www.Mihandownload.com

١ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

مشخصات كتاب

سالم اهللا عليهانگرشي به زندگي حضرت زهرا : نام كتاب)ظلهدام(شيرازيحسيني العظمي سيد محمدآية اهللا : مؤلفمصطفي بهرمن: مترجم

جلد٥٠٠٠:شمارگان٨١٣٩٥ -٦٣١پ.نشر حجت اصفهان، ص: ناشر

اصفهانبالئيهايبه اهتمام حسينيه كر٩٦٤-٩٠٨٩١-٠-١: شابك

1- 0 -90891- 964: ISBN

 

 

٢ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

تـهرسـف

٧............................................................................................................واليت تكويني ٨.................................................................... بر انبياءيهاسالم اهللا علفضيلت فاطمه زهرا

١٥. ...............................................................................صالحين واليت تكويني انبياء و١٧..............................................................................................علت غائي جهان هستي

١٩..................................................................................بقاء جهان هستيعلت حدوث و٢٣ ........................................................................................................واليت تشريعي

٢٤ ............................................................... عليهم السالماي كه بر واليت معصومينادله ٢٦ ........................................................چيست؟ ) اويل بالمؤمننيدر آيه(مراد از اولويت

٢٧ ....................................................................................................فسخ حق ايجاد و٢٧ ...................................................................................... »تفويض «برخي از معاني

٢٩ ..........................................................................................ز گشتي به مطالب قبل با٣٠ .......................................................................................استفاده از آنها اختيارات و

٣١ ...........................................................................................................توقيع شريف ٣٣ .................................................................... عليهم السالمزندگي معصومينمرگ و

٣٥ ......................................................................................برتري مقام آنها ذاتي است ٣٦ ................................................. صلي اهللا عليه و آله وسلمشش موقعيت براي پيامبر

٣٩ .......................................................................................وسعت علم وقدرت ايشان ٤٢ ............................................................................رفتار عملي آنان علم غيب ائمه و

٤٤ ................................... سالم اهللا عليهاي از سيره عملي حضرت فاطمه زهرايهادرس

 

٣ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

بسم الله الرحمن الرحيمالحمد لله رب العالمني

آله الطيبني الطاهرين، وصلي الله علي محمد وسيما المحدثة النقية، الصديقة الكبري،فاطمة الزهراء صلوات الله عليها

الدائمة علي اعدائهم أجمعنياللعنةو.إيل قيام يوم الدين

بـاالتر از آن اسـت كـه سـالم اهللا عليهـا مقام بزرگ بانوي دو جهان حضرت فاطمه زهرا . اي درباره آن بگويدشخص عاجزي چون من بتواند كمتر مطلب شايسته

كـه قرون گذشته گرد معرفتش چرخيـده اسـت ١ و او قطب دائره عالم امكان است، اعصار . گوياي اين حقيقت است٢ »بنوهابعلها وابوها وهم فاطمة و« : گفته خداوند

منزلت او براي احدي از ممكنات ميسر نيسـت، مگـر بـراي پيـامبر اكـرم و احاطه برعظمت . عليه السالم وامير المؤمنين عليصلي اهللا عليه و آله و سلم

!كند؟ چگونه محدود بر نامحدود احاطه پيدا مي!تواند وسعت اقيانوس را داشته باشد؟چگونه قطره آب مي و

علي معرفتهـا دارت وهي الصديقة الكبري « عليه السالم لب اشاره است به روايت حضرت صادقاين مط -١

» ، چاپ قم٢٨٠، ص٢أمالي شيخ طوسي، ج« ،»القرون االوليآفريده است بنابراين همه چيز ازخداي متعال حضرت زهرا سالم اهللا عليها را علت غائي خلقت اين جهان -٢

وهر چيزي كه در عالم بوجود آمده بـه خـاطر شـرافت وكهكشانهاستارگان،خورشيد،ماه،زمين،آسمان،) حديث شريف كساء. (فضيلتي است كه ايشان در پيشگاه حق تعالي دارد

 

٤ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهدركوادراكـي بـر خـداي بـزرگ نـدارد و و همانگونه كه عقول محدود ما احاطه علمي

١.كنه ذات او بر كسي ممكن نيست

و ماننـد خـداي تبـارك صلي اهللا عليـه و آلـه و سـلم مبر اكرم البته بدون شك اهل بيت پيا عدم تناهي نميو تعالي در آن وسعت

باشند جـز اينكـه بـدون ترديـد از همـه ممكنـات سـعه اي در برابـر دريـاي وجوديشان بيشتر است، بطوري كه ديگران در مقابل ايشان به منزلـه قطـره

سميت ابنيت فاطمة لأن الخلـق « : فرمايد ميآله و سلم صلي اهللا عليه و پيامبر خدا و. پهناورند٢. »فطموا عن معرفتها

از كليه پيامبران تماما به جز خاتم االنبياء بـاالتر سالم اهللا عليها و در حقيقت حضرت زهرا . خواهد آمدهاي آيندهدر بحث كه. است چنانچه أدله فراواني بر اين مطلب است سـالم اهللا زماني كه خداي متعال حضرت زهـرا « از روايات ديگري چنين ظاهر است كه،

همچنـين كفـوي وجـود نداشـت بـراي آن و مانندي و را آفريد در بين موجودات شبيه عليها كه در ايـن » را آفريد عليه السالمحضرت، در آن موقع خداي قادر متعال امير المؤمنين علي

٣:زمينه روايات متعددي وارد شده است مانند

. ١٠٣سوره انعام، آيه... هو يدرك األبصارال تدركه األبصار و -١ عليها ناميده شده چون مخلوقات خدا از شناخت وجود ذات او جدااز اين جهت دخترم فاطمه سالم اهللا -٢

.باشندعاجز ميشده و. ، چاپ تهران٥٨١ص، چاپ نجف، و٢١٨ تفسير اطيب البيان الكوفي ص

. كران استناتواني عدم احاطه قطره محدود بر درياي بي والبته علت اين عجز وايـن روايـت در و١٠٧، صفحه٤٣جلد: ، از بحاراالنوار٧٨صفحه: طفيكتاب فاطمة الزهراء هبجة قلب املصـ -٣

لما كان لهـا كفـو إيل « :خصال چنين نقل شده است وعلل الشرائع وكتاب عوالم العلوم از أمالي شيخ صدوق »يوم القيامة علي وجه الأرض آدم فمن دونه

 

 

٥ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهوچگونـه بـا وجـود روايـات و معصومش حجت است و آن حضرت بر تمام فرزندان پاك

١.شماري كه وجود دارد آن حضرت از انبياء برتر نباشددالئل بي

ايشـان بـر و« ،»هي حجة عليناو« : فرمايد مي عليه السالم و در اين باره حضرت عسكري ٢. »همه ما حجت است

مـي باز امام زمان حضرت ولي عصر و يف ابنـة « : فرماينـد عجل اهللا تعـايل فرجـه الشـريف ٣ »رسول الله يل اسوة حسنة

. »الگوي نيكوئي هست) كه بر خاليق حجتم( و در دخت رسول الله براي من« ٤. »امي خير مني« : فرمايد در اين باره ميعليه السالم و امام حسين

. »مادرم از من بهتر است« زيرا خداونـد . تشريعي استو داراي واليت تكويني عليهم السالم ايشان همانند ائمه هدي

ائمـه و علت غائي آفرينش جهـان هسـتي قـرار داده اسـت و متعال آنان را واسطه خلقت عالم . باشندبركت بر تمام ممكنات ميوافاضه خيرو سبب لطفهم السالمعلي

نظمـش از و رود اگر آنان روي زمين نباشند، زمين در هم فرو مي« : از معصوم روايت شده و. كه قيام ماديـات آنهـا اسـت آنان سبب برپايي عالمند همانند عناصر اربعه ٦ و ٥.پاشدهم مي

،١ج: ، اكمال الدين»للأئمة من بعدكالفضل بعدي لك يا علي والمرسلني ولي جميع األنبياء وفضلين عو...« -١

.٢٣، ب٢٥٤ص

. ٢٢٥، ص١٣تفسير اطيب البيان، ج -٢. شريف حجت است براي غيرش ومعيار است براي شريف ومالك چون دائما اشرف حجت و

. ، ط بيروت٣١، ب١٧٨، ص٥٣ج: بحار االنوار -٣. ، ط بيروت٢٣٢ص: ارشاد شيخ مفيد -٤

معلوم است كه تمام اهـل بهشـت و در حاليكه امام حسين عليه السالم سرور همه جوانان اهل بهشت است. روي اين حساب حضرت زهرا سالم اهللا عليها از تمام اهل بهشت برتر خواهند بود وجوان هستند

. ، كتاب الحجة١ج: اصول كافي -٥ .دانستندخاك مي وقديم عناصر تشكيل دهنده ماديات را آب، آتش، باد -٦

 

٦ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه. منهدم خواهد شدوعالم مادي فرو پاشيدهويناگر اين عناصر نباشد زم

در حديث كساء كه از احاديث قدسيه است مقام واسطه فـيض را بـراي آن حضـرت ثابـت . كندمي

. نمايدآگاه به غيب معرفي ميو چنانچه روايات ديگري او را عالم

 

٧ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

والیت تکوینی

م علـيه ه اين معني است كه طبق مشيت خدا زمام عالم به دست اهـل بيـت واليت تكويني ب از جملـه معصـومين سـالم اهللا عليهـا مسلم است كه حضـرت فاطمـه زهـرا و باشد ميالسالم

. باشندمياراده حـق و و حق تصرف در جهان هستي براي ايشان اسـت زيـرا قلوبشـان ظـرف مشـيت

١.تعالي است

خداوند به انسان نسبت به افعال اختياريش قدرت بخشيده است، به حضرات همانطوري كه٢. هم قدرت تصرف در عالم را عنايت كرده استعليهم السالمائمه معصومين

علـيهم باشد براي ائمه هدي پيامبران الهي ثابت ميو فضائلي كه براي انبياء و تمام كماالت .كه از تمام انبياء افضل هستند نيز خواهد بود به دليل اينالسالم

. ، چاپ بيروت١٠، ب١٦، ح٣٣٦ص: بحار االنوار -١اشـرف بايـد سـعه و تصرف به خاطر احاطه وجودي آنان بر عالم است چونكه اشرف مخلوقات هسـتند -٢

.بيشتر باشدوجودي او از ديگران

 

٨ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

بر انبیاء سالم اهللا علیهافضیلت فاطمه زهرا

روايات بسياري اسـت كـه بـه چنـد دسـته تقسـيم سالم اهللا عليها در فضيلت حضرت زهرا .شودمي

بـر همـه سـالم اهللا عليهـا دهد اطاعت از صديقه كبري از جمله رواياتي است كه نشان مي. واجب استعليهم سالم اهللاتمام أنبياءومخلوقات

لقـد كانـت عليهـا السـالم مفروضـة و« : چنين نقل شده است عليه السالم از حضرت باقر »المالئكة... بياء واألنالوحش والطير والأنس والطاعة علي جميع من خلق الله من الجن و

بر تمام مخلوقات خداوند از ) سالم اهللا عليها حضرت فاطمه زهرا (و به تحقيق اطاعت از او « . »فرشتگان واجب بوده استوجن ،انس ،پرندگان ،حيوانات وحشي ،انبياءسـت، كـه در توسط خداوند متعـال ا عليهم السالم از روايات ديگر انتخاب شدن اهل بيت

: اند فرموده عليه السالم به امير المؤمنين صلي اهللا عليه و آلهاين باره رسول الله »

ان الله عزوجل أشرف علي الدنيا فاختارين منهـا علـي رجـال العـالمني، ثـم اطلـع الثانيـة

، ثم اطلع الثالثة فاختار الأئمة من ولدك علي رجال العـالمني، ثـم فاختارك علي رجال العالمني ١. »اطلع الرابعة فاختار فاطمة علي نساء العالمني

براستي كه خداي متعال به دنيا نظري كرد پس مرا از بين آن همـه بـر تمـام مـردان جهـان « در مرتبـه وبر همه مردان جهـان انتخـاب كـرد، ) اي علي(در مرتبه دوم تو راو خاب نمود، انت

سـالم سوم ائمه هدي را بر جميع مردان برتري داد، سپس از ميان همه زنان عالم فاطمه زهـرا . » را انتخاب كرداهللا عليها

كه در اين حديثآله و سلم صلي اهللا عليه و با توجه به يكساني آن حضرت با پيامبر اكرماي كـه او را به ضميمه ادلـهو كند دارد، و همچنين فضيلت حضرت را بر جميع انبياء ثابت مي

. ، چاپ تهران٤٣صفحه: عالمه اميني» فاطمة الزهراء« -١

 

 

٩ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه علـيهم السـالم كند كـه ايشـان از جميـع انبيـاء دهد، ثابت مي بر فرزندان معصومش برتري مي

باالتر هستندوافضل

.ثم اطلع إيل الأرض إطالعة ثالثة فاختـارك و... « : در كتاب كمال الدين چنين آمده اسـت

١ »...ولديك

٢. را انتخاب نمود »عليهما السالمحسينوحسن«

خلقت عليايا محمد إني خلقتك و « : و نظير آن، گفته خداي متعال است در حديث قدسـي الأرضنيعرضت واليتكم علي اهل السموات و الحسين من سنخ نوري و ن والحسفاطمة وو

٣ »...فمن قبلها كان عندي من المؤمنني

حسين را از نور خود آفريدم، واليت شما را بر اهـل و اي محمد من تو، علي، فاطمه، حسن « . »ضه كردم، پس هر كس آن را پذيرفت نزد من از مؤمنين خواهد بودزمينها عروآسمانها

از فرمايش رسـول اكـرم . كندآشكار فضيلت ايشان را ثابت مي روايتي كه به طور صريح و : است كهصلي اهللا عليه و آله و سلم

٤ »تهامحبما تكاملت النبوة لنبي حتي أقر بفضلها و«

. ١، ح٢٦٢صفحه: كمال الدين -١. »مادرم از من بهتر است« : فرمايدقبال گذشت كه امام حسين عليه السالم مي -٢أويل اآليـاتت وغيبت شيخ طوسي واين حديث در بسياري از مصادر مذكور است از جمله منتخب األثر -٣ و١٣صـفحه: مراجعه شود به عوالم العلوم فاطمة الزهـراء. تفسير فرات وفرائد السمطين ومقتل خوارزميو

١٤ .كند كه خداوندعليه ، كما اينكه حديث ديگري را نيز نقل مياللههمدينة المعاجر سيد هاشم بحراني رحم -٤

من آن را بـر همـه پيـامبران واين نور من است، » « ...له علي جميع األنبياء افض... هذا نوري « : فرمايدمتعال مي.» دهمبرتري مي

مراجعه٦١مصباح األنوار ذكر شده، پس به كتاب عوالم العلوم ص و و اين حديث در كتاب علل الشرايعمن أحسن منا؟ : قالحواء تبخترا يف الجنة و له آدم و لما خلق ال « : شود، در كتاب لسان الميزان هم چنين آمده است

صـورة : يا رب ما هذه؟ قال : فبينما هما كذلك اذ هما بصورة جارية لم ير مثلها، لها نور شعشعاين يكاد يطفي األبصار، قال ورفتند،برازندگي در بهشت راه ميحوا را آفريد، با حالت تبختر و وهنگامي كه خداي متعال آدم » « ...فاطمة

 

 

١٠ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهفضـيلت فاطمـه و شود مگر اينكه به محبت پيامبري براي هيچ پيغمبري كامل نميو نبوت «

. » اقرار داشته باشد سالم اهللا عليهازهرا صـلي اهللا عليـه و آلـه و سـلم هم از تمام انبياء بجز رسول اكرم سالم اهللا عليها فاطمه زهرا

١.آن بزرگوار را پاره تن خود معرفي كردندباالتر است چون پيامبر اسالم

برتر باشند، پاره و از تمام انبياء افضل صلي اهللا عليه و آله هنگامي كه رسول گرامي اسالم و ٢.تن او نيز چنين خواهد بود

.درب بهشتو الهيعرش بر سالم اهللا عليهانام حضرت زهرا: الف

: عليه و آله و سلمصلي اهللا حضرت رسول اللهو ليلة عرج يب إيل السماء رأيت علي باب الجنة مكتوبا ال اله اال الله، محمـد رسـول اللـه، «

»ضهم لعنة اللهالحسني صفوة الله، فاطمة خيرة الله، علي باغالحسن وعلي حبيب الله واي را ديـدم، رفتم، بر درب بهشـت چنـين نوشـته) و عالم باال ( در شب معراج كه به آسمان

علي مرتضي دوسـت او اسـت، و محمد فرستاده خداست و كه خدائي جز خداي يكتا نيست، بـر هاي خالص خدايند، فاطمـه بهتـرين انتخـاب اوسـت، نفـرين خـدا حسين برگزيدهو حسن

٣.بغض آنان را در قلب خود داشته باشدوكسي باد كه دشمني

: فرموده استصلي اهللا عليه و آله و سلمكرما و رسول

چه كسي از ما دو نفر بهتر است؟ در آن حالت بطور ناخود آگاه با صورت زيباي بانويي كـه ماننـدش: گفتند

: گفتند. كردبه خود جلب ميها راتاكنون رؤيت نشده بود برخورد نمودند، نور درخشاني داشت كه همه ديده.»... اين صورت فاطمه است: تعالي فرمود وبار پروردگارا اين كيست؟ خداوند تبارك

. ٧٦، صفحه »هبجة قلب املصطفي« كتاب. جسمي بلكه از نظر روحي نيز چنين است ونه فقط از نظر مادي -١. ، چاپ نجف اشرف٢٨ص: دالئل االمامة طبري -٢. ٢٥٩ / ١: بغدادكتاب -٣

 

١١ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهالحسين كنا يف سرادق العرش، نسبح الله فسـبحت المالئكـة الحسن وفاطمة وعلي وأنا و«

حنا قبل ان يخلق الله عزوجل آدم بألفي عام، فلما خلق الله عزوجل آدم امر المالئكة ان بتسبي١ »...لم يؤمروا بالسجود اال لأجلنايسجدوا له و

خدا جاي داشتيم، به تسبيح پروردگار حسين در زير خيمه عرش و من، علي، فاطمه، حسن هزار سال پيش از آنكه خداوند آدم را بيافريند، خدا را مشغول بوديم، بر اثر آن، فرشتگان دو

هنگامي كه آدم آفريده شد به مالئكه دستور داده شد كه بـراي آدم سـجده و تسبيح نمودند، . اين سجده در واقع به خاطر ما بودونمايند،: روايت ديگري چنين فرموده است و در

سـيدي مـا إهلـي و : لما خلق الله إبراهيم كشف عن بصره، فنظر يف جانب العرش نورا فقال « بـه؟ أري نـورا إيل جان سـيدي و هذا النور؟ قال يا إبراهيم هذا نور محمد صفويت، قال إهلي و

: أري نورا ثالثا يلي النورين؟ قال سيدي وإهلي و: قال يا إبراهيم هذا نور علي ناصر ديين، قال ٢ »بعلهايا إبراهيم هذا نور فاطمة تلي أباها و

انب عرش الهـي وقتي خداوند، ابراهيم را آفريد، پرده از ديدگان او بر طرف شد، پس به ج خداوندا، اين چه نوري است؟: نظري افكند وعرض كرد

. اين نور محمد، برگزيده خالص من است: فرمودكنم؟موالي من، نوري را در كنار آن مشاهده مي: عرض كرد

. اين نور علي ياري كننده دين من است: فرمودينم؟بنور سومي را نزد آن دو نور مي: عرض كرد

. شوهرش قرار داردواي ابراهيم اين نور فاطمه است كه در كنار پدر: فرمود

. ٥٠٩ / ٢: تأويل اآليات -١نظير اين گونه روايـات بسـيار اسـت، و.١٨ و١٧صفحه: كتاب االربعون ابن ابي فوارس به نقل از عوالم -٢

مقتل خوارزمي وتأويل اآليات وغيبت شيخ طوسي ومقتضب األثر و٤٥٦ / ١: توان به كتاب كشف الغمهمي. شوددالئل االمامة نيز ديده مي ون در كتاب علل الشرايعنظير آو .مراجعه نمود

 

١٢ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

عليه السالم آفرينش نور ايشان قبل از حضرت آدم- ب

صـلي اهللا عليـه و چنين نقل شده كه حضرت رسـول اكـرم عليه السالم از حضرت صادق : فرموده استآله و سلم

خلقها اللـه عزوجـل مـن نـوره قبـل ان ... السماء ر فاطمة قبل ان تخلق األرض و خلق نو« ١ »...يخلق آدم

عليه السالم حكايت كشتي حضرت نوح- ج

آنها رسـيد، از وقتي كه ميخهاي كشتي را كوبيد پنج ميخ باقي ماند، چون دست او به اولين صلي اهللا عليـه و آلـه و ميخ اول به نام رسول اكرم . آن نوري همانند يك ستاره درخشان تابيد

آن بقيـه بـه نـام و عليه السالم دوم اختصاص به نام مبارك حضرت امير المؤمنين و بود سلماين باره رسـول بود، كه در عليهما السالمحسين و امام حسن و سالم اهللا عليها حضرت زهرا

: فرمايد ميصلي اهللا عليه و آله و سلمگرامي

٢. »و لوالنا ما سارت السفينة بأهلها«

. رسيدكرد وبه ساحل نجات نمي اگر ما نبوديم كشتي حركت نمي

هنگـامي كـه« : در كتاب فرائد السمطين از ابو هريرة چنين نقل شـده اسـت و١٦،١٧،٢٨عوالم صفحه -١

از روح خود در او دميد، به جانب عرش نظري افكند، ناگاه انوار خمسه طيبـه در وخداي متعال آدم را آفريدنظير همين روايت در كتـاب عـوالم فاطمـه و»... سجود بودند چشمان او را خيره كرد و ركوعحالي كه دربا توجه به اين موضـوع كـه. از كتاب كافي نقل شده است٢٤صفحه و از كتاب كمال الدين٢٢زهرا صفحه

. ستسبقت در آفرينش دليل بر افضليت است، به دليل قاعده امكان اشرف كه در معقول ثابت شده امخفي نماند كه به بركت پنج نور مقدس، حضرت نوح عليه السـالم وعبقات االنوار مجلد حديث سفينه، -٢ .يارانش نجات پيدا كردندو

 

 

١٣ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

عليهم السالم آموختن نام مقدس آنان به پيامبران- د

، از پروردگـار عليـه السـالم وارد شده كه جناب زكريا السالم عليه مثال از حضرت مهدي آنچـه كـه در ايـن بـاره از و متعال، آموختن نامهاي پـنج نـور مقـدس را در خواسـت نمـود، ١

نقـل شـده ٢﴾...و لقد عهدنا إيل آدم من قبـل ﴿ در ذيل آيه شـريفه عليه السالم حضرت باقرامامـان از نسـل و كه درباره محمد، علي، فاطمه، حسـن، حسـين كلماتي: فرماينداست كه مي

٣.ايشان بوده است

. مطالبي كه درباره منزلت ايشان در روز قيامت است- ه

: صلي اهللا عليه و آله و سلم مانند سخن پيامبر بزرگوارال نبي مرسل اال صـعق ة ال يبقي ملك مقرب و الذي بعثين بالحق إن جهنم لتزفر زفر و... «

استقري حتي تجوز فاطمة بنت محمد فينادي إليها ان يا جهنم يقول لك الجبار اسكين بعزي و آله وصلي الله عليه و

» ...سلم إيل الجنان

ي خواهـد كـرد يصـدا) روز قيامـت (جهنم : قسم به آن خدائي كه مرا به حق فرستاده است آرام بـاش تـا : گوينـدبه آن مـيو شود پيامبران از صداي آن فريادشان بلند ميو كه فرشتگان

٤. به بهشت وارد شودصلي اهللا عليه و آله و سلماينكه فاطمه دختر محمد

. ٨٤ / ٥٢: بحار االنوار -١ .١١٥آيه: سوره طه -٢

. مناقب ابن شهر آشوب -٣. ٤٩١ / ٢٢: بحار االنوار -٤

 

 

١٤ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه داللت دارد، ماننـد فرمـوده امـام عليهم السالم بر افضل بودن ايشان بر ائمه هدي آنچهو - و

: عليه السالمحسين »« ١ ٢.روايات ديگرو. مادرم زهرا از من بهتر استامي خير مني

همه آنـان بـر جميـع پيـامبران ( در اين جهت مانند ايشان استعليهم السالم البته ائمه هدي پشـت سـر حضـرت عليه السـالم رواياتي مانند نماز خواندن حضرت عيسي و) باشندتر ميبر

٣. مؤيد اين مطلب استعجل اهللا تعالي فرجه الشريفمهدي

صالحینووالیت تکوینی انبیاء

هاي شايسته واليت تكويني را ثابت كـرده اسـت، انسانو قرآن مجيد براي تعدادي از انبياء سالم اهللاوجود چنين واليتي براي حضرت زهرا ) با توجه به مطالب گذشته ( اين حساب روي. ديگر اهل بيت به طريق اولي خواهد بودو عليها

عليـه يا سـليمان و٤عرش بلقيسو ) عليه السالم وزير سليمان ( مانند حكايت آصف برخيا ٥.ديگر امور طبيعتوشياطين وآنچه كه در تسخير او بود، مثل بادهاو السالم

. ، چاپ بيروت٢٣٢ص: ارشاد -١. همين كتاب مراجعه شود٧به صفحه -٢. ٢٤، باب١٢، ح٣٤٩ / ١٤: بحار االنوار -٣. ٤٠آيه: سوره نمل -٤. ٣٧ و٣٦آيه: سوره ص -٥

 

١٥ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه عليـه يا سخن گفتن حضرت عيسي و عليه السالم ١پرندگان با حضرت داود و قصه كوهها و

، زنـده كـردن مردگـان، مبتاليـان بـه بيمـاري پيسـي ٢ و شفادادن نابينايان و در گهواره السالمياري از آنهـــا درديگـر حكايـــات وارده در قـرآن مجيـــد كـه تعـــداد بسـ و،٣پرنـــدگانآفريـدن

هر شخصي كـه بـه طـور كامـل از پروردگـار . نقل شده است عليهم السالمروايات اهل بيت امـور طبيعـي و توانـد در تكـوين و مـي(متعال اطاعت نمايد، داراي چنين قدرتي خواهد بود،

حضـرت و گفـت، مانند سلمان كه با مردگـان سـخن مـي). جهان هستي تصرفاتي داشته باشد در بازار كوفه كه با دست مباركش به سوي مردم اشاره كـرد، در نتيجـه الم اهللا عليها سزينب

. صداي زنگ شتران خاموش گشتوها حبس شدصدا در سينه بنده من اطـاعتم كـن ماننـد عبدي اطعين تكن مثلي » « : در حديث قدسي چنين آمده است

٤.من خواهي شد

واليـت ذاتـي علـيهم السـالم ائمه هـدي و اولياء و كويني انبياء روشن است كه واليت ت و عطـاي ربـاني و باشد، بلكه امري خـدا دادي اسـت مستقل در عرض واليت خداي متعال نمي

: بگو٥﴾...ال ضراقل ال أملك لنفسي نفعا و ﴿: فرمايداست، روي اين جهت مي. باشمزياني را براي خود دارا نميو سود

. گرددبه اراده او حاصل ميو بنابراين قدرت آنان در طول قدرت خداوند استبـا مسـتقل نبـودن و١﴾...اال من ارتضـي مـن رسـول ﴿ و آگاهي آنان از غيب بر اسـاس

٢﴾ما مسـين السـوء خير وو لو كنت اعلم الغيب لأستكثرت من ال ﴿: علمشان طبق فرموده خدا .منافاتي ندارد

. ٧٩آيه: سوره انبياء -١. شودهاي سفيد كه روي پوست بدن پيدا ميلكه -٢. ٤٩آيه: سوره آل عمرآن -٣ وحسـن وشبه وشبهدومي مصدر است، از قبيل واولي اسم مصدر است،)سفر بر وزن حبر يا وزنمثل ( -٤

. حسن. ٣٥آيه: سوره نور -٥

 

١٦ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهامام مانند شفاعت است، هيچ كسي جز خـداي متعـال بـه طـور و علم غيب نبي و و واليت

. ٣﴾قل لله الشفاعة جميعا﴿باشد،داراي آن نميومستقل، مالكال﴿ام داراي مقـام شـفاعتند، امـو اگر چه به امر پروردگـار بـزرگ، افـرادي ماننـد پيـامبر

.٤﴾يشفعون اال لمن ارتضي٦﴾ءليس كمثلـه شـي﴿بـا ٥﴾فال تضربوا لله الأمثال﴿ باتكن مثلي » « : پس گفته خداوند

وآن كـه نفـي شـده اسـت، عرضـي و طولي است، »تكن مثلي« منافاتي نخواهد داشت، زيرا . اللي استاستقدليـل مثـل و قرينـه ٧ء كـن فيكـون » تقول للشيء كن فيكون و اقول للشي« دنباله حديث، و

.استقاللي استوبودن طولي

او داناي غيب﴾...اال من ارتضي من رسول ٭ عالم الغيب فال يظهر علي غيبه احدا ﴿، ٢٧ و٢٦آيه: سوره جن -١

. استكند مگر آن كه خود برگزيدهگاه نميكسي را بر غيبش آ واست وهيچگـاه زيـان وافزودمنفع خود هميشه مي و، اگر من از غيب آگاه بودم بر خير١٨٨آيه: سوره اعراف -٢

. ديدمرنج نمي. ، بگو همه شفاعتها به خدا اختصاص دارد٤٤آيه: سوره زمر -٣. سي را كه خدا از او راضي باشدكنند جز آن ك، شفاعت نمي٢٨آيه: سوره انبياء -٤. مانند نشماريد وناداني براي خدا مثل و، از روي جهل٧٤آيه: سوره نحل -٥. ، مانند او چيزي نيست١١آيه: سوره شوري -٦. ٢٤، ب١٦، ح٣٧٦ / ٩: بحار االنوار -٧

 

١٧ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

علت غائی جهان هستی

. اري استبسيومؤيدات عديدهو اما علت غائي بودن ايشان براي كل جهان هستي، ادلهالال ارضا مدحيـة و إني ما خلقت سماء مبنية و « : در حديث كساء چنين وارد شده اسـت

ال فلكـا يسـري اال يف محبـة ال بحرا يجري و ال فلكا يدور و ال شمسا مضيئة و قمرا منريا و ١ »...سةهؤالء الخم

ومـاه روشـني دهنـده و زمـين مسـطح و به درستي كه من خلق نكردم آسمان بنـا شـده را، كنـد كشتي كه سير مـيو دريائي كه جاري است و زند، فلكي كه دور ميو آفتاب درخشنده

.مگر به جهت دوستي اين پنج تنلـو ال لو ال علي لما خلقتـك و فالك ولوالك لما خلقت الأ « : و در حديث ديگر آمده است

« .٢ فاطمة لما خلقتكما وآفريـدماگر علـي نبـود تـو را نمـي وآفريدم، اي محمد، اگر تو نبودي من افالك را نمي

. آفريدماگر فاطمه نبود شما دو نفر را نمي و عدم آفريدن موجود كامل از تمام جهـات تواند اين باشد كه و وجه عقلي اين مطلب مي

نـاتواني او در و يا دليل بر عجـز و ناداني خالق است و آفريدن موجود ناقص، يا دليل بر جهل و شأن پروردگار متعال از اين عيـوب پـاك و كه مقام. يا نشانگر بخل اوست و آفرينش است

ينش جهـان بـرخالف حكمـت نبود، آفـر سالم اهللا عليها مبري است، پس اگر حضرت زهرا . شدمي

. ١، ب١٥، ح٢٣ / ٣٥: بحار االنوار -١عالمه مرنـدي در و »اجلنة العاصمة« اهللا آقاي ميرجهاني در كتابهم آيكتاب كشف الآللي بنابر نقل مرحو -٢

بـه نقـل از٢٦عوالم العلوم صـفحه و٣٣٤ / ٣مستدرك سفينة البحار و،١٤صفحه» ملتقي البحرين« كتاب. البته احاديث ديگري در اين باره ذكر خواهد شد. كتاب مجمع البحرين

 

١٨ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

بقاء جهان هستیعلت حدوث و

جهـان هسـتي محدثـه علـت علـيهم السـالم بعضي از علماء معتقدند كه وجود اهـل بيـت عجـل اهللا باشد، يعني خلقت جهان از آنان شروع شده است، در اين باره از حضرت مهدي مي

١ »الخلق بعد صنايعنانحن صنايع ربنا و«: ت چنين نقل شده استعالي فرجه الشريف

. ، چاپ تهران٧حديث،١٧٣: كتاب غيبت شيخ طوسي -١. ، چاپ بيروت٣١، ب٩، ح١٧٨ / ٥٣: كتاب بحار االنوار و

مؤيـدات فراوانـي نقـل وشواهد وبراي آن ادله واند بعضي از علماي علم كالم، موضوع فوق را پذيرفته. نمائيماند كه به بعضي از آنها اشاره ميكرده

آشكار بلكه از نظر حكمت الهي راجـح ولقت عالم امري است واضح البته امكان واسطه بودن ايشان در خبنورهـا ظهـر وهـي فاطمـة و ...« : فرمايداز جمله شواهد آن مضمون حديث قدسي است كه مي و.الزم استو

. تا پايان ظاهر گشته استبه نور او وجود عالم از ابتداء واو فاطمه است و »الوجود من الفاتحة إيل الخاتمة]١كتاب خصائص الفاطمية، صفحه [

حضـرت زهـرا و.باء بـراي سـببيت اسـت و و ظاهرا مقصود ظهور هستي از كتم عدم تا نور وجود استمـا» ... نحن حجته يف غيبه ومحل قدسه نحن خاصته و نحن وسيلته يف خلقه و و... « : سالم اهللا عليها فرموده استكـه از» فـدك والسـفينه« كتـاب. [حجت خدائيم وجايگاه قدس وخاندان ووسيله خدا در خلقت هستيم] اين حديث را نقل كرده است٢١١، صفحه١٦كتاب شرح نهج البالغه، جلد

وپس تنها واسطه در ايجـاد عـالم و.كندهم بقاء را اقتضاء مي وهم حدوث» وسيلته« مطلق بودن كلمه. باشندواسطه افاضه وجودي جهان هستي، آن حضرات مي

قولوا ما شـئتم ال تقولوا فينا ربا و « : در اخبار فراواني وارد شده است: گويد چنين ميعليهرمحةاللهعالمه مجلسيهرگـز بـه نهايـت وصـف مـا وخواهيد بگوئيـدجز آن هر چه ميونسبت خدائي به ما ندهيد، » لن تبلغواو

]٣٤٧ / ٢٥: بحار االنوار. [نخواهيد رسيدباشد، بنابراين نسبت واجب الوجود بودن بـه آن كلمه رب، براي آن ذاتي كه واجب الوجود است، علم مي

قولوا فينـا مـا « : فرمايدين مرتبه ميباشد، زيرا كه آنان آفريده خداي متعالند، لكن بعد از احضرات صحيح نمي

 

١٩ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

لـن و « باشند، خصوصا با در نظر گـرفتن جملـهاز مصاديق آن، واسطه منحصر كل جهان هستي مي و »شئتمبا مالحظه اينكه، گوينده كالم، انسان معصوم حكيمي است كـه بـه وعقد ايجابي كالم وعقد سلبي و »تبلغوا

.روشن خواهد بود وواياي سخن توجه تام دارد، حقيقت امر واضحز وتمام دقائقمـا » النـاس بعـد صـنايعنا نحن صنايع ربنا و « : و روايت شده، چنانچه مصنف محترم به آن اشاره كرده است

. مردم آفريده ما هستند وآفريده پروردگاريم]١٧٨ / ٥٣: كتاب بحار االنوار و.٧، حديث١٧٣كتاب غيبت شيخ طوسي، صفحه [

» لنـا« الم در كلمـه و »الناس بعد صـنايع لنـا انا صنايع ربنا و « : نهج البالغه چنين آمده است٢٨ و در نامه.در حديث سابق شاهد آن است » صنايعنا« جمله وبراي تقويت است

، امير المؤمنين عليه السالم چنينعليهرمحةاللهل از كتاب خصال شيخ صدوق و در كتاب بحاراالنوار به نق: فرموده است

از زياده روي درباره ما دوري جوئيد، ما را» قولوا يف فضلنا ما شـئتم الغلو فينا، قولوا إنا عبيد مربوبون و اياكم و « ] ١١٣ / ٥١: بحاراالنوار. [توانيد بگوئيددرباره فضيلت ما هر چه مي و بدانيدبندگان پروردگار متعالوحضـرت زهـرا(دانـدامثال آن، استمرار فيض الهي را مشروط به وجود ايشان مـي و اين حديث شريف

تنها چيزي كه از وجودشان نفـي شـده مسـئله واجـب الوجـود بـودن آن و)سالم اهللا عليها جزو آنان است. بزرگوار است

شود، يا بايـد بـر تقيـه حمـل و اما رواياتي كه نفي واسطه بودن اهل بيت عليهم السالم از آن استفاده ميدر عرض خداي متعال بـودن ايشـان اسـت، نـه اينكـه طـولي بـودن ويا اينكه مقصود مستقل بودن وشود،

اشد، به عنوان مثال اين روايـت مالحظـه شـود،مستند بودن قدرتشان بر خداي متعال،نفي شده ب و.وجودشان: ...از امام صادق عليه السالم چنين سؤال كردم: گويدزرارة ابن اعين مي

وات اللـه عليهمـا عليـا صـل تعايل خلق محمـدا و ان الله تبارك و : ما التفويض؟ قلت و: ان رجال يقول بالتفويض، فقال « كذب عدو الله إذا انصرفت إليه فاتل عليه هـذه اآليـة الـيت يف سـورة : أحييا، فقالأماتا ورزقا وففوض إليهما فخلقا و

»شابه الخلق عليهمام جعلوا لله شركاء خلقوا كخلقه فت« الرعدتفويض چه معنائي دارد؟: مردي درباره شما اهل بيت قائل به تفويض است، حضرت فرمودند

امور جهان را به آنان واگذار نمود، پس وعلي عليهما السالم را آفريد وخداي متعال محمد: عرض كردم. ميرانندمي وندكندهند وزنده ميروزي مي وكنندآنان خلق مي

 

٢٠ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

« . گويد، چون به سوي او رفتي، آيه سوره رعد را بر او تالوت كندشمن خدا دروغ مي: حضرت فرمودندبـر اينـان خلـق. يا آنكه اين مشركان، شريكاني براي خدا قرار دادند كه آنها هم مانند خدا چيزي خلق كردند

.»خلق شريكان مشتبه گرديد وخدا]٣٤٤ و٣٤٣ / ٢٥: بحاراالنوار] [١٦يهآ: سوره رعد [

را نفـي) عرضـيت( مالحظه كن كه امام عليه السالم تفويض را كه به معناي شريك خداوند در آفـرينش.كرده است

بـا. گـرددتأمل حقيقت امر آشـكار مـي وبا دقت وشود، ساير روايات در اين باره نيز چنين توجيه مي و وآن نيز محل ابتالء اسـت وگردد،لق بودن سؤال سائل، شامل حتي طوليت در خلق نيز ميتوجه به اينكه مط

با اين حال امام عليه السالم عرضيت را فقط نفي كـرده وشايد اصال مقصود سائل همين قسمت بوده است،ه آنـان بـدونچنانچه تفويض به معناي واگذاري همـه امـور بـ. از آن به عنوان شريك ياد شده است واست

اي است كه فقـط بـهبراي اين بحث، مقام جداگانه و.معني استبي وتعالي نيز باطل ودخالت خداي تبارك. طور اشاره متذكر آن شديم

ء من الغالة كبرآءة عيسـي بـن انا بري« :دهد مسئله را سخن امام عليه السالماي ديگر كه توضيح مي و نمونه. زاري عيسـي پسـر مـريم از گـروه نصـاريزارم، هماننـد بـيمن از غلـو كننـدگان بـي »ريم من النصاري م] ٢٦٦ / ٢٥: بحاراالنوار[

زاري واقع شده اسـت، و اين تشبيه دليل بر اين است كه مسئله خدا بودن اهل بيت عليهم السالم مورد بي. دانستند نـه مخلـوق اواو را شريك خداوند مي ورت عيسي داشتنداي درباره حضزيرا مسيحيان چنين عقيده

...إنا لنبرأ إيل الله عزوجل ممن يغلوا فينا فيرفعنا فوق حدنا، كبراءة عيسي بـن مـريم مـن و« :ودر روايت ديگري آمدهمـا» أمي إهلين من دون الله و إذا قال الله يا عيسي بن مريم ءأنت قلت للناس اتخذوين و : (النصاري، قال الله عزوجل

داند مانندمرتبه ما را فوق حدمان مي وجوئيم به سوي خداوند از كسي كه درباره ما زياده روي كندبرائت مييـاد آور آن هنگـامي كـه: فرمايـدروه نصاري، خداوند متعال چنين مـيبرائت حضرت عيسي پسر مريم از گ

سـوره. [مادرم را خداياني جز اللـه بدانيـد واي عيسي پسر مريم آيا تو به مردم گفتي كه مرا: خداوند فرمود] ٢٧٢ / ٢٥: بحاراالنوار] [١١٦: مائده

ال يف قدرته بـل ليس نحن شركاءه يف علمه و « :عجل اهللا تعالي فرجه الشريف و همچنين سخن حضرت مهدي: بحـاراالنوار. [دانـدجز او كسي غيب نمي وقدرت شريك خداوند نيستيم وما در علم »...ال يعلم الغيب غيره

٢٦٦ / ٢٥ [

 

٢١ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهباشند، بـه خـاطر ايـن اسـت كـه ميهستي علت بقاء جهانعليهم السالماما اينكه اهل بيت وايـن موضـوع در . (ابتداء آن به استمرار علت احتيـاج دارد و ماندن هستي مانند حدوث و بقاء

ند روشني چراغ كـه دوام آن بـه اتصـال نيـروي الكتريسـته نيازمنـد مان .)علم ثابت شده است . است

آنها به اراده خداي متعال علت بقـاء هسـتي هسـتند چنانچـه نيـروي الكتريسـته بـه اراده . خداوند براي روشنائي نور مادي علت است

دوام عرض شد، آيا خداي متعـال توانـائي خلقـت جهـان بـا عليه السالم به حضرت صادق داراي ابديت را در كمتر از يك لحظه دارد؟ در اين صورت ديگر عملي براي خدا براي باقي

يـد اللـه ﴿: اندكند چون آنها درباره خدا چنين گفتهگفته يهوديان صحت پيدا مي و ماندنمي. دست خدا بسته است١﴾مغلولة

پـا و ذات خداوند به طور مستمر قائم جهان هستي به : اند آن حضرت در جواب چنين فرمودهتوان گفت كه نسبت جهان هستي به خداوند مانند صورتهاي ذهني نسبت بـه مي و برجا است،

« : بر همين اساس وارد شده اسـت و .شونديعني به مجرد عدم توجه به آنها منهدم مي. ما است

سـخن و.از واضـحات اسـتعموميت قدرتشان به اذن پروردگار متعـال و با اينكه آگاهي ايشان از غيب

إني بريء إيل اللـه « :فرمايددهد، ميا توضيح بيشتري ميعجل اهللا تعالي فرجه الشريف مسلئه رحضرت مهديغيـب را) ائمه هـدي(ما: من از كسي كه بگويد »...إيل رسوله ممن يقول إنا نعلم الغيب او نشارك الله يف ملكه و

]. ٢٦٦ / ٢٥: بحاراالنوار. [زارمدر ملك با خدا شريك هستيم بي ودانيممي در واقع آنچه كه مورد نفي واقع شده در اين سخن شريف شريك بودن امامان با خداوند است، نـه اينكـه

. علم اهل بيت عليهم السالم بر اساس تكيه بر پروردگار متعال است وقدرت وعملدهد، به خـاطر مطلب را بيشتر توضيح مي٢٧٣ بحاراألنوار صفحه٢٥راجعه به روايت طوالني كه در جلد م

اينكه امامان عليهم السالم با كساني كه عقيده به الله بودن حضرت علي عليه السالم داشتند، با سختي مقابله .كردندمي. ٦٤آيه: سوره مائده -١

 

٢٢ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهت در عالم نباشد زمين اهل خود را فرو خواهد اگر حج ١لو ال الحجة لساخت الأرض بأهلها »

. برد. تغيير كردن شكل ظاهري ونابودي است نه انهدام و و مقصود، انعدام

باشد بلكه اصال چيزي بدون و مثل از هم پاشيدن جهان در صورت نبودن نيروي جاذبه نمي. ماندحجت در عالم باقي نمي

مـا تـزداد يشفي المريض و فبكم يجبر المهيض و « : خوانيم ي و در دعاي ماه رجب چنين م ٢»األرحام و و خلقـت و يابنـدبيمـاران شـفا مـي و ها التيـام به واسطه شما شكستگيما تغيض

. عدمش در رحم مادران به واسطه شماستعلت غائي، (باشد واليت تكويني مياي كه گوياي اين سه مرتبه از مراتب و غير آن از ادله

). استمرار عالم وايجاد عالم، علت بقاء وعلت حدوث

والیت تشریعی

زيـرا وجـود اهـل بيـت . باشـند داراي واليت تشريعي نيز مـي سالم اهللا عليها حضرت زهرا ف جدا ناشدني آن وص و علت تشريع است كه تشريع از لوازم عالم وجود است عليهم السالم

. باشدمي علت تكوين عالمند، پس تشريع حاكم بر جهـان كـه عليهم السالم و هنگامي كه اهل بيت

. مالزم تكوين آن است نيز معلول ايشان خواهد بود

. ٤٨٩ و٢٨٨ بصائر الدرجات، صفحه-١١٣ / ٥١: بحاراالنوار -١. ١٩٥ / ٩٩: بحاراالنوار -٢

 

٢٣ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه اهل إنهم نور واحد » « : فرمايندبيت است چون مي جزء اهل سالم اهللا عليها و حضرت زهرا

. يك نورندليهم السالمعبيت١ »و« . حجت است بر ما اهل بيت سالم اهللا عليها بدرستي كه فاطمهان فاطمة حجة علينا

. باشنداستمرار آن مي وعلت بقاء و و ايشان علت فعليت تشريع

کندداللت میعلیهم السالمای که بر والیت معصومینادله

فرمايد، خواه در خصـوص ايشـان يـا در ضـمن آنچه داللت بر واليت آن بانوي مكرمه مي وجـود دارد فـراوان اسـت، برخـي از آنهـا قـبال عليهم السـالم واليتي كه براي بقيه معصومين

:برخي ديگر بعدا خواهد آمد ويادآوري شدفاطمة حجـة اللـه « ه فرمودنـد است ك عليه السالم يكي از آنها سخن امام حسن عسكري

٢.باشد فاطمه حجت پروردگار بر ما ائمه مي »علينا

لو ال علي لمـا « : كه فرمودصلي اهللا عليه و آله و سلم نيز سخن پيامبر و و نيز حديث كساء سالم اهللا عليهـا متايي براي فاطمه نبوده عليه السالم اگر علي كان لفاطمة كفو آدم فمن دونه »

٣. تا ديگران عليه السالمشد از آدميافت نمي

.كند داللت مي عليه السالماي كه به تساوي آن مكرمه با حضرت علي و همچنين ادله

. ٢٢٥ / ١٣: تفسير اطيب البيان -١. رجوع شود٢٢٥ / ١٣: به تفسير اطيب البيان -٢. ٤٧٠ / ٧: تهذيب -٣

 

٢٤ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهاي كه كند به ضميمه ادلهاي كه داللت بر افضل بودن ايشان بر تمام پيامبران ميوهمچنين ادله

. كند مختلفي از واليت را براي پيامبران ثابت ميدرجات كـه واليـت را بـراي هـر بنـده مطيـع عبدي اطعين تكن مثلـي » « و همچنين احاديثي ماننـد

. كندكند كه به طريق اولي بر واليت آن بانو داللت ميپروردگار ثابت مي مـا سـاخته الخلـق بعـد صـنايعنا » « كـه فرمودنـد عليـه السـالم قول حضـرت علـي : و نيز

. مخلوقات ساخته ما هستند وپروردگاريم. و نيز اينكه خداوند دين خود را به رسولش تفويض نمود

اراده حق در آنها و اراده خدايند و جايگاه مشيت عليهم السالم و همچنين اينكه معصومين . شودمتحقق مي

عجـل اهللا تعـالي فرجـه كـه از حضـرت مهـدي، صـاحب األمر ) اينامـه(همچنين توقيعي و . روايت شده كه بعدا با ذكر منابع، احاديث مربوطه ذكر خواهد شدالشريف

. كنددليلهاي ديگر واليت را براي آن حضرت اثبات مي و اين ادلهالـنيب ﴿كند آيه شريفه ي و از آيات قرآن نيز آنچه داللت بر ثبوت واليت براي همه آنها م

و روايات متواتره، زيرا آنها همگي نـور واحدنـد و است به ضميمه آيات ١﴾...اويل بالمؤمنني إنمـا ﴿: همچنين آيـه شـريفه و .هر چه براي اول ايشان باشد براي آخرين آنها نيز ثابت است

بـراي آنهـا صـلي اهللا عليـه و آلـه وسـلم امبر اكرم واليتي در مرتبه واليت پي ٢﴾....وليكم الله در عليـه السـالم حضرت علـي . كند هر چند از نظر فضيلت، درجات متفاوتي دارند ثابت مي

در سالم اهللا عليهـا حضرت زهرا و . استصلي اهللا عليه و آله وسلم درجه بعد از پيامبر اسالم . باشـد طبق بعضي از روايات با او مساوي مـييا. است عليه السالم درجه بعد از حضرت علي

بعـد از آن حضـرت و عليه السـالم بعد از آن امام حسين و عليه السالم بعد از آن امام حسن

. ٦آيه: سوره احزاب -١. ٥٥آيه: سوره مائده -٢

٢٥ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه. بعد از حضرت مهدي، امامان قبلي در درجه فضيلت قـرار دارنـد و . است عليه السالم مهدي

.شودايست كه از بعضي احاديث استفاده مياين نتيجه

بالمؤمنین (مراد از اولویت اولی چیست؟) در آیه

و آيا اولويت تكويني است؟ يا منظور حق تقدم در صورت تنازع

اختالف است؟ يـا اينكـه مراد حق تسلطي است كه فوق تسلط انسانهاست همانطوري كه خداوند متعال بر مـواليي كـه

لط باالتر دارد؟ يا اينكه منظور حق حاكميت است؟ يا اينكـه بر عبد خود مسلط است، حق تس سه معناي اخير با هم اراده شده يا تمام ايـن معـاني بـا هـم اراده شـده زيـرا تمـام آنهـا معنـائي

لفظ در آن معناي واحد استعمال شده است؟ وآن نوعي حق تسلط است ومشترك دارندبله. چند كه برخي از آنها احتمال نزديكتري هستند تمام اين احتماالت قابل تصور است هر

اولويت عرفـي اسـت بايـد مـراد را معنـاي دوم بـدانيم امـا بـه دليـل »اويل« اگر بگوئيم كلمه بيرون آيه وجود دارد اولويت در اينجا غير از اولـويتي اسـت كـه در و شواهدي كه در درون

!دقت شود. شودميان عرف مردم استعمال مي

٢٦ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

فسخ وحق ایجاد

حـق فسـخ اسـت همـانطوري كـه حـق عليهم السالم در ظاهر يكي از اختيارات معصومين فسخ آن را به مرد داده، ويعني همانطوري كه شارع مقدس حق ايجاد عقد نكاح. ايجاد دارند

امالتهمچنـين در معـ و يا فسخ آن را به شريك واگـذار كـرده، و يا حق انعقاد عقد شركت يا در مواردي فقط حق وغير قابل فسخ فقط حق ايجاد عقد را براي دو طرف معامله قرار داده

.فسخ را به شخصي داده استيا به تزويج كسي در بيـاورد هـر و تواند زني را طالق دهد همانطوري كه خود خداوند مي

نيز وجود دارد، چونسالمعليهم الچند كه خود مايل نباشد همينطور اين حق براي معصومينهر چند كه واضح اسـت اراده آنهـا بعـد از اراده خداسـت وآنهـا . هستندخليفة الله و جانشين

.نمايند چنانچه خواهد آمدمعموال از اين حق خود استفاده نمي

»تفویض« برخی از معانی

و )ق تصرف در امور عالم همان ح( تفويض تكويني در مورد آنها، همان است كه گذشت همچنـين اجمـاع علمـا وعليكم التعويض ١ »فيما اليكم التفويض و « دليل بر آن نصوصي مانند

.گواه بر آن است

هاي هر روز ماه رجب كه اول آن الحمدلله الذي اشهدناقسمتي از دعائي در دعا(،١٩٥ / ٩٩: بحار االنوار -١

) است... مشهد اوليائه في رجب

٢٧ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه« روايـاتي همچـون و )اختيـار امـور شـرعي ( و تفويض تشريعي نيز همان بود كـه گذشـت

يعني خداوند دين خود را ان الله ادب نبيه بآدابه ففوض اليه دينه » « واملفوض اليه دين الله ١ » . كندروايات متواتره ديگري بر آن داللت مي و٢به پيامبرش واگذار نمود

: وجود دارد »تفويض« در برابر اين دو معناي صحيح، دو معناي نادرست براي

متعال بعد از خلقـت عـالم خـود بيكـار شـده اسـت همچـون كسـي كـه اول اينكه خداوند خـود هـيچ و نمايـدسپس آن را به شـخص ديگـري واگـذار مـي و كندكارگاهي احداث مي

. عقل است واجماع است، بلكه مخالف قرآن واين معنا نه تنها مخالف نص. كندكاري نميكارهـاي عـالم و را به خود واگذاشته است دوم اينكه خداوند متعال بعد از خلقت عالم آن

بعد از وآوردآن را به حركت در مي وچرخد مانند كسي كه دستگاهي ساخته خود بخود مياين همان معنائي است كه يهوديان براي آن قائـل بودنـد، ايـن و كندآن خود بخود كار مي

تمـام كارهـا را : گويـد كه مي است »جبر« باطل براي تفويض نقطه مقابل عقيده و معناي دومخداونـد : گفـتبرخالف قول به تفويض كـه مـي) حتي افعال انسان را (دهد خداوند انجام مي

باشند واقعيـت دهد، ولي حقيقت اين است كه هر دو نا صحيح ميمتعال هيچ كاري انجام نمياز همين ون استعمل از انسا وها از جانب خداوندچيزي است ميان آن دو به طوريكه وسيله. گرددجهت انسان مستحق ثواب يا عقاب مي

. ٢٠ / ٥٢: بحاراالنوار -١. ٣٣٤ / ٢٥: بحاراالنوار -٢

٢٨ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

«

باز گشتی به مطالب قبل

گفتـــيم چـــون خداونـــد متعـــال، عـــالم وجـــود را در اختيــار آنهـــا قـــرار داده اســـت، كارهـــاي قرارگـاه مشـيت و كرامات دارنـد پـس آنهـا محـل و زند، معجزاتالعاده از آنان سرميخارق

همچنين گذشت كه خداوند اختيار دين خود را هم بـه دسـت آنـان قـرار و.باشندخداوند ميالعـاده شـامل عـدم وجـود يـا وجـود اين كارهاي خـارق واملفوض اليه دين الله « داده است يـا زنـده كـردن و عليـه السـالم شود همچون مردن ساحر به وسيله حضـرت رضـا داشتن مي

. شـودتغييـر را شـامل مـي و كه هرگونه تبـديل عليه السالم ضرت عيسي مردگان با معجزه ح :فرمايدخداوند مي

هـاي الهـي گـاه سـنت يعنـي هـيچ١﴾لن تجد لسنة الله تحويال فلن تجد لسنة الله تبديال و ﴿ وكـه خداونـد عـالم تكـوين هاي الهي ايـن اسـت يكي از آن سنت و .يابندتغيير نمي و تبديل

اين ماننـد آن اسـت كـه شـام را و . داده است عليهم السالماختيار دين را به دست معصومين يـا زنـي را مـرد ويـا اينكـه مـردي را زن و يا عراق را به شـام تبـديل نماينـد و تبديل به عراق

٢. چنين شد عليه السالمگردانند همانطور كه در واقعه امام مجتبي

. ٤٣آيه: فاطرسوره -١ .٣٢٧ / ٤٣: بحاراالنوار -٢

٢٩ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

استفاده از آنهااختیارات و

شايد به ايـن علـت باشـد واند هر چند اين اختيار را دارند، البته آنان در دين تصرف ننمودهعلي رغم وسيله آن در دين تصرف كنند، وبه وكه حكام جور اين اختيار را حق خود ندانند

و حـج تمتـع و مودنـد ماننـد تحـريم متعـه بينيم كه باز در احكام الهـي تصـرف ن اين تدبير مي. موارد ديگر وبدعت گذاشتن نماز تمام در عرفات مشـــاهده كـــرده بودنـــد چـــه صـــلي اهللا عليـــه و آلـــه و ســـلم پـــس اگـــر ايـــن كـــار را از پيـــامبر

!كردند؟ميبـه ) هـامحـل زبالـه(بينيم كه گفتند مستحب است بول كردن در مزبله و از همين جهت مي

. انددليل نسبت كذبي كه به حضرتش داده: و از آنچه گذشت معلوم گرديد كه هفت معناي واليت در حق آنها ثابت است

و آنها علت خلقتند، آنها وسيله خلقتند همچون حضرت عزرائيل كه وسيله ميراندن اسـت، . اينكه خلقت پاينده به وجود آنهاست

عـالوه بـر آن حـق و عامل بقـاء آن هسـتند و وسيله و ها علتدين آن و و همينطور در شرع البته اين حق حكومت هميشه با انواع ديگر حق تصـرف شـرعي و حكومت نيز از آنان است،

. باشدهمراه نمي

٣٠ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

توقیع شریف

« االمـر روايـت شـده از حضـرت صـاحب) نوشـته(دليـل بـر ايـن مطلـب توقيـع و و شاهد: كندكه در دعاي خود عرض مي: است »هارواحنافدا

آياتـك و اركانـا لتوحيـدك و اسألك بما نطق فيهم من مشيتك فجعلتهم معـادن لكلماتـك و « بينهـا اال انهـم ينـك و مقاماتك اليت ال تعطيل لها يف كل مكان يعرفك بها من عرفـك ال فـرق ب

اذواد ومنـاة و أشهاد وعودها اليك اعضاد و رتقها بيدك بدؤها منك و خلقك فتقها و عبادك و١ »...اال انتارضك حتي ظهر ان ال الهرواد فبهم ملات سمائك وحفظة و

گويا شـد ) عليهم السالممعصومين (خوانم به آن مشيت تو كه در حق آنان بار الها تو را مي« هـاي خـود آيات خـود گردانيـدي، آنهـا را مقـام و اساس توحيد و پس آنها را معدن كلمات

ود، فرقـي بـين پذير نيست، هر كس تو را شناخت به وسيله آنان ب گاه تعطيلقراردادي كه هيچباشـند، امـور آنـان بـه دسـت تـو اصـالح مخلوق تو مـي و آنها نيست جز آنكه آنان بنده و تو و بخشـندگان و شـاهدان بينـا و گردنـد، آنـان بـازوان توانـا به تو باز مـي و شود از تو آغاز مي

زمـين و باشند به وسيله آنان آسـمان راهنمايان خير خواه تو مي و نگهبانان و حمايت كنندگان »... ظاهر گرديدال اله اال الله »« را پر نمودي تا اينكه كلمه

بر وزن قضات كه جمع قاضي است بمعني بخشـندگان اسـت گرفتـه شـده از »مناة« كلمه . يعني خداوند خير به فالني عطا فرمودمني الله تعايل فالنا خبري

« از مـاده ذاد بمعنـي و است مانند اصحاب كه جمع صاحب است جمع ذائد »اذواد« كلمه بنابراين بايد گفت هـركس . يعني حمايت كنندگان اذوادگرفته شده است پس »حمايت كرد

.گردد فقط به واسطه آنان استيا اينكه سوئي از او دفع مي وشودخيري شامل حالش مي

) روز ماه رجب آمده استدر مفاتيح الجنان در يكي از دعاهاي هر(، چاپ بيروت٣٩٣ / ٩٥: بحاراالنوار -١

٣١ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهست ماننـد خورشـيد اسـت كـه تمـام هسـتي را پـر زمين از آنان پر شده ا و اينكه آسمان و

. كرده هر چند جرم آن كوچك استعلـيهم دو دعـاي مـاه رجـب از جانـب ائمـه و و شايد بتوان گفت رمز ورود زيارت جامعه

زيـاده روي وافراط ومعتدلي بين فكر ماديگراي خلفاء جور از طرفي و بيان راه وسط السالم علـيهم السـالم جود يا وحدت موجود در اواخر عصر حضور ائمه صوفيه كه قائل به وحدت و

باشندبودند مي

. توسط آنان بدين جهت است كه تمـام عـالم ال اله اال الله » « و بديهي است كه ظاهر شدن

پرستي يا شرك مسيحيت يا يهود بلكه شرك اهل را شرك فرا گرفته آنهم نه فقط شرك بتمانند آن هسـتند، زيـرا حضـرت اميـر المـؤمنين و ه جسم بودن خداوند متعال تسنني كه قائل ب

ءهركس براي خدا وصف زائد بر ذات قائـل شـود او را قـرين شـي« فرمود عليه السالم علي هـر كـس بـراي او و هركس براي خدا قرين بياورد پس براي او دومـي آورده ديگر دانسته و

١ »...دهدومي قائل شود براي او جزء قائل ش

روايـت اسـت كـه در و مخفي نماند آنچه ما به طور خالصه بيان كرديم حاصل صدها آيه . اند، رجوع شودمباحث اصول دين ذكر شده

. ١٧٦ / ٥٤: بحاراالنوار -١

٣٢ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

یکسان استعلیهم السالمزندگی معصومینمرگ و

ه واليـت چـ و باشـند چـه از جهـت واليـت تكـويني آنها در حال مرگ مانند زندگان مـي

اي كه ذكر شد به اين علت عموميت دارند مگر نوع هفتم واليت كـه همـان تشريعي زيرا ادله. حق حكومت است

نمايند؟ گفته نشود كه آنها در حال مرگ چطور در امور تكويني تصرف مي زيرا جوابش اين است كه،

نـزد پروردگـار روزي اند و زنده١﴾بهم يرزقوناحياء عند ر ﴿ميرند زيرا آنها اوال آنها نمياند البته هر انساني بعد از مرگ اين چنين است، زيرا خـدا فقط لباس عوض كرده و خورندمي

صلي اهللا عليـه و آلـه در حديث است كه پيامبر وزوال وآنها را براي بقاء ابدي آفريده نه فناء وقتـي شخصـي اعتـراض نمـود و خطاب قـرار دادنـد كشتگان مشرك در بدر را مورد و سلم ٢ »تو شنواتر از آنان نيستي« : فرمودند

٣ »« و در زيارت آمده .ايدهم كه تو زنده شهادت ميو إنك حي. همچنين ادله ديگر و

و ثانيا بر فرض كه آنها غير زنده باشند چه اشكالي دارد كه خداونـد سـبحان بـه يـك غيـر كارهـاي ديگـر انجـام و دهـددهـد، شـفا مـياي حيات ببخشد همانطوري كـه رزق مـيزنده .دهدمي

٤ »ما هر موجود زنده را از آب آفريديم« : فرمايد قرآن مي

. ١٦٩آيه: سوره ال عمران -١. ٢٠٧ / ٦: بحاراالنوار -٢. ١٠٣ / ٩٩: بحاراالنوار -٣. ٩٥آيه: سوره انعام -٤

٣٣ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهفرقـي وبديهي است كه آب موجودي غير زنده است ولي خداونـد علـت تمـام علتهاسـت و

يا با يـك موجـود غيـر و زندگي كند و حياتكند كه با يك موجود زنده ايجاد براي او نمي . زنده

خداوند زنده را از مـرده خـارج ١﴾يخرج الحي من الميت ﴿: و در آيه ديگري آمده است شد او سبب زنده شدن شخصـي مقتـول إسرائيل كه بايد ذبح ميدر داستان گاو بني و .كندمي

فرسـتاده خـدا سـبب زنـده شـدن گوسـاله سـامري گرديد همانطوري كه مشتي از خاك پاي از وهمانطوري كه در داستان ارميا پاشيدن آب بـر كسـاني كـه هـزاران نفـر بودنـد و گرديد،

مرده بودند باعث زنده شدن آنها شد كـه ايـن داسـتانها در قـرآن و هاي خود خارج شده خانه. اندكريم ذكر شده

إسرائي از همين رو داستان گاو بني

٢نجوي

ل فقط بـراي بيـان تـاريخ نبـوده اسـت، بلكـه بـراي بيـان جـان ء بـياي را به وسيله شيتواند مردهعبرتهائي بوده است من جمله اينكه خداوند متعال مي

خواهـد مالقـات كه دستور رسيد هر كس مـي (ديگري زنده گرداند، چنانچه داستان هيچ كس بـه و اشته باشد بايد اول صدقه بدهد د صلي اهللا عليه و آله و سلم خصوصي با پيامبر

فقط بـراي بيـان يـك داسـتاني كـه بعـدا نسـخ ) عليه السالم آن عمل نكرد جز امير المؤمنين و باشد، بلكه درصدد بيان اين معناست تا مردم عبـاداتي را كـه مربـوط بـه اعضـاء گرديد نمي

مال در ميان بيايد مقدار ايمان آنهـا معلـوم و دهند ولي وقتي مسأله پول جوارح است انجام مي را بيـان عليـه السـالم شود، بنابراين توهم نشود كه اين داستان فقط فضـيلت اميـر المـؤمنين مي. كندمي

. ١٩آيه: سوره روم -١. ١٢آيه: سوره مجادله -٢

٣٤ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

برتری مقام آنها ذاتی است

و .ذات آنان دارد، مانند برتري طال بر نقره اسـت و مقام باالي آنها ريشه در جوهره وجود . كندداللت مي) عقل وقرآن، احاديث، اجماع(بر اين معنا ادله چهارگانه

، زيرا اعمـال آنـان )استدالل از معلول بر علت ( و مراد ما از دليل عقلي، هم برهان اني است ، زيـرا ) اسـتدالل از علـت بـر معلـول (هم برهان لمـي اسـت و دهداز درون ذات آنها خبر مي

اين مطلب اقتضـاي آفريـدن و شود، در جايي كه مانع نباشد حتما اعمال ميقدرت مطلقه حق نمايـد كند، بله بعد از اين دليل عقلـي كـه كليـت موضـوع را مشـخص مـيموجود برتر را مي. يابيماحاديث در مي ومصاديق را با ادله نقلي يعني قرآن وتشخيص جزئيات

بعضـي از پيـامبران را ١﴾الرسل فضلنا بعضهم علي بعض تلك ﴿: فرمايد خداوند سبحان مي.بر بعضي ديگر برتري داديم

بنگر چگونـه بعضـي را بـر بعـض ٢﴾انظر كيف فضلنا بعضهم علي بعض ﴿: فرمايدباز مي و . ديگر برتري داديم

مـا بعضـي را بـراي خـوردن بـر بعـض ٣﴾عض يف األكل نفضل بعضها علي ب ﴿: فرمايد و ميهمچنـين كرامـات صـادره از و.روايات متواتره ديگـر و همچنين آيات و .ديگر برتري داديم

البته كسي اشكال نكند كه خداوند اگر ديگران را هم مانند . كندآنان نيز براين معنا داللت مي يآفريد آنان نيز به درجات باال م آنان مي

رسـيدند، زيـرا بـديهي اسـت كـه اگـر ديگـران ايـن شدند زيرا در حكمت خداوندي الزم است كه قابليت را داشته باشند حتما اينگونه آفريده مي

هر ماهيت ممكني را در صورت نبودن مـانع بـه مرحلـه وجـود برسـاند وگرنـه يـا بايـد گفـت

. ٢٥٣آيه: سوره بقره -١. ٢١آيه: سوره اسراء -٢. ٤آيه: ره رعدسو -٣

٣٥ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه كـه هـر سـه از مقـام اقـدس بخـل و يـا داراي خبـث و خبر بي و خداوند عاجز است يا جاهل

. احديت دور استماننـد ووجود را نداشـته باشـد، ماننـد اجتمـاع دو نقـيض و بله چنانچه چيزي قابليت تحقق

وهم فرد باشـد، يـا هـم وجـود وهم مورچه باشد، يا اينكه هم زوج و اينكه يك چيز هم فيل ء خلـق ن صـورت آن شـي هم عدم باشد، يا اينكـه خلقـت او خـالف مصـلحت باشـد، در ايـ

مورد دوم محال عارضي است يعني چون كـار قبيحـي و شود چون موارد اول محال ذاتي نمي. شوداست از حكيم علي االطالق صادر نمي

صلی اهللا علیه و آله و سلمشش موقعیت برای پیامبر

به ميان آورده ه و آله و سلم صلي اهللا علي الگو پذيري از پيامبر و قرآن كريم سخن از تأسي اال ايمن از هالكـت وهر كس تأسي به پيامبر نمايد« : فرموده است عليه السالم علي و١است

آمده است، پس وظيفه ماعليهم السالمدر روايات هم سخن از تأسي به ائمه و ٢ »نخواهد بودهـاي سـت زيـرا آنـان حجـت سـالم اهللا عليها يكي از آنها حضرت زهـرا و پيروي از آنهاست

البته اين در جايي است كه عملي از مختصات آنها نباشد كه ديگـر جـاي تأسـي . پروردگارند. ندارد

تـوان بـه ظاهرا اعمـال ايشـان را مـيسلمصلي اهللا عليه و آله و و اما در مورد شخص پيامبر : شش دسته تقسيم نمود

. ٢١آيه: سوره احزاب -١. ١٦٠نهج البالغه، خطبه -٢

٣٦ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهابتـدائي بـر هـر موضـوع مترتـب و حالـت عـادي يعنـي احكـامي كـه در ( احكام اوليه - ١ نشـان وخواه از كالم حضرت فهميده شود يا از عمل يا از سكوتي كـه باعـث تأييـد ) شودمي

احكام ديگر تكليفي يا و دهنده رضايت ايشان باشد، مانند واجب بودن نماز، يا حرمت شراب افطـار در و روزه در وطـن شـود ماننـد همچنين احكامي كه به دو صورت انجام مي و .وضعي

ديگـر حكـم ثـانوي باشـد و سفر، اينها هر دو از احكام اولي است، نه اينكه يكي حكم اولـي افطـار و يـا در سـفر باشـد و روزه بگيـرد، و زيرا هر مكلف مختار است كه يا در وطـن باشـد

. نمايدشـوند، ع مترتب ميآنها احكامي هستند كه در شرايط خاصي بر موضو و احكام ثانويه - ٢

. امثال آن ومثل حالت اضطرار تأسي كـرد، زيـرا پيـامبر گـاهي از صلي اهللا عليه و آله در اين دو نوع احكام بايد به پيامبر

دادند كه در حالت عادي جائز نبوده است، مانند مجبور شدن روي اضطرار كاري را انجام مياينهـا از و يا خواندن نماز نشسته در حال بيماري، حضرت به حمل سالح هنگام ورود به مكه،

. باشدمختصات حضرت نمي و يعني احكام مخصوص حالت جهل به حكم ما ال يعلمون » « البته حضرت هيچگاه برطبق

و يعني احكام سهوما سهوا »« يا وخطا و يعني احكام مخصوص حالت اشتباه »ما اخطأوا« يا بدور و اند، زيرا از اين چهار حالت منزه فراموشي عمل نكرده و يعني احكام نسيان »واما نس«

. باشندمي يعني احكـام وقـت اكـراه كـه از جانـب غيـر بـر انسـان »ما اكرهوا« اما اينكه آيا بر حسب

. اند يا نه؟ جايي را نيافتيمشود عمل كردهتحميل مينسيان از حضرت صادر شده اما اجماع شيعه برخالف آن و كه سهو اهل سنت عقيده دارند

. كندنقل هم آن را رد مي وعقل واست

٣٧ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهچيـزي و مانند خريدن فالن شتر يا ازدواج با زني چند سـاله : كارهاي عمومي حضرت - ٣

را خوردن يا آشاميدن، اينها از چيزهائي نيست كه واجب االقتداء باشد به طوري كـه هـركس . گرددچنين نكند هالك مي

شود كـه آن كارهـا مبـاح بـوده داد، استفاده مي بله از اينكه حضرت چنين اعمالي انجام مياند سالي يكبار بايـد از همين جهت گفته و اندبعضي از اهل تسنن استفاده وجوب كرده. است

غيـر قابـل قبـول و هـم نحـوه اسـتدالل باطـل و كه هم از جهت دليل ! در جاي زباله بول نمود لذا خود آنان هم اين وجـوب را در بلنـدكردن همسـر بـراي ديـدن نوازنـدگان قائـل و است،. انداند، كه البته اين هم طبق يكي از افترائاتي است كه به آن وجود مقدس زدهنشده

احكام حكومتي آن حضرت كه همان دستورات حكومتي خاصي است كه در شـرائط - ٤ شده است مانند اينكه در جنگي اسامه را به فرماندهي نصب نمودند يـا فالنـي را خاص صادر

عليـه والي بحرين كردند واشباه آن، بديهي است كه اين گونـه احكـام بـراي حضـرت علـي در زمان حكومت خودشان واجب نبوده است هر چند كه آن شخص منصوب عدالت السالم

. خود را از دست نداده باشد

كـــه حضـــرت هرچنـــد از جانـــب خداونـــد متعـــال ايـــن اختيـــارات را : اختيـــارات واليـــت- ٥ ايم كه ايشان مثال شخص آزادي را غالم كنـد، يـا غالمـي را اند، ولي ما در جايي نديدهداشته

بدون رضايت صاحبش آزاد كند، يا ازدواجي را فسخ كند، يا ملكيتي را زائل يا ايجاد نمايـد، در جريان طغيان فـرات تهديـد نمـود عليه السالم ه است كه حضرت علي بله در روايتي آمد

.كشاندكه تمام آزادها را به غالمي مي. سراغ نداريمعليهم السالم و همچنين اين نوع تصرفات را از ساير ائمه

حضرت فرمان كندن درخت او را دادنـد هرچنـد بعضـي و واقع شد سمرة آنچه در داستان اند از اختيارات واليتي بوده است، اما به نظر ما يكي از احكام قضائي است كه هر فقيهي گفته. تواند در شرائط خاص آن را صادر كندمي

٣٨ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهغيـر و همسر٤ مانند ازدواج با بيش از صلي اهللا عليه و آله و سلم احكام مختص به پيامبر - ٦

و اند هالنكاح ذكر كرد و جواهر و آن كه در كتابهاي شرايع

اينگونه احكـام مخصـوص خـود حضرت انجام گرفته، هرچند شبيه آنها در مورد بعضي از معصـومين بـوده اسـت ماننـد حـرام

وباشدبودن ازدواج با غير حضرت زهرا در زمان حيات ايشان كه اين از مختصات آن بانو مييا اختصاص بعضي و م عليه السال يا حرام بودن گفتن لقب امير المؤمنين بر غير حضرت علي

چنانچـه از برخـي عجل اهللا تعـالي فرجـه الشـريف از احكام به حضرت مهدي صاحب الزمان .شوداخبار فهميده مي

قدرت ایشان ووسعت علم

يكي از آنان است سالم اهللا عليها كه حضرت فاطمه عليهم السالم اهل بيت پيامبر گرامي در زيارت رجبيـه آنچـه و گيرد به اذن خداوند تمام كائنات را در بر ميقدرتشان و دائره علم

اي از احاديـث وارد شـده كه دليـل بـراين مطلـب باشـدآمده اسـت، همـانطوري كـه در پـاره بعـدا وجـود فعـال و دانند هرچـه را كـه قـبال و ميما هو كائن » ما يكون و يعلمون ما كان و « قوه جاذبـه و حرارت و وسعت را در هوا و شبيه اين عموميت و اين عقال محال نيست و ارد،د

قـدرت و كنيم، همانطوري كه حضرت عزرائيل از جهت ميراندن علـم غير اينها مشاهده ميو . او به همه انسانها بلكه مالئكه احاطه دارد چنانچه در روايات آمده است

٣٩ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهو كذلك نري إبراهيم ملكوت السموات و ﴿: فرمايد ميعليه السالم خداوند در حق ابراهيم

. دهيمزمين را به ابراهيم نشان مي وباطن آسمان و اين چنين ما ملكوت١﴾الأرض٢﴾و لما فصلت العري قال أبوهم إنـي لأجـد ريـح يوسـف ﴿: فرمايد و در حق يعقوب مي

مـن بـوي يوسـف را : گفـت ) عليه السـالم يعقوب (همين كه قافله از مصر جدا شد، پدرشان شنوممي

.

اجماع،باشند همانطوري كه نصوص و انبياء برتر مي از مالئكه و عليهم السالم و معصومين .قبال گذشت ودال براين مطلب است

إنا ارسلناك شاهدا و﴿: فرمايـد مي آله و سلمصلي اهللا عليه و و خداوند در حق رسول خدا ٣﴾سراجا منرياداعيا الي الله بأذنه ونذيرا ومبشرا و

اين اطـالق نشـان و نموده است، »شاهد« را بر پيامبر خود اطالق خداوند بودن هيچ قيدي ٤ بديهي است كـه وات حضرت هم عمومي استدهنده عموميت است همانطوري كه بقيه صف

. علم داشته باشد وشاهد بودن ممكن نيست مگر براي كسي كه حاضر باشداي پيـامبر روز قيامـت بـه تـو ٥﴾و جئنا بك علي هؤالء شـهيدا ﴿: فرمايد و باز خداوند مي

.شويعنوان شاهد بر پيامبران گذشته آورده مييومئـذ يـود ﴿: فرمايـدكند كه بعد از آن مـيا، قول خداوند متعال تأييد مي و اين مطلب ر

روز قيامـت ٦﴾ال يكتمـون اللـه حـديثا عصوا الرسول لو تسوي بهم الأرض و الذين كفروا و كننـد كـه بـا نـد آرزو مـيا نمـودهصلي اهللا عليه و آله و سـلمكساني كه معصيت پيامبر و كفار

. ٧٥آيه: سوره انعام -١. ٩٤آيه: سوره يوسف -٢. ٤٥آيه: سوره احزاب -٣. حذف قيود دال بر عموميت است -٤. ٤١آيه: سوره نساء -٥. ٤٢آيه: سوره نساء -٦

٤٠ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاهبـاز در و )شـوندشود پيامبر با خبر بوده كه آنها شـرمنده مـيمعلوم مي... (خاك يكسان باشند

كردنـد هـر آينـه آدم طـواف نمـياگـر شـياطين اطـراف دلهـاي بنـي« روايات آمده است كه ر موانـع بـر قدرتي داشته باشـند اگـ و آدم چنين توان وقتي بني١ »ديدندملكوت آسمانها را مي

. سزاوارترندعليهم السالمطرف گردد پس اهل بيتتا پيامبر حاضر و »بركاتهرحمة الله والسالم عليك أيها النبي و« : گوئي و در تشهد نماز مي

. ناظر نباشد خطاب نمودن به او چه معنا داردو يعني مـا را از مرتبـه خـدائي ٢قولوا فينا ما شئتم » ا عن الربوبية و نزهون« و در حديث آمده

. هر چه خواستيد در حق ما بگوئيد و منزه نمائيد

ايـن بـدان جهـت كـه گروهـي آنهـا را خـدا دانستند پس مورد نهي قرار گرفتند، اما بعد از مرتبـه خـدائي هرگونـه كمـالي در آنهـا وجـود

هاي امام حسينهاي زيارتبعضي قسمت و قدرت فراگير است و ي از آن علم ادارد كه نمونه. جامعه براين مطلب داللت دارد وعليه السالم

صلي اهللا عليه و آله و ها را به پيامبر اكرم اي سالم و اما اينكه در روايت وارد شده كه فرشتهرا ايـن نظيـر رسـاندن صـحيفه اعمـال رساند، اين منافات با مطالب گذشته نـدارد، زيـ ميسلم

اما اينكـه و )با اينكه خداوند خودش علم كامل دارد (توسط فرشتگان به سوي خداوند است، و مـا « كردند اين مانند سؤال خداوند اسـت كـه پرسـيد گاهي حضرت از چيزهائي سؤال مي

هاي ديگر از ايـن نمونه و اي موسي در دست راست خود چه داري، »...تلك بيمينك يا موسي . قبيل كه بر شخص مطلع از روايات متواتره پوشيده نيست

. ١٦٣ / ٥٦: بحاراالنوار -١. روايات فراواني به اين مضمون رسيده است: فرمايددر آنجا عالمه مجلسي مي و.٣٤٧ / ٢٥: ربحاراالنوا -٢

٤١ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

رفتار عملی آنانعلم غیب ائمه و

وكـرد، روشن است كه علم غيب داشتن آنان هيچ تغييري در رفتار عملي آنان ايجاد نمـينمايد،م به نوشيدن مايع مسموم مي بدون هيچ اجباري اقدا عليه السالم رو امام مجتبي از همين

كه همان منتهي بـه جودگوشت مسموم را مي صلي اهللا عليه و آله و سلم شخص پيامبر اكرم و از زمان مرگ خود آگاه است ولي بـا ايـن عليه السالم و حضرت علي . شودمرگ ايشان مي

توانست كسـي ديگـر را بـه نيابـت خـ رود با اينكه ميحال به مسجد مي

ود بفرسـتد، يـا اينكـه نگهباناني با خود ببرد يا اينكه ابن ملجـم را زنـداني كنـد يـا از مسـجد بيـرون نمايـد يـا اينكـه

. اي را مأمور مواظبت از او قرار دهد يا كارهائي از اين قبيلعدهخبر هسـتند يـا اينكـه و اما اينكه اينطور جواب دهيم كه آنان در هنگام نازل شدن مرگ بي

امـام رضـا و وئيم آنان مجبورند كه اين كارها را انجام دهند مثل مسموم نمودن امام كـاظم بگ وباشـدمأمون يا امثال اين جوابها كه خـالف ظـاهر ادلـه مـي و به وسيله هارون عليهما السالم

. باشندقانع كننده نيز نمي

صلي اهللا عليه و آله و سلم پيامبربايست اگر قرار بود علم غيب در رفتارشان اثر بگذارد نميفقـدان و در شـهادت عليه السـالم بايست امام حسين نمي و در فقدان فرزندش ابراهيم بگريد،

بينند آنهـا بـه بهشـت بـرين مي و داننداصحاب خود بگريد، با اينكه آنان خوب مي و فرزنداناز همـه و خـوبي رفتـه داند فرزنـدش بـه يـك مكـان كـامال آيا كسي كه مي. شوندمنتقل مي

بايسـت يعقـوب از فـراق همچنـين نمـي و كنـد؟آسايش است آيا گريه مـي و جهات در رفاه بـزودي و دانست كه فرزندش زنده اسـت حال آنكه او مي و گريه كند عليهما السالميوسف

. گرددبعد از مدتي بصورت پادشاه به او برمي

٤٢ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه كرده بـود، ايـن كسي نگويد بر فرض كه حضرت يوسف رحلت

گونـه گريسـتن چـه معنـا زيـرا در . دارد آن هم به طوري كه چشمان آن حضرت نابينـا گـردد تـا اينكـه بـر او ترسـيدند

خورشـيد منبـع نـور اسـت همچنـين و هـا منبـع آب گوئيم همانطوري كه چشمهجواب او مي و منبـع عطوفـت عليـه السـالم يعقـوب و خداوند براي معنويات نيز معـادني قـرار داده اسـت

اگر او نبود به چه كسي تأسي كنند؟ ومهرباني است تا مردم از او الگو بگيرندگونه اثري در عواطف انسـاني آنهـا نداشـته تـا بتواننـد الگـوئي بنابراين علم غيبي آنان هيچ

ا آن گونـه در جنگهـ عليه السـالم گفتند اينكه علي گرنه مردم مي و مناسب براي مردم باشند بـا (ايم بلكه مثل ميـثم تمـار بهرهكرد به خاطر علم غيبي او بوده است كه ما از آن بيحمله مي

توانسـت بـه مكـه بـرود آيد با اينكه ميبه كوفه مي) اينكه از مكان قتل خود از قبل با خبر بود . مثالهاي فراوان ديگر از اين قبيل وجايي كه دست مأموران ابن زياد به او نرسد،

و زدنـد و همينطور است مسأله قدرت الهي آنان كه فقط در موارد اعجاز به آن دسـت مـيبنـابراين آنهـا . شيعيانشان برطرف سـازند و اال آنها قادر بودند كه هرگونه گرفتاري را از خود

كنـد هـر بال تشبيه همچون شخص وكيلي هستند كه بدون اجازه موكل خود هيچ كاري نمـي. العاملاهللا ونجام داردچند كه قدرت ا

٤٣ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه

سالم اهللا علیهای از سیره عملی حضرت فاطمه زهرایهادرس

رفتار آن بانو نكات فراواني براي فراگيري وجود دارد كـه چنانچـه مسـلمانان و در زندگيديگـران را نيـز و بلكه عالم بشريت به آنهـا عمـل نماينـد قبـل از آخـرت بـه سـعادت رسـيده

. نمايندعادتمند ميس: نمائيم ما به عنوان نمونه نه ذكر تمام موارد كه بعضي از آن نقاط را يادآوري مي

در اول بلوغ او صلي اهللا عليه و آله و سلم ازدواج با ميمنت آن بزرگوار كه حضرت رسول تا حـد و دتمند گشتهدختران ما نيز اگر در اوائل بلوغ ازدواج نمايند سعا . را به تزويج درآورد

. گرددهاي فساد در جامعه قطع ميزيادي از شاخه

زيرا معناي ازدواج آنها در اين سن ازدواج . نمايدپسران در سن بلوغ است پس انسان به كار حرام رغبت نمي

به همين سـبب كـار و كنندايم كه همينطور عمل ميهائي را در بالد اسالمي ديده و ما قبيلهبرعكس جاهائي كه چنـين روشـي وجـود . رسدنزديك به حد صفر مي و شودكم ميخالف

و از طـرف ديگـر منجـر بـه انـواع بيمـاري و رود،ندارد ميزان خـالف بطـور جـدي بـاال مـيغيـره و زيادي مشـكالت و متالشي شدن بنيان خانواده و فشارهاي عصبي و هاي روحيعقده. شودمي

و هـاساده آن بزرگوار باالترين سرمشق بـراي كـم كـردن مهريـه و همچنين در آن جهيزيه صلي اهللا عليه و آله و همانا حضرت رسول و توانائي وجود دارد و قناعت كردن به حد امكان

يي برتـرين زنـان امـت مـن آنهـا ١ »اقلهن مهراافضل نساء اميت اصبحهن وجها و« : فرمود سلم٢.شان از همه كمتر استمهريه و كه از همه خوشروترهستند

. ١٠ / ١٥: وسائل الشيعه -١. روئي باشد نه زيبائي ظاهرگشاده وي خوش اخالقييحتمال دارد كه مراد از خوشرو ا-٢

٤٤ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه١ »« : و باز فرمود . ناپذير استاي پايان قناعت سرمايهالقناعة مال ال ينفد

هيچ گنجي ماننـد ٢ال كنز اغين من القناعة » « : منقول است كه فرمود عليه السالم و از علي . كنداز نمينيقناعت انسان را بي

جدي و تحرك هرچه بيشتر و و اين خود رمز خوشبختي

تر به سوي آينـده اسـت، زيـرا دو شـايد همـين امـر ونماينـد،زوج جوان براي پيشبرد زندگي به سوي جلو همديگر را ياري مي

در ٣﴾ من فضـله ان يكونوا فقراء يغنهم الله ﴿: سازد كه فرمود سر كالم خداوند را روشن مي. سازدنياز ميصورتي كه تنگدست باشند خداوند آنان را از فضل خود بي

تشريفات زائد و هابرنامه و پيچيده شدن مقدمات و ها اين در حالي است كه سنگيني مهريهشـود كـه افـراد مـادام العمـر مجـرد گردد، چه بسا باعث ميها ميموجب عقب افتادن ازدواج

. مضرات فراواني را درپي دارد وانند كه خود خطراتبم

و همچنين چرخاندن كارهاي منزل توسط آن بانوي مكرمـه كـه كارهـاي داخـل خانـه بـه ايـن باعـث آرامـش و عليـه السـالم كارهاي بيرون به حضرت علي و ايشان واگذار شده بود

خسـتگي و غم نـاراحتي دار عليـر گـردد، زيـرا كارهـاي زحمـتسالمت جسمي مي و روحيبيكـاري سـبب بيماريهـاي گونـاگون و گردد، در حاليكه راحتي سالمتي مي و موجب صحت

مؤيد اين مطلب تاريخ است تا جايي كه سراغ داريم يكبـار بيشـتر بيمـاري بـراي آن . شودميمنتهـي و ديوار بوده است و آن بيماري آخر عمر كه در اثر فشار در و .اندحضرت نقل نكرده

. »درود خدا بر او باد« به شهادت آن بزرگوار گرديدزحمـت آموختـه كننـد، حضـرت رسـول و و چه بسا به خاطر اينكه امت اسالمي را به كار

اي به دختـر خـود مهرباني حاضر نشد كه خادمه و با آن همه لطف صلي اهللا عليه و آله و سلم شـايد اصـل درخواسـت و مسـلمان باشـد، عطا فرمايد، تا يك درس عملـي بـراي تمـام زنـان

. ٢١١١، ح٤٤٨چاپ تهران، ص: نهج الفصاحه -١. ٣٧١ت قصار، شمارهكلما: هنهج البالغ -٢. ٣٢آيه: سوره نور -٣

٤٥ه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاه زندگانی حضرت زهرا سالم اهللا علیهاببنگرشی کوتاهنگرشی کوتاه صلي اهللا عليه و آله و سلم بدنبال آن عدم اجابت پيامبر و سالم اهللا عليها حضرت فاطمه زهرا . براي تعليم بوده است

و اما دستيابي حضرت به فضه به خاطر اضطرار پيش آمده بود، زيرا كارهاي سختي كه بايدامثال آن متراكم شده بود، بـه و شستن و نان پختن و سياب كردنشد مانند آ با دست انجام مي

از طرفي مراجعـه زنـان و اهميت پرداختن به كارهاي آنان و عالوه فرزندان خردسال حضرت . مسائل خود وبه آن حضرت درباره كارها

ارهـا را بـين كصلي اهللا عليه و آله و سـلم بينيم بعد از آمدن فضه نيز پيامبر و با اين حال مييـك و سـالم اهللا عليهـا آن دو تقسيم فرموده بود به طوري كه يك روز نوبت حضرت زهرا

اين كار عالوه براينكه درسي است براي امت كه با زيـر دسـتان خـود و روز نوبت فضه بود ١رنـج حتـي در جـايي كـه و زحمـت و مواسات داشته باشند، تأكيدي است بـر تحمـل كارهـا

. نيز وجود داشته باشدشخص ديگرياين از داسـتان و فاميل بوده است و داراي خانواده و قابل ذكر است كه فضه زني شوهردار

چنانچه اسالم اينگونه است . شودديدار با فرزندانش معلوم مي و قرآن خواندن او در سفر حج ي حـاكم بـر گذارد بطـوري كـه سـلمان محمـدي وقتـ كه هيچ دختري را بدون همسر وا نمي

و مشاهده كرد كه آن زن دختري از شوهر قبلـي دارد و با زني ازدواج نمود و مدائن شده بود شـنيدم كـه صـلي اهللا عليـه و آلـه و سـلم من از رسول خدا : هنوز ازدواج نكرده است، گفت

كار نامشروع مرتكب شود عقاب و اگر دختر خانه، ازدواج نكند ) مضمون روايت: (فرمودمي. رگردن اهل خانه استآن ب

و بافنـدگي كـردن، شسـتن، نگهـداري از فرزنـدان و اما آرد كردن ،خمير ساختن ،پختن ،

انجام دهها كار خانه توسط آن بزرگوار يا به كمك فضه بـود، پـس در تمـام اينهـا آموزشـي

واجهـاي مـا ر اگـر ايـن نـوع زنـدگي در خانـه. براي طرز رفتار زن در زندگي زناشوئي است

. ٢٨ / ٤٣: بحاراالنوار و٤٢چاپ تهران، ص: و مسند فاطمة٤٩چاپ نجف، ص: دالئل االمامه طبري -١

کوتاه کوتاهنگرشی علیهاببنگرشی اهللا سالم زهرا حضرت زندگانی علیهاه اهللا سالم زهرا حضرت زندگانی ٤٦هشرق از اجناس كردن وارد به احتياج ما كجا ميوبگيرد پيدا گوشـتغرب حتي غيـروكنيم

ضروريات مثل اساسيوگوشت . كاالهايالمؤمنين امير به كه بانو آن گفتار همچنين السالم و و « : گفتنـدعليه كاذبـة عهـدتين المـا

در ١ »خائنة كه نداري ياد هيچگاه باشميعني كرده خيانتي يا باشم گفته تعلـيم . وغي بـراي اينآنهاست شوهران برابر در عليوهمسران السالمگرنه ميعليه را مطلب اين . دانست خود

پيامبر وقتي همينطور سلم و و آله و عليه اهللا زهـرا مـيصلي حضـرت خانـه درب كـه بينـدنميپرده خانه داخل شده نصب ني ٢شود،اي ماستاين براي ديگري درس حضرتو ز بسا چهعليها زهرا اهللا وسيله سالم اينكه تا بودند كرده تهيه را برنامه اين تـا عمدا باشد تعليم براي اي

ناز در غرق دست و زنان زندگي مشكالت با مردم از بسياري حاليكه در نشوند پنجـهونعمتمي .كنندنرم

رسول و عليه حضرت اهللا سلم صلي و آله بخوابـد : فرمودندو سـير كه او و كسي همسـايهاست نياورده ايمان من به شخص اين باشد ٣.گرسنه

دارد وجود حضرت آن زندگي نوراني سيره در كه ديگري برجسته نقاط همچنين تمامو وعبرتها تربيتيبرنامهوآنها دنياوهاي سعادت ميوراههاي . باشدآخرت

الواعظين -١ ص: روضة قم، . ١٨١چاپآشوب -٢ شهر قم،: مناقب . ٨٦ / ٤٣بحارو٣٤٣ / ٣چاپالشيعه -٣ . ٤٩٠ / ٨: وسائل