«ΕΝΑΑΠΟ ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΕΙΚΟΣΑΕΤΙΑ!».

ΦΡΑΝΘΙΣΚΟ ΡΙΚΟ, £Ζ Λ4/5

) : ε ι ς ΚΗ

Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ξ Ε Ν Η Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

rr ρ

Χαβιέρ Θέρκας

«Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμί­σθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήπο­τε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου».

0 ένοικος Μυθιστόρημα

Εκδόσεις Πατάκη - Ξένη λογοτεχνία

Σύγχρονη ξένη λογοτεχνία - 242

Χαβιέρ Θέρκας, Ο ένοικος

Javier Cercas, El inquïlino

Μετάφραση Ιφιγένεια Ντούμη

Υπεύθυνος έκδοσης Κώστας Γιαννόπουλος

Διορθώσεις Ευαγγελία Σίντου

Σελιδοποίηση Αλέξιος Δ. Μάστορης

Φιλμ-μοντάζ Γιώργος Κεραμάς

Copyright® Javier Cercas, 1989

Copyright® Quaderns Crema, S.A.U., 2000

Copyright® για την ελληνική γλώσσα, Σ. Πατάκης ΑΕΕΔΕ

(Εκδόσεις Πατάκη), 2009

Πρώτη έκδοση στην ελληνική γλώσσα από τις Εκδόσεις Πατάκη,

Αθήνα, Απρίλιος 2011

Κ.Ε.Τ. 6896 Κ.Ε.Π. 176/11

ISBN 978-960-16-3824-9

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.36.50.000, 801.100.2665 - ΦΑΞ: 210.36.50.069 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: EMM. ΜΠΕΝΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210.38.31.078 ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ: ΝΕΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ 122, 563 34 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΗΛ.: 2310.70.63.54, 2310.70.67.15 - ΦΑΞ: 2310.70.63.55 Web site: http://www.patakis.gr n e-mail: info@patakis.gr, sales@patakis.gr

Γ Τ Γ κ Ε Λ Α ΙΑ \ \ ΔΗΡΛΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

jApsdM u ^ a £ ! t ! L . . . . .

Μετάφραση από τα ισπανικά: Ιφιγένεια Ντούμη

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

I — Αγάπησες ποτέ;

— Ναι, εσένα.

— Και πώς μ' αγαπάς;

— Μ' αυτό.

— Αυτό είναι το συκώτι.

Εντάξει, έκανα λάθος. Σ' αγαπώ

με την καρδιά.

SILVERIO LANZA

ΟΜΑΡΙΟ ΡΟΤΑ ΒΓΗΚΕ για τρέξιμο στις οκτώ το

πρωί της Κυριακής. Αμέσως παρατήρησε ότι ένα

φωτοστέφανο ομίχλης θόλωνε τον δρόμο• τα απένα­

ντι σπίτια, τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα στην άκρη

του δρόμου κι οι λαμπτήρες στα φανάρια είχαν κάτι

το ασταθές και θαμπό. Έκανε μερικές διατάσεις στο

μικρό ορθογώνιο κομμάτι γρασιδιού το οποίο βρι­

σκόταν μπροστά στο σπίτι. «Μπήκε κιόλας φθινό­

πωρο» σκέφτηκε. Ενστικτωδώς, καθώς πηδούσε αγ­

γίζοντας με τα γόνατα το στήθος, το ξανασκέφτηκε.

Συνειδητοποίησε ότι μόλις είχε ξεκινήσει ο Σεπτέμ­

βρης και πέρασαν από τον νου του διάφορες απειλές

οικολογικών καταστροφών από τα πρώτα συμπτώ­

ματα των οποίων θα ήταν, σύμφωνα με το γνωστό

ιταλικό περιοδικό που είχε διαβάσει στο αεροπλάνο

επιστρέφοντας από τις διακοπές του, η σταδιακή

διαταραχή των κλιματολικών συνθηκών της εκάστο-

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

τε εποχής του χρόνου. Μετά από αυτόν τον τόσο

έντονο προβληματισμό, χαμογέλασε κάπως παρά­

ταιρα• γύρισε στο σπίτι και ξαναβγήκε μετά από λί­

γο, αυτή τη φορά φορώντας τα γυαλιά του. Όταν η

ομίχλη διαλύθηκε, ο Μάριο άρχισε να τρέχει στο πε­

ζοδρόμιο που χώριζε την άσφαλτο από τους περιποι­

ημένους κήπους, οι οποίοι ήταν στοιχισμένοι μπρο­

στά απ' τα σπίτια, περιφραγμένοι με μάντρες ή ξύ­

λινους φράχτες.

Παρ' ότι οι δύσκολες σχέσεις του με την πραγμα­

τικότητα τον εμπόδιζαν να το αξιοποιήσει, ο Μάριο

ήταν φανατικός της τάξης- γι' αυτό κάθε πρωί που

έβγαινε να τρέξει ακολουθούσε το ίδιο ακριβώς δρο­

μολόγιο. Τον προηγούμενο χρόνο ανέβαινε τη Γουέστ

Όρεγκον, περνούσε την Κόλερ, τη Μακάλοου και την

Μπερτς, έστριβε αριστερά στη Ρέις και συνέχιζε μέ­

χρι την πλατεία Λίνκολν, μια πλατεία των αρχών του

αιώνα, στην οποία κυριαρχούσε ο νεόκτιστος όγκος

από πέτρα και τα παράξενα κιονόκρανα της First

United Methodist Church• εκεί άρχιζε να επιστρέφει

από τη Σπρίνγκφιλντ, περνώντας ανάμεσα από συ­

νεργεία, τράπεζες, σουπερμάρκετ και πιτσαρίες, κι

όταν έφτανε στην Μπούσι, ξανάστριβε αριστερά,

ώσπου έβγαινε πάλι στη Γουέστ Όρεγκον. Εκείνη τη

χρονιά, ωστόσο, είχε αποφασίσει να αλλάξει διαδρο­

μή. Από τότε που είχε επιστρέψει από τις διακοπές

0 Ε ν ο ι κ ο ς

δυο μέρες νωρίτερα κι είχε ξαναρχίσει το πρωινό

τρέξιμο, έπαιρνε αντίθετη κατεύθυνση• τώρα έστρι­

βε δεξιά στη Μακάλοου κι όταν έφτανε στη Γουέστ

Όρεγκον συναντούσε τη First Church of Christ Scien­

tist, και κατευθυνόταν προς τα δυτικά της πόλης, δια­

σχίζοντας τις Νεβάδα, Ουάσινγκτον και Όρτσαρντ.

Έπειτα έπαιρνε την Πενσυλβάνια μέχρι τέλους, όπου

την έκοβε η λεωφόρος Λαφαγιέτ. Λίγο πιο πέρα

υπήρχε μια πλατεία με γρασίδι από την οποία ξε­

πρόβαλλε ένα απαλό φαλακρό λοφάκι. 0 Μάριο

στεκόταν λίγο στην κορυφή του, έπαιρνε βαθιές ει­

σπνοές, προσπαθώντας να επαναφέρει την αναπνοή

του σε κανονικό ρυθμό, χάζευε στα γρήγορα το τοπίο

και άρχιζε να γυρίζει από τον ίδιο δρόμο. Αποικιακά

σπίτια με λευκό, λαδί ή ροδί ξύλο, διώροφα, με σιδε­

ρένιες καγκελόπορτες και πυκνούς φράχτες από πε­

ρικοκλάδες που πλαισίωναν τον κήπο, μονοκατοι­

κίες από τούβλο με δίρριχτες στέγες, μεγάλες επαύ­

λεις μεταμορφωμένες σε φοιτητικές εστίες• πλατά­

νια, φουντουκιές και γεμάτες σκίουρους καστανιές,

το πυκνό φύλλωμα των οποίων παρεμβαλλόταν κα­

τά αποστάσεις στο γκρίζο πλακόστρωτο που χώριζε

την άσφαλτο από τους περιποιημένους κήπους.

10 11

π

ΗΤΑΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΟΚΤΩ ΤΟ ΠΡΩΙ. Οι δρόμοι ήταν

έρημοι. Στα πρώτα πέντε λεπτά, είδε μόνο μια

κοπέλα να κάθεται οκλαδόν δίπλα σ' ένα παρτέρι με

ανεμώνες, στον πίσω κήπο της First Church of Christ

Scientist, όταν έστριψε δεξιά στη Μακάλοου. Η κο­

πέλα γύρισε κι ένα ειλικρινές χαμόγελο αποκάλυψε

τα δόντια της. Ο Μάριο θεώρησε ότι έπρεπε να αντα­

ποδώσει τον χαιρετισμό• χαμογέλασε. Λίγο αργότε­

ρα, κι ενώ είχε ήδη φτάσει στην οδό Πενσυλβάνια,

διασταυρώθηκε μ' έναν γκριζομάλλη άντρα με σορ­

τσάκι και μαύρο κοντομάνικο, ο οποίος έτρεχε αντί­

θετα απ' αυτόν• είχε δεμένο στη μέση του ένα κασε­

τόφωνο και φαινόταν πολύ συγκεντρωμένος στον

βόμβο που εξέπεμπαν τα ακουστικά του. Έπειτα εί­

δε το βαν του ταχυδρομείου, έναν μαύρο στραβοκά-

νη γέρο, ο οποίος στήριζε σ' ένα ξύλινο μπαστούνι το

εξαντλημένο βήμα του, μια χοπέλα με έντονα ανατο-

13

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

λίτικα χαρακτηριστικά, μια οικογένεια που έπαιρνε

με θόρυβο το πρωινό της στη βεράντα, μεταξύ γέ­

λιων και πατρικών νουθεσιών. Όταν, έχοντας ήδη

πάρει τον δρόμο της επιστροφής, κατευθύνθηκε πάλι

προς τη Γουέστ Όρεγκον, η πόλη φαινόταν να έχει

ανακτήσει τον καθημερινό της παλμό.

Τότε ακριβώς στραμπούλισε το πόδι του.

Επειδή ένιωθε ευκίνητος κι είχε καταφέρει να

διατηρήσει σε καλό ρυθμό την αναπνοή του, προς το

τέλος της διαδρομής επιτάχυνε. Στη Γουέστ Όρεγχον

προσπάθησε να κόψει δρόμο, πηδώντας πάνω από

ένα παρτέρι με ντάλιες. Προσγειώθηκε πολύ άσχημα•

όλο του το βάρος έπεσε στο κουτουπιέ του αριστε­

ρού του ποδιού. Αμέσως ένιωσε έναν οξύτατο πόνο

και σκέφτηκε ότι είχε σπάσει το πόδι του. Με αρκετή

δυσκολία, καθισμένος στο γρασίδι, έβγαλε παπούτσι

και κάλτσα και διαπίστωσε ότι ο αστράγαλος δεν εί­

χε πρηστεί. 0 πόνος καταλάγιασε αμέσως κι ο Μάριο

σκέφτηκε ότι, με λίγη καλή τύχη, το περιστατικό δε

θα εξελισσόταν άσχημα. Έβαλε την κάλτσα και το

παπούτσι, σηκώθηκε, περπάτησε με προσοχή. Μια

σουβλιά τού έσκιζε τον αστράγαλο.

Έφτασε στο σπίτι κουτσαίνοντας εμφανώς. Στη

βεράντα βρισκόταν η κυρία Γουόρκμαν μαζί με κά­

ποιον άντρα.

«Τι πάθατε, κύριε Ρότα;» ρώτησε η γυναίκα ανή-

14

0 Ε ν ο ι κ ο ς

συχη, δείχνοντας τον αστράγαλο του Μάριο. «Κου­

τσαίνετε».

Η κυρία Γουόρκμαν ήταν μια ηλικιωμένη μικρο­

σκοπική κυρία, χήρα, με άσπρα κατσαρά μαλλιά, κο-

καλιάρικα χέρια και ζωηρά πρασινωπά μάτια. Επί­

σης ήταν η σπιτονοικοκυρά του Μάριο.

«Τίποτα σημαντικό» είπε ο Μάριο, πιάνοντας την

κουπαστή για να ανέβει τα σκαλιά της βεράντας.

Ούτε η κυρία Γουόρκμαν ούτε ο άντρας έκαναν κά­

ποια κίνηση να τον βοηθήσουν. «Στραμπούλισα τον

αστράγαλο μου από μια βλακεία».

«Ελπίζω να μην είναι τίποτα» είπε η κυρία Γου­

όρκμαν.

«Δε θα είναι» είπε ο Μάριο, φτάνοντας κοντά τους.

Η κυρία Γουόρκμαν άλλαξε ύφος.

«Χαίρομαι που σας βρήκα, κύριε Ρότα» είπε, δί­

νοντας του το χέρι. 0 Μάριο αισθάνθηκε σαν να του

δίνει μια λαβή από κόκαλα και ξερό δέρμα. «Να σας

συστήσω τον κύριο Μπέρκοβιτς. Εκτός απρόοπτου,

θα είναι ο καινούριος ένοικος του διαμερίσματος

απέναντι απ' το δικό σας, εκεί που έμενε η Νάνσυ».

«Η Νάνσυ μετακόμισε;» ρώτησε ο Μάριο.

«Της πρόσφεραν μια δουλειά στο Σπρίνγκφιλντ»

είπε η κυρία Γουόρκμαν. «Καλή δουλειά. Χαίρομαι

γι' αυτήν, είναι καλό κορίτσι• σαν κόρη μου την αγα­

πούσα. Υποθέτω κι εσείς θα χαίρεστε που η Νάνσυ

15

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

μετατέθηκε στο Σπρίνγκφιλντ» πρόσθεσε διφορού­

μενα.

«Φυσικά» έσπευσε να συμφωνήσει ο Μάριο.

«Όσο για το διαμέρισμα» συνέχισε η κυρία Γου-

όρκμαν, κοιτώντας τον νέο ένοικο με μάτια που επι­

ζητούσαν την επιβεβαίωση στα λόγια της, «έχω την

εντύπωση ότι ο κύριος Μπέρκοβιτς έμεινε ικανοποιη­

μένος».

Ο Μπέρκοβιτς συμφώνησε κουνώντας το κεφάλι.

«Βέβαια» είπε. «Νομίζω είναι ακριβώς αυτό που

χρειάζομαι».

Έκανε μια παύση• έπειτα κοίταξε τον Μάριο.

«Επιπλέον» πρόσθεσε «είμαι σίγουρος ότι βρήκα

τον τέλειο γείτονα».

Ο Μπέρκοβιτς μνημόνευσε τον τίτλο του μοναδι­

κού άρθρου που είχε εκδώσει ο Μάριο μέσα στα τρία

τελευταία χρόνια στην Ιταλικά. Χαμογελώντας και

απευθυνόμενος στην κυρία Γουόρκμαν, δήλωσε ότι

αυτός κι ο Μάριο ήταν συνάδελφοι, ότι ερευνούσαν

θέματα παρόμοιας φύσης, και ότι το δίχως άλλο θα

εργάζονταν στο ίδιο Τμήμα του Πανεπιστημίου. Η

κυρία Γουόρκμαν δεν μπορούσε να κρύψει τη χαρά

της για μια τέτοια ευτυχή σύμπτωση• ένα χαμόγελο

έκπληξης φώτισε το πρόσωπο της. Τότε και μόνο τό­

τε ο Μάριο παρατήρησε πραγματικά τον Μπέρκο-

βιτς. Ήταν ψηλός, με ανοιχτές πλάτες, ασυνήθιστα

16

0 Ε ν ο ι κ ο ς

γεροδεμένος, με ηλιοψημένο δέρμα και ειλικρινές

βλέμμα. Η φαλάκρα που είχε αρχίσει να σχηματίζε­

ται πάνω από το μέτωπο δε διέψευδε τον νεανικό αέ­

ρα που απέπνεε το πρόσωπο του. Ήταν κομψά ντυ­

μένος αλλά ανεπιτήδευτα. Σε γενικές γραμμές, η ό­

ψη του θύμιζε μάλλον πρωταθλητή παρά καθηγητή

πανεπιστημίου. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο όμως

πάνω του ήταν μάλλον η στιβαρή αυτοπεποίθηση την

οποία αποκάλυπτε καθεμιά από τις κινήσεις του,

σαν να τις είχε σχεδιάσει εκ των προτέρων ή σαν να

διακρίνονταν όλες από αναγκαιότητα.

«Είχα την εντύπωση» συνέχισε ο Μπέρκοβιτς με

τον ίδιο εγκάρδιο αν και απόμακρο τόνο «ότι ο κα­

θηγητής Σκάνλαν θα είχε ήδη ανακοινώσει τον ερχο­

μό μου».

Εξήγησε ότι τον προηγούμενο μήνα αποφάσισε

να δεχτεί την προσφορά του Πανεπιστημίου και ότι

μόλις πριν από δύο βδομάδες είχε πάει να υπογρά­

ψει το συμβόλαιο. Ωστόσο ήταν σίγουρος ότι η παρε­

ξήγηση θα λυνόταν αμέσως, παρ' ότι παραδέχτηκε

ότι δε θα έπρεπε να τους κάνει καμία εντύπωση,

αφού οι καλοκαιρινές διακοπές προσφέρονταν πολύ

εύκολα για τέτοια μπερδέματα. Τελικά, δήλωσε χα­

ρούμενος που με τούτα και με κείνα είχε προκύψει η

συγκεκριμένη συνάντηση, ευχάριστη όσο και απροσ­

δόκητη.

17

•

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

Ο Μπέρκοβιτς επισφράγισε αυτά τα λόγια με ένα

λαμπερό χαμόγελο. Η κυρία Γουόρκμαν συντάχθηκε

με την αισιοδοξία του νέου ενοίκου με ένα κακάρι­

σμα, το οποίο απείλησε προς στιγμή να διαλύσει την

εύθραυστη πανοπλία από κόκαλα και δέρμα που

αποτελούσε το σώμα της. Ο Μάριο ένιωθε άβολα-

όλο το αίμα στις φλέβες του χτυπούσε στον αστρά­

γαλο. Ήταν μούσκεμα στον ιδρώτα, το μπλουζάκι

του είχε κολλήσει στο στήθος κι έτσουζαν οι μασχά­

λες του. Το γρασίδι τού είχε προξενήσει φαγούρα

στα πόδια.

Ο Μάριο προσπάθησε να χαμογελάσει.

«Είμαι βέβαιος ότι θα ξεκαθαρίσουν τα πράγμα­

τα» είπε. «Και βέβαια, χαίρομαι που θα είμαστε γεί­

τονες».

Η κυρία Γουόρκμαν και ο Μπέρκοβιτς έμειναν

σιωπηλοί. 0 Μάριο υπέθεσε ότι θα έπρεπε να προ­

σθέσει κάτι ακόμα.

«Ωραία». Χαμογέλασε πάλι κι άνοιξε τα χέρια

του σαν να ζητά συγγνώμη. «Πάω να κάνω ντους. Εί­

μαι στη διάθεση σου ό,τι και να χρειαστείς» συμπλή­

ρωσε απευθυνόμενος στον Μπέρκοβιτς.

«Ευχαριστώ» είπε εκείνος. «Αν δεν έχει αντίρρη­

ση η κυρία Γουόρκμαν, θα μετακομίσω σήμερα κιό­

λας. Θα σε ειδοποιήσω αν χρειαστώ κάτι».

«Έγινε» είπε ο Μάριο. «Έτσι κι αλλιώς υποθέτω

Ι

0 Ε ν ο ι κ ο ς

θα συναντηθούμε αύριο στη σχολή. Και το απόγευμα

έχουμε το πάρτι στο σπίτι του διευθυντή».

«Τέλεια» είπε χαμογελώντας ο Μπέρκοβιτς. «Θα

τα πούμε αύριο. Και πρόσεχε με τον αστράγαλο».

«Ναι» συμφώνησε η κυρία Γουόρκμαν. «Πρόσεχε

τον πολύ τον αστράγαλο, κύριε Ρότα. Μερικές φορές

τα πιο βλακώδη πράγματα μας δυσκολεύουν τη ζωή».

18 19

Ill

ΟΜΑΡΙΟ ΠΗΓΕ ΣΠΙΤΙ κι έκανε ντους. Αφού εξέτα­

σε προσεκτικά τον τραυματισμένο αστράγαλο,

έβγαλε από το φαρμακείο ένα σπρέι και μια αντι-

φλεγμονώδη αλοιφή και τα εφάρμοσε στο ερεθισμέ­

νο σημείο. Έπειτα ετοίμασε πρωινό (χυμό ροδάκινο,

ομελέτα με μπέικον, ψημένο ψωμί, καφέ με γάλα) κι

έφαγε με όρεξη ακούγοντας τις ειδήσεις στο ράδιο.

Έπλυνε τα πιάτα κι έκατσε στο γραφείο του.

Έκοψε μερικές επιταγές για λογαριασμούς που έλη­

γαν (του νερού, του γκαζιού, του ρεύματος) και τις

έβαλε σε φακέλους για να τις ταχυδρομήσει. Έπειτα

εξέτασε διάφορα φυλλάδια του Πανεπιστημίου και

του Τμήματύς του• πέταξε κάποια στο καλαθάκι,

άλλα τα τακτοποίησε σε ντοσιέ. Σε μια ατζέντα ση­

μείωσε τα τηλεφωνήματα που έπρεπε να κάνει την

επόμενη μέρα από το γραφείο. Έκανε ένα σκαρίφη­

μα των μαθημάτων που θα παρέδιδε κατά πάσα πι-

21

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

θανότητα αυτό το εξάμηνο, χωρίς πολλές λεπτομέ­

ρειες όμως μέχρι να του τα επιβεβαιώσει η Σχολή. Οι

παραδόσεις άρχιζαν την Τετάρτη• θα αφιέρωνε την

Τρίτη στην προετοιμασία τους.

Στις εντεκάμισι μεταφέρθηκε στο σαλόνι. Έβαλε

έναν δίσκο, άνοιξε μια μπίρα, θρονιάστηκε στην πο­

λυθρόνα μπροστά από την τηλεόραση κι άναψε τσι­

γάρο, προσπαθώντας να αγνοήσει το ενοχλητικό

μυρμήγκιασμα που ένιωθε στο πόδι.

Τότε σκέφτηκε τον Μπέρκοβιτς.

Αρχικά είχε κολακευτεί που γνώριζε την ύπαρξη

του άρθρου του, του μοναδικού που είχε εκδώσει

απ' όταν πήρε το διδακτορικό του. Ωστόσο, ο επου­

σιώδης χαρακτήρας αυτής της μελέτης -τον οποίο ο

Μάριο παραδεχόταν πριν απ' όλους- καθώς και το

γεγονός ότι είχε δημοσιευτεί σε μια τριμηνιαία έκδο­

ση απειροελάχιστου γοήτρου, τον έκαναν να το ξα­

νασκεφτεί. Μόνο δύο πιθανές εξηγήσεις κατάφερε

να δώσει για την περίεργη ευρυμάθεια του Μπέρκο­

βιτς: ή δούλευε κι ο ίδιος τελευταία προς την ίδια κα­

τεύθυνση που είχε και το άρθρο του Μάριο, οπότε θα

είχε ίσως αισθανθεί την υποχρέωση να ελέγξει οτιδή­

ποτε είχε δημοσιευτεί επί του θέματος τα τελευταία

χρόνια, όσο ανεπαρκές ή ελαττωματικό και να ήταν,

ή ανήκε σ' αυτή την ολιγομελή κάστα των διαβαστε-

ρών, οι οποίοι, χωρίς να έχουν άμεσα κάποιο όφελος

22

0 Ε ν ο ι κ ο ς

πέραν της αναγνωστικής απόλαυσης ή της ικανοποί­

ησης της περιέργειας τους, διατρέχουν με σχολαστι­

κή επιμέλεια τις τρέχουσες δημοσιεύσεις και είναι

ενήμεροι για όσες έρευνες αφορούν τον χομέα τους.

Ο Μάριο απέρριψε κατευθείαν αυτή την τελευταία

εικασία- όχι μόνο επειδή δεν ταίριαζε με την εντύ­

πωση που του είχε δημιουργήσει ο Μπέρκοβιτς, αλ­

λά επειδή, αν ίσχυε κάτι τέτοιο, ο καινούριος ένοικος

θα ήταν σίγουρα περιβόητος στον χώρο, ενώ του Μά­

ριο δεν του έλεγε απολύτως τίποτα το όνομα του.

Αυτό το συμπέρασμα τον ανακούφισε.

Αυτό για το οποίο δε χωρούσε η παραμικρή αμφι­

βολία ήταν ότι ο Μπέρκοβιτς δεν είχε άγνοια της

πληβείας πνευματικής εικόνας της δουλειάς του Μά­

ριο - εκτός κι αν γνώριζε μόνο τον τίτλο του άρθρου

ή αν το είχε ξεφυλλίσει αφηρημένος χωρίς να εκτιμή­

σει την ένδεια του περιεχομένου του. Το γεγονός αυ­

τό, ωστόσο, δεν τον ανησυχούσε. Αν ήταν βέβαιο ότι

με τον ίδιο τον Μπέρκοβιτς ένιωθε κάποια αμηχανία,

ήταν εξίσου βέβαιο ότι οι συνάδελφοι του από τη

Σχολή (μέσα σ' όλους και ο Σκάνλαν, ο οποίος ήταν

σίγουρα ο μόνος που μετρούσε) δε θα διάβαζαν ποτέ

το άρθρο, όπως και τίποτα από όσα είχε δημοσιεύσει

παλαιότερα, και πολύ πιθανόν να μη διάβαζαν ούτε

κι αυτά που θα δημοσίευε στο μέλλον. Άρα δεν είχε

λόγο να ανησυχεί. Κατά τ' άλλα, σε σχέση με τους

23

Χ α β ι ε ρ θ ε ρ κ α ς

προηγούμενους συλλογισμούς του, δεν έμοιαζε κα­

θόλου αναμενόμενο ότι ο Μπέρκοβιτς θα αποδει­

κνυόταν κάτι άλλο από πρωτάρης στο επάγγελμα,

επομένως περίμενε ότι η δουλειά του θα ήταν είτε

ανώριμη και πρωτόλεια είτε εξίσου μέτρια με τη

δουλειά του Μάριο. Αν προσέθετε κανείς σε οποια­

δήποτε από αυτές τις δύο πιθανότητες τις γνώσεις

του Μάριο για τους ρητούς και άρρητους κανόνες

που διείπαν τη λειτουργία του Τμήματος, θα προέ­

κυπτε το αποτέλεσμα ότι σε σχέση με τον Μπέρκο­

βιτς βρισκόταν σε πλεονεκτική θέση.

Σηκώθηκε από την πολυθρόνα, άλλαξε δίσκο και

ξανακάθισε. Ήπιε μια γερή γουλιά μπίρα, άναψε κι

άλλο τσιγάρο. Τότε προσπάθησε να προβλέψει τις

άμεσες συνέπειες που θα μπορούσε να επιφέρει η

άφιξη του Μπέρκοβιτς. Σύμφωνα με το συμβόλαιο

του, ο Μάριο δίδασκε δύο μαθήματα Φωνολογίας το

εξάμηνο. Στην πραγματικότητα όμως, πάντα κατέλη­

γαν να γίνουν τρία κι ως εκ τούτου, το ετήσιο εισόδη­

μα του ανερχόταν σε ικανοποιητικό ποσό. Αν υπήρχε

περίπτωση, όπως είχε συμβεί το δεύτερο εξάμηνο

του προηγούμενου έτους, η Σχολή να μην καταφέρει

να προσελκύσει ικανοποιητικό αριθμό φοιτητών, ο

οποίος θα επέτρεπε τη συμπλήρωση τριών τμημάτων,

υπήρχε μια άρρητη συμφωνία, σύμφωνα με την οποία,

ο Μάριο θα δίδασκε και κάποιο μάθημα άλλης ειδι-

24

0 Ε ν ο ι κ ο ς

κότητας, είτε επρόκειτο για Σημασιολογία, Σύνταξη ή

Μορφολογία. Έτσι, τα τρία μαθήματα στην ουσία τα

είχε εξασφαλισμένα. Σ' αυτό το πλαίσιο, η παρουσία

του Μπέρκοβιτς δεν μπορούσε να αλλάξει δραματι­

κά τα πράγματα• κατά πάσα πιθανότητα, ο καινού­

ριος καθηγητής, έχοντας μόλις φτάσει στο Τμήμα, με

σαφώς λιγότερα δικαιώματα, μικρότερη εμπειρία

και, σίγουρα, με βιογραφικό υποδεέστερο του Μάριο,

θα παρέδιδε ένα από τα μαθήματα της Φωνολογίας

που αντιστοιχούσαν κανονικά σ' αυτόν, συμπληρώ­

νοντας την εργασία του με ό,τι υπολειπόταν από άλ­

λες ειδικότητες. Όσο για τον Μάριο, θα κάλυπτε σί­

γουρα τα δυο μαθήματα του -αφήνοντας στην άκρη

την πιθανότητα, την οποία είχε διακρίνει στο πρώτο

εξάμηνο της περασμένης χρονιάς, να ανοίξει τέταρτο

τμήμα Φωνολογίας- το επιπλέον μάθημα Σημασιο­

λογίας, Σύνταξης ή Μορφολογίας, ή ίσως -το οποίο

θα ήταν και προτιμότερο- θα αναλάμβανε κάποια

αρμοδιότητα διοικητικής φύσης, με την οποία όχι μό­

νο δε θα πλήττονταν τα εισοδήματα του από τον ερ­

χομό του Μπέρκοβιτς, αλλά θα μπορούσαν ακόμα

και να ευνοηθούν.

Μετά από όλες αυτές τις ασήμαντες σκέψεις, η

ασαφής ανησυχία που είχε σπείρει στον Μάριο ο

επιθετικά αισιόδοξος και υγιής αέρας τον οποίο είχε

μόλις επιδείξει ο νέος ένοικος στη βεράντα, μεταλ-

25

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

λάχτηκε σε κάποιο είδος ελέους και συμπόνιας.

Παρ' ότι ο Μάριο αναγνώριζε πως ο Μπέρκοβιτς θα

μπορούσε να αποτελέσει απειλή για την ιδιωτική

του ζωή, καθώς θεωρούσε απαραίτητο -σε συνδυα­

σμό με μια καλή οικονομική κατάσταση- τον διαχω­

ρισμό μεταξύ δουλειάς και προσωπικής ζωής, τίπο­

τα δεν του έδινε το δικαίωμα να ισχυριστεί ότι αυτός

ήταν σημαντικός λόγος ώστε να τον κάνει να αισθά­

νεται άβολα ή, στην έσχατη περίπτωση, να τον ανα­

γκάσει να σκεφτεί να μετακομίσει, πόσο μάλλον τώ­

ρα που το διαμέρισμα του τον ικανοποιούσε από κά­

θε άποψη- όχι μόνο επειδή βρισκόταν σε ευχάριστη

περιοχή σχετικά κοντά στο πανεπιστήμιο, αλλά και

λόγω της βεράντας, του πίσω κήπου και του γκαράζ,

καθώς κι επειδή δεν είχε κουραστεί και λίγο για να

το επιπλώσει, αποκλειστικά στο γούστο του, έναν

ολόκληρο χρόνο που έμενε εκεί.

Το διαμέρισμα είχε γραφείο, καθιστικό, υπνοδω­

μάτιο, κουζίνα και μπάνιο. Εκτός από τη γραφομη­

χανή και τον υπολογιστή, στο γραφείο υπήρχε ένα

σκούρο τραπέζι από βελανιδιά με συρτάρια δεξιά κι

αριστερά, όπου συνήθιζε να κάθεται να δουλεύει, μια

μεταλλική αρχειοθήκη και διάφορα ράφια. Επίσης,

μια ψάθινη ξαπλώστρα, μια πολυθρόνα και μερικές

καρέκλες. Η επίπλωση του υπνοδωματίου ήταν λιτή•

στο βάθος δυο ντουλάπες εντοιχισμένες, με καθρέφτη

26

0 Ε ν ο ι κ ο ς

στις πόρτες, μια λευκή ξύλινη σιφονιέρα στον δεξιό

τοίχο και απέναντι της, το κρεβάτι καλυμμένο μ' ένα

ανθρακί πάπλωμα. Το καθιστικό χωριζόταν με δια­

χωριστικό στα δύο. Στο αριστερό κομμάτι υπήρχε

ένα λευκό ξύλινο τραπέζι με μεταλλικές καρέκλες•

στον τοίχο κρέμονταν δυο μάλλον κυβιστικοί πίνακες

και η αφίσα από μια έκθεση έργων του Τουλούζ-Λο-

τρέκ σε γκαλερί του Τορίνου. Στο δεξί μέρος του κα­

θιστικού υπήρχε η τηλεόραση, το πικάπ, ένας μπεζ

καναπές, δυο πολυθρόνες σε παρόμοιο χρώμα, αν και

με διαφορετικό σχέδιο, ένα χαμηλό διαφανές τραπε­

ζάκι μ' ένα ράφι (από πάνω διακρίνονταν εφημερί­

δες, βιβλία και περιοδικά στοιβαγμένα στο ράφι).

Από ένα καρφί στον τοίχο κρεμόταν ένα αντίγραφο

πίνακα του Χόκνεϊ, σε φυσικό μέγεθος, και μεταξύ

των δύο τμημάτων της τραπεζαρίας, μια βιτρίνα γε­

μάτη ετερόκλητα αντικείμενα: ένας ελέφαντας από

ελεφαντόδοντο, μια αλγερινή πίπα, κλεψύδρα, τρία

παμπάλαια πιστόλια, μια φρεγάτα αιχμάλωτη σ' ένα

μπουκάλι Κιάντι, διάφορες φιγούρες από πηλό κι άλ­

λα μικροπράγματα που μάζευε ο Μάριο όλα αυτά τα

χρόνια, τα οποία δεν είχαν καμιά συλλεκτική ή συναι­

σθηματική αξία. Εκτός από το μπάνιο και την κουζί­

να, οι τοίχοι του σπιτιού ήταν ντυμένοι με ξύλινη

επένδυση• το σοβατεπί και οι κάσες στις πόρτες και

τα παράθυρα ήταν βαμμένα λευκά.

27

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

To διαμέρισμα δε θα μπορούσε να τον ικανοποιεί

περισσότερο, γι' αυτό ο Μάριο σκέφτηκε ότι ήταν

ανοησία η ιδέα και μόνο να το εγκαταλείψει με μο­

ναδικό κίνητρο το γεγονός ότι ένας συνάδελφος του

είχε ξαφνικά μετατραπεί σε γείτονα. «Εξάλλου»

σκέφτηκε με αισιοδοξία «δύσκολα μπορώ να φαντα­

στώ πώς θα μπορούσα να βγω χαμένος από την αλ­

λαγή». Δε χωρούσε αμφιβολία ότι η Νάνσυ είχε απο­

δειχτεί τουλάχιστον ενοχλητική ως γειτόνισσα. Ήταν

χοντροκομμένη, ατημέλητη, με καμένα μαλλιά σαν

άχυρα, πραγματικά άσχημη, αν και ταυτόχρονα

προικισμένη με μια εμφανή επιθετική σεξουαλικότη­

τα. Οι φεμινιστικές απόψεις και οι προκαταλήψεις

για τους Λατίνους, τις οποίες η Νάνσυ ανέφερε σε

κάθε τους διάλογο, όσο τυχαίος ή σύντομος και να

ήταν (στη σκάλα, την ώρα που έβγαζε τα σκουπίδια,

όταν έπλενε τ' αυτοκίνητο), δεν είχαν ευνοήσει φυσι­

κά την ειρηνική συμβίωση στο σπίτι. Κατά τ' άλλα, η

περίεργη συμπάθεια που της είχε η κυρία Γουόρκ­

μαν μεταφραζόταν σε τυφλή εμπιστοσύνη στο πρό­

σωπο της, η οποία έφερνε διαρκώς σε δύσκολη θέση

τον Μάριο, όχι μόνο όποτε η γειτόνισσα τον κατηγο­

ρούσε ότι μεθοκοπάει μόνος του, αλλά κι όταν τον

κατήγγειλε στην κυρία Γουόρκμαν ότι την κατασκό­

πευε όποτε έμπαινε άντρας στο σπίτι της, ειδικά τα

βράδια. Μια άλλη φορά, η κυρία Γουόρκμαν και οι

28

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

υπόλοιποι ένοικοι του κτιρίου -ένα ζευγάρι Βέλγων

και μια κοπέλα που δούλευε στη γραμματεία του

Πανεπιστημίου- αναγκάστηκαν να μεσολαβήσουν

προκειμένου να μην κάνει η Νάνσυ μήνυση στην

αστυνομία για υποτιθέμενη σεξουαλική παρενόχλη­

ση. Επέμενε ότι είχε συλλάβει τον Μάριο να αυνανί-

ζεται πίσω από τις κουρτίνες του καθιστικού του κα­

θώς εκείνη έκανε ηλιοθεραπεία στον πίσω κήπο.

29

IV

ΤΖΙΝΤΖΕΡ; Ο ΜΑΡΙΟ ΕΙΜΑΙ».

«Τι κάνεις;» ρώτησε η Τζίντζερ. Δεν περίμενε

απάντηση• ξαναρώτησε: «Πότε ήρθες;»

«Πάνε δυο μέρες» απάντησε ο Μάριο. «Δε σε πή­

ρα γιατί είχα κάτι δουλειές. Ξέρεις».

«Ναι».

0 Μάριο σκέφτηκε: «Το τηλέφωνο ξεθωριάζει

τους ανθρώπους». Η φωνή της Τζίντζερ ακουγόταν

ουδέτερη, άχρωμη.

«Αν θέλεις, μπορούμε να φάμε μαζί» είπε ο Μά­

ριο.

«Δεν ξέρω».

«Στο Timpone's» επέμεινε ο Μάριο. «Να γιορτά­

σουμε την επανασύνδεση».

«Δεν ξέρω» επανέλαβε η Τζίντζερ.

Ο Μάριο επέμεινε ξανά.

Ακολούθησε σιωπή. Το μουρμουρητό από κάποια

31

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

ξένη συνομιλία παρενέβη στη γραμμή. Ο Μάριο

άκουσε:

«Εντάξει».

«Άρα σε μια ώρα στο Timpone's».

Το έκλεισε. Κοίταξε το ρολόι• ήταν δώδεκα.

Σε λιγότερο από μια ώρα έφτασε στο εστιατόριο.

Η Τζίντζερ καθόταν σ' ένα τραπέζι στο βάθος, μπρο­

στά στην τζαμαρία από την οποία φωτιζόταν ολό­

κληρη η αίθουσα. Φορούσε ένα γαλάζιο φόρεμα- είχε

τα μαλλιά της πρόχειρα δεμένα κότσο. Καθώς τρα­

βούσε την καρέκλα για να καθίσει, ο Μάριο σκέφτη­

κε: «Είναι υπέροχη».

«Τι συνέβη;» ρώτησε η Τζίντζερ. «Κουτσαί­

νεις».

«Να, ξέρεις» είπε ο Μάριο χαμογελώντας σαν να

απολογείται. «Σήμερα το πρωί στραμπούλισα τον

αστράγαλο μου. Στο τρέξιμο».

«Ελπίζω να μην είναι τίποτα».

«Δε θα είναι τίποτα».

Η Τζίντζερ παρήγγειλε κρύο φιλέτο με ρύζι• ο Μά­

ριο σαλάτα και κοτόπουλο με κάρι. Ήπιαν κρασί

Βουργουνδίας. «Δε δείχνεις και πολύ χαρούμενη που γύρισα».

«Δεν ξέρω αν είμαι» παραδέχτηκε η Τζίντζερ.

Έπειτα ρώτησε: «Πώς τα πέρασες;»

«Βαρέθηκα» είπε ο Μάριο με το βλέμμα βυθισμέ-

32

0 Ε ν ο ι κ ο ς

νο στο κοτόπουλο. «Από τη δεύτερη βδομάδα κιόλας

δεν ήξερα τι να κάνω».

Έφαγαν σιωπηλά. 0 σερβιτόρος πήγε δυο φορές

να βεβαιωθεί ότι δε χρειάζονταν κάτι και ότι το φα­

γητό τους άρεσε• συμφώνησαν κι οι δυο χωρίς ιδιαί­

τερο ενθουσιασμό. Παρ' ότι ήξερε εκ των προτέρων

την απάντηση, ο Μάριο ρώτησε:

«Πώς ήταν τα πράγματα εδώ;»

«Όπως πάντα» είπε η Τζίντζερ. «Πολύ ήσυχα•

υπερβολικά ήσυχα, για την ακρίβεια. Σχεδόν δεν

υπήρχε άνθρωπος να πεις μια κουβέντα».

«Θα πρέπει να δούλεψες πολύ» υπέθεσε ο Μά­

ριο.

Η Τζίντζερ είχε μείνει στο Πανεπιστήμιο όλο το

καλοκαίρι για να συνεχίσει να εργάζεται στο διδα­

κτορικό της. Στην ερώτηση του Μάριο απάντησε ση­

κώνοντας τους ώμους και παίρνοντας μια έκφραση

κούρασης. Είπε:

«Αρκετά, υποθέτω, και προς διάφορες κατευθύν­

σεις, αλλά ακόμα δεν είμαι σίγουρη ποια είναι η σω­

στή».

0 Μάριο σκέφτηκε ότι, όπως και λίγο νωρίτερα

στο τηλέφωνο, η έκφραση της Τζίντζερ τώρα ήταν

θαμπή, απόμακρη. Κουβέντιασαν σχετικά με τα θέ­

ματα που της είχε υποδείξει ο Μάριο να εξετάσει

κατά την απουσία του• η Τζίντζερ περιορίστηκε σε

33

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

μονολεκτικές απαντήσεις. Προς στιγμή τα χαρακτη­

ριστικά της χοπέλας φάνηκαν να ζωηρεύουν.

«Δεν έχει σημασία» είπε σαν να αφήνει κάτι πίσω

της. «Αύριο θα μιλήσω με τον Μπέρκοβιτς».

«Με ποιον;»

«Με τον Μπέρκοβιτς» επανέλαβε η Τζίντζερ, κοι­

τώντας κατάματα τον Μάριο. «Επιτέλους τον κατά­

φεραν να υπογράψει. Απ' ό,τι φαίνεται έθετε πολ­

λούς όρους• αυτοί οι τύποι έτσι είναι. Τέλος πάντων,

ο Σκάνλαν τα κατάφερε. Επέμεινε πολύ και τα κα­

τάφερε. 0 Μπράνστιν μού είπε ότι είναι πολύ ικανο­

ποιημένος».

0 σερβιτόρος τους πήρε τα πιάτα και ρώτησε αν

ήθελαν γλυκό. Η Τζίντζερ ζήτησε μηλόπιτα. 0 Μάριο

είπε ότι δεν ήθελε τίποτα κι άναψε τσιγάρο.

«Νόμιζα ότι ήξερες για τον Μπέρκοβιτς» είπε η

Τζίντζερ.

«Δεν το ήξερα» είπε ο Μάριο, βγάζοντας ένα δα­

χτυλίδι καπνού από το στόμα του.

«Είμαι σίγουρη ότι συζητιόταν ήδη προτού φύ­

γεις για διακοπές».

«Δεν το ήξερα» επανέλαβε ο Μάριο.

«Δεν έχει σημασία» είπε η Τζίντζερ. «Το θέμα εί­

ναι ότι όλοι μας θα βγούμε κερδισμένοι. Ειδικά εγώ».

Η Τζίντζερ εξήγησε ότι το τελευταίο άρθρο του

Μπέρκοβιτς, «The syntax of the word-initial con-

34

0 Ε ν ο ι κ ο ς

sonant germination in Italian», το οποίο είχε δημοσι­

ευτεί στο Language τον Απρίλη εκείνης της χρονιάς,

άφηνε την έρευνα ανοιχτή ακριβώς στο σημείο από

όπου είχε ξεκινήσει εκείνη. Είπε ότι ήταν σίγουρη

πως ο Μπέρκοβιτς θα είχε συνεχίσει να δουλεύει

προς την ίδια κατεύθυνση και πως ακόμα κι έτσι να

μην ήταν, θα έδειχνε σίγουρα ενδιαφέρον για τη μελέ­

τη που προσπαθούσε να φέρει σε πέρας, και με κάθε

βεβαιότητα θα έσπευδε να της προσφέρει τη στήριξη

του. Είπε επίσης ότι την επόμενη μέρα θα μιλούσε

μαζί του. Αν τα πράγματα πήγαιναν όπως περίμενε

(την είχαν διαβεβαιώσει ότι ο Μπέρκοβιτς ήταν κα-

ταδεκτικός, εργατικός κι ενθουσιώδης), ίσως του

πρότεινε να γίνει επόπτης του διδακτορικού της, κα­

θώς ήταν σίγουρη ότι ο Μάριο δε θα είχε πρόβλημα

να του παραχωρήσει τη θέση του.

«Πράγματι» είπε, τελικά, μισοκλείνοντας τα μά­

τια και παίρνοντας επίτηδες μια έκφραση σκαντα­

λιάρικη ή ονειροπόλα• «για φαντάσου. Πάντα ήθελα

για επόπτη έναν τέτοιο τύπο».

Ο Μάριο τα είχε χαμένα. Δεν καταλάβαινε γιατί

ακόμα δεν της είχε πει ότι ο Μπέρκοβιτς είχε μόλις

νοικιάσει διαμέρισμα στο σπίτι όπου έμενε κι ο ίδιος•

ούτε μπορούσε να εξηγήσει πώς η Τζίντζερ μπορού­

σε να τον ταπεινώνει με τέτοιο τρόπο, θεωρώντας δε­

δομένο ότι αυτόν, έναν ανίκανο κατά τα φαινόμενα,

35

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

δε θα τον ενοχλούσε να παραχωρήσει την εποπτεία

του διδακτορικού της, όσο ασήμαντη ή απλώς τυπική

και να ήταν η θέση, στον Μπέρκοβιτς, η πνευματική

αξία του οποίου, πάλι κατά τα φαινόμενα, ήταν απο­

δεδειγμένη. Και ακόμη περισσότερο τον εξέπληττε

-παρ' ότι αυτή η έκπληξη μπορεί να ήταν απλώς μια

ενστικτώδης μορφή άμυνας- το γεγονός ότι δεν είχε

αναγνωρίσει τον τίτλο του άρθρου που είχε αναφέ­

ρει η Τζίντζερ• γενικά του ήταν αδύνατον να συσχετί­

σει το όνομα του Μπέρκοβιτς με οτιδήποτε είχε να

κάνει έστω και ελάχιστα με την έρευνα στη Φωνολο­

γία. Αλλά αυτό που πραγματικά άφηνε άναυδο τον

Μάριο ήταν η ψυχραιμία με την οποία είχε δεχτεί την

κατάσταση. Ούτε η παραμικρή αντίρρηση, ούτε μια

κίνηση ανυπομονησίας, ούτε μια έκφραση εκνευρι­

σμού. Ήταν όπως όταν στον ύπνο του συνειδητοποι­

ούσε ότι ονειρεύεται- ξαφνικά τα πάντα έχαναν τη

σοβαρότητα τους και έμενε μόνο η βεβαιότητα ότι

δεν μπορεί να τον επηρεάσει τίποτα και ότι κάποια

στιγμή θα ξυπνήσει και το όνειρο θα έχει εξαφανι­

στεί σαν καπνός στον ουρανό, χωρίς να αφήσει κανέ­

να ίχνος.

Κάποια στιγμή ο Μάριο συνειδητοποίησε ότι η

Τζίντζερ μιλούσε εδώ και ώρα χωρίς να της έχει δώ­

σει την παραμικρή σημασία, απορροφημένος καθώς

ήταν στα δαχτυλίδια του καπνού του. Νιώθοντας

36

0 Ε ν ο ι κ ο ς

κάπως κουρασμένος, υπέθεσε ότι θα είχε μιλήσει για

τον Μπέρκοβιτς, το διδακτορικό, τον εαυτό της, ίσως

και για τον ίδιο. Προσπάθησε να αλλάξει θέμα, ρω­

τώντας για τους κοινούς τους φίλους, τους γονείς

της, τους οποίους η Τζίντζερ είχε επισκεφτεί για με­

ρικές μέρες, τα νέα της σχολής. Έπειτα η συζήτηση

έπεσε πάλι σε τέλμα. Πλήρωσαν κι έφυγαν.

Στο πεζοδρόμιο, έξω απ' το εστιατόριο, ο Μάριο

πρόσεξε ότι τον πονούσε ο αστράγαλος.

«Έχω κάτι δουλειές να κάνω τώρα» είπε. «Τι θα

'λεγες όμως να πίναμε ένα ποτό απόψε σπίτι μου;»

«Λυπάμαι» απολογήθηκε η Τζίντζερ, ίσως χωρίς

να το εννοεί. «Υποσχέθηκα στην Μπρέντα ότι θα πά­

με σινεμά».

Η Μπρέντα ήταν η συγκάτοικος της Τζίντζερ. Για

να απαλύνει την οΈρτΎ\τα της άρνησης, ο Μάριο ρώ­

τησε για εκείνη. Η Τζίντζερ είπε ότι είχε μόλις επι­

στρέψει από την Καλιφόρνια, όπου είχε πάει για δυο

βδομάδες.

«Θα μπορούσατε να αφήσετε το σινεμά για άλλη

μέρα» πρότεινε ο Μάριο, όχι και πολύ πειστικά. Έπει­

τα είπε ψέματα: «Πρέπει να σου μιλήσω για κάτι».

«Άλλη μέρα» είπε η Τζίντζερ. «Σήμερα δε γίνε­

ται».

«Καλά» ο Μάριο υποχώρησε. «Θα τα πούμε αύ­

ριο».

37

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

«Ναι» συμφώνησε γενικά κι αόριστα η Τζίντζερ-

και καθώς ο Μάριο απομακρυνόταν προς το αυτοκί­

νητο, πρόσθεσε υψώνοντας λίγο τη φωνή. «Πρόσεχε

τον αστράγαλο, Μάριο. Μερικές φορές τα πιο βλα­

κώδη πράγματα μας δυσκολεύουν τη ζωή».

0 Μάριο σκέφτηκε: «Τα πάντα επαναλαμβάνο­

νται».

V

ΑΝΤΙ ΝΑ ΠΑΕΙ ΣΠΙΤΙ κατευθύνθηκε προς το νοσο­

κομείο. Πάρκαρε το αυτοκίνητο σε ένα ασφαλτο­

στρωμένο χώρο ο οποίος περιστοιχιζόταν από γρασί­

δι, και τη στιγμή που ετοιμαζόταν να μπει στο κτίριο

από την κεντρική είσοδο, παρατήρησε ότι κάποιος

τον χαιρετούσε. Άλλαξε κατεύθυνση και πλησίασε το

παράθυρο του αυτοκινήτου μέσα από το οποίο μια

κοπέλα με γουρλωτά μάτια μόλις του είχε κουνήσει

το χέρι.

«Με συγχωρείτε» είπε η κοπέλα όταν ο Μάριο

βρισκόταν μερικά μέτρα μακριά της. «Σας πέρασα

για κάποιον άλλον».

«Τι παράξενο» σκέφτηκε ο Μάριο.

Μπήκε στο νοσοκομείο. Στο τέλος ενός διαδρόμου

με κάτασπρους τοίχους διέκρινε τον προθάλαμο με

μερικές σειρές καθισμάτων, διάφορα χαλάκια κι ένα

γκισέ, πίσω από το οποίο ήταν ταμπουρωμένη μια νο-

38 39

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς Ο Ε ν ο ι κ ο ς

σοκόμα με έντονο μακιγιάζ και παχουλά χέρια. Στη­

ρίζοντας τους αγκώνες του στο γκισέ για να ανακου­

φίσει λίγο τον αστράγαλο από το βάρος, περίμενε να

τελειώσει η νοσοκόμα το τηλεφώνημα της• όταν το

έκλεισε, ο Μάριο της εξήγησε το πρόβλημα. Η νοσο­

κόμα τού έδωσε να συμπληρώσει μια φόρμα και του

υπέδειξε να περιμένει σε μια από τις σειρές των καθι­

σμάτων που βρίσκονταν απέναντι απ' το γκισέ. Ο

Μάριο κάθισε σε μια καρέκλα κι άρχισε να ξεφυλλίζει

παλιά τεύχη του Newsweek του Discovery και του Travel

and Leisure. Μια δυο φορές έπιασε τυχαία τη νοσοκό­

μα να προσπαθεί να τον δει πάνω απ' το γκισέ• της

χαμογέλασε, αλλά εκείνη ξαναβυθίστηκε στην κόγχη

της. Την άκουσε να μιλά στο τηλέφωνο, χαμηλόφωνα,

και προς στιγμή νόμισε πως άκουσε το όνομα του

Μπέρκοβιτς. «Απίστευτο» σκέφτηκε μ' ένα χαμόγε­

λο. «Στο τέλος θα μου γίνει έμμονη ιδέα». Μετά από

λίγο σηκώθηκε από το κάθισμα και πλησίασε το γκι­

σέ. Ρώτησε τη νοσοκόμα αν θα αργούσαν να τον εξε­

τάσουν. Κάπως άγρια κι ελαφρώς οργισμένη ίσως, η

νοσοκόμα απάντησε «Όχι», σηκώθηκε και χάθηκε

από την πίσω πόρτα της κόγχης. Καθώς γυρνούσε

κουτσαίνοντας στη θέση του, ο Μάριο σκέφτηκε ότι

από την ώρα που είχε μπει στο νοσοκομείο δεν είχε

δει κανέναν εκτός από τη μακιγιαρισμένη νοσοκόμα.

Ούτε γιατρούς, ούτε ασθενείς, ούτε άλλες νοσοκόμες.

Τότε, λες και κάποιος είχε διαβάσει τη σκέψη του κι

είχε θελήσει να τον καθησυχάσει, άκουσε να φωνά­

ζουν τ' όνομα του• από την άλλη άκρη του θαλάμου

μια νοσοκόμα τού έκανε νόημα να την ακολουθήσει.

Μπήκαν σ' ένα δωμάτιο που μύριζε καθαριότητα,

ιώδιο και γάζα. Η νοσοκόμα τού υπέδειξε να βγάλει

το παπούτσι και την κάλτσα του αριστερού ποδιού

και να ξαπλώσει στο κρεβάτι που βρισκόταν στο κέ­

ντρο του δωματίου. Ύστερα εξέτασε τον τραυματι­

σμένο αστράγαλο, ο οποίος πλέον είχε πρηστεί για

τα καλά. Επειδή νόμισε ότι η νοσοκόμα τον χαϊδεύει,

ο Μάριο ανασηκώθηκε και στηρίχτηκε στον έναν

αγκώνα. Πρόσεξε ότι ήταν νέα και ομορφούλα. Η νο­

σοκόμα ακούμπησε το ένα χέρι στο στήθος του και

πλησίασε το πρόσωπο μ' ένα χαμόγελο το οποίο ο

Μάριο δεν κατάφερνε να ερμηνεύσει.

«0 γιατρός θα έρθει αμέσως» ανακοίνωσε, και το

πλάγιο φως που τους φώτιζε αποκάλυψε το πυκνό

χνούδι που σκίαζε το πάνω χείλος της.

Μετά από λίγα λεπτά μπήκε ο γιατρός. Ήταν ανα­

τολίτης, ωχρός και μικροκαμωμένος κι οι κινήσεις του

είχαν έναν παράξενο συνδυασμό νευρικότητας κι

ακρίβειας. Χαιρέτησε ευγενικά τον Μάριο και προ­

σπάθησε να αστειευτεί σχετικά με τα οφέλη της άθλη­

σης. 0 Μάριο σκέφτηκε ότι τουλάχιστον είχε διαβάσει

τη φόρμα που είχε συμπληρώσει στον προθάλαμο.

40 41

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

«Χμ...» έκανε ο γιατρός, εξετάζοντας τον αστρά­

γαλο από πολύ μικρή απόσταση, προσπαθώντας

προφανώς να ανακαλύψει τι έκρυβε η σάρκινη μάζα

που τον κάλυπτε.

Χαμογελαστή, η νοσοκόμα τους παρατηρούσε

διακριτικά από απόσταση. Ο γιατρός άσκησε πίεση

σε διάφορα σημεία του ποδιού. Το έλεγξε εξονυχι­

στικά• τα μάτια του λέπτυναν τόσο που έγιναν σαν

σχισμές.

«Πονάει;» ρώτησε, πιέζοντας με το δάχτυλο το

κάτω μέρος του αστραγάλου.

«Αρκετά» παραδέχτηκε ο Μάριο. Από την ανυ­

πομονησία του ήταν έτοιμος να προσθέσει: «Αν δε

με πονούσε δε θα ήμουν εδώ».

«Χμ...» ξανάκανε ο γιατρός.

«Είναι σοβαρό;» ρώτησε ο Μάριο.

«Δε νομίζω» απάντησε εκείνος, ισιώνοντας τον

κορμό του και κοιτώντας τον στα μάτια. Οι σχισμές

μετατράπηκαν σε δυο πράσινες ελλείψεις. «Δεν έχει

σπάσει τίποτα. Ένα απλό διάστρεμμα είναι».

Ο Μάριο ήθελε να ρωτήσει κάτι, αλλά ο γιατρός

στράφηκε στη νοσοκόμα, το ήρεμο χαμόγελο της

οποίας δεν είχε αλλάξει καθόλου, και της έδωσε με­

ρικές οδηγίες τις οποίες δεν κατάφερε να ακούσει.

Έπειτα βγήκε απ' το δωμάτιο.

Η νοσοκόμα άρχισε να τ,ου δένει το πόδι• όταν

42

0 Ε ν ο ι κ ο ς

έδεσε τελικά τον επίδεσμο μ' ένα κομμάτι λευκο-

πλάστ, ξαναεμφανίστηκε ο γιατρός.

«Τέλεια» είπε.

«Πόσο καιρό θα πρέπει να το έχω έτσι;»

«Δεν ξέρω» είπε προς έκπληξη του ο γιατρός. «Μια

βδομάδα, μπορεί και παραπάνω. Εξαρτάται».

«Από τι εξαρτάται;»

«Δεν ξέρω» επανέλαβε ο γιατρός. «Ελάτε σε κα­

μιά βδομάδα».

«Υποθέτω θα μπορώ να περπατήσω».

«Βέβαια» είπε ο γιατρός. «Η νοσοκόμα θα σας

δώσει μια πατερίτσα να σας βοηθάει. Κάντε ό,τι κά­

νετε συνήθως. Αλλά βέβαια αποφεύγετε τους περιτ­

τούς κόπους- όσο λιγότερο ζορίζετε τον αστράγαλο,

τόσο το καλύτερο».

0 Μάριο κάλεσε ταξί από την εσοχή δίπλα στην

είσοδο. Η νοσοκόμα τον συνόδευσε μέχρι την πόρτα.

Όταν το ταξί σταμάτησε στην άσφαλτο, η γυναίκα

χαμογέλασε και είπε:

«Μην ακούτε τι λέει ο γιατρός. Ελάτε όποτε θέλε­

τε».

Χωρίς συγκεκριμένο λόγο, ο Μάριο σκέφτηκε:

«Πάλι καλά».

43

VI

ΟΜΑΡΙΟ ΕΦΤΑΣΕ στις Ηνωμένες Πολιτείες Αύγου­

στο του 1981. Είχε πάρει υποτροφία από την ιτα­

λική κυβέρνηση για να ολοκληρώσει το διδακτορικό

του στη Γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο του Τέξας,

στο Ώστιν.

Οι πρώτοι μήνες στην καινούρια χώρα δεν ήταν

ευχάριστοι. Δεν ήθελε ή δεν μπορούσε να συνάψει

καμιά φιλική σχέση. Με τους Αμερικανούς -παιδιά

από τον νότο στην πλειοψηφία τους- του ήταν δύσκο­

λο να ξεπεράσει τα όρια μιας αμιγώς ωφελιμιστικής

σχέσης• όσο για τους Ευρωπαίους με τους οποίους

έτυχε να συναναστραφεί, του φαίνονταν ως επί το

πλείστον αδιάφοροι, χωρίς την παραμικρή γοητεία.

Παρ' ότι διέθετε τόσο τον χρόνο όσο και τα μέσα για

να το κάνει, δε δούλεψε σχεδόν καθόλου• σκότωνε με

αφοσίωση τον χρόνο του στους κινηματογράφους της

πόλης, σε εφημερίδες, στην τηλεόραση, στην προσμο-

45

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

νή των χριστουγεννιάτικων διακοπών. Όταν έφτα­

σαν, ο Μάριο επέστρεψε στο Τορίνο.

Όλη του τη ζωή πίστευε ότι κανένας ιδιαίτερος

δεσμός δεν τον ένωνε με τη χώρα του. Επιστρέφο­

ντας στην Ιταλία συνειδητοποίησε ότι κανένας ιδιαί­

τερος δεσμός δεν τον ένωνε με κανέναν άλλον τόπο

πέρα απ' την πατρίδα του. Ένιωσε ευτυχής.

Όταν γύρισε στοΏστιν μετά από τις διακοπές, εί­

χε ήδη αποφασίσει το καλοκαίρι να διακόψει την

υποτροφία και να επιστρέψει οριστικά στην Ιταλία.

Τότε γνώρισε τη Λίζα.

Η Λίζα τότε ήταν μια γυναίκα είκοσι επτά χρόνων,

μελαχρινή, με χυτά και λαμπερά μαλλιά, γλυκά μά­

τια και αιχμηρά χαρακτηριστικά, σαν να ήταν χαραγ­

μένα με σμίλη στο πρόσωπο της. Περπατούσε με μι­

κρά και γοργά βήματα κι όλες οι κινήσεις της μαρτυ­

ρούσαν σιδερένια πυγμή. Αυτό όμως το οποίο πραγ­

ματικά τραβούσε την προσοχή πάνω της, εν μέσω της

ενδυματολογικής ατημελησίας που βασίλευε στο πα­

νεπιστήμιο, ήταν η εξαιρετική προσοχή, πολυτέλεια

σχεδόν, με την οποία ντυνόταν. Περνούσε προσεκτι­

κά ξανά και ξανά το κραγιόν απ' τα χείλη της, και τα

φρύδια της ήταν πάντα μια τέλεια γραμμή.

Παρ' ότι δεν τους είχε συστήσει κανείς, ο Μάριο

κι η Λίζα καλημερίζονταν χαμογελαστοί όποτε δια­

σταυρώνονταν στους διαδρόμους, στις σκάλες, στην

46

0 Ε ν ο ι κ ο ς

είσοδο του κτιρίου της Φιλοσοφικής. Έτσι, όντας κι

οι δυο καλεσμένοι σε μια γιορτή του Ένζο Μπονάλι,

καθηγητή Ιστορίας και επόπτη του διδακτορικού της

Λίζας, έπιασαν αμέσως την κουβέντα. Κρυμμένος

ανάμεσα στα κοκτέιλ και τα καναπεδάκια, από την

ώρα που είχε μπει στο σπίτι, ο Μάριο χάρηκε όταν

είδε τη Λίζα στο πάρτι. Την πλησίασε αμέσως.

Συζητούσαν όλο το βράδυ. Η Λίζα του είπε ότι εί­

χε γεννηθεί στη Νέα Υόρκη, παρ' ότι το μεγαλύτερο

κομμάτι της ζωής της το είχε περάσει στο Σαν Ντιέ­

γκο. Τώρα δούλευε με τον Μπονάλι για το διδακτο­

ρικό της, το οποίο πραγματευόταν κάποια πτυχή της

διαδικασίας ενοποίησης της Ιταλίας. Ο Μάριο δήλω­

σε ότι σκόπευε να επιστρέψει στην Ιταλία το καλο­

καίρι• ομολόγησε γελώντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτεί­

ες δεν του άρεσαν. Η Λίζα παραδέχτηκε ότι ούτε

εκείνης της άρεσαν, αλλά υπονόησε ότι το θεωρούσε

λάθος να μην αξιοποιεί κανείς τις ευκαιρίες τις οποί­

ες πρόσφερε η χώρα Όταν τέλειωσε το πάρτι, η Λίζα

προσφέρθηκε να τον πάει σπίτι.

Δυο μέρες μετά βγήκαν οι δυο τους για φαγητό.

Ο Μάριο δεν επέστρεψε στην Ιταλία το καλοκαί­

ρι. Με την ενθάρρυνση της Λίζας, είχε αρχίσει να

δουλεύει για το διδακτορικό του και σκέφτηκε ότι οι

διακοπές στην Ιταλία θα χαλούσαν χωρίς λόγο τον

ρυθμό της δουλειάς του. Το μόνο που επέτρεψε στον

47

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

εαυτό του ήταν μια βδομάδα διάλειμμα στη Νέα

Ορλεάνη, συνοδευόμενος από τη Λίζα.

Ενάμιση χρόνο αργότερα παρουσίασε την εργα­

σία του• η Λίζα το είχε ήδη κάνει μήνες νωρίτερα.

Έκαναν κι οι δυο αίτηση για θέση καθηγητή σε διά­

φορα πανεπιστήμια της βορείου Αμερικής. Ο Μάριο

πήρε αρκετές απαντήσεις, αλλά καμιά οριστική- η Λί­

ζα, αντίθετα, έλαβε τρεις προσφορές. Αφού το συζή­

τησε με τον Μάριο δέχτηκε την πρόταση του Πανεπι­

στημίου Μπράουν. Δεν ήταν ό,τι καλύτερο, αλλά το

πανεπιστήμιο δεσμευόταν να προσλάβει επίσης τον

σύζυγο της διορισμένης καθηγήτριας.

Παντρεύτηκαν τον Ιούλιο. Όλο τον Αύγουστο τα­

ξίδευαν στην Ιταλία. Επέστρεψαν στις Ηνωμένες Πο­

λιτείες όταν ακριβώς θα άρχιζε το ακαδημαϊκό έτος.

Προτού κλείσει χρόνος, ο Μάριο είχε αντιληφθεί

ότι ο γάμος του ήταν αποτυχία. Ένα βράδυ, μετά

από δυο βδομάδες καβγάδων και αμήχανων σιωπών,

ο Μάριο κι η Λίζα βγήκαν για φαγητό και μετά σινε­

μά. Όταν γύρισαν σπίτι, κάθισαν στον κήπο και κά­

πνισαν σιωπηλά. Ήταν μια καθαρή ανοιξιάτικη βρα­

διά, αλλά η μυρωδιά του καλοκαιριού είχε ήδη ποτί­

σει το αεράκι- ο ουρανός ήταν σπαρμένος μ' αστέ­

ρια. Κάποια στιγμή, η Λίζα είπε:

«Μάριο, τελείωσε».

Χώρισαν το καλοκαίρι.

VII

ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ, ο Μάριο ξύπνησε στις οχτώ.

Έκανε ντους με το αριστερό πόδι τυλιγμένο σε

πλαστική σακούλα, έφαγε πρωινό και κάλεσε ταξί.

Στις εννιά και μισή έφτασε στο Κτίριο Ξένων Γλωσ­

σών. Κρατούσε δερμάτινο χαρτοφύλακα στο αριστε­

ρό χέρι, πατερίτσα στο δεξί. Καθώς διέσχιζε τον προ­

θάλαμο του κτιρίου παρατήρησε ότι το δεμένο του

πόδι και το ασταθές του βήμα προκαλούσαν την προ­

σοχή περισσότερο απ' όσο είχε υπολογίσει κι ένιωσε

άβολα.

Μπήκε στο ασανσέρ μόνος του. Όταν έφτασε στον

τέταρτο, αντί να πάει στο κεντρικό γραφείο του Τμή­

ματος, κατευθύνθηκε προς το δικό του. Χάρηκε που δε

διασταυρώθηκε με κανέναν στον διάδρομο. Παρ' ότι

ήξερε ότι αργά ή γρήγορα θα έπρεπε να εξηγήσει τα

του αστραγάλου, και μόνο που το σκεφτόταν αρρώ­

σταινε. Αφού σκάλισε για λίγο την κλειδαριά, η πόρτα

48 49

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

του γραφείου άνοιξε. Την άνοιξε αλλά την ξανάκλεισε

ενστικτωδώς, επειδή είδε ότι το φως ήταν αναμμένο

και κάποιος μέσα βημάτιζε. Κλείνοντας απολογήθηκε:

«Συγγνώμη».

«Τι παράξενο» σκέφτηκε. «Ποτέ δεν έχω μπει σε

λάθος γραφείο». Αμέσως το αιτιολόγησε λογικά: το

κλειδί του γραφείου του μπορούσε να ανοίξει μόνο

την πόρτα του γραφείου του. Κοίταξε το νούμερο

στο κλειδί και στην πόρτα• ήταν το ίδιο: 4043. Ετοι­

μαζόταν να το ξαναβάλει στην κλειδαριά, όταν η

πόρτα άνοιξε από μέσα κι η μορφή του Μπέρκοβιτς

εμφανίστηκε στο άνοιγμα.

«Τι σύμπτωση» αναφώνησε ο Μπέρκοβιτς χαμο­

γελώντας. «Απ' ό,τι φαίνεται είμαστε καταδικασμέ­

νοι να συναντιόμαστε με τον πιο ανέλπιστο τρόπο».

Έπειτα, δείχνοντας τον επίδεσμο που έφεγγε λευκός

στο πόδι του Μάριο και την πατερίτσα που ήταν στρι­

μωγμένη κάτω από τη δεξιά του μασχάλη, ρώτησε:

«Τι έγινε τελικά με τον αστράγαλο;»

«Πρέπει να έχει γίνει κάποιο λάθος» ψέλλισε

άτσαλα ο Μάριο, διαπιστώνοντας αυτομάτως την

αστοχία της παρατήρησης του.

«Είμαι σίγουρος ότι δε θα 'ναι τίποτα» εξακολού­

θησε ο Μπέρκοβιτς, σαν να μην είχε ακούσει αυτό που

μόλις είχε πει ο Μάριο. «Αν και μ' αυτά τα πράγματα

ποτέ δεν ξέρεις».

50

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

Ο Μάριο σκέφτηκε: «Τώρα θα πει ότι μερικές φο­

ρές τα πιο βλακώδη πράγματα μας δυσκολεύουν τη

ζωή». Επανέλαβε:

«Πρέπει να έχει γίνει κάποιο λάθος».

«Α, ναι» είπε ο Μπέρκοβιτς, ίσως καταλαβαίνο­

ντας. Έκανε μεταβολή και ελευθέρωσε την είσοδο

του γραφείου. «Οπωσδήποτε πρέπει να έχει γίνει

λάθος. Αυτό το γραφείο είναι κανονικός στάβλος.

Φαντάζομαι ότι πριν έρθω εγώ θα το είχε κανένας

από αυτούς τους Ισπανούς που κάνουν μπάνιο μια

φορά την εβδομάδα κι αφήνουν τις βρομιές τους

όπου πάνε. Εδώ έχει απ' όλα» είπε, ανοίγοντας διά­

πλατα τα χέρια και περικλείοντας το γραφείο. «Κου­

τιά από μπίρες, κεσέδες από γιαούρτι, τασάκια γε­

μάτα γόπες μέχρι κι ένα ψυγείο μ' ένα κομμάτι μου­

χλιασμένο τυρί• και τσαλακωμένα χαρτιά παντού.

Θα πρέπει να βρω κάποιον να με βοηθήσει να τα κα­

θαρίσω όλα αυτά. Μόνος μου αποκλείεται να τα κα­

ταφέρω».

«Θα μιλήσω με τη γραμματέα» είπε ο Μάριο.

«Ευχαριστώ πολύ, Μάριο» είπε ο Μπέρκοβιτς.

«Μου φαίνεται όμως ότι δεν αξίζει να κάνεις τον κό­

πο. Δε νομίζω ότι η γραμματέας θα θελήσει να με

βοηθήσει. Απ' ό,τι είδα είναι ήδη υπερβολικά απα­

σχολημένη».

Όταν έφτασε στο κεντρικό γραφείο του Τμήμα-

Si

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

τος, ο Μπράνστιν και ο Σουίντσικ συζητούσαν χαμη­

λόφωνα. Μόλις αντιλήφθηκαν την παρουσία του Μά­

ριο, σταμάτησαν να μιλούν. Στράφηκαν προς το μέ­

ρος του και τον χαιρέτησαν. 0 Μάρίο σκέφτηκε ότι

θα μιλούσαν γι' αυτόν,

0 Μπράνστιν ήταν νεότερος απ' τον Μάριο, χαμη­

λού αναστήματος, με εύθραυστο δέρμα, αραιά μαλ­

λιά, αδιάφορα χαρακτηριστικά. Τα μάτια του ήταν

ζωηρά, γαλανά και πρόδιδαν έναν ευφυή και ξύπνιο

άνθρωπο- χωρίς καμιά αμφιβολία, παρά το νεαρό

της ηλικίας του, ήταν το λαμπρότερο μέλος του Τμή­

ματος. Σε όλα αυτά τα γνωρίσματα του Μπράνστιν,

ερχόταν να προστεθεί η ακέραιη εγκαρδιότητα του

καθώς και η Ιταλίδα σύζυγος, η Τίνα, νέα και ωραία,

η οποία έφτιαχνε θεϊκά φετουτσίνι με πέστο. Η Τίνα

είχε καταφέρει ώστε η συμπάθεια που ένιωθε ο ένας

για τον άλλο να αποκτήσει μια μορφή οικειότητας.

Όσο για τον Σουίντσικ, ο Μάριο σπάνια είχε επαφές

μαζί του πέρα από όσες επέβαλλε η ρουτίνα της δου­

λειάς, αλλά τα λοξά βλέμματα, ταυτόχρονα υποτα­

κτικά κι υπεροπτικά, τα νευρικά γελάκια και το χο­

ντροκομμένο χιούμορ που πολύ συχνά απολάμβανε

να κάνει, δεν ενθουσίαζαν ιδιαίτερα τον Μάριο. Ήξε­

ρε ωστόσο ότι τον Μπράνστιν με τον Σουίντσικ τους

ένωνε κάποιος δεσμός, την πραγματική έκταση του

οποίου αγνοούσε, κι αυτό τον καλούσε να φέρεται

52

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

στον τελευταίο με σχετικό σεβασμό, ο οποίος συχνά

γινόταν αντιληπτός ως συμπάθεια.

0 Μπράνστιν και ο Σουίντσικ ενδιαφέρθηκαν για

τον αστράγαλο του Μάριο. Εκείνος προσπάθησε να

μειώσει το συμβάν και αστειεύτηκε για τα οφέλη της

άθλησης. Καθώς μιλούσε, κατά κάποιον παράξενο

τρόπο, αισθάνθηκε να του εντυπώνεται υπερβολικά

το χαμόγελο των δυο καθηγητών, σαν να τους φώτιζε

κάποιος το πρόσωπο με προβολέα. Σκέφτηκε: «Αυ­

τό το έχω ξαναζήσει».

0 Μπράνστιν είπε:

«Θα τα πούμε το βράδυ στο σπίτι του διευθυντή».

«Φυσικά» είπε ο Μάριο. «Θα τα πούμε εκεί».

53

VIII

M ριο.

ΠΟΡΩ ΝΑ ΜΑΘΩ τι κάνει ο καθηγητής Μπέρκο-

βιτς στο γραφείο μου;» ρώτησε απότομα ο Μά-

Είχε εισβάλει χωρίς να χτυπήσει την πόρτα της

γραμματείας, η οποία ήταν πάντα ανοιχτή.

«Δεν ξέρετε πόσο χαίρομαι που σας βλέπω, καθη­

γητά Ρότα» αναφώνησε η Τζόις, χαμογελώντας και

σηκώνοντας το σαρκίο της από την καρέκλα πίσω απ'

το γραφείο, στην οποία ήταν χυμένη• στη συνέχεια,

συντετριμμένη, ρώτησε: «Μα τι έπαθε το πόδι σας;»

«Τίποτα» απάντησε ο Μάριο.

«Πώς τίποτα; Έσπασε πουθενά; Διάστρεμμα εί­

ναι; Αχ, Θεέ μου! Πόσο πρέπει να προσέχει κανείς!

Φέτος το καλοκαίρι -μην πάτε μακριά» συνέχισε η

Τζόις και τα μάτια της φωτίστηκαν «μια φιλενάδα

της Γουίνι μου... Υποθέτω βέβαια ξέρετε ότι τη Γουί­

νι την πήραν στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα. Είμαι τό-

55

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

σο ικανοποιημένη μαζί της. Φανταστείτε, κιόλας στο

πανεπιστήμιο κι είναι στην ουσία μικρό κοριτσάκι...

Τέλος πάντων, όπως σας έλεγα, φέτος το καλοκαίρι

μια φιλενάδα της Γουίνι...»

Η Τζόις ήταν η γραμματέας του διευθυντή του

Τμήματος. Ώριμη γυναίκα, με μαλλί κατάξανθο σαν

από οξυζενέ και δίχως φρύδια πάνω από τα μάτια.

Δεν ήταν κάτω από ένα ενενήντα σε ύφος και το βά­

ρος της υπερέβαινε άνετα τα εκατόν είκοσι κιλά.

Όλα αυτά της προσέδιδαν έναν φοβερό αέρα κήτους.

Τα κοριτσίστικα ρούχα που φορούσε συνήθως (λου­

λουδάτα φορέματα με βολάν, μεταξωτές κορδέλες

στα μαλλιά και τη μέση, καρό σκοτσέζικες φουστί-

τσες), οι αθώες αλογοουρές της, καθώς και η συνή­

θεια της να διασχίζει τους διαδρόμους του Τμήματος

μπατάροντας δεξιά αριστερά σαν βαγόνι του μετρό

και τραγουδώντας χαζά παιδικά τραγουδάκια, έρ­

χονταν σε οξεία αντίθεση με την ηλικία και τις ξεχει­

λωμένες διαστάσεις του σώματος της. Ήταν χήρα κι

είχε ένα και μόνο πάθος: την κόρη της τη Γουίνι, για

τους ζωτικής σημασίας άθλους της οποίας, ενημέρω­

νε με ακρίβεια ένα ένα ξεχωριστά όλα τα μέλη του

Τμήματος. Στα τέλη του περασμένου χρόνου, ωστό­

σο, έκανε μια εξαίρεση. Τη μέρα που η Γουίνι τής εί­

πε ότι είχε περάσει στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, η

Τζόις στήθηκε μπροστά στην πόρτα του ασανσέρ

56

0 Ε ν ο ι κ ο ς

του τετάρτου ορόφου και ανακοίνωσε φωναχτά την

είδηση, σχεδόν σαν σε ραδιοφωνικό διάγγελμα. Αρ­

γότερα, όταν η αστυνομία του Πανεπιστημίου έλαβε

μια κλήση ότι κάποια φονταμενταλίστρια κήρυκας

αναστάτωνε το κτίριο κι έσπευσε θορυβημένη να τη

συλλάβει, αναγκάστηκε να επέμβει ο Σκάνλαν για

να ξεκαθαρίσει την παρεξήγηση.

«Με συγχωρείτε που σας διακόπτω, Τζόις». 0

Μάριο έκοψε μεμιάς την κουβέντα της γραμματέως.

Έπειτα, πιστεύοντας ότι θα έκανε μια ερώτηση η

οποία θα παρέμενε αναπάντητη, πρόσθεσε: «Είμαι

λίγο βιαστικός. Θα μπορούσατε να μου κάνετε τη

χάρη να μου εξηγήσετε τι κάνει ο καθηγητής Μπέρ-

κοβιτς στο γραφείο μου;»

Η Τζόις φάνηκε να απογοητεύεται. Τα μάτια της

έσβησαν. Απάντησε σχεδόν θυμωμένη.

«Α, αυτό» είπε, γυρίζοντας πίσω στο γραφείο

της. «Ο καθηγητής Σκάνλαν θέλει να σας μιλήσει.

Ίσως σας εξηγήσει αυτός. Εγώ απλώς εκτελώ διατα­

γές» κατέληξε, μ' ένα χαμόγελο το οποίο του Μάριο

του φάνηκε ηλίθιο ή ανησυχητικό.

Χτύπησε την πόρτα του γραφείου του Σκάνλαν.

«Περάστε» άκουσε από μέσα.

Άνοιξε την πόρτα• ο Σκάνλαν σηκώθηκε και του

έδωσε το χέρι. Θέλησε να μάθει πώς είναι ο αστρά­

γαλος του, πώς είχε συμβεί το ατύχημα. Έπειτα τον

57

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

κάλεσε να καθίσει σε μια από τις δερμάτινες καρέ­

κλες, οι οποίες βρίσκονταν μπροστά στο γραφείο και

είπε:

«Επιτρέψτε μου να υπο-γρά^ω αυτά τα χαρτιά

και θα είμαι μαζί σας αμέσως».

0 Σκάνλαν διηύθυνε το Τμήμα εδώ και πολλά

χρόνια, με σιδερένια πυγμή, συνδυάζοντας αξιοση­

μείωτη διοικητική ικανότητα και λαμπρά σμιλεμένο

ακαδημαϊκό γόητρο, με πνευματικά μέσα μάλλον

παρά πολιτικά, ανέκαθεν. Ήταν προχωρημένης ηλι­

κίας, ψηλός, υπερβολικά αδύνατος, με περίπλοκες

και καθωσπρέπει χειρονομίες, σχεδόν αφύσικες. Τα

μαλλιά του, λευκά και συγκεντρωμένα όλα στη βάση

του κρανίου και στους κροτάφους, προεκτείνονταν

γκριζάροντας σε ένα μυτερό τραγίσιο γενάκι. Σαν

ψάρια που κολυμπούν στο ενυδρείο, τα μάτια του

τάραζαν τα κρύσταλλα των γυαλιών του. Ντυνόταν

κομψά και μάλιστα με κάποια υπολογισμένη νότα

εκκεντρικότητας.

«Η Τζόις μού είπε ότι θέλετε να μου μιλήσετε»

δήλωσε ο Μάριο όταν ο Σκάνλαν έβαλε στην άκρη τα

χαρτιά που είχε υπογράψει.

«Καλά, δε βιαζόμαστε» είπε ο Σκάνλαν με ένα

τεράστιο χαμόγελο. «Στην πραγματικότητα το ζήτη­

μα δεν είναι και τόσο σημαντικό. Μπορούμε να μιλή­

σουμε γι' αυτό άλλη μέρα πιο ήρεμα».

0 Ε ν ο ι κ ο ς

«Ό,τι και να 'ναι» είπε ο Μάριο «θα προτιμούσα

να γίνει τώρα».

0 Σκάνλαν χαμήλωσε το βλέμμα, ανακάθισε, άλ­

λαξε στάση, τακτοποίησε σκεπτικά τα χαρτιά που

μόλις είχε υπογράψει, χάιδεψε το γενάκι του. Όταν

ξανασήκωσε το βλέμμα, τα ψάρια πηγαινοέρχονταν

ταραγμένα πίσω από τα κρύσταλλα.

«Έχεις δίκιο, καλύτερα τώρα» παραδέχτηκε• είχε

αλλάξει τόνο. «Δε γίνεται να το αναβάλουμε για άλ­

λη ώρα. Μου επιτρέπεις να μπω στο ψητό».

«Σας παρακαλώ» είπε ο Μάριο.

58 59

IX

a JΠΩΣ ΠΙΣΤΕΥΩ, ΘΑ ΞΕΡΕΙΣ» άρχισε ο Σκάνλαν, ου­

δέτερα «το Τμήμα βρίσκεται σε κακή οικονομική

κατάσταση. Για την ακρίβεια, όχι μόνο το Τμήμα•

ολόκληρο το Πανεπιστήμιο είναι μέχρι τον λαιμό. Τα

κονδύλια του κράτους για την παιδεία έχουν μειωθεί

κατά πέντε τοις εκατό σε σχέση με πέρσι κι εμείς, τον

τελευταίο μήνα, αναγκαστήκαμε να υποστούμε μια

σειρά από έξοδα, προβλέποντας άλλα τόσα τα οποία

odrpfoùv την κατάσταση στο απροχώρητο. Δε θα μπω

σε λεπτομέρειες. Οι συνθήκες δε διαφέρουν πολύ

από αυτές που περιέγραψα στην τελευταία συνέλευ­

ση του Ιουνίου• αν κάτι άλλαξε, αυτό ήταν προς το

χειρότερο. Αγνοώ αν οι εκλογές θα βελτιώσουν το το­

πίο. Αυτό που ξέρω είναι ότι, για την ώρα, είναι απο­

γοητευτικό. Εμένα, φυσικά, το μόνο που μου μένει εί­

ναι να το αντιμετωπίσω και, πίστεψε με, δεν είναι εύ­

κολο. Το κυριότερο είναι να επαγρυπνώ για το γενικό

61

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

καλό του Τμήματος, ακόμα κι αν χρειάζεται να πλη­

γεί κάποιος. Λοιπόν». Έκανε μια παύση, πέρασε το

δεξί χέρι ανάμεσα απ' τα μαλλιά του, χάιδεψε το γε-

νάκι και συνέχισε με το ίδιο ύφος. «Από την άλλη,

όπως επίσης σίγουρα θα πρέπει να ξέρεις, καταφέ­

ραμε να προσελκύσουμε έναν καθηγητή του βεληνε­

κούς του Ντανιέλ Μπέρκοβιτς. Οφείλω να παραδε­

χτώ ότι δεν ήταν εύκολο. Μεταξύ μας, μέχρι τελευ­

ταία στιγμή δεν πίστευα ότι θα μπορούσαμε να τον

κερδίσουμε, επειδή οι όροι που έθετε ήταν σχεδόν

απαγορευτικοί. Δε σου κρύβω ότι έκανα το παν προ­

κειμένου να πετύχω τον στόχο μου. Όπως καταλα­

βαίνεις, δε θα είναι ποτέ υπερβολικό ό,τι και να πει

κανείς για τη σπουδαιότητα που μπορεί να έχει η πα­

ρουσία ενός άντρα, ο οποίος όχι μόνο διαθέτει αξιοζή­

λευτο βιογραφικό, αλλά βρίσκεται και στην πρώτη

γραμμή της γλωσσολογικής έρευνας. Είμαι όμως πε­

πεισμένος ότι, εκτός από τη συμβολή του στη βελ­

τίωση του κύρους του πανεπιστημίου, ο Μπέρκο­

βιτς θα αντιπροσωπεύει ένα ανεκτίμητο έναυσμα

για όλους, ακόμα και για εκείνους που δημοσιεύ­

ουν ένα άρθρο ανά πενταετία σε περιοδικά τρίτης

κατηγορίας».

Επειδή έναν τέτοιο υπαινιγμό τον περίμενε, ο Μά­

ριο ήταν προετοιμασμένος να τον υποδεχτεί χωρίς

να μουδιάσει. Ανασήκωσε μόνο μ' ένα δάχτυλο τα

62

0 Ε ν ο ι κ ο ς

γυαλιά του που είχαν γλιστρήσει στη μύτη του, και

νιώθοντας το δεξί χέρι να μυρμηγκιάζει ελαφρά, το

ξεκόλλησε από την πατερίτσα. Όταν ξανάκουσε τη

φωνή του Σκάνλαν, αναρωτήθηκε αν είχε άραγε στα­

ματήσει να μιλάει όση ώρα αυτός άλλαζε στάση.

«Επιτέλους, τώρα είναι εδώ».

«Ποιο πράγμα;»

«Δεν καταλαβαίνω».

«Ποιο πράγμα είναι εδώ;» επέμεινε ο Μάριο.

«0 Μπέρκοβιτς, φυσικά» διευκρίνισε ο Σκάνλαν

καλοκάγαθα, χωρίς να έχει πάρει είδηση προφα­

νώς τη στιγμιαία αφηρημάδα του Μάριο. «Γι' αυτό,

χρειάστηκε να του κάνουμε μια προσφορά την οποία

δε διστάζω να χαρακτηρίσω γοητευτική. Θα σας

προφυλάξω και πάλι από περιττές λεπτομέρειες και

θα σας πω την ουσία. Μεταξύ άλλων, του εξασφαλί­

σαμε ένα μίνιμουμ τριών μαθημάτων το εξάμηνο.

Καταλαβαίνεις ότι αυτό σε επηρεάζει άμεσα• η κα­

τάσταση σου θα αλλάξει, αλλά είμαι πεπεισμένος

ότι θα μπορέσεις να δεχτείς τη θυσία για το καλό του

Τμήματος».

«Δε θα μπορέσω» είπε ο Μάριο. «Συντομεύετε».

Ο Σκάνλαν φάνηκε να ενοχλείται. Εξήγησε:

«Αυτή τη στιγμή το μόνο που είμαστε σε θέση να

σου προσφέρουμε είναι ένα μάθημα το εξάμηνο. Αυ­

τό σημαίνει ότι ο μισθός σου θα μειωθεί στο ένα τρίτο

63

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

αυτού που εισέπραττες. Φυσικά, πρέπει επίσης να

λάβεις υπόψη σου ότι έχουν αυξηθεί κι οι φόροι• αυτό

θα το νιώσουμε όλοι. Από την άλλη, δεν απορρίπτου­

με την πιθανότητα, εφόσον ο αριθμός των φοιτητών

μάς το επιτρέψει, να μπορέσουμε κάποια στιγμή (όχι

αυτό το εξάμηνο, βέβαια) να ανοίξουμε ένα καινού­

ριο μάθημα• φυσικά, αυτό το τμήμα θα ήταν δικό

σου. Επίσης, μπορείς πάντα να υποβάλεις αίτηση για

κάποια από τις υποτροφίες τις οποίες προσφέρει το

Πανεπιστήμιο για έρευνα, ή ακόμα και κάποια από

τις διοικητικές θέσεις τις οποίες προκηρύσσει συνή­

θως η πρυτανεία, αν και φοβάμαι ότι τώρα θα έχουν

καταληφθεί όλες. Ούτε χρειάζεται να σου πω ότι

μπορείς να υπολογίζεις στη στήριξη του Τμήματος

και στη δική μου, αν χρειαστεί».

Ο Μάριο δεν έδωσε προσοχή στα τελευταία λόγια

του Σκάνλαν. Ανοιγόκλεισε τα μάτια μερικές φορές.

Προσπάθησε να βάλει σε τάξη τις σκέψεις του. Προ­

σποιούμενος ότι δεν έχει ταραχτεί, άρχισε:

«Ακούστε, Σκάνλαν, στο συμβόλαιο μου φαίνεται

ότι το Τμήμα...»

«Μάριο» του επιτέθηκε απαλά ο Σκάνλαν «μη

μου το κάνεις πιο δύσκολο. Θέλω να πιστεύω ότι συ­

νειδητοποιείς πως δεν είσαι σε θέση να απαιτείς τί­

ποτα. Αν ως τώρα καταφέρναμε να σου προσφέρου­

με τρία μαθήματα, ήταν επειδή τα διαθέταμε. Τώρα

64

0 Ε ν ο ι κ ο ς

τα πράγματα έχουν αλλάξει. Όσο για το συμβόλαιο

σου, μη με αναγκάζεις να σου πω ότι στην ουσία πρό­

κειται για ένα παλιόχαρτο. Ήδη μου ήταν αρκετά

δύσκολο να σε κρατήσω εδώ, υπομένοντας τόσες

πιέσεις. Σε βεβαιώνω ότι μπορείς να είσαι ευγνώμων

που δε βρήκες το συμβόλαιο σου ακυρωμένο όταν

γύρισες απ' τις διακοπές».

0 Μάριο ανοιγόκλεισε πάλι τα μάτια. Ψιθύρισε

κάτι που ο Σκάνλαν δεν άκουσε ή έκανε ότι δεν ά­

κουσε.

«Τποθέτω ότι δε χρειάζεται επίσης να σου υπεν­

θυμίσω πως οποιαδήποτε νομική πράξη θα έφερνε

αντίθετα αποτελέσματα» συμπλήρωσε ο Σκάνλαν.

«Θα βρισκόσουν στον δρόμο αστραπιαία».

«Καθίκια» μουρμούρισε ο Μάριο στα ιταλικά.

«Πώς είπες;» ρώτησε ο Σκάνλαν.

0 Μάριο έσβησε το σχόλιο με μια χειρονομία. 0

Σκάνλαν αναστέναξε.

«Τέλος πάντων» είπε «η ουσία είναι ότι πρέπει

να σφίξουμε το ζωνάρι για λίγο καιρό. Είμαι σίγου­

ρος ότι αργότερα μες στην άνοιξη, αν όχι μετά τις

εκλογές, τα πράγματα θ' αλλάξουν».

Ο Μάριο σηκώθηκε για να φύγει. Σαστισμένος,

συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν στεναχωρημένος. Μια

παράξενη ηρεμία τον κυρίευε, λες και τίποτα απ'

όσα είχε μόλις ακούσει δε θα μπορούσε στην πραγ-

65

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

ματικότητα να τον επηρεάσει, ή λες και αντί να πρό­

κειται να συμβούν στον ίδιο, του τα είχαν διηγηθεί

για κάποιον άλλον. Γι' αυτό δεν τον παραξένεψε η

σχεδόν τρυφερή φωνή του Σκάνλαν.

«Ελπίζω να έρθεις στο σπίτι το απόγευμα» είπε

χαρούμενος. «Θα χαρεί να σε δει η Τζόαν. Στις πέντε

είναι».

«Βέβαια» είπε ο Μάριο χωρίς να το σκεφτεί. «Θα

έρθω».

Βγαίνοντας απ' το γραφείο συλλογίστηκε: «Έχω

τρελαθεί. 0 Σκάνλαν στην ουσία μόλις με πέταξε στον

δρόμο κι εγώ θα πάω στο πάρτι του. Κι αντί να σκε­

φτώ να διαμαρτυρηθώ, το βουλώνω. Έχω τρελαθεί».

66

Χ

<κ: " ΑΘΗΓΗΤΑ ΡΟΤΑ» τιτίβισε η Τζόις πίσω του. «Ελά-

i-τε να σας δείξω το καινούριο σας γραφείο».

Ο Μάριο βάδισε στον διάδρομο δίπλα στη γραμ­

ματέα, το ογκώδες σώμα της οποίας ταλαντευόταν

επικίνδυνα πάνω στα τακούνια των καλοκαιρινών

της παπουτσιών με τα λουράκια. Η Τζόις μίλησε για

κάποιο πιθανό αίσθημα της Γουίνι. Διασταυρώθηκαν

με δυο απόφοιτους οι οποίοι κοίταξαν τον μπαντα-

ρισμένο αστράγαλο του Μάριο και την πατερίτσα

στην οποία στήριζε το παραπάτημα του• τον χαιρέ­

τησαν κι εκείνος τους ανταπέδωσε τον χαιρετισμό.

Καθώς περνούσαν από την πόρτα του γραφείου, το

οποίο ως τότε ανήκε στον Μάριο, η Τζόις έδειξε με

ένα νεύμα -σαν να εντοπίζει το αποδεικτικό στοι­

χείο κάποιας πρόσφατης υπόθεσης- τον σωρό των

αντικειμένων που ήταν στοιβαγμένα στον διάδρομο•

το φορητό ψυγειάκι, βιβλία, κούτες γεμάτες χαρτιά,

67

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

βρόμικα τασάκια. Ο Μάριο σκέφτηκε ότι ο Μπέρκο-

βιτς είχε βρει άνθρωπο να τον βοηθήσει με τις καθα­

ριότητες. Παρατήρησε επίσης ότι η πόρτα του γρα­

φείου ήταν μισάνοιχτη κι έπιασε να γίνεται μια συ­

ζήτηση, αλλά δεν κατάλαβε περισσότερα.

Το καινούριο γραφείο βρισκόταν στο βάθος του

διαδρόμου, ανάμεσα σε άλλα τα οποία ήταν κατει­

λημμένα από απόφοιτους. Στην πόρτα γυάλιζε μια

μεταλλική πλακέτα με τον αριθμό 4024 και δυο ονό­

ματα: Ολάλντε, Χιουν. Σιγοτραγουδώντας μέσα απ'

τα δόντια της, η Τζόις επιχείρησε να ξεκλειδώσει. Εν

τέλει άνοιξε.

«Καλημέρα, καθηγητά Ολάλντε» είπε τραγουδι­

στά η γραμματέας. «Σας φέρνω έναν καινούριο συ­

νάδελφο να μοιραστείτε το γραφείο, σας».

Ο Μάριο σκέφτηκε ότι του έκανε πλάκα αλλά δεν

είπε τίποτα. Στην άλλη άκρη του γραφείου ο Ολάλ­

ντε σήκωσε δύσπιστα το βλέμμα από τη στοίβα των

χαρτιών που είχε μπροστά του, ανασήκωσε τα φρύ­

δια, έβγαλε ένα μουγκρητό και ξανακοίταξε κάτω.

Ο Ολάλντε ήταν Ισπανός, σωματώδης, σχεδόν τε­

λείως φαλακρός, ελαφρώς άγαρμπος. Περπατούσε

γέρνοντας προς τα δεξιά, με τον έναν ώμο πιο ψηλά

απ' τον άλλο και, παρ' ότι δε χαμογελούσε ποτέ, όταν

άνοιγε το στόμα φαινόταν η διπλή σειρά από τα ανό­

μοια δόντια, στο χρώμα της ώχρας και αρκετά χαλα-

68

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

σμένα. Ήταν εργένης και κάποιοι απέδιδαν το συ­

γκεκριμένο γεγονός στο πόσο αμελούσε τον εαυτό

του. Το επικρατέστερο στοιχείο στην εμφάνιση του

πάντως ήταν η μαύρη υφασμάτινη καλύπτρα η οποία,

στερεωμένη μ' ένα κορδόνι, διέσχιζε απ' άκρη σ'

άκρη το κρανίο του και τύφλωνε το δεξί του μάτι, δί­

νοντας του μια αίσθηση παλιού πολεμιστή, την οποία

δεν αναιρούσε η καταπτοημένη του όψη. Δίδασκε

Ισπανική Λογοτεχνία και παρ' ότι ήταν από τα πα­

λαιότερα μέλη του Τμήματος, ο Μάριο ήξερε ότι η

γνώμη του μετρούσε ελάχιστα την ώρα των αποφά­

σεων. Ήξερε επίσης ότι τους είχε σχεδόν ξεμείνει εκεί

πέρα, αλλά το Τμήμα είχε αποφασίσει να τον κρατή­

σει για κάποιον λόγο που του διέφευγε.

«Ο καθηγητής Ολάλντε, ευγενικός και επικοινω­

νιακός όπως πάντα» είπε η Τζόις, απευθυνόμενη στον

Μάριο με μια φωνή γεμάτη απέχθεια. «Μην ανησυ­

χείτε όμως, ο Χιουν είναι αξιολάτρευτος νέος. Και

βλέπετε, παρ' ότι δεν έχει κλιματισμό, το γραφείο εί­

ναι μια χαρά. Λίγο συμμάζεμα θέλει μόνο. Α, και πριν

χειμωνιάσει, θα φτιάξουμε και τη θέρμανση».

Το καινούριο γραφείο δεν ήταν μικρότερο απ' το

παλιό, παρ' ότι ο Μάριο θα έπρεπε να το μοιραστεί

με άλλους δυο συναδέλφους. Περιείχε τρία τραπέζια

γεμάτα βιβλία και χαρτιά, με αρκετά συρτάρια στα

πλάγια, τρεις περιστρεφόμενες καρέκλες, δυο μεταλ-

69

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

λικές ντουλάπες, μια αρχειοθήκη πάνω στην οποία

υπήρχε η καφετιέρα, καθώς και μερικά ράφια στον

τοίχο, όπου τα βιβλία στοιβάζονταν με απόλυτη ατα­

ξία. Ένα μακρόστενο παράθυρο, το οποίο έβλεπε σ'

έναν τοίχο από πυρότουβλα, φώτιζε ανεπαρκώς τον

χώρο- στο ταβάνι υπήρχαν κηλίδες από την υγρασία.

Η Τζόις είπε:

«Πάω να βρω τη Σου για να μας βοηθήσει να με­

ταφέρουμε τα πράγματα από το ένα γραφείο στο

άλλο, καθηγητά Ρότα. Έρχομαι αμέσως».

Με το που βγήκε η γραμματέας, ο Ολάλντε σήκω­

σε το βλέμμα απ' τα χαρτιά και κοίταξε τον Μάριο

με το μοναδικό του μάτι. Έπειτα, καθώς ο Μάριο

πήγαινε να καθίσει, σηκώθηκε και βάδισε σκυμμένος

προς το μέρος του.

«Μην ανησυχείτε, νεαρέ» είπε με τα κοπιαστικά

και συνωμοτικά αγγλικά του, σαν να του εμπιστευό­

ταν κάποιο μυστικό. «Έτσι λειτουργούν εδώ τα πράγ­

ματα. Τι να κάνουμε».

Επειδή σκέφτηκε ότι ο Ολάλντε ήθελε να τον πα­

ρηγορήσει, ο Μάριο απάντησε ξερά:

«Δεν ανησυχώ». Έπειτα σκέφτηκε, αλλά δεν είπε:

Θα έπρεπε όμως. «Τι σας κάνει να πιστεύετε κάτι

τέτοιο;» ρώτησε.

«Μην ανησυχείτε» επανέλαβε ο Ολάλντε, αγνοώ­

ντας την ερώτηση του Μάριο, και συνέχισε χωρίς κα-

70

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

μιά ειρωνεία. «Κατά βάθος εδώ είναι παράδεισος.

Αρκεί να ρίξετε μια ματιά γύρω σας. Τα πάντα είναι

καθαρά, όλοι είναι ευγενέστατοι, τα πάντα λειτουρ­

γούν - εκτός από αυτό το γραφείο, καταλαβαίνετε.

Εγώ πιστεύω ότι γι' αυτό μ' έβαλαν εδώ. Υποθέτω

στην αρχή θα ήταν τυχαίο• μετά όμως, όταν είδα ότι

εδώ δε δούλευε τίποτα (κι όποιος σας πει το αντίθετο

μην τον πιστέψετε• θα ξεχειμωνιάσουμε χωρίς θέρ­

μανση κι ούτε θα βρεθεί κανείς να φτιάξει τους σπα­

σμένους σωλήνες που μουσκεύουν τον τοίχο) και το

συνειδητοποίησα, ζήτησα από μόνος μου να μείνω».

Με έναν συνδυασμό λύπησης και περιφρόνησης, ο

Μάριο σκέφτηκε: «Είναι τρελός».

«Για πείτε μου λοιπόν» είπε ο Ολάλντε. «Εσάς

γιατί σας έστειλαν εδώ».

«Εγώ το ζήτησα».

«Κατάλαβα, κατάλαβα» είπε κουνώντας το κεφά­

λι ο Ολάλντε, κάνοντας έναν μορφασμό με το στόμα

του που θα μπορούσε να είναι και χαμόγελο. Πλατά­

γισε τη γλώσσα του στον ουρανίσκο. «Μετανιώσατε.

Δε σας αδικώ• είναι φυσιολογικό να μην εμπιστεύε­

στε κανέναν. Ομολογώ ότι ούτε εγώ εμπιστεύομαι

κανέναν. Ωστόσο θα σας πω κάτι. Αυτή η χώρα είναι

γεμάτη από φανταστικούς ανθρώπους. Ναι, κύριε•

προκομμένους, υγιείς ανθρώπους, οι οποίοι βρίθουν

αισιοδοξίας. Ελαφρώς αδιάφοροι έως βαρετοί, οφεί-

71

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

λω να ομολογήσω. Αλλά αφήστε με να σας πω κάτι

ακόμα• το μεγάλο πλεονέκτημα αυτής της χώρας.

Κάτι που με κάνει να νιώθω σαν στο σπίτι μου, γιατί

συμβαίνει ακριβώς το ίδιο και στην Ισπανία. Εδώ δε

χρειάζεται να ακούς κανέναν το μόνο που έχεις να

κάνεις είναι να μιλάς. Όλοι μιλάνε, μιλάνε, μιλάνε,

αλλά δεν ακούει κανείς. Καταλαβαίνετε ότι για αν­

θρώπους σαν και μένα αυτό είναι θαύμα». Έκανε

μια σκεπτική παύση και πρόσθεσε: «Κατά τ' άλλα

σας καταλαβαίνω, νεαρέ. Οι Ευρωπαίοι δεν προσαρ­

μοζόμαστε ποτέ• αρχαίος πολιτισμός, προαιώνια πεί­

ρα και τα τοιαύτα. Έχετε διαβάσει Χένρι Τζέιμς; »

«Δεν έχω χρόνο να διαβάζω φιλοσοφία».

«Ο Χένρι Τζέιμς έγραφε μυθιστορήματα. Φιλόσο­

φος ήταν ο αδερφός του».

«Ούτε για μυθιστορήματα έχω χρόνο».

«Ε, δεν είναι ανάγκη να τα διαβάσετε και όλα•

ένα αρκεί. Στην ουσία, όλα τα μυθιστορήματα του

Τζέιμς το ίδιο λένε».

0 Μάριο χάρηκε που εκείνη τη στιγμή μπήκαν η

Τζόις κι η Σου από τη μηχανογράφηση. 0 Ολάλντε

οπισθοχώρησε προς το γραφείο του και συγκεντρώ­

θηκε πάλι στα χαρτιά τα οποία υπήρχαν πάνω.

Μετά από μισή ώρα είχαν μεταφέρει όλα τα πράγ­

ματα του Μάριο από το ένα γραφείο στο άλλο. 0

Ολάλντε, κλεισμένος σε βαθιά σιωπή, δε μετακινήθη-

72

0 Ε ν ο ι κ ο ς

κε από τη θέση του όλη αυτή την ώρα. Ο Μάριο ευχα­

ρίστησε την Τζόις και τη Σου κι έπειτα πήγε στο γρα­

φείο της Τζίντζερ, το οποίο βρισκόταν στην άλλη

άκρη του διαδρόμου. Χτύπησε την πόρτα, αλλά δεν

απάντησε κανείς. Γύρισε στο γραφείο του και τηλε­

φώνησε για ταξί. Περνώντας απ' το γραφείο του

Μπέρκοβιτς, την ώρα που ετοιμαζόταν να φύγει απ'

το Τμήμα, πρόσεξε ότι η πόρτα ήταν κλειστή. Στάθη­

κε λίγο, έβαλε τ' αυτί του στην πόρτα, κράτησε την

αναπνοή του• δεν άκουσε τίποτα.

Όταν έφτασε σπίτι, τηλεφώνησε στην Τζίντζερ.

«Μπρέντα; Ο Μάριο είμαι».

«Α, τι κάνεις;»

«Καλά. Είναι εκεί η Τζίντζερ;»

«Δεν την έχω δει από το πρωί. Θέλεις να της πω

κάτι όταν έρθει;»

«Δεν πειράζει». Ο Μάριο δίστασε. «Πες της απλώς

ότι τηλεφώνησα».

«Θα της το πω» είπε η Μπρέντα. «Πώς πέρασες

στις διακοπές; »

«Πολύ καλά» είπε ο Μάριο στα ψέματα, για να

αποφύγει τις εξηγήσεις. «Εσύ;»

Η Μπρέντα μίλησε με πάθος για την Καλιφόρνια.

73

XI

ΣΤΙΣ ΠΕΝΤΕ ΑΚΡΙΒΩΣ, το ταξί άφησε τον Μάριο

έξω απ' το σπίτι του Σκάνλαν. Ήταν μια χαμηλή,

στενόμακρη, μπεζ μονοκατοικία. Τη συνέχεια της

πρόσοψης, μπροστά στην οποία υπήρχαν παρτέρια

με ορτανσίες και χρυσάνθεμα, διέκοπτε μόνο η πόρ­

τα της εισόδου, από λευκό ξύλο, καθώς κι ένα φαρδύ

παράθυρο στα δεξιά. Μπροστά στο σπίτι υπήρχε μια

έκταση με γκαζόν, η οποία ποτιζόταν από διάσπαρ­

τους ψεκαστήρες. Δυο ασφαλτόστρωτα μονοπάτια

εξασφάλιζαν την πρόσβαση. Το ένα έβγαζε ακριβώς

στην είσοδο, το άλλο, παράλληλο με το προηγούμενο,

έσβηνε στο σκούρο ξύλινο υπόστεγο ή γκαράζ με την

κόκκινη πόρτα, μπροστά στο οποίο ήταν παρκαρι­

σμένα δυο αυτοκίνητα ευρωπαϊκού ντιζάιν.

Η γυναίκα του Σκάνλαν βγήκε να τον υποδεχτεί.

Φορούσε ένα μαύρο, πολύ εφαρμοστό φόρεμα. Με­

ρικές σταχτιές ανταύγειες άσπριζαν κατά τόπους

75

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

στα μαλλιά της, κοντά και ίσια• τα χέρια της γεμάτα

δαχτυλίδια. Όπως κάθε φορά που έβλεπε την Τζόαν,

ο Μάριο συλλογίστηκε ότι τα χρόνια της κοινής ζωής

προσέδιδαν τελικά στα ζευγάρια μια ομοιότητα που

έχει κάτι το διεστραμμένο• η Τζόαν κουνούσε τα χέ­

ρια με την ίδια ταχεία, νευρική σχεδόν ακρίβεια που

τα κουνούσε κι ο Σκάνλαν. Είχαν επίσης κι οι δυο

τους αυτό το είδος της παραίτησης που απαλύνει το

πρόσωπο όσων έχουν πάψει πλέον να παλεύουν να

καμουφλάρουν τα σημάδια της ηλικίας και βρίσκουν

παρηγοριά στο αξιοπρεπές γήρας τους.

«Πώς είσαι, Μάριο;» η Τζόαν τον χαιρέτησε, πιά­

νοντας τον απ' το μπράτσο. «Τώρα μόλις μου έλεγε

ο Ντέιβιντ για τον αστράγαλο σου. Αν το ήξερα νωρί­

τερα, θα είχα έρθει να σε πάρω απ' το σπίτι».

«Δεν είναι τίποτα σημαντικό» είπε ο Μάριο. «Έ­

χω αρχίσει ήδη να συνηθίζω• τα ταξί και τον αστρά­

γαλο».

Η Τζόαν γέλασε τρανταχτά. Χωρίς να ειρωνεύε­

ται, είπε:

«Η χειρότερη τύχη ορμά στους καλύτερους».

Μπήκαν μέσα. Στο σαλόνι υπήρχαν δυο τραπέζια

γεμάτα καναπεδάκια και ποτά. Από την τζαμαρία

στο βάθος, φαινόταν ο κήπος με τις αιώρες, τα ανθι­

σμένα παρτέρια και τις γλάστρες. Ο Σκάνλαν ήταν

όρθιος στο κέντρο του σαλονιού, σέρβιρε ποντς και

76

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

κουβέντιαζε με μια παρέα αποφοίτων. 0 Μάριο τον

χαιρέτησε ανασηκώνοντας τα φρύδια, και του έσκα­

σε με το ζόρι ένα αδέξιο χαμόγελο. Η Τζόαν τού πρό­

σφερε ένα ποτήρι κρασί και τον ρώτησε:

«Πώς πήγαν οι διακοπές;»

«Από τη δεύτερη βδομάδα κιόλας δεν είχα τι να

κάνω» απάντησε ο Μάριο, κι ένιωσε αμέσως, σχεδόν

σωματικά, ότι είχε βρεθεί εκεί και προηγουμένως,

ότι του είχαν κάνει την ίδια ερώτηση και είχε δώσει

την ίδια απάντηση. «Τα πάντα επαναλαμβάνονται»

σκέφτηκε.

«Κι εγώ το ίδιο παθαίνω» συμφώνησε η Τζόαν.

«Γι' αυτό δε μ' αρέσει να βγαίνω απ' το σπίτι για

περισσότερο από δυο βδομάδες συνεχόμενα. Κι αυ­

τό μόνο αν έχω κάτι συγκεκριμένο να κάνω. Ευτυ­

χώς ο Ντέιβιντ κι εγώ είμαστε της ίδιας άποψης.

Όπως φέτος το καλοκαίρι, που είναι και πρόσφα­

το...». Σταμάτησε λίγο και κοίταξε απ' την μπαλκο­

νόπορτα μπροστά τους, η οποία έβλεπε στην είσοδο

του σπιτιού• από ένα αυτοκίνητο έβγαιναν αρκετοί

προσκεκλημένοι. «Με συγχωρείς μια στιγμή» είπε,

αφήνοντας το ποτήρι του κρασιού σ' ένα ράφι, και

βγήκε να υποδεχτεί αυτούς που μόλις είχαν φτάσει.

Ο Μάριο πήγε στη βιβλιοθήκη. 0 Βόιτσικ, ο Πολω­

νός που δίδασκε Σημασιολογία, ψηλός, οστεώδης και

απρόσωπος, συζητούσε με έναν νεαρό με σταρένιο

77

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

δέρμα και υπερβολικά σαρκώδη χείλη. Κάθονταν σε

δυο πολυθρόνες, αντικριστά, και στο χέρι κρατούσαν

από ένα ποτήρι κρασί. Μόλις είδαν τον Μάριο, σηκώ­

θηκαν• δεν είχε παρά να τους πλησιάσει. Ο Βόιτσικ

τού σύστησε τον νεαρό, ο οποίος κατά τα φαινόμενα

είχε καταφτάσει στο Τμήμα με υποτροφία της ινδι­

κής κυβέρνησης και τα αγγλικά του στην αρχή θύμι­

ζαν στον Μάριο Ρώσο. Όση ώρα μιλούσαν, η βιβλιο­

θήκη γέμισε καλεσμένους. Κάποια στιγμή, ο Μάριο

ζήτησε συγγνώμη από τον Βόιτσικ και τον Ινδό. Κα­

τευθύνθηκε προς το σαλόνι, χαιρέτησε μερικά γνω­

στά πρόσωπα, έψαξε με το βλέμμα την Τζίντζερ• δεν

τη βρήκε. Ένιωσε άβολα μέσα σε τόσο κόσμο. Άνοιξε

τη συρόμενη τζαμαρία που έβγαζε στον κήπο και

βγήκε να καπνίσει.

Ο Ολάλντε ήταν ξαπλωμένος σε μια αιώρα, στο

βάθος του κήπου, με το βλέμμα χαμένο σ' ένα παρτέ­

ρι με γλαδιόλες. Από τα χείλη του κρεμόταν ένα πού­

ρο γεμάτο περιφρόνηση. Ο Μάριο άναψε τσιγάρο

και τον πλησίασε.

«Έξοχη βιβλιογραφία» μουρμούριζε ο Ολάλντε.

«Έξοχη βιβλιογραφία».

Μόλις αντιλήφθηκε τον Μάριο, σηκώθηκε.

«Εσάς πώς σας φαίνονται αυτές οι γιορτές, νεα­

ρέ;» ρώτησε, χωρίς να τον κοιτάξει. «Ούτε ξέρω πό­

σα χρόνια έχω σ' αυτή τη χώρα κι ακόμα δεν έχω βρει

78

0 Ε ν ο ι κ ο ς

καλύτερο χόμπι». Χειρονομώντας έντονα και παίρ­

νοντας το ανάλογο ύφος, άρχισε: «Διάβασα το τελευ­

ταίο σας βιβλίο, καθηγητά Τάδε. Έξοχη βιβλιογρα­

φία, έξοχη βιβλιογραφία. Δεν πρόκειται να το αρνη­

θώ, καθηγητά Δείνα• και θα σας πω και κάτι ακόμα. 0

καθηγητής Απαυτούλης την αντέγραψε ξεδιάντροπα

στο τελευταίο βιβλίο του, το οποίο κατά τα λοιπά εί­

ναι γεμάτο λάθη. Φυσικά, καθηγητά Δείνα, κι εγώ

διάβασα το τελευταίο σας άρθρο και οφείλω να ανα­

γνωρίσω ότι με εντυπωσίασε η επιστημονική ειλικρί­

νεια με την οποία αντικρούσατε τον γελοίο ισχυρισμό

αυτού του παλιομοδίτη και αξιοθρήνητου τσαπα-

τσούλη, καθηγητή Αποτέτοιου, σύμφωνα με τον

οποίο η γεννήτορας του Πιτάρρα ήταν είκοσι επτά

ετών τη στιγμή της σύλληψης του συγγραφέα, ενώ εί­

ναι προφανές, καθώς προκύπτει από τα στοιχεία, τα

οποία παρουσιάζετε με τη γνωστή σας μετριοφροσύ­

νη, ότι ήταν είκοσι πέντε». 0 Ολάλντε τράβηξε μια

ρουφηξιά απ' το πούρο του, έβγαλε τον καπνό απ' τη

μύτη, έπνιξε ένα γελάκι και συνέχισε: «Ένα τσούρμο

μετριοτήτων. Χαίρονται να διαβάζουν αυτά που δε

θέλησε να διαβάσει κανείς κι όταν μιλάνε, φουσκώ­

νουν σαν τα παγόνια και πιστεύουν ότι έχουν δικαίω­

μα να έχουν άποψη για τα πάντα, επειδή ξέρουν να

ξεχωρίσουν ένα χειρόγραφο του δεκάτου τρίτου αιώ­

να από ένα του δεκάτου τετάρτου. Αυτό που δεν κα-

79

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

ταλαβαίνω είναι γιατί σ' αυτή τη χώρα επιμένουν να

μας απομονώνουν σ' αυτά τα παραδείσια στρατόπε­

δα συγκέντρωσης, τα πανεπιστήμια, εκατοντάδες χι­

λιόμετρα μακριά από κάθε κατοικημένη περιοχή• στη

μέση της ερήμου ένα πράγμα. Φαντάζομαι ότι παλιά

θα είχε νόημα. Ξέρετε, ο κίνδυνος να μολυνθεί η κοι­

νωνία από διασπαστικές ιδέες και τέτοια. Αλλά τώ­

ρα, πείτε μου εσείς τώρα με τι στο καλό θα μολύνουν

την κοινωνία άμα δεν έχουν καν ιδέες στο κεφάλι

τους, ούτε μία. Έχουν στοιχεία και ημερομηνίες και

στατιστικές, αλλά ούτε μία ιδέα. Και μη νομίζετε ότι

θεωρώ πως εγώ διαφέρω, όχι, κύριε. Πέρασε προ

πολλού η εποχή του ακκισμού μου. Στην ηλικία μου

μόνο οι ανόητοι κι αυτοί που έχουν κλίση στη σκλαβιά

ενδίδουν στην αυταρέσκεια». 0 Ολάλντε έκανε παύ­

ση, στοχαστικός, σαν να είχε περάσει κάποια ιδέα

απ' το μυαλό του κι έπειτα χαμογέλασε με νόημα.

«Μάλιστα, κύριε, είμαι σαν κι αυτούς σε όλα εκτός

από ένα: ενώ αυτοί δεν έχουν καμιά συναίσθηση της

ανεπαρκούς και άθλιας ζωής που κάνουν, τυφλωμέ­

νοι από τη μέθη της ματαιοδοξίας, εγώ συνειδητο­

ποιώ ότι οι πραγματικοί βάρβαροι είμαστε εμείς».

Η εμφάνιση του Μπράνστιν και της Τίνα μαζί με

τον Σουίντσικ και τη γυναίκα του τη Φίλις διέκοψε

την κουβέντα του Ολάλντε. Κρατούσαν ποτήρια με

κρασί και χαιρετούσαν χαρούμενα. 0 Μάριο ήταν λί-

80

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

γο σαστισμένος και τον πονούσαν ελαφρά οι κρότα­

φοι του. «Το κρασί φταίει» σκέφτηκε. Ο Ολάλντε

έσβησε το πούρο του στο πλακόστρωτο και το πέτα­

ξε ανάμεσα στα λουλούδια. Καθώς ξανακαθόταν

βασανιστικά αργά στην αιώρα, ο Σουίντσικ έριξε

μια πλάγια ματιά στον Μάριο.

«Στοιχηματίζω ότι ο καθηγητής Ολάλντε σού μι­

λούσε άσχημα για μας» είπε ειρωνικά, αλλά χωρίς

μνησικακία, επειδή ήξερε ότι ο Ολάλντε άκουγε. «Ή

για το Τμήμα, το Πανεπιστήμιο, τη χώρα• το ίδιο κά­

νει. Ανέκαθεν αναρωτιόμουν» συνέχισε ο Σουίντσικ

με πιο χαρούμενο ύφος, σχεδόν τρυφερό, «γιατί ο

καθηγητής Ολάλντε δεν εγκαταλείπει μια για πάντα

αυτή τη χώρα που του φέρεται τόσο άσχημα, να ξα­

ναγυρίσει στην Ισπανία».

«Η Ισπανία δεν είναι τόπος για να ζεις» είπε ο

Ολάλντε πολύ αργά, σηκώνοντας το βλέμμα και κοι­

τώντας τον Σουίντσικ με το μοναδικό του μάτι. «Η

Ισπανία είναι τόπος για να πεθαίνεις».

Η σιωπή που ακολούθησε ήταν υπερβολικά μεγάλη

και αμήχανη. Εμφανίστηκαν κι άλλοι προσκεκλημένοι

στον κήπο• ο Βόιτσικ και ο νεαρός Ινδός, ο Ντινς, η Σά­

ρα Σόουτον και ο σύζυγος της, κάποιοι απόφοιτοι. 0

κόσμος ήταν χωρισμένος σε διάφορα πηγαδάκια και

συζητούσε με ενθουσιασμό. Η Τίνα κι ο Μάριο είπαν

για τις διακοπές. Ύστερα η Τίνα ρώτησε:

81

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

«Πότε θα έρθεις σπίτι να φάμε;»

«Από τη μαγείρισσα εξαρτάται» αστειεύτηκε ο

Μάριο.

«Η μαγείρισσα θα υπερβεί τον εαυτό της».

«Τότε όποτε να 'ναι».

«Την Πέμπτη;»

«Την Πέμπτη».

Ο Μάριο ισχυρίστηκε ότι χρειαζόταν κι άλλο κρα­

σί και μπήκε πάλι στο σπίτι. Έψαξε για την Τζί-

ντζερ• ούτε στο σαλόνι ήταν ούτε στη βιβλιοθήκη. Τό­

τε ακριβώς συνειδητοποίησε ότι ούτε ο Μπέρκοβιτς

είχε φτάσει ακόμα.

Μπήκε στο μπάνιο. Κοιτάχτηκε στον καθρέφτη.

Δεν αναγνώριζε τον εαυτό του• το δέρμα του ήταν κά-

τωχρο, τα χείλη και τα μάγουλα του στεγνά, το σαγό­

νι σφιγμένο. Παρ' ότι δεν έφταναν ως εκεί, ο απόηχος

των συζητήσεων ακόμα του τριβέλιζε το μυαλό. Άθε­

λα του σκέφτηκε «Θα καταλήξω σαν τον Ολάλντε».

Το μετάνιωσε αμέσως. Ούρησε, έπλυνε τα χέρια του,

έριξε νερό στο πρόσωπο και τους καρπούς του, σκου­

πίστηκε με την πετσέτα. Βγαίνοντας από το μπάνιο

κι έχοντας κάπως συνέλθει, παρατήρησε ότι ο κύριος

όγκος των καλεσμένων που βρίσκονταν στον κήπο εί­

χε μεταφερθεί στο σαλόνι. Απορροφώντας προφανώς

την προσοχή των περισσοτέρων, οι οποίοι είχαν συ­

γκεντρωθεί δίπλα στο τζάκι, ο Μπέρκοβιτς μιλούσε

82

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

ζωηρά, εξηγούσε κάτι, χειρονομούσε. Άρχισαν όλοι

μαζί να κακαρίζουν μόλις πλησίασε ο Μάριο. Όταν

τα γέλια έσβησαν, ο Μπέρκοβιτς εξακολούθησε να

μιλά σε πιο ήρεμο τόνο. Ο Μάριο είδε την Τζίντζερ

κάπου μες στη χορωδία, δίπλα στον Μπράνστιν. Τη

χαιρέτησε μ' ένα τρυφερό χαμόγελο κι αναρωτήθηκε

αν είχε έρθει στο πάρτι μαζί με τον Μπέρκοβιτς. Σκέ­

φτηκε: «Είναι υπέροχη». Η ομάδα διαλύθηκε. Ο Μά­

ριο πρόσεξε ότι η Τζίντζερ παρέμεινε μαζί με τον

Μπέρκοβιτς, τον Σκάνλαν και την Τίνα. Ο Μπράν­

στιν, ο Σουίντσικ, ο Βόιτσικ κι ο Ντινς κουβέντιαζαν

και γελούσαν δίπλα στο τραπέζι με τα ποτά.

Ο Μάριο ξαναβγήκε στον κήπο. Δεν είδε πουθενά

τον Ολάλντε. Καθώς άναβε τσιγάρο, διερωτήθηκε αν

είχε βγει έξω με την πρόθεση να μιλήσει με τον Ισπα­

νό καθηγητή. Προτού προλάβει ν' απαντήσει, τον

διέκοψε ο Μπράνστιν.

«Τι τρέχει;» είπε, επικριτικά μεν αλλά όχι θυμω­

μένα. «Δεν μπορώ να πω ότι είσαι και πολύ κοινωνι­

κός».

«Όχι» παραδέχτηκε ο Μάριο, χαμογελώντας αμυ­

δρά. Έπειτα, σαν να προσπαθεί να απολογηθεί,

έδειξε με το τσιγάρο τον κήπο. «Βγήκα να πάρω λί­

γο αέρα και να καπνίσω. Η αλήθεια είναι ότι έχω λί­

γο πονοκέφαλο».

«Δεν πιστεύω να ανησυχείς για τα μαθήματα;»

83

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

«Ποιος σ' το είπε αυτό;»

«Δε χρειάστηκε να μου το πει κανείς» είπε ο

Μπράνστιν. «Απλά μαθηματικά. Κουκιά μετρημέ­

να».

«Δεν ανησυχούσα μέχρι που μου θύμισες εσύ ότι

πρέπει να ανησυχώ» είπε ο Μάριο. «Αναρωτιέμαι

πώς θα ήσουν εσύ στη θέση μου».

Μόλις το είπε αυτό, σκέφτηκε ότι ο Μπράνστιν χω­

ρίς αμφιβολία δεν είχε πρόθεση να τον πειράξει και

ότι τον είχε αδικήσει. Τη στιγμή που ετοιμαζόταν να

ζητήσει συγγνώμη, ο Σκάνλαν, η Τζίντζερ κι ο Μπέρ-

κοβιτς εμφανίστηκαν στον κήπο. Χαιρετούσαν και

έκαναν πλάκα. Ο Μάριο συλλογίστηκε: «Δεν μπορώ

να ολοκληρώσω αυτό που λέω. Δεν μπορώ να ολο­

κληρώσω αυτό που σκέφτομαι. Είναι σαν εφιάλτης».

Τώρα ο Μπέρκοβιτς μιλούσε και πάλι, αργά, προφέ­

ροντας τις λέξεις με προσοχή. Ο Σκάνλαν, η Τζίντζερ

κι ο Μπράνστιν τον άκουγαν χωρίς να ανοιγοκλεί­

νουν καν τα μάτια. Κοιτώντας την Τζίντζερ, ο Μάριο

σκέφτηκε ότι ήταν ερωτευμένος μαζί της. «Ανέκαθεν

ήμουν ερωτευμένος μαζί της». Έπειτα άκουσε:

«Ήδη θα γνωρίζετε ότι ο Μάριο κι εγώ είμαστε

γείτονες».

Ο Σκάνλαν και ο Μπράνστιν σχολίασαν τη σύ­

μπτωση. Η Τζίντζερ περιεργάστηκε τον Μάριο. Με­

τά από λίγο ο Μπράνστιν επέστρεψε στο σαλόνι. 0

84

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

Σκάνλαν κι ο Μπέρκοβιτς απομακρύνθηκαν προς

την άκρη του κήπου όπου βρίσκονταν οι αιώρες. Η

Τζίντζερ μίλησε.

«Δε μου είχες πει ότι ο Μπέρκοβιτς είναι γείτονας

σου».

«Τι είπες;»

«Δε μου είχες πει ότι ο Μπέρκοβιτς είναι γείτονας

σου» επανέλαβε η Τζίντζερ.

«Το ξέχασα».

Η Τζίντζερ ξαναμίλησε.

«Προσφέρθηκε να εποπτεύσει το διδακτορικό

μου».

«Ποιος;»

«Ο Μπέρκοβιτς».

«Χαίρομαι» είπε τάχα ο Μάριο, νιώθοντας να

συσσωρεύεται στον λαιμό του όλο το μίσος που εγκυ­

μονούσε για τον Μπέρκοβιτς, τον Σκάνλαν, την Τζί­

ντζερ, τον Μπράνστιν, για όλα και όλους. Σαν να

ήθελε να απελευθερωθεί από κάτι, έσπευσε να πει:

«Γιατί δε βρισκόμαστε αργότερα σπίτι μου; Θα ήθε­

λα να μιλήσουμε λίγο μόνοι».

«Δεν μπορώ» απάντησε αμέσως η Τζίντζερ. «Έχω

να ετοιμάσω τα αυριανά μαθήματα».

Γυρίζοντας στο σαλόνι έψαξε να βρει την Τζόαν.

«Θα μπορούσα να κάνω ένα τηλεφώνημα;»

«Φυσικά» είπε η Τζόαν.

85

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

Τον οδήγησε σ' ένα από τα μέσα δωμάτια. Ο Μά­

ριο σχημάτισε τον αριθμό, κάλεσε ταξί. Ύστερα βρή­

κε τον Μπράνστιν και την Τίνα στη βιβλιοθήκη.

«Φεύγω» είπε.

«Θέλεις να σε πάμε;» ρώτησε η Τίνα.

«Δε χρειάζεται» είπε ο Μάριο. «Έχω ήδη καλέσει

ταξί».

«Αύριο θα έρθω να σε πάρω απ' το σπίτι κατά τις

δέκα παρά» είπε ο Μπράνστιν. «Εσύ θα ξοδέψεις

όλο σου τον μισθό στα ταξί».

«Έτσι όπως έχουν τα πράγματα, δεν είναι και τό­

σο δύσκολο» παραδέχτηκε ο Μάριο.

Ακολούθησε σιωπή.

«Συγγνώμη γι ' αυτό που είπα προηγουμένως»

απολογήθηκε ο Μπράνστιν. «Δεν ήθελα να σε στενα­

χωρήσω».

Ο Μάριο χαμογέλασε. Τον καθησύχασε:

«Δε με στεναχώρησες».

«Θα σε περιμένουμε την Πέμπτη σπίτι» είπε η

Τίνα.

«Την Πέμπτη» επανέλαβε ο Μάριο.

Η Τζόαν τον συνόδεψε ως την εξώπορτα. Προτού

βγει, ο Μάριο αναζήτησε τον Ολάλντε μέσα στο πλή­

θος των καλεσμένων, αλλά δεν τον βρήκε. Η γυναίκα

του Σκάνλαν είπε:

«Χαίρομαι που πέρασες καλά».

86

0 Ε ν ο ι κ ο ς

0 Μάριο δε θυμόταν να είχε πει ότι πέρασε καλά.

«Ναι» είπε ωστόσο. «Φοβερό πάρτι».

Καθώς από το πίσω κάθισμα του ταξί αποχαιρε­

τούσε την Τζόαν, η οποία στεκόταν στην είσοδο του

σπιτιού, εμφανίστηκε κι ο Σκάνλαν δίπλα στη γυναί­

κα του, κούνησε το χέρι και βάδισε γρήγορα στο

πλακόστρωτο, φωνάζοντας κάτι που ο Μάριο δεν

κατάφερε να ακούσει, γιατί τα παράθυρα του αυτο­

κινήτου ήταν κλειστά.

Όταν έφτασε σπίτι, ετοίμασε ανόρεκτα το μάθη­

μα της Τρίτης. Ύστερα άνοιξε ένα μπουκάλι σαμπλί,

βούλιαξε στον χαναπέ, ήπιε, κάπνισε και είδε τηλεό­

ραση για αρκετή ώρα. Στις έντεκα έπεσε για ύπνο.

Κοιμήθηκε ανήσυχα. Τα χαράματα τον ξύπνησε

ένας εφιάλτης. Προσπάθησε να τον συγκρατήσει, να

μην αφήσει το ξύπνημα να τον διακόψει, αλλά δεν τα

κατάφερε. Το μόνο που πέτυχε να διασώσει ήταν η

φωνή του Μπέρκοβιτς. «Έξοχη βιβλιογραφία» ψιθύ­

ριζε. «Έξοχη βιβλιογραφία».

87

XII

ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΧΩΡΙΣΜΟ ΤΟΥ με τη Λίζα, ο

Μάριο ένιωσε ότι είχε απαλλαγεί από ένα επα­

χθές φορτίο. Σύντομα αυτή η αρχική ανακούφιση με­

ταβλήθηκε σε άγχος. Στην αρχή σάστισε που είχε να

αναλάβει εκ νέου όλες τις ευθύνες τις οποίες της είχε

αναθέσει. Πολύ αργότερα κατάλαβε ότι είχε μάθει να

την εμπιστεύεται και να την αγαπά με τον δικό του

τρόπο, και ότι η απουσία της δημιουργούσε ένα κενό,

όχι τόσο συναισθηματικό αλλά πρακτικό, το οποίο δεν

ήξερε πώς να καλύψει. Η μοναχική ζωή αποδείχτηκε

ανυπόφορη• κατέληξε να σιχαίνεται το σπίτι που είχε

μοιραστεί με τη Λίζα (όταν χώρισαν, συμφώνησαν ότι

θα το κρατούσε αυτός, εκείνη επέλεξε να μετακομίσει

σ' ένα διαμέρισμα στα προάστια). Σε όλα αυτά ήρθε

να προστεθεί η αυξανόμενη αμηχανία που του προξε­

νούσε το γεγονός ότι την έβλεπε σχεδόν σε καθημερινή

βάση στο Πανεπιστήμιο (αφού το Τμήμα Ιστορίας και

89

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

το Τμήμα Γλωσσολογίας συστεγάζονταν), οι ήρεμοι

ρυθμοί που φαινόταν να έχει η ζωή της, η τέλεια όψη

της και η ανεξάντλητη ζωτικότητα την οποία εξέπε­

μπε και η οποία κάθε άλλο παρά είχε υποδαυλιστεί

από το άλμα του χωρισμού• ο απόηχος των συνεχών

επαγγελματικών επιτυχιών της, ο οποίος έφτανε στον

Μάριο πάντοτε διά στόματος άλλων, ποτέ της Λίζας,

και το διαρκώς αυξανόμενο ακαδημαϊκό γόητρο που

προέκυπτε από αυτές. Όλες αυτές οι συγκυρίες, σε

συνδυασμό με το καταπτοημένο του ηθικό, τον έπει­

σαν ότι είχε αρχίσει να θέλει τη Λίζα πίσω.

Αποφάσισε να της μιλήσει. Κανόνισε το ραντε­

βού. Εξηγήθηκε αναλυτικά και της ζήτησε να ξανα­

ζήσουν μαζί. Εκείνη χαμογέλασε γλυκά.

«Μάριο» είπε, αργά, σαν να χαϊδεύει τις λέξεις

«το πρόβλημα σου είναι ότι συγχέεις την αγάπη με

την αδυναμία».

Μετά από δυο μήνες η Λίζα παντρεύτηκε έναν

φοιτητή της, πέντε χρόνια νεότερο από την ίδια. Ως

τότε ο Μάριο είχε ήδη αποφασίσει να εγκαταλείψει

το Μπράουν. Σκέφτηκε πάλι να επιστρέψει στην Ιτα­

λία• εν τω μεταξύ έστελνε αιτήσεις σε διάφορα πανε­

πιστήμια της βορείου Αμερικής. Όταν έλαβε την προ­

σφορά του Πανεπιστημίου του Ιλινόις, δε δίστασε

στιγμή να δεχτεί.

Τον Αύγουστο έπιασε δουλειά. Δεν του άρεσαν

90

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

ούτε το Πανεπιστήμιο ούτε το Τμήμα στο οποίο είχε

τοποθετηθεί. Ωστόσο, επειδή ήξερε ότι θα έμενε εκεί

για καιρό, αποπειράθηκε κατευθείαν να εδραιώσει

φιλίες, κάτι το οποίο κατάφερε σχεδόν αμέσως, κυ­

ρίως χάρη στον ανοιχτό και εγκάρδιο χαρακτήρα

των υπόλοιπων καθηγητών του Τμήματος.

Από τις πρώτες κιόλας μέρες των μαθημάτων εισέ­

βαλε στο γραφείο του μια απόφοιτη. Ήταν μια κοπέ­

λα μετρίου αναστήματος, με μακριά ίσια μαλλιά, επι­

μελώς ανακατεμένα, μπλε μάτια, τροφαντά μάγουλα.

Φορούσε ένα λιλά μπλουζάκι, που πάλευε να συ­

γκρατήσει τα στριμωγμένα πλούσια στήθη της, και

λευκή μίνι φούστα, η οποία την κολάκευε στους γο­

φούς και άφηνε εκτεθειμένα τα κάτασπρα, σχεδόν

κοριτσίστικα πόδια της. Λεγόταν Τζίντζερ Κλάουντ.

Μιλούσε αρκετή ώρα. Ο Μάριο παρατήρησε ότι τα

μάτια της έλαμπαν- την υπολόγισε γύρω στα είκοσι

πέντε. Όταν η κοπέλα βγήκε από το γραφείο, ο Μάριο

είχε ήδη δεχτεί να εποπτεύσει το διδακτορικό της.

Η Τζίντζερ παρακολουθούσε ένα από τα μαθήμα­

τα του Μάριο. Συζητούσαν συχνά. Εκείνος της φερό­

ταν με αρκετή αδιαφορία, η οποία ωστόσο περιείχε

και μια δόση ακκισμού. Γνώριζε ότι ασκούσε κάποιο

είδος επιρροής πάνω της, και το γεγονός αυτό, πα­

ραδόξως ίσως, τον κολάκευε αλλά του προξενούσε

και μια μόνιμη αμηχανία.

91

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

Αρχές Οκτώβρη η Τζίντζερ τον κάλεσε στο πάρτι

που θα έκανε σπίτι της. Ήπιαν ουίσκι, χόρεψαν, κά­

πνισαν μαριχουάνα, κουβέντιασαν.

Την επόμενη μέρα, όταν ξύπνησε, η Τζίντζερ εξα­

κολουθούσε να βρίσκεται πλάι του.

Από τότε βλέπονταν τακτικά εκτός μαθήματος. Ο

Μάριο, ωστόσο, εξακολουθούσε να κρατά τις απο­

στάσεις. Στην αρχή αυτό του έβγαινε πολύ φυσικά•

δεν ήθελε να δημιουργήσει καινούρια συναισθηματι­

κή εξάρτηση. Έπειτα το καλλιέργησε συνειδητά,

επειδή παρατήρησε ότι η απόσταση ήταν ένα όργανο

κυριαρχίας. Η Τζίντζερ εξακολουθούσε να υπομένει

κι αυτός να την έχει δική του. Ανακάλυψε επίσης ότι

αυτή η κατάσταση του εξασφάλιζε μια μόνιμη ευφο­

ρία και αποκαθιστούσε την ισορροπία που είχε χα­

θεί εξαιτίας του χωρισμού του με τη Λίζα. Απολάμ­

βανε όλα τα πλεονεκτήματα της αγάπης της Τζί­

ντζερ και γλίτωνε απ' όλες τις υποχωρήσεις και τις

ανελευθερίες που θα προέκυπταν αν της αφιερωνό­

ταν συναισθηματικά. Στην αρχή η Τζίντζερ δεχόταν

με ευχαρίστηση τους όρους τους οποίους πλαγίως

είχε επιβάλει ο Μάριο, και δήλωνε ότι δεν ήθελε η

σχέση τους να υπερβεί τα όρια μιας καλής φιλίας.

Αργότερα, παρ' ότι εξακολουθούσε να του αναφέρει

τις περιστασιακές ερωτικές σχέσεις που είχε στο με­

ταξύ, άρχισε να στεναχωριέται με την ελάχιστη προ-

92

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

σοχή που της έδινε ο Μάριο και την αδιαφορία του.

Τελικά, επειδή ήταν ανίκανη να ξεπεράσει το φράγ­

μα το οποίο εκείνος είχε ορθώσει μεταξύ τους, απέ­

κτησε εμμονή μαζί του. Μέσα σε μια μέρα, σχεδόν

χωρίς μεταβατικό στάδιο, κοιμόταν μαζί του, θύμω­

νε, έκλαιγε, έπεφτε σε αντιφάσεις, τον έβριζε και τε­

λικά έφευγε απ' το σπίτι κοπανώντας την πόρτα,

ενώ ο Μάριο παρέμενε προστατευμένος στην αδιά­

φορη σιωπή του. Μερικές ώρες αργότερα ένα τηλε­

φώνημα του τους συμφιλίωνε και πάλι.

Έτσι πέρασε σχεδόν ένας χρόνος.

Την παραμονή της αναχώρησης του για τις διακο­

πές στην Ιταλία βγήκαν για φαγητό. Καθώς την απο­

χαιρετούσε, σκέφτηκε ότι θα του έλειπε.

Κατά τον μήνα των διακοπών, του έλειψε. Της έ­

στειλε κάρτα από τη Νίκαια, άλλη μια από το Άμ­

στερνταμ όπου είχε ανταπόκριση η πτήση, καθώς και

αρκετές από το Τορίνο. Σε μια από αυτές έγραφε:

«Είναι σαν καταδίκη. Να θέλεις πάντα αυτό που δεν

έχεις και να μη θέλεις ποτέ αυτό που έχεις. Αρκεί να

αποκτήσω κάτι για να χάσω το ενδιαφέρον μου γι'

αυτό. Υποθέτω ότι κάπως έτσι γεννιέται η φιλοδοξία,

αλλά εγώ δεν είμαι καν φιλόδοξος. Μου λείπει η δύ­

ναμη που απαιτείται για να επιθυμώ κάτι με διάρ­

κεια». Σε ένα άλλο γράμμα ομολόγησε: «Είμαι ικα­

νός να εκτιμήσω κάτι μόνο όταν πια το έχω χάσει».

93

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

Τη δεύτερη βδομάδα στο Τορίνο λυπήθηκε που

δεν τον είχε συνοδέψει η Τζίντζερ. Κάποια στιγμή

σκέφτηκε ότι ήταν ερωτευμένος μαζί της. Μια άλλη

μέρα σκέφτηκε ότι σύντομα θα έκλεινε τα τριάντα

και ότι, αν σκόπευε να ξαναπαντρευτεί, η Τζίντζερ

ήταν χωρίς αμφιβολία το κατάλληλο πρόσωπο.

Όταν προσγειώθηκε στο Σικάγο, επιστρέφοντας

από τις διακοπές του, είχε ήδη αποφασίσει να της

προτείνει να τον παντρευτεί.

94

XIII

ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΠΡΩΙ ο Μπράνστιν πέρασε να τον

πάρει απ' το σπίτι στις εννιάμισι. Ο Μάριο άκου­

σε την κόρνα, κοίταξε απ' το παράθυρο του γραφείου

του και είδε το αμάξι. Κατέβηκε.

«Πώς είναι ο αστράγαλος;» ρώτησε ο Μπράνστιν,

στρίβοντας αριστερά στη λεωφόρο Γιουνιβέρσιτι και

μετά στην Γκούντγουιν.

«Καλά» απάντησε ο Μάριο. «Μερικές φορές έχω

την εντύπωση ότι, όταν μου βγάλουν τον επίδεσμο

και την πατερίτσα, δε θα μπορώ να περπατήσω».

Ο Μπράνστιν χαμογέλασε.

«Πότε θα σ' τα βγάλουν;»

«Μου είπαν να ξαναπάω την Κυριακή» απάντησε

ο Μάριο. «Αλλά μπορεί να πάω και νωρίτερα. Μου

φαίνεται ότι το πρήξιμο έχει φύγει».

0 Μπράνστιν τον άφησε στην πύλη του Λίνκολν Χολ.

Ο Μάριο τον ευχαρίστησε που τον είχε πάει μέχρι εκεί.

95

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

«Αν θέλεις, αύριο μπορώ να περάσω απ' το σπίτι

σου ίδια ώρα» είπε ο Μπράνστιν. «Κι εγώ στις δέκα

έχω μάθημα».

0 Μάριο δέχτηκε. Αποχαιρετήθηκαν.

Μπήκε στο Λίνκολν Χολ. Οι διάδρομοι ήταν πλημ­

μυρισμένοι από φοιτητές. Ανέβηκε στον δεύτερο όρο­

φο και μπήκε στην αίθουσα 225. Κάποιοι σπουδα­

στές ήταν ήδη μέσα και περίμεναν να αρχίσει το μά­

θημα. 0 Μάριο κάθισε στην έδρα του καθηγητή, η

οποία ήταν τοποθετημένη σ' ένα ξύλινο βάθρο, άφησε

την πατερίτσα στην άκρη, έβγαλε μερικά χαρτιά απ'

τον χαρτοφύλακα. Όταν χτύπησε το κουδούνι, είκοσι

τέσσερα ζευγάρια μάτια τον κοιτούσαν.

Συστήθηκε. Εξήγησε κάπως μπερδεμένα το πρό­

γραμμα που πρότεινε να ακολουθήσουν κατά την

εξέλιξη του μαθήματος και τη μέθοδο αξιολόγησης

την οποία σκόπευε να χρησιμοποιήσει. Έπειτα ρώ­

τησε αν υπάρχουν ερωτήσεις. Καθώς δεν υπήρχε κα­

μία, το μάθημα τελείωσε. Οι φοιτητές άρχισαν να

βγαίνουν. Την ώρα που έβαζε πίσω στον χαρτοφύλα­

κα τα χαρτιά τα οποία είχε βγάλει πριν λίγο, πρόσε­

ξε ότι μια κοπέλα με γουρλωτά μάτια και κόκκινα

μαλλιά τον κοιτούσε περιπαικτικά. Προς στιγμήν

ήταν σίγουρος ότι την είχε ξαναδεί και πίστεψε ότι

θα την αναγνώριζε• δεν τα κατάφερε. Η κοπέλα συ­

νάντησε μια φίλη της στην πόρτα, πιο κοντή και πα-

96

0 Ε ν ο ι κ ο ς

χουλή από την ίδια, κι έβαλαν τα γέλια. Μην μπορώ­

ντας να το αποφύγει, αισθάνθηκε ελαφρώς γελοίος•

μάζεψε και τα υπόλοιπα πράγματα του κι έφυγε.

Στο Κουάντ (ένα πελώριο τετράγωνο κομμάτι από

γκαζόν περικυκλωμένο από τα κτίρια του Πανεπι­

στημίου και χαραγμένο από τα τσιμεντένια μονοπά­

τια τα οποία ένωναν τα κτίρια μεταξύ τους) βασίλευε,

κάτω από τον σκληρό και λαμπερό ήλιο, η συνήθης

ησυχία που επικρατούσε τις ώρες των μαθημάτων.

Μόνο μερικοί φοιτητές εδώ κι εκεί, με βερμούδες και

φαρδιά κοντομάνικα, απολάμβαναν τον ήλιο ή συζη­

τούσαν με μισόκλειστα μάτια. Άλλοι διάβαζαν ακου­

μπισμένοι στους κορμούς των δέντρων κι άλλοι έρι­

χναν μπάλες του μπέιζμπολ ή πλαστικούς δίσκους οι

οποίοι πετούσαν νωχελικά λίγα εκατοστά πάνω από

το έδαφος• ελάχιστοι περπατούσαν στα τσιμεντένια

μονοπάτια. Αυτοί οι τελευταίοι, ωστόσο, μόλις χτυ­

πούσε το κουδούνι το οποίο σηματοδοτούσε τη λήξη

των μαθημάτων, μετατρέπονταν σε μια μάζα σε ανα­

βρασμό και βάδιζαν βιαστικά προς το κτίριο στο

οποίο θα έπρεπε να παρακολουθήσουν το επόμενο

μάθημα. Τότε ο αέρας διαποτιζόταν από φωνές, μου­

σικές, συζητήσεις, χαιρετισμούς. Όταν μετά από δέκα

λεπτά ξαναχτυπούσε το κουδούνι, σηματοδοτώντας

αυτή τη φορά την έναρξη του επόμενου μαθήματος,

το Κουάντ μετατρεπόταν ξανά σε μια ήρεμη λίμνη.

97

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

Ο Μάριο μπήκε στο Κτίριο Ξένων Γλωσσών. Ανέ­

βηκε στον τέταρτο όροφο, πήρε την αλληλογραφία

από τη γραμματεία και πήγε στο γραφείο του• ούτε

ο Ολάλντε ούτε ο Χιουν ήταν εκεί. Τακτοποίησε βι­

βλία και έγγραφα στα συρτάρια του γραφείου, στα

ράφια, στην αρχειοθήκη. Έπειτα πήγε στο γραφείο

της Τζίντζερ, χτύπησε την πόρτα• δεν απάντησε κα­

νείς. Στη γραμματεία βρήκε τον Σουίντσικ, ο οποίος

προσφέρθηκε να τον γυρίσει σπίτι με τ ' αμάξι. Ο

Μάριο δέχτηκε.

Τηλεφώνησε στην Τζίντζερ από το διαμέρισμα

του. Της πρότεινε να φάνε μαζί. «Θέλω να σου μιλή­

σω» είπε. Η Τζίντζερ πέρασε και τον πήρε μετά από

μισή ώρα. Πήγαν στο Timpone's.

«Τι ήθελες να μου πεις; » ρώτησε η Τζίντζερ με το

βλέμμα της καρφωμένο στο μενού.

«Τίποτα συγκεκριμένο» παραδέχτηκε ο Μάριο.

«Απλώς σκέφτηκα ότι μπορούσαμε να πούμε καμιά

κουβέντα. Τελευταία είναι αρκετά δύσκολο».

«Ναι» συμφώνησε η Τζίντζερ. «Η αλήθεια είναι

ότι είμαι πολύ απασχολημένη. Στις αρχές της χρο­

νιάς πάντα έτσι είναι».

Ήρθε ο σερβιτόρος. Παρήγγειλαν κι οι δύο σαλά­

τα και μπριζόλα. Η Τζίντζερ φορούσε καφέ δερμά­

τινη φούστα και ροζ πουκάμισο, πολύ φαρδύ• τα

μαλλιά της χύνονταν λαμπερά στους ώμους. Ο Μά-

98

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

ριο σκέφτηκε: «Είναι υπέροχη». Συνεχίζοντας την

κουβέντα που είχαν διακόψει, είπε εντελώς απρο­

κάλυπτα:

«Απεναντίας εγώ έχω όλο και περισσότερο χρό­

νο». Έκανε παύση και πρόσθεσε: «Ο Σκάνλαν μού

πήρε δυο μαθήματα».

«Και τα έδωσε στον Μπέρκοβιτς» συμπλήρωσε η

Τζίντζερ για λογαριασμό του. «Μου το είπε ο Μπράν-

στιν. Δε χρειαζόταν όμως να είσαι και ιδιοφυΐα για να

το καταλάβεις».

«Τι εννοείς;»

«Τίποτα».

Επειδή δεν ήθελε να τσακωθεί, ο Μάριο άλλαξε

θέμα. Η Τζίντζερ αμέσως είπε για το πάρτι στο σπίτι

του Σκάνλαν, για την πιθανότητα να τελειώσει το δι­

δακτορικό της αυτόν τον χρόνο, για το ενδιαφέρον

που της είχε δείξει ο Μπέρκοβιτς, για τις οδηγίες που

της είχε δώσει. Έπειτα ανέφερε την πιθανότητα να

κάνει αίτηση στο Τμήμα για υποτροφία, αφού, αν την

ενέκριναν, θα μπορούσε να σταματήσει να παραδίδει

μαθήματα και να αφοσιωθεί εξ ολοκλήρου στην έρευ­

να. Όταν τελείωσαν το φαγητό, ο Μάριο προσπάθησε

να της πιάσει το χέρι• η Τζίντζερ το τράβηξε.

«Τι έχεις;» ρώτησε ο Μάριο, κοιτώντας τη στα μά­

τια. «Απ' όταν γύρισα, όλα στραβά πάνε».

«Δε θυμάμαι να πήγαιναν ποτέ καλά». Τώρα η

99

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

φωνή της ακουγόταν διαφορετική, σαν να είχε λε-

πτύνει.

«Μέσα σ' έναν μήνα άλλαξες».

«Άλλαξα».

«Τι εννοείς;»

«Συ είπας».

«Γιατί δεν αφήνεις τη λεκτική ξιφομαχία να μου

πεις επιτέλους τι έχεις;»

«Γιατί άλλαξα» επανέλαβε η Τζίντζερ. «Δε σ'

αγαπώ πια».

Ακολούθησε σιωπή.

«Δε σ' αγαπώ» είπε ξανά με μεγαλύτερη σιγου­

ριά αυτή τη φορά, σαν να προσπαθούσε να πάρει

θάρρος. «Και δε θέλω να ξαναγυρίσουμε στα περα­

σμένα».

«Τώρα θα ήταν εντελώς διαφορετικά».

«Θα ήταν ακριβώς το ίδιο» είπε εκείνη. «Αλλά

ακόμα και διαφορετικά να ήταν, το ίδιο κάνει. Δε σ'

αγαπώ πια. Κι ούτε θέλω να ξαναμιλήσουμε γι' αυ­

τό το θέμα».

Πλήρωσαν.

100

XIV

ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ, μετά το μάθημα (το είχε τελειώσει

νωρίτερα επειδή ένιωθε εξάντληση, αδυναμία,

ίσως και λίγο άβολα ή αμήχανα λόγω του επιδέσμου

στο πόδι και της πατερίτσας την οποία είχε ακου­

μπήσει στον πίνακα), επέστρεψε με το λεωφορείο

σπίτι. Κατηφορίζοντας τη Γουέστ Όρεγκον, παρατή­

ρησε ότι μια κοπέλα με γουρλωτά μάτια τον χαιρε­

τούσε από το αυτοκίνητο που ήταν παρκαρισμένο

στο απέναντι πεζοδρόμιο. Αμέσως σκέφτηκε ότι ήταν

η κοκκινομάλλα φοιτήτρια η συμπεριφορά της οποί­

ας τον είχε κλονίσει την προ^γούμενΎ] μέρα, την ώρα

που έβγαινε από την τάξη. Καθώς διέσχιζε τον δρόμο,

κατάλαβε ότι δεν ήταν αυτή.

«Με συγχωρείτε» απολογήθηκε η κοπέλα όταν ο

Μάριο ήταν μερικά μέτρα μακριά απ' το αυτοκίνη­

το. «Σας πέρασα για κάποιον άλλο».

0 Μάριο σκέφτηκε ότι δεύτερη φορά μες στη βδο-

101

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

μάδα του συνέβαινε το ίδιο πράγμα, αλλά δεν μπο­

ρούσε να θυμηθεί πότε ήταν η πρώτη. Σκέφτηκε:

«Τα πάντα επαναλαμβάνονται».

Αφού έφαγε, κοιμήθηκε. Όταν ξύπνησε, το στόμα

του ήταν στεγνό κι είχε ένα φοβερό βόμβο στους κρο­

τάφους. Στο μπάνιο, ο καθρέφτης τού φανέρωσε ένα

πρόσωπο αυλακωμένο από τα ίχνη του μαξιλαριού.

Έπλυνε το πρόσωπο και τα δόντια του, ετοίμασε κα­

φέ. Ύστερα, στην τραπεζαρία, προσπάθησε να δια­

βάσει, αλλά αμέσως συνειδητοποίησε ότι ήταν ανώ­

φελο• δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί. Πήγε στην

κουζίνα, άνοιξε μια μπίρα, άναψε την τηλεόραση, ξά­

πλωσε στον καναπέ. Με το τηλεχειριστήριο άλλαζε

κανάλια συνεχώς, χωρίς να μένει πολλή ώρα σε ένα

συγκεκριμένο. Κατά τις έξι νόμισε πως άκουσε βή­

ματα και φωνές στην εξώπορτα. Χαμήλωσε την έντα­

ση της τηλεόρασης, σηκώθηκε απ' τον καναπέ, κρά­

τησε την αναπνοή του, κόλλησε το μάτι του στο ματά­

κι της πόρτας. Δεν είδε κανέναν, αλλά άκουσε έναν

αχνό θόρυβο από μουσική ή ομιλίες, ο οποίος προερ­

χόταν από το διαμέρισμα του Μπέρκοβιτς. Ξαναξά-

πλωσε στον καναπέ, δυνάμωσε πάλι την ένταση της

τηλεόρασης, άρχισε πάλι να αλλάζει κανάλια. Μετά

από λίγο βαρέθηκε την τηλεόραση. Πήγε στο γραφείο

κι έβαλε μια πολυθρόνα μπροστά στο παράθυρο που

βρισκόταν στην πρόσοψη του κτιρίου, επί της Γουέστ

102

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

Όρεγκον. Το φως έμπαινε καθαρό, χωρίς να έχει οξει­

δωθεί ακόμα από τον ασθενικό απογευματινό ήλιο.

Προσπάθησε να διαβάσει. Λίγο αργότερα, όταν

σήκωσε τα μάτια του απ' το βιβλίο, είδε τον Ντέιβιντ

και την Τζόαν Σκάνλαν να παρκάρουν απέναντι απ'

το σπίτι του. Ενστικτωδώς, απομάκρυνε την πολυ­

θρόνα από το παράθυρο και κρύφτηκε. 0 Σκάνλαν κι

η γυναίκα του μπήκαν στο κτίριο. «Πάνε στου Μπέρ­

κοβιτς» σκέφτηκε ο Μάριο. Πήγε στην τραπεζαρία,

πατώντας προσεκτικά το χτυπημένο πόδι για να μην

πάρει την πατερίτσα και κάνει θόρυβο. Κοίταξε απ'

το ματάκι. Είδε τον Σκάνλαν και την Τζόαν να χτυ­

πούν την απέναντι πόρτα. 0 Μπέρκοβιτς άνοιξε αμέ­

σως και τους κάλεσε να περάσουν. Λίγο μετά έφτα­

σαν ο Σουίντσικ με τη γυναίκα του, ο Μπράνστιν με

την Τίνα, ο Ντινς, ο Βόιτσικ και διάφοροι άλλοι καθη­

γητές. Μπήκαν επίσης και δυο απόφοιτοι.

Είχε ήδη βραδιάσει για τα καλά όταν αποφάσισε

ότι πια θα είχαν καταφτάσει όλοι οι καλεσμένοι του

Μπέρκοβιτς. Πήγε στην κουζίνα, άνοιξε ένα μπουκά­

λι σαμπλί, ξάπλωσε στον καναπέ της τραπεζαρίας

και ξανάβαλε την τηλεόραση- ήπιε και κάπνισε για

αρκετή ώρα. Κάποια στιγμή σκέφτηκε ότι μπορεί ο

Μπράνστιν, ο Σουίντσικ ή κι ο ίδιος ο Μπέρκοβιτς να

είχαν την ιδέα να του χτυπήσουν για να τον χσλέσουν

κι αυτόν στη γιορτή. Τότε, τινάχτηκε πάνω σαν ελα-

103

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

τήριο, έσβησε τα φώτα της κουζίνας, του γραφείου

και της τραπεζαρίας κι έκλεισε την τηλεόραση. Κάθι­

σε πάλι στον καναπέ, στο σκοτάδι, με το κρασί στο

ένα χέρι και το αναμμένο τσιγάρο στο άλλο. Ένα

ισχνό σταχτί χρώμα έμπαινε από τα παράθυρα. Με

κάθε τζούρα η καύτρα του τσιγάρου του φώτιζε απα­

λά το πρόσωπο. Πέρασε ώρα κι έπειτα άκουσε φωνές

απ' έξω, την Τίνα ίσως. Χτύπησαν την πόρτα. Κράτη­

σε την ανάσα του κι έμεινε ακίνητος. Άκουσε τη φωνή

του Μπράνστιν: «Θα έχει βγει». Κάποιος του οποίου

τη φωνή δεν αναγνώρισε κάτι είπε. Νόμισε πως ά­

κουσε γέλια και μετά πόρτα να κλείνει. Σχεδόν αμέ­

σως άκουσε κι άλλο θόρυβο στον διάδρομο. Πλησία­

σε επιφυλακτικά την πόρτα και κοίταξε απ' το ματά­

κι. Είδε τη Φίλις, τη γυναίκα του Σουίντσικ και την

Τίνα φορτωμένες με ποτήρια και μπουκάλια• πίσω

τους η Τζίντζερ κουβαλούσε έναν δίσκο. Για κάποιον

λόγο δεν του έκανε εντύπωση που την είδε εκεί. «Σί­

γουρα έφτασε πρώτη απ' όλους» σκέφτηκε.

Κατάλαβε ότι το πάρτι θα μεταφερόταν στον κή­

πο. Πηδώντας πάνω στο ένα του πόδι, πήγε στο γρα­

φείο, άνοιξε το παράθυρο που έβλεπε στη Γουέστ

Όρεγκον, κάτω από το οποίο, κρυμμένος από το φαρ­

δύ περβάζι, βρισκόταν ο κήπος, και σήκωσε τη σήτα.

Κάθισε στην πολυθρόνα και βάλθηκε να ακούσει.

Στην αρχή οι φωνές συγχεονταν σ' ένα ακατανόητο

104

0 Ε ν ο ι κ ο ς

μουρμουρητό. Αργότερα, ακούγοντας πιο προσεκτι­

κά, διέκρινε, ή νόμισε πως διέκρινε, τη φωνή του Σκάν-

λαν και του Μπέρκοβιτς. Ένα ταυτόχρονο γέλιο τις

ένωσε όλες αμέσως. Μετά από λίγο άκουσε κάπως

συγκεχυμένα τον Μπέρκοβιτς να μιλάει για κάποιο

συνέδριο, να αναφέρει γνωστά ονόματα, να αστειεύε­

ται σε βάρος μιας καθηγήτριας το όνομα της οποίας

ήταν αδύνατο να προφερθεί. Έπειτα ένα συνονθύλευ­

μα από διάφορες φωνές έσβησε τη φωνή του Μπέρκο-

βιτς. Ο Μάριο πήγε στην τραπεζαρία, πήρε το μπου­

κάλι το σαμπλί, ποτήρι, τασάκι, τσιγάρα. Όταν ξανα­

κάθισε δίπλα στο παράθυρο, στον κήπο βασίλευε

απόλυτη σιωπή, την οποία διατάρασσε μόνο ο θόρυ­

βος των αυτοκινήτων που περνούσαν περιστασιακά

από τον δρόμο. Τότε άρχισε να ακούει καθαρά τη φω­

νή του Σκάνλαν. Μιλούσε ένθερμα και φιλικά για τον

ζήλο του να ανεβάσει το επίπεδο του Τμήματος. Είπε

ότι σίγουρα θα μπορούσε να βασιστεί στην υποστήρι­

ξη όλων τους, αφού όλοι θα επωφελούνταν από τη με­

τατροπή του Τμήματος σε κέντρο της ελίτ. Τόνισε ότι

ο μοναδικός τρόπος να επιτευχθεί κάτι τέτοιο ήταν να

ανεβάσουν το επίπεδο του διδακτικού προσωπικού,

επιλέγοντας το προσεκτικά και υποβάλλοντας τον

βαθμό καταλληλότητας του, με τον ένα ή τον άλλο

τρόπο, σε περιοδικές δοκιμασίες οι οποίες θα το ανά­

γκαζαν να κρατιέται σε υψηλό επίπεδο. Δήλωσε πως,

105

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

παρ' ότι ήταν βέβαιο πως τα ήδη υπάρχοντα συμβό­

λαια προέβλεπαν την αναγκαιότητα επίδειξης μιας

σειράς δημοσιεύσεων εκ μέρους των καθηγητών, προ­

τού το Τμήμα τους ανανεώσει τη σύμβαση, ή στην πε­

ρίπτωση τους, προτού τους μονιμοποιήσει, όλοι ήξε­

ραν ότι αυτή η διαδικασία ως τότε είχε αντιμετωπι­

στεί με υπερβολική ελαστικότητα, εν τέλει καταδικα­

στική τόσο για το Τμήμα όσο και για τον άμεσα ενδια­

φερόμενο. Στο τέλος δήλωσε ότι είχε σκοπό να πα­

ρουσιάσει στην επόμενη συνεδρίαση της Επιτροπής

ένα συγκεκριμένο σχέδιο το οποίο θα αντικατόπτριζε

όλες αυτές τις απαιτήσεις. Μετά από αυτό, κατέληξε,

ήλπιζε ότι θα μπορούσε να αρχίσει μια νέα περίοδο.

Ο Μάριο άκουγε ότι ο Μπέρκοβιτς κι ο Σουίντσικ

στήριζαν ενεργητικά την πρόταση του Σκάνλαν• το

ίδιο κι ο Μπράνστιν. Έπειτα άκουσε κι άλλες φωνές

να προστίθενται σ' αυτές. Η συζήτηση διακλαδώθη­

κε, πολλαπλασιάστηκε σε μαιάνδρους και πλέον

μπορούσε να συλλάβει μόνο ασύνδετα κομμάτια

της. Κάποια στιγμή (παρ' ότι εκ των υστέρων σκέ­

φτηκε ότι στην πραγματικότητα δεν μπορούσε να εί­

ναι και σίγουρος γι ' αυτό) νόμισε ότι άκουσε τον

Μπέρκοβιτς ν' αναφέρει το όνομα του και μετά το

νευρικό γελάκι του Σουίντσικ.

Στις δέκα και μισή άρχισαν να αποσύρονται οι

καλεσμένοι• η Τζίντζερ τελευταία.

106

XV

ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ ξύπνησε στις οκτώ. Ξυρί­

στηκε, έκανε μπάνιο με το αριστερό πόδι τυλιγ­

μένο σε πλαστική σακούλα και για πρωινό ήπιε μια

κούπα καφέ σκέτο. Ο Μπράνστιν πέρασε να τον πά­

ρει στις εννιάμισι.

«Πώς είναι ο αστράγαλος; » ρώτησε, στρίβοντας

αριστερά στη λεωφόρο Γιουνιβέρσιτι και μετά στην

Γκούντγουιν.

«Καλύτερα» αποκρίθηκε ο Μάριο. «Είναι ζήτη­

μα ημερών πια».

«Χτες βράδυ μαζευτήκαμε κάμποσοι στο σπίτι

του Μπέρκοβιτς» είπε ο Μπράνστιν. «Σου χτυπήσα­

με, αλλά δεν ήσουν εκεί».

«Βγήκα να κάνω κάτι δουλειές κι άργησα να γυ­

ρίσω» ισχυρίστηκε ο Μάριο. Μετά, για να απαλλα­

γεί από την αμήχανη σιωπή που είχε δημιουργηθεί

στο αυτοκίνητο, ρώτησε: «Πώς πήγε;»

107

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

Ο Μπράνστιν μιλούσε για το πάρτι ώσπου τελικά

σταμάτησε τ' αμάξι έξω απ' το Λίνκολν Χολ• ο Μά­

ριο τον ευχαρίστησε που τον είχε πάει ως εκεί. Ο

Μπράνστιν είπε:

«Θα έρθω να σε πάρω απόψε στις εφτά».

0 Μάριο τον κοιτούσε χωρίς να καταλαβαίνει.

Παίρνοντας το αριστερό χέρι απ' το τιμόνι και σηκώ­

νοντας τα φρύδια, ο Μπράνστιν συμπλήρωσε:

«Θα δοκιμάσουμε τα φετουτσίνι της Τίνας και

στο μεταξύ θα τα πούμε με την ησυχία μας».

0 Μάριο προσπάθησε να κρύψει το γεγονός ότι

είχε ξεχάσει το δείπνο.

«Έλα όποτε θες» είπε. «Δε θα πάω πουθενά το

απόγευμα».

Αφού παρέδωσε το μάθημα (για. άλλη μια φορά

τον πρόλαβε το πενηντάλεπτο και το κουδούνι) πήγε

στη γραμματεία του Τμήματος. Στη θυρίδα του βρή­

κε ένα σημείωμα υπογεγραμμένο από τον Σκάνλαν,

ο οποίος τον καλούσε να επικοινωνήσει το συντομό­

τερο μαζί του.

Ετοιμαζόταν να χτυπήσει την πόρτα του διευθυ­

ντή, όταν άκουσε πίσω του τη φωνή της Τζόις.

«0 καθηγητής Σκάνλαν είναι απασχολημένος» εί­

πε.

0 Μάριο γύρισε. Η γραμματέας χαμογέλασε με τα

κατακόκκινα χείλη της, τα οποία έρχονταν σε αντίθε-

108

0 Ε ν ο ι κ ο ς

ση με το ξανθό άχυρο των μαλλιών της και τη χλωμά-

δα στο πρόσωπο. Μια μπλε μεταξωτή κορδέλα με

λευκά πουά κρατούσε τα μαλλιά της μαζεμένα στην

κορυφή σχεδόν του κρανίου, φτιάχνοντας κάτι σαν

αλογοουρά. Τα ανύπαρκτα φρύδια εξακολουθούσαν

να προσδίδουν στην όψη της έναν ακαθόριστο αέρα

ψαριού ή ερπετού. Χωρίς να του αφήσει καμιά ευ­

καιρία να παρέμβει, απαντώντας η ίδια στις ερωτή­

σεις τις οποίες έθετε, χειρονομώντας αργά αλλά

ασταμάτητα, η Τζόις ενδιαφέρθηκε για τον αστράγα­

λο του Μάριο κι αναφέρθηκε στην περίπτωση μιας

φίλης της Γουίνι η οποία είχε πάθει παρόμοιο ατύχη­

μα. Μετά άλλαξε θέμα• είπε για την ίδια τη Γουίνι, ότι

είχε περάσει στο Πανεπιστήμιο της Αιόβα, ότι ήταν

πολύ μικρή για να πάει Πανεπιστήμιο, ότι είχε έναν

φίλο που τον έλεγαν Μάικ. Κάποια στιγμή τον διαβε­

βαίωσε ότι, αν και δε θα χρειαζόταν μέχρι να χειμω-

νιάσει, είχαν ήδη γίνει κινήσεις προκειμένου να επι­

σκευαστεί η θέρμανση στο γραφείο του Μάριο. Μόνο

όταν τον ρώτησε για τον Ολάλντε του δημιουργήθηκε

η εντύπωση ότι περίμενε να πάρει απάντηση. Δεν κα­

τάφερε ωστόσο να βεβαιωθεί• ακριβώς εκείνη τη

στιγμή άνοιξε η πόρτα του γραφείου του Σκάνλαν. Ο

Μπέρκοβιτς βγήκε από μέσα κι η όψη του έσφυζε

από ενέργεια• τα χείλη του τεντωμένα σε ένα χαμόγε­

λο πλήρους ικανοποίησης. Υπό το βλέμμα του Σκάν-

109

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

λαν, χαιρέτησε τον Μάριο με μια παιγνιώδη χειρονο­

μία.

«Χτες έχασες το πάρτι στο σπίτι μου» είπε, αστει­

ευόμενος ή παριστάνοντας τον ενοχλημένο. «Το λά­

θος ήταν δικό μου. Ξέχασα να σ' το πω εγκαίρως.

Μετά χτυπήσαμε σπίτι σου, αλλά δε σε βρήκαμε».

«Βγήκα για κάτι δουλειές και άργησα να γυρίσω»

δικαιολογήθηκε ο Μάριο• αμέσως σκέφτηκε ότι άλλο

ήθελε να πει και προσπάθησε να συμπληρώσει κάτι.

Δεν μπόρεσε, επειδή τον πρόλαβε ο Μπέρκοβιτς.

«Θα τα πούμε» είπε. Και πρόσθεσε απευθυνόμε­

νος στον Μάριο: «Να δούμε αν θα βρούμε καιρό μια

από αυτές τις μέρες να μιλήσουμε με ηρεμία».

Ίσως χωρίς συγκεκριμένο λόγο, ο Μάριο σκέφτη­

κε: «Σαν εφιάλτης».

Μπήκαν στο γραφείο. Ο Σκάνλαν κάθισε στη θέση

του κι ο Μάριο σε μια από τις δερμάτινες καρέκλες

απέναντι του. Χαϊδεύοντας απαλά το γενάκι του, ο

Σκάνλαν τού έκανε μερικά άκακα σχόλια, καλοπρο­

αίρετα ίσως, χαμογελώντας γλυκερά. Ο Μάριο προς

στιγμή αφαιρέθηκε κοιτώντας μια αφίσα η οποία

ήταν καρφωμένη με πινέζες στο βάθος• αφορούσε μια

αναδρομή στο έργο του Μποτέρο. Άκουσε τον Σκάν­

λαν να ξεροβήχει για να καθαρίσει τη φωνή του.

«Δε θα σε απασχολήσω πολύ. Προτιμώ να σε ενη-

110

0 Ε ν ο ι κ ο ς

μερώσω εγώ ο ίδιος για την κατάσταση» εξήγησε. Το

γλυκερό χαμόγελο είχε σβήσει. Μετά από λίγο συνέ­

χισε με επίσημο ύφος: «Την επόμενη βδομάδα συνε­

δριάζει η Επιτροπή του Τμήματος. Προτείνω να εκ­

θέσω εκεί την περίπτωση σου και να προσπαθήσουμε

να βρούμε όλοι μαζί μια λύση, όχι γι' αυτό το εξάμη­

νο, φυσικά, αλλά για του χρόνου ίσως• δεν μπορώ να

σε διαβεβαιώσω ότι θα το πετύχουμε, αλλά εν πάση

περιπτώσει θα προσπαθήσουμε. Εγώ από τη μεριά

μου εργάζομαι ήδη προς αυτή την κατεύθυνση».

Έκανε μια παύση, ξερόβηξε πάλι, στρογγυλοκάθισε.

«Από την άλλη, κι αυτό συνδέεται στενά με το προη­

γούμενο, υποθέτω γνωρίζεις όσο κι οι άλλοι καθηγη­

τές, αν όχι και περισσότερο, την προσπάθεια που έχω

καταβάλει για να ανυψώσω το επίπεδο του Τμήμα­

τος απ' όταν το ανέλαβα. Δε νομίζω ότι παραλογίζο-

μαι όταν φαντάζομαι πως όλοι πασχίζουν για το ίδιο

πράγμα- μιλώ φυσικά για τη μετατροπή του Τμήμα­

τος σε ένα κέντρο της ελίτ, γεγονός το οποίο δεν μπο­

ρεί παρά να μας ωφελήσει όλους. Αλλά, βέβαια, δεν

αρκεί να φέρουμε σε πέρας όσες κινήσεις είναι απα­

ραίτητο να γίνουν για την εξασφάλιση εκείνων των

αυξήσεων στον προϋπολογισμό, οι οποίες θα μας επι­

τρέψουν να προσλάβουμε καινούριους καθηγητές,

παρά είναι εξίσου απαραίτητο να είμαστε απαιτητι­

κοί με αυτούς που βρίσκονται ήδη εδώ, αρχίζοντας

111

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

μάλιστα ο καθένας από τον εαυτό του. Και καθώς εί­

μαι διατεθειμένος να μεταφράσω όλες αυτές τις κα­

λές προθέσεις σε πρακτικά μέτρα, θα υποβάλω στην

Επιτροπή ένα νέο κανονισμό του Τμήματος• αν δεν

κάνω λάθος, δε θα υπάρξει κανένα πρόβλημα στην

έγκριση του. Αυτό το οποίο προβλέπει ο συγκεκριμέ­

νος κανονισμός, στην ουσία, είναι να εφαρμόζεται με

μεγαλύτερη αυστηρότητα και απαιτητικότητα αυτό

που μέχρι τώρα δεν ήταν παρά ένα άχρηστο χαρτί.

Τουτέστιν δε θα ανανεώνεται η σύμβαση ενός καθη­

γητή ο οποίος δεν έχει επιδείξει το επίπεδο επαγγελ­

ματικής και πνευματικής ικανότητας το οποίο κρίνε­

ται ως επαρκές από το Τμήμα. Ξέρω ότι αυτού του

είδους τα μέτρα μπορεί να φαντάζουν απειλητικά,

στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για ένα κίνη­

τρο για όλους. Επομένως λοιπόν, Μάριο» συνέχισε ο

Σκάνλαν, πασχίζοντας φανερά να υιοθετήσει ένα λι­

γότερο προσωπικό ή περισσότερο επιτακτικό ύφος

«η σύμβαση σου, αν δεν κάνω λάθος, λήγει τον Ιούνιο.

Υπολογίζω ότι η Επιτροπή θα συνεδριάσει κατά την

άνοιξη. Επομένως, σου μένουν πάνω από έξι μήνες,

υπεραρκετός χρόνος, ώστε να ετοιμάσεις κάτι ή να

τελειοποιήσεις ό,τι έκανες όλο αυτόν τον καιρό. Τρία

χρόνια χωρίς καμία δημοσίευση είναι πολλά. Κι επι­

μένω ότι δεν πρόκειται για απειλή, Μάριο. Απλώς

επαληθεύω τα γεγονότα. Θεώρησε το καλύτερα συμ-

112

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

βουλή από έναν φίλο που σε εκτιμά. Δούλεψε, Μάριο,

ετοίμασε κάτι, οτιδήποτε, το στέλνεις σε κάποιο πε­

ριοδικό ή το παρουσιάζεις σ' ένα συνέδριο, κι είσαι

έτοιμος. Ό,τι και να 'ναι, ετοίμασε κάτι και γρήγορα.

Ειδάλλως, σου ομολογώ ότι δε θα μου είναι εύκολο

να σε υπερασπιστώ στην Επιτροπή».

113

XVI

ΟΜΠΡΑΝΣΤΙΝ ΠΕΡΑΣΕ να τον πάρει στις εφτά. Πή­

ραν τη λεωφόρο Λίνκολν, έστριψαν αριστερά στη

Γιουνιβέρσιτι και συνέχισαν μέχρι τα βορινά όρια της

πόλης. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής μίλησαν

ελάχιστα. Πάρκαραν κάτω απ' το σπίτι του Μπράν-

στιν, μια μονοκατοικία με λευκούς τοίχους, μεγάλες

μπαλκονόπορτες, πράσινη λεία στέγη με δυο καμινά­

δες στην κορυφή (η μια μεταλλική, πολύ μικρή κι η

άλλη μεγαλύτερη, ορθογώνια από πέτρα) πάνω στις

οποίες μαράζωνε μια ιτιά. Ένα μονοπάτι με χαλίκι,

το οποίο διέσχιζε τον κήπο, οδηγούσε στο γκαράζ, η

μορφή του οποίου διακρινόταν μέσα απ' την πυκνή

πρασινάδα.

Μπήκαν στην τραπεζαρία. Από την κουζίνα ακου­

γόταν κουδούνισμα από ποτήρια, μαχαιροπίρουνα

και κατσαρόλες, καθώς και μια ελαφριά μυρωδιά ζυ­

μαρικού. Αμέσως εμφανίστηκε η Τίνα με μια καφέ

115

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

ποδιά, ανακατεμένα μαλλιά, κι εκτυφλωτικό χαμόγε­

λο• ο Μάριο σκέφτηκε ότι ήταν υπέροχη. Φιλήθηκαν.

«Σ' ένα λεπτό το φαγητό είναι έτοιμο» είπε η Τί­

να. Κοιτάζοντας τον Μάριο με λαμπερά μάτια πρό­

σθεσε: «Θα γλείφεις τα δάχτυλα σου». Κι επέστρε­

ψε στην κουζίνα.

«Προλαβαίνουμε να πιούμε κάτι» είπε ο Μπράν-

στιν. «Τι θα'θελες;»

«Ντράι μαρτίνι» απάντησε ο Μάριο.

0 Μπράνστιν ετοίμασε δύο ντράι μαρτίνι με πά­

γο. Έδωσε το ένα στον Μάριο και κάθισε στην πολυ­

θρόνα απέναντι του.

«Πώς πάει το θέμα, λοιπόν;» ρώτησε, σαν να συ­

νέχιζε κάποια συζήτηση από εκεί όπου την είχαν

αφήσει.

«Ποιο θέμα;»

«Η κατάσταση στη σχολή».

Ο Μάριο ενοχλήθηκε από το πόσο απότομα, σχε­

δόν βιαστικά, είχε αναφερθεί στο θέμα ο Μπράνστιν,

λες και τον είχε προσκαλέσει σε δείπνο για να μιλή­

σουν ειδικά γι' αυτό. «Για ποιο λόγο;» αναρωτήθη­

κε, μπερδεμένος.

«Άσχημα» ομολόγησε ο Μάριο. Ξαφνικά ένιωσε

διάθεση να μιλήσει. «Πώς θες να είναι; Στην πραγ­

ματικότητα δε θα μπορούσαν να είναι χειρότερα τα

πράγματα απ' όταν κατέφτασε ο Μπέρκοβιτς». Το

116

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

συνειδητοποίησε για πρώτη φορά την ώρα που το

έλεγε.

«Τι σχέση έχει αυτό με τον Μπέρκοβιτς;»

«Στην ουσία αυτός με έδιωξε» είπε ο Μάριο, μάλ­

λον σαν να μονολογεί παρά ως απάντηση στην ερώ­

τηση του Μπράνστιν.

«0 Μπέρκοβιτς σε έδιωξε;»

«Όχι» είπε ο Μάριο επιστρέφοντας στη συζήτη­

ση. «Ο Σκάνλαν. Σήμερα το πρωί μίλησα μαζί του.

Τώρα πλέον ξέρω ότι τον Ιούνιο δε θα μου ανανεώ­

σει τη σύμβαση».

«Αυτό δε γίνεται» δήλωσε ο Μπράνστιν κατηγο­

ρηματικά. «Αυτού του είδους τις αποφάσεις τις

παίρνει η Επιτροπή, κι η Επιτροπή δεν μπορεί να

διακόψει μια σύμβαση στα καλά καθούμενα, ή του­

λάχιστον θα πρέπει να περιμένουν μέχρι τα Χρι­

στούγεννα».

«Είτε είναι Χριστούγεννα είτε άνοιξη, το ίδιο κά­

νει» είπε ο Μάριο. «Το σημαντικό είναι ότι έχει απο­

φασιστεί. 0 Σκάνλαν κάνει κουμάντο στην Επιτρο­

πή, κι αυτοί θα κάνουν ό,τι θέλει ο Σκάνλαν. Σήμερα

ούτε λίγο ούτε πολύ, μου είπε ότι είμαι μια μετριότη­

τα, ότι δεν έχω αρκετές δημοσιεύσεις, ότι δε δίνω και

το καλύτερο παράδειγμα, εν ολίγοις. Με φώναξε για

να με εξευτελίσει, Μπράνστιν• καθώς και για να έχει

τα νώτα του καλυμμένα, να μπορεί να με διώξει χω-

117

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

ρίς κανέναν αντίκτυπο, σχεδόν με ήσυχη τη συνείδη­

ση του... Αυτό που με σκάει είναι η κυνικότητάτου».

«Η δουλειά του είναι».

«Να είναι κυνικός;»

«Να φροντίζει ώστε το Τμήμα να λειτουργεί σύμ­

φωνα με κάποιους κανόνες».

«Γι' αυτό πρέπει να με διώξει».

«Γι' αυτό πρέπει να φροντίζει ώστε να τηρούνται

αυτοί οι κανόνες».

«Έχεις αρχίσει να μιλάς σαν αυτόν».

Ακολούθησε σιωπή.

«Όλα θα φτιάξουν» είπε ο Μπράνστιν τελικά, σε

συμφιλιωτικό τόνο.

«Μην είσαι ανόητος, Μπράνστιν» είπε ο Μάριο,

χωρίς να μπορεί να κατευνάσει πια την οργή που

σφυροκοπούσε τους κροτάφους του. «Δεν πρόκειται

να φτιάξει τίποτα εδώ πέρα επειδή δεν υπάρχει και

τίποτα για να φτιαχτεί. Εδώ που φτάσαμε θα μου

αρκούσε να τη βγάλω ως τον Ιούνιο χωρίς να μου κα­

τεβάσουν άλλο τον μισθό».

Η Τίνα μπήκε στην τραπεζαρία• ετοίμασε το μαρ­

τίνι της και κάθισε στο μπράτσο της πολυθρόνας

στην οποία είχε απομείνει βουβός ο Μπράνστιν. Κα­

θώς η σιωπή επέμενε, η Τίνα ρώτησε:

«Τι λέγατε;»

«Για έναν κοινό φίλο» απάντησε ο Μάριο. «Τον

118

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

Ντανιέλ Μπέρκοβιτς. Απ' όταν ήρθε, η τύχη μού χα­

μογελάει. Πρώτα ο αστράγαλος και πάει λέγοντας.

Πριν έπαιρνα μισθό, τώρα παίρνω το ένα τρίτο μι­

σθού. Πριν πίστευα ότι είχα σίγουρη δουλειά, τώρα

ξέρω ότι δε θα την έχω για πολύ. Πριν είχα γραφείο,

τώρα έχω κάτι σαν στάβλο, το οποίο μπορώ να το

αποκαλώ γραφείο μόνο και μόνο για να μην προσβά­

λω τον Κινέζο και τον μουρλό με τους οποίους το μοι­

ράζομαι». Έκανε μια παύση. Κοίταξε το μαρτίνι, τα

παγάκια που επέπλεαν στο υγρό. Πρόσθεσε: «Πριν

είχα γυναίκα».

«Αλλά ήταν σαν να μην έχεις» είπε απαλά η Τίνα.

«Δεν της έδινες καμία σημασία».

0 Μάριο δεν είπε τίποτα• έμεινε με το βλέμμα

καρφωμένο στο ποτήρι, κουνώντας το ελαφρά για να

ανακινήσει τον πάγο. 0 Μπράνστιν, βουλιάζοντας

ολοένα περισσότερο στην πολυθρόνα, δεν έδειχνε

διατεθειμένος να βγει από τη σιωπή στην οποία είχε

κλειστεί. Η Τίνα ήπιε μια γουλιά μαρτίνι χωρίς να

πάρει τα μάτια της απ' τον Μάριο. Ρώτησε:

«Τι έγινε με την Τζίντζερ;»

«Βαρέθηκε, υποθέτω» είπε ο Μάριο. «Η αλήθεια

είναι ότι δε μου έδωσε αρκετές εξηγήσεις».

«Μη μου πεις ότι τώρα σου ήρθε να την ερωτευ­

τείς».

«Μπορεί να μου 'χε έρθει και νωρίτερα» διακιν-

119

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

δύνευσε να πει ο Μάριο, σηκώνοντας το βλέμμα και

ρίχνοντας στην Τίνα μια μνησίκακη ή ειρωνική μα­

τιά, την οποία εκείνη δεν κατάλαβε. «Απλώς δεν το

ήξερα».

Η Τίνα σηκώθηκε από το μπράτσο της πολυθρό­

νας και πήγε να καθίσει στον καναπέ, δίπλα στην

πολυθρόνα του Μάριο.

«Κοίτα, Μάριο» άρχισε, μ' έναν μάλλον παραινε­

τικό τόνο. «Με συγχωρείς που θα είμαι ειλικρινής,

αλλά κάποιος πρέπει να σου μιλήσει στα ίσια. Αυτά

που μου λες είναι μια χαρά όταν κανείς είναι κάτω

από είκοσι. Από τότε και μετά όμως είναι για λύπη­

ση, για να μην πω τίποτα χειρότερο. Μόνο οι έφηβοι

κι οι βλάκες επιμένουν να θέλουν αυτό που δεν έχουν

και να μη θέλουν αυτό που έχουν• μόνο οι έφηβοι κι

οι βλάκες είναι ανίκανοι να εκτιμήσουν κάτι ώσπου

να το χάσουν». Σταμάτησε για λίγο κι έπειτα συνέ­

χισε: «Ξέρεις πολύ καλά ότι την Τζίντζερ την έκανες

να υποφέρει πάρα πολύ. Αυτό που έκανε ήταν το

πλέον λογικό. Σου ομολογώ ότι εγώ στη θέση της το

ίδιο θα είχα κάνει, αλλά πολύ νωρίτερα».

«Είναι σαν να πιστεύεις ότι όλος ο κόσμος έχει συ­

νωμοτήσει εναντίον σου ή κάτι τέτοιο» παρενέβη ο

Μπράνστιν στηρίζοντας την Τίνα, αλλάζοντας στάση

στην πολυθρόνα και βάζοντας το ένα πόδι πάνω στ'

άλλο. «Είναι γελοίο. Η Τίνα έχει δίκιο. Μόνο ένας

120

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

έφηβος σκέφτεται έτσι. Όσο για τον Μπέρκοβιτς, θα

σου πω κάτι. Μου φαίνεται ότι σε εκτιμά. Ως προς τα

υπόλοιπα (κι αυτό σ' το λέω γιατί κι εγώ σ' εκτιμώ),

θα έπρεπε να πάρεις παράδειγμα από αυτόν, όχι μό­

νο από ακαδημαϊκής άποψης. 0 Μπέρκοβιτς είναι

ένας τύπος όλο ζωντάνια, δραστήριος, τολμηρός, ο

οποίος ξέρει να βλέπει την καλή πλευρά των πραγμά­

των και να την ξεζουμίζει. Σου μιλώ ειλικρινά. Είμαι

πανευτυχής που ήρθε• είναι σαν να μπήκε φρέσκος

αέρας στο Τμήμα. Όσο για τον Σκάνλαν, την άποψη

μου την ξέρεις. Αυτός προσπαθεί απλώς να κάνει όσο

καλύτερα μπορεί τη δουλειά που του έχουν αναθέσει.

0 Σκάνλαν είναι διευθυντής και καθήκον του είναι να

ανεβάσει το επίπεδο του Τμήματος, διαφορετικά θα

έβγαιναν όλοι ζημιωμένοι. Έτσι έχουν τα πράγματα,

Μάριο» είπε τέλος με έμφαση ο Μπράνστιν «και δεν

μπορείς να κάνεις τίποτα».

Ο Μάριο κρατήθηκε να μη φύγει. Ήπιε μονορούφι

το υπόλοιπο μαρτίνι. Προς στιγμή σκέφτηκε ότι βρι­

σκόταν μπροστά στη δικαστική επιτροπή η οποία δεν

μπορούσε ή δεν ήθελε να του πει για ποιο πράγμα

διώκεται. Σκέφτηκε: «Σαν εφιάλτης».

«Εν πάση περιπτώσει» συνέχισε ο Μπράνστιν,

στον οποίο μάλλον ανυπομονησία προξενούσε η

σιωπή του Μάριο, «εμένα δε μου φαίνεται ότι είναι

τόσο σοβαρή η κατάσταση, τουλάχιστον για την ώρα.

121

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

Αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να στρωθείς, Μά­

ριο, να δουλέψεις. Πες μου. Πόσο καιρό έχεις να δη­

μοσιεύσεις κάτι; Ένα χρόνο, δύο, τρία; »

«Τρία χρόνια» είπε ο Μάριο. «Τρία χρόνια και

δυο μήνες, για να είμαστε πιο ακριβείς».

«Τρία χρόνια» επανέλαβε ο Μπράνστιν, σηκώνο­

ντας τους ώμους και κοιτώντας την Τίνα. Στράφηκε

πάλι στον Μάριο. «Ειλικρινά, δεν καταλαβαίνω πώς

γκρινιάζεις για τον Σκάνλαν. Απεναντίας, θα έπρε­

πε να ετοιμάσεις κάτι και να προσπαθήσεις να το

δημοσιεύσεις».

«Δεν έχω τίποτα έτοιμο» παραδέχτηκε ο Μάριο.

«Το Συνέδριο του Συλλόγου πριν τον Γενάρη δε

γίνεται» είπε ο Μπράνστιν. «Έχεις ακόμη τέσσερις

μήνες• υπεραρκετά. Κι όποιος μετράει στο Συνέδριο

του Συλλόγου, μετράει παντού. Είναι μονάχα θέμα

καλής θέλησης, Μάριο, να κάνεις μια κίνηση. Είμαι

σίγουρος ότι αν το κάνεις, ο Σκάνλαν θα βρει λύση.

Το μόνο που σου ζητά είναι να του δώσεις λόγο να το

κάνει».

Η Τίνα σηκώθηκε και πήγε στην κουζίνα. Μετά

από λίγο γύρισε και ξανακάθισε στον καναπέ.

«Μάριο» είπε για να σπάσει τη σιωπή. «Όλοι

προσπαθούμε να σε βοηθήσουμε».

Ο Μάριο μίλησε πολύ λίγο κατά τη διάρκεια του

δείπνου κι έφαγε ελάχιστα. Από τα νεύρα τού είχε

122

0 Ε ν ο ι κ ο ς

κλείσει ο λαιμός. 0 Μπράνστιν τον κοιτούσε με έναν

συνδυασμό συμπόνιας και τρυφερότητας. Η Τίνα εί­

χε αναλάβει τα βάρη της συζήτησης. Μίλησε για κοι­

νούς τους φίλους, για την Ιταλία, μια υποτροφία που

της είχε δώσει το Βιολογικό, για τις διακοπές.

Μετά το φαγητό ο Μάριο συνεχάρη την Τίνα για

τα φετουτσίνι. Υποσχέθηκε επίσης να ξαναπάει.

0 Μπράνστιν τον άφησε στις δέκα έξω απ' το σπί­

τι του.

«Αύριο δεν μπορώ να έρθω να σε πάρω» είπε.

«Δεν έχω μάθημα και πρέπει να κάνω κάποια πράγ­

ματα στο σπίτι. Ξέρεις τώρα, η οικογένεια είναι σαν

να έχεις μια μικρή επιχείρηση».

0 Μάριο συμφώνησε. Είπε:

«Μην ανησυχείς. Η στάση του λεωφορείου είναι

ακριβώς από κάτω ».

Άνοιξε την πόρτα για να βγει• τότε ένιωσε ένα χέρι

στον ώμο. Γύρισε. 0 Μπράνστιν τον αποχαιρετούσε

μ' έναν τρόπο που σήμαινε: «Κουράγιο. Όλοι προ­

σπαθούμε να σε βοηθήσουμε». 0 Μάριο κατάπνιξε

τη σφοδρή επιθυμία να του σπάσει τα μούτρα.

Όταν το αυτοκίνητο του Μπράνστιν χάθηκε στη

στροφή, ο Μάριο άναψε τσιγάρο και κατέβηκε τη

Γουέστ Όρεγκον, με αργά βήματα και τη βοήθεια της

πατερίτσας. Είχε ζέστη και υγρασία• τα ρούχα κολ­

λούσαν πάνω του. Τα φανάρια του δρόμου, λερωμέ-

123

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

να από πτώματα κουνουπιών, διασκόρπιζαν ένα

φτωχό κιτρινιάρικο φως στο πεζοδρόμιο. Έφτασε

ως τη Ρέις, έστριψε αριστερά και κατευθύνθηκε προς

την πλατεία Λίνκολν. Μπήκε στο The Embassy.

Ήταν ένα μικρό μπαρ, καταθλιπτικό, στενόμακρο,

οι τοίχοι και το πάτωμα ντυμένα με ξύλο. Στα δεξιά,

κάθετα, υπήρχε μια σειρά ξύλινα τραπέζια, τα οποία

έλουζε το δυνατό φως από τις λάμπες που κρέμο­

νταν από πάνω τους. Στ' αριστερά ήταν το μπαρ, με

σκαμπό από ξύλο και μέταλλο, τα οποία ξεφύτρω­

ναν από το πάτωμα σαν μανιτάρια. Από πίσω ένας

καθρέφτης επαναλάμβανε την πνιγηρή ατμόσφαιρα

του μαγαζιού, το οποίο ήταν σχεδόν άδειο τέτοια

ώρα. Ένα ζευγάρι νεαρών κουβέντιαζε στο τραπέζι

δίπλα στην είσοδο, μερικοί γεροδεμένοι άντρες πε­

τούσαν βελάκια σ' έναν στόχο, άλλοι δύο έπιναν

στην μπάρα, μόνοι.

Ο Μάριο ακούμπησε την πατερίτσα στην μπάρα,

κάθισε σ' ένα σκαμπό και παρήγγειλε ουίσκι. Όταν

του το έφεραν, άναψε τσιγάρο. Στις δωδεκάμισι, με­

τά από τρία ουίσκι και μισό πακέτο Μάρλμπορο, συ­

νειδητοποίησε ότι δεν είχε μείνει κανείς στο μπαρ

εκτός από τον σερβιτόρο. Πλήρωσε κι έφυγε.

Όταν έφτασε έξω απ' το σπίτι του, είδε φως στο

διαμέρισμα του Μπέρκοβιτς. Ανέβηκε με προσοχή

τα σκαλιά, προσέχοντας να μην τρίξουν. Στο πλατύ-

124

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

σκάλο στάθηκε, έστησε αυτί, κράτησε την αναπνοή

του. Άκουσε μουσική και κάτι φωνές τις οποίες δεν

αναγνώρισε.

Όταν έπεσε στο κρεβάτι, κατάλαβε ότι ήταν μεθυ­

σμένος.

125

XVII

ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ ΞΥΠΝΗΣΕ με το στόμα στε­

γνό και σουβλιές στους κροτάφους. Ήπιε δυο

ασπιρίνες με πορτοκαλάδα, ξυρίστηκε, έκανε ντους

με το αριστερό πόδι τυλιγμένο σε πλαστική σακού­

λα, ήπιε για πρωινό μια κούπα καφέ σκέτο.

Βγήκε από το διαμέρισμα. Την ώρα που έβαζε το

κλειδί στην κλειδαριά άκουσε να ανοίγει η πόρτα του

απέναντι διαμερίσματος. Γύρισε. Εμβρόντητος, χωρίς

να το συνειδητοποιήσει εξαρχής, βρέθηκε αντιμέτω­

πος με τον Μπέρκοβιτς και την Τζίντζερ. Χαμογελού­

σαν. Τον χαιρέτησαν κι υποδέχτηκαν τη συνάντηση με

κάποια δυσανάλογη διαχυτικότητα, την οποία αρχικά

ο Μάριο θεώρησε κακοπροαίρετη, έπειτα απλώς

αστόχαστη. Ψέλλισε κάτι, σαστισμένος. Ο Μπέρκο­

βιτς εξακολούθησε να μιλάει καθώς κατέβαιναν κι οι

τρεις μαζί τα σκαλιά. Στη βεράντα κοντοστάθηκαν.

«Πας στη σχολή;» ρώτησε η Τζίντζερ. Στο στόμα

127

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

της είχε παγώσει το τέλειο χαμόγελο. «Αν θες, μπο­

ρούμε να σε πάμε εμείς».

Ο Μάριο την κοίταξε χωρίς να μπορεί να το πιστέ­

ψει, με τα μάτια του να ψυχορραγούν πίσω απ' τα

γυαλιά. Η Τζίντζερ δεν παρατήρησε ή δε θέλησε να

παρατηρήσει το βλέμμα του κι ίσως μάλιστα επανέ­

λαβε την πρόταση, επειδή εκείνος απάντησε:

«Δε χρειάζεται». Έπειτα είπε ψέματα: «0 Μπράν-

στιν θα περάσει να με πάρει όπου να 'ναι».

0 Μπέρκοβιτς εκμεταλλεύτηκε την ησυχία που ει­

σήγαγε η απάντηση του Μάριο, προκειμένου να εκ­

φράσει με φιλική διάθεση τη λύπη του για το ότι, αν

και ήταν γείτονες, ακόμη δεν είχαν βρει ευκαιρία να

τα πούνε με την ησυχία τους.

«Έχω μια ιδέα» είπε, περνώντας κτητικά το μπρά­

τσο του πάνω απ' τον λαιμό της Τζίντζερ και αφήνο­

ντας το στον αριστερό της ώμο. «Γιατί δεν περνάς σή­

μερα το απόγευμα από το διαμέρισμα μου για ένα

ποτό; »

Ο Μάριο έψαξε άτσαλα να βρει τρόπο να απορρί­

ψει την πρόσκληση. Δεν προλάβαινε όμως.

«Οκέι» είπε ο Μπέρκοβιτς, πιστεύοντας το δίχως

άλλο ότι ο Μάριο για να σιωπά, θα συναινεί. «Πέρνα

όποτε θέλεις. Όλο το απόγευμα σπίτι θα είμαι».

«Τα λέμε, Μάριο» χαιρέτησε η Τζίντζερ, πάντα

χαμογελώντας. «Θα σε δω στη Σχολή».

128

0 Ε ν ο ι κ ο ς

Τους είδε να απομακρύνονται αγκαζέ προς το

αμάξι του Μπέρκοβιτς. Προσπαθώντας να μη σκέ­

φτεται αυτό που μόλις είχε δει, πρόσεξε ότι κατά τη

διάρκεια της νύχτας είχε βρέξει. 0 αέρας ήταν καθα­

ρός και μύριζε βρεγμένο χώμα• εμβόλιμος στον

ασυννέφιαστο ουρανό, ο ήλιος της ενάτης πρωινής

λαμπύριζε στο γρασίδι. Ο Μπέρκοβιτς κι η Τζίντζερ

τον χαιρέτησαν πάλι, κουνώντας του το χέρι από το

ανοιχτό παράθυρο του αυτοκινήτου, ενώ χάνονταν

ήδη στην κατηφόρα της Γουέστ Όρεγκον.

Ο Μάριο πήρε το λεωφορείο, μπήκε στο Λίνκολν

Χολ, παρέδωσε το μάθημα που του αναλογούσε, διέ­

σχισε το Κουάντ, έφτασε στη Σχολή, παρέλαβε την

αλληλογραφία, χαιρέτησε την Τζόις, τον Βόιτσικ, τον

Χιουν, κουβέντιασε λίγο με τον Ολάλντε, ξαναπήρε το

λεωφορείο, έφαγε, κοιμήθηκε για μεσημέρι. Καμιά

από αυτές τις δραστηριότητες, ωστόσο, δεν κατάφερε

να αποσπάσει τη σκέψη του από τον μηρυκασμό της

συνάντησης του με την Τζίντζερ και τον Μπέρκοβιτς,

ούτε από το ραντεβού το οποίο είχε κανονίσει μ' αυ­

τόν για το ίδιο απόγευμα. Το πρώτο γεγονός μπορού­

σε εύκολα να ερμηνευτεί. Καθώς ήταν μη αναστρέψι­

μο, προσπάθησε να το ξεχάσει (δεν μπόρεσε• το χαμό­

γελο της Τζίντζερ επέπλεε στα χείλη της κοκκινομάλ­

λας φοιτήτριας, της Τζόις, του Βόιτσικ, του Χιουν, του

Ολάλντε). Το δεύτερο όμως όχι. Κατά κάποιον συ-

129

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

γκεχυμένο τρόπο, διαισθάνθηκε ότι ο Μπέρκοβιτς,

ίσως μη συνειδητά, του πρόσφερε μια ευκαιρία την

οποία δεν έπρεπε να αφήσει ανεκμετάλλευτη. «Ευ­

καιρία για ποιο πράγμα» διερωτήθηκε.

Προσπάθησε να βάλει τις σκέψεις του σε τάξη.

Έπρεπε να πάει στο ραντεβού; Υπέθεσε ότι ο

Μπέρκοβιτς ήθελε να του μιλήσει για την Τζίντζερ. Ή

για τη σχέση την οποία, κρίνοντας από τη σκηνή που

είχε διαδραματιστεί μπροστά του εκείνο το πρωί, τον

συνέδεε ή άρχιζε να τον συνδέει με εκείνη. Ή για ό,τι

του είχε πει η Τζίντζερ γι' αυτόν. Ή για όλα αυτά μα­

ζί. Απέρριψε τη συγκεκριμένη ιδέα• δεν είχε διαπι­

στώσει την παραμικρή ένδειξη ταραχής ή δυσφορίας

στη συμπεριφορά του Μπέρκοβιτς όταν τους έπιασε

το πρωί μαζί με την Τζίντζερ στην πόρτα, ούτε όταν

τον αποχαιρετούσαν. Εξάλλου, και να γνώριζε τους

δεσμούς οι οποίοι τον είχαν συνδέσει ως τότε με την

Τζίντζερ -το οποίο του φαινόταν αρκετά απίθανο-

ήταν σχεδόν σίγουρο ότι θα προτιμούσε να τους ξεχά­

σει ή, όπως ήταν λογικότερο, ότι δε θα τον ενδιέφε­

ραν. Αργότερα (καθώς έμπαινε στο Λίνκολν Χολ και

κατά τη διάρκεια του μαθήματος και την ώρα που

διέσχιζε το Κουάντ), συνέλαβε την πιθανότητα ο

Μπράνστιν να είχε πει στον Μπέρκοβιτς ή να είχε

αφήσει να εννοηθεί ότι αυτός, ο Μάριο, απέδιδε κατά

παράλογο τρόπο στην παρουσία του τον ανεμοστρό-

130

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

βιλο της κακοτυχίας που είχε ξαφνικά πέσει πάνω

του. Ο Μπέρκοβιτς θα είχε νιώσει υπεύθυνος κατά

κάποιο τρόπο, κι ίσως ήθελε να του δώσει κάποιου εί­

δους εξηγήσεις, ή απλώς να συμφιλιωθεί μαζί του και

να κερδίσει τη συμπάθεια του. Απέρριψε και αυτή

την υπόθεση. «Ή αγνοώ πώς λειτουργεί ο κόσμος»

σκέφτηκε «ή τύποι σαν τον Μπέρκοβιτς δεν έχουν αί­

σθηση της συγγνώμης». Από την άλλη, τι λόγο θα

μπορούσε να έχει ο καινούριος ένοικος για να κερδί­

σει την εκτίμηση του, αφού δε θα μπορούσε καν να

τον φανταστεί ως πιθανό εχθρό του...; Αργότερα σκέ­

φτηκε ότι ο Μπέρκοβιτς ήθελε αναμφισβήτητα να τον

συνθλίψει, να τον ταπεινώσει, με μια επίδειξη βιο­

γραφικού και αβροφροσύνης, πνευματικής δράσης,

και ανυπέρβλητης ζωτικότητας.

Μετά τον μεσημεριανό ύπνο προσπάθησε να ξα­

ναβάλει σε τάξη τις σκέψεις του. Αναθεώρησε την

υπόθεση την οποία είχε κάνει, δοκίμασε κι άλλες.

Όλες τον οδηγούσαν σε μια παράξενη λειτουργία.

Όσα ήταν τα πιθανά κίνητρα με τα οποία κατάφερνε

να συνδυάσει το σκεπτικό του Μπέρκοβιτς, όσον

αφορά το ραντεβού, άλλοι τόσοι γίνονταν αυτομά­

τως κι οι λόγοι να μην παρουσιαστεί. Αυτό τον έκανε

να μην αγνοήσει εντελώς την πιθανότητα, που άλλο­

τε θεωρούσε μακρινή, ότι δηλαδή ο Μπέρκοβιτς,

όπως ακριβώς του είχε δηλώσει στην αυλή, επιθυ-

131

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

μούσε απλώς να τον γνωρίσει και να κουβεντιάσει

μαζί του. Εξάλλου, πράγματι, ακόμα δεν τους είχε

δοθεί η ευκαιρία να ανταλλάξουν εντυπώσεις. «Εν

πάση περιπτώσει» κατέληξε με αποφασιστικότητα,

καθώς και κάποια ικανοποίηση εξαιτίας του άψογου

λογικού σθένους με το οποίο είχε συνδέσει τους συλ­

λογισμούς του «το σίγουρο είναι ότι αν δεν πάω στο

ραντεβού, ο Μπέρκοβιτς θα σκεφτεί ότι δεν τολμώ

να τον αντιμετωπίσω μόνος μου».

Περασμένες οχτώ χτύπησε την πόρτα του απένα­

ντι διαμερίσματος. 0 Μπέρκοβιτς άργησε ν' ανοίξει.

Όταν τελικά άνοιξε (φορούσε ένα λεπτό βαμβακερό

παντελόνι στο χρώμα της άμμου, μπλουζάκι με τον

λο-γότυπο του Αρτ Ίνστιτιουτ του Σικάγου και υπο­

γραφές γνωστών ζωγράφων, εσπαντρίγιες- στο αρι­

στερό χέρι κρατούσε διπλωμένο ένα περιοδικό), ο

Μάριο διέκρινε στα μάτια του ότι είχε ξεχάσει το ρα­

ντεβού. Ίσως για να κρύψει το συγκεκριμένο γεγο­

νός ή απλώς για να τον χαιρετήσει, ο Μπέρκοβιτς

έσκασε ένα υπερβολικό χαμόγελο.

«Πέρνα, Μάριο, πέρνα» είπε, κάνοντας χώρο για

να περάσει. Αμέσως το παραδέχτηκε. «Η αλήθεια

είναι πως είχα ξεχάσει ότι είχαμε κανονίσει να βρε­

θούμε. Έχω τόσα πράγματα να κάνω που στο κεφά­

λι μου γίνεται χαμός. Αλλά δεν έχει σημασία...»

Ο Μπέρκοβιτς συνέχισε να μιλά. Ο Μάριο δεν τον

132

0 Ε ν ο ι κ ο ς

άκουγε. Με το που μπήκε στο διαμέρισμα, άρχισε να

τον κυριεύει μια ανησυχία βαθιά στα σωθικά του, η

οποία μεταφραζόταν σε ένα είδος ιλίγγου, σαν κενό

στο στομάχι. Κάθισε στον καναπέ αφήνοντας στην

άκρη την πατερίτσα. 0 Μπέρκοβιτς του έβαλε στο χέ­

ρι ένα ποτήρι ουίσκι, το οποίο δε θυμόταν να έχει ζη­

τήσει. Το κράτησε απαλά, μετακινήθηκε στον κανα­

πέ. Έβλεπε τον οικοδεσπότη του να χειρονομεί, να

χαμογελά και να ανασηκώνει τα φρύδια, αλλά αδυ­

νατούσε να συγκεντρωθεί σ' αυτό που του έλεγε- τα

λόγια του Μπέρκοβιτς γλιστρούσαν στ' αυτιά του

χωρίς ν' αφήνουν κανένα ίχνος. Έτριψε τα μάτια του,

το μεσόφρυδο, το μέτωπο. Τότε άρχισε ξαφνικά να

αναγνωρίζει με έκπληξη το λευκό ξύλινο τραπέζι, τις

μεταλλικές καρέκλες, τους μάλλον κυβιστικούς πίνα­

κες, την αφίσα της έκθεσης του Τουλούζ-Λοτρέκ σε

κάποια γκαλερί του Τορίνο. Δίπλα της αναγνώρισε

την τηλεόραση, το πικάπ, το διάφανο τραπεζάκι με το

ράφι, το αντίγραφο του πίνακα του Χόκνεϊ κρεμα­

σμένο στο καρφί στον τοίχο, τον μπεζ καναπέ στον

οποίο καθόταν, τις δυο ασορτί πολυθρόνες. Αναγνώ­

ρισε τη βιτρίνα η οποία ήταν γεμάτη με ετερόκλητα

αντικείμενα: την αλγερινή πίπα, τα παλιά πιστόλια

και την κλεψύδρα, την αιχμάλωτη φρεγάτα στο

μπουκάλι του Κιάντι, τις φιγούρες από πηλό, τον ελέ­

φαντα από ελεφαντόδοντο.

133

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

Ένα ρίγος διέτρεξε τη σπονδυλική του στήλη.

Σαστισμένος κι έτοιμος ξαφνικά να πιστέψει το

οτιδήποτε, κατάλαβε ότι το διαμέρισμα του Μπέρ­

κοβιτς ήταν ακριβές αντίγραφο, παρ' ότι αντιστραμ­

μένο, του δικού του διαμερίσματος. Ο διεστραμμέ­

νος αντικατοπτρισμός του σε έναν αδυσώπητο κα­

θρέφτη. Φοβήθηκε. Τα χέρια του ήταν μούσκεμα από

τον ιδρώτα, η καρδιά του χτυπούσε ακατάπαυστα

στο λαρύγγι του. Προσπάθησε να ελέγξει τα νεύρα

του, να επιβληθεί στον εαυτό του. Προκειμένου να

αντιμετωπίσει την κατάσταση, κατασκεύασε μια

φράση: «Γενναιότητα δε σημαίνει να μη φοβάσαι•

αυτό είναι απερισκεψία. Γενναιότητα σημαίνει να

φοβάσαι, να παλεύεις με τον φόβο σου και να τον νι­

κάς». Ανακουφισμένος ή ενθαρρυμένος απύ αυτόν

τον συλλογισμό, έβαλε τα δυνατά του να παρακο­

λουθήσει τον μονόλογο του Μπέρκοβιτς, ο οποίος,

καθισμένος σε μια πολυθρόνα απέναντι του, συνέχιζε

να μιλά και να χειρονομεί. Κάποια στιγμή, του δημι­

ουργήθηκε κάπως συγκεχυμένα η εντύπωση ότι ο

Μπέρκοβιτς εξέθετε κάποιο πρόβλημα σχετικά με

τον σχηματισμό της συλλαβής στα ιταλικά. 0 Μάριο

συμφωνούσε, κουνώντας το κεφάλι. Μετά από λίγο

συνειδητοποίησε ότι δεν άντεχε άλλο. Προφασίστηκε

ξαφνικό πονοκέφαλο, σηκώθηκε απ' τον καναπέ χω­

ρίς να κοιτάξει τον Μπέρκοβιτς (πάνω στο τραπέζι,

134

0 Ε ν ο ι κ ο ς

το ποτήρι με το ουίσκι ήταν ακόμα άθικτο) και κα­

τευθύνθηκε προς την έξοδο.

«Πάρε. Διάβασε το όταν θα έχεις λίγο χρόνο»

άκουσε τον Μπέρκοβιτς να του λέει με το άψογο

χαμόγελο του, δίνοντας του έναν πάκο με φωτοτυ­

πίες. «Αν θες, μπορούμε να τα συζητήσουμε με ησυ­

χία άλλη μέρα». Ύστερα, ακουμπώντας το αδερφι-

κό χέρι στον ώμο του Μάριο, συμπλήρωσε: «Και να

τον προσέχεις αυτόν τον πονοκέφαλο. Καμιά φορά

τα πιο βλακώδη πράγματα μας δυσκολεύουν τη

ζωή».

Όταν σήκωσε το ακουστικό του τηλεφώνου, πα­

ρατήρησε ότι τα χέρια του έτρεμαν. Αναγκάστηκε να

σχηματίσει αρκετές φορές το νούμερο.

«Κυρία Γουόρκμαν; Ο Μάριο Ρότα είμαι».

«Τι θέλετε; » Η φωνή της κυρίας Γουόρκμαν ακού­

στηκε βαθιά, βουτηγμένη στον ύπνο.

«Σας τηλεφωνώ να σας πω για τον καινούριο ένοι­

κο».

«Τι συμβαίνει με τον καινούριο ένοικο;»

0 Μάριο απάντησε με σβησμένη φωνή.

«Έχει τα ίδια έπιπλα με μένα».

Ακολούθησε σιωπή.

«Κυρία Γουόρκμαν;» ρώτησε ο Μάριο. «Είστε

εκεί;»

«Δεν ντρέπεστε να παίρνετε τέτοια ώρα για να

135

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

μου πείτε αυτό το πράγμα;» είπε η κυρία Γουόρκ-

μαν σαν να μονολογεί.

«Πώς είπατε;»

«Δε σας φαίνεται ότι είναι λίγο αργά για τηλεφω­

νήματα; » είπε η κυρία Γουόρκμαν ευγενικά και συ­

νέχισε, επιπλήττοντάς τον ελαφρώς. «Νομίζω σας

έχω πει επανειλημμένως ότι ξαπλώνω πολύ νωρίς

και να προσπαθείτε να τηλεφωνείτε σε λογικές ώρες.

Ή μήπως έχετε πιει;»

«Όχι, κυρία Γουόρκμαν, σας βεβαιώνω πως όχι»

έσπευσε να δηλώσει ο Μάριο με τη φωνή του κυριευ­

μένη από αγωνία. «Μα είναι φριχτό, δεν το καταλα­

βαίνετε; 0 Μπέρκοβιτς έχει ίδιους πίνακες με μένα,

ίδιο καναπέ, ίδιες πολυθρόνες, ίδια τα πάντα».

«Κι εγώ τι θέλετε να του πω» έκραξε συγχυσμένη

η γριά. «Θα έχει το ίδιο γούστο με σας, το οποίο δε

θα ήταν και ιδιαίτερα ευτυχές. Θα τα έχει αγοράσει

από το ίδιο μέρος. Πού να ξέρω, άνθρωπε μου, πού

θέλεις να ξέρω;»

«Μα είναι ακριβώς τα ίδια» είπε σχεδόν φωνάζο­

ντας ο Μάριο. Αμέσως την ικέτευσε: «Κυρία Γουόρκ­

μαν, πρέπει να κάνετε κάτι».

«Οπωσδήποτε» απάντησε η κυρία Γουόρκμαν.

«Να πέσω στο κρεβάτι και να κοιμηθώ του καλού

καιρού».

136

XVIII

ΤΗ ΝΥΧΤΑ ΞΥΠΝΗΣΕ ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ, μούσκεμα

στον ιδρώτα, με τα σεντόνια κουβαριασμένα. Τη

μια νόμισε πως είδε στον ύπνο του την επίσκεψη της

προηγούμενης μέρας στο διαμέρισμα του Μπέρκο­

βιτς• την άλλη, καθώς κάπνιζε το τσιγάρο της αϋ­

πνίας κοιτώντας απ' το παράθυρο του γραφείου (οι

φανοστάτες έξω έριχναν ένα ισχνό φως στον δρόμο),

ευχήθηκε δυνατά εκείνη η βδομάδα να ήταν μονάχα

ένας εφιάλτης. Κάποια στιγμή κατάφερε να κοιμη­

θεί, ανακουφισμένος από την ελπίδα ότι την επόμενη

μέρα θα ήταν όλα διαφορετικά.

Την επόμενη μέρα ξύπνησε με τη βεβαιότητα ότι

τίποτα δε θα ήταν διαφορετικό. Ήταν εφτά το πρωί-

μέσα από τις κουρτίνες, το κάτισχνο φως του ξημε­

ρώματος φώτιζε το δωμάτιο. Παρ' ότι τον έπνιγε η

προοπτική που ανοιγόταν μπροστά του (ένα Σάββα­

το χωρίς την παραμικρή δραστηριότητα με την οποία

137

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

να γεμίσει τον χρόνο του), σηκώθηκε αμέσως, ξυρί­

στηκε κι έκανε μπάνιο, ήπιε για πρωινό μόνο μια

κούπα καφέ. Προσπάθησε να αποδιώξει από τη σκέ­

ψη του τη δυσοίωνη εγγύτητα του διαμερίσματος του

Μπέρκοβιτς, στην άλλη άκρη του διαδρόμου. Επιχεί­

ρησε να διαβάσει, αλλά δεν μπορούσε να συγκεντρω­

θεί• νοσηρά, φυλλομέτρησε το πακέτο με τις φωτο­

τυπίες που του είχε παραδώσει την προηγουμένη.

Ήταν ένα άρθρο με τον τίτλο «The syllable in the

phonological theory; with special reference to Italian»,

υπογεγραμμένο από τον Ντανιέλ Μπέρκοβιτς. Άφη­

σε το πάκο με τις φωτοτυπίες στον καναπέ και κα­

τευθύνθηκε προς το γραφείο, όπου πέρασε λίγη ώρα

τακτοποιώντας χαρτιά. Από τις εννιάμισι ήδη δεν

ήξερε τι να κάνει. «Να μπορούσα, τουλάχιστον να

πάω για τρέξιμο» σκέφτηκε, ανάβοντας τσιγάρο. Τό­

τε ακριβώς θυμήθηκε ότι είχε περάσει μια βδομάδα

απ' όταν του είχαν δέσει τον αστράγαλο• θυμήθηκε

τα λόγια του γιατρού: «Ελάτε μετά από μια βδομά­

δα». Τηλεφώνησε για ταξί και, καθώς το περίμενε

στην αυλή, χάρηκε που είχε βρει κάτι να γεμίσει το

πρωινό του; Τον χαροποιούσε επίσης η πιθανότητα

και μόνο ότι θα μπορούσε να απαλλαγεί από τον επί­

δεσμο, την πατερίτσα και το κουτσό που τον ταπεί­

νωναν ολόκληρη τη βδομάδα.

Το ταξί σταμάτησε στο ίδιο ασφαλτοστρωμένο

138

0 Ε ν ο ι κ ο ς

σημείο, το περιτριγυρισμένο από γκαζόν όπου είχε

παρκάρει ο Μάριο το αυτοκίνητο του μια βδομάδα

πριν. Η παλιά μεταχειρισμένη Μπιούικ ήταν ακόμα

εκεί• ο Μάριο ένιωσε κάποια τρυφερότητα γι' αυτήν.

Μπήκε στο νοσοκομείο. Στο τέλος ενός διαδρό­

μου με κάτασπρους τοίχους, διέκρινε τον προθάλα­

μο με μερικές σειρές καθισμάτων, διάφορα χαλάκια

κι ένα γκισέ, πίσω από το οποίο ήταν ταμπουρωμένη

μια νοσοκόμα με έντονο μακιγιάζ και παχουλά χέ­

ρια. 0 Μάριο την αναγνώρισε. Ακουμπώντας την

πατερίτσα στο γκισέ και στηρίζοντας τους αγκώνες

του, περίμενε να τελειώσει με το τηλεφώνημα της η

νοσοκόμα. Όταν έκλεισε το τηλέφωνο, στράφηκε

προς τον Μάριο και του έδωσε μια φόρμα.

«Δεν ξέρω αν με θυμάστε» είπε χαμογελώντας ο

Μάριο, όντας σίγουρος ότι η νοσοκόμα θα τον ανα­

γνώριζε και θα μπορούσε ίσως να παραβλέψει τη

διαδικασία. «Ήρθα την περασμένη βδομάδα και...»

«Κάντε μου τη χάρη και συμπληρώστε τη φόρμα»

τον έκοψε απότομα η νοσοκόμα. Έπειτα συμπλήρω­

σε πιο χαμηλόφωνα: «Αυτό έλειπε, να πρέπει να θυ­

μάμαι ό,τι συμβαίνει εδώ πέρα».

0 Μάριο συμπλήρωσε τη φόρμα, την παρέδωσε

στη νοσοκόμα• εκείνη του έδειξε τη σειρά με τα καθί­

σματα απέναντι απ' το γκισέ και του υπέδειξε να πε­

ριμένει. Ο Μάριο κάθισε σε μια καρέκλα, ακουμπώ-

139

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

ντας στη διπλανή τη σακούλα στην οποία είχε προ­

νοήσει να βάλει το παπούτσι και την κάλτσα που ταί­

ριαζαν με αυτά που φορούσε στο δεξί πόδι. Ξεφύλλι­

σε παλιά τεύχη των Newsweek, Discovery, Travel and

Leisure. Μερικές φορές έπιασε αφηρημένος τη νοσο­

κόμα να τεντώνεται για να τον δει πάνω απ' το γκισέ•

της χαμογέλασε, αλλά εκείνη ξαναβυθίστηκε στο

σπήλαιο της. Την άκουσε να μιλά στο τηλέφωνο, χα­

μηλόφωνα, και μια φορά μάλιστα νόμισε ότι άκουσε

το όνομα του Μπέρκοβιτς. Σχεδόν με αηδία, σκέφτη­

κε: «Δεν υπάρχει τρόπος να ελευθερωθώ από αυ­

τόν». Ξανάνιωσε έναν κόμπο στον λαιμό από το άγ­

χος• τα χέρια του άρχισαν πάλι να ιδρώνουν. Τότε

σκέφτηκε ότι, απ' όταν είχε μπει στο νοσοκομείο, δεν

είχε δει κανέναν εκτός από τη νοσοκόμα με το έντονο

βάψιμο. Ούτε γιατρούς ούτε ασθενείς ούτε άλλες νο­

σοκόμες. Άρχισε να τρέμει. Εντελώς παράλογα, σκέ­

φτηκε να γυρίσει σπίτι και να βγάλει μόνος του τον

επίδεσμο. Μετά από λίγο άκουσε μια νοσοκόμα, από

την άλλη μεριά του θαλάμου, να τον φωνάζει με τ'

όνομα του και να του ζητά να την ακολουθήσει.

Μπήκαν σε ένα δωμάτιο που μύριζε καθαριότητα,

ιώδιο και γάζα. Η νοσοκόμα τού υπέδειξε να ξαπλώ­

σει στο κρεβάτι που βρισκόταν στο κέντρο του δω­

ματίου, του έβγαλε τον επίδεσμο από τον αστράγα­

λο, τον εξέτασε. Κάτω από το φως που έπεφτε λοξά

140

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

πάνω τους, παρατήρησε το πυκνό χνούδι που σκίαζε

το πάνω χείλος της νοσοκόμας. Συνειδητοποίησε ότι

ήταν η ίδια που τον είχε αναλάβει και την προηγού­

μενη βδομάδα. Ανασηκώθηκε λίγο ακουμπώντας

στον αγκώνα του, και την κοίταξε με αγωνία, σαν να

έψαχνε κάποιο σημάδι αναγνώρισης στα μάτια της.

Η νοσοκόμα χαμογέλασε ψυχρά.

«0 γιατρός θα σας δει αμέσως» είπε.

Μετά από λίγο μπήκε ο γιατρός. Ωχρός, ανατολί­

της, μικροκαμωμένος, υπερκινητικός• του Μάριο δεν

του έκανε εντύπωση που ήταν ο γιατρύς της προη­

γούμενης βδομάδας. Ξαναξάπλωσε στο κρεβάτι κα­

θώς ένιωθε σε διάφορα σημεία του ποδιού του τα διε­

ρευνητικά δάχτυλα να ασκούν πίεση. Προσπάθησε να

χαλαρώσει, να μη σκέφτεται τίποτα. Σκυμμένος πά­

νω απ' τον αστράγαλο του Μάριο, ο γιατρός προ­

σπαθούσε να δει• τα μάτια του μίκρυναν τόσο πολύ

ώσπου μετατράπηκαν σε σχισμές.

«Πονάει; » ρώτησε πιέζοντας ελαφρώς το χουτου-

πιέ του.

0 Μάριο ανασηκώθηκε πάλι. Πρόσεξε ότι το πρή­

ξιμο στον αστράγαλο είχε εξαφανιστεί• η κιτρινίλα

και οι μελανιές που του μαύριζαν το δέρμα πρόδι­

δαν την πρόσφατη παρουσία του επιδέσμου. Η νο­

σοκόμα τα παρατηρούσε χαμογελαστή, αποτραβηγ-

μένη σε απόσταση διακριτικότητας.

141

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

«Πονάει;» επανέλαβε ο γιατρός.

«Όχι» είπε ο Μάριο. «Δεν πονάει».

«Χμ...» μουρμούρισε ο γιατρός.

«Τι συμβαίνει;»

«0 αστράγαλος είναι καλά» αποφάνθηκε ο για­

τρός ορθώνοντας τον κορμό του και κοιτώντας τον

Μάριο. Οι δυο σχισμές μετατράπηκαν σε δυο πράσι­

νες ελλείψεις. Χαμογέλασε, κατευθύνθηκε προς τον

νιπτήρα, ο οποίος βρισκόταν στην άλλη άκρη του δω­

ματίου, κι έπλυνε τα χέρια του.

«Εντελώς;» ρώτησε ο Μάριο.

«Εντελώς» απάντησε ο γιατρός, γυρνώντας να

τον κοιτάξει, καθώς σκούπιζε τα χέρια του στην πε­

τσέτα.

Κάπως απερίσκεπτα, ο Μάριο ρώτησε:

«Θα μπορούσα να πάω για τρέξιμο αύριο το

πρωί;»

Ο γιατρός τον ξανακοίταξε κατάματα. Χαμογέ­

λασε πάλι, αυτή τη φορά με κακεντρέχεια. Έπειτα

έστρεψε το βλέμμα του στον αστράγαλο, βρόμικο

και γυμνό πάνω στα κατάλευκα σεντόνια.

«Θα μπορούσατε» διακινδύνευσε να πει. «Καλύ­

τερα όμως θα ήταν να το αφήνατε από Δευτέρα».

Βιαστικά, επιθυμώντας να φύγει από το νοσοκο­

μείο το συντομότερο, ο Μάριο έπλυνε το πόδι του

μπροστά στο παγωμένο χαμόγελο της νοσοκόμας,

142

0 Ε ν ο ι κ ο ς

φόρεσε την κάλτσα και το παπούτσι. Διέσχισε τον

προθάλαμο συνοδευόμενος από τη νοσοκόμα, όλο τον

διάδρομο, κι έφτασε στην πόρτα. Όταν ήταν έτοιμος

να βγει, η γυναίκα τον σταμάτησε πιάνοντας τον απ'

το μπράτσο. Κοίταξε δεξιά κι αριστερά στον διάδρο­

μο, ύστερα τον Μάριο κάπως παράξενα και χαμογέ­

λασε.

«Σας αναγνώρισα» ψιθύρισε. «Ήξερα ότι θα ξα­

νάρθετε».

Προτού η νοσοκόμα σκύψει για να τον φιλήσει, ο

Μάριο σκέφτηκε: «Τώρα θα ξυπνήσω».

143

XIX

ΟΜΑΡΙΟ ΠΗΓΕ ΓΙΑ ΤΡΕΞΙΜΟ στις οκτώ το πρωί της

Δευτέρας. Αμέσως παρατήρησε ότι ένα φωτο­

στέφανο ομίχλης θόλωνε τον δρόμο• τα απέναντι σπί­

τια, τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα στην άκρη του

δρόμου και οι λαμπτήρες στα φανάρια είχαν κάτι το

ασταθές και θαμπό. Προσπαθώντας να μη ζορίσει

τον αστράγαλο, έκανε μερικές διατάσεις στα χέρια

και τα πόδια του στο μικρό ορθογώνιο κομμάτι γρα­

σιδιού το οποίο βρισκόταν μπροστά στο σπίτι.

«Μπήκε κιόλας φθινόπωρο» σκέφτηκε. Τότε θυμή­

θηκε κάτι και σχεδόν χαμογέλασε. Γύρισε στο σπίτι

και ξαναβγήκε μετά από λίγο, αυτή τη φορά φορώ­

ντας τα γυαλιά του. Όταν η ομίχλη διαλύθηκε, ο Μά­

ριο άρχισε να τρέχει στο πεζοδρόμιο το οποίο χώριζε

την άσφαλτο από τους περιποιημένους κήπους, οι

οποίοι ήταν στοιχισμένοι μπροστά απ' τα σπίτια, πε­

ριφραγμένοι με μάντρες ή ξύλινους φράχτες. Στην

145

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

αρχή έτρεχε προσεκτικά, φοβισμένα σχεδόν, χωρίς

να ρίχνει πολύ βάρος στο αριστερό πόδι. Αργότερα,

όταν είδε ότι ο αστράγαλος δεν πονούσε, ζωήρεψε το

βήμα του.

Οι δρόμοι ήταν έρημοι. Στα πρώτα πέντε λεπτά,

είδε μόνο μια κοπέλα, να κάθεται οκλαδόν δίπλα σ'

ένα παρτέρι με ανεμώνες, στον πίσω κήπο της First

Church of Christ Scientist, όταν έστριψε δεξιά στη

Μακάλοου. Η κοπέλα γύρισε κι ένα ειλικρινές χαμό­

γελο αποκάλυψε τα δόντια της. Ο Μάριο θεώρησε ότι

έπρεπε να ανταποδώσει τον χαιρετισμό• χαμογέλα­

σε. Λίγο αργότερα, κι ενώ είχε ήδη φτάσει στην οδό

Πενσυλβάνια, διασταυρώθηκε μ' έναν γκριζομάλλη

άντρα, με σορτσάκι και μαύρο κοντομάνικο, ο οποίος

έτρεχε αντίθετα απ' αυτόν• είχε δεμένο στη μέση του

ένα κασετόφωνο και φαινόταν πολύ συγκεντρωμένος

στον βόμβο που εξέπεμπαν τα ακουστικά του. Έπει­

τα είδε το βαν του ταχυδρομείου, έναν μαύρο στρα-

βοκάνη γέρο, ο οποίος στήριζε σ' ένα ξύλινο μπα­

στούνι το εξαντλημένο βήμα του, μια κοπέλα με έντο­

να ανατολίτικα χαρακτηριστικά, μια οικογένεια που

έπαιρνε με θόρυβο το πρωινό της στη βεράντα, μετα­

ξύ γέλιων και πατρικών νουθεσιών. Όταν, έχοντας

ήδη πάρει τον δρόμο της επιστροφής, κατευθύνθηκε

πάλι προς τη Γουέστ Όρεγκον, η πόλη φαινόταν να

έχει ανακτήσει τον καθημερινό της παλμό.

146

0 Ε ν ο ι κ ο ς

Τότε είδε το παρτέρι με τις ντάλιες όπου είχε πά­

θει το διάστρεμμα τη Δευτέρα της περασμένης βδο­

μάδας. Δε σκέφτηκε τίποτα.

Λαχανιασμένος, ιδρωμένος, σχεδόν ευτυχής, έφτα­

σε στο σπίτι. Έκανε μπάνιο• ετοίμασε πρωινό (χυμό

ροδάκινο, ομελέτα με μπέικον, ψημένο ψωμί, καφέ με

γάλα) κι έφαγε με όρεξη ακούγοντας τις ειδήσεις στο

ράδιο. Όταν βγήκε από το σπίτι, σκέφτηκε ότι η σω­

ματική άσκηση του είχε κάνει καλό• είχε γλιτώσει

από το άγχος, ίσως και από τον φόβο. Ένιωθε ευδιά­

θετος.

Στις εννιά και τέταρτο πάρκαρε την Μπιούικ έξω

απ' το Κτίριο Ξένων Γλωσσών. Πήρε τον δερμάτινο

χαρτοφύλακα του απ' το κάθισμα του συνοδηγού,

μπήκε στο κτίριο. 0 προθάλαμος ήταν σχεδόν άδειος.

Μόνο μερικοί νεαροί, διασκορπισμένοι στη μοκέτα

του πατώματος, με την πλάτη ακουμπισμένη στον

τοίχο, μελετούσαν ή έπαιρναν έναν υπνάκο μέχρι το

επόμενο μάθημα.

Ανέβηκε μόνος του με το ασανσέρ. Όταν έφτασε

στο κεντρικό γραφείο του Τμήματος, βρήκε τον

Μπράνστιν και τον Σουίντσικ να συζητούν χαμηλόφω­

να. Μόλις αντιλήφθηκαν την παρουσία του Μάριο,

σταμάτησαν να μιλούν. Γύρισαν προς το μέρος του,

τον χαιρέτησαν. Μετά από κάποια ακίνδυνα σχόλια

για τον καιρό ή την πλήξη του Σαββατοκύριακου (ή

147

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

ίσως και σχετικά με το Συνέδριο του Συλλόγου

Γλωσσολόγων) τα οποία όντας αφηρημένος πρόσεξε

ελάχιστα, ο Μάριο πήγε στη θυρίδα του. Πήρε έναν

φάκελο- τον άνοιξε. 0 Σκάνλαν τον παρακαλούσε να

πάει αμέσως για να μιλήσουν. «Αυτό ήταν» σκέφτη­

κε μ' ένα αίσθημα παραίτησης.

Καθώς δεν είδε την Τζόις, χτύπησε απευθείας την

πόρτα του Σκάνλαν.

«Περάστε» είπε εκείνος.

Ο Σκάνλαν καθόταν στο γραφείο του• δε σηκώθη­

κε. Με μια χειρονομία υπέδειξε στον Μάριο να καθί­

σει απέναντι του. Ο Μάριο κάθισε. Το πρωινό φως

φώτιζε το δωμάτιο- τους λευκούς τοίχους, τις δερμά­

τινες καρέκλες, το γραφείο το γεμάτο από χαρτιά,

την αφίσα για το αφιέρωμα στον Μποτέρο, τα μάτια

του Σκάνλαν, σκούρα και ευφυή πίσω απ' τα χοντρά

κρύσταλλα των γυαλιών.

0 Σκάνλαν χάιδεψε το γενάκι, ανοιγόκλεισε τα

μάτια.

«Λοιπόν, Μάριο» είπε απαλά. «Υποθέτω θα μπο­

ρείς να μου δώσεις κάποια εξήγηση».

Ο Μάριο τον κοίταξε κατάματα χωρίς να καταλα­

βαίνει.

«Για ποιο πράγμα;» ρώτησε.

0 Σκάνλαν συνέχισε να τον κοιτάει στα μάτια, με­

τά τα ανοιγόκλεισε πάλι, αναστέναξε. Έπειτα άνοι-

148

0 Ε ν ο ι κ ο ς

ξε το συρτάρι του γραφείου του, έβγαλε ένα χαρτί

και το έδωσε στον Μάριο. Το διάβασε. Οι φοιτητές

του πρώτου και του δεύτερου τμήματος της Φωνολο­

γίας ενημέρωναν τον διευθυντή του Τμήματος ότι ο

καθηγητής ο οποίος θα παρέδιδε το μάθημα δεν είχε

παραστεί σε καμιά από τις δύο τάξεις απ' όταν ξεκί­

νησε το εξάμηνο.

«Τι θέλετε να σας πω;» είπε ο Μάριο, επιστρέφο­

ντας το χαρτί στον Σκάνλαν και νιώθοντας ένα ελα­

φρύ γαργαλητό ικανοποίησης στο στομάχι. «Ρωτή­

στε τον Μπέρκοβιτς».

«Ποιον;» ρώτησε ο Σκάνλαν σμίγοντας ελαφρώς

τα φρύδια.

«Τον Μπέρκοβιτς» επανέλαβε ο Μάριο. «Δικά του

είναι αυτά τα δυο τμήματα».

«Δε μου λες, τρελάθηκες;» βρυχήθηκε ο Σκάνλαν

εκτός εαυτού, έχοντας σηκωθεί όρθιος και χτυπώ­

ντας το χέρι στο γραφείο. «Μπορώ να μάθω ποιος

στον δαίμονα είναι ο Μπέρκοβιτς;»

Συγχυσμένος, χωρίς να ξέρει τι να απαντήσει,

σχεδόν ρωτώντας, ο Μάριο δήλωσε:

«Ο καινούριος καθηγητής της Φωνολογίας».

Τα μάτια του Σκάνλαν γέμισαν δυσπιστία.

«Κοίτα, Μάριο» είπε τελικά, συγκρατώντας την

οργή που έκανε τα χέρια του να τρέμουν. «Σε διαβε­

βαιώνω πως καταλαβαίνω πολύ καλά ότι προσπα-

149

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

θείς να αποποιηθείς των ευθυνών σου για να τις φορ­

τώσεις σε κάποιον άλλον. Είναι πανούργο, αλλά το

καταλαβαίνω. Αυτό που με τίποτα δε χωράει ο νους

μου είναι το ότι προσπαθείς να με βγάλεις ηλίθιο. Σο­

βαρά τώρα, με περνάς για ηλίθιο; » Έκανε μια παύση,

πήρε βαθιά εισπνοή, έδειξε την πόρτα προειδοποιητι­

κά με το δάχτυλο και πρόσθεσε: «Τώρα άκου προσε­

κτικά. Αν δε βγεις απ' το γραφείο αυτή τη στιγμή και

δεν πας να διδάξεις αυτά τα δύο μαθήματα χωρίς να

ξανακουστεί ποτέ το παραμικρό παράπονο για σένα,

σου ορκίζομαι ότι αυτή τη στιγμή κιόλας θα κάνω το

συμβόλαιο σου κομματάκια και θα σε πετάξω στον

δρόμο. Δεν ξέρω αν έγινα σαφής».

0 Μάριο σηκώθηκε και βγήκε απ' το γραφείο. 0

Σκάνλαν απέμεινε να κοιτάζει την πόρτα, όρθιος κι

αναστατωμένος. Έπειτα κάθισε, χάιδεψε απαλά το

γενάκι, έλεγξε τα χαρτιά που είχε πάνω στο γραφείο,

έβαλε μερικές υπογραφές. Μετά από λίγα λεπτά, σή­

κωσε τα μάτια και τα ανοιγόκλεισε γρήγορα.

«Μπέρκοβιτς» μουρμούρισε, κοιτώντας σταθερά

το κενό, αφηρημένος. «Μπέρκοβιτς».

XX

0ΜΑΡΙΟ ΠΕΡΠΑΤΗΣΕ βιαστικά στον διάδρομο,

χωρίς να χαιρετήσει κανέναν. Έφτασε στο γρα­

φείο του. Με τρεμάμενα χέρια έβγαλε απ' την τσέπη

μια αρμαθιά κλειδιά, ξεχώρισε ένα, προσπάθησε ν'

ανοίξει την πόρτα• δεν τα κατάφερε. Προσπάθησε να

ηρεμήσει. Έψαξε για το κλειδί που είχε χαραγμένο

το νούμερο 4041, το οποίο αντιστοιχούσε στο νούμε­

ρο του γραφείου• μάταια. Το κλειδί δεν ήταν πουθε­

νά. Αμέσως παρατήρησε ότι κάποιος άνοιγε από μέ­

σα και η στραβοχυμένη φιγούρα του Ολάλντε δια­

γράφτηκε στο λιγοστό φως του γραφείου. Χαμογε­

λούσε μ' έναν μορφασμό που του αυλάκωνε το μέ­

τωπο και άφηνε να φανεί η λεκιασμένη από τη νικο­

τίνη οδοντοστοιχία.

«Αυτή τη φορά σταθήκατε τυχερός, νεαρέ» είπε,

χωρίς να διαλυθεί ο μορφασμός. «Αλλά τον νου σας.

Μπορεί την επόμενη να μην είναι το ίδιο».

150 151

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

«Δεν ξέρω για ποιο πράγμα μου μιλάτε» είπε ο

Μάριο βιαστικά, χωρίς να σκεφτεί τι λέει, σχεδόν φο­

βισμένα.

«Ξέρετε πολύ καλά για ποιο πράγμα μιλάω» εί­

πε ο Ολάλντε. «Αλλά αυτό είναι δικό σας θέμα. Εί­

στε αρκετά μεγάλος για να γνωρίζετε το συμφέρον

σας. Τουλάχιστον θα έχετε διαπιστώσει ότι καμιά

φορά τα πιο βλακώδη πράγματα μας δυσκολεύουν

τη ζωή».

Ο Μάριο δεν είπε τίποτα- έκανε μεταβολή κι άρχι­

σε να βαδίζει στον διάδρομο. Καθώς περνούσε έξω

απ' την πόρτα του γραφείου του Μπέρκοβιτς, κοίτα­

ξε προσεκτικά δεξιά αριστερά, ψαχούλεψε πάλι την

αρμαθιά με τα κλειδιά, βρήκε αυτό με το νούμερο

4043. Άνοιξε την πόρτα. Αναγνώρισε τα στοιβαγμέ­

να βιβλία στο τραπέζι και τα ράφια, το φορητό ψυ­

γείο, τα χαρτόκουτα που ήταν φίσκα από χαρτιά, τα

βρόμικα σταχτοδοχεία, τη γενική ακαταστασία και

τη μυρωδιά κλεισούρας. Συνειδητοποίησε ότι όλα

του τα πράγματα βρίσκονταν εκεί.

Παρέδωσε τρία μαθήματα.

Όταν έφτασε σπίτι, έκανε ένα τηλεφώνημα.

«Κυρία Γουόρκμαν;»

«Λέγετε».

«Είμαι ο Μάριο Ρότα» είπε ο Μάριο. «Σας τηλε­

φωνώ για ένα πολύ λεπτό ζήτημα».

Ο Ε ν ο ι κ ο ς

«Πείτε μου».

«Πρόκειται για τον καινούριο ένοικο».

«Τον καινούριο ένοικο» επανέλαβε η κυρία Γου­

όρκμαν κουρασμένα.

«Τον κύριο Μπέρκοβιτς, εννοώ».

«Τον κύριο τι;»

«Μπέρκοβιτς» επανέλαβε ο Μάριο. «Ντανιέλ

Μπέρκοβιτς. Τον καθηγητή Γλωσσολογίας, συνάδελ­

φο μου, ένοικο του διαμερίσματος στο οποίο έμενε η

Νάνσυ».

Σιωπή στο τηλέφωνο.

«Θα είμαι ειλικρινής, κύριε Ρότα, ελπίζω να μην το

πάρετε στραβά» είπε τελικά η κυρία Γουόρκμαν...

«Εσείς το ξέρετε καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον

ότι όταν η Νάνσυ μού μίλησε για τις εκκεντρικότητες

σας, ας πούμε, επέλεξα να φανώ ανεκτική. Συμπερι­

φέρθηκε όπως θα έπρεπε να έχει κάνει κάθε καλός

ενοικιαστής και δεν πρόκειται να δεχτώ να συνεχίσε­

τε να την ενοχλείτε, ούτε εκείνη ούτε κανέναν από

τους υπόλοιπους ενοίκους, όπως για παράδειγμα κά­

νατε με μένα τις προάλλες, που με πήρατε ακατάλλη­

λη ώρα, πιωμένος κατά πάσα πιθανότητα».

«Κυρία Γουόρκμαν...»

«Μη με διακόπτετε» τον διέκοψε η κυρία Γουόρκ­

μαν. «Είστε τυχερός γιατί ήμουν μισοκοιμισμένη και

δεν καλοθυμάμαι τι λέγατε. Ή τουλάχιστον δε θέλω

152 153

Χ Α Β Ι Ε Ρ Θ Ε Ρ Κ Α Σ

να θυμάμαι. Όπως και να 'χει, θα σας πω ένα πράγ­

μα. Δέχομαι ότι εσείς κι η Νάνσυ δεν τα πάτε καλά,

ότι έχετε προβλήματα, αλλά χωρίς να θέλω να απο­

δώσω όλη την ευθύνη σε σας, η Νάνσυ είναι η παλαι­

ότερη ένοικος του σπιτιού κι έχει μεγαλύτερο δικαί­

ωμα από σας να παραμείνει εδώ. Εξάλλου, ποτέ δε

μου έδωσε αφορμή να ανησυχήσω. Θα προτιμούσα

οι ένοικοι μου να τα πηγαίνουν καλά, αλλά σας δια­

βεβαιώνω ότι αν ξαναέχω το παραμικρό παράπονο

για σας ή φερθείτε πάλι παράξενα, δε θα έχω κανέ­

ναν ενδοιασμό να σας πετάξω στον δρόμο».

«Μα, κυρία Γουόρκμαν» διαμαρτυρήθηκε αδύνα­

μα ο Μάριο. «Εσείς η ίδια μου συστήσατε τον κύριο

Μπέρκοβιτς και...»

«Ακούστε εδώ, κύριε Ρότα» είπε η κυρία Γουόρκ­

μαν με καταληκτικό ύφος. «Σταματήστε να λέτε

ανοησίες. Ούτε ξέρω ποιος είναι ο κύριος Μπέρκο­

βιτς ούτε με νοιάζει. Δε θέλω να μιλήσω άλλο για το

θέμα• τα είπαμε όλα. Σας το επαναλαμβάνω όμως

για τελευταία φορά: ελπίζω να μην ξανακούσω το

παραμικρό παράπονο για σας. Και μια συμβουλή:

κόψτε το ποτό».

Η κυρία Γουόρκμαν έκλεισε το τηλέφωνο. Πήγε

στο μπάνιο, έπλυνε το πρόσωπο και τα χέρια της,

κοιτάχτηκε στον καθρέφτη, έβαψε λίγο τα μάγουλα

και τα χείλη της, βούρτσισε τα μαλλιά της. Έπειτα

154

0 Ε ν ο ι κ ο ς

έβρεξε με μια σταγόνα άρωμα τους λοβούς των αυ­

τιών της. Επέστρεψε στο δωμάτιο και πήρε μια μπεζ

τσάντα και μια νημάτινη ζακέτα, την οποία φόρεσε

στην τραπεζαρία καθώς έριχνε μια τελευταία ματιά

στο σπίτι.

Πήρε το αμάξι από το γκαράζ και διέσχισε τη λε­

ωφόρο Έλις μέχρι τη διασταύρωση με την Γκριν

σταμάτησε στο φανάρι. Τότε, καθώς περίμενε αφη­

ρημένη ν' ανάψει το πράσινο, ψιθύρισε:

«Μπέρκοβιτς».

155

XXI

ΚΑΘΙΣΜΕΝΟΣ ΣΤΟΝ ΚΑΝΑΠΕ της τραπεζαρίας, ο

Μάριο άναψε τσιγάρο και ρούφηξε με ηδονή τον

καπνό. Μετά έκανε ένα τηλεφώνημα.

«Τζίντζερ;» είπε μόλις απάντησε γυναικεία φω­

νή. «0 Μάριο είμαι».

«Τι κάνεις, Μάριο;» είπε η Μπρέντα. «Η Τζίντζερ

δεν έχει έρθει ακόμα. Θέλεις να της δώσω κάποιο μή­

νυμα;»

Ο Μάριο δίστασε λίγο κι έπειτα είπε:

«Πες της ότι πήρα και ότι...»

«Α, τυχερός είσαι» είπε η Μπρέντα. «Ήρθε η Τζί­

ντζερ. Σου τη δίνω, Μάριο. Τα λέμε».

Ο Μάριο άκουσε κάτι ακατανόητους ψίθυρους

από τη γραμμή.

«Μάριο;» είπε η Τζίντζερ σε λίγο. «Πώς είσαι;»

«Καλά» είπε εκείνος. «Αναρωτιόμουν αν κάνεις

κάτι σήμερα το βράδυ».

Î57

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

«Τίποτα ιδιαίτερο» είπε η Τζίντζερ. «Γιατί;»

«Δεν ξέρω» είπε ο Μάριο. «Σκέφτηκα μήπως

ήθελες να έρθεις σπίτι για ένα ποτό».

«Το βρίσκω φοβερή ιδέα» είπε η Τζίντζερ. «Πότε

θες να έρθω;»

«Όποτε σε βολεύει» είπε ο Μάριο. «Και τώρα

αμέσως, αν θέλεις».

«Έρχομαι από κει» είπε η Τζίντζερ. Και το έκλεισε.

0 Μάριο έκανε μια τελευταία τζούρα κι έσβησε

το τσιγάρο στο τασάκι. Κοίταξε το βουνό από βιβλία

και χαρτιά, τα οποία ήταν ακατάστατα στοιβαγμένα

στο δεξί μπράτσο του καναπέ. Σκέφτηκε να τα τα­

κτοποιήσει, να τα μεταφέρει στο γραφείο προκειμέ­

νου να περάσει και η ώρα μέχρι να έρθει η Τζίντζερ.

Τότε του ήρθε μια ιδέα. Σηκώθηκε απ' τον κανα­

πέ και άνοιξε προσεκτικά την πόρτα του διαμερί­

σματος• διέσχισε τον διάδρομο. Κόλλησε το αυτί του

στην απέναντι πόρτα, κράτησε την αναπνοή του και

προσπάθησε ν' ακούσει.

«Ως εδώ και μη παρέκει με σένα πια, γουρούνι

Ιταλέ!» άκουσε να αντηχεί πίσω απ' την πλάτη του.

«Ως εδώ!»

Φορτωμένη με πακέτα, η Νάνσυ έσερνε στις σκά­

λες τον όγκο του σώματος της προσπαθώντας να ανέ­

βει - ασθμαίνοντας. 0 Μάριο άρχισε να κουνά τα χέ­

ρια του καθησυχαστικά, ζητώντας συγγνώμη κι οπι-

158

0 Ε ν ο ι κ ο ς

σθοχωρώντας όπως όπως προς το διαμέρισμα του.

Έπειτα προσφέρθηκε να τη βοηθήσει με τα πακέτα.

«Σκατό!» απάντησε η Νάνσυ ακουμπώντας το

φορτίο στο πάτωμα. Βαριανάσαινε. Σκάλισε την

τσέπη του τεράστιου φορέματος, το οποίο μάταια

προσπαθούσε να σπείρει κάποια σύγχυση ως προς

τις πραγματικές διαστάσεις αυτού που έκρυβε•

έβγαλε μια αρμαθιά κλειδιά. «Αυτό δε θα περάσει

έτσι, Ιταλέ» είπε. «Τώρα κιόλας θα πάρω τη γριά».

«Όχι, Νάνσυ, σε παρακαλώ» ικέτευσε ο Μάριο,

κάνοντας ένα βήμα προς το μέρος της και απλώνο­

ντας τα χέρια του σε μια κίνηση σχεδόν ικετευτική.

«Όχι την κυρία Γουόρκμαν».

Η Νάνσυ είχε ανοίξει την πόρτα. Γύρισε να κοιτά­

ξει τον Μάριο. Εκείνος πρόσεξε ότι έλαμπαν μερικές

σταγόνες ιδρώτα στο μέτωπο της γυναίκας.

«Μπορώ να μάθω τι διάολο έκανες εδώ πέρα;»

«0 καινούριος ένοικος» ψέλλισε ο Μάριο. «Ήθε­

λα μόνο να δω αν ο Μπέρκοβιτς... αυτός ο... τέλος

πάντων».

Ο Μάριο χαμογέλασε χωρίς να ολοκληρώσει τη

φράση του. Η Νάνσυ τον κοίταξε με αγανάκτηση,

σχεδόν με οίκτο.

«Όχι απλώς είσαι γουρούνι, Ιταλέ» αποφάνθηκε

κουνώντας ελαφρά δεξιά κι αριστερά το κεφάλι.

«Έχεις σαλτάρει κιόλας».

159

Χ α β ι ε ρ Θ ε ρ κ α ς

Η Νάνσυ βρόντηξε την πόρτα. Ο Μάριο επέστρε­

ψε στο διαμέρισμα, κλείνοντας πίσω του την πόρτα

απαλά.

Μετά από λίγο έφτασε η Τζίντζερ. Φορούσε ένα

μπλε πουλόβερ με κόκκινα κουμπιά, μαύρη μίνι φού­

στα και επίσης μαύρα παπούτσια, ελαφρώς φθαρμέ­

να• τα μάτια της έλαμπαν. 0 Μάριο σκέφτηκε: «Εί­

ναι υπέροχη». Κάθισαν στον καναπέ της τραπεζα­

ρίας. 0 Μάριο τη ρώτησε αν θέλει ουίσκι- η Τζίντζερ

δέχτηκε. Ο Μάριο ετοίμασε στην κουζίνα δυο ουίσκι

με πάγο και γύρισε στην τραπεζαρία.

Συζήτησαν ζωηρά, γελώντας και πίνοντας.

«Χαίρομαι» είπε κάποια στιγμή η Τζίντζερ, μετά

από μια σιωπή, κοιτώντας τον Μάριο με τα σοβαρά,

γαλάζια, ερωτευμένα μάτια της.

«Γιατί;» ρώτησε ο Μάριο, πίνοντας μια γουλιά

ουίσκι.

«Δεν ξέρω» είπε η Τζίντζερ. Χαμογέλασε ελαφρά.

«Αυτή τη βδομάδα ήσουν πολύ παράξενος».

«Το φαντάζομαι» είπε ο Μάριο.

Ακολούθησε σιωπή.

«Πίστεψα πως είχαμε τελειώσει» δήλωσε η Τζί­

ντζερ τελικά.

«Κι εγώ» είπε ο Μάριο.

Άφησε το ποτήρι του ουίσκι στο πάτωμα, την πλη­

σίασε, πέρασε το χέρι του στον λαιμό της, της χάιδε-

160

0 Ε ν ο ι κ ο ς

ψε τον σβέρκο, το σημείο όπου άρχιζαν τα μαλλιά της,

της φίλησε απαλά τα χείλη. Παρατείνοντας το φιλί,

γλίστρησαν στο μπράτσο του καναπέ κι έβαλαν τα

γέλια μόλις άκουσαν να καταρρέει το βουνό από βι­

βλία και χαρτιά που ήταν στοιβαγμένα εκεί. Ένα ιτα-

λογερμανικό λεξικό, σχέδια μαθημάτων, σημειώσεις,

ένα εγχειρίδιο φωνολογίας κι η φωτοτυπία ενός άρ­

θρου με τον τίτλο «The syllable in phonological

theory; with special reference to Italian», υπογεγραμ­

μένο από τον Ντανιέλ Μπέρκοβιτς.

161