ႕သ႕ တဝကကးကေနတယ။

စစပလပအားလး ထမငးစားထြကသြားၾကတယ။ ဒအခပထမာ ရေနသေတြအျပင ဖမးထားသမ ကနတလအားလး ဒအခပ

ခနးထ သြငးထားလကတယ။ ဘၿပးက ဘယလ ျပစဒဏေပးတယဆတာ အားလးျမငေအာင ျပလဟနေပၚတယ။

“ရေဘာတ႕- ငါအျဖစက အလပသမားေတြ သေအာင ေျပာျပလကပါ။ မငးတ႕ဘးကြယၿပး လြတေအာငလပပါ။ ငါတ႔ရ႕ လြတ

လပ ေရးတကပြက မတြန႔မဆတဆကလပရင ငါက မေမရာေရာကတာပါပ။ မငးတ႔က ငါယတယ။ အလပသမားေတြ ကငါယတယ။ တ႔

အလပသမားေတြဟာ အလပသမား လယသမားတ႔ရ႕ ေလာကသစက မတညေဆာကရသမ ဆကတကမယ။ နယ ခ႕ စနစလညး

တကမယ။ ”

သ႕အသဟာ တမသထကတမလာတယ။ ရေဘာေတြဟာ အခပခနးသတငေတြက ကငရငး သ႕စကားက အာရစကနား

ေထာငေနၾကတယ။ ရေဘာ မစနးစနးကေတာ သတလစေမေမာသြားတယ။

“အခ- ငါေခါငးဟာ ဖကဆစေတြ လကထမာ ကးေနရေပမယ အလပသမားေတြဟာ ဒလ ဘဝမးမာ ဘယေတာမ ဦးမႏမ

ဘး။ ဦးမညြတဘး။ ”

“တကမယ-”

“တက---မ---”

တကမယဆတ စကားက ေရရြတရငး ရေဘာဘၿပး အသကေပးစြန႕သြားခပါတယ။

(သ အေမြအျဖစ ေပးခတ ဒစကား ၂ လးက သ႕ညေတြ သ႕အစကေတြ (အစက ဘအနး- ဘခစ၊ ည ဘမး) တျခား ညေနာင

အလပသမားရေဘာေတြက အေမြအျဖစ ဆကခခၾကတယ။ အလပသမားလတနးစားရ႕ လြတေျမာကေရးန႕ တငးျပညလြတလပေရး

တာ ဝနက ေသသညအထ ေကပြနစြာထမးေဆာငၿပး ေရနေျမရ႕ အလပသမားသရေကာငးအျဖစ အသကစြန႕လြတသြားသ သ႕အေပၚ

သစၥာရေသာအားျဖင ေတာလနေရးတာဝနေတြက ဆကလကထမးေဆာငခၾကပါတယ။)

41

ဗမာျပညကြနျမနစ

ပါတန႔

ကြနျမနစပါတ

ေၾကညာစာတမး

ဗမာျပညကြနျမနစပါတန႔ ကြနျမနစပါတ ေၾကညာစာတမး

ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး(ဗမာဘာသာျပန) ပႏပထတေဝျခငး အႏစ(၇၀) ျပည

အထမးအမတ

ဒႏစဟာ ကြနျမနစပါတ ေၾကညာစာတမး ထတေဝခ ႏစ ၁၇၀ ေျမာက ေန႔ထးေန႔ျမတျဖစပါတယ။

ဗမာျပညကြနျမနစပါတက ဗမာျပညမ တးတကတ မာကစဝါဒ လငယမားက အဂၤလပကလနလကေအာက ၁၉၃၉ ခႏစ၊ ၾသ

ဂတလ ၁၅ ရကေန႔မာ ေျမေအာကပါတအျဖစ လ႕ဝကထေထာငခပါတယ။ ပါတဟာ သကတမးအရ အလြနႏနယလတ ကာလမာပ ဒ

တယ ကမၻာစစႀကးန႔ ႀကေတြ႔ရငဆငလကရပါတယ။ ဖကဆစဂပနလကေအာက ကေရာကသြားရတ တငးျပညက ဖကဆစဂပနလက

ေအာကက လြတေျမာကေရးအတြက တငးရငးသားေပါငးစ ျပညသလထႀကးက စညး႐းလႈ႔ေဆာကာ ဖကဆစဂပနေတာလနေရးက ဦး

ေဆာငတကပြဝငခတယ။ ဖကဆစဂပနေတာလနေရး ေအာငပြရျပနေတာလညး ျပနလညေရာကရလာတ အဂၤလပကလန နယခ႕သ

မားလကေအာကက တငးျပညလြတေျမာကေရးအတြက စညး႐းလႈ႔ေဆာ တကပြဝငသြားေရးအတြက စညး႐းျပငဆငရပါတယ။

ဒလ ေလးနကဂဏေျပာငတ သမငးေပးတာဝနေတြက ထမးေဆာငေနရတအတြက ကၽြနေတာတ႔ ပါတအေနန႔ ပါတတည

ေထာငစမာ မာကစဝါဒရ႕ အေရးႀကးစတငကမးတဆျဖစတ “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး” က ပႏပထတေဝျခငး မလပႏငခပါဘး။

ဒကာလမာပ ၁၉၄ရ ခႏစအတြငး လနဒနမာ “ၿဗတသအငပငယာအတြငးရ ကြနျမနစပါတမားရ႕ ညလာခ” ကငးပခပါတယ။ ဒါန႔ ပတ

42

သကလ႔ ပါတဥက႒ သခငဗသနးတငက ၁၉၇၇ ခႏစ စကတငဘာန႔ ဒဇငဘာလအတြငး ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး ဒတယ အ

ႀကမ ပႏပထတေဝျခငး အမာစာမာ ခလ ေရးသားထားခပါတယ။

“၁၉၄၇ ခႏစက လနဒနၿမ႔မာ ကငးပခတ ‘ၿဗတသအငပါယာအတြငးရ ကြနျမနစပါတမား ကြနဖရင’ မာ ဆးျဖတခကတခ ခ

မတခတယ။ ဒဆးျဖတခကကေတာ ၁၉၄၈ ခႏစဟာ ကြနျမနစပါတ ေၾကညာစာတမး ထတျပနတာ အႏစ ၁၀၀ ျပညေန႔ျဖစတ အ

တြက တတႏငတ ကြနျမနစပါတမားက မမတ႔ တငးရငးဘာသာစကားျဖင ဘာသာျပန ပႏပထတေဝၾကရန မတ ၅ အပမ ၁၀ အပစ

ေလာကက လနဒနၿမ႕ရ မာကစအထမးအမတ ဗမာနမာ ထားရရန ဆးျဖတခတယ။

ဒအစညးအေဝးက ကၽြနေတာတ႔ပါတကလညး ကယစားလယတဖြ႕ ေစလႊတခတယ။ ဒဆးျဖတခကအတငး ၁၉၄၈ ခႏစ အ

ေစာပငးမာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတ ဗဟေကာမတက ဒစာအပက ဘာသာျပနၿပး ထတေဝခတယ။ မတ ၁၀ ေစာငကလညး လနဒန

ၿမ႕ ရ မာကစအထမးအမတ ဗမာနသ႔ ပ႔ခတယ”။

အခအခါ ဗမာျပညကြနျမနစပါတက ကြနျမနစပါတ ေၾကညာစာတမး ပထမဆးအႀကမ ဘာသာျပနပႏပထတေဝခတာ အႏစ

၇၀ တငခပါၿပ။ ၎ေနာက ဒတယအႀကမ၊ တတယအႀကမတ႔လညး ထတေဝၿပးခပါၿပ။

ဒါေပမ ယခအခါ ပါတအလက ဆကလကသယေဆာငေနတ၊ ဗမာျပညမာ ဒမကေရစေရး၊ ဆရယလစေရး သမငးေပးတာဝန

ေတြက သယေဆာငေနတ ပါတမးဆကေတြအပါအဝင ဗမာျပညမာ အသစေပၚထြနးေနတ မာကစဝါဒ မးဆကသစေတြလညး ၎ စာ

အပက ေတြ႔ဖးျမငဖး ဖတဖးသ အလြနနညးလမမယလ႔ ယဆရပါတယ။ အဒပထမအႀကမ ပႏပထတေဝစဥက ရေဘာသခငသနးထြနး

က အမာစာ ေရးသားခပါတယ။

ယခအခါ ဗမာျပညကြနျမနစပါတက ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး ပထအမႀကမထတေဝျခငး အႏစ ၇၀ ေျမာက အခါသမ

ယက အထမးအမတျပျခငးအားျဖငလညးေကာငး၊ အမာစာ ေရးသားခတ ဥက႒ႀကး သခငသနးထြနး ကြယလြနျခငး အႏစ ၅၀ ျပည

ေျမာက တ အခါသမယက အထမးအမတျပ ဥက႒ႀကးက ေအာကေမတသတအေနျဖငပါ ၎ အမာစာက ဗဟသေတသနဌာနအေန

ျဖင ထတေဖာတငျပလကပါတယ။

အေရးေတာပ စာတညးအဖြ႔အေနျဖငလညး ရေဘာသခငသနးထြနးရ႔ စာစမား စာရငးမာ စာမတခ ျဖညဆညးလကႏငလ႔

လညး ႏစေထာငးအားရ ျဖစမပါတယ။

အမာ

လြနခေသာ ႏစေပါငးတရာက- ၁၈၄၇ - ခႏစ ဇြနလတြင လနဒနၿမ႔႔႕၌ ကြနျမနစအဖြ႔ခပ၏ ပ႒မကြနဂရကက ကငးပခ၏။

၎ ကြနဂရက က ကါးမာကစႏင-ဖရကဒရစ-အငဂယတ႔ တငျပေသာ အေျခခမမားက လကခခ၏။ ၎အေျခခမတ႔သည ယခအခါ-

ကြနျမနစ ေကညာစာတမး-ေခၚ ရာဇဝငေမၚကြနးထးထားသည စာတမးျဖစလာ၏။

၁၉၄၇- ခႏစ ႏဝငဘာလတြင ကငးပေသာ ဒတယကြနဂရကက ေကညာစာတမးက ေရးရန မါကစန႔ အနဂယလ တ႔က တာ

ဝနေပးခ၏။၁၈၄၈ ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလတြင ေရးသားၿပး၍ ေဖေဖၚဝါရလတြင ပႏပထတေဝသထသ႔ ပ႔ခေလသည။လြနခေသာ အႏစတရာက

ေရးသားထတေဝခေသာ ကြနျမနစေကညာစာတမးသည အႏစတရာအတြငး အျဖစအပကတ႔က စမးသတမတေကာကတငျခငးက

ေအာငျမငစြာခႏငခေလၿပ။

ယခအခါ ကြနျမနစ ဝါဒ (ဝါ) မါကစဝါဒသည - ကမၻာက ေျပာငးလႏငေသာ - ႏငငေရး လပငနးႀကးဟ မတေဆြေရာ ရနသပါ

တကမၻာလးက အသအမတျပေနရ၏။

၁၈၈၃ -ခႏစ မား(က)(စ) ေသဆးသညအခါ သငးခငးတြင ဥဒါနးကးသကား အနဂလပငျဖစ၏။ ထမတငမ ၆ ႏစက ဒးရငး

အားျပနၾကားခက ဟေသာ ကမးႀကးက ေရးခ၏။ မား(က)(စ) အသကရငစဥက မၿပးျပတကနရစခေသာ အရငးကမးႀကး ဒတယတြ၊

တတယတြကလညး ပႏပထတေဝခ၏။

အနဂယသည ၁၈၉၅ ခႏစတြင ေသဆးခ၏။ သ၏အေလာငးက မးသၿဂၤဟၿပး ျပာက သ႔အသကရငစဥက ရခသည ဆႏၵအ

တငး ပငလယေရျပငတြင ခခေပသည။

43

ဥေရာပအေျခအေန

ကြနျမနစ ေကညာစာတမး မေပၚထြကမ ဥေရာပအေျခအေနက သရရနလ၏။

၁၇၈၉- ခႏစတြင ျပငသစေတာလနေရးႀကး ျဖစပြါးခ၏။ ထမတငမက အဂၤလနျပညမာ တရားဥပေဒအရ ရငဘရငစနစ ျဖစ၏။

ေျမရငႀကးမား ကနသညႀကးမားက အပစးေန၏။ အငအားေတာငတငးေသာ ေရတပႀကးရၿပး ကနေရာငးကနဝယထြနးကား၍ အငပါရာ

မာ ႀကးထြားရ၏။ ျပငသစျပညတြင သကဦးဆပင ရငဘရငအပစးေန၏။ ေဖါကျပနေသာ မငးေဆြမငးမး မးမးမတႏြယတ႔က ခယ

လယေန၏။ ေကးကၽြနစနစမားက ဖယရားလေသာ လယသမားလတနးစားက ေရ႕ေဆာငေသာ ဓနရငလတနးစားသည အာဏာသမး

ယရန အသငျဖစေန၏။ စပနျပညတြငကား အကငေဖါကျပနေနေသာ ရငဘရငမား မးမတမား ဘနးႀကးမားက ႀကးစး ေန၏။ ဂာမန

ျပညမာလညး အာဏာရငကေလးမား အပစးေနသည နယကေလးမားက ေပါငးစပထားျခငးျဖစ၏။ ပရပရားျပညတြင စစဝါဒသမားမား

က လႊမးမးေန၏။ ၾသစႀတးယားလကေအာကတြငလညး နယကေလး အေျမာကအမား ရ၏။ ပလနျပညမာ ပရပရား ၾသစႀတးယားႏင

႐ရားတ႔က ပငးစပ အပစးေန၏။ ႐ရားျပညသညလညး ေတာငတငးေသာ စစတပမားႏင နယခ႕ေန၏။ ပကစးယယြငးစျပေနေသာ တ

ရကျပညသည ေဘာလကနတငးျပညမားက အပစးေန၏။ အတလမာကား နယကေလးမားအျဖစ အပငးပငး အစပစပျဖစေန၏။

၁၇၈၉-ခႏစ ျပငသစေတာလနေရးေၾကာင ျပငသစျပညသည သမတႏငငျဖစလာ၏။ ပရပရား ၾသစႀတးယားႏင အဂၤလနတ႔

က ေခါငးေဆာင၍ ျပငသစက တကၾက၏။ ၁၈၁၅-ခႏစအထ စစျဖစခ၏။ အဂၤလနသည ျပငသစ၏ အႀကးဆးရနသ ျဖစခ၏။ စစေရး

ေၾကာင ျပငသစျပညတြင နပလယနသည စစအာဏာရငစနစ အျဖစသ႔ ေျပာငးလခ၏။ နပလယသည ဥေရာပတခလးလလက မမ

လကေအာက သမးသြငးခ၏။

ျပငသစတ႔သြားေလရာ ေျမရငစနစ ဖကသမးေရး ေလာကအသစတခ တညေထာငေရး ဟေသာ ေနရာ သေဘာတရားတ႔ က

ယေဆာငလာခ၏။ ၁၈၁၂ - ခႏစမ ၁၈၁၄ - ခႏစအၾကား နပလယက တငးျပညအသးသးက ေတာလနၾကရာတြင လထအၾကြမႈႀကး

သည ျဖစေပၚခ၏။

၁၈၁၅ -ခႏစၿပးေနာက ဥေရာပအာဏာပငတ႔သည ေခတေဟာငးက ျပနတညေထာငရန ႀကးစားခၾက၏။ ပ႒မေျမာကအလက

ဇႏၵား ေခၚ ႐ရားျပညမ ဇာဘရငႏင ၾသစႀတးယားမ ဝနႀကးခပ ဝငးသားမတားနစတ႔ ေခါငးေဆာင၍ မဟာမတအဖြ႔တရပက ဖြ႔ စညးခ

၏။ အာဏာ ပငတ႔သည နပလယက ခခတကခကစဥက မမတ႔လထအား အမးမး ဂတေပးခၾက၏။ သ႔အတြက စစႀကးကာလ တြင

“ေခတေျပာငး ဝါဒ” ႏင “လမးေရးဝါဒ”တ႔သည ေတာလနေရး ဓနရငလတနးစား၏ လကနကျဖစလာခ၏။

အတလ၊ စပန၊ ဂာမဏ၊ ပလနတ႔တြင လကနကကငထၾကြမႈမား ျဖစခ၏။ ႐ရားတြင ၁၈၂၅ ခႏစတြင ဒဇငဘာ ေတာလနမႈ

ျဖစခ၏။ “ေတာငအေမရကမ စပနပင ကလနမားသည လြတလပေရး ေကညာၾက၏” “ျပငသစျပညတြင၊ ၁၈၃၀ ခႏစတြင ေတာလန

ေရး ျဖစ၏” “အဂၤလနျပညတြင ၁၈၃၂ ခႏစတြင ပါလမနျပျပငေရး လပရ၏” “ေျမရငႀကးမားလကထမ ဓနရငႀကးမားလကထသ႔ အာ

ဏာ ကးေျပာငးသြားခ၏”။

ဤသ႔အားျဖင ၁၈၄၈ ခႏစ ေတာလနေရးႏစသ႔ ေရာကလာခ၏။ “ေဖေဖၚဝါရလတြင ပါရစၿမ႕၌ ပနကနမႈျဖစ၏” “ဒတယသမ

တ ႏငငေတာက ေကညာခ၏” “ဘရပဆစတြငလညး ျဖစပြား၏” “ဗယနနားၿမ႕ ဘာလငၿမ႕မားတြင ထၾကြမႈျဖစခါ အစးရ ထြကေျပးေစ

ခ ၏” “အတလျပည၊ ပလျပည၊ ဟနေဂရျပညတ႔တြင ထၾကြမႈမားျဖစခ၏” “အဂၤလနျပညတြင အလပသမား အငအားျပပြမား ျဖစခ၏”

သ႔ရာတြင ၁၈၄၈ ခႏစ ေတာလနေရးႀကးမာ ကဆးခ၏။ ေခတေဟာငးက ေျခာကျခားေစခ၏။ ဤေတာလနေရးမားတြင မါးကစႏင

အနဂလစ တ႔သည ပါဝငခၾက၏။ ေတာလနေရးမား ကဆးသညအခါ ၁၈၄၉ ခႏစတြင အဂၤလနသ႔ ျပနသြားၾကေပသည။

ကြနျမနစ အဖြခပ

ကြနျမနစအဖြ႔ခပက ၁၈၄၇ ခႏစတြင ဖြ႔စညးတညေထာငသည။ “မါး(က)စႏင အနဂယစတ႔သည အ႒ျမစခကထက ပါလာ

ၾကေပသည။ ၁၈၃၄ ခႏစတြင ဂာမဏျပညမ ထြကေျပးတမးေရာငလာသ လတစသည။ ပါရစၿမ႕တြင “ထြကေျပး တမးေရာငလာသ

မား၏ အဖြ႔ခပ” ေခၚ လ႔ဝကသငးက တညေထာငခ၏။ “၁၈၃၆ ခႏစတြင ႏစဂဏးကြသြား၏” “ျပငးထနေသာ အယအဆရသမားက”

“တရားသမား၏ အဖြ႔ခပ” က ဖြ႔စညး၏။ “သတ႔သည ပစၥညးမလတနးစားမ လမားျဖစ၏” “မလအဖြ႔အစညးမာ တေျဖးေျဖး ပကစး

သြား၏”

44

“တရားသမား၏ အဖြ႔ခပသည” ၁၈၃၉ ခႏစ ေမလ ၁၂ ရကေန႔တြင လကနကကငထၾကြေသာ ဘလငကေခါငးေဆာငသည

လ႔ဝကသငးႏင ပးတြလပခ၏။ “ထအဖြ႔ခပေခါငးေဆာငမားျဖစေသာ ကားလကကပါးႏင ဟနးရစေကာဝါးတ႔သည အကဥးချခငးခရ

ၿပးေနာက လြတသညအခါ လနဒနသ႔ ေရာကလာခ၏” ၁၈၄၃ ခႏစတြင အနဂလႏင ေတြ႔၏။

၁၈၄၀ ခႏစတြင အလပသမားပညာေရးအသငးက စကတပါးတ႔က တညေထာငၾက၏။“ဤအဖြ႔အားျဖင တငးျပည အသးသးမ

ေတာလနေရးသမား အခငးခငး ဆကသြယမၾက၏” တငးျပညအသးသးတြငလညး အဖြ႔ခြမား တညေထာငမၾက၏။ ၁၈၄၅ ခ ႏစ

ေလာကတြင ကြနျမနစအဖြ႔အစညး အသးသးတ႔၏ ကယစားလညမား ကြနဖရငတရပက ေခၚရန စငးျပငးၾက၏။ သ႔အတြက ၁၈၄၇ ခ

ႏစ ေႏြလတြင ကြနဖရငတရပ ေခၚျဖစ၏။ ကြနျမနစအဖြ႔ခပဟေခၚၿပး အဖြ႔အစညးမားအားလး ေပါငးစပ ပစရန သေဘာတၾက၏ ယာ

ယစညးမဥးက အတညျပလက၏။

၁၈၄၇ ခႏစ ႏ၀ငဘာလတြင ဒတယကြနဂရကကငးပၿပး။ ကြနျမနစေကညာစာတမးေရးရန မားကစ ႏင အနဂလက တာဝန

ေပးလက၏။ ၁၈၄၈ ခႏစ ေတာလနေရးတြင အဖြ႔ခပဝငမားသည ပါဝငဆငႏႊၾက၏။ ၁၈၅၁ ခႏစတြင ကလးၿမ႕မ ဗဟရေကာမတမား

အဘမးခရ၏။ အမႈစစၿပး ေခါငးေဆာငမား ေထာငချခငးခရေလသည။ ၎အမႈစရငခကခၿပး အဖြ႔ခပက ဖကသမးလက၏။

၁၈၆၂ ခႏစ စကတငဘာလ ၂၈ ရကေန႔ကမသာလင မာကစက ေခါငးေဆာငၿပး အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႔ခပ

က ဖြ႔စညးခ၏။

ဗမာျပညကြနျမနစပါတ

မါကစဝါဒက အေျခခထား၍ ဗမာျပညကြနျမနစပါတက ဒတယကမၻာစစႀကးမျဖစမက ဖြ႔ခ၏။ ကြနျမနစတ႔၏ လ႔လေၾကာင

ဗမာျပညလြတလပေရးလပငနးတြင အလပသမား- လယသမား လတနးစားသည ႀကးစြာေသာ အခနးမ ပါခ၏။ မါကစဝါဒအျမငအရ ဂ

ပန ဖကဆစတ႔အား ေတာလနေရးသည - မနေသာလမးစဥဟ ယၾကညသညအတငး ဗမာျပညကြနျမနစတ႔သည အျခားေသာ မးခစ

တ႔ႏငအတ ဂပနေတာလနေရးက ေအာငျမငစြာ ဆငႏႊခ၏။ ၄၅-ခႏစမစ၍ ဗမာျပညက ကၽြနျပလပရန ႀကးစားေနေသာ အဂၤလပနယ

ခ႕သမားက ခခရနလသညဟ မါကစဝါဒအျမငအရ ကြနျမနစပါတသည လထႀကးႏင အတတကပြဝငခ၏။

ယခအခါ ဗမာျပညသည အေဆာငအေယာငအားျဖင လြတလပေသာ ႏငငဟ ေကညာထားေသာလညး ဗမာလထႀကး တရပ

လး သည အေမရကနနယခ႕သမား၏ အႏရာယ-ၿဗတသနယခ႕သမား၏ စးပြားေရးအရ-စစေရးအရ ခပခယမႈတ႔က ဆကလက တက

ခကရေပမည။ ဤတကပြ ေအာငျမငစြာ ဆငႏႊႏငရန မါကစဝါဒက အေျခခထားေသာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတသည ၾကးစားေရ႕

ေဆာငေန၏။

အခပအားျဖငဆရလင- မါကစဝါဒသည ဗမာျပည၏ လြတလပေရး၊ လထ၏ လြတလပေရး၊ ဒမကေရစေရးတ႔အတြက မ႐း

တနေဆာငျဖစေသာသေဘာတရားမား ျဖစ၏။ သ႔အတြက မါကစဝါဒ အႏစတရာျပည အထမးအမတအျဖစျဖင ဗမာျပညတြင တခါမ

ပႏပထတေဝျခငး မျပေသးေသာ ကြနျမနစေကညာစာတမးက ဗမာျပညကြနျမနစပါတက ပႏပထတေဝလကေပသည။

သနးထြနး ၇-၂-၄၈။

မတခက- (၁) ၁၉၄၇ ခႏစ ၿဗတသအငပါယာအတြငးရ ကြနျမနစပါတမား ကြနဖရငသ႔ တကေရာကခတ ဗမာျပညကြနျမနစပါတမ

ကယစားလယအဖြ႔မာ ရေဘာသခငဗသနးတငန႔ ရေဘာေအာငႀကးတ႔ ျဖစပါတယ။

(၂) အမာစာက မရငးသတပေတြအတငး ႐ကထားပါတယ။

45

ကားလမာကစအႏစ၂ဝဝ ေမြးေန႔

ရေဘာဖးသေခာငး

ဆဗယကယနယၿပကြမႈ၊ ဘာလငတတငးဖကသမးမႈ စတာေတြေပၚၿပးေနာကမာ “သမငးနဂးခပၿပ”၊ “ကြနျမ နစဝါဒ အဆး

တငသြားၿပ” စတေျပာမႈဆမႈေတြ ကမၻာမာေသာေသာညခပါတယ။ ကမၻာလ႔ဆလကေတာ ဗမာျပညလညး အပါလ႔ဆရမာပါ။ ဒါေပမ ဒ

ကေန႔ ကမၻာႏငငေရး၊ အယအဆေရးေတြမာ လႊမးမးေနတေမးခြနးက ကြနျမနစဝါဒ ေခါငးျပနေထာငမယလကၡဏာေတြ ဘာေၾကာင

ေတြ႔ေနၾကရတာလဆတာပ ျဖစပါတယ။ ကားလမာကစရ႕ အႀကမ၂ဝဝ ေျမာကေမြးေန႔အခမးအနားေတြက တခတတရကငးပၾကၿပး

ကြနျမနစေၾကညာစာတမးက ျပနအမႊမးတင ေနၾကတာက ႏငငေရးေလာကသားတငး သတမျပမဘမေနႏငၾကပါဘး။

မာကစရ႕ေမြးေန႔အထမးအမတကကငးပရာမာ သ႔ေမြးရပဂာမနထကေတာင ကယျပန႔နက႐ႈငးတယလ႔ဆႏငတ အဂၤလနႏင

ငမာ အဒေမးခြနးေတြက သေတသနျပတာ၊ အျမငဖလယတာေတြလပၾကၿပး အငတာနကေတြ၊ စာအပဆင ေတြမာလညး အရမးပ႕ႏ႔

ေနခပါတယ။ ၂၉ ႏစအ႐ြယ ကားလမာကစန႔ ၂၇ ႏစအ႐ြယအနဂယတ႔ ၁၈၄၈ ခႏစမာ ထတေဝခတ ကြနျမနစ ေၾကညာစာတမးဟာ

ကမၻာေပၚမာ ခရစယာန သမၼာကမးၿပးရင အေရာငးရဆး စာအပလ႔ အသအမတျပခရၿပး ဒေန႔မာ ကြနျမနစေၾကညာစာတမး ဘာ

ေၾကာင အသကဝငအေရးပါေနရေသးတာလ ဆတာဟာ စတဝင စားစရာ၊ ေဆြးေႏြးခငစရာ အေၾကာငးအရာတချဖစေနပါတယ။

ေျပာရရင လ႔သမငးတေလာကေပၚေပါကခတ ဘာသာေရးမဟတတ အဘဓမၼာေတြထမာ မာကစဝါဒေလာက ဘယဟာမတာ

႐ည တညတ၊ စြကငသ မားခတာ မ႐ပါဘး။

တခ႕လေတြေမးတတၾကတေမးခြနးတခက လြနခအႏစ၂ဝဝ က မာကစဝါဒဆတာႀကးဟာ အမားႀကးမတေျပာငးလသြားတ ဒ

ေန႔ေခတႀကးထမာ အသးဝငေသးလ႔လားဆတာျဖစပါတယ။ မနပါတယ၊ ဒးပ-ၿဂဟတေတြလႊတတငတာ၊ အလကထ႐ြနးနစ ပညာ

ထြနးကားလာတာ။ အေျပာငးအလေတြမားလပါတယ။ ဒါက မာကစဝါဒေတြက မျငငးပါဘး။ ဒါေပမ အရငး႐ငစနစရ႕ အႏစသာရ လကၡ

ဏာေတြေျပာငးလသြားၿပလား။ ဒေန႔ေခတအရငး႐ငစနစန႔ မာကစ-အနဂယတ႔ ေခတကအရငး႐ငစနစအၾကားမာ အႏစသာရအရ ဘာ

46

မား ျခားနားပါသလ။ ႏငငလြနေကာပေရး႐ငးႀကးေတြ(transnational corporations)ေတြ ေပၚေပါကလာလ႔ အလပသမားလတနးစား

မာ ေသြးစပခရတာေလာနညးသြားသလား။ ကလသမဂၢလအဖြ႔အစညးေတြေပၚလာလ႔ ႏငငႀကးေတြကႏငငငယေတြအေပၚ အႏငကင

ေသြးစပတာေတြပေပာက သြားသလား။ လ႔အဖြ႔အစညးထမာ ဆငးရခမးသာကြာဟမႈေတြ ကဥးေျမာငးသြားသလား။

အရငး႐ငစနစကေရာ အလပသမားေတြက ေသြး မစပဘ ရပတည-ႀကးထြား- ႐ငသနလ႔ရေနၿပလား။ ဒေတာ တခ႕ေသာ သ

ေဘာတရားဆရာေတြက ကမၻာႀကးေပၚမာ လတနးစားကြျပားမႈ၊ ႏငငေရးအစကြျပားမႈ၊ စစရ႕ ၿခမးေျခာကမႈေတြ႐ေနသေ႐ြ႕ လေတြဟာ

မာကစဝါဒက ျပနေမာေနၾကလမဦးမယလ႔ ဆလာၾကပါတယ။ လေတြရ႕အျမငမာ လက႐အရငး႐ငစနစအေပၚ ေမာလငခကကငးမရ

မက ဆးဝါးယတမာတအပစးသေတြရ႕ဖႏပမႈက မတြနးလနႏငၾကတ ႏငငေရးအငအားစေတြကလညး စတပကလာၾကပါတယ။

အငဖနးေတြ၊ ေဖစဘတေတြေခတစားလာတဒေခတ မာ လေတြဟာသတ႔ေတြ႔ႀကေနရတ စတပကစရာေတြက ရငဆငဖ႔၊ ေျဖ

႐ငးဖ႔ ခငခတအေတြးအေခၚေတြက ႐ာေဖြခင လာၾကပါတယ။ အေတာ မာကစဝါဒကပျပနေတြ႔႔ပါတယ။ ဒအတြက အေၾကာငးရငး တခ

ကေတာ မာကစဝါဒက လေတြက အေသယၾကညခငး၊ လကခခငးတာမဟတဘ ဦးေႏာကလႈပ႐ားခြင၊ ဆငျခငလကခခြငက ဦးစားေပး

တယ ဆတာ ျဖစမယထငပါတယ။

ကမၻာႀကးလးေနေသးတယပဆဆ၊ ျပားသြားၿပးပေျပာေျပာ ကမၻာေျမျပငေပၚမာ အနမအျမငမညမမႈေတြ၊ အတကအခက ဆန႔

ကငမႈေတြကေတာ တည႐ၿမ တည႐ၿမျဖစတယဆတာ ဘယသမမျငငးႏငၾကဘး။ ဖကယားမားရ႕ သမငး နဂးခပၿပဆတာႀကး ေပၚ

ထြကၿပးလ႔ ငါးႏစအၾကာမာပ ထငးႏငငကစလကတ အာ႐တကရ႕ဘ႑ာေရးအကပအတညး ႀကးေပၚေပါကခၿပး၊ ၁၆ ႏစ အၾကာျဖစ

တ၂ဝဝ၈ခနစမာေတာ ဥေရာပကအစ ကမၻာအႏ႕အျပားမာ အငမတနဆးဝါးတ စးပြားေရးကပႀကးန႔ ႀကေတြ႔ခၾကရတာက မတမၾကလမ

မယ ထငပါတယ။ အဒေနာက၂ဝ၁၁ခႏစ၊ စကတငဘာ ၁၇ရကေန႔မာ ကမၻာအရငး႐ငဌာနခပႀကးလ႔ဆရမယ နယးေယာကမာ “ေဝါလ

လမးမႀကးကသမးပကၾက”ဆတ လထဆႏၵျပပြႀကးေပၚေပါကခပါတယ။ ဒါဟာ ဆဗယကယနယ ၿပကြသြားလ႔ အရငး႐ငစနစက တက

မယ လေတြမ႐ေတာဘးလ႔ စတကးယဥတလေတြက သတေပးလကတေခါငးေလာငးသလ႔ ဆရမာပါ။ ၉-၁ဝ-၁၈ ေန႔ကေအ႐ားတငးမစ

(Asia Times) ဝကဘဆကေပၚက “ကမၻာစးပြားေရးထငးမႈငးမႈႀကးတခ ေ႐႕မာေစာငေနၿပလား”ဆတေဆာငးပါးထမာ “၂ဝဝ၈ ခႏစတနး

ကလ ကမၻာစးပြားေရးထငးမႈငးမႈႀကးန႔ ႀကေတြ႔ႏငစရာေတြ႐ေနေၾကာငး” အငအငမအကဖ က ထတ ေျပာတယလ႔ ေထာကျပထားပါ

တယ။ အရငး႐ငစနစရ႕ ဒသသရာ႐ ေနေသးသေ႐ြ႕ ဒစးပြားေရးထငးမႈငးမႈေတြ၊ ကပ ေတြရ႕ဒဏေတြက ဆငးရတႏငငေတြန႔ ျပညသ

ေတြဟာ ခစားေနရဦးမာပဆတာက နားလညသေဘာေပါကသေတြကေတာ ဒလ အေျခအေနဆးေတြက လကပကၾကညမေနႏငၾကပါ

ဘး။ နညးလမး႐ာၾကတာပါပ။ ဒေတာလညး ဒစနစဆးႀကးန႔ ဒကပဆးေတြ ခြျခားလ႔မရေၾကာငး ေထာကျပတ တခတညးေသာ သ

ေဘာတရားျဖစတ မာကစဝါဒက ျပနခဥးကပၾကတာဟာ မဆနးပါဘးလ႔ ဆရမာပါ။ ၂ဝဝ၈ ခႏစ အရငး႐ငစနစ စးပြားေရး အကပအ

တညးႀကးတနးကဆရင ဒစာတမးက ကးကားလကၾကတာမသသလႈပမမဟတပါလား။

ဒါန႔ေျပာငးျပန ဓန႐ငသေဘာတရားေတြကပဆကေနတာက အထင႐ားဆး ေတြ႕ႏငေနပါတယ။ အဒါက အဘဓမၼာနယပယမာ

ျဖစပါတယ။ မနပါတယ။ ဓန႐ငအဘဓမၼာဆရာေတြထမာ ေဟာဘစ(Hobbes)၊ ေလာခ(Locke)၊ ကန႔(Kant)၊ ဟဂယ)(Hegel)စတ ထး

ခၽြနတ ေဘာဂေဗဒပညာ႐င၊ အဘဓမၼာဆရာေတြေပၚခဖးပါတယ။ ဒါေပမ သတ႔တေတြဟာ အရငး႐ငစနစက လသားေတြအၾကားမာ ေန

ရာယခါစ တးတကတလကၡဏာေဆာငေနတနးကာလက ေပၚခတာျဖစပါတယ။ အရငး႐ငစနစအတြက ေကာငးကးေတြျပခၾကပါတယ။

ဒါေပမ အရငး႐ငစနစဟာ နယခ႕စနစအျဖစ အဆငေျပာငးသြားၿပးေပမယလညး ကပေဘးေတြန႔ တငးကမးျဖစကာ ဆတယတတအ

ပငး က ေရာကလာတအခါမာေတာ “ထးခၽြနတ” အဘဓမၼာဆရာေတြက ေမြးထတမေပးႏငေတာပါဘး။ သတ႔ရ႕ ဝါဒျဖန႔ယႏရားေတြဟာ

ဘယခါကန႔မမတေအာင ကယျပန႔စြာဝါဒျဖန႔ေနၾကေပမယ ဒစနစႀကးက ေျခမနးကြငးစြပထားတ ဒကပဆးေတြအေၾကာငးန႔ ဒကပဆး

ေတြက လြတေျမာကဖ႔နညးလမး စတာေတြကေတာ လေတြလကခယၾကညေအာင သတ႔ မေျပာႏငၾကတာ အမနပါပ။ သတ႔ ေျပာတ

လြတလပတလပငနး၊ ရငးႏးျမပႏမႈ၊ ေဈးကြက စတာေတြေၾကာငပ ဒေန႔ ကၽြနေတာတ႔ ႏငငရ႕စးပြားေရးဟာ စတျပတသတေနၿပး ျပည

သေတြ ဆငးရေနၾကတယဆတာ ျငငးလ႔မရပါဘး။

အဂၤလနႏငငက ဂါးဒးယနး သတငးစာႀကးထမာပါတ ေဆာငးပါးတပဒမာ ျပငသစကြနျမနစပါတရ႕ သေဘာတရား ပညာ႐င

လညးျဖစ၊ ပါရဝဇၨာတကသလႀကးတခက အဘဓမၼာပါေမာကၡတဦးလညးျဖစတ လဝေအာလသဇာ (Louis Althusser)က မာကစဝါဒန႔

ပတသကလ႔ေရးခတေဆာငးပါးမာ မာကစက ဂရအဘဓမၼာဆရာေသးလစ (Thales)၊ အတလနကၡတေဗဒ န႔သခၤာပညာ႐င ဂယလလ

ယ (Galileo) တ႔န႔ အခလကးကားထားပါတယ။ “ေသးလစက သခၤာ ပညာက ေဖာထတလကသလ၊ ဂယလလယက နကၡတပညာက

ေဖာထတလကသလ မာကစကလညးသမငးက ကၾကမၼာရ႕ဖနတးခက၊ လပဂၢလႀကးေတြရ႕ လပေဆာငခကအျဖစ ေဖာျပေနတာေတြ

ထကေန လေတြရ႕လပေဆာငမႈ ျဖစစဥအျဖစ အသစ ေဖာထတ႐ငးျပခပါတယ။ ေခတသစသမငးခြျခမးစတျဖာမႈန႔ ေ႐းေဟာငးယဥ

ေကးမႈသေတသန ပညာ(Archeology) က ခြျခမးစတျဖာမႈေတြဟာ မာကစရ႕သးသပနညးေတြအတငးပ ခြျခမးစတျဖာၾကတာပါ။

47

ဖေကာလတ(Focault)ရ႕ ကေန ေဝၚလာစတနး(Wallerstein ) ရ႕ ကမၻာစနစမား သေဘာတရားအထ အားလးပ ဒလမး က

လကၾကတာျဖစပါတယ။” မနပါတယ။ မာကစန႔ပတသကၿပး ေနာကလေတြ ရငသပၾကရတာရ႕အေၾကာငးေတြက သန႔အနဂယတ႔ႏစဦး

ရ႕ ကြနျမနစေၾကညာစာတမးန႔ အရငးကမးတ႔မာ ေဟာကနးထတခတာေတြဟာ လကေတြ႔ျဖစေပၚေနလ႔ျဖစပါတယ။ သတ႔ဟာ ကမၻာ

စးပြားေရးကပႀကးေတြန႔ ဂလဘယလကေဇး႐ငးကေဟာကနးထတခသလ လ႔အဖြ႔အစညးရ႕ျဖစေပၚ တးတကမႈအဆငဆင (ကမၻာဦးလ

သားအဆငကေန အရငး႐ငစနစ၊ ဆ႐ယလစစနစအထ) ကလညး ခြျခမးစတျဖာျပခပါတယ။

ဒေန႔အခါမာ ဗမာျပညအပါအဝင ကမၻာေပၚက ေဖာကျပနတအစးရေတြအဖ႔ မာကစဝါဒဟာ သေဘာတရားအရ အဓက နပါတ

တစ ရနသႀကးလ႔သတမတထားတယဆတာက ျပနၾကညလကရင မာကစဝါဒ ေပာကကြယမသြားဘးဆတာ ထင႐ားေနပါတယ။ ၂ဝ

ရာစႏစအကနပငးတနးက ဆ႐ယလစႏငငဆတာေတြ ၿပကကနတာန႕ မာကစဝါဒေခတ မ႐ေတာဘး၊ အလပမျဖစေတာဘး လ႔ ဆသ

ေတြက ေမးရမာက ကမၻာသမငးမာ တျခားစနစေတြေရာ စတညေထာငစမာ ႐ႈးနမမႈေတြမ႐ခဖးဘးလား ဆတာ ျဖစပါတယ။

မာကစဝါဒေတြအဖ႔ကေတာ ပရစဘအဖြ႔ကြနျမြနးႀကးကေန ဆဗယကယနယလ ဟစတလာန႔ ဝင႐းစြနးႏငငေတြက အႏင

တကႏငတ ဆ႐ယလစႏငငႀကးေပၚထြကလာတာဟာ ဧရာမတးတကမႈ ႀကးျဖစပါတယ။ ဆဗယကယနယသ႔အေၾကာငးန႕သ ပကသြား

ေတာလညး မာကစဝါဒေတြဟာ ကြနျမနစေၾကညာစာတမး မာ မာကစန႔အနဂယေရးခတ “ပစၥညးမေတြမာ ေႏာငႀကးေတြကလြလ႔

ဘာမဆး႐ႈးစရာမ႐ဘး။ သတ႔မာကမၻာႀကးတခ အႏငရစရာ႐ေနတယ”ဆတာက စြကငၿမ စြကငထားၾကသလ “ကမၻာ႕အလပသမားမား

ညညြတၾကလ႔” လႈ႕ေဆာ ေကြး ေၾကာရငး ေ႐႕ကဆကလကခတကေနၾကမာပါ။

ရေဘာဖးသေခာငး

ျပညသေတြမာ ေရြးခယစရာမရလ႔ တညမတဘရား လငးတပနားနား ဆတ အေတြးအေခၚမရပါဘး

( NLD ပါတရ႕ ၂၀၁၈ အမးသားေန႔ ေၾကညာခကက သးသပျခငး)

မးဇင

(၁)

၉၈ ႀကမေျမာက အမးသားေန႔မာ အာဏာရပါတ ဒခပက ေၾကညာခကတေစာင ထတျပနခပါတယ။ ဒထတျပနခကမာ၊

၁၉၂၀ ခႏစက ဒဇငဘာလက ပထမအႀကမေကာငးသားသပတဟာ ဗမာျပညလြတလပေရးသမငးရ႕ပထမေမာကြနးျဖစျပး ကလနကၽြန

ပညာေရးဆန႕ကငေရး၊ အမးသားပညာေရး ျမငတငေရးက ေတာငးဆခတ မးရးတနေဆာငဟာ ၁၉၃၆၊ ၁၉၃၈ ေကာငးသားသပတ

မားအထ ထြနးညေပးႏငခေၾကာငး၊ ထမတဆင အလပသမား၊ လယသမား၊ ေကာငးသားမားပါ ပါ၀ငတ ကယျပန႕ႀကးမားတ ၁၃၀၀

ျပညအေရးေတာပၾကးအထ လကဆငကမး သယေဆာငႏငခေၾကာငး ၁၉၂၀ ခႏစက ေကာငသားသပတ ရ႕ သမငး၀ငအေရးပါမႈက

ေရးသားေဖာျပထားပါတယ။

48

ႏငငေရးန႕ပညာေရး ဆကစပမႈန႔ပတသကၿပး “ ႏငငေရးလြတလပမ ပညာေရးလြတလပမယ၊ ႏငငေရးလြတလပေအာင ၾက

ေဆာငၾက” ဆတ ဗလခပေအာငဆနးရ႕အဆအမန႕က ကးကား ေဖာျပသြားတာလညး မတသားစရာေကာငးပါတယ။ “ပညာဆတာ

ကၽြနစတေမြးဖ႔ မဟတဘး။ ပညာဆတာ ကယၾကမၼာကယဖနတးႏငတ လမးေတြရ႕စတဓာတက ေမြးေပးဖ႔ဆတ အသဥာဏအျမငေတြ

န႕ (၁၉၂၀ ခႏစက ေကာငးသား၊ ေကာငးသေတြက) အဒတကပြက၀ငခတာ” ဆတ ေဒၚေအာငဆနးစ ၾကညရ႕ ေကာကခကကလညး

စတ၀ငစားစရာပါပ။

(၂ )

ဒခပအစးရ တာ၀နယၿပးတေနာက ႀကးပမးေဆာငရြကေနတာေတြန႕ ပတသကၿပး ျမနမာအလ႕အဖြ႕အစညးအား လြတလပ

ၿပးတရားမတေသာ ပတ၀နးကငေကာငးမားသ႔ လမးတကေစလက အရညအခငးအရ သစလြငေသာ အဆငတဆငသ႕ ျမငတငရန

လပ ေနေၾကာငး၊ အမးသားျပနလညသငျမတေရးအေပၚ အေျခခေသာ တငးရငးသားမးႏြယစအားလး ညညြတေရး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ဒ

မကေရစဖကဒရယထေထာငေရးအတြက အျပနအလန အသအမတျပ၊ အျပနအလနေလးစားမႈျဖင ေဆြးေႏြး အေျဖရာေရး ယဥေကးမႈ

သစက အေကာငအထညေဖာေနဆကာလလ႔ဆပါတယ။ ဒအဆန႔ပတသကလ႔ေတာ ေမးစရာေမးခြနးေတြ ရလာပါတယ။

ေၾကညာခကမာပါသလ “ ျပညသ႕ပါတ၊ အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပအေနႏင ျပညသလထ၏ လြတလပေသာဆႏၵႏင ယ

ၾကည ေမာလငခကအရ ဒမကေရစ ႏငငသစထေထာငခြငတာ၀နက ထကတနစြာ ရရခသညအားေလာစြာ .. ” ဆတအတငး ဒခပ ပါ

တက ၂ ႏစေကာ အစးရသကတမးအတြငး သသာတေအာငျမငမႈေတြ ဘယေလာကရခပါၿပလ။ ျပညသေတြဘဝ အရငက ထကစာရင

ဘယေလာကအသကရေခာငေနပါၿပလ။ ျပညသေတြရ႕ဘဝ ဘယေလာကလၿခေအးခမးေနၿပလ ။ ေတာကေလာငေနဆ ျပညတြငး

စစမးေၾကာင စစေျပးဒကၡသညျပညသေတြရ႕စာရငး ဘယေလာကေလာသြားၿပလ။ စစအစးရအဆကဆက လကထကကတညးက

တငးျပညအႏ႕အျပား လမႈေရးကငဆာေရာဂါလ ပ႕ႏ႔ေနတ မးယစေဆး၀ါးအႏရာယ ဘယေလာကေလာကသြားၿပလ။ ဒျပနာေတြ

ဟာ ျပညသေတြရ႕ေန႕စဥဘ၀န႔တကရကပတသကေနတအတြက အေျဖရဖ႔ေတာ သပမခကပါဘး။ အငတ သတငးမးဒယာေခတျဖစ

လ႔ ျဖစရပမနေတြကလညး ဘယသမ ဖးကြယထားလ႔ မရႏငေတာပါဘး။

(၃)

စစတပက မြတစလငဘာသာ၀င လမးေတြအေပၚ လမဆနတ ရကစကမႈမားကးလြနခတ ရခငေဒသအေရးႏင ပတသကၿပး

ႏငငတကာက ဖအားေပးမႈေတြက ေခါငးခၿပးတာ၀နယေျဖရငးေနရသညကေတာ ႏငငပရပႏင အမးသား အခပအျခာအာဏာႏင ဂဏ

သကၡာအတြက မဆတမနစခခကာကြယေနရသညဟဆပါတယ။ ႏငငတကာရ႕ ဖအားေပးမႈ ေတြကလညး “ ရနစြယေငါေငါ စြပစြပတ

ခတမႈမား” ဟ သေဘာထားၿပး “တရားအရ စရငဆးျဖတေပးသည အလငးေရာငေအာကတြင မမ၏ သစၥာတရားအေပၚ ကၽြႏပတ႔သည

လပျပာသန႔သန႕ျဖင ႀက႕ႀက႕ခ ဖယရားရငးလငးေကာလႊားလကရ သည”လ႔ေတာငကဗာဆနဆန ေရးလကပါေသးတယ။

ဒခပပါတန႕အစးရဟာ၊ ရခငေဒသျပနာန႕ပတသကရင ကလသမဂၢအပါအဝငႏငငတကာအသငးအ၀ငးက အေထာက အ

ထား သကေသခငလစြာန႕ ေကာငးစြာ သရထားၿပးျဖစတ စစတပရ႕ ကးလြနသမက မကစမတကာကြယဖ႔ ဆးျဖတလကတ သေဘာ

လ႕ယဆရေတာမာျဖစပါတယ။ တကယေတာ ဒခပပါတဟာ“အမးသားသငျမတေရး” (အမနေတာ စစတပန႕သငျမတေရးလ႔ပ အမား

ကရငးလငးစြာနားလညေနၾကတာပါ) အတြက ဗကအငားန႕ဓားထးခေနျခငးသာျဖစပါတယ။

(၄)

စစအပစဟာ ၂၀၁၁ ခႏစမာ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ေနအမ အကယခပကေန လႊတေပးၿပး၊ လထႀကးက ယၾကည

ေထာကခမႈအခငအမာရေနတ ဒခပက လႊတေတာထ ၀ငလာႏငဖ႕အတြက ျခ၀ငေပါကက နညးနညးျပငျပး ခ႕ေပးခတယ။ စစဗလ

ခပေဟာငး သမၼတႀကးက ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ဖတၾကားၿပး သမၼတအမေတာ ခနးမေဆာငေရ႕ သ႕ဖခင ဗလခပ ေအာငဆနး

ဓာတ ပႀကးေရ႕မာ ေကနပတအၿပးကယစန႕ ႏစကယယဥတြျပးဓာတပရကျပခတယ။ စစအပစ က ျမကျမကကေလး ႏငငေရး အျမတ

ထတသြား ႏငခတယ။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညရ႕ “အမးသားျပနလညသငျမတေရး” အေတြးက အဒအခနကတညးက စခပရတယ။

49

ဒလန႕ ဒခပေခါငးေဆာင ဦးဝငးတငရ႕ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒက ျပငၿပးမ လႊတေတာထဝငေရး က ျငငးပယၿပး လႊတေတာထ

ဝငၿပးမ အေျခခဥပေဒကျပငေရးဆတ ဗဟာကကငသးဖ႔ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညရ႕အရနၾသဇာက မလြနဆနႏငတ ဒခပပါတ ေခါငး

ေဆာငမႈအဖြ႕က ဆးျဖတခတယ။ အဒေနာကပငး ႏငငေရးမးသကမနတငးေတြၾကားမာ ဒခပပါတအတြက သကစြန႔ႀကးပမးရနးကန

ရပတညခၾကတ ပါတေခါငးေဆာငေတြန႕ေကဒါအေတာမားမားလညး ျပနလညကငးပတ ပါတညလာခ အၿပးမာ ပါတရ႕အျပငဘကက

ေရာကကနၾကတာေတြ႕ရတယ။

“ရထားႀကး မားစးမကတညးက ဆကမယဘတာေတြအားလး အလြခညးျဖစမာပ” ဆတ အာဖရကနသတငးစာဆရာ တ

ေယာက ရ႕ စကားလပ၊ ဒခပပါတဟာ ပါတက ျပနလညမတပတငကာ၊ စစအပစရ႕ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒေအာကက ေခါငးလ၀ငၿပး

ေရြးေကာကပြေတြဝငဖ႔ ဆးျဖတကတညးက ႏငငေရးေျခလမးေတြ လြမားခတာပါပ။ ဒါေပမ ဒ မရဏစစရထားႀကးက စးမတာက သ

န႔သ႔ပါတသာမဟတဘ သ႔က ယၾကညေထာကခခတ ျပညသလထႀကးပါ လကပါခရတယ။ ဒါက ေစာေစာကတညးက သျမငတ ႏငင

ေရး ပါတေတြ၊ လမးစတငးရငးသားေခါငးေဆာငအခ႕ အပါအဝင အေတြ႕အႀက ၾကြယဝတ ႏငငေရးပဂၢလေတြက တငးျပညန႔ ျပညသ

လ ထႀကး ရ႕ အကးစးပြားက ေထာကထားၿပး ဒခပပါတန႕ ေခါငးေဆာငက အေလးအနက အၾကျပ ေထာကျပခၾကတယ။ ဒါေပမ ဒ

ခပပါတန႕ ေခါငးေဆာငမႈအဖြ႕က ဒအၾကျပခကေတြကလကမခခပါဘး။ အစးရသကတမး တဝကကးခါနးအခနမာေတာ ျပညသလ

ထေတြ ရငဆင ႀကေတြ႕ေနရတ အတဒကၡေတြဟာ ပမႀကးမား နကရငးလာေနတအတြက ႏငငေရးပါတ အဖြ႕အစညးအခ႕သာမက

တငးျပညရ႕ နား - မကစ ျဖစတ မဒယာေတြကပါ ေဝဖနေထာကျပမႈေတြ တေန႔ တျခား ပမျမငတကလာတယ။ ေစာေစာပငးကေတာ

၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ ေႏာငႀကးန႕ခညေႏာငခထားရတအတြက ျပညသလထ န႕ နားလညစာနာတ တငးရငးသား ႏငငေရး အငအားစ

အခ႕က ဒခပအ စးရအေပၚ သသယအကး ခစားခြငျပထားခၾကတာပါ။ ဒၾကားထက ဒခပက ခညေႏာငထားၿပး ခငးစားေနတ စစ

အပစရ႕ လပရပဆး ေတြကေတာ သတ႕က အာေစးထညခထားရသလ ပြငပြငလငးလငးမေျပာဝဘ စာနာနားလညမႈ ေပးခတသေတြက

ေတာ ရနေထာင စကားဆခတယ။ “ငါမငါ၊ ငါသာလငတတတယ၊ သတယ၊ နားလညတယ၊ မနတယ၊….ငါလခငတ ပသဏၭာန မထြက

တသေတြဟာ ပစပယရမယ၊ ေခမႈနးရမယသေတြ ျဖစတယလ႔ သေဘာထားတပဂၢလေတြ၊ အဖြ႕အစညးေတြဟာ အမးသားေရးစတ

ဓာတ ဖြ႕ၿဖးတးတကေအာင လပေပးႏငမာမဟတပါဘး” လ႔ အျပစတငလကတ ေဒၚေအာင ဆနးစၾကညရ႕စကားကဒေၾကညာခက

မာ ေဖာျပထားတာ ေတြ႕ရတယ။

ဒါအျပင ဒလ တငးျပညန႕ျပညသလထအတြက ေဝဖနေထာကျပခကေတြက အေလးထားစရာမလဘးဆတသေဘာန႕၊“ ျငမး

ခမးေရးညလာခ ၂၁ ပငလ ေအာငျမငေရး၊ ဒမကေရစဖကဒရယျပညေထာငစသစတညေဆာကေရးတ႔က ဦးလညမသန အေကာင အ

ထညေဖာရငး ႀကေတြ႔ရငဆငလကရေသာ ဖအားႏင စနေခၚမႈမားက ျပညသႏငအတ စေပါငးအငအားျဖင ေအာငျမငစြာ ျဖတေကာ

ၾကဖ႔” ေတာင တကတြနးသြားပါေသးတယ။

လကေတြ႕မာေတာ တငးျပညရ႕ဘ႑ာေငြေတြ၊ အကနခၿပး အခနဆြ ကငးပေနတ ၂၁ ရာစပငလဟာ အစးရဆငးဘတ

ေအာကဝငၿပး စစတပက ထငသလအႏငကင ခပကငျခယလယေနတ ဟနျပၿငမးခမးေရးညလာခပါ။ လကေတြ႔မာ ဒခပအစးရဟာ၊

စစ တပန႕တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕ေတြအၾကား ၿငမးခမးေရးေအာငသြယေတာအခနးကပပါတာပါ။ ဒါေၾကာင ဒဟနျပ ၿငမးခမး

ေရးညလာခဟာ ေအာငျမငစရာ အေၾကာငးမျမငပါဘး။ ဒညလာခကေန ဒမကေရစ ဖကဒရယ ျပညေထာငစသစ တညေဆာကေရးဆ

တ အပမကအေကာငအထညေပၚဖ႕ကတာ ပျပးေဝးပါေသးတယ။

၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြမာ ဒခပပါတက လထႀကးက တခနက မေပးခတ အေၾကာငးရငးက တခြနးတညးေျပာရင ဒခပပါတက

ကတေပးထားတအတငး စစတပရ႕ႏငငေရးကတတကငးျဖစတ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒက ျပငၿပး စစသားေတြက အစးရအဖြ႕ထကေရာ၊

လႊတေတာထကပါ ထြကသြားေစဖ႕ဆတေမာလငခကေတြေၾကာငပါ။ အခေတာ စစတပန႕သငျမတေရးကဦးစားေပးၿပး ၂၀၀၈ အေျခခ

ဥပေဒျပငဆငေရးက တျဖညးျဖညးခငး နားခယဖ႕ဒခပအစးရက အခညးႏး ႀကးပမးေနတယ။

အခေတာ စစဗလခပေတြရ႕ၾသဇာက မလြနဆနႏငတအတြက၊ ဒခပအစးရဟာ သတ႔ေမာလငသလ ေဆာငၾကဥးေပးႏငမယ

အလားအလာမရဘးဆတာ ပမသျမငလာၾကပါၿပ။ ေနာကဆးသညးမခႏငေတာတတေန႔ ျပညသလထႀကးဟာ သတ႔ကၾကမၼာက သတ႔

ဖာသာဆးျဖတႏငဖ႕အတြက အနကငးန႔ ရနးကနလႈပရားၾကဖ႔ပ ရပါတယ။ အဒလႈပရားမႈေတြထကပ သတ႔ရ႕ ေခါငးေဆာငအသစေတြ

က ေရြးခယသြားၾကဦးမာပါ။ ျပညသလထမာ ေရြးခယစရာမရလ႔ တညမတဘရား လငးတပနားနား ဆတ အေတြးအေခၚ ဘယတနးက

မ မရခပါဘး။

ၾကးမားၿပး ခကချပငးထနတ ရနးကနမႈေတြန႕အတ ေၾကာငလမေလကားလ ျဖစေပၚတးတကခတသမငးက ျပညသေတြက

သာ ဖနတးခၾကတာပါ။ ကၽြနေတာတ႔ ဗမာျပညသေတြကလညး သတ႔ရ႕ တကယလြတေျမာကေရးေအာငပြက တေန႔မာ မခရယၿပး

သမငးမာ ကမၸညးထးၾကဦးမာပါ။

50

ရငၾကားေစၿပး အစးရျဖစလာတ ဒခပမာ အာဏာက ဟနျပ (အေဆာငအေယာင)ပရၿပး စစ ဗရကရက ဓနရငလတနးစားရ

ေရႊ အး၊ ေငြအးေတြက မထရ မတ ရေတာ ဥပေဒ စးမးေရးက ထထေရာကေရာက မလပႏငသလ စးပြားေရးမာလညး ေရႊအးႀကးရြကၿပး

ကမာၻပတ လက ျဖန တာပ တတႏငပါတယ။ ၿငမးခမးေရးမာလညး ပြစားသာသာဆေတာ အေျခခဥပေဒျပငေရး (ဝါ) စစမနျပညဝတ

ဖကဒရယဒမကေရစ ထေထာငေရးက ေရးေတးေတးေတာင မေမာ မနးႏငဘး။ ႏငငေရး စနစေျပာငးဖ ၊ စးပြားေရး နာလနထဖ

ဆရင အာဏာက အခရာဆတာ ေျပာဖ က မလတာပါ။ အခ ရငၾကားေစ

ေနပက စစအပစဆက အာဏာ တစတတပငးက လကျဖန ေတာငး

ေနတာ။ ဓား တရမး ရမးလပေနတ ဓားျပဆက တကရာပါပစၥညးက

ခြေဝေပးဖ႔ ေခာေတာငးေနတာန႕တပါတယ။ တခါတရမာေတာ႔

ေစာငး ေျမာငး ျပနပကတ နညးန႔လညး ေတာငးတတပါတယ။ အာ

ဏာရငးၿပး ဓနဥစၥာက ထေထာငထားတ စစအပစက ေလာဘျဖတ

ၿပး အာဏာစြန မာ မဟတတာလညး သတ ေျပာစကားေတြန လပ

ရပေတြက သကေသျပေနပါတယ။

ဘယေလာကပ ဟနေဆာငဖးဖ ၿပးစစလပေနၾကေပမယ

ရငၾကားေစေရးဟာ တျဖညးျဖညး န လပခတညးလညး ျဖစလာတယ။

အထးသျဖင တငးရငးသား လကနကကငေတြန စစအပစၾကား၊ ျပညသန

စစအပစ ၾကားမာ ဘယလမ ရငၾကားမေစႏငေတာ

ရငၾကားေစေရးေၾကြးေၾကာရငး ၾကားညပေနတ ဒခပအစးရ အေနမတတ

ရင အခကႀကႏငပါတယ။ မလမၼာ၊ မပါးနပရင၊ ျပညသန အတ ရပတညၿပး ရရေဖာကမထြကရင အထနာႏငပါတယ။

အတအေယာင ရငၾကားေစေရးက မခစြန လႊတရမယအေရးဆတာ အေႏး န႕ အျမန ဘးေပၚသလ ေပၚလာမာ ျဖစတယ။

စစအပစကေတာ အခြငအေရးေပးတနး ျပညသေရာ အတကအခပါ လးပါးပါးေအာင လပေနတာပါ။ စစအပစ လပေနတာေတြက တ

ျခား အေထြအထးမဟတဘး တနျပနေတာလနေရးပါပ။ ဒအေျခခကေန အတကအခအဖြ႕ အစညး မနသမက တေလာကလး

ခတကလာတာပါ။ ဒကေန လပေနတာက ဒခပက ဒခပန တက၊ ဒခပက ျပညသန တက၊ ဒခပက တျခားအတကအခေတြန

တက၊ ဒခပ(ေဒၚစ) က ႏငငတကာန လညတကတာေတြပ။

ဗကပက ဗကပန တက လပခတယ။ ေကာငးသားက ေကာငးသားန တက၊ သဃာက သဃာန တက၊ အလပသမားက အ

လပသမားန တကတာေတြ လပပါတယ။ ဗကပက ဗကပ (ပက) န တကတယ။ လကနကခေတြ၊ သစၥာေဖာကေတြန တကတယ။ အ

ေၾကာငးက တစတက တအတလပဖ လြယလ ၊ အမနန အမားေရာေထြး လးခလ ရလ ၊ နာကြက၊ သာကြကက ပသႏငလ ျဖစတယ။

တငးရငးသား အဖြ အစညးေတြဆလညး ဒလပ အခငးခငး တကေအာငလပတာပါပ။ ဒခပက ဦးတညတကဖ လတအခါ ဒခပက ဒ

ခပ (အပက) န တကတယ။ ေရရညျမပထားတ အေရျခေတြ၊ သတငးေပး၊ ေထာကလမးေရးေတြန တက တယ။ အတကအခက

တကရာမာ နာမညဖက၊ အပပခတာလပသလ ေသးသမ၊ ေပါပကေအာင၊ အဖးမတနေအာငလညး လပေလရတယ။

အခေနာကပငးမာ စစအပစ ကငသးေန တာက ဒမကေရစက ပဖကတာ၊ ဒခပက ပဖကတာ၊ ေဒၚစက တနဖးမေအာင လပ

ေနတာေတြပါ။ ဗလခပေအာငဆနးေတာင ဘယေလာကေပါေပါပပ ျဖစသြားသလ ၾကညပါ။

ရငၾကားေစေရးရ႕

ေနာကကြယမာ

ထြနးေအာငဝငး

51

၂၀၁၀ ေနာကပငး တနျပနေတာလနေရးက ဒခပန သဃာထက အဓက ပစမတထားတာျဖစတယ။ မၾကာေသးခင ႏစမား

အတြငးမာ သဃာသငးကြေအာငလပၿပး သဃာက သဃာန တကတ လပရပေတြက ဘာေတြလ အထးေျပာဖ မလေတာဘး။ သကၤနး

ျခထားတ ေထာကလမးေရးေတြ၊ သတငးေပးေတြ ဘယေလာကမားသလ စစအပစ အသဆး ျဖစပါလမမယ။ ၂၀၀၇ သဃာအကြမႈ

(ေရႊ၀ါေရာငေတာလနေရး) က လကစားေခတာပါ။ ေနာကထပ အလားတအျဖစမး မေပၚထြကလာေအာင စနစတက ဖကဆးပစ

လကတာလညး ျဖစပါတယ။ ဒခပကတကတ တကကြကမာေတာ လထေထာကခမႈမာ ေရာေယာငဝငလးၿပး အေပါစားျဖစေအာင၊

ေသးသမေအာင လပပစလကတာပါ။ ဒခပပါတက လၿပနးႀကကပါတ ျဖစေအာင၊ ဒခပက ေထာကခသေတြဟာ လၿပနးေတြဆတာမး

ျဖစေအာင လပတာပါ။ အေပါစားပါတ၊ အေပါစားႏငငေရးက ဖနတးပေဖာတာပါပ။ အတအေရာေရာ၊ ေကာကအေရာေရာ အေခာင သ

မား တခ႕ေၾကာငလညး ပဖကဖ ပလြယပါတယ။

ဓမၼႏ ရာယလ ဗကပက နာမညဖကခေပမယ လကေတြ မာ သဃာသတတာ၊ ဘရား ေရႊခြာတာ၊ ဘရားသကတးတာ စစအပစ

ပဆတာ သမငးသကေသပါ။ လကနကကင အဖြ အစညးေတြရ အဖြ အစညးတြငး ပဋပကၡက ပႀကးခ ၿပး လသတေကာငေတြ၊ အရငး

အစငးေတြအျဖစ ပေဖာေလရတ စစအပစက သတ အပစတြငးမာ အဖြ လကရငးတာေတြ၊ နပါတ (၁) ေနရာၿမေရး ပခးခငးယဥလာႏင

သ မနသမ ျဖတခဖယရားတာေတြေတာ ဖးၾကဖၾကပါတယ။ အဆးဆးကေတာ လမးေပါငးစ ျပညသေတြက ညဥးဆသတျဖတတလပ

ရပပ။ စစအပစန အတကအခ လကနကကငအဖြ ေတြၾကားက ကြာျခားခကက အဒါပ။ စစအပစက အျပစမ ရဟနးရငလ ျပညသေတြ

က ညဥးဆသတျဖတတ လသတေကာငအပစ စစစစဆတာ ဘယ သမ မျငငးႏငပါဘး။

ဒါေပမ အျပစရတာ ဝနခရမယဆရငေတာင အတကအခက အျပစတဝကခခငးတ လပပလညး ရတယ။ ထငရားတာက ျပည

တြငးစစ ျပနာမာပါ။ ျပညတြငးစစ ရညၾကာေနတာ စစအပစေၾကာငပ။ ဒါေပမ စစတရားခအျဖစ လကနကကင အတကအခေတြန႕

အစးရဆတာေတြကပါ အျပစတဝက ခေစခငတ စစအပစက လကနကကင အဖြ အစညးေတြန႕ အစးရေတြမာလညး အျပစရသလလ

ပေဖာခငတယ။ ဒါအျပင စစအပစရ အဓက ဦးတညခကက လထၾကားမာ အထငမား၊ အျမငမားျဖစေရး၊ ေတြေဝေရး၊ စတဓာတ ပက

ျပားေရး၊ လထအားထားတ အဖြ အစညးေတြအေပၚ လထရ ယၾကညမႈ ေလာကေရးေတြပ။ ဆရယမဒယာေခတမာ ေဖစဘြကက စစ

အပစအတြက လကနကေကာငးတလက ျဖစလာပါတယ။ အာဏာရ၊ ေငြရတ စစအပစက အငတာနကက စတႀကက သးႏငတယ။

ေငြ န အမန န ညႊနၾကားၿပး စတႀကကေမႊေႏာကႏငတ လအငအားလညး သတ မာ ရတယ။ ကယကးစးပြား ကာကြယဖ အ

ေရး လကမေႏးတ သတ အသငးအ၀ငး တခလး ရတယ။

မၾကာေသးခငကပ နယးေယာကတငးမစ သတငးစာက စစအပစရ ေဖစဘြကအေျချပတ စတဓာတစစဆငေရး၊ ဝါဒျဖန ခ

ေရးကြနရကအေၾကာငး ေဖာထတလာတယ။ ေနျပညေတာ အေျခစကၿပး လအငအားရာခသးထားတ ၂၄ နာရပတလး စတဓာတ စစ

ဆငေရး၊ ဆကဘာ စစဆငေရး လပတအေၾကာငး၊ ေဖစဘြက စာမကႏာမးစ ဖနတးၿပး၊ နာမညအတေတြက ရာေထာငခဖနတးၿပး လ

မးေရး၊ ဘာသာေရး မးေမႊးတအေၾကာငး ေဖာထတထားတယ။ ဒါေပမ သတ သတာက လမးေရး ပဋပကၡတခတညးပါ။ စစအပစ လပ

ေနတာက အတကအခ မနသမ၊ အတကအခ အဖြ အစညးမနသမက ဦးတညၿပး စနစတက ထးႏကတာ ျဖစတယ။ ပးသတတာ ျဖစ

တယ။

လမႈကြနရကမာတင စစအပစ လႈပရားတာမဟတဘး။ ပငမမဒယာေတြမာန အဖြ အစညးေတြထမာလညး လျမပၿပး ကစားပါ

တယ။ ႏငငေရးက တကရက ေျဗာငကငတြယတာေတြရသလ ရပရင၊ သဘင၊ ဂတ၊ စာေပ နယပယအစမာ လေမြး၊ ပြထတၿပး လထ

စတ၀ငစားမႈ န ၾသဇာက ဖနတးထေထာငၿပးမ အေျခအေန၊ အခနအခါၾကညၿပး ထးစစဆငတာလညး ရ တယ။ ျခေျပာရရငေတာ စစ

အပစရ တနျပနေတာလနေရး ယႏရားက ကယျပန တယ။ အသြငသဏၭာန အမးမးန အေရအမးမးျခၿပး ေနရာတငးမာ ရေနတယ။

ဆယစႏစေပါငးမားစြာ တညေဆာကထားတ ယႏရားန ေခြးသြားစတေတြပါပ။

ေတာလနေရးေအာငျမငဖ စစအပစရ တနျပနေတာလနေရးက မခတြနးလနရလမမယ။ အဒ လလပရာမာ လႊတေတာ ကယ

စားလယေတြ၊ အစးရအဖြ ဝငေတြန ဒခပေခါငးေဆာငေတြက လထန ပထေတြ ဖ လပါတယ။ အတကအခ အငအားစေတြ၊ မတေဆြ

ေတြ၊ မတဖကအဖြ အစညးေတြန ေသြးစညးဖ လပါတယ။ စစအပစန ရငၾကားေစရငး ျပညသန ကငးကြာ၊ မတဖက အငအားစေတြန

ကငးကြာလာရင စစအပစရ တနျပနထးစစမာ ရႈးမနးေတာင မသလကဘ အရႈးႀကးရႈး ကဆးသြားႏငပါတယ။ ရငၾကားေစေရးရ ေနာက

ကြယမာ စစအပစက ၿငမၿငမေနတာ မဟတဘး။ ရးသားတာ မဟတဘး။

ဘယသပျဖစျဖစ၊ ဘယအဖြ အစညးကပ ျဖစျဖစ စစအပစကေတာ႔ အျပတတကေရး၊ စစႏငေရး၊လကနကခအညခေရး ၊

လကကငတတ အျဖစေျပာငးလေရးပ လပပါလမမယ။ (ထြနးေအာင၀ငး)

52

ျပညတြငးစစျပနာ တကယေျဖရငးႏငဖ႕

ေဆဝင

(၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၈ ရက)

ႏငငေရးေလလာဖးၾကသတငး “စစဟာ ႏငငေရးရ႕ အဆက၊ ႏငငေရးျပနာက ႏငငေရးနညးန႔ ေျဖ႐ငးမရတအခါ စစေရး

နညးန႔ ဆကလက ေျဖရငးၾကျခငးျဖစပါတယ” ဆတ အခကက တးမေခါကမရၾကပါတယ။ ဒါအျပင “ႏငငေရးျပနာက ႏငငေရး

နညးန႔ ေျဖ႐ငးရမယ”ဆတ စကားကလညး အေလးတငးေျပာဆေနၾကတာက ႀကမဖနမားစြာ ဖတ႐ႈၾကားသၾကရၿပးလညး ျဖစပါတယ။

အဒအေျခခသေဘာတရားႏစခက လကေတြ႔ထမာ တငၿပးၾကညလကတအခါ ဒကေန႔အထ မၿပးဆးႏငဘ ႐ညၾကာလက ရ

တ ျပညတြငးစစန႔ ျပညတြငးစစရပစေရး၊ ျပညတြငးၿငမးခမးေရးဆတ ျပနာက အခလ ေတြ႔ျမငၾကရမာျဖစပါတယ။ ထစဥက

(၁၉၄၈ ခႏစဆက) အာဏာရ ဖဆပလလကယာဂဏးအပစးသမားက ႏငငေရးျပနာက ႏငငေရးနညးအရ ေျဖ႐ငးျခငးမျပဘ ဗမာ

ျပညကြနျမနစပါတက လကနကကင အၾကမးဖက ဖမးဆးၿဖခြရာကေန ျပညတြငးစစမး စတင ေတာကေလာငခရတာပါ။ ဒါဟာ “ျဖစ

ရပက - အမန႐ာ” ဆတ နညးန႔ ဆႏၵစြကငးကငးၾကညျမငတ ေတြ႔ျမငရတ သမငးပကတ အခကအလကလညး ျဖစတယ။

ဒလ သမငးရ႕ပကတအခကအလကမနက အပစးသလတနးစားအဆကဆကက နညးမးစန႔ ပပကပနးပကျဖစေအာင သ႐ပ

ဖကခၾကတယ၊ သ႐ပဖကေနၾကဆျဖစတယ။ ေရာငစသပန၊ ေသာငးကနးသ၊ ျပညေထာငစၿဖခြေရး--- စသျဖင ဒအခကကပ (DSA)

အမတစဥ (၆၀) သငတနးဆငးပြ မန႔ခြနးမာ ဗလမငးေအာငလႈင က အခလ လရာဆြေျပာ သြားပါတယ။

[ “ယေန႔အထျဖစပြားလကရသည လကနကကငပဋပကၡမား၏ ဇာစျမစႏင စတငခသည အခနကာလအရ ျပညတြငး လက

နကကင ပဋပကၡမားသည တပမေတာႏငတငးရငးသားလကနကကငမားအၾကား စတငျဖစပြားချခငးမဟတဘ သကဆငရာ အစးရႏင

တငးရငးသားမားအၾကားျဖစပြားချခငးျဖစၿပး မမတ႔တပမေတာအေနျဖင ႏငငေတာႏငအစးရ၏ အခပအျခာ အာဏာက ကာကြယရန

တာဝန႐သည အဖြ႔အစညး ပသစြာ ကာကြယေဆာင႐ြကခရျခငးသာျဖစေၾကာငး”]

သေျပာပမာ ပထမအခကက အရငးချဖစတ “ႏငငေရးျပနာ” က ဖးကြယထားလကၿပ “ျပညတြငး လကနကကင ပဋပကၡ

မား” လ႔ လးေထြးေဝဝါးထားတယ။ ဒတယအခကက “ သကဆငရာအစးရန႔ တငးရငးသားမားအၾကားျဖစပြားချခငး” ဆတ တစတတ

ပငး အခကအလကန႔ (ယခငအပစးသျဖစတ ဖဆပလလကယာဂဏးအပစးသန႔ ဗမာျပညကြနျမနစပါတအပါအဝင တငးရငးသား အ

ဖြ႔အစညးမား) ဘကက အျပစပခၿပး၊ ကယလြတရနးထားတယ။ ဒါအျပင “ႏငငေတာႏငအစးရ၏ အခပအျခာအာဏာက ကာကြယရန

53

တာဝန႐သည အဖြ႔အစညး ပသစြာ ကာကြယေဆာင႐ြကခရျခငးသာျဖစေၾကာငး” လ႔ ဆကာ တဖကသတလပႀကၿပး မဂၤလာယထား

တယ။ စစတပန႔အစးရဟာ တျခားစျဖစတယ၊ စစတပဟာ အစးရ လကေအာကခမဟတဘးလ႔ ထပေျပာတ အဓပၸာယ ထြကပါတယ။

တကယက ျပညတြငး စစစတငျဖစပြားခနက ဖဆပလအစးရန႔ ဗလေနဝငးတ႔ဟာတစညးတလးတညး အႀကတ ဉာဏတေတြ

ျဖစၿပး ဖဆပလကြၿပးေနာကမသာ စစတပဟာ အစးရလကေအာကခမဟတဘးလ႔ အာဏာသမးမႈန႔ ေျဗာငေၾကညာခတာလ႔ ဆႏငပါ

တယ။ဘယေလာက ကေမာကကမႏငလကပါသလ။ ဒါဟာ သမငးရ႕ပကတျဖစရပေတြက လသလေပါကလႊတပစား ေျပာေနေရးေန

တာမးသာ ျဖစပါတယ။

ဒအခကမာေတာ (ကာခပ ဗလမငးေအာငလႈငန႔ ဘးလကဗလလေဆြတ႔ စစအပစၿခေပါက၊ ေဒၚစနေအး တေကာငးတညး

ဆငးေတြဆေတာ သတ႔ စဥးစား ေတြးေခၚပန႔ျပမ ေျပာဆပက တေလသတညး၊ တညတညာတညး ျဖစေနတယ။ ဘးလကဗလလေဆြ

က သ႔ရ႕ ကဗာဆတာထမာ “စစပြက ဖနတးတာ ႏငငေရးသမား” တ)။

အခကအလကအရပ စေျပာပါမယ။

၁။ ထစဥက အစးရ ျဖစတ အာဏာရ ဖဆပလလကယာဂဏးဟာ ၁၉၄၈ ခႏစကေန ၁၉၆၂ ခႏစအထ (၁၄) ႏစခန႔သာ အပ

စးခတာပါ။ အဒအထမာ ၁၉၅၈ ခႏစ စကတငဘာလ (၂၈) ရကကေန ၁၉၅၉ ခႏစ ဧၿပလ (၄) ရကေန႔ အထ ဗလေနဝငး စစအပစက

အကပကင အာဏာသမးထားတ “အမေစာငအစးရ” ကာလက ထညတြကပါ။

၂။ ေ႐ြးေကာကပြနညးန႔ “အာဏာရ” လာတ (ပထစ) အစးရက ဖမးဆးၿပး ထစဥက တညဆဥပေဒျဖစတ ၁၉၄၇ ဖြ႔စညးအပ

ခပ ပအေျခခဥပေဒက စစဖနပန႔နငးေခၿပး အာဏာသမးခတာဘယသေတြလ။

၃။ ၁၉၅၈ မာ ဝတစျပည ဇာတတကခတ “ဗလေနဝငးစစအပစ” ဟာ ၁၉၆၂ မာ အၿပးအျပတ အာဏာသမးပကခတယ မ

ဟတပါလား၊ အဒလ စစအပစအဆကဆကက အာဏာသမးပကထားမႈကာလဟာ ယေန႔အထအပ မဟတပါလား။ ဒါဟာ ၿခင ေဖာျပ

ခကပါ။ ဒအခကထမာ “ေတာလနေရးေကာငစ၊ (မဆလ)၊ (နဝတ- နအဖ)၊ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” စသျဖင စစအပစ အဆကဆကက

အေရခြအမးမးန႔ ဖးကြယလညစားအပစးခတ ကာလေတြပါရေနပါတယ။ အႏစသာရ အရကေတာ ၁၉၆၂ ကေန ယေန႔အထ စစအပစ

က တငးျပညရ႕အာဏာက ဆကလကခပကငထားဆျဖစတယဆတအခကပါ။

အထကပါ အခကအလက ၃ ခေပၚကေန (၁၉၄၈ ခႏစကေန ယေန႔အထ) ျဖတသနးလာတ ျဖတသနးေနဆျဖစတ သမငးျဖစ

စဥက ဆႏၵစြကငးကငးန႔ ၾကညမယဆရင ေအာကပါ အခက ၃ ခကက ႐း႐ငးလြယကစြာ ေကာကခကခႏငမာ ျဖစပါတယ။

- ျပညတြငးစစက အေၾကာငးျပၿပး (ဖႏစေကာငပျပငထက ငါးၾကငးဝမးပဥးသားက ေျမေခြးစားတနညးန႔ အာဏာရ လာတ ) စစတပ

ႀကးတခလးက ခါးပကေဆာငတပသဖြယခပကငလာႏငကာ ႏငငေရးဇာတခေပၚတကလာသ၊

- ျပညတြငးစစက စစအပစ အာဏာတညၿမေရးအတြက ထနးသမးေမြးျမ႐ညၾကာေစခသ၊

- ျပညတြငးစစန႔ ကြယဝခမးသာလာသဟာ အဆကဆကေသာ စစအပစပျဖစတယဆတာ အထငရားျမငေတြ႔ရပါလမမယ။

ခပလကရင-

(ဖဆပလ အစးရလကထက) ဒမကေရစကငးမ အၾကမးဖကဖႏပၿဖခြၿပး ျပညတြငးစစမးက ေမႊးခတယ။ (စစအပစန စစအစး

ရအဆကဆကဟာ စစတပဆတ စစဗရကေရစယႏရားက အသးျပကာ) ျပညေထာငစမၿပကြေရး အေၾကာငးျပလ႔ စစတပက အာ

ဏာ သမးတယ၊ တငးရငးသားစညးလးညညြတေရး အေၾကာငးျပလ႔ ျပညတြငးစစကတးခတယ၊ အခပအျခာအာဏာ အေၾကာငးျပလ႔

အာဏာလကမလႊတေတာဘး။

၂၀၀၈ ဟာ(စစအပစရ အေရးသးပါး - အယတတရား) က ဌာပနာထားတာပါ။

ဒအေပၚကေန တဆငတး ေကာကခကခႏငမာေတြကေတာ ျပညတြငးစစဟာ ႐ညၾကာလတအျပင ပမၿပး ကယျပန႔ လာပါ

တယ။ တငးရငးလမးစတငးလလက စစအပစအပစးသမားက လကနကစြကငေတာလနခၾကပါတယ။ ေတာလနေနၾကဆ ျဖစပါတယ။

၁၉၈၈ ဒမကေရစအေရးေတာပႀကး ျဖစပြားလာၿပးတေနာကမာေတာ ေကာငးသားလငယမားကေန ဦးေဆာငထေထာငတ “ေကာငး

သားတပမေတာ” ဆတာပငေပၚေပါကလာပါတယ။ တငးျပညန႔လထဟာ ေဒသတြငးန႔ ႏငငတကာ အလယမာ ဆငးရမြျပာကသြားရၿပး၊

စစအပစဝင စစဗလခပႀကးမားန႔ မသားစမားကေတာ ဘယေခတဘယကာလန႔မ မတေအာင ထားစရာမရေအာင၊ ဖးကြယလ႔မရ

ေအာင ခမးသာကြယဝလာတ အခကပါ။ လကေတြ႔မာေတာ ကာခပဗလမငးေအာငလႈငေျပာေနသလ “မမတ႔တပမေတာအေနျဖင ႏင

ငေတာႏငအစးရ၏ အခပ အျခာ အာဏာက ကာကြယရန တာဝန႐သည အဖြ႔အစညး ပသစြာ ကာကြယေဆာင႐ြကခရျခငး” ဆတ အ

ခကဟာ အ႐ကကငးမလတ အငမတနေျဗာငကလြနးတ လမညာေျပာဆခကသာျဖစတယဆတာ အလြနရငးလငးျမငသာေစပါတယ။

တပမေတာက တလကကင ေၾကးစားတပအျဖစ အသြငေျပာငးကာ စစအပစအကးစးပြားက ကာကြယဖ႔ ျပညတြငးစစတကခငးေနတာ

ျဖစတယ။

54

စစတပက ခါးပကေဆာငတပသဖြယ လပထားႏငတ စစအပစဟာ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒက စတႀကကေရးဆြ အတညျပလာ

ႏငခၿပး၊ ႏငငေတာန႔ အစးရတ႔က ထငသလ ျခယလယေစစားႏငတ အေနအထားက “၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” မာ ပါရတ “ပဒထးပဒမ

ေတြ” န႔ ပငပငႏငႏင သမးပကရယထားတယ မဟတပါလား။

အပစးသဆကဆကရ႕ ျပညတြငးစစေပၚလစဟာ ျပညသဆန႔ကငေရး၊ ကြနျမနစဆန႕ကငေရး ျဖစပါတယ။ ျပညသ႔ဆႏၵက

ဆန႔ကငေခမႈနးတ စစပြျဖစပါတယ။ လမးေပါငးစျပညသမားရ႕ဆႏၵဟာ ျပညတြငးစစျပနာက ေဆြးေႏြးအေျဖ႐ာဖ႔ ျဖစပါတယ။

ႏငငေရးျပနာက ႏငငေရးနညးန႔ အေျဖရာဖ႔ျဖစပါတယ။ ဒါက အျပတတကေခမႈနးတနညး၊ “ၿငမးခမးေရးအတ”န႔ မားေခၚ ဖထတ

ၿပး အကပကင လကနကခတနညးန႔ အပစးသအဆကဆကက ျပညတြငးစစျပနာက ေျဖရငးခၾကတာပါ။ ဒါေၾကာငလညး “မတ

ရား တစစ” ျဖစတ ျပညတြငးစစဟာ ႐ညၾကာေနခရတာပါ။

အခလညး စစအပစက NCA န႔ အကပကငေနပါတယ။ ဒ႔တာဝနအေရးသးပါး၊ ကာခပရ႕ ၿငမးမ ၆ ရပဆတ ၿမးေတြ၊ ကး

ေတြထက ေခာျမတနညး၊အကပကင ၿခမးေျခာကတနညး ၊ စးပြားေရးစားကြကေပးၿပး မားယအသြငေျပာငးတနညး၊ စစေရးအရ ဝငး

ပတ ထားတနညး စတနညးေပါငးစ လပေဆာငေနပါတယ။ “ (PNO) အသြငေျပာငးျပညသ႔စစဌာေနအဖြ႔ နာယက ဥးေအာငခမးထ န႔

အဖြ႔” က “ကာခပကေလး” ကေရာ၊ ကန႔လန႔ကာေနာကကြယက “ကာခပႀကး”ကပါ အေရးအရာေပးၿပး ေခၚေတြ႔ ေနတာဟာ “အရက၊

ေဆးလပမေသာကဖ႔၊ ကြမးမစားဖ႔၊ ကက မယၾကန႔” လ႔ မာၾကားဖ႔ေလာကတင ဟတဟနမတပါဘး။ ဒခပအစးရန႔ တငးရငးသား လက

နကကငအဖြ႔ေတြက စစအပစက သတ႔ အေနန႔ အခ႕ေသာ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔ေတြအေပၚ ဘယလမးေသတယ၊ ဘယလ

ဖထတအသြငေျပာငးထားသလဆတာက “စျပ” သေဘာန႔ ကြားလးထတေနတာျဖစသလ အျခားတဖကကလညး ဒလမးက အားလး

လကၾကရမယလ႔လညး နမနာအျဖစ ျပသ ေနတာလညး ျဖစမယလ႔ ယဆရပါတယ။

၂၀၀၈ ေျခဥ ႏငငေရးအကပအတညး၊ ၂၁ ပလ ၿငမးခမးေရးအကပအတညး ႏငအတ အေနာကအပစရ႕ဖအားန႔ ICC ကပ

သငေနတ ကာခပကေလးဟာ စစအပစအစဥအဆက ရကသြငးထားခတ ပပသးေနတ အေတြးအေခၚေဟာငးေတြက ဆကလကကး

ကြယေနတနးပ ျဖစပါတယ။

ကာခပဗလမငးေအာငလႈငက (DSA) အမတစဥ (၆၀) သငတနးဆငးပြေျပာဆခကထမာ ဒခပအစးရန႔ တငးရငးသား လက

နကကငအငအားစေတြက ဖအားေပးထားတ အခက ႏစခကကလညး အခလထညေျပာသြားပါတယ။

[“ထာဝရၿငမးခမးေရးရ႐ေအာင ေဆာင႐ြကရာတြင Time Frame ေရးဆြထားရန လေၾကာငး”] ဆလတာသတ႔ စကားေျပာေန

တာအကန႔အသတ႐ေၾကာငး၊ အခနမေ႐ြး တကပြေတြ ျပနျဖစလာႏငမာျဖစေၾကာငးပါ။

[“ႏငငေရးဆငရာ ကတကဝတမားႏငအတ လၿခေရးဆငရာ ျပနလညေပါငးစညးျခငးလပငနးစဥမားကလညး တၿပငတညး

ေဆာင႐ြကရမညျဖစေၾကာငး” ] ႏငငေရးစကားလညးေျပာ၊ လကနကလညးခလ႔ေတာငး ဆတာျဖစပါတယ။

ျပညတြငးစစရပစေရး၊ ျပညတြငးၿငမးခမးေရး တကယရႏငဖ႕ဆရင “စစအပစန႔ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” က အကနအစင ဖက

သမးေရး တ႔က ပပျပငျပင ေဆာငရြကႏငမသာ ျဖစေျမာကလာႏငစရာရပါေၾကာငး။

55

ေနာကဆးေတာ တပခပ မငးေအာငလႈငက NCA လကမတမေရးထးရေသး

တ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႕အစညးမားန႔ ၫႏႈငးေဆြးေႏြးႏငရန၊ စစဆငေရး

မား ရပဆငးတအေနန႔ ေျမာကပငး ၈ ဖြ႕ လႈပရားရာ စစတငး ၅ တငးမာ ၄ လေကာ

(၂၀၁၉ ဧၿပ ၃၀ အထ) အပစအခတရပစေၾကာငး ေၾကညာခကထတျပနလကပါတယ။

ဒါဟာ တ႐တအစးရ ၾကားဝငေဆာင႐ြကမႈေၾကာင ခြနမငးေဆြးေႏြးပြအၿပး ေပၚေပါက

လာတ အေ႐ြ႕ တရပျဖစေၾကာငး သသာပါတယ။

ေၾကညာခကမာ ယခငလ (လကနကကငလမးစဥ စြန႔လႊတေၾကာငး) ေၾက

ညာဖ႔ မေတာငးဆေတာဘး၊။ ေျမာကပငး တငးရငးသား လကနကကင ၃ ဖြ႕ (ကးကန႔၊

တအာနး၊ ရခင) ရ႕ ေၾကညာခကအတငး ( စစေရးနညးလမးမအပ ႏငငေရးနညးလမး

ျဖင) ဆတာကပသးႏႈနးထားတယ။ ဒါအျပင တပခပမ ၆ ခက အစား ၄ ခကပ ေျပာ

လာတယ။ ျပနာအတကဆးျဖစတ အေရးသးပါး န႔ ၂၀၀၈ အတငး ဆတ နပါတ ၆

အခက ထညမေျပာေတာဘး။ (ေလာေလာဆယမေျပာတာပါ၊ စြန႔လႊတလကၿပလ႔ အဓ

ပၸာယမရပါဘး)။

ေနာကထပ အေရးႀကးတအခကက တျပညလးအပစရပတာ မဟတပါဘး။

စစတငး ၅ တငးမာ အခန အကန႔အသတန႔ ရပတာျဖစတယ။ သမၼတ႐းေျပာခြငရ ဦး

ေဇာေ႒းေျပာသလ ရခငမာ ARSA ေၾကာင အပစမရပတာ ဆတာလညး သဘာ၀မက

ပါဘး။ ရခငမာက ယခတေလာ တကပြျဖစပြားေနတာက AA န႔ ျဖစေနတာပါ။

ဗလမငးေအာငလႈင ဖြ႕စညးေပးတ ဒဗလခပႀကး ရာျပည ဦးေဆာငတတပ

ေကာမတက သးျခားအေနအထားက ယထားၿပး၊ ေဒၚစဦးေဆာငတ ၿငမးခမးေရး ေကာ

မရင PC (အစးရ)န႔ လကနကကငအဖြ႕မား ေဆြးေႏြးရာမာ၊ လအပပါက တပက ပါဝင

မညလ႔ ဆထားပါတယ။ ဘယလပါဝငမာလ။ အထကကလား ေအာကကလား ေဘး

တကလား မရငးပါ။ ဒခပန႔ စစအပစ လခြကစားေနေသာလညး ရငၾကားေစေပၚလစ

ေအာကမာ သ႕နညးသ႕ဟနန႔ ဆကသြယေရးလမးေၾကာငးေတြ ရပါလမမယ။

၂၀၂၀ ျပညႏစတြင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမား ၿပးေျမာကဖ႔လညး အခနဇ

ယား ခထားတအေၾကာငး ထပေျပာသြားတယ။ (ဒ ခပေျပာခြငရကလညး ဒလပ ေျပာ

ထားတယ)။ ၂၀၂၀ ဟာ ေ႐ြးေကာကပြႏစဆေတာ အခန သပမကနေတာပါဘး။ ၿငမး

ခမးေရး ရတာ မရတာထား၊ ယာယထြကေပါက ရေရးအတြက ၿငမးခမးေရးန႔ ႏငငေရး

ကစားကြက ထြငရငေတာ အႏရာယမားလပါတယ။

တပခပမငးေအာငလႈင ဆကေျပာသြားတာက(လၿခေရးဆငရာ ျပနလညေပါငး

စညးေရးႏင ျပညေထာငစ သေဘာတစာခပ ခပဆႏငေရး သတမတလပငနးစဥမား

အတငး) ေဆာင႐ြကသြားမယ ဆေတာကာ - ျပညေထာငစ အပစရပ သေဘာတစာခပ

NCA က ၂၀၂၀ အၿပးလကမတထးေရးက တြနးလပၿပး တပျပ ျပငေျပာငးလေရးန႕ ျပည

ေထာငစကစၥက (၂၀၀၈ ေဘာငထက လ႕ေတာ ေျဗာင မေျပာေပမယ) ေနာကတနး ပ႔

လက တ သေဘာပါပ။

တကယက ဗမာျပညႏငငေရးဟာ လမးစေပာက တစဆ႔ deadlock ေနတာပါ။

ႏငငေရး အကပအတညး(၂၀၀၈) ၊ စစေရး အကပအတညး(ၿငမးခမးေရး) ၊ သတမနေရးအကပအတညး(႐ျပနာ) ၊ စးပြားေရး

အကပအတညး (အကယမေျပာေတာ) ဘာတခ မ ေျပလညေရးလမးစမျမင၊ မန႔လးစကကပ ျဖစေနတာပါ။ အခေတာ တ႐တၾကား

ဝငမႈန႔ အေ႐ြ႕တရပ ျဖစေပၚလာပါၿပ။

႐းသားပါ

ၿငမးခမးေရးန႔

မကစားပါန႔

ညေဌးေကာ

56

ဘာအေၾကာငး ေၾကာငပ ေ႐ြ႕ေ႐ြ႕ တစဆ႔ေနတာထက ေ႐ြလားေနတာက ေကာငးပါတယ။ တ႐တပါဝငမႈက ျပငပအေၾကာငး

အခကပါ၊ ကယျပညတြငးေရးျပနာက ကယဘာသာ ေျဖရငးရမာပါ။ ထငဝမျပနာ တငးမာေနတ ကာလမားက (၂၀ ရာစ ကန

ပငး) တ႐တဗလခပႀကးတဦးရ႕ ထငရားတ ေျပာစကားတရပ ရပါတယ။ သေျပာသြားတာက (အခပအျခာအာဏာန႔ ဖြ႕ၿဖးတးတက

ေရးမာ တခကေ႐ြးပါဆရင အခပအျခာအာဏာကပ ေ႐ြးမယ) တ။ ဗမာျပည ဗလခပႀကးမားကေတာ အခပအျခာက အေပါငခကာ

တငးျပညကအမတငခၽြတ ေရာငးစားခၾကပါတယ။

၂၀၀၈ အသကဝငဖ႔န႔ အေနာကအပစ ဒဏခတပတဆ႔မႈက လြတဖ႔အတြက တ႐တက ေၾကာကျပခၾကျပနပါတယ။ ICC ေဘး

သငျပနေတာ တ႐တၾကားဝငမႈအေပၚ စစအပစအာဏာၿမေရး အထငေပၚကေန ၿငမးခမးေရးန႔ ကစားကြကထြငဖ ႔ ႀကျပနတယ။

စစဗလခပႀကးမားက တကတြနးခငတာက ႐းသားပါ၊ စစတနးလားကျပနပါ ။ ၿငမးခမးေရးန႔ ဖြ႕ၿဖးေရး ေခတေရစးက ေရာင

လႊလ႔မရဘး။ ဗမာျပည လမးေပါငးစ ျပညသေတြရ႕ ႏငငေရးႏးၾကားမႈက အထငမေသးပါန႔၊ေရေအးန႔ပကလ႔ မရဘး ဆတာပါပ။

ဗမာျပညမာစစအာဏာရငစနစ တညရေနသမ စစမနတေရရညျငမးခမးေရးလး၀မရႏငဘး

စးပင

ဒဇငဘာ ၂၁ ရကေန႔မာတပမေတာကာကြယေရးဦးစးခပရးကေနပစခတတကခကမႈရပစေရးႏင ထာဝရၿငမးခမးေရး အတြက

ထတျပနခက ဆတာထြကလာတယ။ အဒရကမာပ အစးရ စာနယဇငးအဖြ႕ျဖစတ ျမနမာႏငငသတငးမဒယာေကာငစ အဖြ႕ဝငေတြန႕

ေတြ႕ၿပး ဒေၾကညာခကကထတျပနလကတာလညးျဖစတယ။“အမးသားျပနလညသငျမတေရးႏငျငမးခမးေရးဗဟဌာန (NRPC)ရ႕ ကာ

ခပရးထတျပနခကက ႀကဆေႀကာငး တျပငနကထတျပနေပးခတယ။ ကာခပရးကဒေႀကညာခကက အေသအခာျပငဆငျပးမ ထြက

လာတာပ။

ဒဇငဘာ ၁၂ ရကေန႔က ကးကန႕အဖြ႕ ( MNTJP)၊ပေလာငအဖြ႕ (PSLF)ရခငတပမေတာ (ULA)၊ တ႔က စစေရး ေဆာငရြကမႈ

ေတြ အရင ရပတန႕ၿပး ႏငငေရးနညးလမးန႕ လကရၿငမးခမးေရးျဖစစဥမာ ဆကလကပါဝငသြားမယဆတ ေၾကညာခကက ထတျပန

ခတယ။ ဒ ေၾကညာခကကအေၾကာငးျပၿပးကာခပရးကအခလ တ႕ျပနလကတသေဘာပ။

ေျမာကပငးအေျခစက လကနကကငသးဖြ႕ရ႕ ေၾကညာခကက အဓကအားျဖင တရတႏငငရ႕တြနးအားေၾကာငျဖစတယ။ တ

ရတျပညက ဒလကနကကတငးရငးသားအဖြ႕ေတြကသာမက၊ တဖကက အာဏာရစစဗလခပေတြကလညး တြနးအားေပးေနတာ ျဖစ

တယ။ အေၾကာငးကေတာ တရတက သ႕ႏငငစးပြားဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက တညၿငမတပတ၀နးကငရဖ႔လအပတယ။ အထးသျဖင

သ႕စးပြားေရးလမးေၾကာငးန႕ ထေတြ႕ဆကစပေနတ နယေျမေဒသေတြမာ ျဖစပြားေနတ လကနကကငပဋပကၡေတြက ေျပလညေစခင

57

တယ။ ဒါေၾကာင ဗမာျပညျငမးခမးေရးျဖစစဥမာ အထးသျဖင တရတနယစပမာရတ လကနကကငတငးရငးသားအဖြ႕ေတြန႔ ပတသက

တအပငးမာ ထထဝငဝင ပါဝငပတသကေနတယ။ ဗမာျပည ျငမးခမးေရးျဖစစဥကာလအတြငး တရတထပတနးသတမနေတြ ဗမာျပည

က ကးခညသနးခညန႕အလပမားေနတာ သတငးေတြထမာေတြ႕ေနၾကရတယမဟတလား။

အေၾကာငးရငးခအခကအလက

ဗမာစစတပ ကာခပရးေၾကညာခကထတရတာန႔ပတသကလ႕ တရတျပညရ႕တြနးအားဆတ အေၾကာငးအခကအျပင အျခား

အေၾကာငးအခကေတြလညးရတယ။ ရခငေဒသေျမာကပငးမာစစတပက မြတစလငဘာသာ၀ငေတြအေပၚ အစလက သတျဖတမႈေတြ

လ လအခြငအေရးခးေဖာကကးလြနမႈေတြေၾကာင ကလသမဂၢအပါအဝင ႏငငတကာရ႕ဖအားေပးမႈေတြ ေလာဖ႔ၾကရြယခကလညး ပါ

တယ။ ေနာကတေၾကာငးကေတာ NCA စာခပ သးႏစေျမာကေန႔ အခမးအနားမာ ကာခပ ဗလမငးေအာငလႈငရ႕ အခမးအနား တက

ေရာကတသအားလးက ငါစကားႏြားရေစာကားေမာကားေျပာသြားတမန႕ခြနးစကားေၾကာင NCA လကမတေရးထးထားၿပးတငးရငးသား

လကနကကငအဖြ႔အစညးၾကးအခ႕က သတ႔ရ႕ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥေတြက ျပနဆနးစစသးသပလာၾကကာ၊ ေနာငမာကငးပမယ

ျငမးခမးေရးဆငရာ အစညးအေဝးေတြက တကေရာကႏငဦးမာမဟတဘ ေခတရပဆငးထားမယလ႔ တ႕႔ျပနခၾကတအတြကလညး ျဖစ

တယ။

ဒအေၾကာငးအခကေတြေၾကာင ဗလမငးေအာငလႈငက၊ ထာဝရျငမးခမးေရးက ျပညသေတြရ႕ လကထ အပႏငးပါမယဆတ

သႏၷ႒ာနစကားဆတာက ျပနလညကးကားသးစြၿပး ဒေႀကညာခကက ထတျပနလကတာပါ။ တးတးတတတတ ထြကလာတ အသတခ

လညး ၾကားရပါေသးတယ။ လကရတာ၀နထမးေဆာငဆ စစအရာရ အခ႕န႕ အျငမးစားစစတပအရာရႀကးေတြအၾကားမာလညး၊ အဒ

အခမးအနားမာ ကာခပဆသ ထတေဖၚေျပာဆသြားတ စစအပစရ႕ သေဘာထားေၾကာင ဗမာျပညျငမးခမးေရး ပၿပး အလမးေဝသြား

မာ စးရမၿပး မေကနပတေျပာသဆသအခ႕ပါ။ ဒါဟာ ဟတတယဆရငေတာင အေရးပါတအေၾကာငးအခကေတာ မျဖစေလာကပါဘး။

ဒေၾကညာခကရ႕အႏစသာရက စစအပစရ႕မရးသားမႈန႕ေမာကမာမႈပ။

စစတငး ၅ ခမာ စစဆငေရးနယေျမအလက စစေရးဆငရာလႈပရားမႈေတြက ၄ လေကာေကာ ရပဆငးေပးမယ လ႔ေျပာတယ။

ဒါေပမ တကပြေတြ ဆကတကျဖစေနၿပး၊ ေဒသချပညသစစေျပးဒကၡသညေတြ ရာန႕ခေျပးလႊားေနရတ ရခငေဒသ၊ ခငးေဒသက စစ

တငးေတြေတာ မပါဘး။ ဒေဒသမာ လကနကကငပဋပကၡျဖစေနတာကလညး အာဆာေခၚ ရဟငဂာအဖြ႕ေတြန႕ မဟတဘ အခ ေၾက

ညာခကမာပါတ ရခငတပမေတာန႔ အဓကျဖစေနတာပါ။ ေနာကၿပးသတထားဖ႔က အခနအကန႔အသတန႕ စစဆငေရးရပဆငးမယလ႔ပ

ေျပာတာ။ အပစအခတရပစမယလ႔ လးဝ ေျပာတာမဟတဘး။ ဒါေတာင ႀကတငစညးကမး သတမတခကေတြန႕။

အဒါေတြက ကာခပရ႕ ျငမးခမးေရးမ၀ါဒ (၆) ဆတအထက အေရးအႀကးဆးအခက (၄) ခကအျပင၊ လကနကကင တငးရငး

သားအခငးခငး မတကဖ႔န႕ ေဒသခလထေတြအေပၚအႏငမကငဖ႕ဆၿပး၊ ဆးမထားေသးတယ။ ဒါအျပင အစးရအပခပေရးယႏရား အ

ဆငဆငန႕လမးပနးဆကသြယမႈေတြ မထခကေစဖ႔၊ ဆတာလညး ပါေသးတယ။ ဒၾကတငစညးကမးခကေတြက မလကနာ ရင တပမ

ေတာက လအပသလ တားဆးေဆာငရြကမယလ႔လညး ၿခမးေျခာကထားေသးတယ။

အဒၾကတငစညးကမးသတမတထားခကေတြထက ကာခပမ (၄) ခကဆတာက(က) သေဘာတ စာခပအတငး ကတတည

ရန (ခ) ျငမးခမးေရးသေဘာတညခကမားအေပၚအျမတမထတရန (ဂ) ေဒသချပညသမားအေပၚ ဝနထပဝနပးမျဖစေစရန (ဃ) ႏငင

ေတာကထတျပနထားသည တညဆဥပေဒမားကလကနာရနဆတအခကေတြပ။ စစတပကေတာငးဆတ အဒအခက (၄) ခကက ျပန

လညသးသပၾကညတအခါ သခးကလဟစတယ ဆတ ေရးလႀကးသမေတြ ေျပာတစကားက ျပနသတရမတယ။

စစတပ န႕ EAO ၁၀ ဖြ႕တ႔ သေဘာတခပဆထားတယဆတ စာခပကပၾကည။ ဒစာခပမာပါတ သေဘာတညခကေတြက

ဘယသေတြကအရငဆးခးေဖာကေနတာလဆတာ UPDJC ဆတအစညးအေဝးေတြမာ EAO ေတြဘကက ထြကလာတအသေတြ နား

ေထာငရင သၾကမာပါ။ ဥပမာ၊ ေကအငနယတပမဟာ ၃၊ ၅ ေဒသေတြမာ ႏစဘကသေဘာတထားတ စာခပပါသေဘာထားက ခး

ေဖာကၿပး လမးေဖာကတာ၊ တပစခနးအသစေတြ စြေနတာ ဘယသေတြလ၊ ဘယဘကကလ၊ ေကအငနအယလေအ တပဖြ႕ေတြက

စစေရးအရတ႕ျပနမ ဗလမငးေအာငလႈငစစတပက တစတရာကယရနသတသြားတာမဟတလား။

NCA ထမာပါတ DDR,SSR က အးေအအေတြဘကက တပဖက၊ လကနကခေစတနညးန႕အေကာငအထညေဖာဖ႕ ဘယသ

က ဖအားေပးအျမတထတဖ႔ၾကးပမးေနတာလ။ ျပညသလထအေပၚ ဝနထပဝနပး ျဖစေစရသာမက ေဒသချပညသေတြရ႕ လယယာ

ေျမေတြအဓမၼသမးခတာ၊ ရြာေတြမးရ႕၊ ေဒသခလထရ႕ လယယာေတြဖကဆးခတာဘယသေတြလ။ တငးရငးသားလကနကကင ေတာ

လနေရးသမားေတြဟာ ကယထကအငအားအဆမတနသာလြနတ ရနသက အဆငးရ အပငပနးခ၊ အသကစြန႕ၿပး မမတ႕ရ႕ ျပညသလ

ထေတြ အဖႏပခဘဝေတြက လြတေျမာကဖ႔၊ လမးတငး ႏငငေရး စးပြာေရး၊ လမႈေရး၊ တနးတရပငခြငရရေရး၊ လမးတငး ကယပငျပ

58

႒ာနး ခြငရရေရးဆတယၾကညခကန႕တကပြ၀ငေနၾကတသေတြသာျဖစတယ။ ဒလရနသက ရငဆငရာမာ ရပတညလႈပရားႏငဖ႕ မရမ

ျဖစလအပတ ရကၡာ၊ လကနကခယမး၊ ေဆး၀ါး၊ အဝတအစား အသး အေဆာင စတာေတြအတြက ဝယယျဖညတငးဖ႔ ေဒသခလထဆ

က၊ ရကၡာ၊ေတာလနေရးရနပေငြန႕ အခြနအေကာကေတြက အေျခခလ အပသေလာကသာ ေကာကခခၾကရတယ။

သကဆငရာေဒသခလမးစျပညသေတြကလညး အနမဆးအားျဖင သတ႔အသကအးအမ၊ လယယာေျမေတြက အခနမေရြး

ဒကၡေပးတ အစးရစစတပေတြရ႕ အႏရာယက ကာကြယေပးတ ေတာလနေရးအဖြ႕အစညးေတြက ကညရတအတြက သတ႔အတြက

ဝနထပဝနပးလ႔ သေဘာမထားၾကပါဘး။

စစအပစလ ေဆြးစဥမးဆက စညးစမခမးသာစြာေနထငဖ႕အတြက လကနကအားကးန႔ ျပညသလထဆကေန အဓမၼလယက

ေနၾကတာမဟတပါဘး။

ခပလကရင

ဒေၾကညာခကဟာ ဗမာျပည၊ ျပညသလထေတြလခငတ ၿငမးခမးေရးအတြက စစအပစရ႕ ရးသားတ ကမးလမးခကမး လးဝ

(လးဝ) မဟတဘး။ ဒေၾကညာခကဟာ အဓကအားျဖင တရတျပညရ႕ တြနးအား၊ ႏငငတကာရ႕ဖအား၊ ျငမးခမးေရးျဖစစဥမာပါတ အဓ

ကတငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမားရ႕ စစတပအေပၚ မယၾကညမႈေတြ ပမတးျမငလာမႈေတြေၾကာင ထတျပနလကရတာျဖစ

တယ။ ဒါေပမ`အားနညးလ႔ ျငမးခမးေရးစကားေျပာေနတာမဟတဘး ဆတ ေမာကမာတမာနန႔ အထကစညးယျပး ၾကတငစညးကမး

သတမတခကေတြ၊ ၿခမးေျခာကမႈေတြအျပညန႕ျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ေသခာတာကေတာ ျပညသေတြ လလားေတာငတေနတ ျပည

တြငး ၿငမးခမးေရးအတြက ဘာမေမာလငစရာမရဘးဆတအခကပ။

လြတလပေရးရၿပးေနာက စစတပဟာ အာဏာရလာတ ဖဆပလဆရယလစေခါငးေဆာငေတြဖနတးခတ ျပညတြငးစစန႕ အာ

ဏာရပါတတြငးႏငငေရးအကြအျပမာ အသးခချဖစခတယ။ ေနာကပငးဒစစတပရ႕ ထပပငးစစဗလခပေတြဟာ အာဏာႏငငေရး နယ

ပယမာတစတစ တြငကယလာတယ။ ဝဓရသခငခစေမာငေျပာသလ ဓနရငဒမကေရစေဘာငက ကဥးလာျပး စစေဘာငက ကယလာ

တယ။ ေနာကဆး ၁၉၆၂ ခႏစမာ ဗလေန၀ငးစစအပစရ႕ အျပးအပင အာဏာသမးျခငးကခလကရၿပး ဗမာျပညဟာ အႏစ ၇၀ ေကာ

လာတအထ စစအာဏာရငစနစေအာကက လးလး ကေရာကသြားခရတာ ျဖစတယ။ တနညးေျပာရင စစအာဏာရငစနစဟာ ျပည

တြငးစစထမာ စတငသေႏၶတညၿပး ျပညတြငးစစထမာသာ ရငသနႀကးထြားလာရာက အစြယေတြ၊ခ (ဂ)ေတြ ထြကလာတာျဖစတယ။

ျပညတြငးစစက အေၾကာငးျပၿပး၊ စစဗလခပေတြဟာ အာဏာန႕ ဥစၥာဓနအရငးအႏးေတြ အဆမတန ပငဆငလာၾကကာ ဓနရငစစဗရ

က ရကၾကးေတြျဖစလာၾကတယ။ စစအာဏာရငစနစအေမြဆးက မးဆကလက ဆကခခတစစအပစဟာ သတ႔ရ႕ အာဏာ၊ ဥစၥာဓန

အရငးအႏးေတြန႔ တကရကဆကစပေနတ ျပညတြငးစစက ဘယေတာမအဆးသတမာမဟတပါဘး။

ဒါေၾကာင ျပညတြငးစစမရရင စစအပစမျဖစတညႏငဘး၊ ပသဏၭာနအမးမးန႕စစအစးရေတြလညး မေပၚေပါကႏငဘး။ စစ

အာဏာရငစနစဆတာလညး မရငသနႏငဘး။ တနညးေျပာရင စစအာဏာရငစနစ ရငသနေနသ၍ ဗမာျပညမာ ျပညသလထေတြ လ

လားေတာငတေနတ ျပညတြငးျငမးခမးေရးဆတာ လးဝေမာလငႏငစရာအေၾကာငးမရဘး။

ဒါေၾကာင တငးခစျပညခစ ႏငငေရးအငအားစေတြအေနန႔ အဖႏပခလမးစျပညသလထႀကးကအေျခခၿပး စစအာဏာရငစနစ

အျပးတငခပျငမးေအာင ႏငငေရးဘလပငနးစဥတခက ခမတအေကာငအထညေဖာဖ႔ ၀ငး၀နးႀကးပမးႏငၾကမသာလင ဗမာျပညမာ

စစမနတၿငမးခမးေရးက ရရႏငမာျဖစပါတယ။ ျငမးခမးေရးရမ ဒမကေရစလညး ရငသနလာၿပး အမးသားစညးလးညညြတမႈလညး ရရ

လာႏငစရာရပါတယ။ အဒလ ျငမးခမးေရး၊ ဒမကေရစေရး၊ အမးသားစညးလးညညြတေရး ေတြျပညစမလညး ကၽြနေတာတ႔တငးျပည

ဟာ ေခတမဖြ႕ျဖးတးတကေရးလမးေၾကာငးေပၚက တကလမးႏငမာျဖစပါတယ။

စးပင

59

ေ

ေ

ေမာငသနးျမေ႐ႊ

ဘးသးေတာငရစခနး ၄ ခ က AA က ဝငတကတာခရတအတြက (ကာလအမညမတပတ) တးခ႕ကာလအစညးအေဝး ေခၚတ

အေၾကာငး သမၼတ႐းေျပာခြငရ ဦးေဇာေဌးက သတငးစာရငးလငးပြလပေျပာတယ (၇ ဇႏၷဝါရ ၂၀၁၉)။ သမၶတ၊ အတငပငခ၊ ကာခပ အ

ပါအဝင ကာလ ၁၁ ဦးအျပင တျခား ၆ ဦးတကတယ။ ႏငငတကာဆကဆေရး၊ အပစရပကစၥ၊ ျပညတြငးလၿခေရး၊ AA ၊ နယစပလၿခ

ေရး စတကစၥမား ေဆြးေႏြးတယလ႔ဆတယ။

ဒါဟာ သမၼတဦးဝငးျမငလကထက ပထမဆးေခၚတ တးခ႕ကာလ အစညးအေဝးပါပ။ (၂၁ မတ ၂၀၁၈) မာ ႏတထြကသြားတ

သမၼတဦးထငေကာ လကထကကတညးက ကာလအစညးအေဝး ေခၚဖ႔ အမးမးဖအားေပး ခခရတာပါ။

ပထမအႀကမ ေမာငးေတာ နယျခားေစာင ရစခနး ၃ ခ အတကခရ (၂၀၁၆ ေအာကတဘာ) ၊ ဒတယအႀကမ ကဖအာနန အစ

ရငခစာန႔ တခနတညးလ ဘးသးေတာင ေမာငးေတာ ရစခနး ၄၀ တၿပငတညး အတကခရတယလ႔ဆတ (၂၅ ဩဂတ ၂၀၁၇) ကာလ

ကတညးကပါ။ တတ ဓား ဂငကလ လကလပမငးန႔ မးကးေမာငးပကလကနကကင ရာခတလအပႀကးက (ေရလႈငးစစဆငေရးန႔) ရစ

ခနးမားက ဝငစးၾကတယလ႔ဆတယ။ စစတပက (ေသြးေခာငးစး) ႏမနငးလကတအခါ ကယအမကယရာက ကယဘာသာ မး႐ႈ႕ၿပး

ထြကေျပးသြားၾကတယလ႔လညး ဆတယ။ ဒလန႔ ၇ သနးန႔ ၁ သနးၾကား ဧရာမ နယစပျဖတေကာ ဒကၡသည ေ႐ႊ႕ေျပာငးမႈႀကး ျဖစေပၚ

လာတယ။ ျပနာဟာ ႏငငတကာျပနာအျဖစ ကလစငျမငထက ေရာကရသြားပါၿပ။

ရစခနးေတြ အတကခရလက စစတပကလကတ႔ျပနလက အေရးသးပါးန႔ အမးသားေရးတာဝနအရ ျပညပရနက ကာကြယဖ႔

တပမေတာက ကယတငရငလပလက ဆတ အာေဘာဖနတးေရး လပဇာတႀကးဟာ စစေခါငးေဆာငေတြ ICC ေဘးသငေတာမ ေခတ

ရပနားသြားခပါတယ။

ဒအရငကဆရင (သမၼတ ဦးထငေကာ လကထက) ႀက႕ဖြ႕န႔ အေပါငးပါ ၁၄ ပါတရ႕ ရခငေဒသ စစအပခပေရး ေၾကညာဖ႔န႔

ကာလေခၚဖ႔ ေတာငးဆခက၊ ဘဂၤလကးေကာမႈက ႏမနငးဖ႔ တပမေတာသ႔ ပနၾကားခက၊ မးခစသဃာႏင လပဂၢလအခ႕ရ႕ ဒခပအ

စးရ ႏတထြကေပးေရး ဆႏၵျပမႈမား ဆတာေတြန႔ တပခပကေလးရ႕ အခပအျခာအာဏာက အထပါးမခ မးပြငသြားမယဆတ မန႔ခြနး

ေတြဟာ ဇာတတကထားသလ ထြကေပၚလာတာပါ။ ဒကာလေတြမာပ ၉၆၉ ၊ မဘသ ၊ ဒနေပါကသပတ၊ ေဒါသထြကေနတလအပႀကး၊

စားပြဝငးအပက

ၿငမးခမးေရးျပနာ

60

လကပတန ၊ စြမးအားရင စတာေတြ ေပၚေပါကခတာပါ။ ဦးကနလပႀကခရမႈ (၂၀၁၇ ဇႏၷဝါရ) အပါအဝင လကသညမေပၚတ လသတ

မႈေတြ ေပၚေပါကခတာပါ။

ထစဥက ကာလအစညးအေဝး ေခၚခငးေနတာက ရခငေဒသက စစအပခပေရးေအာက လႊခငးၿပး ၂၀၀၈ ေအာကက စစတပ

အာဏာသမးမႈ စမးသပကြက လပခငတာပါ။ စစတပ(စစအပစ)ရ႕ ကဆငးေနတ ပရပက ျမႇငတငခငတာ ၊ မးခစသရေကာငး ကယ

တငရင အျဖစ လရာဝငခငတာ ျဖစပါတယ။ ဦးထငေကာလကထကမာ ကာလအစား ကာလတပငး အစညးအေဝးပ ေခၚျဖစပါတယ။

စစအပခပေရးအစား မာရယေလာ န႔ စစဆငေရးနယေျမအျဖစသာ အကန႔အသတန႔ ခြငျပခပါတယ။ ေဒၚစန႔ မငးေအာငလႈငအၾကား

ေကာငးေကာငး ရငၾကားမေစရေသးလ႔လညး ျဖစႏငပါတယ။ လႊတေပးလ႔လညး မျဖစဘးေလ။

ဦးသနးစနလကထက အကြလာတ လထတကပြေတြက လမးလႊဖ႔ ကလား- ဗမာ အဓက႐ဏး မးစေမႊးခတယ မဟတလား

(၂၀၁၂)။ တ႐တ-ဗမာ အဓက႐ဏး မးေမႊးခငေပမယ မေမႊးရဘး။ ျမစဆကစၥ ဆငးငတာပလပရတယ။ အေနာကပတဆ႔မႈက လြတဖ႔

တ႐တကေၾကာကျပတယ။

ဒါေတြ ျပနေရးျပေနတာက ေရ႕တေခၚေမၽာၾကညဖ႔ ေနာကတလျပနၾကည ေနရတာပါ။ စစအပစဘာလ ဘယလ သဖ႔ပါ။ ေရ႕

ထြကဝန ဦးေဇာေဌး ဘာဇာတခငးေနသလ ဆနးစစဖ႔ပါ။ ဘးသးေတာင ရစခနး ၄ ခ AA က ဝငတကတာခရေတာမ လြမးခနးန႔ ဇာတ

က စဖြငပါတယ။

ေရ႕မာ ျပညပရန ARSA ကာကြယေနတနး ေနာကကေန ဇကပးသပခရတယ၊AA ေသာငးကနးသေတြရ႕ အၾကမးဖကလပရပ၊

AA ဟာ ARSA န႔ မဟာမတဖြ႕ထားတယ ၊ ဘဂၤလားေဒရစမာ ေျခကတယထားတယ ၊ မးယစကနကးတယ ၊ ေဒသခ ရခငတငးရငး

သားေတြ ဒကၡေရာကတယ၊ မေထာကခၾကန႔ -- ဆတာပါပ။ (ဒါေတြက ဇာတနာျပေနတ ဗလာစကားေတြပါ) စစတပက စစဆငေရး

ေတြရပမယလ႔ ေျပာတ စစတငးေတြထမာ အေနာကပငးတငးမပါဘး။ အာဆာရေနတာေၾကာငလ႔ အေၾကာငးျပတယ။ ဒါေပမ အာဆာန႔

တကတာ မေတြ႔ရဘ ေအေအကသာ ဖတကေနတာ ေတြ႔ရတယ။

(အဓကေျပာခငတ သတငးစကားက) AA က တကရန တပအငအား တးျမႇငသးစြရနႏင လအပပါက ရဟတယာဥသးစြရန

သမၼတ႐းမ ၫႊနၾကားထားတယ ဆတာပါပ။ (ရဟတယာဥက သမၼတ မညႊနၾကားလညး သတ႕ အသးျပခၾကတာပါပ။ မသးပါဘးလ႕ သ

တ႕လမညာတာက လထက ကညကတကညခြေတြ ဓာတပရကၿပး ဖြငခခတယမဟတလား။)

တကယက တပခပကယတင ထြကေျပာတ ၄လေကာအပစရပတ အထမာ ရခငေဒသပါထညမ ျပညစမာပါ။ ခနထားခတာ

ကက မ႐းသားပါဘး။ အေျမႇာကန႔ထၿပး ၿငမးခမးေရးစကား ေျပာလ႔မရေၾကာငး လငဇာအရာရသငတနးေကာငး အေျမႇာကန႔ ထခ

တနးက ျမငေတြ႕ခၿပးပါၿပ။ မးစတဖက ေရမႈတတဖက ႏစခြေပၚလစဟာ စစမနတၿငမးခမးေရးက မေဆာငၾကဥးႏငပါဘး။

ရစခနး ၄ ခ အတကခရလ႔ ေသေၾကဒဏရာရန႔ သ႔ပနးစာရငး ၊ ဆး႐ႈး လကနကခယမးစာရငးတ႔က ၾကညရင ညလ႔ခရတာ

ျဖစေၾကာငး သသာပါတယ။ တကပြက ၂ နာရခြၾကာတယ ဆေတာ စစကက ဘာလ႔မလာတာလ။ (အခနမ မေရာကတာလ႕ ဆငေျခ

တကပါတယ။) ထးစအတငး အေဝးကေန လကနကႀကးန႔ပစ ရဟတယာဥေပၚမ စကေသနတန႔ပစ၊ မေကာငးသထပ ေကာငးသထပ

ေပါ။

ရ (စစတပ) စြမးရည ည႔တ ကစၥမာ ကးကန႔ န႔တကတးကလညး ေျပာသမားပါတယ။ ဒါက အျမတထတၿပး တကစြမးရညျမင

ဖ႔ ဘတဂကတးသးဖ႔ ေရလာေျမာငးေပး လပသေတြရပါတယ။

ဒတေလာကစၥမာ အငကမတာမဟတဘ တမငထးေကြးထားသလား ထငရေလာကေအာင ဇာတနာျပေနတာ ေတြ႔ရပါတယ။

ဒရမႉးမးရနႏငလ ရမးက အနညးစပါ။ဗမာျပည ရယႏရားတခလးက တပခပေအာကမာပါ။ လၿခေရးတာဝနထက လထေပၚ အႏငကင

ဆကေၾကးေကာကေနတ ဖႏပေရးယႏရားပါ။ ရခပဆသကလညး အေရးယခရမာစးလ႔ ေနာကေကာဓားန႔ အထးခရတယလ႔ ေအာ

တယ။ (ဗကပန႔တကၿပး သရဘြ႕ရခတယဆတ ဗလမႉးခပတေယာကကေတာ သမားက ေရ႕ကေန ဓားန႔သြားထးလ႔ ICC တငခရမယ

စာရငးေပါကတထ ပါသြားခၿပးျဖစတယ။ စကားခပ)။

ဗမာျပညလ႕အဖြ႕အစညးရ႕ အဓကပဋပကၡက လမးေပါငးစအဖႏပခ ျပညသမားကတဖက - စစဗ႐ကရကဓနရငလတနးစား

က တဖက ျဖစပြားေနတ ပဋပကၡျဖစတယ။ အဓကေျဖရငးရမယ ျပနာက ႏငငေရးျပနာျဖစတယ။ ဗမာျပညႏငငေရးဟာ ဗမာ

ျပညစးပြားေရး ျပနာ အရပရပရ႕ စစညးေဖာျပခကလညး ျဖစတယ။ ဒါဟာ ဗမာျပညသမငးရ႕ ထးျခားခကလညးျဖစတယ။

ျပညတြငးစစ စစအာဏာရငစနစ န႔ စးပြားေရးမဖြ႕ၿဖးမႈ တဆကတစပတညး ျဖစပါတယ။

ဒထးျခားခကက နားမလညရင ဗမာျပည ျပညတြငးေရးျပနာက နားလညႏငမာ မဟတပါဘး။ ICC ဖအားပျဖစျဖစ BRI

တြနးအားပျဖစျဖစ သမငးန႔ခ ႐နးကနကာ ႏငငေရးႏးၾကားလာေနတ လမးေပါငးစ အဖႏပချပညသမားရ႕ အရငးခအကးစးပြားန႔ လ

61

လားခကျဖစတ (၂၀၀၈ ဖကသမးေရး စစအာဏာရငစနစ ခပၿငမးေရး) က မထခကဖ႔လပါတယ။ ျပညပဖအားတြနးအားေတြဟာ တငး

ျပညန႔ျပညသက ထခကလာရင ဗမာျပညျပညတြငးေရးက စြကဖကရာကပါတယ။ အစးရခငးဆကဆေရး G2G ၊ စးပြားေရးသမားခငး

ဆကဆေရး B2B န႔တင မလေလာကေတာပါဘး၊ ျပညသခငးဆကဆေရး P2P က တးျမႇငဖ႔လပါတယ။

(သန႔ရငးတေရ လတဆတတေလ စမးလနးတေျမ က ေ႐ႊထပန႔မလႏငပါဘး) ဒစကားဟာ တ႐တသမၼတ ရကငဖန ကာဇစစ

တနမာ ေျပာခတ ထငရားတစကားပါ။ သဘာ၀ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဆငရာ ပရစသေဘာတညခကမ အေမရကနႏတထြက

သြားေပမယ တ႐တက ဆကလကရပခထားပါတယ။ ဒအဆက သေဘာတပါတယ။ စစခရနစးပြာေရး က ဗမာျပည အမးသားစးပြား

ေရးက ဖြ႔ျဖးေအာင မစြမးေဆာငႏငဘး။ သယဇာတကနစာသာ သငေစပါတယ။

လကရ ဗမာျပညအေျခအေနက စစမးေတာကေတြ ယမးခးယမးေငြ႕ေတြ လြငျပယသြားေစဖ႔ ျပညတြငးစစျပနာက ႏငင

ေရးနညးန႔ ေျဖရငးရမာပါ။ သကဆငသအားလး စားပြဝငးေပၚ တကေရာကရမာပါ။ ဘယသ႕ကမ ဘာအေၾကာငးန႔မ ခနထားလ႔မရပါ

ဘး။ ႏငငေရးႏးၾကားေနတ ျပညသလထႀကးက ျပညတြငးၿငမးခမးေရးအလက ျမငျမငမားမား လႊငထၿပး ေစာငၾကညေနပါတယ။ ေရ႕

ခရးမာ ေလေျပေလၫႇငးေတြပ ႀကရမယလ႔ မေမၽာလငန႔၊ မနတငးကထနဦးမာပါ။

အဖႏပချပညသမား စညးစညးလးလး ႏးႏးၾကားၾကားရၾကေလာ။

ေမာငသနးျမေ႐ႊ (၉ ဇႏၷဝါရ ၂၀၁၉)

ရေဘာေမာစတနးရ႕ ၁၂၅ ႏစေျမာက

ေမြးေန႔က အထမးအမတျပျခငး

ေအးျမမြနသနး

ဒႏစ ၂၀၁၈ ဒဇငဘာ ၂၆ ရကေန႔ဟာ ရေဘာေမာစတနးရ႕ ၁၂၅

ႏစေျမာကေမြးေန႔ မဂၤလာ အခါသမယျဖစတယ။ ရေဘာေမာစတနးဟာ

ႀကးျမတတ မာကစဝါဒသမားႀကးျဖစသလ ႀကးျမတတ ပစၥညးမလတနးစား

ေတာလနေရးသမား၊ေသနဂၤဗဟာသမားန႔ သေဘာ တရားဆရာႀကးလညး

ျဖစတယ။ သဟာ တ႐တျပညသေတြရ႕ ႀကးျမတတေခါငးေဆာငႀကးန႔ ဆ

ရာႀကးျဖစသလ ကမၻာႏငငအသးသး ရအဖႏပချပညသမားရ႕ ႀကးျမတတ

ေခါငးေဆာငန႔ ဆရာႀကးလညးျဖစကာ ကမၻာအဖႏပခ ျပညသမားရ႕ ႏလး

သားမာ ထာ၀စဥ တညရေနပါလမမယ။

ယငအနးစတဓာတ ေလလာသေတသနျပေရး အသငးအဖြ႔က ဥး

စးကငးပတ ရေဘာေမာစတနး အႏစ ၁၂၀ ေျမာက ေမြးေန႔က အထမးအ

မတျပေဟာေျပာပြမာ ရေဘာလထယရငရ႕ ေဟာေျပာခကက တ႐တျပည ကြနျမနစပါတ ဗဟပါတေကာငးရ႕ (Study Time)

စာေစာငမာ ေဖာျပခတယ။ အဒေဟာေျပာခကက ႀကးျမတတ ေခါငးေဆာငႀကး ရေဘာေမာစတနးရ႔ ၁၂၅ ႏစေျမာက ေမြးေန႔က

အထမးအမတျပ ထတႏတ ဘာသာျပနပါတယ။

62

၁။ ေမာစတနးဟာ တ႐တျပညသမားက ေခါငးေဆာငၿပး တငးျပညရ႕ ကၾကမၼာန႔ အသြငအျပငက အကနအစင ေျပာငးလပစ

လကတ ႀကးျမတတ ပဂၢလတဥးျဖစတယ။ ၁၈၄၀ ဘနးစစပြၿပးတေနာက တ႐တျပညဟာ ကလနတပငး၊ ပေဒသရာဇတပငး လ႔အဖြ႕

အစညးအျဖစ ေျပာငးလသြားတယ။ အမႏငငက ကၽြနမျဖစေအာငန႔ တညတေစလသ ျပညသလထတရပလးဟာ နညးနာရာေဖြ

ေဆာငရြကခၾကတယ။ ခခဆန႔ကင တကပြဝငခၾကတယ။ ပေဒသရာဇ သကဥးဆပငစနစန႔ နယခ႕အငအားစေတြက ျပငးထနစြာ ထး

ႏကတကခကၾကတယ။ ေအာကတဘာ ေတာလနေရးရ႕ အေျမာကသက တ႐တျပညက မာကစလနငဝါဒ ေပးပ႔လကတယ။ မာကစ

လနငဝါဒန႔ တ႐တအလပသမား လႈပရားမႈတ႔ အျပနအလနေပါငးစပမၿပး တ႐တျပညကြနျမနစပါတ ေပၚေပါကလာတယ။ ဒါဟာ တ

႐တျပညမာ မႀကဖးေသးတ ျဖစရပႀကးျဖစတယ။

ရေဘာေမာစတနးဟာ တ႐တကြနျမနစမားက ကယစားျပၿပး မာကစလနငဝါဒရ႕ ေရ႕ေဆာငလမးျပမႈေအာကမာ ပါတတည

ေဆာကေရးန႔ ေတာလနေရး ကနဥးကာလ အေတြ႔အႀကမားက နဂးခပမႈ အေျခခအတျမစေပၚမာ ကယေျပာလတ ျပညသလထက

စညး႐း ေရ႕ေဆာငကာ ဆငးရပငပနးခကာ စးစမးေလလာခလ႔ တ႐တျပညေတာလနေရးရ႕ မနကနတလမးေၾကာငးက ေတြ႔ရခတယ။

ေမာစတနးအေတြးအေခၚက ထေထာငႏငခတယ။ “ေတာငႀကး ၃ လးရ႕ ဖႏပမႈက တြနးလနပစလကၿပး၊ တ႐တျပညသစက ထေထာင

လကပါတယ။ ဒလန႔ ပေဒသရာဇ သကဥးဆပငစနစရ႕ စးမးျခယလယမႈဟာ အကနအစင ခပၿငမးသြားသလ ႏစေပါငး တရာေကာ

ၾကာ တ႐တျပညသေတြ၊ ဖႏပကၽြနျပ ကးေကာအေစာကားခရတ သမငးဟာ လးဝ အဆးသတသြားခတယ။ တ႐တျပညသစ ထ

ေထာငၿပးေနာက အမးသားစးပြားေရးဟာ အရနအဟနေကာငးေကာငးန႔ ျပနလညရငသနလာတယ။ ဆရယလစ ျပျပငေျပာငးလေရး

က ေဆာငရြကကာ ဆရယလစစနစ အေျခခအတျမစက ထေထာငလကတယ။ ဒလန႔ တ႐တျပညသမငးမာ အနက႐ႈငးဆး လမႈျပျပင

ေျပာငးလေရးက ေအာငျမငစြာ အေကာငအထည ေဖာလကၿပး မကေမာကတ႐တျပည ဖြၿဖးတးတကေရး အတြက ေရးဥးလအပခက

ျဖစတ ႏငငေရးန႔ စနစဆငရာ အေျခခအတျမစတ႔က ခမတလကပါတယ။ တဆကတညး ဆရယလစစနစ တညေဆာကေရးမာ

အခကအခန႔ ဆငးရပငပနးမႈ၊ သေဘာတရားေရးအရ အေကြ႕အေကာကတ႔က ရငဆငရငး လကေတြ႔အတြငး စးစမးေလလာမႈမားက

ေဆာငရြကခရတယ။ စးပြားေရး၊ ႏငငေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ သပၸႏငနညးပညာ၊ ႏငငေတာကာကြယေရး၊ ႏငငျခားေရးန႔ ပါတတညေဆာက

ေရး စတ ဘကအသးသးမာ ဧရာမ ေအာငျမငမႈေတြ ရရခပါတယ။ ဒါအျပင သမငးသစကာလ အတြက တ႐တျပညထးျခားခကပါရတ

ဆရယလစစနစ စတငထေထာငေရးအတြက တနဖးရတ အေတြ႔အႀက၊ သေဘာတရားေရးအရ ျပငဆငမႈန႔ ႐ပဝတ အေျခခအတျမစ

က ျဖညဆညးေပးခပါတယ။

အထးသျဖင ေထာကျပလတာကေတာ ယငအနးကာလ ေတာလနေရးတကပြလကေတြ႔အတြငးမာ ရေဘာေမာစတနးက အျမ

ေတ အျဖစထားတ တ႐တျပညကြနျမနစပါတရ႕ ပထမမးဆက ေခါငးေဆာငအစဟာ တစတစန႔ ျဖစတညလာချခငးပါပ။ ဒါဟာ တ

႐တျပည ကြနျမနစပါတ ရငကကလာမႈဆသ႔ တကလမးသြားတ အမတလကၡဏာလညး ျဖစတယ။ ဒေခါငးေဆာငအစဟာ တ႐တ

ျပညေတာလနေရးန႔ တညေဆာကေရးလပငနးရပမားရ႕ ႀက႕ခငတ ေခါငးေဆာငအျမေတ ျဖစတယ။ တ႐တျပညသေတြ ရရခတ

ေအာငျမငမႈအားလးရ႕ အေရးႀကးလတ အာမခခကလညး ျဖစတယ။ တ႐တကြနျမနစပါတက တ႐တျပညသလထက ေခါငးေဆာင

ၿပး ဘယလအႏရာယန႔ စမးသပမႈကမဆ ခႏငရညရေစတ၊ အခကအခန႔ ဆငးရႏြမးပါးမႈအားလးက ရငဆငေကာနငးႏငေစတ ေကာ႐း

မ႑ငလညးျဖစတယ။ ဒါဟာ ကြငးဆကအကဆး ျပနာျဖစတယ။ ႏငငေတာရ႕ကၾကမၼာ၊ ပါတရ႕ကၾကမၼာ၊ ျပညသလထရ႕ကၾကမၼာ

အတြက ဒလေခါငးေဆာင အစတခလအပပါတယလ႔ ရေဘာတန႔ေရာငဖငက အတအလငး ေထာကျပခပါတယ။

တ႐တျပညကြနျမနစပါတရ႕ ႏငငေရးစနစဟာ ဒမကေရစ ဗဟခပကငမႈစနစ ျဖစတယ။ ေခါငးေဆာငမႈအစဟာ အဒစနစရ႕

အျမေတ ျဖစတယ။ ကာလတငးမာ ဒလ ေခါငးေဆာငမႈအစ ရဖ႔လအပပါတယ။ ဒါဟာ ကြနျမနစပါတရ႕ သာလြနခကျဖစတယ။ ဒါဟာ

ပစၥညးမလတနးစား ႏငငေရးပါတတရပအဖ႔ မလြမေသြ ရရမယအခကျဖစတယ။ ဒေခါငးေဆာငမႈအစဆတာ တ႐တျပည ကြနျမနစ

ပါတက တထြငဖနတးခတာျဖစတယ။ ႏငငေရးစနစန႔ ပတသကလ႔ ေကာငးမႈျပခကတခလညး ျဖစတယ။ ဒါက တ႐တကြနျမနစမား

မးဆက တခၿပးတခ ဆကခလာခတာျဖစတယ။

တ႐တေတာလနေရးန႔ တညေဆာကေရး လပငနးရပေတြ ေအာငပြချခငးန႔ ေအာငျမငျခငးဟာ တ႐တျပညသမား ကြနျမနစ

ပါတရ႕ ေခါငးေဆာငမႈေအာကမာ အဆငးရအပငပနးခ စးစမးေလလာမႈ၊ ရရဝဝ ႀကးပမးအားထတမႈရ႕ ရလဒျဖစတယ။ မေရတြကႏင

ေလာကေအာင မားျပားလတ ကြနျမနစေတြ၊ ကဆးသြားခၿပျဖစတ ေတာလနေရး သရေကာငးအာဇာနညမားရ႕ ရရေတာက ေသြးမား၊

အသကမားန႔ လလယရယခရတာျဖစတယ။ ရေဘာေမာစတနးရ႕ မနကနတ ေခါငးေဆာငမႈန႔ ေကာငးမႈျပခကလညး ျဖစတယ။

ႏငငေတာ တညေဆာကၿပးေနာက ပါတရ႔ သမငးျပနာမားန႔ ပတသကလ႔ ဆးျဖတခက-မာ ေဖာျပခသလပါပ။ ကၽြနေတာ

တ႔ဟာ အကး ေဆာငမႈအားလးက ေတာလနေရးရ႕ ေခါငးေဆာငမႈအေပၚ ပခလ႔မသငပါဘး။ ဒါေပမ ေခါငးေဆာငမားရ႕ အေရးႀကးတ

အခနးက႑က ေလာတြကတာမးလညး မလပသငပါဘး။ ပါတရ႕ ထးခၽြနတ ေခါငးေဆာငမႈ အမားအျပားအတြငး ရေဘာေမာစတနး

ဟာ ထပဆးကျဖစပါတယ။ သဟာ တ႐တျပညကြနျမနစပါတန႔ တ႐တျပညသ႔ လြတေျမာကေရးတပမေတာ ထေထာငေရးန႔ ျဖစထြနး

63

တးတကေရးအတြက၊ တ႐တအမးသား ျပညသမား လြတေျမာကေရးအေရးကစၥ ေအာငပြခေရးအတြက၊ တ႐တျပညသ႔သမၼတ ႏငင

ေတာ ထေထာငေရးန႔ တ႐တျပညဆရယလစစနစ အေရးေတာပ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက ဘယလမေခဖကလ႔မရႏငတစြမးေဆာင

ခကမား စကထခပါတယ။

ရေဘာေမာစတနးဟာ တ႐တျပညကြနျမနစပါတရ႕ အေရးပါတ စတငထေထာငခသန႔ ထးခၽြနတ ေခါငးေဆာငျဖစတယ။

ပစၥညးမ လတနးစားအေရအတြက အလြနနညးပါးေပမယ တကပြစြမးအား အလြနးအားေကာငးၿပး လယသမားန႔ အျခား ဓနရငေပါကစ

လတနးစား လဥးေရမားျပားတ ႏငငမာ ကယေျပာလတ လထလကၡဏာေဆာငတ မာကစ၀ါဒရ႕ ပစၥညးမလတနးစား ႏငငေရးပါတ တ

ရပ ထေထာငေရးဟာ အလြနႀကးေလး ခကခတတာ၀နျဖစတယ။ ရေဘာေမာစတနးကယစားျပတ တ႐တကြနျမနစေတြဟာ ဒျပ

နာက ေအာငျမငစြာ ေျဖရငးခတယ။ ရေဘာေမာစတနးဟာ တ႐တကြနျမနစပါတရ႕ ပထအအႀကမ ကြနဂရကက ကယစားလယ ျဖစ

ၿပး ပါတရ႕ အျမေတေခါငးေဆာင အဆငေနရာမာ အႏစ ၄၀ ၾကာ ရပတညခသျဖစတယ။ သက ပါတ တညေဆာကေရးမာ အေတြးအ

ေခၚ တညေဆာကေရးက ထပဆးမာ ထားလကတယ။ ပါတရ႕လကၡဏာ၊ ရညမနးခက၊ လမးညႊနအေတြးအေခၚ၊ စညး႐းေရးမ၊

လပ ဟန၊ စညးမဥးဥပေဒန႔ ေခါငးေဆာငမႈအဆငေနရာစတ အေရးႀကးျပနာမားက နကနကနန ရငးျပခတယ။ ပါတ

တညေဆာကေရး ရ႕ အေရးႀကးလႈပရားမႈ တစတတနးႀကးမာ စညး႐းေခါငးေဆာငမႈက အားျဖညေပးခတယ။ ပါတထေထာငေရးန႔

ဖြ႔ၿဖး တးတကေရးအ တြက တ႐တျပညေတာလနေရး န႔ တညေဆာကေရး လပငနးရပမားအတြငးမာ ပါတရ႕

အျမေတေခါငးေဆာငမႈ အခနးက႑က ျဖစ ထြနးေစခၿပး သဟာ ထးခၽြနတ ေကာငးမႈမားက ျပခတယ။

ရေဘာေမာစတနးဟာ ျပညသ႔လြတေျမာကေရးတပမေတာ စတငထေထာငေရးန႔ ျဖစထြနးတးတကေရးအတြက ေခဖကမရ

ႏငတ စြမးေဆာငခကမားက ထေထာငခပါတယ။ သဟာ ေသနတေျပာငး၀က ႏငငေရးအာဏာထြကတယ ဆတ အေတြးအေခၚက အ

ေစာဆး တငျပခသ ျဖစတယ။ သေခါငးေဆာငတ ေဆာငးဥးေကာကရတခန ပနကနမႈတပဖြ႔ဟာ ကငကနးေတာငေပၚသ႔ တကသြားၿပး

ေကးလကမ ၿမကဝငးဆတ ေတာလနေရးလမးေၾကာငးရ႕ ပထမေျခလမးက စးစမးေလလာခတယ။ သဟာ ႏငငေရးန႔ စစေရး အႏပဋ

ေလာမကစြာ ဆကစပမႈက နကနကနန ရငးျပၿပး ပါတက တပမေတာက အကြငးမေခါငးေဆာငေရး အရငးခမမားက ရငးလငးျပတ

သားစြာ တငျပခတယ။ တဆကတညး ျပညသ႔တပမေတာ၊ ျပညသ႔စစပြရ႕ အေရးႀကးအေတြးအေခၚန႔ ေပာေပာငးဖတလတတ ေသန

ဂဗဟာန႔ စစနညးပရယာယ တစတတနးႀကးကလညး တငျပခတယ။ သဟာ လယသမားေတြက အဓကထား ဖြ႔စညးထားတ ေတာ

လနေရးတပမေတာက ပါတရ႕ ညႊနၾကားမႈက နာခတ ျပညသ႔အကးက ထမးရြကတ၊ ရဝစြာ အတကအခကေတာတ အမးအစားသစ

ျပညသ႔တပမေတာျဖစလာေအာင တညေဆာကခတယ။ အသကထကဆး ကယအားဉာဏအားသးၿပး ဒတပမေတာကေခါငးေဆာင

ညႊနၾကားကာ ပါတန႔ ျပညသကေပးအပလာတ တာဝနအရပရပက ေအာငျမငၿပးေျမာကေအာင ထမးရြကခတယ။

ရေဘာေမာစတနးဟာ တ႐တျပညသစက စတငတညေထာငရာမာ အေရးပါသတေယာကန႔ တ႐တျပည ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး

အတြက အေရးပါတ အတျမစခသျဖစတယ။ သဟာ တ႐တျပညသစထေထာငေရး၊ အသစေပၚထြနးလာတ ႏငငေရးအာဏာသစ ခင

မာေရး၊ အမႏငင တေပါငးတစညးတညးရေရး အေကာငအထညေဖာေဆာငေရးတ႔အတြက၊ ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာန႔ နယေျမ

ၿပးျပညစမႈက ျပတျပတသားသား ကာကြယကာ ဆရယလစစနစရ႕ အေျခခစနစမားက ခမတၿပး စးပြားေရး၊ ႏငငေရး၊ ယဥေကးမႈန႔ ႏင

ငေတာ ကာကြယေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးက တြနးေဆာေပးတယ။ ျပညသလထရ႕ ေနထငစားေသာကမႈဘဝက တးတကေကာငးမြန

လာေအာင ေဆာငရြကေပးၿပး တ႐တျပညရ႕ ႏငငတကာအဆငေနရာ စတ ဘကေတြက ျမႇငတငေပးကာ အားလး ဂဏေရာငေျပာငတ

ေမာကြနးထးေလာကတ ေကာငးမႈေတြက ျပခတယ။

ေမာစတနးရ႕ တသကတာဟာ ျပညသလထရ႕ အရငးခအကးစးပြားက အေကာငအထည ေဖာေဆာငေရးအတြက ရရရငရင

တကပြဝငခၿပး ဥးေဆြးဆျမည စြစြၿမၿမ အပငးပနးခ ႀကးစားေဆာငရြကတ တသကတာျဖစတယ။ သဟာ တေလာကလး ျပညသလထ

ဟာ တကယသရေကာငးျဖစၿပး လ႔အဖြ႔အစညး တးတကေရးက တြနးေဆာေပးတ အရငးခအငအားအျဖစ တေလာကလး ႐ႈျမငခ

တယ။ သဟာ အမားျပညသအတြက အကးေဆာငရြကေပးတ လပငနးတာဝနမား ေဖာေဆာငေရးက ေရ႕ေဆာငေပးၿပး သဟာ ပါတ

ဝင ေကဒါမားက ကယပငႏးၾကားမႈျဖင အမားျပညသ အကးေဆာငရြကသမား ျဖစလာေရးက ေတာငးဆပါတယ။ ဒါဟာ ကြနျမနစ

ပါတန႔ တျခားႏငငေရးပါတတ႔ရ႕ အရငးခကြျပားခကျဖစသလ ကြနျမနစပါတ ေအာငပြချခငးရ႕ အရငးခအေၾကာငးရငးလညး ျဖစ

တယ။ ရေဘာေမာစတနးဟာ လထအျမငန႔ လထလမးစဥက သးသပေဝဖနေဆြးေႏြးမႈမာ အမားဆး၊ အနက႐ႈငးဆးရလၿပး၊ အေကာင

အထည ေဖာေဆာငရာမာလညး အလြနဂ႐တစက ရလပါတယ။ " ျပညသလထအကးက စတေရာကယပါ ထမးေဆာငၾက၊ ျပညသလ

ထ န႔ တမနစကေလးေတာငမ မကငးကြာရ။ အရာရာ ျပညသလထအကးမ အစခေ႐း၊ ဒလဆလ႔ လတဥးတေယာက ဒါမမဟတ အပ

စ တခအကးစးပြားမ အစခေရး မဟတပါဘး။ ျပညသလထက တာဝနခေရးန႔ ပါတရ႕ေခါငးေဆာငဌာနက တာ၀နခေရး တညတညြတ

တညးရမႈ။ ဒါေတြဟာ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ အစခခကမားျဖစတယ" လ႔ သက ရငးလငး ျပတသားစြာ ညႊနျပခပါတယ။ လထလမးစဥဟာ ပါ

တရ႕ အရငးခကတ အလပလမးစဥျဖစတယလ႔ သက အေလးထားဖြငဆခတယ။ စစမးေလ လာမႈမရရင စကားေျပာ ဆခြငမရဘး လ႔

64

စးစမးေလလာေရးန႔ ပတသကလ႔ သက အဆျပလကတယ။ ေတာလနေရးန႔ တညေဆာကေရးအတြငးက အေရးႀကးတ ျပနာေတြ

က ေျဖရငးေရး၊ မနကနတကတ လမးညႊနေပၚလစ ေရးဆြေရးအတြက စးစမးေလလာေရးန႔ ပတသကလ႔ ေကာၾကားတ အစရငခစာ

ေတြ အမားႀကးလညး ေရးထားခပါတယ။ သဟာ ျပညသလထန႔ ႏလးသားခငး ဆကထားၿပး ေခါငးေဆာငေကဒါေတြက ျပညသလထ

ရ႕ကနထတလပေရး၊ လထရ႕အကးစးပြား၊ လထရ႕ အေတြ႔အႀက၊ လထရ႔စတဓာတ၊ လထရ႔ ေနထငမႈဘဝစတ ျပနာေတြက အခန

ျပည ဂ႐စကၾကဖ႔ ေတာငးဆခတယ။ တ႐တျပည ကြနျမနစပါတဟာ ျပညသ႔ဒမကေရစကသာ မခအားထားမယဆရင တ႐တအမး

သားေတြရ႔ ႀကးျမတတ ျပနလညဖြ႔ၿဖးတး တကလာေရးက အေကာငအထညေဖာႏငလမမယလ႔ သယၾကညပါတယ။

ရေဘာေမာစတနးဟာ သ႔တသကတာလး ျပညသလထ အကးစးပြားအတြကသာ ေျပာဆလပကငခလ႔ ကယေျပာလတ ျပည

သလထရ ေထာကခၾကညညမႈ၊ ၾကညညေလးစားမႈန႔ ကြနျမနစပါတန႔ ပတသကလ႔ ယၾကညမႈ၊ ေထာကခမႈေတြ ရရခတာျဖစတယ။

ရေဘာေမာစတနးရ႕တသကတာဟာ တ႐တျပညသမားအတြက မေလာေသာ ဇြသတန႔ လးပနးအားထတခတ ဂဏေရာငေျပာငတ တ

သကတာ ျဖစတယ။ ႀကးျမတတ ေတာလနေရးေခါငးေဆာငတေယာကရ႕ အေျမာအျမငႀကးလတ ႏငငေရးအရ အျမငကယမႈ၊ မယမးမ

ယင ခငမာျပတသားတ ေတာလနေရးယၾကညမႈ၊ ေတာလနေရး အႏပညာက တဖကကမးခတ ကၽြမးကငပငႏငမႈန႔ ထးခၽြနတ ေခါငး

ေဆာငမႈ စြမးရညတ႔က ထတေဖာျပသခတယ။ သ႔ရ႕ ဉာဏပညာ ဗဟသတ၊ အေတြးအေခၚန႔ စတဓာတတ႔က သ႔ရ႕ကမးေပါငး မားစြာ

အတြငး စစညးေဖာျပခတယ။ ပါတေခါငးေဆာငတ ေတာလနေရးန႔ တညေဆာကေရး လကေတြ႔မားအတြငးမာ လညးေပၚလြငလပါ

တယ။ သဟာ ျပနာမားက ႏငငေရးအရ၊ ေသနဂၤဗဟာအရ စဥးစားေတြးေခၚ ေျဖရငးတတပါတယ။ သက ဘယသဟာ ကၽြနေတာ

တ႕ရ႕ရနသ၊ ဘယသဟာ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ မတေဆြဆတာ ေတာလနေရးရ႕ အေရးႀကးဆးျပနာ ျဖစတယလ႔ ညႊနျပခတယ။

မနကနတကတ နညးနာ၊ ေပၚလစနညးပရယာယတ႔က အသးခၿပး တကယစစမနတ မတေဆြမားန႔ စညးလးညညြတကာ တ

ကယ ရနသက တကခကအႏငယတတရမယ။ မမမာ မတေဆြမားႏငသမ မားေအာငလပၿပး ရနသက မတေဆြ နညးႏငသမ နညး

ေအာင လပတတဖ႔ လအပပါတယ။ သဟာ လကေတြ႔မ အစခတတၿပး တကယျဖစရပမ အမနတရားက ရာေဖြကာ တရားဥပေဒသေတြ

က စးစမးေလၿပး ျပနာအမးမးက သျမငနားလည ေျဖရငးတတပါတယ။ သဟာ ေတာလနေရး အကပဆက အခကႀကေနရခက၊

ႏငငေတာတညေဆာကေရး အခကအခန႔ ရငဆငေနရတကာလမးမာေတာင သဟာ ေအာငပြလမးေၾကာငးန႔ အနာဂတက ျမငႏငစြမး

သျဖစတယ။ ေအာငပြေတြန႔ ေအာငျမငမႈေတြ ရရေနတအခကမာလညး တပါတလးက စတထားႏမခၿပး ဆငဆငျခငျခင ရၾကဖ႔၊ မာန

ေထာငလႊားတာေတြ မျပမၾကဖ႔န႔ အဆငးရအပငပနးခ ႀကးပမးတကခကသြားၾကတ႔ လပဟနကပ စြစြၿမၿမထနးသမးသြားၾကဖ႔ကသာ

သတေပးခပါတယ။

သရ႕ နယခ႕သမားန႔ ေဖာကျပနေရးသမား အားလးဟာ စကးကားျဖစတယဆတ ေကာၾကားလတ အကျဖတခကဟာ တ

႐တျပညသလထက အႀကး အကယအားတကေစၿပ ယၾကညခကကျဖစေပၚေစပါတယ။ တ႐တျပည မကေမာကေခတ တကပြဇာတ

ခေပၚမာ သဟာ မေရတြကႏငေလာကေအာင မားျပားလတ ေအာငျမငမႈေတြရေအာင တကပြေတြက ညႊနၾကားခတယ။ သဟာ လက

နကအငအား တပဆငမႈညဖငးေပမယ မမထကလကနကအငအား တပဆငမႈသာလြန ေကာငးမြနသေရာ အေရးသာမႈရေနတ ရနသ

က အႏငတကခလ႔ စစေရးသမငးမာ ျပညတြငးျပညပ ထတလန႔အၾသခရတယ။ တ႐တျပညသစ ထေထာငၿပးေနာကမာလညး သဟာ

ဆရယလစေတာလနေရးန႔ ဆရယလစတညေဆာကေရး ဇာတခေပၚမာ ထကျမကေျပာငေျမာကလတ ျဖစရပအေျမာကအျမားက ေရ႕

ေဆာငညႊနျပခပါတယ။

ပါတရ႕သမငးမာ ပထမအႀကမကြနဂရကကငးပခရာမစလ႔ ေျမယာေတာလနေရး၊ မငေပါငးေထာငခရတ ခရးရညခတကပြ၊ ၈

ႏစတာ ခခေရးစစပြ၊ ရနးဆးေျမာကပငးမာ လညလညစစဆငျခငး၊ တကပြစဥႀကး ၃ ရပမ တ႐တျပညသစ ထေထာငတအထ၊ အဒ

ေနာက အေမရကနနယခ႕ ခခဆန႔ကငေရးန႔ ကးရးယားကညေရးစစပြ၊ ၃ ႏစတာ အမးသားစးပြား ျပနလည ႏးထရငသနလာေရး၊ ျဖစ

ထြနးလာေရး ၁ မးန႔ ၃ မး ျပျပငေျပာငးလေရး (ဆရယလစ စကမႈလပငနး ျဖစထြနးေရး-လယယာလပငနး-လကမႈလပငနး- အရငးရင

စနစရ႕ ကးသနးေရာငးဝယေရးတ႔က ျပျပငေျပာငးလေရး၊ ၁၉၅၃ တရတျပည ကြနျမနစပါတရ႕ အေထြေထြလပငနးစဥ အခပ)၊ ပထမ

အႀကမ ဖြ႔စညးအပခပပ စညးမဥးဥပေဒ၊ အ႒မအႀကမ ကြနဂရကရ႕လမးစဥ၊ အတငးအတာ ႀကးမားလတ စးပြားေရးလပငနးမား ထ

ေထာငေရး၊ ဗး ၂ မးန႔ လလပၿဂဟတတခ၊ တ႐တအေမရကနဆကဆေရး ထေထာငျခငး၊ ကလသမဂၢမာ တ႐တႏငငရ႕ အဆငေနရာ

ျပနလည ရရလာျခငး စတ ျဖစရပမားအားလးမာ ရေဘာေမာစတနးရ႕ အမညက အၿမႏလး သြငးထားရမာျဖစၿပး သ႔ရ႕ ထကျမကတ

ဉာဏပညာန႔ ထကျမကတလပရညကငရညမားဟာ ေပၚလြငလပါတယ။

တကယေတာ ရေဘာေမာစတနးဟာ- မဟာယဥေကးမႈေတာလနေရးမာ ဆးဝါးျပငးထနတ အမားက ကးလြနခတာပါ။ ဒါေပ

မ သ႔ တသကတာအရ ၾကညရင သရ႕ေအာငျမငမႈေတြဟာ ဘယလမေခဖကမရပါဘး။ "ႏငငေတာ ထေထာငၿပးေနာက ပါတရ႕သမငး

ဆငရာျပနာမားန႔ ပတသကတ ဆးျဖတခက" စာတမးမာ "ရေဘာေမာစတနးသာ မရခရင အႀကမေပါငးမားစြာ အကပအတညး

အတြငး ကေရာကခတ တ႐တျပညေတာလနေရးက ကယတငႏငမာ မဟတပါဘး။ သေခါငးေဆာငတ ဗဟေကာမတအဖြ႔သာ မရခရင

65

တပါတလး၊ တႏငငလးက အမးသားအသးသးျပညသလထန႔ ျပညသ႔တပမေတာက တကမနကန ျပတသားတ ႏငငေရး ဥးတညခက

က ရငးလငးစြာ ညႊနျပႏငမာ မဟတပါဘး။ တ႐တျပညကြနျမနစပါတန႔ ျပညသလထဟာ အေမာငထမာ ပမ အခနၾကာျမငစြာ စမးတ

ဝါးဝါးန႔ ျဖတသနးေနရ ႏငပါေသးတယ" လ႔ညႊနျပထားခတယ။

ခပလကရင တ႐တျပညမာ ေမာစတနး ေပၚေပါကလာျခငးဟာ တ႐တျပညကြနျမနစပါတရ႕ ဂဏေရာငေျပာငမႈ ျဖစေစ

တယ၊ တ႐တျပည ဂဏရဖ႔ ျဖစေစတယ။ တ႐တအမးသားမားအတြက ဂဏယဖြယရာျဖစေစပါတယ။

၂။ ေမာစတနးအေတြးအေခၚဟာ ျပညသလထ လြတေျမာကေရး၊ တ႐တျပညဖြၿဖးတးတကေရးက အေကာငအထညေဖာေဆာငေပးတ

အဖးအနဂၣထကတနတ သေဘာတရား ရတနာျဖစတယ။

ရေဘာေမာစတနးဟာ ႀကးျမတတ မာကစဝါဒသေဘာတရား သမားျဖစသလ အဘဓမၼာသမားလညးျဖစတယ။ သဟာ မမ

ကယမမ သေဘာတရားအရ ယၾကညမႈ၊ ယဥေကးမႈအရ ယၾကညမႈ၊ အမးသားအရ ယၾကညမႈမား ရတယ။

ရေဘာေမာစတနးရ႕နာမည တပထားတ ေမာစတနးအေတြးအေခၚဟာ တ႐တျပညကြနျမနစပါတရ႕ စေပါငးဉာဏပညာရ႕ အ

ဆအႏစမား ျဖစတယ။ တ႐တျပည ကြနျမနစပါတရ႕ ထးခၽြနတ ေခါငးေဆာငအေျမာကအျမားဟာ ၎အေတြးအေခၚ ျဖစတညလာ

ေရးန႔ ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေရးအတြက အေရးႀကးတေကာငးမႈမား ေဆာငရြကခၾကတယ။ ရေဘာေမာစတနးကေတာ ၎အေတြးအေခၚ

က အဓကအားျဖင ထေထာငခသျဖစ တယ။

ေမာစတနးအေတြးအေခၚဟာ အတြငးသေဘာ ကြယဝနကဝမးၿပး အခကကက ေလးေလးနကနက ရလတ သပၸနညးက စ

နစျဖစ တယ။ ၎တ႔အနက တ႐တျပညေတာလနေရးရ႕ လကၡဏာ၊ ပစမတ၊ တြနးအားတ႔န႔ ပတသကတသေဘာတရား၊ ေကးလက

က ၿမ႕ဝငး လကနကကငတကပြျဖင ႏငငေရးအာဏာသမးေရး ေတာလနေရးလမးေၾကာငးန႔ ပတသကတ သေဘာတရား၊ ပါတတည

ေဆာကေရး၊ လကနကကငတကပြ၊ ညညြတေရးတပေပါငးစတ႔ဟာ တ႐တျပညေတာလနေရး ေအာငပြရရေရးန႔ ပတသကတ "ျပဒါးရင

၃ လး" ျဖစတယဆတ သေဘာတရား၊ ဒမကေရစသစ ေတာလနေရးန႔ ပတသကတသေဘာတရား၊ ျပညသဒမကေရစ ႏငငေရးအာ

ဏာ ခငမာေရးန႔ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးတ႔န႔ ပတသကတ သေဘာတရား၊ ဆရယလစေတာလနေရးန႔ ပတသကတ သေဘာတရား၊ ျပညသ

တြငး ပဋပကၡက မနကနစြာ ေျဖရငးေရးန႔ ဆရယလစစနစ တညေဆာကေရးအတြငး အေရးႀကးတ ဆကစပမႈမားက ေျဖရငးေရးန႔ ပတ

သကတ သေဘာတရား၊ ကြနျမနစပါတေခါငးေဆာငတ ပါတစပးေပါငးေဆာငရြကေရးန႔ ပတသကတ သေဘာတရား၊ စာေပအႏပညာ

ဟာ "ဘာေၾကာင လေတြ" က အကးေဆာငရမာလ န႔ ပနးေပါငးတရာ ပြငလနးႏငပါေစ၊ ပညာဂဏးတရာ ၿပငဆငႏငပါေစ ဆတာန႔

ပတသကတ သေဘာတရား၊ ေတာလနေရး လပငနးရပမားက ဆကခမယ မးဆကမား ေမြးျမေရး "ၿငမးခမးစြာ တစတစ ကးေျပာငး

ေရး" က တားဆးကာကြယေရးန႔ ပတသကတသေဘာတရား၊ တပကပါတက အကြငးမေခါငးေဆာငေရးက စြစြၿမၿမကငသးၿပး အမးအ

စားသစ ျပညသ႔တပမေတာ တညေဆာကေရးန႔ ပတသကတသေဘာတရား၊ လြတလပ အမအခကငးၿပး ၿငမးခမးစြာ အတ ယဥတြေန

ထငေရး ႏငငျခားဆကဆေရးန႔ ပတသကတသေဘာတရား၊ ေပၚလစန႔ နညးပရယာယဟာ ပါတရ႕ အသကျဖစၿပး ေသနဂၤဗဟာအရ

ရနသက အထငေသးႏငေပမယ နညးပရယာယအရ ရနသက အေလးထားရမယ - "တကရရမယ" ေအာငပြခယရမယ ဆတာန႔ ပတ

သကတသေဘာတရား၊ တကကြဖြယ အေၾကာငးရပ အားလးက ေဖာထတၿပး တျပညလး အမးသားအသးသး ျပညသမားန႔ စညးလး

ညညြတကာ ဆရယလစႏငငေတာ တညေဆာကေရးန႔ ပတသကတ သေဘာတရား၊ မနကနတအေတြးအေခၚ ဘယကလာသလန႔ပတ

သကတသေဘာတရား စသျဖင ေမာရ႕အေတြးအေခၚ အားလးဟာ မာကစလနငဝါဒက ကြယဝ ဖြ႔ၿဖး တးတက ေစခတာျဖစတယ။

တကယျဖစရပမ အမနတရားရာျခငး၊ လထလမးစဥ၊ လြတလပအမခကငးျခငးတ႔ဟာ ေမာစတနးအေတြးအေခၚတရပလး၊ အ

တြငး သေဘာအားလးရ႕ ရပတညခက၊ နညးနာန႔ အျမငတ႔ျဖစပါတယ။ ေမာစတနးအေတြးအေခၚရ႕ ဝညာဥလညး ျဖစပါတယ။ ကမၻာ

ေပၚမာ တနဖးအရဆးက ဘာလ။ မမရ႕ သေဘာတရား၊ မမရ႔ အေတြ႔အႀကဟာ တနဖးအရဆးပါပ။ ေမာစတနး အေတြးအေခၚဟာ တ

႐တျပညေတာလနေရးန႔ တညေဆာကေရး လကေတြ႔ အေတြ႔အႀကမားက သပၸနညးက နဂးခပထားျခငးျဖစတယ။ မာကစဝါဒက တ

႐တျပညလကေတြ႔-ေခတရ႕ ၾကနအငလကၡဏာမားန႕ အျပနအလနေပါငးစပမႈရ႕ အထြကပစၥညးျဖစတယ။ တ႐တအမးသားမားရ႕

ေကာငးမြနတယဥေကးမႈက ဆကခထားျခငးန႔ ျဖစထြနးတးတကလာျခငး ျဖစတယ။ တ႐တျပညသမားရ႕ အနာဂတကၾကမၼာန႔ ပတ

သကတ မမတ႔ရ႕ သေဘာတရားျဖစတယ။

ေမာစတနးအေတြးအေခၚဟာ တ႐တကြနျမနစပါတရ႔ အသက၀ညာဥျဖစတယ။ တ႐တျပညသမားရ႕ လြတေျမာကေရးက အ

ေကာင အထညေဖာေပးတယ။ တ႐တျပညဖြ႔ၿဖးတးတကေရးရ႕ စတဓာတခြနအားလညးျဖစတယ။ ၎မာ ကမၻာအျမငန႔ နညးနာ န

ယ ဆငရာ သေဘာတရားမား ပါ၀ငတယ။ တ႐တျပညလ႔အဖြ႔အစညး ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးတရားေတြန႔ တ႐တျပညကြနျမနစပါတ တည

66

ေဆာကေရး တရားေတြက ေဖာထတတငျပထားတယ။ တ႐တအမးသားမားရ႕ ႀကးျမတတ ျပနလညဖြ႔ၿဖးတးတကလာေရး ဥးတည

ခကက ရငးလငးျပတသားစြာညႊနျပေပးတယ။ ၎ဟာ ကယေျပာလတ ျပညသလထရ႕ အရငးခအကးစးပြားက ကယစားျပတယ။

ဒ အကးစးပြားက အေကာငအထညေဖာေရးအတြက အေတြးအေခၚလကနက ျဖညဆညးေပးတယ။ ၎ဟာ ယဥေကးမႈ အ

ေျခခအတျမစ ကြယဝသလ ခငခတ သေဘာတရား အေျခခအတျမစ၊ ခငၿမတ လကေတြ႔ဆငရာ အေျခခအတျမစမား ပါရတယ။ တ

ရတ အမးသားမားရ႕ ေကာငးမြနတအစဥအလာ ယဥေကးမႈမားဟာ ေမာစတနးအေတြးအေခၚရ႕ ယဥေကးမႈ အေျခခအတျမစ ျဖစသ

လ မာကစလနငဝါဒဟာ ေမာစတနးအေတြးအေခၚရ႕ သေဘာတရား အေျခခအတျမစ ျဖစတယ။ တ႐တျပညကြနျမနစပါတရ႕ ေခါငး

ေဆာငမႈေအာကမာ တ႐တအမးသားမား ဆငႏႊခတ ေတာလနေရးန႔ တညေဆာကေရး လကေတြ႔ေတြဟာ ေမာစတနး အေတြးအေခၚ

ရ႕ လကေတြ႔ အေျခခအတျမစ ျဖစတယ။

အထကပါ ေဖာျပခကမားအရ ကၽြနေတာတ႔ ဗမာျပညလ ဖြ႔ၿဖးမႈ ေနာကကလတ ႏငငမားက ကြနျမနစပါတမားဟာ မာကစ

လနငဝါဒန႔ အတ ေမာစတနးအေတြးအေခၚက သေဘာတရား လမးညႊနအျဖစ အေသအခာ ျပ႒ာနးထားတာျဖစတယ။

မကေမာကကာလ ႏငငတကာအေျခအေနမာ အလြန႐ႈပေထြးလသလ ေသာကေရာကမႈန႔ ဆငးရၿင ျငငမႈေတြကလညး နညး

နညးေလးမ ေလာနညးသြား တာမရပါဘး၊ ဒလ ကမၻာအေျခအေနေအာကမာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတဟာ မာကစလနငဝါဒ ေမာစတနး

အေတြးအေခၚအလက ဆကလကလႊငထထား႐မ တပါး တျခားမရပါ။

ပါတဝငမား၊ ေကဒါမား၊ ရေဘာမားဟာ မမေရာကေနတ အေျခအေနန႔ မနကနစြာ ေပါငးစပကာ မာကစလနင၀ါဒ၊ ေမာစ

တနး အေတြးအေခၚေလလာေရးက တးျမႇငသြားၾကရပါလမမယ။

မာကစလနငဝါဒ၊ ေမာစတနးအေတြးအေခၚ အဓြန႔ရညပါေစ။

ေအးျမမြနသနး ၂၀၁၉၊ ဇနန၀ါရ ၈။

·

အစးရရ႕ ေျမယာေပၚလစဟာ လယသမားေတြအေပၚဖႏပၿပး စစအပ

စ၊ စစဗလခပမား၊ စစတပ၊ ရတပ၊ စစခရနန႕ ေငြရငေၾကးရင လပ

ငနးရငေတြဘကက ရပတေပၚလစလားလ႕ ေမးခြနးထတရပါေတာ

မယ။

ေျမသမးတအမႈေတြ၊ အမၿခေျမသမးတအမႈေတြ ျပနာေပါငးစ ေျပလညေအာင မေျဖရငးႏငေသးတအခနမာ ေျမလြတ၊ ပလပေျမ၊

ေျမရငး ဥပေဒဆတာ ေပၚလာတယ။ ေျမလြတ၊ ပလပေျမ၊ ေျမရငးဥပေဒက ျပညနယေတြမာရတ ေတာငေပၚေန တငးရငးသား ေတာင

ခေမာကေတြက

လစလရႈလကၿပလား

ညစနဝငး

67

သ လယသမားေတြ ဆႏၵျပ ကန႕ကြကေနၾကတအခနမာ ေျမသမးဥပေဒဆၿပး တခါ ထပေပၚလာျပနတယ။ အခ အမးသားညလာခမာ

ဒဥပေဒၾကမးက အတညျပဖ႕ ေဆြးေႏြးၾကေတာမယတ။ ဒဥပေဒၾကမးေရာ ေျမလြတ၊ ပလပေျမ၊ ေျမရငး ဥပေဒတ႕ပါ ေတာငသလယ

သမားေတြနစနာေစၿပး စစအပစ၊ စစဗလခပမား၊ စစတပ၊ ရတပ၊ စစခရနန႕ ေငြရငေၾကးရငလပငနးရငတ႕ပ အကးျပေနတာ ေလလာ

ေတြ႕ရရပါတယ။

ဒဥပေဒေတြအရ ေျမလြတ၊ ပလပေျမ၊ ေျမရငးမနသမ ႏငငေတာပငလ႕ သတမတတယ။ ဓားမဦးခ ေျမပငစနစက ဖကသမး

လကတယ။ ဟတနးက လယသမားဟာ ၃ ႏစဆကတက ခတထြင၊ ထြနယကလပကငလာခရင ေျမပငတယ။ အခဥပေဒအရ လယသ

မားက အႏစ ၃၀ ထြနယကလပကငလာခလညး ဦးပငမေပါကရင လယသမားမပငဘး။ စာေပယဥေကးမႈေရခနနမတ ေတာငသ လယ

သမားေတြရ႕ အားနညးခကက အခြငေကာငးယၿပး မငးေပါကစးေပါက ရးေတြကႏၷားေတြ ေပါကေရာကတ ေငြရငေၾကးရငေတြက အခြင

အေရးေပးလကတာပ။ ရးေတြ ကႏၷားေတြဆက ေငြကနေၾကးကခကာ လာၿပး ေနာကတဆင ေငြကနေၾကးကခကာ ဦးပငအမညစာရငး

ေပါကေအာင မလပႏငတ ေတာငသလယသမားေတြ ေသေပေရာပ။ ေငြရငေၾကးရငေတြကေတာ ေငြေၾကးက လကနကသဖြယ အသး

ျပကာ ရးေတြကႏၷားေတြက နညးအမးမးန႕ ခဥးကပၿပး ရသမ ေျမယာအခြငအေရးေတြ သမးကးယမာကလညး ေသခာေနတယ။

အရငကတညးက ေျမယာေတြက မတရားသမးယခတာေတြ ဧက သနးန႕သနးန႕ခၿပး ရေနခတာပါ။ ဥပမာတခေလာက ေျပာ

ပါဦးမယ။ ပခးရးမဘကမာ သခငသနးထြနးတ႕ မေရာကမအခနကတညးက ေတာငသလယသမားေတြ ဘးစဥေဘာငဆက လပကင

စား ေသာကလာခတ ေျမေတြ ရပါတယ။ ပခးရးမဘကမာ အျမနလမးေဖာကေတာ ေတာငသလယသမားေတြ ဘးစဥေဘာငဆက လပ

ကငစားေသာကလာခတ လမးေဘးဝယာ ေျမကြကေတြက ဗလခပေတြ ခြေဝယခၾကပါတယ။ ဒေတာ လယသမားေတြန႕ ျပနာ

တကပါတယ။ ေနျပညေတာမာလညး အပခပေရးအႀကးအကေတြ စစတပအႀကးအကေတြကလညး ေတာငသလယသမားေတြရ႕ ေျမ

ေတြက ဒလပ မတနတဆေလာေၾကးန႕သမးယ၊ အဓမၼသမးယတာေတြလပခတာပ။ တငးရငသားေတြရ႕ ေတာငတနးေဒသေတြအပါ

ဗမာျပညအႏ႕အျပားမာ ခရနေတြ အဓမၼနညးန႕ သမးယခတ ေျမေတြကလညး ဧက ေထာငေသာငးမက ရေနခတာ အားလးအသပါ။

အခ လယသမားေတြ မပငဘးလ႕ သတ႕ေျပာေနတ ေျမယာအမားစဟာ ၁၉၇၅ ခႏစ ကတညးက လပကငစားေသာကလာခ

ၾက တေျမေတြပါ။ လယသမားဘကက ေျပာရင ထြနယကလပကငစားေသာကလာတာ အႏစ(၂၀) ေကာၿပေပါ။ အဒါေတြ အကနလး

လယသမားမပငဘးေျပာေနတာပါ။ ဒေျမေတြ စစေပါငးဟာ ဧက သနးသနးခၿပး ရေနပါတယ။

ယခ ၂၀၁၇ ေျမသမးဥပေဒၾကမးဆတာ ၁၈၉၄ ခႏစ ကလနေခတ ေျမသမးဥပေဒထကေတာင လယသမားေတြက ထခကနစ

နာေစတ ဥပေဒျဖစေနပါတယ။ ကလနေခတ ၁၈၉၄ ခႏစ ေျမသမးဥပေဒထကပၿပး လယသမားေတြဘကက ရပခတ ဥပေဒျပရမယ

အစား ၁၈၉၄ ေျမသမးဥပေဒထက ပဆးတ ဥပေဒၾကမးက အတညျပဖ႕ လႊတေတာမာ ေဆြးေႏြးၾကပါေတာမယ။

ဒေျမယာဥပေဒဥပေဒၾကမးေတြဟာ အပခပသအျမငဘကကေန ေရးဆြထားတ ဥပေဒေတြ ျဖစပါတယ။ စစဗရကရက အရာ

ရေဟာငး ဥပေဒပညာရငေတြက မြမးမျပငဆင အေရာငတငေပးေနတ ဥပေဒၾကမးပါ။ (အလားတ ေျမသမးဥပေဒၾကမးတခက ျပညထ

ေရးဌာနက သးျခား ျပစေရးဆြေနေသးတယလ႕လညး ၾကားသေနရပါတယ။)လယသမားေတြထ သြားေရာကေလလာတာ၊ လယသမား

ေတြရ႕ ဆႏၵ၊ လယသမားေတြရ႕ နစနာခက၊ လယသမားေတြဘကက တငျပခက စစမးေလလာၿပး ေရးဆြတ ဥပေဒၾကမးမဟတပါဘး။

ေျမသမးမႈေတြမာ အာဏာပငဟာလညး ျပညထေရးဝနႀကးဌာနန႕ ေထြအပဦးစးဌာနတ႕ ျဖစေနပါတယ။ ေျမယာေတြဟာ တပမေတာ

ထနးခပမႈေအာက ေရာကသြားတ သေဘာပါပ။ နာမညဆးန႕ေကာၾကားေနတ ေထြအပဦးစးဌာနန႕ ျပညထေရးဌာနတ႕ရ႕ အာဏာန႕

ဖႏပမႈေအာကမာ လယသမားေတြ ေကာေကာေအာင ခေပေရာပ။

ဒဥပေဒၾကမးမာ ေျမသမးခရတ ေတာငသလယသမားေတြအတြက ေလာေၾကးေငြေပးေရးန႕ပတသကလ႕လညး ရငးရငးလငး

လငး သတသတမတမတ ေဖာျပထားတာ မရပါ။ ၁၈၉၄ ကလနေခတ ေျမသမးဥပေဒ အသကဝငေနဆ ကာလကေတာင ဥပေဒ ေဘး

ခတၿပး ထငသလ လပလာခၾကတာ အခဆ ပဆးၿပေပါ။ ဒ ၂၀၁၇ ေျမယာဥပေဒၾကမးဟာ လယသမားေတြဘကက နစနာခကရမာ

ေတြက အေလးမထားေပမယ ေငြရငေၾကးရငေတြ ဘကကေတာ ေစစပစပစပ အခြငအေရးေပး ေရးဆြထားတာ ေတြ႕ရပါတယ။ ေျမ

သမးကစၥ အျငငးပြားမႈေတြ တရားရးသ႕ေရာကလာၿပး တရားရးက ေျမမသမးသငဘးလ႕ ဆးျဖတရငေတာငမ ေျမသမးသဘကက သမၼ

တထအထ တငျပေလာကထားၿပး အယခခြငေပးထားပါတယ။ ေျမသမးမႈေတြမာ ေထြအပေတြ ဘယသဘကက ရပမယ၊ ျပညထေရး

ဘယသဘကက ရပမယဆတာ ေဗဒငေမးေနစရာ မလပါဘး။ ျပညထေရးဌာနရ႕ အပခပမႈေအာကမာ ေျမသမးခ လယသမားေတြ

ေထာငခခေနရတာ အခထ ရေနဆပါ။ လယသမားေတြက ေျမသမးအမႈေတြမာ ခဘကကခညး ျဖစေနဦးမာပါ။ ေငြမား တရားႏငတ

ေခတႀကးထမာ ေတာငသလယသမားေတြ တရားရႈး ေျမရႈး ျဖစၾကရဦးမာပါပ။သညအထက ေျမသမးသအတြက သ တရားရႈးရငေတာင

သမၼတထ အယခခြငေပးထားေသးတယဆေတာ ေတာငသလယသမားေတြမာ မကရညန႕ မကခြကသာ အေဖာျပဖ႕ ရေတာမာပါ။

68

လယလပသ လယပငေရး၊ လကငတလယ လကမလြတေရး၊ မလလကငတန႔ လကရလပကငသ အျငငးပြားရင - ႏစဖက

လယသမားခငး အျပနအလန ေထာကထားကာ ေစစပေျဖရငးေရး၊ ဆတာေတြက ေျမယာျပျပငေျပာငးလေရး (ေျမယာေတာလနေရး)

ေပၚလစတရပ (ဥပေဒတရပ) အျဖစ ပပျပငျပင ခမတဖ႕ဆတာ ခရးေဝးေနတနးပါ၊ အေကာငအထည ေဖာမယေကဒါအပါအဝင ေကး

လက အပခပေရးယႏရား ခငမာေတာငတငးေရး န႔ ေပၚလစအာမခေရးတ႕က စနစတက မပးေထာင မတညေဆာကဘ ေျမယာ ျပ

ျပငေျပာငးလေရးလပလ႕မရသလ လယသမားေတြရ႕ ေျမယာျပနာကလညး မနကနေအာင ေျဖရငးေပးႏငမာ မဟတပါဘး။

- ေခတအဆကဆက မတရားသမးခတ ေျမယာမားအျပင ေနာကသမးမယ ေျမယာမားအတြကပါ တရားဝငေအာင လမးခငး

ေပးထားတ ေျမယာဥပေဒသာ ျဖစပါတယ။ မဆလေခတ စစဗရကရက ႏငငေတာေျမရငစနစမ ၂၀၀၈ ေအာက စစဗရကရက ပဂၢလ

ကေျမရငၾကးစနစသ ေျပာငးလရာမာ တရားဝငျဖစေအာင ေဖာကျပနတ ေျမယာဥပေဒမားန႔ ေကာေထာကေနာကခ ျပျခငးသာ ျဖစပါ

တယ။

ဒ ၂၀၁၇ ဥပေဒၾကမးက လႊတေတာမာ ေဆြးေႏြးရင လႊတေတာက ေမးရမာက ခငဗားတ႕ ခေမာကေတြမေပးလ႕ လႊတေတာ

မာ အခလ တကခြငရလာၾကတာမဟတလား။

ေကးဇးရငခေမာကေတြက ေမၿပလား-လစလရႈလကၿပလား-ဆတာပါပ။ တျပညလးက ေတာငသလယသမားေတြအေနန႕က

ေတာ ဒဥပေဒၾကမးေတြက လႊတေတာက အတညမျပေသးမ ဆန႕ကငကန႕ကြက ေတာငးဆ တကပြဝငသြားၾကဖ႕ လပါတယ။ အ

ကယ၍ လႊတေတာက ဒဥပေဒၾကမးေတြက အတညျပလကမယဆရငေတာ တကပြက အရနအ ဟနျမငၿပး တဆငတး ဆန႕ကငကန႕

ကြကဖ႕နညးလမးမတပါး တျခားမရေတာပါ။

ဗငနဇြလားလထန႔

ဗငနဇြလားအာဏာလြနပြ

ျမစမးေအး

မႏစက (ေမ၂၀၁၈) ကငးပတ

ဗငနဇြလား သမၼတေရြးေကာကပြမာ ျပနလညအႏငရလာၿပး (ဇႏၷဝါရ ၁၀၊ ၂၀၁၉)မာ ကမး သစၥာကနဆတ လကဝယမးသမၼတ မကဒ႐

Nicolas Maduro က၊ လကယာ ယမးအတကအခ ေခါငးေဆာငလညးျဖစ အမးသား လႊတေတာ ဥက႒လညးျဖစတ ဂဒ Juan Guaido

က အသအမတမျပဘ၊ ကယကယကယ သမၼတအျဖစ ေၾကညာတယ ( ဇႏၷ၀ါရ

၂၃၊ ၂၀၁၉)။

အဒေန႔မာပ အေမရကနသမၼတ ထရမက အတကအခေခါငးေဆာင ဂဒက ၾကားျဖတ သမၼတအျဖစ အသအမတျပေၾကာငး

ေၾကညာတယ။ တၿပငတညးမာပ အေမရကန ေတာငပငးစစနယ စစဥးစးခပေဖာလာ Craig Faller က အေမရကန စစဘကအေနႏင

လအပရင အေမရကန လပဂၢလႏငသတမနမားက ကာကြယရနအသငလ႕ ေၾကညာတယ။ ဗငနဇြလားန႔ အေမရကန အျပနအလန သ

တမနမား ႏငထတၾကတယ။

69

ဒအရင ႏစမားစြာကတညးက အေမရကနက ဗငနဇြလား လပဂၢလန႔ အဖြ႔အစညး ၂၃ ခတ႔အေပၚ ဒဏခတပတဆ႔မႈမား လပ

ထားခ႔ၿပး ျဖစတယ။ ဒလန႔ ဗငနဇြလား ႏငငေရးအကပအတညး တမဟတခငး ႀကးထြားလာတယ။

ႏစဖက လထေထာကခပြ အငအားျပပြေတြ အၿပငအဆငလပၾကတယ။ အေမရကနထမ လသားခငး စာနာမႈအက ေပးပ႔

တယ ဆတ႔ အဖြ႔မားက အတကအခက ဖတေခၚေပမယ အစးရက ကလဘယာနယစပမာ ပတဆ႔ ထားတယ။ အေမရကနက လသား

ခငးစာနာမႈအက ေပးဖ႔ အေၾကာငးျပေနေသာလညး ၊ တဖကက ဗငနဇြလား ႏငငေတာပင ေရနကမၸဏ PDVSA ရ႕ရပငခြင Assets အ

ေမရကနေဒၚလာ ၇ ဘလယက ခထားတယ။ အဂၤလနဘဏ Bank of England က ဗငနဇြလား ရ႕ စေပၚေငြ ေဒၚလာ ၁.၂ ဘလယ က

ျပနထတခြငမေပးဘး။

- မကဒရ က အတကအခန႔ ေဆြေႏြးဖ႔ ကမးလမးတာက မကဆက၊ ဥရေဂြး၊ ပတရဟနးမငးႀကး န ကလသမဂၢက ေထာကခ

ေသာလညး ဂဒ က ပယခထားတယ။ တရတ၊ ရရား၊ ကးဘား၊ မကစက၊ တရက၊ အရန တ႔က မကဒရဘကက အခငအမာ ရပတည

ေနတယ။

ထပတနး ဗလခပႀကးတဥးန႔ အစတအပငးတခ႕ ဘကေျပာငးမႈ ရေသာလညး စစတပက မက ဒ႐အစးရက ေထာကခေန

တယ။ စပန၊ အတလ၊ ေပၚတဂ၊ ဆြဒင၊ ဂာမန၊ ျပငသစ၊ နယသာလန၊ ၿဗတန န႔ ဥ႐ေဂြး၊ ေကာစကာရကာ၊ အေကြေဒါ တ႔ပါဝငတ (မက

စက၊ ဘလဗးယား - မပါ) ဥေရာပန႔ လကတငအေမရက ၁၃ ႏငငစဖြ႕ထားတ International Contact Group က သမၼတေရြးေကာကပြ

ျပနလပဖ႔န႔ ေစစပညႇႏႈငးဖ႔ ထတျပနတယ။ သမၼတမကဒ႐က ေရြးေကာကပြျပနလပဖ႔က ပယခေသာလညး ေစစပညႏႈငးဖ႔က လလား

ေၾကာငး တ႔ျပနတယ။

ကြယဝတ ေရနသကေၾကာင အေမရကနက ဆရယလစသမၼတ မကဒ႐က ဖယရားကာ လကယာယမးအတကအခ ဂဒက

အားေပးအားေျမႇာက ျပတာျဖစေၾကာငး ေဝဖနေနၾကေသာလညး၊ ဒါဟာ ျမငသာ တအခက ျဖစၿပး ဒအခကတခတညးေၾကာင မဟတ

ဘးလ႔လညး ဆတယ။ အေမရကနရ ေနာကေဖးၿခ အျဖစ သတမတထားတ လကတငအေမရကက (ကလနျပထားတ) မြန႐းဝါဒ

Monroe Doctrine (1823) က ျပန အသကသြငးခငတာ လ႔လညး ဆတယ။

ကလလၿခေရးေကာငစ UNSC မာ အေမရကနန႔အေနာကအပစက အဆျပခကမၾကမး တငသြငးဖ႔ ျပငဆငေနတယ။ လသား

ခငးဆငရာ ေထာကပ ကညေရးအဖြ႔ ဝငခြငျပဖ႔န႔ သမၼတေရြးေကာကပြ ျပနလပဖ တ႔ ပါဝငတယ။ လသားခငးဆငရာ ေထာကပကညမႈ

ဆတာ ဗငနဇြလား ျပညတြငးဖႏပမႈေတြ ျပငးထနကာ မတည မၿငမျဖစေနေၾကာငး အာေဘာဖနတးၿပး၊ စစေရးအရ စြကဖကဖ႔ အေမရ

ကနက ျပငဆငတ ကးေကာေရး ေျခလမးအျဖစ သမၼတ မကဒ႐က ပယခထားတယ။

႐ရားက တနျပန အဆတငသြငးဖ႔ ရၿပး တရားဝငအစးရ တရပက စစအငအားသးၿပး ဖယရားရင အႀကးအကယ မားမယလ႕

သတေပးတယ။ ႏစဖက ေတြ႔ဆေဆြးေႏြး အေျဖရာဖ႔ တကတြနးတယ။ တ႐တက ျပညပစြကဖကမႈ အထးသျဖင စစေရးစြကဖကမႈက

ဆန႔ကငေၾကာငး၊ ဗငနဇြလား ျပညတြငးေရး ျပနာက ဗငနဇြလား ျပညသမားသာ ဆးျဖတရမာျဖစေၾကာငး၊ သကဆငရာပါတမားက

လထရေရြးခယမႈက ေလးစားဖ႔န႔ ၿငမးခမးစြာ ေဆြးေႏြးအေျဖရာဖ႔ တကတြနးေၾကာငး ေျပာတယ။

၂၁ရာစ နညးပညာေတာလနေရးန႔ ကမၻာမႈေခတမာ မြန႐းဝါဒဆတာ ေခတမမေတာပါဘး။ (ဆပါဝါ အက) အေမရကနဟာ

စစတပအာဏာသမးမႈ လပႀကသတျဖတမႈ လ႔အခြငအေရးဗနးျပၿပး စ စေရးအရ စြကဖကမႈဆတာေတြန႔ မငးေျပာငးမငးလႊ Regime

Change နယခ႕လကသစ ေပၚလစက မစြန႔ လႊတေသးပါဘး။

ဗငနဇြလားစးပြားေရး ၿပပကမႈ ဆတာဟာလညး (ဘယအစးရပတကတက) အေျခခလတနးစားေတြရ ဘဝလြတေျမာကေရးန႔

ထတလပေရးစြမးအားစ ဖြ႕ၿဖးတးတကေအာင မလပႏငရင ဘယလစးပြားေရး ျပျပင ေျပာငးလမႈမ ေအာငျမငမာမဟတပါဘး။ အကင

ပက ျခစားေနတ ခ႐နအရငးရငစနစက အျမစျပတေအာင မတကႏငရင တငးျပညမာ ဆငးရခမးသာ ကြာဟမႈ ဆက ႀကးထြားေနဥးမာ

ျဖစပါတယ။ ဘတဂက ဝငေငြရ ၉၆%ဟာ ေရနေရာငးရေငြေပၚ အေျချပထားရတ သယဇာတကနစာ သငေနတ တေခာငးေထာက စး

ပြားေရးဟာ၂၀၀၈ စးပြားေရးကပေနာကပငး ေရနက အကန႔အသတမ တးထတေသာလညး ေရနေစးက ေငြေစးက စးပြားေရးက ႏငင

ေရး မတညၿငမျဖစကာ ျပနာေပါငးစ ျဖစေပၚလာပါေတာတယ။

ဗငနဇြလားဟာ ျပညပစြကဖကမႈႏငအတ တညၿငမမႈပကျပားကာ လစဗားန ဆးရးယားလ အေမရကနန႔ အေနာကအပစရ႕

ကယစားျပစစေရး Proxy War စြကဖကမႈေအာကမာ ျပညတြငးစစန႔အတ ကဆးႏငင Failed State ျဖစမယ အႏရာယန႔ ရငဆငေနရ

ပါတယ။

ကယကယကယ သမၼတအျဖစ ေၾကညာတ ဂဒ Guaido ၾကားျဖတအစးရက (သတ႔ဟာ ဗငနဇြလား ခ႐နဓနရငလတနးစားက

ကယစားျပတယ) အေမရကနက စစေရးစြကဖကဖ႔ ဖတေခၚမႈဟာ တငးျပညက သစၥာေဖာကရာေရာကတ ႐းသြပတလပရပ ျဖစတယ

လ႔ မကဒ႐အစးရက ျပငးျပငးထနထန အျပစတငတယ။ မမပါလမနကေန ႏငငျခား စစေရးစြကဖကဖ႔ ေတာငးဆတ ေဖာကျပနတလပ

70

ရပမး ကမၻာမာ မရဘး လ႔လညးဆတယ။ ဝါရငတနအေနန႔ ဗငနဇြလားျပညတြငးေရးက ဝငေရာကမစြကဖကဖ႔န႔ စးပြားေရးပတဆ႔မႈက

ရပစဖ႔ ေတာငးဆတယ။ ထရမအစးရက ဗငနဇြလားရ ဘဏစာရငးေတြက ရပစထားၿပး ေရနေရာငး ရေငြေတြက ပတဆ႔ထားတယ။ အ

ေမရကနရ ပတဆ႔မႈဟာ ဗငနဇြလား စးပြားေရးက ပမဆးဝါးေစၿပး ဗငနဇြလား ျပညသေတြအတြက အကးမေစပါတယ။

ဗငနဇြလားလထက ဘယျပငပ စြကဖကမႈကမ မလလားပါဘး။ႏငငတကာ ျပညသမားလပ ျပညတြငးစစက ဆန႔ကငပါတယ။

ၿငမးခမး တညၿငမ ဖြ႔ၿဖး တးတက လၾကပါတယ။

ယခထေတာ "ထနးပလပျပား ျမငးလပစးေနရသလ” ႏငသာႏင ခရးမတြငလေသးပါဘး။ ၂၀၁၈ ေရြးေကာကပြ ရလဒအေပၚ ၂

ဖက အျမငမတၾကဘး။ တဖကဖကက အာဏာလႊ ဖယရား တငးျပညက ထြကခြာသြားခငးဖ႔ ဆတာ မျဖစႏငဘး။ ေစစပေဆြးေႏြးရပါ

လမမယ။

လထက ပြၾကညပရသတ သကသကမဟတေတာပါဘး။ ေနာကဆးမာေတာ ဗငနဇြလားအေရးက ဗငနဇြလားျပညသေတြ

ကပ အဆးအျဖတေပးမာ ျဖစပါတယ။ ။

ျမစမးေအး

(၁၂ ေဖေဖာဝါရ ၂၀၁၉)

ကြနျမနစပါတန႔ အလပသမားပါတမားရ႕

၁၉ ႀကမေျမာက ႏငငတကာ အစညးအေဝး

ရလဒန႔ သေဘာတညခကမား

ခငေအးၾကညျမ

ကြနျမနစပါတန႔ အလပသမားပါတမားရ႕ ၁၉ ႀကမေျမာက ႏငငတကာ အစညးအေဝးက ႐ရားဖကဒေရးရငးကြနျမနစပါတက

တာဝနယၿပး စန႔ပတာစဘတၿမ႕မာ ၂၀၁၇ ႏဝငဘာ ၂ ရကေနန႔ ၃ ရကေန႔မာ ၂ ရကဆကတက ကငးပခတယ။ အစညးအေဝးသ႔ ႏင

င ၇၈ ႏငငမ ကြနျမနစပါတန႔ အလပသမားပါတ ၁၀၃ ပါတမ ကယစားလယ ၃၄၂ ေယက တကေရာကပါတယ။ အစညးအေဝးရ႕အဓ

က ေခါငးစးကေတာ“ႀကးျမတတ ေအာကတဘာ ဆရယလစေတာလနေရး-ကြနျမနစလႈပရားမႈရ႕ ရညမနးခကျဖစတ နယခ႕ဆန႔ကင

ေရးတကပြ ျပနလညဆနးသစလာၿပး ၿငမးခမးေရးန႔ ဆရယလစေရးတကပြ ေအာငပနးဆြတခေရး” ဆတာျဖစတယ။

71

တကေရာကလာတ ကယစားလယေတြဟာ ေခါငးစးက ဗဟျပကာ မမတ႔ရ႕ ရပတညခကက ရငးျပတယ။ သမငးက နဂးခပ

လကေတြ႕ အေျခအေနက ခြျခမးစတျဖာၾကတယ။ အစညးအေဝးမာ “စညးလးညၫြတေရး ေၾကညာခက” ၆ ခက လက မတေရးထး

ၾကတအျပင ႐ရားဖကဒေရးရငးပါတက ထတျပနတ “ပနၾကားလႊာ”ကလညး လကမတ ေရးထးခၾကတယ။

၁။ အစညးအေဝးကာလရ႕ ေနာကခ

(၁) ၂၀၁၇ ဇနနဝါရလက စတငၿပး ကမၻာလကဝဂဏးအဖြ႕အစညးအသးသးဟာ ေအာကတဘာေတာလနေရး ေအာငပြ အႏစ

၁၀၀ ျပည အထမးအမတလႈပရားမႈ တစတတနးႀကးက လပေဆာငခၾကတယ။ အာရတကမာ တ႐တျပညကြနျမနစပါတက“ေအာက

တဘာ ေတာလနေရးန႔ တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစ”ဆတ သေဘာတရားေလလာေဆြးေႏြးပြ ေခၚဆကငးပတယ။

ဥေရာပတကမာ ကြနျမနစပါတန႔ အလပသမားပါတ ၃၀ ေကာက ဘရပဆမာလညးေကာငး၊ ယခငဆဗယကန႔ အေရ႕ဥေရာ

ပေဒသမာ ကမၻာေဒသအသးသးမ ကြနျမနစပါတ ၄၀ နးပါးဟာ ႐ရားကြနျမနစဝါဒ အလပသမားပါတရ႕ အ႒မအႀကမေျမာက ညလာခ

က အခြငေကာငးယ၍လညးေကာငး၊ အေမရကတကမာ ကဘားကြနျမနစပါတကလညးေကာငး ေအာကတဘာေတာလနေရးေအာင

ပြ ႏစ ၁၀၀ ျပည အထမးအမတ အခမးအနားမားက ကငးပခတယ။ ဒ ၁၉ ႀကမေျမာက ႏငငတကာ အစညးအေဝးက ေအာကတဘာ

ေတာလနေရးရ႕ ဇာတေျမက ေ႐ြးခယကငးပချခငးဟာလညး ေအာကတဘာေတာလနေရးေအာငပြ ႏစ ၁၀၀ ျပညက အထမးအမတ

ျပျခငးျဖစတယ။

(၂) နယခ႕စနစရ႕ ျပညတြငးျပညပေပၚလစဟာ အဆကမျပတ ပမျပငးထနတငးမာလာေနတယ။ ကမၻာၿငမးခမးေရးန႔ ဖြ႕ၿဖး

တးတကေရးဟာ ဆးဝါးျပငးထနတ စနေခၚမႈေတြန႔ ႀကေတြ႕ေနရတယ။ ေဒၚနယထရမသမၼတျဖစလာၿပးေနာက အေမရကနဟာ တငး

တပါး ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသေတြအေပၚ ပမဆးဝါး ရကစကလာတယ။ အဆကျဖတဖ႔ တတငးေတြေဆာကၿခခတလာတယ။ ဥေရာပ က

လညး တငးတပါးေ႐ႊ႕ေျပာငး ေနထငလသ ဒကၡသညေတြ ဝငေရာကလာမႈက ဆန႔ကငေရး ေပၚလစအမးမး ကငသးေနတယ။

ႏငငျခားေရးေပၚလစအရ ဥေရာပန႔အေမရကနနယခ႕သမားတ႔ဟာ အေရ႕အလယပငးန႔ အာဖရကေျမာကပငးႏငငေတြမာ စစ

ပြေတြ အဆကမျပတဖနတးေနတယ။ အေရ႕အာရ၊ ေတာငအာရတ႔ကလညး ဒကၡေပး ေမႊေႏာက ေနတယ။ ယခငဆဗယကန႔ အေရ႕ဥ

ေရာပေဒသ၊ လကတငအေမရကေဒသေတြမာ စစေရးအရ တးၿပး စမေနရာခကာ စးပြားေရး ပတဆ႔မႈေတြ လပေနတယ။ ဒါေတြဟာ

ေဒသအေျခအေန တငးမားမႈန႔ အျငငးပြားမႈေတြ အဆကမျပတ ျဖစေပၚေစတယ။ တခနတညးမာ နယခ႕သမားက စြကဖကေနတ အ

ေလာက ႏငငတကာမာ အပကြကျပနာ၊ ဥပမာ-ပါလကစတငးျပနာ၊ ဆကပရပျပနာ၊ ကာတလးနယားျပနာ၊ ေျမာကကး

ရးယား ႏးကလးယားျပနာ စတာေတြဟာ တေလၽာကလး ေျဖရငးမရေအာင ျဖစခရတယ။ နယခ႕စနစရ႕ ကးေကာမႈ လကၡဏာ

ဖြငခေရး၊ နယခ႕စနစဆန႔ကငေရး ျပနလညဆနးသစလာေရး၊ ၿငမးခမးေရးန႔ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးတကပြ ေအာငပြရရေရးဟာ ဒေန႔ကမၻာ

ကြနျမနစေတြရ႕ အေလာတႀကး တာဝနျဖစတယ။

(၃) ကမၻာေနရာအသးသးမာ လႈ႔ေဆာေနတ အရငးရငစနစ ဆန႔ကငေရးဆႏၵျပပြေတြ၊ နယခ႕ဆန႔ကငေရးတကပြေတြ၊ ပတ

ဝနးကငထနး သမးကာကြယေရး လႈပရားမႈေတြအေပၚ ကယကယျပန႔ ျပန အာ႐စကမႈရလာတယ။ ၂၀၁၇ ခႏစေနာကပငးမာ အရငး

ရင လတနးစားဟာ စးပြားေရးအကပအတညးရ႕ အကးဆကေတြ ပခးေျပာငးေရး လပေဆာငခကဟာ တေန႔တျခား ထငရားလာတယ၊

ႏငငအသးသးမ ၿငမးခမးေရးန႔ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးက တနဖးထားသေတြန႔ လကဝါးႀကးအပေသြးစပမႈက ရကစကစြာ ခေနရတ အလပ

သမားေတြဟာ လမႈေရးလႈပရားမႈန႔ အလပသမားလႈပရားမႈက ပစအမး မးန႔ လပလာၾကတယ။ အာရတကမာ ၂၀၁၇ ေမလက တ

ရကႏငင၊ အစတနဘန႔ အနကာရာစတၿမ႕တ႔မာ ေသာငးေပါငးမားစြာေသာ အလပသမားေတြဟာ လညလည အငအားျပခၾကတယ၊

ေသြးစပမႈဆန႔ကငေရး၊ အာဏာရငစနစဆန႔ကငေရး ၊ စစလလားသန႔ ဘာသာေရးအယဝါဒေတြက တငးကပစြာ လကနာမႈ

fundamentalism က ဆန႔ကငတ လႈပရားမႈေတြ ျဖစေပၚခတယ။ ၂၀၁၇ ဧၿပလမ စတငၿပး အေမရကတက အာဂငတးနားမာ ဆယ

72

ေပါငးမားစြာရတ အလပသမားအစညးအ႐းေတြန႔ အေျခခလတနးစား အဖြ႕အစညးေတြက အေထြေထြသပတက လႈ႔ေဆာၿပး သမၼတ

မကခရရ႕ လစဘရယဝါဒသစေပၚလစေတြ ဆန႔ကငေရး၊ ႏငငေတာ အသးစရတ ေလၽာ႔ခေရး၊ အလပသမားလတနးစားရ႕ လပခ တး

ျမႇငေပးေရး ေတာငးဆခကမားန႔ သပတေမာက ဆႏၵျပမႈေတြဟာ အရနအဟန ျပငးထနလလ႔ အာဂငတးနားအေျခအတခလး ရပတန႔

သြားခတယ။ ဒါေတြအျပင ဥေရာပမာ ဂရ၊ ဘယလ ဂယန၊ ျပငသစန႔ အာဖရကတက၊ အဂစ၊ ဆဒနစတ ေဒသေတြမာ အလပသမား

လႈပရားမႈေတြ၊ ခခဆန႔ကငမႈလႈပရားမႈေတြ ေပၚေပါကခတယ။ ကယေျပာလတ လမႈေရး လႈပရားမႈေတြန႔ အလပသမားလႈပရားမႈေတြ

အေပၚ တကကြတ ေထာကခမႈန႔ မနကနတ ေရ႕ေဆာငမႈေပးေရးတ႔ဟာ မက ေမာက ကမၻာကြနျမနစေတြရ႕ သမငးေပးတာဝနျဖစ

တယ။

(၄) ကြနျမနစဝါဒဆန႔ကငေရး၊ ဆရယလစစနစဆန႔ကငေရးျဖစရပေတြ အဆကမျပတ ေပၚထြကေနတယ။ ဒါဟာ ဆရယ

လစစနစ အငအားစေတြက စနေခၚေနျခငးျဖစတယ။ ၂၀၁၆ ခႏစ ဒဇငဘာမာ ဆဒနကြနျမနစပါတရ႕ ေခါငးေဆာငအဖြ႕ဝင အမားအ

ျပား အစးရက အသတလက ဖမးသြားျခငးခခရတယ။ ၂၀၁၇ ခႏစမာ ႐ေမးနးယား တရား႐းေတာက ကြနျမနစဝါဒက မေကာငးဆးဝါး

မစၧာအျဖစ ဖကဆစဝါဒန႔ တတနးတညးထားကာ ေၾကညာခတအျပင “ကြနျမနစဝါဒ” ခယထားတ ႏငငေရးပါတေတြက ေခပေျပာဆမႈ

ေတြက အႀကမႀကမ ပယခခတယ။ ပလန ကြနျမနစပါတဝငေတြက ကြနျမနစဝါဒဆငရာ ေျပာဆေရးသားခကေတြက ဝါဒျဖန႔လ႔

၂၀၁၇ စကတငဘာလက ဖမးဆးျခငး ခၾကရတယ။ ၂၀၁၆ ခႏစမာ ယကရနး ကြနျမနစပါတဌာနခပဟာ ေခမႈနးခလကရၿပး ပါတဝင

ေတြ ရ႕ လႊတေတာတကေရာကခြငက တားျမစပတပငခတယ။ ႐ရားအာဏာပငေတြက ၅-၉ (ဖကဆစစနစဆန႔ကငေရးေအာငပြ ၇၂

ႏစ အထမးအမတ) ဆႏၵျပပြ ပါဝငခတ ႐ရား ကြနျမနစဝါဒ အလပသမားပါတမ ပါတဝငေတြက ယာယ ထနးသမးခတယ။ အရနက

မာကစဝါဒက မစၧာဒ႒အျဖစ ႐ႈျမငၿပး ကြနျမနစဝါဒန႔ လကဝဂဏး အဖြ႕အစညးတခလးက ႏငငေရးအရ ေခမႈနးေရး စမေဆာင႐ြက

သြားမယလ႔ဆတယ။ အရငးရငစနစရ႕ အ႐းအမး တန႔ျပနတကခကမႈေတြက ရငဆငေရး ကြနျမနစေတြဟာ အငအားက စစညး၊ အတ

တကြ ေျပာဆ ပးေပါငးလပေဆာငသြားသငတယ။

၂။ အစညးအေဝးရ႕ သေဘာတရား ရပခခက

ဆရယ လစဝါဒက ဗဟျပၿပး ေအာကတဘာဆရယလစေတာလနေရးရ႕ သမငးအဓပၸာယမ အစခကာ ႏငငတကာ ကြနျမနစ

လႈပရားမႈ ရ႕ ေသနဂၤဗဟာ နညးပရယာယစတာေတြေတြက ေဆြးေႏြးခၾကတယ။

(၁) ေအာကတဘာေတာလနေရးဟာ ေခတသစက ဖြငလစလကတာလ႔ အစညးအေဝးက မတယတယ။ ပနၾကားလႊာက

ေအာကတဘာေတာလနေရးဟာ လသားသမငးက အရငးရငစနစမ ဆရယလစစနစ-ကြနျမနစစနစသ႔ ကးေျပာငးတ ေခတသစက ဖြင

လစလကတာျဖစတယ၊ လလခငး ေသြးစပမႈကငးတ တရားမၽတတ လ႕အဖြ႕အစညး ထေထာငေရးအတြက ကယဝနးၿပး ခငမာတ တး

တကတ အေျခခအတျမစက ခေပးလကၿပး၊ ၂၀ ရာစရ႕ ျပငးထနတ စနေခၚမႈက တ႕ျပနခတယလ႔ ၫႊနျပခတယ။ ႐ရားဖကဒေရးရငး

ကြနျမနစပါတ အေထြေထြအတြငးေရးမႉး ဇကာ ေနာ႔ဗ အဖြငစကားေျပာၾကားရာမာ ေအာကတဘာေတာလနေရးဟာ အလပသမားေတြ

အာဏာဆပကငထားတ ႏငငေတာတရပက ထေထာငလက႐မက ယခငဘယတနးကမ မရခဖးတ လ႕အဖြ႕အစညး ျပျပငေျပာငးလ

ေရးရ႕ ပထမဆးေျခလမးတလမး-လမးလကတာျဖစတယ၊ အလပ၊ စညးလး ညၫြတမႈ၊ တနးတေရး၊ ညေနာငစတဓာတန႔ စေပါငးစနစ

ကငသးေရးဝါဒ(collectivism) ဆငရာမေတြက ခမတေပးခလ႔ တကမၻာလးက ျပညသလထရ႕ ကမၻာအျမငက ႐ကခတခ႐မက ကမၻာ

ႀကးကလညး အႀကးအကယ ေျပာငးလသြားေစခတအျပင ေခတသစက ႀကဆခၾကတယ။ တ႐တျပည ႏငငျခား ဆကသြယေရးဌာန

ဒဝနႀကး ကယကးက မန႔ခြနးေျပာၾကားရာမာ ေအာကတဘာေတာလနေရးက ဒေခတကာလက ပငးျခားပစလကတ ျဖစရပဟာ လ

သားသမငး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈျဖစစဥက အကနအစင ေျပာငးလပစလကၿပး ဆရယလစစနစက စတကးစမ လကေတြ႕သ႔ လညးေကာငး၊

သေဘာတရား မ လကေတြ႕အေကာငအထည ေဖာေဆာငေရးသ႔ လညးေကာငး ႀကးျမတတ ခနပတးတကမႈက အေကာငအထည

73

ေဖာေဆာငခတယလ႔ အေလးထား ေျပာၾကားခတယ။ ေအာကတဘာေတာလနေရးက တ႐တျပညအတြက မာကစလနငဝါဒက ေဆာင

ၾကဥးေပးလာၿပး ရေဘာေမာစတနးကယစားျပတ တးတကသေတြဟာ ေအာကတဘာေတာလနေရးေအာငျမငမႈ အေတြ႕အႀကထမ

သပၸနညးက နညးနာက တ႐တအမးသားတ႔ရ႕ လြတလပေရးန႔ ျပနလည ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အေကာငအထည ေဖာေဆာငေရးက ရာ

ေဖြေတြ႕ရလကတယ။ သတ႔ဟာ မာကစလနငဝါဒက တ႐တအလပသမားလတနးစား လႈပရားမႈန႔ ေပါငးစပလကၿပး တ႐တျပည ကြန

ျမနစပါတက စတငထေထာငလကၿပးေနာက တ႐တျပညသ႕သမၼတႏငငေတာက ထေထာငခတယလ႔ ရငးလငးဖြငဆျပခတယ။

အကယာလန အလပသမားပါတ၊ ဆကပရပ လပသားျပညသ႕ တးတကေရးပါတ၊ ေပၚတဂကြနျမနစပါတ၊ ဩစတးယား အ

လပသမားပါတ၊ ကေနဒါကြနျမနစပါတ၊ ဂရကြနျမနစပါတ၊ ဖလစပငကြနျမနစပါတ( PKP-၁၉၃၀ )စတ မားျပားလတ ဆရယလစ ႏင

ငမဟတတ ႏငငေတြမ ကြနျမနစပါတေတြဟာလညး ေအာကတဘာေတာလနေရးဟာ ၂၀ ရာစရ႕ အေရးႀကးဆး သမငးျဖစရပ ျဖစ

တယ၊ ကမၻာေတာလနေရး ျဖစစဥရ႕ ဓာတက(catalyst)ပစၥညးျဖစတယ၊ ကမၻာႏငငအသးသးက အရငးရငစနစ ႏငငေတာယႏရားက

ေခမႈနးပစေရး၊ ပစၥညးမလတနးစား အာဏာရငစနစႏငငေတာ ထေထာငေရး၊ ကနထတအရငးအႏး ပဂၢလကပငစနစ ဖကသမးပစ

ေရး၊ လသားေတြ စးပြားေရး၊ ႏငငေရး၊ လမႈေရး လြတေျမာကေရးအတြက အေတြ႕အႀကန႔ အငအားက ျဖညဆညးေပးလကျခငး ျဖစ

တယ ဆတာက အေလးထားေျပာဆၾကတယ။

(၂) အစညးအေဝးတကေရာကလာတ ႏငငေရးပါတေတြက ဆရယလစစနစက ကမၻာႀကးရ႕ တနးတေရး၊ ဒမကေရစေရး၊ ၿငမး

ခမးေရး၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ျဖစစဥအတြငးက သမငးလကၡဏာေဆာငတ စြမးေဆာငေအာငျမငခကမားအျဖစ လး၀ အသအမတ ျပ

ၾကတယ။ ႐ရားဖကဒေရး ရငးကြနျမနစပါတ အေထြေထြအတြငးေရးမႉး ဇကာေနာ႔ဗက ဆဗယကျပညေထာငစဟာ ကမၻာေပၚက ပထမ

ဦးဆးေသာ အလပသမား လယသမား သမၼတႏငငတႏငငအေနန႔ အလြနတေတာငးလတ အခနကာလက အသးခၿပး စးပြားေရး၊ ႏငင

ေရး၊ လမႈေရး၊ သပၸန႔နညးပညာစတ နယပယေတြမာ ယခငဘယတနးကမ မရခဘးတေအာငျမငခကေတြ ရရခတယ၊ ႏငငတကာ ကြန

ျမနစလႈပရားမႈ ျဖစထြနးတးတကေရးက အျမငမားဆးအထ တြနးေဆာေပးခၿပး ကမၻာၿငမးခမးေရးရ႕ အေရးပါတ အာမခခက ျဖစလာ

တယ၊ ဖကဆစဆန႔ကငေရးတကပြန႔ ကလန ကလနတပငး ႏငငေတြရ႕ အမးသားလြတေျမာကေရးလႈပရားမႈအတြငး အဆးအျဖတ

အခနးက ပါဝငခတယလ႔ အေလးထားတငျပတယ။ လာအျပညသ႕ ေတာလနေရးပါတက ေအာကတဘာ ေတာလနေရးရ႕ ဂယက႐က

မႈ ေအာကမာ ကမၻာေပၚရ ႏငငအမားအျပားက အမးသားလြတေျမာကေရး တကပြေတြ ေအာငပြရရခတာျဖစၿပး၊ ဆရယလစစနစက ခ

တကခၾကတာျဖစတယ၊ အာရ၊ ဥေရာပ၊ လကတငအေမရကတ႔မာ အငအားေတာငတငးတ ဆရယလစဂဏး ျဖစတညခတာ ျဖစၿပး

ကမၻာၿငမးခမးေရးက ထနးသမးကာကြယေရးရ႕ အေရးပါတ အေၾကာငးရပတခ ျဖစလာခတယလ႔ ယဆတယ။

ပါကစၥတနကြနျမနစပါတက ေအာကတဘာေတာလနေရး ေအာငပြခၿပးေနာက ဆဗယက ျပညေထာငစသမၼတ ႏငငေတာ ႐

ရားဟာ တက မၻာလးမ အဖႏပခလတနးစားေတြက ကၽြနျပခရမႈ၊ တရားမမၽတမႈ၊ ႏငငေရးန႔စးပြားေရးတနးတမႈမရျခငး စတ တပေႏာင

ထားတ အေႏာငအဖြ႕ေတြက ခးဖကပစႏငတ ထြနးေျပာငတ လမးေၾကာငးက ျပသလကတာျဖစတယ၊ နယခ႕သမားရ႕ စးမးအပခပမႈ

ခေနရတ ကလနေဒသက ျပညသေတြ လြတလပေရးတကပြ ေအာငပြရရေရးအတြက ကငဝတတရားအရန႔ စးပြားေရးအရ အေထာက

အကေတြ ပပးကညေပးခလ႔ အာရ၊ အာဖရကန႔ လကတငအေမရကရ႕ ႏငငေပါငး ၁၁၁ ႏငငဟာ နယခ႕သမားရ႕ စးမးအပခပမႈ

ေအာကက လြတေျမာကေအာင ႐နးထြကခၾကလ႔ လြတလပေရး ရရေစခတာက အထးအေလးထား တငျပခတယ။ ဗယကနမ ကြနျမ

နစပါတ၊ ႐ရားကြနျမနစဝါဒ အလပသမားပါတ၊ ဒနးမတ ကြနျမနစပါတ၊ ဖလစပင ကြနျမနစပါတ ( PKP - ၁၉၃၀)စတ ပါတအသးသး

ဟာ ၂၀ ရာစ အတြငး ဆရယလစႏငငေတြဟာ ကနထတလပမႈ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ ျပညသ႕ဒမကေရစ၊ လမႈသကသာေခာငခေရးစတ

ဘကေတြမာ ရရခတ ေအာငျမငခကေတြဟာ ဆရယလစစနစရ႕ သာလြနခကေတြက အျပညအဝ ေဖာျပႏငခ႐မက တျခားႏငငေတြမ

အရငးရငေတြကလညး ပမကယျပန႔တ လမႈအာမခစနစေတြ ေဖာထတလာဖ႔ အတငးအကပ လပခငးသလျဖစခတယ၊ ၂၀ ရာစ ဆ

ရယလစႏငငေတြဟာ ဖကစစဆန႔ကငေရး၊ အမးသား လြတေျမာကေရး၊ ကလနဝါဒန႔ ကလနဝါဒလကသစ ဆန႔ကငေရးတကပြ အ

တြငး မ အခနးက႑ဟာလညး ထနညးတ အစားထးလ႔ မျဖစႏငပါဘးလ႔ ယဆၾကတယ။

74

(၃) ဆဗယကန႔ အေရ႕ဥေရာပ အေျပာငးအလျဖစသြားမႈမာ တကယအဓက အေၾကာငးရငးဟာ ကြနျမနစပါတေတြ ကယတင

ျပနာ ေပၚချခငးျဖစတယ။ ဇကာေနာ႔ဗရ႕ နဂးခပခကကေတာ တကယျဖစရပအရ ၂၀ ရာစ ၈၀ ခႏစေတြမာ ဆဗယကျပညေထာင

စရ႕ အခြငအာဏာေတြဟာ သစၥာေဖာကန႔ တစးလကေဆာင လကခထားသ လာဘစားသတ႔က ခးယသြားခပါၿပလ႔ ဆပါတယ။

႐ရားကြနျမနစဝါဒ အလပသမားပါတ ပထမ အတြငးေရးမႉး (Yuri Chukriikin) က - ဆဗယကျပညေထာငစ ၿပကြသြားခနမာ

ႏငငေရးအာဏာဟာ ဆဗယက ႏငငေရးအာဏာ မဟတေတာဘး၊ ပါတဟာလညး ကြနျမနစပါတ မဟတေတာဘး၊ ဆဗယက ကြနျမ

နစပါတ ၂၂ ႀကမေျမာက ကြနဂရကမာ အတညျပလကတ အေထြေထြလပငနးစဥဟာ ပစၥညးမလတနးစားအာဏာရငစနစမာ ရရမယ

လပငနးစဥဆငရာ စညးမဥးဥပေဒတ႔က ဖကသမးပစခတယ၊ ၂၈ ႀကမေျမာကကြနဂရကမာေတာ ေဈးကြကဦးတညေျပာငးလေရး အ

ရငးရငစနစလပငနးစဥ ကငသးလာၿပး ဆဗယက ကြနျမနစပါတ ဗဟေကာမတဟာ ပဂၢလကပငျပလပေရး စမကနးကေတာင ေျပာင

ေျပာငတငးတငး ေရးဆြခမတလာပါတယလ႔ သ႕ထငျမငခကက တငျပပါတယ။ ဗယကနမ ကြနျမနစပါတ ႏငငျခား ဆကဆေရးဌာန

ဒတယဝနႀကး-ခငတလက ဆဗယကန႔ အေရ႕ဥေရာပႏငငေတြ ၿပလသြားမႈဟာ ေရာငလႊမရႏငပါဘး၊ အဓက အေၾကာငးရငးကေတာ

ဆဗယက ကြနျမနစပါတ ေခါငးေဆာငအဆငဟာ မာကစဝါဒက ေကာခငးတ “လကဝ” လကယာ တမးေစာငးတ ဆႏၵစြအျမင အမား

မား ကးလြနျခငး ျဖစတယ၊ လနငသတေပးခဖးတ ျပနျပငေရးဝါဒ၊ ကြနျမနစဝါဒရ႕ မာနေထာငလႊားမႈ၊ “လကဝ” ဂဏး သငယနာ၊ အ

ေခာငဝါဒတ႔ ေပၚထြကျခငးန႔ သစၥာေဖာကျခငးတ႔ပါပ။ “လကဝ” တမးေစာငးမႈက ဆရယလစစနစ တညေဆာကေရးက အတားအဆး

ျဖစေစၿပး လကယာတမးေစာငးမႈက ဆရယလစစနစက ဇဝနခပသြားေစျခငးပါပလ႔ ေထာကျပခပါတယ။

ဖလစပငကြနျမနစပါတ (PKP - ၁၉၃၀) ၂၀ ရာစ ၈၀ ခႏစ ေႏာငးပငး ဆဗယကျပညေထာငစ ဆရယလစစနစ ၿပပကသြား

ျခငးရ႕ အဓက အေၾကာငးရငးကေတာ နယခ႕သမားရ႕ အထးကယစားလယရ႕ တြနးေဆာမႈေၾကာငျဖစတယ၊ သတ႔ဟာ ပါတန႔ ႏငင

ေတာရ႕ အျမငဆးေခါငးေဆာင အဆငမာ ဝငေရာကေနၿပး “ျပျပငေျပာငးလေရး” န႔ “လသားရ႕ အကးတတနဖးတရား (common

human value) အျမင” စတ ေယဘယ အျမင အယအဆေတြအရ ပစၥညးမလတနးစား အာဏာရငစနစန႔ ဆရယလစစနစက မဟတ

တနးတရားစြပစြၾကတယ။ ဒါေတြက အရငးရငစနစက ဆဗယကဆရယလစစနစက ၿပကပကစးေစတ သစၥာေဖာကမႈေနာက ထက

ၾကပမကြာ လကမႈက ျဖစေပၚေစၿပး ၎ႏငငက ျပညသလထက သမငးလကၡဏာ ေဆာငတ ျပစမႈက ကးလြနေစ႐မက လသားထတ

ရပလးအား သမငးလကၡဏာေဆာငတ ျပစမႈက ကးလြနေစခတာပါပ။

(၄) မကေမာက ျဖစရပေတြအရ အရငးရငစနစဟာ လသားေတြရ႕ အနာဂတ မဟတဘ ဆရယလစစနစသာ လသားေတြရ႕

အနာဂတျဖစတယ လ႔ အစညးအေဝးက ၫႊနျပလကတယ။ ဇကာေနာ႔ဗက အစညးအေဝး အဖြငမန႔ခြနးစကားေျပာရာမာ မကေမာက

ကာလမာ အရငးအႏးက အလပသမားေတြက ႐ကခတမႈဟာ ၾကာေလ ႀကးမားေလျဖစတယ၊ ေငြေၾကးအကပအတညးဟာ အဆကမ

ျပတ နက႐ႈငးလာေနတယ၊ လ႕အဖြ႕အစညးအတြငး အလႊာကြျပားမႈေတြန႔ ဆငးရခမးသာ ကြျပားမႈအတငးအတာဟာ တေန႔တျခား ထင

ရားလာေလျဖစတယ၊ “အလယအလတလတနးစား” ဟာလညး တဟနတး ဆတယတကဆငးလာေနတယ၊ ကြယ၀ခမးသာသတ႔သာ

လေတြအဩရေလာကေအာင ဥစၥာဓနေတြ တးပြားေနၾကတယ။ (Oxfam International)ရ႕ ကနးဂဏနးေတြအရ တကမၻာလးရ႕ ၁ ရာ

ခငႏႈနးသာရတ လေတြဟာ တကမၻာလးရ႕ ၉၉ ရာခငႏႈနးရတ ဥစၥာဓနက သးစြေနတယ၊ ၂၀၀၀ ခႏစေနာကပငးမာ ဘလယနာ သေ႒း

သကြယေတြရ႕ ဥစၥာဓန တးပြားမႈဟာ ၆ ဆအထ တကသြားခတယလ႔ ဆပါတယ။ ကလသမဂၢရ႕ စာရငးဇယားေတြအရ ၂၀၁၆ ခႏစမာ

ဆာေလာငမြတသပ ငတျပတေနသ လဦးေရဟာ ၃၈ သနးအထ တးပြားလာတယလ႔ဆတယ။ ႐ရားႏငငမာ ႐ရားႏငငသား ၁၀ ရာခင

ႏႈနးဟာ ဆာေလာငမြတသပ အငတေဘးန႔ ႀကေနရတယ။ သတ႔ဟာ အလပလကမ အေနအထားမာ ကေရာကေနၿပး လ႕အဖြ႕အစညး

ရ႕ ဥစၥာဓနအားလးနးနးဟာ ဘ႑ာဘရငႀကး (ဘ႑ာ လကဝါးႀကး အပသမား) ေတြ ဒါမမဟတ ႏငငေတာလကထ ေရာကကနတယ။

အေမရကန ကြနျမနစပါတက ေျပာဆရာမာ အရငးရငစနစဟာ အကပအတညးက ေျဖရငးရာမာ တေလၽာကလး သးခတ

နညးနာကေတာ ၉၆ ပါးေရာဂါေပာကေဆးလျဖစၿပး အရငးအႏးထနးခပမႈက ေလၽာ႔ခပစလကတယ၊ ပတဝနးကင ဖကဆးေရးန႔ နယ

ခ႕စနစရ႕ ကးေကာေရးစတ“အနႏတနခးရငစမကနး”ေတြက ကငသးပါတယ။ အေမရကနမာအစြနးေရာကလကယာအငအားစေတြ

75

ရ႕အႏရာယက ေလၽာ႔တြကလ႔ မျဖစႏငသလ ဖကဆစဝါဒ၊ လမးစြဝါဒ (Racialism)၊ အမးသားေရာဗငဝါဒ၊ သအကေရစ (Theocracy)

စတာေတြ ႏငငေရးဇာတခေပၚ ေပၚထြကလာေနတယ။ အလပသမားလတနးစားဟာ တဆငတက ၿဖခြသမးသြငးခရၿပး ၿပကြသြားခ

တယ။ ေဒၚနယထရမ သမၼတအျဖစ အေ႐ြးခလကရၿပးေနာက အလြနအကၽြ အာဏာရငစနစ ကငသးေရးဝါဒ (Totalitarianism) အား

ေကာငးလာတယ၊ အေမရကနအစးရဟာ ကးဘား၊ ဗငနဇြလား၊ အရနန႔ ေျမာကကရးယား စတ ႏငငေတြရ႕ အခပအျခာအာဏာက

အ ဆကမျပတ ထးႏကတကခကေနတယ။ ဒကၡသညေတြန႔ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသေတြက အျပငးအထန ထနးသမး ခပခယေနတယ။

အရငးရငစနစကေန ၾကညရင အနာဂတ ခတကရာ လမးေၾကာငးက ရာမေတြ႕ႏငပါဘး၊ ၎ဟာ လသားေတြရ႕ အနာဂတ ဆကလက

ဖြ႕ၿဖးတးတကႏငေရး စမကနးက အေထာကအကမျပႏငပါဘး။ အေဆာကအအ လကၡဏာေဆာငတ အကပအတညးအတြငး အရငး

ရငစနစ နကနက႐ႈငး႐ႈငးကေရာကေနတယ၊ နယခ႕သမားရ႕ အၾကမးဖကမႈ အႏရာယန႔ ရနလစြာ ထးႏကတကခကမႈန႔လညး ရငဆင

ေနရ ႀကေတြ႔ ေနရတယ၊ ကၽြနေတာတ႔ကေတာ ဆရယလစစနစဟာ လကငငးေရာ အနာဂတအတြကပါ ေတာငးဆခကျဖစတယ လ႔

အခငအမာ ယၾကညတယဆတာက “ပနၾကားလႊာ”က ညႊနျပလကတယ။

(၅) ပါတအဖြ႕အစညးသးသးဟာ မကေမာက ႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပရားမႈရ႕ ကြငးဆကမာ မနကနတ ေသနဂၤဗဟာန႔

နညးပရယာယ ေရးဆြခမတသြားေရးျဖစတယ။ ႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပရားမႈရ႕ ဦးတညခကန႔ အေလးထားခက၊ ထေရာကမႈရတ

ေသနဂၤဗဟာ န႔ နညးပရယာယ တ႔က ဘယလဆပကငမလ ဆတာန႔ ပတသကလ႔ ဇကာေနာ႔ဗက အဖြငမန႔ခြနးမာ ကၽြနေတာတ႔ မက

ေမာကအေရးႀကးတတာဝနကေတာ အရငးရငစနစဟာ အၾကမးဖကဝါဒ၊ စစပြ၊ စးပြားေရး အကပအတညး၊ ပတဝနးကင ဆးဝါးလာမႈ၊

လ႕က႐ဏာဝါဒရ႕ သဘာ၀ေဘးဒကၡစတာေတြရ႕ အရငးအျမစျဖစတယဆတာက အဆကမျပတ ဖြငခသြားေရးျဖစတယ၊ အရငးရင စ

နစက ဆန႔ကငတ ခခတကခကတ အငအားစေတြ တးခ႕သြားေရးျဖစ တယ၊ နယခ႕သမားရ႕ ဖႏပမႈေအာကက ကေရာကေနတ ႏငင

န႔ ျပညသလထက စညးလးညၫြတစြာ တကညလကည ေထာကခသြားေရးျဖစတယ လ႔ အေလးထား ေျပာဆခတယ။

အကယာလနအလပသမားပါတက ဆရယလစ ေတာလနေရးရ႕ တာဝနဟာ ခကခႀကးမားလၿပး ႐ႈပေထြးပါတယ၊ ဆရယလစ

စနစ ေသနဂၤဗဟာ အခကအခာျပနာန႔ ဆေလာစြာရေရးဟာ လ႕အဖြ႕အစညး ေတာလနေျပာငးလေရးအတြက အေျခအေနေတြ

ဖနတးေရးျဖစ တယ၊ ဒလ အေျခအေနေတြ ေရာကရလာေရးအတြက ေရ႕တနးေရာက တပဦးပါတထေထာငဖ႔ လအပ႐မက အလပသ

မားလတနးစားန႔ ကယေျပာလတ ျပညသလထအၾကား တကတကကြကြ တးဝင စညး႐းလႈ႔ေဆာသြားရပါမယ၊ အလပသမား လတနး

စား ရ႕ ေခါငးေဆာငမႈ အခနးက႑ဆတာဟာ အသရရ စမကနးခ လႈပရားေဆာင႐ြကျခငးအားျဖငသာ ရရႏငတယလ႔ ထငျမငယဆ

တယ။ ဩစေၾတးလားကြနျမနစပါတက မကေမာကႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပရားမႈရ႕ အေရးႀကးတ လပငနးတာဝနတခကေတာ အ

တငးအတာႀကးမားတ ၿငမးခမးေရးလႈပရားမႈတရပ ဒါမမဟတ ပမတတကက ေျပာရမယဆရင“စစဆန႔ကငေရး”လႈပရားမႈတရပ စညး

႐းလႈ႔ေဆာငသြားေရးျဖစတယ၊ ဒါက ဆရယလစစနစတခလး ေသနဂၤဗဟာရ႕အစတအပငးတရပအေနန႔ လပေဆာငသြားရမယလ႔ ယ

ဆတယ။ ဘရာဇးကြနျမနစပါတကေတာ ႏငငတကာကြန ျမနစလႈပရားမႈဟာ အရငးရငစနစ န႔ နယခ႕စနစတ႔န႔ တကပြဆငႏႊရန လ

အပ႐သာမက ကၽြနေတာတ႔ကတတကငးထမာ ရေနေသးတ အေပၚယ ျပျပငေျပာငးလေရး စတကးယဥမႈေတြန႔ ရငဆငဖ႔ လေသးတာ

က အေလးထားတငျပတယ။ ဒနးမတကြနျမနစပါတက မကေမာကကာလမာ ကြနျမနစဆန႔ကငေရးေတြန႔ တကပြဆငေရးဟာ ပမ

အေရးတႀကးလအပလာေနတယလ႔ အေလးထားေျပာပါတယ။ ဆကပရပ လပသားျပညသ တးတကေရးပါတက ႏငငတကာ ကြနျမနစ

န႔ အလပသမားလႈပရားမႈတ႔ဟာ လစဘရယဝါဒသစန႔ အရငးရငစနစရ႕ ပတဆ႔မႈေအာကမာ အခကအခေတြ ဝငးဝငးလညေနၿပး ျပန

လည ထးႏကတကခကေနမယအစား အခရေနတ ျပနာေရာ ေနာငျဖစေပၚလာမယ ျပနာေတြကပါ ေျဖရငးေရး စမကနးန႔အစား

ထးလကျခငးဟာ လသားေတြရ႕အနာဂတအတြက ႐ႈေထာငအသစ ျဖညဆညးေပးလကတာ ျဖစတယလ႔ ထငျမငယဆေၾကာငး တငျပ

ပါတယ။ ဗယကနမ ကြနျမနစပါတကေတာ - ကၽြနေတာတ႔ ဒေန႔အသကရငေနထငရတ ကမၻာႀကးန႔ လြနခတ အႏစ ၁၀၀၊ အႏစ ၃၀

က ကမၻာႀကးဟာ လး၀မတ ကြျပားသြားပါၿပ၊ အေျခခ ပဋပကၡေတြ အထးသျဖင လတနးစားပဋပကၡဟာ လး၀ေျပာငးလမႈမရေပမယ စး

ပြားေရး၊ လမႈေရး၊ လတနးစားစတ အေဆာကအအေတြမာ နကနကနန ေျပာငးလခတအေလာက အရငးရငစနစဟာ အကပအတညးန႔

ရငဆငရေပမယ ၎ရ႕ ကနထတလပမႈ န႔ ခြေဝမႈ၊ ႏငငေရး၊ စစေရး၊ လၿခေရး၊ ေငြေၾကး၊ အသအျမင န႔ သတငးတ႔က စနစတက အင

76

အား ရ ရ ထနးခပထားတယ၊ လနငေရးသားခတ “ေတာလနေရးအေၾကာငးအခက” ဟာ မက ေမာကကာလ ႏငငအမားအျပားမာ မ

ေပၚေပါကေသးပါဘး။ ဒလအေျခအေနသစက ကၽြနေတာတ႔ က ေသနဂၤဗဟာန႔ တကပြနညးပရယာယသစအရ ဆရယလစစနစ ရည

မနးခကပနးတငက စြစြၿမၿမဆပကင ဆကလကႀကးပမး အားထတသြားေရးက ေတာငးဆလကပါတယ။ မာကစဝါဒ၊ လနငဝါဒက မမ

ႏငငရ႕ လကေတြ႕န႔ တထြငဖနတးမႈရစြာ ေပါငးစပၿပး၊ ပစၥညးမလတနးစား ႏငငေရးပါတရ႕ ေခါငးေဆာငမႈေအာကမာ ျပညသလထရ႕

အေတြးအေခၚ အယအဆေရးရာပငးက ေရ႕ေဆာငလမးျပ၊ အငအားစစညး၊ တျခားတးတကတ အငအားစေတြန႔ မဟာမတျပကာ ဆ

ရယလစစနစ အေကာငအထည ေဖာေရး အခငအမာ လမးေၾကာငးတခ ရာေဖြရမယလ႔ ထငျမငယဆတယ။

ဂရကြနျမနစပါတကေတာ ကြနျမနစဝါဒ တကပြဟာ မာကစ၊ လနငဝါဒန႔ ပစၥညးမလတနးစား ႏငငတကာ စညးလးညၫြတမႈ

အေျခခအတျမစေပၚမာ ႏငငအသးသးမ ကြနျမနစပါတန႔ အလပသမားပါတတ႔ ပးေပါငးကာ ႏငငတကာအရ နယခ႕ဆန႔ကငေရး၊

လကဝါးႀကးအပမႈ ဆန႔ကငေရး တပဦးျဖစတညလာသငတယ။ တခနတညးမာ ႏငငအသးသးမ ကြနျမနစပါတ ေတြဟာ မမႏငငရ႕

လကေတြ႕အေျခအေနေတြအရ ေသနဂၤဗဟာ ေရးဆြခမတရမယ၊ အလပသမားလတနးစားန႔ လပသားလထက စညးလးညၫြတ လာ

ေစရမယ၊ အရငးရငလတနးစားဟာ အာဏာက အလြယတက စြန႔လႊတ၊ ျပနလညေပးအပလာလမမယလ႔ စတကးယဥမႈမးက စြန႔ပယ

ၿပး အေပၚယ ျပျပငေျပာငးလေရးဝါဒက ဆန႔ကငကာ ပစၥညးမလတနးစားအာဏာရငစနစ ေတာလနေရးတကပြ သေဘာတရားက ႀက႕

ႀက႕ခငခငဆပကင ဆရယလစစနစ လကေတြ႕ အေကာငအထညေဖာေဆာငေရး အေျခအေနအေၾကာငးအခကက အဆကမျပတ ဖန

တးသြားရမယလ႔ ထငျမငယဆတယ။ ေပၚတဂကြနျမနစပါတကေတာ အလြနမားျပားလတ စြန႔လႊတေပးဆကမႈန႔ မေလၽာ႔တမး လးပနး

အားထတမႈတ႔န႔ ကြနျမနစပါတ တညေဆာကေရးရ႕ ခကခႀကးေလးလတတာဝနက ေအာငျမငၿပးေျမာကေစၿပး ကြနျမနစပါတဟာ အ

လပသမားလတနးစားန႔ ျပညသလထအၾကားမာ စြၿမႀက႕ခငစြာ အျမစတြယၿပး ႏငငေတာရ႕ ေန႔စဥေနထငမႈဘ၀အေပၚ တကယဩဇာ

သကေရာကမႈရေစရမယ။ တခနတညးမာ တျခားကြနျမနစပါတေတြန႔တကြ တျခားေတာလနတ နယခ႕ဆန႔ကငေရး အငအားစေတြန႔

ခစၾကညရငးႏးမႈ၊ ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈန႔ စညးလးညၫြတမႈက ရာေဖြအားျဖညသြားေရးက တကတကကြကြ ရာေဖြရမယ။

အရငးအႏးအငအားႀကးေတြဆန႔ကငေရး၊ နယခ႕သမားရ႕ ဝငေရာကစြကဖကမႈ ကးေကာမႈ ဆန႔ကငေရးတကပြက အတတ

ကြ ဆငႏႊသြားရမယလ႔ထငျမငယဆတယ။ တ႐တျပညကြနျမနစပါတကေတာ ဆရယလစစနစ သေဘာတရားန႔လကေတြ႕ အေကာင

အထည ေဖာေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကဖ႔ဆရင ပါတန႔ ႏငငေတာရ႕ လကေတြ႕ေပၚမာ အေျခစကၿပး မာကစ၊ လနငဝါဒ သေဘာတရားက မမ

ႏငငေတာလနေရး၊ တညေဆာကေရးလကေတြ႕တ႔န႔ အျပနအလနေပါငးစပသြားေရးက တငျပခတယ။

၃။ အစညးအေဝးရ႕ အဓကထးျခားခကမား

(၁) ႏငငတကာ ကြနျမနစပါတန႔ အလပသမားပါတတ႔ရ႕ အစညးအေဝးက ၁၉၉၉ ခႏစက စတငေခၚယကငးပခတာမ႔ အခ

ကငးပလကတ ၂၀၁၇ အစညးအေဝးထဆရင စစေပါငး ၁၉ ႀကမ ရသြားခၿပ။ အခကငးပခတ အစညးအေဝးမာ တကေရာကလာတ

ႏငင၊ပါတ အဖြ႕အစညးေပါငးန႔ ကယစားလယဟာ ေဆာငးပါးအစမာ ေဖာျပထားတအတငး အမားဆးျဖစလ႔ သမငးမာ အျမငဆးစခန

ခးခၿပး စညကား သကၿမကလြနးလတ အစညးအေဝးျဖစခတယ။

(၂) ဒအစညးအေဝးဟာ ေအာကတဘာေတာလနေရး အႏစ ၁၀၀ ျပညအထမးအမတျပ ကငးပတာျဖစၿပး ၎ရ႕ ဇာတျဖစတ

႐ရားမာ ကငးပခတာျဖစလ႔လညး ထးျခားပါတယ။

(၃) တ႐တျပညကြနျမနစပါတက ယခငက ေလလာသအျဖစ တကေရာကခ။ အစညးအေဝးမာ ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈ မလပခ။

ယခအစညးအေဝးမာ ႏငငျခားဆကသြယေရးဌာနရ႕ ဒတယဝနႀကးကယတငတကတယ။ ယခအႀကမက စၿပး တ႐တဟာ ေျမာက က

ရးယား အလပသမား ပါတ၊ ဟနေဂရ အလပသမားပါတတ႔ န႔ အတ အစညးအေဝး အလပအဖြ႕အဝငအျဖစ ေလၽာကထားခလ႔ အဖြ႕ဝင

ျဖစလာတယ။ အလပအဖြ႕က ၂၀၀၄ ခႏစက ထေထာငခတာျဖစ၊ အစညးအေဝးရ႕ တခတညးေသာ အၿမတမးအဖြ႕အစညးျဖစ၊ အ

77

စညးအေဝးရ႕ အခန၊ ေနရာ၊ အစညးအေဝး ေခါငးစး၊ အဆျပခကစတာေတြက အဆငေျပေအာင စစဥေရးက ေဆာင႐ြကရတယ။

(၄) ၎က ထေထာငလကၿပးတေနာက သ႕တာဝနက အစညးအေဝးသ႔ မကေမာက ႏငငတကာ အပကြကန႔ အေရးႀကး ျပ

နာေတြန႔ ပတသကတ အဆျပခကေတြ တငျပရတယ။ ဒါေတြဟာ ေနာကဆးမာ ကယစားလယေတြရ႕ ထငျမငယဆခကေတြ ျဖစ

လာၿပး စညးလး ညၫြတတ သေဘာတေၾကညာခကေတြျဖစလာတယ။ ဒအစညးအေဝးမာ ၆ ေစာငအထရခတယ။

(က) “ပလနကြနျမနစပါတက ဖႏပလာတ ကြနျမနစဆန႔ကငေရး စရငဆးျဖတခကက ကန႔ကြကေရးေၾကညာခက” ။ ၇၂ ဖြ႕

လကမတထးတယ၊ ကြနျမနစဝါဒက ဝါဒျဖန႔တ ၎ပါတက ေကဒါေတြန႔ ပတသကလ႔ ပလနတရား႐းရ႕ စရငခကက ျပစတင႐ႈတခ

ျခငးျဖစတယ။ ပလနအစးရန႔၎ရ႕ တရားဥပေဒအရ ကြနျမနစဝါဒ န႔ ပလနကြနျမနစပါတ ပတပငတားျမစေရး အႀကယတက ၎ ပါ

တ၊ ၎ျပညသေတြန႔ အတတကြ ဆန႔ကငေရးက တပလန႔ႏႈးေဆာလကျခငးျဖစတယ။

(ခ) “ဆကပရပျပညသလထရ႕ စညးလးညၫြတေရး ေၾကညာခကက ေထာကခသြားေရး”ေၾကညာခက။ ၆၆ ဖြ႕ လကမတထး

တယ၊ ဒျပနာဟာ ျပငပက ဝငေရာကစြကဖကမႈန႔ နယခ႕ကးေကာမႈရ႕ အကးဆကျဖစတယ။ ႏငငတကာ ဥပေဒန႔ ကလသမဂၢ

လၿခေရးေကာငစ ရ႕ ဆးျဖတခက အေျခခေပၚမာ ဒျပနာက အျမနဆး ေျဖရငးၿပး ၎ဒကၡသညေတြက ဂ႐စကသြားေရး ပနၾကား

လကတယ။

(ဂ)“ဆးရးယားမ တရကတပမား ထြကသြားေရး” ေၾကညာခက။ ၄၅ ဖြ႕လကမတထးတယ။ တရကက ဆးရးယားမာ စစေရး

အရ လပေဆာငမႈဟာ မမျပညသေရာ ဆးရးယားျပညသေတြကပါ လပႀကသတျဖတေနတာလ႔ အျပစတင ေျပာဆလကတယ၊ ကယ

စားလယေတြက တရကန႔ ဆးရးယားႏငငက လပသားျပညသေတြရ႕ အကးစးပြား ထနးသမးကာကြယေရး အေကာငးဆး ႀကးစားသြား

ေရးက ပနၾကားလကတယ။ (ဃ) “နယခ႕သမားရ႕ အေရ႕အလယပငး၊ အာဖရကေျမာကပငး၊ ေျမထပငလယ အေရ႕ပငးေဒသ၊ ေဘာ

လ ကနေဒသစစပြန႔ ဝငေရာကစြကဖကမႈ လပရပေတြက ျပစတင႐ႈတခၿပး ၎ေဒသက ျပညသေတြ စညးလးညၫြတေရး ေထာကခ

အားေပးတ ေၾကညာခက” ။ ၄၃ ဖြ႕ လကမတထးတယ။ ဒါဟာ အေရအလယပငး၊ ေျမထပငလယအေရ႕ပငးန႔ ေဘာလကနေဒသတ႔မာ

အေမရကန၊ ေနတး၊ အးယတ႔က လႈ႔ေဆာတ နယခ႕စစပြ န႔ စြကဖကတ လပရပေတြက ျပငးျပငးထနထန ျပစတင ႐ႈတချခငးျဖစတယ၊

ကယစားလယေတြဟာ မမႏငငက နယခ႕စစပြန႔ ကးေကာမႈလပရပေတြမာ မပါဝငၾကဖ႔ ရငးလငးျပၿပး၊ အေမရကနန႔ေနတးက ေျမထ

ပငလယ၊ အာဂယန(Aegean) ပငလယ၊ ေဘာလကနေဒသန႔ ကမၻာတလႊားမာရေနတ စစအေျခစကစခနးေတြမ ဆတခြာသြားဖ႔၊ ျပည

သလထက သတေနတ “လသတသမား” ေတြက ဘယလေျမေနရာန႔ ဘယလေရကမ ပပးမေပးၾကဖ႔ ေမတာရပခပနၾကားခတယ။

(င) “လကတငအေမရကန႔ ကရစဘယေဒသ ျပညသလထရ႕ စညးလးညၫြတစြာတကပြဝငမႈက ေထာကခတေၾကညာခက”။

၂၉ ဖြ႕ လကမတေရးထးတယ။ ၎ေဒသက ျပညသလထဟာ ၂၀၀၈ စးပြားေရး အကပအတညး ေပၚေပါကလာၿပးေနာက အရငးရငစ

နစ လကဝါးႀကးအပ အပစေတြက သတ႔ရ႕ ဒကၡေရာကမႈေတြက ပခးလႊေျပာငးေပးမႈခေနရၿပး၊ အေမရကနရ႕ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသေတြ

က ဆန႔ကငေရးေပၚလစ၊ တတငး ကာရေရး၊ ပတဆ႔ေရးန႔ ႏငငေရးအရ ေခာငးေျမာငးလပႀကမႈန႔လညး ရငဆငေနရတယ၊ ၎ေဒသမ

အလပသမားလတနးစားန႔ ျပညသလထရ႕ ရကစကၾကမးၾကတတ အရငးရငစနစရ႕ စးမးအပခပမႈတြနးလနေရး၊ မမတ႔ရ႕ အခြငအ

ေရး န႔ အနာဂတရ႕ တခတညးေသာ ေမၽာလငခကျဖစတ ဆရယလစစနစ ေအာငပြအတြက ေထာကခအားေပး ကညသြားရမယ။

(စ) “ကကတလနးယား ျပညသ႕ဆႏၵခယပြက ေထာကခ၊ ကကတလနးယား အစးရအမႈထမးေတြ၊ အလပသမားေတြ န႔ တက

ကြ လႈပရား သေတြက ႐းတငစစေဆးမႈက ဆန႔ကင”တ ေၾကညာခက။ ၁၃ ဖြ႕ လကမတထးတယ။ စပနအာဏာပငေတြက ၂၀၁၇

ေအာကတဘာ ၁ ရကေန႔က ကကတလနးယားျပညသတ႔ရ႕ ကယပငဆးျဖတခြင၊ ထတေဖာဆႏၵျပခြင၊ စေဝးခြင န႔ စတနးလညလည

အငအားျပခြင အခြငအေရး တ႔က ခပခယကန႔သတထားမႈက ျပငးျပငးထနထန ျပစတငကန႔ကြကလကတယ။ စပနအာဏာပငေတြရ႕

ဖြ႕စညးအပခပပ ပဒမ ၁၅၅ အရ ကကတလနးယား လႊတေတာဖကသမးပစမႈ၊ ကကတလနးယားေဒသႀကးရ႕ ဥက႒၊ ဒဥက႒န႔ အစးရ

အမႈထမးတ႔က ဖယရားပစမႈ၊ ကကတလနယား ေဒသႀကးရ႕ ႏငငေရးအခြငအေရးေတြက ဝငေရာကစြကဖကတ လပရပတ႔က ဆန႔

ကင ကန႔ကြကၿပး၊ ကကတလနးယားကြနျမနစပါတ အေထြေထြအတြငးေရးမႉး ဂၽြန၊ ဂးဇကႏအက (Joan Joseph Nuet) က အၾကမး

ဖကပနကနေရးက ေသြးထးလႈ႔ေဆာသ၊ အမားပင ေငြေၾကး အလြသးစားပစမႈကးလြနသစတ စြပစြခကမားျဖင ဖမးဆး ခပေႏာငထား

ျခငးန႔ ကကတလနးယားလြတေတာအမတမား လႊတေပးေရးက ေတာငးဆလကတယ။

78

(၅) အစညးအေဝးက စညးလးညၫြတမႈ န႔ လကေတြ႕ေဆာင႐ြကေရးက ထငဟပၿပး ပးေပါငးေဆာင႐ြကေရးက အေလးထား

လာတယ။ ဒအစညးအေဝးက ဆရယလစစနစ အေရးႀကးျပနာေတြအေပၚ ကြနျမနစေတြရ႕ ႏငငေရးရပတညခက၊ အေျခခမေတြန႔

ပတသကလ႔ ၂၀၁၈ ကမၻာကြနျမနစေတြ ပးေပါငးေဆာင႐ြကေရး လမးျပေျမပ ေရးဆြခမတလကတယ။ ဒလန႔ အစညးအေဝးက ပး

ေပါငး လႈပရားေရး လပငနးစဥ ၁၂ ခက အေသး စတစစဥကာ “ပနၾကားလႊာ”အျဖစ အတညျပခတယ။

၅-၁။ ကြနျမနစပါတန႔ အလပသမားပါတတ႔ ပးေပါငးေဆာင႐ြကေရးက အဆကမျပတ အားျဖညေဆာင႐ြကသြားရန။ လက

ရေဆာင႐ြကေနၾကတ လမႈေရး ႏငငေရးျဖစစဥေတြက ပကတဘာ၀ကစြာ သမာသမတကက အကျဖတၿပး ကြနျမနစဆန႔ကငေရး၊

ဆဗယကဆန႔ကငေရးတ႔က အားျဖည တကပြဝငသြားနရန။

၅-၂။ ဆဗယကျပညေထာငစမာ ေတာလနေရးဆန႔ကငတတ အေရးအခငး ျဖစသြားမႈ၊ ဆရယလစဂဏး ၿပကြသြားမႈန႔ အရငး

ရင စနစျပနလညေခါငးေထာငထလာတ အေၾကာငးရငးတ႔က ကယကယျပန႔ျပန႔ အျမငဖလယသြားရန။

၅-၃။ လနငရ႕ ကမးေတြက ကယကယျပန႔ျပန႔ စးစမးေလလာ သေတသနျပေရး၊ ပါတဝငေတြ န႔ လထက စညး႐းၿပး၊ အဒ

ကမးေတြရ႕ မကေမာက ကမၻာသမငး အဓပၸာယတ႔ န႔ အျပနအလနဆကစပေနမႈတ႔က ရငးျပသြားရန။ “ႏငငေတာန႔ ေတာလနေရး”

ကမး ပႏပထတေဝမႈ ႏစ ၁၀၀ ျပညအထမးအမတလႈပရားမႈမား ကငးပသြားရန။

၅-၄။ မာကစရ႕ အႏစ ၂၀၀ ျပည ေမြးေန႔က အထမးအမတ လႈပရားမႈမားက သ႕ရ႕ သမငးေကာငးမႈမားက အေလးထားကာ

ကယကယျပန႔ျပန လပေဆာငသြားရန။

၅-၅။ “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး” ပႏပထတေဝျခငး အႏစ ၁၇၀ ျပည န႔ “အရငးကမး” ပႏပထတေဝျခငး အႏစ ၁၅၀

ျပည အထမးအမတမားက အထးသျဖင လငယထက ရညစးၿပး ၎ကမးမားရ႕ သမငးဆငရာ အနကအဓပၸာယမားက ဝါဒျဖန႔သြား

ရန။

၅-၆။ အရငးရငစနစဆန႔ကငေရး တကပြမားက ပစအမးမးျဖင လပသြားရန၊ ၎ရ႕ေသြးစပမႈ၊ ဖႏပမႈ၊ ကးေကာမႈ၊ လကင

ဝတ န႔ မကကညတ လယကမႈလကၡဏာတ႔က ဖြငခၿပး ျပညသလထ အထးသျဖင လငယထက သေဘာတရား အသပညာတးေရး

ေဆာင႐ြကသြားရန။

၅-၇။ ေမလ ၁ ရက ကမၻာအလပသမားေန႔မာ အလပသမားထရ႕ အခြငအေရး န႔ အကးခစားခြင၊ ဒမကေရစအခြငအေရး ရရ

ေရး တကပြမားစညး႐းမႈအတြငး တေပါငးတစညးတညးရေရး၊ စညးလး ညၫြတေရးန႔ ပေပါငးေဆာင႐ြကေရးက အားျဖညသြားရန။

၅-၈။ လမးစြဝါဒ (Racialism)န႔ ဖကဆစဝါဒ ဆန႔ကငေရးက အတတကြ လပၾကရန၊ နာဇဖကဆစဝါဒက တကခကေအာင

ျမငခတ ႀကးျမတတ ေအာငပြ ဂဏျပျခငး န႔ စတာလငဂရက တကပြစဥရ႕ ႀကးျမတတေအာငပြ ၇၅ ႏစေျမာက အထမးအမတျပ လႈပ

ရားမႈလပသြားရန။

၅-၉။ ႐ရားက ေသြးတး စမးေနမႈမားက ရရတငးတငးရငဆငေရး။

၅-၁၀။ အေမရကနက ကးဘားက ေရရညပတဆ႔ထားမႈ အဆးသတေရး ေတာငးဆေရး၊ ပါလကစတငး ျပညသေတြရ႕ လြတ

လပ အမခကငးတ အခပအျခာအာဏာပင တငးျပညထေထာငေရး ေတာငးဆခက ေထာကခေရး၊ အေရ႕အလယပငး၊ အာဖရက၊

လကတင အေမရ က၊ အာရန႔ ဥေရာပမာ နယခ႕သမားရ႕ သမးပကမႈ၊ စြကဖကမႈ၊ ပတဆ႔မႈတ႔န႔ ရငဆငေနရတ ႏငငအသးသးက ျပည

သေတြက ေထာကခေရး။

၅-၁၁။ ပတဝနးကင ထနးသမးေရး စမေဆာင႐ြကမႈေတြ လပေဆာငသြားေရး။

၅-၁၂။ နယခ႕ဆန႔ကငေရး တပဦးတးခ႕ေရး န႔ ၿငမးခမးေရးရရေရး တကပြက အားျဖညသြားေရး၊ ေနတးန႔ ၎ရ႕ စစေရးတး

ခ႕လာမႈက ဆန႔ကငေရး၊ စစဝါဒဆန႔ကငေရး စညး႐းသြားရန။ တပန႔ စစလကနကေလၽာ႔ေပၚေရးန႔ ႏငငတကာ အတကအချဖစမႈမား

က ႏငငတကာ တရား ဥပေဒန႔မမားအရ ၿငမးခမးစြာန႔ တရားမၽတစြာေျဖရငးေရးက ေထာကခသြားရန။ အေမရကနရ႕ ကရးယားကၽြနး

ဆြယန႔ ပတသကလ႔ စြကဖကမႈက ဆန႔ ကငသြားရန။ ကးရးယားကၽြနးဆြယ ၿငမးခမးစြာ တေပါငးတစညးတညးျဖစေရးက ေထာကခ

သြားရနတ႔ျဖစတယ။

79

၄။ နဂး

(၁) ဒအႀကမအစညးအေဝးအေပၚ အကယအျပန အာ႐စကမႈျဖစေပၚေစခတယ။ ကယစားလယတ႔က အစညးအေဝးန႔ ပတ

သကလ႔ ကယကယျပန႔ျပန႔ ဝါဒျဖန႔ရန ေတာငးဆခတအတငး ပါတအဖြ႕အစညးအသးသးဟာ ဂာနယေတြန႔ တျခား သတငးမဒယာ

ေတြကလညး အစညးအေဝးရက န႔ အစညးအေဝးၿပးေနာက သတငးေဖာျပၾကလ႔ ကမၻာအႏ႔ အာ႐စကမႈ ျဖစေပၚခတယ။အစညးအေဝး

ကငးပေနတ ရကေတြမာ တ႐တျပည ရငးဟြာသတငးကြနရက၊ ဂလဘယသတငးကြနရက စတ မဒယာေတြက သတငးပ႔ၾကတယ။

အစညးအေဝး ဖြငလစလကတ အဒေန႔မာ ႐ရားသမၼတ ပတငက ႐ရားအာဏာပငေတြဟာ အစညးအေဝးက ျမငျမငမားမား

အာ႐စကလကရေၾကာငး ေဖာျပၿပး စာပ႔လာခတယ။

(၂) အစညးအေဝးက ႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပရားမႈရ႕ စညးလးညၫြတေရးစတဓာတက အျပညအဝ ေဖာျပခတယ။ ဒါဟာ

ကမၻာ ဆရယလစလႈပရားမႈ ျဖစထြနးတးတကေရး တြနးေဆာေပးရာမာ အေထာကအကျဖစေစပါတယ။ ၂၀၁၇ အစညးအေဝးမာ ႏငင

တကာ ကြနျမနစ လႈပရားမႈရ႕ စညးလးညၫြတမႈစတဓာတက ထငဟပခတယ။ သေဘာကြလြမႈ မရသေလာကျဖစသြားကာ အားလး

သေဘာတတ “ပနၾကားလႊာ”အျဖစ ေပၚထြကလာၿပး ၂၀၁၈ ရ႕ လပငနး အေလးထားခကန႔ အခငအမာလႈပရားမႈ စမကနးမားက ေရး

ဆြ ခမတခတယ။ ဒါဟာ ေလာေလာဆယဆယ ၅ ႏစ ေလာကအတြငးမာ အႀကးမားဆး တးတကမႈရရလာျခငးျဖစတယ။ ဒလစညးလး

ညၫြတမႈစတဓာတဟာ ကမၻာဆရယလစစနစ တဆငတက ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးမာ အျပသေဘာေဆာငတ တြနးေဆာမႈအခနးက႑

ျဖစေပၚေစပါတယ။

(၃) အစညးအေဝး ဆးျဖတခကေတြ န႔ ေၾကညာခကေတြက အေကာငအထညေဖာ ေဆာင႐ြကေရးမာ အကးသကေရာကမႈ

တဆင တကျမႇငတငေပးရန လအပတယ။ အစညးအေဝးက သေဘာတလကတ ေၾကညာခကေတြ (ပနၾကားလႊာ) စတာေတြက ကမၻာ

အႏ႔ရ အလပသမား လႈပရားမႈန႔ ကယေျပာလတ ျပညသလထရ႕ လမႈေရးလႈပရားမႈေတြက အားေပးေထာကခၾကတယ။ ဒါေပမ ေၾက

ညာခကေတြမာ ထနးခပမႈ အားနညးေနတယ။ အခငအမာ လႈပရားေဆာင႐ြကေရးဘကမာ ေၾကညာခကေတြ ဆးျဖတခကေတြရ႕ အ

ကးသကေရာကမႈ၊ အလပစမကနးေတြ ေဆာင႐ြကႏငစြမး အားျဖညဖ႔န႔ ျမႇငတငသြားဖ႔ လပါတယ။

ကးကား။ ။ မကေမာကကမၻာန႔ ဆရယလစဝါဒဂာနယ၊ ၂၀၁၈ အမတ(၂) မတလ၊ဧၿပလထတ ။

ခငေအးၾကညျမ

ဩဂတ (၄) ၂၀၁၈။

80

ေဖာငပတေဆာငးပါး

စစတပက စစတငး (၅) ခမာ ဘာေၾကာင ၄ လ ၾကာ အပစရပေပးတာလ

(၁)

ေနာကေၾကာငး ျပနၾကညဖ႔ လပါမယ၊ တႏငငလး အပစအခတ ရပစေရး (NCA) ဆတာက သတ႔ပ စလပခတာျဖစတယ၊

ဒကာလအတြငး လကနကကငအငအားစေတြထမာ အစညးေျပေအာငလပတယ၊ တခ႔ ၃-၄ စတ ကြကနတယ၊ တခ႔အဖြ႔က ေျခၿငမ

ေအာင အခြငအေရးေတြ ေပးၿပး တခ႕က အျပစရာတကတယ၊ အေၾကာငးအမးမးျပၿပး နယေျမတးခ႕တာလပတယ။

တဖြ႔က နယေျမတးခ႕ခငးၿပး လအပတ လကနကခယမး ရကၡာေထာကပ- သတ႔ပ ကနတဖြ႔ရ႕ နယေျမထအေရာက ပ႔ေဆာင

ေပးတယ၊ တကခငးတယ။

(၂)

စစတငး (၅) တငး အပစရပေပးမယ ေၾကညာတာကေကာ ဘာေၾကာငလ။

၂၀၁၈ ခႏစကန ၂၀၁၉ ခႏစဆနးရကေတြအတြငး ျဖစပြားခတ တကပြေတြမာ စစတပအကအဆး အထအခကမားတယ၊

အထးသျဖင ရခငဘက AA န႔ တကတ တကပြေတြမာ အထနာ၊ နာမညပကတယ၊ AA က စတႀကကစစကစားေနႏငတယ။ သတ႔

အေျခအေန သတ႔ျပနၾကညေတာ - တပရငးတရငး - တကအား ၁၀၀ ျပညေအာင မထတႏငတာၾကာၿပ၊ ဒေတာ ကယတပထ တညၿငမ

ေအာငန႔ အားျပနျဖညဖ႔ လပစရာေတြ ရလာတယ။

ခပလာမယ စစဆငေရးေတြအတြက အဆငသငျဖစေအာင လမးေဖာကတာ- ေနရာတးယလာတာေတြ လပေနၿပျဖစတယ၊

ပထမအဆင ရခငဘကမာ အားသြနႏငဖ႔ ေျမာကပငး၊ အေရ႕ပငး၊ ေတာငပငးေတြမာ ေခတေျဖေလာေပးတ သေဘာသာ ျဖစတယ။ ဒါ

ေပမ သ႔ရ႕ ေၾကာငသေတာလပရပေတြေၾကာင ထေတြ႔မႈန႔ တကပြငယတခ႕ကေတာ ဆကရဆျဖစေနတယ။ သ႔အကငအတငး အ

ေခာငရမယထငတ ေန႔ရာေတြက တးဝငသမးပကတာေတြလညး လပပါတယ။ အထငရားဆးကေတာ ၂၀၁၂ ခကတညးက အပစရပ

81

လကမတထးထားတ အႏၵယနယစပရ နာဂလကနကကငအဖြ႔ (NSCN-K) ဌာနခပက ေဖေဖာဝါရ ၄ ရကေန႔က ဝငေရာက သမးယ

လကျခငးျဖစတယ။

၄ လၾကာ အပစရပေရး ေၾကညာၿပး စစရပစထားပါတယ၊ ေဆြးေႏြးဖ႔ လမးဖြငထားပါတယ၊ ဘယသဘယသန႔ ဆကသြယ

လပကငႏငပါတယ ေျပာခတယ။ ဒါေပမ တလေကာၾကာသြားၿပျဖစေသာလညး ဘာတခမ အလပမျဖစၾကေသး-

သတ႔ ႀကတလပထားေတြကေတာ ဖးမရဖမရ ေပၚလာတယ၊ စစဆငေရး ရညမနးခကန႔ KIO ဘက လမးေဖာကလာလ႔ သတ

ေပးကန႔ကြကေနေၾကာငး သတငးထြကလာတယ။

ဒခပအစးရ လပရကငရခကေအာင လပႏငတလထ၊ လတနးစား၊ လ႔အလႊာအသးသးၾကား ထးေဖာကစညး႐းဖ႔ ျပငဆငလာ

ၾကတာ ေတြ႔ရတယ၊ ဥပမာ-ဘာသာေရးဘကမာ တပခပကယတင မကႏာထြကျပတာမး၊ ဒခပက ဆန႔ကငတ ကယေတာေတြက

ဂါရ၀ျပ တာမး လပပါတယ၊ ပညာေရးေလာက မတညၿငမေအာင ဆရာတပညေသြးကြေအာင - လေမြးလပေဆာငၾကတယ။

သတ႔ျပခငတာက ဒခပဟာ တငးျပညတညၿငမေအာင မအပခပႏငဘး၊ မအပခပတတဘး ဆတာပါပ။

သ႔မာ ညစစရာ စစေရးအကြက ႏငငေရးအကြက ဟဟာမဟတ-ဒဟာ (A plan-B plan) ေတြ မားတယ၊ သတရၾကရပါမယ။

သမးလရြာကစၥ

ဇနန၀ါရ ၂၆ ရကမာ အေတာသငးတ သတငးေတြ ထြကလာတယ၊ ရြာထ၀ငေနတ AA တပဖြ႔က လကနကႀကးငယေတြန႔

ပစလ႔ဆၿပး အစးရစစတပက လကနကႀကးေတြန႔ထ လကနကငယေတြန႔ ပစထညလကတာ အမေျခ ၈၄ အမ ရတာမာ ၁၀ အမပ မထ

မခက ကနတယလ႔ သရတယ။ ေနာကစစတပက ရြာထဝင လေတြဖမး ေကာငးထစထားၿပး တအမတကဆငး AA ရာေတာပ ဖြင

တယ၊ ေတြ႕သြားတာက ေရႊထညပစၥညး၊ ေငြအသျပာ၊ ပဆးလကြငးန႔ လကကငဖနး အလး ၆၀ ျဖစတယ။ ျပညနယ လႊတေတာ ကယ

စားလယရ႕ ေဖာထတခကအရ တနဖးအားျဖင ကပသနး ၁၅၀ န႕ ၂၀၀ ၾကားရတယ…တ။

ရြာသားေတြကေတာ ႐ကႏကစစေဆးတာ ခၾကရလ႔ ဒဏရာအသးသး ရၾကတယ။ ဒအထက ျပငးထနတ လနာ ၃ ဥး ရေသ

ေတာင ေဆး႐ပ႔ၿပး ကသေနၾကရတယ။ (ခေတာ ဒဏရာရ ၇ ႏစသားေလး ဆးသြားပါၿပ)။

တပမေတာ သတငးမန ထတျပနေရးအဖြ႔ ဆတာက "တပက ရြာထမဝင အျပငမာပ ေနတာပါ၊ နယျခားေစာငရေတြကပ ဝင

ရငးတာပါ၊လယကမႈ ရမရ စစေဆးၾကညပါမယ"…လ႔ေျဖတယ၊ ဒါေပမ ရြာသားေတြေျပာတာက"ပစၥညးေတြယတာက စစတပပ၊ေသတာ

ေတြ ႐ကခးဖကဆးၿပး ယတာျဖစတယ"…တ၊ တငေတာခငလ႔ လမးဆကသြယေတာ ဖနးေတြ ပတထားတယ…တ။

ဒေနရာမာ ေတြ႔လာရတာက သတငးမန ျပနၾကားေရးတ႔၊ သမၼတ႐း ေျပာခြငရတ႔ရ႕ ေျဖၾကားခကေတြက ကေပါကတကေပါက

ခာေတြပ၊ ရခငျပညနယမာ ရဟတယာဥန႔ ပစခတတာ မဟတပါဘးလ႔ ျငငးသကျငငးတယ၊ အပစခရတ ရြာသားေတြက - ရဟတယာဥ

၂ စငးန႔ ပစလ႔ ေသေျပး-ရငေျပး ေျပးခရပါတယလ႔ ထပၿပးစြခကတငပါတယ- သပမၾကာလကပါဘး။ သမၼတက ရခငျပညနယစစဆင

ေရးမာ ေလေၾကာငးကပါ သးစြခြငျပလကေၾကာငး ထတျပနပါတယ။

အခ ေဖေဖာဝါရ ၂ ရကေန႔ ၾကားရတသတငးအရ ရခငျပညနယအစးရက "AA ေတြ ရတယထငရင အမေတြထအထ လၿခ

ေရးတပေတြ ဝငရာဖ႔ ခြငျပလကပါသည" … ဆတသတငးထြကလာပါတယ။

82

မရငးမရငးကစၥတခ ေပၚလကေသးတယ၊ AA က ရစခနး ၄ ခဝငတကတာဟာ အၾကမးဖကမႈ တရပ ျဖစတယ၊ ဒါေၾကာင AA

က အျပတေခမႈနးပစရမယလ႔ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက အမန႔ေပးေၾကာငး၊ ဒသတငးမန အဖြ႔ကပ ထတေဖာလကခတယ။ 'ေျပာ

တယ' - 'မေျပာဘး' … လ႔ ကာယကရငဘကက ဝနမခသလ ျငငးခကထတတာလညး မေတြ႕ရဘး။

သတ႕ျပညေထာငစအစးရအတြငးမာက ဘာေတြ ျဖစေနတာလ။

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညရ႕ လၿခေရးကစၥ

(၁)

ေဒၚေအာငဆနးစၾကည စးနငးလကပါလာတ နပါတ(၁) ဟတစကးဟာ ဟကဒေရာလစဆ ယစမမႈ ျဖစပြားသျဖင ျပနလည

ဆငးသကခရၿပး နပါတ(၂) ဟတစကးသ႕ ေျပာငးလစးနငးခေၾကာငး သရ။

အထး သတဝရယ ရဖ႕ လပါတယ။ ျဖစႏငရင စစရဟတယာဥေတြက မစးပါန႕။ ပကဆ ကနခငကနပါေစ၊ ပဂၢလက ကမၸဏ

ေတြဆက ငားစးပါ။ ဒါမမဟတ- ဝယခငဝယပါ။ စစရဟတယာဥမား လးဝ စတမခရပါ။- ဆတ ပ႕စတခ က ဒလ (၆) ရကေန႕ …ေန႕စြ

န႕ ဖတလကရလ႕ မကလးျပးသြားပါတယ။

စးရမမယဆလညး စးရမေလာကတယ။ သတ႕တေတြက အာဏာလကမလႊတရရင ၿပးေရာ၊ ဘာမဆ လပရတယဆတာက

ေတာ ယတယ။

လသတဝါဒက သတ႕ တြငတြငကယကယ အဆကမျပတ လပလာခတာပ။ လပဂၢလတဥးခငးအေနန႕ ဥးတငထြတမသည

ဥးကနအထ လပၿပးခၾကၿပ။

(၂)

လပဂၢလ တဥးတေယာကက သတလကရရန႕ ေတာလနေရးတဆငတကသြားလမမယလ႕ ကြနေတာတ႕က မယပါ။ ျဖစ

စဥတခ တငျပခငပါတယ။

ဗလေနဝငး ဘနးမးေနလ ေတာကပစဥတနးက ပါတယဂ ရေဘာတေယာကဟာ သ႕ရ႕ အနးကပ လၿခေရးတပထ ေရာက

ေနတယ။ သက ပခးရးမရ ယဂတာဝနခ သခငခစဆ အစရငခၿပး အမန႕ေတာငးပါတယ။ ဗလေနဝငးက အခနမေရြး သ ‘ေျဖာင’ ပစ

လကလ႕ ရတယ။ လပႀကၿပး ေျပးလာခရမလား-လ႕ အမန႕ ေတာငးခလကတာပါ။

သခငခစ ျပနၾကားလကတာက “မလပန႕။ ဒ႕က လသတဖ႕မဟတဘး။ စနစက သတဖ႕ ေတာလနေရး လပေနတာ။”….တ။

ရေဘာေတြ ဝငးဖြ႕ေနစဥ ဒစကားက ထတေဖာေျပာခတသဟာ ခအထ ရေနပါေသးတယ။ ၾကားလကရတ သေတြထမာ တခ႕က ကြယ

လြနခၾကၿပး ကနတသေတြ ကနပါေသးတယ။

(မတခက။ ။ ဗလေနဝငး ကယတငကေတာ ျမႀကး(ေခၚ) လတတ(ေခၚ) ကတတက လႊတၿပး သခငသနးထြနးက အသတ

ခငးခတာ အားလးအသပါ။ ဒါေပမ ကြနျမနစပါတ ပကမသြားပါဘး။ ကြနျမနစစနစ ဆကလကအသကရငေနပါတယ။)

ေျပာခငတာက-

83

စစအပစအေနန႕ လသတရတာက ထမငးစား ေရေသာကကစၥပါ။ ရစေလးလးကာလမသည နဝတ-နအဖ ေခတတခလး လ

ေတြ သတလာခတ ဗလခငညြန႕ကပၾကည။ ခပတညတညပ။ အားလးက တေတြးန႕ ေထြးခငေနၾကတာက သကယတင မသမဟတ။

ဒါေပမ ရနကနတငး ဝနႀကးခပဆသက ရငၾကားေစေရးက ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ေျပာထားတာပ ဆၿပး ဗလခငညြန႕က မ

အပမရာ သဃာစငေပၚ တငေပးလကတယ။ ေနာက- ကယတင ဝပစငးကနေတာတယ။

သ အသတခရတ လေတြရ႕ အမးေတြန႕ ကယတင အရကႏကခ ေထာငတနးေရာကခၾကရသေတြ၊ ဗလခငညြန႕လကထက

ပစအမးမးန႕ ညဥးပနးႏပစက ခခရသေတြန႕ အဖႏပခလထေတြက အခလ ဗလခငညြန႕က အေလးအျမတထား ဂါရဝျပတကစၥ အ

ေပၚ မေကမနပျဖစကနတယ။

သ အာဏာရစဥ ျပညသေတြက လကအပဘယလခရတယဆတာ သငေပးခတ ဒပဂၢလဟာ ခလညး မကႏာေျပာငေျပာငန႕

မန႕မန႕ႀကး အကနေတာ ခေနပါေရာလား။

(၄)

စစအပစဆတာ ဒါပ။

အားရဖြယမရေသးေသာလညး စစအပစရ႕အသကဘးျဖစတ ၂၀၀၈ ေျခဥက ျပငဖ႕ ဥပေဒတြငးက ႀကးစားေနတ ေဒၚေအာင

ဆနးစၾကညရ႕ လၿခေရး၊ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညရ႕ အသကအႏရာယကစၥဟာ စးရမစရာ ျဖစေနပါေၾကာငး။ ။

ေအးၿငမး

၁၃၊ ၂၊ ၂၀၁၉