ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΚΒ΄ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Θέμα:

Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης και

η Σύγχρονη Πολιτιστική Διαχείριση και Επικοινωνία του.

Επιβλέπουσα:

Αγγελική Μπουρμπούλη

Σπουδάστρια:

Σοφία Δερτούζου

ΑΘΗΝΑ – 2014

2

Ευχαριστίες

Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά όλους τους ανθρώπους που συνέβαλαν στην

εκπόνηση της παρούσας εργασίας. Ευχαριστώ καταρχάς, την επιβλέπουσα καθηγήτριά

μου κα Α. Μπουρμπούλη για την πολύτιμη υποστήριξη και καθοδήγησή της σε όλη τη

διάρκεια της δημιουργικής συνεργασίας μας. Ευχαριστώ επίσης, τον κο Δ. Πυλαρινό,

για τις ουσιαστικές κατευθύνσεις και προτάσεις του. Μεταξύ άλλων θα ήθελα να

ευχαριστήσω και όλα εκείνα τα άτομα που θέλουν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους,

αλλά συνέβαλλαν με τις πληροφορίες που παραχώρησαν μέσω συνεντεύξεων στην

ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας. Τέλος, θα ήθελα να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ

στους γονείς μου για την αμέριστη υποστήριξή τους σε κάθε νέο μου εγχείρημα και να

αφιερώσω την παρούσα εργασία ιδιαιτέρως στον πατέρα μου που με έμαθε να

εργάζομαι με αγάπη και αφοσίωση.

Εικόνα Ι: Γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα

Πηγή: Μουσείο Ακρόπολης

3

Περίληψη

Η αναγνώριση του μεγαλείου του ελληνικού πολιτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο,

προσδίδει μία εξαιρετική ευκαιρία στη χώρα να αξιοποιήσει την αναπτυξιακή διάσταση

του πολιτισμού και να διαφοροποιήσει το τουριστικό της προϊόν, καταδεικνύοντας το

λόγο για τον οποίο ο πολιτισμός συνιστά το συγκριτικό πλεονέκτημά της.

Η παρούσα εργασία πραγματεύεται τις έννοιες της πολιτιστικής πολιτικής, αλλά και

ειδικότερα της μουσειακής πολιτικής, του πολιτιστικού τουρισμού και της προστασίας

της πολιτιστικής κληρονομιάς, ως απαραίτητης προϋπόθεσης για την αξιοποίηση του

πολιτιστικού περιβάλλοντος. Πραγματοποιείται μία περιγραφή του θεσμού του

μουσείου, όπως αυτός αποτυπώνεται στην Ελλάδα σήμερα, αλλά και των λόγων

ανάπτυξης του μουσειακού marketing. Μετά την παρουσίαση του θεωρητικού

πλαισίου, σκιαγραφείται και αξιολογείται η πολιτιστική διαχείριση και επικοινωνία του

Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, ως ιδιαίτερου πολιτιστικού και τουριστικού αγαθού,

με σκοπό να εξακριβωθεί ο βαθμός στον οποίο το μουσείο συμβάλλει στην ενίσχυση

της ανταγωνιστικότητας της Αθήνας ως τουριστικού προορισμού.

Η παρούσα εργασία στηρίζεται σε βιβλιογραφική έρευνα σχετική με τον προσδιορισμό

του θεωρητικού και εννοιολογικού πλαισίου της (π.χ. πολιτιστική πολιτική,

πολιτιστικός τουρισμός, μουσειακό marketing κλπ). Για την καταγραφή των

λειτουργιών, υπηρεσιών και δραστηριοτήτων του μουσείου υλοποιήθηκαν επισκέψεις

στο Μουσείο της Ακρόπολης (από 20.5.2014 έως 24.5.2014), μελέτη του σχετικού

υλικού, εκτενής παρακολούθηση του διαδικτυακού τόπου

(http://www.theacropolismuseum.gr/), ακόμα και χρήση των ψηφιακών εφαρμογών του,

με σκοπό την ακριβή αποτύπωση της συνολικής εμπειρίας του επισκέπτη. Παράλληλα,

μελετήθηκαν τα άρθρα και οι συνεντεύξεις στελεχών του μουσείου που έχουν

δημοσιευθεί. Επιπλέον, συγκεντρώθηκαν στατιστικά στοιχεία (π.χ. επισκεψιμότητα

μουσείου) είτε από το μουσείο αυτό καθ’ αυτό είτε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή,

καθώς και διαθέσιμες για το μουσείο αξιολογήσεις (Trip advisor, Έρευνα

Πανεπιστημίου Τορόντο 2011). Τέλος, διενεργήθηκαν συνεντεύξεις με άτομα, οι

απόψεις των οποίων κρίθηκε αναγκαίο να ενσωματωθούν στην παρούσα εργασία

(Εκπρόσωπος Μουσείου Ακρόπολης, Αρχαιολόγος, Τουριστικός πράκτορας).

4

Ο υψηλός βαθμός ικανοποίησης των επισκεπτών, τα βραβεία, οι διακρίσεις, το υψηλό

ποσοστό των Ελλήνων επισκεπτών (που καταδεικνύει ότι πρόκειται για έναν

πολιτιστικό πόρο που ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και ανάγκες της κοινότητας στην

οποία αναπτύσσεται), η προτεραιότητα στη νέα γενιά, η χρήση της νέας τεχνολογίας

και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, προσδίδουν ακόμα μεγαλύτερη ορατότητα σε

ένα διεθνούς εμβέλειας μουσείο.

Αν και εξαιρετικά δύσκολο το εγχείρημα, φαίνεται πως τελικά το Νέο Μουσείο

προσδίδει προστιθέμενη αξία σε ένα μνημείο παγκόσμιας φήμης, καθώς επιτυγχάνει να

μεταδώσει γνώση και βιωματική εμπειρία στον επισκέπτη μέσα από την παροχή

σύγχρονων ποιοτικών υπηρεσιών. Διαμορφώνεται ως ένας φορέας συνάντησης και

συνομιλίας του αρχαίου με τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό, λειτουργώντας ως πόλος

έλξης και πρεσβευτής της εικόνας, όχι μόνο της Αθήνας αλλά ολόκληρης της χώρας

παγκοσμίως.

Λέξεις-Κλειδιά

Επικοινωνία

Μουσειακό marketing

Νέο Μουσείο της Ακρόπολης

Πολιτιστική διαχείριση

Πολιτιστική κληρονομιά

Πολιτιστικό περιβάλλον

Πολιτιστική πολιτική

Πολιτιστικός τουρισμός

Tουριστική ανάπτυξη

Τουριστική πολιτική

5

Sommaire

La reconnaissance du prestige de la civilisation grec au niveau mondial, offre en Grèce

une opportunité exceptionnelle: la valorisation du patrimoine culturel en termes

touristiques- économiques et en même temps la différenciation du produit touristique

grec, en relevant la raison pour laquelle le patrimoine grec constitue un avantage

compétitif pour l’économie grecque.

L’étude présente traite la notion de la politique culturelle, de la politique de musée, du

tourisme culturel et de la protection du patrimoine culturel, comme une condition

préalable pour l’exploitation de l’environnement culturel. Ensuite, on dessine

l’institution du musée aujourd’hui en Grèce et on explique les raisons de l’évolution du

marketing aux musées. Après la présentation du cadre théorique, on désigne le

management culturel et la communication du Musée de l’Acropole, comme un bien

culturel et touristique. Le but de l’étude se consiste à examiner comment le musée

promeut Athènes comme une destination touristique et comment il améliore l’image de

la ville ou même du pays.

L’étude se base sur une recherche bibliographique pour définir le cadre théorique

(politique culturelle, tourisme culturel etc.). Pour dessiner et même évaluer les

fonctions, les services et les activités du musée, on a étudié le matériel du musée, on a

fait des visites au musée (du 20.5.2014 à 24.5.2014), on a observé son site internet et

ses applications digitales, dans le but de bien apprécier l’expérience totale du visiteur. Α

la fois, on a rassemblé des articles et des interviews des cadres du musée disponibles à

l’internet, des éléments statistiques soit par le site internet du musée soit par l’Autorité

Statistique Grec, mais aussi les évaluations disponibles pour le musée (Trip Advisor,

Recherche de l’Université de Toronto 2011). Enfin, on a mené trois (3) interviews avec

le Porte-parole du Musée de l’Acropole, un Archéologue et un Agent touristique, dans

le but d’inclure tous les points de vue nécessaires pour une évaluation globale du

management culturel du musée.

Les évaluations positives des visiteurs, les prix mondiaux, le grand taux de visiteurs

grecs (fait qui montre qu’il s’agit d’une ressource culturelle qui corresponde aux

attentes et aux besoins de la communauté où il se développe), la priorité à la jeunesse,

6

l’utilisation de nouvelles technologies et des réseaux sociaux sur internet, sont des

mesures qui attribuent plus de visibilité à un musée d’envergure internationale.

Malgré la difficulté d’une telle tentative, il semble que le Musée de l’Acropole parvient

à attacher plus de valeur ajoutée à un monument de réputation mondiale, puisqu’ il

réussit à transmettre de la connaissance et de l’expérience vécue au visiteur à travers de

modernes qualificatifs services. Le musée se forme alors comme un porteur de

rencontre entre l’ancienne et la moderne grecque civilisation. En fait, le musée se relève

comme un pôle d’attrait et un porteur d’image non seulement pour Athènes mais pour

toute la Grèce.

Mots-Clés

Communication

Développement touristique

Environnement culturel

Management Culturel

Marketing de musée

Musée de l’Acropole

Patrimoine culturel

Politique culturel

Politique touristique

Tourisme culturel

7

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................................................................................................... 11

ΔΟΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ .................................................................................................. 12

ΣΚΟΠΟΣ-ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ........................................................ 12

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ................................................................................. 13

ΠΡΩΤH ENOTHTΑ: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ................................................ 14

1.1. Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ .................................................................................... 14

1.2. Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ........................ 15

1.3. ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑΚΟ MARKETING ............... 17

1.4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ .......................................................................................... 18

ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΟΥΣΕΙΑ & ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ................ 20

2.1. ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ................................................................................................... 20

2.1.1. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ..... 20

2.1.2. ΤΥΠΟΙ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ................................................................................. 20

2.2. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ......................... 22

2.2.1. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ............................. 22

2.2.2. ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΜΕΣΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ........................ 23

2.3. ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ..................................................................... 24

2.4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ .......................................................................................... 26

ΤΡΙΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ........................... 28

3.1. ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΩΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ....................................................................................................... 28

3.2. ΠΡΙΝ ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ......................................... 28

3.3. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ..................................................... 30

3.4. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ............................ 31

3.5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ .......................................................................................... 46

ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ............................................................................................... 48

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ................................ 48

4.1. Ο ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑ ΩΣ ΜΕΣΟ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ..................................................................................................... 48

4.2. ΟΙ ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΩΣ ΜΕΣΟ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ..................................................................................................... 50

4.3. Ο ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ...................................................................... 51

4.4. ΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ . 55

4.5. Η ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ............................ 56

8

4.6. Η ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ .............................. 57

4.7. ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ................. 58

4.8. ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ................................................. 59

4.9. ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ....................................... 59

4.10. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ........................................................................................ 60

ΠΕΜΠΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ ................................... 62

5.1. ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ ................................ 62

5.2. ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ....................................................... 63

5.3. ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΥ ................................................ 65

5.4. ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΚΤΟΡΑ .......................... 66

5.5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ .......................................................................................... 67

ΕΚΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ & ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ..................................... 68

6.1. ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ .......................................................................... 68

6.2. SWOT ANALYSIS ........................................................................................... 70

6.3. ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ .......................................................................... 73

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .......................................................................................................... 75

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ........................................................................................................ 80

Παράρτημα Ι: Ορισμός μουσείου ............................................................................ 80

Παράρτημα ΙΙ: Εκπαιδευτικά προγράμματα Μουσείου Ακρόπολης .................. 81

Παράρτημα ΙΙΙ: Προγράμματα Μουσείου Ακρόπολης ......................................... 82

Παράρτημα IV: Υλικό συνεντεύξεων ..................................................................... 83

9

Πίνακας Εικονογράφησης

Γράφημα 1: Αριθμός επισκεπτών Μουσείου ανά έτος .................................................. 31

Γράφημα 2: Χώρες προέλευσης μεμονωμένων επισκεπτών 2013 (%) .......................... 32

Γράφημα 3: Γλώσσα μεμονωμένων επισκεπτών Μουσείου ανά έτος ........................... 33

Γράφημα 4: Γλώσσα μεμονωμένων επισκεπτών το 2013 (%) ....................................... 34

Γράφημα 5: Αριθμός επισκεπτών Διαδικτυακού Τόπου ανά έτος ................................. 35

Γράφημα 6: Τόπος κατοικίας επισκεπτών Διαδικτυακού Τόπου ανά έτος .................... 35

Γράφημα 7: Αριθμός φίλων Facebook ανά έτος ............................................................ 36

Γράφημα 8: Τόπος κατοικίας φίλων Facebook ανά έτος ............................................... 37

Γράφημα 9: Μεμονωμένες και ομαδικές επισκέψεις ανά έτος (%) ............................... 38

Γράφημα 10: Αριθμός επισκεπτών-μαθητών Μουσείου ανά έτος ................................. 39

Γράφημα 11: Προέλευση επισκεπτών-μαθητών Μουσείου ανά έτος ........................... 40

Γράφημα 12: Τύποι εισιτηρίων ανά έτος ....................................................................... 41

Γράφημα 13: Επισκεψιμότητα Μουσείων, Ιανουάριος 2013 ......................................... 42

Γράφημα 14: Επισκεψιμότητα Μουσείων, Μάιος 2013 ................................................ 43

Γράφημα 15: Επισκεψιμότητα Μουσείων, Αύγουστος 2013 ......................................... 45

Εικόνα Ι: Γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα ................................................................ 2

Εικόνα ΙI: Οργανόγραμμα Μουσείου Ακρόπολης ......................................................... 30

Εικόνα III: Παίξτε με τη Ζωφόρο ................................................................................... 52

Εικόνα ΙV: Εικονική επίσκεψη μέσω του Google Art Project ....................................... 53

Εικόνα V: Παιχνίδι της Αθηνάς ..................................................................................... 54

Εικόνα VI: Αξιολόγηση Μουσείου Ακρόπολης ............................................................. 68

Εικόνα VII: Τα αετώματα ............................................................................................... 73

Πίνακας Ι: Τα μουσεία στην Ελλάδα ............................................................................. 25

Πίνακας II: Αξιολόγηση Μουσείου Ακρόπολης (2011) ................................................ 56

Πίνακας ΙΙI: SWOT analysis Νέου Μουσείου της Ακρόπολης. .................................... 70

10

Πίνακας Συντμήσεων και Συντομογραφιών

ΑΕΙ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα

ΑμΕΑ Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες

ΔΣ Διοικητικό Συμβούλιο

ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση

ΕΛΣΤΑΤ Ελληνική Στατιστική Αρχή

ΕΟΚ Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα

ΕΟΤ Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού

EΣΜΑ Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων

Ακρόπολης

ΥΣΜΑ Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων

Ακρόπολης

ΗΠΑ Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής

ΙΚΥ Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών

κ.α. και άλλα

κ.λπ. και λοιπά

ΜΜΕ Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

ΜΜΜ Μέσα Μαζικής Μεταφοράς

ν. Νόμος

ΝΠΔΔ Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου

ΠΔ Προεδρικό Διάταγμα

ΤΕΙ Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα

τ.μ. τετραγωνικά μέτρα

ΦΕΚ Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως

11

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η αναγνώριση του μεγαλείου του ελληνικού πολιτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο,

προσδίδει μία εξαιρετική ευκαιρία στη χώρα για την αξιοποίηση της αναπτυξιακής

διάστασης του πολιτισμού και την διαφοροποίηση του τουριστικού της προϊόντος,

καταδεικνύοντας τον λόγο για τον οποίο ο πολιτισμός συνιστά το συγκριτικό

πλεονέκτημά της. Το πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα εξάλλου, επιτρέπει, όχι μόνο την

τουριστική διαφοροποίηση και οικονομική ανάπτυξη αλλά και την εδραίωση της χώρας

στο διεθνές ανταγωνιστικό γίγνεσθαι.

Τα τελευταία χρόνια, τα μουσεία ως θεματοφύλακες της πολιτιστικής κληρονομιάς

έχουν αναδειχθεί σε σημαντικούς παράγοντες τουριστικής, οικονομικής, πολιτιστικής

και κοινωνικής ανάπτυξης μίας περιοχής, θέτοντας ωστόσο ως αναγκαία προϋπόθεση

αξιοποίησής τους μία ολοκληρωμένη μουσειακή πολιτική. Το πλήθος και η ποικιλία

των μουσείων στην Ελλάδα, συνάρτηση ακριβώς του πολιτιστικού της πλούτου,

ανάγουν την μουσειακή πολιτική σε έναν ιδιαίτερο κλάδο της πολιτιστικής πολιτικής,

που συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού.

Στην παρούσα εργασία εξετάζεται η πολιτιστική διαχείριση και επικοινωνία του Νέου

Μουσείου της Ακρόπολης, ως του σημαντικότερου μουσείου που διαθέτει η χώρα σε

όρους κύρους, διεθνούς φήμης και επισκεψιμότητας, πάντοτε υπό το πρίσμα των

επιδιώξεων και στόχων της πολιτιστικής πολιτικής της χώρας. Επιχειρείται αφενός μία

θεωρητική προσέγγιση βασικών εννοιών (όπως πολιτιστική πολιτική, πολιτιστικός

τουρισμός, μουσειακό marketing κ.α.) και αφετέρου μία αποτύπωση και αξιολόγηση

των λειτουργιών και δράσεων του μουσείου.

Η αξιολόγηση πραγματοποιείται με κριτήριο τον βαθμό στον οποίο το Νέο Μουσείο

της Ακρόπολης, ως ιδιαίτερο πολιτιστικό και τουριστικό αγαθό της Αθήνας, συμβάλλει

στην ενίσχυση της εικόνας της πόλης και την ανάπτυξή της. Η πολιτιστική διαχείριση

του μουσείου αντιμετωπίζεται στην παρούσα εργασία ως κομμάτι της πολιτιστικής

πολιτικής της χώρας, με σκοπό να διαπιστωθεί ο βαθμός στον οποίο αξιοποιεί στο

μέγιστο δυνατό βαθμό το συγκριτικό της πλεονέκτημα: τον πολιτιστικό της πλούτο.

12

ΔΟΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Στην πρώτη ενότητα προσδιορίζεται η έννοια της πολιτιστικής πολιτικής και

αναδεικνύεται η σχέση της με την τουριστική πολιτική. Στη συνέχεια, περιγράφεται το

πλαίσιο προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς σε διεθνές και εθνικό επίπεδο,

αφενός ως συστατικό στοιχείο μίας ολοκληρωμένης πολιτιστικής πολιτικής και

αφετέρου ως αναγκαία προϋπόθεση ανάπτυξης του πολιτιστικού τουρισμού. Η πρώτη

ενότητα ολοκληρώνεται με μία ειδική αναφορά στη μουσειακή πολιτική και το

μουσειακό marketing, ως διακριτού τομέα της πολιτιστικής πολιτικής. Στη δεύτερη

ενότητα επιχειρείται μία εννοιολογική και ιστορική προσέγγιση του μουσείου, μία

περιγραφή της σύγχρονης πολιτιστικής διαχείρισης των μουσείων, με ειδική αναφορά

στη συμβολή των σύγχρονων τεχνολογιών, που καταλήγει σε μία καταγραφή του

θεσμού του μουσείου, όπως αυτός αποτυπώνεται σήμερα στην Ελλάδα. Στην τρίτη

ενότητα, περιγράφεται η σημασία των μνημείων της Ακρόπολης σε παγκόσμιο επίπεδο,

πραγματοποιείται μια σύντομη ιστορική αναδρομή που προηγήθηκε της ανέγερσης και

λειτουργίας του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, καταγράφεται η διοίκηση του

μουσείου, και τέλος παρουσιάζονται ορισμένα στατιστικά στοιχεία συνοδευόμενα από

μία διαγραμματική αποτύπωση, που υλοποιήθηκε για τους σκοπούς της παρούσας

εργασίας. Στην τέταρτη ενότητα αναλύονται οι τρόποι επικοινωνίας του μουσείου

(π.χ. χώρος, συλλογές, δράσεις, εκπαιδευτικό-ερευνητικό έργο, μέσα προβολής και

επικοινωνίας). Στην πέμπτη ενότητα ακολουθεί η καταγραφή και κριτική αποτίμηση

του υλικού των συνεντεύξεων που διενεργήθηκαν. Στην έκτη ενότητα περιγράφονται

τα συνολικά συμπεράσματα της εργασίας, με την καταγραφή των τελικών

παρατηρήσεων και τη συνολική αξιολόγηση του μουσείου (μέσω του εργαλείου SWOT

analysis) που οδηγούν στην διατύπωση προτάσεων.

ΣΚΟΠΟΣ-ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

Οι ερωτήσεις στις οποίες καλείται να απαντήσει η παρούσα εργασία είναι οι εξής:

i) Ποια είναι η έννοια και η σημασία της πολιτιστικής πολιτικής στην χώρα;

ii) Πώς τα μουσεία συμβάλλουν στην ανάπτυξη μίας περιοχής;

iii) Πώς αποτυπώνεται και πώς αξιολογείται ειδικότερα η πολιτιστική

διαχείριση και επικοινωνία του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης;

iv) Σε ποιο βαθμό το μουσείο συμβάλλει στην ενίσχυση της

ανταγωνιστικότητας της Αθήνας, ως τουριστικού προορισμού;

13

v) Πώς μπορεί η Ελλάδα να αξιοποιήσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό το

συγκριτικό της πλεονέκτημα;

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

Η παρούσα εργασία στηρίζεται σε βιβλιογραφική έρευνα σχετική με τον προσδιορισμό

του θεωρητικού και εννοιολογικού πλαισίου της (π.χ. πολιτιστική διαχείριση,

πολιτιστικός τουρισμός, μουσειακό marketing κ.λπ.). Για την καταγραφή των

λειτουργιών και των δραστηριοτήτων του μουσείου υλοποιήθηκαν επισκέψεις στο

Μουσείο της Ακρόπολης (από 20.5.2014 έως 24.5.2014), μελέτη του υλικού, εκτενής

παρακολούθηση του διαδικτυακού τόπου (http://www.theacropolismuseum.gr/), ακόμα

και χρήση των ψηφιακών εφαρμογών του, με σκοπό την ακριβή αποτύπωση της

συνολικής εμπειρίας του επισκέπτη. Παράλληλα, μελετήθηκαν τα άρθρα και οι

συνεντεύξεις στελεχών του μουσείου που έχουν δημοσιευθεί. Ακόμα, συγκεντρώθηκαν

στατιστικά στοιχεία (π.χ. επισκεψιμότητα μουσείου) είτε από το μουσείο αυτό καθ’

αυτό είτε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, καθώς και διαθέσιμες για το μουσείο

αξιολογήσεις (Trip advisor, Έρευνα Πανεπιστημίου Τορόντο 2011). Τέλος,

διενεργήθηκαν συνεντεύξεις με άτομα, οι απόψεις των οποίων κρίθηκε αναγκαίο να

ενσωματωθούν στην παρούσα εργασία (Εκπρόσωπος Μουσείου Ακρόπολης,

Αρχαιολόγος, Τουριστικός πράκτορας).

14

ΠΡΩΤH ENOTHTΑ: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

1.1. Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Σύμφωνα με την Κόνσολα (2006: 24), η πολιτιστική πολιτική αποτελεί μία στρατηγική

που περιλαμβάνει τους σκοπούς, τα μέσα και τους φορείς που απαιτούνται για να

επιτευχθεί η ενίσχυση και διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς και καλλιτεχνικής

δημιουργίας μίας κοινότητας για μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Η βελτίωση της

εικόνας μίας περιοχής και η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής της που λειτουργούν ως

κίνητρα προσέλκυσης τουρισμού και εξωτερικών επενδύσεων, αποτελούν τους

βασικούς στόχους της πολιτιστικής πολιτικής (Bayliss, 2004).

Τη δεκαετία του 1980, η Ελλάδα δίνει έμφαση στην εξωτερική πολιτιστική πολιτική

μέσω της διεκδίκησης των μαρμάρων του Παρθενώνα και τη συμμετοχή σε διεθνείς

εκθέσεις για τη διάδοση της ελληνικής κληρονομιάς. Ταυτόχρονα, επιδιώκει τη

διάσωση και ανάδειξη των αρχαιολογικών μνημείων της μέσω διαφόρων δράσεων,

όπως τα έργα αναστήλωσης της Ακρόπολης και τα έργα ενοποίησης των

αρχαιολογικών χώρων (Κωστάκης, 2004).

Την δεκαετία του 1990, η ελληνική πολιτιστική εξωτερική πολιτική γίνεται πια

συνειδητή ως ξεχωριστός τομέας·γεγονός που εδραιώνεται με την ίδρυση του

Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού που έχει ως αποστολή την προβολή και διάδοση του

ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό (Κωστάκης, 2004). Παράλληλα, εδραιώνεται

στην αντίληψη της επιστημονικής κοινότητας, η συμβολή του πολιτισμού στην

οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη μίας περιοχής (Κόνσολα, 2000:99).

Σήμερα, έχει γίνει αντιληπτό ότι μία αποτελεσματική πολιτιστική πολιτική

προϋποθέτει, αφενός τη συμμετοχή των τοπικών δρώντων και αφετέρου τον σεβασμό

των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών ενός τόπου (Δέφνερ, Μεταξάς, 2012). Εξάλλου, όλα

τα στοιχεία πολιτιστικής, ιστορικής, κοινωνικής και οικονομικής φύσεως συνιστούν

από κοινού παράγοντες που προσδίδουν συγκριτικό πλεονέκτημα σε μία περιοχή

(Δέφνερ, Μεταξάς, 2012).

15

Η αναπτυξιακή διάσταση της πολιτιστικής κληρονομιάς συνδέθηκε κυρίως με τον

πολιτιστικό τουρισμό, ως ειδική μορφή τουρισμού, που φάνηκε να αποφέρει πιο

μακροπρόθεσμα οφέλη συγκριτικά με το μαζικό τουρισμό. Αναπτύχθηκε μάλιστα κύρια

όταν η τουριστική ζήτηση άρχισε να στρέφεται προς ένα νέο διαφοροποιημένο,

αυθεντικό και ποιοτικό τουριστικό προϊόν που δεν θα συνοδεύεται ταυτόχρονα από τις

αρνητικές συνέπειες του μαζικού τουρισμού (Κοκκώσης, Τσάρτας, 2001: 114-122).

Ο διεθνής οργανισμός ICOMOS1 (1999) εντάσσει στον πολιτιστικό τουρισμό όλες τις

δραστηριότητες μέσω των οποίων οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν

τον τρόπο ζωής άλλων ανθρώπων, να γνωρίσουν την κουλτούρα, τα έθιμα, τις

παραδόσεις, το φυσικό περιβάλλον και να έχουν επισκεφθούν χώρους με

αρχιτεκτονικό, ιστορικό, αρχαιολογικό ενδιαφέρον ή άλλου τύπου πολιτιστική αξία.

1.2. Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

Η διαχείριση ενός πολιτιστικού πόρου διακρίνεται σε δύο βασικούς τύπους

δραστηριοτήτων: από τη μία πλευρά τις δράσεις συντήρησης και προστασίας και από

την άλλη πλευρά τις δράσεις ανάδειξης και προβολής. Στο παρόν κεφάλαιο θα

περιγραφεί συνοπτικά το πρώτο σκέλος της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Οι μορφές προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς σε διεθνές επίπεδο διακρίνονται

κυρίως στην ίδρυση διεθνών οργανισμών, στη θέσπιση δεσμευτικών κανόνων

συμπεριφοράς και στην ανάληψη διεθνών δράσεων.

Κορυφαία στιγμή για το διεθνές πλαίσιο προστασίας αποτελεί αναμφισβήτητα η ίδρυση

της UNESCO2 το 1945, μέσω της οποίας καθιερώθηκαν ορισμένοι γενικά αποδεκτοί

κανόνες συμπεριφοράς και κατέστη σαφής η αναγκαιότητα της διεθνούς συνεργασίας

για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς (Κόνσολα, 1994: 64). Ιδιαίτερη

σημασία είχε επίσης η ίδρυση τριών (3) ανεξάρτητων και εξειδικευμένων διεθνών

οργανισμών: του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (εφεξής ΙCOM3) το 1946, του

Διεθνούς Κέντρου για τη Μελέτη Συντήρησης και Αποκατάστασης των Πολιτιστικών

1 International Council of Monuments and Sites.

2 United Nations Educational Scientific and Cultural Organization.

3 International Council of Museums.

16

Αγαθών (εφεξής ICCROM4) το 1959, και του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και

Χωρών (ICOMOS) το 1965 (Κόνσολα, 1994: 68).

Η Σύμβαση για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής

Κληρονομιάς (Παρίσι, 1972), έχει εξέχουσα θέση μεταξύ των διεθνών Συμβάσεων,

διότι αποτελεί την πρώτη συγκροτημένη προσπάθεια θεσμικής κατοχύρωσης της

διεθνούς συνεργασίας σε θέματα προστασίας και παράλληλα προσδιορίζει τις έννοιες

της παγκόσμιας κληρονομιάς και της συλλογικής ευθύνης (Κόνσολα, 1994: 68). Η

Σύμβαση για την Προστασία της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ευρώπης (Γρανάδα,

1986) είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντική, καθώς καθιερώνει ένα πλαίσιο ολοκληρωμένης

προστασίας για όλα τα είδη των μνημείων διατυπώνοντας έναν ευρύ ορισμό της

αρχιτεκτονικής κληρονομιάς (Κόνσολα, 1994: 70, 71).

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο Κανονισμός του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Οικονομικής

Κοινότητας (ΕΟΚ) για την εξαγωγή πολιτιστικών αγαθών (3911/92), και η Οδηγία

93/7/ΕΟΚ για την επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών που έχουν παράνομα

απομακρυνθεί από το έδαφος κράτους μέλους έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα,

καθώς αποτελούν την θεσμική βάση του αιτήματος της χώρας για την επιστροφή των

μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο στο Νέο Μουσείο της

Ακρόπολης.

Στις διεθνείς δράσεις εντάσσονται οι Διεθνείς Εκστρατείες Διάσωσης της UNESCO

που αποτελούν μεγάλης κλίμακας και διάρκειας προγράμματα συντήρησης και

ανάδειξης μνημείων που βρίσκονται σε κίνδυνο. Τα μνημεία της Ακρόπολης

αποτέλεσαν αντικείμενο εκστρατείας το 1977, λόγω των σοβαρών ζημιών που είχαν

προκληθεί από τις αναστηλωτικές επεμβάσεις που ξεκίνησαν το 1835 (Μουσείο

Ακρόπολης, 2014).

Οι διεθνείς Συμβάσεις και οι ευρωπαϊκές Οδηγίες που έχουν ενσωματωθεί στο εθνικό

δίκαιο, έχουν διαμορφώσει ένα πολύτιμο πρότυπο αρχών και κανόνων συμπεριφοράς

απέναντι στην πολιτιστική κληρονομιά. Στη χώρα μας, το ίδιο το Σύνταγμα

1975/1986/2001/2008 (άρθρο 24) θέτει την προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος

4 International Center for the Study of the Preservation and the Restoration of Cultural Property.

17

ως υποχρέωση του κράτους για την οποία οφείλει να λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα. Αν

και για το πολιτιστικό περιβάλλον υπάρχει μια πολυπληθής και δαιδαλώδης νομοθεσία,

ειδικά στην χώρα μας, η παρουσίαση της οποίας εκφεύγει του σκοπού της παρούσας

εργασίας, εντούτοις θεωρείται επαρκής ως προς την αποστολή της (Πάντος, 2001).

1.3. ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑΚΟ MARKETING

Σημαντικό βήμα για την μουσειακή πολιτική στην χώρα υπήρξε η ίδρυση του

ελληνικού τμήματος του ICOM το 1983, που αναθεώρησε την παραδοσιακή αντίληψη

για τον ρόλο και την λειτουργία του μουσείου με βασική επιδίωξη την ανάδειξη του

μουσείου ως «ζωντανό κύτταρο πολιτισμού και μάθησης» (Ελληνικό Τμήμα ICOM,

2014). Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε και η αποσύνδεση της διοίκησης των

σημαντικότερων μουσείων και αρχαιολογικών χώρων από τις εφορείες, προκειμένου να

δοθεί μεγαλύτερη αυτονομία και ευελιξία στην διαχείρισή τους (Βενιζέλος, 1999: 119-

121)·αλλαγή που εφαρμόζεται στην περίπτωση του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης.

Το μουσείο αντιμετωπίζεται σήμερα ως ένα δυναμικό πολιτιστικό κέντρο, όπου μέσω

μίας σύγχρονης μουσειακής πολιτικής (σύγχρονες υπηρεσίες, κτίρια με αμφιθέατρο,

αίθουσα εκδηλώσεων, χώρους περιοδικών εκθέσεων κ.α.), αναπτύσσει πολλές και

ποικίλες πολιτιστικές δραστηριότητες, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του αστικού

τουρισμού σε μία πόλη (Βενιζέλος, 1999: 121). Το γεγονός μάλιστα ότι τα μουσεία

αποτελούν τον κύριο προορισμό του «πολιτιστικού τουρίστα», επαναπροσδιορίζει τον

ρόλο των μουσείων και θέτει τις βάσεις για την ανάπτυξη του μουσειακού marketing5,

λόγω της ανάγκης παροχής μία εμπειρίας υψηλού επιπέδου στον επισκέπτη που δεν θα

στηρίζεται σε μία στείρα επίδειξη εκθεμάτων.

Η διαμόρφωση του μουσειακού marketing βασίζεται στην υπόθεση ότι τα μουσεία

αποτελούν αγαθά που συμβάλλουν στην πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη μίας

περιοχής, επιδιώκουν την ικανοποίηση των προσδοκιών και αναγκών της κοινωνίας

στην οποία αναπτύσσονται, και απευθύνονται σε συγκεκριμένο κοινό-στόχο (Δέφνερ,

Μεταξάς, 2012). Το μουσείο έτσι, μέσω των δράσεων που αναπτύσσονται στους τομείς

5 Επειδή ως επίσημη μετάφραση του όρου «marketing», χρησιμοποιείται ο όρος «αγοραλογία»,

διατηρείται στα αγγλικά, όπως ακριβώς καταγράφεται στη βιβλιογραφία των Δέφνερ & Μεταξά, με

σκοπό την καλύτερη κατανόηση του όρου από τον αναγνώστη. Για τις ανάγκες της παρούσας εργασίας, ο

όρος θα αποδιδόταν με την φράση «εμπορική προώθηση».

18

του πολιτισμού και του τουρισμού, αλλάζει, υιοθετώντας μία νέα οπτική για τον ρόλο

του και προσανατολίζεται στην δημιουργία ενός ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, που

θα λειτουργεί ως ισχυρό brand name6 και θα επιφέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη για την

τοπική οικονομία και κοινωνία (Δέφνερ, Μεταξάς, 2012).

Φυσικά, η νέα οπτική τροποποιεί την εικόνα των μουσείων, όπου τα επιβλητικά κτίρια

με τις μεγάλες παρουσιάσεις εκθεμάτων, δίνουν σταδιακά τη θέση τους σε μουσεία με

ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και εκθέσεις με δημιουργικές, συμμετοχικές και

ψυχαγωγικές εμπειρίες πιο προσιτές στο ευρύ κοινό (Δέφνερ, Μεταξάς, 2012)·οπτική

που ανταποκρίνεται πλήρως στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, όπως θα διαφανεί στα

παρακάτω κεφάλαια.

1.4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

H συμμετοχή των τοπικών δρώντων και ο σεβασμός της ιδιαιτερότητας ενός τόπου

αποτελούν αναγκαία στοιχεία για την υλοποίηση μίας πολιτικής αξιοποίησης της

πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο πολιτιστικός τουρισμός που εμφανίζεται ως βασικό μέσο

διαφοροποίησης του τουριστικού προϊόντος σε μία περιοχή, προϋποθέτει μία

ολοκληρωμένη πολιτική προστασίας των μνημείων και χώρων πολιτιστικής αξίας (π.χ.

ίδρυση εξειδικευμένων οργανισμών, θεσμικό πλαίσιο προστασίας, έργα συντήρησης

και ανάδειξης). Η χάραξη μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής με σκοπό την ισόρροπη

ανάπτυξη απαιτεί την διατήρηση, προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής

φυσιογνωμίας κάθε περιοχής, καθώς το πολιτιστικό προϊόν αποτελεί εργαλείο

οικονομικής συνοχής και δημιουργό προστιθέμενης αξίας (Ιατρού, 2007).

Τα μουσεία, ειδικότερα, ως χώροι καταγραφής, συντήρησης, έρευνας και έκθεσης στο

κοινό των στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς, αναδεικνύονται σε σημαντικούς

πολιτιστικούς πόρους. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1970, η έντονη ίδρυση μουσείων

συνιστούσε κυρίαρχο εργαλείο άσκησης τουριστικής πολιτικής σε μία περιοχή, καθώς

τα μουσεία, μαζί με τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, αποτελούσαν, και

6 Ο όρος διατηρείται στα αγγλικά, όπως ακριβώς καταγράφεται στη βιβλιογραφία των Δέφνερ &

Μεταξά, με σκοπό την καλύτερη κατανόησή του από τον αναγνώστη. Για τις ανάγκες της παρούσας

εργασίας, ο όρος θα αποδιδόταν με την φράση «εμπορικό σήμα», που αποτελεί και την επίσημη απόδοση

του όρου στα ελληνικά.

19

συνεχίζουν να αποτελούν σήμερα, βασικό παράγοντα προσέλκυσης των επισκεπτών σε

μία περιοχή.

20

ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΟΥΣΕΙΑ & ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

2.1. ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

2.1.1. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

Το ICOM (2014) ορίζει το μουσείο ως «ένα μόνιμο ίδρυμα μη κερδοσκοπικού

χαρακτήρα, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοικτό στο κοινό, που

έχει ως έργο την συλλογή, μελέτη, διατήρηση, γνωστοποίηση και έκθεση τεκμηρίων του

ανθρώπινου πολιτισμού και περιβάλλοντος με σκοπό την μελέτη, την εκπαίδευση και την

ψυχαγωγία». Το 2001, το ICOM διεύρυνε τον ορισμό του μουσείου περιλαμβάνοντας

πλέον σε αυτόν όχι μόνο μνημεία και χώρους μουσειακού χαρακτήρα αλλά και

προστατευμένους βιότοπους, κέντρα επιστήμης και αστρονομίας, καθώς και

οργανισμούς μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που διενεργούν δραστηριότητες σχετικές

με τα μουσεία και τη μουσειολογία (π.χ. συντήρηση, έρευνα, τεκμηρίωση) (Οικονόμου,

2003: 20) (Παράρτημα Ι: Ορισμός μουσείου) .

Αντιλαμβάνεται κανείς ότι στην κατηγορία του μουσείου εντάσσεται πια ένα πολύ

ευρύτερο είδος οργανισμών. Παράλληλα όμως με το είδος των οργανισμών,

διευρύνεται και το είδος των συλλογών, οι δραστηριότητες, οι υπηρεσίες, οι λειτουργίες

και ο τρόπος επικοινωνίας του μουσείου με το κοινό, σηματοδοτώντας μία σταδιακή

μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τα αντικείμενα των μουσείων στους ανθρώπους

(Οικονόμου, 20003: 21). Το μουσείο δεν αποτελεί πλέον μόνο έναν θεματοφύλακα

συλλογών αλλά έναν πολυσύνθετο θεσμό που επιτελεί επιστημονικό, κοινωνικό,

εκπαιδευτικό και αναπτυξιακό έργο (Οικονόμου, 2003).

Από την δεκαετία του 1970 αυξάνεται θεαματικά ο αριθμός των μουσείων και

εμφανίζονται νέοι τύποι μουσείων, όπως μουσεία χωρίς απτά ή αυθεντικά αντικείμενα

(π.χ. Μουσείο οπτικών ψευδαισθήσεων στη Νότια Κορέα), μουσεία χωρίς τοίχους (π.χ.

το Τείχος του Βερολίνου) αλλά και εικονικά μουσεία (π.χ. Μουσείο σύγχρονης τέχνης

στην Ιαπωνία).

2.1.2. ΤΥΠΟΙ ΜΟΥΣΕΙΩΝ

Τα μουσεία βρίσκονται σε μία διαρκή εξέλιξη τις τελευταίες δεκαετίες προκειμένου να

ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των επισκεπτών και να πετύχουν ένα ουσιαστικό

21

άνοιγμα προς το κοινωνικό σύνολο, αναπτύσσοντας μία πολύπλευρη επικοινωνιακή

στρατηγική. Η μεγάλη ανάπτυξη των μουσείων διεθνώς, η αναζήτηση οικονομικών

πόρων, η ανάγκη των μουσείων να προσεγγίσουν τους επισκέπτες και η δημιουργία

ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, οδήγησαν στην ανάπτυξη του μουσειακού

marketing (Δέφνερ, Μεταξάς, 2012). Τα μουσεία, με κριτήρια το είδος των συλλογών,

των υπηρεσιών, των λειτουργιών και της επικοινωνιακής στρατηγικής τους,

διακρίνονται σε παραδοσιακά, μοντέρνα και μεταμοντέρνα.

Στα τέλη 18ου

και στις αρχές 19ου

αιώνα εμφανίζονται τα παραδοσιακά μουσεία, οι

συλλογές των οποίων συνιστούν στοιχεία εθνικής κληρονομιάς και εθνικής ιστορίας.

Στηρίζονται στην απλή επίδειξη αντικειμένων με αποτέλεσμα την μετάδοση μίας

στείρας γνώσης αποκομμένης από το κοινωνικό περιβάλλον του μουσείου. Το μουσείο

επιδιώκει, και επιτυγχάνει σε μεγάλο βαθμό, να προκαλέσει στο κοινό συναισθήματα

δέους περισσότερο για το ίδιο το παρά για τα αντικείμενα ενώ το ενδιαφέρον του

μουσείου επικεντρώνεται κυρίως στα ίδια τα αντικείμενα και όχι στο κοινό (Κουερίνης,

2012: 16).

Τα μοντέρνα μουσεία, αντίθετα από τα παραδοσιακά, παρουσιάζουν αντικείμενα και

συλλογές πάντοτε σε συνάρτηση με το κοινωνικό τους περιβάλλον, επιδιώκοντας την

μετάδοση γενικότερων και περισσότερων πληροφοριών με απώτερο σκοπό την

κατανόηση και αφομοίωσή τους από το ευρύ κοινό. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των

μοντέρνων μουσείων είναι οι βιωματικές μέθοδοι που υιοθετούν ως προς την προβολή

των εκθεμάτων, εστιάζοντας το ενδιαφέρον όχι μόνο στα αντικείμενα αλλά και στο

κοινό (Κουερίνης, 2012: 17). Οι δράσεις εκπαιδευτικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα

αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της λειτουργίας τους. Για ένα μοντέρνο μουσείο, η

αρχιτεκτονική δομή είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς αποτελεί παράγοντα ανάδειξης

των εκθεμάτων και επικοινωνιακό μέσο με το κοινό, διότι «οι εκθεσιακοί χώροι δεν

αποτελούν αφηρημένα κτιριακά σκηνικά αλλά βασικές μουσειολογικές παραμέτρους»

(Georgiadis, 2004). Στην τέταρτη ενότητα θα αποτυπωθεί η λειτουργία των εκθεσιακών

χώρων του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης ως συστατικό στοιχείο της επικοινωνίας

του μουσείου με τους επισκέπτες.

22

Τα μεταμοντέρνα μουσεία θέτουν ως κεντρικό στόχο την εξυπηρέτηση του κοινού και

ως κεντρικό πρωταγωνιστή τον επισκέπτη. Η λειτουργία τους έγκειται στην

εξυπηρέτηση πολύπλευρων ατομικών και κοινωνικών σκοπών, αναπτύσσοντας

σύγχρονες μεθόδους επικοινωνίας και προβολής μέσω των δυνατοτήτων των νέων

τεχνολογιών (Κουερίνης, 2012: 17,18). Χαρακτηριστικό παράδειγμα μεταμοντέρνων

μουσείων αποτελούν τα εικονικά μουσεία, με βασικά πλεονεκτήματα τόσο την

κατάργηση χρονικών και χωρικών περιορισμών ως προς την δυνατότητα επίσκεψης

όσο και την προσέγγιση ενός κοινού που δεν ανήκει κατά βάση στους επισκέπτες του

μουσείου.

2.2. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ

2.2.1. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ

Οι τρόποι και οι μέθοδοι προώθησης που εφαρμόζει ένα μουσείο για τη διάδοση των

αγαθών και υπηρεσιών του συνιστούν τις επικοινωνιακές λειτουργίες του. Η

επικοινωνιακή λειτουργία ενός μουσείου ή ενός πολιτιστικού οργανισμού γενικότερα,

αποτελεί «ένα πολυπαραγοντικό σύστημα διακίνησης πληροφοριών, διάδοσης μηνυμάτων

και διάχυσης γεγονότων», που επιδιώκει να ενημερώσει τους ενδιαφερόμενους για τα

παρεχόμενα αγαθά και υπηρεσίες, να ενθαρρύνει την επίσκεψή τους και να διευκολύνει

την πρόσβασή τους. Οι στόχοι της επικοινωνιακής λειτουργίας ενός μουσείου

συνίστανται στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, στην προώθηση της

καλλιτεχνικής δημιουργίας και στην ενίσχυση της ταυτότητας και των δεσμών της

κοινωνίας (Γασπαρινάτος, Ιωαννίδης 2008: 22).

Τα μουσεία έστρεψαν σταδιακά το ενδιαφέρον τους, από τα αντικείμενα των

συλλογών τους στην πληροφορία που μεταδίδουν στο κοινό, με αποτέλεσμα να

αποτελούν πλέον χώρους φιλοξενίας πολύτιμων γνώσεων και πληροφοριών. Οι

πληροφορίες μάλιστα θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικές, διότι μόνο μέσω αυτών οι

επισκέπτες κατανοούν και εκτιμούν πλήρως τα μουσειακά εκθέματα. Η

αποτελεσματική μετάδοση της πληροφορίας αποτελεί συνεπώς κριτήριο επιτυχίας του

μουσείου, ανάγοντας έτσι τον ουσιαστικό και βιωματικό τρόπο επικοινωνίας του

μουσείου με το κοινό σε βασική αποστολή του (Κουερίνης, 2012: 55). Κι ακριβώς

επειδή στο επίκεντρο τίθεται η σχέση που δημιουργεί το μουσείο με τον επισκέπτη, με

τον όρο επισκεψιμότητα δεν πρέπει να νοείται μόνο ο αριθμός και τα χαρακτηριστικά

23

των επισκεπτών αλλά και τα χαρακτηριστικά της ίδιας της επίσκεψης (π.χ. χρόνος

προσέλευσης και παραμονής), δίνοντας πλέον έμφαση στην συνολική εμπειρία που

προσφέρει το μουσείο στον επισκέπτη (Κουερίνης, 2012: 31).

Κάθε μουσείο προκειμένου να προσδιορίσει την σχέση του με το υφιστάμενο και το εν

δυνάμει κοινό του αναπτύσσει διάφορες στρατηγικές προσέγγισης. Όταν οι στρατηγικές

προσέγγισης είναι αποτελεσματικές, όταν δηλαδή, σύμφωνα με τον όρο του Wallace

(2006) ένα μουσείο αποκτήσει μία ιδιαίτερη ταυτότητα, ως αποτέλεσμα της

δημιουργίας μίας στενής και ουσιαστικής σχέσης του με το κοινό, τότε αποκτά «brand

name». Το brand name αποτελεί μία ικανή συνθήκη εξασφάλισης της βιωσιμότητας του

οργανισμού μέσω της διασφάλισης περισσότερων οικονομικών πόρων από χορηγούς ή

από επισκέπτες.

2.2.2. ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΜΕΣΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Τα έργα συντήρησης των εκθεμάτων, κατασκευής ή ανακαίνισης κτιρίων, οργάνωσης

εκθέσεων αποτελούν τα πρωταρχικά μέσα λειτουργίας και ανάδειξης των μουσείων.

Σήμερα, τα επιτεύγματα των σύγχρονων τεχνολογιών (πολυμέσα, διαδίκτυο, ψηφιακές

εφαρμογές) επιτρέπουν, σε συνδυασμό με την εφαρμογή των παραδοσιακών μέσων

επικοινωνίας και προβολής (π.χ. ενημερωτικά φυλλάδια, οδηγοί, ξεναγήσεις και

εκπαιδευτικά προγράμματα), τη χρήση νέων μέσων αξιοποίησης και προβολής των

μουσείων και της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η νέα θεώρηση των μουσείων συνοδεύεται ουσιαστικά από τις νέες ευκαιρίες που

προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία, καθώς παρέχεται η δυνατότητα μετάδοσης των

πληροφοριών με τρόπο εύληπτο και ευχάριστο εμπλέκοντας ενεργά τους επισκέπτες σε

μία βιωματική διαδικασία μάθησης. Τα Κέντρα Μεθερμήνευσης της Πολιτιστικής

Κληρονομιάς7, που λειτουργούν όχι απλώς ως μέσα ενημέρωσης ενός μνημείου ή

χώρου πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά ως μέσα που προσδίδουν νόημα σε αυτό,

αποτελούν ένα τέτοιο παράδειγμα (Κόνσολα, 2011: 6). Μία μορφή Κέντρων

Μεθερμήνευσης αποτελούν τα Καινοτομικά Μουσεία, τα οποία δεν βασίζονται

αποκλειστικά στα υλικά εκθέματα (αρχαιολογικά ευρήματα, έργα τέχνης, κ.λπ.), αλλά

7 Εφαρμογές εικονικής αναπαράστασης αντικειμένων, εικονικής απεικόνισης χώρων, εικονικής

πραγματικότητας, διαδραστικές εγκαταστάσεις, τρισδιάστατα γραφικά.

24

και σε άυλα εκθέματα (π.χ. οπτικές και ηχητικές πληροφορίες, ψηφιακές

ανακατασκευές αντικειμένων ή/και κτιρίων, διαδραστικές εφαρμογές διδακτικού και

ψυχαγωγικού χαρακτήρα κ.λπ.), δίνοντας έμφαση όχι στα αντικείμενα, αλλά στις

πληροφορίες που αυτά παρέχουν (Κόνσολα, 2011: 7).

Χρειάζεται να τονισθεί στο σημείο αυτό ότι, ο υψηλός βαθμός ενσωμάτωσης των νέων

τεχνολογιών στον τρόπο λειτουργίας των μουσείων αποτελεί σημαντικό εγχείρημα, όχι

μόνο γιατί αλλάζει την εικόνα τους και τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν με το

κοινό, αλλά παράλληλα γιατί ο συνδυασμός των επιτευγμάτων του παρελθόντος με τις

τεχνολογικές καινοτομίες του σήμερα λειτουργεί από μόνος τους ως πόλος έλξης

επισκεπτών (Κουερίνης, 2012). Το εικονικό ή ψηφιακό ή μουσείο, που επιτρέπει την

προσβασιμότητα σε πληροφορίες μέσω ψηφιακών δεδομένων, αποτελεί αναμφισβήτητα

την μεγαλύτερη εξέλιξη έως σήμερα. Προσελκύοντας μάλιστα επισκέπτες που δεν

ανήκουν παραδοσιακά στο κοινό των μουσείων, εκπληρώνει ουσιαστικά με τον πιο

αποτελεσματικό τρόπο την βασική επιδίωξή του, δηλαδή το άνοιγμα προς το ευρύ

κοινό που είναι πλέον ένα κοινό παγκόσμιας εμβέλειας (Schweibenz, 1998).

Τα Δίκτυα και οι Συνοικίες Μουσείων, που αναπτύσσονται ιδιαίτερα στο εξωτερικό,

εντάσσονται επίσης στους σύγχρονους τρόπους διαχείρισης των μουσείων. Στην

περίπτωση ενός Δικτύου Μουσείων τα μουσεία εντάσσονται σε μια Διαδρομή

Μουσείων, μέσω της οποίας ο επισκέπτης γνωρίζει τα κυριότερα μουσεία της πόλης ή

της περιοχής (Κόνσολα, 2011: 21). Οι Συνοικίες Μουσείων περιγράφονται ως γειτονικά

κτίρια μουσείων με διαμορφωμένους δημόσιους χώρους ανάμεσά τους (Κόνσολα,

2011). Τα Δίκτυα και οι Συνοικίες Μουσείων επιδιώκουν την αύξηση της φήμης και

του κύρους τους και την ενίσχυση της επισκεψιμότητάς τους, μέσω της ανάπτυξης

συνεργασιών (π.χ. διοργάνωση εκδηλώσεων μεγάλης κλίμακας, κοινός ιστότοπος).

2.3. ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το μουσείο, ως κοινωνικός θεσμός, είναι σε θέση να αντανακλά πλήρως τις

ιδιαιτερότητες και το συγκριτικό πλεονέκτημα της περιοχής στην οποία ιδρύεται και

λειτουργεί (Γασπαρινάτος, Ιωαννίδης, 2008: 9). Τα μουσεία, ιδιαίτερα δε τα σύγχρονα,

δεν είναι αποκομμένα από το περιβάλλον μέσα στο οποίο ιδρύονται και αναπτύσσονται.

Αντιθέτως, το περιεχόμενο, η μορφή, οι λειτουργίες και οι υπηρεσίες τους αποτελούν

σε κάθε περίπτωση δυναμικά στοιχεία που εξελίσσονται ανάλογα με το περιβάλλον. Τα

25

μουσεία σήμερα, συμπεριλαμβανομένου του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης,

προσφέρουν μάθηση, εκπαίδευση, ψυχαγωγία και απευθύνονται στο ευρύ κοινό

επιδιώκοντας να ενταχθούν στην καθημερινότητα ενός τόπου, μέσω της ανάπτυξης

δεσμών με τον επισκέπτη και της δημιουργίας συνεργασιών με φορείς του δημοσίου

και ιδιωτικού τομέα (Γασπαρινάτος, Ιωαννίδης, 2008: 9).

Τα στοιχεία του Πίνακα Ι8 που παρατίθεται παρακάτω, φανερώνουν την ύπαρξη ενός

μεγάλου αριθμού αλλά και μίας ποικιλίας μουσείων, ως προς το αντικείμενο και το

είδος των συλλογών τους. Λόγω του πλήθους και της ποικιλίας των μουσείων, σε

συνδυασμό με την σημασία του πολιτιστικού τουρισμού για την χώρα, προκύπτει το

ερώτημα σχετικά με την δυνατότητα ανάπτυξης του μουσειακού τουρισμού, ως μίας

ειδικότερης μορφής πολιτιστικού τουρισμού ή ακόμα σχετικά με την συμβολή των

μουσείων και σε άλλες μορφές τουρισμού, όπως ο θρησκευτικός τουρισμός.

Πίνακας Ι: Τα μουσεία στην Ελλάδα

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ

Αρχαιολογικά Μουσεία και Συλλογές 9 123

Βυζαντινά & Μεταβυζαντινά Μουσεία & Συλλογές 26

Διαχρονικά Μουσεία 7

Ιστορικά & Λαογραφικά Μουσεία 48

Μουσεία Εικαστικών Τεχνών 18

Μουσεία Θεάτρου 3

Μουσεία Κινηματογράφου 1

Μουσεία Μουσικής 1

Μουσεία Φωτογραφίας 2

Ναυτικά Μουσεία 5

Μουσεία με Θέματα Ειδικού Ενδιαφέροντος 3

Μουσεία Φυσικής Ιστορίας 4

Μουσεία Επιστήμης & Τεχνολογίας 11

Σύνολο 252

8 Τα στοιχεία για την δημιουργία του Πίνακα I αντλήθηκαν από την ιστοσελίδα του Υπουργείου

Πολιτισμού http://odysseus.culture.gr/h/1/gh110.jsp 9 Συμπεριλαμβανομένου του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης.

26

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΤ (2014), το πλήθος των Αρχαιολογικών Μουσείων

που δίνουν την ευκαιρία στον επισκέπτη να θαυμάσει τις απαρχές του ανθρώπου,

απεικονίζει τον αρχαιολογικό πλούτο της χώρας. Βασική αρχή που διέπει τα

αρχαιολογικά μουσεία είναι η γειτνίαση τους με τους χώρους ανασκαφής και τα

μνημεία, αντικείμενα των οποίων φιλοξενούν ως εκθέματα. Τα Ιστορικά και

Λαογραφικά Μουσεία που διαφυλάσσουν το νεότερο ελληνικό πολιτισμό και είναι

διασκορπισμένα σε όλη την Ελλάδα, καταδεικνύουν το γεγονός ότι η δυνατότητα

αξιοποίησης της αναπτυξιακής διάστασης του πολιτισμού δεν αφορά μόνο ορισμένες

περιοχές της χώρας αλλά το σύνολό της. Τα Βυζαντινά Μουσεία, αν και όχι τόσο

μεγάλος ο αριθμός τους, φαίνεται να προσελκύουν ιδιαιτέρως το ενδιαφέρον των

επισκεπτών στη χώρα, λόγω της οικουμενικής αξίας τους και του δεσμού τους με τη

θρησκεία. Τα υπόλοιπα, θεματικά μουσεία, είναι συνήθως το αποτέλεσμα μίας ομάδας

ανθρώπων που θέλησαν να διατηρήσουν, να προστατεύσουν και να αναδείξουν είτε μία

συγκεκριμένη τέχνη είτε μία ιδιωτική συλλογή.

2.4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Όπως κάθε κοινωνικός θεσμός, έτσι και τα μουσεία μεταβάλλονται ανάλογα με τα

οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά και τεχνολογικά χαρακτηριστικά της εποχής και

του τόπου τους. Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν συντελεστεί εντυπωσιακές αλλαγές

στην εικόνα, στη λειτουργία και στις υπηρεσίες των μουσείων. Καταλυτικό ρόλο για

την πραγματοποίηση των παραπάνω αλλαγών διαδραμάτισαν οι δυνατότητες που

προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες. Η ανάδειξη όμως της αναπτυξιακής διάστασης των

μουσείων ήταν εκείνη που επαναπροσδιόρισε τον ρόλο τους και την λειτουργία τους,

θέτοντας ως προτεραιότητα το άνοιγμά τους στο ευρύ κοινό μέσω της αναβάθμισης των

υπηρεσιών τους και της υιοθέτησης των σύγχρονων τεχνολογικών επιτευγμάτων στην

λειτουργία τους.

Ειδικότερα, η εξέλιξη των νέων τεχνολογιών έχει αλλάξει δραστικά τους τρόπους με

τους οποίους τα μουσεία αλληλεπιδρούν με τον επισκέπτη, μερικά εκ των οποίων,

ανάμεσά τους το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, αξιοποιούν σε μεγάλο βαθμό τις

δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία προκειμένου να δημιουργήσουν

μία ουσιαστική σχέση με τον επισκέπτη. Οι αλλαγές όμως που συντελέστηκαν δεν

αφορούν μόνο στην αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας. Νέες μορφές διαχείρισης

των μουσείων εμφανίστηκαν και με την μορφή των Δικτύων ή Συνοικιών Μουσείων

27

που αποτελούν μία καινοτόμο στρατηγική ανάδειξης των μουσείων συνεργατικού

χαρακτήρα.

Παρατηρώντας τον πλούτο και την ποικιλομορφία των μουσείων στη χώρα, σε

συνδυασμό με την σημασία που έχουν τα μουσεία για τον «πολιτιστικό τουρίστα»,

αντιλαμβάνεται κανείς τη βαρύτητα των ελληνικών μουσείων στην ανάπτυξη του

πολιτιστικού τουρισμού. Δημιουργούνται όμως ερωτήματα σχετικά με το εάν μία

συντονισμένη και οργανωμένη μουσειακή πολιτική (π.χ. μόλις πρόσφατα εφαρμόσθηκε

η διεύρυνση του ωραρίου στα μουσεία με την υψηλότερη επισκεψιμότητα) είναι σε

θέση να δημιουργήσει μία αυτόνομη μορφή τουρισμού, τον μουσειακό τουρισμό ή

ακόμα να αναδείξει τον ρόλο των μουσείων και σε άλλες μορφές τουρισμού, όπως ο

θρησκευτικός τουρισμός.

Μία ολοκληρωμένη μουσειακή πολιτική πάντως είναι σε θέση να αντιστρέψει

ενδεχομένως την πολύ χαμηλότερη επισκεψιμότητα, σύμφωνα με τα στοιχεία της

ΕΛΣΤΑΤ (2013), των μουσείων συγκριτικά με τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς

χώρους της χώρας, των οποίων τα εκθέματα φιλοξενούν. Ίσως τελικά, ο λόγος της

προτίμησης των επισκεπτών στα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, να έγκειται

στην αμεσότητα και τον βιωματικό χαρακτήρα της επίσκεψης που παρέχουν, σε

αντίθεση με την πλειονότητα των ελληνικών μουσείων, που φαίνεται να μην έχουν

κάνει ακόμα ένα ουσιαστικό άνοιγμα στο ευρύ κοινό. Εξαίρεση από τον παραπάνω

ισχυρισμό αποτελεί σίγουρα το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, βασικό χαρακτηριστικό

του οποίου είναι η νέα βιωματική εμπειρία μάθησης που παρέχει στον επισκέπτη και η

διαδραστικότητα με το κοινό.

28

ΤΡΙΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

3.1. ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΩΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ

Τον 19ο αιώνα, ο Λόρδος Elgin αφαίρεσε αρχιτεκτονικά γλυπτά από τον Παρθενώνα

(το 60% περίπου του συνόλου του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα που σώζεται

σήμερα), τα οποία εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο. Αν και αρμόδια αρχή στην

Ελλάδα για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα είναι το Τμήμα Μουσείων

της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου

Πολιτισμού, το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης έχει συνδεθεί στη διεθνή κοινότητα με το

αίτημα επιστροφής των μαρμάρων του Παρθενώνα.

Η επιστροφή των γλυπτών αποτελεί πράγματι έναν πολιτιστικό στόχο της χώρας, παρά

τις μέχρι τώρα αρνητικές δηλώσεις του Βρετανικού Μουσείου. Το ελληνικό αίτημα

γίνεται μάλιστα ακόμη πιο επιτακτικό, καθώς πρόκειται για αρχιτεκτονικά στοιχεία

αναγκαία για την στατική επάρκεια του μνημείου. Η ελληνική πλευρά υποστηρίζει ότι

«τα Γλυπτά του Παρθενώνα δεν αποτελούν αυθύπαρκτα έργα τέχνης, αλλά

αρχιτεκτονικά και συμβολικά μέρη του ναού της Αθηνάς, που χτίστηκε τον 5ο αι.

π.Χ., στην ακμή της δόξας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Όχι μόνο το μνημείο

γίνεται πλήρως κατανοητό μόνο με τα Γλυπτά του, αλλά και τα ίδια τα γλυπτά

αποκτούν την πραγματική τους εννοιολογική υπόσταση αποκλειστικά πλησίον του

ναού, δηλαδή στο φυσικό και ιστορικό τους περιβάλλον» (Μουσείο Ακρόπολης,

2014).

Η οικουμενική αξία του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης, που πιστοποιήθηκε και

μέσω της ένταξής της στον κατάλογο με τα μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής

Κληρονομιάς το 1987 από την UNESCO10

(2014), λειτουργεί θετικά στην

ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης σχετικά με την επιστροφή των Γλυπτών.

3.2. ΠΡΙΝ ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

Από τη δεκαετία του 1970, είχε καταστεί σαφές ότι το κτίριο που κτίστηκε το 1865 δεν

μπορούσε να αντεπεξέλθει ικανοποιητικά στις ανάγκες ενός μουσείου τέτοιας

10

http://whc.unesco.org/en/list/404

29

εμβέλειας και επισκεψιμότητας, λόγω των προβλημάτων που προκαλούσε συχνά

υποβαθμίζοντας τελικά τόσο το αισθητικό αποτέλεσμα όσο και την εμπειρία των

επισκεπτών. Η ρητή διατύπωση της ανάγκης δημιουργίας ενός νέου Μουσείου της

Ακρόπολης έγινε το 1976(Μουσείο Ακρόπολης, 2014).

Το 2000, ο Οργανισμός Ανέγερσης Νέου Μουσείου Ακρόπολης (ΟΑΝΜΑ) απένειμε,

στον τέταρτο κατά σειρά διαγωνισμό που διενεργήθηκε, το πρώτο βραβείο στον

διεθνούς φήμης αρχιτέκτονα Bernard Tschumi. Ο Ελβετός αρχιτέκτονας αποτελούσε

εγγύηση καλής αισθητικής και η διεθνής του φήμη μπορούσε να λειτουργήσει ως

εργαλείο προβολής για το νέο μουσείο (Μουσείο Ακρόπολης, 2014). Χαρακτηριστικό

του πρώτου βραβείου ήταν η αρχιτεκτονική ενός κτιρίου που επεδίωκε, και κατάφερνε

σε μεγάλο βαθμό, να αποφύγει οποιαδήποτε αναμέτρηση και σύγκριση με τον Ιερό

Βράχο χωρίς νοηματικά και συμβολικά στοιχεία τα οποία χαρακτήριζαν τις άλλες

μελέτες (Βρεττάκου, 2004: 59).

Αναμφισβήτητα, το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης έχει αποτελέσει το αντικείμενο

πολλών αντιπαραθέσεων. Δύο υπήρξαν τα βασικά σημεία αρνητικής κριτικής απέναντι

στο μουσείο: η «απαράδεκτη» ανέγερση του κτιρίου πάνω σε αρχαιολογικό χώρο και η

«άστοχη» πραγματοποίηση μία ογκώδους κατασκευής σε γειτνίαση με μία ευρύτερη

αρχαιολογική περιοχή και τον Ιερό Βράχο (Βρεττάκου, 2004: 60). Οι υπέρμαχοι του

μουσείου, αντίθετα, περιγράφουν το κτίριο ως «ένα κρυστάλλινο κτίριο οπτικής

διαπερατότητας, όπου για πρώτη φορά παρουσιάζονται τα εκθέματα ως ένα ενιαίο

σύνολο, σε οπτική επαφή με το μνημείο που κάποτε διακοσμούσαν» και με έναν

εξαιρετικό σεβασμό στα αρχαία ευρήματα της ιστορικής συνοικίας Μακρυγιάννη

(Βρεττάκου, 2004: 61).

Η εξαντλητική παράθεση όλων των επιχειρημάτων και η λήψη θέσης σχετικά με την

αρχιτεκτονική και την επιλογή της θέσης του Νέου Μουσείου εκφεύγει του σκοπού της

παρούσας εργασίας, που είναι η αποτύπωση και αξιολόγηση της πολιτιστικής και

επικοινωνιακής διαχείρισής του. Στα παρακάτω κεφάλαια, το κτίριο, όπως και όλα τα

χαρακτηριστικά του μουσείου, θα αξιολογηθεί ως μέσο επικοινωνίας, χωρίς ωστόσο η

εν λόγω κριτική αποτίμηση να εντάσσεται σε (ή να συνομιλεί με) κάποια από τις δύο

αντιμαχόμενες πλευρές.

30

3.3. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

Φορείς διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα είναι το Υπουργείο

Πολιτισμού (2014) και οι αποκεντρωμένες υπηρεσίες του, εκ των οποίων το μουσείο

υπάγεται στην Ά Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Ειδικότερα, για

τα μνημεία της Ακρόπολης λειτουργεί η Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης

(ΥΣΜΑ) και η Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΕΣΜΑ). Το Νέο

Μουσείο της Ακρόπολης είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) που

λειτουργεί όμως υπό τη διεύθυνση ενός Διοικητικού Συμβουλίου (ΔΣ), με στόχο την

αποκέντρωση της λήψης των αποφάσεων και την συνακόλουθη ταχύτερη αντίδραση σε

ζητήματα που επηρεάζουν την εμπειρία της επίσκεψης (Μουσείο Ακρόπολης, 2014).

Το μουσείο στηρίζεται σε ίδιους πόρους (κυρίως πωλήσεις εισιτηρίων) και δεν

λαμβάνει καμία κρατική επιδότηση. Στην Εικόνα ΙΙ αποτυπώνεται το προσωρινό

οργανόγραμμα του Μουσείου Ακρόπολης.

Εικόνα ΙI: Οργανόγραμμα Μουσείου Ακρόπολης

Πηγή: Μουσείο Ακρόπολης

31

Ως προς το οργανόγραμμα παρατηρούνται δύο (2) σημεία: αφενός, η θετική συμβολή

της ύπαρξης ενός ξεχωριστού Τμήματος Επικοινωνίας και Προβολής για την χάραξη

μίας ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής επικοινωνιακής πολιτικής του μουσείου και

αφετέρου η προσωρινότητα του οργανογράμματος που οφείλεται στη μη εφαρμογή του

ΠΔ 64/2013 (ΦΕΚ 113/Α/20.05.2013) που ορίζει τη στελέχωση και τις αρμοδιότητες

του ανθρώπινου δυναμικού. Η μη εφαρμογή του ΠΔ έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς

ευθύνεται, επί παραδείγματι, για την υποστελέχωση του Τμήματος Επικοινωνίας και

Προβολής, δημιουργώντας προφανώς οργανωτικές δυσλειτουργίες στο μουσείο.

3.4. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

Με σκοπό την καλύτερη αποτύπωση αλλά και κατανόηση εκ μέρους του αναγνώστη

του ρόλου του μουσείου, συγκεντρώθηκαν στοιχεία από τους διαδικτυακούς τόπους του

Νέου Μουσείου της Ακρόπολης11

(2014) και της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής12

(2014). Τα διαγράμματα που ακολουθούν υλοποιήθηκαν για τους σκοπούς της

παρούσας εργασίας συνιστώντας την γραφική αποτύπωση των στοιχείων που

συγκεντρώθηκαν από τους ιστοτόπους των παραπάνω φορέων.

Πριν την παρουσίαση των στοιχείων επισκεψιμότητας για τα έτη 2010-2013, κρίνεται

σκόπιμο να επισημανθεί ότι το Μουσείο Ακρόπολης, εμφανίζει από τις αρχές του 2014,

σημαντική αύξηση των επισκεπτών του, κατά 15%, σε σχέση με τους αντίστοιχους

μήνες (από Ιανουάριο έως Απρίλιο) του 2013 (Εκπρόσωπος Μουσείου Ακρόπολης,

2014, Παράρτημα IV: Υλικό Συνέντευξης). Πρόκειται για μία αύξηση που οφείλεται

στην αύξηση της τουριστικής προσέλευσης στην Αθήνα. Το γεγονός ότι η τουριστική

προσέλευση της Αθήνας επηρεάζει τον αριθμό των επισκεπτών του μουσείου,

καταδεικνύει την αλληλεξάρτηση μεταξύ τουριστικής και πολιτιστικής πολιτικής και

την ανάγκη αντιμετώπισης των πολιτιστικών πόρων ως αναπτυξιακών τουριστικών

πόρων.

11

Τα στοιχεία που αντλήθηκαν από τον διαδικτυακό τόπο του Μουσείου Ακρόπολης αφορούν στα

γραφήματα 1-12. 12

Τα στοιχεία που αντλήθηκαν από τον διαδικτυακό τόπο της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής αφορούν

στα γραφήματα 13-15.

32

Γράφημα 1: Αριθμός επισκεπτών Μουσείου ανά έτος

Ο αριθμός των επισκεπτών του μουσείου εμφανίζει μία σημαντική μείωση από το 2010

έως το 2013 (σχεδόν κατά 50%). Ο μεγάλος αριθμός των επισκεπτών το 2010

ερμηνεύεται πιθανώς από το γεγονός ότι το Νέο Μουσείο ξεκίνησε την λειτουργία του

το 2009 προσελκύοντας, όπως ήταν αναμενόμενο, λόγω της σημασίας του για τον

ελληνικό λαό, ένα μεγάλο αριθμό επισκεπτών κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του.

Τονίζοντας ταυτόχρονα και τη θετική επίδραση του συμβολικού αντιτίμου εισιτηρίου

(1€) κατά τους έξι (6) πρώτους μήνες λειτουργίας στην προσέλκυση επισκεπτών. Η

αρχική μείωση του αριθμού των επισκεπτών που εμφανίζει το 2011 πιθανόν να

ερμηνεύεται από τον παραπάνω ισχυρισμό, καθιστώντας το έτος 2010 μη συγκρίσιμο

με τα υπόλοιπα έτη λειτουργίας. Η περαιτέρω όμως μείωση του αριθμού των

επισκεπτών που παρατηρείται έκτοτε κάθε χρόνο δημιουργεί ερωτηματικά αναφορικά

με την αποτελεσματικότητα της επικοινωνιακής του στρατηγικής. Σύμφωνα με το

μουσείο, η μείωση των επισκεπτών από το 2011 έως το 2013 οφείλεται στη μείωση της

τουριστικής προσέλευσης στην Αθήνα.

33

Γράφημα 2: Χώρες προέλευσης μεμονωμένων επισκεπτών 2013 (%)

Ένα μεγάλο ποσοστό των επισκεπτών (46%) προέρχεται από την Ελλάδα, ενώ

ακολουθούν οι ΗΠΑ (12%), η Γαλλία (7%), το Ηνωμένο Βασίλειο (4%), η Γερμανία, η

Ιταλία, η Ισπανία, η Αυστραλία (αντίστοιχα 3%), ο Καναδάς, η Ρωσία (αντίστοιχα 2%)

και άλλες χώρες (15%). Το γεγονός ότι σχεδόν το 50% των επισκεπτών προέρχεται από

τη χώρα υποδηλώνει ότι το μουσείο απευθύνεται τόσο στον Έλληνα όσο και στον ξένο

επισκέπτη. Η ανταπόκριση των Ελλήνων επισκεπτών αξιολογείται θετικά (αν και τα

τέσσερα έτη λειτουργίας δεν επιτρέπουν την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων

ακόμα), καθώς υποδηλώνει ότι το μουσείο ανταποκρίνεται στις ανάγκες και προσδοκίες

της κοινότητας στην οποία λειτουργεί και αναπτύσσεται·κάτι που αποτελεί απαραίτητη

προϋπόθεση για τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση ενός πολιτιστικού αναπτυξιακού πόρου.

34

Γράφημα 3: Γλώσσα μεμονωμένων επισκεπτών Μουσείου ανά έτος

Παρατηρεί κανείς ότι τα ελληνικά είναι η γλώσσα σχεδόν του 50% των επισκεπτών του

μουσείου κατά τα τέσσερα (4) έτη λειτουργίας του (47%-54%). Πρόκειται για στοιχείο

που βρίσκεται σε συμφωνία με το Γράφημα 2 σχετικά με τις χώρες προέλευσης των

επισκεπτών.

Γράφημα 4: Γλώσσα μεμονωμένων επισκεπτών το 2013 (%)

Στο Γράφημα 4 αποτυπώνεται το ποσοστό που καταλαμβάνει κάθε γλώσσα στους

μεμονωμένους επισκέπτες κατά το 2013. Την ελληνική γλώσσα (47%) ακολουθούν η

35

αγγλική (22%), η γαλλική (8%), η ισπανική (5%), η γερμανική και η ιταλική

(αντίστοιχα 3%), η ρωσική (2%), η δανέζικη, η πορτογαλική και η κινέζικη (αντίστοιχα

1%). Οι υπόλοιπες γλώσσες αντιπροσωπεύουν το 7%. Το γράφημα αυτό παρέχει

σημαντικές πληροφορίες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά το σχεδιασμό του

υλικού (έντυπου και ηλεκτρονικού) του μουσείου και τις γλώσσες του διαδικτυακού

τόπου.

Ως προς το υλικό του μουσείο (εκπαιδευτικό, διαφημιστικό κ.λπ.) εκδίδεται στις

κυρίαρχες γλώσσες των επισκεπτών (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά,

γερμανικά), με εξαίρεση τα ιταλικά που ενώ εμφανίζουν το ίδιο ποσοστό με τα

γερμανικά, δεν λαμβάνονται υπόψη, ενώ ο διαδικτυακός τόπος, παρέχεται στα ελληνικά

και στα αγγλικά. Η μετάφραση του σύντομου οδηγού στις πέντε (5) παραπάνω γλώσσες

λειτουργεί θετικά, καθώς διευρύνει τον αριθμό του κοινού που μπορεί να βιώσει την

εμπειρία της επίσκεψης στην μητρική του γλώσσα.

Γράφημα 5: Αριθμός επισκεπτών Διαδικτυακού Τόπου ανά έτος

Η πτωτική πορεία του αριθμού των επισκεπτών του μουσείου συνοδεύεται από μία

μείωση των επισκεπτών του διαδικτυακού τόπου του σχεδόν κατά 50% από το 2010

έως το 2013.

36

Γράφημα 6: Τόπος κατοικίας επισκεπτών Διαδικτυακού Τόπου ανά έτος

Ο τόπος κατοικίας των επισκεπτών του διαδικτυακού τόπου δεν διαφοροποιείται

σημαντικά από έτος σε έτος, με την Ελλάδα να αποτελεί τον κυρίαρχο τόπο κατοικίας

(67%-72%). Το στοιχείο αυτό καταδεικνύει ίσως ένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον του

Έλληνα από τον ξένο επισκέπτη ή εν δυνάμει επισκέπτη απέναντι στο μουσείο.

Γράφημα 7: Αριθμός φίλων Facebook ανά έτος

Σε αντίθεση με τα παραπάνω γραφήματα που εμφανίζουν πτωτικές τάσεις από έτος σε

έτος, ο αριθμός των φίλων στο προφίλ του μουσείου στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης

37

του Facebook παρουσιάζει αύξηση που ξεπερνά το 50% από το 2010 έως το 2013. H

χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, You tube), αποτελεί μία

καινοτόμο πρωτοβουλία του μουσείου που αξιολογείται ιδιαίτερα θετικά, καθώς

επιτρέπει την άμεση επικοινωνία μεταξύ μουσείου και κοινού. Τα μέσα κοινωνικής

δικτύωσης λειτουργούν ως εργαλεία ανατροφοδότησης και ενθαρρύνουν τη

συνεισφορά και τα σχόλια από το κοινό, συμβάλλοντας κατά αυτό τον τρόπο στη

βελτίωση των υπηρεσιών του μουσείου βάσει των απόψεων των ίδιων των επισκεπτών

ή των εν δυνάμει επισκεπτών.

Ειδικότερα, το Facebook που αποτελεί την δημοφιλέστερη ιστοσελίδα κοινωνικής

δικτύωσης, συνιστά ένα παγκόσμιο εργαλείο ενίσχυσης της αναγνωρισιμότητάς του

μουσείου και εδραίωσης των δεσμών του με το κοινό σε παγκόσμιο επίπεδο. Και το

Υou tube13

όμως, όπου προβάλλονται βίντεο με τις δράσεις του μουσείου, συμβάλλει

σημαντικά στην προώθηση των δραστηριοτήτων του μουσείου ενώ είναι εντυπωσιακός

ο βαθμός παρακολούθησης των βίντεο που, σε ορισμένες περιπτώσεις, ξεπερνά τις

14.000 θεάσεις14

. Τέλος, είναι σημαντικό το γεγονός ότι οι χρήστες των μέσων

κοινωνικής δικτύωσης ανήκουν κυρίως στη νέα γενιά, που αποτελεί και κοινό ειδικού

ενδιαφέροντος για το μουσείο.

Γράφημα 8: Τόπος κατοικίας Φίλων Facebook ανά έτος

13

https://www.youtube.com/user/TheAcropolisMuseum 14

https://www.youtube.com/watch?v=P1IzK_dk-V8&list=LL012zDsiS4ojJkzerKQZeng

38

Δεν προκαλεί ωστόσο εντύπωση ότι ο τόπος κατοικίας των «Φίλων» στο προφίλ του

μουσείου στο συγκεκριμένο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, είναι κατά κύριο λόγο η

Ελλάδα (73%-80%), καθώς βρίσκεται σε συμφωνία με τα γραφήματα που

αποτυπώνουν την χώρα προέλευσης των επισκεπτών του μουσείου και τον τόπο

διαμονής των επισκεπτών του διαδικτυακού τόπου.

Γράφημα 9: Μεμονωμένες και ομαδικές επισκέψεις ανά έτος (%)

Οι μεμονωμένοι επισκέπτες αποτελούν σε όλα τα έτη λειτουργίας του μουσείου τον

κυρίαρχο τύπο επίσκεψης (68%-74%), σε σύγκριση με τις ομαδικές επισκέψεις, στις

οποίες συμπεριλαμβάνονται τόσο επισκέψεις από οργανωμένα γκρουπ του εξωτερικού

όσο και ομαδικές επισκέψεις σχολείων (ελληνικά και ξένα).

39

Γράφημα 10: Αριθμός επισκεπτών-μαθητών Μουσείου ανά έτος15

Ο αριθμός των επισκεπτών-μαθητών εμφανίζει μείωση από έτος σε έτος. Διατηρείται

ωστόσο σε υψηλά επίπεδα, γεγονός που οφείλεται στο πλήθος και την ποικιλία των

εκπαιδευτικών προγραμμάτων και βιωματικών δραστηριοτήτων του μουσείου, που

μαρτυρούν την βασική του επιδίωξη, δηλαδή το άνοιγμά του στη νέα γενιά. Ο υψηλός

αριθμός των επισκεπτών-μαθητών συνιστά το αποτέλεσμα μίας ολοκληρωμένης

στρατηγικής επικοινωνίας του μουσείου προς τα σχολεία και τους νεαρούς επισκέπτες.

15

Στο Γράφημα 10 δεν συμπεριλαμβάνεται το 2010 λόγω καταγραφής διαφορετικού τύπου στοιχείων

(καταγραφή αριθμού ομάδων και όχι αριθμού μαθητών), που καθιστά αδύνατη τη σύγκριση με τα

υπόλοιπα έτη.

40

Γράφημα 11: Προέλευση επισκεπτών-μαθητών Μουσείου ανά έτος 16

Η μεγάλη πλειονότητα των μαθητών προέρχεται από ελληνικά σχολεία (77%-88%).

Πρέπει ωστόσο να επισημανθεί ότι αξιολογείται ιδιαίτερα θετικά η ύπαρξη ενός

σημαντικού ποσοστού σχολείων του εξωτερικού. Κατά τις δύο (2) μάλιστα τελευταίες

περιόδους αναφοράς (2012,2013) καταγράφονται σημαντικά ποσοστά επισκεψιμότητας

από σχολεία του εξωτερικού με σχεδόν διπλασιασμό αυτών από το 2011 (24% και 23%

αντίστοιχα).

Το ενδιαφέρον που εκδηλώνουν σχολεία του εξωτερικού για το μουσείο και η συνολική

στρατηγική προσέγγισης του μουσείου προς τη νέα γενιά, δημιουργεί αναπόφευκτα

προτάσεις για την ενίσχυση των επαφών μεταξύ τους. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί

μέσω των ευρωπαϊκών προγραμμάτων ανταλλαγής μαθητών. Για παράδειγμα, το

Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ανταλλαγής Μαθητών Comenius, που περιλαμβάνει

δραστηριότητες όπως, διακρατική κινητικότητα μαθητών και εκπαιδευτικού

προσωπικού, δραστηριότητες κατάρτισης εκπαιδευτικών, διοργάνωση συνεδρίων,

σεμιναρίων κ.α. μπορεί να αποτελέσει το πεδίο έναρξης μίας συντονισμένης

προσπάθειας για την ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ του μουσείου και των σχολείων του

εξωτερικού (ΙΚΥ, 2014).

16

Όπως υποσημείωση 11.

41

Φυσικά, για την υλοποίηση ενός τέτοιου εγχειρήματος, είναι αναγκαία η δημιουργία

μίας τυπικής και σταθερής συνεργασίας ανάμεσα στο Μουσείο Ακρόπολης και το

Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ), που είναι ο αρμόδιος φορέας υλοποίησης του εν

λόγω προγράμματος. Μέσω αυτής της συνεργασίας, τα σχολεία του εξωτερικού που

συμμετέχουν στο πρόγραμμα Comenius (ή σε αντίστοιχα προγράμματα) θα λαμβάνουν

μία ολοκληρωμένη ενημέρωση και θα ενθαρρύνονται να επισκεφτούν το μουσείο κατά

την επίσκεψή τους στη χώρα. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί του εξωτερικού θα

ενθαρρύνονται να συμμετέχουν στα προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών του

μουσείου.

Γράφημα 12: Τύποι εισιτηρίων ανά έτος

Το μουσείο χρησιμοποιεί την τιμολογιακή πολιτική ως εργαλείο για το άνοιγμά του στο

κοινωνικό σύνολο. Επιδιώκοντας τη μέγιστη δυνατή προσβασιμότητα του κοινού,

εφαρμόζει μία γενναιόδωρη τιμολογιακή πολιτική ως προς την παροχή δωρεάν17

και

μειωμένων εισιτηρίων18

, με βασικό χαρακτηριστικό το ιδιαίτερα χαμηλό αντίτιμο

17

Απαλλάσσονται από την καταβολή εισιτηρίου οι νέοι ηλικίας έως 18 ετών, των εντός της ΕΕ χωρών,

τα παιδιά ηλικίας έως 5 ετών, οι φοιτητές ή σπουδαστές των ΑΕΙ, ΤΕΙ ή Ισότιµων Σχολών των Κρατών-

Μελών της ΕΕ, οι υπηρετούντες τη στρατιωτική τους θητεία, οι κάτοχοι ειδικής κάρτας µέλους του

ΙCOM ή ICOMOS, οι ξεναγοί, οι κάτοχοι της ‘Κάρτας Ελευθέρας Εισόδου’, οι δημοσιογράφοι, τα µέλη

της ‘Ένωσης Φίλων Ακρόπολης’, οι επίσηµοι φιλοξενούμενοι του Ελληνικού ∆ηµοσίου, τα ΑμΕΑ και ο

συνοδός τους, οι κάτοχοι της ‘Κάρτας Πολιτισμού’, οι καθηγητές αρχαιολογίας και τα µέλη του

Ελληνικού Κοινοβουλίου. 18

Μειωµένο εισιτήριο καταβάλλουν οι νέοι ηλικίας έως 18 ετών, των εκτός της ΕΕ χωρών, οι φοιτητές ή

σπουδαστές των ΑΕΙ, ΤΕΙ ή Ισότιµων Σχολών, των εκτός της ΕΕ χωρών, οι κάτοχοι της φοιτητικής

ταυτότητας ISIC (International Student Identity Card), οι Έλληνες πολίτες ή πολίτες Κρατών – Μελών

42

κανονικού εισιτηρίου (5€), αν συγκριθεί με μουσεία του εξωτερικού αντίστοιχης

εμβέλειας19

. Η χαμηλή τιμολογιακή πολιτική χαρακτηρίζει μάλιστα όλες τις

παρεχόμενες υπηρεσίες του (εστιατόριο, καφέ, πωλητήρια), ώστε οι τιμές να

ενθαρρύνουν τον εν δυνάμει επισκέπτη. Η τιμολογιακή πολιτική του μουσείου φαίνεται

να συμβαδίζει με τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της χώρας. Δεν πρέπει να

λησμονείται εξάλλου το γεγονός ότι ο Έλληνας επισκέπτης αποτελεί σχεδόν το 50%

των επισκεπτών του μουσείου και είναι ταυτόχρονα το βασικό κοινό-στόχος όταν το

μουσείο κάνει λόγο για επαναλαμβανόμενους επισκέπτες. Οπότε, μία διαφορετική

τιμολογιακή πολιτική, με ένα υψηλότερο αντίτιμο εισιτηρίου, θα βρισκόταν σε

αναντιστοιχία με τις συνθήκες του περιβάλλοντός του μουσείου και θα αναιρούσε τη

βασική του αποστολή, που είναι το ουσιαστικό άνοιγμα στο κοινωνικό σύνολο. Με

εξαίρεση τη γενική είσοδο που είναι σαφώς χαμηλότερη, το Μουσείο της Ακρόπολης

ακολουθεί περίπου την ίδια τιμολογιακή πολιτική με τα British Museum, ΜoMA,

Musée de Louvre, Museo del Prado ως προς την παροχή δωρεάν και μειωμένων

εισιτηρίων (ανήλικοι, άνεργοι, ΑΜΕΑ) με μικρές διαφοροποιήσεις.

της ΕΕ άνω των 65 ετών, οι συµµετέχοντες στα προγράµµατα του Οργανισµού Εργατικής Εστίας και οι

υπηρετούντες στα Σώµατα Ασφαλείας. 19

British Museum (Μεγάλη Βρετανία): Γενική είσοδος 16,50€

MoMA (Museum of Modern Art-ΗΠΑ, Νέα Υόρκη): Γενική είσοδος 25$

Museo del Prado (Ισπανία): Γενική είσοδος 14€

Musée de Louvre (Γαλλία): Γενική είσοδος 13,60€

43

Γράφημα 13: Επισκεψιμότητα Μουσείων, Ιανουάριος 2013

Στο Γράφημα 13 επιχειρείται μία συγκριτική αποτίμηση της επισκεψιμότητας των

ελληνικών μουσείων τον Ιανουάριο του 2013. Από το σύνολο των επισκεπτών των

μουσείων της χώρας, το 34,7% αυτών ανήκει στο Μουσείο της Ακρόπολης, με το

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο να έρχεται δεύτερο σε επισκεψιμότητα (15,4%) και τα

υπόλοιπα να παρουσιάζουν ποσοστά κοντά στο 1%.

44

Γράφημα 14: Επισκεψιμότητα Μουσείων, Μάιος 2013

Το Μουσείο της Ακρόπολης είναι πρώτο σε όρους επισκεψιμότητας τον Μάιο (32%),

ακολουθούν το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (10,9%), το Παλάτι Ιπποτών (6,4%), το

Μουσείο Δελφών (4,3%), το Μουσείο Ηρακλείου και το Μουσείο Ρόδου (2,2%).

45

Γράφημα 15: Επισκεψιμότητα Μουσείων, Αύγουστος 2013

Το Μουσείο της Ακρόπολης βρίσκεται τον μήνα Αύγουστο πάλι πρώτο σε

επισκεψιμότητα σε σύγκριση με τα υπόλοιπα μουσεία της χώρας, αν και με ελαφρώς

χαμηλότερο ποσοστό (28,7%) σε σχέση με τους υπόλοιπους μήνες σύγκρισης

(Ιανουάριος, Μάιος). Ακολουθεί το Παλάτι Ιπποτών (9,7%), το Εθνικό Αρχαιολογικό

Μουσείο (9,3%), το Μουσείο Ηρακλείου (7,1), το Μουσείο Δελφών (3%) και το

Μουσείο Ρόδου (2,9%).

Η Ελληνική Στατιστική Αρχή, από όπου αντλήθηκαν τα παραπάνω στοιχεία για τα τρία

(3) τελευταία γραφήματα, διατηρεί τα στοιχεία επισκεψιμότητας των ελληνικών

μουσείων για όλο το 2013. Η επιλογή των συγκεκριμένων μηνών ωστόσο (Ιανουάριος,

Μάιος, Αύγουστος) έγινε με σκοπό να συμπεριληφθούν διαφορετικές περίοδοι από

άποψη αριθμού τουριστικής προσέλευσης. Η υπεροχή του Μουσείου της Ακρόπολης,

σε όρους επισκεψιμότητας είναι σαφής και στις τρεις (3) περιόδους σύγκρισης, παρά τα

διαφορετικά επίπεδα τουριστικής προσέλευσης στην Αθήνα. Ωστόσο, μία συγκριτική

μελέτη των παραπάνω γραφημάτων, σε συνδυασμό με την αναγνώριση της

46

εποχικότητας του ελληνικού τουρισμού, εποχικότητα που μετριάζεται αλλά

εξακολουθεί να υπάρχει και στην περίπτωση της Αθήνας, καταδεικνύει τη στενή σχέση

μεταξύ του αριθμού των επισκεπτών ενός μουσείου και του αριθμού των επισκεπτών

της περιοχής του μουσείου.

Έτσι, παρατηρεί κανείς ότι το Παλάτι Ιπποτών που βρίσκεται σε θερινό τουριστικό

προορισμό (Ρόδος) βρίσκεται σε όρους επισκεψιμότητας κοντά στο 1% τον Ιανουάριο

(Γράφημα 13), στο 6,4% τον Μάιο (Γράφημα 14) όπου αυξάνεται η προσέλευση

τουριστών στην περιοχή, και στο 9,7% τον Αύγουστο (Γράφημα 15), την περίοδο

δηλαδή με την μεγαλύτερη προσέλευση τουριστών. Καταλήγει λοιπόν κανείς στο

συμπέρασμα ότι το Μουσείο της Ακρόπολης επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από την

τουριστική πολιτική της Αθήνας, αν όχι της χώρας.

3.5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Παρά το θεσμικό πλαίσιο προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και την

οικουμενική αξία των μνημείων της Ακρόπολης, το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης

βρίσκεται αντιμέτωπο με μία εξαιρετικά δύσκολη αποστολή: την επιστροφή των

μαρμάρων του Παρθενώνα στο φυσικό και ιστορικό τους περιβάλλον. Ο τρόπος

προβολής των εκθεμάτων20

εξάλλου δηλώνει άμεσα την αναγκαιότητα επιστροφής

τους.

Βάσει των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν για την επισκεψιμότητα του μουσείου,

διαπιστώθηκε ένα αυξημένο ενδιαφέρον των Ελλήνων επισκεπτών που σε ορισμένες

περιπτώσεις (π.χ. επισκέπτες διαδικτυακού τόπου) ξεπερνά κατά πολύ το ενδιαφέρον

του ξένου επισκέπτη ή εν δυνάμει επισκέπτη. Σε γενικές γραμμές πάντως, το μουσείο

απευθύνεται τόσο στον Έλληνα όσο και στον ξένο επισκέπτη. Η χρήση των μέσων

κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, You tube) αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο

προβολής και προώθησης του μουσείου, κυρίως στη νέα γενιά. Ιδιαίτερα θετική είναι η

μεγάλη προσέλευση σχολικών επισκέψεων, κάτι που όπως φαίνεται, αντανακλά την

συστηματική προσπάθεια του μουσείου να προσεγγίσει την σχολική κοινότητα, με ένα

σημαντικό μέρος των σχολικών επισκέψεων μάλιστα να προέρχεται από το εξωτερικό.

Στο πλαίσιο αυτό, μία συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς στην Ελλάδα για τα

20

Έχουν δημιουργηθεί αντίγραφα των γλυπτών που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο, ώστε ο

επισκέπτης του Νέου Μουσείου να βλέπει το έργο στην ολότητά του και να συνειδητοποιεί το κενό.

47

ευρωπαϊκά προγράμματα ανταλλαγής μαθητών, θα ευνοήσει την εδραίωση δεσμών με

τα σχολεία του εξωτερικού. Η γενναιόδωρη τιμολογιακή πολιτική τέλος του μουσείου

ευνοεί το άνοιγμα του μουσείου στο κοινωνικό σύνολο και συμβαδίζει με τις

οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της χώρας.

Ο αριθμός των επισκεπτών του μουσείου φαίνεται να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από

την τουριστική προσέλευση στην Αθήνα. Έτσι, η σημαντική μείωση που παρατηρήθηκε

στους επισκέπτες του μουσείου από το 2010 έως το 2013 αποδίδεται εν μέρει στην

μείωση του αριθμού των τουριστών στην Αθήνα. Αντίθετα, η αύξηση των τουριστών

στην Αθήνα τους πρώτους μήνες του 2014 οδήγησε σε αντίστοιχη αύξηση του κοινού

του μουσείου, καταδεικνύοντας τη στενή σχέση πολιτιστικής και τουριστικής

πολιτικής.

Τέλος, παρά τις όποιες αμφισβητήσεις ως προς την αρχιτεκτονική και ποιοτική

αρτιότητα του κτιρίου, το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης εμφανίζεται πρώτο, και με

σημαντική διαφορά από τα υπόλοιπα μουσεία της χώρας, σε όρους επισκεψιμότητας,

και μάλιστα ανεξαρτήτως τουριστικής περιόδου.

48

ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

4.1. Ο ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Το μουσείο είναι στο σύνολό του είκοσι πέντε χιλιάδες (25.000) τ.μ., με εκθεσιακούς

χώρους δέκα τέσσερις χιλιάδες (14.000) τ.μ., σε απόσταση μόλις τριακοσίων (300)

μέτρων νοτιοανατολικά του Παρθενώνα, προσφέροντας πανοραμική θέα της

Ακρόπολης και της σύγχρονης Αθήνας ενώ η είσοδός του συνδέει το μουσείο με την

Ακρόπολη (Μουσείο Ακρόπολης, 2014). Η «οπτική επαφή με τον Βράχο λειτουργεί

καταλυτικά στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται ο επισκέπτης τα εκθέματα»

(Παντερμαλής, 2013).

Βασική επιδίωξη του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού ήταν η δημιουργία ενός απλού και

ξεκάθαρου μουσείου. Κατά αυτόν τον τρόπο, οι εκθεσιακοί χώροι χαρακτηρίζονται

από άπλετο φυσικό φως με στόχο την καλύτερη δυνατή παρουσίαση των γλυπτών

εκθεμάτων, η όψη των οποίων αλλάζει κατά τη διάρκεια της ημέρας ανάλογα με την

κατεύθυνση του φωτός. Έπειτα, η ακολουθία της κίνησης μέσα από τα εκθέματα του

μουσείου προσφέρει στον επισκέπτη τη δυνατότητα ενός πλούσιου αρχιτεκτονικού και

ιστορικού περίπατου (Μουσείο Ακρόπολης, 2014).

Το κτίριο διακρίνεται στη βάση, το μεσαίο τμήμα και την επίστεψη, με το κάθε τμήμα

να έχει σχεδιαστεί με τρόπο ώστε να καλύπτει τις ιδιαίτερες ανάγκες του. Η βάση του

κτιρίου, πάνω από την υπάρχουσα αρχαιολογική ανασκαφή, σχεδιάστηκε με σεβασμό

στο αρχαιολογικό έργο. Η επίστεψη του κτιρίου αλλάζει εκ νέου προσανατολισμό σε

σχέση με το μεσαίο τμήμα του κτιρίου, έτσι ώστε τα Γλυπτά του Παρθενώνα να

τοποθετούνται ακριβώς όπως ήταν τοποθετημένα στον Παρθενώνα πριν από αιώνες

(Μουσείο Ακρόπολης, 2014). Ο σχεδιασμός των εκθεσιακών χώρων, παρέχει μια στενή

επικοινωνία μεταξύ επισκέπτη και εκθεμάτων, μέσω της απουσίας βιτρινών και φόντου,

ώστε τα εκθέματα να έχουν «την εξωστρέφεια που απαιτούν» (Παντερμαλής, 2013).

Η καταλληλότητα του κτιρίου και η συμβατότητά του με τα εκθέματα αποτελεί ένα

συστατικό που προσδίδει στο μουσείο κύρος, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στη

δημιουργία της κατάλληλης ατμόσφαιρας που απαιτεί η επίσκεψη (Γασπαρινάτος,

49

Ιωαννίδης, 2008: 9). Η τοποθεσία εξάλλου αλλά και η αρχιτεκτονική του κτιρίου

συνιστούν σημαντικούς παράγοντες προσέλκυσης επισκεπτών για ένα μουσείο

(Δέφνερ, Μεταξάς, 2012).

Το Μουσείο της Ακρόπολης, από τα σπουδαιότερα στον κόσμο, περιλαμβάνει

μοναδικά αριστουργήματα21

. Οι πλούσιες συλλογές του παρουσιάζουν στους

επισκέπτες μια ολοκληρωμένη εικόνα της ανθρώπινης παρουσίας στην Ακρόπολη ενώ

αναπόσπαστο στοιχείο αποτελεί η αρχαιολογική ανασκαφή στο χώρο του ίδιου του

μουσείου που είναι ορατή στο κοινό. Ο στόχος των μόνιμων εκθέσεων22

συνίσταται στο

να μεταδώσει στους επισκέπτες το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν

τα έργα του μουσείου αναλαμβάνοντας μία σειρά πρωτοβουλιών προκειμένου οι

επισκέπτες να συνδεθούν ουσιαστικά με τα εκθέματα.

Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήθηκε ο θεσμός των Αρχαιολόγων-Φροντιστών. Πρόκειται

για εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, διαθέσιμο στις αίθουσες του μουσείου για

την επίλυση αποριών, τη διεξαγωγή συζητήσεων και την εξατομίκευση της επίσκεψης

του κοινού. Γενικά, δράσεις όπως η διεξαγωγή συζήτησης με τους επισκέπτες

αναφορικά με τα ευρήματα έρευνας για τη χρήση των έγχρωμων υλικών στην

αρχαιότητα και η συντήρηση των εκθεμάτων ενώπιον των επισκεπτών, μετατρέπουν

τον επισκέπτη από έναν παθητικό δέκτη μηνυμάτων, σε έναν ενεργό συμμετέχοντα,

προσφέροντας μία νέα εμπειρία μάθησης.

Επιπρόσθετα, οι τρισδιάστατες προβολές23

, τα αρχαιολογικά παιχνίδια για όλη την

οικογένεια24

, τα ψηφιακά παιχνίδια και η παρουσίαση θεματικών ιστοριών25

,

συμβάλλουν στην ουσιαστική γνωριμία του επισκέπτη με τον πολιτιστικό πλούτο του

μουσείου μέσω βιωματικών δράσεων. Τέλος, το Εργαστήριο Τεχνών, όπου οι

επισκέπτες παρακολουθούν σύγχρονες εργαστηριακές εφαρμογές (πραγματικές και

21

Πρωτότυπα έργα της αρχαϊκής και κλασικής ελληνικής τέχνης, ελεύθερα αναθηματικά γλυπτά,

ψηφισματικά ανάγλυφα, σύνολα αρχιτεκτονικών γλυπτών που κοσμούσαν τα οικοδομήματα που

ανεγέρθηκαν σε διάφορες ιστορικές περιόδους στην Ακρόπολη αλλά και είδη μικροτεχνίας. 22

Αίθουσα των κλιτύων της Ακρόπολης, Αίθουσα των αρχαϊκών έργων, Αίθουσα του Παρθενώνα, Τα

Προπύλαια, ο Ναός της Αθηνάς Νίκης, το Ερέχθειο και μία συλλογή από τον 5ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 5ο

αιώνα μ.Χ.. 23

Όπως «Η Ακρόπολη στην Αρχαιότητα», «Ο Παρθενώνας» «Συντήρηση Καρυάτιδων». 24

«Αναζητώντας τη θεά Αθηνά», «Αρχαϊκά Χρώματα». 25

Π.χ. Ιστορίες για την σημασία του φυσικού και τεχνητού φωτός στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων

στην αρχαιότητα.

50

ψηφιακές) για διάφορα θέματα (π.χ. αρχαία τεχνολογία, δημιουργία έργων τέχνης,

παραγωγή πιστών αντιγράφων) αλλά και το Αναγνωστήριο, με ποικιλία βιβλίων που

σχετίζονται με την Ακρόπολη και την Αθήνα, εντάσσονται στην στρατηγική του

μουσείου να μεταδώσει μία βαθύτερη γνώση για τα εκθέματα του μουσείου.

4.2. ΟΙ ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Σύμφωνα με το μουσείο (2014) «βασική επιδίωξη είναι να μεταμορφώσει τον αρχικό

ενθουσιασμό του κοινού για το μουσείο σε μία ουσιαστική σχέση των επισκεπτών με την

αρχαία πολιτιστική κληρονομιά, και να τον προκαλέσει να το επισκεφθεί ξανά και ξανά».

Το μουσείο λοιπόν, συνοδεύει τις μόνιμες εκθέσεις με εκθεσιακές δράσεις προσωρινού

θεματικού χαρακτήρα26

και έκτακτες παρουσιάσεις εστιάζοντας σε συγκεκριμένα

εκθέματα, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις ενός σύγχρονου μουσείου.

Οι θεματικές παρουσιάσεις του μουσείου μάλιστα, αξιολογήθηκαν μεταξύ των δέκα

(10) δημοφιλέστερων δραστηριοτήτων στην Αθήνα από το περιοδικό Αθηνόραμα

(Μουσείο Ακρόπολης, 2014).

Η αναλυτική παρουσίαση μεμονωμένων εκθεμάτων σε ομάδες επισκεπτών αποτελεί,

αφενός μία σπάνια πρακτική για την Ελλάδα και αφετέρου έναν πόλο ουσιαστικής

γνώσης και εμβάθυνσης στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Ο διαρκής εμπλουτισμός της

μόνιμης έκθεσης με την υποδοχή νέων εκθεμάτων27

, συμβάλλει εκ νέου στη δημιουργία

ενός επαναλαμβανόμενου κοινού μέσω της ανανέωσης της εμπειρίας που προσφέρει

στον επισκέπτη.

Στην ίδια φιλοσοφία στηρίζεται η φιλοξενία εκδηλώσεων στους χώρους του μουσείου

(αμφιθέατρο, εστιατόριο, καφέ) υπό την προϋπόθεση ότι συμβαδίζουν με την αισθητική

και το προφίλ του μουσείου28

. Το μουσείο στα τέσσερα (4) έτη λειτουργίας του, έχει

φιλοξενήσει πλήθος μουσικών ή άλλων εκδηλώσεων για τον εορτασμό εθνικών και

παγκόσμιων επετείων (π.χ. Διεθνής Ημέρα Μουσείων κ.α.). Ειδική αναφορά χρήζει ο

τιμητικός εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Τουρισμού με μια συναυλία που

26

Π.χ. Το "Κύπελλο Bréal" του Σπύρου Λούη, Αρχαϊκά Χρώματα, Παρακολούθηση Συντήρησης

Καρυάτιδων, Λαμπερές ιστορίες για τη φωτιά, Ιστορίες για το φως. 27

Αφορά πρωτότυπα γλυπτά που απομακρύνονται από το μνημείο με σκοπό την συντήρησή τους, η

οποία γίνεται ενώπιον των επισκεπτών, μετά το τέλος της οποίας μεταφέρονται στη μόνιμη αίθουσά τους. 28

Όπως ημερίδες, εταιρικές παρουσιάσεις, συνεντεύξεις τύπου, σεμινάρια, δείπνα, γεύματα και

παρουσιάσεις βιβλίων.

51

αποτέλεσε το υλικό για τη διεθνή προώθηση της Ελλάδας από το Υπουργείο

Τουρισμού, σφραγίζοντας έτσι την έννοια του πολιτιστικού τουρισμού και την σημασία

του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης σε αυτόν.

Συχνά μάλιστα, η φιλοξενία εκδηλώσεων μουσικής, χορού και ομιλιών συμβάλλει

ουσιαστικά στην αναβάθμιση της εμπειρίας του επισκέπτη, λειτουργώντας ως

συστατικό στοιχείο του μουσείου. Για παράδειγμα, η εμπειρία των επισκεπτών όταν

έβλεπαν τα αρχαϊκά αγάλματα ακούγοντας συγχρόνως ζωντανή μουσική, οδήγησε σε

ένα συναρπαστικό σύνολο μελωδίας της μουσικής και αρμονίας των αγαλμάτων

δείχνοντας πόσο κοντά βρίσκονται οι τέχνες της γλυπτικής και της μουσικής (Μουσείο

Ακρόπολης, 2014). Οι μουσικές εκδηλώσεις διενεργούνται συχνά με τη συμμετοχή

καλλιτεχνών από όλον τον κόσμο σε συνεργασία και με φορείς του εξωτερικού,

γεγονός που ενισχύει την εξωστρέφεια του μουσείου και την ορατότητά του σε

παγκόσμιο επίπεδο.

Οι εκθεσιακές δράσεις προσωρινού χαρακτήρα και η φιλοξενία εκδηλώσεων,

λειτουργούν ως μέσο δημιουργίας ενός σταθερού κοινού μέσω της διαρκούς ανανέωσης

της εμπειρίας του επισκέπτη. Παράλληλα όμως, καθιστούν το μουσείο ανοιχτό σε ένα

κοινό που δεν ανήκει στους παραδοσιακούς επισκέπτες του, οι οποίοι επισκεπτόμενοι

το μουσείο για την παρακολούθηση μίας εκδήλωσης ή δράσης, έρχονται σε επαφή και

με τον αρχαιολογικό πλούτο του.

4.3. Ο ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

Ο διαδικτυακός τόπος ενός πολιτιστικού οργανισμού αποτελεί στις μέρες μας βασικό

εργαλείο προβολής, καθώς καταργεί την έννοια του συνόρου και των χρονικών

περιορισμών. Ο στόχος ενός διαδικτυακού τόπου συνίσταται στην προσέλκυση του

ενδιαφέροντος του επισκέπτη-χρήστη. Όπως άλλωστε επιβεβαιώθηκε και από τον

εκπρόσωπο του μουσείου, ο διαδικτυακός τόπος του μουσείου αποτελεί κυρίαρχο

εργαλείο προώθησης και προβολής.

Προκειμένου να πραγματοποιηθεί μία σύντομη συγκριτική αξιολόγηση του

διαδικτυακού τόπου του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, κρίθηκε σκόπιμο να

52

εξεταστούν οι διαδικτυακοί τόποι τεσσάρων (4) μουσείων παγκόσμιας φήμης29

(British

Museum, MoMA, Musée de Louvre Museo del Prado). Ο ιστότοπος του μουσείου

παρέχεται στα ελληνικά και στα αγγλικά, όπως αντίστοιχα του Museo del Prado

παρέχεται στα ισπανικά και στα αγγλικά. Οι διαδικτυακοί τόποι των υπολοίπων

μουσείων που εξετάστηκαν είναι μεν μόνο στα αγγλικά (British Museum, ΜοΜΑ),

παρέχουν όμως κάποιες βασικές πληροφορίες σε έναν ικανοποιητικό αριθμό γλωσσών

(γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, ιταλικά, ρωσικά, κινέζικα, ιαπωνικά). Εξαίρεση

αποτελεί το Musée de Louvre, ο διαδικτυακός τόπος του οποίου είναι στα γαλλικά,

αγγλικά, κινέζικα και ιαπωνικά, έχοντας παράλληλα κάποιες βασικές πληροφορίες και

σε άλλες γλώσσες (ιταλικά, ισπανικά, γερμανικά, ρωσικά). Η πρακτική της παροχής

κάποιων βασικών πληροφοριών σε περισσότερες γλώσσες, είναι μία καλή

πρακτική που προτείνεται να υιοθετηθεί από το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης για

την καλύτερη εξυπηρέτηση των ξένων επισκεπτών.

Για την περαιτέρω αξιολόγηση του διαδικτυακού τόπου, εφαρμόσθηκαν τα κριτήρια

του Οδηγού Ποιότητας Διαδικτυακών Κόμβων Πολιτιστικών Οργανισμών (Ίδρυμα

Λαμπράκη, 2005). Ο ιστότοπος παρέχει πληροφορίες σχετικά με την ταυτότητα, την

ιστορία και την οργανωτική δομή του μουσείου αλλά δεν παρουσιάζει τα βιογραφικά

σημειώματα του ανθρώπινου δυναμικού, πρακτική που ενισχύει γενικά το κύρος και

την εμπιστοσύνη του επισκέπτη. Υπάρχει μία σχετική πληρότητα των πληροφοριών, με

την επισήμανση ωστόσο ότι θα μπορούσε να υπάρξει ένας εμπλουτισμός και μία

διεύρυνση των θεμάτων (π.χ. μουσειακή πολιτική, διεθνείς οργανισμοί μουσείων κ.λπ.).

Παρέχονται ωστόσο όλα τα στοιχεία σχετικά με την πολιτική προσωπικών δεδομένων

και τους όρους χρήσης του ιστοτόπου.

Αν και δεν εφαρμόζεται η αποστολή ηλεκτρονικών ενημερωτικών δελτίων (newsletter),

η αλληλεπίδραση του επισκέπτη με το μουσείο ενισχύεται σημαντικά με τις ψηφιακές

εφαρμογές και τα ψηφιακά παιχνίδια. Μέσω των διαδραστικών ψηφιακών εφαρμογών

ενθαρρύνεται η γνωριμία του επισκέπτη με το μουσείο και επιτυγχάνεται η μετάδοση

του επιδιωκόμενου μηνύματος, δηλαδή, αφενός η μετάδοση γνώσης σχετικά με τον

29

Είναι στην λίστα κατάταξης των πενήντα (50) καλύτερων μουσείων των TIMES.

53

αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και αφετέρου η προσέλκυση των επισκεπτών του

διαδικτυακού τόπου στο μουσείο.

Εικόνα III: Παίξτε με τη Ζωφόρο30

Ο ιστότοπος διακρίνεται σε γενικές γραμμές από ευκολία πρόσβασης και χρήσης με

κατανοητή δομή χάρτη πλοήγησης. Διαπιστώθηκε μία αισθητική αρτιότητα και μία

συνάφεια αισθητικής και περιεχομένου (π.χ. επαρκής αριθμός φωτογραφιών για την

ανάδειξη των χώρων του μουσείου και των εκθεμάτων, δεν χρησιμοποιούνται

υπερβολικά τεχνολογικά εφέ που δυσκολεύουν το μέσο χρήστη και αποσπούν την

προσοχή από το περιεχόμενο). Διαθέτει μηχανή αναζήτησης, με τις πληροφορίες να

εντοπίζονται σχετικά εύκολα και γρήγορα, αλλά δεν παρέχει καθόλου συνδέσμους για

πρόσθετες πληροφορίες. Οι πληροφορίες χαρακτηρίζονται ακριβείς και επαρκείς χωρίς

διαφοροποίηση της ελληνικής από την αγγλική εκδοχή του διαδικτυακού τόπου. Η

γλώσσα τέλος του διαδικτυακού τόπου είναι κατανοητή και παρέχεται η επιλογή τριών

30

Η λήψη των φωτογραφιών (Εικόνες III, IV,V) πραγματοποιήθηκε στις 6.6.2014 από τον διαδικτυακό

τόπο του μουσείου.

54

(3) διαφορετικών μεγεθών γραμματοσειράς για την πρόσβαση των ΑμΕΑ στον

ιστότοπο.

Βασικότερες αδυναμίες είναι η απουσία δυνατότητας αγοράς των προιόντων των

πωλητηρίων μέσω του διαδικτυακού τόπου και η απουσία παροχής χρήσιμων

πληροφοριών και σε γλώσσες, πέραν της αγγλικής. Ο διαδικτυακός τόπος ωστόσο

λειτουργεί ως ουσιαστικό εργαλείο βελτίωσης της εξυπηρέτησης του επισκέπτη μέσω

της δημιουργίας ηλεκτρονικού συστήματος κρατήσεων ή αγοράς εισιτηρίων και της

δυνατότητας ηλεκτρονικής υποβολής των σχολικών αιτημάτων για επίσκεψη.

Η χρήση των επιστημών της πληροφορικής και της τεχνολογίας συνιστά σήμερα

συστατικό στοιχείο της πολιτιστικής διαχείρισης με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα

τις ψηφιακές συλλογές. Σημαντικό βήμα προς αυτή τη κατεύθυνση υπήρξε η

συνεργασία της Google με το Μουσείο της Ακρόπολης, δίνοντας την δυνατότητα μέσω

της εφαρμογής Google Art Project την παρουσίαση είκοσι τεσσάρων (24) αξιόλογων

εκθεμάτων στους χρήστες του διαδικτύου. Οι ψηφιακές εφαρμογές διευκολύνουν την

προσβασιμότητα των επισκεπτών στα εκθέματα και λειτουργούν ως μέσο διάδοσης του

πολιτιστικού πλούτου της χώρας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η συγκεκριμένη ψηφιακή

εφαρμογή συνοδεύεται μάλιστα από οδηγίες χρήσης, ώστε να διευκολύνεται η

πρόσβαση και των μη έμπειρων χρηστών.

Εικόνα ΙV: Εικονική επίσκεψη μέσω του Google Art Project

55

Οι τρισδιάστατες προβολές εικονικής πραγματικότητας, το ηλεκτρονικό εποπτικό υλικό

στους χώρους του μουσείου, οι ψηφιακές εφαρμογές31

, τα ψηφιακά παιχνίδια32

και η

εικονική επίσκεψη αναδεικνύουν τον υψηλό βαθμό στον οποίο το Μουσείο της

Ακρόπολης χρησιμοποιεί τα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογίας και μετατρέπεται

τελικά σε ένα διαδραστικό και βιωματικό πολιτιστικό κέντρο.

Εικόνα V: Παιχνίδι της Αθηνάς

4.4. ΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Σύμφωνα με το μουσείο (2014), «η νέα γενιά βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός

του, επιδιώκοντας την δημιουργία των προϋποθέσεων που θα επιτρέψουν στα παιδιά και

στους νέους να δουν τα αρχαία έργα με τη δική τους σύγχρονη ματιά, να κατανοήσουν τις

συνθήκες δημιουργίας τους και να τα συνδέσουν με το σήμερα». Όντως, τα εκπαιδευτικά

προγράμματα, το προσαρμοσμένο εκπαιδευτικό υλικό στο κοινό των παιδιών και

εφήβων, τα επιμορφωτικά προγράμματα για τους εκπαιδευτικούς, ο βιωματικός

χαρακτήρας της επίσκεψης, τα διαδραστικά παιχνίδια και εφαρμογές, καταδεικνύουν

31

«Η Ζωφόρος του Παρθενώνα» στο www.parthenonfrieze.gr,, «Αθηνά η θεά της Ακρόπολης»,

«Γλαύκα». 32

«Χρωμάτισε την Πεπλοφόρο», «Αθηνά, η θεά της Ακρόπολης».

56

την προτεραιότητα που έχει αυτή η κατηγορία κοινού κατά την χάραξη της

επικοινωνιακής στρατηγικής του μουσείου.

Τα σχολικά-εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιούνται σε τακτική βάση

(Παράρτημα ΙΙ: Εκπαιδευτικά προγράμματα Μουσείου Ακρόπολης), τα εργαστήρια

προσωρινού θεματικού χαρακτήρα για παιδιά33

, τα οικογενειακά σακίδια34

, που

δανείζονται μάλιστα χωρίς κόστος στους επισκέπτες, οι ειδικές κυριακάτικες ομαδικές

δραστηριότητες35

για παιδιά και γονείς, με γλώσσα φιλική προς τα παιδιά, φανερώνουν

την σημασία που έχει αυτή η κατηγορία κοινού για το μουσείο.

Ακόμα και για την οργάνωση ανεξάρτητης σχολικής επίσκεψης, το μουσείο

διοργανώνει επιμορφωτικά σεμινάρια για εκπαιδευτικούς και έχει σχεδιάσει ειδικό

εκπαιδευτικό υλικό για τις ανεξάρτητες σχολικές επισκέψεις. Η ΥΣΜΑ έχει

πραγματοποιήσει εννέα (9) επιμορφωτικά σεμινάρια, με συμμετοχή περίπου χιλίων

(1.000) εκπαιδευτικών από όλη την ελληνική επικράτεια, ώστε να ανταπεξέρχονται

αποτελεσματικά ως οδηγοί των σχολικών ομάδων κατά την ανεξάρτητη επίσκεψη στο

μουσείο (Μουσείο Ακρόπολης, 2014).

4.5. Η ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Το μουσείο στην προσπάθειά του να βελτιώνεται διαρκώς με επίκεντρο τον ίδιο τον

επισκέπτη, υιοθετεί δράσεις όπως:

καταμέτρηση των επισκεπτών,

καταγραφή της ανταπόκρισης των επισκεπτών από τους Αρχαιολόγους-Φροντιστές,

συγκέντρωση στοιχείων για τις οικογενειακές δραστηριότητες,

αποστολή εντύπων αξιολόγησης στα σχολεία μετά τις επισκέψεις,

ανταπόκριση στα σχόλια επισκεπτών,

διεξαγωγή έρευνας, όπου ζητήθηκαν οι απόψεις των επισκεπτών για την εμπειρία

τους και τις υπηρεσίες του μουσείου το 2011 σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο

του Τορόντο.

33

Π.χ. με θέμα τα αρχαία ελληνικά έθιμα για το καλωσόρισμα της νέας χρονιάς τα Χριστούγεννα. 34

Πάνω από 3.000 οικογένειες από την Ελλάδα και το εξωτερικό δανείστηκαν τα οικογενειακά σακίδια. 35

Π.χ. Μύθοι σε εικόνες, Δημιουργώ τέχνη και τοπίο.

57

Στην έρευνα μάλιστα του 2011 τα αποτελέσματα ήταν πολύ ικανοποιητικά, αφού

διαπιστώθηκε ένα πολύ υψηλός βαθμός ικανοποίησης από την συντριπτική πλειονότητα

των επισκεπτών. Συγκεκριμένα, οι αξιολογήσεις από τους επισκέπτες για την συνολική

τους εμπειρία από το μουσείο, διατυπώθηκαν ως εξής:

Πίνακας II: Αξιολόγηση Μουσείου Ακρόπολης (2011)

ΚΛΙΜΑΚΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ

Από θετική έως πολύ θετική 80%

Ουδέτερη 18%

Αρνητική 2%

Πολύ θετικές αξιολογήσεις σημειώθηκαν επίσης για την προσβασιμότητα στο μουσείο

τόσο για τον κοινό επισκέπτη όσο και για τα ΑμΕΑ. Ένα υψηλό ποσοστό ατόμων

(23%) δήλωσε ότι επισκέφτηκε το μουσείο 3 ή/και περισσότερες φορές, το οποίο

θεωρείται πολύ σημαντικό δεδομένου του στρατηγικού στόχο του μουσείου για την

δημιουργία επαναλαμβανόμενων επισκεπτών. Τέλος, οι επισκέπτες με δική τους

πρωτοβουλία έκαναν λόγο για βιωματική εμπειρία (Κουερίνης, 2012: 29-31).

Τα αρνητικά σχόλια των επισκεπτών αφορούσαν κατά κύριο λόγο στον Χάρτη του

Μουσείου, εξαιτίας των οποίων αναθεωρήθηκε, προκειμένου να παρέχει πιο

ολοκληρωμένες πληροφορίες για την αρχιτεκτονική και τις συλλογές του,

αποδεικνύοντας παράλληλα την σημασία που έχει για το μουσείο η άποψη του κοινού

και τον βαθμό στον οποίο αυτή λαμβάνεται υπόψη. Οι αξιολογήσεις των επισκεπτών

συνιστούν μέσο διαρκούς βελτίωσης της λειτουργίας και των υπηρεσιών του μουσείου,

καθιστώντας έτσι τους επισκέπτες συν-διαμορφωτές του περιεχομένου του.

4.6. Η ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Η τιμολογιακή πολιτική του μουσείου συμβαδίζει με την αρχή καταπολέμησης της

πολιτισμικής ανισότητας ως στόχου της πολιτιστικής πολιτικής (Ιωαννίδης, 2013),

καθώς ενισχύει την προσβασιμότητα και επιδιώκει την ισότιμη συμμετοχή του

κοινωνικού συνόλου.

58

Η προσβασιμότητα σε σχέση με την περιοχή του μουσείου κρίνεται ιδιαιτέρως

ικανοποιητική, καθώς υπάρχει συγκοινωνιακή σύνδεση με τον χώρο από τα ΜΜΜ ενώ

ταυτόχρονα βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Η

απουσία χώρων στάθμευσης κοντά στο χώρο είναι σκόπιμη, καθώς ενθαρρύνεται η

χρήση των ΜΜΜ στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Σημαντική σε όρους

προσβασιμότητας του κοινού υπήρξε και η υιοθέτηση διευρυμένου ωραρίου36

από το

μουσείο, ως απόρροια της ελληνικής μουσειακής πολιτικής, ώστε να διευκολύνεται η

προσβασιμότητα του κοινού.

Η προσβασιμότητα για ειδικές ομάδες κοινού, ικανοποιείται σε μεγάλο βαθμό, καθώς

όλοι οι χώροι του μουσείου είναι προσβάσιμοι σε ΑμΕΑ. Η ουσιαστική

προσβασιμότητα επιτυγχάνεται μέσω της διαρκούς επιμόρφωσης του προσωπικού με

ειδικά προγράμματα κατάρτισης, για την ουσιαστική εξυπηρέτησή των ΑμΕΑ37

αλλά

και μέσω της παροχής του σύντομου οδηγού του μουσείου δανειστικά σε γραφή Βraille.

4.7. ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Η προσπάθεια ενίσχυσης των δεξιοτήτων του προσωπικού με σκοπό την βελτίωση των

παρεχόμενων υπηρεσιών στηρίζεται σε ποικίλες δράσεις, όπως η κατάρτιση του

Εγχειριδίου Προσωπικού38

και η δημιουργία εκπαιδευτικών βίντεο με κανόνες

συμπεριφοράς και πρακτικές του προσωπικού ασφάλειας και του Γραφείου Υποδοχής

Κοινού (Μουσείο Ακρόπολης, 2014). Σημαντικό ρόλο για την βελτίωση της

εξυπηρέτησης του κοινού διαδραματίζουν τα διάφορα σεμινάρια επιμόρφωσης

προσωπικού39

που υλοποιούνται σε τακτική βάση αλλά και τα ειδικά προγράμματα

Εξυπηρέτησης Επισκεπτών για τα τμήματα της Υποδοχής και των Πωλητηρίων

(Μουσείο Ακρόπολης, 2014).

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στον διαδικτυακό τόπο του μουσείου δεν υπάρχει

συνοπτική περιγραφή της στελέχωσης του ανθρώπινου δυναμικού του μουσείου, οπότε

δεν υπάρχει δυνατότητα αξιολόγησης. Από τις επισκέψεις ωστόσο που

36

Τα τριάντα τρία (33) πρώτα σε επισκεψιμότητα Μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι στην Ελλάδα από 1

Απριλίου έως 31 Οκτωβρίου δουλεύουν επτά (7) ημέρες την εβδομάδα από τις 08:00 έως τις 20:00. 37

Π.χ. υλοποιήθηκαν ειδικά σεμινάρια επιμόρφωσης του προσωπικού για την εξυπηρέτηση των ΑμΕΑ

από τον Φάρο Τυφλών Ελλάδας και από τον Συνήγορο του Πολίτη. 38

Αποτελεί κώδικα συμπεριφοράς συμβατό με τον χώρο. 39

Π.χ. μαθήματα της Γερμανικής Γλώσσας, προσαρμοσμένα στις εργασιακές απαιτήσεις του Μουσείου.

59

πραγματοποιήθηκαν στο μουσείο, για τις ανάγκες της παρούσας εργασίας,

διαπιστώθηκε υψηλός βαθμός ουσιαστικής διάθεσης για την εξυπηρέτηση του

επισκέπτη.

4.8. ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

Οι δράσεις προβολής του μουσείου στο εξωτερικό συνοψίζονται σε ομιλίες του

Προέδρου του ΔΣ (κου Δ. Παντερμαλή) σε πανεπιστήμια, μουσεία και ιδρύματα του

εξωτερικού, περιορισμένο αριθμό μικρών περιοδικών εκθέσεων, περιορισμένη

συμμετοχή σε διεθνείς εκδηλώσεις στο εξωτερικό, καθώς και ανταπόκριση στα

αιτήματα παραχώρησης φωτογραφικού υλικού και πληροφοριών από ΜΜΕ του

εξωτερικού (677 αιτήματα έως το τέλος του 2013) (Μουσείο Ακρόπολης, 2014).

Παρά τις περιορισμένες δράσεις προβολής, το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης είναι

ιδιαιτέρως γνωστό στο εξωτερικό ως επί το πλείστον για το παγκοσμίου φήμης

Μνημείο της Ακρόπολης. Στην αναγνωρισιμότητά του μουσείου διεθνώς έχει

συμβάλλει ωστόσο και η φήμη του Ελβετού αρχιτέκτονα του κτιρίου αλλά και το

αίτημα επιστροφής των μαρμάρων του Παρθενώνα με το οποίο έχει συνδεθεί στη

διεθνή συνείδηση το Νέο Μουσείο. Τα βραβεία και οι διακρίσεις40

που έχει λάβει το

μουσείο ήδη στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του για την αρχιτεκτονική του, για το

περιεχόμενό του και για τις σύγχρονες και ποιοτικές υπηρεσίες του (3η θέση στη λίστα

με τα πενήντα καλύτερα μουσεία του κόσμου το 2012 από τους TIMES του

Λονδίνου41

), συνιστούν επίσης σημαντικούς παράγοντες ενίσχυσης της φήμης και του

κύρους του (Μουσείο Ακρόπολης, 2014).

4.9. ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Το μουσείο συμμετέχει σε διάφορα προγράμματα χρηματοδότησης, τα οποία μέσω

οικονομικής και τεχνικής υποστήριξης βελτιώνουν την λειτουργία του οργανισμού

(Παράρτημα ΙΙΙ: Προγράμματα Μουσείου Ακρόπολης). Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο της

40

25η θέση στην παγκόσμια κατάταξη των μεγαλύτερων μουσείων του κόσμου το 2010 στο International

Art Newspaper, Βραβείο της Βρετανικής Ένωσης Τουριστικών Συντακτών 2011, Grand Prix Afex

Γαλλία ως 1 από τα 10 καλύτερα κτίρια του 2010, Βραβείο Μiles van der Rone της ΕΕ για την Σύγχρονη

Αρχιτεκτονική ως ένα από τα έξι καλύτερα ευρωπαϊκά κτίρια 2009-2011, Βραβείο Αριστείας της

Διεθνούς Ένωσης Σχεδιαστών Φωτισμού 2011, Βραβείο από το Αμερικάνικο ινστιτούτο αρχιτεκτόνων

ως 1 από τα 10 καλύτερα κτίρια του 2010-2011, Βραβείο Αριστείας Trip Αdvisοr Award 2012, Βραβείο

ΚECK 2012 από το Διεθνές Ινστιτούτο Συντήρησης (ΙΙC) για τη συμβολή του στην προώθηση της

κατανόησης του έργου της συντήρησης από το κοινό. 41

http://www.soanefoundation.com/press/2013/times_london.pdf

60

εξωστρέφειας και επικοινωνιακής δράσης του διενεργεί συνεργασίες με ποικίλους

φορείς του δημοσίου42

και ιδιωτικού τομέα43

σε Ελλάδα και εξωτερικό. Ένας

πολιτιστικός οργανισμός, και μάλιστα του κύρους, των προσδοκιών και των

απαιτήσεων του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, απαιτείται να διασυνδέεται με άλλους

φορείς και να αναπτύσσει δικτυώσεις, ώστε να προσδίδει δυναμική στις πρωτοβουλίες

που αναλαμβάνει, να ενισχύει το κύρος και την φήμη του (Γασπαρινάτος, Ιωαννίδης,

2008: 14,15).

Οι συνεργασίες του μουσείου αποτελούν μία πάγια πρακτική, με το είδος αυτών να

λαμβάνει ποικίλες μορφές που εκτείνονται από την οικονομική, τεχνική και

επιστημονική υποστήριξη44

, μέχρι την συν-διοργάνωση εκδηλώσεων45

, την

παραχώρηση του χώρου του μουσείου ή την φιλοτέχνηση της εικόνας του οργανισμού46

(Γασπαρινάτος, Ιωαννίδης, 2008: 14,15).

4.10. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Στο Μουσείο της Ακρόπολης ο επισκέπτης μετατρέπεται σε ερευνητή και ουσιαστικό

συμμετέχοντα μέσω των βιωματικών εμπειριών και διαδραστικών εφαρμογών. Το

μουσείο φαίνεται να ανταποκρίνεται πλήρως στο νέο τύπο μουσείων που προσφέρουν

γνώση βιωματικού χαρακτήρα, ψυχαγωγία, σύγχρονες και ποιοτικές υπηρεσίες (π.χ.

μονάδα ιατρικής φροντίδας, δωμάτιο γονέων κ.α.).

Το κτίριο, οι εκθεσιακοί χώροι, τρόπος που παρουσιάζονται τα εκθέματα, οι περιοδικές

εκθεσιακές δράσεις θεματικού χαρακτήρα, η φιλοξενία καλλιτεχνικών ή άλλου είδους

εκδηλώσεων, το πλήθος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και διαδραστικών

δραστηριοτήτων που απευθύνονται σε παιδιά και ενήλικες, η γενναιόδωρη τιμολογιακή

πολιτική, η προσβασιμότητα του μουσείου στα ΑμΕΑ, οι δράσεις βελτίωσης του

ανθρώπινου δυναμικού, οι συνεργασίες με φορείς του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, η

ενσωμάτωση της σύγχρονης τεχνολογίας στη λειτουργία του μουσείου και η

42

Όπως τα μουσεία Μπενάκη και Κυκλαδικής Τέχνης για την διοργάνωση τριήμερου συμποσίου

μουσειολογίας για την Ακρόπολη. 43

Όπως η Aegean Airlines, η Anek shipping και η Olympic Airlines για την μεταφορά μαθητών

απομακρυσμένων περιοχών στην Αθήνα προκειμένου να επισκεφτούν το μουσείο. 44

Όπως με την Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και την ΥΣΜΑ για τη δημιουργία

εκπαιδευτικών προγραμμάτων ή διαδραστικών εφαρμογών. 45

Π.χ. με το Δήμο Αθηναίων και την Τεχνόπολη. 46

Π.χ. δείπνο του Πρωθυπουργού με προσωπικότητες διεθνούς φήμης.

61

στρατηγική ανατροφοδότησης από τους επισκέπτες, αποτελούν αποτελεσματικά μέσα

επικοινωνίας και προβολής του μουσείου στην προσπάθειά του να καταστεί όσο το

δυνατόν περισσότερο ανοιχτό και προσβάσιμο στο κοινωνικό σύνολο. Στο πλαίσιο

αυτό, επιδιώκει να παρέχει μία συνολικά αναβαθμισμένη εμπειρία στον επισκέπτη, με

τη συμμετοχή ακόμα και του εστιατορίου που βρίσκεται εντός του μουσείου, το οποίο

με την υψηλής ποιότητας ελληνική γαστρονομία, συμβάλλει τελικά στη δημιουργία

μίας μοναδικής εμπειρίας για το κοινό.

62

ΠΕΜΠΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ

5.1. ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ

Κατά τη διάρκεια της έρευνας και αναζήτησης όλων των αναγκαίων στοιχείων για το

Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, κρίθηκε χρήσιμη η διενέργεια συνεντεύξεων με στελέχη

του προσωπικού, τόσο για την επίλυση αποριών όσο και για την διευκρίνιση

συγκεκριμένων ζητημάτων, προκειμένου η παρούσα εργασία να σκιαγραφεί όσο το

δυνατόν πληρέστερα το μουσείο. Βασική επιδίωξη της διενέργειας συνεντεύξεων

αποτέλεσε κυρίως η προσπάθεια ενσωμάτωσης, στην παρούσα εργασία, της άποψης

του ανθρώπινου δυναμικού που στελεχώνει, από διαφορετικές θέσεις, το μουσείο, συν-

διαμορφώνοντας την εμπειρία που αποκομίζει ο επισκέπτης.

Δεν κατέστη δυνατή η διενέργεια συνεντεύξεων με στελέχη του μουσείου, λόγω της

επικοινωνιακής πολιτικής του. Ως εκ τούτου, διενεργήθηκε συνέντευξη με στέλεχος

που ορίστηκε όμως ως Εκπρόσωπος του μουσείου·γεγονός που τεκμαίρει ότι οι

απαντήσεις αντανακλούν την επίσημη άποψη του μουσείου, οπότε και εκπληρώνεται ο

στόχος για την αποτύπωση της άποψης του ίδιου του μουσείου και ο σχολιασμός αυτής.

Ταυτόχρονα, στην προσπάθεια για μία όσο το δυνατόν πληρέστερη καταγραφή και

αξιολόγηση της εικόνας και του ρόλου του Νέου Μουσείου, θεωρήθηκε σκόπιμο να

διενεργηθούν δύο (2) ακόμα συνεντεύξεις. Η πρώτη συνέντευξη διενεργήθηκε με έναν

Αρχαιολόγο προκειμένου να αποτυπωθεί η επιστημονική άποψη που συνδέεται με το

περιεχόμενο και αντικείμενο του μουσείου, δηλαδή τα αρχαιολογικά εκθέματα. Η

δεύτερη συνέντευξη υλοποιήθηκε με έναν Τουριστικό πράκτορα προκειμένου να

καταγραφεί η άποψη ενός στελέχους σε έναν κλάδο της οικονομίας που συνδέεται

άμεσα με το μουσείο και το ρόλο που αυτό καλείται να διαδραματίσει.

Για την διεξαγωγή των συνεντεύξεων δημιουργήθηκαν τρία διαφορετικά

ερωτηματολόγια (Παράρτημα IV: Υλικό Συνεντεύξεων). Το πρώτο ερωτηματολόγιο

προς τον Εκπρόσωπο του μουσείου, περιείχε ερωτήσεις είτε για θέματα επικοινωνιακής

στρατηγικής, που δεν είχαν καλυφθεί επαρκώς από την μελέτη του σχετικού υλικού

(π.χ. δράσεις του μουσείου στο εξωτερικό), είτε για την αιτιολόγηση ή τον σχολιασμό

συγκεκριμένων γεγονότων ή στοιχείων για τα οποία θεωρήθηκε χρήσιμη η άποψη του

63

ίδιου του προσωπικού (π.χ. μείωση αριθμού επισκεπτών). Το δεύτερο ερωτηματολόγιο

προς τον Αρχαιολόγο περιελάμβανε ερωτήσεις σχετικά με τον σεβασμό του μουσείου

απέναντι στα εκθέματα και την ιστορία τους, τα αρχαιολογικά ευρήματα στην ιστορική

συνοικία του μουσείου κ.λπ.. Τέλος, το τρίτο ερωτηματολόγιο προς τον Τουριστικό

πράκτορα περιείχε ερωτήσεις σχετικά με τον ρόλο του μουσείου στον πολιτιστικό

τουρισμό, την ύπαρξη τυχόν συνεργασιών, τον βαθμό προβολής του μουσείου στο

εξωτερικό κ.λπ..

5.2. ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ47

Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι, κατά την επικοινωνία με το μουσείο για τη

διενέργεια των συνεντεύξεων δημιουργήθηκαν ερωτηματικά σχετικά με την

επικοινωνιακή ικανότητα του πιο μεγάλου, σε όρους κύρους, διεθνούς φήμης και

επισκεψιμότητας, ελληνικού μουσείου, λόγω της άρνησης να διενεργηθούν

συνεντεύξεις με μέλη του ανθρώπινου δυναμικού. Αν και είναι κατανοητός ο ρόλος και

το διακύβευμα ενός μουσείου τέτοιας εμβέλειας (αυτός είναι και ο λόγος άλλωστε που

έχει επιλεγεί να διερευνηθεί στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας), κρίνεται αναγκαία η

χάραξη μίας εξωστρεφούς και ανοιχτής στρατηγικής με σαφείς κατευθύνσεις για όλο το

προσωπικό, ώστε το κάθε στέλεχος να μπορεί να εκφράζει, από την αντίστοιχη κάθε

φορά θέση, την άποψη του μουσείου. Μία τέτοια στρατηγική θα βρίσκεται εξάλλου σε

αντιστοιχία τόσο με το όραμα του μουσείου όσο και με την εξωστρεφή στάση που ήδη

επιδεικνύει απέναντι στο κοινό και τα ΜΜΕ.

Είναι σαφής η συνειδητοποίηση του ρόλου που διαδραματίζει το μουσείο στον τομέα

του πολιτιστικού τουρισμού για τη χώρα, καθώς αναγνωρίζει ότι υπηρετεί τον εθνικό

σκοπό ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Πρόκειται για μία συνειδητοποίηση

που αντανακλάται και στη συνεργασία του μουσείου με τα Γραφεία του ΕΟΤ στο

εξωτερικό αλλά και στη συμμετοχή του σε τουριστικές εκθέσεις στο εξωτερικό.

Ωστόσο, λόγω των περιορισμένων πόρων, το μουσείο δεν έχει τη δυνατότητα

διοργάνωσης μεγάλων περιοδικών εκθέσεων στο εξωτερικό.

Υπό το πρίσμα μίας άλλης οπτικής, η έλλειψη της παραπάνω δυνατότητας λειτουργεί εν

μέρει θετικά, στο βαθμό που το μουσείο προκειμένου να αντισταθμίσει μία

47

Τόπος και Ημερομηνία διεξαγωγής συνέντευξης: Αθήνα, 26.5.2014.

64

αντικειμενική αδυναμία, διοργανώνει πολλές μικρές εκθεσιακές δράσεις που έχουν

μεγάλη απήχηση στο εξωτερικό. Για παράδειγμα, ο καθαρισμός των Καρυάτιδων έλαβε

το Βραβείο KECK 2012 από το Διεθνές Ινστιτούτο Συντήρησης, και η δράση «Αρχαϊκά

Χρώματα» που αποτελεί ένα επιστημονικό ερευνητικό εγχείρημα του μουσείου

συνοδεύτηκε από την υλοποίηση ενός διεθνούς συνεδρίου με την συμμετοχή

επιστημόνων από όλο τον κόσμο. Το μουσείο λοιπόν χρησιμοποιεί το επιστημονικό και

ερευνητικό του έργο, καινοτόμου συχνά χαρακτήρα, ως εργαλείο ενίσχυσης της

ορατότητάς του στο διεθνές γίγνεσθαι, χαράσσοντας έτσι μία ποιοτική στρατηγική

προβολής μακροπρόθεσμου χαρακτήρα.

Επιβεβαιώθηκε η προτεραιότητα που δίνει το μουσείο στη νέα γενιά και συνεπώς στις

εκπαιδευτικές του δραστηριότητες, καθώς εκφράστηκε σαφώς ο στόχος υλοποίησης

μίας συντονισμένης και οργανωμένης συνεργασίας με τα σχολεία, κυρίως του

εξωτερικού, λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος που εκδηλώνεται ήδη από αυτά και

μάλιστα χωρίς κανενός είδους δράση προώθησης επί του παρόντος.

Το μουσείο αναγνωρίζει ότι η τιμή γενικής εισόδου του μουσείου είναι χαμηλή αλλά

τονίζει ότι η επιλογή μίας γενναιόδωρης γενικότερα τιμολογιακής πολιτικής αντανακλά

την ενσυνείδητη πολιτική του μουσείου να διευκολύνει την προσέλευση επισκεπτών

και να ενθαρρύνει Έλληνες και ξένους να το επισκέπτονται περισσότερες από μία

φορά, τονίζοντας ακόμα μία φορά την επιδίωξη του μουσείου για την δημιουργία ενός

σταθερού κοινού.

Θετικά αξιολογείται τέλος η διάθεση του μουσείου για μία ενδεχόμενη συνεργασία με

άλλα μουσεία, με σκοπό τη δημιουργία ενός Δικτύου ή μίας Συνοικίας Μουσείων, υπό

την προϋπόθεση ότι θα πρόκειται για μία συντονισμένη πρωτοβουλία, με

συγκεκριμένους στόχους, όπως η δημιουργία ενός ενιαίου εισιτηρίου για την επίσκεψη

σημαντικών μουσείων ή αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας με στόχο την προσέλκυση

τουριστών και την αύξηση της επισκεψιμότητάς τους.

65

5.3. ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΥ48

Η Ακρόπολη αποτελεί το τέλειο ανθρώπινο δημιούργημα. Συμβολίζει την επιτομή όλων

των επιστημών που μετουσιώνονται σε αισθηματικές ιδέες, φιλοσοφικά επιτεύγματα

και θεμελιώδεις αρχές, όπως η Δημοκρατία και η Ελευθερία. Το Nέο Mουσείο της

Ακρόπολης οφείλει αναπόφευκτα να αναλάβει το ρόλο που του αναλογεί βάσει των

αρχών και αξιών που πρεσβεύουν τα μνημεία της Ακρόπολης. Το Νέο Μουσείο είναι

μία σύγχρονη πολιτιστική κυψέλη που μέσα της φυλάσσει αριστουργήματα της αρχαίας

ελληνικής γλυπτικής. Αυτή η κυψέλη στο αέναο ταξίδι της αποτελεί και σύγχρονο

πρεσβευτή του αρχαίου ελληνικού καλλιτεχνικού πνεύματος που τόσα πρόσφερε στην

Ευρώπη. Πρόκειται δηλαδή για σύμβολο της κοινής Ευρωπαϊκής ταυτότητας αλλά και

των αξιών που πάνω τους έχει στηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση ως όλον. Η Δημοκρατία, η

Ελευθερία, η Ανεξαρτησία του πνεύματος, η χωρίς όρια καλλιτεχνική έμπνευση και

πράξη αντανακλούν στα εκθέματα του Nέου Mουσείου της Ακρόπολης. Τέλος, πρέπει

να συμβολίζει το σημείο αναφοράς όλων των νεοελλήνων για το πώς αφουγκράζονται

τα μηνύματα των προγόνων τους, τα συντηρούν και τα διαφυλάσσουν στο πέρασμα του

χρόνου.

To μουσείο αποτελεί αναμφισβήτητα βασικό κίνητρο προσέλκυσης τουριστών στη

χώρα. Πώς θα μπορούσε να μην αποτελεί; Το 88% των τουριστών που επισκέπτονται

την πρωτεύουσα της χώρας πραγματοποιούν τουλάχιστον μία επίσκεψη στην

Ακρόπολη και το Νέο Μουσείο της. Για το λόγο αυτό άλλωστε όλες οι καμπάνιες του

Υπουργείου Τουρισμού στο εξωτερικό εκτός από το λαμπερό ήλιο, τη γαλανή θάλασσα

και τα πανέμορφα νησιά, έχουν ως σημείο αναφοράς το Νέο Μουσείο.

Το μουσείο θα μπορούσε να συμμετάσχει σε ένα Δίκτυο ή μία Συνοικία Μουσείων,

αποτελώντας μάλιστα τη ναυαρχίδα του έργου, την αφετηρία του. Άλλωστε μέσα από

μια πλατφόρμα μουσειακής επικοινωνίας και μία επιστημονική δικτύωση το Νέο

Μουσείο της Ακρόπολης θα μπορούσε να προσφέρει τεχνογνωσία και νέα μονοπάτια

αναζήτησης. Μία μουσειακή διαδρομή ως πολιτιστική διαδρομή της ίδιας της πόλης

των Αθηνών θα ενίσχυε ακόμα πιο έντονα την προσπάθεια για ενοποίηση των

αρχαιολογικών χώρων προσφέροντας αστείρευτη γνώση και ανάδειξη πανανθρώπινων

ιδεών.

48

Τόπος και Ημερομηνία διεξαγωγής συνέντευξης: Αθήνα, 2.6.2014.

66

Το φως που περιβάλλει το μουσείο, ως απόρροια της αρχιτεκτονικής του κτιρίου,

συνιστά ένα σύγχρονο επίτευγμα. Το μουσείο έχει το ύφος του αιώνα μας και τα γλυπτά

των προγόνων μας του 5ου

και 6ου

αιώνα π.Χ.. Άλλωστε τα γυάλινα δάπεδα και η

αποκάλυψη της ανασκαφής, συνδυασμένη με τον κατάλληλο φωτισμό, δημιουργεί στον

επισκέπτη ένα αίσθημα ευδαιμονίας. Βαδίζει κανείς πάνω στην ιστορία την οποία και

οπτικά αποτυπώνει διαισθανόμενος την μικρότητα της ίδιας της ύπαρξής του μπροστά

στα αιώνια και αθάνατα επιτεύγματα του ανθρώπινου είδους.

Η ευκαιρία που πρέπει να εκμεταλλευτεί το μουσείο είναι η ίδια η ύπαρξή του και αυτό

που πρεσβεύει. Αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα πλέον της πόλης των Αθηνών και

σημείο αναφοράς της τουριστικής και πολιτιστικής βιομηχανίας της χώρας.

Ταυτόχρονα, καταγράφεται ως αδιαμφισβήτητος πρεσβευτής πολιτισμού που

μεταλαμπαδεύει την ιστορική γνώση και διατηρεί την ιστορική μνήμη. Αντιθέτως,

απειλή για το μουσείο είναι κάθε αναχρονιστική αντίληψη που διατηρεί το μουσείο

κλειστό ή με μικρό ωράριο λειτουργίας, ιδίως κατά τις περιόδους αιχμής της

τουριστικής περιόδου.

5.4. ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΚΤΟΡΑ49

Το τουριστικό γραφείο συνεργάζεται με το μουσείο για τη διοργάνωση ξεναγήσεων σε

ομαδικές επισκέψεις ή μεμονωμένους επισκέπτες, αλλά και για τη διοργάνωση

εκδηλώσεων και εταιρικών συναντήσεων. Το πρακτορείο προωθεί ιδιαίτερα το μουσείο

στο εξωτερικό, καθώς το Νέο Μουσείο συμπεριλαμβάνεται πάντα στις προτάσεις του

(suggestions και proposals). Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, δεν αποτελεί απλά μέσο

προσέλκυσης τουριστών στην Αθήνα, αλλά φορέα βελτίωσης της εικόνας της χώρας

διεθνώς, καθώς λειτουργεί ως φορέας διάχυσης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Τα

στατιστικά στοιχεία για την επισκεψιμότητα πριν και μετά το Νέο Μουσείου,

καθιστούν σαφή τη προστιθέμενη αξία του νέου μουσείου σε σχέση με παλαιότερα. Η

μοντέρνα και ωραία αρχιτεκτονική, η λειτουργική του θέση, οι συντονισμένες

λειτουργίες και οι υπηρεσίες προσανατολισμένες στον τουρίστα είναι οι λόγοι για τους

οποίους το μουσείο είναι το 3ο στα πενήντα (50) καλύτερα μουσεία του κόσμου. Αυτό

που χρήζει βελτίωσης είναι ο διαδικτυακός τόπος που πρέπει να παρέχεται σε

49

Τόπος και Ημερομηνία διεξαγωγής συνέντευξης: Αθήνα, 6.6.2014.

67

περισσότερες γλώσσες και η ενίσχυση της προβολής του μουσείου από τα μέσα

κοινωνικής δικτύωσης.

5.5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Με το πέρας των τριών (3) συνεντεύξεων επιβεβαιώθηκε η αρχική πεποίθηση πως η

παρούσα εργασία χρειαζόταν τις πολύτιμες απόψεις των ανθρώπων, που ο καθένας από

τη δική του οπτική, σκιαγραφεί τα χαρακτηριστικά του μουσείου. Οι συνεντεύξεις

καθιστούν σαφή την τεράστια ευθύνη που φέρει το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Ο

Ιερός Βράχος, μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, συμβολίζει

πανανθρώπινες αξίες και αρχές και αναδεικνύεται ως ο λόγος για τον οποίο η Ελλάδα

θεωρείται λίκνο του πολιτισμού, ως ο λόγος για τον οποίο η χώρα οφείλει να

αναδεικνύει το μεγαλείο του παρελθόντος της και να το μετατρέπει σε οδηγό για το

μέλλον. Είναι αυτή η οικουμενική και πανανθρώπινη αξία των μνημείων της

Ακρόπολης, που προσδίδει στο Νέο Μουσείο μία δύσκολη απόστολή: πρέπει να

αποδείξει ότι είναι αντάξιο του Ιερού Βράχου, των εκθεμάτων που φιλοξενεί, των αξιών

και αρχών που συμβολίζουν τα μνημεία. Καλείται να αποδείξει ότι οι σύγχρονοι

Έλληνες είναι αντάξιοι κληρονόμοι του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, κι έτσι

βρίσκεται αντιμέτωπο με έναν διττό ρόλο: από την μία πλευρά οφείλει να φανεί αντάξιο

του παρελθόντος και από την άλλη πλευρά οφείλει να φανεί αντάξιο του σήμερα, του

σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, ως άξιου συνεχιστή της πολιτιστικής κληρονομιάς

του Βράχου, δημιουργώντας την πεποίθηση πως τα μνημεία της Ακρόπολης δεν θα

μπορούσαν να έχουν δημιουργηθεί πουθενά αλλού, παρά μόνο εδώ.

68

ΕΚΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ & ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

6.1. ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Αν και ο πολιτιστικός πλούτος της χώρας, προσφέρει αναρίθμητες αναπτυξιακές

δυνατότητες, οι οργανωτικές αγκυλώσεις και αναχρονιστικές νοοτροπίες λειτουργούν

ανασταλτικά στη μέγιστη δυνατή αξιοποίησή τους. Η ανεπαρκής προστασία που

υποβαθμίζει την πολιτιστική φυσιογνωμία μίας περιοχής ή/και η ανεπαρκής ανάδειξη

αποτελούν τους βασικούς λόγους μη αξιοποίησης των πολιτιστικών πόρων. Η απουσία

δράσεων ανάδειξης οφείλεται κυρίως:

Στην άγνοια ως προς την αναπτυξιακή διάσταση του πολιτισμού.

Στον φόβο εμπορευματοποίησης του πολιτισμού.

Στον κίνδυνο για μία μη βιώσιμη ανάπτυξη.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η ανάπτυξη στην Ελλάδα συνδέθηκε κυρίως με την

εμπορευματοποίηση του πολιτισμού, τον μαζικό τουρισμό, το βραχυπρόθεσμο κέρδος

και την παροχή χαμηλών ποιοτικά τουριστικών υπηρεσιών. Αντίθετα όμως από την

εφαρμοζόμενη των τελευταίων δεκαετιών πρακτική, η μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του

συγκριτικού πλεονεκτήματος της χώρας, μπορεί να υλοποιηθεί μέσω της

διαφοροποίησης και ποιοτικής αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος, της

δημιουργικής αξιοποίησης των πολιτιστικών πόρων, του σεβασμού της ιδιαιτερότητας

του κάθε τόπου και της συμμετοχής των τοπικών δρώντων, με σκοπό την ισόρροπη

ανάπτυξη.

Στην παρούσα εργασία εξετάστηκε η πολιτιστική διαχείριση και επικοινωνία του Νέου

Μουσείου της Ακρόπολης, με σκοπό να αναδειχθεί ο βαθμός κατά τον οποίο συμβάλλει

στη βελτίωση της εικόνας της Αθήνας και λειτουργεί ως παράγοντας τουριστικής

προσέλκυσης. Ο υψηλός βαθμός ικανοποίησης των επισκεπτών, τα βραβεία, οι

διακρίσεις, το υψηλό ποσοστό των Ελλήνων επισκεπτών (που καταδεικνύει ότι

πρόκειται για έναν πολιτιστικό πόρο που ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και ανάγκες

της κοινότητας στην οποία αναπτύσσεται), η προτεραιότητα στη νέα γενιά, η χρήση

των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της νέας τεχνολογίας, προσδίδουν ακόμα

μεγαλύτερη ορατότητα σε ένα διεθνούς εμβέλειας μουσείο.

69

Αν και εξαιρετικά δύσκολο το εγχείρημα, φαίνεται πως τελικά το Νέο Μουσείο

προσδίδει προστιθέμενη αξία σε ένα μνημείο παγκόσμιας φήμης, καθώς επιτυγχάνει να

μεταδώσει γνώση και βιωματική εμπειρία στον επισκέπτη μέσα από την παροχή

σύγχρονων ποιοτικών υπηρεσιών. Διαμορφώνεται ως ένας φορέας συνάντησης και

συνομιλίας του αρχαίου με τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό, λειτουργώντας ως πόλος

έλξης και πρεσβευτής της εικόνας, όχι μόνο της Αθήνας αλλά ολόκληρης της χώρας

παγκοσμίως.

Το Μουσείο της Ακρόπολης λειτουργεί ως σύμβολο της χώρας που συμβάλλει στην

επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, προωθεί την κοινωνική συνοχή και την παροχή

ίσων ευκαιριών, κατορθώνοντας όχι μόνο να προσελκύει επισκέπτες αλλά και να

ανταπεξέρχεται ικανοποιητικά στις απαιτήσεις τους. Ο υψηλός βαθμός ικανοποίησης

των επισκεπτών του μουσείου, αντανακλάται στα αποτελέσµατα της έρευνας του 2011

αλλά και στις αξιολογήσεις στο διαδικτυακό τόπο Trip Advisor50

. Συγκεκριμένα, στο

Trip Advisor το μουσείο αξιολογείται στην κλίμακα ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ, ΠΟΛΥ ΚΑΛΟ,

ΜΕΤΡΙΟ, ΑΝΕΠΑΡΚΕΣ, ΠΟΛΥ ΚΑΚΟ, ως εξής:

Εικόνα VI: Αξιολόγηση Μουσείου Ακρόπολης

50

http://www.tripadvisor.com.gr/Attraction_Review-g189400-d735521-Reviews-

The_Acropolis_Museum-Athens_Attica.html

70

Το marketing ενός πολιτιστικού οργανισμού, ενέχει πάντοτε τον κίνδυνο της

εμπορευματοποίησης, με την έννοια της αλλοτρίωσης ή υποβάθμισης της πολιτιστικής

του αξίας. Το Μουσείο της Ακρόπολης όμως, αποτελεί παράδειγμα όπου η προσπάθεια

προσέλκυσης του κοινού και ο υψηλός αριθμός επισκεπτών, όχι μόνο δεν μειώνουν την

πολιτιστική αξία του αλλά συνιστούν κίνητρα εύρεσης τρόπων και μεθόδων που θα

καταστήσουν τους επισκέπτες κοινωνούς του περιεχομένου του μουσείου. Φαίνεται

πως το Μουσείο της Ακρόπολης υιοθετεί την οπτική μίας πολιτιστικής εικόνας που

συναντά τις ανάγκες και τις προσδοκίες της τοπικής κοινωνίας και των δυνητικών

αγορών στόχων, με όραμα τη δημιουργία μίας ουσιαστικής και διαδραστικής σχέσης με

το κοινό και στόχο το μακροχρόνιο κέρδος (Δέφνερ, Μεταξάς 2012).

6.2. SWOT ANALYSIS

Η ανάλυση SWOT51

αποτελεί ένα εργαλείο στρατηγικού σχεδιασμού που

χρησιμοποιείται για την ανάλυση του εσωτερικού (Δυνατά και Αδύνατα σημεία) και

του εξωτερικού περιβάλλοντος (Ευκαιρίες και Απειλές) ενός οργανισμού. Επί

παραδείγματι, στοιχείο εσωτερικού περιβάλλοντος συνιστά το ανθρώπινο δυναμικό ενώ

στοιχείο εξωτερικού περιβάλλοντος συνιστά το θεσμικό πλαίσιο. Το εργαλείο SWOT

Analysis θεωρήθηκε αναγκαίο εργαλείο για τη καταγραφή του εσωτερικού και

εξωτερικού περιβάλλοντος του μουσείου, πριν την διατύπωση των προτάσεων.

51

Το αρκτικόλεξο SWOT προκύπτει από τις αγγλικές λέξεις: Strengths (δυνατά σημεία), Weaknesses

(αδύνατα σημεία), Opportunities (ευκαιρίες), Threats (απειλές).

71

Πίνακας ΙΙI: SWOT analysis Μουσείου Ακρόπολης

ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

Η οικουμενική αξία των μνημείων της

Ακρόπολης.

Η μεγάλη φήμη του μουσείου στο

εξωτερικό.

Η οικονομική αυτονομία. Η τεχνολογική πρόοδος (π.χ. E-shops).

Η χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας για

εκπαιδευτικούς & επικοινωνιακούς

σκοπούς.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ.

Facebook).

Η υιοθέτηση σύγχρονων υπηρεσιών και

μεθόδων marketing.

Η επιστροφή των μαρμάρων του

Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο.

Η παροχή ποιοτικών υπηρεσιών. Η αύξηση της τουριστικής προσέλευσης

στη χώρα το 2014.

Η εξωστρέφεια ως προς τις συνεργασίες

με φορείς δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.

Η ευγένεια και διάθεση εξυπηρέτησης του

προσωπικού.

ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΠΕΙΛΕΣ

Οι οργανωτικές δυσλειτουργίες. Η καθυστέρηση εφαρμογής των

ρυθμίσεων (νομοθετικών κ.λπ.).

Η συγκεντρωτική λογική του

οργανισμού.

Η οικονομική κρίση.

Η υποστελέχωση του Τμήματος

Επικοινωνίας & Προβολής.

Η εξάρτηση της επισκεψιμότητας του

μουσείου από την τουριστική προσέλευση

στην Αθήνα.

Οι περιορισμένοι πόροι.

Η απουσία μεγάλων περιοδικών εκθέσεων

στο εξωτερικό.

72

Η μοναδικότητα και η αξία των μνημείων της Ακρόπολης σε παγκόσμιο επίπεδο, η

οικονομική αυτονομία, η ευρεία χρήση των επιτευγμάτων της σύγχρονης τεχνολογίας,

οι σύγχρονες και ποιοτικές παρεχόμενες υπηρεσίες, η εξωστρέφεια ως προς τις

συνεργασίες σε συνδυασμό με την επιδίωξη του προσωπικού για την ουσιαστική

εξυπηρέτηση του επισκέπτη, εντάσσονται στα δυνατά σημεία του μουσείου.

Αντίθετα, οι οργανωτικές δυσλειτουργίες και αγκυλώσεις, όπως αυτές διαπιστώνονται

συχνά σε οργανισμούς τους ελληνικού δημοσίου, η συγκεντρωτική λογική που

παρατηρείται ως προς την επικοινωνιακή στρατηγική, η υποστελέχωση του Τμήματος

Επικοινωνίας και Προβολής και οι περιορισμένοι πόροι που στερούν από το μουσείο τη

δυνατότητα διοργάνωσης μεγάλων περιοδικών εκθέσεων στο εξωτερικό, αποτελούν τα

αδύνατα σημεία του μουσείου.

Η μεγάλη φήμη του μουσείου στο εξωτερικό οφείλεται πρωτίστως στην μοναδικότητα

και αξία των μνημείων της Ακρόπολης. Ωστόσο, ο διεθνούς φήμης αρχιτέκτονας, τα

βραβεία και οι διακρίσεις, έχουν προσδώσει σε αυτό ακόμα μεγαλύτερη φήμη και

κύρος, που αν αξιοποιηθούν με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο μπορεί να

καταστήσουν το μουσείο ακόμα μεγαλύτερο πόλο έλξης. Δυναμική ευκαιρία συνιστά

επίσης, η τεχνολογική πρόοδος (π.χ. δυνατότητες εικονικής επίσκεψης και

διαδικτυακής πώλησης των προϊόντων των πωλητηρίων) αλλά και τα νέα μέσα

κοινωνικής δικτύωσης που ενισχύουν τους δεσμούς του μουσείου, κυρίως με τους

νέους, που αποτελούν και το πρωταρχικό κοινό-στόχο. Έτσι, παρόλο που το μουσείο

έχει ήδη υιοθετήσει σε μεγάλο βαθμό τη σύγχρονη τεχνολογία, ο ρυθμός εξέλιξής της,

καθιστά τις νέες τεχνολογίες ευκαιρία περαιτέρω εξέλιξης και βελτίωσης του

οργανισμού. Αν και το μουσείο δεν αποτελεί τον επίσημο φορέα διεκδίκησης, το

αίτημα επιστροφής των μαρμάρων του Παρθενώνα αποτελεί μία ξεχωριστή ευκαιρία,

καθώς μία επιτυχής έκβαση του εν λόγω εγχειρήματος, θα επισφραγίσει την διεθνή

αναγνώριση της αξίας του μουσείου. Τέλος η αναμενόμενη αύξηση της προσέλευσης

των τουριστών το 2014 στην Αθήνα, αποτελεί σημαντική ευκαιρία για το μουσείο,

λόγω της στενής σχέσης μεταξύ τουριστικής προσέλευσης στην πρωτεύουσα και

επισκεπτών του μουσείου.

Η καθυστέρηση εφαρμογής των θεσμικών ρυθμίσεων, όπως του ΠΔ που ορίζει το νέο

οργανόγραμμα, έχει ως αποτέλεσμα την λειτουργία του μουσείου με προσωρινό

73

οργανόγραμμα και την αναπόφευκτη υποστελέχωση ή ανορθολογική στελέχωσή του.

Επίσης, η οικονομική κρίση που ταλανίζει τη χώρα αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα

για τη δημιουργία επαναλαμβανόμενων επισκεπτών, που συνιστά μάλιστα βασική

επιδίωξη του μουσείου. Τέλος, η εξάρτηση του οργανισμού από την τουριστική

προσέλευση στη χώρα, αν και αναπόφευκτη, οδηγεί στη σκέψη ότι δεν αρκεί ένα

σύγχρονο μουσείο παγκόσμιας φήμης για την προσέλκυση τουριστών, καθώς κάθε

πολιτιστικός οργανισμός εντάσσεται σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον που επηρεάζει

σαφώς την επισκεψιμότητά του.

6.3. ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Το μουσείο ενισχύει την ικανότητα της Αθήνας να διαμορφώσει έναν ισχυρό

πολιτιστικό χαρακτήρα και να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της ως τουριστικού

προορισμού, μέσω της αναβάθμισης και διαφοροποίησης του τουριστικού προϊόντος.

Για την ουσιαστική ενίσχυση ωστόσο της θέσης της πόλης ή/και της χώρας στο διεθνή

τουριστικό χάρτη, είναι αναγκαία η συμβολή της τουριστικής πολιτικής. Μόνο μέσω

της ουσιαστικής βελτίωσης και αναβάθμισης των τουριστικών υποδομών, είναι εφικτή

η αξιοποίηση των πολλαπλασιαστικών οφελών των πολιτιστικών πόρων. Απαιτείται

δηλαδή ένας συνδυασμός έργων συντήρησης, προβολής και αξιοποίησης των

πολιτιστικών πόρων με την παροχή ποιοτικών τουριστικών υποδομών διαμονής,

μεταφοράς, εστίασης κ.λπ., ώστε το συνολικό παρεχόμενο τουριστικό προϊόν να

ανταποκρίνεται στους απαιτητικούς επισκέπτες (Βρεττάκου, 2004: 95).

Η δημιουργία ενός Δικτύου ή μίας Συνοικίας Μουσείων, με τη συμμετοχή του Νέου

Μουσείου της Ακρόπολης, αξιοποιώντας φυσικά την σαφώς υψηλότερη

επισκεψιμότητά του σε σύγκριση με τα υπόλοιπα μουσεία της Αθήνας, μπορεί να

συμβάλλει στην ανάδειξη του μουσειακού πλούτου της πρωτεύουσας και τελικά στην

ανάπτυξη του μουσειακού τουρισμού, ως μία ειδικότερη μορφή του πολιτιστικού

τουρισμού.

Η υψηλότερη επισκεψιμότητα των αρχαιολογικών χώρων σε σχέση με τα μουσεία τους,

καταδεικνύει ότι τα μουσεία δεν ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις του

επισκέπτη, παρά το ενδιαφέρον του για τον πολιτισμό και την ιστορία. Ο σχεδιασμός

και η εφαρμογή μίας σύγχρονης και ολοκληρωμένης μουσειακής πολιτικής με

επίκεντρο τον επισκέπτη, ακολουθώντας το παράδειγμα του Νέου Μουσείου της

74

Ακρόπολης (π.χ. σύγχρονη τεχνολογία, διαδραστικότητα, νέα μέσα κοινωνικής

δικτύωσης, ποιοτικές υπηρεσίες) θα έχει ως αποτέλεσμα την προσέλκυση των

επισκεπτών των αρχαιολογικών χώρων των οποίων φιλοξενούν τα εκθέματα.

Η αναλυτική ερευνητική διερεύνηση τέλος της συμβολής των μουσείων σε όλα τα είδη

του ελληνικού τουρισμού (πολιτιστικός τουρισμός, θρησκευτικός τουρισμός κ.α.) με

συνολικά στοιχεία για την ελληνική επικράτεια, θα λειτουργήσει ως έναυσμα για το

σχεδιασμό και την υλοποίηση μίας ολοκληρωμένης και σύγχρονης μουσειακής

πολιτικής στη χώρα. Διότι, αναπόφευκτα μία τέτοια έρευνα θα αναδείξει τον

πρωταγωνιστικό ρόλο που διαδραματίζουν τα μουσεία ως κυρίαρχοι θεματοφύλακες

της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και ως πρεσβευτές της εικόνας της

χώρας στο εξωτερικό.

Εικόνα VII: Τα αετώματα

Πηγή: Μουσείο Ακρόπολης

75

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βιβλία στα ελληνικά

Βαρβαρέσος, Σ. (1998) Τουρισμός. Έννοιες, μεγέθη, δομές. Η Ελληνική

πραγματικότητα. Πρώτη Έκδοση. Αθήνα: Προπομπός.

Βενιζέλος, Ε. (1999) Διαχρονία και Συνέργεια: Μια πολιτική Πολιτισμού. Δεύτερη

έκδοση. Αθήνα: Καστανιώτη.

Βουδούρη, Δ. (1992) Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς στην προοπτική της

ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς. Αθήνα: Παπαζήση.

Γασπαρινάτος, Κ., Ιωαννίδης, Γ., Καλογήρου, Α. (2008) Πολιτιστική πολιτική και

τοπική περιφερειακή ανάπτυξη. Αθήνα: Εθνική Σχολή Τοπική Αυτοδιοίκησης.

Ιατρού, Α. (2007) Περιβάλλον - Ποιότητα Ζωής. Αθήνα: Γκιούρδας.

Ιωαννίδης, Γ. (2013) Συνέργειες κοινωνικών δυνάμεων και συγκρότηση συμφώνου

κοινωνικής συνοχής σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Εθνική Σχολή Δημόσιας

Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης. Αθήνα.

Κοκκώσης, Χ., Τσάρτας Π. (2001) Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη και περιβάλλον.

Πρώτη Έκδοση. Αθήνα: Κριτική.

Κόνσολα, Ν. (2006) Πολιτιστική ανάπτυξη και πολιτική. Αθήνα: Παπαζήσης.

Κόνσολα, Ν. (1995) Η διεθνής προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Αθήνα: Παπαζήση.

Κόνσολα, N. (1994) Η πολιτιστική δράση των διεθνών οργανισμών.

Πανεπιστημιακές Σημειώσεις. Αθήνα.

Κόνσολα, N. (1990) Πολιτιστική Δραστηριότητα και κρατική πολιτική στην Ελλάδα.

Η περιφερειακή διάσταση. Αθήνα: Παπαζήση.

Νάκου, Ε. (2001) Μουσεία: εμείς, τα πράγματα κ ο πολιτισμός. Αθήνα: Nήσος.

Οικονόμου, Μ. (2003) Μουσείο: Αποθήκη ή ζωντανός οργανισμός. Μουσειολογικοί

προβληματισμοί και ζητήματα. Αθήνα: Κριτική.

Πάντος, Α. Π. (2001) Κωδικοποίηση νομοθεσίας για την πολιτισμική κληρονομιά.

Κατά θέματα. A Ελληνική Νομοθεσία. Αθήνα: Διεύθυνση Αρχείου Μνημείων και

Δημοσιευμάτων, Υπουργείο Πολιτισμού.

76

Βιβλία ξενόγλωσσα

Wallace, M.A. (2006) Museum branding: how to create and maintain image, loyalty

and support. Oxford: Altamira.

Επιστημονικά περιοδικά

Bayliss, D. (2004) Denmark’s Creative potential: The Role of Culture within Danish

Urban Development strategies. International Journal of Cultural Policy. Vol. 10

(No 1), pp. 5-28.

Georgiadis, Ν. (2004) The museum as a spatial ritual in the completion of mourning.

A+T Architectural Magazine. Issue (No 2), pp. 88-94.

Διπλωματικές Εργασίες

Βρεττάκου, Π. (2004) Η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Αθήνα. Η

περίπτωση της Ακρόπολης. Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης. Αθήνα.

Κουερίνης, Ν. (2012) Το μουσείο: H συμβολή του και η σημασία του παράγοντα

επισκεψιμότητα και νέες μουσειακές τάσεις. Πανεπιστήμιο Πειραιά. Πειραιάς.

Λιάκου, Ε. (2009) Ο ρόλος της μουσειακής εκπαίδευσης μέσα από το πλαίσιο των

πολιτιστικών μαθημάτων και πολιτισμικών δραστηριοτήτων των προπτυχιακών και

μεταπτυχιακών φοιτητών του τμήματος Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας.

Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Αθήνα.

Schweibenz, W. (1998) The “Virtual Museum”: New Perspectives for museums to

present objects and information using the internet as a knowledge base and

communication system. University of Saarland. Germany.

Άρθρα

Μαρτίνος, Σ. (2012) Η άθλια επικαιρότητα του Άρη Κωνσταντινίδη σε

ανεπίκαιρη προοπτική. Last Tapes Mag. Τεύχος 5. Διαθέσιμο στο

http://lasttapes.gr/component/k2/item/98-athlia-epikairothta.html

77

Εισηγήσεις σε συνέδρια

Δέφνερ, Α. Μεταξάς, Θ. (2012) Από το marketing των πόλεων στο marketing

των μουσείων και αντίστροφα. Η σημασία του Πολιτισμού και του Τουρισμού.

Ομιλία στο 1ο Συνέδριο Place Branding. Βόλος.

Κόνσολα, Ν. (2011) Δίκτυα Μουσείων στην σύγχρονη πόλη. Ανακοίνωση στο

10ο Επιστημονικό Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Περιφερειακής

Επιστήμης. Αθήνα.

Κωστάκης, Μ. (2004) Η Ελληνική Πολιτιστική Εξωτερική Πολιτική. Τομείς και

μορφές δράσης. Εισήγηση για το Συνέδριο του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης

του Πανεπιστημίου Κρήτης: «Τριάντα χρόνια Δημοκρατία. Το πολιτικό

σύστημα της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας, 1974-2004». Ρέθυμνο.

Εκθέσεις εθνικών & διεθνών οργανισμών

ICOM. (1986) Code of professional ethics. Buenos Aires.

ICOMOS. (1999) International cultural tourism charter. Managing Tourism at Places

of Heritage Significance. Adopted by at the 12th General Assembly. Mexico.

Ίδρυμα Λαμπράκη. (2005). Οδηγός ποιότητας διαδικτυακών κόμβων πολιτιστικών

οργανισμών. Αθήνα. Διαθέσιμο στο

http://quality.hpclab.ceid.upatras.gr/good_practices/Quality_guide.pdf

Διαδικτυακοί τόποι

Ελληνική Στατιστική Αρχή. (2014) Διαθέσιμο στο

http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE Ημερομηνία τελευταίας

πρόσβασης: 3/5/2014.

Ελληνικό Τμήμα ICOM. (2014) Διαθέσιμο στο

http://network.icom.museum/icom-greece/plirofories/to-elliniko-tmima/

Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 31/5/2014.

Ελληνικό Οργανισμός Τουρισμού. (2014) Διαθέσιμο στο

http://www.visitgreece.gr/el/culture/museums Ημερομηνία τελευταίας

πρόσβασης: 4/6/2014.

78

Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών. (2014) Διαθέσιμο στο

http://www.iky.gr/europaika-programmata/comenius-sxoliki-ekpaideysi

Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 6/6/2014.

Μουσείο της Ακρόπολης. (2014) Διαθέσιμο στο

http://www.theacropolismuseum.gr/ Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης:

6/6/2014.

Μουσείο της Ακρόπολης. (2014) Διαθέσιμο στο

https://www.youtube.com/user/TheAcropolisMuseum Ημερομηνία τελευταίας

πρόσβασης: 5/6/2014.

Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. (2014) Διαθέσιμο στο

http://www.culture.gr/culture/gindex.jsp Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης:

2/6/2014.

British Museum. (2014). Available at http://www.britishmuseum.org/ Date of

last access: 25/5/2014.

ICOM. (2014) Διαθέσιμο στο http://icom.museum/ Ημερομηνία τελευταίας

πρόσβασης: 1/6/2014.

Museum of Modern Art. (2014). Available at http://www.moma.org/ Date of last

access: 25/5/2014.

National Museum of Prado. (2014). Available at

https://www.museodelprado.es/en/ Date of last access: 25/5/2014.

Trip Advisor. (2014). Διαθέσιμο στο http://www.tripadvisor.com.gr/

Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 10/5/2014.

UNESCO. (2014). Διαθέσιμο στο http://en.unesco.org/ Date of last access:

22/5/2014.

Ομιλίες και Συνεντεύξεις

Συνέντευξη σε Εκπρόσωπο του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης. Αθήνα, 26.5.2014.

Συνέντευξη σε Αρχαιολόγο. Αθήνα, 2.6.2014.

Συνέντευξη σε Τουριστικό πράκτορα. Αθήνα, 26.5.2014.

79

Ομιλία κου. Δ. Παντερμαλή σε εκδήλωση της Aegean Airlines. (2013) Διαθέσιμο

στο http://el.aegeanair.com/i-etaireia/grafeio-tupou/deltia-tupou/deltio-

tupou/?prid=68

LIFO. (2007) Συνέντευξη κου Δ. Παντερμαλή. Διαθέσιμο στο

http://www.lifo.gr/mag/features/409

You tube. (2014). Συνέντευξη κου. Δ. Παντερμαλή στην εκπομπή «Καλό

Μεσημέρι» στις 12.3.2013. Διαθέσιμο στο

http://www.youtube.com/watch?v=dJLJU-Hd5yE Ημερομηνία τελευταίας

πρόσβασης: 25/4/2014.

You tube. (2014). Συνέντευξη κου Δ. Παντερμαλή στο τηλεοπτικό κανάλι Time TV

Channel στις 7.4.2011. Διαθέσιμο στο

http://www.youtube.com/watch?v=zteSAA1EHM0 Ημερομηνία τελευταίας

πρόσβασης: 25/4/2014.

You tube. (2014). Συνέντευξη στον κο. Δ. Παντερμαλή στην τηλεοπτική εκπομπή

«Μένουμε Ελλάδα» στις 4.12.2010. Διαθέσιμο στο

https://www.youtube.com/watch?v=8LC9d93yYAw Ημερομηνία τελευταίας

πρόσβασης: 25/4/2014.

Θεσμικό πλαίσιο

Κανονισμός 3911/92/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 9ης

Δεκεμβρίου 1992 «Εξαγωγή

πολιτιστικών αγαθών», ΕΟΚ ΕΛ 395 της 31.12.1992.

Οδηγία 93/7/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 15ης

Μαρτίου 1993 «Για την επιστροφή

των πολιτιστικών αγαθών που έχουν παράνομα απομακρυνθεί από το έδαφος

κράτους μέλους», ΕΟΚ ΕΛ 74 της 27.3.1993.

Το Σύνταγμα της Ελλάδας, όπως αναθεωρήθηκε με το ψήφισμα της 27ης

Μαΐου

2008 της Ή Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων.

π.δ. 64/2013 (ΦΕΚ 113/Α/20.05.2013), «Οργανισμός του Μουσείου

Ακρόπολης».

80

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Παράρτημα Ι: Ορισμός μουσείου

Η λίστα που επικυρώθηκε το 2001 στην 20ή Γενική Σύνοδο του ICOM στη Βαρκελώνη

περιλαμβάνει στον όρο μουσείο:

Μνημεία και χώρους μουσειακού χαρακτήρα που αποκτούν, συντηρούν και

κοινοποιούν υλικές μαρτυρίες του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του.

Ιδρύματα που διατηρούν συλλογές και ζωντανά δείγματα από φυτά και ζώα (π.χ.

βοτανικοί και ζωολογικοί κήποι, ενυδρεία).

Kέντρα επιστήμης και αστρονομίας.

Aίθουσες εκθέσεων τέχνης μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

Προστατευμένους βιότοπους.

Μουσειακούς οργανισμούς και δημόσιους φορείς υπεύθυνους για μουσεία.

Ιδρύματα και οργανισμούς μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που διενεργούν

δραστηριότητες (π.χ. συντήρηση, έρευνα, τεκμηρίωση) που σχετίζονται με τα

μουσεία και τη μουσειολογία.

Πολιτιστικά κέντρα και άλλους φορείς που διευκολύνουν τη διατήρηση, συνέχιση

και διαχείριση απτών ή άυλων αγαθών της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Οργανισμούς που τα όργανα του ICOM κρίνουν ότι διαθέτουν μερικά από τα

χαρακτηριστικά του μουσείου ή ότι στηρίζουν τα μουσεία ή/και το προσωπικό των

μουσείων μέσω μουσειολογικής έρευνας, εκπαίδευσης ή επιμόρφωσης.

81

Παράρτημα ΙΙ: Εκπαιδευτικά προγράμματα Μουσείου Ακρόπολης

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα του μουσείου ξεκινούν τον Οκτώβριο κάθε έτους.

Στόχος τους είναι η δημιουργική επαφή των παιδιών με τον αρχαίο πολιτισμό, αλλά και

με τους χώρους του μουσείου. Το αίτημα εκδήλωσης ενδιαφέροντος από τα σχολεία

υποβάλλεται ηλεκτρονικά Πριν την άφιξή τους στο μουσείο, συνιστάται στους

συνοδούς-εκπαιδευτικούς να συμβουλεύονται τις Χρήσιμες Οδηγίες (που έχει συντάξει

ομάδα του προσωπικού) για τις σχολικές επισκέψεις μέσα στους χώρους του μουσείου.

Εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές δημοτικού-γυμνασίου-λυκείου:

Τα γλυπτά του Παρθενώνα.

Ολύμπια αινίγματα: Αναζητώντας τους θεούς του Ολύμπου στο Μουσείο

Ακρόπολης.

Τα αρχαία μιλούν (με σκοπό την αποκάλυψη της πολλαπλής σημασίας των

αντικειμένων).

Το εργαστήρι της γλυπτικής και του χρώματος (μία βιωματική προσέγγιση της

δημιουργίας τρισδιάστατης τέχνης και της αρχαίας αισθητικής).

Βάλε το αγαπημένο σου άγαλμα στο δικό σου περιβάλλον (ένα κινητό εργαστήρι με

σκοπό να αναδείξει πως το περιβάλλον μπορεί να επηρεάσει τη σημασία των

αντικειμένων).

Μια ιστορία της Ακρόπολης μέσα από το Μουσείο της (με βάση αριστουργηματικά

εκθέματα από όλες τις αίθουσες του μουσείου, οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά σε

ένα ταξίδι στην ιστορία του βράχου της Ακρόπολης).

Στην καρδιά του μουσείου (με σκοπό την κατανόηση της έννοιας και της

λειτουργίας του Μουσείου).

82

Παράρτημα ΙΙΙ: Προγράμματα Μουσείου Ακρόπολης

Στο 7ο Προγραμμα Πλαίσιο της ΕΕ για την παροχή στους επισκέπτες

εξατομικευμένων διαδραστικών μουσειακών εμπειριών με βάση την ψηφιακή

αφήγηση.

Στο ΕΠ «Αττική» του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ 2007-

2013) για την υλοποίηση ψηφιακών εφαρμογών και προγραμμάτων (π.χ. ψηφιακές

περιηγήσεις στο μουσείο, δημιουργία μιας Ομάδας Παιδιών Φίλων του Μουσείου

στο διαδίκτυο).

Στο ερευνητικό πρόγραμμα Cultural Heritage Experiences through Socio-Personal

Interactions and Storytelling (εφεξής CHESS), για την εξατομίκευση των

οπτικοακουστικών οδηγών του μουσείου βάσει διαφορετικών «τύπων επισκεπτών».

Διαμορφώθηκαν έξι (6) «τύποι επισκεπτών» του μουσείου παρέχοντας μία εμπειρία

αφήγησης μέσω κινητού στους επισκέπτες βάσει του προσωπικού τους προφίλ και

τα ενδιαφερόντων τους.

83

Παράρτημα IV: Υλικό συνεντεύξεων

1) Συνέντευξη σε Εκπρόσωπο του Μουσείου (Αθήνα, 26.5.2014)

Ερώτηση i: Πως αντιλαμβάνεστε το ρόλο του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης

(διεθνώς έχει συνδεθεί με την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα);

Αποστολή του μουσείου είναι η διαφύλαξη, συντήρηση, έκθεση και προβολή των

αρχαιολογικών ευρημάτων της Ακρόπολης, η ανάδειξη της σημασίας των ευρημάτων

στην καθημερινή ζωή των αρχαίων και η καλλιέργεια μίας ιστορικής και αρχαιολογικής

γνώσης. Υπηρετεί τον εθνικό σκοπό ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η

επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα δεν αποτελεί τον βασικό ρόλο του μουσείου,

καθώς αφορά ένα εθνικό ζήτημα. Φυσικά η λειτουργία του Νέου Μουσείου γεννά ένα νέο

πεδίο συζήτησης στο πλαίσιο του ελληνικού αιτήματος.

Ερώτηση ii: Ποιες είναι οι δράσεις προβολής του μουσείου στο εξωτερικό;

Το Μουσείο Ακρόπολης θεωρεί ότι ο δανεισμός των εκθεμάτων του συμβάλλει σημαντικά

στην προβολή και την καλύτερη κατανόηση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και

παραχωρεί τακτικά εκθέματα των συλλογών του σε μια σειρά περιοδικών εκθέσεων στην

Ελλάδα και το εξωτερικό. Για παράδειγμα, για τους σκοπούς της έκθεσης «Κλασικισμός

και Ευρώπη. Το ευρωπαϊκό πεπρωμένο της Ελλάδας και της Ιταλίας» στο Palazzo del

Quirinale στη Ρώμη, το Μουσείο Ακρόπολης δάνεισε την Κόρη Ακρ. 673 και το

ανάγλυφο της Σκεπτόμενης Αθήνας (Ακρ . 695,) από τον Μάρτιο έως τον Ιούλιο του

2014. Παράλληλα, η συμμετοχή του Μουσείου σε μια σειρά από φόρουμ τόσο σε τοπικό

όσο και σε διεθνές επίπεδο συμβάλουν στην γενικότερη προβολή του.

Το Μουσείο δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα σε μικρές εκθεσιακές δράσεις που προβάλλονται

τακτικά και προσελκύουν το ενδιαφέρον του κοινού στο εξωτερικό. Για παράδειγμα, ο

καθαρισμός των Καρυάτιδων με τεχνολογία λέιζερ που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2011

και ολοκληρώνεται τον Ιούνιο του 2014 γνώρισε μεγάλη επιτυχία και προβλήθηκε πολύ

στο εξωτερικό. Το Μουσείο επέλεξε να μην απομακρύνει τις Καρυάτιδες από τον

εκθεσιακό χώρο και να μην υποβάλλει τα γλυπτά στην περιπέτεια μιας επιπλέον

μεταφοράς. Ταυτόχρονα στόχος ήταν να φέρει τους επισκέπτες σε άμεση επαφή με

διαδικασίες που έως τότε γίνονταν σε απροσπέλαστα εργαστήρια συντήρησης. Αξίζει να

84

σημειωθεί ότι το Μουσείο βραβεύθηκε για το πρόγραμμα αυτό από το International

Institute for Conservation (IIC) στην Βιέννη, με το Keck Award 2012.

Από την πλευρά της, η εκθεσιακή δράση «Αρχαϊκά Χρώματα» που ξεκίνησε τον Ιούλιο

του 2012, συνεχίζεται με την συστηματική διερεύνηση των χρωματισμένων επιφανειών

των αρχαϊκών γλυπτών. Το Νοέμβριο του 2013 το Μουσείο οργάνωσε σε συνεργασία με

το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ) «Στρογγυλή Τράπεζα» για το αρχαϊκό χρώμα, όπου

συμμετείχαν επιστήμονες διεθνούς κύρους και ειδικοί στο θέμα του χρώματος στην

αρχαία γλυπτική.

Στις δράσεις προβολής του Μουσείου στο εξωτερικό εντάσσονται και συνεργασίες με

φορείς του εξωτερικού, ειδικές ξεναγήσεις σε ξένους επισκέπτες, φιλοξενίες εκδηλώσεων

από το εξωτερικό, κ.ά.. Παραδείγματα αποτελούν η συνεργασία με τα Γραφεία του ΕΟΤ

στο εξωτερικό και η συμμετοχή σε τουριστικές εκθέσεις στο εξωτερικό.

Ερώτηση iii: Ποιες είναι οι δράσεις προβολής του μουσείου στα σχολεία του

εξωτερικού;

Το Μουσείο Ακρόπολης επισκέπτονται σχολικές ομάδες τόσο από την Ελλάδα όσο και

από το εξωτερικό. Οι τακτικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες που προσφέρει το Μουσείο

σε ελληνικά σχολεία μπορούν φυσικά να πραγματοποιηθούν στα αγγλικά εφόσον ζητηθεί,

ενώ όλο το εκπαιδευτικό υλικό παρέχεται στα ελληνικά και στα αγγλικά στην ιστοσελίδα

του. Προς το παρόν δεν υπάρχουν συγκεκριμένες δράσεις προβολής/συνεργασίας με

σχολεία του εξωτερικού, ωστόσο στα μελλοντικά σχέδια του Μουσείου είναι η περαιτέρω

ανάπτυξη μιας σταθερής και πιο συντονισμένης συνεργασίας με σχολεία της Ελλάδας και

του εξωτερικού.

Ερώτηση iv: Πως ερμηνεύετε την μείωση του αριθμού των επισκεπτών από το

2010 έως σήμερα σχεδόν κατά 50%;

Η οικονομική κρίση στη χώρα μας ασφαλώς δεν έχει αφήσει το Μουσείο ανέγγιχτο και ο

αριθμός των επισκεπτών του είναι άμεσα συνδεδεμένος με την προσέλευση των τουριστών

στην Αθήνα γενικότερα. Ο αριθμός των επισκεπτών το πρώτο έτος λειτουργίας του

(Ιούνιος 2009-Μάιος 2010) ήταν ιδιαίτερα υψηλός, λαμβάνοντας υπόψη ότι τους έξι

πρώτους μήνες είχε συμβολικό αντίτιμο 1€, γεγονός που έδωσε ώθηση στον Έλληνα

επισκέπτη να το επισκεφθεί. Τα επόμενα έτη λειτουργίας, η επισκεψιμότητα κινήθηκε σε

χαμηλότερο αλλά σταθερό επίπεδο. Από το 2014 σημειώνεται αύξηση του αριθμού των

85

επισκεπτών του Μουσείου (15% αύξηση των επισκεπτών τον Ιανουάριο του 2014 σε

σχέση με τον Ιανουάριο του 2013). Επίσης το Μουσείο αποφάσισε φέτος ότι από την 1η

Απριλίου έως και την 31η Οκτωβρίου θα παραμένει ανοιχτό και την Δευτέρα,

προκειμένου να ανταποκριθεί στον αναμενόμενο αυξημένο αριθμό επισκεπτών στη χώρα

μας κατά την περίοδο αυτή.

Ερώτηση v: Θα συμμετείχε το μουσείο σε ένα Δίκτυο η μία Συνοικία Μουσείων

στην Αθήνα;

Το Μουσείο Ακρόπολης είναι ανοιχτό σε συνεργασίες και ασφαλώς θα συμμετείχε σε μία

ανάλογη πρωτοβουλία, υπό την προϋπόθεση ότι αυτή θα ήταν απόλυτα συντονισμένη και

θα είχε συγκεκριμένους στόχους (π.χ. η δημιουργία ενός ενιαίου εισιτηρίου για την

επίσκεψη σημαντικών μουσείων ή αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας με στόχο να

προσελκύσει τουρίστες και να αυξηθεί η επισκεψιμότητα στους συγκεκριμένους

μουσειακούς/αρχαιολογικούς χώρους).

Ερώτηση vi: Αναφέρατε ένα δυνατό σημείο και ένα αδύνατο σημείο του μουσείου.

Δυνατό σημείο: Το προσωπικό του Μουσείου συνεχίζει να εργάζεται με ενθουσιασμό για

την εύρυθμη και πετυχημένη λειτουργία του.

Αδύνατο σημείο: Γραφειοκρατικές δυσκολίες που καθυστερούν την υλοποίηση

περισσότερων προγραμμάτων.

Ερώτηση vii: Αναφέρατε μία ευκαιρία που πρέπει να αξιοποιήσει το μουσείο αλλά

και έναν κίνδυνο από τον οποίο πρέπει να προστατευτεί.

Απειλή: Η πολιτική αστάθεια στη χώρα μπορεί να θεωρηθεί κίνδυνος για μείωση του

τουρισμού στην Ελλάδα.

Ευκαιρία: Η μεγάλη τουριστική προσέλευση στην Αθήνα είναι ευκαιρία για δημιουργία

περισσότερων προγραμμάτων που θα βελτιώνουν συνεχώς την ποιότητα και εμπειρία

επίσκεψης.

Ερώτηση viii: Ποιοι είναι οι τρόποι δημοσιοποίησης των δραστηριοτήτων του

μουσείου;

Ο διαδικτυακός τόπος του Μουσείου Ακρόπολης αποτελεί το βασικό μέσο

δημοσιοποίησης των εκθεσιακών δράσεων/δραστηριοτήτων του. Παράλληλα, το Μουσείο

86

διατηρεί μία τακτική επικοινωνία και συνεργασία με εκπροσώπους των ΜΜΕ

(τηλεόραση, ραδιόφωνο, έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο), τόσο σε τοπικό όσο και σε

διεθνές επίπεδο για την περαιτέρω προβολή του. Τέλος, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

όπως το Facebook συμπληρώνουν την επικοινωνιακή πολιτική του και συμβάλουν

κυρίως στην στοχευμένη επικοινωνία δράσεων/εκδηλώσεων.

Ερώτηση ix: Σχολιάστε την γενναιόδωρη τιμολογιακή πολιτική του μουσείου.

Η τιμή του εισιτηρίου γενικής εισόδου έχει παραμείνει στα 5 ευρώ. H τιμή αυτή διεθνώς

είναι χαμηλή και αντανακλά την ενσυνείδητη πολιτική του Μουσείου να διευκολύνει την

προσέλευση επισκεπτών και να ενθαρρύνει Έλληνες και ξένους να το επισκέπτονται

περισσότερες από μία φορά.

2) Συνέντευξη σε Αρχαιολόγο (Αθήνα, 2.6.2014)

Ερώτηση i: Πως αντιλαμβάνεστε το ρόλο του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης

(διεθνώς έχει συνδεθεί με την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα);

Η Ακρόπολη αποτελεί το τέλειο ανθρώπινο δημιούργημα. Συμβολίζει την επιτομή όλων

των επιστημών που μετουσιώνονται σε αισθηματικές ιδέες, φιλοσοφικά επιτεύγματα και

θεμελιώδεις αρχές όπως η Δημοκρατία και η Ελευθερία. Το Nέο Mουσείο της Ακρόπολης

δεν μπορεί παρά να κινηθεί σε αυτή τη λογική και να αναλάβει τον ρόλο που του

αναλογεί. Πρόκειται για μια σύγχρονη πολιτιστική κυψέλη που μέσα της φυλάσσει

αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής. Αυτή η κυψέλη στο αέναο ταξίδι της

αποτελεί και σύγχρονο πρεσβευτή του αρχαίου ελληνικού καλλιτεχνικού πνεύματος που

τόσα πρόσφερε στην Ευρώπη. Πρόκειται δηλαδή για σύμβολο της κοινής Ευρωπαϊκής

ταυτότητας αλλά και των αξιών που πάνω τους έχει στηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση ως όλον.

Η Δημοκρατία, η Ελευθερία, η Ανεξαρτησία του πνεύματος, η χωρίς όρια καλλιτεχνική

έμπνευση και πράξη αντανακλούν στα εκθέματα του νέου μουσείου της Ακρόπολης.

Τέλος, πρέπει να συμβολίζει το σημείο αναφοράς όλων των νεοελλήνων για το πώς

αφουγκράζονται τα μηνύματα των προγόνων τους, τα συντηρούν και τα διαφυλάσσουν

στο πέρασμα του χρόνου.

Ερώτηση ii: Λειτουργεί το Νέο Μουσείο ως κίνητρο προσέλκυσης τουριστών στην

Αθήνα από το εξωτερικό;

87

Αλίμονο αν δεν αποτελούσε. Τα έξοδα δημιουργίας και συντήρησής του, ανεξάρτητα με

τον σκοπό που επιτελεί, θα ήταν σα να γίνονται δώρο άδωρον. Είναι αποδεδειγμένο πως

το 88% των τουριστών που επισκέπτονται την πρωτεύουσα της χώρας πραγματοποιούν

τουλάχιστον μία επίσκεψη στην Ακρόπολη και το νέο μουσείο της. Για το λόγο αυτό

άλλωστε όλες οι καμπάνιες του Υπουργείου Τουρισμού στο εξωτερικό εκτός από τον

λαμπερό ήλιο, τη γαλανή θάλασσα και τα πανέμορφα νησιά έχουν σημείο αναφοράς το

νέο μουσείο στην Ακρόπολη.

Ερώτηση iii: Θα συμμετείχε το μουσείο σε ένα Δίκτυο η μία Συνοικία Μουσείων

στην Αθήνα;

Ασφαλώς και θα μπορούσε να συμμετάσχει αποτελώντας μάλιστα τη ναυαρχίδα του

έργου, την αφετηρία του. Άλλωστε μέσα από μια πλατφόρμα μουσειακής επικοινωνίας και

μία επιστημονική δικτύωση το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης θα μπορούσε να προσφέρει

τεχνογνωσία και νέα μονοπάτια αναζήτησης. Μία μουσειακή διαδρομή ως πολιτιστική

διαδρομή της ίδιας της πόλης των Αθηνών θα ενίσχυε ακόμα πιο έντονα την προσπάθεια

για ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων προσφέροντας αστείρευτη γνώση, διαμόρφωση

κριτικού πνεύματος και ανάδειξη πανανθρώπινων ιδεών που τόσο έχουν υποχωρήσει στις

μέρες μας.

Ερώτηση iv: Αναφέρατε ένα δυνατό σημείο και ένα αδύνατο σημείο του μουσείου.

Το πιο δυνατό σημείο του είναι το φως που το περιβάλλει που έχει να κάνει με τον τρόπο

κατασκευής του. Είναι επίτευγμα ότι το μουσείο έγινε διάφανο ώστε στην πραγματικότητα

να μην υπάρχει και να εισέρχεται η εικόνα του περιβάλλοντος μέσα. Αποτελεί

κομψοτέχνημα της σύγχρονης εποχής στην οποία ζούμε. Ενσαρκώνει τα οπτικά μηνύματα

που δεχόμαστε τα οποία δεν είναι της νεοκλασικής περιόδου αλλά αυτά του 21ου

αιώνα.

Το μουσείο έχει το ύφος του αιώνα μας και τα γλυπτά των προγόνων μας του 5ου

και 6ου

αιώνα π.Χ.. Άλλωστε τα γυάλινα δάπεδα και ξαφνικά η αποκάλυψη της ανασκαφής

συνδυασμένη με τον κατάλληλο φωτισμό δημιουργεί στον επισκέπτη ένα αίσθημα

ευδαιμονίας. Βαδίζει κανείς πάνω στην ιστορία την οποία και οπτικά αποτυπώνει

διαισθανόμενος την μικρότητα της ίδιας της ύπαρξής του μπροστά στα αιώνια και

αθάνατα επιτεύγματα του ανθρώπινου είδους. Συνήθως τα μουσεία με σκληρή επιφάνεια,

όπως είναι αυτή του γυαλιού, έχουν αντανακλάσεις του ήχου ανεξέλεγκτες κάποιες

στιγμές. Το Μουσείο της Ακρόπολης δε θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση του κανόνα

αν και η ηχορύπανση έχει μειωθεί αισθητά σε σχέση με άλλα ανάλογα μουσεία ανά τον

88

κόσμο χάριν της σπουδαίας επιστημονικής προσπάθειας του αρχιτέκτονα Θεόδωρου

Τιμαγένη.

Ερώτηση v: Αναφέρατε μία ευκαιρία που πρέπει να αξιοποιήσει το μουσείο αλλά

και έναν κίνδυνο από τον οποίο πρέπει να προστατευτεί.

Η ευκαιρία που πρέπει να εκμεταλλευτεί είναι η ίδια η ύπαρξή του και αυτό που

πρεσβεύει. Αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα πλέον της πόλης των Αθηνών και σημείο

αναφοράς της τουριστικής και πολιτιστικής βιομηχανίας της χώρας. Ταυτόχρονα

καταγράφεται ως αδιαμφισβήτητος πρεσβευτής πολιτισμού που μεταλαμπαδεύει την

ιστορική γνώση και διατηρεί την ιστορική μνήμη. Απειλή θα μπορούσε να είναι κάθε

αναχρονιστική αντίληψη που στο πλαίσιο ενός κακού νοούμενου συνδικαλισμού θα

διατηρεί το μουσείο κλειστό ή με μικρό ωράριο λειτουργίας, ιδίως κατά τις περιόδους

αιχμής της τουριστικής περιόδου. Το μουσείο κινδυνεύει λόγω της ισχυρής κατασκευής

του μόνο από τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Από τίποτα άλλο.

3) Συνέντευξη σε Τουριστικό Πράκτορα (Αθήνα, 6.6.2014)

Ερώτηση i: Yυπάρχει κάποια συνεργασία μεταξύ των τουριστικών πρακτορειών

και του Μουσείου της Ακρόπολης;

Το γραφείο συνεργάζεται με το μουσείο για ξεναγήσεις groups, μεμονωμένων

επισκεπτών, διοργάνωση events και εταιρικών συναντήσεων.

Ερώτηση ii: Tο τουριστικό πρακτορείο προωθεί το Μουσείο της Ακρόπολης στο

εξωτερικό;

Φυσικά το πρακτορείο προωθεί το μουσείο στο εξωτερικό και ειδικά το τμήμα του

εισερχομένου τουρισμού (incoming department), όπου μέσω suggestions και proposals

συμπεριλαμβάνεται πάντα σε όλες τις εκδρομές.

Ερώτηση iii: Λειτουργεί το Νέο Μουσείο ως κίνητρο προσέλκυσης τουριστών

στην Αθήνα; Ποιος είναι ο ρόλος του Μουσείου στον πολιτιστικό τουρισμό της

χώρας;

89

Φυσικά και λειτουργεί ως μέσο προσέλκυσης τουριστών στην Αθήνα αλλά και στην

Ελλάδα γιατί είναι βασική εικόνα που προωθεί η χώρα μας στο εξωτερικό και δείχνει την

πολιτιστική και πολιτισμική κληρονομιά μας.

Ερώτηση iv: Ποια είναι η προστιθέμενη αξία του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης

τουριστικά σε σχέση με το παρελθόν;

Αν κοιτάξει κανείς τα στατιστικά για την επισκεψιμότητα του μουσείου και τα συγκρίνει

με αυτά των προηγούμενων ετών κατανοεί αμέσως την προστιθέμενη αξία του νέου

μουσείου.

Ερώτηση v: Αναφέρατε ένα δυνατό σημείο και ένα αδύνατο σημείο του μουσείου.

Δυνατά σημεία: σύγχρονο, ωραίο design, σε λειτουργική θέση, με συντονισμένες

λειτουργίες με άξονα πάντα τον τουρίστα και με πολλές δραστηριότητες δεν είναι τυχαίο

που είναι 3ο στα (πενήντα) 50 καλύτερα μουσεία του κόσμου.

Αδύνατα σημεία: χαοτικό, χρειάζεσαι guide για να τα δεις όλα με την σωστή σειρά.

Ερώτηση vi: Αναφέρατε προτάσεις για την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του

Μουσείου της Ακρόπολης τουριστικά;

Χρειάζεται περισσότερες γλώσσες το webpage και περισσότερη διαφήμιση μέσω social

media.

90

Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΣΔΔΑ)

Πειραιώς 211, ΤΚ 177 78, Ταύρος

τηλ: 2131306349 , fax: 2131306479

www.ekdd.gr