Односите на Република M акедонија со меѓународните финансиски институции

Односите на Република Mакедонија со

меѓународните финансиски институции

Вицегувернер м-р Анита Ангеловска-Бежоска

април 2014 година

Основни факти за Светската банка и ММФ како клучни меѓународни финансиски институции за РМ;

Улогата на Светската банка за македонската економија;

Улогата на ММФ за македонската економија;

Постапка на задолжување и статистика на надворешниот долг;

Заклучок

Содржина

Меѓународната банка за обнова и развој (Светска банка)

Основана во 1944 г. како дел од бретoнвудскиот систем;

МИСИЈА: помагање во поствоената обнова и развој, намалување на сиромаштијата и подобрување на животниот стандард во земјите во развој;

КАКО: преку поттикнување одржлив развој преку заеми, гаранции и аналитички услуги;

Денес, 188 земји се земји-членки;

Се финансира на меѓународните пазари; Мандатот е заеднички со четири други тесно поврзани институции.

Светската банка ја сочинуваат и следниве институции:

• Меѓународното здружение за развој (IDA)

• цел: финансирање на најсиромашните земји заради намалување на сиромаштијата

• преку: обезбедување бескаматни заеми и грантови според одредени критериуми на прифатливост

• извор: донации од земји и од Светската банка

• Меѓународна финансиска корпорација (IFC)

• цел: финансирање на приватниот сектор во земјите во развој• преку: финансирање проекти• помош за приватните компании во обезбедувањето финансиски средства на меѓународниот финансиски пазар• обезбедување техничка помош за деловните активности и за владите

• Мултилатералната агенција за гаранција на инвестициите (MIGA )

• цел: поттикнување на СДИ во земјите во развој

• преку: ги осигурува инвеститорите од политички или од некомерцијални ризици

• посредува во спорови помеѓу инвеститорите и владите

• им дава совети на владите во врска со привлекувањето инвестиции

осигу

рува и

нвести

тор

ите

од

по

ли

тич

ки

ил

и о

д н

ек

ом

ер

ција

лн

и р

изи

ци

, п

оср

ед

ува в

о с

пор

ови

по

меѓу

и

нвести

тор

ите

и в

лад

ите

, д

ава с

овети

на в

лад

ите

во

вр

ск

а с

о п

ри

вл

ек

увањ

ето

на и

нвести

ци

и;

• Меѓународен центар за решавање инвестициски спорови (ICSID)

• цел: поттикнување на СДИ во земјите во развој

• преку: ги решава инвестициските спорови помеѓу странските инвеститори и нивните земји-домаќини

Меѓународен монетарен фонд (ММФ)

Основан во 1944 година

МИСИЈА: промовира меѓународна монетарна соработка, стабилност на девизните курсеви, балансиран раст на светската трговија и обезбедува привремена финансиска поддршка на земјите-членки со цел да го олесни приспособувањето на платниот биланс и намалување на сиромаштијата.

ММФ денес брои 188 земји-членки и заедно со Светската банка придонесува за воспоставување стабилен систем на меѓународни

односи.

Историјата на ММФ накратко....

Научена лекција по Големата депресија: не треба да се дозволат трговски и девизни бариери и девалвации, бидејќи тие доведоа до нестабилност на глобалниот монетарен системи и соработка, пад на светската трговија и раст на невработеноста;

ММФ како механизам за стабилен монетарен систем и меѓународна соработка;

Стабилноста требаше да се обезбеди преку бретонвудскиот систем: сите членки на ММФ се обврзаа на стабилен паритет на нивните валути кон доларот, којшто пак имаше стабилен паритет кон златото - промена на паритетот само со претходна согласност на ММФ;

Во случај на притисоци на девизните курсеви, ММФ обезбедува девизни средства;

Распад на бретонвудскиот систем на почетокот на 70-те и на членките им беше дозволено да изберат девизен режим.


Главен извор на финансирање – квотите на земјите-членки;

Големината на квотата е зависна од БДП, отвореноста, економската варијабилност и девизните резерви;

Од големината на квотата зависат бројот на гласови на земјата и максималниот износ на финансиски средства што може да ги добие по одделни видови аранжмани.


Основни активности на ММФ

Редовен надзор и

совети (surveillance) за

макроекономските политики на

Владите и централните

банки

Заеми на земјите-членки за

надминување на економските потешкотии,

вклучително и концесионални

заеми за најнеразвиениите

економии

Техничка помош и обуки за

зајакнување на институционални

от капацитет

Глобалната криза – ефекти врз меѓународните финансиски институции

ММФ – редизајнирање на поставеноста заради поголема поддршка на земјите-членки

Зголемување на финансиската поддршка (рекордно ниво од 250 милијарди во 2010 година)

Пофлексибилна поддршка - приспособена кон потребите на земјите-корисници заради справување со кризата и избегнување нова криза;

Модернизација на операциите - нови инструменти; Зголемен обем на техничка помош, совети и анализи за земјите-

членки; Зголемување на соработката со регионални институции за

покоординиран пристап во решавањето на проблемите; Реформа на начинот на одлучување со давање поголема тежина

на брзорастечките економии на сметка на развиените.

Охрабрување за земјите да се обратат до ММФ во предвидувањето проблеми, а не кога проблемите ќе настанат.

ММФ – поважни конкретни промени

ДВОЈНО ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА МАКСИМАЛНИОТ ЛИМИТ НА пристапот на финансирање (годишен и збирен пристап од 200% и 600% од квотата)

НОВИ ПОФЛЕКСИБИЛНИ АРАНЖМАНИ

ФЦЛ (Flexible credit line - FCL)ПЦЛ (Precautionary Credit Line -

PCL), сега ПЛЛ

МОДЕРНИЗАЦИЈА НА КРИТЕРИУМИТЕ

„ex ante“ наместо „ex post“структурните реформи не се

следат како конкретни критериуми

ВОВЕДУВАЊЕ НОВИ ИНСТРУМЕНТИ ЗА ЗЕМЈИТЕ СО НИЗОК ДОХОД и итни проблеми

во билансот на плаќањаИнструмент за брза кредитна поддршка

(Rapid Credit Facility)

„Стенд-бај“ кредитен инструмент (Stand By Credit Facility)

Инструмент за продолжена кредитна поддршка (Extended Credit Facility)

сигурност во финансирањетофокусираност

флексибилност

Македонија и меѓународните финансиски институции

Во изминатите 20 години има постојано унапредување и зацврстување на соработката со меѓународните финансиски институции;

Финансиска поддршка - извор на високи капитални приливи и поддршка за платнобилансната позиција на земјата

со особено значење во услови на

ограничен и отежнат пристап на меѓународните финансиски пазари;

Насочена претежно кон јавниот сектор;

Во последните години, зголемено е и финансирањето проекти од приватниот сектор

19.5 19.0 18.5 17.4 16.8 17.1 17.8 16.212.2 11.4 12.6 13.4

16.5 16.8 16.8

8.9 8.7 9.6

7.8

6.2 5.68.8

4.4

3.7 3.5

6.0 5.7

7.6 8.5 9.2

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Структура на јавниот долг по кредитори (% од БДП)

Мултилатерални кредитори Билатерални кредитори Приватни кредитори

18.114.9

7.0

2.3

7.8

6.4

просек 1999-2004

просек 2005-2013

Прва евро-обврзница

Втора евро-обврзница

PCL

0.8 0.9 1.8 0.8 0.7 0.7 0.9 0.8 1.4 1.7 1.6 2.0 1.9 1.9 1.7

3.3 3.53.9 5.3 5.3 5.9

7.59.6

10.7

14.4

17.318.4 19.1 20.0 21.1

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Структура на приватниот долг по кредитори (% од БДП)

Мултилатерални кредитори Билатерални кредитори Приватни кредитори

0.9 1.6

4.5

15.4

просек 1999-2004

просек 2005-2013


Најголемо учество на ММФ и Светската банка во финансирањето на јавниот сектор;

Особено значајно во периодот од осамостојувањето до 2004 година

при ограничен пристап до меѓународните финансиски пазари;

Засилување на финансиската поддршка од ММФ и Светската банка по финансиската криза

во период на отежнат пристап до меѓународните финансиски пазари.

11.2

11.5

11.2

10.6

10.2

10.1

10.8

9.4

6.8

6.5 6.8 7.3

7.2

7.1

7.1

2.9

2.3

2.1

1.6

1.3

1.3 1.3

1.0

0.2

0.1 1

.1 1.1

4.2

4.1

3.8

5.3

5.2

5.2

5.2

5.3

5.7 5

.8

5.8

5.3

4.8 4

.7 5.0

5.1 5.6

5.9

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Јавен долг по мултилатерални кредитори (% од БДП)

Светска банка ММФ Останати

10.8

7.7

1.9

1.9

5.3

5.3

просек 1999-2004

просек 2005-2014


Претежното учество на меѓународните финансиски институции во финансирањето на јавниот сектор услови и релативно ниска просечна каматна стапка на задолжување.

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Просечна камата на новото задолжувања, приватни кредитори (%)

Просечна камата на новото задолжувања, официјални кредитори (%)

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

0

5

10

15

20

25

30

35

Долг под концесионални услови (% од вкупниот надворешен

долг)

Македонија и Меѓународниот монетарен фонд (ММФ)

Република Македонија се приклучи кон ММФ во декември 1992 година;

Долг временски период на аранжмани со ММФ;

Аранжманите со ММФ имаа клучна улога за воспоставување макроекономска стабилност во првите години од транзицијата и за натамошно одржување;

Алатка за дисциплинирање на носителите на политиките;

Соработката со ММФ е услов за финансиската поддршка од други институции - Светската банка, мултилатерални развојни банки и финансирањето од донаторите;

Во периодот на кризата се користеше новиот инструмент (ПЦЛ) на ММФ наменет за земјите со здрави фундаменти.


Повеќе причини за користење на аранжманите на ММФ

1992 -1996

СТФ и СБА

финансирање на платнобилансните потреби

1996 - 2000

ЕСАФ, ЦЦФ,

ПРГФ И ЕФФ

во контекст на подолгорочни структурни реформи

2003 -2004 СБАза макроекономско приспособување по

безбедносниот конфликт

2005 СБАзајакнат со структурна компонента за

подобрување на конкурентноста и бизнис-климата

2011 ПЦЛ олеснување на пристапот до меѓународните пазари на капитал

Историја на аранжманите со ММФ

Исто така, во 2009 година беа повлечени 65,6 милиони СДР врз основа на нето збирна распределба на квотата во ММФ.

Година на одобрување

Тип на аранжман Година на повлекување

Одобрен износ (во мил. СДР)

Повлечен износ (во мил. СДР)

Услови на аранжманот

1994

Systemic Transformation Facility 1994/1995

24.8 24.8

1995 Stand-by arrangement 1995/1996 22.3 22.3

1997

Enhanced Structural Adjustment Facility

54.6Тригодишен аранжман со годишна каматна стапка од 0,5% и рок на отплата 10 години (5 ½ години грејс-период)

1997Enhanced Structural Adjustment Facility I 1997 18.2 18.2

1998Enhanced Structural Adjustment Facility II 1998 18.2 9.1

1999

Compensatory and Contingency Financing Facility 1999

13.8 13.8

Варијабилна каматна стапка пресметана според основната каматна стапка на ММФ, рок на отплата од 3¼ до 5 години

2000

Extended Fund Facility

2000

24.1 1.1Варијабилна каматна стапка пресметана според основната каматна стапка на ММФ, рок на отплата 3 години и 4 ½ грејс-период)

2000

Poverty Reduction and Growth Facility (PRGF) 2000

10.3 1.7Годишна каматна стапка од 0,5% и рок на отплата 10 години (5 ½ години грејс-период)

2003 Stand-by arrangement 2003/2004 20.0 20.0 Варијабилна каматна стапка пресметана според основната каматна стапка на ММФ

2005 Stand-by arrangement 2005 57.1 10.5 Варијабилна каматна стапка пресметана според основната каматна стапка на ММФ

2011PCL

2011413.4 197.0 Варијабилна каматна стапка пресметана

според основната каматна стапка на ММФ

Вкупно 676.7 318.5Вкупно

(во мил. Евра) 773.7 364.2


Тековно Република Македонија е во т.н. постпрограмски надзор на ММФ, односно...

...по повлекувањето средства од ММФ во 2011 година над одреден лимит, носителите на политиките и ММФ работат заедно и утврдуваат дали макроекономски политики се усогласени со надворешната одржливост на земјата и нејзината способност за враќање на долгот.

Македонија и Меѓународната банка за обнова и развој (Светска банка)

Република Македонија се приклучи кон Светската банка во 1993 година, а до 2003 година ги исполнуваше условите за ИДА-финансирање

Вкупната финансиска поддршка досега е околу 1,2 милијарди САД-долари – заеми и грантови;

Финансиската и нефинансиската помош придонесе за спроведување низа структурни реформи:

поддршка на транзицијата кон пазарна економија и градење на ефикасни институции;

подобрување на амбиентот за водење бизнис; подобрување на образованието и социјалната заштита; градење и обновување на транспортната и енергетската

инфраструктура; заштита на природното и културното наследство.


ТЕКОВНА СТРАТЕГИЈА - СТРАТЕГИЈА ЗА ПАРТНЕРСТВО СО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

(COUNTRY PARTNERSHIP STRAТEGY) 2011-2014

ТРИ ГЛАВНИ СТОЛБА

БРЗ РАСТ И КОНКУРЕНТНО

СТ

(инфраструктура, образование, деловна клима, судски систем,

катастар)

СЕОПФАТЕН РАСТ

(поефикасна

социјална заштита,

поттикнување на

понудата на работна

сила)

СТРАТЕГИЈА ЗА ПОДГОТОВКА

ЗА ПОБРЗ ВЛЕЗ ВО ЕУ

ЗЕЛЕН РАСТ(енергетски

сектор, земјоделски

сектор, водни ресурси)


НОВА СТРАТЕГИЈА ЗА МАКЕДОНИЈА ВО ПОДГОТОВКА

ТРИ ГЛАВНИ СТОЛБА

РАСТ И КОНКУРЕНТНО

СТ

ЧОВЕЧКИ КАПИТАЛ

ПРЕЛИМИНАРНИ ПРОЕКТИ

ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТПАТНА ИНФРАСТРУКТУРА

ИЦТ–ПРОЕКТ ЗА ВРАБОТУВАЊЕ

ЗАЕМ ЗА КОНКУРЕНТНОСТЖИВОТНА ОКОЛИНА

СЕОПФАТНОСТ

14.0

9.6

18.7

9.0

16.5

11.3

10.8

Одобрени средства од Светска банка по сектори и видови на инструменти

(учество во вкупни средства за период 1994-2014 година, во %)

DPL/PDPL FESAL/FESAC

PBG Здравство, социјала и образование

Земјоделие Капитални проекти

Јавна администрација и судство Поддршка на приватен сектор

Трговија и транспорт Финансиска поддршка и економски реформи

Македонија и Светската банка

* Капитални проекти – проекти за поддршка на енергетскиот сектор, изградба

на патишта, подобрување на водоснабдување и слично

ДПЛ/ПДПЛ - Programmatic Development Policy Lending

ФЕСАЛ - Financial and Enterprise Sector Adjustment Loan

ФЕСАЦ - Financial and Enterprise Sector Adjustment Credit

ПБГ - Policy Based Guarantee

21.3

18.3

12.8

12.9

5.9

6.0

20.0

Просечно учество за периодот 1994-2004

32.6

18.3

18.5

20.9

Просечно учество за периодот 2005-2014

РМ - прва земја којашто користеше PBG (во

2011 и 2013 година)

Наменети за поддршка на развојни политики и

конкурентност

Користени под концесионални услови

Фокус - реформи во здравствениот систем

Македонија и Светската банка

Исклучително значајна поддршка на Македонија во првите години на транзицијата (за стабилизирање на економијата и поддршка на структурните реформи) во отсуство на алтернативни извори на финансирање (оневозможен пристап до приватни меѓународни кредитори и неразвиен домашен пазар на финансирање на државата);

Особено корисен инструмент е ИДА-финансирањето: во периодот 1994-2004 година, 323 милиони ЕВРА поддршка под концесионални услови (без каматни заеми, период на отплата 35 години, 10 години период на почек);

Од 2003 година РМ нема пристап до ИДА-финансирање, што упатува на повисоки и варијабилни трошоци за задолжување, пократка рочност и поголема изложеност кон приватни кредитори;

Македонија и Светска банка

Во 2004 година - прв кредитен рејтинг, во 2005 година - прва емисија на еврообврзница, како и развој на домашниот пазар на ДХВ;

Во периодот на кризата РМ користеше новиот инструмент на СБ (Policy Based Guarantee) за задолжување на меѓународните пазари, наменет за земјите со здрави фундаменти.

Постапка на надворешно задолжување во РМ

Управување со јавниот долг - надлежност на Министерството за финансии (МФ);

Иницијатива за преговори за задолжување: надлежните институции (министерства и други органи) до МФ;

Преговори за задолжување: по претходна согласност од МФ и со вклученост на МФ;

Владата доставува предлог-закон за задолжување до Собранието;

По усвојување на законот за задолжување, министерот за финансии склучува договор за задолжување.

Статистика на надворешен долг

Надлежност на НБРМ;

Сите субјекти се должни да поднесат кредитни пријави за евидентирање на надворешниот долг во НБРМ;

НБРМ, на квартална основа, објавува статистика за надворешниот долг на јавниот и на приватниот сектор во РМ.

Заклучок

Меѓународните финансиски институции имаа значителен придонес за македонската економија од аспект на:

одржување на макроекономската стабилност (особено во првите години на транзиција); спроведување на структурните реформи, предуслов за долгорочен одржлив раст на економијата;

Преку: обезбедување кредити, во голема мера под концесионални услови, катализатор за друга финансиска поддршка; дисциплинирање на носителите на политиките, обезбедување техничка помош за градење на институционалниот капацитет.

Documents

Односите на Република M акедонија со меѓународните финансиски институции