Sangthong ခရငတြင အမားပငလယယာေျမမားသတမတေဖၚထတေရးႏင

ေရရညတညတေသာ ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရး Huay Hang ႏင Napor ေကးရြာတ႔၏ အေတြ႔အၾက

အစရငခစာ ေကးလကေဒသအေတြ႔အၾကမားအား ျဖန႔ေ၀ျခငး

Huay Hang ႏင Napor ေကးရြာ၊ Sangthong ခရင၊ ဗယကကငးနယေျမ လာအျပညသ႔ဒမကရကတစသမၼတႏငင

International Fund for Agricultural and Development (IFAD) PROCASUR Corporation

Asia Indigenous Peoples Pact (AIPP)

ေကးဇးတငလႊာ

ဤအစရငခစာသည လာအႏငင၊ Sangthong ခရငရ Huay Hang ႏင Napor ေဒသခမားမား၏ ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးႏင

အမားပငလယယာေျမမားသတမတေဖၚထတေရးအဆငဆငႏင အေတြ႔အၾကမားအား တငျပထားျခငးျဖစသည။

ဤအေတြ႔အၾကမားမာ လာအႏငင စကပးေရးႏငသစေတာ၀နၾကးဌာန၊ စမကနးႏငရငးႏးျမပႏမႈ၀နၾကးဌာန၊ ႏငငတကာ

စကပးေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးရပေငြႏင Procasur ပးေပါငးေဆာငရြကေရးအဖြ႔တ႔ႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈတ႔မ ရရလာျခငးျဖစသည။

အေတြ႔အၾကမားအားစနစတကအဆငဆငမတတမးတငႏငေရးအတြက ၄ငးတ႔မ နညးပညာႏင နညးလမးမားအား ပပးကည

ခၾကသညအတြက အထးပငေကးဇးတငရပါသည။

အာရဌာေနတငးရငးသားလမးမားအဖြ႔ (AIPP)ႏင ၄ငး၏ လပေဖၚကငဖကအဖြ႔ျဖစသည Procasur ပးေပါငးေဆာငရြကေရး

တ႔မလညး ေလလာေရးခရးစဥ၏အစကအပငးျဖစသည ကြငးဆငးလပငနးေဆာငရြကေရးတ႔အတြက နညးလမးမားပပးကည

ခၾကသည။

ကြငးဆငးေလလာမႈမားျပလပႏငေရးအတြက အေျခခလအပခကမားႏင နညးပညာမားပပးကညေပးခသည

ၿမ႕ေတာဗယကကငးအေျခစက Gender ႏင ဖြ႔ၿဖးေရးအသငး (Gender and Development Association- GDA) အား

အထးပငေကးဇးတငရပါသည။ ၾကတငျပငဆငေရးအတြက လာအအမးသမးသမဂၢ (District Lao Women Union) ႏင

ခရငအပခပေရးမးရးတ႔၏ အေျခခလအပခကမားပပးကညမႈႏင Sangthong ခရငအတြငး ကြငးဆငးလပငနးမား

လပေဆာငရာတြင အၾကျပျခငးတ႔အး အထးပငတနဖးထားပါသည။

၂၀၁၂ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၂၆ ရကေန႔မ ၂၉ ရကေန႔အတြငး လာအႏငင၊ Sangthong ခရငတြင ေလလာခေသာ

အေတြ႔အၾကမားက တငျပထားျခငးျဖစပါသည။ အဆပါေလလာေရးတြင Huay Hang ေဒသခမားႏင Napor ေဒသခ

ကယစားလယမားလညး ပးေပါငးပါ၀ငခၾကသည။ ဤအစအစဥမာ စကပးေရးႏငဖြ႔ေရးႏငငတကာရပေငြအဖြ႔မ ေငြေၾကး

ေထာကပေပးထားေသာ အာရႏငပစဖစေလလာေရးခရးစဥစမကနး၏ အစပအပငးအျဖစသည။

မာတကာ

၁။ အေတြ႔အၾကမားအား မတဆကတငျပျခငး ----------------------------------------------------------------------------- ၄

၁း၁။ အေၾကာငးအရာ ---------------------------------------------------------------------------------------------- ၄

၁း၂။ လာအႏငငရအမားပငလယယာေျမမားသတမတျခငး ------------------------------------------------------ ၆

၁း၃။ Huay Hang ႏင Napor ေဒသမ ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးႏင အမားပငလယေျမမားသတမတျခငး

အေတြ႔အၾကမားအား ေလလာျခငး -------------------------------------------------------------------------------- ၆

၂။ ၀ါးေတာစမခန႔ခြျခငး၊ လၿခစတခရေသာအသကေမြး၀မးေကာငးမား၊ အေတြ႔အၾကမားအားတးတကေစျခငးႏင

အဓကလပေဆာငသမား --------------------------------------------------------------------------------------------------- ၈

၂း၁။ ေနာကခသမငး၊ သမငးေၾကာငးႏင အေတြ႔အၾကမားတးတကျခငး ----------------------------------------- ၈

၂း၂။ Sangthong ခရငတြင အမားပငလယေျမမားသတမတျခငးႏငဆငေသာ သမငးေၾကာငးအားေျပာျပျခငး- ၁၂

၂း၃။ အေတြ႔အၾကမားရရေရးအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကေပးေသာ အဓကဇာတေကာငမား ------------------- ၁၃

၃။ ေအာငျမငေသာအေတြ႔အၾကမားအား ေလလာျခငး -------------------------------------------------------------------- ၁၅

၁။ အေတြ႔အၾကမားအား မတဆကတငျပျခငး

အမားပငလယယာေျမမားသတမတေရး ေတာငးဆျခငးႏင ေဒသချပညသမား၏သေဘာထားႏငအည တရား၀ငအသ

အမတျပေရးမာ လာအႏငငတြင ပထမဆးေသာအေတြ႔အၾကျဖစသည။ အစးရ၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားႏင ဗယကကငး

နယေျမ၊ Sangthong ခရငမ ေဒသချပညသတ႔အၾကား အနးကပပးေပါငးေဆာငရြကျခငးေၾကာင လပေဆာငႏငချခငး

ျဖစသည။ ၀ါးျဖငအမတြငးထတလပေရးအဖြ႔မားဖြ႔ၿဖးတးတကေရး စမကနးတစခ၏အစပအပငးအျဖစ ေဒသအတြငး တညရ

ေနေသာ ၀ါးအရငးအျမစမားအား စေပါငးစမခန႔ခြေရးအတြက သစေတာစမခန႔ခြေရးအစအစဥအား ၂၀၀၈ ခႏစမစ၍ အေကာင

အထညေဖၚခသည။ တကေသာ၀ါးေတာမားမာ တညေနရာညႊနျပျခငးဆငရာကရယာအသးျပျခငးႏင ေျမပသတမတျခငး

တ႔အတြက အကးအကားျဖစေစသည။ တခနတညးတြင ၀ါးေတာမားေရရညတညတေရးအတြက ၀ါးသးစြမႈဆငရာ ဥပေဒ

မားကလညး ျပဌာနးေပးထားသည။

Sangthong ခရငရ၊ Ban Xor လမးစမာ ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးအတြက ေရရညတညတေသာ အေသးစတ

လပေဆာငမႈမားရသည။ ၀ါးအရငးအျမစစမခန႔ခြေရးမာ မမအသငးအ၀ငးအတြငးအသးျပေရးအတြကအမတြငးထတလပမႈႏင

ေစးကြက၀ငပရေဘာဂမားထတလပေရးတ႔ ႏစခလးအတြက ညႊနၾကားထားလကရသည။ ယခဆလင ေကးရြာသားမားမာ

၀ါးျဖငျပလပေသာ ကနပစၥညးမားက ၄ငးတ႔၏အသငးအဖြ႔မတဆင ခရငႏင ၿမ႕ေတာဗယကကငးတြင ေရာငးခလကရသည။

ဤလပေဆာငခကမာ အမးသမးမားမ အတကၾကြဆးပးေပါငးပါ၀ငလပေဆာငျခငးျဖင ေကးရြာမားအတြင ၀ငေငြလညပတ

စးဆငးမႈလပငနးမားအား တးတကေစသည။ ေကးရြာတငးတြင ၀ါးအသးျပသမားအဖြ႔ထားရၿပး ၀ါးထတလပကနမား

ထတလပေရးအတြက တကေသာေနရာမားသတမတေပးထားသည။

ယခဆလင Sangthong ခရငမာ အမားပငသစေတာမားစမခန႔ခြျခငးဖြ႔ၿဖးတးတကေရးႏင အမားပငလယေျမမားအသးျပေရး

ဆငရာတ႔တြင လာအႏငငရ အျခားခရငမားအတြက စျပသဖြယျဖစလာသည။

၁း၁။ အေၾကာငးအရာ Sangthong ခရငမာ ဗယကကငးနယေျမတြငရေသာ ခရင ၉ ခတြင တစခအပါအ၀င ျဖစၿပး ၿမ႕ေတာ၏ ေရ႕ဖက ၆၀ ကလမတာအကြာ မေခါငျမစကမးရးတေလာကတြင တညရသည။ ေကးရြာေပါငး ၃၇ ရြာရၿပး အပစ ၅ ခ ခြထားကာ လဥးေရ ၂၈၀၀၀ ခန႔ရသည။ ၄ငးခရငတြင Lao Loum လမး ၉၂.၈%၊ Kamu လမး ၇%ႏင Hmong လမး ၀.၂%

တ႔ ေနထငၾကသည။ စကပးေရးမာ ေကးရြာသားမားအတြက ၀ငေငြရရေသာ အဓက

အသကေမြး၀မးေၾကာငးလပငနးျဖစကာ မေခါငျမစ၏တဖကတြင ေနထငၾကေသာ

ထငးလမးမားႏင ကးသနးေရာငး၀ယေရးျပလပၾကသည။ ခရငဧရယာ၏ ၄၀% က

စကပးေျမအျဖစ သတမတထားၿပး ၅၀% ေကာမာ သစေတာမားျဖစသည။ စစြတေသာ

ဧရယာမ ၆% ရသည။

��� �� Sangthong ������

Sangthong ခရငမာ ကနသြယစးပြားအတြက ၿမ႕ေတာဗယကကငးႏင အနးစပကပဆးတြငတညရကာ သဘာ၀သယဇာတ

ေပါၾကြယ၀ေသာေဒသတစချဖစေသာလညး ႏငငအတြငး အဆငးရဆးခရငအျဖစတညရေနဆပငျဖစသည။

Ban Xor ေဒသတြင Ban Napor, Ban Wang Mar, Ban Xorႏင Ban Kouay ဟ၍ ေကးရြာ ၄ ရြာရကာ ဧရယာအားျဖင

၂၄၈၈၉ ဟကတာရသည။ ၂၀၁၁ ခႏစတြင အမားပငလယေျမမားအား ေနာကဆးေလလာခကအရ ၄ငးေဒသတြင ၇၂၆

မသားစေနထငၾကၿပး လဥးေရအားျဖင ၃၈၂၁ ဥးရၿပး ၄ငး၏ ၁၈၅၀ ဥးေရမာ အမးသမးမားျဖစသည။ Ban Huay Hang

ေကးရြာမာလညး အမားပငလယေျမမားသတမတေရး လပငနးစဥမားတြင အျခားေသာေကးရြာမားႏင ပးေပါငးလပေဆာင

ခသည။

ၾကးမားေသာသဘာ၀၀ါးေတာမားရျခငးသည ၄ငးဒေသ၏ထးျခားခကျဖစသည။ လာအႏငငတြင ၀ါးလးမားက ေဆာကလပ

ေရးလပငနးမားႏင လကလပပရေဘာဂမားအတြကအသးျပသည။ တခနတညးတြင မစမာလညး ေကးလကေနျပညသမား

အတြက အဓကအစားအစာျဖစသည။ ၀ါး၏ထးျခားခကမာ ေရကစပယႏငေသာစြမးရညရၿပး ေျမဆလႊာမပကစးေအာင

ထနးသမးႏငစြမးရသည။ ေျမဆလႊာမပကစေအာငႏင လမးေဘးေတာငနရမားမၿပကေအာင ၀ါးေတာမားမ ကာကြယေပး

သည။ ၀ါးမာ ၾကးထြားမႈျမနေသာအပငျဖစၿပး သစေတာျပနးတးသြားေသာေနရာမားတြင အပငမားျပနလညေပါကဖြား

လာေအာင ေထာကပေပးသည။ ၀ါးမားမာ ကာဘြနဓါတမားကလညး သေလာငထားႏငစြမးရသည။ ၀ါးစကပးျခငးေၾကာင

ကာဘြနဒငေအာကဆဒစပယႏငမႈမာလညး အျခားေသာသစေတာမားထကႏစဆပရသည။ ထ႔အတြကေၾကာင

၀ါးစကပးျခငးမာ ကာဘြနဓါတေၾကာင ေလထညစညမးျခငးက ကာကြယေပးႏငသည။

၁၉၉၅ မ ၂၀၀၂ အထ Sangthong ေဒသသ႔ Luan Prabang ႏင အျခားခရငမားမ မသားစအမားအျပား

အေျခခေနထငလာၾကသည။ ၀ါးေတာအမားအျပားကလညး စကပးေရးႏင ကနးျမငစပါးစကပးေရးေျမယာမားသ႔ ေျပာငးလ

လပကငလာၾကသည။ ကမၸဏမားမလညး ရာဘာပင၊ ပေလာပနပငႏင အျခားအပငမားစကပးခြငရေရး စတငေတာငးဆ

လာၾကသည။ လဥးေရတးပြားလာျခငးႏင ေရရညတြငသဘာ၀သယဇတမားျဖန႔ျဖးႏငေရးတ႔က ေျဖရငးႏငေရးအတြက

ေဒသခေကးရြာသားမားမာလညး ၀ါးႏင အျခားသစေတာထြက အရငးအျမစမားက ျပငပေစးကြကတြင ေရာငးခလာၾကသည။

ထငးလမးမားလညး မေခါငျဖစကျဖတေကာကာ ၄ငးေဒသတြင သစေတာထြကသယဇာတမားအား ရာေဖြရနေရာကရ

လာၾကသည။ ၄ငးအေျခအေနမားက ေျဖရငးႏငေရးအတြက ၂၀၀၇ ခႏစမစ၍ ေဒသခအာဏာပငမားမ လထအေျချပအဖြ႔

အစညးမား၊ ေဒသခအသငးအ၀ငးမားႏငပးေပါငးကာ ၀ါးေတာမားက ထနးသမးေစာငေရာကရနရညရြယကာ လပငနးစဥမား

ခမတလပေဆာငလာၾကသည။ တခနတညးတြင ၀ါးေတာမားေရရညတညတေရးစမခန႔ခြျခငးတ႔က အေျခခကာ ေဒသခ

လယသမားအတြက ၀ငေငြလညပတႏငေရးလပငနးမားတးတကလာေအာငလညး လပေဆာငလကရသည။ ဤလပငနးစဥ

မားမာ Sangthong ခရငအတြငး အမားပငလယယာေျမမားသတမတေရး၏ အကးရလဒျဖစေစသည။

ပ ၂။ Huay Hang ေကးရြာ၊ Sangthong ခရင

ဇယား ၁။ လာအႏငငရတငးရငးသားမား အေရ႕ေတာငအာရတြင လာအႏငငသည မတကြျပားေသာတငးရငးသားအမားဆးရသညႏငငျဖစသည။ ၂၀၀၅ ခႏစ စစတမး အရ တငးရငးသား ၄၉ မးႏင မးႏြယစငယမား အနညးဆး ၂၄၀ ရသည။ ၄ငးတ႔မာ တငးရငးသားဘာသာစကား ေလးမး ျဖငသတမတထားသည- (လာအ-ထငး၊ မြနခမာ၊ တရတ-တဘကတန၊ Hmong-Mien) တ႔ျဖစသည။ တငးရငးသားအမားစမာ ႏငင၏ ၇၉% ရေသာ ေတာငတနးေဒသမားတြင ေနထငၾကသည။ ၄ငးတ႔မာ တညေသာယဥေကးမႈ၊ ယၾကညကးကြယမႈႏင ဓေလထတမးမားက ကငသးၾကသည။ တငးရငးသားအားလး တးတကေသာ၀နေဆာငမႈရရျခငးႏင ခြျခားဆကဆျခငး ပေပာကေရးမာ တငးရငးသားလနညးစႏငဆငေသာ ႏငငေတာ၏မ၀ါဒျဖစသည။ ၄ငးမ၀ါဒႏငအည တငးရငးသားေပါငးစ အျမငမား၊ လေနမႈစနစတးတကေရးႏင တငးရငးသားအားလးတနးတေရးက လာအအစးရမ တရား၀ငလကခထားသည။ သ႔ေသာလညး လာအႏငင၏ဆငးရမႈႏႈနးမာ အလြနျမငမားေနဆျဖစသည။ အခကအလက။ ။ စကပးေရးႏငဖြ႔ၿဖးေရးႏငငတကာရပေငြအဖြ႔- ဌာေနတငးရငးသားလမးမားဆငရာအခကအလက၊ လာအႏငင၊ ဇနန၀ါရ ၂၀၁၀။

၁း၂။ လာအႏငငရအမားပငလယယာေျမမားသတမတျခငး

အမားပငသဘာ၀အရငးအျမစမား၊ သစေတာႏင လယယာေျမမား စမခန႔ခြေရးကယစားလယအဖြ႔ ဖြ႔စညးထားျခငး

ေၾကာငလာအႏငငတြင အမားပငလယယာေျမမားအသးျပေရးႏငဆငေသာအေတြ႔အၾကမား မၾကာေသးခငကေပၚထြက

လာခသည။ ဤအေျခအေနတြင သဘာ၀အရငးအျမစမားအား ႏငငေတာမပငဆငၿပး ေဒသခအဖြ႔ကယစားလယမားမ

သတမတထားေသာအခနကာလအတငး စမခန႔ခြမႈျပလပၾကသည။

ေျမယာႏငသဘာ၀အရငးအျမစမားက တငးျပညအတြငးရျပညသမား ဘပငဆငၾကၿပး ပဂၢလအခနးက႑၊ လမႈအသငး

အ၀ငးႏင အျခားေသာလပေဆာငခကမားအတြက အစးရမတာ၀နယသတမတေပးရသည။ စေပါငးစမခန႔ခြေရး လပေဆာင

ခကေၾကာင ေဂဟစနစကထနးညေပးရာတြင ထေရာကမႈရၿပး အစားအစာဖလေရးႏင ဆငးရေသာမသားစမားအတြက

ေစးကြကရရကာ ၀ငေငြလညပတႏငေသာလပငနးမားက တးတကေစသည။

သစပငစကပးမႈဖြ႔ၿဖးတကတကေရးအတြက ပဂၢလကရငးႏးျမပႏမႈႏင ငားယမးမႈမားအတြင အကန႔အသတမားစြာရေနသည။

လယယာေျမႏငပတသက၍ ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ဇြနလ၊ ၃ ရကေန႔၊ ၀နၾကးခပ၏အမန႔ညႊနၾကားခကအမတ ၈၈ အရ၊ လာအႏငငရ

မညသညလယယာေျမအမးအစားမဆ အစးရမ ေကးရြာအသငးအ၀ငးမားသ႔ အမားပငလယယာေျမမားအျဖစ သတမတ

ေပးနငသည။ အမားပငလယယာေျမမားဖြ႔ၿဖးေရးမာ ႏငငေတာလမႈစးပြားဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ၅ ႏစစမကနး ရညရြယခက

၏အစတအပငးတစချဖစသည။ ၄ငးစမကနး၏ရညရြယခကမာ ၂၀၁၁ ခႏစမ ၂၀၁၅ ခႏစအတြငး လယယာေျမတစသနးခြ

ေဖၚထတေရးျဖစသည။ သ႔ေသာလညး အမားပငလယယာေျမသတမတေရးမာ အေၾကာငးအမးမးေၾကာင လြနခေသာ

ႏစအထ အေကာငအထညမေဖၚႏငေသးေပ။ အဓကလအပခကတစခမာ အေသးစပကေသာ နညးပညာမားလအပေနျခငး

ပငျဖစသည။ အမားပငသစေတာေျမမား သတမတေဖၚထတေရးလပငနးစဥမာ Sangthong ခရငတြင ဖြ႔ၿဖးတးတက

လကရသည။

ဇယာ ၂။ အမားပငလယယာေျမအသးျပေရးဆတာ ဘာလ

အမားပငအသးျပေရးဆသညမာ အဖြ႔အစညး၊ အသငး

အ၀ငးမားသ႔ လႊေျပာငးေပးျခငး (သ႔) ေကးရြာ (သ႔)

ေကးရြာ မားသ႔လႊေျပာငးေပးျခငးျဖစၿပး အတအက

သတမတထားေသာ သဘာ၀အရငးအျမစမားျဖစသည

လယေျမ၊ သစေတာ၊ ေရတ႔က ပငဆငခြင (သ႔) စမခန႔ခြ

ပငခြငရသည သးသန႔အခြငအေရးလညးျဖစသည။

ေကးလကေနအသငးအ၀ငးအမားစမာ သတ႔၏ အသက

ေမြး၀မးေၾကာငးအတြက ၄ငးသဘာ၀အရငးအျမစမား

အေပၚ မေခၚေနရသည။ အမားပငအသးျပေရးဆရာတြင

ဘပငဆငေသာသဘာ၀အရငးအျမစနယေျမမားႏင အဖြ႔

၀ငျဖစေရးတ႔အတြက ရငးလငးစြာေဖၚျပထားသည။ ၄ငး

အခကမားမာ အဖြ႔၀ငမား၏အခြငအေရးက မထခက

ေစရနႏင အျပငလမား၀ငေရာကစြကဖကမႈမရေစရန

အေရးပါေသာ သတမတခကမားျဖစသည။ အၿမတမး

အသးျပေရးစနစတြင ပဂၢလကပငဆငေရးကစၥမား

အတြက ႏငငေတာမတာ၀နယလပေဆာငေပးရသည။

၄ငးတ႔က ဖစလပငႏင ကေမၻာဒးယားႏငငတ႔တြင ေတြ႔ႏင

သည။ ကယစားလယမားဖြ႔စညးေပးကာ စမခန႔ခြေရးစနစ

တြင လယယာေျမမားက ႏငငေတာမပငဆငၿပး ေဒသ

အဖြ႔မားက ကယစားျပေသာကယစားလယအဖြ႔မ

သတမတထားေသာကာလအတငး စမခန႔ခြရသည။

အခနကာလအား လအပပါက တးျမငႏငသည။

၁း၃။ Huay Hang ႏင Napor ေဒသမ ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရး

ႏင အမားပငလယေျမမားသတမတေရး အေတြ႔အၾကမား

အား ေလလာျခငး

Huay Hang ႏင Napor ေကးရြာတ႔၏အေတြ႔အၾကမာ

ေခာတၿပငေစးကြကလအပခကအရ ေဒသခအသကေမြး

၀မးေၾကာငးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးမဟာဗဟာအျဖစ

ရးရာဗဟသတႏင လကေတြ႔လပေဆာငခကတ႔က ေပါငးစပထားေသာ ေအာငျမငသညစနမနာေကာငးျဖစသည။ Luang

prabang ခရငမ ေကးရြာသားမားလာေရာကၾကျခငးမာ ၀ါးေတာစမခန႔ခြျခငးႏင ၀ါးျဖငျပလပေသာပစၥညးမား ထတလပ

ျခငးေၾကာငျဖစသည။ လထအေျချပအဖြ႔မားႏင အစးရအေနျဖင လကရတညရေနေသာ အေျခအေနမားအေပၚအေျခခကာ

၀မးစာမလေလာကေသာမသားစမား ၀ငေငြလညပတႏငသညလပငနးမားတးတကေစေရးအတြက တညၿငမေသာအေျခအေန

မားက လပေဆာငေပးၾကသည။ တခနတညးတြင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရးကလညး လပေဆာငလကရသည။

ျပညသႏင ပဂၢလကလပငနးမားအၾကား တညၿငမမႈရေသာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈအေျခအေနက တညေဆာကရန ျဖစႏငေျခ

အရဆး အာမခခကတစချဖစကာ ကြမးကငးလပသားမားအတြက ေစးကြကမားလညး လညပတႏငသည။ ၀မးစာမဖလေသာ

မသားစမားမာ ၄ငးတ႔၏အသကေမြး၀မးေၾကာငးလပငနးမားကဖြ႔ၿဖးေစၿပး ေစးကြကအခြငအလနးသစမားရရလာသည။

ဆကလက၍၊ ၀ါးေတာဧရယာစမခန႔ခြေရးအတြက အမားပငလယယာေျမမားအား တရား၀ငအသအမတျပေရး ေတာငးဆမႈမာ

လာအႏငငတြင ပထမဆးေသာအေတြ႔အၾကျဖစသည။

ဤေအာငျမငေသာအေတြ႔အၾကအား တစခႏငတစခဆကစပမႈရရ လပေဆာငေနသညအေျခအေနမားတြငေတြ႔ရရသည။

ေကးရြာမားအၾကား၊ ေကးရြာသားမားအၾကား၊ ေဒသႏရအစးရႏင လထအေျချပအဖြ႔တ႔အၾကား ခငမာေသာပးေပါငး

ေဆာငရြကမႈ၊ အျပနအလနယၾကညမႈႏင ေအာကေျချပညသအတြငး စြမးေဆာငရညရေသာေခါငးေဆာငမႈတ႔တြင ခငမာေသာ

ဆကစပမႈမားကေတြ႔ရရသည။ ေကးရြာသားအခငးခငးအၾကား ခငမာေသာဆကဆေရး တညေဆာကျခငး၊ အခြငအလနးသစ

မားရာေဖြျခငးႏင စနေခၚမႈအသစမားအား ရငဆငေျဖရငးျခငးတ႔တြငလညး ေတြ႔ႏငသည။

၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးဆငရာ ေဒသခအသငးအ၀ငးမား၏ အေတြ႔အၾက၊ ကြမးကငမႈ၊ ရးရာဗဟသတတ႔က ေပါငးစပလပေဆာင

မႈေၾကာင ေအာငျမငေသာအေတြ႔အၾကမားက ျဖစေပၚေစသည။

ေနာကဆးအေနျဖင၊ ေအာငျမငမႈႏင ဖြ႔ၿဖးမႈတ႔တြင အဓကကေသာအခကမာ ခငမာေသာေစးကြကရရေရးပငျဖစသည။ Huay

Hang ႏင Napor ေကးရြာတ႔၏ ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးႏင လကလပပစၥညးမားထတလပေရာငးချခငးတ႔မာ ေရရညတညတေရး

ကဥးတညေသာ သဘာ၀အရငးအျမစသးစြေရးက အေျခခကာ ၀ငေငြလညပတႏငသည အခြငအလနးေကာငးမားက

ဖနတးႏငမႈအမားဆးျဖစသည အေတြ႔အၾကျဖစသည။

အထကေဖၚျပပါအေတြ႔အၾကမားမ ေလလာႏငေသာအခြငအလနးမား-

၁။ လယယာေျမအသးျပျခငးႏင ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးစနစတ႔အား ေကာငးမြနစြာလကေတြ႔အသးချခငး

၂။ ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးအတြက အစအဖြ႔ႏင အသငးအဖြ႔မားဖြ႔စညးေပးျခငးတ႔အား ေကာငးမြနစြာလကေတြ႔အသးချခငး

ဤစနစမာ အၿမတမးပငဆငေရးစနစႏင မတေပ။

အရငးအျမစမားမာ အမားပငသစေတာ၊

အမားပငငါးဖမးခြင စသညတ႔ႏငဆကစပေနသည။

ယခပစမာ လာအႏငငတြင အတညျပထားသည။ Source: Andersen K.E., 2011, Communal tenure and the governance of common property resources in Asia, Lessons from selected countries, FAO, Rome

၃။ အမးသမးမားပးေပါငးပါ၀ငမႈကအဓကထားကာ ေစးကြကသစေဖၚထတေရးမဟာဗဟာ

၄။ သဘာ၀အရငးအျမစမားအားအေျခခကာ ၀ငေငြလညပတမႈပစသစမား ဖြ႔ၿဖးလာေစေရးအတြက စြမးေဆာငရညေကာငး

ေသာ ပတ၀နးကငမားေဖၚထတေရး မဟာဗဟာ

၅။ အမားပငလယယာေျမသတမတေရး လပငနးစဥအဆငမားတြင ၾကေတြ႔ရေသာစနေခၚမႈမားႏင အခြငအလနးမားအေပၚ

ေလလာရေသာသငခနးစာမား

၂။ ၀ါးေတာစမခန႔ခြျခငး၊ လၿခစတခရေသာအသကေမြး၀မးေကာငးမား၊ အေတြ႔အၾကမားအားတးတကေစျခငးႏင

အဓကလပေဆာငသမား

၂း၁။ ေနာကခသမငး၊ သမငးေၾကာငးႏင အေတြ႔အၾကမားတးတကျခငး

Huay Hang ေကးရြာသားမားမာ မားေသာအားျဖင Luang Prabng ခရငမ Sangthong သ႔ ၁၉၉၀ ႏစမားတြင

ေျပာငးေရႊ႕လာၾကေသာမသားစမားႏင ေရာေႏာေနထငၾကသည။ ထအခနက သဘာ၀အရငးအျမစမားနညးေနျခငးႏင

မသားစမားအေျပာငးအေရႊ႕ေၾကာင စကပးေျမမားတးခ႕ေရးအတြကအခကအခရသည။ ၁၉၉၅ ခႏစတြင Huay Hang

ေဒသသ႔ မသားစ ၁၇ စ ေျပာငးေရႊ႕လာခန၌ ၄ငးေဒတြင မသားစ ၃ စသာ ေနထငလကရသည။ အသစေရႊ႕

ေျပာငးလာသမားမာ သဘာ၀အရငးအျမစမားႏင ၀ါးေတာမားထထပစြာရေသာေနရာမားက ေတြ႔ရခၾကသည။ ေဆြးမးမား၏

ေျပလညေနမႈကအတယကာ Luang Prabng မ မသားစမားမာ Sangthong ခရငသ႔ တျဖညးျဖညးေျပာငးေရႊ႕လာၾကသည။

အလားတပင Napor ေကးရြာထေထာငခါစတြင မသားစ ၇ စသာ ရၿပး ယခဆလင အမေထာငစ ၁၀၀ ေနထငလကရသည။

အခ႕မာ Khamu တငးရငးသားမားျဖစၿပး အမားစမာ Lao Lum တငးရငးသားမားျဖစၾကသည။ (Sayalath and alt., 2011)

၁၉၉၅ မ ၁၉၉၇ ခႏစအထ လာအအစးရမ ေကးရြာႏငခရငအၾကားဆကသြယႏငေသာလမး၊ အေျခခပညာမလတနး

တစေကာငးႏင ဗဒၶဘာသာဘနးၾကးေကာငးတစေကာငးအပါအ၀င လမးတတားအေဆာကအဥးမားက ေဆာကလပေပးခ

သည။ ေကးရြာသားမားမာ ရပတညေရးႏင အဓက၀ငေငြအျဖစ ေတာငယာစပါးစကခငးႏင သးႏစကပးေရးအေပၚ

အဓကမခလပကငေနၾကရသည။ ၀ါးမားက အမေဆာကရာတြငအသးျပၿပး ပရေဘာဂႏင အစားအစာအတြကလညး အသး

ျပၾကသည။ ေဒသခမားမာ ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးတြင အမနတကယအေတြ႔အၾကမားရၿပး သစထတလပမႈမးမဟတဘ

ႏစကာလၾကရညစြာတညရႏငေရးအတြက Luang Prabang ေဒသတြငအသးျပၾကသည။ ၀ါးစမခန႔ခြေရးဆငရာ ဗဟသတႏင

ကြမးကငမႈတ႔ေၾကာင သဘာ၀အရငးအျမစမားေပါၾကြယ၀ေသာခရငမ ေကးရြာသားမားအေနျဖင အကးမားကရရေစသည။

ရးရာအေတြ႔အၾကဗဟသတ၊ ဉာဏပညာမားကအေျခခကာ ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရး စညးမဥးစညးကမးမားကခမတၾကသည။

၀ါးကမညသညအခနတြငစကပးရနႏင ၀ါး၏သကတမးမညမဆလင ခတယသငသညကလညး သတမတထားၾကသည။

ပ ၃။ Huay Hang ေကးရြာ၏ယခငအေျခအေနျပေျမပ

ယခေျမပမာ ၁၉၉၅ မ ၁၉၉၇ ခႏစအတြငး luang Prabin မ

Sangthong သ႔ ေျပာငးေရႊ႕လာခါစရြာ၏အေျခအေနက ေဖၚညႊနး

ထားသည။ ၄ငးအခနတြင ငကေပာစကပးေရးမ အဓက၀ငေငြ

ရရကာ အဓကအစားအစာအျဖစ စပါးစကပးၾကသည။ မေခါငး

ျမစတြင ငါးေပါမားၿပး သစေတာတြင သားေကာငမားလညး ေပါ

မားသည။ အမေထာငစ ၂၀ ေလာက ေနထငခၾကသည။ အစးရမ

လမး (ေျမပတြင အနေၾကာငး)၊ စာသငေကာငး တစေကာငးႏင

ဗဒၶဘာသာဘနးၾကးေကာငးတစေကာငး ေဆာကလပေပးသည။

ေနာကပငးႏစမားတြင Huay Hang ေကးရြာ၏လဥးေရမာ အမားအျပားတးပြားလာသည။ ၁၉၉၅ ခႏစတြင ၄ငးေကးရြာတြင

မသားစ ၂၀ သာရၿပး ၁၉၉၉ ခႏစတြင ႏစဆတးျမငလာခသည။ သဘာ၀အရငးအျမစမား ေပါၾကြယ၀မႈေၾကာင အျခားေသာ

ေဒသမမသားစမားလညး ၄ငးေကးရြာသ႔ေျပာငးေရႊ႕လာရန ဆးျဖတခၾကသည။ အယငေရာကရေနၿပးေသာ မသားစမားမ

အသစေရာကရလာေသာမသားစမားအတြက ၄ငးတ႔ကယတငစမခန႔ခြမႈမားျပလပေပးႏငသည။ ေတာငယာစကပးေျမယာ

မားလညး မသားစတငးအတြကလေလာကမႈရသည။ သ႔ေသာလညး ႏစၾကာလာေသာအခါ အေျခအေနမာ ထနးသမးရန

ခကခလာသည။

၁၉၉၈ ခႏစမစ၍ Huay Hang ႏင Huay La ေကးရြာသားတ႔အၾကား ေျမပမားေရးဆြကာ နယေျမမား သတမတလာၾကသည။

၁၉၉၉ ခႏစတြင ေကးရြာႏစရြာသးျခားေနထငၾကရနဆးျဖတခၾကသည။ အကအညရရေရးအတြက ခရငအစးရထတြင

တငျပလာၾကသည။ ေကးရြာႏစရြာအၾကား နယေျမသတမတေရးႏင ေျမပေရးဆြရနအတြက ခရငအစးရမ ကြမးကငေသာ

နညးပညာရငမားေထာကပေပးကာ တညေနရာညႊနျပေသာစနစႏင ေျမျပငအညႊနးျပေျမပမားေရးဆြႏငခသည။ ေကးရြာ

ႏစခအၾကားနယေျမမားက ၀ါးေတာဧရယာမား၊ စကပးေျမမားႏင စမးေခာငးမားျဖင ခြျခားသတမတထားသည။

၁၉၉၉ ခႏစ၊ ဇြနလ ၁၅ ရကေန႔တြင Huay Hang အား ေကးရြာတစရြာအျဖစ တရား၀ငအသအမတျပကာ Huay La ႏင

သးျခားစျဖစလာခသည။

Huay Hang မာ သးျခားေကးရြာတစရြာျဖစလာကာ ၄ငးတ႔အသငးအ၀ငးအတြငး လႈပရားမႈအခ႕က ထေထာငခၾကသည။

၂၀၀၄ ခႏစတြင လာအအမးသမးသမဂၢမ ရပေငြအဖြ႔ ၄ ခ ဖြ႔စညးရနကညခသည။ အမားအားျဖင အမးသမးမားျဖစၾကၿပး

အပခပေရး၊ စာရငးအငးႏင ေငြေၾကးစမခန႔ခြေရးသငတနးမား ပပးကညေပးခသည။ ၄ငးအခနတြင အဆပါအဖြ႔ ၄ ဖြ႔တြင

အဖြ႔၀င ၃၅ ဥးရကာ ယခတြင အဖြ႔ ၇ ဖြ႔ရၿပး အဖြ႔၀ငေပါငး ၈၅ ဥးရသည။ ၂၀၀၄ တစႏစတညးမာပင Sangthong ခရငတြင

ခရငအာဏာပငမားမ ၀ါးကနသညမားအသငးက ဖြ႔စညးေပးခသည။ ၄ငးအခနတြင လကလပ၀ါးကနပစၥညးမားက

၀ါးကနသညမားအသငးမ ထငးႏငငသ႔တငပ႔ခသည။ ေနာကႏစမားတြင ၀ါးကနပစၥညးမားမာ ခရငအတြငး ေရာငးအားေကာငး

လာၿပး ၀ါးကနသညမားအသငးအေနျဖင ၀ါးျဖငျပလပေသာ ပရေဘာဂမားႏင တနဖးရလကလပ၀ါးကနပစၥညးမားက

ကယကယျပန႔ျပန႔ တငပ႔လာၾကသည။

၂၀၀၆ ခႏစတြင Gender ဖြ႔ၿဖးေရးအသငးမ ၄ငး၏လပငနးမားက ခရငအတြငးလပေဆာငလာႏငသည။ ယငးႏစတြင gender

ဖြ႔ၿဖးေရးအသငးအေနျဖင Sangthong ခရငအတြငး အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏငပတသက၍ သေတသနစမကနးတစခက

လပေဆာငႏငခသည။ ၄ငးစမကနးအရ အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင မသားစ၀ငေငြလညပတမႈအၾကား အႏႈတလကၡဏာ

ေဆာငေသာ ဆကစပမႈတ႔က ေဖၚထတႏငခသည။ ၄ငးအေျခအေနအား ေျဖရငးႏငရနအတြက Gender ဖြ႔ၿဖးေရးအသငး

အေနျဖင Oxfam Novib ၏ ပပးကညမႈျဖင ခရငအတြငးအမးသမးမား ၀ငေငြရရႏငေရးအခြငအလမးအား ရညရြယကာ

စမကနးတစခအေကာငးအထညေဖၚခသည။ အစတြင မႈစကပးေရး၊ ဖားေမြးျမေရးႏင ငကေပာေလာရကလပေရးတ႔က

လပကငၾကေသာလညး ေကာငးမြနေသာရလဒမရရခေပ။ SNV ႏင ပးေပါငးလပေဆာငလာကာ Gender ဖြ႔ၿဖးေရးအသငး

အေနျဖင ခရငအတြငး ၀ါးထတကနမားျပလပလာသည။ ၄ငးတ႔၏လပငနးမေဘာငအတြငး Gender ဖြ႔ၿဖးေရးအသငးမ

အမးသား အမးသမးပးေပါငးေဆာငရြကေရးက ဥးတညကာ လပငနးမားလပေဆာငလာၿပး တခနတညးတြင SNV မ

၀ါးထတလပသမားအား နညးပညာမားပပးကညခသည။

၀ါးျဖငျပလပေသာလကလပပစၥညးမားႏင ပရေဘာဂမားထတလပမႈ တးတကလာရနအတြက ၂၀၀၆ ခႏစမ ၂၀၁၀ ခႏစအထ

၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးအစအစဥက အေကာငအထညေဖၚခသည။ ၂၀၀၈ ခႏစတြင လာအအမးသမးမားသမဂၢႏင Gender

ဖြ႔ၿဖးေရးအသငးတ႔ပးေပါငးကာ ၀ါးျဖငျပလပေသာလပငနးမားတးတကလာရန လပေဆာငခၾကသည။ ၀ါးထတကနမား

ထတလပရန စကမား၀ယယကာ ခရငအတြငး အသငးအ၀ငး ၁၅ ခအတြက အထးျပသငတနးမား ပ႔ခခသည။ ၄ငးႏစတြင

လာအအမးသမးမားသမဂၢမ ၀ါးကနသညမားႏင ခတဆကေပးမႈေၾကာင ေကးရြာသားမားမ ၀ါးျဖငျပလပေသာထတကနမား

အား ၄ငးတ႔ခရငႏင ၿမ႕ေတာဗယကကငးတြင ေရာငးခႏငၿပးျဖစသည။ ၄ငးစမကနး၏အစပအပငးတစခအျဖစ Gender

ဖြ႔ၿဖးေရးအသငးမ ဗယကကငးတြင ဆငခနးတစခငားေပးၿပး ထတလပသမားမာ ၄ငးတ႔၏ထတကနႏင ပရေဘာဂမားက

ၿမ႕ေတာတြငေရာငးခလကရသည။

၂၀၀၈ ခႏစတြင ေဒသႏရအစးရမ Sangthong ခရငအတြငး သစေတာဇသတမတေရးစမကနးတစခက လပေဆာငလာသည။

၁၉၉၀ ခႏစမားက လယေျမအသးျပေရးႏင သတမတေရးစမကနးက အျခားေသာခရငမားတြင လာအအစးရမ လပေဆာင

ခၿပးျဖစသည။ Sangthong ခရငတြင ေကးရြာအဆင နယနမတမားသတမတခကာ သစေတာႏင သစေတာမဟတေသာ

အရငးအျမစမားတညရသည ေနရာမားအား ေဖၚထတႏငခၿပးျဖစသည။ အမးသားစကပးေရးႏင သစေတာသေတသနဌာန၏

အဆအရ ၄ငးတ႔၏မ၀ါဒမာ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာလပငနးမားအား ထနးသမးထားႏငေရးႏင ေကးရြာသားမား၏သစေတာႏင

စကပးေရးဆငရာစမခန႔ခြမႈ စြမးရညျမငမားလာေစရနျဖစသည။

Sangthong ခရငတြင သစေတာဧရယာသတမတျခငးမာ ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးႏငအတ သစေတာစမခန႔ခြေရး အစအစဥအား

တးတကေစသည။ ၄ငးက ၂၀၀၈ ခႏစတြငစတငခသည။ အနးကပပးေပါငးေဆာငရြကၾကသမားျဖစသည ေဒသႏရအစးရ၏

ခရငစကပးေရးႏငသစေတာရး၊ ခရငလယေျမစမခန႔ခြေရးအာဏာပင၊ လထအေျချပအဖြ႔မား၊ နယသာလနမဖြ႔ၿဖးေရးအဖြ႔၊

Gender ဖြ႔ၿဖးေရးအသငးႏင သဘာ၀အတြကကမၻာတ၀မးရပေငြအဖြ႔တ႔အား ေကးဇးအထးတငရပါသည။

၂၀၁၀ ခႏစတြင ၀ါး၊ ၾကမတ႔ႏငသကဆငေသာ ေလလာမႈမားကျပလပခသည။ နယျခားအမတမားႏင သစေတာဧရယာ

တ႔တြင အသးျပလယယာေျမသတမတေရးႏင ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးတ႔အတြက ေဖၚထတကာ စစဥႏငခသည။ ၄ငးႏစတြငပင

ခရငလယယာေျမစမခန႔ခြေရးအာဏာပငအဖြ႔မ Mr. Lounthong Boounmany မာ နေပါႏငင၀ါးေတာစမခန႔ခြေရး ေလလာေရး

ခရးစဥတြငပါ၀ငရန ဖတၾကားခခရသည။ သ၏အေတြ႔အၾကမာ သစေတာကမခေနထငၾကေသာအသငးအ၀ငးအတြက

အေရးၾကးေသာအမားပငလယေျမလၿခစတခေရးႏင လမႈစးပြားတ႔အား သေဘာေပါကေစသည။ ရလဒအေနျဖင Sangthong

ခရငတြင အမားပငလယေျမမား ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက စမးသပစမကနးတစခက ခရငအစးရ၊ နယသာလနမာဖြ႔ၿဖးေရးအဖြ႔၊

Gender ဖြ႔ၿဖးေရးအသငး၊ လယေျမသေတသနအဖြ႔ႏင ႏငငေတာလယေျမစမခန႔ခြေရးအာဏာပငအဖြ႔တ႔၏ ပးေပါငး

ေဆာငရြကမႈေအာကတြင အေကာငအထညေဖၚႏငခသည။

Huay Hang ႏင Napor ေကးတ႔မာ သစေတာဧရယာအား ထနးသမးခြငႏင စမခန႔ခြခြငႏစခလးရရကာ အျခားေကးရြာ ၃ ခမာ

သစေတာဧရယာမားအား ထနးသမးခြငသာရရသည။ Huay Hang ႏင Napor ေကးရြာသားမားမအပ အျခားေကးရြာသား

မားမာ ၀ါးသးစြျခငးက ေဒသအတြငး၌သာ ခြငခကရရသည။

ပ ၄။ လကရ Huay Hang ေကးရြာ ေျမပ

လကရလမႈပတ၀နးကငအေျခအေနက ေဖၚျပထား

ေသာေျမပျဖစသည။ အမေျခေပါငး ၁၀၀ ရၿပး လဥး

ေရ ၄၀၀ ေကာေနထငၾကသည။ မေခါငးျမစကမး

တေလာကလမးမၾကးပတလညတြင တးပြားလာျခငး

ျဖစသည။

အညႊနး။ လမးမၾကး (အညေရာငလငး)၊ ေတာငထပရ

အမမား (အေထာကအကျပအဖြ႔)၊ လမးႏင မေခါင

ျမစအၾကား (ေျမပ၏ေအာကဖက)မာ မသားစအမ

မား၊ အနးပငႏင ငကေပာပငမား ျဖစသည။ လက၀

ဖကအေပၚေထာငတြင အသငးအ၀ငးမ စမခန႔ခြေသာ

အမားပငလယေျမ။ လကယာဖက အေပၚေထာငတြင

ထနးသမးထားေသာသစေတာရသည။ အနာဂါတ

တြင ေဒသခမားမ ၄ငးသစေတာ၏ အစပအပငးက

အမားပငလယေျမအျဖစ တးခ႕ခငၾကသည။

၂၀၁၁ ခႏစ၊ ဇလငလ ၇ ရကေန႔တြင ေကးရြာ ၅ ရြာ၏ သစေတာထတလပမႈဧရယာ ၂၉၇၀ ဟကတာက အမား

ပငလယယာေျမအျဖစ ခရငလယယာေျမစမခန႔ခြေရးအာဏာပငအဖြ႔မ ယာယအတညျပေပးခသည။ ၄ငးမာ လာအႏငငတြင

အမားပငလယေျမမားသတမတေရးအတြက ပထမဆးလပေဆာငခကျဖစသည။ ေနာကဆးအေနျဖင ၂၀၁၂ ခႏစ၊

ဇနန၀ါရလ ၆ ရကေန႔တြင အမားပငလယေျမမားအား ထတျပနခသည။ လာအႏငငတြင Sangthong ခရငမာ အမားပင

လယေျမမားသတမတေပးေရး အဆငဆငကလပေဆာင ေအာငျမငခသည တစခတညးေသာစျပခရငျဖစၿပး အျခားေသာ

ခရငႏင ေဒသတ႔မလညး Sangthong ခရင၏ အေတြ႔အၾကမားက နမနာယလပေဆာငခငၾကသည။ ၀နၾကးခပရးႏင

လယယာေျမဥပေဒ ပဒမ ၂၂ႏင အမးသားလယယာေျမစမခန႔ခြေရးနၾကးဌာနညႊနၾကားခက ၅၆၄ (၂၀၀၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၆

ရက) အရ အကယ၍ေကးရြာ ၅ ရြာ၏ လယယာေျမအသးျပခြငႏငပတသက၍ ၃ ႏစအတြငး အျငငးပြားမားမရပါက

၄ငးေကးရြာ ၅ ရြာအား ခရငအာဏာပငမ အၿမတမးအသးျပခြင ျပမညျဖစသည။

ဇယား ၃။ အမားပငလယယာေျမသတမတေရးႏငပတသက၍ အဓကကေသာအဆငမား ၁။ သကဆငရာေကးရြာႏင လယယာေျမတ႔၏သမငးေၾကာငးမားက သရႏငရနအတြက လထၾကားနာပြ (ေကးရြာညႏႈငးအစညးအေ၀း) မားျပလပျခငး။ ၂။ အမားပငလယယာေျမသတမတေရးအတြက နယနမနသတမတရန တငျပလာေသာအဆအား ပဂၢလက ပငဆငသမားႏင သေဘာတညမႈရယျခငး ၃။ လယယာေျမမားက တညေနရာအညႊနျပစနစျဖငတငးတာျခငးႏင အမတအသားမားစကထျခငး ၄။ ေျမပဆြျခငးႏင တရား၀ငျဖစျခငး ၅။ ယာယလယယာေျမသတမတေရးအတြက တရား၀ငေမတရပချခငးအား ခရငလယယာေျမစမခန႔ခြေရးအာဏာပငမားထသ႔ တငျပကာ အတညျပခကရေအာင ေစာငဆငးေနျခငး ၆။ ယာယအသအမတျပေရးလပငနးအဆငဆငမားအားထတျပနေၾကညာျခငး ၇။ ပတ၀ငပတသကမႈရေသာေကးရြာသားမားႏင လယေျမပငရငတ႔၏ မတခကမားရရေရးအတြက ရက ၉၀ ေစာငဆငးျခငး။ အကယ၍ မတခကမားမရပါက အၿမတမးလယယာေျမအျဖစသတမတႏငသည။ ၈။ လယယာေျမသတမတႏငျခငးေၾကာင တရား၀ငပြလမးသဘငအား ခရငအာဏာပငမားမ ကငးပေပးျခငး ၉။ သးႏစေနာကပငးတြင လယေျမသတေပးထားျခငးက ျပနလညသးသပျခငးႏင ယာသကပနသတမတေပးေရး အတညျပျခငး Source; Source: Adapted from Syalath and alt. (2011) and Boounmany L.(2011) သဘာ၀ပတ၀နးကင၊ ၀ါးအရငးအျမစမားႏင ၀ါးမားကေရရညအသးျပႏငေရးတ႔က ကာကြယေပးရနအတြက လယေျမ

သတမတျခငးက အစးရမထေရာကေသာနညးလမးျဖင လပေဆာငေပးကာ ေဒသခအသငးအ၀ငးမလညး ၄ငးသစေတာအရငး

အျမစမားကအသးျပခြငရၿပး အျပငလမားလာေရာက ငားယမးျခငးႏင ပငဆငျခငးတ႔မ ကာကြယၾကရသည။ အကယ၍

အျပငလမားလာေရာကကာ ၄ငးေျမမားအားငားယမးပါက ေဒသခတ႔၏လယယာေျမမား ဆးရႈးသြားႏငမညအေျခအေနမားက

လညး စးရမမႈရသည။ ေကးရြာသားမား၏ေျပာျပခကအရ “အျပငလမားလာေရာကၿပး ၀ါးမားကခတယကာ မေခါငးျမစ၏

အျခားတဖကတြငရေသာ ထငးႏငငသ႔ေရာငးခၾကသည။ ထ႔ေၾကာင အရငးအျမစမားအား အျပငလမားလာေရာက ထတယ

ေနျခငးအား ရပတန႔ေရးအတြက အမားပငလယယာေျမမားသတမတေပးေရး ေတာငးဆေနၾကျခငးျဖစသည”။

ပ ၆။ Huay Hang ေကးရြာ၏ အနာဂတျပေျမပ

ဤေျမပသည ေဒသခတ႔၏ဆႏၵကေဖၚျပထားျခငးျဖစသည။ စာသင

ေကာငး (လက၀ဖကေအာကေထာငတြင ေခါငးမးအနႏင ေအာကခ

အစမး) အား ျပနလညျပျပငျခငးႏင လမးပမးဆကသြယေရး ေကာငး

မြနလာရန၊ ဘနးၾကးေကာငး (အေပၚလကယာဖကေထာင)၊ ေထာက

ပေရးအဖြ႔မားအတြကရးႏင ကနးမာေရးဌာနတ႔အတြက ေကးရြာ

သားမားေမာလငေနၾကသည။ လြနခေသာ ၁၀ ႏစကအေျခအေန

အတငး ေတာရငးသားေကာငမား ၄ငးသစေတာသ႔ ျပနလညေရာကရ

လာရနလညး ေမာလငေနၾကသည။

မေခါငးျမစကမးၿပကျခငးအားရပတန႔ႏငေရးအတြက ျမစကမး

တေလာက သစပငမားစကပးရနလလားေနၾကသည။

၂း၂။ Sangthong ခရငတြင အမားပငလယေျမမားသတမတျခငးႏငဆငေသာ သမငးေၾကာငးအားေျပာျပျခငး

အစကနဥးတြင SNV မ Mr. Souranhpheng Phommasane မာ Sangthong ခရငအတြငး အမားပငလယေျမသတမတေရး

လပငနးစဥမားတြင တကၾကြစြာပါ၀ငခသည။ သ၏အေတြ႔အၾကမားက Procasur မ အငတာဗးတြင ေျပျပထားသည။

Procasur ။ Mr. Phommasane ခငဗား၊ Sangthong ခရငမာ အမားပငလယေျမသတမတေရးလပငနးအဆငဆငေတြက

ဘယလလပေဆာငခတယဆတာေျပာျပပါလား။

Mr. Phommasane ။ ေယဘယအားျဖင အမားပငလယေျမသတမတေပးေရးအတြက အစးရမ အဆင ၉ ဆင သတမတ

ေပးထားပါတယ။ အဒအဆငေတြအတငး လပေဆာငၾကရပါတယ။ ဒါေပမယ SNV ႏင Gender ဖြ႔ၿဖးေရးအသငး (GDA) တ႔က

ဒအေျခအေနမာလကပါေဆာငရြကမႈမလပဖ႔ ဆးျဖတခၾကပါတယ။ ကေနာတ႔က ေကးရြာသားေတြအတြက ၀ငေငြရရလာဖ႔

အသစအဆနးေလးေတြက အသငးအ၀ငးထမာပါငေစခငတာပါ။ အဒါေၾကာင သစထတလပတာမးမဟတဘ အျခားေသာ

အဓကကနေတြက ရာေဖြေဖၚထတၿပးေတာ ေစးကြကန႔ခတဆကခငပါတယ။ ေကးရြာသားေတြအတြက ၀ငေငြရာေဖြေရး

လပငနးေတြမာ ၀ါးကေတာအလားအလာအေကာငးဆးျဖစပါတယ။ တနးဖးရတ၀ါးထတကန ပရေဘာဂေတြက ထတလပ

ေရာငးခႏငမာျဖစပါတယ။ ေနာကၿပးေတာ သစေတာဧရယာေတြန႔ နယနမတေတြက ကေနာတ႔အရငေဖၚထတ ၾကပါတယ။

ေနာကေတာ သစေတာန႔ပတသကတအခကအလကေတြးက ကေနာတ႔စာရငးလပၾကတယ။ အဒအတြက ေထာကပေပးတ

WWF က ေကးဇးတငပါတယ။ သစေတာန႔ပတသကတ စာရငးေတြက နညးပညာရငေတြန႔ ေကးရြာသားေတြ ပးေပါငးၿပး

လပေဆာငခၾကပါတယ။ ရြာသားေတြက ဒအခကေတြက ေကာငးေကာငးသၾကပါတယ။ ေကးရြာသားေတြန႔အတ ေတာထက

သြားၿပးေတာ အရငးအျမစေတြက ရာေဖြေဖၚထတၾကတယ။ ထနးသမးထားႏငဖ႔အတြက ေျမျပငအညႊနးျပစနစ ေတြန႔ ေျခရာခ

ၿပးသတမတၾကတယ။ အခကအလကေတြ စေဆာငးၿပးၿပဆရင ရရလာတအခကအလကစာရငးေတြက ခြထတၿပးေတာ

ထနးသမးစမထားလတအမးအစားေတြက ေကးရြာသားေတြန႔အတ စာရငးျပစၾကတယ။

ဒါေတြကအခနၾကာပါတယ။ သစေတာဧရယာေတြက ေျမပန႔သတမတႏငေရး အေျခအေနအေပၚမတညၿပးေတာ ေကးရြာ

တစရြာဆရင အေရကနေဒၚလာ ၅၀၀၀ ကေန ၁၅၀၀၀ ထကနကပါတယ။ ရရလာတစာရငးကအသးျပၿပးေတာ သစေတာ

စမခန႔ခြေရးအစအစဥေတြေရးဆြၿပး သစေတာဌာနသ႔ တငျပၾကတယ။ အမားပငလယေျမသတမတႏငဖ႔အတြက ကေနာတ႔က

အစးရဆက တငျပခခငတယ၊ သ႔ေသာလညး ဒါေပမယ ဘယလလပၾကရမယဆတာကေနာတ႔ မသခၾကဘး။ ဘာျဖစလ႔လ

ဆေတာ အဒတနးက လာအႏငငမာ ဘယသမမလပၾကေသးဘး။

Procasur ။ ဘာဘျဖစျဖစေပါေလ၊ ခငဗားတ႔အေနန႔ အဓကအခက ၉ ခကက ေကာလြနခၿပးေတာ အစးရကလညး ေထာကခ

အားေပးၿပး အမားပငလယေျမေတြ သတမတေပးခတယ။ အစးရက ဒလေထာကခတာက ခငဗားဘယလထငပါသလ။

Mr. Phommasane ။ ေထာကခတယဆတအေၾကာငးကေတာ ေကးရြာသားေတြအတြက ၀ငေငြရရလာၿပးေတာ တခန

တညးမာ သဘာ၀အရငးအျမစေတြက ေရရညတညတေအာင စမခန႔ခြၿပးေတာ ထနးသမးထားႏငမာျဖစတအတြကပါ။ ေနာက

တခက သစေတာထြကကနေတြက ပရေဘာဂအျဖစထတလပၿပးေတာ ႏငငျခားသ႔ တငပ႔ေရာငးခႏငတ အခြငအလနးေတြ

ေပၚထြကလာပါတယ။ အဒါက ကေနာတ႔ ေဒသႏရအစးက ရငးျပတယ။ အစးရကလညး တကယဘစတ၀ငစားလာၿပးေတာ

အေကာငအထညေဖၚတယ။ ဒါက ကေနာတ႔ေအာငျမငတ အဓကအေၾကာငးန႔ ကေနာတ႔ရအေတြ႔အၾကျဖစပါတယ။ SNV န႔

Gender ဖြ႔ၿဖးေရးအသငးတ႔ ပးေပါငးၿပးေတာ စမးသပစမကနးအျဖစ Sangthong ခရငမာအေကာငအထညေဖၚၾကတယ။

အခဆရင လပငနးကအဆငေျပလာၿပးေတာ Savannakhet ခရငအပါအ၀င အျခားခရငေတြကလညး လပေဆာငလာၾက

တယ။ ဒါက ဆငးရတမသားစေတြအတြက ၀ငေငြရရေရးအခြငအလနးျဖစၿပးေတာ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာလပငနးေတြလညး

ေလာကလာတယ။

Procasur ။ အမားပငလယယာေျမအတြငးမာ စမခန႔ခြထားတေနရာဘယႏစခရပါသလ။

Mr. Phommasane ။ ထတကနေတြထတလပတသစေတာေနရာေတြက ရြာသားေတြကစမခန႔ခြၿပးေတာ အသငအ၀ငး

တစခလးက ဘအျဖစပငဆၾကပါတယ။ ဒါကေတာ အမားပငလယယာေျမအျဖစ အေကာငအထညေဖၚခတ ေနရာေတြမာျဖစ

ပါတယ။ ႏငငေတာသစေတာေတြကေတာ အစးကပငၿပးေတာ ကန႔သတထားပါတယ။ ဘယသကမသြားထလ႔မရဘး။

ေနာကၿပးေတာ တတယနယေျမဆၿပးေတာ ထနးသမးထားတာေတြရပါတယ။ အဒါေတြကေတာ အစးရန႔ ေဒသခအသငး

အ၀ငးတ႔ပးေပါငးၿပး စမခန႔ခြၾကတယ။ အလေနရာမးမာ ရြာသားေတြက အရငးအျမစေတြက အသးျပခြငရတယ၊

သ႔ေသာလညး အစးရဆကခြငျပခကယရတယ။ သစေတာအျပငဖကမာေတာ အေျခခေနထငတေနရာေတြန႔ စကပးေနရာ

ေတြရပါတယ။ အမားပငလယေျမအတြငးမာ ေနရာေပါငး ၂၅၀ ေလာကရပါတယ၊ ဒါေပမယကေနာတ႔က ေရရညထနးသမးဖ႔

အတြက ၀ါးေတာေတြကဘေဖၚထတၾကပါတယ။

Procasur ။ အမားပငလယေျမသတမတေရးအတြက စမးသပစမကနးလပတအခါ ဘယဟာကေရြးခယၿပး စခနစႏႈနး

သတမတခပါသလ။ Sangthong ခရငအတြငးမာ ဒေကးရြာေတြဘလပၿပးေတာ အျခားေကးရြာေတြက ဘာေၾကာင မလပၾက

သလ။

Mr. Phommasane ။ ကေနာတ႔က ေကးရြာအပစေလးေတြက ျပလပခငပါတယ။ ဒါကပထမသတမတစႏႈနးပါ။ ကေနာတ႔က

၀ါးေတာအကယအ၀နးကၾကညတယ၊ ေနာကၿပး ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာလပငနးကေလာခဖ႔နညးလမးတစချဖစတ ၀ါးလပငနး

က စတ၀ငစားတေကးရြာေတြက ေရြးတယ။ ဒါက အသငးအ၀ငးေတြက ေရြးတစႏႈနးပါ။ ကေနာတ႔ၾကညတအခါ ၀ါးထတကန

ပစၥညးထတလပတာက ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာလပတာထက ၀ငေငြပေကာငးတာကေတြ႔ရပါတယ။ မသားစတစစဟာ

၀ါးန႔လပတပရေဘာဂေတြထတလပေရာငးခရာက တစႏစမာ လာအေငြ သနး ၃၀ ရတယ၊ ေဒၚလာဆရငေတာ ၃၇၅၀

ေလာကရၾကတယ။

Procasur ။ ေအာ-- ဒါက ဒေဒသကမသားစေတြအတြက တကယအကးအျမတေပါ။ သ႔ေသာလညး အခအခနမာ မသားစ

အခ႕သာ ၀ါးထတပရေဘာဂလပငနးက ဒေလာကေကာငးတ၀ငကရရတာျဖစတယ။ အမေထာငစ အမားအျပားကေတာ

စကပးသးႏေရာငးရေငြအေပၚမာဘ အဓကမခအားထားေနၾကရတာကေတြ႔ရပါတယ။

Mr. Phommasane ။ ဟတပါတယ။ ဒဟာက စျပပစသစဘရပါေသးတယ။ ေနာကအျခားေကးရြာေတြ၊ ခရငေတြမာလညး

တးျမငလပေဆာငလာႏငပါတယ။ ဒမာလညး ဒထကပၿပးမားမားစားစားမထတလပၾကပါဘး။ ၀ါးကအသးျပၿပး ပရေဘာဂ

ထတလပတသငတနးေတြျပလပေပးေနပါတယ။ အဒလေတြကတဆင အျခားခရငကလေတြက သငတနးေတြျပနေပး

ႏငေအာငပါ။ သတ႔လညး သငတနးဆရာအျဖစ ၀ငေငြရရပါတယ။ ကေနာတ႔ေမာလငထားတာက ေနာကဆရင ဒအသငး

အ၀ငးေတြဟာ သဘာ၀ပတ၀နးကငန႔ပတသက ၀နေဆာငမႈေတြေပးလာႏငၿပးေတာ ၀ငေငြရရလာၾကမာပါ။

Procasur ။ ေနာကဆးေမးခြနးအေနန႔- အခလကရ လာအႏငငမာ အမားပငလယေျမသတမတေဖၚထတေရးက ခငဗားအေနန႔

အဓပၸါယဖြငဆျပႏငမလား။

Mr. Phommasane ။ ဒါကအဓပၸါယဖြငဆဖ႔ခကပါတယ။ ေယဘယအားျဖင အမားပငလယေျမဆတာ အသငးအ၀ငးမာရတ

လေတြက စေပါငးၿပး အသးျပၾကပါတယ။ လယေျမေတြက အသငးအ၀ငးက ဘပငဆငၾကပါတယ။ အစးရန႔ ပဂၢလက

ပငဆငတာမဟတပါဘး။ အခအခနထေတာ အခြနကငးလြတပါတယ။

၂း၃။ အေတြ႔အၾကမားရရေရးအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကေပးေသာ အဓကဇာတေကာငမား

Huay Hang ႏင Napor ေကးရြာတ႔၏ အမားပငလယေျမသတမတေဖၚထတေရးလပငနးစဥအဆငဆင ေအာငျမငျခငးမာ

အဓကဇာတေကာငေနရာတြငပါ၀ငလပေဆာငေပးေသာ ပဂၢလမား၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈကမရရခလင ေအာငျမငႏငမည

မဟတေပ။ ေကးရြာအဆငတြင ဘပငဆငေသာသဘာ၀အရငးျမစမားစမခန႔ခြေရး ေကာငးမြနေစရန အဖြ႔အစညးမား၏

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမာ အေျခခအကဆးျဖစသည။ အမားပငလယယာေျမသတမတေရးႏင တးတကေရးတ႔တြင Sangthong

ခရငႏင ဗယကကငးအာဏာပငမားမာ အဓကေသာခကျဖစသည။ စညးရးမႈမားျပလပေပးျခငး၊ ေကးရြာသားမား၀ငေငြ

ရရေအာငလပေဆာငေပးျခငးႏင ေထာကပေရးအဖြ႔မားဖြ႔စညးေပးျခငးတ႔တြင အျခားအစးရမဟတေသာအဖြ႔အစညးမား

ျဖစသည လာအအမးသမးမားသမဂၢအေနျဖင အဓကအခနးက႑မပါ၀ငသည။ အမားပငလယေျမသတမတေဖၚထတေရးႏင

ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအျပင ေရရညတညတေသာ ၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးတ႔အတြက လပငနးမေဘာငအတြငးတြင လထအေျချပ

အဖြ႔အစညးမားႏင ႏငငျခားအဖြ႔အစညးမားမာလညး အစးရႏငပးေပါငးေဆာငရြကခၾကသည။ အားလးမ ပးေပါငးလပေဆာင

ၾကသညအတြက Sangthong ခရငအတြငးအေတြ႔အၾကမားမာ ေအာငျမငမႈရရချခငးျဖစသည။

အဓကဇာတေကာငမား၏အေရးပါမႈ

အျပနအလနဆကစပေနမႈအားအေျခခ၍ အဓကဇာေကာငမား၏

အေရးပါမႈက ေဒသခအသငးအ၀ငးမ ေရးဆြခၾကသည။ အေတြ႔အၾက

မားဖြ႔ၿဖးတးတကေရးလပငနးစဥမားတြင အဓကပါ၀ငပတသက

သမားအၾကား အျပနအလနဆကစပမႈ၏ အားသာခကမားႏင

ကြနယကသဖြယဆကႏြယေနမႈတ႔က ေဖၚျပထားျခငးျဖစသည။

ေကးရြာမာ Sangthong ခရငအာဏာပငမားႏင တကရကဆကစပ

လပေဆာငသည။ အထးသျဖင လယယာေျမႏငပတသကေသာ

အလပအဖြ႔မတဆင သစေတာဌာနႏင ကးသနးေရာငး၀ယေရးဌာနတ႔

အေနျဖင အမားပငလယေျမနယနမတေဖၚထတကာ အမားပင

လယယာေျမမားတရား၀ငသတမတေရးတ႔တြင အဓကအခနးမ

လပေဆာငေပးသမားျဖစသည။ အမားပငလယယာေျမမားအား

သတမတေဖၚထတ အသအမတျပေရးတ႔အတြက Huay Hang ႏင Napor ေကးရြာတ႔မာ ခရငႏင ဗဟအစးရတ႔ထသ႔

တကရကဆကသြယလပေဆာငခၾကသည။ ေကးရြာမားႏင ပမနပးေပါငးေဆာငရြကေရးက လာအအမးသမးမားသမဂၢ၊ SNV

ႏင Gender ဖြ႔ၿဖးေရးအသငးတ႔မ လပေဆာငသည။ ၀ါးျဖငျပလပေသာပရေဘာဂမားထတလပႏငရန စြမးရညျမငတငေရးႏင

သငတနးမားျပလပေရးအတြက အေထာကအကျပအဖြ႔မားထေထာငျခငး၊ ခငမာေစရနလပေဆာငေပးျခငး၊ ေစးကြကမား

ရာေဖြခတဆကေပးျခငးႏင အမားပငလယေျမသတမတႏငေရးလပငနးစဥမားတြင ၄ငးတ႔၏ပါ၀ငမႈမာ အေျခခအကဆး

ျဖစသည။ ေကးရြာအဆင၌ အမားပငလယယာေျမစမခန႔ခြေရးႏင သစေတာထြကအရငးအျမစမားအား စနစတကအသး

ျပႏငေရးအတြက အဖြ႔အစညးမားမ ပးေပါငးေဆာငရြကၾကသည။ အမးသမးအဖြ႔၊ လငယအဖြ႔ႏင အမတြငးျဖစထတလပသ

မားအဖြ႔တ႔လညး ပးေပါငးလပေဆာငၾကသည။ အမးသမးႏငအမးသားမားစေပါငးဖြ႔စညးထားေသာ အဖြ႔မလညး

အမေထာငစအဆငတြင အမးသမးႏင အမးသား တနးတေရးရႈေထာငမ ပါ၀ငလပေဆာငေနၾကသည။

၂။ စမခန႔ခြေရးစနစ

၀ါးႏငၾကမမားက လမးမေရြး ဘာသာမေရြး ေကးရြာသားတငး ထတယသးစြခြငရေၾကာငး အသငးအ၀ငးအားလးမ သေဘာတ

ၾကသည။ ေဘးပတ၀နးကငရေကရြာမားမလညး ၄ငးအရငးအျမစမားက ထတယအသးျပခြငရသည။ သ႔ေသာလညး

အမားပငလယယာေျမဆငရာေကာမတ၏ ခြငျပခကကရယရသည။ ခြငျပခကေတာငချခငးဆသညမာ စာေရးကာတငျပျခင

းျဖစသည။ အတညျပခကေပးၿပးေနာက အရငးအျမစမားထတယအသးျပေနခနတြင ၄ငးပဂၢလမာ ခြငျပခကရယထားသ

ဟတ/မဟတ အမားပငလယယာေျမဆငရာေကာမတမ စစေဆးမႈျပလပေပးသည။

ပ ၇။ အဓကဇာတေကာငမားအေရးပါမႈ

၀ါးေတာစမခန႔ခြေရးအတြက ေဒသခမားမ ေကာမတတစရပဖြ႔စညး

ထားကာ ၄ငးေကာမတမ စညးမဥးစညးကမးမား သတမတေပးသည။

၄ငးေကာမတက ေကးရြာအာဏာပငမားျဖငဖြ႔စညးထားၿပး အမးသမး

သမဂၢကယစားလယမားႏင လငယသမဂၢကယစားလယမားလညး ပါ၀င

ၾကသည။ ေကးရြာသားမားအေနျဖင ထနးသမးသစေတာနယေျမတြင

လပငနးတစခခမလပေဆာငမ ၄ငးေကာမတထတြင ခြငျပခကေတာငးခ

ရသည။

၄ငးေကာမတမလညး အျခားေသာအဖြ႔ ၄ ခႏင ပးေပါငးလပေဆာင

သည။ (၁) လယယာေျမၾကးၾကပေရးအဖြ႔- ၄ငးအဖြ႔မာ နယေျမတစခလး

၌ အမားပငလယေျမအတြငးရ သဘာ၀အရငးအျမစမား၏ အေျခအေန

က ၾကးၾကပေပးၿပး ၀ါးပငအေရးအတြကကလညး မတတမးတငထား

သည။ (၂) နယေျမ/ နယနမတအဖြ႔- ၄ငးအဖြ႔၏အခနးက႑မာ

လယယာေျမနယနမတေဖၚထတေရး (အမားပငလယယာေျမသစ တးခ႕

ေရးအပါအ၀င) ႏင လယယာေျမမားအား အမညေပးရသည။ (၃)

လၿခေရးအဖြ႔- ၄ငးအဖြ႔၏တာ၀နမာ အမားပငသစေတာႏင

လယယာေျမမားအား ထနးသမးေရးႏင ကာကြယေရးတ႔ျဖစသည။ (၄) ထတလပသမားအဖြ႔

(ေခါငးေဆာငအဖြ႔ဟလညးေခၚသည) ၄ငးအဖြ႔မာ ၀ါးထတကနပစၥညးမား ထတလပသမားက စစညးေပးသည။ ၄ငးအဖြ႔မာ

၀ါးေတာအရငးအျမစမားစမခန႔ခြေရးတြငလညး တကရကပါ၀ငမႈရသည။

၀ါးပငသစမားအစားထးစကပးႏငေရးအတြက တစႏစအတြငး ၀ါးပငေပါငးအမားဆးခတလရငးလငးရမည အေရးအတြကက

စမခန႔ခြေရးအစအစဥမ ျပဌာနးေပးထားသည။ ေကးရြာ ၄ ရြာ၏ ၀ါးေတာနယေျမမားတြင ၀ါးပငအေရအတြကမာ ခန႔မနးေျခ

၃၅ သနးရသည။ ႏစစဥ ၁၈ သနး ခတလႏငသည။ တစႏစေအာက ၀ါးပငငယမားက ခတလ၍မေရာငးခရနလညး တားျမစ

ထားသည။ ခတလသငေသာ၀ါးပင၏အသကမာ ၂ ႏစမ ၃ ႏစအၾကားျဖစသည။ ၄ငးအသကထကေကာလြနသြားပါက

ပရေဘာဂမားျပလပရာတြင သးရနအဆငမေျပေတာေပ။ သ႔ေသာလညး ၀ါးၿခငယတစခလးက ခတလရန ခြငမျပေပ။

၀ါးပငငယသစမား ေပၚထြကလာေစရနအတြက တစပင သ႔မဟတ ႏစပငက ဆကလကထားရရမညျဖစသည။ အမားပင

လယယာေျမအတြငး ေရအသးျပျခငးႏင ေရအရငးအျမစမားထနးသမးေရးႏင သကဆငေသာဥပေဒမားကလညး ျပဌာနး

ေပးထားသည။ ေရစမခန႔ခြေရးအတြက တကေသာဥပေဒမားႏင ျမစကမးေဘးသစပငမားခတလျခငးက တားျမစထားသည။

(ျမစကမးနားမ အနညးဆးမတာ ၂၀ ကြာေ၀းရမည)။ အမားပငနယေျမအတြငး အမလကျခငးကလညး ပတပငထားသည။

မေခါငျမစကမးၿပကျခငးတ႔မာ ၂၀၀၈ ခႏစတြင ပထမဆးစတငျဖစပြားခသည။ လမးစတငမေဖါကမ မေခါငျမစအတြငး အဓက

ကနသြာယေရးလမးေၾကာငးအျဖစ စကေလအမားအျပားသြားလာခၾကျခငးေၾကာငျဖစသည။ ေကးရြာမားႏင Sangthong

ခရငတ႔က ဆကသြယထားေသာလမးႏင Sangthong ခရငမ ဗယကကငးသ႔ဆကသြယ ထားေသာလမးမား ေဖါကလပၿပး

ေနာက ေရေၾကာငးဆကသြယမႈမာ ေလာကလာသည။ ျမစကမးပါးၿပကျခငးက ရပတန႔ရန ေကးရြာသားမားမ ျဖစကမးေဘး

တြင ၀ါးပငမားစကပးလာၾကသည။

��� �� Napor �������� �������������������

In: Sayalath and alt. 2011:15

၃။ ေအာငျမငမႈရရခေသာအေတြ႔အၾကမားအား ေလလာျခငး

Ms. Channao Wungsakda ။ အသက ၄၀ ႏစမာ Napor ေကးရြာမျဖစၿပး ၀ါးထတကနလကလပပစၥညးမားထတလပရာတြင

ကြမးကငသျဖစသည။ သမမာ ၂၀၀၉ ခႏစတြင SNV ႏင Gender ဖြ႔ၿဖးေရးအသငးတ႔မ ျပလပေသာ ၀ါးပရေဘာဂ

ထတလပေရး သငတနးက ပထမဆးအၾကမတကေရာကခသည။ ၄ငးေနာကပငးတြင Ms. Channao မာ

နညးျပသငတနးမားတကေရာကခၿပး သငတနးဆရာျဖစလာခသည။ လြနခေသာ

၃ ႏစက သမအေနျဖင လယသမား ၁၀၀ ေကာအား ၀ါးထတကနပရေဘာဂမား

ထတလပေရးသငတနးမားပ႔ခခသည။

သမအေၾကာငးက သမကယတငေျပာျပရာ-

၂၀၀၉ ခႏစမတငမ ကမလယသမားတစေယာကျဖစပါတယ။ ၂၀၀၉ ခႏစတြင

SNV ႏင Gender ဖြ႔ၿဖးေရးအသငးတ႔မ ျပလပေသာ ၀ါးပရေဘာဂထတလပေရး

သငတနးကတကေရာကခပါတယ။ ပမတနးက ပရေဘာဂလပရတာ အရမးခက

ပါတယ။ ဒါေပမယအခေတာ အခကအခမရေတာပါဘး။ ကမေတာ ၀ါးန႔လပတ

စားပြခန႔ ထငခတ႔က အစလကျပလပၿပးေတာ Sangthong ခရငမာေရာငးခ

ပါတယ။ ၂၀၀၉ ခႏစက စတငၿပးေတာ ေရာငးခခပါတယ။ စားပြခန႔ထငခတစစက လာအေငြ ၅၀၀၀၀၀ (၆၃ ေဒၚလာ)

ရၿပးေတာ တစလအတြငး ၃ စ (သ႔) ၄ စ ေရာငးရပါတယ။ ကမမသားစန႔အတ လယန႔ ပေလာပနစကပးေရးလပပါတယ။

ဒါေပမယ ပရေဘာဂေရာငးတာကေတာ အဓက၀ငေငြရရပါတယ။ ကမမသားစကေတာ အခဆရင၀ငေငြေကာငးၿပးေတာ

အဆငေျပပါတယ။ အမၾကးတစေဆာငရၿပးေတာ ကေလး ၃ ေယာကကလညး ေကာငးထားႏငပါတယ။

ပထမအၾကမသငတနးတကၿပးတေနာကမာ အျခားသငတနးေတြလညးတကၿပးေတာ လအေယက ၁၀၀ ေကာက

ကမသငတနးေပးပါတယ။ အထးသျဖင ဗယကကငးမာပါ။ အခဆရင သတ႔ကယတင ပရေဘာဂထတလပေရာငးခေနၾကပါၿပ။

ပရေဘာဂထတလပေရးအဆငဆငက Ms. Channao မ ရငးျပရာ-

“ပမဆးကေတာ ၀ါးကေရြးရပါတယ။ သကတမး ၃ ႏစရတ၀ါးဆရင ေကာငးပါတယ။ ေနာကေတာ ကယလခငတ

အရြယအစားကျဖတရပါမယ။ အဒါၿပးရင ၀ါးေတြကအပေပးရပါတယ။ ၀ါးေတြက ပးမကကရေအာင ကမကေတာ လေမၼာရြကန႔

အျခားေဆးဖက၀ငတအရြကေတြကသးပါတယ။ ဓါတေဆးေတြက မသးပါဘး။ ဒါေပမယ သဘာ၀ေဆးေတြကေတာ

ပးမကကေအာင ၈၀% သာ ကာကြယႏငပါတယ။ ဒါေၾကာငမ႔ ႏငငျခားသ႔ ပ႔လ႔မရပါဘး။ ေရေႏြးန႔ျပတၿပးၿပဆရင ၀ါးေတြက

အခြခြါၿပးေတာ အေျခာကခထားရတယ။ ေျခာကဖ႔အတြက တစပတေလာကအခနေပးရပါတယ။ ဒါဆရငပရေဘာဂ

လပလ႔ရပါၿပ။ စားပြန႔ထငခ တစစက တစပတေလာကအခနယျပလပရပါတယ။ ကမအမးသားက ကမကကလပေပးပါတယ။

ကမက အမားၾကးထတလပခငတယ၊ ဒါေပမယ ကမတ႔မာ ထားဖ႔ေနရာမရဘး။ ျပလပၿပးတပရေဘာဂေတြက မေရာငးခင

သမးထားဖ႔ေနရာလပါတယ”။

Figure 9. Ms Channao

သမ၏ရြာတြင ပရေဘာဂထတလပေသာ

မသားစ ၆ စ ရသည။ Sangthong ခရင

တြင ပရေဘာဂထတလပေသာ မသားစ

၁၂ စရၿပး ၄ငးလပငနးမ၀ငေငြက မခေန

ၾကသည။ ေကးရြာတငးတြင ပရေဘာဂ

ထတလပသမားရေသာလညး ေစးကြက

ၿပငဆငမႈမရရေလေအာင မတေသာပစ

မားက ထတလပၾကသည။ ရပေငြအဖြ႔မား

တြင ေငြစၾကကာ ရရလာေသာေငြမားက

မသားစအတြကအေထာကအပႏင

ကေလးမား၏ ေကာငးစရတအတြက အသးျပၾကသည။

Ms. Mariwan Senkhamvan မာ အသက ၃၄ ႏစရၿပး၊ ေကးရြာအမးသမးရပေငြအဖြ႔တြင ဆကစပေဆာငရြကေပးသအျဖစ

လပကငေနသည။ ၂၀၀၉ ခႏစကတညး စတငေဆာငရြကေပးေနၿပး ေငြစေဆာငျခငးမားအတြက မတတမးျပလပရန

တာ၀နယထားသည။ ဆကစပေဆာငရြကေပးသအား ၃ ႏစတစၾကမေရြးေကာကၾကၿပး တာ၀နႏစၾကမထမးေဆာငႏငသည။

Sangthong ခရငတြင ေငြစအဖြ႔ ၇ ဖြ႔ရၿပး ဆကစပေဆာငရြကႏငရနအတြက ၃ လ တစၾကမ အစညးအေ၀းျပလပၾကသည။

“၂၀၀၄ ခႏစမာ ကမတ႔ရြာမာ ေငြစအဖြ႔ထေထာငၿပးေတာ အဒကတညးက ကမပါ၀ငပါတယ။ အခ အဒအဖြ႔မာ အဖြ႔၀င ၈၅

ေယာကရၿပး အမးသား ၁၃ ေယာကန႔ အမးသမး ၇၂ ေယာက ရပါတယ။ ဘယသမဆပါ၀ငလ႔ရပါတယ၊ ဒါေပမယ ဘ႑ာႏစ

စၿပး ၃ မတငခင ပါ၀ငရပါမယ။ ဘ႑ာႏစကေတာ ဇနန၀ါရမာ စပါတယ။ အဖြ႔၀ငေၾကးမရပါ။ အဖြ႔၀ငတငး လာအေငြအမားဆး

၅ သနး (၆၂၅ ေဒၚလာ) ေခးယႏငပါတယ။ စထားတေငြအေပၚမတညၿပးေတာ ေခးယႏငပါတယ။ မသားစတစစက

မသားစ၀ငေတြလညး တခနတညးမာေခးယႏငပါတယ။ အတးကေတာ တစလမာ ၃% ျဖစပါတယ။ အမားအားျဖင လေတြက

ေဆးကသဖ႔န႔ စးပြားေရးလပငနငယတစခ ထေထာငဖ႔အတြက ေခးတာမားပါတယ။ အကယ၍ မသားစ၀င တစေယာက

ေယာကက အျပငးအထနေနမေကာငးျဖစတယ (သ႔) ေသဆးသြားတယဆရင အဖြ႔ကေနၿပးေတာ အဒမသားစက လာအေငြ

၅၀၀၀၀ (၆ ေဒၚလာ) ေထာကပေပးပါတယ။

ေငြစအဖြ႔ေတြ ဖြ႔စညးၿပးကတညးက ေကးရြာအတြငးညညြတမႈေတြပရလာပါတယ၊ ဘာေၾကာငလဆေတာ အမးသမးေတြ

လညး အလပအတတြလပလာၾကလ႔ျဖစပါတယ။ ဥပမာအားျဖင- ငကေပာေလာန႔ရကလပတ ပစၥညးေတြ အတတကြ

ထတလပတအခါ အဒေငြေတြက အသးျပၾကပါတယ။ အမးသားေတြန႔ ဆကဆေရးကလညး

ပ ၁၀။ Ms. Channao (၀) ၀ါးအခြခြါေနစဥ၊ ျပလပၿပးထငခတစလ (ယာ)

အဆငေျပလာပါတယ။ ကမတ႔က မသားစအတြက၀ငေငြရာေပးလာႏငတ

အတြက ကမတ႔အမးသားေတြကလညး ကမတ႔က ေလးစားလာၾကတယ။

အရငတနးကဆရင အမးသားေတြကသာ ၀ငေငြရာႏငၾကတယ။ ဒါေပမယ

အခဆရင အမးသမးေတြကလညး ၀ငေငြရာလာႏငတယဆေတာ သတ႔လညး

အမးသမးေတြက ေလးစားလာၾကတယ။ အမးသမးေတြက ရပေငြအဖြ႔ေတြမာ

ပၿပးတာ၀နယလာၾကတယ။ အရငတနးကဆရင ရလာတေငြေတြက အကန

သးပစၾကတယ၊ အခေတာ ေငြစအဖြ႔ေတြလညးရလာၿပဆေတာ အဒအဖြ႔ေတြမာ

ထညဖ႔အတြက ေငြေတြစလာၾကတယ”။

Figure 11. Ms Mariwan