ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 0 7 9 5

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 6 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

УЛААНБААТАР2017.12.26

БАГАВТАР ҮҮЛТЭЙ

-12° -23°

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2427.17 371.10 41.76

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

100.060.00%99.080

0.03%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

1278.800.65%

УЛС ТӨРТусгай үүрэг гүйцэтгэгч Элчин сайдаар Б.Мандах­билэгийг томилов.МАН-ын Удирдах зөвлөл хуралдаж, 2018 оны ерөнхий төлөвлөгөөгөө хэлэлцжээ. Засгийн газар Төр, хувийн хэвшлийн зөвлөлдөх дэд хороо байгууллаа.АТГ-т УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүүг шалгуулах хүсэлт өгчээ. Сонгуулийн зардлын тайланд хийсэн аудитын дүн СЕХ­нд ирээгүй байна.

ЭДИЙН ЗАСАГХөрөнгийн биржийн "MSE ALL" индекс 1104.01 нэгж болж, 2.68 хувиар өсчээ.Монголбанк энэ онд 19.8 тонн алт худалдан авахаар урьдчилсан тооцоо гаргав.БНХАУ-ын шингэрүүлсэн байгалийн хийн импорт 53 хувиар өссөн байна. Уул уурхайн тэргүүлэх 50 компанийн үнэлгээ 141 тэрбум ам.доллараар өсчээ. Лондоны металлын биржид тонн зэсийн ханш 0.6 хувиар өсөж, 7086 ам.долларт хүрлээ.

НИЙГЭМНийслэлийн төсвөөс 14 тэрбумыг эрүүл мэндийн салбарт зарцуулна.АТГ-аас МХЕГ-ын хэлтсийн дарга нарыг яллагдагчаар татан шалгаж эхэлжээ.БОАЖЯ-наас зочид буудлуудад зэрэглэлтогтоолоо.Дорноговь аймгийн Даланжаргалан суманд шүлхий өвчин дэгджээ. Монголын язгуур чанарыг илэрхийлсэн түлхүүр үгийг удахгүй танилцуулна.

ДЭЛХИЙКаталонийн улстөрчдөд хүлээцтэй, хүндэтгэлтэй байхыг Мадрид уриалав. Гватемал улс АНУ-ын жишгээр Элчин сайдын яамаа Иерусалимд шилжүүлнэ. ОХУ гадаадад цэргийн бааз байгуулах зорилгогүйг Сергей Лавров мэдэгдлээ. Европын холбоотой харилцах харилцааны асуудлаар Швей­цар санал хурааж болзошгүй.Токио АНУ-аас шинэчилсэн F­35 сөнөөгч худалдан авахаар төлөвлөж байна.

71250.55%

1104.012.68%

2017.12.26, МЯГМАР ~ №249 (795) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Тогтворжуулалтын санг цөлмөж дуусах ньЭрсдэлийн сангаас энэ онд 572 тэрбум төгрөг зарцуулна. > 12

Намуудын “зарц” нарыг насны хязгаартай болгоёЭлчин сайдын албан тушаал үеэ өнгөрөөсөн улстөрчдийн орогнох байр болж хувирчээ. > 3

Металлын зах зээл-2018 Volvo, Cadillac, Porsche

захиалгат үйлчилгээ нэвтрүүлнэ

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnPeak.mnMedee.mnDorgio.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Хүн өөрөө өөртөө дүгнэлт хийсэн цагт л оюуны ядуурлаас гардаг Л.Одончимэд

ЦАГ АГААР

Томуу, томуу төст өвчний дэгдэлт ихэссэнээс төвийн зургаан дүүргийн эмнэлгийн хүүхдийн, эрчимт эмчилгээ, яаралтай тусламжийн тасгууд өдөр шөнөгүй ачаалал ихтэй ажилласаар. Нэг эмнэлэгт өдөрт 200 хүүхэд үзүүлэхэд ердөө 20­д нь л хэвтэн эмчлүүлэх боломж олдож байна. 5

С.Батсайхан / ЗГМ©

Нялхсаа хайрлаж, карантин тогтооё

2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.12.26, МЯГМАР ~ №249 (795)

Улс төр

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› INFO@ZASAG.CO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

ТОВЧХОН

Эл үйлдэл зөвхөн нэгдүгээр хүний түвшинд байдаггүй

Б.Ганбаяр / ЗГМ ©

» ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА Монгол Улс сонгуулийн үйл ажиллагаандаа автоматжуулсан системийг ашиглаж буй туршлагыг судлахаар Бүгд Найрамдах Узбекистан Улсын Сонгуулийн төв комиссын төлөөлөгчид Монгол Улсад ажиллаж байна.

» ТОМИЛГОО Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар тушаал гаргаж Тусгай үүрэг гүйцэтгэгч Элчин сайдаар Б.Мандахбилэгийг томилов.Европын холбооны Зөвлөл энэ сарын 5­нд Монгол Улсыг “Татварын асуудлаар хамтран ажилладаггүй орнуудын хар жагсаалт”­д оруулсан. Үүнтэй холбогдуулан энэ жагсаалтаас Монгол Улсыг гаргах ажлыг шинэ Тусгай үүрэг гүйцэтгэгч Элчин сайд хариуцах юм.

» БҮЛЭГ Хуваарь ёсоор УИХ дахь намын бүлгүүд даваа гарагт хуралдах ёстой. Гэвч Ардчилсан намын бүлгийн гишүүд орон нутагт томилолттой гэдэг шалтгаанаар хуралдаагүй бол МАН ганцхан асуудал хэлэлцээд таржээ.

» МЭДЭЭЛЭЛ ''УИХ­ын гишүүн О.Баасанхүү Төрийн ордонд энэ сарын 10­ны өдөр МАХН­ын Их хурал зохион байгуулсан нь хэд хэдэн хууль зөрчсөн'' гэж залуу хуульчид мэдээлэл хийлээ.Тодруулбал, Төрийн ордны Их танхимд хурал, чуулган зохион байгуулах эрхийг зөвхөн УИХ­ын дарга, Засгийн газар, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын зөвшөөрөлтэй олгодог тухай тэд тайлбарлав.

Б.Сэлэнгэ ЗГМ

Ерөнхийлөгч “халаас”-ны намтай байх тохиолдол бий. Яагаад гэвэл Төрийн тэргүүнээр сонгогдсон тэр цагаас эхлэн намаасаа түдгэлздэг. Энэ нь намын улаан шугамын дор гарч байгаа нэг хэлбэр.

Наанадаж Ерөнхийлөгчийн сонгуульд дахин намаасаа нэр дэвших, дэвшээд уналаа гэхэд улс төрийн идэвхтэй хэсэгт буюу нэгдүгээр эгнээнд эргэж орох дамжлага нь нам болдог. Анх нэр дэвшүүлж байсан нам нь дахин дэвшүүлэхгүй гэж нүүр буруулж байсан тохиолдол манай шинэ үеийн түүхэнд байсны нотолгоо нь Ерөнхийлөгч асан П.Очирбат.

П.Очирбатыг 1990 онд Ар дын Их Хурлын чуул ганд нэр дэв-шүүлэн оруулж, Монгол Улсын анхны Ерөн хий лөгчөөр сонгуулж байсан МАХН (одоогийн МАН) 1993 онд нүүр бу руулсан. Түүнээс хойш Тө рийн тэргүүн болсон хувь улстөрчид байнгын ийм бол-гоомжлол тээх болсон гэж хэлж болно. Ийм дохио санамж дор Н.Багабандийг 1998 онд одоогийн “Эх орон” нам буюу Монголын ардчил сан шинэ социалист намыг байгуулж байсан гэдэг.

Харин Ерөнхийлөгчийн сон-гуульд унасан тохиолдолд яах вэ. Тэр тусмаа нам дахь нөлөөгөө нэгэнт алдсан бол шинэ улс төрийн хүчин байгуулдгийн жишээ нь Н.Энхбаяр, М.Энхсайхан нар юм. Аль аль нь Ерөнхийлөгчийн сон гуулиас хойш нам дахь өм нөх байр сууриа хадгалах гэж зүтгээд

Нөөц хувилбар буюу улстөрчдийн “тоглоом”

амжилт олоогүй тул өнөө гийн МАХН болон МҮАН-ыг байгуулж байлаа.

Тэр цагаас хойш аль аль нь пар ламентын “босго” давж гиш-гээ гүй ч байгуулсан намынх нь ав сан суудлын тоо албан тушаалын “бялуу”-наас хүртэх боломжийг тэдэнд өгсөн. Тухайл бал, МАХН-МҮАН-ын “Шударга ёс” эвсэл Зас гийн газрыг бай гуулагч нэг субьект болж М.Энхсайхан Зас-гийн газрын сул сайд, Н.Энх баяр хүүгээ Монголбанкны дэд Ерөн-хийлөгч болгож байсан цаг саяхан.

Эндээс л Ерөнхийлөгчийн “халаас”-ны нам гэх ойлголт гарч ирж байлаа. Тэгвэл энэ буухиаг Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж мөн таслахгүй гэх шум улс төрийн хүрээнд цацагдаад удаж буй. Тэрбээр Ардчилсан нам дахь МоАН фракцтай хамтран шинэ нам байгуулах гэж байна гэсэн мэдээлэл өнгөрсөн зунаас дэгдсэн. Ардчилсан намын одоогийн удирдлагууд үүнийг батлаагүй ч бас үгүйсгэлгүй өдий хүрлээ.

Харин МоАН фракцад Л.Болд,

Г.Батхүү, Х.Тэмүүжин, Ч.Сайхан-билэг... гээд Ардчилсан намын үе үеийнхэн дундаа нөлөө бүхий гишүүд бий хэмээж буй.

Гэхдээ улс төрийн тоглоомд явдаг эл үйлдэл зөвхөн нэгдүгээр хүний түвшинд байдаг гэж ойлгож болохгүй.

Иргэний зориг намыг байгуулах анхны санаа өдгөө Их Британи дахь Монголын Элчин сайдаар ажиллаж буй С.Баярын гэрт “мэндэлсэн” гэдэг. Нэрийг нь хүртэл С.Баяр өгсөн гэж ярьдаг. С.Баяр С.Зориг агсантай багын, байрны найз, хожим парламентын танхимд мөр зэрэгцэн ажиллаж

байсны хувьд дүү С.Оюунд нь дотночлон ханддаг байсан нь түүний тэргүүлсэн Засгийн газраас харж болно. Тэрбээр тухайн үед парламентад таван суудал “Эрэл” (одоогийн “Эх орон”) намд ганц суудал өгөөгүй атлаа, хоёрхон суудалтай ИЗНН-д сайдын суудал харамлалгүй ханатал нь өгч, тухайн үедээ “халаасны нам”-аа тэтгэлээ хэмээн баалуулж байв.

Улсын дээд шүүхэд бүртгэлтэй шинэ намууд ч гэсэн аль нэг улстөрчийнх гэж харах үндэс бий. Тухайлбал, Тусгаар тогтнол, Эв нэгдлийн нам Ерөнхийлөгч Х.Баттулгынх бол, Үнэн ба Зөв нам нь “Нарантуул”-ын босс Ш.Сайхансамбуугийнх. Тусгаар тогтнол Эв нэгдлийн намыг байгуулахдаа Ерөнхийлөгч Х.Баттулга улсын нэгдүгээр хүн болно гэж зүүдлээ ч үгүй явсан цаг. Харин ч УИХ-ын сонгуульд Ардчилсан намаас нэр дэвших эрхээ алдах эсэх дээрээ тулсан, намаас гарч явахдаа тулчихсан байсан цаг. Тиймдээ ч хэрэг нь

гарч юуны магад хэмээн Тусгаар тогтнол, Эв нэгдлийн намыг бай гуулж, даргаар нь өдгөө Ерөн хийлөгчид хүний эрхийн чиглэлээр зөвлүүлж буй Г.Уянгыг тавьсан.

Түүнчлэн саяхан намынх нь нэрийг бүртгэхгүй байгаа Улсын дээд шүүхийг олон улсын хүний эрхийн байгууллагад өгөхөө мэдэгдсэн “Гэр хорооллын хөгжлийн нам”-ын цаана Э.Бат-Үүл бий. Тус намынхан дээрх асуудлаар хэвлэлийнхэнд хандсаны дараахан ноён Э.Бат-Үүл “Гэр хорооллыг дорд үзэх байдлын уг сурвалж”, “Хүлцэнгүй нь дэндсэн гэр хороолол” сэдэвтэй хоёр ч нийтлэл бичиж, түүндээ “Гэр хорооллын хөгжлийн нам” байгуулах нь зөв хэмээн бичиж байлаа. Угаас тус намыг байгуулж буй хүмүүс нь Э.Бат-Үүлийг хотын мэр байхад нь түүний багт зүтгэж байсан шадар хүмүүс нь.

Ийнхүү улстөрчдийн бай-гуулсан “халаасны нам”-ууд цаашид хэд хүрэхийг хэлэхэд эрт байна.

Нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газраас дараах ХӨДЛӨХ ХӨРӨНГИЙН үнэ хаялцуулах албадан дуудлага худалдааг 2018 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 10 цагт тус газрын байранд зохион байгуулна. Оролцогчдыг 2018 оны 01 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 14.00-17.00 цагийн хооронд Нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын нэг цэгийн өрөөнд бүртгэж дэнчинг хүлээн авна.

Цахим хаяг: http://www.niislel.cd.gov.mn, www.facebook.com/pages/niislel.cd.gov.mn

НИЙСЛЭЛИЙН ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭР ГҮЙЦЭТГЭХ ГАЗАР

ХӨДЛӨХ ХӨРӨНГИЙН ҮНЭ ХАЯЛЦУУЛАХ ДУУДЛАГА ХУДАЛДАА

Нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газраас дараах ХӨДЛӨХ ХӨРӨНГИЙН үнэ

хаялцуулах албадан дуудлага худалдааг 2018 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 10 цагт тус газрын байранд зохион байгуулна. Оролцогчдыг 2018 оны 01 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 14.00-17.00 цагийн хооронд Нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын нэг цэгийн өрөөнд бүртгэж дэнчинг хүлээн авна. Цахим хаяг: http://www.niislel.cd.gov.mn, www.facebook.com/pages/niislel.cd.gov.mn

№

Хөдлөх хөрөнгийн нэр Нэг бүрийн үнэ

Тоо ширхэг

Хариуцсан шийдвэр

гүйцэтгэгч, утасны дугаар

Эд хөрөнгө байгаа байршил

1

HOWO маркийн 69-16 УНҮ улсын дугаартай 2013 онд үйлдвэрлэгдсэн 2014 оны 01 дүгээр сарын 27-нд Монгол Улсад орж ирсэн бор саарал өнгийн ачааны автомашин

55.000.000 1

П.Наранчимэг 89086150

Баянзүрх дүүргийн 10 дугаар хороонд

байрлах Өндөр буянт холдинг

ХХК-ний /зүүн/ аж ахуйн хашаанд

2

HINO, RANGER маркийн 34-99 УНЕ улсын дугаартай 1994 онд үйлдвэрлэгдсэн 2008 оны 01 дүгээр сарын 01-нд Монгол Улсад орж ирсэн цагаан өнгийн ачааны автомашин

10.000.000 1

3

Toyota Landcruiser маркийн 33-73 УНЭ улсын дугаартай 2002 онд үйлдвэрлэгдсэн 2011 оны 06 дугаар сарын 30-нд Монгол Улсад орж ирсэн сувдан цагаан өнгийн суудлын автомашин

22.000.000 1

Баянзүрх дүүрэг, 24 дүгээр хороо

Цахлайн 3-9 тоотод байрлах НШШГГ-

ны авто гараж

4 SINOTRUK маркийн 04-82 УНЕ улсын дугаартай 2013 онд үйлдвэрлэгдсэн цагаан өнгийн ачааны автомашин

45.000.000 1

Сонгинохайрхан дүүргийн

Сонсголонд байрлах Өндөр буянт

холдинг ХХК-ний /баруун/ аж ахуйн

хашаанд

5

DAEWOO маркийн 83-41 УБТ улсын дугаартай 2008 онд үйлдвэрлэгдсэн цагаан өнгийн PUMP /шахуургат/ автомашин

390.000.000 1

ХӨДЛӨХ ХӨРӨНГИЙН ҮНЭ ХАЯЛЦУУЛАХ ДУУДЛАГА ХУДАЛДАА

ЗАСГИЙН ГАЗАР

Төр, хувийн хэвшлийн зөвлөлдөх дэд хороо байгууллааЗГХЭГ-ын дарга Г.Зандан-

шатарын шийдвэрээр Хөрөнгө оруу лагчдын эрх ашгийг хамгаалах зөвлөлийн дэргэд Төр, хувийн хэвшлийн зөвлөлдөх дэд хороо байгууллаа.

Дэд хороо хөрөнгө оруулалттай холбоотой хууль тогтоомж,

бодлогын баримт бичиг боловс-руулахдаа хууль ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөх хуулийн этгээдийн төлөөллөөр тухайн асуудлыг хэлэлцүүлэн, санал авч, зөвшилцөх, мэдээллээр хангах үүрэг хүлээсэн байна.

Дэд хороог Үндэсний хөгжлийн

дарга ахална. Харин дэд даргаар нь Монголын үндэсний худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимын дарга ажиллах юм. Хорооны бүрэлдэхүүнд холбогдох яам, агентлаг, төрийн бус байгууллагын төлөөлөл оржээ.

Сонгуулийн ерөнхий хороо энэ оны ажлаа тайлагнав. Ерөн-хийлөгчийн ээлжит сонгуульд анх удаа дахин санал хураалт явуулсан тус хороо зөвхөн энэ он бус түүхэндээ тооцогдох онцлог үйл явдал байсныг тодотгов. Цаг хугацааны хувьд нэлээд давчуу байсан ч сонгуулийн байгууллагад ажилласан 20 гаруй мянган төрийн албан хаагчийн хүчээр Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг амжилттай зохион байгуулсан гэж СЕХ үзэж байна.

СОНГУУЛЬ

Орон нутгийн сонгуулийн хууль боловсруулж байнаЕрөнхийлөгчийн сонгуульд 20 гаруй мянган төрийн албан хаагч ажиллажээ

Б.Сэлэнгэ ЗГМ

Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дүнг шууд дамжуулсан нь маргаан гарах, эцсийн дүн гараагүй байхад нам, нэр дэвшигчид урьдчилан буруу зөрүү мэдээлэл өгч, таамаглал дэвшүүлэх, олон нийтийн санаа бодлыг төөрөл-дүүлэхээс сэргийлсэн үр дүнтэй ажил болсон гэж иргэд, олон улсын ажиглагчид үнэлжээ.

Сүүлийн жилүүдийн сонгуу-лиудын ирцтэй харьцуулахад энэ онд болсон Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ирц өндөр байсан байна. Дахин санал хураалтын үед гадаад дахь сон гогчдын ирц 50 хувиар буурсан нь ажлын өдөр таарсан, мөн оюутнууд эх орон руугаа буцсантай холбоотой гэж СЕХ мэдэгдлээ.

Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үйл ажиллагааг гадаадын төлөө-лөгч, олон улсын байгууллагын зүгээс ажигласан ба энэ тухай тайлан гаргажээ. Уг тайланд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2017 оны ээлжит сонгуулийг 97 хувийн амжилттай болсон гэж үнэлсэн байна.

СЕХ, УИХ-ын болон Ерөнхий-лөгчийн сонгуулийн хуулийн төслийн санал боловсруулж, УИХ-д хүргүүлээд байгаа. Тэг вэл одоо Орон нутгийн сон-гуулийн хуулийн төслийн санал боловсруулахаар ажиллаж байгаа аж. Уг хуулийн төслийг ирэх оны эхний хагаст багтаан УИХ-д хүргүүлэх аж.

Өмнөх сонгуулиуд Сонгуулийн тухай нэгдсэн хуулиар зохицуу-лагдсан. Сонгуулийн төв бай гууллага гурван сонгуулийг тус тусад нь зохицуулдаг хуультай байх нь зөв гэж үзсэний үндсэн дээр эдгээр саналыг хүргүүлж байгааг тодотголоо. Энэ хуулиуд батлагдвал Сонгуулийн автомат-жуулсан системийн тухай гэх мэт дагалдах хууль, тогтоомжид нэмэлт өөрчлөлт оруулах шаард лагатай болно гэж СЕХ тайлбарлав.

Сонгуулийн зардлын тайланд аудитын шалгалт хийсэн ч одоо гоор тус тайлан нь СЕХ-нд ирээгүй байгаа аж.

ОРОН НУТАГ

Сүхбаатар аймгийн МАН-ынхан хууль бусаар ажиллажээ

Сүхбаатар аймгийн Ард-чилсан намын дарга М.Идэрбат, тус аймгийн ИТХ-ын зарим төлөөлөгчийн хамт аймагтаа үүсээд удаж буй улс төрийн нөхцөл байдлын талаар мэдээлэл хийлээ.

Сүхбаатар аймгийн ИТХ 33 гишүүнтэй. Үүний 16 нь

МАН, 16 нь АН-ын гишүүн аж. Нэг гишүүний асуудал шийдэгдээгүй бараг хоёр жилийн хугацаа өнгөрч буй. Орон нутгийн сонгуулиар Сүхбаатар аймгийн иргэд АН-ыг ИТХ-д олонх болгосон. Гэвч тус аймгийн МАН-ынхан УИХ-д олонхийн суудалтай

эрх мэдэлдээ дулдуйдан нэг төлөөлөгчийн суудлыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа аж. Улмаар аймгийн ИТХ өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд хууль бусаар хуралдаж, орон нутагт төрийн ажил алдагдаж, хуулийг гууль болгож байна хэмээн мэдээллээ.

Иргэний зориг намыг байгуулах анхны санаа өдгөө Их Британи дахь Монголын Элчин сайдаар ажиллаж буй С.Баярын гэрт “мэндэлсэн” гэдэг.

Намын нөлөөгөө алдсан бол шинэ

хүчин байгуулдгийн жишээ нь Н.Энх-

баяр, М.Энхсайхан

2017.12.26, МЯГМАР ~ №249 (795)

Нийтлэлчийн булан

3ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Дипломат албаны шалгуурыг хангадаггүй юмаа гэхэд ядаж насны босгыг давах ёстой

Б.Даваатогтох@datoZGM

УХААРАЛ ХАЙРЛАХ УРАН ШОГ

Херлуф Бидструп Уран шог©

Монгол Улсад Элчин сайдын албан тушаалд хэн ч очиж болдог болоод удаж байна. Мэргэшсэн мэргэжлийн дипломатчаас илүүтэй улс төрийн нам болон улстөрчдийг “шүтэж” амьдарсан, тойрон хүрээлэгчид Монгол Улс хэмээх тусгаар тогтносон бүрэн эрхт орныг харийн нутагт төлөөлж суух Элчин сайдаар томилогддог. Засгийн эрхэнд гарсан улс төрийн хүчинд үнэнч зүтгэсэн хөдөлмөрийнхөө хариуд Элчин сайдын албан тушаал, эрх мэдлээр шагнуулдаг. Эсвэл төрийн тэргүүнд шадарлаж явсан эрхэм дипломат эрх ямба эдэлдэг дүр зурагт монголчууд дурамжхан хандахаа ч больжээ.

Угтаа бол Монгол Улсыг хилийн чанадад төлөөлж чадах, гадаад харилцаагаар мэргэшсэн дипломатчдыг Элчин сайдаар томилох учиртай. Хууль, бусад улсын жишиг ийм юм. Тодруулбал, Дипломат албаны тухай хуульд “Дипломат төлөө лөгчийн газрын тэргүүнээр томилох ажилтнуудыг сонгохдоо дипломат болон төрийн албанд олон жил идэвх санаачилга, үр бүтээлтэй ажилласан, мэр-гэшсэн, мэргэжлийн ур чадвар сайтай, удирдах ажлын дадлага туршлагатай, гадаад хэлний өндөр мэдлэгтэй байхаас гадна тухайн орноо сайн мэддэг, түүх соёл уламж лалыг нь судалсан, тухайн улсын хэлийг сайтар эзэмшсэн байх зэрэг нөхцөл байдлыг тус тус хар галзан үзнэ” хэмээн заасан байдаг.

Харин манайд бол зөвхөн улс төрийн шалгуураар томилдог. Эрх баригч хүчнийг сонгуульд амжилттай оролцоход эдийн болон эдийн бус байдлаар тусалж, гавьяа байгуулсан нэгэнд Элчин сайдын эрх ямбыг бэлэглэж байна. Үүнийг батлах жишээ баримт нь өнгөрсөн хугацаанд хийсэн ихэнх томилгоонууд. Үүний хор уршиг ч гарч, хэд хэдэн Элчин сайд хар тамхины хэрэгт холбогдсон тохиолдол байдаг. Улмаар Монгол Улсын нэр хүнд хилийн чанадад унаж, дипломат албаны түүх харласан юм.

Гэхдээ энэхүү албан тушаалыг гавьяа шагнал гэхээс илүүтэйгээр өрсөлдөгчөө өөрсдөөсөө хол-дуулах гэсэн башир арга болгосон тохиолдол ч бий. Тухайлбал, Н.Энхбаяр МАН буюу тухайн үеийн МАХН-ын дарга байхдаа

Намуудын “зарц” нарыг насны хязгаартай болгоёС.Баярыг Москвад Элчин сайдаар, М.Энхболд намын дарга болоод нам дотроо жигүүр байгуулан дэвж явсан УИХ-ын гишүүн асан А.Базархүүг Эрхүүд, Г.Төртогтохыг Улаан-Үдэд Ерөнхий консулаар цөлсөн юм. Намын удирдлагынхаа эсрэг хүчтэй дуугарч, үйл ажиллагаа, бодлого шийдвэрийг нь эсэргүүцсэн нэгэн ийнхүү Элчин сайдаар томилогдож, цөллөгт явдаг. Хамгийн сүүлийн жишээ нь, Тагнуулын ерөнхий газрын даргаар ажиллаж байгаад үүрэгт ажлаасаа чөлөөлөгдсөн даруйдаа Өмнөд Солонгос улсад Элчин сайдаар суухаар томилогдсон Б.Хурц. Тэрбээр УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны хурал дээр улстөрчдийг хэрхэн “бөлдөгдсөн” байгаагаа яруу тодоор харуулсныг уншигч та санаж байгаа байх. Гэхдээ Ерөнхийлөгч Х.Баттулга түүнийг томилсон шийдвэрийг түр түдгэлзүүлсэн юм.

Мөн намынхаа нэр хүндэд халтай нэгнийг ч олны хэл амнаас дайжуулахын тулд ч Элчин сайдын эрх ямба эдлүүлдэг байна. Түүний тод жишээ нь Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Вант Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт

Элчин сайд С.Баяр. УИХ-ын 2016 оны сонгуулийн дараа МАН түүнийг Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайдаар томилсон ч Их Британи дахь монголчууд эсэргүүцэж, жагсаал цуглаан зохион байгуулсан. Эцэстээ Ерөн хийлөгч Х.Баттулга тангараг өргөсөн даруйдаа эгүүлэн татах бичгийг УИХ-д өгсөн билээ. Товчхондоо, Элчин сайдын албан тушаал үеэ өнгөрөөсөн улстөрч-дийн орогнох байр болсны зэрэгцээ улс төрийн хүчний “зарц” байх шалгуурыг хангах нь чухал ажээ. Өөрийн улсын эрх ашгийг хам гаалж, удирдлагыг төлөөлөх үүрэгтэй тэд хааяа ирсэн сайд, дарга нарт тал засахаас өөр ажил хийхгүй байгааг шүүмжлэх хүмүүс ч бий. Гэхдээ бүх Элчин сайд амь-гүй албат биш гэдгийг энд онцолъё.

Өнөөгийн хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй хуулиар бол Элчин сайд нарыг Гадаад харилцааны яам нэр дэвшүүлэн Засгийн газар хэлэлцээд Ерөнхийлөгчид өргөн барьдаг. Ерөнхийлөгч УИХ-тай зөвшилцөж томилдог. Хэрэв нэр дэвшигч УИХ-д олонхын санал аваагүй бол Ерөнхийлөгчийн зүгээс дахин өөр хүнийг нэр

дэвшүүлдэг. Хуулийн эдгээр заалт өнөөдрийг хүртэл тунхаг төдий явж ирсэн юм. Үнэн хэрэгтээ засгийн эрхийг барьж буй нам хэнийг аль улсад эх орноо төлөөлөн суух Элчин сайдаар томи лох вэ гэдгийг эцэслэн шийддэг. Товчхондоо, Элчин сайд нарыг эрх баригч хүчин томилж, түүнийг нь Ерөнхийлөгч, УИХ ёсчлон төрийн шийдвэр болгож ирсэн юм. Угтаа бол Элчин сайдаар хэнийг томилох нь мэргэжлийн байгууллага буюу Гадаад харилцааны яамны шийдэх асуудал юм. Энэ бол нам төвтэй төрийн тогтолцооны хор уршиг.

Гадаад улсад өөрийн улсаа төлөөлөн сууж, иргэдийн болон улсын эрх ашгийг хамгаалах, дэмжлэг үзүүлэх, хоёр болон олон талт ажиллагаанд санаачилга гаргах замаар харилцаа, хамтын ажиллааг хөгжүүлэх үүрэгтэй Элчин сайдуудыг тойрсон бараан мэдээ ийнхүү энд тэндгүй хөвөрнө. Тиймээс Элчин сайдын томилгоог улстөржүүлэх шаардлагагүй байгааг дээрх баримтууд харуулж буй.

Харин олон улсын жишигт нөхцөл байдал эсрэгээрээ. Тухайл бал, АНУ-ын хувьд Элчин

сайдуудын 70 хувь нь дипло матууд, үлдсэн нь улс төрийн томилгоо байдаг аж. Нэр дэвшүүлэхээс өмнө Цагаан ордон тухайн хүний мэргэжил ур чадвар, санхүү, ажлын замнал, хувийн амьдрал зэргийг нэг нэгэнгүй шалгадаг байна. Үүний дараа Сенатын Гадаад харилцааны хороо нэр дэвшигчид нууцаар болон олон нийтийн сонсголын үеэр шалгалт хийдэг.

Хэрэв ямар нэг асуудал үүсэхгүй бол Гадаад харилцааны хороо Сенатийн саналыг авахаар илгээдэг байна. Гэхдээ хүссэн Сенатор нь дипломат асуудлаар эсвэл улс төр, хувийн шалтгаанаар нэр дэвшигчийн хэлэлцэх асуудлыг хойшлуулах эрхтэй байдаг. Энэ

нь ч Элчин сайдад тавигдах шаардлага ямар хатуу болохыг харуулдаг байна.

Дипломат албаны бүхий л шалгуурыг хангадаггүй юмаа гэхэд ядаж л насны босгыг давах хэрэгтэй байгааг туршлагатай дипломатчид хэлж байна. Жишээ татахад, гадаад орнуудаас манай улсад суугаа дипломат корпусын Элчин сайдуудын дундаж нас 62 байна. Хойд хөршид суугаа Элчин сайдуудын дундаж нас мөн л 64 байдаг аж. Энэ мэтчилэн Элчин сайдаар томилохдоо насны босго тогтоох шаардлагатай байгааг нэг бус жишээ харуулж буй. Өнгөрсөн тавдугаар сард Канад улсад суух Элчин сайдаар Н.Чимгүүндарийг томилсон. Тус улсаас Н.Чим-гүүндарийн агреманыг явуулсан ч парламентын гишүүн нь Элчин сайдын томилгоонд гайхаж, улсыг нь доромжилсон хэмээн үзсэн байна. Тэд Элчин сайд Н.Чимгүүндарийн насыг шүүмжилжээ. Төрийн алба, тэр дундаа Монгол Улсыг харийн нутагт төлөөлөх үүрэгтэй дипломат албанд насны босго тогтоох хэрэгтэй байна.

Өөрийн улсын эрх ашгийг хам гаалж, удирдлагыг төлөөлөх үүрэгтэй тэд хааяа ирсэн сайд, дарга нар тал засахаас өөр ажил хийхгүй байгааг шүүмжлэх хүмүүс ч бий. Гэхдээ бүх Элчин сайд амь гүй албат биш гэдгийг энд онцлоё.

Дипломат корпусын Элчин

сайдуудын дундаж нас

62 байна

Б.Ганбаяр / ЗГМ ©

Тухтай сандал

бухимдал байх шиг санагддаг. Нүүдлээ халъя гэсэн ниймгийн сэтгэхүй төлөвшиж байна. Үүнийг нийг мийн хөг жил өөрөө тулгаж буй. Гэвч Цагаан сарын баярын ууц, найр наадам, тааврын барьцаа болчихоод буй нөгөө бөх, морь, яндашгүй их ардын урлаг, монгол дээл, жанжин малгай, ээтэн гутал нь нүднээ буугаад тэрийг нь булаан авч устгах гэж буй мэт хардлага үүсдэг бололтой. Жилийн дөрвөн улирлын хэдхэн өдөрт (наадмын гурван өдөр, цагаан сарын битүүн, шинийн 1-3-н, балжинням, дашнямтай хурим, хааяа нэг цэнгүүн гэх мэт) торгон дээл, дэгжин тоорцог, ганган бүс, угалзтай гутлаар гоёчихоод, чамин хөөргөөр золгож, халам цахаараа ардын дуу аялж яваагаа нүүдэлчин соёл гэж сэтгэж байгаа бол энэ зүгээр л нэг зугаа цэнгэл, гоёл чамирхал шүү дээ.

Энд “бодгаль хүн” гэдэг утгаар өргөн хүрээнд сэтгэх хэрэгтэй. Ядуурал, гуйланчлал, гэмт хэрэг, хотын их утаатайгаа холилдоод явах тухайд бус, монголчууд бид бултаараа XXI зууны даяршлын эриний их давалгаан дунд амьд ралын баталгаатай, мөнгөтэй, наад захын соёл, боловсролтой, дэлхийд “Би хэн бэ” гэх мэдрэмж тэй амьдарч чадвал явах хотжилт, бүрэн хотжилт гэж ярьж болох юм. Иймд нийслэлийнхээ энэ их хөдөө-жил тийг нэн даруй халах хэрэгтэй. Хөдөөжсөн чигээрээ хотод ирж суурьших гэвэл үл зөвшөөрөх хэрэгтэй.

Энд ардчилал, хүний эрхийн асуудлыг хутгаж болохгүй. Гол нь таны мэргэжил, мэдлэг нийслэлд оршин суулгах нөхцөл мөн үү гэсэн асуултад хариу өгөх явдал гэнэ. Хөдөө-нийхнийг нийслэлд оруулж гаргадаг цагийн хуваарь, эсвэл долоо хоногийн тодорхой нэг өдөр байдаг туршлагаас бид су-ралцаж бас болно. Ер нь нийс-лэл бол дуртай болгон нь нүүж ирээд зайдлаад байдаг газар биш гэсэн дэлхийн жиш гийг мөрдөж яагаад болохгүй гэж.

Засаг захиргааны бизнес-эдийн засгийн гэсэн хоёр нийс-лэлтэй (жишээ нь Вашингтон-Нью-Йорк, Нью Дели-Мумбай, Хаага-Амстердам, Пүтра Жаяа-Куала Лумпур, Бээжин-Шанхай, Бразил-Сан Паулу, Канберра-Сидней гэхчлэн) байх олон улсын жишгийг нэвтрүүлж, Налайх эсвэл, Зуунмодыг засаг захир гааны нийслэл болгоод Улаанбаатарыг бизнесийнх болговол бас нэг гарц байх шиг. Гэхдээ хэтдээ...

тэмцээгүйн хор уршиг гэхээс аргагүй. Улаан баатарын хүн амын 70 гаруй хувь нь хот-жоогүй (хөдөөнөөс шилжин ирэгсэд), дундад зуу наараа утаа тай бор гэрт өдөр хоногийг өнгөрүүлж байна гэдэг нэг ёсны нийгмийн тамлалт гэлтэй.

ХӨДӨӨДӨӨ ИДЭГДСЭН МИНИЙ ХОТ

Манай нийслэлийн хувьд өнөөх “нүүдлийн уламжлалт соёл иргэншил” гэгч нь орших, эс оршихын их сонголт, сорилт болсныг хотын энэ их утаа, бохирдол, ядуурал, ажил-гүйдэл, гэмт хэргийн өсөл-төөс өлхөн харж болохоор. Нүүд лийн мал аж ахуй, аж төрөл, малчны ёс суртахуун, амьдралын нугачааг даах тэс-вэр тэвчээр яалт ч үгүй унан доройтож, байгалийн эрхшээл дор сөхөрч, хөгжлийн хурдын аяыг даахгүй нурж байгаа нь өнөөгийн Улаанбаатар биш гэж үү?

Хөдөөнөөс нүүн ирэгсдийн эрүүл мэнд, боловсрол, ариун цэвэр, хүүхдийн хүмүүжил, ерөн хийдөө амьдралын эрсдэл хотожсон (хотын унаган) ямар ч иргэнээс олон дахин доогуур байгааг эрдэмтэд, сэтгүүлчид зоригтой тэмдэглэдэг болж. Шүүх, цагдаа, хүчний байгуул-лагуудын бүртгэлд буй гэмт хэрэгтнүүдийн дийлэнх нь хөдөөнөөс ирэгсэд. Шилжин ирэгсдийн 80 хувь нь нийс-лэлийн Сонгинохайрхан, Баян-зүрх гэх мэт захын дүүргийн гэр хороололд суурьшдаг. Гэмт хэрэгт холбогдогчдын 80 хувь нь гэр хорооллынхон байдаг тухай цагдаагийн газраас мэдээлсэн. Хөдөөнөөс шилжин

ирээд их хотод амьдралаа эмхэлж цэгц лэх нь бүү хэл гэмт хэрэг үйлдэж, но хойн замаар орж буй ганцхан баримт нь энэ 80 хувь гэх тоо юм.

Гэмт хэрэгтэй нүүр тулъя гэвэл ихэнхдээ хотын зах, гэр хороолол, хөдөөнөөс шилжин ирэгсэдтэй учрах биз.

Чухамдаа нөгөө хот жоо-гүй дундад зуунаараа яваа хэсэг чинь энэ нийгмийг эрүү-гийн шинжтэй болгож, агаар, ус, хөрсний бохир дол, хог шороо гэх зэрэг бүхий л муу муухайгаараа хөлдөө чирч, байна. Тийм учраас тэд ний тархинаас хөдөө гэдэг ойл-голтыг хуу арилгах хэрэгтэй. Тэгээгүй цагт хот хөдөөний байдлаас салахгүй.

ХӨДӨӨГИЙН ЯДУУРАЛ ХОТОД

Нийслэл хот урьд хожид бай-гаагүйгээрээ хогонд дарагдаж, агаар ус нь бохирдлоо гэж ярих нь амны уншлага болж, хэнбугай ч дөжрөхөө больжээ. Зарим нь хөдөөнийхөн хотод орж ирснээс боллоо гэх нь бий шиг. Хөдөөнөөс шилжин ирэгсдийг хязгаарлах хэрэгтэй гэж үзэх хүн олон болж. Гэхдээ ийм хязгаарлалт хийнэ гэвэл Монгол Улсын Үнд сэн хуульд хүн хаана амьд рахаа сон гох эрхтэй гэж заа чихсан нь саад болно. Улаанбаатарын хүн ам хэт ол ширч, хот ачаалал ихтэй бай гаа ч Үндсэн хуулиараа бид амаа таглуулчихаад бай-на. Хоноц хо но цоо таалахгүй, хонуулсан хүн хоёуланг нь таалахгүй гэдэг л боллоо.

Жилд дунджаар 15-30 мян-ган хүн хөдөө орон нутгаас Улаан баатарт шилжиж ирдэг гэх тооцоо буй. Тэдний 51 хувь нь шилжилт хөдөлгөөнөө огт бүртгүүлдэггүй. Шалт гаан нь ердөө л ядуурал. Сан хүү гийн боломжгүйгээс гэсэн үг.

Социалист нийгмийн үед хүн амын шилжилт хөдөлгөөн гэж бараг байгаагүй нь одоо цагийн өнцгөөс бол дэвшил байж. Тэр ч бүү хэл Улаанбаатар, аймгийн төв орох гэж сумын удирдлагаас “Зам явах хуудас”

Хот ачаалалихтэй байгаа ч

Үндсэн хуулиараа бид амаа

таглууллаа

Соц нийгмийн үед хүн амын

шилжилт бараг байгаагүй нь дэвшил байж

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.12.26, МЯГМАР ~ №249 (795)

Судлаачийн үг

0 0 7 9 5

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАВААДОРЖ

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Даваатогтох

Утас: 99901637

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Э.ЭнхбаатарУтас: 99903578

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

ubinfo.mn

Дугаарын удирдагчГ.Баярсайхан

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

Яг одоо Улаанбаатар хот маань гамшгийн байдалд, хог, утаа, машиндаа дарагдсан, хүн амынх нь тоо даацнаасаа

Хөдөөжсөн хотжилт

Олхонуд БаярхүүСудлаач профессор

хэтэрсэн, явган хүний зам, саад цэцэрлэг бараг үгүй, амтай болгон шүүмжилсэн нэг тиймэрхүү байгаа. Энэ талаар хотын захиргаа, хот төлөвлөгчид санаа сэдэл авмаар шинэлэг санаа дэвжүүлж буйг минь анхааралдаа авна уу. Гадаадын зарим улсад, жишээ нь өндөр хөгжилтэй барууны улсуудад нийслэлд оршин суух эрхтэй, эрхгүй хүн гэсэн зааг, шалгуур байдаг ба түүгээр нь бид нийслэлчүүдээ сонгож суулгадаг загварыг манайд хэрэглэвэл ямар вэ.

ДЭЛХИЙН ХАНДЛАГАХүн амын суурьшлын тухайд,

хотжилт хэрээс хэтэрч, хотуудад хүн ам өсөлтөө дийлэхгүй үзэгдэл ганц Монголынх бус, дэлхий нийтийнх юм. Хэдхэн тоо дурдахад, эдүгээ хотжилт Энэтхэгийн нийт хүн амын 30 хувь, АНУ, Орост тус бүр 80 хувь, Индонезид 45 хувь, Бразилд 85 хувьд хүрсэн бол хөгжиж буй орнуудад хүн амын бараг тал хувь нь хотод суурьшиж байна. 2025 онд энэ тоо 57-60 хувьд хүрнэ. Латин Америк тэр чигтээ хамгийн их хотожсон бүс нутаг болно. Тэндхийн хүн амын 85 хувь нь хотын иргэд байх бол Африкт 58 хувь, Азид 53 хувь нь хотод суурьших ажээ. Хүн ам нь хэт өссөн дэлхийн 20 том хотын 17 нь хөгжиж буй ертөнцийнх байна.

Заяанаасаа тариaчин удамтай Хятадад гэхэд л 2000 онд хо тож-сон иргэд нь хүн амынхаа 36.8 хувийг эзэлж байсан бол 2002 онд 39.1 хувь болж, тэгснээ 2003 онд 100 саяар огцом нэмэгдэж 40 хувиас давж энэ үзэгдэл зог-солтгүй тэлсээр. Ийм нөх цөлд манай нийслэлийн хүн ам нэг сая хагаст хүрлээ гэхэд гайхах зүйл ердөө ч алга.

Гэхдээ гол ялгаа нь дээрх орнуудад хотжилт нь хөдөөдөө идэгдэж, нийслэл нь тэр чигтээ хөдөөжчихөөгүй. Харин ма найд бол эсрэгээрээ. Эдүгээгийн Улаан баатарыг нөмөрсөн энэ их гамшиг бол хот хөдөөжсөний сонгодог жишээ, хөдөөжилттэй

Жилд дунджаар 15­30 мянган хүн хөдөө орон нутгаас шилжиж ирдэг гэх тооцоо буй. Тэдний 51 хувь нь шилжилт хөдөлгөөнөө бүртгүүлдэггүй, шалтгаан нь ердөө л ядуурал

гэдэг зөвшөөрлийн бичиг авдаг, хэзээ яваад хэзээ ирэх нь хүртэл хяналттай байсан. Нэг хэсэг нийслэл рүү шилжиж буй хүн бүрээс 40-50, хүүхдээс 25 мянган төгрөг авч, санхүүгийн хязгаарлалтаар хотын их өсөл-тийг барьж байсан. Гэтэл хүний эрх зөрчиж байна гэж үзээд үүнийг болиулж, шилжин ирэгс дээс маягт ны мөнгө гэх зэрэгт 10 ор чим мянган төгрөг л шаарддаг болсон. Тооцоолсноор шилжин ирэгс дийн 30 орчим хувь нь суралцахаар, 40 гаруй хувь нь амьдралаа дээшлүүлэхээр, бусад нь орчноо өөрчлөх, хамаатан са дан даа ойртож амьдрах гэх мэт шалтгаанаар нийслэлийг зорьдог байна.

Хөдөөнөөс шилжин ирэгс-дийн бүдүүлэг, соёлгүйг шогш ро хоосоо өмнө орон нутаг таа амьдрах боломж болол цоог нь бүрдүүлбэл сайн сан. Улаанбаатар хотыг зорих нүүдэлчдийн цувааг сааруу лахын тулд нүүх хүсэл сонирхлыг нь бууруулах хэрэгтэй. Хөдөө орон нутаг эзэнгүйдэж, сумаас аймгийн төв рүү, аймгаас нийс лэл рүү иргэд тэмүүлсээр. Нийслэлд нүүдэллэн ирэгсдийн 40 орчим хувь нь аймгийн төвөөс, 44 хувь нь сумын төвөөс ирж байна. Шилжин ирсэн хүмүүсийн амьжиргааны түвшин нэг их сайнгүй, олны хөлийн газарт ажил хийж, амиа тэжээх хүсэл-тэй. Тэдний олонх нь захын зөөгч, хувийн хэвшлийн цайны газар бэлтгэгч, угаагч, барилгын туслах ажилчин болдог. Нэгэнт хотжоогүй, бас бо ловс рол, мэр гэжилгүйн гайгаар бус дын гар хөлийн үзүүрт зараг дах төдийхөн ажил хийдэг.

Нүүдэллэн ирэгсдийн тоог нэмж бүртгэсээр Улаанбаатар нэг сая давсан иргэнтэй болж, дэлхийн хэмжээний хот боллоо гэж цээжээ дэлдэж байсныг би тухайн үед нь бахархал гэхээсээ эмгэнэл гэж нэрлэж байлаа.

ХӨДӨӨГӨӨ ЭХЭЛЖ ХӨГЖҮҮЛ!

Ингэхэд хөдөөнөөс шилжин суурьшигчдын энэ их цувааг тогтоон барих арга чарга алга уу? Уламжлалаа дагаад тэд цэнгэг агаартаа малаа адгуулаад аж төрж болохгүй хэрэг үү? Орчин үеийн соёлжсон ертөн-цийн сайн сайхан, ядаж тав тухыг хөдөөдөө эдэлж болох-гүй гэж үү? Энд улстөрчид, эрдэмтэд элдэв са наа сэдэл хувилбар гаргасаар байна. Дээр доргүй эрчимжсэн мал ахуй, фермерийн аж ахуйн тухай ярьцгаана. Тэр ч бүү хэл, өөр сонголт байхгүй гэж нотлох болсон нь гарцаагүй нүүрлэсэн бодит байдлын өмнө нүүдлийн уламжлалт соёл иргэншил гэг-чийн мөхлийг нэг мөр болгоё гэсэн санаа гэж би үздэг.

“Нүүдлийн” гэдэг тодотго-лын дор манайхны уран сайхны сэтгэлгээ нийгэмд ихээхэн чөдөр тушаа болж ирсэн, одоо ч болж байна. Агуулга, хэлбэр хоёрыг холиод байгаад гол

Улаанбаатарыг нөмөрсөн энэ их гамшиг бол хот хөдөөжсөний сонгодог жишээ

Хан-Уул дүүргийн 4 дүгээр хороо, Ханбогд хороололд байршилтай Вива вилла клуб нь бие бялдаржуулах үйл ажиллагаа явуулдаг ба нэг ээлжиндээ 20-25 хүн хүлээн авах чадалтай, орчин үеийн техник, тоног төхөөрөмжөөр бүрэн тоноглогдсон. Энэ клуб гүйлтийн зам, цана дугуйт хүндийн өргөлтийн олон төрөл, жин хасах төрлүүдээр хүмүүст үйлчилдэг. Манай клубт мэргэжлийн тамирчид, өсвөр насны хүүхэд, залуучууд, идэр насны хүмүүс болон өндөр настан ахмадууд ирж бие бялдар, эрүүл мэнддээ анхааран суралцдаг.

Зохион байгуулагч багш дасгалжуулагч Тэмүүлэн, Мөнхбат, хүлээн авагч Хонгорзул, Болор-Эрдэнэ, үйлчлэгч Тунгалагтамир нар үйлчлүүлж байгаа хүн бүрийн төлөө сэтгэл зүрх, оюун санаагаа зориулж, маш сайн ажилладаг

учир тэднийг тухай магтан ярих бид дуртай.Өндөр настан, гэр бүлээрээ үйлчлүүлж байгаа

хүмүүс болон суралцагчдад цаг хязгаарлахгүй, хөнгөлөлттэй үйлчилж байгаагаа хэлэхэд таатай байна.

Албан газар болон найз нөхөдийн 1-2, 5-6, 10-15 хүний алжаалыг тайлах 10 хувийн хөнгөлөлттэй саунаар бид бас үйлчилж байгаа ба эмэгтэйчүүдийн алжаал тайлах тусгай өрөөтэй. Мөн бүтэн биеийн бариа засал, биеийн үрэлттэй угаалгаар бид та бүхэнд үйлчилнэ.

Манай хамт олон өглөө 08.00-22.00 цаг хүртэл та бүхэнд үүд хаалга нээн чин сэтгэлээсээ үйлчилж, таныг хүссэн үр дүнд тань хүргэх болно. Манай клубээр өргөнөөр ирж үйлчлүүлээрэй. Найрсаг сайхан хамт олон, тохилог тавтай орчин та бүхнийг хүлээж байна.

Хүмүүсийн хайр, хүндэтгэл хүлээсэн хамт олон

ЗГМ©

нээлгэхээр эмчийн үүдэнд зогсож байсан бол эдгэрээд гарч байгаа хүүхдүүд дэвтрээ авахаар эмчийг хүлээнэ. Хаа сайгүй л нурмайж, уйлагнасан балчир үрс. Хүүхдүүд бүгд л гартаа уян зүү хатгуулсан байлаа. Энэ тасагт хатгаатай, ханиадтай, гэдэс нь өвдсөн гээд янз бүрийн өвчтэй хүүхдүүд байлаа. Хамгийн гол нь, хатгаатай хүүхэд дийлэнх учир цонх онгойлгох бо ломжгүй. Тиймээс ямар ч агаарын солил-цоо байхгүйгээс эвгүй үнэр ханхалж байлаа. Хэвтэх ор олдож, хүүхдүүд эдгэж л байвал тэр зэргийн үнэр танар ч яамай байна гэсэн бодол төрсөөр бид тус эмнэлгийн хүүхдийн тасгийн бага эмчийг даган, тасаг дундуур явж үзлээ.

Дөрвөн ортой нэг өрөөнд 1-2 эвхдэг ор нэмж тавьжээ. Ингээд зогсохгүй нэг орон дээр хоёр хүүхдийг хэвтүүлсэн байна. Үүнээс болж өрөөний зай талбай багасаж, хүүхдүүд амьсгалах агаараар дутагдаж байгаа нь илт. Тиймээс зарим нь гэрээсээ агаар цэвэршүүлэгч авчирсан байгаа харагдана. Чингэлтэй дүүргийн XVIII хорооны иргэн Б.Туул “Хүүхэд маань 11 сартай. Гэнэт л бөөлжиж, халуураад эмнэлэгт ирсэн. Давхар ханиад хүрсэн. Эмнэлэг ачаалал ихтэй байна.

2017.12.26, МЯГМАР ~ №249 (795)

ЗГМ: Сурвалжилга

3ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Нялхсаа хайрлаж, карантин тогтооё

Хаа сайгүй ханиад хүрч, ха луурсан хүүхдүүд. Ор хүлээж, дугаарласан эцэг, эх-чүүд дүүргийн эмнэлгүү дийг дүүр гэжээ. А хүрээний H2N3 вирусийн гаралтай томуу, томуу төст өвчинд бага насны хүүх дүүд илүү их өртөж, өндөр хэмээр халуурч, уушгины хатгаа тусаж байгааг эмч мэргэжилтнүүд анхааруулж байна. Тиймээс нөхцөл байдал ямар байгааг сурвалжлахаар Баянгол, Чингэлтэй, Сүхбаатар дүүргийн хүүхдийн эмнэлэгт очлоо.

“Өнөөдрийн рентген зураг авах оочер дууссан. Хэвтэн эмч лүүлж байгаа хүүх дүү-дийн зургийг л авна. Харин амбулаториор үзүүлсэн хүүх-дүүд маргааш эрт ирээрэй” гэсээр нэгэн эмч чанга дуугаар эцэг, эхийн дунд зарлал тараагаад яваад өгөв. Рентген зураг авах өрөөний үүдэнд халуурсан, нус нь гоожсон, ханиалгасан, нурмайсан хүүхдүүд аав, ээждээ тэврүүлэн зогсоно. “Маргааш,

Амбулатори, хүлээн авахад ирсэн хүүхдүүд ор олдохгүй буцаж байна

С.Батсайхан / ЗГМ©

Гурван өдрийн дотор өвчин нь хүндэрсэн 80 гаруй хүүхэд Чингэлтэй дүүргийн эмнэлэгт хэвтсэн бол зөвлөгөө аваад буцсан 500 гаруй хүүхэд байна.

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

хүрвэл дэгдэлт гэж үздэг.

ТОМУУ, ТОМУУ ТӨСТ ӨВЧНИЙ ДЭГДЭЛТАмбулаторийн

үзлэгийн өвчлөл ОДООГООР АМБУЛАТОРИЙН ҮЗЛЭГ

орон нутагт нийслэлд

+10% 6.6%

75%

5.9%

Сургуулийн ирц

нийслэлд

15000-9

849орон дээр

гаруй хүүхэд байна

80%Эмнэлгийн ачаалал

6Томуугийн

вирус эргэлтэд байна

хүртэлх насны хүүхдүүд өвчилж байна

насныхан нийт тохиолдлын

Эрүүл мэндийн яам©

2-4

25%

Нэг орон дээр хоёр хүүхдийг ээж нарынх нь

хамт хэвтүүлсэн байв

Б.Бямбасүрэн@byambaab_ZGM

Эм, тариа нь ч хүрэлцэхгүй юм. Манай хүүхдийн утлага өнөөдөр эхэлж байгаа. Гэтэл эхний өдрийнхийг эмнэлэг дааж, дараагийнх нь өөрсдөө худалдаж авчир гэсэн. Бас хүүхдээ халуурахаар нь хөвөнд спирт шингээгээд арчих гэтэл хөвөн хүрэлцэхгүй, гэрээсээ захиж, авчруулаарай гэлээ. Бид ийм жижигхэн өрөөнд эвхдэг ортой хүүхэд, эцэг эх нийлээд наймуулаа байна. Арай л хэтэр-хий. Жилийн жилд л ийм байдаг. Баар цэнгээний газ руу дын хаа тоог цөөлж, хүүхдийн эм нэлэг нэмж баримаар юм” хэмээн нэлээд бухимдангуй ярилаа.

Энэ зуур эмнэлгийн тасгийн коридороор нэгэн ээж бага эмчид гомдоллож, чанга дуугаар бас л бухимдлаа илэрхийлж байгаа нь сонсогдов. Тэр эмэгтэй “Би нярай хүүхэдтэй. Нэг орон дээр хоёулаа орж чадахгүй. Өнгөрсөн шөнө зогсоогоороо хоносон. Ядарч байна. Ийм байдалтай долоо хонож чадахгүй” хэмээн гомдол мэдүүлэхэд бага эмч хариуд нь “Бүх ээж нар нэг орон дээр хоёулаа хонож байна. Эмнэлэгт хонох гэж ирсэн юм уу. Хоёр хоногийн дараа өөр оронд шилжүүүлнэ. Дуугай бай” хэмээн дээрэнгүй өнгөөр харилцаж байгааг нь сонссон бусад ээж нар ч түүнтэй зэрэгцэн бухимдлаа ирэлхийлж, ямар ч зохион байгуулалт алга хэмээн шүүмжилсэн юм. “Бид хоёр өчигдөр шөнө ирсэн. Ор байхгүй гээд эвхдэг нарийхан орон дээр хүүхдээ унтуулж, өөрөө суугаагаараа хоносон. Гэтэл өнөөдөр ахиад л ор байхгүй гээд давхар хэвтүүлчихлээ. Нэг, хоёр хоног ингэж байж байгаад тус тусдаа орон дээр оруулна гэсэн

Чингэлтэй дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт нөхцөл байдал ямар байгаа талаар тус эмнэлгийн Хүүхдийн тасгийн эрхлэгч Ж.Сүрэнчимэгээс тодрууллаа.

-Томуу, томуу төст өвчний дэгдэлт нэмэгдэж, дүүргийн эмнэлгүүд ачааллаа дийлэх-гүй байна. Танайд өнөөдрийн байдлаар хэчнээн орон дээр хэдэн хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байна вэ?

-Томуу, томуу төст өвчний дэгдэлт ихэссэнтэй холбоо-тойгоор манайх хүүхдийн нэг тасаг нэмж, нийт гурван тасаг, эрчимт эмчилгээ, яаралтай тусламжийн хэсгийнхэн өдөр, шөнөгүй ачаалал ихтэй ажиллаж байна. Манай эмнэлгийн Хүүх-дийн тасаг 75, эрчимт эмчил-гээтэй нийлээд 80 ортой үйл ажиллагаа явуулдаг. Өнөөдрийн байдлаар ачаалал гурав дахин ихсэж, 200 гаруй хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байна.

-Нэг орон дээр хоёр хүүхэд, ээжтэйгээ нийлээд дөрвөн хүн хэвтэн эмчлүүлж байх шиг байна?

-Ингэж авахаас өөр аргагүй байна. Манайх аль болох боломж бололцоондоо тааруу-лан ажиллаж байгаа. Тэр битгий хэл, амбулатори, хүлээн ава-

хад ирж байгаа хүүхдүүдийн тоо хэвтэн эмчлүүлж байгаа хүүх дүүдээс өндөр байгаа нь санаа зовоож байна. Ту-хайлбал, өнгөрсөн баасан гарагт амбулаторид 120 гаруй хүүхэд үзүүлэхээр ирснээс 20 нь хэвтэж, үлдсэн нь эмчилгээ бичүүлээд буцсан. Үргэлжлээд бямба гарагт зөвхөн үзүүлэхээр ирсэн хүүхдийн тоо 180, ням гарагт 200 давсан. Гурван өд-рийн дотор өвчин нь хүндэрсэн 80 гаруй хүүхэд хэвтсэн бол зөв-лөгөө аваад буцсан 500 гаруй хүүхэд байна.

-Хэзээнээс байдал ингэж хүн дэрч эхэлсэн бэ. Эмч, ажилт ны хүрэлцээ, эм тариа-ны нөөц хэр зэрэг байна вэ?

-Арваннэгдүгээр сараас л бага багаар нэмэгдсээр хоёр долоо хоногийн өмнөөс эрчимжиж, эмнэлэгт хэвтэх хүүхдүүдийн тоо эрс нэмэгдсэн. Эм, тарианы хувьд хүрэлцээтэй байгаа. Эмч нарыг нэмж өгсөн.

Сургалтад явсан эмчийг дуудаж, хүүхдийн амбулаториос эмч нар тат сан. Амьсгалын дээд замын үрэвсэлтэй хүүхэд тав хонож байгаа бол уушгины хатгаа туссан хүүхдийг долоо хоног эмчлээд эмнэлгээс гаргаж байгаа. Эмчлэгдээд гарсан хүүхэд буцаж ирэх нь харьцангуй цөөн байна.

-Зургаан төрлийн үүсгэгч нян байгааг салбарын яамнаас мэдээлж буй. Хүүхдүүд гол төлөв өндөр хэмтэй халуурч байна. Хэдэн насны хүүхдүүд ханиаданд өртөж байна вэ?

-Өвчний үүсгэгчээс ихээхэн хамаарч байна. Томуу нь олон хүрээний үүсгэгчтэй. Жилийн дөрвөн улиралд байдаг B хүрээний үүсгэгчээс гадна H2N3 хүрээний үүсгэгч вирус байна гэж үзэж байгаа. Үүнтэй холбоотойгоор хүүхэд өндөр хэмээр халуурч, халуун нь удаан бууж байна. Мөн хамар нь битүүрч, нус нь гоожиж байна. Өчигдөрхөн л мэр сэр ханиаж эхэлсэн бол маргааш нь уушги-ны хүнд хатгаа болтлоо хүн-дэрч байх жишээтэй. Тэгэхээр үүсгэгчээс хамаарч ханиад амархан хүндэрч байна. Насны хувьд дийлэнх нь 1.5-5 нас буюу цэцэрлэгийн хүүхдүүд ихээр өвчилж байна.

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

тайлбар өгсөн. Ер нь эмнэлгийн орны хүрэлцээ муу байна. Бас эмч, сувилагч нараа ч нэмэх хэрэгтэй. Жил бүр л ийм дүр зурагтай байдаг. Эмчилгээний тал дээр ярих зүйл байхгүй ч гэсэн зохион байгуулалт муу байна. 40-хөн ортой нэг тасагт 75 хүүхэд авахаар байдал ийм байхаас өөр яах вэ. Чингэлтэй дүүрэгт хоёр, гурван хүүхдийн эмнэлэг нэмж баримаар юм. Бас энэ эмнэлэгт янз бүрийн өвчтэй хүүхдүүд нэг дор, нэг өрөөнд холилдоод хэвтэж байна” гэж Чингэлтэй дүүргийн 6 дугаар хорооны иргэн Ж.Сарнай хэллээ.

Дараа нь бид Сүхбаатар дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг буюу Хүүхдийн II эмнэлгээр орж, нөхцөл байдал ямархуу байгааг харлаа. Хүүхдийн тасаг руугаа гаднын хүн оруулахгүй хөл хорио тогтоосон байлаа. “Хүүхдүүдэд гаднаас ямар нэгэн халдвар тараахгүй гэсэндээ л ингэж байна” хэмээн тус эмнэлгийн дарга М.Чимгээ учирласан юм. Эднийх хүүхдийн 125, том хүний 180 ортой үйл ажиллагаа явуулж буй. Эмнэлгийнхээ хүчин чадлыг харгалзан, том хүний тасагт хүүхдүүдээ хэвтүүлэх байдлаар зохицуулжээ. Аргаа

барсан, халширсан ээж нарт ор олж хэвтэнэ гэдэг ховорхон аз завшаан болжээ. Тэд “Зарим дүүргийн эмнэлэг хатгаатай хүүхдийг ч хэвтүүлэхгүй, гэрээр нь эмчилгээ хий гээд явуулж байна” гэцгээв.

Нийслэлийн хэмжээнд томуу, томуу төст өвчний тархалт хоёр долоо хоногийн өмнөөс эрс өсчээ. Олон улсын стандартад амбулаториор үзүүлсэн хүүхдийн хувь 10 хувиас дээш гарвал дэгдэлт гэж үздэг юм байна. Тэгвэл нийслэлд амбулаториор томуу, томуу төст өвчнөөр үзүүлсэн хүүхдийн хувь 6.6, орон нутагт 5.9 байгааг Эрүүл мэндийн сайд Г.Сарангэрэл мэдээлсэн юм. Гэтэл бодит байдал дээр эмнэлгийн орны хүрэлцээ хүрэхгүйгээс өдөрт нэг дүүргийн эмнэлгээс 200 гаруй хүүхэд гэр рүүгээ буцаж байгаа тоог тооцож үзсэн үү. Үнэндээ ор олдохгүй, гэрээрээ эмчлүүлж байгаа олон мянган хүүхэд байна. Тэднийг оруулаад тооцвол карантин тогтоох хэмжээнд хүрчихсэн юм биш үү. Хэдэн хувиас дээш гарсан тохиолдолд карантин тогтоодог дүрэм жу рамтайг Эрүүл мэндийн яамны албаны хүмүүсээс тод-

руулсан боловч “Манайх хариу-цахгүй” гээд тодорхой мэдээ лэл өгсөнгүй. Харин Эрүүл мэн-дийн дэд сайд Л.Бямбасүрэн “Нийслэлийн төвийн зургаан дүүргийн хүүхдийн эмнэлгээр хоёр Ажлын хэсэг гаргаад явж байна. Нийслэлийн хэмжээнд орны ачаалал 500-гаар нэмэгдсэн. Ачааллыг бууруулахаар насанд хүрэгчдийн тасгийг суллаж хүүхдийн тасаг болгосон” гэв.

Жил бүрийн өвөл болохоор л дээр дооргүй томуу, томуу төст өвчний дэгдэлтийг ярьж, дарга нар дүүргийн хэдэн эмнэлгүүдээр явж томуутай “танилцдаг” болсоор удаж байна. Агаарын бохирдол, орчны нөлөөллөөс хүүхдээ яаж ч хамгаалсан яаж ийж байгаад л ханиад хүрч, хатгаа авчихаад байгааг эцэг, эхчүүд хэлж байна. Нөгөөтэйгүүр, хэдэн дүүргийн эмнэлгүүд нь ачааллаа дийлэхгүйд хүрч, эмч, мэргэжилтнүүд нь ч хүчрэхээ байж, туйлдаж байгаа дүр зураг хэзээ хүртэл үргэлжлэхийг хэн ч хэлж мэдэхгүй байна. Тиймээс ядахдаа л төрөх эмнэлэг, хүүх-дийн эмнэлэг барина гээд царцаагаад орхичихсон “араг яс”-нуудаа амь оруулмаар байгааг эцэг, эхчүүд хэлж байна.

маргааш гэсээр ханиад нь улам бүр дордлоо. Яадаг юм билээ” гэсээр аав, ээжүүд арга мухардсан байдалтай, яах учраа олохгүй эмнэлгийн үүдээр гарцгаалаа. Бидний очсон эхний эмнэлэг Баянгол дүүргийн хүүхдийн эмнэлэг байв. Тус эмнэлэг нь 260 хүүхдийн ортой бөгөөд одоогийн байдлаар бүх ор нь дүүрсэн гэдгийг эмчилгээ эрхэлсэн дарга нь хэлсэн юм. Түүнээс нөхцөл байдлын талаар асуухад “Манайд ор дүүргэлттэй байна. Коридорт эсвэл газраар хэвтсэн хүүхэд байхгүй. Та нарыг тасаг руу оруулах боломжгүй” гэв.

Хэдхэн хоногийн өмнө олон нийтийн сүлжээнд тус эмнэлгийн коридорт хүүхдүүд ээж, аавтайгаа хэвтэн эмчлүүлж байна гэсэн шүүмжлэл тархсан юм. Энэ мэдээллийн дагууу Ерөн хийлөгч Х.Баттулга өн-гөр сөн амралтын өдрүүдэд хүүх дийн эмнэлгүүдэд очиж ажилласан. Ерөнхийлөгчийг ажилласны ердөө маргааш нь коридорт хэвтсэн нэг ч хүүхэд тус эмнэлэгт байхгүй болсон нь үнэндээ гайхмаар үйл явдал.

СУИС-ийн зүүн урд талд байрлах Чингэлтэй дүүргийн эмнэлгийн үүдээр ороход л хүүхдийн уйлах чимээ хаа сайгүй сонсогдоно. Хуучны байртай найман давхар тус эмнэлгийн дөрөв, тавдугаар давхарт нь тус бүр 40 ортой хүүхдийн хоёр тасаг үйл ажиллагаа явуулдаг аж. Дөрөвдүгээр давхарт га-рахад эмчийн үүдийг сахингаа хүүхдээ хөхүүлсэн, тэвэрсэн, утсаараа тоглуулж аргацаасан эцэг, эх хөл гишгэх зайгүй шахам байгаа харагдав. Шинээр ирсэн хүүхдүүд өвчний түүхээ

Ж.Сүрэнчимэг: Ачаалал гурав дахин нэмэгдэж, өдөрт 200 хүүхэд ирж байна

нэмэгдсэн

СОЁЛЫН ТӨВ ӨРГӨӨМонголын үндэсний эрх чөлөө тусгаар тогтнолын 106 жилийн ой тохиож байна. Үүнтэй холбогдуулан Гандантэгчэнлин хийдийн тэргүүн их хамба лам, гавж Д.Чойжамц оюутан залуучууддаа зориулан “1911 тусгаар тогтнол өв соёл” сэдвээр энэ сарын 28-нд 14 цагт үнэ төлбөргүй лекц явуулна.

УДБЭТЕрөнхий продюсер, МУГЖ Д.Алтанхуягийн найруулсан “Цөмөөхэй” балет энэ сарын 28-30-нд 17.00, 19.00 цагт тус тус болно.

МҮЭСТОХүүхэлдэйн театрын хамт олон “Гайхамшигт хайрцаг” шинэ жилийн тоглолтоо энэ сарын 29, 30-нд 15.00 цагт тоглоно.

THE CORPORATE HOTEL & CONVENTION CENTRE

“Корпорейт конвейшн центр” төвийн хамт олон хүүхэд багачууддаа зориулан жил бүр уламжлал болгон зохиодог шинэ жилийн баяраа ”Циркийн адал явдал” сэдвээр энэ сарын 29-ний 15.00 цагт зохион байгуулна.

ЧОЙЖИН СҮИТСМонголын хамгийн анхны бага театрын “Бамбуу” театрын хамгийн анхны уран бүтээл болох “Гурван бяцхан тоорой” хүүхдийн жүжгийг энэ сарын 30, 31-нд 14.00, 16.00 цагуудад тоглоно.

МОНГОЛ УЛСЫН ФИЛАРМОНИ

Монголын алдарт хөгжмийн зохиолч Н.Жанцанноров, Б.Шарав, Ц.Нацагдорж, Х.Алтангэрэл нарын туурвисан шилдэг хөгжмийн бүтээлүүдийг Морин хуурын чуулга эгшиглүүлнэ. Тоглолт нэгдүгээр сарын 12-ны 19.00 цагт болно. Удирдаачаар Д.Түвшинсайхан, гол дүрд морин хуурч М.Бат-Өлзий, ятгачин П.Дэлгэрцэцэг, ёочин О.Туул, эвэр бүрээчин Ч.Мөнхжин нар тоглоно.

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.12.26, МЯГМАР ~ №249 (795)

Лавлах

08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

07.00 “Өглөө” хөтөлбөр

11.00 “Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр

14.00 “Дотрын тасаг” ОАК 9, 10 дугаар анги

18.40 Bloomberg үзүүлж байна. “Хүчтэй тоглогчид” Хэнри Кравис

20.00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

22.15 “Надад мөрөөдөл бий” баримтат нэвтрүүлэг

08.05 “Монголчууд XX зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

12.10 “Нууц материалууд” ОАК 2.16 дугаар анги

14.05 “Та 5 дугаар ангийн хүүхдээс ухаантай юу?” шоу нэвтрүүлэг

18.35 “Boney M Монголд”

20.40 “Nous tech” танин мэдэхүйн нэвтрүүлэг

23.00 “Флаш” ОАК 2.20 дугаар анги

06.30 “Өнөө өглөө”

12.00 “Хөтөч” мэдээллийн хөтөлбөр

14.30 “Наашаа Цаашаа”

18.00 “Тог тог тог” /season-6/ 23 дугаар анги

20.00 “Оргил цаг” мэдээллийн хөтөлбөр

22.30 "Даунтон эдлэн" ОАК /season-5/ 5 дугаар анги

11.30 “Ногоон хот” нэвтрүүлэг

14.00 “Өсөлтийн замд” нэвтрүүлэг

17.00 “Bloomberg Surveillance”

20.00 #Made in Mongolia. Монос Фарм ХХК

22.00 “Эзэнт гүрнийг босгосон нь” нэвтрүүлэг

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол ТВ08.00 “Bloomberg Daybreak Asia”

ТВ ХӨТӨЛБӨР

Нийслэлийн ЗДТГ-аас 560 гаруй ломбард улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуул даг гэж мэдээлсэн. Улмаар өнгөрсөн аравдугаар сард Ажлын хэсэг байгуулагдан ломбардын үйл ажиллагааны стандартад өөрчлөлт оруулсан. Тухайлбал, “Барьцаалан з ээл д ү үлэх ү й л ч и л г ээ MNS:5274:2003” гэсэн стан-дартыг “MNS:5247:2017” стан дарттай болгосон юм. Ирэх сарын 1-нээс ломбардууд шинэчлэгдсэн стандартын дагуу үйл ажиллагаа явуулах юм.

Энэхүү стандартын дагуу шөнийн цагаар үйл ажиллагаа явуулдаг ломбардууд хулгайн эд зүйлс авдгийг таслан зогсоох юм. Мөн насанд хүрээгүй хүүхдэд барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ үзүүлэхийг хатуу хориглоно. Стандартыг мөр-дөхгүй бол тухайн ломбардын үйл ажиллагааг зогсоох юм байна.

ҮЗВЭР

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР

УВС -26o

-36o

ХОВД -16o

-24o

ЗАВХАН -12o

-24o

БАЯНХОНГОР -6o

-17o

ГОВЬ-АЛТАЙ -7o

-20o

ӨВӨРХАНГАЙ-4o

-14o

АРХАНГАЙ -6o -14o

ХӨВСГӨЛ -6o

-18o

БУЛГАН -9o

-21o

ТӨВ -14o

-21o

ДУНДГОВЬ -6o -19o

ӨМНӨГОВЬ-3o

-17o

ГОВЬ-СҮМБЭР -10o

-20o

ДОРНОГОВЬ-6o

-18o

СҮХБААТАР -11o

-22o

ХЭНТИЙ -13o

-24o

СЭЛЭНГЭ -10o

-20o

ОРХОН -8o

-19o

ДАРХАН-УУЛ -11o

-22o

ДОРНОД -10o

-17o

БАЯН-ӨЛГИЙ -13o

-19o

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

XII.28 -7o

-15o 8 м/с

5 м/с

Үүлшинэ

XII.27 -7o

-19o 6 м/с

5 м/с

Багавтар үүлтэй

XII.26 -12o

-23o 5 м/с

4 м/с

Үүл багасна

XII.30 -16o

-22o 8 м/с

6 м/с

Бага зэргийн цастай

XII.29 -14o

-17o 10 м/с

7 м/с

Бага зэргийн цастай

ДҮРЭМ ЖУРАМ

Ломбардууд шинэ стандартаар ажиллана

М.МөнхЗГМ

Зууны манлай эстрадын дуучин, гавьяат жүжигчин Б.Сарантуяа шинэ жилийн үдшийн “Мөнгөн шөнө” уламжлалт тоглолтоо өнөөдөр буюу 26-нд “Монет” ресторанд хийнэ. Тэрбээр “Мөнгөн шөнө” тоглолтоо 2013 оноос хойш дөрөв дэх жилдээ зохион байгуулж байгаа бөгөөд тоглолтын тасалбар нь 200 мянган төгрөгийн үнэтэй аж. Энэ өдөр анхны “Пентатоник” наадам болж байсан учраас дурсамжаа сэргээн, тоглолтоо хийхийг хүсчээ. Тусгай тоглолтод ойролцоогоор 80-100 хүн л хамтдаа нэгэн үдшийг тав, тухтай өнгөрүүлдэг. Энэ жилийн тоглолтод Морин хуурын чуулга, дуучин Чойжоо, “A Sound” хамтлагийнхан хүрэлцэн ирж, ая дуугаа өргөх юм.

Instagram шууд дамжуулдаг боллоо

Иргэдийн санал гомдлыг сонсоно

Instagram аппын шинэч-лэгдсэн хувилбарт шинэ үйлдэлтэй шууд дамжуулалт нэмэгджээ. Тодруулбал, одоо-ноос эхэлж хаалттай шууд дамжуулалт хийж, сонгосон найзууддаа “Direct” хэсэгт зурвас илгээн урилга явуулах боломжтой.

Энэхүү шинэ үйлдэл нь энгийн зарчмаар ажиллана. Юуны түрүүнд та сонгосон найзууддаа шууд дамжуулалт хийх гэж буйгаа урьдчилан мэдэгдсэн зурвас илгээх юм. Харин үүний дараа найзууд тань шууд дамжуулалтыг үзэ-хэд бэлэн гэдгээ мэдэгдэх юм.

Хэрэв та шууд дамжуу-лал таас хоцорвол дахин үзэх боломжгүй гэдгийг анхаа-раарай.

ТЕХНОЛОГИ

УЛААНБААТАР

(Өмнөх дугаарын хариу)

8

7

386

5

6

9

6

2

9

32

94

5

9

7

1

7

9

5

364981725

635142897

172563984

791856432

589427613

248739561

927615348

816374259

453298176

ЗГМ: СҮДОКҮЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭӨм

нөх д

угаа

рын

хари

у / 12

.25БОСООГООР:

1. Үлгэрт Сүн далайг шалбааг байхад дов байсан зүйл2. 1990-ээд оны эхээр ид мандаж байсан хамтлаг3. Онгийн голын адаг орчмын ус (гол очиж

цутгадаг нуур)4. Жалга5. Дэлхийн эдийн засгийн форум болдог Швейцарын хот8. Цахилгаан гүйдлийг нэг чигт дамжуулж, нөгөө чиглэлд хааж өгдөг элемент

НИТХ-ын дарга С.Амарсайхан Нийслэлийн газрын албаны үйл ажиллагаатай холбоотой хууль тогтоомжийн хэрэгжилт, иргэд, оршин суугчдын санал гомдлыг сонсохоор шийджээ. Үүний хүрээнд энэ сарын 22-ноос 2018 оны нэгдүгээр сарын 18-ны өдрийг хүртэл НИТХ-ын Ажлын алба, Нийслэлийн үйлчилгээний нэгдсэн төвүүдэд иргэдийн саналыг хүлээн авах тухай захирамж гаргасан байна.

Иргэд газрын харилцаа, газар өмчлөл, эзэмших эрх, шүүхийн шийдвэр биелэгдэхгүй байгаатай холбоотой санал гомдлоо НИТХ-ын Ажлын алба болон нэг цэгийн үйлчилгээний цэгүүдэд гаргах боломжтой. Иргэдийн саналд үндэслэн олон нийтийн хэлэлцүүлгийг 2018 оны нэгдүгээр сард багтаан зохион байгуулж, холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу арга хэмжээ авч ажиллах юм.

“Мөнгөн шөнө” тоглолт

ЗГМ: КОМИКС

Билгийн тооллын 8Өвлийн дунд хар хулгана сарын хоёр хар мэнгэтэй улаагчин гахай өдөр Үс засуулбал: Нас уртасна.Наран ургах: шингэх: 08.43-17.06Барилдлага: ҮхэхШүтэн барилдлага: Сэрэхүй Суудал: Огторгуй17:21 цагт сар тал болно.

ЗУРХАЙ

Аргын тооллын арванхоёрдугаар сарын 26. Ангараг гараг. Билгийн тооллын 8. Могойг хүлэгч одтой, улаагчин гахай өдөр.

Өдрийн наран 08.43 цагт мандан, 17.06 цагт жаргана. Тухайн өдөр хонь, туулай жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр элдэв үйлд хянуур хандах хэрэгтэй ба ан, гөрөө хийх, мал, адгуус муулах, хараал, жатхыг буцаах, нялхсын хурим хийх, огторгуйн үүд боох, их хүмүүнтэй уулзахад сайн. Газар ухах, худаг гаргах, балгадын суурь тавих, нохой худалдан авахад муу. Өдрийн сайн цаг нь үхэр, луу, морь, хонь, нохой, гахай болой. Хол газар яваар одогсод зүүн хойш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал нас уртадна.

Ү

ДӨР

ДЭГ

Г

М

А

А

И

Т

И

НЯНТАИСҮРЭН

ЛАМ

Э И

У И

Э Э

ДАХ

НОТ

Ү

А

Г

О

Э

И

Э

АМ А

У Ж

З С

У

Р

Ү

А

ЦЭР

Э

Д

Ү

Э ДР

Ү

Н ЭТ ЛО ЭГ ГТОХ

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Хоолой боодог ханиад4. Чингис хааныг дайнд өдөн сүйрсэн Хорезмийн нийслэл6. Малын хялгас сүүл томж сүлжиж хийсэн уяа, оосор

7. Өвөрхангай аймгийн Богд сумын тэмээчин, хөдөлмөрийн баатар9. Чингис хаанд алба баригчдын нэг10. Манлайлагч, оройлогч

1 2 3

4 5

6 7

8

9

10

УБ-Бээжин 06.10 08.25Бээжин-УБ 09.30 12.00Сөүл-УБ 01.25 03.55Сөүл-УБ 18.15 20.45УБ-Сөүл 13.00 17.05Токио-УБ 14.40 19.10УБ-Токио 07.55 13.40Ханбумбат-УБ 09.30 12.00УБ-Ханбумбат 07.30 08.40

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬ

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

Эрээн-УБ 18.00 11.15Хөх хот-УБ 22.50 11.15УБ-Хөх хот 20.00 20.49УБ-Эрхүү 21.10 02.40Эрхүү-УБ 15.35 06.20Замын-Үүд-УБ 21.35 09.55УБ-Эрдэнэт 20.30 07.45 Эрдэнэт-УБ 19.10 05.48 УБ-Сүхбаатар 10.55 19.52Сүхбаатар-УБ 06.30 15.35Зүүнхараа-УБ 04.25 08.40

Эмээ, тэр утасны

үзүүрийг нааш нь аваад өгөөч.

Тэр зүгээр л байгаа биз

дээ.

Чи тэгэхэд тогтой үзүүр,

хүрч болохгүй гээд л айгаад

байсан.

Mr. Баагийгийн ПАЯН....

ZGM: HIGHLIGHTS

POLITICSYoung lawyers hold press conference, claiming that MP Baasankhuu Oktyabr violated several laws in organizing the MPRP’s congress on December 10.

Delegations of Central election commission of the Republic of Uzbekistan pay an official visit to study Mongolia’s practice in organizing elections using automated system.

ECONOMYFinancial Stability Council presents the results of “Opportunity for trading the stocks of commercial banks through the stock exchange” report during its regular meeting.

Meat export reaches 26.8 thousand tons, totalling MNT 111 billion.

MSE ALL Index falls by 2.68 percent to reach 1,104 points. The MSE market cap stands at MNT 2.4 trillion.

According to the feasibility study of Shivee­Energy project, the power station will have a total capacity of 5280 MWt electricity output, 660 MWt heat transmission and 21 million tons of coal extraction.

SOCIETYCity Archive Department to introduce latest technology in archiving used in developed countries.

A public and private consultative sub­committee established under the Investment Protection Council.

Mongolian national football team ranks 187th, moving up 18 places in the FIFA World Rankings.

Ulaanbaatar city Air Quality Index reaches over 4900 on December 25, almost 10 times the amount of hazardous level of 500.

ZGM DAILY2017.12.26, TUESDAY ~ №249 (795) 7THE OFFICIAL GAZETTE

BoM to set gold price USD 2 lower than LME price

Munguntuul Batkhuyag wins a chess prize in Spain

Experts expect gold price to reach USD 1300 in 2018.

Mongolian chess players head for King Sal­man World Rapid and Blitz Championships.

AQI of Ulaanbaatar city reaches over 4900

Ambassador-at-Large ap-pointed for EU’s blacklist

Air pollution in Ulaanbaatar surpasses the hazardous level by almost 10 times.

Mandakhbileg Birvaa is now in charge of delist­ing Mongolia from EU's tax haven blacklist.

FT©

COMMODITY MARKET

(USD/bbl.)Brent Crude (ICE)

(USD/MT)Copper (LME)

(USD/t oz.)Gold (Comex)

Due to the necessity of increasing foreign currency reserve, the Bank of Mongolia (BoM) previously set the gold price at the same level as the market price of London Metal Exchange (LME) between December 14, 2016 and December 31, 2017. On top of that, the bank organized several actions within the frames of “Mongolian Gold” campaign and successfully increased the amount of gold purchase. Thus, the BoM announced to set the gold price USD 2 lower than LME price starting from January 1, 2018.

By an early estimate, the Bank of Mongolia expects to purchase 19.8 tons of gold in 2017, which will be 8 percent (1.5 tons) higher than 2016’s total gold purchase of 18.3 tons.

The bank bought a total of 19.6 tons of gold between the beginning of the year to December 21, 2017, in which 7.2 tons of gold were bought from 117 private entities (37 percent) and 12.4 tons from individuals (63 percent). 19.4 tons of gold were purified, helping increase foreign currency reserve by USD

The fourth Sunway Sitges International Chess Festival took place in Sitges, Spain from 14 to 23, December 2017. Mongolian chess masters, namely International Master (IM) Munguntuul Batkhuyag and IM Bilguun Sumiya participated in the tournament and displayed an outstanding performance.

In specific, IM Mungun­tuul Batkhuyag finished the tournament with four wins and four ties, and received a special prize with a total score of 5 points. As for Bilguun Sumiya, the young player improved his FIDE rating by 20 points, to 2479 elo (a chess rating system named after Arpad Elo) and displayed a Grandmaster (GM) result. To qualify for the GM title, a player is needed to achieve three GM results within a rolling period of three years and must have over 2500 elo. Accordingly, Mr. Bilguun is now the second Mongolian player close to achieve the GM title after IM Batchimeg Tuvshintugs.

Munguntuul Batkhuyag previously participated in the “London Chess Classic”, international chess tournament, and snatched a silver medal this year. After taking a break from chess for years, the athlete is now rapidly improving her ratings, ranking at 65

from the active female chess players in the world with 2407 elo.

After finishing the tournament, the players have departed for King Salman World Rapid and Blitz Championships, which will take place in Riyadh, Saudi Arabia between 26th and 30th December 2017. According to some sources, IM Batchimeg Tuvshintugs and IM Enkhtuul Altan-Ulzii will participate in the tournament.

On the other hand, the highest-rated chess player in the world and World Champion in classical chess Magnus Carlsen (Norway), the incumbent World Rapid and Blitz Champions, Sergey Karjakin (Russia) and Vassily Ivanchuk (Ukraine), along with over 180 top grandmasters have confirmed their participation, making the King Salman World Rapid and Blitz Championships the strongest open event of the year.

BoM to lower gold purchasing price

SPORTS

Mongolian chess players show outstanding results in Spain

692.1 million.Additionally, the gold spot price

increased by around 9 percent, to USD 1266 throughout the year. Although the price is lower compared to other precious metals, Goldman Sachs experts assessed the

BoM announced to set the gold price USD 2 lower than LME price

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

65.00

64.00

63.00

62.00

XII/3

XII/3

XII/3

XII/17

XII/17

XII/17

XII/10

XII/10

XII/10

65.25

12901280127012601250

1278.80

690070007100

680067006600

7125

At the order of Tsogtbaatar Dam din, Minister of Foreign Affairs, Mandakhbileg Birvaa has been appointed as an Ambassador-at-Large in charge of delisting Mongolia from the European Union’s tax haven blacklist.

In connection to Mongolia’s inclusion in the EU’s tax haven blacklist, the Ambassador-at-Large will be responsible for coordinating the joint efforts of the Ministry of Foreign Affairs and Ministry of Finance, in joining Organization

for Economic Cooperation and Development’s (OECD) Global Forum on Transparency and Exchange of Information for Tax Purposes and the Multilateral Convention on Mutual Ad-ministrative Assistance in Tax Matters, as well as implementing the minimum standards of OECD’s Base Erosion and Profit Shifting.

Mandakhbileg Birvaa has worked in the public service for 26 years and 19 years in the diplomatic service.

FOREIGN RELATIONS

Foreign Minister appoints Ambassador-at-Large in charge of EU’s blacklist

gold as a profitable investment.They say that gold demand

increases in the first month of each year and expect a price jump. Due to the increased demand of jewelry during the Lunar Month, industry experts also forecast a jump in price.

On the other hand, “Scotiabank” assumes the gold output of the leading gold deposits to slow in 2018. Because the major mining companies are considering to focus on exploration and initiating the first stage of mine development. Hence,

the bank explains that the lower supply of commodities will increase the prices of commodities with the market law. The “Scotiabank” and “Royal Bank of Canada” forecast the gold price to reach USD 1300 per ounce in 2018.

Үндэсний үйлдвэрлэгч - Оны онцлох Энтрепренер“Монос косметик” ХХК

Оны онцлох Экспортлогч – Энтрепренер“Ханбогд Кашемир” ХХК

Хөрөнгө оруулалтын - Оны онцлох Энтрепренер“Алтай Агро Трейдинг” ХХК“Скай Хайпермаркет” ХХК

Оны онцлох Импортлогч - Энтрепренер“Наран косметик” ХХК

Инноваци нэвтрүүлэгч - Оны онцлох ЭнтрепренерЭм судлалын хүрээлэн“Эко ноос” ХХК

Компаний нийгмийн хариуцлагыг хэрэгжүүлэгч- Оны онцлох Энтрепренер“Монгол эм импекс” ХХК“Наран фүүдс” ХХК

Гарааны бизнес эрхлэгч Оны онцлох Энтрепренер“Талын эзэн” ХХКЗалуу Зохион Бүтээгч Шинийг Санаачлагчдын Нийгэмлэг ТББ

Сайн засаглалыг хэрэгжүүлэгч - Оны онцлох Энтрепренер“НБИК” ХХК“Монголиан Коппер Корпорейшн” ХХК

Хүнсний салбарын - Оны онцлох Энтрепренер“Өгөөж Чихэр Боов” ХХК

Худалдааны салбарын – Оны онцлох Энтрепренер“Номин Тав Трейд” ХХК

Үйлчилгээний салбарын - Оны онцлох Энтрепренер“Нью тур Сафари” ХХК

Барилгын салбарын - Оны онцлох Энтрепренер“Монкон констракшн” ХХК

Эрчим хүчний салбарын - Оны онцлох Энтрепренер“Эрдэнэт Үйлдвэр” ХХК­ийн Дулааны цахилгаан станц

Даатгалын салбарын - Оны онцлох Энтрепренер“Тэнгэр даатгал” ХХК

Аялал жуулчлалын салбарын - Оны онцлох Энтрепренер“Цолмон трэвел” ХХК“Баянгол зочид буудал” ХК

ББСБ-ын салбарын - Оны онцлох Энтрепренер“Инвесткор ББСБ” ХХК

ЖДҮ-ийн – Оны онцлох Энтрепренер“Одь Тан” ХХК“Бурханлаг гоо сайхан” ХХК“Гет женероус” ХХК

Тээвэр Ложистикийн салбарын – Оны онцлох ЭнтрепренерУБТЗ­ын ОУТЗуучлалын төв“Туушин” ХХК

Үл хөдлөх хөрөнгийн салбарын - Оны онцлох Энтрепренер“М Си Эс Эстэйтс” ХХК

Эрүүл мэндийн салбарын - Оны онцлох Энтрепренер“Ази фарма” ХХК

Хөнгөн Үйлдвэрлэлийн салбарын - Оны онцлох Энтрепренер“Мөнхийн үсэг” ХХК

Entrepreneur-2017

Оны онцлох аж ахуйн нэгжүүд:ГРАНПРИ - Мобиком Корпораци ХХК

• “Эрдэнэт Үйлдвэр” ХХК• АПУ ХК• Сүү ХК• ХААН Банк• “Энержи Ресурс ХХК

• “Номин Холдинг” ХХК• “Тэсо Корпораци” ХХК• “М Си Эс Кока Кола” ХХК• "Голомт” банк• “Гоёл кашмер” ХХК

Салбарын: ENTREPRENEUR – 2017

“Ай Ти Зон” ХХК

Greenpreneur-2017Байгальд ээлтэй ногоон технологи нэвтрүүлэгч“Клин Энержи Азиа” ХХК“Хэв хашмал” ХХК

Байгалийг нөхөн сэргээгч“Эко минерал” ХХК

Экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч

“Фалькэ Экологи” ХХК

Сэргээгдэх эрчим хүч үйлдвэрлэгч“Солар повер Интернэйшнл” ХХК

Тогтвортой үйлдвэрлэлийн менежмент нэвтрүүлэгч Энтрепренер

“Ган хийц” ХК

Ази Номхон Далайн Орнуудын Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхимуудын Холбооны “ Алтанцом” шагнал

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.12.26, МЯГМАР ~ №249 (795)

Фото сурвалжилга

Шинэ жилээ догдлон хүлээсэн нийслэл

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Шинэ жилийн баяр ойртохтой зэрэгцээд нийс­лэл хот “гоёлоо өмсөж”, үдшийн Улаанбаатарыг танигдахын аргагүй болголоо. Энэ сарын 15­нд төв талбайн сүлд модны гэрлийг ёслол төгөлдөр асаасан бол албан байгууллагууд өвөр мөц гацуур, гоёмсог

гэрлээр бай раа чимж, хотын үзэмжид өнгө нэмэв. “Централ тауэр”­ийн урд талбай урьдын адил олны нүд хужирлаж байгаа бол Sky их дэлгүүрийн дэргэдэх мө сөн гулгуурын талбай улаанбаатарчуудын очих дуртай газрын нэг хэдийнэ бол жээ. Мөн ҮСАХ доторх

гэрэлт хот хон хэн бүгдийн сэт гэлийг баясгана. То моо хон байгуулагууд нийг мийн хариуцлагаа

ухам сарлаж, хотын гэрэл түүлгэд багагүй мөнгө зар­цуулдаг болсон нь сүү лийн үед анзаарагдсан том дэвшил байв.

Alphabet-ийн ерөнхийлөгч албан тушаалаа өгнө

НҮБ-ын хоригийг дайн зарласантай зүйрлэв

Google­ийн толгой компани болох Alphabet­ийн ТУЗ­ийн даргын сэнтийгээ орхих шийдвэр гаргаснаа Эрик Шмидт дуулгалаа. > 10

Умард Солонгос цөмийн зэвсэг үл дэлгэрүүлэх гэрээнээс хэдийнэ гарсан улс. > 10

АНУ худалдааны хөнгөлөлтөө эцэслэхээс эмээхгүйЭнэтхэгт л гэхэд дундаж давхаргын 600 сая төлөөлөл байгаа нь Америкийнхаас 3­4 дахин их. > 10

Металлын зах зээл-2018хэтэрсэн үйлдвэрлэл хоёроо нам дарах Бээжингийн арга хэмжээ хөнгөн цагаан, ган, төмрийн хүдрийн үйлдвэрлэлд бат түшиг болж өгнө. Энэ бодлого орон сууцны үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлийн удаашрал, мөнгөний чанд бодлого хоёрын сөрөг нөлөөг бууруулах бас сайн талтай.

Хөнгөн цагааны ирээдүй гэрэлтэй байна. “Бидний тооцоо-гоор Хятадын үйлдвэрлэлийн өсөлт ирэх таван жилд хоёрхон сая тоннд эргэлдэнэ. Мөн дотоодын эрэлт тогтвортой, экспорт нь буурах төлөвтэй” хэмээн BMO Capital Markets-ын Колин Хамилтон өгүүлэв. “Хятадын экспортод түшиглэж ирсэн дэлхийн бусад хэсэг энэ нөхцөлийг ашиглан үйлдвэрлэлээ өсгөх боломж бий” хэмээн тэрбээр тайлбарласан юм.

Ган төмөрлөгийн хувьд байгаль орчинд халгаатай хайлуулах үйлдвэрүүдээс үр ашиг сайтай шинэ үеийн үйлдвэрт шилжих хэрээр дээд зэрэглэлийн төмрийн хүдрийн эрэлт ихэснэ. Энэ нь эргээд BHP Billiton, Vale, Rio Tinto зэрэг том нийлүүлэгчдийн ашгийг өсгөх нөхцөл болох юм.

Гэхдээ шинжээч, хөрөнгө оруулагчид Хятадаас гадуурх эдийн засгийн өсөлтийг ч хянуур ажиглаж байна. Аж үйлдвэрж-сэн гол улсуудад үйлдвэрлэл идэвхжиж, захиалга ихэссэн тул таваарын нөөцийг ихэсгэх шаардлага тулгарлаа.

ЗЭСНийлүүлэлт нь эрэлтдээ тохирч

явах тул зэсийн зах зээл 2018 онд тэнцвэр сайтай байх тооцоог олонх шинжээч гаргажээ. Энэ

тэнцвэрийг ганхуулж болзошгүй зүйл бол Чили, Перу зэрэг чухал олборлогч улсад ирэх жил байгуу-лах зарим хөдөлмөрийн гэрээ юм.

Дэлхийн зэсийн нийлүүлэл тийн 25 хувьд нөлөөлж бол зошгүй 30 орчим хөдөл мөрийн гэрээг ирэх 12 сарын хуга цаанд тохи-рол цох төлөвлөгөөтэйг Citibank тооцоолжээ. Ийм гэрээнд Чили дахь дэлхийн хамгийн авар-га зэсийн уурхай-Escondida баг таж байгаа. Уурхайн ажилч дын шаардлагаар Чилийн үйлд вэрч-ний эвлэлүүдийн нэг нь хэдийнэ нэг өдрийн сануулах ажил хаялт зарласан.

Уг таваарын үнэ өсөж нэг тонн нь 7000 ам.долларт дөхөж буй тул ажилчид амархан бууж өгөх бодолгүй байгаа юм. Энэ нөх цөл ирэх онд зэсийн үнэд ноцтой өөрчлөлт оруулж болзошгүй.

Өөрийн машинтай болохыг өсвөр насны хүүхэд бүр мөрөөд-дөг байсан цаг эцэслэх нь. Машин уная гэвэл аппликэйшн байхад л болоо.

Машиныг нь бус хэрэглээг нь зарах үйлчилгээ ихэссэн тул автомашин үйлдвэрлэгч компаниуд энэ онд түрээсийн захиалгат үйлчилгээнд түлхүү анхаарлаа. Ийм үйлчилгээ нэвтрүүлэгчдэд Volvo, Cadillac, Porsche зэрэг брэнд багтаж байна.

Дэлхийн зарим том хотод автомашин хувьдаа эзэмших явдал буурч эхэллээ. Шинэ хандлагаас үүдэн авто үйлдвэрлэгчид car sharing буюу хамтарч хэрэглэх, on-demand буюу унаа хэрэгтэй үедээ ухаалаг утсаар захиалга хийх шинэ төрлийн үйлчилгээг турших болов.

“Бид автомашиныг нь бус, автомашины зөөвөрлөх чадварыг нь зарах бодлого баримталж бай-гаа” хэмээн Volvo, БНХАУ-ын Geely хоёрын хамтарсан Lynk & Co компанийн гүйцэтгэх захирал Ален Виссе мэдэгдлээ.

“Захиалга бол энэ бодлогын цөм нь юм. Учир нь машин бус, машины хөдөлгөөн үйлдэх

Volvo, Cadillac, Porsche захиалгат үйлчилгээ нэвтрүүлнэчадварыг нь хэрэгтэй гэж үздэг шинэ үеийн залуу хэрэглэгч дэлхий даяар үүсчихлээ” хэмээн тэрбээр тайлбарласан юм.

Үйлдвэрлэгч компаниуд маши-ны хаа даатгал, замын татвар, арчилгаа үйлчилгээний зардлыг сар тутмын төлбөрт шингээх замаар хэрэглэгчдэд нийлүүлж болно хэмээн найдаж байна. Брэндийн татах чадвар ч үүнд хэрэг болно гэсэн тооцоог давхар хийжээ.

Lynk & Co компани ирэх оноос БНХАУ-д, 2019 оноос Европ тивд ца хил гаан хөдөлгүүртэй машинаа захиалгат үйлчилгээнд нийлүүлэх төлөвлөгөөтэй. Төлөвлөгөөнд машин хэрэглэгч сар тутам унаагаа солих, хүссэн цагтаа гэрээнээс гарах, орох эрх эдлэх нөхцөлийг тусгажээ.

“Захиалгат үйлчилгээний гол онцлог нь уян хатан чанар” хэмээн ноён Виссе өгүүлэв. Уламжлалт худалдан авагчтай харьцуулахад нас залуу шинэ үеийнхэн зуны амралтаараа аялах төлөвлөгөөтэй бол машин хэрэглэхгүй. Магадгүй мөнгөө хэмнэхийн тулд ойрын зайд автобусаар зорчих тооцоотой ч байж болно. Хэрэг-

лэгчийн энэ бүх нөхцөлд Lynk & Co нийцүүлж үйлчилнэ гэд гийг тэрбээр онцлон дурдсан юм. Lynk & Co-г эзэмшигч Volvo компани, түүний дээд зэрэглэлийн Polestar брэндийн аль алинд мөн л үйлчлүүлэгч дуртай загвараасаа сэлгэж хэрэглэх нөхцөл бүхий захиалга бий.

Гэхдээ ийм захиалга үнэтэй. Porsche-д энэ оны эхээр нэвтэрсэн Passport захиалгат үйлчилгээний үнэ нь сар бүр хэсэгчлэн төлөх замаар тус компанийн нэг шинэ машин авах үнээс ойролцоогоор хоёр дахин үнэтэй. Учир нь Passport үйлчилгээнд хамрагдсан үйлчлүүлэгч Porsche-гийн загваруудыг сэлгэн унаад байж болно.

Сургуульд хүүхэд хүргэх үед өрхийн хэрэглээний бяцхан SUV, хагас, бүтэн сайны зугаалгаар спорт машин унах боломж бол-гож буй ийм уян хатан чанарт өөрийн дутагдал бий. “Ийм үйл чилгээний хүндрэлтэй тал нь ханган нийлүүлэлт. Учир нь бүгд л өвөл SUV, зуны амралтаараа задгай машин унах сан гэнэ” хэмээн Jefferies-ын шинжээч Филип Ушуа тайлбарлав.

байгаа гаа өнгөрсөн сард мэдэгдлээ. “Уян хатан нөхцөлийн төлөө мөнгө илүү зарлагадахад бэлэн, тодорхой хүрээний үйлчлүү лэгчид л премиум брэндийн загвар сонирхдог” хэмээн IHS-ын шинжээч Иэн Флетчер тайл барлав. Нийтлэг зах зээлд чиглэдэг брэндүүд ийм үйлчилгээ нэвтрүүлэх хэрээр хангамжийн бэрхшээл ихэснэ хэмээн тэрбээр таамаглаж байна.

Асуудлыг автомашин зээл-дүүлэх Р2Р (Peer-to-Peer) үйл чил гээний платформ ашиглах замаар хэсэгчлэн шийдвэрлэж болно. Хааяахан автомашин хэрэглэгчдэд нийцсэн олон загварыг старт-ап компаниуд туршиж байна. Үүнд өөрийн машинуудаа зээлдүүлдэг Zipcar зэрэг автоклуб, цахилгаан машины шеринг үйлчилгээний BlueSG компани, иргэдийн машиныг хооронд нь зээлээр хэрэглүүлэх үйлчилгээ эрхлэгч Drivy, easyCar Club, аяны зам нийлэх хүмүүст автомашин хамтран хэрэглүүлэх үйлчилгээний BlaBlaCar схемийг дурдаж болно.

0

10

20

30

40

50

Автомашины хамтын хэрэглээнд (сая ширхэгээр)

Нил Хьюм, Хэнри СэндерсонЭнэ онд үнэт цаасны арилжаа

цэцэглэсэнтэй адил төмөрлөг, эрдсийн нөхцөл бас өөдрөг байлаа. Дэлхийн эдийн засаг сайжирсны дүнд төмөрлөг бүтээгдэхүүний орлого 24 хувиар өссөнийг S&P GSCI-ийн аж үйлдвэрийн төмөрлөгийн нийт орлогын индекс харуулав.

Хөрөнгө оруулагчид 2017 онд хийморьлог байлаа. Үнэт болон суурь металл, bulk буюу задгай овоолго бүтээгдэхүүний нөхцөл 2018 онд ямар байхыг тодорхойлох суурь хүчин зүйл сийг авч үзэцгээе.

БНХАУ БА ДЭЛХИЙДэлхийн түүхий эдийн тэн

хагасыг хэрэглэдэг Хятад улс 2018 онд ч гэсэн таваарын зах зээлд хүчтэй нөлөөтэй хэвээр байх нь. Агаарын бохирдол, хэрээс

ЗАЙ ХУРААГУУРЫН МЕТАЛЛ

Цахилгаан хөдөлгүүртэй авто-ма шины зай хураагуурын гол түү хий эд-кобальт, литий хоёрт од гий сэн он жил үргэлжилсээр буй. Ца хил гаан машины борлуу-лалт удах гүй анх удаа нэг саяыг давна. Карбонат литийн үнэ 36, кобальтынх хоёр дахин өссөнтэй уялдан хөрөнгө оруулагч, жижиг олборлогч нар “зай хураагуурын алт” гэгдээд буй бүтээгдэхүүн рүү хошуурдаг боллоо.

Энэ хоёр металлын нийлүү-лэлт өссөөр байгаа ч үнэ нь ирэх онд эрсдэлтэй байх бололтой. Дэлхийн гол олборлогчийн нэг Чилийн SQM компани тэр бум тан Себастиан Пинераг ерөн хий-лөгчөөрөө сонгосны дараа хэр хэмжээтэй литий олборлох маргаанаа шийдвэрлэхээр яриа хэлэлцээ өрнүүлж байна.

“Чилийн хувьд яриа хэлэл-цээний шинэ шат эхлэх юм бол энэ улс литийн үйлдвэрлэлээ үлэмж өсгөх нь ээ гэсэн үг” хэмээн BTG Pactual-ын Сантьяго дахь шинжээчид анхааруулав.

Урьд нь хэдэн жил хэт ний лүү-лэлттэй байж хожим нь эрэлтээ гүйцэхээ больж хомсдол үүс сэн литийн зах зээл Өмнөд Америк, Австралид хэрэгжих шинэ төслийн ачаар 2019 онд тэнцвэржинэ хэмээн Bank of America Merrill Lynch тооцоолжээ.

Кобальтын хувьд Glencore-ын хамаардаг нийлүүлэлт өснө. Учир нь тус компани Конгын Ардчилсан Бүгд Найрамдах Улс дахь Каtangа уурхайнхаа олборлолтыг хоёр дахин өсгөх төлөвлөгөөтэй. Энэ таваар зах зээлд гарах аваас 2019 онд кобальтын илүүдэл нүүрлэх тооцоог CRU зөвлөх компани гаргаад байна.

Зай хураагуурын түүхийн эдийн хэрэглээ дэлхийн цахил-гаан автомашины гол зах зээл гэгддэг Хя тадаас хамаардаг. Үйлд вэр лэгдэд тодорхой тооны авто машин үйлдвэрлэх квот тог -тоох гэж буйтай уялдан БНХАУ ца хилгаан хөдөлгүүртэй загвар худалдан авахад олгодог нөхөн олгов роо багасгаж эхэллээ. Энэ өөрчлөлт ирэх 2018 оны борлуулалтад сөрөг нөлөөтэйг шинжээчид анхааруулав.

АЛТҮнэ нь жилийн турш 10 орчим

хувиар өссөн тул 2017 он алтны хувьд аятайхан жил болов. Есдүгээр сарын эхээр унц алт 1350 ам.долларт хүрсэн нь энэ оны үнэмлэхүй үзүүлэлт байв. Түүнээс хойш уг үнэт металлын үнэ нэг

унц нь 1260 орчим ам.долларт эргэлдэж байна.

Хөгжингүй улсуудад тогтвор-той үргэлжлэх өсөлт, Холбооны нөөцийн бодлогын хүү өсөх магадлал болон геополитикийн эрсдэлгүй байх гэсэн гурван хүчин зүйл ирэх хэдэн сард алтны үнийг бууруулах нөхцөл болно хэмээн Goldman Sachs-ын стратегич нар тооцоолжээ.

Гэхдээ Ерөнхийлөгч Дональд Трамп татвар багасгасны ачаар АНУ-ын өр ихэссэн явдал, мөн хөрөнгийн зах зээлд тулгарч болзошгүй өөрчлөлтийн аль алинд даатгал санал болгох зорилготой хөрөнгө оруулагч нарт алтны эрэлт өндөр хэвээр байгааг Mitsubishi-гийн шинжээч Жонатан Батлер өгүүллээ.

Хөрөнгө оруулагчид үнэнч хэвээр тул алтны үнэ шинэ онд ч тогтвортой байх төлөвтэй. Bloomberg-ийн судалгаагаар алтны арилжаа эрхэлдэг бир жийн сангууд дахь хөрөнгө оруу лагчдын нөөц энэ онд 11 хувиар өсөж, 71.4 сая унц болжээ.

ПАЛЛАДИЙПалладий бол энэ онд сүүлийн

17 жилийн түүхэн үнэмлэхүй буюу 50 гаруй хувиар өссөн, бас л лут үзүүлэлттэй таваарын нэг. Учир нь жолооч нар дизель хөдөл гүүртэй машинаас салцгааж палладийг катализатор болгон ашигладаг бензин хөдөлгүүртэй загварт шилжицгээж байна.

Харин дизель хөдөлгүүрийн катализаторын үүрэгтэй platinum буюу цагаан алтны үнэ 12 дугаар сард сүүлийн 22 сарын үнэмлэхүй доод түвшиндээ хүртэл унаж унц нь 870 ам.доллар боллоо.

Үнийн гялалзсан өсөлтийн ачаар палладий 2001 оноос хойш анх удаа цагаан алтнаас үнэтэй металл болж хувирлаа. Гэтэл энэхүү өсөлтөөс үүдэн автомашин үйлдвэрлэгчид арай хямд цагаан алтыг катализатороор ашиглах вий гэсэн айдас мөн нэмэгдээд байна.

Дээр дурдсан нөхцөл 2018 оны хэтийн төлөвийг тодорхойлох эсэх нь асуулт хэвээр буй. Автомашин үйлдвэрлэгч компаниуд палла-дийгаас цагаан алтанд шилжих магадлал нь “инээд хүрэм бага” хэмээн Дэлхийн цагаан алтны хөрөнгө оруулалтын зөвлөл (World Platinum Investment Council) бүр 11 дүгээр сард тайл бар ласан юм.

Нөгөө талаар ката лизатор ашигладаггүй цахилгаан машины хэрэглээ нь палладий, цагаан алтны ирээдүйг бүдгэрүүлж байна.

Өөр нэг бэрхшээл бол ийм үйлчилгээ хэт зардалтай. Учир нь хэрэглэгчдийн эрэлт эрс ихэсдэг үед ашиглахаар үйлдвэрлэгчид тодорхой хэм жээний илүү нэмэлт машин байл гах шаардлагатайг ноён Ушуа өгүүлж байна.

Бүтээгдэхүүнээ дилерээр дам-жуулж борлуулдаг уламж лалтай авто үйлдвэрлэгчид одоогоос эхлэн захиалгат үйлчилгээний нөх цөлийн дагуу автомашиныхаа өмчлөгч нь болж байна. Энэ нь автомашины арчилгаа үйлчилгээ, элэгдэл хорогдлын зардлыг ч үйлдвэрлэгч хариуцна гэсэн үг.

Захиалгат үйлчилгээ нэвтрээд удаагүй ч шинээр үйлчлүүлэгч

татах чадвар сайтай болох нь хэдийнэ тодорчээ. BOOK үйлчил гээг нь ашиглаж буй Нью Йоркийн үйлчлүүлэгчдийн 90 хувь нь Cadillac эзэмшиж байгаа-гүй хэрэглэгчид гэдгийг General Motors-ын люкс зэрэглэлийн унаа үйлдвэрлэгч тайлбарлав. “Хэрэг-лэгчид урам зориг дүүрэн” хэмээн BOOK-ын тэргүүн Мелоди Лий өгүүлж байна. Нью-Йоркоос гадна Даллас, Лос-Анжелес, Умард Дакотагийн Мюнхенд нэвтэрсэн уг үйлчилгээ сарын 1800 ам.долларын үнэтэй.

Өрсөлдөгч нь болох Ford-ын премиум брэнд-Lincoln ч захиалгат үйлчилгээ нэвтрүүлж

2014 2015 2016 2020

BBМ©

Alphabet-ийн ерөнхийлөгч албан тушаалаа өгнө

Ричард УотерсGoogle-ийн толгой компани

болох Alphabet-ийн ТУЗ-ийн даргын сэнтийгээ өөрийн хүсэл-тээр орхих шийдвэр гаргаснаа Эрик Шмидт дуулгалаа. Ин-гэснээр дэлхийн интернетийн хамгийн том компанийг 17 жил удирдсан гуравласан засаглал төгсгөл болж буй юм. 62 настай, инженер мэргэжилтэй тэрбээр ирэх сард болох компанийн ТУЗ-ийн ээлжит уулзалтын үеэр халаагаа шилжүүлэх авч ТУЗ-ийн гишүүн, техникийн зөвлөх хэвээр байна гэж Alphabet пүрэв гарагт мэдэгджээ.

Ноён Шмидт долоон жилийн өмнө гүйцэтгэх захирлын албан тушаалаа Google-ийн үүсгэн байгуулагчдын нэг Ларри Пэйжид шилжүүлж байсан юм. Гэхдээ тэрбээр дэлхий нийтийн өмнө Google болон Alphabet-ийн нүүр царай хэвээр байж, мэдээлэл технологийн салбар дахь төрийн оролцоо, хяналт чангарахын хэрээр улстөрчид, шийдвэр гаргагчидтай хамтран бодлогын олон асуудлыг зохицуулж байжээ. Түүний ойрын танил Хиллари Клинтон сонгуульд ялагдал хүлээсэн нь Google зэрэг технологийн томоохон компаниудын талаар таагүй уур амьсгал бий болгосон. Тиймдээ ч технологийн аваргууд Вашингтоны зүгээс ирэх улс төр, эрх зүйн олон шахалт дарамттай нүүр тулсан жил болж өнгөрч буй.

Сонгуулийн сунгаа, компанит ажлын үеэр хатагтай Клинтон ялах магадлал өндөр байсан нь ноён Шмидтийн нягт нямбай дэмжлэг хэмээн ойлгогдож, Цагаан ордонтой Обамагийн

үеийнх шиг ойр харилцаатай байх нь бараг л тодорхой гэж найдаж байсан юм. Түүгээр ч барахгүй Google-ийн ерөнхийлөгч улс төрийн тавцанд гарч мэдэх эргэлт хэмээн харагдаж байлаа. Гэтэл Дональд Трамп сонгуульд ялсан нь ноён Шмидтийн маш том эрсдэл гаргаж тавьсан улс төрийн мөрий нь хий хоосон зүйл болж хувирсан билээ. Гэхдээ ноён Шмидт улс төрийн шуурганаас тийм ч хялбар мултарчихаагүй. Энэ зун л гэхэд ноён Шмидт болон Google-ийн санхүүгийн томоохон дэмжлэг болсон New America Foundation байгууллагатай холбоотой томоохон дуулианд өртсөн юм.

Үүний улмаас дээд түвшинд зөрчилдөөн үүссэн гэх мэдээллийг үгүйсгэж байсан ч компанийн удирдлагатай ойр ажилладаг нэгэн эх сурвалжийн хэлж буйгаар ноён Шмидтийн шийдвэр уг хэрэг явдалтай холбоотой аж. Ноён Шмидт компанийн гол шийдвэр гаргагчийн албан тушаалыг орхисноор техникийн асуудалд урт хугацаанд анхаарал хандуулахыг илүүд үздэг, улс төрийн оновчтой шийдвэр гаргалтад туршлага, тэвчээр

муутай ноён Пэйж ганцаардаж мэдэхээр байгаа юм.

Google-ийн төлөөлөгчийн хэлж буйгаар ноён Шмидтийг ТУЗ-ийн удирдлагаас буулгах тухай яриа жил гаруй үргэлжилжээ. 2015 онд Google-ийг Alphabet авснаас хойш ТУЗ-ийн дарга бүтэн цагаар ажиллах шаардлагагүй болсон гэж ТУЗ-ийн гишүүд үзсэн байна. Энэ хэрэг явдал Google-ийн урдаа барьдаг инженерүүдийн нэг болох Сундар Пичайд гүйцэтгэх захирал болж дэвших боломж олгож, Alphabet-ийн орлогын 99 хувийг бүрдүүлдэг интернетийн бизнесээс ноён Шмидтийг холдуулахад нэг алхам ойртсон билээ. Энэ талаар ноён Шмидт албан ёсны байр суурь илэрхийлэхээ төдий л яараагүй. Харин “Шинжлэх ухаан, технологи, сайн үйлсийн ажилд ханцуй шамлан орно гэхээс тэсэж ядаж байна” хэмээн жиргэжээ.

Корпорацийн программ хангамжийн техникийн маш нарийн мэдлэг, асар өндөр туршлагатай инженер гэдгээрээ өндөр үнэлэгддэг ноён Шмидтийг 2001 онд Стэнфордын их сургуулийн төгсөх ангийн хоёр оюутан Пэйж, Сэргей

Прин нартай хамтарч интернет хайгуулын компани байгуулах хүртэл Цахиурын хөндийгөөс гадуур барагтай хүн мэддэггүй байв. Тухайн үед тэрбээр өөрийгөө “adult supervision” хэмээн хочилж, менежмен-тийн туршлагаараа танигдаж эхэлсэн юм. Харамсалтай нь, хөрөнгө оруулагчид компа-нийн менежментийг илүү турш лагатай багт хариуцуулах болзолтойгоор Google-ийн залуу үүсгэн байгуулагчдад хөрөнгө оруулсан юм. Гэхдээ удалгүй ноён Шмидтийг оролцуулаад Google-ийн үүсгэн байгуулагч гэгдэх гурвал хяналтын хувьцаагаа эргүүлэн худалдаж авсан юм. Тэдний харилцаа компанийн хурдтай өсөлтийн 10 жилд улам илүү бэхэжсэн ч ноён Пэйжийг гүйцэтгэх захирал болох хүртэл л үргэлжилсэн гэдэг.

Ноён Шмидтийн мэдлийн хувьцаа өнгөрсөн 10 жилд бараг хоёр дахин өссөн бөгөөд тэрбээр одоо хүртэл Alphabet-ийн 4.9 тэрбум ам.долларын хувьцааг эзэмшдэг. Ноён Шмидт Alphabet-ийн хэрэгжүүлж буй Smart cities, Sidewalk Labs болон эрүүл мэндийн хэд хэдэн санаачилгад зөвлөхөөр ажиллана гэж компанийн төлөөлөгч мэдээлэв. Google-ийн халаагаа өгч буй ерөнхийлөгч сүүлийн жилүүдэд хиймэл оюун ухааны талаарх ойлголт, харах өнцгөө өөрчлөхийн тулд нэлээд хичээсэн. Хэрэв хиймэл оюун ухаан үйлдвэрлэлийн салбарт их хэмжээний ажил хаялт бий болговол технологийн салбарт томоохон хэмжээний дайсагнал бий болох нь дамжиггүй.

НҮБ-ын шинэ хоригийг дэг-лэмийнх нь эсрэг “дайн зарласан хэрэг” хэмээн үзсэн БНАСАУ цөмийн хүчин чадлаа бэхжүүлэхээ мэдэгдээд уг арга хэмжээг дэмж сэн улсыг цээрлүүлэхээр заналхийлэв.

АНУ тэргүүлж буй хориг арга хэмжээ улсынх нь бүрэн эрхт байдлыг “ноцтой зөрчсөн хэрэг” хэмээн Умард Солонгосын Гадаад хэргийн яам ням гарагт мэдэгдэв. Мөн Умардын цөмийн зэвсэг нь олон улсын хууль зүйн эсрэг чиглээгүй, “өөрийгөө хамгаалах тогтоон барих хэрэгсэл” хэмээн тус яам тайлбарласан юм.

Пхеньян арваннэгдүгээр сарын сүүлээр тив хоорондын баллистик пуужин гурав дахь удаагаа туршсаны дараа Умард Солонгосын дэглэмийг шахах шинэ арга хэмжээ болгон НҮБ тус улсад тавих шинэ хориг арга хэмжээ авахаар баасан гарагт шийдвэрлэсэн. Уг шийдвэрийн дараа Умард Солонгосын зүгээс энэхүү дайчин мэдэгдэл гарч байна.

НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлөөс нууц санал хураалтаар баталсан хориг арга хэмжээнд тус улсад нийлүүлэх шатахууны хангамжийг багасгах, гадаадад ажиллаж буй Умард Солонгосын ажилчдыг ирэх хоёр жилд багтаан албадан буцаах шаардлага багтжээ. Уг арга хэмжээ нь энэ онд НҮБ-ын дэмжлэгтэй тавьж буй хориг арга хэмжээний гурав дахь шат болж байна.

Умард Солонгос цөмийн зэвсэг үл дэлгэрүүлэх гэрээнээс хэдийнэ гарсан улс. Ийм ч учраас цөмийн хөтөлбөр нь Вашингтоны “дайсагнагч бодлого”-ыг эцэс болгох зорилготой гэдгийг тус улсын Гадаад хэргийн яамны мэдэгдэлд дурджээ. Мэдэгдлийг тус улсын төрийн мэдлийн Солонгосын төв мэдээллийн агентлаг дамжуулсан юм. “АНУ, түүнийг аялдан дагал дагчдаас санаачилсан хориг тавих шийдвэр нь Солонгосын хойг, нийт бүс нутаг дахь энх тайван, тогтвортой байдлыг зөрчсөн дайны үйлдэл хэмээн үзэж буй бид энэхүү шийдвэрийг эрс няцааж байна” хэмээн мэдэгдэлд дурджээ.

Нутаг дэвсгэрт нь “цөмийн ноц той аюул заналхийлж байгаа”-г АНУ болон хориг дэмжсэн улсууд “ганц хором” ч мартах учиргүйг анхааруулж буй Пхеньян “буруутай этгээдүүд хийсэн хэрэгтээ их үнэ төлөх ёстойг бид үүрд сануулаад өгнө” хэмээн сүрдүүллээ.

НҮБ-аас тавьсан шинэ хориг нь

Умард Солонгост боловсруулсан нефтийн бүтээгдэхүүн, түүхий газрын тос, аж үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж импортлоход хүндрэлтэй болгов. Хоригоор тус улсад экспортлох түүхий газрын тосны хэмжээг жилд дөрвөн сая баррель буюу 525 мянган тонноор тогтоов. Урьд нь жилд хоёр сая баррелиар тогтоогоод байсан боловсруулсан газрын тосны экспортыг 500 мянган баррель болтол буурууллаа. Мөн “газрын тос, нүүрс зэрэг бүтээгдэхүүнийг хууль бусаар тээвэрлэдэг хөлгүүдийг барив-чилж саатуулах”, Умард Солонгосын ажилчдыг 2019 оны эцэс гэхэд албадан буцаах, гадаадад ажилладаг тус улсын ажилчдаас эрх баригч дэглэмээ санхүүжүүлдэг тогтолцоог зог-соох шаардлага хоригт багтжээ.

Умард Солонгос өнгөрсөн сарын 29-нд АНУ-ын дорнод эрэгт хүрэх чадвартай Hwasong 15 пуужин харвасан нь тус улсын хамгийн дэвшилтэт тив алгасах пуужин болжээ. Уг туршилт Солонгосын хойгт байдлыг улам хурцатгалаа.

Тус улсад тавьсан урьд өмнөх хориг нь удирдагч Ким Жон Ун цөмийн санаархлаа орхиж, хэлэлцээрийн ширээний ард суух шахалт болж чадсангүй. “АНУ-ын цөмийн заналхийллийг сөрж, хүчний тэнцвэр бариулах үүднээс бид өөрийгөө хамгаалах цөмийн хүчээ цаашид ч бэхжүүлнэ” хэмээн Умардын Гадаад хэргийн яам ням гарагт мэдэгдсэн. НҮБ-ын хоригийг Умард Солонгосын холбоотон БНХАУ, ОХУ хоёр дэмжсэн. Талууд байдлыг даамжруулахаа зогсоож, Умард Солонгосын цөмийн асуудлыг дипломат, энх тайвны аргаар шийдвэрлэхийн чухлыг Пхеньяны худал дааны гол түнш БНХАУ бямба гарагт давтан мэдэгдэж байв.

НҮБ-ын хоригийг дайн зарласантай зүйрлэв

Шон ДоннанЭнэтхэг болон хөгжиж буй

орнуудын хэдэн тэрбумаар хэм-жигдэх бараа бүтээгдэхүүнийг Америкийн зах зээлд оруулах боломж олгож, хэт нэг талыг барьсан хэлэлцээр хэмээн ад шоо үзэгддэг 1970 оны АНУ-ын худалдааны хэлэлцээр энэ

сарын 31-нд дуусгавар болно. Дональд Трампын дэмжигчид ч хэлэлцээрийг ахиж сунгалгүй, тэр чигт нь дуусгавар болгохыг уйгагүй шаардаж байна. Өнгөр сөн долоо хоногт Бүгд найрамдах болон Ардчилсан намын гишүүд уг хэлэлцээрийг сэргээж, шинэч лэх хүсэлтэй

байгаа гэдгээ илэр хийлсэн ч Ерөнхий хөнгөлөлтийн системийг шинэчлэх нэгдсэн шийдвэрт Конгресс хүрсэнгүй.

Шүүмжлэгчдийн үзэж буй-гаар уг систем Энэтхэг зэрэг улс гэрээгээр хүлээсэн үүргээ он удаан жил биелүүлэхгүй явдлыг өөгшүүлж, хөгжиж буй

орнуудын л экспортыг дэмжихэд чиглэгдэж, АНУ-ын үе үеийн гүйцэтгэх засаглалынхан улс орнуудыг гэрээний үүргээ бие-лүүлэхийг шаардахад тун хойрго хандсан хэмээн буруушааж буй юм. Дональд Трампын худалдааны зөвлөх бөгөөд ган үйлдвэрлэлийн Nucor компанийн гүйцэтгэх

захирал байсан Дан ДиМикко “Энэтхэг, Хятадаас өөр хөгжиж буй улс алга. Энэтхэгт л гэхэд дундаж давхаргын 600 сая төлөөлөл байгаа нь Америкийнхаас 3-4 дахин их. Тийм болохоор л ядуурлын гүн гүнзгий хавцал энэ улсад байна. Эргэлзэх хэрэггүй. Ард иргэдээ ажилтай байлгах нь тэдний Засгийн газрын хийх ажил болохоос манайх биш” хэмээв.

Конгрессын бие даасан судалгааны төвийн мэдээгээр уг худалдааны хэлэлцээрийн дагуу 120 орноос 3500 гаруй нэр төрлийн бүтээгдэхүүн АНУ-ын зах зээлд нийлүүлэгддэг байна. 2016 онд гэхэд ийм төр лийн бүтээгдэхүүн 19 тэрбум ам.дол лараар хэмжигдэж байжээ. Хэрэв тарифтай байсан бол импортлогчдоос 700 сая ам.долларын татвар авах мөнгө байсан гэж мэргэжилтнүүд тооцоолжээ. Ноён ДиМикко “Энэ бол нэг урсгалтай гудамж гэсэн үг” хэмээв.

Харин худалдааны хатуу бодлогын талаар зөвлөгөө өгдөг Америкийн ажилчдын холбоог үүсгэн байгуулагч Куртис Эл лис “Энэтхэг бол АНУ-ын оюу-ны өмчийг байнга хулгайлж, гаалийн өндөр татвар, хүнд суртлаар халхавчилж Америкийн импортын бүтээгдэхүүнийг зах

зээлдээ оруулдаггүй” хэмээв. Өмнөх засаг захиргаануудын хувьд назгайрсан Хөнгөлөлтийн ерөнхий системийг шинэчлэх шаардлагатай байгааг Трампын засаг захиргаа хэлж буй. Гэхдээ уг хөтөлбөрийг ахлах, АНУ-ын худалдааны төлөөлөгч Роберт Лайтхайзер одоогийн засаг захир-гаа системээ шинэчлэх эсэхийг лавласан FT-ийн асуултад тайлбар өгөөгүй юм.

Уг хэлэлцээрийг дэмжигчид АНУ-ын бизнесүүд харин ч Хятадын хямд үнэтэй сэлбэг хэрэгсэл авах замаар хожоотой ажилладаг гээд, АНУ дахь компаниудын өрсөлдөх чадварт үзүүлж буй нөлөөтэй харьцуулахад жижигхэн асуудал гэж хардаг байна. Чөлөөт худалдааны хөнгөлөлтийн дагуу 2016 онд 19 тэрбум ам.долларын бараа бүтээгдэхүүн импортолсон нь 2.2 их наяд ам.доллараар хэмжигдэж буй нийт импортын дэргэд багахан хэсэг юм. Хөнгөлөлтийн ерөнхий системийн хугацааг хамгийн сүүлд 2013 онд сунгасан. Уг хөтөлбөрт хамрагддаг бизнесүүд хамгийн сүүлд хоёр жилийн нүүр үзэж байж шинэчлэгдэх хүртэл хүчээр татвар төлж байсан юм.

АНУ худалдааны хөнгөлөлтөө эцэслэхээс эмээхгүй

1,1001,0801,0601,0401,0201,000

Alphabet Inc-ийн хувьцааны ханш(Сүүлийн нэг сард, Нью­Йоркийн хөрөнгийн бирж дээр)

XII/1 XII/8 XII/15 XII/22

2017.12.26, МЯГМАР ~ №249 (795)

Эдийн засаг

11ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

ЗГМ ТОВЧХОН

Ам.доллар 2,427.17

Евро 2,882.39

Япон иен 21.43

ОХУ рубль 41.76

БНХАУ юань 371.10

БНСУ вон 2.25

ВАЛЮТЫН ХАНШ

ЗАСАГ ДАРГА ЯРЬЖ БАЙНА

» АЛТМонголбанк энэ онд Лондоны Үнэт металлын биржийн ханшаар алт худалдаж авсан. Харин ирэх онд үүнээс нэг грамм тутмыг нь хоёр ам.доллараар бага үнээр худалдаж авахаар болжээ. Монгол Улсын гадаад валютын албан нөөц оны эцэс гэхэд алт тушаалтын нөлөөгөөр 692.1 сая ам.доллараар нэмэгдсэн байна.

» ХАДГАЛАМЖ

90 Хувь. Монгол Улсын санхүүгийн эрх бүхий насанд хүрсэн иргэдийн 90 гаруй хувь нь данс эзэмшдэг. Манай улс энэ үзүүлэлтээр олон улсад дээгүүрт ордог ч дансны идэвхтэй хэрэглээ бага, иргэдийн санхүүгийн боловсрол хангалтгүй байгаа юм.

» МӨНГӨНИЙ БОДЛОГО

6.9 Хувь. БНХАУ­ын эрх баригчид ирэх онд мөнгөний тэнцвэртэй бодлого баримтална гэдгээ мэдээллээ. Тус улсын эдийн засаг оны эхний есөн сард жилийн дүнгээр 6.9 хувиар өссөн нь Засгийн газрынх нь зорилтоос өндөр үзүүлэлт болж байгаа юм. Үүнд экспорт өссөн, Засгийн газрын зарцуулалтыг тогтвортой түвшинд барьсан, мөн өрийн хэмжээг бууруулах чиглэлээр арга хэмжээ авсан нь үр дүнгээ өгсөн гэж шинжээчид үзэж байна.

» ТӨСӨЛ

21 Сая тонн нүүрс. “Шивээ­Энержи” цахилгаан станцын цогцолбор төслийн ТЭЗҮ­ийг танилцууллаа. Тус цахилгаан станцын нийт хүчин чадал нь 5280 МВт, цахилгаан дамжуулах шугамын хүчин чадал нь 660 МВт, нүүрс олборлолт жилд 21 сая тонн байх юм. Станц ашиглалтад орсноор 5000 гаруй хүн ажлын байртай болно. Үүнээс 1500 хүнийг Хятад улсад нарийн мэргэжлээр сургах юм.

» ДЭЛХИЙД

896Тэрбум ам.доллар. Уул уурхайн тэргүүлэх 50 компанийн зах зээлийн үнэлгээ энэ онд 141 тэрбум ам.доллараар өсөж, 896 тэрбум ам.долларт хүрлээ. Эдгээрээс эхний 10 компани салбарын нийт үнэлгээний хагасаас илүүг бүрдүүлж байна. Тухайлбал, нэгдүгээр сараас хойш “Vale” болон “Glencore”­ийн үнэлгээ 27 хувиар өсжээ. » ТЕХНОЛОГИApple компани iPhone, iPad, Mac­уудаа аппликэйшний нэг системд холбохоор төлөвлөж байна. Ингэснээр ирэх оноос программ хангамж хөгжүүлэгчид Apple­ийн хэрэглэгчдийг аль ч төхөөрөмжөөс нэвтрэх боломжтой болох аж.

12 Институцийн тогтолцоо 15 Хөдөлмөрийн зах зээл, бүтээмж 21 Санхүү

5 Менежментийн хэвшил 14 Үндсэн дэд бүтэц

21 Технологийн дэд бүтэц 10 Боловсрол, соёл

14 Эрүүл мэнд, хүрээлэн буй орчин

АЙМГУУДТАЙ ХАРЬЦУУЛСАН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРАРХАНГАЙ АЙМАГ

ЭЗБӨУСТ ©

Эдийн засаг 21 Хүн амын амьжиргааны түвшин 12Хөдөлмөр эрхлэлт 10Аймгийн төсөв 19Эдийн засгийн салбарууд 8Бизнесийн эрх зүй 21Нийгмийн тогтолцоо 4Бизнесийн орчин 18

АРД ТҮМНИЙХЭЭ АМЬЖИРГААГ ТЭРГҮҮНД

ТАВИХ ЁСТОЙ

Л.Оюун (МУИС-ийн бизнесийн сургуулийн багш):

-Нийгмийн даатгал, хүн амын орлогын албан татварыг огцом нэмж буй нь маш буруу шийдвэр. Арай гэж хөл дээрээ зогсож буй дунд давхаргынхныг үүгээр улам доош чангаах гэж байна. Улсаас халамж, тусламж хүсдэггүй, өөрсдийгөө аятайхан авч явъя гэж байгаа иргэдийн татварыг 25 хувь хүртэл нэмнэ гэдэг байж болохгүй зүйл. Засгийн газар улсын төсөв, орлогоос илүү ард түмнийхээ амьжиргааг нэгдүгээрт тавих ёстой. Монголд 1.5 сая төгрөгөөс илүү цалинтай хүн цөөн гэдэг нь энд хамаагүй. Дундаж орлоготой болохын төлөө маш их хөдөлмөрлөж, зүтгэж байгаа хүмүүс шүү дээ. Нөгөөтэйгүүр нийгмийн даат галын шимтгэлийг нэмсэн нь жижиг аж ахуйн нэгжүүдийг улам туйлдуулах сөрөг талтай.

20-ИОС ДООШ ХУВИЙН ТАТВАР НОГДУУЛЖ

БОЛНО

Х.Батсуурь (Эдийн засагч):-Татварыг шаталсан хэлбэрээр

нэмэх нь аль ч улс оронд байдаг үзэгдэл. Татварын хэмжээг нэмэхдээ жил дараалан ахиулж байгаа ерөнхий бодлогыг нь дэмжиж байна. Өмнө нь манайх бүх хүнээс ижил татвар авдаг хавтгай бодлогыг хэрэгжүүлдэг байсан. Бусдаас илүү орлого олж байгаа нь улс, нийгэмдээ илүү татвар төлөх нь эдийн засгийн үр өгөөж ихтэй. Улс орондоо илүү хувь нэмэр оруулж байгаа гэдэг утгаараа тухайн хүн ч сэтгэл ханамжтай байдаг. Одоогоор манайд ийм сэтгэлгээ, хандлага төлөвшөөгүй байна. Гэхдээ 1.5 сая төгрөгөөс дээш орлогодоо 25 хувийн татвар төлнө гэдэг өндөр хэмжээ. Гаднын орнуудын жишгээр бол хамгийн ихдээ 20 хувийн татвар ногдуулдаг. Энэ жишгээр явах нь зүйтэй.

ТАТВАРЫН ТЭНЦВЭРТЭЙ СИСТЕМ

ХЭРЭГТЭЙ

Б.Мөнхсоёл (Үндэсний стратегийн хүрээлэнгийн захирал):

-Хүн амын орлогын албан татвар таван төрлөөс бүрддэг. Үүн дотор хамгийн их буюу 93.2 хувийг цалин болон түүнтэй адилтгах орлого бүрдүүлж байна. Харин аж ахуй эрхэлсний орлого 6.8 хувь, жишгээр ногдуулсан татвар болон малчин, мал бүхий этгээдийн татварын орлого тэг байна. Татварын хэмжээ малчид болон хувиараа аж ахуй эрхэлж буй иргэдээс цалинтай ажил эрхэлж буйд нь илүү ногдож байна гэсэн үг. Хамгийн наад зах нь олон мянган малтай, боломжийн амьдралтай малчдаас малын хөлийн татвар авах ёстой. Мөн хувьцааны орлогын, түрээсийн орлогын, урлагийн тоглолтын татвар зэргийг тооцох хэрэгтэй. Ингэснээр татварын шударга, тэнцвэртэй систем бүрдэнэ.

Монгол Улс 2017 онд нийт 111 тэрбум төгрөгийн 26.8 мянган тонн мах экспортоллоо. Хамгийн сүүлд 2872 тонн махыг ОХУ болон БНХАУ-д нийлүүлсэн. ОХУ-д үхрийн мах, БНХАУ-д адууны мах экспортолжээ.

Манай улсад шүлхий өвчний тархалт их гэж үзсэн учраас БНХАУ хонь, үхрийн махны оронд зөвхөн адууны мах авч байгаа юм. Энэ онд нийт 24 мянган тонн адууны мах экспортолсноос 18 мянган тонныг нь БНХАУ-д нийлүүлжээ. Энэ нь 2016 оныхоос гурав дахин өссөн дүн. Тус улсад мах экспортлох тусгай зөвшөөрөлтэй 12 компанийн зөвшөөрлийг ирэх онд шинэчлэн батлахаар болсон.

Түүнчлэн манай улс энэ онд ОХУ-д 560 тонн үхрийн мах, Иран болон Катарт 2400 тонн хонь, ямааны мах экспортолжээ.

Архангай аймгийн Засаг дарга Ц.Мөнхнасантай ярилцлаа. Тэрбээр “Манай аймаг улсаас татаас авч ирсэн. Нийт төсвийн орлогынхоо 30 хүрэхгүй хувийг л өөрсдөө бүрдүүлж байна” гэв.

-Танай аймгийн хэмжээнд өвөлжилт хэр байна?

-Манай аймаг ялгаагүй бусад аймагтай адилхан хүйтрэх тусам өвөлжилт хүндэрч мэдэхээр байна. Өнгөрсөн зун нийт нутгаар зуншлага тааруу байлаа. Үүнээс үүдэн бэлчээрийн гарц муудаж, малчид хадлан бага авсан. Одоогоор цас нэлээд доош суусан, зарим сумын хувьд цасгүй, бараан талдаа байгаа. Цасгүй болохоор байгаа жаахан өвс нь салхинд хийсчих гээд байх юм. Бид аймгийнхаа нөөцийг өнгөрсөн жилийнхээс ахиу бэлтгэсэн. 2016 онд 400 тонн өвс бэлтгэж байсан бол энэ жил 500 тонныг бэлтгэлээ. Харин тэжээл 100 гаруй тонныг базаасан. Бэлтгэсэн өвс, тэжээлээ сумдынхаа дунд байршуулж, цаг хүндрэх үед тараах ажлыг зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Цас их орсон сумдын хувьд малаа ихээр нядлах болсон.

-Малчид отор хийж байна

Түр болон байнгын 1000 гаруй ажлын байр бий болгосонТөсвийн орлого давсан нөхцөлд зарлага нөхөхгүй гэсэн зарчим баримталж байна

Б.Баяртогтох @bayartogtokhZGM

уу?-Аймаг дотроо сум дамжсан

отор нүүдэл их байна. Түүнээс өөр аймаг, сумын нутагт одоогоор отор нүүдэл хийгээгүй. Харин хил залгаа аймаг, сумын малчид отор нүүдэл хийж байна.

-Танай аймгийн хувьд 2017 он ямар жил болж өнгөрөв?

-Эдийн засгийн нөхцөл байд-лаас шалтгаалан төсөв, мөнгөний нөөц, боломж хомс байлаа. Хэдий ийм боловч байгаа боломжоо бүрэн дүүрэн ашиглах талаар анхаарч ажиллалаа. Төлөвлөж

байсан ажлуудаа цаг хугацаанд нь бүрэн амжуулсан. Манай аймгийн хувьд хэрэглэгч аймгаас үйлд вэрлэгч аймаг болохоор зорьж байна. Энэ нь байгаа бүтээгдэхүүнээ боловсруулж, нэмүү өртөг шингээнэ гэсэн үг. Архангай аймаг 2026 он хүртэл тогтвортой хөгжлийн бодлогын баримт бичиг гэж гаргасан. Үүнд эдийн засгийн тэргүүлэх салбараа тусгайлан тодорхойлсон.

-Хөгжлийн тэргүүлэх сал-бараа хэрхэн тодорхойлсон бэ. Ямар салбарт түшиглэн хөгжих вэ?

-Хөдөө аж ахуйн салбарт түшиглэн хөгжих төдийгүй аялал жуулчлалын салбар манай аймгийн орлогын гол эх үүсвэр болно. Улсын хэмжээнд хамгийн олон малтай аймгийн нэг нь Архангай. Цаашид малаас гарч байгаа түүхий эдээ боловсруулахад түлхүү анхаарна. Үүнийг бодит ажил болгохын тулд малынхаа үүлдэр угсааг

сайжруулах шаардлага бий. Тэрчлэн орон нутагт жижиг, дунд үйлдвэрлэл хөгжүүлэх, улмаар ажлын байр бий болгох хүрээнд тодорхой ажил эхлүүлсэн. Сум болгонд эхний ээлжинд цех байгуулж байна.

-Аялал жуулчлалын сал-барын орлого энэ онд өнгөрсөн онтой харьцуулахад өссөн үү?

-Сүүлийн жилүүдэд дотоодын аялал жуулчлал эрчимтэй хөгжиж байна. Үүний тусгал манай аймагт эрс мэдрэгдэж байгаа. Жуулчдад орон нутгаа танилцуулах, аялал жуулчлалын брэнд бүтээгдэхүүн санал болгохоор ажиллаж эхэлсэн. Тухайлбал, ирэх онд Аялал жуулч лалын мэдээллийн төвийг ашиглалтад оруулна. Ингэснээр гадаад, дотоодын жуулчдад илүү хүрч үйлчилнэ гэсэн үг. Байгалийн болон түүхийн аялал жуулчлал хөгжих боломжтой. “Утаагүй үйлд вэрлэл” гэж үздэг энэ салбарт төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг шат ахиулахаар зорьж

байна. -Энэ онд хэчнээн ажлын байр

бий болгов?-Түр болон байнгын 1000 гаруй

ажлын байр бий болгосон. Жижиг, дунд үйлдвэрлэл хөгжүүлж байгаа нь үйлдвэрлэгч болохын зэрэгцээ өрхийн нэг иргэнийг ажлын байртай болгох зорилготой уялдаж байгаа юм. Зах зээл нь тодорхой хэмжээнд байна. Тиймээс хэрэг-лэгчээс үйлдвэрлэгч болох зорилтыг дэвшүүлсэн.

-Ирэх онд хэчнээн тэрбум төг-рөгөөр хөрөнгө оруулалт хийхээр төлөвлөж байна. Төс вийн байдал сайжирсан уу?

-Нийт 6.6 тэрбум төгрөгтэй тэнцэх хэмжээний хөрөнгө оруу-лалтын ажил хийхээр тооцсон. Энэ нь улсын төсөв болон орон нутгийн хөрөнгө оруулалт нийлсэн дүн. Манай аймгийн хувьд улсаас татаас авч ирсэн. Нийт төсвийн орлогынхоо 30 хүрэх гүй хувийг л өөрсдөө бүрдүүлж байна. Дээр дурдсан бодлогын үр дүнд улсаас авдаг татаасын хэмжээгээ багасгаж, орлогоо нэмэгдүүлэх юм. Ер нь аль болох бие даасан байдал руу шилжих хэрэгтэй байгаа. Тиймээс дотоодын нөөц боломжоо бүрэн ашиглах, зах зээлээ тэлэх, биз-несийн орчныг сайжруулах хэрэг цээ, шаардлага бидний өмнө ирээд байна. Төсвийн байдал том зургаа раа сайжирсан.

-Төсвийн үр ашигтай байдалд хэрхэн анхаарч байна вэ?

-Тухайн жилийн төсвийн ор лого давсан нөхцөлд зарлага нөхөх гүй гэсэн зарчим баримталж байна. Харин илүү гарсан орло гоороо хөрөнгө оруулалтыг дэмжих чиглэлээр ажиллана. Ирэх оны төсвийг энэ онтой харьцуулахад зардлаа хумьсан.

Ирэх онд Аялал жуулчлалын мэдээллийн

төвийг ашиглалтад оруулна

ЭКСПОРТ

Махны экспорт 26.8 мянган тоннд хүрэв

Канадын Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй Centerra Gold компани Монгол дахь “Гацуурт” төслийн техникийн тайланг sedar.com цахим хуудаст мэдээлжээ. Аравдугаар сарын 31-нд шинэчлэн танилцуулсан “Гацуурт” төслийн ТЭЗҮ-д дурдсанаар ил уурхайд 1.3 сая унц алтны нөөц байгаа гэж тооцоолсон байна. Мөн уурхайн ашиглалтын хугацаанд 10 жилийн турш үйл ажиллагаа явуулахад жилд дунджаар 111 мянган унц алт олборлох боломжтой аж. Нийт бүтээн байгуулалтын капиталын өртөг нь 245 сая ам.доллар болно гэсэн тооцоо гарчээ.

УУЛ УУРХАЙ

“Гацуурт” төслийн тайланг дэлгэлээ

БАЙР СУУРЬ

Ирэх оноос нийгмийн даатгалын шимтгэл болон хүн амын орлогын албан татварын хэмжээ нэмэгдэх гэж буй. Энэ нь эдийн засаг, бизнесийн орчинд хэрхэн нөлөөлөх талаарх

эдийн засагчдын байр суурийг хүргэж байна.

Ирэх оны төсвийг энэ онтой харьцуулахад зардлаа хумьсан.

С.Батсайхан / ЗГМ ©

эрдэс баялгийн орло гоос тодорхой хувийг ху римт луулж, тохиож болзошгүй хүнд үед ашиглах зо-рил готой. Гэтэл улсын төсвийн нөхцөл байдал харьцангуй сайн, 2016 оныхоос зарим татва рын орлого өсөж бүрдсэн ийм үед нөгөө бү сээ чангалах хүнд үед ашиглах эрсдэлийн сангийнхаа үүцийг задалж байгаа нь хэр оновчтой вэ. Бас ирэх саруудад төсвийн алдагдлыг нөхөх хэмжээний санхүүжилт олон улсын доно-руудаас ирж, төсвийн тэнцэл харьцангуй сайж рах төлөвтэй 2018 онд ч гэсэн тогт воржуулалтын сангаас мөнгө “саах” гэж байна. Ийнхүү энэ болон ирэх онд тогт-воржуулалтын сан гаас мөн гө аваад, төсвийн ал дагд лаа нөх-чихлөө гэж бодъё. Тэг вэл үүнээс хойших жи лүү дэд төс вийн тогт-вортой байд лаа хэр хэн хан гах вэ. Бодлого тодор хой логчдын өнөөдрийг харж, мар гаашаа боддогүйн баталгаа энэ.

Дашрамд дурдахад, уг сангийн хөрөнгийг арилжааны банкны тухайн жилийн хадгаламжийн хүүгийн түвшнээс багагүй байх сан хүү гийн хэрэгсэлд байр-шуулахаар хуульчилсан. Үүний дагуу сангийн санхүү гийн хө-рөн гийг арилжааны бан куудад байр шуулдаг. 2015-2016 онд гэхэд л сан гийн хөрөнгийг хугацаагүй хадга ламж хэлбэрээр жилийн 7-9 хувийн хүүтэй байршуулсан. Ингэс нээр хүүгийн орлогод 2016 онд 10.1 тэрбум төгрөг төвлөрчээ. Харин 2017 оны эхний есөн сарын байд лаар хүүгийн төлбөр нь 6.5 тэр бум төгрөгт хүрч байсан юм.

Эрсдэлийн сангаас энэ онд 572

тэрбум төгрөг зарцуулна

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.12.26, МЯГМАР ~ №249 (795)

Эдийн засаг

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНООАПУ ХК APU 700.19 -0.16% 12/25/2017ГОВЬ ХК GOV 21080 -13.18% 12/25/2017МИК ХОЛДИНГ ХК MIK 9120 -5% 12/25/2017МАХ ИМПЕКС ХК MMX 2802 -3.38% 12/25/2017МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 550 -7.21% 12/25/2017СҮҮ ХК SUU 260.58 -2.36% 12/25/2017ТАЛХ ЧИХЭР ХК TCK 27680 -4.95% 12/25/2017ТАВАНТОЛГОЙ ХК TTL 8690 0.81% 12/25/2017АДУУН ЧУЛУУН ХК ADL 3301 -2.91% 12/25/2017БАГАНУУР ХК BAN 2226 -1.02% 12/25/2017БИ ДИ СЕК ХК BDS 1210 1.68% 12/25/2017УБ-БҮК ХК BUK 450 5.28% 12/25/2017ХАЙ БИ ОЙЛ ХК HBO 55.03 -1.73% 12/25/2017ГЕРМЕС ЦЕНТР ХК HRM 145 3.50% 12/25/2017ЖЕНКО ТУР БЮРА ХК JTB 62.19 0.31% 12/25/2017МАТЕРИАЛ ИМПЕКС ХК MIE 9500 -12.84% 12/25/2017

▼▼▼▼▼▼▼ ▲▼▼▲▲▼▲▲▼

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЭРХЭЛДЭГ ГАДААДЫН БИРЖҮҮДЭД БҮРТГЭЛТЭЙ КОМПАНИУД

ТҮҮХИЙ ЭД

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1266.63 0.08% 12/21/2017

ЦАГААН АЛТ PLA унци 921 -0.05% 12/21/2017

МӨНГӨ SIA унци 16.25 -0.15% 12/21/2017

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 319.4 -0.06% 12/21/2017

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 70.45 0.07% 12/21/2017

WTI ТОС CLA баррель 58.05 -0.07% 12/21/2017

БРЕНТ COA баррель 64.56 1.19% 12/21/2017

БЕНЗИН XBA 173.81 0.16% 12/21/2017

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 2.656 0.72% 12/21/2017

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 336.55 0.21% 12/21/2017

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 100.85 -1.18% 12/21/2017

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 14.57 0.90% 12/21/2017

БУДАА RRA центнер 12.125 0.96% 12/21/2017

БУУДАЙ WA бушель 423.5 0.95% 12/21/2017

КАКАО CCA тонн 1931 0.16% 12/21/2017

КОФЕ KCA фунт 123.15 1.11% 12/21/2017

Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▲

▼

▼

▼

▲

▼

▲

▲

▲

▲

▼

▲

▲

▲

▲

▲

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 6960.961 -2.89 -0.04% 12/21/2017DAX INDEX DAX 13069.17 -146.62 -1.11% 12/21/2017TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 16159.67 +26.32 +0.16% 12/21/2017S&P/ASX 200 AS51 6055.602 -20.02 -0.33% 12/21/2017S&P 500 INX 2679.25 -2.22 -0.08% 12/21/2017SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3287.606 -8.93 -0.27% 12/20/2017DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 24726.65 -28.1 -0.11% 12/21/2017

TOP 20 MSETOP 21570.64 +170.96 +0.8% 12/20/2017FTSE 100 UKX 7525.22 -18.87 -0.25% 12/21/2017HANG SENG HSI 29234.09 -19.57 -0.07% 12/20/2017NIKKEI 225 NKY 22891.72 +23.72 +0.1% 12/20/2017

▼▼▲ ▼▼▼▼▲ ▼▼▲

ДЭЛХИЙН ГОЛЛОХ ИНДЕКСҮҮД

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

73.44 0.64% 12/21/2017

0.019 -5% 12/20/2017

9.875 9.72% 12/21/2017

0.01 5% 12/21/2017

0.013 -7.69% 12/20/2017

4.2 2.14% 12/21/2017

4.19 -0.71% 12/21/2017

0.17 -5.56% 12/21/2017

0.72 14.29% 12/21/2017

0.26 -5.45% 12/21/2017

▲

▼

▲

▲

▼

▲

▼

▼

▲

▼

ТӨСӨВ

Тогтворжуу лал ­тын сангийн хөрөн гийг хаман авч, зарцуулж байна

Г.ИлчЗГМ

Лондоны металлын биржид тонн зэсийн ханш 0.6 хувиар өсөж, 7086 ам.долларт хүрлээ. АНУ-ын хөрөнгийн зах зээлийн жишиг индексүүд өсөж эхэлсэн нь зарим түүхий эдийн ханшийг дэмжив. Мөн сүүлийн хоёр арилжаагаар уруудсан Stoxx Europe 600 өсөж эхэлсэн нь таваарын ханшийг дэмжсэн байна. Зэсээс гадна алт болон

газрын тосны ханш өссөн. West Texas төрлийн газрын тосны ханш 0.2 хувиар өсөж, 58.2 ам.доллартай тэнцлээ. Тус түүхий эдийн ханш ийнхүү хоёр долоо хоногийн дээд цэгт хүрэв. Мөн алтны ханш ч төдий ху-виар дээшилж, 1267 ам.долларт хүрчээ. Ингэснээр Bloomberg-ээс тооцдог түүхий эдийн индекс 0.3 хувиар өслөө.

Алт, зэсийн ханш өсөв

99903584, 99903581

Зэсийн ханш сүүлийн нэг сард(ам.доллараар)

6,900.007,000.00

6,500.006,600.006,700.006,800.00

төгрөгт хүрчээ. Үүн дээр энэ онд эрдэс баялгийн орлогоос 242.4 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрөх төлөвтэй. Ингээд хүүгийн орлогыг нэгтгэснээр энэ оны эцэс гэхэд тус санд ойролцоогоор 590 тэрбум төгрөг төвлөрөх байсан юм. Гэвч Засгийн газар улсын төсвийн алдагдлыг нөхөхийн тулд сангийн хөрөнгийг хаман авч, зарцуулж

буй нь энэ. Уг нь энэ сангийн эрхзүйн

орч ныг анх бүрдүүлэхдээ ху-римт лалыг нь төсвийн алдагдал нө хө хөд зарцуулахгүй байхаар хуульд тусгасан. Гэсэн ч 2016 оны арван нэгдүгээр сард Тусгай сангийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, сангийн хөрөнгийг төсвийн ал дагд ал

нөхөхөд зарцуулж бо ло хоор санаатай өөрчилж, хуульчилсан. Мөн уг сангийн хөрөнгө ДНБ-ий таван хувиас доошгүй болох хүртэл нь шууд хөндөхгүй гэсэн Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн заал тыг 2017 оны дөрөвдүгээр сарын 14-нд хүчингүй болгосон тул уг сангийн хөрөнгийг ашиглах эрхийг илүү

Тогтворжуулалтын санг цөлмөж дуусах нь

Төсвийн тогтворжуулалтын сангийн зарлага энэ онд түүхэн дээд цэгт хүрэх гэж байна. 2017 онд тус сангаас 572 тэрбум төгрө-гийн зарлага гаргахаар энэ оны төсвийн тодотголд тусгасан юм. Ин гэснээр тогтворжуулалтын санд 15.7 тэрбум төгрөгийн хуримтлал үлдэнэ гэж 2018 оны төсөвт тооцсон. 2014 оныг эс тооцвол, 2011 оноос хойш үе үеийн Зас-гийн газар төсвийг эрсдэлээс хам гаалах энэ сангийн хөрөнгийг арвижуулахаас өөрөөр гар хүрч байсангүй. Ялангуяа, олон улсын зах зээлд түүхий эдийн ханш унаж, төсөв, санхүүгийн байдал хүн дэр сэн 2015, 2016 онд ч энэ жилийнх шиг ийм их хэмжээний зар лага гаргаж байгаагүй. Харин ч хүндэрсэн төсвөөс илүүчлэн, эрсдэлийн санд хуримтлуулж байсныг дараах графикаас харж болно.

Гэтэл энэ онд зарим түүхий эдийн экспортын үнэ, хэмжээ өсөж, татварын орлого нэмэгдсэн. уналт руу шилжсэн макро эдийн засаг эргэн сэргэж, улсын төсвийн орлого нэмэгдсэн энэ үед тогтворжуулалтын сангаас бараг хагас их наяд төгрөгийн зарлага гаргах гэж байна. Ингэснээр сүүлийн жилүүдэд бага ч болов зузаарч байсан уг сангийн хөрөнгийг хуу хамсан гэхэд хилсдэхгүй болгожээ.

Төсвийн тогтворжуулалтын сан руу өнгийвөл 2016 оны эцэст тус сангийн хуримтлал 342.1 тэрбум

Төсвийн тогтворжуулалтын сан(тэрбум төгрөгөөр)

Хуримтлал Зарлага Орлого

2011 2012 2013 2014 2015 2017 20180

700600500400300200100

241.0

335.7383.5

118.2039.9

317.7

2.3 ­

342.1

572.11

15.7

242.4307.3

46.9

241.0

94.7

ТТС-гийн хүүгийн орлого(тэрбум төгрөгөөр)

2015 2016 2017.IX

6.5

10.1

3.2

нээлттэй болгочихсон юм. Ин-гээд сүүлийн найман жил арай ядан хуримт луулсан үүцээ эргэн задалж эхэлсэн юм. Бүр энэ оноор зогсох гүй ирэх онд ч тус сангаас зарлага гаргахаар төлөвлөж байна. Тодруулбал, 2018 онд эр-дэс баялгийн орлогоос Төсвийн тогтвортой байдлын санд 122.7 тэрбум төгрөг хуримтлуулж, эргээд төдий хэмжээний мөн гийг зарлагадахаар тусгалаа.

Анх өөдрөг зорилт агуулж байгуулсан тус сангийн эрхзүйн орчныг энэ мэт өөрчилсөөр байвал чи хэнд чимэгтэй нэртэй, сайхан зорилттой сан байгуулах шаард лага байсан уу гэдэг асуулт урган гарна. Өөрөөр хэлбэл, нэг гараараа байшин барьж, нөгөөгөөрөө түүнийгээ нурааж буйгаас өөрцгүй.

Төсвийг тогтворжуулж, бол зош-гүй эрсдэлээс сэргийлэхийн тулд уг санг анх байгуулсан. Ялангуяа, төсвийн байдал сай жир сан үед

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

12/22 7,125.00