รปแบบการลดการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลโดยชมชนมสวนรวมในเขตภาคเหนอตอนลาง

: กรณศกษาบานยานขาด อ าเภอพรหมพราม

จงหวดพษณโลก

วรางคณา บบผา และคณะ

ทมา: พษณโลกมความเสยงตอปญหาจาก แอลกอฮอล ตดอนดบท 4 ของประเทศ

1.มนกดมอาย 20 ปขนไป สดสวนสง (อนดบท 13)

2.เปนผทดมแบบประจ า /ดมแบบหนก สดสวนสง

3.มผดมแลวขบขยานพาหนะในสดสวนทสง

4. มสดสวนของการเขาถงแอลกอฮอลในกลมวยรนสง

ทมา:ทกษพล ธรรมรงส, 2556

ทมา: พรหมพราม ปญหาจากแอลกอฮอล

ทมา: แผนกอบตเหต และแผนกผปวยในป 2555 ภาพตวอยาง

• อบตเหตจาก เมาแลวขบเปนอนดบท 2 รองจากไมสวมหมวก

• ตายเปนอนดบท 3 ของการตายทงหมดท แผนกผปวยใน

ปญหา ผลการบ าบดผดมสรา เลกไดนอยกวารอยละ 30

ขอคนพบ: เนองจากระบบบ าบดยงขาดประสทธภาพและวถชมชน ทสงเสรมการดมและขาดความรวมมอของชมชนในการจดการปจจยแวดลอม • เขาถงไดงาย สะดวก ไมปฏบตตาม พ.ร.บ. 2551 • พบอาย 3 ปทดลองดมครงแรก จากเลยนแบบพฤตกรรมบคคลใกลชดใน

ครอบครว

ทมา: งานวจยเชงคณภาพ “ วถการบรโภคแอลกอฮอลและการบ าบดรกษาผทตดสรา :กรณศกษา อ าเภอพรหมพราม พษณโลก ” (วรางคณา, 2555)

วตถประสงคการวจย

วเคราะหสถานการณ การดมเครองดมแอลกอฮอลชมชนบานยานขาด

หารปแบบทเหมาะสมในการลดการบรโภค ลดการเขาถง

เครองดมแอลกอฮอลของประชาชนในชมชน ประเมนผลลพธของการน ารปแบบกจกรรมไปใช

ระเบยบวธวจย

วจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research ระหวางเดอน ธ.ค. 56 ถง ม.ค. 58 ด าเนนการ 4 ขนตอน วเคราะหประเมนปญหา การพฒนารปแบบ การน ารปแบบไปใช และการประเมนผล

ระเบยบวธวจย

วธเกบรวบรวมขอมล วธการวจยเชงปรมาณ จากแบบสอบถาม วธการเชงคณภาพ จากการสนทนากลมยอย การสงเกตแบบไมม

สวนรวม

กลมตวอยาง ประชากรอาย15 ปขนไปจ านวน 363 คน แกนน าในชมชน อสม. แมบานจ านวน 29 คน นกเรยน ผปกครอง จ านวน171 คน รานคา 10 ราน

ผลการวจย

1. ขนวเคราะหประเมนปญหา : สถานการณการดมเครองดมแอลกอฮอล

พฤตกรรมการดม จ านวน รอยละ

การดมสรา (n=363) • ดม 91 25.07 • ไมดม 272 74.93 เพศ (n=91) • ชาย 82 90.11 • หญง 9 9.89

ผลการวจย

พฤตกรรมการดม จ านวน รอยละ

อาย (n=91) • ต ากวา 20 ป 3 3.30 • 20-59 ป 81 89.01 • 60ปขนไป 7 7.69 สถานภาพ (n=91) • โสด 15 16.48 • ค 68 74.73 • แยกกนอย 2 2.20 • หยา/ราง 1 1.10 • หมาย 5 5.49

ผลการวจย

พฤตกรรมการดม จ านวน รอยละ

การศกษา (n=91) • ไมไดเรยน 2 2.20 • ประถม 45 49.45 • มธยม 32 35.16 • อนปรญญา 6 6.59 • ปรญญาตร 5 5.49 • ปรญญาตรขนไป 1 1.10

ผลการวจย

พฤตกรรมการดม จ านวน รอยละ

อาชพ (n=91) • วางงาน 3 3.30 • เกษตรกรรม 39 42.86 • รบจาง 36 39.56 • คาขาย/ธรกจสวนตว 5 5.49 • รบราชการ/พนกงานของรฐ 6 6.59 • อนๆ 2 2.20

ผลการวจย

พฤตกรรมการดม จ านวน รอยละ

รายไดเฉลยตอเดอน (n=91) • 0-5,000 บาท 42 46.15 • 5,001-15,000 บาท 45 49.45 • 15,001-20,000 บาท 3 3.30 • มากกวา20,000 บาท 1 1.10

ผลการวจย

พฤตกรรมการดม จ านวน รอยละ

คาใชจายเกยวกบคาสราตอเดอน (n=91) • นอยกวา 600 บาท 49 53.84 • 601-1,200 บาท 37 40.66 • 1,201-1,800 บาท 1 1.10 • 1,801 - 2,500 บาท 2 2.20 • มากกวา 2,500 บาท 2 2.20

ผลการวจย

พฤตกรรมการดม จ านวน รอยละ

ความถในการดมสรา (n=91) • ทกวนหรอเกอบทกวน 35 38.46 • 1-4 ครงตอสปดาห 22 24.17 • 1-3 ครงตอเดอน 13 14.29 • 1-2 ครงตอเดอน 11 12.09 • นอยกวาเดอนละครง 10 10.99

คดกรองภาวะตดสราดวย CAGE TEST 4 ค าถาม (n=91) • มภาวะตดสรา 35 38.46

พฤตกรรมการดม จ านวน รอยละ

ความตองการทจะลด /เลกดม (n=91) • ตองการและพรอมจะเลก 5 5.49 • ตองการแตยงไมพรอม 65 71.43 • ไมตองการและไมพรอม 21 23.07

ผลการวจย

ผลการวจย

กจกรรมคายครอบครวอบอน สอสารดวยรก ดวยกระบวนการจตปญญา

2. การพฒนารปแบบโดยชมชนมสวนรวมประกอบดวย 4 กจกรรม

ผลการวจย

กจกรรมการใหการศกษา และประชาสมพนธในโรงเรยน (รณรงคงดเหลาเขาพรรษา/ประกวดเรยงความระบายส/เสวนาคนตนแบบ)

ผลการวจย

กจกรรมการใหการศกษาและประชาสมพนธในชมชน (ปายประชาสมพนธในวดในชมชน/อบรม/เวทแลกเปลยนเรยนร)

ผลการวจย

กจกรรมการควบคมรานคาจ าหนายสราปฏบตตาม พ.ร.บ. (อบรม/สมตรวจรานคา/คดเลอกรานคาตนแบบ)

ผลการวจย

กจกรรมบ าบดรกษาแบบสรางแรงจงใจ (เจาะเลอด/BI/ถอนพษสรา/คดเลอกคนตนแบบเลกเหลา)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

รานจ าหนายสราปฏบตตามพ.ร.บ.

ความพงพอใจในกจกรรม

งานศพปลอดเหลา งานบญปลอดเหลา ผทประสบปญหาจากสราเขารวมกจกรรมเสรมแรงจงใจเพอปรบเปลยน

ผทประสบปญหาสราลดเลกสรา

ผลลพธ 46.76 96.77 57.14 0 41.17 10.71 เกณฑ 60 80 60 60 30 5

46.76

96.77

57.14

0

41.17

10.71

60

80

60 60

30

5

รอยละ

กราฟแสดงผลลพธตามตวชวด

3.ขนประเมนผลลพธ

ผลการวจย : ผลลพธ

95.59 100 100

46.76

0

20

40

60

80

100

120

ไมขายสราใหบคคลอายต ากวา20ป ไมขายสราใหคนเมา ไมแจก แถม แลกกบสรา ไมขายนอกเวลาทก าหนด

ผลการสมตรวจรานจ าหนายสราปฏบตตามพ.ร.บ.ควบคมเครองดมแอลกอฮอล(ก.ค.57-ม.ค.58)

ผลการวจย : ผลลพธ

มตนแบบในชมชน

• ครอบครวตนแบบ

• บคคลเลกเหลาตนแบบ

• รานคาตนแบบ

อภปรายผลและขอเสนอแนะ

การจดการปจจยแวดลอมดวยกระบวนการชมชนมสวนรวม ท าใหเกดผลกระทบเชงบวก ชมชนไดรบประโยชน จงเปนการเตรยมชมชนพรอมรบชวยเหลอผปวยตดสราหลงบ าบดได

รปแบบทเหมาะสมทง4 กจกรรมทไดผลดคอการควบคมรานคา ควรด าเนนการแบบคอยเปนคอยไป ตอเนองไมนอยกวา 3 ป ควรจะมการแลกเปลยนเรยนรกบพนทอนๆทท าไดส าเรจ ทดลองขยายผลการด าเนนงานในพนทอนๆควรศกษาบรบทถงความ

เปนไปได และปจจยอนๆประกอบรวมดวย

ขอจ ากดและการแกไขอปสรรค

ชวงเวลาในการด าเนนงานบางกจกรรม ยงไมเหมาะสมกบบรบทของชมชน เชน การจดเวทประชาคมคนขอมล การสอสารประชาสมพนธไมชดเจนท าใหเกดการตอตาน เชน การจดท าปายประชาสมพนธในวด บางกลมบางคนคนตอตานเนองจากการตความหมายขอความจากปายเขาใจไมตรงกน รปแบบบางกจกรรมยงมขอจ ากด ไมสามารถด าเนนการไดตองอาศยเวลาและความตอเนอง เชนณรงคสรางคานยมลดการบรโภคงานบญปลอดเหลา ความยงยนของผลลพธยงไมแนนอน

ประโยชนทไดรบจาก R2R

ตอผวจยและทมผวจย โดยสรางคณคาในงานประจ าท าใหเกดผลลพธทด เปนทยอมรบของผรวมงาน สรางความภาคภมใจ ไดเรยนรสงใหมๆ ตอผรบบรการ และชมชน โดยสรางความตระหนกน าไปสการเปลยนแปลงตอบคคลและชมชม เกดความรวมมอ รวมใจ เขาใจกนและกน ตอหนวยงานและองคกร สรางความตนตว กระตนในบคคลอนๆอยากพฒนางาน และองคกรเหนความส าคญของการพฒนางานประจ าเปนงานวจย

ขอขอบคณ