2

Шығыс Қазақстан облыстық мәслихатының 2016 жылдың

9 желтоқсандағы № 8/87-VI сессиясы шешімімен бекітілді

Шығыс Қазақстан облысының аумағын дамытудың 2016 - 2020 жылдарға арналған

БАҒДАРЛАМАСЫ

Өскемен қ., 2016 жыл

3

Мазмұны

1. Паспорт 32. Ағымдық жағдайды талдау 102.1 Аумақтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын талдау 142.1.1 Өңірлік макроэкономика 142.1.2 Әлеуметтік орта 622.1.3 Қоғамдық тәртіпті күзету және қоғамдық қауіпсіздікті

қамтамасыз ету96

2.1.4 Инфрақұрылым 1022.1.5 Экология және жер ресурстары 1232.1.6 Мемлекеттік қызмет көрсету 1332.2 Негізгі мәселелер, қауіптер, ұстаушы факторлар, бәсекелес

басымдылықтары және орта мерзімді келешектегі орнықты әлеуметтік – экономикалық даму мүмкіндіктерінің кешенді сипаттамасы

138

3. Негізгі бағыттар, мақсаттар, нысаналы индикаторлар, нәтижелер көрсеткіші және мақсатқа жету жолдары

148

4. Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін қажетті ресурстар 190

4

Паспорт

Атауы Шығыс Қазақстан облысының аумағын дамытудың 2016 - 2020 жылдарға арналған бағдарламасы

Әзірлеу үшін негіздеме

«Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 маусымдағы № 827, «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесінің одан әрі жұмыс істеуінің кейбір мәселелері туралы» 2010 жылғы 4 наурыздағы № 931 Жарлықтары

Өңірдің негізгі сипаттамалары

Шығыс Қазақстан облысы республиканың солтүстік-шығысында орналасқан, 1932 жылы құрылған. Облыста: 19 әкiмшiлiк-аумақтық бірлік, соның iшiнде 15 аудан, 10 қала, 755 кенттер мен ауылдар, 246 ауылдық және кенттік округтер бар. 2016 жылдың 1 қаңтарда халық саны - 1 395,8 мың адам. Экономиканың базалық саласы түсті металургия болып табылады, сондай-ақ машина жасау және металл өңдеу, орман және ағаш өңдеу, жеңіл және тамақ өнеркәсібі дамыған

Бағыттары Өңірлік макроэкономика;Әлеуметтік орта;Қоғамдық тәртіпті күзету және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;Инфрақұрылым;Экология және жер ресурстары;Мемлекеттік қызмет көрсету

Мақсаттары 1) өнір экономикасының орнықты өсуін қамтамасыз ету;2) өнеркәсіптің басым секторларын дамыту;3) өңірлік ішкі өнімнің энергия сыйымдылығының төмендеуі және жаңартылатын энергия көздерін енгізу;4) өңірдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету;5) бизнестің экономикалық белсенділігін арттыру үшін қолайлы орта құру;6) өңірдің экономикасына инвестиция ағымын ынталандыру және инновациялық дамуын жандандыру;7) туризм индустриясын дамыту;8) өңіраралық кооперацияны дамыту;9) экономикалық өсу нүктелерінде капитал мен халықтың шоғырлануын ынталандыру, аумақты ұйымдастырудың тиімділігін құру арқылы әлеуметтік-экономикалық әлеуетін дамытуға жағдайлар жасау;10) білім берудің қол жетімділігін және сапасын арттыру;11) жастардың әлеуметтік тұрақтылығын және құқықтарын іске асыруын қамтамасыз ету;12) халықтың денсаулығын сақтау және нығайту;13) халықты әлеуметтік қорғау және жұмыспен қамтуын қамтамасыз ету;14) облыстың кәсіпорындарында еңбек заңнамасын сақтауын қамтамасыз ету;15) отандық мәдениетті сақтау;16) ұлт бірлігін қамтамасыз ету және этникааралық және конфессияаралық келісімді нығайту;17) бұқаралық спортты дамыту; 18) Қазақстан халқын біріктіру факторы ретінде толеранттылық тіл

5

ортасын құру; 19) халықтың тұрмыс-тіршілігінің қауіпсіздігін арттыру;20) халықты қол жетімді байланыс қызметтерімен қамтамасыз ету;21) құрылыс саласының дамыту және халықты қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз етуге жәрдем көрсету;22) автожол саласының инфрақұрлымын дамыту және елді мекендер арасында көлік байланысын қамтамасыз ету;23) халықты сапалы коммуналдық қызметтермен қамтамасыз ету;24) қоғамның тіршілік әрекеті үшін қолайлы қоршаған ортаның сапасын арттыру;25) ауылшаруашылықта пайдаланудағы жерлерді ауылшаруашылық айналымына тарту;26) ұйымдар мен азаматтар үшін мемлекеттік қызметтердің қолжетімділігін арттыру.

Нысаналы индикаторлар

2020 жылға дейін:1) жалпы өңірлік өнімнің нақты көлем индексі - 102,5 %;2) халықтың жан басына шаққандағы жалпы өңірлік өнім - 2 323,9 мың теңге жан басына;3) жергілікті бюджетке салықтық және салықтық емес түсімдердің өсу қарқыны - 103,9 %;4) өңдеу өнеркәсібіндегі өнім шығарудың нақты көлем индексі - 102,2 %;5) өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі - 31,3 мың АҚШ доллары/адам;6) өңір экспортының жалпы көлемдегі шикізат емес тауарлардың көлемін экспорттау үлесі - 80,2 %;7) металл кендер өндірудің нақты көлем индексі - 102,4 %;8) металлургиялық өнеркәсіптің нақты көлем индексі - 105 %;9) металлургиялық салада еңбек өңімділігін арттыру - 102,5 %;10) металлургиялық өнеркәсіптің өнімдер экспорты - 1 424 560 мың АҚШ доллары;11) машиналар мен жабдықтардан басқа дайын металл бұйымдары өндірісінің нақты көлем индексі - 103,1 %;12) машина жасау өнімдер өндірісінің нақты көлем индексі - 105 %;13) машина жасау саласында еңбек өңімділігін арттыру - 104 %;14) басқа металл емес минералды өнімдер өндірісінің нақты көлем индексі - 103 %;15) басқа металл емес минералды өнімдер өндірісінде еңбек өңімділігін арттыру (2012 жылға) - 120 %;16) металл емес басқа минералды өнімдер экспортының өсуі (2012 жылға) - 100 %;17) химиялық өнімдер өндірісінің нақты көлем индексі - 103 %;18) химиялық салада еңбек өңімділігін арттыру - 101,9 %;19) химиялық өнеркәсіптегі өнімдер экспорты - 99 867 мың АҚШ доллары;20) жеңіл өнеркәсіптегі өнімдер өндірісінің нақты көлем индексі - 102 %;21) жеңіл өнеркәсіп салада еңбек өңімділігін арттыру - 101,2 %;22) жеңіл өнеркәсіп өнімінің экспорты - 3 550 мың АҚШ доллары;23) негізгі фармацевтикалық өнімдер өндірісінің нақты көлем индексі -

6

105 %;24) өңірлік ішкі өнімнің энергия сыйымдылығының көрсеткіші - мың АҚШ долларға шаққанда 0,61 теңге;25) өндірілген электр энергиясының жалпы көлеміндегі энергияның жаңартылған көздерінен өндірілген электр энергиясының үлесі - 3,2 %;26) ауыл шаруашылығының негізгі капиталына тартылған инвестициялардың нақты көлем индексі - 109 %;27) тамақ өнімдері өндірісінің негізгі капиталына тартылған нақты көлем индексі - 110 %;28) ұйымдастырылған шаруашылықтардағы ірі қара мүйізді және ұсақ қара мүйізді малбасының үлесі: ІҚМ - 50 %, ұсақ мал - 53,5 %; 29) тұқымды өзгерістерге қатысатын ірі қара мүйізді және ұсақ мүйізді мал үлесі: ІҚМ - 28 %, ұсақ мал - 11,3 %; 30) мерзімі бұзылып берілген субсидиялар үлесінің төмендеуі - 0 %;31) тіркелген жалпы көлемдегі шағын және орта кәсіпкерліктің қолданыстағы субъектілерінің үлесі - 87,5 %;32) бөлшек сауданың нақты көлем индексі - 110 %;33) сауда алаңы 2000 шаршы метрден кем емес сауда нысандарының санын ұлғайту («Бөлшек сауда» қызметі түрімен);34) халықтың жан басына шаққандағы негізгі капиталға инвестициялардың өсу қарқыны - 103,8 %;35) жан басына шаққанда негізгі капиталға инвестициялар (Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламада көзделген қаражат шеңберінде) - 8,2 мың теңге; 36) негізгі капиталға инвестициялардың жалпы көлеміндегі сыртқы инвестициялардың үлесі - 45 %;37) шикізаттық емес секторының негізгі капиталына салынған инвестицияның 2015 жылға өсуі (мемлекеттік бюджеттен инвестицияларды қоспағанда) - 102,5 %;38) әзірленген құжаттар бойынша оң нәтиже алған МЖС жобалары санының көбейуі және оларға байқау жариялау - 5;39) әрекеттегі кәсіпорындарға қарағанда инновациялық белсенді кәсіпорындар үлесі - 23,5 %;40) жалпы өңірлік өнімнің жалпы көлеміне инновациялық өнім үлесінің көбейуі - 5,84 %;41) өткен жылмен салыстырғанда ішкі туризм бойынша орналастыру орындарымен қызмет көрсетілген келушілер санының өсуі (резиденттер) - 110 %;42) өткен жылмен салыстырғанда сырттан келу туризмі бойынша орналастыру орындарымен қызмет көрсетілген келушілер санының өсуі (резиденттеремес) - 106 %;43) өткен жылмен салыстырғанда ұсынылған төсек-тәуліксанының өсуі - 107 %;44) басқа өңірлерге жөнелтілген өндірілген өнім көлемі (жұмыскерлер саны 50 адамнан астам өнеркәсіптік кәсіпорындар бойынша) - 501 964,6 млн. теңге;45) резиденттерден сатып алынған тауарлардың жалпы қарағандабасқа өңірлерде сатып алынған тауарлардың үлес салмағы (жұмыскерлер саны 50 адамнан астам көтерме кәсіпорындар бойынша) - 59 %;46) тіректі ауылдық елді мекендерде халық санының өсуі, (2013 жыл

7

фактісі - 87,559 мың адам) 95,3 мың адамға дейін;47) шекара маңындағы аумақтарда орналасқан тірек ауылдық елді мекендерінде халық санының өсуі – 29,6 мың адам; 48) мемлекеттік желілер нормативіне сәйкес жалпы орта білім беру ұйымдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету - 100 %;49) жұмыс істеп тұрған авариялық және үш ауысымдық мектептердің болмауы - 0 бірлік;50) жаратылыстану-математика пәндері бойынша мектеп бітірушілердің арасында білім беру бағдарламаларын табысты (өте жақсы/жақсы) меңгерген оқушылардың үлесі - 60,2 %;51) мүмкіндіктері шектеулі балалардың жалпы санының ішінде балалардың инклюзивтік біліммен қамтылуы - 20,2 %;52) мектепке дейінгі тәрбие беру және білім беруге балалардың (3-6 жас) ауқымдылығы - 100 %, соның ішінде жеке меншік мектепке дейінгі ұйымдар желілерін дамыту есебінен - 8,4 %;53) мемлекеттік тапсырыс бойынша техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындары түлектері мен оқуды аяқтағаннан кейінгі бірінші жылы жұмысқа орналастырылғандарының үлесі - 70 %;54) типтік жастағы (14-24 жас) жастардың техникалық және кәсіптік біліммен қамтылу үлесі - 19 %;55) 15-28 жастағы жастардың жалпы санындағы NEET үлесі (NEET – ағыл. Not in Education, Employment or Training) - 7,3 %;56) мемлекеттік жастар саясатын іске асыруда 14-29 жастағы тұрғындардың қанағаттанушылық деңгейі - 45 %;57) өткен жылға қарағанда халық санының өсуі - 100,1 %;58) 100 мың тірі туылғандарға шаққандағы аналар өлім-жітімін төмендету - 10,5 %;59) 1000 тірі туылғандарға шаққандағы балалар өлім-жітімін төмендету - 9,7 %;60) 100 мың тұрғынға шаққандағы жаңадан пайда болған қатерлі ісік аурулардан болатын өлім-жітімді төмендету - 116,2 %;61) 15-49 жас ерекшелігі тобындағы адамның иммун тапшылығы вирусының таралуы, 0,2-0,6 % шегінде - 1,1 %;62) жұмыссыздық деңгейі - 4,7 %;63) жұмысқа орналастыру мәселелер бойынша жүгінген адамдардың ішінен жұмысқа орналастырылғандардың үлесі - 78,8 %;64) жүгінген нысаналы топтардың ішінен тұрақты жұмысқа орналасқандардың үлесі - 60,3 %;65) жергілікті атқарушы органдардың рұқсатымен заңды тұлғалар тартатын шетелдік жұмыс күшінің құрамындағы білікті мамандардың үлес салмағы (шетелдік жұмыс күшін тартуға арналған квота бойынша) - 70 %;66) атаулы әлеуметтік көмек алушылар ішіндегі еңбекке жарамды адамдардың үлесі - 25 %;67) арнайы әлеуметтік қызметтерді көрсете отырып, қамтылған адамдардың үлес салмағы (оларды алуға мұқтаж адамдардың жалпы санының ішінде) - 100 %;68) жеке сектор субъектілері (оның ішінде, үкіметтік емес ұйымдар) ұсынатын арнайы әлеуметтік көрсетілетін қызметтермен қамтылған адамдардың үлесі) - 13,4 %;

8

69) әлеуметтік, көліктік инфрақұрылымның паспортталған нысандарының жалпы санының ішіндегі мүгедектер үшін қолжетімділікпен қамтамасыз етілген әлеуметтік инфрақұрылым нысандарының үлесі - 100 %;70) өндірістік жарақаттану деңгейі (1000 адамға шаққандағы жазатайым оқиғаның жиілік коэффициенті) - 0,40 %;71) анықталған жалпы көлемдегі бұзушылықтардың %- дағы еңбек заңнамасының бұзушылықтарының орындалу үлесі - 94;72) 1000 адамға шаққандағы мәдениет ұйымдарына келушілердің (келу) орташа саны, бірлік: кітапханаға келушілер - 304,2, театрға келушілер - 111,2, концерттік ұйымдарға келушілер - 135,4, мұражайларға келушілер - 556,7;73) этникааралық қатынас саласында мемлекеттік саясатты оңды бағалайтын халық үлесі - 84 %;74) конфессияаралық қатынас саласында мемлекеттік саясатты оңды бағалайтын халық үлесі - 86 %;75) дене шынықтырумен және спортпен шұғылданатын азаматтарды қамту - 30,6 %;76) балалар мен жас өспірімдер жалпы санына қатысты 7 мен 18 жас аралығында балалар - жас өспірімдер спорт мектептерінде және спорт клубында дене шынықтырумен және спортпен шұғылданатын балалар мен жас өспірімдерді қамту - 14,8 %;77) мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесі - 85 %;78) ағылшын тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесі - 6 %;79) үш тілді (мемлекеттік, орыс және ағылшын) меңгерген ересек тұрғындардың үлесі - 5 %;80) үш тілді (мемлекеттік, орыс және ағылшын) меңгерген ересек тұрғындардың үлесі - 14,4 %;81) жас өспірімдер жасаған қылмыстардың үлес салмағы - 3,7 %;82) бұрын қылмыс жасаған адамдардың жасаған қылмыстарының үлес салмағы - 46 %;83) 100 зардап шеккен адамға шаққандағы жол-көлік оқиғаларынан қайтыс болғандар санын төмендету - 7,6 бірлік;84) тіркелген жалпы қылмыстар санынан есірткімен байланысты қылмыстардың төмендеу үлесі - 1,2 %;85) төтенше жағдайларға қарсы іс-қимыл инфрақұрылымының қамтамасыз етілу деңгейі - 80 %;86) 100 тұрғынға телефон байланысының тіркелген желісінің тығыздығы - 28,2 бірлік;87) интернетті пайдаланушылардың үлесі - 72,2 %;88) халықтың цифрлік сауаттылығының деңгейі - 80 %;89) құрылыс жұмыстарының нақты көлем индексі - 101,7 %;90) пайдалануға берілген тұрғын үйлердің жалпы ауданы - 445,4 мың шаршы м.;91) жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы облыстық және аудандық маңызы бар автомобиль жолдарының үлесі - 78,5 %;92) жолаушылар автокөлігі қатынасымен қамтылмаған елді мекендер үлесі - 0 %;93) күрделі жөндеуді талап ететін кондоминиум объектілерінің үлесін төмендету - 11 %;

9

94) қалаларда орталықтандырылған қолжетімділік: сумен жабдықтау - 100%, су бұрумен жабдықтау - 100 %;95) ауылдық елді мекендерде орталықтандырылған қолжетімділік: сумен жабдықтау - 74,5%, су бұрумен жабдықтау - 14 %;96) жалпы ұзақтықтан жаңғыртылған желілердің үлесі: жылумен жабдықтау - 29,7 %, электрмен жабдықтау - 0,5 %;97) ластаушы заттардың нормативті көлемі: атмосфераға шығарындылар - 0,191 млн.тонна, су нысандарына төгінділер - 0,063 млн.тонна;98) пайда болған тұрмыстық қатты қалдықтарды пайдаға жарату үлесі - 0,03 %;99) облыстардың, республикалық маңызы бар калалардың, астананың халқын қалдықтарды жинау және тасымалдау бойынша көрсетілетін қызметтермен қамту - 44,5 %;100) экологиялық және санитариялық қағидалар талаптарына сәйкес келетін тұрмыстық қатты қалдықтарды орналастыру нысандарының үлесі (орналастыру орындарының жалпы санынан) - 4,4 %;101) су шаруашылығының (су шаруашылығының нысандары) және гидромелиоративті жүйелермен жабдықтардың негізгі капиталына мемлекеттік емес инвестициялардың нақты көлем индексі - %;102) орман шаруашылығының негізгі капиталына инвестициялардың нақты көлем индексі - 0 %;103) ағаш егу шаруашылығы плантациясының негізгі капиталына мемлекеттік емес инвестициялардың нақты көлем индексі - 0 %;104) жануарлар дүниесін қайта өндірудің негізгі капиталына тартылған мемлекеттік емес инвестициялардың нақты көлем индексі - 0 %;105) жергілікті атқарушы органдардың қарамағында орналасқан мемлекеттік орман қоры аумағында орманмен жабылған алқап ауданы - 1277,7 мың. га;106) жергілікті атқарушы органдардың қарамағында орналасқан мемлекеттік орман қоры ауданында 1 орман өртінің орташа ауданы - 0,009 мың га;107) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жердің ауыл шаруашылығы айналымына тартылған үлесін ұлғайту - 18 %;108) жыртылған жер құрамындағы ауыспалы егіс үлесі (ауыспалы егіс алқабы) - 33,1 %;109) табиғи жайылымдық жерлердің құрамындағы жайылымдық ауыспалы егістің үлесі (азықтық ауыспалы егіс) - 7,8 %;110) жергілікті атқарушы органдар көрсететін мемлекеттік қызметтердің көрсетілу сапасына қанағаттанушылық деңгейін арттыру - 93 %.

Қажетті ресурстар

Қаржыландыру көздері: республикалық және облыстық бюджеттер, тартылған және меншікті қаражат, қарыз қаражаты.Қаржыландыру көлемі: барлығы – 869 447,3 млн. теңге, соның ішінде: 2016 ж. – 260 271,3 млн. теңге2017 ж. – 222 642,4 млн. теңге2018 ж. – 513 547,4 млн. теңге2019 ж. – 98 005,3 млн. теңге2020 ж. – 74 980,9 млн. теңге

10

2. Ағымдық жағдайды талдау

Шығыс Қазақстан облысы елдің солтүстік - шығысында орналасқан, солтүстігінде - Алтай аймағы және Алтай Республикасымен, шығыста - Қытайдың Синьцзян-Ұйғыр автономды ауданымен, Қазақстанның солтүстік - шығыста - Павлодар, оңтүстікте - Алматы, батыста - Қарағанды облысымен шектеседі. Облыстың аумағы – 283,2 мың шаршы км (Қазақстан аумағының 10,4 %).

Облыстың аумағы бойынша Ертісті қоса отырып 800-ден астам өзен ағады. Осында Зайсан, Марқакөл, Алакөл, Сасықкөл ірі өзендері, сондай-ақ Бұқтырманы қоса отырып бірнеше су қоймалары болып табылады. Облыс климаты шұғыл континенталды, 7 % жуық аумағы орманмен жабылған, далалы, шөлді және тау - тайга ландшафттары көршілеседі.

Облыста 19 әкімшілік – аумақтық бірлік саналады, соның ішінде 15 аудан, 10 қала, 755 ауыл мен кент, 246 ауылдық және кенттік округтер (1 сурет).

Әкімшілік орталық – 321,2 мың тұрғын халығымен Өскемен қаласы, бұл облыс тұрғындарының санынан 23 % құрайды.

1 сурет – Шығыс Қазақстан облысының әкімшілік бөлінісі

2016 жылдың басына облыс халқының саны 1 395,8 мың адам құрады (Қазақстан тұрғындарының 7,9 % - ы), халықтың тығыздығы 4,9 адам 1 ш. м2.

Демографиялық жағдайға қатысты тұрғындардың қартаюға беталысы бар, 2013 жылы зейнеткерлік жастағы тұрғындардың үлес салмағы 14,6 % құрады, 2015 жылы - 15,3 %.

Сонымен қатар, тұрғындардың жас санаты 0-20 жас аралығында үлес салмағы 27,4 % - ға өсті (2013 жылы - 27,1 %).

11

Тұрғындардың өсімі 2013 жылға қарағанда 1 779 адам құрады. 1000 адамға табиғи өсім - 5,88 (ҚР - 15,2) адам.

Демографиялық жағдайға әсер ететін негізгі факторлары туудың төмен деңгейі - 16,37 (ҚР - 22,66), өлімнің жоғары деңгейі - 10,49 болып табылады, бұл орта республикалық көрсеткіштен 1,4 есе артық (ҚР - 7,48).

2015 жыл бойынша көші - қон алмасуы нәтижесінде облыста 16 801 адам кетті, 9 074 адам1 келді. Сыртқы және ішкі көшіп - қону нәтижесінде 7 727 адамның көшуі2 қалыптасты.

Көші - қонның оң сальдосы Өскемен - 2 284 адам, Семей - 1 276, Курчатов - 108, Риддер - 5 қалаларында белгіленеді.

Республиканың басқа облыстарына көшу (12 582 немесе 74,9 % жалпы көлемі), таяу шетел (4 045 немесе 24,1 %), алыстағы шетелге шығуымен негізделді (174 немесе 1 %).

Басқа облыстардан келгендер саны 8 366 адам (92,2 %), таяу шетел мемлекетінен - 526 (5,8 %). Сонымен бірге, облыстың 27,5 мың тұрғыны облыс аумағында тұру орнын ауыстырды3.

Өңірдің урбанизация деңгейі орта республикалықтан жоғары4, тұрғындардың 59,9 % қалаларда, қалған 40,1 % тұрғыны ауылдық жерлерде тұрады. 2007 жылдан 2015 жыл аралығында қалалық тұрғындардың үлесі 59,7 % - дан 59,9 % - ға дейін өсті.

Облыстың негізгі қалалары – тиісінше 321,2 және 318,1 мың тұрғыны бар Өскемен және Семей5. Сонымен қатар 4 моноқала бар: Курчатов (ғылыми - өнеркәсіп орталығы), Серебрянск (химиялық өнеркәсіп), Риддер және Зырян (метал кендерін өндіру), және 4 шағын қала: Аягөз (көліктік торап), Шар (цемент өндірісі), Зайсан (ауыл шаруашылық, туризм), Шемонаиха (тау - кен өнеркәсібі және ауыл шаруашылығы).

Ресей Федерациясымен шекаралас аумақтары болып табылады: Риддер қаласы, Бесқарағай, Бородулиха, Шемонаиха және Катонқарағай аудандары. Қытай Халық Республикасымен шектеседі: Күршім, Зайсан, Тарбағатай және Үржар аудандары.

Облыс (Павлодар және Қарағанды облыстарымен бірге) Өскемен хаб - қаласында орталығы бар Орталық - Шығыс макроөңірге кіреді (1 кесте).

1 кесте – Орталық - Шығыс макроөңірінің құрамына кіретін басқа өңірлерімен салыстырғанда Шығыс Қазақстан облысы әлеуметтік - экономикалық дамуының негізгі

көрсеткіштері (2015 жыл)

Орталық – Шығыс макроөңір№р/с

Көрсеткіштің атауы Өлшем бірлігі Шығыс Қазақстан

Қарағанды облысы

Павлодар облысы

1 2013 жылы көшіп кеткендер 14 021, келгендер 6 810 адам.2 2013 жылы 7 211 адамға кеміді.3 2013 жылы 20 620 адам тұрғылықты орнын ауыстырды.4 2016 жылдың басына қала халқының орташа республика бойынша үлесі – 56,7 %.5 Семей - облыстық маңызы бар қала.

12

облысы1 ҚР ЖІӨ - де ЖӨӨ үлесі % 5,65 7,6 4,25

2 Халықтың жан басына шаққанда ЖӨӨ көлемі мың теңге 1 656,2 2 248,9 2 293,1

3 Республиканың өнеркәсіптік өндірісінің көлеміндегі өңір үлесі % 6,8 9,5 7,0

4Республиканың ауыл шаруашылығы өнімдерін жалпы шығару көлеміндегі өңір үлесі

% 11,1 5,96 4,6

5Республика бойынша жалпы көлемдегі облыстың инвестициялар үлесі

% 5,86 4,88 6,43

6 Инновация саласындағы белсенділік деңгейі % 11,5 9,2 4,8

7 Халықтың табиғи өсімнің (+), кему (-) коэффициенті

1000 тұрғындарға

шаққанда+5,88 +7,84 +7,03

8 Қалалық тұрғындар үлесі % 59,9 79,2 70,59 Жұмыссыздық деңгейі % 4,9 4,9 4,8

10Ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен кірістері бар тұрғындар үлесі

% 2,0 1,5 1,6

11 Нәрестелік өлім деңгейі1000 тірі

туғандарға шаққанда

9,57 8,61 6,96

12 3 - 6 жастағы балаларды мектепке дейінгі біліммен қамту % 99,1 97,5 100

13

Мектеп бітірушілердің арасында жаратылыстану-математикалық білім беру бағдарламаларын табысты (өте жақсы/жақсы) меңгерген оқушылардың үлесі

% 66,2 61,7 58

14Қатты жабынымен жалпы пайдаланудағы автокөлік жолдарының қалындығы

1000 шаршы метрге км 39,3 20,4 39

15Жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы жергілікті маңызы бар автокөлік жолдарының үлесі

% 76 74 75

16Жүйелі тасымалдаулармен қамтамасыз етілген елді мекендер үлесі

% 64 69 100

17Тұрғындардың орталықтандырылған сумен жабдықтау қамтамасыздығы

% 86 69,6 82

18 Тұрғындардың су тарту қызметтерімен қамтамасыздығы % 36,6 31,2 78

19 Тұрғындардың тұрғын үймен қамтамасыздығы ш. м/адам 19,5 22,6 22,8

20 10 мың адам тұрғынға шаққанда қылмыскерліктің деңгейі бірлік 195 219 234

21Стационарлық көздерінен шығатын ластаушы заттарының ауаға шығарындылары

мың тонна 127,1 596,4 552,9

2.1 Аумақтын әлеуметтік-экономикалық жағдайын талдау2.1.1. Өңірлік макроэкономика

13

2015 жылы өңірлік ішкі өнімнің көлемі 2013 жылға қарағанда 117,6 % - ға өсті (2 кесте).

2 кесте – 2013 - 2015 жылдары бойынша облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі көрсеткіштер динамикасы

№ р/с

Көрсеткіштер Өлшем бірлігі

2013 жыл

2014 жыл

2015 жыл

ҚР/ШҚО үлесі

1 ЖӨӨ көлемі млн. теңге

2 062 969

2 282 710

2 311 366

40 884 134/ 5,65 %

2 Халықтың жан басына шаққанда ЖӨӨ көлемі мың теңге 1 480,1 1 636,7 1 656,2 9 орын

3 Өнеркәсіп өнімінің көлемі

млн. теңге 998 701 1 115 63

61 021 77

914 925 230/

6,8 %

4Ауыл шаруашылықтағы жалпы өнім көлемі

млн. теңге 287 755 288 776 366 973 3 307 010/

11,1 %

5 Негізгі капиталға инвестициялар көлемі

млн. теңге 301 168 345 943 411 930 7024709/

5,86 %

6 Құрылыс жұмыстарының көлемі

млн. теңге 137 602 145 063 158 365 2 861 058/

5,5 %

7 Экспортмлн. АҚ

Ш доллары

2 075,6 1 961,5 1 860,1 41 204,9/ 4,5 %

8 Импортмлн. АҚ

Ш доллары

1 331,1 1 302,3 758,9 19 436,7/ 3,9 %

9 Номиналды ақшалай кіріс мың тенге 51,9 56,0 55,4 67,3

10 Инфляция деңгейі % 4,5 7,4 13,2 13,6 %11 Жұмыссыздық деңгейі % 5,1 4,8 4,9 5 %

12Екінші деңгейдегі банктермен берілген несиелер көлемі

млн. теңге 335 485 367 484 248 181 9 350 500/

2,7 %

13 Депозиттер көлемі млн. теңге 185 607 209 293 316 193 10 300 595/

3,1 %

2015 жылы Республиканың ЖІӨ жалпы көлеміндегі облыстың ЖӨӨ үлес салмағы 5,65 % құрады. Кему шкаласы бойынша облыс Алматы (22,3 %) мен Астана (11,8 %) қалаларына, Атырау (10,3 %), Қарағанды (7,6 %) және Оңтүстік Қазақстан (6,1 %) облыстарына жол беріп, республикада 6 орын алады.

Облыстың экономикасында тауарлар өндірісінің үлесі 41,7 %, қызметтер үлесі - 53,6 %, өнімдерге салық үлесі - 4,7 % жетті (2 сурет).

14

Өне

ркәс

іп

Құр

ылы

с

Сау

да

Көл

ік ж

әне ба

йланы

с

Ауы

л ш

аруа

шылы

қ

Ақп

арат

жән

е ба

йлан

ыс

Жылж

ымай

тын

мүл

ікпе

н оп

ерац

ияла

р, ж

алға

б...

Басқ

алар

Мүл

тікс

із сал

ықт

ар

0

5

10

15

20

25

30

28

5.1

14.48.3 9.4

19.2

18.3

6.3

29.58

5.12

13.958.98 9.58

1.029.44

17.71

4.62

2013 жыл 2015 жыл

2 сурет – 2013 - 2015 жылдарға жалпы өнірлік өнім құрылымы, %

Экономиканың негізгі өсу факторлары жоғары тұтынушылардың сұранысы және облыстағы инвестициалық белсенділіктің жандануы белгіленген.

Өңір экономикасының құрылымында өнеркәсіп үлесі айтарлықтай: 2015 жылы ЖӨӨ - де 29,6 % және өңірдегі жұмыспен қамтыған халықтың жалпы санынан 16,1 %6 (орташа республикалық деңгейден жоғары).

Облыстың ЖӨӨ - де ауыл шаруашылық үлесі 9,6 % құрайды. 15 ауданнан 14 ауданы үшін (Зырян ауданын қоспағанда) экономиканың базалық секторы ауыл шаруашылық болып табылады.

Облыс республикада озық орынды алады: сүт, күнбағыс тұқымынан алынатын май, бал және бұғы панталары өндірісі бойынша (1 орын), ет және картоп өндірісі бойынша - 3 орын.

Облыстың ауыл шаруашылығы құрылымында 56,7 % - дан астам мал шаруашылығына келеді. Ірі қара мал, қой, құстарды өсіру сияқты дәстүрлі салалардан басқа марал шаруашылығы, ара шаруашылығы дамыған. Қазіргі уақытта облыста 10 мың басқа жуық маралдар бар.

2013 - 2015 жылға экспорттық өнімге сұраныстың және сыртқы саудада өсім қарқынының қысқарылуы байқалды. Облыстың сыртқы сауда айналымы 2013 жылы 3,4 млрд. АҚШ доллардан 2015 жылы 2,6 млрд. АҚШ долларға дейін немесе 23,5 % - ға азайды.

Тауарлар экспорты тиісінше 2,1 млрд. АҚШ доллардан 1,9 млрд. АҚШ долларға дейін немесе 9,5 % - ға азайды.

Импорт 38,5 % - ға төмендеді (1,3 млрд. АҚШ доллардан 0,8 млрд. АҚШ долларға дейін). Сауда теңгерімінің оң сальдосы қалыптасты - 1,1 млрд. АҚШ доллары.

Республика бойынша экспорт көлемінде үлес салмағы 2013 жылы 3,2 % - дан 2015 жылы 4,3 % - ға дейін өсті.

Экспорт құрылымында металдар және олардан жасалған бұйымдары 67,7 %, минералды өнімдер – 6,2 %, химия өнеркәсібі өнімдері – 5,7 %, мал

6 салыстырғанда орташа ҚР 27,9 % және 8,5 % сәйкес.

15

және өсімдік өнімдері – 3,6 %, отын - энергетикалық тауарлар – 2,7 % және басқа тауарлар – 16,6 %.

2015 жылы жылдық тұлғалауда инфляция 113,2 % құрады, бұл 2013 жылғы деңгейден 8,7 пайыздық пунктке жоғары.

Халықтың жан басына шаққанда орташа номиналды ақшалай кірісі 55 392 теңге құрады және 2013 жылмен салыстырғанда 6,7 % - ға өсті, бірақ осы көрсеткіш республикалық деңгейден төмен (67 321 теңге).

2016 жылдың 1 қаңтарда өңірде екінші деңгейдегі банктердің 29 филиалы жұмыс істеген. Екінші деңгейдегі банктердің филиалдарымен берілген несиелер көлемі 248,2 млрд. теңге құрады немесе 2013 жылмен салыстырғанда 26 % - ға қысқарды (335,5 млрд.теңге). Жеке және заңды тұлғалардың депозиттер көлемі 2013 жылмен салыстырғанда 130,6 млрд. теңгеге немесе 1,3 есе ұлғайып, 316,2 млрд. теңгеге дейін жетті.

ӨнеркәсіпШығыс Қазақстан облысы Қазақстандағы өнеркәсіптік-дамыған

аймақтардың бірі болып саналады. Республиканың өнеркәсіптік өндіріс көлемінде өңірдің үлесі 2013 жылға қарағанда 5,6 % - дан 6,8 % - ға өсті.

Облыста ірі өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындары: түсті металлургия, машина құрастыру, құрылыс индустриясы, ағаш өнімдерін өндіретін өнеркәсіп шоғырланған.

Өнеркәсіп дамуының негізгі құралы Қазақстанның даму картасы болып табылады, 19 мыңнан астам жұмыс орыны құрылуымен Шығыс Қазақстан облысы бойынша 1 160 млрд теңгеге 82 жоба қамтылған, соның ішінде 2010 - 2015 жылдарға 236 млрд теңгеге 48 жоба жүзеге асырылған. 7 мыңнан астам жұмыс орыны құрылды.

16

3 сурет – Облыс аудандарында өнеркәсіптің мамандануы

Өндірістік өнеркәсіп көлемі 2013 - 2015 жылдары 2,3 % - ға артты (3 кесте).

3-кесте – Экономикалық қызметтер түрлері бойынша өнеркәсіп өнімінің өндіріс көлемі, млрд. теңге/алдынғы жылға нақты өнім көлемі, %

Көрсеткіштер 2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл ҚР/ШҚО үлесі

Өнеркәсіп - барлығы 998,7/ 105,8

1 115,6/ 100,4

1 021,8/ 92,6

14 925,2/6,8 %

Тау - кен өнеркәсібі және карьерлерді қазу

96,5/113,2

104,5/92,3

102,9/ 100,8

7 521,2/1,36 %

Өңдеуші өнеркәсіп 827,9/ 106,7

929,6/101,4

826,8/ 91,0

5 971,9/13,8 %

Электрмен жабдықтау, газбен жылыту, бу беру және ауа сәйкестендіру

64,9/90,0

71,4/101,2

81,3/ 102,5

1 256,4/6,46 %

Сумен жабдықтау, кәріз жүйесі, 9,4/ 10,1/ 10,8/ 175,7/

ВКО

Перспективная экономическая специализацияМеталлургическая промышленностьМашиностроениеПроизводство строительных материаловХимическая промышленностьПищевая промышленность

17

қалдықтардың жиналуына және бөлінуіне бақылау жасау 81,9 94,7 88,1 6,1 %

Өндірістік өнеркәсіп құрылымында өңдеуші өнеркәсіп - 80,9 % ең көп үлес алады, тау - кен өндірісінің үлесі - 10,1 % құрайды, электрмен жабдықтау, газ, бу беру және ауаны сәйкестендіру - 7,9 %, сумен жабдықтау, кәріз жүйесі, қалдықтарды жинау және тарату бойынша бақылау - 1,1 %.

Тау - кен өндіру өнеркәсібі Өскемен, Риддер, Зырян қалалары және Глубокое, Шемонаиха, Бородулиха аудандарында шоғырланған.

Өңдеу өнеркәсіптерінің ең үлкен үлесі Өскемен қаласының шаруашылық субъектілеріне (облыстық көлемінің 70,1 % - ға таяу), Семей - 11,3 %, Риддер - 7,8 %, Зырян ауданына - 2,5 % - ы келеді. Облыстың қалған аудандарына өндеу өнеркәсібінің жалпы облыстық өндіріс көлемінің 8,3 % - ы келеді.

Тау - кен өнеркәсібі Өнеркәсіп негізі полиметалл кенін өндіру, мыс, қорғасын, мырыш, алтын,

күміс болып табылады. Негізгі өндірушілер - «Қазмырыш» ЖШС және «Шығыс түсті металлургия» ЖШС.

Өнеркәсіптік алаңдар «Қазмырыш» ЖШС Өскемен, Риддер және Зырян қалаларындағы тау-кен өнеркәсіп өндірісі болып табылады. «Шығыс түсті металлургия» ЖШС филиалдары – Глубокое, Шемонаиха, Бородулиха аудандарындағы тау - кен өнеркәсіп өндірісі.

Семей қаласында «Жерек» ЖШС және «Алел» ШИК алтын өңдеу және өндіру бойынша өздерінің кәсіпкерлік қызметтерін жүзеге асыруда.

Көмір өндейтін кәсіпорын Семей қаласында «Қаражыра» ЖШС, Зайсан қаласында «Сайқан» ЖШС, Үржар ауданында «Фирма Мадина» ЖШС бар.

Тау - кен өнеркәсібі өндірісі көлемінің төмендеуіне байланысты өндірілетін кен қорлары сарқылуда. Пайдаланылатын қорларды өсіру мақсатында минералды - шикізат кешенінің болашағы бар ресурстық базасын дамыту, ауқымды барлау жұмыстарын өткізу қажет етеді. Қазақстан Республикасының индустриалды-инновациялық даму бағдарламасы аясында тау - кен өнеркәсіп өдірісінің әлеуетін қамтамасыз ету және арттыру, бірқатар жобалар жүзеге асырылғаннан кейін жоспарланған (4 кесте).

4-кесте – ИИДМБ аясында тау - кен өнеркәсіп өндірісінің жобасы

Кәсіпорын Жоба Жүзеге асу кезеңі

«Қазмырыш» ЖШС Тишин кенішіндегі төменгі деңгейде кенді денелерін дамыту

2014 жылы жүзеге асырылған

«Алтай Кен - Байыту» ЖШС

Алтын өндіру фабрикасында шығарылатын өнімнің мөлшері мен

өнделген кен көлемінің көбейуі

іске асырылуда(мерзімі - 2017 жыл)

«Сатпаев кен - байыту Екінші байыту фабрикасының іске асырылуда

18

кәсіпорыны» ЖШС құрылысы (мерзімі - 2017 жыл)«Корпорация Казахмыс» ЖШС(«KAZMinerals PLC»)

Ақтоғай тау - кен байыту комбинатының құрылысы

іске асырылуда(мерзімі - 2018 жыл)

«ГРК МЛД» ЖШСМыс концентратын және катодты

мыс өндіру үшін тау - кен және өңдеу кешенінің құрылысы

іске асырылуда(мерзімі - 2017 жыл)

«SAT Nickel» ЖШС Кобальт-никельді өнімді шығаратын зауыт құрылысы

іске асырылуда(мерзімі - 2018 жыл)

«Бақыршық тау - кен өнеркәсіп кәсіпорыны» ЖШС

Тау - кен және өңдеу кешенінің құрылысы

іске асырылуда(мерзімі - 2018 жыл)

Өңдеуші өнеркәсіп Өнеркәсіп өндірісінің әртараптандыру үшін негіз болып табылады және

мынадай кіші секторларды қамтиды: металлургиялық өнеркәсіп (өнеркәсіпте нақты үлесі 62,3 %), машина құрау (12,6 %), азық - түлік өнімдерін өндіру (12 %), өзге де металл емес минералды өнімдер өндіру (құрылыс материалдары) (5,5 %), химия өнеркәсібі (2,5 %) және басқа да салалар (5,1 %).

Өңдеуші өнеркәсіпте 771 кәсіпорын тартылған, соның ішінде 85 үлкен және орташа және 686 шағын кәсіпорындар.

2015 жыл қорытындысы бойынша өңдеуші өнеркәсібінде 2013 жылмен салыстырғанда еңбек өнімділігі 41,9 % - ға төмендеуі байқалады7.

Металлургиялық өнеркәсіпМеталлургиялық өнеркәсіп аймақтағы экономика саласында жетекші

орын алады. Өнімнің негізгі үлесі экспортқа бағытталған. Металлургиялық өнеркәсіп көлемі 3 жыл ішінде 18 % - ға8 өсті.

Өнеркәсіптің негізгі жетекші кәсіпорындары «Қазмырыш» ЖШС, «Өскемен титан - магний комбинаты» АҚ ЖШС, «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ болып табылады. Өнеркәсіп негізгі асыл және түсті металдар өндіретін: қорғасын, мырыш, мыс, тазартылған алтын мен күміс, сондай - ақ титан, магний, тантал, АЭС арналған отын шығарады.

Тау - кен металлургиялық кешенінің негізгі мәселесі: шикізат базасының сарқылуы, негізгі құралдардың тозу дәрежесінің жоғарылығы, қоршаған орта ластануының жоғары дәрежесі және технологиялық артта қалушылық, еңбекке жарамдылықтың жоғарылығы және материалдық тұтыну өнімдері болып табылады.

Машина құрастыру Машина құрастыру кешені аймақтағы өсіп келе жатқан салалардың бірі

болып табылады. 2015 жылы өндіріс көлемі 104,1 млрд теңгені құрады, ол 2013 жылмен салыстырғанда 45,4 % - ға артық. Машина құрастыру өңдеуші 7 2015 жылы жан басына 59,5 мың АҚШ доллары, 2013 жылы жан басына 61,47 мың АҚШ доллары.8 Металлургиялық өнеркәсіпте 2015 жылы 514,8 млрд. теңгеге өнім өндірілген, 2013 жылы - 436,3 млрд. теңге.

19

өнеркәсіп саласында үлес салмағы 2013 жылы 23 %, 2015 жылы 12,6 % - ға өсті. Республикалық көлемде машина құрастыру саласының облыстық үлесі 15,7 %.

Төмендеу себебі «Азия Авто» АҚ автокөлік шығарудың тоқталуына байланысты өндіріс көлемінің күрт төмендеуі болып табылады.

Рессей рублі бағамының 2014 жылы төмендеуі себебінен РФ және ҚР арасында жаңа және пайдаланылған автокөліктерінің айырықша бағаларының айырмашылықтары салдарынан қазақстандық автонарықтың мүлдем бәсекеге қабілетсіздігі қалыптасты.

Облыста мұнай кәсіпшілік, тау - кен және металлургиялық құралдар, жеңіл және жүк көліктері, автобустар, дөңгелекті тракторлар, конденсаторлар және басқа да электротехникалық өнімдер, модификациялық барлық мүмкіншілікті сорғыштар, сым өнімдерін шығарады.

Машина жасау кешенінің кәсіпорындары «Азия Авто» ЖШС, «Қазмырыш» ЖШС, «Өскемен арматур зауыты» АҚ, «Востокмашзавод» АҚ, «Өскемен конденсатор зауыты» ЖШС, «КЭМОНТ» АҚ, «Семмашзавод» АҚ, «Семей инжиниринг» АҚ, «Гидросталь» ЖШС, «Казэлектромаш» ЖШС, «СемАз» ЖШС, «Машзавод» ЖШС, «Первомайский механикалық зауыты» ЖШС болып табылады.

Машина құрастыру өндіріс көлемінде негізгі үлесті (54,6 %) Өскемен қаласындағы кәсіпорындар, соның ішінде «Азия Авто» АҚ 2015 жылы 27,6 % өндірістің жалпы көлемін енгізеді. Жалпы облыстық өндіріс көлемінің 20,6 % Семей қаласы, 10,6 % - Риддер қаласы, 4,8 % - Зырян ауданы, 3,5 % - Шемонайха ауданы, 2,1 % - Аягөз ауданы құрайды.

Машина құрастырудың басты болашағы бар даму бағыты «Азия Авто Қазақстан»9 АҚ толық циклді және авто тетіктер өндіру бойынша технопарк автокөлік зауыты құрылыс базасының автокөлік өнеркәсібіндегі кластерлеу мүмкіндігі болып табылады.

Әлеуметтік-экономикалық кластерлеудің алғышарттары:1) машина құрастыру кәсіпорындар жүйесінің болуы;2) автокөлік құрастырудағы жоғарғы технологиялар шекарасының негізі –

«Қазгипроцветмет» институт жобасының болуы;3) энергия ресурстарымен жоғарғы қамтамасыздық;4) тұрақты кадрлар әлеуетінің болуы;5) техникалық оқу орындар жүйесінің және техикалық және кәсіптік білім

ұйымдары (ТжПБ) болуы, орталық буын болып Өскемен қаласындағы Д. Серикбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік техникалық университетінің10 көлік және машина құрастыру факультеті есептеледі.

Құрылыс материалдарын өндіру 9 ІӨӨ 150 млрд. теңгеден көп көбейтетін жылына 120 мың авто көлікті жоба қуаттылығы. Негізгі өндірісте әр түрлі мамандықтағы 4 мың білікті маман жұмыс істейді. Жапсарлас өндірістерді дамыту өңірдегі орташа көрсеткішінен 40 % асатын жалақы деңгейінде тағы 8 мың жұмыс орындар береді.10 Білікті кадрлармен қамтамасыз етуге Өскемен қаласында машина жасау саласына мамандарда даярлау және қайта даярлау өңіраралық орталығын құру жобасы көмек береді.

20

Облыстың ЖӨӨ құрылымының құрылыс үлесі (2015 жылы) 5,1 % - ын алады. Құрылыс көлемі бойынша республикада облыс үлесі 4,8 % құрайды 11.

2015 жылы өнім өндіру көлемі 2013 жылға12 қарағанда 3,6 %13 төмендеді. Нақты көлем индексі (бұдан әрі - НКИ) – 98,6 %. Өндіріс көлемі құлдырауының негізгі себебі құрылыс материалдарының сұранысы төмендеп, соның ішінде силикат және күйінді кірпіштер (46,6 % - ға), құрылыс мақсаттарына бетоннан жасалған бұйымдар (22,8 % - ға) өндірісінің төмендеуі салдарынан.

Аумақтық бөлінісінде өндірістік құрылыс материалдар кәсіпорындары Семей (олардың бөлінісінде облыстық көлемнің 42,8 % құрайды), Өскемен қалаларында, Зырян және Глубокое аудандарында шоғырланған.

Салада цемент, керамикалық кірпіш, силикат және күйінді, асбоцементтік бұйымдар, шифер, тауарлық бетон, бетоннан жасалған құрастырғыш құрылыс құрамалар, керамикалық бұйымдар, тастан жасалған бұйымдар және т.б. өндіретін 69 ірі және орта кәсіпорындар істейді.

Бәсекеге қабілетті өнімдерді өндіретін бірқатар кәсіпорындардың саны: Курчатов қаласында «Kazfoam» ЖШС электрондарды өнеркәсіптік үдеткіш негізінде ғаламдық техникалық оқшаулау көшбасшылардың бірі болып саналады, полиэтилен көбігін өндіреді. Глубокое ауданында «Шығыс Универсал» ЖШС базальт тұқымды минералды мақта өнімін өндіреді. Өскемен қаласында полиуретан алдын ала оқшауланған құбырларды өндіретін цехы жұмыс істейді, «Alma Grad Real Estate» ЖШС, жеңіл болатты жұқа қабырғалы құрылымдарды жеке тұрғын үй құрылысы технологиясы үшін өнімдер өндіреді. Шемонаиха ауданында «Первомай механикалық зауыты» ЖШС прокат өнімдерінің жүз жиырмадан астам түрін шығарады. Сонымен қатар, облыста энергетикалық жабдықтарды, сым өнімдерін шығаратын кәсіпорындар бар.

Индустрияландыру картасы аясында 6 жоба құрылыс индустриясы саласында жүзеге асырылған: Жарма ауданында - «Цемент зауыт құрылысы «құрғақ» әдіспен» қуаттылығы жылына 1000 мың тонна» және «Кесек өндірісті сөндірілмеген әк», Зайсан қаласында - «Жаңғырту және құрылыс материалдары болатын темірбетон өнімдері зауытын кеңейту», Семей қаласында - «Майда толтырғыштардың өндірісін кеңейту бойынша зауыт құрылысы» және «Өнеркәсіптік құрылыс зауытын ұйымдастыру» қуаттылығы 50 мың ш. м дейін, Аягөз ауданында – қуаттылығы жылына 10 млн. бірлік «Кірпіш зауытының құрылысы».

Жергілікті тауар өндірушілерді қолдау мақсатында жыл сайын жаңаратын облыстың өндіруші кәсіпорындардың құрылыс материалдар тізімі әзірленген.

Тұрғын үй бағдарламаларына қатысуға құрылыс және жер қойнауын пайдаланушылардың кәсіпорындарын тарту үшін, «Өңірлерді дамыту 2020» бағдарламасы шеңберінде тұрғын үй жаңғырту индустриясын және өз қызметін тұрақтандыру үшін жүктеме пайызын арттыру жоспарланып отыр. 11 ҚР -2 447,7 млрд.теңге, ШҚО 118,3 млрд.теңге.12 Құрылыс материалдарын өндіру көлемі бойынша 2015 жылы облыс Қазақстан Республикасы бойынша 3 орын алады.13 2015 жылы 46 млрд. теңге.

21

Жеңіл өнеркәсіп2015 жылы саланың өндіріс көлемі 3,2 млрд. теңгені құрады (2013 жылға

қарағанда 10,3 % жоғары). НКИ – 58,1 %.Жеңіл өнеркәсіп саласында 40 кәсіпорын жұмыс істейді. Ең көп өндіріс

көлемі Семей қаласындағы кәсіпорындарға келеді (56,2 %), онда өнім өндірумен 4 орта және 11 шағын кәсіпорын қамтылған, сонымен қатар, жаңа тігін фабрикасының құрылысы аяқталуда («Семспецснаб» ЖШС).

Өскемен қаласындағы кәсіпорындарға жалпы өнім көлемінің 26,2 % келеді (өндіріспен «ПКФ «Рауан» ЖШС және 18 шағын кәсіпорын айналысады), Зырян ауданында - 2,2 % (3 шағын кәсіпорын), қалған өңірлерде – 15,4 %.

2015 жыл бойынша жеңіл өнеркәсіптің шығарылатын өнімнің 53,1 % киім өндіруге келеді, 31,3 % - тоқыма бұйымдарын өндіруге және 18,7 % - былғары және оған жататын өнімдерді өндіру келеді.

«Бизнестің жол картасы 2020» аясында индустрияландыру картасы құралдарын пайдалана отырып, мақта-мата қолғаптар өндіретін «Технология Комфорт» ЖШС құрылыс жұмыстары енгізілген.

Сонымен қатар, отандық жеңіл индустриясының ішкі сұранысты қамтамасыз етуі 10 % - дан артық емес (экономикалық қауіпсіздік шегі 30 % - ды құрайды). Мәселені шешуге тек импорт арқылы алмастыру саласында бәсекеге қабілеттілігін арттыру.

Ағаш өңдеу саласы2015 жылы облыстың жалпы өңірлік өнімінде ағаш өнеркәсібі кешенінің

үлесі 0,2 % құрады. Саланың өндіріс көлемі 5,4 млрд. теңге құрады (2013 жылға қарағанда 31,7 % - ға жоғары). НКИ – 96,3 %.

Кәсіпорын саласының басым бөлігі кесінді материалдарды, дайындамаларды, кесілген бөрене және үй салу үшін, терезе және есік блоктары, жиһаз өндіруге маманданады.

Ағаш өңдеу өнеркәсібі бойынша 47 кәсіпорын жұмыс істейді, оның ішінде 3 орта және 56 шағын бизнес кәсіпорындары. Ағаш өңдеу өнеркәсібінің өндірістік қуаты орташа 20 - 40 % - ға жүктелген.

Өндіріс көлемі бойынша Семей қаласы алдынғы орын алады, оның жалпы өндіріс көлемінде үлесі - 51,2 %, Өскемен қаласының үлесі - 15,4 % және Риддер - 8,2 %, сондай-ақ Зырян ауданы - 5,1 %, Глубокое - 3,1 %, Шемонаиха - 1,3 %. Болмашы өнеркәсіп өндірісі сүректен жасалған бұйымдардың үлесі Бесқарағай, Зайсан, Катонқарағай, Күршім аудандарында.

«Бизнестің Жол картасы-2020» бағдарламасы бойынша келесі жобалар іске асырылуда: «Фаворит» ЖШС – фанера өндірісін жаңғырту, «Мелисса» ЖШС – OSB жабдықтар сатып алу бойынша өндіру, Маликов В. В. ШК – ағаштан жасалған өнімдерді сатып алу. Сонымен қатар жиһаз шығаратын 7 жоба іске асырылуда.

22

Химия өнеркәсіп Өндеу өнеркәсібі көлемінде химия өнеркәсібінің үлесі 2,6 % құрайды.

Химия өнеркәсібінің өнімдерін өндірумен 26 жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар айналысады, олардың негізгі тау-кен және металургиялық өндірістеріне өнімдерін 3 ірі және орта кәсіпорын шығарады.

Соңғы үш жылда химия өнеркәсібінің өндіріс көлемі 23,8 % - ға ұлғайды. Нақты көлем индексі 2015 жылы 92,7 % құрады.

Өнеркәсіптің ірі кәсіпорындары: Өскемен қаласындағы «Үлбі - Фтор Комплекс» ЖШС және «Орика Қазақстан» АҚ.

«Ульба-Фтор Комплекс» ЖШС әлеуетті жобалары: шлам қалдық жинағыштарды кеңейту және кен байыту фабрикасын жанғырту.

Фармацевтикалық өнеркәсіп Өндеу өнеркәсібі көлемінде фармацевтикалық өнімдер үлесі шамалы

және 0,1 % құрайды. 2015 жылы фармацевтикалық өнеркәсібінде 1 209,8 млн. теңгеге тауар өнімі өндірілді, 2013 жылға қарағанда 6,1 % - ға төмен. Өнім өндірудің нақты көлем индексі 84,4 % құрады. Негізгі фармацевтикалық өнімдерді өндеумен 5 жұмыс істеп тұрған кәсіпорын бар.

Тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібіБұл салада 11 шағын сала бар, оларда 622 кәсіпорын жұмыс істейді,

олардың ішінде барлық ауылшаруашылық өнімін кешенді түрде қайта өндеумен айналысатын 87 ірі және орта кәсіпорын бар.

Жетекші салалар: май және мал майын өндіру, ет өндіру, сүт өндіру, ұн, жарма, наубайхана, балық, алкоголь өнімдерін өндіру.

2015 жылы 99,9 млрд. теңгеге тауарлы өнімдер өндіріліп, 2013 жылға қарағанда 13,6 % - ға өсті. Нақты көлем индексі 101 % құрады (5 кесте).

5 кесте – тамақ және өңдеу өнеркәсібінің даму қарқыны

Көрсеткіштер атауы Өлшем бірлігі.

2013 жыл

2014 жыл

2015 жыл

ҚР/ШҚО үлесі

Тамақ және өңдеу өнеркәсібінің тауар өнімдерін өндіру

млрд. теңге 87,9 94,8 99,9 1 123,0/8,9 

%

Азық-түліктін нақты көлем индексі % 99,3 107,1 101 100,8

Жергілікті қамтуды дамыту Отандық тауар өндірушілердің ұлттық компаниялар және жүйе құрушы

өнеркәсіптермен қолдау және байланыстарды нығайту үшін облыс әкімшілігімен дәйекті жұмыс өткізіледі. Республикалық деңгейде дағдарысқа қарсы шаралар, ұлттық және жүйе құрушы компаниялар өнімдерінде

23

қазақстандық қамтуды дамыту бойынша кеңес өткізілді. 9 меморандумға қол қойылды, 164,7 млрд. теңгеге 1884 келісім шарт

жасалды, олардың: 1) ұлттық компаниялар бойынша - 9,5 млрд. теңгеге 817 келісім шарт,

102 % - ға орындалды, соның ішінде:«Қаз Мұнай Газ» ҰК АҚ - 1,9 млрд. теңгеге 63 келісім шарт, 101,1 % - ға

орындалды; «Самұрық-Энерго» АҚ - 1,7 млрд. теңгеге 105 келісім шарт, 137,9 % - ға

орындалды;«Қазақстан теміржолы» ҰК» АҚ - 3 млрд. теңгеге 84 келісім шарт,

жоспар орындалды;«Қазақтелеком» АҚ - 1,7 млрд. теңгеге 509 келісім шарт, 135 % - ға

орындалды. 2) жүйе құраушы кәсіпорындар және жер қойнауын пайдаланушылар

бойынша 155,2 млрд. теңгеге 1067 келісім шарт орындалды.Мониторинг бойынша орындалуының бақылауын «NADLoC» жергілікті

қамтуды дамыту бойынша Ұлттық агенттік» АҚ арқылы Қазақстан Республикасы Инвестициалар және даму министрлігі өткізді. ДСҰ кіруге байланысты 2015 жылдың аяқталуымен мониторинг өткізілмеген.

Отандық өндірушілерді қорғау мақсатында ұзақ мерзімді шарттар жасау немесе Ұлттық компаниялармен және жүйе құраушы кәсіпорындармен бұрын қол қойылған меморандумдарды ұзарту бойынша әрекеттер жасалған.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) меншікті минералдық шикізат базасының болуы;2) өңірлік индустриалық картасының және индустриалық аймақтардың болуы;3) машина жасауды кластерлеу үшін әлеуетінің болуы;4) энергетикалық ресурстардың қамтамасыз етілгендігі;5) индустрияға қажетті мамандар даярлайтын жоғарғы оқу орындары мен колледждердің болуы;6) шикізатты терең және кешенді қайта өндеу бойынша отандық ҒЗТКӨ болуы;7) экспортқа бағытталған түсті металлургиялық өнім өндірісі бойынша алдыңғы қатарлы компаниялардың болуы;8) өнімнің ірі импорттық - нарыққа (рессей, қытай) жақындығы.

Әлсіз жақтары (W):1) металлдық бұйымдардың кіші номенклатурасы және бөлісудің төменгі деңгейі;2) геологиялық барлау жұмыстарына жеткіліксіз қаражат жұмсалуы;3) шетелдік ұқсас өнеркәсіптерімен салыстырғанда өнім өндірудің жоғарғы ресурсты және энергия сыйымдылығы;4) еңбек өнімділігінің төмен деңгейі;5) технологиялық қондырғылардың жоғары тозығы (70 % дейін), негізгі қордың баяу жаңаруы;6) техникалық кадрлар даярлығының төмен сапасы;7) кәсіпорынның жаңартуға және өндірістің техникалық құралдандыруға айналмалы қаражаттын жетіспеуі.

Мүмкіндіктер (O):1) ИИДМҚ 2015 - 2019 аясында

Қатерлер (T):1) тау - кен металлургиялық кешеннің

24

мемлекеттік қолдау шаралары;2) шикізат пен қосалқы бөлшектердің экспорты мен импортын жеңілдететін ЕАЭО интеграцияға байланысты нарықтың кеңейуі;3) елдің ішінде және халықаралық кооперациясын дамыту, соның ішінде рессей мен қытайдын жақындығын пайдаланып, төменгі бөлшектеудің компоненттік базасын және әлемдегі ірі шикізатты жеткізу орыны ретінде пайдалану;4) ішкі өңірлік сұраныстың өсуі бірінші ретте көршілес салалар жағынан;5) өндірілетін түсті және сирек металлдар негізінде жоғарғы қосымша бағасымен жаңа өндірісті құру.

экспортталатын өнімнің шикізаттық бағытын сақтау;2) машина, қондырғылар, механизмдер импортының жоғарғы көлемі, сондықтан металлдар және металлдық өнімдердің негізгі тұтынушылары болатын машина жасау саласының дамуын тоқтатады;3) қытай және рессейдің машина жасау саласы жағынан бәсекелестік;4) минералды-шикізат базасының таусылуы;5) шикізат ресурстары бағасының төмендеуі;6) ішкі нарықтың салыстырмалы көлемінің аздығы.

Өнеркәсіптің негізгі проблемалары:1) негізгі өндірістік қорлардың жоғары тозу деңгейі;2) технологиялық артта қалуы;3) өнімнің жоғары энергия -, еңбек - және материал сыйымдылығы;4) шығарылатын өнімнің төмен бәсекеге қабілеттілігі;5) машина жасау және жеңіл өнеркәсібі өнімінің ішкі тұтынуының

төменгі үлесі және төмен номенклатурасы;6) қоршаған ортаның жоғары ластану деңгейі;7) машина жасау кешені инфрақұрылымының (ғылыми-зерттеу

институттары, конструкторлық бюро, тәжірибелік-эксперименттік базалар, техникалық бақылау және сынау орталықтары) жеткіліксіз дамуы;

8) ағаш өндеу өнеркәсібінде – отынды және төменгі тауарлы ағашты пайдалану бойынша өндірістің болмауы; кедендік аумақтарда сыртқы экономикалық әрекетке тыйым салу, барлық ағаш түрлерінің ағаш өнімдерін экспорттау және кері экспорттау.

Электрмен қамтамасыз ету2013 - 2015 жылдар ішінде электр энергиясын өндіру 1,962 млрд. кВт

сағатқа ұлғайып, тұтыну 0,159 млрд. кВт сағатқа қысқарған (6-кесте).

6-кесте – электр энергиясын өндіру және тұтыну, млрд. кВтс

Атауы 2013 жыл 2014 жыл 2015 жылӨндіру 6,741 7,855 8,703Желіге жіберу 6,305 7,395 8,242Тұтыну 8,204 8,201 8,045Тапшылық 1,899 0,806 +0,19

25

Өндірістік сала (жалпы тұтынылған электр энергиясының 71 % шамасында), тұрғындар (16,5 %), сондай-ақ бюджеттік және мемлекеттің қатысуы бар секторы (8,3 %) электр энергиясының негізгі тұтынушылары болып табылады.

Шығыс Қазақстан облысы энергияға зәру өңір болып табылады. 2014 жылы электр энергиясына тапшылық 0,806 млрд. кВтс құрады. Энергияға тапшылық Павлодар облысынан алу есебінен орны толтырылады.

Өңірде «Өскемен ГЭС» ЖШС (18,1 %), «Шүлбі ГЭС» ЖШС (24,9 %), «Бұқтырма ГЭС» АҚ (29,7 %), «Өскемен ЖЭО» ЖШС (17,7 %), «Согра ЖЭО» ЖШС (5,2 %), «СЭС Лениногор каскады компаниясы» ЖШС (0,7 %) және Риддер ЖЭО (3,3 %) электр энергия өндіретін кәсіпорындар болып табылады.

Облыста электр энергиясының біршама үлесі (70 % - дан астам) су ресурстары есебінен өндіріледі, басқа энергия көзі көмір энергетикасы болып табылады.

Республика өңірлері (Павлодар мен Алматы облыстары) және Ресей Федерациясының энергия жүйесі арасында электр байланысын қамтамасыз ететін ұлттық электр желісі жүйе құрушы болып табылады. Облыста электр энергияны өңіраралық деңгейдегі электр желілері бойынша тасымалдауды «Восточные МЭС» «КEGOC» АҚ филиалы жүзеге асырады, олардың балансында ПС - 220/500кВ – 5 дана, ЛЭП 110/220/500 кВ – 1039,1 км.

2015 жылы «Екібастұз - Шүлбі ГЭС (Семей) - Өскемен - Ақтоғай - Алматы 500 кВ құрылысы» жобасын іске асыру басталды. Жобаның мақсаты Солтүстік - Шығыс қиылысында желілердің өткізу қабілетін ұлғайту болып табылады, ол Ресей бірыңғай энергетикалық жүйесінің желілері арқылы электр энергиясын тасымалдаудан тыс Шығыс Қазақстан облысында энергия тапшылығының орнын толтыруға мүмкіндік береді. «Екібастұз - Шүлбі ГЭС - Өскемен» ВЛ 500 кВ құрылысы Солтүстік - Шығыс 500 кВ 3 - ші транзиті құрылысының бірінші кезеңі болып табылады.

«Шүлбі ГЭС - Ақтоғай - Талдықорған - Алматы» ВЛ 500 кВ жоғары вольтті электр беру желісі Солтүстік - Шығыс - Оңтүстік 500 кВ 3 - ші транзиті құрылысының екінші кезеңі болып табылады.

Кернеулігі 220 кВт және төмен өңірлік желілер бойынша диспетчерлік басқаруды «ШҚ АЕК» АҚ жүзеге асырады, олардың балансында 34 548,10 км электр беру желілері, 312 дана қосалқы станция, 6 489 дана ТП и КТП бар.

Нормативтік ысыраптардың деңгейі 2013 жылы 10 % - ды, 2014 жылы - 11,13 % - ды, 2015 жылы 11,2 % - ды құрады. Электр беру және электр жабдығы желілерінің жоғары деңгейде тозуы электр энергиясы ысырабының негізгі себебі болып табылады.

Кәсіпорынның инвестициялық бағдарламаларында күрделі жөндеуге жыл сайын қаражат қарастырылған.

Шығыс Қазақстан жылына 61,3 млрд. кВтс құрайтын жаңартылатын энергия көзінің (бұдан әрі – ЖЭК) біршама әлеуетіне ие, 20 млрд. кВтс әлеуетті пайдалануға техникалық жағынан тиімді.

26

Зайсан ГЭС, Тишин ГЭС, Хариузов ГЭС жаңартылатын энергия көзінің қолданыстағы нысандары болып табылады. Сондай - ақ, Тұрғысын өзенінде қуаттылығы 24,9 МВт Тұрғысын ГЭС-1 құрылысы жүргізіледі. Нысанның пайдалануға енгізу 2018 жылы жоспарланады.

2012 - 2015 жылдар кезеңі ішінде жаңартылатын энергия көздерімен электр энергиясын өндірудің жалпы көлемі 183,2 мың кВт/сағ құрады.

Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыруШығыс Қазақстан облысының әкімдігі энергия үнемдеу және энергия

тиімділігін арттырудың 2020 жылға дейінгі кешенді жоспарын әзірлеп, облыстық мәслихаттың 2015 жылғы 9 желтоқсандағы № 34/427-V шешімімен бекітілді.

Өндіріс саласы (электр энергетикасын қоса алғанда) өңірде тұтынылатын энергетикалық ресурстың жалпы көлемінің орта есеппен 70 - 80 % - ын тұтынады, қалған көлемін коммуналдық-тұрмыстық сала, көлік, құрылыс, ауыл шаруашылығы және басқалар тұтынады.

Өндірістік кәсіпорындарының ішінде «Казцинк» ЖШС энергияны аса көп жұмсайды. «Казцинк» ЖШС энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелеріне аса назар бөледі. 2015 жылы «Казцинк» ЖШС энергоаудит өткізіп, өндірістік кешендердің энергия ресурстарының тұтынуын төмендету бойынша бағдарламаны іске асыруды жалғастырды.

Тұрғын үй секторы 12 % - дай электр энергиясын және 99 % жіберілетін жылу энергиясын тұтынады.

Ұқсас жұмыстар басқа да кәсіпорындарда жүргізіледі (7-кесте).

7-кесте – Өндіріс кәсіпорындарының энергия үнемдеуі және энергия тиімділігі

№ р/с

Кәсіпорын атауы Жұмсалған қаражат, млн. тг

Экономикалық нәтиже, млн. тг

Энергия ресурстарын

үнемдеу, т.у.т

1 «Өскемен титан - магний комбинаты» АҚ 13,2 55,75 826,27

2 «Өскемен ЖЭО» ЖШС 0,7 0,04 0,6553 «Согра ЖЭО» ЖШС 41,8 0,03 104 «Үлбі металлургия зауыты» АҚ 20,8 10,2 115,425 «АЭС Шүлбі ГЭС» ЖШС 202,5 0,62 17,026 «Конденсатор зауыты» ЖШС 4,52 1,43 12,907 «Жылу желілері» АҚ 183,9 12,7 339,05

SWOT- саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) облыста электр энергияның біршама (70 %- дан астам) үлесі гидроресурстар есебінен өндіріледі;

Әлсіз жақтары (W):1) облыс энергия тапшы өңір болып табылады;2) электр беру желілері мен электр

27

2) желілердің өткізу қабілетін ұлғайту бойынша жобаларды іске асыру басталды;3) нормативтік шығындар деңгейін азайту.

жабдығының тозуы.

Мүмкіндіктер (O):1) жаңартылатын энергия көзінің елеулі әлеуеті.

Қатерлер (T):1) өңірлік электр желілерінің өте тозуына байланысты апаттық жағдайлардың болу мүмкіндігі.

Негізгі проблемалар:1) энергиялық жабдықтың жоғары деңгейде (ГЭС бойынша – 30 - 50 %,

ТЭЦ бойынша – 50 - 65 %) тозуы; 2) электр станцияның негізгі жабдығының, электр беру желілерінің,

коммутациялаушы қондырғылардың жартысының нормативтік пайдалану мерзімі өтіп кеткен;

3) облыс энергетикасына инвестицияның жеткіліксіздігі (энергетика объектілерін қайта жаңарту және қалпына келтірумен байланысты жұмыстарды толық көлемде жүргізуге қажетті инвестицияның тиісті көлемінің 10 %);

4) тозу пайызы 68 % - ды құрайтын өңірлік электр желілерінің жоғары тозу деңгейі (Семей, Риддер қалалары, Бородулиха және Ұлан аудандары);

5) электр энергия шығындары (өңірлік электр желілерінің жоғары тозу деңгейінің салдары).

Су өндіру Шығыс Қазақстан облысы Қазақстанның біршама сумен қамтылған

өңірлерінің біріне жатады. Судың негізгі тұтынушылары: тұрғындар (41,2 млн. м3), коммуналдық

кәсіпорындар (22,9 млн. м3), өндірістік кәсіпорындар (72,5 млн. м3) және басқа тұтынушылар (0,9 млн. м3) болып табылады.

Сорғы станцияларымен 1 көтергенде судың жалпы жылдық көлемі 196,45 млн. м3 құрайды, соның ішінде жер асты суы – 112,43 млн. м3.

Шығыс Қазақстан облысы тұтынушыларына берілген сапалы ауыз судың көлемі 2015 жылы 136,24 млн. м3 құрады, соның ішінде қалалық жерге – 124,57 млн. м3, ауылдық жерге – 11,67 млн. м3 (8 кесте).

8 кесте – Экономикалық қызмет түрлері бойынша су беру, млн. м3

Сала млн. м3

1 Ауылдық, орман және балық шаруашылығы 0,9942 Тау-кен өндірісі 7,5773 Өндеу өндірісі 23,6784 Электрмен қамту, газ және бу беру 28,935

5 Сумен қамту, кәріз жүйесі, қалдықтарды жинау және бөлуді бақылау 13,68

6 Құрылыс 1,137 Сауда, автомобиль жөндеу 0,5528 Көлік 0,142

28

9 Тұру және тамақтану қызметтері 0,54410 Ақпарат және байланыс 0,029511 Қаржылық және сақтандыру қызметі 0,01812 Жылжымайтын мүлікке қатысты операциялар 0,00113 Кәсіптік және ғылыми қызмет 0,048614 Әкімшілік қызмет көрсету саласындағы қызмет 0,079315 Мемлекеттік басқару және қорғаныс 1,49116 Білім 1,08117 Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет 0,71618 Өнер, көңіл көтеру, демалыс 0,0409

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) Ертіс өзені мен көптеген көлдердің болуы;2) жерасты тұщы суы қорының жеткілікті деңгейі.

Әлсіз жақтары (W):1) қолда бар жерасты тұщы суы қорын жеткіліксіз пайдалану.

Мүмкіндіктер (O):1) жерасты тұщы суының жаңа орындарын игеру.

Қатерлер (T):1) ұңғыманы пайдалану нәтижесінде жерасты суы көздері сапасының төмендеуі, иесіз гидрогеологиялық ұңғыманың өте көп болуы, жерасты суының техногендік ластануының болуы.

Негізгі проблемалар:1) жер асты ішуге жарамды бар қордың жеткіліксіз қолдануы;2) техногенді қалдықтармен беткейдегі судың ластануы.

Инновация мен инвестиция Өңірдің негізгі технологиялық инновациялары полиметаллды кенді және

сирек жер металлдарын өндіру, байыту және қайта өндеуге, энергияны сақтау, машина жасау, радияциялық металлтану технологиясы, атомдық өнеркәсіп, радияциялық қалдықтарын көму, ет өнімдерін қайта өндеуге байланысты.

Инновациялық инфрақұрылым құрамына: 1) Қазақстан Республикасының Ұлттық ядролық орталығы; 2) «Алтай» Шығыс Қазақстан аймақтық технологиялық паркі ЖШС; 3) «Ядролық технологиялар паркі» АҚ салалық технологиялық паркі;4) Кен-металлургиялық жабдықтауды құрастыру бюросы; 5) «Казгипроцветмет» ЖШС инженерлік компаниясы; 6) «ҚР минералды шикізатты кешенді қайта өңдеу жөніндегі ұлттық

орталығы» РМК филиалы - «Металлургия орталығы»;

29

7) ВНИИцветмет14 ғылыми-зерттеу институттары және «Парасат» Ұлттық ғылыми-технологиялық холдингінің геология - экологиялық институты;

8) Д.Серікбаев15 атындағы ШҚМТУ (технологияларды нарықтандыру өңірлік офисі) кіреді.

Пайдаланылған жаңа технологиялар мен техника нысандарының саны 2013 жылы - 107, 2014 жылы - 154, 2015 жылы - 208.

2015 жылдың қорытындысы бойынша өңір инновациялық өнім шығару көлемі бойынша республика бойынша 8 орында (2013 жылы 2 орында), 2013 жылмен салыстырғанда өндіріс көлемі 87,7 %16 төмендеген себебі 2014 жылы «Казцинк» ЖШС - «Қуаттылығы 70 000 т/жылына мыс катодын шығаратын, мыс қорытатын және мыс медерадинирлеу зауыттарының құрылысы», «ӨТМК» АҚ – «Кесек және қорытпалар өндiрiсi бойынша титан зауыты», «Өскемен құс фабрикасы» АҚ «Жылына 20 мың тонна етке дейн құс фабрикасының қуаттылығын артыру» ірі инновациалық жобалардың аяқталуына байланысты.

Инновациялық инфрақұрылым элементтерінің дамуына және кәсіпорындар арасындағы байланыстың, облыстың академиялық және сервистік ұйымдарының арасындағы байланыстың нығайғанына қармасатан, инновациялық белсенділік көрсеткіштерінің беталысы жан-жақты болуда (9 кесте).

9 кесте – Өңірдің инновациялық қызметінің көрсеткіштері

Көрсеткіштер Өлшем бірл.

2013 ж. 2014 ж. 2015 ж. ҚР/ШҚО үлесі

Инновациялық белсенді кәсіпорындардың саны

бірлік 99 157 240 2 585/9,3 %

Кәсіпорындарындағы инновация саласында белсенділік деңгейі

% 5,6 7,6 11,5 8,1 %

Инновациялық өнім көлемі млрд. теңге 109,4 97,8 13,4 377,2/3,5 %Ғылыми зерттеулер мен зерттемелерді орындайтын жұмысшылар саны

адам 2 269 2 377 230324 735/9,3 %

Инновациалық белсенді кәсіпорындардың 50,4 % - ы Өскемен қаласында орналасқан, 14,6 % - Семей қ., 13,7 % - Зырян ауданында, 4,6 % Шемонаиха ауданында, 1,7 % - Курчатов қ., 15 % басқа өңірлерге келеді.

Соңғы 3 жылда облыс экономикасына инвестицианың тұрақты өсуі байқалады (10 кесте).

14 Құрамына 14 ғылыми-зерттеу және тәжірибелі-конструкторлық бөлімдер мен зертханалар кіреді: оның ішінде 3 - қоршаған ортаны қорғау бойынша, 2 - тау-кен, 3 - байыту, 3 - металлургиялық, 3 - көмекші, сондай-ақ 7 функционалдық бөлімдер мен қызметтер. 15 ШҚМТУ Қазақстандағы 10 алдынғы қатарлы жоғарғы оқу орындарының – индустриялық-инновациялық даму мемлекеттік бағдарламасының өсу нүктесі құрамына кірді (3 ғылыми зерттеу институты және 30 ғылыми зерттеу зертханалары мен орталықтары бар).16 2013 жылы 109,4 млрд.теңге, 2015 жылы 13,4 млрд.теңге.

30

2015 жылы өңірдің негізгі капиталға инвестициа көлемі 411,9 млрд. теңге құрады. Облыстағы инвестиция үлесі республика бойынша жалпы көлемде - 5,8 % құрады.

10 кесте – қолдану бағыты бойынша негізгі капиталдағы инвестиция көлемінің динамикасы, млн. теңге

Атауы 2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл ҚР/ШҚО үлесі

Облыс бойынша барлығы, млн. теңге 301 168,1 345 942,6 411 929,7 7 024 709/5,9 %

соның ішінде:Ауыл шаруашылығы, орман және балық шаруашылығы 13 909,2 14 183,2 11 367,7 163 907,1/6,9 %

Өнеркәсіп оның ішінде: 161 782,5 216 881,1 295783,6 3 863 089,7/7,6 %Тау-кен өндіру өнеркәсібі және карьерлерді өңдеу 66 736,3 123 659,5 205 876,5 2 296 567,3/8,9 %

Өңдеу өнеркәсібі 50 215,4 46 890,0 43505,9 825 289,6/ 5,2 %Электрмен жабдықтау, газ беру, бу және ауа кондиционерлеу 30 890,8 35 179,6 39 158,6 545 063,8/7,1 %

Сумен жабдықтау, құбыр жүйесі, жинау жөніндегі бақылау және қалдықтарды тарату

13 940,0 11 151,9 7 242,7 196 169/3,7 %

Жеке және толайым сауда, авто көлік және мотоциклдерді жөндеу 11 502,4 13 504,2 10 304,9 137 826,2/7,4 %

Көлік және қаттама 39 993,4 27 635,5 19 970,3 1 138 571,7/1,7 %Жылжымайтын мүлікпен операция 24 378,4 24 059,9 32 631,2 787 365,8/4,1 %

Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер 12 707,0 5 753,4 3 621,9 74 649,4/4,8 %

Ең көп инвестиция көлемі тау-кен өндірісіне келеді - 50,0 %, өндеу өндірісіне - 10,6 %, электрмен қамту - 9,5 %, жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар - 7,9 %, көлік және қоймалау - 4,8 %, білім беру - 3,2 %, ауылдық, ормандық және балық шаруашылығы - 2,8 %, құрылыс - 1,0 %, денсаулық сақтау - 0,9 %.

2015 жылы қаржыландыру көздері бойынша инвестиция: өнеркәсіп және ұйымдардың меншікті қаражаты - 42,8 %, бюджет қаражаты - 10,6 %, банктік несиелер - 1,9 %, басқа қарыз қаражаты - 44,7 %.

Тау - кен өндіру өнеркәсібінде, ауыл шаруашылығында, электрмен жабдықтауда инвестиция тұрақты дамуда, өңдеу өнеркәсібіне инвестиция төмендеуде (4 сурет).

31

56%

12%

9%

7%

3%

3%1%

10%Тау-кен өндіру өнеркәсібі және карьерлерді өңдеу

Өңдеу өнеркәсібі

Электрмен жабдықтау, газ беру, бу және ауа кондиционерлеу

Жылжымайтын мүлікпен операция

Жеке және толайым сауда, авто көлік және мотоциклдерді жөндеу

Ақпарат және байланыс

Құрылыс

Басқалары

4 сурет – Жеке инвестиция құрылымы

2015 жылғы қала және аудан бөлінісінде негізгі капиталдағы инвестициялар көлемі (5 сурет).

Өскем

ен қа

ласы

Сем

ей қа

ласы

Риддер

қала

сы

Курчатов қ

алас

ы

Абай ау

даны

Аягөз а

уданы

Бесқа

рағай

аудан

ы

Бородулиха а

уданы

Глубок

ий аудан

ы

Жар

ма аудан

ы

Зайса

н аудан

ы

Зырян ау

даны

Катон-

Карағ

ай ау

даны

Көкпек

ті ау

даны

Күршім ау

даны

Тарбағ

атай

аудан

ы

Ұлан ау

даны

Үржар ау

даны

Шем

онайха

аудан

ы0

20406080

100120140160180

82.1

47.3

20.41.2 1.9

166.5

7.3 7.1 10.1 7.9 13.613.22.5 1.4 2.7 3 5.9 9 8.8

5 сурет – қала және аудан бөлінісіндегі инвестициялар көлемі, млрд. теңге

Инвестиция көлемі 164,5 млрд. теңге құрайтын Ақтоғай ГОК құрылысы арқылы негізгі капиталда инвестицияның жалпы көлеміндегі ішкі инвестиция үлесі 2015 жылы 49,3 % - ға дейін өсті.

2014 жылы 113 млрд. теңге құнында және 4 мың жұмыс орны құрылуымен «Азия Авто» АҚ «Өскемен қ. толық циклды автозауыттың және автобөлшектердің өндірісі бойынша технопарк құрылысы» жобасы алға

32

шықты, жобаға 10,2 млрд. теңге17 жұмсалды. 1000 адамға жалпы ауданы 20 мың ш. м. құрылыс қалашығы, кеңселік және тұрмыстық үй-жайлары, жатақхана, қоймалар, әлеуметтік инфрақұрылымы салынды. Құрылыс материалдарын өндіру ұйымдастырылды, құрылыс техникасы сатып алынды (80 бірлік).

Толық циклды автозауыттың құрылысына ТЭН мемлекеттік сараптаманың оң қорытындысы алынды18. Жаңа өндірістік кластер Renault – Nissan – АВТОВАЗ - бен серіктестікте құрылады.

Өскемен қаласына шетелдік инвесторларды тарту мақсатында Халықаралық «Алтай Invest - 2016» инвестициалық форумы өткізілді.

Индустриялық аймақтарОблыстың экономикасын дамытуын жеделдету және бизнесті жүргізуге

жағдайларды қамтамасыз етуін қолдау мақсатында индустриялық аймақтарды құруға жұмыстар өткізілуде.

1. «Өркен - ЖМК» индустриялық аймақ (Өскемен қ., ауданы - 33,5 га). Индустриялық аймақ аумағында электро-, су-, жылумен қамту және көлік инфрақұрылымы нысандары құрылысы, сонымен бірге түсіру аландарымен теміржол тұйығының құрылысы жүзеге асырылуда.

Жоспарланған жоба - газоблоктар өндірісі бойынша цех құрылысы «Дуйсенбай» ЖК (алдын-ала құны 32,4 млн. теңге) алаңы 1 га, 17 жұмыс орындарын ашу жоспарланады.

2. Индустриялық аймақ (Өскемен қ., ауданы - 26,6 га). Жоспарланған жоба - «Техстройинновация» ЖШС зауыты базальтты

жылытқыш шығару бойынша (Чехия компаниясының қатысуымен тартылатын инвестиция көлемі 5 млрд. теңге құрайды. 250 жұмыс орны құрылуы жоспарланған. Геологиялық топография бойынша дайындық жұмыстары жүргізіледі, жобаны қаржыландыру мәселелері бойынша келіссөздер жүргізілуде).

3. «Өндіріс» бизнесті дамыту индустриялық аймақ (Семей қ., ауданы - 92 га). Теміржол тұйығының құрылысы жоспарлануда.

Іске асырылатын жобалар: 1) «Биовторполимер» ЖШС - медициналық жабдықтар мен қалдықтарды

кәдеге жарату. Жер телімінің ауданы 1 га. Жобаны іске асырылуға инвестиция көлемі - 20 млн. теңге;

2) «Игеру ШҚ» ЖШС - зауыт жылжымалы темір жол көлігіне тежегіш қалыптарды өндіреді. Жер телімінің ауданы - 0,682 га. Жобаның құны

17

Жаңа өндірістің жылдық көлемі 1 млрд. АҚШ долларын құрайды, ол облыстың жалпы өңірлік өнімін 7 % өсуіне ықпал етеді. 18 Жылына қуаттылығы 60 мың автокөлік шығаратын толық циклды автозауыт құрылысына қаржыландыру бойынша Қазақстанның Даму Банкімен, Евразиялық даму банкімен келіссөздер, технологиялық қондырғыларды жеткізушілермен экспорттық қаржыландыру мәселелері жүргізілуде.

33

300 млн. теңге құрайды. Өндірілетін өнімнің сәйкестік сертификациясы жүргізіледі;

3) ТОО «Farrachety & Company» – көбікбетон және ілеспе материалдар өндіру зауыты. Жер телімінің ауданы 1,224 га.

Жоспарланған жобалар: 1) «AGRO PORTAL» ЖШС - кейіннен терең қайта өндеу ет өндіру

комбинаты. Жер телімінің ауданы - 68 га.2) «Игеру ШҚ» - қолданылған автомобиль тетіктерін кәдеге жарату және

бастапқы қайта өндеу бойынша зауыт. Жер телімінің ауданы - 1,407 га. Жобаның құны 120 млн. теңге.

3) «Нугманов С.К.» ЖК - құрылыс материалдарын өндіру бойынша шағын зауыт құрылысына (кірпіш, кеспе, метал беті, метал шиферы, ағаш бұйымдарын өндіру) 1 га бөлінген.

Экономиканың басым секторларының ірі инвесторларына сараланған тәсіл қарастырылған шетел және ішкі инвесторларға жаңа ынталандыру есебінен өңірге инвестицияларды тарту бойынша бұдан әрі әрекеті, сондай - ақ, орталық деңгейде инвестициялық омбудсмен ескере отырып, осындай институттар ретінде инвесторлар үшін «бір терезе» іске қосу.

Ұлттық жоспар «100 нақты қадам» шеңберінде жұмыс аймағына бағытталатын болады:

1) «зәкірлік инвесторлармен» экономиканың басым секторларында бірлескен кәсіпорындар құру;

2) энергия үнемдеу саласы арқылы танылған халықаралық энергия тетігінің сервистік келісім шарттары аясында стратегиялық инвесторларды тарту;

3) стратегиялық инвесторларды тарту өндірісін дамыту үшін сүт және сүт өнімдерін өңдеу;

4) ет өндіру және қайта өндеу өндірісін дамытуға стратегиялық инвесторларды тарту.

Мемлекеттік-жеке серіктестікОблыстың инвестициялық саясаттын басымды бағыттарының бірі

мемлекеттік-жеке серіктестікті дамыту болып табылады.Облыста 2010 жылы МЖС жобаларын ілгерілету және сүйемелдеу

мақсатында «Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік жеке серіктестіктің өңірлік орталығы» АҚ құрылған, ол жергілікті МЖС жобаларын және концессияларды кеңестік сүйемелдеу және сараптама жүргізуге уәкілетті.

Облыста 138 млрд. теңге соммасында 22 инвестициялық жоба бойынша жұмыстар өткізілуде. Олардың 11 жобасы бойынша 2015 жылы Өскемен және Семей қалаларында 11 бала бақша салуға және қолдануға концессия бойынша 6,7 млрд. теңгеге шарт жасалды. Өскемен қаласында 3,3 млрд. теңгеге жуық соммаға 240 орынға 5 бала бақша құрылысы бойынша жобалар іске асырылу сатысында.

34

Екі аурухананың құрылысы мен пайдалануы бойынша ТЭН түзетілуі және конкурстық құжаттама аяқталуда, соның ішінде Өскемен қаласында 34,9 млрд. теңгеге 300 орынға көпсалалы аурухана және 16,2 млрд. теңгеге 200 орынды қалалық балалар ауруханасы. Инвесторлардың инвестициялық шығындарын 100 % шамасында қайтару концессия тетігі бойынша жобалардың іске асырылуы жоспарланған.

Көлік инфрақұрылымын дамыту аясында жалпы инвестициялық құны 80,1 млрд. теңге болатын 2 көпір өткелдерінің құрылысы бойынша екі ірі жобаның іске асырылуы қарастырылған, соның ішінде:

Шығыс Қазақстан облысының Күршім ауданында 23,6 млрд. теңге құнындағы Бұқтырма су қоймасы арқылы көпір өткелінің құрылысы мен пайдалануы. «Қазақстанның МЖС» АҚ 2016 жылдың 14 қаңтарда № 1 конкурстық құжаттамаға және жобаның ТЭН оң шешім алынды. Еуропалық Қайта жаңарту және Даму Банкінің қарызы есебінен қаржыландыру мүмкіндігі қарастырылуда;

Өскемен қаласында Виноградова көшесінің тұсында Өскемен - Таврия автомобиль жолына шығатын Ертіс өзені арқылы 56,5 млрд. теңге құнында өтпелі көпір құрылысы. Жоба бойынша ТЭН жүргізілуде.

Тұрғын үй - коммуналдық шаруашылығы саласында 1,2 млрд. теңге тұратын екі жобаның дайындығы өтеді: «Зырян ауданының Зырян қ. орталық жылу көзін қайта жаңарту» (1,1 млрд. теңге) және «Аягөз ауданының Ақтоғай кентінде 10 мың м3/жыл қатты - тұрмыстық және басқа улы емес қалдықтар полигонының құрылысы».

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) халықтың жоғары білім деңгейі; 2) инновациялық инфрақұрылым элементтері: жоғары оқу орындары, ҒЗИ, инжинирингтік компаниялардың болуы;3) технологияларды коммерцияландыру кеңсесінің болуы;4) ірі кәсіпорындардың бөлімшелері дамыту бойынша техника және технологиялардың болуы;5) ғылыми-зерттеу және құрастыру жұмыстары бойынша ірі өндірістік кәсіпорындардың өңірлік институттарымен өзара іс-қимылы;6) тікелей шетелдік инвестицияларды қоса алғанда инвестицияның оң динамикасы;7) Өскемен және Семей қалаларында индустриялық аймақтардың болуы;8) инвесторларға қызмет көрсету орталығының болуы (ИҚО);

Әлсіз жақтары (W):1) бизнестің төмен инновациялық белсенділігі;2) технологияны коммерцияландыру мәдениетінің болмауы;3) қолданыстағы заңнама шеңберінде инвесторларды қолдау орталықтарының шектелген мүмкіндіктері;4) инвестициялық жобаларда қатысудың «ҰК «ӘКК Ертiс» АҚ шектелген мүмкіндіктері;5) сыртқы экономикалық жағдайларға байланысты инновацияны дамытуға бюджеттік шығындардың қысқарылуы;6) жұмыс істейтін өңірлік инновациялық жүйесінің болмауы;7) өңір аумағында жұмыс істейтін трансұлттық компаниялардың инновацияларды таратудың әлсіз ықпалы;8) ескірген сауда түрлерінің төменгі

35

9) мемлекеттік-жеке серіктестіктің өңірлік орталықтын болуы;10) жоғары дайындықтағы концессиялық жобалардың болуы.

бәсекенің консервациясы;9) «Бизнестін жол картасы 2020» бизнесті қолдау және дамыту біріңғай бағдарламасының мемлекеттік-жеке серіктестік жобалары аясында мемлекеттік қолдау алу мүмкіндігі жоқ;10) өңірлік маңыздылығы бар концессиялық жобаны іске асыратын концессиялықтардың валюталық қаупін сақтандыру тетіктерінің болмауы.

Мүмкіндіктер (O):1) аймақтық кластерде инновацияны дамыту үшін ИИДМБ мүмкіндіктерін пайдалану;2) Қазақстан Республикасының инновациялық дамуының 2020 жылға дейінгі концепция мүмкіндіктерін және оның іске асырылу Жол картасын пайдалану;3) орталық мемлекеттік органдар байланысының кеңейуі: Инвестиция және даму министрлігімен, инновацияларды дамыту мәселелерінің ТДҰА;4) «100 нақты қадам» Ұлттық іс шаралары аясында өндірістің, инвестиция және инновацияның дамуы»;5) 2014 жылы инвестициялар туралы заң аясында жаңа ынталандырулар мен институттарын енгізу;6) ЕАЭО-ға кіруге байланысты, сыртқы инвесторларды тарту;7) Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік-жеке серіктестік туралы» Заңы аясында мемлекеттік-жеке серіктестік түрінің ұлғайуы.

Қатерлер (T):1) әлемдік экономикалық жағдайының нашарлануына байланысты сыртқы инвесторлардың талғамының өзгеруі.

Негізгі проблемалар:1) ғылыми - зерттеу және тәжірибелік - конструкторлық жұмыстарға

кәсіпорындар шығыны мен бюджеттік шығындарды азайту;2) бизнестің инновациялық белсенділігінің төменгі деңгейі;3) технологияларды коммерцияландыру мәдениетінің болмауы;4) инвестициялар саласындағы қолданыстағы заңнаманың

жетілдірілмегендігі;5) өңірлік инновациялық жүйесінің болмауы.

Агроөнеркәсіптік кешен Шығыс Қазақстан облысы Қазақстан Республикасының өңірлері

арасында ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі бойынша 4 - інші орында. Ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі 2013 жылмен салыстырғанда

36

27,5 % - ға өсті (11 кесте).

11 кесте – Ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің динамикасы

Өнімнің атауы Өлшем бірлігі

2013 жыл

2014 жыл

2015 жыл

ҚР/ШҚО үлесі

Ауыл шаруашылығының жалпы өнімі

млрд. теңге 287,7 294,0 367 3 307/11,1 

%Ауыл шаруашылығы көлемінің индексі % 108,3 101,9 99,4 103,4

Облыстың жалпы жер аумағы 28,3 млн. га, оның ішінде: ауылшаруашылыққа арналған жерлер - 22,7 млн. га, егістік - 1,4 млн. га (6,2 %).

Ауыл шаруашылығы өнімін өндірумен 16,8 мың шаруашылық құрылымы (ЖШС және шаруа қожалықтары) және 146,9 мың жеке қосалқы шаруашылық айналысады. Ауыл шаруашылығы өнімінің негізгі өндірушілері және мал ұстаушылар тұрғындарының шаруашылығы (12 кесте).

12 кесте - ауылшаруашылық құрылымдары мен тұрғындар шаруашылығының жалпы ауыл шаруашылығы өнімін өндіру көлеміндегі үлесі және облыс бойынша мал санының үлесі, %

2013 жыл 2014 жыл 2015 жылАШҚ Тұрғындар

шаруашылығыАШҚ Тұрғындар

шаруашылығы

АШҚ

Тұрғындар шаруашылығ

ы

Ет өндіру 45 55 47 53 49 51Сүт өндіру 26 74 28 72 30 70Мал басы:ІҚМ 38 62 42 58 44 56Қой мен ешкі 49 51 49 51 51 49Жылқы 55 45 57 43 59 41

«Агробизнес 2020» мемлекеттік бағдарламасы аясында агроөнеркәсіптік кешен субъектілерін қолдау көлемі 14 млрд. теңгені құрады, 2013 жылмен салыстырғанда 103 % - ға өсті, бұл ауылшаруашылық құрылымдарының жалпы ауыл шаруашылығы өнімін өндіру көлеміндегі үлесін және мал басының үлесін арттыруға мүмкіндік берді. Алайда, тұрғындар шаруашылығының үлес салмағы жоғары деңгейде, бұл саланың ұсақ тауарлы сипатын танытады.

Облыстың ауыл шаруашылығы мал шаруашылығына бағытталған және оның ерекшелігі оның көпсалалығында (6 сурет, 13 кесте).

37

2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл

239.3 240 244.1

778.1 780 792.4

154.8 155 145.2

ЕтСүтЖұмыртқа

6 сурет – 2013 - 2015 жылдары мал шаруашылығының негізгі өнім түрлерін өндіру, (мың тонна, млн. дана)

13 кесте – 2013 - 2015 жылдардағы мал мен құс саны

Көрсеткіштер атауы

Өлш. бірл.

2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл Республикадағы үлесі

ІҚМ мың бас 769,3 802,1 839,4 13,6 %Қой мен ешкі мың бас 2 207,2 2 161,5 2 015,7 11,2 %

Жылқы мың бас 233,7 259 285,6 13,8 %Шошқа мың бас 85,2 65,7 64,7 7,3 %

Құс мың бас 3 242 3 373,8 3 768,9 11,7 %Марал мың бас 9,6 9,9 9,8 100 %

Бал ара ұясы мың бал ара ұясы 65,5 77,8 77,8 68,4 %

Сүтті ірі қара мал шаруашылығы Бородулиха, Глубокое, Зырян, Ұлан және Шемонаиха аудандарында дамыған. Сүт өндірумен 57 тауарлы сүт фермасы айналысады (ТСФ), оларда 14,4 мың бас сиыр ұстайды.

2013 - 2015 жылдарда 5 ТСФ іске қосылды, олардағы сиырлар саны 1,4 мың басқа немесе 8,3 % өсті. 2015 жылдан бастап 37 ТСФ - ны салу және жаңалау жұмыстары басталды.

Етті ірі қара шаруашылығы Аягөз, Бесқарағай, Бородулиха, Зайсан, Жарма, Катонқарағай, Көкпекті, Күршім, Тарбағатай, Ұлан, Үржар аудандарында және Семей қаласында шоғырланған.

Ірі қара малын бордақылау үшін 25,4 мың басқа арналған 78 мал бордақылау алаңы құрылды, онда жылына 4,8 мың тонна сиыр еті өндіріледі. «ІҚМ етінің экспорттық әлеуетін дамыту» жобасын іске асыру аясында 12 асыл тұқымды репродуктор құрылып, онда 9,2 мыңнан астам асыл тұқымды мал бар.

Қой шаруашылығы облыстың құрғақ дала және жартылай шөлейт аймақтарында дамыған. Қой мен ешкінің негізгі саны (80 % - дан астамы) Тарбағатай, Аягөз, Үржар, Абай, Жарма, Күршім, Зайсан аудандарында және Семей қаласында шоғырланған. Соңғы 3 жылда оның саны 9,5 % - ға көбейді.

Жылқы шаруашылығы. Жылқы саны біртіндеп өсіп келеді. Оларды өсіретін асыл тұқымды шаруашылықтар құрылуда. Облыста өсірілген жылқыларға басқа аймақтардан сұраныс бар. Абай, Үржар, Катонқарағай, Ұлан,

38

Күршім аудандарында және Семей қаласының шаруашылықтарында қымыз өндіру қолға алынып, қымызды ыдыстарға құйып сату үшін цехтар ашылуда. 2013 - 2015 жылдары асыл тұқымды шаруашылықтардың саны 29 - дан 79 - ға жетті. Асыл тұқымды жылқылардың үлес салмағы 9,8 % құрады.

Шошқа шаруашылығы. 2013 - 2015 жылдары шошқа санының 20,5 мың басқа азайғаны байқалады. Негізгі себеп – саланың шығыны жоғары және тиімділігі төмен.

Құс шаруашылығы. Облыста етті бағыттағы 3 құс фабрикасы жұмыс істейді. Өнім өндіру бойынша оң серпіні бар.

Бал ара шаруашылығы Катонқарағай, Зырян, Глубокое, Шемонаиха, Күршім, Үржар, Ұлан, Бородулиха аудандарында дамыған. Саланы дамыту үшін асыл тұқымды бал ара өсірушілерге облыстық бюджеттен 79,4 млн. теңге субсидия бөлінді, бұл бал өндіруді тұрақты арттыруға мүмкіндік берді (14 кесте).

14 кесте – Бал ара шаруашылығын дамыту серпіні

Өлш. бірл. 2013 жыл 2014 жыл 2015 жылАсыл тұқымды бал ара шаруашылықтарының саны бірл. 55 64 64

Бал ара ұяларының саны мың ұя 65,5 77,8 77,84Бал өндіру тонна 1304 1415 1480Субсидиялау көлемі млн. теңге 26,7 26 26,7

Марал өсіру шаруашылығы. 10 мыңға жуық марал мен теңбіл бұғы Катонқарағай (негізгі саны), Зырян, Көкпекті, Күршім, Ұлан және Зайсан аудандарының шаруашылықтарында өсіріледі. 2015 жылы марал шаруашылығын субсидиялауға областық бюджеттен 46,9 млн. теңге бөлінді.

Панты препараттарымен емдеу барлық ірі марал шаруашылықтарында және облыс орталықтарындағы санаторий-профилакторилерде енгізілген. Марал пантысы, еті, ішкі секреция бездерінің негізінде емдік өнімдердің 40 - тан астам түрін шығару игерілді.

Асыл тұқымды мал шаруашылығын дамыту Мал шаруашылығының асыл тұқымды қорын 236 шаруашылық

субъектісі жасап отыр. Оның 2-нің асыл тұқымды зауыт мәртебесі және 234 - тің асыл тұқымды шаруашылық мәртебесі бар, оның ішінде қой шаруашылығында - 83, жылқы шаруашылығында - 74, бал ара шаруашылығында - 64, марал шаруашылығында және бұғы шаруашылығында - 10, құс шаруашылығында - 3. Үш дистрибьютерлік орталық жұмыс істейді.

Өсімдік шаруашылығы. Егістік құрылымында дәнді және дәнді бұршақ дақылдары - 45 %, күнбағыс - 30 % алады. Республикада өндірілетін

39

күнбағыстың 57%-ы облыста өндіріледі (15 кесте). Негізгі дәнді дақыл өсіретін Бородулиха, Глубокое, Зырян және Шемонаиха аудандары болып саналады.

15 кесте – Өсімдік шаруашылығының даму серпіні

Көрсеткіштердің атауы Өлшем бірлігі 2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл ҚР/ШҚО

үлесіӨсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру:Дәнді дақылдар мың тонна 817 713 646,7 18 251/35 %Күнбағыс мың тонна 309 278 301,7 534/57 %Картоп мың тонна 442 459 453 3 521/13 %Көкөніс мың тонна 228 243 232 3 565/6,5 %

2015 жылы облыс бойынша егін шығымдылығының төмендеуі қолайсыз климаттық жағдайларға (құрғақшылық) байланысты болды. Соған қарамастан облыстың көптеген өңірлері салыстырмалы түрде жақсы көрсеткіштерге қол жеткізді: Риддер - 22,9 ц/га, Зайсан - 20,5 ц/га, Зырян - 17 ц/га, Глубокое -16,4 ц/га, Катонқарағай - 14,6 ц/га, Шемонаиха - 12,5 ц/га (16 кесте).

16 кесте–ауыл шаруашылығы дақылдарының шығындылық серпіні

Көрсеткіштер атауы Өлшем бірлігі

2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл ҚР

а/ш дақылдарының орташа шығымдылығы:Дәнді дақылдар цен/га 14,7 13,0 11,3 12,5Майлы дақылдар цен/га 8,1 7,8 8,7 8,1Картоп цен/га 184 191 188,3 185,5Көкөніс цен/га 253 261 256,6 245,8

2013 - 2015 жылдары егіс алқаптары 1 293,7 мың гектардан 1 287,2 мың гектарға немесе 0,5 % - ға кеміді, ылғал сақтау технологиясы бойынша өсірілетін алқап 24,7 % - ға артты, олардың жалпы дәнді дақылдар егістігіндегі үлес салмағы 40 % құрайды.

Облыста 200 мың гектардан астам суармалы жер бар, оның 79 мың га пайдаланылады. 121,7 мың га пайдаланылмайтын суармалы алқапты қалпына келтіру және айналымға енгізу шаралары белгіленіп отыр.

Суарудың жаңбырлатып және тамшылатып суару сияқты озық тәсілдері қолданыла бастады. Жаңбырлатып суарылатын аумақ 2015 жылы 8 000 га, тамшылатып суару аумағы 950 га құрады, соңғы 3 жылда өсім тиісінше 1,7 және 2,5 есе болды.

41 тұқым өсіру шаруашылығы жұмыс істейді, оның ішінде 3 шаруашылық - бірегей тұқым өндiрушi (оригинатор), 7 шаруашылық - асыл тұқым өндiрушi (элиттұқымшар), 32 шаруашылық 1, 2 және 3 көбейтілген тұқым өндiрушi мәртебесін алған. 2015 жылы 1 және

40

2 сыныпты тұқым көлемі 87 % құрады. Машина-трактор паркін жаңарту бағытында жұмыстар жүргізілді, себебі

техниканың 80 % - дың пайдалану мерзімі өтіп, тозған. 2015 жылы ауылшаруашылық құрылымдары 5 243 млн. теңгеге 1 008 бірлік техника сатып алды, оның ішінде «ҚазАгроҚаржы» АҚ арқылы 4 386 млн. теңгеге 798 бірлік техника алынды. Жаңартудың орташа пайызы 5,4 %, норматив бойынша - 10 %.

Ауылшаруашылық техникасын жаңарту қарқынын арттыру үшін оны жаңарту бойынша 2014 - 2017 жылдарға арналған кешенді жоспар әзірленді, 25,5 млрд. теңгеге 3 590 бірлік жаңа техника сатып алу жоспарланып отыр.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Мықты жақтары (S):1) өндірістік әлеуеттің болуы: ауылшаруашылық жерлердің болуы, ауылшаруашылық малдардың болуы: (облыстареспубликадағы ірі қара малының 13,6 %,жылқының 13,8 % және қой мен ешкінің 11,2 % шоғырланған); республикадағы жетекші позициялар: сүт, майлы күнбағыс, бал және панты (1 орын), ет және картоп өндіру бойынша 3 орын;2) ауылшаруашылық өндірісінің тұрақты өсуі;3) май, сүт және ет өнімдерін, оның ішінде құс етін қайта өңдейтін ірі кәсіпорындардың болуы;4) облыс халқының ет, сүт, картоп, көкөніс және ұн сияқты негізгі тамақ өнімдерімен толық қамтамасыз етілуі.

Әлсіз жақтары (W):1) ауылшаруашылық техникасы мен жабдықтарының тозуы;2) суармалы егіншілік тиімділігінің төмендігі;3) асыл тұқымды мал үлесінің төмендігі;4) мал азығының жеткіліксіздігі;5) ауыл шаруашылығы өндірісінде заманауи инфрақұрылымның жеткілікті дамымағаны;6) дайындау ұйымдары торабының әлсіздігі;7) қайта өңдеу кәсіпорындарының өндірістік жүктелімінің жеткіліксіздігі;8) өндірістің ұсақ тауарлығы;9) АӨК-де білікті кадрлардың тапшылығы;10)кепілдік мүліктің аздығынан инвестиция тарту деңгейінің төмендігі.

Мүмкіндіктер (O):1) АӨК әлеуетін толық пайдалану: заманауи тауарлы сүт фермаларын дамыту, халықтан сүт жинауды ұйымдастыру және сүт өнеркәсібіндегі өндіріс жүктелімін арттыру; ГТҚ жаңалау есебінен суармалы жерлер аумағын кеңейту; өндіріске жаңа озық технологияларды енгізу;2) өндірісті жетілдіру және жаңа инновациялық жобаларды іске асыру есебінен өнімнің бәсекеге қабілеттілігін көтеру;3) ауылшаруашылық техникасы паркін барынша жаңалау;4) етті және сүтті ірі қара мал өнімінің, бал ара шаруашылығы өнімінің экспорттық әлеуетін көтеру;5) аөк субъектілеріне мемлекеттік қолдау көрсету жолымен ауылшаруашылық

Қатерлер (T):1) аграрлық саланың өзіне тән тәуекелдерінің артуы: қолайсыз климат жағдайы, апаттар, жануарлардың аса қауіпті ауруларының өршуі;2) жұмыс күшінің ауылдан қалаға жаппай көшуі; 3) Қазақстан Республикасының БЭК және ІСҰ-ға кіруі аясында агроөнеркәсіп нарығында бәсекелестіктің күшеюі.

41

өндірісін ірілендіру;6) дайындау ұйымдары торабын дамыту;7) суармалы егіншілікті дамыту үшін жер мен су ресурстарының болуы;8) сүт және сүт өнімдерін өндіруді, ет өңдеуді дамыту үшін стратегиялық инвесторлар тарту.

Негізгі проблемалар:1) өндірістің ұсақ тауарлығы, мал шаруашылығы өнімі өндірісінің жеке

қосалқы шаруашылықтарда шоғырлануы;2) асыл тұқымды мал үлесінің төмендігі;3) мал азығы қорының жеткіліксіздігі;4) жүн және тері шикізатын дайындау және өңдеу бойынша дамыған

инфрақұрылымыныңболмауы, жүн өңдеуге сұраныстың жоқтығы;5) дамыған өндірістік инфрақұрылымның жеткіліксіздігі;6) дайындау ұйымдары тораптарының дамымағаны және оның

тиімділігінің төмендігі;7) ұсақ субъектілердің кредиттік ресурстарға қол жетімділігінің төмендігі,

көптеген ауылшаруашылық тауарын өндірушілерде негізгі және айналым қаражатының жетіспеушілігі;

8) қайта өңдеу кәсіпорындарының өндірістік жүктелімінің жеткіліксіздігі және нарықтасол өнімге ұқсас импорттық өнімнің болуына байланысты өнімді өткізу мүмкіндігінің аздығы;

9) машина-трактор паркінің тиісті деңгейде техникалық жарақталмауы; 10) өндіріске жаңа озық технологияларды енгізудің әлсіздігі;11) ауыл халқының, оның ішінде білікті кадрлардың ауылдан қалаға

көшуі салдарынан кадрлардың тапшылығы.

ВетеринарияШығыс Қазақстан аумағында жануарлардың аса қауіпті аурулар бойынша

эпизоотиялық ахуал тұрақты. Аусыл ауруы шыққан ошақтарға сәйкесінше барлық ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар жүргізілді.

Ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру жұмыстары бірдейлендіру нөмірлерін алу және ветеринариялық төл құжаттарды берумен қатар арнайы дерекқор базасына енгізу жұмыстары жүргізілуде (17 кесте).

17 кесте – Ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру деректері бойынша,бас

Жануардың түрі 2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл

42

жоспар факт жоспар факт жоспар фактІрі қара мал 232 049 313 209 243 527 264 653 240 579 394 300

Мүйізді ұсақ мал 743 913 1 046 223 711 824 713 721 655 820 633 075

МҰМ бірдейлендіру жоспарының орындалмау себебі ҚР Ауыл шаруашылығы министірлігінен құлақ жапсырмаларының келіп түспеуі (Процессингілік орталық).

19 ветеринариялық бөлімдері және 221 ветеринариялық пункттері, 20 мемлекеттік коммуналды мекеме құрылған.

Ветеринариялық ұйымдар мен ветеринариялық пунктерді материалды-техникалық қамтамасыз ету, «ДУК» және «САНГ ИОНГ» авто көліктерін, жылжымалы инсинираторды, қашасы бар стационарлы және жылжымалы фиксаторларды, ұйымдастыру техникасын, ветеринариялық жабдықтар және құрал-саймандарды сатып алу жұмыстары аяқталды.

Ветеринариялық - санитариялық мал сою орындарының саны 2013 жылы 318 бірлікті құрайды.

Эпизоотиялық қолайлы жағдай туғызу мақсатында құрылысқа және мал көмінділерін күтіп ұстауға, қайта жаңартуға жергілікті бюджеттен қаржылай қаражат бөлінеді. Жүргізілген жұмыс нәтижесінде ауру ошақтарының саны азайды (18 кесте).

18 кесте – 2013 - 2015 жылғы жануарлардың ауру ошақтары бойынша мәлімет

Көрсеткіштер 2013 жыл 2014 жыл 2015 жылАурулар атауы Құтырық Аусыл Құтырық Аусыл Құтырық АусылСаны 21 3 20 0 48 0

ТуризмШығыс Қазақстан өңірдегі климаттық ерекшелікке қарамастан19, туризм

саласын дамытуда зор әлеуеті бар, облыста 1,7 млн. га құрайтын жалпыұлттық маңызы бар 24 табиғатты қорғау зоналары, 600 - ден астам тарихи ескерткіштер және 100 - ден астам туристік ескерткіштер тіркелген.

Туристік қызығушылық тудыратын басым жерлер ретінде Мұзтау шыңы, Австриялық жол, Алакөл және Марқакөл көлі, Бұқтырма су қоймасы, Қиин - Керіш каньоны, Ақ-Бауыр табиғи - тарихи ескерткіші, Жидебай Бөрілідегі Абай Құнанбаев атындағы үй - мұражайының мемориалды кешені, Қозы Көрпеш - Баян Сұлу, Еңлік - Кебек ескерткіші, Ырғызбай ата ескерткіші есептеледі.

Қазақстандық Алтайдың аумағы биологиялық әртүрлілікке және бірегей ланшдафтқа ие болуына байланысты «WWF Living Planet» халықаралық ұйымы

19 Климаттық жағдайларға байланысты негізгі туристтік мезгіл жылына 3-4 ай созылады, ол баға саясатына ықпал етіп, нысандардың жыл бойы істеуі үшін қызметтер спектрін пысықтау қажеттілігін туғызады

43

анықтаған дүниежүзіндегі екі жүз басым экологиялық аймақтардың біріне кіреді.

2015 жыл қорытындысы бойынша облыс орналастыру орындарының саны жағынан бірінші орында және ішкі туризм көлемі бойынша Астана Алматы қалаларынан кейінгі үшінші орында болып табылады.

Облыста туристік қызметті 70 туристік фирма (27 туроператорлар және 43 турагенттер) жүзеге асырады, орналастыру орындарының саны - 371 нысан (2013 ж. - 277), нөмерлер қорының саны - 6 593 (2013 ж. - 5 349), және олардың біржолғы сыйымдылығы 22 184 төсек-орын (2013 ж. - 17 401)20 (19 кесте).

19 кесте – 2013 - 2015 жылдардағы туризм саласы дамуының динамикасы

Көрсеткіштің атауы Өлшем бірлігі 2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл

ҚР/ШҚО үлесі

1 Орналастыру орындарымен қызмет көрсетілген келушілер саны/өткен жылмен салыстырғандағы өсу қарқыны: резиденттер

мың адам

368,2/98,6 %

433,8/117,8 %

403,7/93,1 %

3 115,4/13 %

резиденттер емес мың адам

18,8/102,2 %

19,3/102,7 %

20,6/106,7 %

692,3/3 %

2 Орналасатыру орындарының саны/өткен жылмен салыстырғандағы өсу қарқыны бірлік

277/118,4 %

331/119,5 %

371/112,1 %

2 338/15,9 %

3 Орналастыру орындарымен көрсетілген қызмет көлемі/өткен жылмен салыстырғандағы өсу қарқыны

млн. теңге

2 940,3/92,4 %

3 677,8/125,1 %

3 290,4/89,5 %

73 108,6/

4,5 %

Сала өңір экономикасы үшін маңызды болып табылады: 2015 жылы туризм саласында қызмет көрсету көлемі жалпы облыс бойынша қызмет көрсету саласының 2,4 % құрады21. Салада жұмыспен қамтылғандар саны 2 489 адамды құрады (өңірдегі жалпы жұмыспен қамтылғандардың 0,82 %).

Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі туристік саласын дамытудың тұжырымдамасына сәйкес, аймақтың солтүстік және шығыс бөліктері туристік кластерді құру үшін әлеуеті жеткілікті (7 сурет).

20 2015 жыл бойынша ҚР ҰЭМ Статистика комитетінің деректері.21 2013 жылы - 2,5 %.

44

7 сурет – Қазақстандағы туризмнің кластерлік даму моделі

Тұжырымдамада 6 басым дестинациялар анықталған, олар: Бұқтарма су қоймасы, Ертіс өзені - Зайсан көлі, Катонқарағай табиғи ұлттық паркі, Марқакөл көлі және Қалжыр каньоны, Риддер – Анатау және Иванов таулары, Алакөл табиғи мемлекеттік қорығын, «Берел» мемлекеттік мәдени-тарихи қорығын қоса алғанда, Семей қаласына дейінгі кластердің ұлғайуы.

Облыстың қала және аудандары үшін туризм саласы бойынша келесі ерекшеліктер тән:

1) экологиялық туризм (Катонқарағай, Күршім аудандарында, Риддер қ.); 2) мәдени - танымдық (Өскемен қ., Семей қ., Абай, Тарбағатай және Ұлан

аудандарында);3) емдік - сауықтыру және медициналық (Семей қ., Катонқарағай, Үржар

аудандарында);4) жағажай (Зырян, Ұлан, Күршім және Үржар аудандарында);5) таушаңғы (Глубокое, Зырян аудандары және Риддер қ.);6) ауылдық туризм (Катонқарағай, Күршім аудандарында және Риддер қ.). 2015 жылғы орналастыру орындарымен көрсетілген қызмет көлемінің ең

көбі Үржар (54,8 %), Шемонаиха (45,8 %) Бородулиха (44,1 %), Аягөз (40,1 %) аудандарында және Өскемен қаласында (29,5 %).

Қазақстан Республикасының 2013 - 2015 жылдарға арналған туристік индустриясының басым бағыттарын дамыту бағдарламасы шеңберінде, облыста:

1) «Алтай Альпісі» және «Нұртау» таушаңғы базалары жаңартылды; 2) Үржар ауданының Алакөл көлінде «Arasan Alakol Resort Hotel»

қонақ - үйі және «Керуен» демалыс базасы ашылды;

45

3) Зайсан ауданында «Бәйтерек» спорттық - сауықтыру кешені ашылды.Инвестицияның жеке секторы есебінен аталған кезеңде 32 нысан іске

қосылды, соның ішінде Өскемен қаласындағы - «DEDEMAN» қонақ үйі, Риддер қаласындағы «RidderHutte» демалыс базасы, Катонқарағайдағы - «Нұржай» қонақ үйі, Өскемен қаласындағы «Сад долголетия» сауықтыру орталығы, Зырян ауданындағы - «Мелада» демалыс базасы, Жарма ауданындағы «Маралды кемпингі» салынды.

Шығыс Қазақстан облысының 2015 - 2017 жылдарға арналған Туризмді дамыту жол картасын жүзеге асыру барысында 2015 жылы 417 млн. теңгені құрайтын 13 жоба іске асты.

Шығыс Қазақстан аумағында туристік жобаларды іске асыру үшін ірі еуропалық инвесторларды тарту мақсатында ШҚО делегациясының Цюрих қаласына сапары барысында швейцариялық «Фоглер Траст» компаниясымен меморандумға қол қойылды, сондай - ақ Қазақстан - Швейцария экономикалық палатасы арасында Еуропадан әлеуетті инвесторларды тарту мақсатында ынтымақтастық жөнінде келісімге қол қойылды.

Туристік кластерлерді құрудағы тәжірибесі мол ірі инвесторларды іздестіру Шығыс Қазақстан облысы мен Қытай Халық Республикасының Шыңжан - Ұйғыр автономиялық ауданы арасындағы ынтымақтастық шеңберінде жүзеге аспақ.

ҚР Инвестициялар және даму министрлігі мен ҚХР Туризм істері жөніндегі мемлекеттік басқармасы арасындағы Қазақстан Республикасына қытай азаматтарына арналған топтық туристік сапарларды жеңілдету туралы Меморандумға қол қойылды.

Туристік қызметтердің 1/3 бөлігі онлайн режимде жүзеге асыралатындықтан, сондай-ақ облысқа келуші туристер ағынын арттыру мақсатында ШҚО турпакеттерін сату бойынша «TourEast.kz» интернет порталы іске қосылды. Портал 4 тілде (қазақша, орысша, ағылшынша, қытайша) қызмет етеді. Порталда 14 туроператордың 28 туристік маршруты берілген, олардың ішінде онлайн сатылымға 17 турмаршрут қосылған.

«IT - Юрта» турпакетті және ШҚО өнімін жылжытуға арналған интерактивті кешені әзірленді. Кешен үнемі қызмет ететін, автономды көрмелік алаң және бірегей жарнамалы-презентациялық нысаны болып табылады. Аталған кешен ШҚО туристік әлеуетін туристер арасында таратуға арналған.

Туризм саласында облыстың 4 жоғарғы оқу орнында және 5 колледждерінде мамандар даярланады.

SWOT- саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) облыстың қолайлы географиялық - экономикалық орналасуы;2) биоәртүрлілігі, ландшафтардың әртүрлілігі, табиғат, мәдениет және тарихи

Әлсіз жақтары (W):1) дамыған туризм инфрақұрылымның жоқтығы, соның ішінде туристік объектілерге апаратын жолдардың нашарлығы;

46

ескерткіштердің бірегейлігі;3) облыс аумағында туризмді дамыту үшін бастапқы әлеуеттер:    экологиялық туризм;   мәдени - танымдық;   емдік - сауықтыру және медициналық;   жағажай;   таушаңғы;   ауылдық туризм; 4) 2015 - 2017 жылдарға арналған облыстық Туризмді дамыту жол картасының болуы;5) ынтымақтастық және аймақаралық 4 өңір бойынша іс-шаралар жоспарының болуы, ол ШҚО, Қарағанды, Павлодар және Алматы облыстарының 2015 жылға дейін туристік аудандарды пайдалану бойынша бірлескен іс - шаралар жоспары;6) өңірде жоғары оқу орындары мен өнеркәсіп үшін колледждердің болуы;7) белсенді бизнес қауымдастық, үкіметтік емес ұйымдар;8) орналастыру орындарының бәсекелестігі (орналастыру орындарының саны бойынша республика бойынша бірінші орында);9) Viziteast.kz интерактивті картаның болуы.

2) туристік бизнестегі кәсібилк деңгейінің төмендігі, ұсынылатын туристік қызметке сапа және деңгейдің сәйкес келмеуі;3) туризм саласындағы әр түрлі жергілікті қатысушылар арасындағы жүйелі қызмет ету деңгейінің төмендігі.

Мүмкіндіктер (O):1) ҚР туризмді дамыту тұжырымдамасына сәйкес кластерлеу әлеуеті;2) «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» инфрақұрылымды дамытудың мемлекеттік қолдауы;3) ҚР қызмет көрсету бағдарламасындағы Балалар-жасөспірімдер туризмін дамыту;4) «ЭКСПО - 2017» іс - шараларына қатысу;5) салада аймақаралық ынтымақтастықты дамыту;6) жеке капиталды қонақ үй және ресторан бизнесіне тарту;7) туризм саласындағы ұлттық кәсіби ассоциациялармен ынтымақтастық;8) жергілікті колледждермен жоғарғы оқу орындарында дайындық сапасын арттыру;9) ҚР білім және ғылым дамытудың2016 - 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында туризм индустриясының сұранымы үшін халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық шеңберінде қысқаша біліктілікті жоғарылату курстары.

Қатерлер (T):1) өңірде экологиялық жағдайдың нашарлауы;2) туристік ұйымдар қызметіне сыртқы экономикалық жағдайдың кері әсері.

47

Саланың проблемалары: 1) орналастыру орындарының материалдық базасының ескіруі;2) транспорттық инфрақұрылымның нашар жағдайы; 3) рекреациялық зоналардың санитарлық жағдайы; 4) жергілікті туристік өкілдерінің кәсіби ассоциациялар шеңберінде әлсіз

байланысуы; 5) орналастыру орындарында қызмет көрсету деңгейінің төмендігі;6) туристік өнімдерге деген жоғарғы баға.

Шағын және орта кәсіпкерлікМемлекеттін экономикалық саясатының басымды бағыттарының бірі

шағын және орта бизнесті (ШОК) дамыту болып табылады (20 кесте).

20 кесте – Өңірдегі ШОК дамытудың жеке көрсеткіштері

Көрсеткіштер Өлшем бірлігі

2013 жыл

2014 жыл

2015 жыл

ҚР/ШҚО үлесі

ШОК тіркелген субъектілер саны бірл. 137 597 145 987 118 673 1 481 45

4/ 8,0 %ШОК белсенді субъектілер саны* бірл. 77 951 79 915 98 617 1 242 57

9/ 7,9 %ШОК тіркелген субъектілердің жалпы санындағы белсенділер үлесі

% 56,7 54,7 83,1 -

ШОК-те жұмыспен қамтығандар саны адам 220 472 224 016 236 169

3 231 072/

7,3 %ШОК субъектілерімен өнімдер шығару

млрд. теңге 513,8 548,8 615,1 15 699,4/

3,9 %

* - халықаралық тәжірибеге сәйкес, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті деректерінің алшақтығын болдырмауы үшін және ШОК субъектілерінің саны туралы көрсеткіштерді құрудың бірыңғай тәсілдерді қолдану мақсатында, 2015 жылдың 1 ақпаннан статистика органдарымен «белсенді» орнына «жұмыс істеп тұрған» субъектілерінің саны көрсеткіші жарияланады

2015 жыл қорытындысы бойынша тіркелген ШОК субъектілерінің саны 118 673 субъект құрап, 2014 жылға қарағанда 27 314 субъектіге немесе 18 %, 2013 жылға қарағанда 18 924 субъектіге немесе 13,7 % қысқарған.

2015 жылы жұмыс істеп тұрған субъектілері 98 617 құрады, 2014 жылға қарағанда 18 702 субъектіге немесе 24,4 %, 2013 жылға қарағанда 20 666 бірлікке немесе 26,5 % өскен, осыған сәйкес тіркелген жалпы санында істеп тұрған субъектілері үлесі 83,1 % - ға өсті (2013 жылы - 54,7 %, 2013 жылы - 56,7 %).

Жыл сайын ШОБ-те еңбекпен қамтылғандар саны өсіп, 2015 жылы 2013 жылға қарағанда 15 697 бірлікке өсті.

ШОК субъектілерінің өнім шығару көлемі 2013 жылға қарағанда 19,7 % - ға өсіп, 615,1 млрд. теңге құрады.

48

Республика бойынша облыстың өнім шығару көлемінің үлесі 3,9 % құрайды.

Ішкі өңірлік өнімде 2015 жылы шағын жәнне орта бизнестің үлесі 15,4 %.Шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту және қолдау мақсатында

«Бизнестің жол картасы 2020» (бұдан әрі – БЖК - 2020) бағдарламасы іске асырылады.

Оның іске асырылуына республикалық бюджеттен 2013 - 2015 жылдары 11,2 млрд. теңге бөлінген. 376 жоба субсидияланған, 85 несие бойынша ішінара кепілдеме берілген, 108,0 млн. теңгеге 62 грант берілді (21 кесте).

21 кесте – Құралдар бөлінісінде «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламсы шеңберінде қаржылай қолдау алған жобалар саны

Қолдау құралдары 2013 жыл 2014 жыл 2015 жылСубсидиялау, соның ішінде барлық бағыттар бойынша

74 168 134

Кепілдеу 6 40 39Гранттар 22 24 16Өндірістік инфрақұрылымды дамыту

5 6 6

2013 - 2015 жылдары БЖК – 2020 бойынша шараларды іске асыру нәтижесінде 12,1 мыңнан астам жұмыс орны сақталып, 3,1 мыңнан астам жұмыс орны қосымша құрылды.

БЖК – 2020 шеңберінде «Кәсіпкерлерді қаржылай емес қолдау» 4 - інші бағыты іске асырылады (22 кесте).

22 кесте – Компоненттер бөлінісінде «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы шеңберінде оқуды өткен қатысушылар саны

Қолдау құралдары 2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл1 бизнес кеңесшісі 1575 1391 10232 бизнес кеңесшісі 150 299 125Жоғары-менеджментке оқыту 34 32 36Іскерлік байланыс 26 42 37Аға сеньорлар 2 2 2Жас кәсіпкер мектебі 127 119 -Шетелде сынау мерзімін өту 6 5 1

Қазақстан Республикасы Ұлттық қорынан 2014 және 2015 жылы өндеу өнеркәсібі саласында шағын және орта бизнесті қолдау және несиелеуге 115 тамақ және қайта өндеу өнеркәсіптері (соның ішінде 2015 жылы - 61) 12,3 млрд. теңгеге несие алды (соның ішінде 2015 жылы - 8,0 млрд. теңге), ол кәсіпорындарға тауар өнімінің өндіру көлемін ұлғайтуға мүмкіндік берді.

49

Сауда Аймақта 11 406 сауда орындары бар 6 271 сауда нысандары (бөлшектік

дүкендер жүйесі, сауда үйлері, орталықтар, супермаркеттер, гипермаркеттер, минимаркеттер, мамандандырылған дүкендер және т.б.), 9 372 орны бар 77 сауда базарлары жұмыс істейді.

Коммуналдық базарлардың негізгі қызметі – жергілікті тауар өндірушілерге жеңілдетілген негізде сауда орындарын беру болып табылады. Облыста 88 сауда орындарымен 2 коммуналдық базар бар, оның 34 орны жергілікті тауар өндірушілерге берілген. Негізгі азық - түлік тауарларына бағаны тұрақтандыру мақсатында сауда алаңдарының бөлігі белгіленген баға бойынша (сауда үстемақысын қоспай) тұрақтандыру қорының өнімдерін сатуға беріледі. Ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер тауарларын сатуды 10 % аспайтын сауда үстемақысымен жүзеге асырады.

2015 жылы 651 азық - түлік жәрмеңкесі өткізілді, онда 1 759,4 млн. теңге сомасына өнім сатылды.

2015 жылы бөлшектік сауда айналымының көлемі 600,7 млрд. теңгені құрады, 2013 жылдың деңгейінен 112,6 % - ға жоғары (23 кесте). 2015 жыл бойынша өңір бөлшектік сауда айналымының көлемі бойынша республикада Алматы, Астана қалаларынан кейін 3 орынды алады.

23 кесте – Сауда жұмысының негізгі көрсеткіштері

Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл ҚР

Бөлшек сауданың ЖКИ % 109,8 108,2 96 97,5Қызмет түрі бөлшек сауда, 2000 ш. метрден кем емес сауда алаңы бар сауда нысандарының саны

бірлік 21 21 22 234

2015 жылы ЖӨӨ құрылымында бөлшек және көтерме сауданың көлемі 13,9 % құрады, ол 2013 жылмен (14,4 %) салыстырғанда 0,5 пайыздық тармаққа кем.

Аймақта бөлшек сауданың дамуы сауда базарларын модернизациялау, заманауи сауда форматы мен электрондық сауданы дамыту бағытында Қазақстан Республикасында 2020 жылға дейін қызмет көрсету саласын дамыту бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылады.

Жағымды динамикаға қарамастан, нарықта бөлшек сауданың үлесі 17,4 % құрайды (орта республикалық деңгейден - 11,2 % жоғары). Ірі сауда кәсіпорындарының үлесі 2 % (орташа есеппен алғанда Қазақстан бойынша - 15,5 %, Алматы қ. - 28,8 %, Атырау облысында - 26,2 %).

Өңірге базарлардың жоғары маңыздылығы мен заманауи сауда форматтарының төмен үлесі тән, сауда-саттықтың негізгі үлесі (74,2 %) жеке кәсіпкерлікпен айналысатын жеке тұлғалардың тауар айналымына келеді. Бөлшек сауда модернизациясының төмен қарқынының негізгі себебі көлеңкелі

50

нарықтың жасырын қарсыласуында, бизнес үшін ынталандырудың, кәсіпкерлер құзіреттілігінің жеткіліксіздігі болып табылады. «Бизнес жол картасы 2020» бағдарламасында заманауи сауда нысандарын салуды қолдау шараларының бар болғанына қарамастан бұл құралдарды пайдалану төмен кепілдік мүлік себебінен тежелуде.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Мықты жақтары (S):1) ШОБ субъектілері халықтың жұмыспен қамтылуының айтарлықтай пайызын құрайды (2015 ж. 34,1 %);2) өңірде ауыл шаруалығының қарқынды дамуы;3) ірі бизнес пен ШОБ арасында серіктестік бағдарламаның бар болуы;4) ШОБ үшін әкімшілік кедергілерді жою бойынша әкімдіктің жүйелік жұмысы; 5) сауда көлемінің дамуы мен халықтың жұмыспен қамтылуының оң динамикасы;6) әлеуметтік маңызы бар тауарларға бөлшек бағалар мониторингісінің қалыптасқан жүйесі.

Әлсіз жақтары (W):1) ШОБ субъектілерінде жеке айналым қаражаттарының, кепілдік мүліктің жеткіліксіздігі;2) кәсіпкерлердің теориялық және тәжірибелік дайындығының нашарлығы, мамандандырылған кадрлардың жоқтығы;3) қалалық жерлерде және 3 ауданда ШОБ шоғырлануы (12 ауылдық округтерде ШОБ даму деңгейінің жеткіліксіздігі);4) аймақтың ШОБ өкілдерінің мамандығы мен қоғамдастығының жеткіліксіздігі;5) аймақтың бөлшек сауда секторына инвестицияның жеткіліксіздігі;6) базарлардың жоғары мәнділігі мен заманауи сауда форматтарының төмен үлесі;7) электрондық сауданың нашар дамуы.

Мүмкіндіктер (О):1) «Бизнес жол картасы 2020» бағдарламасы аясында заманауи форматтағы жаңа сауда орындарын салуға бағытталған бизнесті қаржылай қолдау, 2) ЕАЭО аясында Ресейдің көршілес аймақтарының кіші және орта кәсіпорыныдармен серіктестік;3) белгілі бір талаптарға сәйкес емес сауда нысандары қызметтерін кезең-кезеңмен тыйым салуға реттегіш механизмерді пайдалану.

Қатерлер (Т):1) макроэкономикалық ортада жағымсыз өзгерістер: валюталық курс, пайыздық мөлшерлеме;2) ЕАЭО пен БСО аясында бәсекелестіктің күшеюі;3) ШОБ-ке сыртқы экономикалық жағдайдың нашарлауы кезіндегі жүйе құрушы компаниялардың өніміне сұранысты төмендету әсері;4) бөлшек сауда базарларындағы көлеңкелі тауар айналымының өсуі.

Саланың проблемалары:1) заманауи сауда форматтарының төмен үлесі;2) жеке айналым қаражаттардың, ШОБ субъектілерінде кепілдік мүліктің

жеткіліксіздігі; 3) ауылдық жерлерде ШОБ дамуының жеткіліксіз деңгейі; 4) кәсіпкерлердің нашар теориялық дайындығы; 5) аймақтың ШОБ өкілдерінің мамандығы мен қоғамдастығының

жеткіліксіздігі.

Өңіраралық ынтымақтастықОблыстың өңіраралық ынтымақтастықтың негізгі бағыттары болып

табылады:1) машина жасау: автокөлік құрылысы – Қазақстанның барлық өңірлеріне жеңіл және жүк

автокөліктердің әртүрлі маркаларын жеткізу;

51

 ауылшаруашылық машина жасау – Қазақстанның барлық өңірлеріне ауылшаруашылық техникасын жеткізу;

2) Ақтөбе, Қарағанды, Павлодар облыстарының машина жасау қажеттілігі үшін металлургия өнімдерін жеткізу;

3) курортық - рекреациялық қызметтер ұсыну, соның ішінде облыстың ең маңызды алты рекреациялық аймақтарының әлеуетін пайдалану: солтүстік - шығыс (Белуха), шығыс (Марқакөл), солтүстік (Риддер), батыс (Семей), орталық (Бұқтырма су қоймасы, Сібін, Дұбығал көлдері), оңтүстік (Алакөл) - негізінде Алматы қаласы, Алматы және Павлодар облыстарының тұрғындары үшін.

Палодар және Шығыс Қазақстан облыстары арасындағы ынтымақтастық және өңіраралық байланыстарды кеңейту туралы келісім негізінде келесі салаларда өзара ынтымақтастық жүзеге асырылады: энергетика, ауыл шаруашылығы, машина жасау, медицина, көліктік тасымалдаулар, білім беру.

Өңіраралық ынтымақтастықты дамыту мақсатында Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Павлодар облыстарының өңіраралық ынтымақтастық бойынша іс - шаралар жоспарын іске асыру жүзеге асырылуда.

2015 жыл бойынша облыста әртүрлі көздерден 81,2 млрд. теңге сомаға тауарлар сатып алынды, соның ішінде:

1) облыстың заңды тұлғаларынан - резиденттерінен - 17,8 млрд. теңге немесе жалпы көлемінен 22 %;

2) басқа облыстардың заңды тұлғаларынан - резиденттерінен 34,7 млрд. теңге немесе 42,7 %;

3) импорт бойынша – 28,65 млрд. теңге немесе 35,3 %. Ең көп тауарлар көлемі Алматы қ. кәсіпорындардан 20,1 млрд. теңге

сомаға сатып алынды, бұл резиденттерден сатып алынған тауарлардың жалпы көлемінен 57,8 % құрайды. Алматы облысының кәсіпорындарынан 8,4 млрд. теңге (үлесі - 24,1 %), Қарағанды - 2,5 млрд. теңге (7,3 %), Ақтөбе - 1,3 млрд. теңге (3,7 %) және Павлодар - 0,9 млрд. теңге (2,7 %) сомаға сатып алынды.

Қазақстанның басқа өңірлеріне облыстың заңды тұлғалары - резиденттерімен тауарлар жеткізу көлемі 2015 жылдарға 5,87 млрд. теңге құрады (24 кесте).

24 кесте – 2013 - 2015 жылдарға өңірлер бойынша Қазақстан Республикасының заңды тұлғалар - резиденттерінен сатып алынған тауарлар көлемі

жыл/облыстың

атауы Ақт

өбе

облы

сы

Алм

аты

об

лысы

Оңт

үсті

к Қ

азақ

стан

об

лыс

Пав

лода

р об

лыс

Сол

түст

ік

Қаз

ақст

ан

Алм

аты

қ.

Аст

ана

қ.

Қос

тана

й об

лысы

Басқа облыстардан ШҚО-на тауарлар сатып алынды, млн. теңге2013 жыл 74,4 4 158,6 3 260,2 2 740,3 1 537,3 17 557,1 588,3 0

52

2014 жыл 962,1 3 613,7 1 150,1 3 213,8 831,4 16 907,8 1 965,5 706,22015 жыл 1 278,4 8 374,9 617,1 500,2 939,0 20 051,9 175,8 26,9

ШҚО-нан басқа облыстарға тауарлар жеткізу, млн. теңге

2013 жыл 860,7 0 0 52,9 0 74,07 1 426,6 1 338,6

2014 жыл 0 0 12,2 327,7 213,0 1 954,2 354,5 1 252,1

2015 жыл 0,3 11,2 155,8 31,5 84,1 2057 1 784,3 749,8

Өткізілген тауарлардың негізгі көлемі Алматы қ. 2,05 млрд. теңгеге немесе жалпы тауарлар көлемінен 35 % құрайды. Астана қ. тұтынушыларына 1,8 млрд. теңгеге (үлесі 30,4 %) өнім жеткізу жүзеге асырылған, Қостанай облысы - 0,7 млрд. теңге (12,8 %).

Резиденттердің 2015 жылы өнеркәсіп өнімінің барлығы 294,7 млрд. теңгеге тиеп - жөнелтілді, соның ішінде Алматы қ. - 136,9 млрд. теңге (46,5 %), Астана қ. - 30,8 млрд. теңге (10,5 %), Қарағанды облысы 57,0 млрд. теңге (19,3 %), Алматы - 20,6 млрд. теңге (7 %), Оңтүстік Қазақстан - 13,4 млрд. теңге (4,5 %), Акмола - 10,4 млрд. теңге (3,5 %), басқа өңірлер - 25,5 млрд. теңге (8,7 %).

Экономикалық өсу нүктелерін дамыту Тұрақты дамуды қамтамасыз ету және кеңістіктік қатынаста халықтың

өмір сүру сапасын жақсарту мақсатында Шығыс Қазақстан облысы елдің кеңістіктік дамуының болжамды схемасының ережелері, мемлекеттік және үкіметтік бағдарламалары, сондай-ақ жергілікті деңгейде әзірленген құжаттардың негізінде дамитын болады.

Негізгі стратегиялық және бағдарламалық құжаттарына сүйене отырып осындай аумақтар («өсу нүктесі») Өскемен қаласы – облыстың орталығы, урбанистикалық орталық, Орталық - Шығыс макроөңірдегі тірек қалалардың бірі, облыстық маңызы бар қалалар және моноқалалар (Семей, Риддер, Курчатов, Зырян, Серебрянск), шағын қалалар (Аягөз, Зайсан, Шемонаиха, Шар), аудандардың әкімшілік орталықтары және тірек ауылдық елді мекендері болып табылады (25 кесте).

25 кесте – Экономикалық өсу нүктелерін дамытудың қысқаша сипаты және болашағы

Халық саны (мың адам)

Ағымдағы жағдай Бәсекелестік артықшылықтары

Даму болашағы

«Екінші деңгейлі» қалалар (облыс орталығы және облыстық манызы бар қалалар)Өскемен қаласы

321,202

Облыстың өнеркәсіп өндірісінің 60 % шоғырланған: түсті металлургияның,

Қытай мен Рессейге аумақтық жақындығы, нақты сектор үшін жоғары

Хаб – қаласы ретінде дамыту - Орталық – Шығыс макроөңірдің тірек қаңқасы («Өскемен – Семей – Павлодар»

53

машина жасау, тамақ өндірісінің ірі кәсіпорындары

санаттағы мамандардың болуы, инновациялық инфрақұрылымының болуы, дамыған көлік инфрақұрылымы

атожолдардағы өңіраралық желісінің жобаларын іске асыру есебінен. Сонымен қоса, «Астана – Павлодар – Қалбатау» бағыты бойынша «Орталық – Шығыс» жобасы орталық пен шығыс өңірін байланыстыратын жоба болады). РФ – ҚХР және РФ – ҚР оңтүстік бағыттары бойынша автокөлік жолдарын дамыту арқылы транзиттік мүмкіндіктерді кеңейту

Семей қаласы

318,084

Қалаға 16 ауылдық және кенттік округтары жатады, олар 39 ауылдық елді мекендерді біріктіреді

1) аумақ бойынша Омск – Майқапшағай магистральды автокөліктік дәлізі өтеді;2) алтынды кенді өндіру және қайта өңдеу бойынша жетекші компаниялардың бар болуы;3) ірі нарықтарға - өнімдердің импортшыларына жақындығы (Ресей, Қытай);4) АӨК - де өндірістік әлеуетінің бар болуы;5) қаланың аумағы бойынша Шүлбі су қоймасы орналасқан Ертіс өзені ағады

Қаланы дамыту болашағы тау - кен металлургия кешені, машина жасау және құрылыс индустриясы, АӨК, сондай - ақ туризммен байланысты

«Үшінші деңгейлі» қалалар (моно, шағын қалалар)Риддер қаласы

49,673 Мамандану: металлургия және тау - кен өндіру индустриясы (облыстағы өнеркәсіп көлемі бойынша 3-ші орын). Қала «Защита-Лениногор»

Өскемен қаласының әсер ететін аймағында орналасқаны, тау - кен өндіру кешені үшін қосымша өндірісі, туристік әлеуетінің болуы

Қаланы дамыту болашағы: 1) «Қазмырыш» ЖШС кен базасын дамыту («Риддер -Сокольский», «Тишинский», «Шубинский» үш жұмыс істеп тұрған кеніштерін әзірлеу);2) еңбекке жарамды тұрғындардың қиын

54

темір жол торабы, Өскемен - Риддер - РФ шекарасының автомагистралі облыстық орталығынан 134 км қашықтықта орналасқан

жағдайда болып табылатын ҚР өңірлерінен көшіру;3) спорттағы қысқы туризм түрлерін дамытумен байланысты

Курчатов қаласы

12,273 Қазақстанның атом ғылымын дамыту орталығы болып табылады, «ҚР ұлттық ядролық орталығы» ӨМК қала құрушы кәсіпорны және олардың филиалдары жұмыс істейді, ол 1,7 мың адам немесе экономикалық белсенді тұрғыннан 23,3 %

Инновациялық инфрақұрылымы және жоғары білікті кадрлардың бар болуы

Қаланы дамыту болашағы ғылыми кластер, кешенді дозиметрия және радиоактивті қалдықтар мен ионизацияланатын сәуле шығарулар орталығын құрумен, сондай - ақ құрылыс материалдар өндірісін ұйымдастырумен байланысты

Зырян қаласы

37,041 Защита - Зырян темір жол торабы, Өскемен - Зырян - Рахман қайнары республикалық маңызы бар автомагистралі өтеді

Тау - кен металлургия кешені мен ауыл шаруашылығы әлеуетінің бар болуы

Қаланы дамыту болашағы «Қазмырыш» ЖШС шикізат базасын толықтырумен; сутехникасын дамытумен, сондай - ақ қысқы спорт және туризм түрлері мен сувенирлік өнімдер өндірісін дамытумен байланысты

Серебрянск қаласы

8,791 Защита - Зырян теміржол торабы өтеді

Бұқтырма су қоймасының жанында орналасқаны және дамыған суэнергетикалық кешенінің бар болуы

Қаланы дамыту перпективалары химия өнеркәсібі, құрылыс индустриясы мен туризмды дамытумен байланысты

Зайсан қаласы

16,040 Қала «Омск-Майқапшағай» республикалық маңызы бар автокөлік жолында орналасқан. Қытай жағында Зимунай елді мекені – шекаралас сауданың орталығы орналасқан

Табиғи қорлардың болуы (газ, мұнай, көмір, минералды су) және ауылшаруашылық жер - сулары, шекаралас өтумен қытай шекарасының жақындығы болып табылады

Қаланы дамыту болашағы мұнай және газ кен орындарын әрі қарай меңгерумен, агроөнеркәсіптік кешен мен сауда логистикалық қызметін дамытумен байланысты

Аягөз қаласы

38,134 Қала Өскемен - Алматы автокөлік және теміржол торабында орналасқан. Өңірдің орталығында стратегиялық қолайлы географиялық жағдайы және іргелес аудандардың ауылдары үшін сауда, қызмет және көлік орталығы болып табылады

Дамыған көліктік инфрақұрылым, ауылшаруашылық және азық – түлік салаларын дамыту үшін әлеует, сондай - ақ құрылыс материалдарын дайындау, тұрғындар құрылымында жоғары жастар үлесі болып табылады

Қаланы дамыту болашағы сауда - логистикалық қызметті, құрылыс саласы (мәрмәр ұнтағын өндіру) мен ауылшаруашылық өнімдерін қайта өңдеуді (ет

55

комбинаты, сүт өндіру) дамытумен байланысты

Шар қаласы

7,424 Республикалық маңызы бар автокөлік және темір жол магистралдар бойында орналасқан

Дамыған көліктік инфрақұрылым, Семей және Өскемен қалаларына жақындығы, құрылыс индустриясының бар болуы

Қаланы дамыту перпективалары теміржол тасымалдауларына жөндеу қызмет көрсету бойынша секторды кеңейтумен, жел энергетика әлеуетін пайдаланумен, минералды - шикізат қорларын игерумен байланысты

Шемонаиха қаласы

18,094 Қалада ірі теміржол стансасы бар, сол арқылы Семей және Ресей Федерациясы бағыты бойынша республикалық маңызы бар автожолдар өтеді

Экономикалық қолайлы географиялық жағдайы; өнімдер өтімінің ірі нарықтар жақындығы (Өскемен, Семей қалалары және Ресей Федерациясы Алтай өлкесінің шекаралас аудандары), шикізат базасын кеңейту мүмкіндігімен ТКМК бар болуы

Қаланы дамыту перпективалары көліктік - логистикалық қызметті, тау - кен өндіру саласын, ауыл шаруашылығы мен азық - түлік тағамдарын дамытумен байланысты

Ауылдық аумақтарАуылдар және кенттер

566,0 Ауыл халқының саны 566 мың адам құрады. Барлық 751 АЕМ санынан жоғары даму әлеуетімен - 81 АЕМ, орташа - 599, төмен -71. 11 ауылдық аудан орталықтары, 31 тірек ауылдар, 246 ауылдық және кенттік округтар орталығы. 79 % АЕМ – адам саны аз және оларда 31,7 % облыстың ауыл халқы. Орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету жалпы ауыл халқынан 69,3 %, жергілікті маңызы бар автокөлік жолдарының31,4 % - ы күрделі жөндеу талап етеді

Әр - түрлі бағдарламалық құжаттар шеңберінде ауылдық аумақтарды дамыту мәселелерін шешу қарастырылған. Тірек ауылдарды, аудан орталықтарын және ауылдық округтар дамыту тәжірибесі бар

Ауылдық аумақтарды дамыту келесі бағыттары бойынша іске асады:1) аудан орталықтары мен тірек АЕМ дамыту;2) ауылдық округтар орталықтарын, ауылдар мен кенттерді дамыту;3) жоғары және орташа даму әлеуеті бар басқа АЕМ дамыту;4) ауылдық жерлерде мамандандыру әлеуетін жоғарылату;5) жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту

Экономикалық өсу нүктелерін дамытудың негізгі мақсаты қалаларды және ауылдық елді мекендерді әлеуметтік-экономикалық даму бойынша қолайлы жағдай жасау, жоғары даму әлеуеті бар ауылдық елді мекендердің санын көбейту болып табылады.

Мақсатқа қол жету үшін өндірісті, ауыл шаруашылығын, әлеуметтік және

56

инженерлік инфрақұрылымды, көлікке қол жетімділік және мемлекеттік және коммерциялық қызметтерді көрсету орталықтарын құру қарастырылған.

Резервтерді сараптау бойынша жұмыстар, нақты секторды дамытуға инвестиция көлемін ұлғайтуға мүмкіндіктер іздестірілуде.

Моноқалаларды дамыту«Өңірлерді дамыту 2020» бағдарламасы аясында, моноқалалардың

әлеуметтік-экономикалық әлеуетін дамытуға қолайлы жағдайлар жасау мақсатында Зырян, Серебрянск, Риддер және Курчатов қалаларына мемлекеттік қолдау шаралары жасалады.

Экономиканы әртараптандыру мақсатында моноқалаларды дамытудың кешенді жоспарларында жалпы инвестиция көлемі 17,7 млрд. теңгеге 6 «зәкірлі» инвестициялық жобалар қарастырылған, олардың Риддер қ. құны 200 млн. теңге болатын «Тау - кен кәсіпорынның өндірісін әртараптандыру» 1 жоба іске асырылды.

Іске асырылу сатысында 3 жоба: 1) «Алтын және күміс өндеу бойынша фабрика құрылысы» Зырян

қаласында құны 3,5 млрд. теңге; 2) «Су энергетикалық кешенінің құрылысы» Зырян қаласында құны

11,6 млрд. теңге; 3) «Кальций гидроксидін шығару бойынша өндірісті жаңарту» Курчатов

қаласында құны 1,1 млрд. теңге. Құжаттарды рәсімдеу және әр-түрлі рәсімдеулерден өту сатысында

2 жоба:1) «Риддер қаласында ағаштан бұйымдар шығару бойынша өндірісті

ұйымдастыру» құны 1,1 млрд. теңге; 2) Серебрянск қаласында «Ротоформования әдісімен қуыс бұйымдарының

өндірісі» құны 225 млн. теңге.Моноқалалар экономикасын дамыту және әртараптандыру бойынша

мемлекеттік қолдау шаралары «Нұрлы Жол», «Өңірлерді дамыту 2020», «Еңбекпен қамту жол картасы 2020» және «Бизнестің жол картасы 2020» мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде іске асырылады.

2015 жылы Риддер қаласында өнеркәсіптік өндіріс көлемі 71,2 млрд. теңге құрады (НКИ – 87,2 %), Курчатов – 2,4 млрд. теңге (НКИ – 58,1 %), Зырян – 11,2 млрд. теңге (НКИ – 100,1 %), Серебрянск – 2,4 млрд. теңге (НКИ – 100,1 %).

Аягөз, Зайсан, Шар, Шемонаиха шағын қалаларының экономикасын дамыту және әртараптандыру мақсатында 8 зәкірлі инвестициялық жобаларды іске асыру қарастырылған:

- Аягөз қаласында 9,1 млрд. теңге құнындағы «Мал сою цехын және бордақылау аланының құрылысы» және 1,3 млрд. теңге құнындағы «Аягөз құрылыс материалдар комбинатының құрылысы»;

- Зайсан қаласында 3,6 млрд. теңге құнындағы «Шыны өндірісі бойынша

57

зауыт құрылысы» және 749,0 млн. теңге құнындағы «15 гектарға жылыжай кешенінің құрылысы»;

- Шар қаласында 23 млрд. теңге құнындағы «Қазақцемент ЖШС цемент зауытының маңында жылына 35 мВт электр энергия қуаттылығындағы жел электр қондырғылы жел паркі» және 5 млрд. теңге құнындағы «Қуаттылығы жылына әк ұнтағының 90 мың тонна өнім өндіру бойынша зауыт құрылысы»;

- Шемонаиха қаласында 5,6 млрд. теңге құнындағы «Артемьевск кенішінде шахтаның екінші оқпанының құрылысы» және 587,0 млн. теңге құнындағы «Шекара маңындағы ынтымақтастық үшін көлік - логистикалық орталығын, агроөнеркәсіптік нысандарының құрылысы».

«Нұрлы Жол», 2020 жылдарға дейін Өңірлерді дамыту бағдарламасы, «Еңбекпен қамту картасы 2020» және «Бизнестің жол картасы 2020» мемлекеттік бағдарламалар аясында моно қалалар мен шағын қалалар экономикасын дамыту және әртараптандыру бойынша мемлекеттік қолдау шаралары.

Шағын қалаларда шағын және орта бизнесті дамытудың негізгі құралы «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы болып табылады.

2013-2015 жылдары ішінде тірек ауылдарды, аудан орталықтарды және ауылдық округтар орталықтарын дамытудың 2014-2018 жылдарға арналған Кешенді жоспарлары аясында халықтың экономикалық белсенділігі, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымды, транспорттық инфрақұрылымды және шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту іске асырылған. «Өңірлерді дамыту 2020» бағдарламасына өзгерістер мен толықтырулар енгізуге байланысты Кешенді дамыту бағдарламаларын облыстық, қалалар және аудандардың 2016-2020 жылдарға АДБ - на енгізілген.

Шекаралас аумақтар Шекаралас аумақтары Риддер қаласы, Бесқарағай, Бородулиха, Зайсан,

Катонқарағай, Күршім, Тарбағатай, Үржар және Шемонаиха аудандары болып табылады, сонда 371 мың адам немесе жалпы облыс тұрғындар санынан 26,6 % тұрады. 2015 жылы шекарааралық аудандарда халықтың саны 2013 жылға қарағанда 8 590 адамға немесе 2,3 % - ға азайды.

Риддер қаласы және Зайсан ауданында халық санының 0,3 - 1 % - ға шамалы өсімі байқалады, Бесқарағай, Бородулиха, Катонқарағай, Күршім, Тарбағатай, Үржар және Шемонаиха аудандарында халық санының 1,5 - 3,5 % - ға шамалы азайуы байқалады.

2015 жылы туу көрсеткіші 2013 жылмен салыстырғанда орташа 5 - 7 % - ға азайды, Риддер қаласында, Бесқарағай, Бородулиха, Күршім, Катонқарағай, Шемонаиха аудандарында төмендеуі байқалады, ал Зайсан, Тарбағатай және Үржар аудандарында орташа туу 1 - 3 % - ға өсуі байқалады. Шекаралас аудандарда халық санының азайу себебі халықтың қалаларға және облыстың басқа өңірлеріне табиғи кему және көші-қоны болып табылады.

58

Шекаралас аудандарда халықты көбейту мақсатында сауда бойынша шекаралас мемлекеттермен әріптестік бойынша шаралар қолданылуда, ол өңірлерде экономикасын қосымша дамуға серпін береді. Осыған байланысты, ұзақ мерзімді дамудың негізгі басымды бағыты өсіп келе жатқан тауар айналымын қамтамасыз ету үшін көлік-логистикалық инфрақұрылымның кеңейуі болып табылады.

«ШҚО Күршім ауданында Бұқтырма су қоймасы арқылы көпір өткелінің құрылысы мен пайдалануы» жобасы паромды өткелдерін ауыстырады, берілген өңірдің көліктік проблемаларын шешуге ықпал етеді, резервты пайдалы қазбалар кен орындарын игеру үшін қол жеткізуін қамтамасыз етеді және келешекте Бұқтырма су қоймасына іргелес аудандар экономикасының дамуына серпін береді.

Сондай - ақ, сауда - экономикалық, ғылыми - техникалық және мәдени ынтымақтастық туралы Қазақстан Республикасының Шығыс қазақстан облысы әкімдігі мен Рессей Федерациясының Алтай Республикасы арасындағы келісім бойынша Қазақстан Республикасы жағынан «Өскемен қ. – Риддер қ. – Рессей Федерациясының шекарасы» және Рессей Федерациясы жағынан «Черга – Беш - Озек – Усть - Кан – Талда – Карагай – Қазақстан Республикасы шекарасы» бағыты бойынша автокөлік жолының жобасы іске асырылады.

Шығыс Қазақстан облысы жағынан міндеттемелер орындалып, Рессей Федерациясының шекарасына дейін автожол участкісінің құрылысы аяқталды. Рессей Федерациясы жағынан жол құрылысы үшін мемлекеттер арасында үкімет деңгейінде шешім қажет. Берілген автожолдың құрылысы мемлекеттер арасында шекарааралық сауданы дамытуға болашағын ашады.

Келешекте Монғолиямен шекарааралық сауда бойынша келіссөздер жоспарлануда.

Темір жол көлігі және тауар тасымалдау саласын дамытуға «Шар – Майқапшағай» және «Аягөз – Бахты» бағыттары бойынша темір жолдың екі тармағының құрылысы қарастырылуда. Бүгінгі танда шекарада түйістіруді іске асыру туралы Қытай Халық Республикасымен келіссөздер жүргізілуде.

Айта кеткен жөн, туристтік саласының даму келешегін қолдану бойынша шекаралас аудандардың жоғары әлеуеті бар.

Сондай - ақ, Риддер қаласында Кенді Алтайдың негізгі табиғи назар аударлық жерлері қалыптасты, бұл Қазақстан, ТМД елдерін ғана емес дегенмен алыстағы шетелдердің де көптеген туристерін тартады. Күршім ауданы Мемлекеттік ұлттық табиғи паркі, Maрқакөл ұлттық паркі мен Марқакөл көліне ұсынылған.

Облыстың шекара маңындағы аудандарын дамыту жөніндегі 2014 - 2020 жылдарға арналған іс - шаралар жоспары инвестицияларды тартуды, әрі қарай экономикалық қызметті, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымын дамытуды, қарастырады: шекара маңындағы аудандарының экономикасын әртараптандыру, шағын және орта бизнесті дамыту, көліктік -

59

логистикалық инфрақұрылымды дамыту, табиғатты қорғау іс - шаралары және трансшекаралық өзендерді пайдалану, туристік инфрақұрылымды дамыту, шекара маңы сауданы дамыту, жұмыспен қамтудың өсіміне жәрдем көрсету, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымды дамытуды қарастырады.

SWOT – саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) қалаларда: білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет және демалыс саласында қызмет көрсетудің жоғары деңгейі; халықтың табиғи және көші-қон өсімінің оң көрсеткіші; шағын және орта бизнестің дамуы үшін қолайлы жағдайлары; кадрлық базаның болуы.2) ауылдық елді мекендерде: ауыл шаруашылығын дамыту үшін қолайлы топырақ - климаттық жағдайлар, бұл ауыл тұрғындарының негізгі табыс көзі болып табылады; көршілес елдермен сауда және іскерлік қатынастар жүргізуге мүмкіндік беретін географиялық орналасқан жері.

Әлсіз жақтары (W):1) қалаларда: автокөлік жолдарының, тұрғын - үй қоры, инженерлік желілердің жоғары тозуы; қалалардың ішінде көлік инфрақұрылымның әлсіздігі (көліктің көбейуінен); экологическая жаман жағдайы; қалаларда жасыл және рекреациялық зоналардың толық емес дамуы. 2) ауылдық елді мекендерде: әлеуметтік инфрақұрым объектілері желісінің жеткілісіз даму деңгейі, алыстағы ауылдық елді мекендерде әлеуметтік инфрақұрым объектілері жоқ немесе қолжетімдігі қиындаған; халықтың жан басына шаққанда табыстарды әркелкі бөлу; білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт қызметтеріне ауыл тұрғындарының әркелкі қолжетімділігі ауылдық аудандарда адами әлеуетінің деңгейін төмендетеді.

Мүмкіндіктер (O):1) қалаларда: көптеген және әртараптандырылған еңбек нарығын құру; «инфрақұрылымдық әсерін» (көлік кешені, ақпараттық коммуникациялар) құру.2) ауылдық елді мекендерде: білім саласында жұмыс орынға ұзақ мерзімге медициналық кадрларды және мамандарды орнықтыру және жас мамандарды тарту үшін жүйелі шараларды әзірлеу, сонын ішінде ауылдық елді мекендерге;  тірек және басқа ауылдық елді мекендердің әлеуетінің дамуы; туристтік саланы және шекарааралық сауданы дамыту, жаңадан келген халыққа жер телімдерін беру.

Қатерлер (T):1) қалаларда: біліктілігі төмен еңбек ресурстарының бақыланбайтын жаппай келуі «жалған урбанизация»; тұрғын-үй жетіспеуі; жоғары жұмыссыздық; қалалық әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымына жүктеме; қала шеттерінің бақылаусыз құрылысы.2) ауылдық елді мекендерде: халық санының төмендеуі; еңбек ресурстарының жетіспеуі.

60

Облыс қалалрының негізгі проблемалары:1) моно және шағын қалаларда халық санының қысқару беталысы

(көші - қон кемуі, теріс табиғи өсімі, жастардың кетуі);2) қара құраушы кәсіпорындарынан қала экономикасының

байланыстылығы;3) жергілікті экономика әртараптандыруының төмен деңгейі және

агроиндустрияда, тамақ өнеркәсібінде заманауи технологиялар жоқтығы;4) өнім өндірісінің жоғары ресурстық энергия сыйымдылығы, өндірілетін

өнімдердің төмен бәсекеге қабілеттілігі;5) қалалардың төмен инвестициялық тартымдылығы;6) қолайсыз экология және әлеуметтік - маңызды аурулармен аурудың

жоғары деңгейі;7) ТҮКШ инфрақұрылымның жоғары тозушылығы;8) көптеген қалаларда тұрғын қорының айтарлықтай бөлігінде

қанағаттанбаған жағдайы.Облыстың ауылдық және шекарааралық аудандардың негізгі

проблемалары:1) халық санының қысқару беталысы (көші - қон кемуі, теріс табиғи өсімі,

халықтың қартайуы, жастардың қалаларға кетуі); 2) ауыл шаруашылығы өндірісінің ұсақ тауарлығы;3) әлеуметтік, көліктік, және тұрғын үй - коммуналдық шаруашылықтағы

объектілерінің жоғары тозушылығы, базалық әлеуметтік қызметтеріне қолжетімділік мәселелері, кең жолақты интернетке қолжетімдіктің шектеулігі;

4) су тасқыны және қар көшкіндер түсу себебінен табиғат апатының жоғары қаупі;

5) қоршаған ортаның қазіргі сәттегі және тарихи ластаушылардың бар болуы;

6) демографиялық және көші-қон үдерісінен мектеп оқушылары контингентінің қысқаруы;

7) алыстағы елді мекендерді жүйелі қатынасымен қамтамасыздығы; 8) білікті кадрлар жетіспеушілігі;9) сауда және тұрмыстық қызмет көрсету жүйесі дамымаған.

Қалалық және ауылдық мекендерді жоспарлау Қалалардың бас жоспарлары және 5 мың адамнан артық халқы бар

27 елді мекендердің бас жоспарлары, немесе даму және құрылыс жоспарлары (бас жоспардың қарапайым түрі) әзірленіп бекітілді.

Халық саны 5 мың адамнан аз (738 ауыл) 265 елді мекенде бас жоспарлары бар.

Базалық деңгейде мемлекеттік қала құрылысы кадастрының ақпараттық жүйесі 6 қалада әзірленген: Өскемен, Семей, Риддер, Курчатов, Аягөз, Зырян және 6 аудан орталықтарында: Ұлан ауданында Қасым Қайсенов к., Тарбағатай

61

ауданында Ақсуат а., Глубокое ауданында Глубокое к., Бесқарағай ауданында Бесқарағай а., Бородулиха ауданында Бородулиха а., Абай ауданында Қараул а.

Мекен - жайлардың эталондық базасы ретінде және ақпараттық қатынас бойынша мемлекеттік органдардың, басқа мемлекеттік базалармен оның интеграциялану және «Мекен - жай тіркелімі» ақпараттық жүйесін бекіту бойынша жұмыстар өткізіледі.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) елді мекендер дамуының бас жоспарының болуы;2) қалаларда және аудан орталықтарында базалық деңгейде мемлекеттік қалақұрылысы кадастрының ақпараттық жүйесінің болуы;3) Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік қалақұрылысы кадастрының болуы.

Әлсіз жақтары (W):1) бас жоспарсыз аумақты бейберекет құрылыстары әсерінен меншік иесі құқықтарының шектелуі, аумақты ұтымсыз игеру, әлеуметтік нысандар, тұрғын - үй, инженерлік - коммуникациялық инфрақұрылымды бірінші ретте құрылыс құнының қымбаттауна әкеледі.

Мүмкіндіктері (O):1) елді мекендердің аумағын жоспарлауға кешенді тәсілін қамтамасыз ету;2) халықтың тіршілігіне қолайлы орта құруға аумақтың кешенді құрылысы;3) табиғи - климаттық, қалыптасқан және жоспарланған демографиялық және әлеуметтік-экономикалық жағдайлар есебінен әлеуметтік, рекреациялық, өндіріс, көліктік және инженерлік - коммуникациялық инфрақұрылымын қоса елді мекеннің аумағын дамытудың негізгі бағыттарын шешу;4) аумақты қолдануға шектеу және функционалдық аймақтарға бөлу, экологиялық жағдайын жақсарту бойынша шаралар.

Қатерлер (T):1) елді мекендердің белгіленген тәртіппен бекітілген бас жоспардың, егжей - тегжейлі жоспарлар жобалары және құрылыс жобаларысыз жер телімдерін беру және нысандар құрылысы;2) әлеуметтік және өндіріске арналған нысандарды орналастыру бақылауын жоғалту, болашақ мүмкіндіктерін есептемей сондай нысандарды тәртіпсіз орналастыру әлеуметтік-экономикалық және экологиялық салдарына әкеледі.

Негізгі проблемалар:1) бас жоспарларсыз және егжей-тегжейлі жоспарларсыз аумақтын

бейберекет құрылысы.

2.1.2. Әлеуметтік орта

Білім Білім беру саласын дамыту 2011 - 2020 жылдарға арналған білім беруді

дамытудың мемлекеттік бағдарламасы аясындажүзеге асырылады, мұнда білім

62

беру сапасы мен қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша іс-шаралар анықталған.

Мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру5 - 6 жастағы балаларды мектеп алды даярлықтың қолжетімділігімен

қамтамасыздандыру бойынша мектепке дейінгі ұйымдардың жүйесін сақтап қалу мен кеңейту бойынша шаралар қолданылды. 2015 жылы мектепке дейінгі балалар ұйымдарының жүйесі 2013 жылмен салыстырғанда 16 ұйымға ұлғайды. 5 - 6 жастағы балалар мектеп алды даярлықпен толық қамтылды.

3 пен 6 жастағы балалардың мектепке дейінгі білім берумен қамтылуы 99,1 % құрайды (68 140 бала) (26 кесте).

26 кесте – Мектепке дейінгі ұйымдар желісінің даму динамикасы

Көрсеткіштер 2013 жыл 2014 жыл 2015 жылБалабақшалар саны, дана 209 235 268Балабақшадағы балалар саны, адам 37 761 37 108 39 578Шағын орталықтардың саны, дана 565 590 522Шағын орталықтардағы балалар саны, адам 29 701 32 252 28 5623 пен 6 жастағы балалардың жалпы қамтылуы %

97,4 98,2 99,1

Зайсан (99,6 %), Үржар аудандарын (99,8 %) және Семей қаласын (95,9 %) қоспағанда, барлық өңірде балалар мектепке дейінгі білім берумен толық қамтылды.

Мектепке дейінгі ұйымдарға кезекте тұрған балалар саны – 24,5 мың бала, олардың 80 %-ы 1 мен 3 жасқа дейінгілер – 19,7 мың бала. Орынға барынша мұқтаждық Семей (51 %), Өскемен (14,9 %), Риддер (8,2 %) қалаларында және Зырян (4,4 %) ауданында байқалады.

1 - 3 жастағы балаларға арналған мектепке дейінгі мекемелердегі орындарға сұранысты қанағаттандыру қажеттілігінен бөлек, педагогикалық кадрлардың сапасын арттыру мәселесі өзекті болып тұр (жоғары және бірінші санатты педагогтардың үлесі қалалық жерлерде 22,8 %, ал ауылдық жерлерде 15,0 % құрайды).

Жалпы орта білім беру12 жылдық жалпы орта білім беруге көшу дайындығы және білім берудің

қолжетімділігі мен сапасы бойынша жұмыстар жүргізілуде, сынамалы тәртіпте жан басына шаққандағы қаржыландыруға көшу жұмыстары өңделуде.

2016 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 667 мемлекеттік мектеп, 12 түзету оқу орындары, 8 кешкі және 6 мемлекеттік емес мектептер жұмыс істейді. 3 тілде білім беретін мектептер саны - 6, сонымен қатар 2 Назарбаев Зияткерлік мектептері (кесте 27).

27 кесте – 2013-2015 жылдардағы мемлекеттік күндізгі жалпы білім беретін мектептер

63

жүйесінің динамикасы

2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл 2015 ж./2013 ж. (+,-)

Мектептер саны 687 676 667 -20оқушылар саны 167 746 169 629 174 265 +6 519

Мектеп ғимараттарының ескіруі негізгі мәселе болып табылады. 2016 жылдың басында 11 мектеп (1,6 %) апаттық деп танылды

(2013 жылы - 36 мектеп - 5,2 %), 2 мектепте 3 ауысымды оқыту (Курчатов қаласы және Семей қаласының қала аймағы), 16 мектепте оқушылар орындары бойынша едәуір тапшылық бар (6 мектеп Аягөз қаласында – 1 149 оқушылар орны; 10 мектеп Семей қаласында – 2 622 оқушылар орны).

164 мектеп бейімделген үй-жайларда орналасқан, 443 - пайдалануға берілген мерзімі 30 жылдан асқан, 372 мектептің 667 (55,8 %) шағын жинақты болып табылады.

Апатты мектептердің орнына жаңасын салу және бейімделмеген ғимараттардағы жартылай бос мектептерді босату арқылы оңтайландыру жүргізілді, мектептер саны 9 - ға азайды.

Облыстың барлық мектептері компьютерлендірілген. 2015 жылы жалпы білім беретін мектептердің компьютермен жабдықталуы 7 оқушыға шаққанда 1 - ден келді22. Мектептердің 54 % кең жолақты интернетке қосылған (шалғай орналасқан ауылдардағы мектептерді қосу шығындары білім ұйымдарының мүмкіндіктерінен едәуір асып түседі).

Мектептердің материалды-техникалық базаларының пәндік кабинеттермен және материалдық техникалық құрал-жабдықтармен жабдықталуы жеткіліксіз болып тұр (кесте 28).

28 кесте – мектептердің пән кабинеттерімен жабдықталуы

Көрсеткіштер Саны Қамтамасыз етілуі, %Мультимедиялық кабинеттер 465 69,7Физика кабинеттері 412 67,5Химия кабинеттері 364 56,8Биология кабинеттері 300 49,2

2013 - 2015 жылдар аралығында жалпы білім беретін мектептерде облыс педагогтары жалпы санының 15 078 - і (73 %) жаңартылған бағдарлама бойынша біліктілігін арттыру курстарын өтті. Олардың ішінде 20 %23

мұғалімдер Кембридж жүйесі бойынша курстар өтті.

22 Компьютерлердің 30 %-ға жуық ескіріп, жұмысқа жарамсыз күйде.23 2013-2015 ж.ж. 3,9 мың мұғалім Кембридж жүйесі бойынша 3 деңгейлі қызметін жоғарлатуынан өткен

64

Ағымдағы жылы 389 жас мамандардың ішінен 268 - і «Ауылға дипломмен» бағдарламасы бойынша мектептерге келді. Өз аудандарына 350 мамандар қайтып оралды.

Білім сапасы артуда. Ұлттық бірыңғай тестілеу мониторингісінің нәтижелері 2015 жылы орташа балл 80,424 құрады. 2015 жылы халықаралық олимпиадалар мен конкурстардың жеңімпаздары атанған оқушылар саны - 64 (2013 жылы - 66).

2015 жылдың жазғы мезгілі ішінде 71 307 (44,3 %) оқушыларды жалпы қамтыған 644 түрлі тұрпаттағы лагерлер мен алаңдар жұмыс істеді (соның ішінде 39 қала сыртындағы балаларды сауықтыру лагерлері (олардың 2 - уі жыл бойғы), 476 тамақтандырумен қамтылған мектеп маңындағы лагерлері, 19 шатырлы – киіз - үйлі лагерлері, 110 бейінді алаңдары), 2013 жылмен салыстырғанда қамту 76 888 оқушы, (2013 жылы - 49,1 %).

2015 - 2016 оқу жылдары 105 127 оқушыларды (60,3 %) қамтыған 142 қосымша білім беру ұйымдары жұмыс істейді, 72 ұйым бейімделген үй - жайларда орналасқан.

Үш тілділікті дамытуКөптілдік білім беруге кезең-кезеңмен ауысу Қазақстан Республикасында

білім беруді дамытудың 2016 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында анықталған.

Қазақстанның бірыңғай білім кеңістігіне енуі, экономика және мәдениет салаларындағы ынтымақтастықтың кеңейуі қоғам алдында бірнеше тілді білетін, сауатты тұлғаны қалыптастыру мәселесін қояды. Сондықтан, біздің елде ағылшын тілін меңгеру – қазақ және орыс тілдерін меңгерудей өзекті болып табылады. Жалпы айта кететін болсақ, мектептер тұтас алғанда оқушыларды көптілді оқытуды жүзеге асыруға қабілетті білікті кадрлармен қамтылған.

Қазақстандық оқулықтардың жаңартылған мазмұнына қарамастан, соның ішінде тіл пәндері бойынша, оқушылардың ауыз екі сөйлеу деңгейінде төмендеу тенденциясы бар. Оқу-әдістемелік кешендердің жетілмегендігі, оның ішінде дидактикалық және сайма-сай материалдардың жоқтығы, оқулықтар мазмұндары 2012 жылғы мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім беру стандарттарының талаптарына сәйкес келмеуі жоғарыда аталған төмендеудің негізгі себептері болып табылады.

2015 - 2019 жылдарға үштілдікті дамыту бойынша Кешенді жоспар бекітілген. «Шығыс Қазақстан облысының 2015 - 2019 жылдарға арналған барлық білім беру деңгейіндегі ұйымдарда үштілдік білім беруді дамыту бойынша жол картасы» әзірленген.

Жоспарды іске асыру 3 кезеңде жүреді.Бірінші кезең (2015 - 2016 жылдар) - барлық тіл пәнінің мұғалімдер

диагностикадан өткізілді. Ағылшын тілі бойынша бірыңғай оқулықтар сатып 24 2015 жылы – республика бойынша 6 орында

65

алынды, орыс тілде оқу жүргізетін мектептерге арналған бірыңғай қазақ тілі оқулықтары сатып алынады.

Екінші кезең (2016 - 2018 жылдар) - мектептерде тілдерді оқу барысында 10 - 12 адамнан топшаларға бөлуді қамтамасыз ету, қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде тілдесу дағдыларын тексеру бойынша бірыңғай тестілеуді өңдеу жоспарланған.

Үшінші кезең (2018 - 2019 жылдар) - үштілдік бойынша авторлық әдістемелер және оқу құралдары дайын болады, мұғалімдердің тәжірибелері жинақталады, және оқушылардың жетістіктерін тексеру мүмкіндігі пайда болады. Тілдерді басқа пәндерге бірте-бірте енгізу бойынша жұмыстар басталады.

2015 жылы жоспарды жүзеге асыруға 1 338,3 млн. теңге жіберілген.

Балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау 2016 жылдың 1 қаңтарына жетім балалар және ата - ана қамқорынсыз

қалған балалар саны - 3012. Олардың ішінде: интернаттық ұйымдарда - 1 008 адам (33 %)25, қалған 67 % қамқорлыққа және патронаттық тәрбиеге берілген 26.

2011 жылдан бастап жетім балалар мен ата - ана қамқорынсыз қалған балаларды қолдау бойынша бесжылдық Кешенді жоспар және осы санаттағы балаларды тұрғын-үймен қамтамасыз ету бойынша «Мейірім» акциясы жүзеге асырылып келеді. Акция 1 861 баланы қамтыған (2015 жылы балалардың «Тұрғын үй жинақ банкі» АҚ жеке есеп шоттарына 230 млн. теңгеден астам қаражат аударылған, 2013 жылы 79 млн. теңге).

2014 жылдың ақпан айынан бастап мақсаты балалар үйінің тәрбиеленушілерін отбасына орналастыру болып табылатын «Шығыс Қазақстан - жетімдерсіз аймақ» жобасы жұмыс істеп келеді.

2015 жылғы мүмкіндігі шектеулі балалар саны 13 43427 (соның ішінде 25 % мектепке дейінгі және 75 % мектеп жасындағы), осы санаттағы балалардың 32 % арнайы білім берумен қамтылған (2013 жылы 26 %).

17 арнайы ұйымдармен қатар, 128 жалпы білім беретін мектептерде (19,2 %) мүмкіндігі шектеулі балаларға инклюзивті оқыту жағдайлары жасалған. Инклюзивті білім берумен 1 427 бала қамтылған, олар мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы санының 10,6 % құрайды. Үйден оқитындар саны - 970 адам, оларға ғылым негіздерін оқыту бойынша қашықтықтан көмек көрсету үшін «Әлем айнасы» жобасы жүзеге асырып келеді. Жалпы білім беретін мектептерді және мектепке дейінгі мекемелерді дефектологтар, логопедтармен қамту мәселелері шешілген жоқ.

Техникалық және кәсіптік білім беру, жастарды қолдау

25 2013 жылы – 67 %.26 Балаларды баламалы түрде орналастыру олардың әлеуметтендіруге бағытталған.27 2013 жылы – 12 264 бала.

66

Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдар жүйесіне 82 колледж кіреді, оның ішінде 14 колледж ауылдық жерлерде орналасқан. Олардың көп бөлігі (70 %) қалалық жерде топталған, әрбір ауданда кемінде бір колледж бар (Зырян ауданында 6 колледж).

ТжКББ оқу мекемелерінде 36,3 мың адам оқиды, оның ішінде мемлекеттік білім тапсырысы бойынша 19,2 мың адам (53 %). Кадрларды дайындау 118 мамандық (237 біліктілік) бойынша іске асырылуда. Жатақханаға мұқтаж – 2 645 адам28.

Демографиялық үрдістерге байланысты ТжКББ ұйымдары жүйесінің оқушылар контингентінде жыл сайын төмендеу тенденциясы бар (10 % - дан астам төмендеген).

Ауылшаруашылық бағыттағы колледждер заманауи ауылшаруашылық техникаларды қажет етеді.

Аймақта электрондық оқыту жүйесін қолданатын ТжКББ ұйымдар үлесі артып келеді, 2013 жылы - 5,6 %, 2014 жылы - 11,1 %, 2015 жылы - 11,2 %.

Индустриялық-инновациялық даму Бағдарламасын іске асыру мақсатында кадрларды даярлау бойынша аудандық және облыстық деңгейде кеңестер қалыптасқан, сонымен қатар, әр бағытта салалық кеңестер (аграрлық, туризм, металлургия, құрылыс салалары) құрылған. Кеңестердің қызметі ТжКББ ұйымдарының ұсынысы мен шынайы сектордың сұранысы аралығындағы алшақтықты қысқартуға бағытталған.

ШҚО Кәсіпкерлер палатасы және Германияның халықаралық қызметтестік бойынша қоғамы қолдауымен 2013 жылдан бастап колледждерде оқу жоспарларының өзгертілуін және тәжірибелік сағат сандарының ұлғайуын қарастыратын, қосарлы оқыту жүйесі технологиялары енгізіліп келеді.

2015 - 2016 оқу жылының басынан қосарлы оқыту жүйесі бойынша 41 оқу орындары(53 %) оқып келеді, 2 517 студенттерді (8,2 %) қамтиды, және 168 кәсіпорын тартылған.

Өңір колледждерінде инженерлік - педагогикалық кадрлар (бұдан әрі - ИПК) арасынан аға буындардың шығу тенденциясы және ТжКББ жүйесінің оқу орындарында жоғары және бірінші санатты инженерлік - педагогикалық қызметкерлердің санының азайуы байқалады. Соңғы 3 жылда 2 % - ға төмендеді (2013 - 2014 оқу жылдары - 43,3 %; 2014 - 2015 оқу жылдары - 42,5 %; 2015 - 2016 оқу жылдары - 41,3 %).

Жоғары және бірінші санатты ИПҚ санының төмендеу себептері:инженер - педагогикалық қызметкерлердің құрамы санаты төмендеу жас

кадрлармен жаңартылғандықтан; өндірістік оқыту шеберлері ретінде санаттары жоқ кәсіпорын

жұмысшыларын тартқандықтан;

28 Жатақханалармен қамтылу проблемалары Өскемен және Семей қалаларында ең өткір тұр.

67

біліктілікті жоғарылатуға ынталандырмайтын қазіргі қосымша төлеу жүйесі.

Білім сапасын көтеру үшін материалдық-техникалық қамту және кадрлармен толықтыру мәселелерінен өзге, мемлекеттік колледждердің тәуелсіз ақкредитациядан өту мәселесі басымды болып тұр.

Өңірде колледж студенттердің өндірістік тәжірибе базасымен жүз пайыз қамтылуына жағдайлар жасалған. Қосарлы оқытуда тиімді бірге қызмет етіп жатқандар: «Риддер аграрлы-техникалық колледжі» мен «Қазмырыш» ЖШС АТБК (Шүлбі кеніші, Тишин кеніші, Риддер - Сокольный кеніші); «Өскемен көп салалы технологиялық колледжі» мен «ҮМЗ» АҚ; «Өскемен құрылыс колледжі» мен «Востокпромтехмонтаж» ЖШС; «Серебрянск технологиялық колледжі» мен «Хайдельбергцемент» ЖШС; «Көлік колледжі» мен «Азия авто» АҚ; «Өскемен политехникалық колледжі» мен «КЭМОНТ» АҚ.

ШҚО ТжКББ жүйесі түлектерін жұмысқа орналастыру бойынша бес жылға жасалған салыстырмалы динамикасы оң нәтиже көрсетті 29 (8 сурет).

2011 ж. 2012 ж. 2013 ж. 2014 ж. 2015 ж.0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

35%

47%

56%63,1% 61,3%

8 сурет – ТжКББ түлектерін жұмыспен қамтамасыз ету динамикасы

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Жағымды жақтары (S):1) мектепке дейінгі мекемеге кезектің қысқаруы, балалардың мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтылуының ұлғайуы;2) Апатты жағдайдағы мектептер санының, 3-ауысымда оқытатын мектептердің қысқартылуы, оқушы орындары тапшылығының төмендетілуі;3) орта білім беруді жан басына нормативтік қаржыландыруды сынамалы апробациялау қаржыландырудың жаңа форматына көшуді жеңілдетеді;

Әлсіз жақтары (W):1) мектепке дейінгі ұйымдарда, әсіресе балабақша тобы бойынша кезекке тұрудың сақталуы;2) оқу орындарының жаңа модификациялық кабинеттермен, арнайы техникамен және құрал жабдықтармен, заманауи компьютерлік техникалармен жеткілікті түрде жабдықталмауы;3) мектепке дейінгі, жалпы білім беру мектеп ұйымдарында педагогтардың кәсіби біліктілік деңгейінің жеткіліксіздігі, пән әдіскерлерінің тапшылығы,

29 Міндетті зейнетақы бөлу негізінде МЗТО ресми деректерімен ақпарат расталған.

68

4) өңірдің ТжҚББ жүйесі республиканың жаңа басқару механизмдерін енгізу бойынша тәжірибелік алаңы болып табылады;5) өңірдің табысты бастамасы - жетім және ата-ана қамқорлығынсыз қалған балаларды қолдау;6) өңірдің табысты бастамасы – мүмкіндігі шектелген балаларды қашықтықтан оқыту.

инклюзивті білім беретін мектепке дейінгі педагог мамандардың және шағын жинақты мектептердегі кадрлардың жетіспеушілігі;4) шет тілі пәні мұғалімдерінің сапалық құрам көрсеткіштерінің төмендеуі (жасының ұлғайуы, жоғары санатты мұғалімдер қатарының сиреуі); 5) білім беру ұйымдарының мультимедиялық лингафондық кабинеттермен толықтай жабдықталмауы.6) ТжКББ ұйымдарында жатахананың жетіспеушілігі;7) ТжКББ ұйымдарында инженер-педагог кадрларының жетіспеушілігі;8) білім беру ұйымының жеткіліксіз қаржыландырылуы материалдық және техникалық жабдықтардың тозуына әкеледі.

Мүмкіндіктер (O):1) мемлекеттік-жекелей серіктестіктің аясында апатты жағдайдағы мектептердің орнына жаңа мектеп құрылысын жүргізу;2) тәжірибе ретінде білім мекемелеріне билингвальдық және көптілділік бағдарламаларын іске асыру;3) e-learning аясында сандық электрондық білім ресурстарын (ЭБР) еңгізу мүмкіншілігі;4) мектеп педагогтарының үш деңгейлі оқыту жүйесі бойынша біліктіліктерін арттыру; 5) облыста жаңадан құрылған кәсіпорындарға ТжКББ түлектерін жұмысқа орналастыру;6) ТжКББ жүйесін дамыту мақсатында халықаралық гранттар.

Қатерлер (T):1) қолданыс уақытының 45 жылдан астам уақыт болған мектептер санының көптігі;2) оқытушылар мен өндірістік оқыту шеберлерінің еңбек ақысының төмендігіне байланысты кәсіби және техникалық білім беру ұйымдарынан кетуі.

Негізгі проблемалар:1) мектепке дейінгі білім беру мекемелеріндегі орындар тапшылығы;2) мектептер ғимараттарының физикалық және моральдік тозуы;3) мектептердің материалды-техникалық базасы пәндік кабинеттер және

құрылғылармен толық көлемде қамтамасыз етілмеуі;4) арнайы білімі бар кадрлар жетіспеушілігі, сондай-ақ аутист балалар

үшін мектепке дейінгі топтар ашу проблемасы;5) ТжКББ мекемелерінің материалды-техникалық базасы толық көлімде

қамтамасыз етілмеуі.

69

Денсаулық сақтау2013 - 2015 жылдарға облыстың демографиялық жағдайына төмендегі

факторлар әсер етті (9 сурет).

2013 жыл 2015 год0

5

10

15

20

25

16.43 16.38

22.73 22.69

10.97 10.48

7.98 7.47

ШҚО тууҚР тууШҚО өлім ҚР өлім

9 сурет – ШҚО бойынша 2012, 2014 жж. орта республикалық деңгеймен салыстырғанда туу және өлімнің негізгі көрсеткіштері.

Тұрғындар санының табиғи өсу деңгейі 1000 адамға санағанда 2013 жылғы +5,46 көрсеткішінен 2015 жылғы +5,9 дейін көтерілді. Облыс қалаларында өлім көрсеткіші (1000 адамға 10,6) ауылды мекендер көрсеткішінен (10,3) жоғары.

Ең жоғары өлім көрсеткіші Зырян (1000 тұрғынға 16,11), Шемонаиха (15,07), Глубокое аудандарында (14,67) және Риддер қаласында (14,89) тіркелген.

Орта республикалық деңгеймен салыстырғанда облыстағы бала туудың төменгі көрсеткіші халықтың жыныстық-жастық құрамы әсеріне, яғни бала туу жастағы (15 - 49) әйелдердің санына байланысты.

Облыс халқы демографиялық кәріліктің орта деңгейінде (60 және одан жоғары жастағы тұлғалар 15,4 % құрайды).

Өндірістік қалаларда ластанудың жоғары деңгейі, радиобелсенді шөкпелермен ластанған аумақта көп жыл бойы тұру факторы аумақтың экологиясына және халық денсаулығына кері әсер етті. 2015 жылы болжамды өмір ұзақтылығының деңгейі 70,79 құрады, 2013 ж. - 69,49, бұл көрсеткіштер орта республикалық көрсеткіштен біршама төмен - 71,95 (2015 ж.).

Облыста әйелдер мен балалар денсаулығының төмен деңгейі және бала туу жастағы әйелдердің денсаулығы мәселесі әлі де өзекті.

Ана өлімінің көрсеткіші 2013 жылғы деңгейде тұрақтанды - 100 000 аман туған нәресте санына 13,4 % құрады (ҚР - 12,8) – 10 сурет.

70

ШҚО ана өлімі

ҚР ана өлімі

ҚР нәресте өлімі

ШҚО нәресте өлімі

0 2 4 6 8 10 12 14 16

13.4

13.1

11.3

13.21

4.3

11.7

9.76

11.06

13.4

12.8

9.37

9.75

201520142013

10 сурет – ҚР және ШҚО бойынша 2013 - 2015 жж. ана және нәресте өлімінің динамикасы(мекенжайы бойынша, 2015 ж. деректер Медақпарат мәліметі бойынша анықталған).

Ана өлімінің негізгі себептері – жасанды түсіктердің жоғары деңгейі және аурулар (жыныстық жолмен жұқтырылатын аурулар, қаназдық) себебінен акушерлік қан ағу, гестоздар, экстрагенитальді патология. Бұл жағдай әсіресе ауылды мекендерде білікті мамандардың жетіспеушілігі себебінен медициналық қызметтердің жеткіліксіз сапасымен ұлғаяды. 2015 жылы облыс бойынша 3 ана өлімі тіркелді.

Кейінгі жылдары облыс бойынша 1000 аман туғандарға нәресте өлімі көрсеткішінің тұрақты төмендеуі байқалады: 2013 жылғы 13,21-ден 2015 жылы 9,75 дейін, яғни 26,2 % - ға.

Перинаталды кезеңдегі жағдайлар және туа біткен ақаулар нәресте өлімінің негізгі себептері болып табылады. Туа біткен патологиялар ерте кезеңде өткізілген диагностиканың жеткіліксіз деңгейін (туа біткен патологияларды анықтауға жүкті әйелдердің скринингі) және облыстың жалпы қолайсыз экологиялық жағдайын айқындайды.

Сонымен қатар 2013 - 2015 жылдары өткізілген іс-шаралардың нәтижесінде босандыру ұйымдарының материалдық-техникалық жағдайын 86,6 % - ға, бала ұйымдарының материалдық-техникалық жағдайын 74,7 %-ға жақсартуға жағдай туғызды, жүктілік пен босанудың жаңа технологияларын енгізуге, перинаталды көмектің тиімділігін арттыруға ықпал етті.

Облыста туберкулез аурулары 100 мың халық санына 32,2 % төмендеді, бірақ бұл көрсеткіш республика бойынша орташа көрсеткіштен 2,4 %-ға жоғары (ҚР - 58,5), (11 сурет).

71

2013 жыл 2015 жыл

88.4

59.9

73.4

58.5

10.35.45.6 4.1

ШҚО сырқаттануҚР сырқаттануШҚО өлімҚР өлім

11 сурет – ҚР және ШҚО бойынша 2013 - 2015 ж.ж. туберкулезден ауыру және өлім деңгейі (100 мың тұрғынға)

Эпидемиологиялық көрсеткіштердің тұрақтылыққа беталғанына қарамастан туберкулез ауруының әрі қарай жасаруы (жалпы науқастанғандардың санынан 81,9 % 18 - ден 55 жасқа дейін), жұмыс істемейтіндердің және әлеуметтік бейімнен шет шыққан адамдар санының ұлғайуы, дәріге көнбейтін аурулардың өсуі айқындалады.

Балалар арасында туберкулезден ауыру деңгейінің 2,6 % - ға азайуы байқалады: 2013 жылы балалардың сырқаттану көрсеткіші 100 мың адамға 22,0, ал 2015 жылы 8,6 құрады.

Облыста түзеу мекемелері көп және онда отырғандардың ішінен туберкулезбен сырқаттанатын адам саны біршама. Бұл фактор да облыстың эпидемиологиялық жағдайын қиындатады. Облыстың азаматтық тұрғындарымен салыстырғанда, бұл контингент арасында туберкулезбен белсенді ауыратындар саны 10,6 есе жоғары.

Облыс бойынша туберкулезбен орта деңгейден жоғары ауыру көрсеткіші Глубокий (116,9), Ұлан (86,5) аудандарында, Өскемен (73,1), Семей (62,4), Риддер (62,0) қалаларында сақталады.

Туберкулезбен ауырғандарға әлеуметтік көмек көрсету мәселесі әлі де маңызды болып табылады (баспана беру, жол ақысын төлеу, тамақтануға қаражат бөлу, олардың ішінде балаларға да).

Облыс балалары арасында ауыру деңгейі. Облыс бойынша 2015 жылы 0 - 5 жас аралығындағы балаларда 142 517 ауру жағдайлары тіркелген, 2013 жылы – 126 487. 0 - 5 жас аралығындағы 1000 балада бұл көрсеткіш 2015 жылы 1 258,3 болды (2013 жылы - 1 157,5), орта республикалық көрсеткіш – 1000 балаға 1 153,5.

2015 жылы 0-5 жас аралығындағы балаларда нозологиялар кесіндісі 1000 балаға алғанда төмендегідей:

тыныс жолдары аурулары – 878,6, ҚР бойынша – 725,0;перинаталдық кезеңде пайда болған күйлер – 48,6, ҚР бойынша – 45,7;жұқпалы және паразитарлық аурулар – 37,7, ҚР бойынша – 30,8;

72

несеп-жыныстық жүйе аурулары – 16,8, ҚР бойынша – 13,0;эндокриндік жүйе аурулары – 14,1, ҚР бойынша – 12,7, оның ішінде

гипотрофия – 4,1, ҚР бойынша – 3,0;жарақаттар, уланулар және сыртқы себептер әсерінен болған зардаптар –

14,1, ҚР бойынша – 12,3. Кейінгі 3 жылда аумақ халқының қатерлі ісіктермен науқастану деңгейі

100 мың тұрғынға алғанда 2013 ж. 285,6 болса, 2015 ж. 301,4 дейін көтерілді, ҚР бойынша көрсеткіштен де 1,5 есе жоғары (207,7).

Қатерлі ісіктердің жоғары көрсеткіштері өндірісі дамыған аудандарда және бұрынғы Семей сынақ полигонына жақын аумақтарда тіркелген: Өскемен, Зырян, Риддер қалалары, Глубокий, Шемонаиха аудандары.

Қатерлі ісіктер деңгейінің өсуін скрининг бағдарламалары нәтижесінде қатерлі ісіктерді анықтаудың жоғары деңгейімен түсіндіруге болады (12 сурет).

ШҚО қ/і сырқаттану

ҚР қ/і сырқаттану

ШҚО қ/і өлім ҚР қ/і өлім0

50

100

150

200

250

300

350

285.6

193.9

147.44

99.49

298.8

198.7

145.8

93.2

301.4

207.7

136.4

92

2013 жыл2014 жыл2015 жыл

12 сурет – ҚР және ШҚО бойынша 2013 - 2015 жж. қатерлі ісіктермен ауыру және өлім деңгейі (100 мың тұрғынға)

Жалпы өлім құрамында қанайналым жүйесі аурулары (ҚЖА) ең көп үлесті құрайды (22,8 %). 2015 жылы ҚЖА-дан өлім көрсеткіші 100 мың адамға 2 767,3 құрады, ал республика бойынша деңгейі - 2 429,7, яғни 13,9 % - ға жоғары (13 сурет).

73

ҚР ҚАЖ өлім

ШҚО ҚАЖ өлім

ҚР ҚАЖ сырқаттану

ШҚО ҚАЖ сырқаттану

0 500 1000 1500 2000 2500 3000

207.4

330.46

2463.1

2737.3

207.2

278.4

2394.7

2662

193.8

234.4

2429.7

2767.3

2015 жыл2014 жыл2013 жыл

13 сурет – ҚР және ШҚО бойынша 2012 - 2014 жж. қанайналым жүйесі ауруларынан ауыру және өлім деңгейі

Кардиологиялық және кардиохирургиялық көмекті дамыту, тексеру және емдеудің жаңа әдістерін енгізу нәтижесінде жүректің сазып ауыруынан өлім саны 2013 жылмен салыстырғанда 1,3 есе төмендеді.

Жарақаттардан, жазатайымдардан және уланудан (12,5 %) өлім саны үшінші орынды алады: 2015 жылы 100 мың адамға - 130,6, 2013 жылмен салыстырғанда 4,2 %-ға төмендеді, ҚР бойынша көрсеткіш - 2015 жылы 82,5.

2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл0.26

0.27

0.28

0.29

0.3

0.31

0.32 0.315000000000005

0.279

0.3

15-49 жас санатында АҚТБ жұқпасының 0,2 - 0,6% аралығында таралуы

14 сурет – Облыс бойынша 2013 - 2015 жж. АҚТБ жұқпасының таралу көрсеткіші.

Облыста АҚТБ жұқпасының таралуы шоғырланған кезеңінде тұр. 2016 жылдың 1 қаңтар жағдайына АҚТБ-мен жұқтырылған адам саны - 2961. 670 адам қайтыс болды, оның ішінде ЖҚТБ-дан - 105 адам. Диспансерлік есепте АҚТБ-мен нақты 2 027 адам тұр, олардың таралуы 100 мың тұрғынға - 145,3. Ауруды анықтау көрсеткіші бойынша Алматы қ., Павлодар және Қарағанды облыстарынан кейін ШҚО - 4-ші орында.

74

АҚТБ-жұқпасының ең көп анықталған саны Зырян, Шемонаиха, Глубокий аудандары мен Өскемен қаласында тіркелген.

Тегін медициналық көмектің кепілдік көлеміне бөлінген шығындар 2013 жылғы 45,3 млрд. теңге сомасынан 2015 жылы 51,6 млрд теңгеге дейін ұлғайды.

Жалпы облыс бойынша 2016 жылдың басына халыққа медициналық көмек көрсететін ұйымдар:

82 ауруханалық ұйымдар (11-і жекеменшік, 71-і мемлекеттік меншікте); 269 амбулаторлық-емханалық ұйымдар, олардың 195-і – мемлекеттік

меншікте, 74-і жекеменшікті; 59 фельдшерлік - акушерлік, 338 медициналық пункттер және

64 медициналық қызметкерлер қызметтік үй-жайсыз жағдайда дәрігерге дейін көмек көрсетеді.

Дәрі-дәрмектік көмекпен қолжетімділікті қамтамасыз ету мақсатында ауыл тұрғындары үшін дәріханалары жоқ ауылды аймақтарда БМСК ұйымдары арқылы дәрі-дәрмектерді тарату жолдары ұйымдастырылған.

Облыстың денсаулық сақтау саласын білікті мамандармен қамтамасыз ету мәселесі күрделі болып сақталуда. Мысалы, 2013 жылы мемлекеттік ұйымдарда жұмыс істейтін дәрігерлер саны 4 396 болса, 2015 жылы олардың саны 4 179 дейін азайды.

2015 жылы дәрігерлермен қамтылу көрсеткіші 10 мың тұрғынға 38,3 құрады (2013 ж. - 38,6). Мемлекеттік ұйымдарда облыс бойынша көрсеткіш 29,9 (2013 ж. - 30,1), ҚР бойынша көрсеткіштен төмен (2015 ж. - 29,7).

Орта медицина қызметкерлерімен қамтылу көрсеткіші - 10 мың тұрғынға 94,6 (2013 ж. - 93,8), оның ішінде мемлекеттік ұйымдарда 10 мың тұрғынға 78,0 (2013 ж. деңгейінде), бұл ҚР көрсеткішінен (78,6) төмен.

Осы күнге дәрігерлік кадрлардың тапшылығы 133 дәрігер, оның ішінде ауыл жерлерінде 23 дәрігер жетіспейді. Ең жоғары қажеттілік - Өскемен, Риддер қалаларында.

Дәрігерлік кадрлардың «қартаюы» байқалады: 50 жастан жоғары мамандар 39,5 % құрайды, 30 жасқа дейінгі мамандар - 20,7 % (мемлекеттік секторда). 25 жылдан жоғары еңбек өтілі бар мамандардың саны ұлғайып, бұл көрсеткіш жас мамандардың аз келуін айғақтайды.

2015 жылы 211 жас маман келді (2013 жылы - 217), 12-сі тұрғын үй алды, көтерме қаражатпен 44 маман қамтылды, 28 маманға баспана алу үшін пайызсыз несие берілді.

Жоғары мамандандырылған медициналық көмекті дамыту үшін медициналық мамандардың біліктілігін арттыру қажет. Ағымдағы жылда Өскемен, Семей қалалары перинаталдық орталықтарының 12 дәрігері Англия клиникаларында сынақ ісінен өтті. Медициналық кадрларды қайта даярлау және біліктілігін арттыру мақсатында көшпелі оқу айналымдары мен шеберлік

75

сабақтар ұйымдастырылды, сонымен қатар шетелдік мамандардың қатысуымен (Израиль, Корея, Алтай өлкесі) ғылыми-тәжірибелік конференциялар өткізілді.

2011 - 2015 жж. арналған «Саламатты Қазақстан» денсаулық сақтауды дамыту мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру нәтижесінде жоғарымамандандырылған медициналық көмекті, көліктік медицинаны дамытуға, скрининг бағдарламаларын енгізуге, босану және балаларды емдеу ұйымдарының, онкологиялық диспансерлердің материалдық-техникалық базасын нығайтуға мүмкіндік туды.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) демографиялық көрсеткіштердің жақсаруы,өлім - жітімділіктің төмендеуі, табиғи өсімнің ұлғайуы;2) нәрестелер өлімінің азаюы;3) медициналық көмектің кепілді көлемі шеңберінде медициналық көмектің жоғарытехнологиялық түрлеріне халықтың қолжетімділігін жақсарту;4) кардиологиялық және кардиохирургиялық қызметті дамыту.

Әлсіз жақтары (W):1) әлеуметтік мағыналы аурулармен науқастанудың жоғары деңгейі;2) облыс бойынша дәрігерлер тапшылығы;3) көрсетілетін медициналық қызметтердің жеткіліксіз сапасы;4) медициналық ұйымдардың медициналық құрал-жабдықтармен және үлгілік ғимараттармен қамтылудың төмен деңгейі;5) саланың жеткіліксіз қаржыландырылуы, оның себебінен: медициналық құрал-жабдықтардың және медициналық ұйымдар ғимараттарының біршама тозуы ауруларды уақтылы анықтау және халыққа медициналық қызметтерді көрсету сапасын төмендетеді.

Мүмкіндіктер (O):1) заманауи медициналық объектілерді салуға қаржыландыруды ұлғайту;2) медициналық кадрларды жұмыс орнына бекіту және жас мамандарды әсіресе ауыл елді мекендерге тарту үшін қажетті шаралар жүйесін құру.

Қатерлер (T):1) аумақтың экологиялық жағдайының төмендеуі.

Негізгі проблемалары:1) әйелдер мен балалар денсаулығының төмен көрсеткіші; 2) нәрестелер өлімінің жоғары көрсеткіштері; 3) әлеуметтік мағыналы аурулармен, онкологиялық аурулармен,

туберкулезбен сырқаттанудың жоғары деңгейі;4) жарақаттану мен уланудың, АҚТБ/ЖҚТБ жұқпаларының жоғары

деңгейі;5) кадрлар тапшылығы; 6) денсаулық сақтау сұрақтарындағы сектораралық қарым-қатынастардың төмен тиімділігі;

76

7) тұрғындар тарапынан өз денсаулығы үшін жауапкершіліктің төмендігі;8) емдік-алдын алу ұйымдары, әсіресе ауылды мекендердегі мекемелердің, материалдық-техникалық базасының жеткіліксіздігі.

Еңбек және халықты әлеуметтік қорғауМемлекеттің тиімді ойластырылған саясатына байланысты облыста

жұмыспен қамту жүйесінде өзгерістер байқалады (29 кесте).

29 кесте – 2013 - 2015 жылдарға еңбек нарығының негізгі индекаторлары

Атауы 2013 жыл 2014 жыл 2015 жылЖұмыссыздық деңгейі (%) 5,1 4,8 4,9Жұмыссыз халық (мың теңге) 37,7 35,5 35,9Экономикалық тұрғыдан белсенді халық (мың адам) 746,0 740,9 732,5

Жұмыспен қамтылғын халық (мың адам) 708,2 705,5 696,7

Өскемен қ. (5,2 %) және Семей қ. (5,2 %), сондай-ақ Зайсан (5,1 %) және Күршім аудандарында (5 %) аумақтық бөлінісінде жұмыссыздық деңгейі орташа облыстық деңгейден жоғары байқалады.

Жұмыссыздар құрылымында ең көп үлесті орта жастағы адамдар құрайды (69,8 %), яғни 29 - дан 54 жасқа дейін, жұмыссыздар арасында жартысынан көбі әйелдер (56,3 %).

Еңбекке қабілетті жастағы халықтың көшіп кетуіне байланысты экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың саны жыл сайынғы төмендеуде, негізінде Семей және Өскемен қалалары, Үржар, Аягөз аудандары.

Жұмыспен қамтылған халық құрылымында экономика салалары бойынша үлес салмағы бюджеттік салаға тиесілі (мемлекеттік басқару, білім беру, денсаулық сақтау) - 23,4 %, ауыл, орман, балық шаруашылығы 18,3 %, көтерме және бөлшек сауда, көлік және мотоциклдерді жөңдеу 17,8 %, өнеркәсіп - 16,1 %, ең аз үлес салмағы өнер, ойын-сауық және демалыс саласына тиесілі - 1 %, кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет және әкімшілік, қосалқы қызмет көрсету саласына - 1,3 %.

Еңбек нарығында жұмыс күшіне сұраныс пен ұсыныс арасындағы теңгерімсіздік проблемасы сақталуда, әсіресе жастар, мүгедектер, көп уақыт жұмыс істемегендер және зейнеткерлік жасқа таяу санаттағы халық арасында.

Облыста жыл сайын 96 мың адамнан 100 мың адамға дейін еңбек ресурстарының артықшылығы байқалады, жыл сайынғы қажеттілік 34,0 мың адам шамасында, яғни 1 жұмыс орнына 3 жұмыссыз үмітткер болады.

Осы санаттағы халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету мақсатында облыста халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің кешендік жоспары әзірленген, ол әлсіз топқа жататын халықпен нысаналы жұмыс істеуді қарастырады.

2016 - 2018 жылдарға еңбек ресурстарының жалпы қажеттілігі анықталған - 54 мың жұмыс орын. Ауылшаруашылық (ветеренарлық техниктер,

77

механизаторлар, тракторшылар және т.б.), өнеркәсіпте (әр түрлі мамандықтағы инженерлер, автоматтық желілерді реттеушілер, өндіріс операторлары, машинистер, слесарлар), құрылыс және басқа салаларда мамандықтар сұранысқа ие болады.

«Жұмыспен қамту 2020 жол картасы» бағдарламасын жүзеге асырудың 3 жылдық барысында жұмыспен қамту орталықтары арқылы жұмыссыз, өзін-өзі жұмыспен қамтыған және азқамтылған адамдар қатарынан 36,3 мың адам жұмысқа орналастырылды.

Бағдарлама іске аса бастағаннан бері сұранысқа ие мамандықтар бойынша оқытумен 18,2 мың адам қамтылды. Оқуды аяқтағандар қатарынан 15,1 мың адам немесе 83 % тұрақты жұмыс орындарға жұмысқа орналастырылды.

2015 жылы жұмысқа орналастыруға өтініш білдіргендер саны 37,1 мың адамды құрады, бұл 2013 жылмен30 слыстырғанда 1,5 есе көп, олардың 82 %31 жұмыспен қамтылған. 2015 жылы 18 мың жаңа жұмыс орыны құрылды32.

2 032 шетелдік жұмысшылар тартылған, олардың 70 % - жоғары білікті мамандар 33.

3 жылда әлеуметтік-әлсіз халықтың деңгейінің төмендеуі байқалуда (30 кесте).

30 кесте – 2013 - 2015 жылдардағы жәрдемақы алушылардың негізгі көрсеткіштері

Атауы 2013 жыл 2014 жыл 2015 жылМекендік әлеуметтік көмек алушылардың саны 9 741 8 127 6 14618 жасқа дейінгі балалар үшін жәрдемақы алушылар саны 32 156 29 514 29 378

Тұрғын үй көмегін алушылардың саны 10 640 10 024 9 163

АӘК алушылардың құрылымында үлес салмақтын көп бөлігін балалар құрап келеді – 72,9 % (3 618 балалар). АӘК алушылардың жалпы санынын 56,6 % - ауылдық мекендердің тұрғындары.

Тұрғындарға әлеуметтік көмек көрсету үшін мекемелерінің желісі құрылған, оған кіреді 16 медициналық-әлеуметтік мекемелер, 8 қарттар мен мүгедектерге арналған жалпы үлгідегі медициналық-әлеуметтік мекемелер, 4 психоневрологиялық медициналық-әлеуметтік мекеме, 2 тірек-қозғалыс аппаратының қызметі бұзылған балаларға арналған медициналық-әлеуметтік мекеме, 1 балаларға арналған психоневрологиялық медициналық-әлеуметтік мекеме және ардагерлер мен мүгедектерге арналған «Уба» шипажайы.

Арнайы әлеуметтік қызмет көрсетумен қамтылған тұлғалардың үлес салмағы (тұлғалардың жалпы саны, оларды алуға мұқтаж) өсті. 2013 жылдағы 97 % - дан 2015 жылы 98,5 %. 30 2013 ж. - 24 600 адам.31 2013 ж. - 17 166, 2015 ж. - 30 463 адам.32 2013 ж. - 18 580 адам.33 2013 ж. - 886, олардың 65 %-ы жоғары білікті мамандар.

78

SWOT- саланың даму жағдайына талдау:

Күшті жақтары (S):1) жұмыссыздық деңгейін 4,9 % деңгейінде сақтау үшін әлеуетінің болуы (ҚР - 5,0 %);2) Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмекке (МАӘК) өтініш білдіргендердің санының азайуы, 2 жылда 54,6 %-ға;3) атаулы әлеуметтік көмек алушылардың құрамындағы еңбекке қабілетті халықтың үлес салмағының төмендеуі, 30,6 % дан 27,1 %;4) шартты ақшалай көмек төлеу бойынша «Өрлеу» пилоттық жобасын іске асырылуы;5) қоғамдағы мүгедектерді интеграциялау бойынша іс-шаралардың іске асуы;6) жұмыс орындарын құру шеңберінде басқа да мемлекеттік және үкіметтік бағдарламаларға, жастар іс-тәжірбиесіне, қоғамдық жұмыстарды кеңейтуге, әлеуметтік жұмыс орындарын құруға Халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің кешенді жоспары; 7) облыстың 2017 - 2019 жылдарға арналған Жұмыспен қамту картасы, облыстағы еңбек ресурстарының қажеттіліктері мен көздерін болжау.

Әлсіз жақтары (W):1) жұмыс күшінің еңбек нарығында сұраныс пен ұсыныстың теңгерімсіздігі; 2) жұмыс күшінің санының төмендеуі; 3) тұрақты жұмыс орындарын жетіспеушілігі, әсіресе ауылда;4) арнайы әлеуметтік қызметтерге мұқтаждардың жартылай стационарлық қызметке көшу қажеттілігі; 5) МАӘК алуға үміткер адамдарға (отбасыларға) жиынтық табысын есептеудің жетілдірілмеген методикасы; 6) Арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету кезінде интеграцияланған тәсілді қолдану тетіктерінің болмауы, әлеуметтік қорғау, білім беру, денсаулық сақтау мекемелерінің нақты қызмет алушылармен жұмыс істеу кезінде ведомствоаралық өзара әлсіз іс-қимылы.

Мүмкіндігі (O):1) жұмыспен қамтудың белсенді түрлерін қолдану, сондай-ақ халықты кедейлік «шеңберден» шығару бойынша өңірлік бағдарламалар әзірлеу; 2) өз бетінше еңбекке жарамды, жұмыссыз әйелдер, жастар және өзін-өзі жұмыспен қамтығандар бойынша нысандандыруға және болашақта жұмыпен қамтуға мәліметтер базасын құруы;3) өнірде дайындалуы мүмкін болмайтын мамандықтар бойынша шетелдік жұмыс күшін тарту;4) халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесуге белсенді мемлекеттік бағдарламаларын спектрін кеңейту;5) ауылдық жердің тұрғындары үшін басымдық бере отырып, жұмыссыз азаматтардың кәсіпкерлік бастамын дамытуға жәрдемдесу;

Қатерлер (T):1) жұмыссыздықтың өсуі салдарынан өндіріс көлемін төмендеуі және жұмыс орындарын қысқарту;2) еңбекке қабілетті жастағы халықтың көшуінің күшейуінен кемуі;3) ең төменгі күнкөріс деңгейінен кедейлік шегі мөлшерінің деңгейі 60 % - ға дейін ұлғайуы АӘК алушылар санының шекті өсуіне әкеледі;4) коммуналдық қызмет тарифтерін арттыруы тұрғын үй көмегін алушылардың ұлғайуына әкеп соқтырады; 5) қиын өмірлік жағдайға тап болған санаттағы тұлғалар есебінен арнаулы әлеуметтік қызметтер алуға мүмкін тұлғалардың санының өсуі.

79

6) республикасының жұмыс күші артық өңірлерінен қоныс аудару есебінен білікті мамандармен қамтамасыз ету.

Жұмыспен қамту саласындағы негізгі мәселелер:1) еңбекке қабілетті жастағы халықтың көшіп-қонуының кемуі және

еңбекке қабілетті халықтың қартаюы;2) ауылдық жерлерде тұрақты жұмыс орындарының болмауы; 3) жастар мен әйелдер арасындағы жұмыссыздықтың жоғары деңгейі;4) жұмыссыздар мен өз бетінше жұмыспен қамтылғандар арасындағы аз

қамтылған азаматтардың жоғары үлесі;5) көлеңкелі жұмыспен қамтудың болуы;6) ұзақ уақыт жұмыс істемегендердің жұмыссыздық проблемасы.

Әлеуметтік қорғау саласындағы негізгі мәселелер:1) мүгедектер мен егде жастағы азаматтар арасындағы өмір сүрудің төмен

деңгейі;2) жәрдемақы алатындардың жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді

шараларына қатысуға ниет танытпауы;3) мүгедектер және басқа да санаттағы азаматтардың оңалту шараларына

өсіп жатқан қажеттілігі (психоневрологиялық МӘМ жоғары кезектілік); 4) мүмкіндіктері шектеулі адамдар үшін қолжетімді ортасының

жетіспеушілігі;5) әлеуметтік сала қызметкерлерінің жалақысының төмен деңгейі;6) МӘМ-і медициналық білімі бар кадрлармен жеткіліксіз қамтамасыз

етілуі.

Өндірісте жарақаттану2015 жылы аймақтық экономика салаларында 201 жазатайым оқиға

нәтижесінде (2013 ж. - 211) өндірісте 216 адам жарақаттанды, оның ішінде 22 - адам өлімімен және 90 - ауыр зардаппен аяқталған.

2015 жылы 1000 адамға шаққандағы жазатайым оқиғаның жиілік коэффициенті 0,396 (2013 ж. - 0,435), адам өлімімен - 0,04 (2013 ж. - 0,044) құрады.

2015 жылы жазатайым оқиғаның жоғары көрсеткіштері тау-кен-металлургия өнеркәсібі кәсіпорындарында - 47 адам (2013 ж. - 63 адам), құрылыс саласында - 41 адам (2013 ж. - 43 адам), бюджеттік сала мекемелерінде - 26 адам (2013 ж. - 21 адам) болған. Жалпы өндірістік жарақаттанудың 50 % астамы осы экономика салаларында орын алған.

Жазатайым оқиғалардың негізгі себептері зардап шегушінің өрескел абайсыздығы - 68 немесе жалпы себептердің 33,8 % (2013 ж. - 28), жұмыс жүргізудің қанағаттанғысыз ұйымдастырылуы - 44 немесе 21,9 % (2013 ж. - 78),

80

еңбек қауіпсіздігі тәсілдерін оқытудағы кемшіліктер 30 немесе 15 % (2013 ж. - 36) болып табылады.

Жұмыс берушілердің өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттауға үстірт қарауы өндірістегі жазатайым оқиға мен кәсіптік аурулардың негізгі себептерінің бірі болып табылады.

Облыс кәсіпорындарында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғауды қамтамасыз етудің негізгі бағыттары: еңбекті қорғауды басқару жүйесін (ЕҚБЖ), сонымен қатар, жалпыға танылған еңбекті қорғаудағы стандарттарды енгізу, кәсіпорындағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметін тікелей бағындыру болып табылады.

Өндірістегі жазатайым оқиға мен кәсіптік аурудың алдын-алу үшін еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы нормативтік-техникалық құжаттарды (құрылыс саласындағы нормалар мен ережелер, стандарттар, санитарлық ережелер, тазалық нормативтері, техникалық регламент) қазіргі заманға сай халықаралық нормалар, талаптар және ғылыми - зерттеу жұмыстарының нәтижесіне сәйкес келтірілуі қажет.

Өндіріске байланысты кәсіптік ауруларШығыс Қазақстанда зиянды және қауіпті өндірістік факторлардың

әсерімен 40 мыңнан астам қызметкер немесе аймақтық экономика салаларындағы барлық адамдардың әр бір он екінші адамы жұмыс істейді.

2015 жылы зиянды факторлардың әсеріне ұшыраған қызметкерлер арасынан бастапқы кәсіптік ауру жағдайына ұшырағандар саны 180 құрады (2013 жылы - 194). Облыс бойынша 16 кәсіпорында кәсіптік аурулар тіркелген (2013 жылы - 21).

Қызметкерлер арасында кәсіби аурулардың қалыптасуының негізгі себептері, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті еңбек жағдайларында жұмыс істеуі: қанағаттанарлықсыз еңбек жағдайлары, жұмысшылар ағзасына тигізетің зиянды өндірістік факторлардың ұзақ әсері, жеткіліксіз технологиялық процестер, механизмдер, жабдықтар мен машиналардың конструктивті кемшіліктері, жұмысшыларға жеткіліксіз медициналық қызмет көрсетілуі.

Еңбек қатынастарының саласындағы бұзушылықтар2015 жылы еңбек қатынастары саласында 1 169 тексеру өткізілді

(2013 ж. - 1645). 2015 жылғы тексерулер барысында еңбек заңнамасы бойынша 2 757 бұзушылықтар анықталған, оның ішінде 2 029 (2 982) еңбек қатынастары бойынша, 702 (1 942) - еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша, 26 (182) - халықтың жұмыспен қамтылуы бойынша.

Бұзушылықтарды жою мақсатында 2015 жылы 860 (2013 ж. - 1 189) нұсқама берілді, оның ішінде еңбек қатынастары бойынша - 681 (2013 ж. - 851),

81

еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша - 161 (2013 ж. - 293), халықтың жұмыспен қамтылуы бойынша - 18 (2013 ж. - 45).

Облыстық, қалалық және аудандық деңгейлерде әлеуметтік әріптестік туралы үш жақты келісім шарттарын жүзеге асыру үшін салалық кәсіподақтар, жергілікті билік органдары мен облыстық кәсіподақтар кеңесі мемлекеттік органдар арасында белсенді ынтымақтастық жүзеге асырылады.

SWOT - саланы дамыту жағдайын талдауы:

Күшті жақтары (S):1) облыс кәсіпорындарында қазіргі заманға сай еңбекті қорғауды басқару жүйесін енгізу;2) өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттауды уақтылы және сапалы түрде жүргізу;3) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметін кәсіпорынның бірінші басшысына бағындыру.

Әлсіз жақтары (W):1) негізгі құралдарды жаңарту қарқынының төмендігі және ескірген технологиялардың қолданылуы;2) еңбек міндеттерін орындаған кезде қызметкерлердің өндірістік қауіпсіздік бойынша білім деңгейінің жеткіліксіздігі.

Мүмкіндіктер (O):1) заңнамалардың сақталуына мемлекеттік, ішкі бақылаудың тиімділігін арттыру.

Қатерлер (T):1) облыста қауіпті (аса қауіпті), зиянды (аса зиянды) кәсіпорындардың орналасуы.

Негізгі проблемалары:1) негізгі құралдарды жаңарту қарқынының төмендігі және ескірген

технологиялардың қолданылуы;2) еңбек міндеттерін орындаған кезде қызметкерлердің өндірістік

қауіпсіздік бойынша білім деңгейінің жеткіліксіздігі.

Мәдениет Облыста мәдениет және өнер саласы ұйымдарының желісін 305 клубтық

мекеме, 322 кітапхана, 10 мұражай, 2 театр34, 2 концерттік ұйым, қызметкерлер саны 5 000 астам адамнан, оның ішінде шығармашылық кадрлар 2 400 мыңнан астам адамнан тұрады. Көркем өнер шығармашылық ұжымдар саны 150 бірлікті құрады, оның ішінде: 117 бірліктің «Халықтық» атағы және 33 бірліктің «Үлгілі» атағы бар.

Облыс аумағында республикалық маңызы бар 17 тарих және мәдениет ескерткіші және жергілікті маңызы бар 703 ескерткіш, оның ішінде «Жидебай-Бөрілі» мұражай-қорығы (Абай ауданы), б.д.д.. VII-VI ғғ. археология ескерткіші Шілікті қорғаны (Зайсан ауданы), Шығыс Қазақстан облысы Ұлан ауданындағы Ақбаур көне астрономиялық кешені тіркелді.

Кітапханалардың кітап қоры 5 154,6 мың дананы, оның ішінде мемлекеттік тілде - 1 395 мың дананы құрады. Облыс бойынша кітапханалар 34 Осы жерде бұдан әрі, егер көрсетілмесе, 01.01.2015 жылдың деректері бойынша.

82

оқырмандарының саны 421,1 мың адамды құрады. 270 ауылдық кітапханадан Интернетке қол жеткізген 43 кітапхана бар (Көкпекті, Күршім, Аягөз, Глубокое, Катонқарағай, Шемонаиха және Ұлан аудандары).

Елді мекендерді қызметтермен толық қамту үшін мәдениет саласында ұялы қозғалмалы кітапханалар (библиобустар) құру, сондай-ақ елді мекендерде көпфункционалды ұялы қызмет көрсету жүйесін құру қажет.

2013 - 2015 жылдар кезеңі ішінде: нәтижесінде 5 мәдениет нысаны пайдалануға тапсырылды.

Мәдениет нысандарының күрделі және ағымдағы жөндеуін жүргізу «Жұмыспен қамту жол картасы 2020» мемлекеттік бағдарламасы аясында 2013 - 2015 жылдары ішінде 61 мәдениет нысаны жөндеуден өтті. Нәтижесінде мемлекеттік клубтық мекемелердің 80 % қанағаттанарлық күйде болуда, алайда жөндеулерді өткізуде қажеттілік орын алуда35.

2015 жылы өңірде облыстың клубтық мекемелерімен 25 мыңнан астам мәдени-көпшілік іс-шара өткізілді, немесе 2013 жылға қарағанда 1,1 есе ұлғайуы байқалады. 2015 жылы облыс театрларымен қойылған спектакльдер саны барлығы 594 бірлікті, оның ішінде 26 жаңа қойылымды құрады.

Облыс мұражайларымен 31 мыңнан астам іс - шара, оның ішінде экскурсия, көрме, дәріс түрінде өткізілді. Мұражай қоры - 431 мыңнан астам экспонатты, оның ішінде электронды тасымалдаушыда - 11 мыңнан астам экспонатты құрады. 2015 жылы мұражайға келушілер саны 752,3 мың адамды құрады, немесе 2013 жылға қарағанда 1,2 есе ұлғайуы байқалады. 2015 жылы кітапханаларға келушілер саны 6 150,9 мыңнан астам адамды құрады, немесе 2013 жылға қарағанда 1,1 есе ұлғайу байқалады.

Тарихи-мәдени мұра ескерткіштерін анықтау және зерделеу мақсатында Күршім, Зырян, Абай, Жарма, Катонқарағай, Көкпекті, Тарбағатай, Үржар аудандары мен Семей қаласы төңірегінде ғылыми - зерттеу археологиялық жұмыстары жүргізілді. Археологиялық зерттеулер нәтижелері бойынша 2013 - 2015 жылдар ішінде облыс аумағында жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енгізілетін 118 тарихи - мәдени мұра ескерткіші анықталды, 318 ескерткішке төлқұжаттау жүргізілді.

Археологиялық даму мәселесі ерекше назарда тұр. Археология саласында ғылыми - зерттеу жұмыстарының даму жоспары әзірленген. Туристік әлеуеті бар облыстың көрнекті археология ескерткіштерін қосатын 5 нысанға зерттеулер жүргізіледі (соның ішінде: Катонқарағай ауданының Берел, Зайсан ауданының Шілікті, Абай ауданының Қырыкүнгір, Аягөз ауданының Қырықоба, Тарбағатай ауданының Елеке сазы қорғандары және Ұлан ауданының Аблайкит бекініс - монастры). Зерттелген нысандар ЮНЕСКО - ның бүкіләлемдік мұра тізіміне енгізуге ұсынылады.

Ағымдағы жылы өткізілген зерттеулер нәтижесі бойынша қола, темір және орта ғасыр дәуірін сипаттайтын құнды жәдігерлері анықталған. Өскемен қ. облыстық тарихи-өлкетану мұражайында «Бабалар мұрасы» 35 Облыс бойынша мәдениет саласындағы нысандардың 3% апатты жағдайда, 17% - жөндеуді қажет етеді.

83

экспозициясы құрылды, қазба барысында анықталған 3 000 астам жәдігермен толықтырылған. Катонқарағай ауданының Берел бірегей кешенінде ашық аспан астында мұражай салынған, қонақтарға баға жетпес археологиялық қазбаларды көруге мүмкіндік беретін қорғанның үсті шыны саркофокпен орнатылған.

Археология саласында ғылыми-зерттеу жұмыстары біздің облыстың мәдени брендін құру және туристтік әлеуетін ілгерілетуге маңызы бар.

Мәденит нысандары негізінен пандустармен және мүмкіндіктері шектеулі адамдардың объектілерге келу үшін қолжетімділіктің басқа түрлерімен жарақтандырылған.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтар (S):1) жаңа мәдениет нысандарын салуға жергілікті бюджеттен қаражат бөлу;2) мәдениет объектілеріне келушілер деңгейін арттыру;3) өткізілген мәдени-көпшілік іс-шаралардың санын арттыру; 4) мәдениет мекемелері ғимараттарына мүгедектердің келу үшін қолжетімділікті арттыру; 5) туристік қызығушылық тудыратын мәдениет объектілерінің санын арттыру.6) Мәдениет саласы қызметкерлерінің еңбекақысының өсуі – еңбекақы есептеудің жаңа моделі бойынша республикалық трансферттердің бөлінуі.

Әлсіз жақтар (W):1) мәдениет саласында минималды мемлекеттік нормативтің болмауы;2) компьютерлендірудің, ауылдық кітапханалардың интернет желісіне қол жеткізуінің;3) жеке мамандардың жетіспеуі және кадрлардың тұрақсыздығы;4) барлық емес тарихи және мәдени ескерткіштері бойынша күзету міндеттері келісілген;5) ведомствалық үйдің жоқтығы;6) елді мекендерде қызмет көрсету, мәдениет саласында қызметпен қамтылмаған, соның ішінде көшпелі кітапханаларда көп функционалды мобильді жүйенің болмауы.

Мүмкіндіктер (O):1) жаңа мәдениет нысандарының құрылысы, мәдениет мекемесінің материялды-техникалық жабдықталуын жақсарту;2) жаңа мәдениет нысандарының құрылысы, мүгедектерге мәдениет қызметіне қол жетімділігін қамтамасыз ету үшін қосымша қаржыландыру;3) өңірдің жас әртістерін жоғарылату үшін жарыс өткізу;4) мәдениет саласында минималды мемлекеттік нормативтерін бекіту.

Қатерлер (T):1) қазіргі кездегі дағдарыс жағдайында жеткіліксіз қаржыландыру мәдениет саласында Қазақстан Республикасы халқының мәдени және рухани құндылықтарын тарату, пайдалану, дамыту, сақтау, жаңарту, қайта құруға бағытталған мемлекеттік саясаттын, сондай-ақ азаматтардың патриоттық және эстетикалық тәрбие беруге жағдайлар жасауының орындалмауына әкеледі.

Негізгі проблемалар:1) мәдениет саласындағы минималды мемлекеттік нормативтердің және

кітапханалардың жинақтауының болмауы кітапхана қорларының жаңартуына,

84

мекемелер желісі мен жылжымалы мәдениет нысандарының дамуына қиындық туғызады;

2) компьютерлендірудің, ауылдық елді мекендерде интернетке қолжетімділіктің болмауы (облыстың 38 ауылдық кітапханасы интернетке қол жеткізген);

3) мәдени қызметкерлерінің даярлау орталықтарының болмауы;4) мәдениет саласында белгілі бір саланың жеке мамандарының, сондай-

ақ, шығармашылық көшбасшыларының және маркетинг пен арт-менеджментті меңгерген жаңа түрлі басқарушы кадрлардың тапшылығы;

5) ведомстволық тұрғын үйлерінің болмауы (білікті мамандарды тартудағы негізгі шектеулер);

6) мәдениет саласындағы ұйымдардың жеткіліксіз материалдық техникалық жарақтандыруы.

Дене шынықтыру және спорт2016 жылдың басына дене шынықтыру және спортпен айналысатын

тұрғындар саны 423,4 мың адамды құрады (30,3% тұрғындар), 2013 жылға қарағанда 21 % - ға өсті (31 кесте).

31 кесте – 2013-2015 жылдардағы дене шынықтыру және спорттағы негізгі көрсеткіштер

Көрсеткіштер Өлшем бірл. 2013 жыл 2014 жыл 2015

жылҚР/ШҚО

үлесі

Спорттық нысандар – барлығы бірл. 3 070 3 132 3 149 34 926/9 %

Дене шынықтыру және спорт саласындағы мамандар – барлығы- соның ішінде дене шынықтыру білімі барлар

адам3 644

3 567

3 843

3 616

3 800

3 700

44 315/8,6 %

35 716/10,3 %

Жүйелі дене шынықтыру және спортпен айналысатын тұрғындар үлесінің өсуі % 25,2 30,1 30,3 25,1Денешынықтыру және спортпен айналысатын тұрғындар саны адам 350 204 419 276 423 400 4 581 763/

9,2 %Денешынықтыру және спорт бірлестіктері (ведомствалық Денешынықтыру және спорт бірлестіктері, барлық спорт клубтары, кәсіпорындар мен ұйымдардың спорттық ұжымдар)

бірл. 1 900 1 900 1 900 19 057/10%

Денешынықтыру және спортпен айналысатын балалар мен жасөспірімдердің ауқымдылығы % 13,7 14,2 15 13

Денешынықтыру және спортпен айналысатын балалар мен жасөспірімдердің саны адам 24 093 26 864 27 000 2 222 137/

1,2%

45 спорт мектебі 10 мамандандырылған, 25 балалар және жасөспірімдер спорт мектебі, 3 жоғарғы спортағы шеберлік мектебі (жазғы, қысқы және бұқаралық спорт түрлері), спортта дарынды балаларға арналған мектеп интернаты, 3 спорт клубы, мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған спорт клубы, олимпиадалық даярлау орталығы, дене шынықтыру-сауықтыру диспансері,

85

дене шынықтыру сауықтыру кешені, 3 коммуналдық қазыналық мемлекеттік мекемелері: «Алтай» волейбол клубы, «Алтай» спорт ойындар түрлері бойынша спорт клубы (гандбол, футбол, хоккей), дене шынықтыру-сауықтыру кешені.

13 мың бала 112 балалар-жасөспірімдер клубтарына қатысады. Негізгі білім беру мектептерінің спорт жабдықтарымен қамтамасыз етілуі 50 % құрап отыр.

Спорттық ғимараттардың саны 2013 жылмен салыстырғанда 2,5 %-ға өсіп отыр 79 нысан, 2015 жылы 3149 нысанды құрады, оның ішінде 2649 нысан білім беру мекемелеріне қарасты, 500 нысан ғана дене шынықтыру - сауықтыру бағытында.

Спорт ғимараттарының өскеніне қарамастан ауылдық жерлерде спорт нысандарының жетіспеушілігі туындап отыр. Облыс бойынша 381 спорттық және көпфункционалдық залдардың жетіспеушілігі есептелген.

2015 жылы 4 халықаралық, 15 республикалық, 149 облыстық және 3950 қалалық пен аудандық спорттық іс-шаралар өткізілді.

Тұрғындарды дене шынықтыру және спортпен шұғылдануға тарту мақсатында 25 спорт түрлерінен өткен Халықтық спорт ойындарына қала және аудандар командаларынан 2000 астам спортшылар қатасты, «Біз Президенттің командасы» атты мемлекеттік қызметшілердің спартакиадасы, оқушылар спартакиадасы, «Жулдызша» атты хоккей, футболдан «Былғары доп» жарыстары өткізілді. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Ел Басы Н. Назарбаевтың тестілеу айлығы өткізілді. Оған 140 мыннан астам қамтылды.

Қазақстан Республикасының құрама командаларына 566 спортшы Шығыс Қазақстан облысынан, оның ішінде 180 жасөспірімдер құрамасына, 194 жастар құрамасында, 192 ересектер құрамасында.

2015 жылы 534 спортшы (8 халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 62 ҚР спорт шебері, 464 спорт шеберлігіне үміткерлер) және 408 бірінші разрядты спортшылар дайындалды. 2013 жылғы кезеңмен салыстырғанда спорттық дәрежесі бар спортшылар саны 82 спортшыға және 69 бірінші разрядты спортшыға көбейген.

Облыс спортшылары халықаралық және республикалық жарыстарда 319 медаль алса, оның ішінде 130 алтын, 119 күміс, 70 қола медаль алған (2013 жылы - 125 алтын, 115 күміс, 65 қола).

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтар (S):1) спорт объектілер мен нысандардың тұрақты өсуі;2) тұрғындарға қолжетімді мәдени - сауықтыру және спорт нысандарының болуы.

Әлсіз жақтар (W):1) материалдық-техникалық базасының сапасы төмен;2) саланың кадрлармен қамтамасыздандырылуының төмендігі;3) ауылдық жерлерде бұқаралық спорттың әлсіз дамуы;

86

4) көптеген спорт нысандарының спорттық стандарттарға сәйкес келмеуі;5) жасөспірімдер спорттық мектеп желілері мектеп жасындағы балалардың 14 % ғана қатыстыру мүмкіндігі бар.

Мүмкіндіктер (O):1) Қазақстан Республикасында 2025 жылға дейінгі дене шынықтыру және спорт дамуының Конецепциясының іске асырылуын жеделдету;2) тұрғындар арасында ақпараттық - түсіндіру жұмыстарын күшейту;3) ауылдық округтердегі спорт саласындағы мамандарға әдістемелік көмек көрсету;4) спорттық кадрларды дайындау бағдарламасын жеделдету.

Қатерлер (T):1) жабық спорт ғимараттардың жоқтығынан, кейбір спорт түрлерінің әлсіз дамуы;2) мамандардың басқа салаларға кетуі.

Негізгі проблемалар:1) спорттық инфрақұрылымы және материалдық-техникалық базасының

сапасы төмен;2) ауылдық жерлерде дене шынықтыру және спорттын дамуы төмен;3) кадрлармен қамтамасыздандырылуы;4) бұқаралық спорттың әлсіз дамуы; 5) негізгі жергілікті жерлердегі дене шынықтыру жұмыстарының әлсіздігі,

спорттық секциясы мен клубтар желілері дамымаған.

Тілдерді дамытуЕресек тұрғындарға мемлекеттік тілді оқыту инфрақұрылымы облыстық,

10 қалалық және аудандық тіл оқыту орталықтарынан, кәсіпорындар мен мекемелер жанынан ұйымдастырылған 825 үйірмеден36, оралмандарға қазақ әліпбиі мен орыс тілін оқытуға арналған 15 топтан құрылған. Тілдерді оқыту орталықтары мен 16 жеке меншік орталықта ағылшын тілін оқыту курстары ұйымдастырылған. Этнос тілдерін оқытуға арналған 43 топ жұмыс істейді.

Мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесі 2015 жылы 76,1 % құрады немесе 2013 жылмен салыстырғанда 2 % өсті.

2015 жылы тіл оқыту орталықтарының базасында мемлекеттік тілді 5 504 адам оқыды, оның ішінде 2 930 - мемлекеттік қызыметші, 2 574 - басқа санаттағы азаматтар. Соңғы екі жылда орталық тыңдаушыларының саны 2 есеге өсті.

Мемлекеттік тілді қашықтықтан оқытуды жүзеге асыру мақсатында KAZCENTER.KZ сайты іске қосылды. Аталған сайттың қызметін 900 мыңнан астам адам пайдаланып отыр, оның 2 мыңы қарапайым деңгейде мемлекеттік тілді үйренуде.

36 Қатысушылар саны 16 мың адамнан астам.

87

ҚАЗТЕСТ жүйесі бойынша мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік тілді меңгеру деңгейін анықтау жұмыстары жүргізілуде. 2015 жылы 1 011 мемлекеттік қызметші диагностикалық тестілеуден өтті. Сертификатқа тапсырған 59 мемлекеттік қызметшінің 31 - і В1 деңгейі бойынша сертификат алды.

Мемлекеттік органдардың жалпы құжат айналымындағы мемлекеттік тілдің үлесі 94,7 %. Мемлекеттік қызметшілердің 70,8 % мемлекеттік тілді өз қызметерінде қолданады. Тұрғындардың 93 % орыс тілін, 3,2 % ағылшын тілін меңгерген.

Ағылшын тілін оқыту курстары ұйымдастырлған. 53 топта 1 022 адам ағылшын тілін үйренуде. Бұдан басқа мекемелер мен кәсіпорындарда ұйымдастырлған 224 үйірме мен топта 4 180 адам, 22 жекеменшік орталықта 1 341 адам ағылшын тілін оқуға тартылған.

Шығыс Қазақстан халқының мәдениеті мен тілдерін түлету мектебі жұмыс істейді, онда 11 этностың тілі оқытылады. Аудан, қалаларда ұйымдастырлған 56 топта 613 тыңдаушы өз ана тілдерін үйренуде.

Қазақ тілінде білім беретін мектептер мен мекемелерде 2 548 өзге ұлт балалары қазақша білім алуда.

Тіл саясатының іске асырылуын ақпараттық қамтамасыз ету бағытында мақсатты жұмыстар атқарылуда. Ай сайын облыстық телеарна эфиріне «Тілтаным», «Тіл - татулық тірегі» бағдарламалары және бейнематериалдар шықты. Облыстық «Дидар» және «Рудный Алтай» газеттерінде 6 арнайы бет ұйымдастырлды. 2015 жылы мемлекеттік тіл саясатының мәселелеріне қатысты облыстық, аудандық және қалалық газеттерде 400-ден астам мақала, 30-дан астам сюжет және 30-ға жуық тақырыптық хабар электронды БАҚ эфиріне шықты.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) мемлекеттік тілді оқытудың инфрақұрылымы жасалды;2) мемлекеттік тілді деңгей бойынша (А1, А2, В1, В2, С1, С2) оқытудың типтік бағдарламасы жасалды;3) тілді қашықтан оқытуды еңгізу тілді онлайн режімінде үйренуге мүмкіндік берді; 4) этнос тілдерін оқыту жұмысы жолға қойылды; 5) мемлекеттік тілде іс жүргізу үдерісі белсенді түрде іске асты.

Әлсіз жақтары (W):1) қоғамдық өмірдің барлық саласында мемлекеттік тілге қажеттіліктің болмауы;2) аудандардағы мемлекеттік тілді меңгерудің әркелкі деңгейі.

Мүмкіндіктер (O):1) үш тілді меңгерген тұрғындардың үлесін

Қатерлер (T):1) ономастика бойынша нормативтік-

88

арттыру;2) ұлттық бірліктің дұрыс саясатын жүргізу арқылы толерантты ортаны сақтау.

құқықтық акті қабылдау қажеттілігі;2) тіл оқыту орталықтарының жекешелендірілуі.

Негізгі проблемалар:1) тілдерді дамыту және ономастика саласының нормативтік-құқықтық

қамтамасыз етілуінінің жеткіліксіздігі; 2) мемлекеттік тілді оқытудың әдістемелік базасын нығайту қажетігі.

Ұлтаралық келісім Халықтың ұлттық құрамында екі этнос басымдылыққа ие:

қазақтар – 59,3 %, орыстар – 37,1 %37. Татарлар, немістер, украиндар, белорустар, шешендер, әзербайжандар және басқа ұлттар 3,6 % құрайды.

Облыста 110 этномәдени бірлестіктер бар, олардың көпшілігі: орыстар, слаяндар және казактар – 20, татарлар мен немістер – 10. Этномәдени бірлестіктердің көпшілігі Өскеменде – 22, Семейде – 17, Риддерде – 10, Шемонаиха ауданында – 10.

Үкіметтік емес ұйымдармен өзара іс-қимыл Жыл сайын әділет органдарында тіркелген қоғамдық ұйымдардың саны

артуда: 2013 ж. – 619, 2014 ж. – 705, 2015 ж. – 718. Әсіресе жастар саясаты, спортты қолдау және салауатты өмір салтын

дамыту, білім мен ғылым, халықтың әлеуметтік әлсіз топтарымен жұмыс секторлары белсенді жұмыс істейді.

Соңғы 3 жылда 809,8 млн. теңге көлеміндегі 252 әлеуметтік маңызды жоба іске асырылды. 2013 жылдан 2015 жыл аралығында әлеуметтік маңызды жобаларды іске асыру аясында үкіметтік емес ұйымдар (бұдан әрі - ҮЕҰ) қызметтерімен 970 мың адам қамтылды.

Жастар саясаты Жастардың орташа саны 2013 жылмен салыстырғанда 23 мың адамға

төмендеп 316 мың адамды құрады немесе жастар облыс халық санының 22,6 % үлесін құрады.

Жастардың көші - қон теріс сальдосы қалады, 2015 жылы 1 257 жас адамдар кетіп, 237 келді.

Қазіргі уақытта Томск, Новосибирск және Барнаул қалаларындағы жоғары оқу орындарында ШҚО - нан 2 мың студент нанотехнология, ядролық физика, геология, металлургия, тау - кен ісі, инженерия мен медицина мамандықтары бойынша білім алуда.

Сауалнама қорытындысы бойынша аталған студенттердің 35 % жұмысқа орналастыру жағдайында қайтуға ниетті. Шығыс қазақстандық студенттер және бос орындар жәрмеңкесін өткізу кезінде қазақстандық жұмыс берушілер

37 ҚР бойынша қазақтар 66,5 %, орыстар - 20,6 %.

89

туралы ақпаратты беруге Ресей ЖОО - ның Әкімшілігі ынтымақтастыққа дайын.

Облыс мектептерінің талапкерлерімен кәсіптік бағдарламалық жұмыс бойынша кешенді жұмыс, жастарды облыста 74 арнаулы орта және 8 жоғары оқу орнының бар екендігі туралы ақпараттандыру жүргізілуде.

Жастар кетісінің мәселесін шешу үшін облыста ШҚО - да жұмысқа орналасу үшін жастардың барынша көп санын қайтару бойынша жағдайлар жасау бойынша іс-шаралардың кешенді жоспары әзірленуде.

Жастардың ең көп саны Өскемен және Семей ірі қалаларында, сондай - ақ Үржар, Аягөз, Зырян аудандарында. Курчатов қаласында, Абай, Бесқарағай, Күршім және Катонқарағай аудандарында жастар саны аз.

Қазіргі кезде 90 аса жастар ұйымдары тіркелген, бұл 2013 жылмен салыстырғанда 3 бірлікке көп. Ұйымдардың көпшілігі Өскемен, Семей, Риддер қалаларында, Шемонаиха және Зырян аудандарында жұмыс істейді. Жастар ұйымдарында жұмыс жасайтын жастардың үлесі 2013 жылмен салыстырғанда 3 пайыздық тармаққа артып, 20 % - ды құраған.

139 қызметкер жұмыс атқаратын 20 жастардың ресурстық орталығы қызмет етуде. Жастардың ресурстық орталығы жұмысқа орналасуға, кәсіпкерлікті дамытуға, тұрғын үймен қамтамасыз етуге, «Жастар іс-тәжірибесі», «Дипломмен ауылға», «Жасыл Ел» мемлекеттік бағдарламаларына қатысуына кеңестік көмек береді.

Шығыс Қазақстан облысының талдау және болжау институтының зерттеуі бойынша облыс жастарының мемлекеттік жастар саясаттың іске асуына қанағаттану деңгейі соңғы 3 жылда жоғарылап, 35 % құрады (2013 жылы - 25 %). Ең жоғары көрсеткіштер Тарбағатай (45 %), Зырян (43 %) және Зайсан (42,7 %) аудандарында, ал ең төмен көрсеткіштер Ұлан (25,1 %), Жарма (27 %) және Үржар (27,2 %) аудандарында.

Жастар саясатын жетілдірудің бір тетігі жұмыспен қамту, жұмысқа орналастыру, қолжетімді тұрғын үй және тәжірибелі болашағы бар бизнес-идеяларды қамтамасыз етуге бағытталған жобалар болып табылады.

«Жастар клубы», «Жаңа әлем жастары», «Жастар форматы» газеттері шығарылады.

2015 жылғы деректер бойынша жалпы жастар санына NEET (оқытылмайтын және жұмыс істемейтін) үлесі республикалық орташа көрсеткіштен 0,4 % - ға артық (15 сурет).

2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл

8,4%

7,8%

8,1%

90

15 сурет – 2013-2015 жж. ҚР NEET үлесі.

Тұрғын үймен қамтамасыз ету өзекті мәселелердің бірі болып табылады, кезекте тұрғандардың 25 % 14-29 жастағы жастар немесе 6 025 адам: жетім балалар, әлеуметтік жағынан осал жастар, бюджеттік ұйымдардың қызметкерлері, жас отбасылар.

Шығыс-Қазақстан облысы республикада жастар арасындағы қылмыстан бірінші орында, 2013 жылдан қарағанда 2 есеге төмендеумен 2015 жылы 3 919 оқиға тіркелген38. Аталған көрсеткішті азайту жұмыстары жергілікті атқарушы органдармен, қалалар мен аудандардағы құқық қорғау органдары мен жастар орталықтарымен бірлесіп жүргізеді.

Нәтижесінде 14 - 29 жас арасындағы қылмыскерлер саны 2013 жылмен салыстырғанда 47 % - ға немесе 3 761 адамға төмендеді.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) жастарға арналған ресурстық орталықтарды құру және жұмыс істеуі;2) мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс аясында әлеуметтік маңызды мәселелерді шешуге ҮЕҰ белсенді қатыстыру;3) ҮЕҰ арқылы арнайы әлеуметтік қызметтер жүйесі жолға қойылған, пилоттық режимде бірегей методикалық әзірлемелер енгізілген.

Әлсіз жақтары (W):1) ауыл аймақтарындағы ҮЕҰ жұмысының төмен деңгейі;2) үкіметтік емес және жастар ұйымдарын қолдауға жеткіліксіз қаражат бөлінуі.

Мүмкіндіктер (O):1) жастар арасында ақпараттық-түсіндіру жұмысын жүргізу; 2) ауыл аймақтарында жұмыс жасайтын жастар ресурстық орталықтарына әдістемелік көмек көрсету; 3) мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс көлемін арттыру; 4) қиын жағдайда қалған адамдардың өмір сүру сапасын арттырудың негізі ретінде интеграцияланған арнайы әлеуметтік қызметтер моделін енгізу және әзірлеуге ҮЕҰ тарту.

Қатерлер (T):1) облыстағы қоғамдық-саяси жағдайдың нашарлауы;2) деструктивті діни ағымдардың таратылуы;3) жастарды деструктивті діни ағымдарға тарту;4) шетел мемлекеттерінің тарапынан ақпараттық әсер ету.

Негізгі проблемалар:1) мемлекеттік органдар және қоғамдық бірлестіктерінің өзара қарым -

қатынасын регламенттейтін, соның ішінде мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс, халықаралық ұйымдар қызметін мониторингілеу саласында заңды нормативті-құқықтық актілерінің болмауы;

38 2013 жылы 7 680 оқиға.

91

2) қоғамдық бірлестіктерінің белсенділігі деңгейінің айырықша төмендеуі (әсіресе ауылдық аймақта). Мемлекеттік қолдаудың (гранттар) баламалы тетіктерінің болмауы себебінен, тұрақты қызметкерлер штаты, кеңсе, материалды-техникалық базасы жоқ ҮЕҰ саны ұлғайуда;

3) жоғары бәсекелестіктен алуы қиындатылған мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты іске асыру пайда көзі болып табылатын мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстын дәстүрлі жүйесі ҮЕҰ институцияландыру дамуын қарастырмайды;

4) NEET үлесінің шамалы төмендеуі; 5) ауыл жастарының жұмысқа орналасуының төмен пайызы; 6) жастарды тұрғын үймен қамтамасыз ету;7) жастар арасындағы қылмыс; 8) жастар саясатын іске асыру үшін кадр, ғылыми және ақпараттық

қамтамасыз ету тапшылығы; 9) жастардың халықаралық деңгейдегі тәжірибе алмасуы дамымаған.

Дін2016 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 310 діни бірлестік және

олардың филиалдары тіркелген. Олардың қарамағында 269 ғибадат нысандары бар.

Олар 12 конфессияның өкілдері болып табылады: ислам - 198, православиялық - 41, протестанттық - 62, католиктік - 6, кришнаиттік - 2, иудейлік - 1. 9 шетелдік миссионер тіркелген (4 - католиктік шіркеуден, 2 - «Кришна Санасы» қауымынан, 1 - «Жаңа өмір», 2 - «Жаңа апостол» шіркеулерінен).

2013 жылмен салыстырғанда діни қызмет субъектілері Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы филиалдарының және протестанттық бағыттағы діни бірлестіктердің тіркелуіне байланысты 24 бірлікке өсті.

Тұрғындар көпшілігінің конфессионалық ұстанымдары ұлттарына байланысты белгіленген: облыс тұрғындарының 60 % - мұсылмандар, 39,5 % - христиандар, 0,04% - басқалары. Тұрғындардың 18,5 % ғана мешіт пен шіркеулерге үнемі барып, діни жораларды сақтайды.

Мемлекет-конфессиялық және конфессияаралық қарым-қатынастарды нығайту мақсатында Облыстың діни бірлестіктерімен байланыстар жөніндегі кеңес, Діни бірлестіктер басшылары клубы сұқбат алаңшалары ретінде жұмыс атқарады.

Мемлекет-конфессиялық және конфессияаралық қарым-қатынастарды нығайту мақсатында Облыстың діни бірлестіктерімен байланыстар жөніндегі кеңес, Діни бірлестіктер басшылары клубы сұқбат алаңшалары ретінде жұмыс атқарады.

Тұрғындардың радикалдану деңгейлерін төмендету мақсатымен іріткі салушы діни ағымдардан зардап шеккендерді оңалту жұмысы белсендетілді. 2014 жылдан бастап дәстүрлі емес діни ағымдар ұстанушыларын дәстүрлі

92

діндер нормаларына бейімдеуге бағытталған «Әлеуметтік портрет» жобасы іске асырылуда.

Шетелдік теологиялық оқу орындарына жастардың өз бетімен кетулерінің алдын-алу жұмыстары атқарылуда. Мектеп түлектеріне арнап екі жыл бойы «Сақ бол, жас түлек!» - «Будь осторожен, выпускник!» шарасы өткізіліп, оларға шетелге оқуға баратындарға арналған жадынама, «дінтанушы» мамандығын оқытатын қазақстандық зайырлы және діни оқу орындарының тізімдері таратылады.

Республикалық «қауырт желімен» қатар облыстық «сенім телефоны» арқылы кеңес берілуде.

Демократиялық мемлекеттің шарттары бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмысы экстремистік идеялардың тарауына қарсы тұруда жалғыз құрал болып табылады.

Бұл жұмысқа мемлекеттік органдар, діни бірлестіктер, ғылыми орта өкілдері, студенттер және өнер қайраткерлері тартылды. Құрамына 325 белсенді және білікті мүше енгізілген 1 облыстық және 19 аудандық ақпараттық-түсіндіру топтары жұмыс істейді.

2015 жылы барлық деңгейдегі топтар 2986 іс-шара өткізіп 243 мыңнан астам адамды тартты.

Алдын-алу жұмыстардың әр-түрлі әдістері пайдаланылады: «Рухани керуен», «Жастар-экстремизмге қарсы», семинарлар, ғылыми-тәжірибелік конференциялар, дөңгелек үстел, дәрістер, баспа және бейнематериалдар тарату, жеке сұқбаттар.

Ақпараттық-түсіндіру жұмысында бұқаралық ақпараттық құралдардың әлеуеті белсенді пайдаланылады. Себебі, 2015 жылы қараша айында өткізілген әлеуметтік зерттеулер респонденттер үшін дін саласындағы мемлекеттік саясат туралы ақпараттың негізгі дереккөзі БАҚ болып табылады: телевидение/радио (55,1 %), ғаламтор, әлеуметтік желілер (36,9 %), газет/журналдар (34,8 %).

Дін мәселелері бойынша халықтың сауаттылығын арттыру мақсатында «Қазақстан-Өскемен» («Дін мен діл», «Близкие духом»), «Қазақстан-Семей» («Ойталқы», «Жеті шатыр», «Көкейкесті», «Соты духовные», «Время Вашего вопроса»), «ТВК-6» телеарналарында («Жұмадағы жүздесу», «Айтарым бар») ай сайынғы бағдарламалар, сюжеттер, дайын фильмдер, роликтер эфирге шығып отырады.

Сонымен қатар, өңірлік «Рудный Алтай», «Дидар», «Вести Семей», «Семей таңы» газеттерінде («Руханият», «Духовность», «Ынтымақ», «Достық», «Мы - казахстанцы», «Казахстан наш общий дом», «Общество и вера», «Религия и общество», «Рухани келісім» атты) арнайы беттер шығарылады. Оларда өз қателіктерін түсініп, теріс жолдан бас тартқан азаматтардың интервьюлері, теріс діни ағымдарының зардаптары туралы материалдар орнастырылуда.

93

Облыс аумағында 14 түзету мекемесі орналасқан. Түзету мекемелерінде оңалту жұмыстарын жүргізуге 4 теолог, 1 психолог және 4 тарихшы бекітілді. 2013 жылы 295 іс-шара өткізілсе, 2015 жылы 410 іс-шара өткізілді.

2015 жылдан бастап психологтар, тарихшилер, саясаттанушылар, әлеуметтанушылардың дәрістері ұйымдастырылып, өткізілуде.

SWOT- анализ состояния развития отрасли:

Күшті жақтары (S):1) қолданыстағы заңнамалық база;2) қоғамдағы діни төзімділіктің, конфессияаралық, этносаралық келісімнің, тұрақты діни ахуалдың, қазақстандық бірегейліктің сақталуы;3) діни экстремизмге және терроризмге қарсы тұру іс-шаралар барысында алдын-алу жұмыстарына көңіл бөлінуі;4) терроризмге қарсы комиссиясын құру арқылы діни экстремизм және терроризмнің алдын-алуында мүдделі мемлекеттік органдардың үйлестірілуін қамтамасыз етілуі;5) діни ахуалға, діни бірлестіктер қызметіне, баспа және электронды бұқаралық ақпараттық құралдар арқылы шыққан дін тақырыбындағы материалдарға талдау және мониторинг жасалуы;6) діни бірлестіктердің қатысуымен сұқбат алаңшалардың белсенді жұмысын қамтамасыз етілуі.

Әлсіз жақтары (W):1) тұрғындардың «ұйымдастырылмаған», «маргиналды» топтарының діни қызмет мәселелері бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстармен жеткілікті қамтылмауы; 2) исламдық және христиандық бағыттағы дәстүрлі емес діни идеология ұстанушылардың болуы;3) экстремистік және террористік мазмұндағы материалдардың интернет-ресурстар арқылы тарауына қарсы тұру жүйесінің жетілдірілмеуі;4) облыста кәсіби теологтардың болмауы;5) Шығысқазақстандықтардың саяси және діни ахуалы тұрақсыз мемлекеттерге кетуі.

Мүмкіншіліктер (O):1) тұрғындар арасында дін мәселелері жөніндегі ақпараттық-түсіндіру, оның ішінде «адрестік», «нүктелік» жұмыстарын жандандыру;2) интернет-ресурстардағы, әсіресе әлеуметтік желілердегі экстремистік сипаттағы матералдарды айқындау үшін мониторинг өткізу. Сол әлеуметтік желілерді қарсы үгіт жұмыс үшін пайдалану.

Қауіптер (T):1) облыстағы діни ахуалдың күрделенуі;2) деструктивті діни ағымдар идеяларының тарауы (шетелге «жиһадқа» кету, «неке халял», ұлттық дәстүрлерді жоққа шығару, т.б.);3) Исламдық және христиандық бағыттағы радикалды діни идеологияны ұстанушылар санының өсуі.

Негізгі проблемалар:1) радикалды діни идеологияны ұстанушылардың болуы: «Сәләфия»,

«Таблиғи Жамағат»; 2) Інжіл Христиан баптистердің (Шіркеулер кеңесі) тіркелмеген діни

қауымдардың қызметі;3) мектептегі сабаққа хиджаб киіп баратын жасөспірім қыздардың болуы;

94

4) діни көзқарастарына байланысты сенбі күні балаларын мектепке жіберуден бас тартатын Жетінші күні адвентистерінің болуы;

5) білікті имамдар, теологтар, дінтанушылардың жетіспеушілігі.

Саяси партиялар Облыста Республикалық партиялардың 6 филиалы тіркеліп, өз

қызметтерін жүзеге асыруда. Олар: «Нұр Отан», «Қазақстанның коммунистік халықтық партиясы», «Ақ жол» демократиялық партиясы», «Бірлік саяси партиясы», «Қазақстанның Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы», «Ауыл» халықтық патриоттық партиясы. Қалалар мен аудандарда Республикалық партиялардың 37 өкілдікі жұмыс істеуде.

Бастауыш ұйымдардың жалпы саны - 651. Партия мүшелері санының өсу динамикасы байқалмайды (Нұр Отан партиясынан басқа). Бұл партиялардың өңірлік проблемаларды шешудегі саяси белсенділігінің төмендеуіне алып келеді.

Гендерлік саясат Қазақстандағы гендерлік саясатының негізгі принциптері, басымдықтары

мен міндеттері Әйелдердің жағдайын жақсарту мемлекеттік саясатының концепциясында анықталған.

Қазақстандағы гендерлік саясатының міндеттеріне: билік құрылымдарында әйелдер мен еркектердің теңгерімді қатысуына қол жеткізу, экономикалық тәуелсіздігіне тең мүмкіндіктер қамтамасыз ету, өз бизнесін дамыту және қызметі бойынша өсу, отбасыда құқықтар мен міндеттерді тең атқаруға мүмкіндік жасау, жыныс белгісі бойынша зорлық-зомбылықтан азат болу жатады.

Облыста гендерлік саясатты іске асыру жұмықа орналасу және еңбекке қамтылуына әйелдердің мүмкіндіктерін кеңейтуге бағытталған. Осыған байланысты, мемлекеттік және жеке меншік мектепке дейінгі балалар мекемелерінің кеңінен дамуы қарастырылған. Халықтың гендерлік білімге және гендерлік ағартуға көңіл бөлінеді, соның ішінде мемлекеттік қызметкерлеріне, мәслихат депутаттарына, барлық деңгейдегі басшыларға, БАҚ қызметкерлеріне. Әйелдер құқықтарын қорғауға және олардың мәртебесін арттыру үшін арналған институционалды механизмдердің толық жүйесі қалыптасқан. Ол механизмдер тұрақты дамып, жетілдіріледі, өмірдің барлық салаларында неғұрлым пәрменді және тиімді болып қалыптасады.

Және күн тәртібінде – экономикаға қатысуына неғұрлым көп әйелдерді тартұ. Әйелдер кәсіпкерлігін қолдау бойынша шаралар асырылады. Ондаған әйелдер жеңілдікті несиелер алып, өз бизнестерін ашты. Облыста әйелдер мәртебесін арттыру бойынша жұмыста маңызды ролін үкіметтік емес ұйымдар құрайды.

Әйелдердің ҮЕҰ жұмысқа орналасу және кәсіптік бағыттау, құқықтық және заңды қолдауға орталықтары құрылған.

95

2016 жылдың 1 қаңтарда әйелдер үлесі 52,4 % құрады, ерлер – 47,6 %39. Сонымен ұрпақты болу жасындағы (15-49 жас) әйелдер саны 345,9 мың адам құрады (барлық халықтың 24,8 %).

Облыстың экономикалық қызметінің барлық салаларында әйелдер белсенді қатысады. Барлық жалдамалы жұмыскерлердің жалпы санынан олардың үлесі 50,4 % құрады. Сонымен қатар, экономикалық қызметінің кейбір түрлері бойынша әйелдер үлесі басым. Көтерме және бөлшек сауда саласында әйелдер барлық жұмыс істеп жүргендерден 63,4 % құрайды, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер - 78,7 %, тұру және тамақтану қызметтері - 89,7 %, білім беру саласында - 76,2 %, қаржы және сақтандыру қызметінде - 67,5 %.

Сонымен бірге, ерлер мен әйелдердің еңбек ақысының алшақтығы сақталады. Орташа облыс бойынша ерлердің еңбек ақы деңгейі 2015 жыл бойынша әйелдерге қарағанда 24,7 % - ға көп. Өндірісте, құрылыста, саудада, қаржы саласында және басқа салаларда ерлерге қарағанда әйелдердің еңбек ақысы 13,6 - 24,2 % - ға төмен.

Сонымен қатар, әйелдер еңбек нарығында бұрынғыдай бәсекелестігі төмен болып келеді. 2015 жылы жұмыспен қамтылған барлық халықтан ерлер саны 51,5 % құрады, әйелдер - 48,5 %40. Жұмыссыздардың жалпы санынан әйелдер 20,2 мың адам немесе 56,3 % құрады.

Облыста әйелдерді саяси жылжыту бойынша жұмыстар өткізіледі. Облыстық, қалалық және аудандық мәслихаттары 321 депутаттарының

54-і әйел, облыстағы қалалар мен аудандардың 73 әкімдері мен орынбасарларының 11-і әйел, 250 ауылдық және кенттік округтар әкімдері - 36 әйел адам.

SWOT- сала дамуының жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) өкілді және атқарушы өкімет органдарының басшылары арасындағы әйелдер үлесі көтерілді;2) кейбір экономикалық қызмет түрлері бойынша әйелдер үлесі басым болады;3) әйелдердің өмір ұзақтығы еркектерге қарағанда жоғары.

Әлсіз жақтары (W):1) жұмыссыз әйелдердің жалпы саны 24,5 мың адам немесе 55,1% құрайды;2) шешімдер қабылдау деңгейінде өкіметте әйелдердің жеткіліксіз қатысуы;3) әйелдер мен еркектер еңбекақысында айырмашылықтың сақталуы.

Мүмкіндіктері (O):1) әйелдердің саяси жылжу есебінен әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту.

Қауіптер (T):1) әйелдер құқықтарының сақталмауы;2) жыныстық белгілер бойынша кемсітуі.

Негізгі проблемалар:1) шешімдер қабылдау деңгейінде өкіметте әйелдердің жеткіліксіз

қатысуы, (ал аудандық, қалалық және облыстық деңгейде өкілетті билік

39 2015 жылы әйелдер - 731 056, ерлер - 664 741 адам.40 Ерлер - 357,3 мың адам, әйелдер - 336,2 мың адам.

96

органдарындағы әйелдер үлесі тек 16,8 %, атқарушы билік органдарындағы – 14,4 %).

2.1.3. Қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

Қылмыстар туралы арыздар мен хабарламаларды толық есепке алу тіркеуді қамтаамсыз ету бойынша жүргізілген мақсатты жұмыстардың барысында еліміздегі қылмыстылықтың объективті статистикалық мәліметтеріне қол жеткізуге және оларды неғұрлым нақтылыққа келтіруге ықпал етті.

Нәтижесінде қылмыстың статистикалық төмендеу үрдісі қалыптасты. Облыстағы нақты қылмыстық ахуал бұрынғы әлеуметтік - қолайлы деңгейде сақталуда (16 сурет).

2015 жылдың қортындысы бойынша облыстағы жедел жағдай тіркелген қылмыстар санының 18 %-ға төмендеуімен сипатталады (2013 жылы 32 мыңнан 2015 жылы 26,2 мыңға дейін).

2013 жыл

2014 жыл

2015 жыл

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000

31986

28355

26218

16 сурет – Облыс бойынша тіркелген қылмыстардың саны

Сонымен қатар ауыр және аса ауыр қылмыстар саны 19,7 % (1 902 дейін), оның ішінде кісі өлтіру (3,8 %) өскен.

Көптеген жылдар бойында облыстағы қылмыстық деңгей жоғары болып қалуда. 2015 жылдың қортындысы бойынша біздің облыс 188 қылмыспен 8 орынға тұрақтады (17 сурет).

97

Республика б-ша

Шығыс Қазақстан

Батыс Қазақстан

Ақтөбе

Карағанды

Павлодар

Қостанай

Алматы қ.

Астана қ.

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500

210

188

203

210

211

221

257

420

474

17 сурет –10 мың тұрғынға шаққандағы қылмыс деңгейі

Қоғамдық орындарда және көшелерде жасалатын қылмыстар саны жоғарғы деңгейде қалып отыр.

Көшеде жасалатын қылмыстар санын тежеу мақсатында қоғамдық тәртіпті қорғау тетігін одан әрі жетілдіру шаралары қабылдануда. Көшелерде және қоғамдық орындарда бейнебақылау жүйесі кеңейтілуде, 202 бейнебақылау камералары жұмыс істейді, соның ішінде: облыс орталығында 97 орнатылған, Семей қаласында 45 бейнебақылау камерасы орнатылған Жедел басқару орталығы пайдалануға берілді. Сонымен қатар, ІІБ-нің кезекші бөлімдеріне қосылған бейнебақылау қамералары Риддер және Зырян қалаларында - 17, Аягөз қаласында -16 және Шемонаиха қаласында - 10 орнатылған.

Бейнебақылау камерасы арқылы 2015 жылы 16 мыңнан астам құқық бұзушылық анықталып әшкереленді, 201 қылмыс ашылды.

Қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін құқық қорғау бағытындағы қоғамдық құрылымдардың күштері мен құралдары тартылады, 3,5 мыңнан астам адамды біріктіретін жұмыс жергілікті атқарушы органдармен көтермеленіп отырады.

Жасөспірімдік қылмыстың алдын алу мақсатындағы соңғы жылдары өзін ақтаған мектеп инспекторларының жұмыстарын дамыту жалғасын табуда. Мектептерде 212 мектеп инспекторлары жұмыс жасайды.

Қылмысты қайталау көрсеткіші де жоғары деңгейде қалып отыр. Бұрын сотты болғандармен жасалған қылмыстардың үлес салмағы 29,7 % құрайды. 2015 жылы 3,9 мыңнан астам қайталанған қылмыстар тіркелген.

Отбасы-тұрмыстық жағдайда жасалатын қылмыстар кең таралған, сондай-ақ алкогольді және есірткімен мас күйінде жасалатын қылмыстар. 2015 жылы мұндай қылмыстардың 2,2 мыңнан астам фактісі тіркелген.

Заңсыз еңбек көші - қон ауқымы да аз емес. Көші - қон заңнамасы ережесін бұзғаны үшін 2015 жылы 4 мыңнан астам шетелдіктер әкімшілік жауапкершілікке тартылды, оның ішінде 400 адам елден шығарылды.

98

Жолдардағы апаттылық жағдай күрделі күйінде қалуда. Жол-көлік оқиғаларының саны жыл сайын өсіп келеді, адам шығындарының саны да өсуде.

Жол-көлік оқиғаларының ауыр зардаптарына тұтас бір кешенді себептер әсер етеді:

1) жолдардың қанағаттанарлықсыз техникалық жағдайы және үлкен ұзындығы;

2) жол қозғалысына қатысушылардың, ең алдымен көлік құралдарын жүргізушілерінің тәртібінің төмендігі.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, заңды мүдделерін қорғау үшін жағдай жасалған;2) барлық қылмыстар туралы өтініштер мен хабарламаларды толық тіркеу және есепке алу;3) 2015 - 2017 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының ішкі істер министрлігінің өтеннің мүлкін ұрлауға қарсы іс-қимыл бағдарламасын іске асыру;4) полиция қызметкерлерінің қызметтік және жауынгерлік даярлық, жауынгерлік қабілеті мен кәсіби деңгейін арттыру; 5) «мектеп» инспекторлар институтын одан әрі дамыту.

Әлсіз жақтары (W):1) кәсіби кадрларлың кетуі және ішкі істер органдарындағы негізгі қызметкерлер арасында кету ағымының өсуі;2) отбасы - тұрмыстық жағдайдағы құқық бұзушылықтың алдын алу бойынша жеткіліксіз шаралар;3) тұрмыстық маскүнемдік, алкоголизм мен нашақорлық мәселелерінің шешілмеуі;4) қиын өмірлік жағдайда қалған тұлғаларға әлеуметтік бейімдеу мен оңалту деңгейінің жеткіліксіздігі;5) балалардың бос уақытын өткізетін ұйымдардың, ақысыз аула клубтары, үйірмелер, спорт секциялары жетіспеушілігі; 6) облыстағы ішкі істер органдарының типтік әкімшілік ғимараттармен қамтамасыз етілмеуі және қолданыстағы ғимараттарды жаңарту қажеттілігі; 7) полиция бөлімшелерінің материалды-техникалық қамтылудың жеткіліксіз деңгейі және оқу базасының болмауы.

Мүмкіндігі (O):1) халықаралық қылмысқа қарсы ынтымақтастықты жетілдіру;2) ақпараттық жүйелерді және электронды деректер базасын жаңғырту және құру;3) құқық бұзушылықтар мен қылмыстардың санының өсуінің алдын алу үшін дер кезінде шаралар қабылдау;4) сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу аясын кеңейту қажеттілігі;5) заңсыз көші - қон арналарының жолын кесу мақсатында халықаралық және республикалық «Мигрант», «Нелегал» жедел-профилактикалық іс - шараларын

Қауіп-қатерлер (T):1) біртұтас экономикалық кеңістік аумағында қылмыстық топтардың белсенді шоғырлану қаупі артуда. Еуропа елдерінен әртүрлі синтетикалық есірткілер, Ауғаныстаннан есірткіні контрабандалық жолмен тасымалдау көбейген, сондай-ақ қылмыстық табыстардың жылыстауы;2) Қазақстанмен шектес елдердің тұрақсыз әлеуметтік – саяси жағдайы көші-қон ағымына ықпал етеді, сәйкесінше қылмыстарға да;3) дәстүрлі емес ағымдағы экстремистік бағытты ұстанатын шетелдік

99

жүргізу;6) террористік және экстремистік ұйымдардың мүшелерін анықтап және ұстау бойынша іс - шаралар жүргізу, елге діни-экстремистік әдебиеттер мен басқа заттарды әкелу және тарату арналарын жабу.

миссионерлердің қызметтері мен діни бірлестіктер қызметі;4) білікті кадрлардың Қазақстаннан кетуі, сондай - ақ Орталық Азиядағы еңбек көші - қон ағынының біліксіз жұмыс күштерінің Ресейден Қазақстанға бағдар алуы.

Негізгі проблемалары:1) қалалардағы көшелерде және басқа да қоғамдық орындарда, елді

мекендердегі жоғары криминогенді жағдай;2) автомобильді патрульдік полицейлер санының, стационарлық бекеттер

мен жылжымалы полиция пунктерінің жетіспеуі. Бейнебақылу жүйелері жеткілікті дамымаған;

3) ішкі істер органдарының жеке құрамдары денешынықтыру мен жауынгерлік даярлыққа арналмаған ғимараттарда орналасуы;

4) көлік құралдары мен жауынгерлік техниканың жетіспеушілігі;5) тұрғындар мен азаматтық қоғам институттарына нақты сүйене отырып

құқық бұзушылықтың жалпы мемлекеттік профилактика жүйесі тиімсіз;6) арнайы мекемелер жүйесінің жетіспеушілігі (Өскемен, Семей қалалары

және Қанай кентінде сыйымдылығы 350 орындық 3 мамандандырылған емдеу-профилактикалық мекеме, Өскемен, Семей және Зырян қалаларында сыйымдылығы 35 орындық 3 медициналық айықтырғыш);

7) ішкі істер органдарының жеке құрамының тұрғын үй жағдайын жақсарту және басқа да әлеуметтік қорғау мәселелерін шешу мақсатында шаралар қабылау;

8) ішкі көші-қон процестерін күшейту, әсіресе жастар арасында.

Төтенше жағдайларға қарсы әрекет ету инфрақұрылымы Соңғы жылдар ішінде төтенше оқиғалары мен төтенше жағдайлар

санының біршама тұрақты болуына байланысты төтенше оқиғалары мен төтенше жағдайлар кезінде қаза тапқандар мен зардап шеккендердің санының азайуы байқалады (32 кесте).

32 кесте – төтенше жағдайлар мен оқиғалар динамикасы

2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл ҚР/ШҚО үлесі

Төтенше жағдайлар және оқиғалар саны, барлығы 1 800 1 971 2 068 17 678 %

соның ішінде төтенше жағдайлар 159 177 493 2 780 %

Зардап шеккендер саны, барлығы 411 408 404 4 105 %

с.і. төтенше жағдайлар кезінде 239 250 292 2 468 %

100

Қаза тапқандар саны, барлығы 138 111 185 1 237 %с.і. төтенше жағдайлар кезінде 116 111 185 1 222 %Материалдық залал, млн. теңге 639,1 195,8 122,3 4 126,7 %с.і. төтенше жағдайлар кезінде 0 0 0 18,0 %

Бұдан әрі адамдар мен материалдық залалдарды азайтуға су тасқынына, селге, сырғымаға, жер сілкінісіне, өрттерге қарсы әрекет ету инфрақұрылымының қамтамасыз ету деңгейін және су айдындарына бақылауды күшейткен кезде қол жеткізу мүмкін.

Облыстағы 204, сонымен қоса 4 ірі су құрылыстары (108 нысан коммуналдық меншікте, 70 республикалық және 26 жеке меншікте) теңгерімде бекітілген және олардың жағдайларына тұрақты бақылау жүргізіледі. Гидротехникалық құрылыстардың бір шамасы егжей-тегжейлі аспаптық тексеру жүргізуді және құрылмаларды күшейту бойынша жұмыстар жүргізуді талап етеді.

Су тасқыны әсер ететін қауіпті аймақта шамамен 82,4 мың адам тұрады және 15,3 мың тұрғын үй қоры, әлеуметтік-мәдени және өндірістік маңызды нысандары орналасқан. Олардың кепілді қорғалуы үшін 258,36 шақырым су тасқынына қарсы бөгеттер салу қажет.

Биік таудағы көлдері және мұздықтардың бар болуы көктем-жаз кездерінде жалпы саны 22 ошаққа сел қауіпін төндіреді. 336 қар көшкіні телімдері 437 астам нысандарға қауіп төндіреді.

Шығыс Қазақстан облысы ауа-райының күрт-континентальді жағдайы және елді мекендердің бір-бірінен анағұрлым алшақ орналасуы адамдардың өмірі мен денсаулықтарына қыс мерзіміндегі төтенше жағдайлар белгілі бір қауіп төндіреді. Соңғы жылдары қыс қатты аязбен және көп мөлшерде қардың түсуімен айрықшаланады.

Жер сілкінісінің болуы мүмкін жағымсыз салдарына қарсы әрекет ету ең проблемалы сала болып табылады. 269 мектепті, 78 аурухананы, 45 бала бақшаны, жалпы ауданы 11,6 млн. м2 2 508 тұрғын үйді және жалпы ауданы 381,8 мың.м2 472 өнідірістік ғимараттарға сейсмикалық күшейту талап етіледі. Жоғары сейсмикалық қауіпті аймақ Өскемен, Риддер, Зырян қалаларын, Глубокое, Зайсан, Зырян, Катонқарағай, Көкпекті, Күршім, Тарбағатай, Ұлан, Үржар аудандарын қамтиды.

Облыстың елді мекендерін өртке қарсы минималды қорғау үшін 5 өрт депосын, 38 өрт сөндіру тірек пунктерін салу, тиісті нормаларға дейін жеткізу үшін қосымша 272 бірлік өрт техникасын сатып алу қажет.

Өрт автоматтары қондырғылармен: 270 мектеп (667-ден), 19 (268-ден) мектепке дейінгі мекемелер, 97 (466-дан) медициналық пунктер, 5 (10-нан) қарттар үйі жабдықталмаған.

Облыстың су айдындарында адамдардың қаза болуын болдырмау, сондай-ақ құтқару жұмыстарын жүргізу тиімділігін арттыру мақсатында

101

3 заманауи суда - құтқару станцияларын (Үржар ауданының Қабанбай а., Күршім ауданының Күршім а., Семей қ. Шүлбі а.) құру қажет.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) табиғи өрт туындау ошақтарын және көктемгі су тасқыны қауіпті мерзімде қар қорының еруін анықтау бойынша ерте ғарыштық мониторинг қызметтерін пайдалану;2) «Казгидромет» арқылы ауа - райы жағдайына мониторинг;3) смс-хабарламалар, теле және радио арналарын қолдана отырып төтенше жағдайлар қауіпі туралы облыс халқын хабарландыру.

Әлсіз жақтары (W):1) халықты құлақтандыру жүйесінің техногенді және табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың туындауы немесе қауіпі кезінде халыққа шұғыл ақпаратты толық көлемде жеткізуге қабілетсіздігі;2) АҚ және ТЖ аумақтық құрылымдарының авария және табиғи апат аймағында шұғыл құтқару жұмыстарын жүргізуге қажетті құрал-саймандармен, құрылғылармен және құтқару қару-жарақтармен жабдықталуының төменділігі;3) адамдардың өмірі мен денсаулығына едәуір қауіп төндіретін бөгеттер жағдайын тексеру және оларды күшейту шараларының қажетті мөлшерде қаржыланбауы;4) қосалқы басқару пунктінің жеткіліксіз жабдықталуы;5) капитал сыйымдылығына байланысты апаттар мен зілзалаларға қарсы әрекет ету және жою бойынша кешенді шаралардың толық көлемде іске асырылмауы; 6) аумақтың химиялық зақымдануы жағдайында адамдардың өмірі мен денсаулығы қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін заманауи жеке қорғау құрылғыларын сатып алуға қаражаттың жеткіліксіздігі.

Мүмкіндігі (O):1) төтенше жағдайлар кезінде зардап шеккен халықты кепілді тіршілікпен қамтамасыз ету үшін облыс әкімінің және қалалар мен аудандардың әкімдірінің материалдық-техникалық қорын күшейту;2) бұқаралық ақпарат құралдары арқылы азаматтық қорғау және төтенше жағдайлар аясында білімді насихаттау бойынша кең масштабты жұмыс жүргізу, төтенше жағдайлар кезінде әрекет ету ережелері бойынша көрнекті құралдар тарату;3) табиғи өрттен залалды азайту үшін өрт сөндіру тірек пунктерін дамыту және көбейту, сондай-ақ аудандандық орталықтардан алшақ орналасқан елді мекендерді қорғауды қамтамасыз ету;4) су тасқыны қауіпті телімдерді

Қауіптер (T):1) қатты жер сілкінісі кезінде адамдардың қаза болуын азайтуға мүмкіншіліктің болмауы;2) елді мекендерге және инженерлік құрылыстарға тікелей қауіп төндіретін, су тасқыны және су басуы мүмкін аса-қауіпті телімдердің барлығы.

102

инженерлік қорғау бойынша іс-шаралар жүргізу, бар су құрылыстарын жүйелік жөндеу және жаңғырту.

Негізгі проблемалар:1) облыс аумағында гидротехникалық құрылыстардың тозуы;2) өртке қарсы инфрақұрылымның тапшылығы.

2.1.4. Инфрақұрлымдық кешен

Жолдар және көлікШығыс Қазақстан облысы көліктікинфрақұрылымның дамуына ие. Көлік

желісі автомобиль, теміржол, су (өзен) жолы, әуе көлігінің инфрақұрылымынан тұрады. Өңірдегі көлік желісі Ресей Федерациясында және Қытай Халық Республикасында рұқсаты бар транзиттік жүйенің маңызды бөлігі болып табылады.

Облыс жолаушыларын тасымалдау үшін қолданылатын көліктің негізгі түрі - автомобиль көлігі болып табылады.

Өңір Қазақстан Республикасындағы жалпы қолданыстағы ең ұзын автомобиль жолдары жүйесі бар - 11 929,4 км құрайды, оның ішінде: республикалық маңызы бар - 3 414 км (28,6 %), облыстық маңызы бар - 3 186 км (26,7 %), аудандық маңызы бар - 5 329,4 км (44,7 %).

Олардың 7 052,7 км – қатты қабат төселген, 3 990,7 км – қиыршық тас және 888 км – топырақты жол, сондай-ақ осы жолдарда 514 көпір мен 6 653 су жіберу бөгеттері орналасқан.

2015 жылда жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы облыстық және аудандық маңызы бар автомобиль жолдардың үлесі 6 529,5 км немесе 76 %.

Облыс бойынша жалпы қолданыстағы қатты қабатты автомобиль жолдарының тығыздығы 1000 км2-ге 39,3 км құрайды, бұл орташа ресбупликалық көрсеткіштен жоғары (ҚР бойынша 1000 шаршы км-ге 31,7 км).

Жолдардың ең үлкен тығыздығы Шемонаиха ауданында белгіленген – 1000 км2-ге 45,5 км, ең азы – Абай ауданында – 1000 км2-ге 3,8 км. Облыстың автожол жүйесі, тұтас алғанда, жолаушылар тасымалдауға және жүк тасымалын қамтамасыз етуге жеткілікті.

2015 жылына сәйкес облыс бойынша автомобиль жолдарының техникалық жағдайының қатысы (18 сурет):

Шығыс Қазақстан облысы Алматы, Қарағанды, Павлодар облыстарымен «Алматы - Өскемен», «Карағанды - Аягөз-Боғас», «Омск - Майқапшағай» автомобиль жолдары арқылы байланыста. Сондай-ақ, облыс «Таскескен - Бақты» автожолы арқылы ҚХР-мен, «Өскемен - Шемонаиха - РФ шекарасы» жолы арқылы РФ-мен байланысып жатыр.

103

Айрықша жиі қолданылатын «Таскескен - Бақты», «Омск - Майқапшағай» «Семей - РФ шекарасы - Воскресеновка - Петроповловка - Зубаир - Байтанат - РФ шекарасы» автожолдары болып табылады.

ШҚО бойынша ШҚО бойынша республикалық маңызы

ШҚО бойынша жергілікті маңызы

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

2609.6

1346 1263.6

6129.7

1033

5096.7

3156.5

1035

2125.5

жақсы қанағаттанарлық нашар

18 сурет – Облыс бойынша автомобиль жолдарының техникалық жағдайының қатысы, км

Шығыс Қазақстан облысы аумағын басып өтетін негізгі транзиттік дәліз Қазақстан Республикасын Ресей Федерациясымен және ҚХР-мен байланыстыратын «Омск - Майқапшағай» республикалық маңызы бар автомобиль жолы (19 сурет).

104

19 сурет – ШҚО карта-схемасы, басқа аймактармен, елдермен байланысы

2015 жыл бойынша 626,6 млн. тонна жүк, багаж, жүкбагаждары тасымалданды. Жүк айналымы 34 450,5 млн. ткм құрады (республикада 6-ншы орын). Көліктін барлық түрлерімен 1 682,6 млн. адам тасымалданды, жолаушылар айналымы 22 790,5 млн. пкм41 құрады (20 сурет).

2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл1560

1580

1600

1620

1640

1660

1680

1700

1606.6

1654.1

1682.6

2013-2015 жылғы тасмалданған жолаушылар санының динамикасы, млн.пасс

2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл20000

20500

21000

21500

22000

22500

23000

21129.1 21223.5

22790.5

Жолаушы айналымының өзгеру динамикасы , млн. пасс-км

41 Республика бойынша 4 орында.

105

20 сурет –2013-2015 жыл ішіндегі көліктегі жолаушы айналымы

Абай, Бесқарағай, Бородулиха, Глубокое, Катонқарағай, Көкпекті, Күршім, Тарбағатай, Ұлан аудандарында автомобиль жолдары хабарлама-хаттар жеткізудің жалғыз тәсілі болып табылады.

2011-2015 жылдары бойынша облыстық маңызы бар 38,3 км автожол, күрделі және орташа жөндеумен 598 км автожол қамтылды.

Автомобиль көлігімен жолаушыларды тасымалдау 331 тұрақты бағыттарда, оның ішінде 144 - қала ішіндегі, 64 - аудан ішінде, 85 - облыс ішінде, қала аралық және қала маңы бағыттары, 16 - облыс аралық Астана, Алматы, Павлодар, Қарағанды, Талдықорған, Көкшетау қалаларымен байланысатын және облыстың елді мекендерін Ресей Федерациясының - Барнаул, Новосібір, Омск, Томск, Рубцовск, Кемерово, Красноярск, Новокузнецк, Змеиногорск қалаларымен, ҚХР - Үрімші, Алтай қалаларымен байланыстыратын 22 - халықаралық бағыттары бойынша жүзеге асырылады.

Абай, Күршім және Көкпекті ауданының елді мекендерінің біразы тұрақты бағдар қатынасымен қамтамасыз етілген (33 кесте). Сонымен қатар Шемонаиха және Бородулиха аудандарында белгіленген бағыттар қатынасында ең қолайлы жағдай қамтылған.

33 кесте – Шығыс Қазақстан облысы бойынша елді мекендердің тұрақты тасымалдануының ауқымдылығы

Аудандар атауы Барлығы

Тұрақты тасмалдау

қамтамасыз етілмеген

Тұрақты тасмалдау қамтамасызетілмеген,

елді мекеннің үлесі

100 ден кем тұратын адамдар

саныӨскемен қ. 7 1 14,3 -Семей қ. 40 8 20,5 7Курчатов қ. 1 - - -Риддер қ. 11 - - -Абай 11 9 82,0 1Аягөз 60 38 66,1 22Бородулиха 66 6 9,2 25Бесқарағай 30 7 23,3 2Глубокое 43 8 19,0 9Жарма 54 30 55,5 14

106

Зайсан 37 15 40,5 13Зырян 49 15 31,0 12Күршім 53 37 67,3 10Көкпекті 56 27 50,0 9Катонқарағай 50 16 31,4 9Тарбағатай 60 23 38,3 8Ұлан 46 12 26,0 4Үрджар 55 21 38,0 3Шемонаиха 35 2 5,9 15Барлығы: 765 275 36 153

Жолдың орташа уақытының есебі (34 кесте).

34 кесте – Аудан аралық бағыттар бойынша жолдағы орташа уақытты есептеу

Бағыттар атауы Арақашықтық, км.

Орташа жылдамдық, км/сағ

Жолдағы уақыт, сағ

Өскемен-Семей 220 60 3-40Өскемен-Риддер 134 50 2-40Өскемен--Аягөз 325 50 6-50Өскемен-Ақсуат 374 50 5-48Өскемен-Глубокое 40 60 1-00Өскемен-Зайсан 477 48 9-56Өскемен-Зырян 182 50 3-38Өскемен-Катонқарағай 370 48 6-02Өскемен-Қалбатау 113 48 2-21Өскемен-Күршім 219 50 4-22Өскемен-Молодежный 18 60 0-18Өскемен-Үрджар 494 45 8-18Өскемен-Шемонайха 120 60 1-20Семей-Бородулиха 76 60 1-16Семей-Бескарагай 83 50 1-39Семей-Караул 198 50 3-57Семей-Курчатов 150 50 3-00Семей-Кокпекты 96 50 1-55Жолдағы орташа уақыт 68:18=3,7 сағат

Терминалдар арқылы халықаралық және қалааралық бағыттарға билетті электронды сату жүйесі іске қосылды, сондай-ақ карточкалық төлем арқылы, интернет арқылы сатылатын, қалыпты ғаламдық жүйеде автобус құралдары бойынша жұмыс істелінеді.

Темір жол көлігіШығыс Қазақстанғы темір жол бөлімі экономикаға айтарлықтай әсер

етеді, ол келесі салалардың буындарына - металлургия, тау-кен, құрылыс материалдары, машина жасау, ауыл шаруашылығы және азық-түлік өңдеу, орман және ағаш өңдеу өнеркәсібіне қызмет етеді.

107

Облыс аумағы арқылы өтетін негізгі магистраль бұл: «Семей - Локоть», «Семей - Алматы», «Семей - Павлодар», «Защита - Локоть», «Защита - Зырян», «Защита - Лениногорск» және «Защита - Шар».

Облыс бойынша басты теміжол тораптарының жайылған ұзындығы 1 209 км, ол ҚР теміржолдарының жалпы ұзындығының 8 % құрайды.

Облыстағы темір жол тығыздығы 1000 ш. км-ге 1,4 км көрсетеді, ал орташа республикалық көрсеткіштен 4,1 км төмен (ҚР бойынша - 1000 ш. км-ге 5,5 км). Облыс аймағындағы темір жолдар төсемі - бір жолдық, жалпы жолдардың 10,5 км ғана қос жолды, олар электрленген емес болып табылады.

Темір жолдын техникалық жағдайы қанағаттанарлық, жарамсыз болып қалған ағаш шпалдарының пайызы басты жолдағы ағаш шпалдарының жалпы санының 15 % құрайды, мерзімі өтіп кеткен өлшем санының жыл бойы күрделі жөндеу кезінде жалпы ұзындықтың 21 % құрайды.

Жолаушыларды және жүкті тасымалдау мынадай облысаралық және халықаралық бағыттар бойынша жүзеге асырылады: Защита - Алматы, Лениногорск - Астана (Мәскеуге дейінгі бір тіркелген вагонмен), Томск - Лениногорск, Семей - Қызылорада, сонымен қатар транзиттік: Новокузнецк - Семей - Бішкек, Новосибирск - Семей - Алматы, Новосибирск - Семей - Ташкент, Павлодар - Семей - Алматы, Павлодар - Семей - Қарағанды және облыс аралық қатынас «Защита - Зырян», «Защита - Лениногорск» бағыттары.

Темір жол көлігі облыс орталығын Семей, Курчатов, Аягөз, Шар, Риддер, Зырян және Шемонаихақала обыстарымен байланыстырады.

Облыстағы (298) елді мекеннің 42 %-ы 50 км дейінгі радиуста темір жолға рұқсаты бар, соның ішінде Риддер қаласының - (10) 100 %, Аягөз ауданының - (32) 58 %, Бородулиха ауданының - (59) 91 %, Глубокое ауданының - (40) 95 %, Жарма ауданының - (46) 85 %, Зырян ауданының - (49) 100 %, Ұлан ауданының - (25) 54 %, Шемонаиха ауданының - (34) 100 % және Семей, Өскемен, Курчатов қалалары.

Абай, Бесқарағай, Зайсан, Катонқарағай, Көкпекті, Күршім, Тарбағатай, Үржар аудандарындағы елді мекендерінде темір жолдары жоқ.

2011 жылдан бастап «Қазақстан темір жолы» Ұлттық компаниясы» АҚ өндірістік нысандарды жетілдіру бойынша жұмыс істейді, жолаушыларға қызмет көрсету пунктіне 5 өндірістік ғимарат салынды және 18 вокзалға күрделі жөндеу жүргізілді.

Алматы - Өскемен және Астана - Өскемен қатынасына 2014 жылдан бастап жоғары жылдамдықтағы жолаушылар пойызы іске қосылды, бұлар айтарлықтай жүру уақытын қысқартуға мүмкіндік береді.

2015 жыл бойынша 25 858,7 мың тонна жүк тасымалданған, теміржол көлігінің жүк тасымалдауы 18 175,8 млн. ткм құрады, 1 598 мың адам тасымалданды, жолаушы тасымалы - 1 496,1 млн. пкм.

Әуе көлігі

108

Қазіргі уақытта 4 әуежай бар, олар: 2 әуежай халықаралық авиарейстерге қызмет атқарады (Өскемен, Семей), 2 әуежай жергілікті әуе авиалиниясына қызмет атқарады (Зайсан, Үржар). I санат бойынша ИКАО Өскемен қаласының әуежайы стандарты бойынша санатталған.

Облыстық әуе қатынасы Өскемен, Семей, Зайсан және Үржар қалаларын қамтиды. Облыс орталығы мен Семей қаласы Қазақстанның мұндай аймақтарымен әуе қатынасын байланыстырады, олар Алматы, Астана, Қарағанды қалалары. Халықаралық қатынас - Ресей Федерациясымен (Мәскеу, Новосібір қаласы).

Қаржыландырылған авиарейстері: «Алматы - Үржар» - республикалық бюджеттен, «Зайсан - Өскемен», «Өскемен - Семей - Үржар» - облыстық бюджеттен.

Су көлігіЕртіс өзені ШҚО iшкi су жолдарындағы негізгі кеме магистральді, ол

Қытай Халық Республикасы шекарасынан Ресей Федерациясының шекарасына дейін ағуда. ҚР аумағы бойынша өзен ұзындығы – 1 698 км, оның ішінде облыс аймағы бойынша – 1 116 км.

Облыста бүгінгі күні үш кеме жүзетін шлюз, екі өзен жүк порты бар, олар: «Ертіс-Транс» ЖШС жүк порты және Семей қаласының жүк порты.

2015 жылы 422,9 мың жүк тасымалданған, жүк айналымы 18 809 мың ткм құрады, су көлігінің жолаушы тасымалы 12 мың пкм құрады.

Бұқтырма бөгенінде паром тасмалының екі тізбегі бар:1) Көкпекті ауданының Казнаковка к. Күршім а. бағытына;2) Катонқарағай ауданының Үлкен Нарын а. аумағына.Паром өткелі Күршім және Катонқарағайдағы аудан тұрғындарын көлік

қатынасымен қамтамасыз етеді.

SWOT- саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) жақсы, қанағаттанарлық жағдайдағы жергіліктің маңызы бар жолдардың үлесін арттыру;2) автомобиль жолдарының жетік жүйесі;3) соңғы үш жылда жолаушы айналымының артуы; 4) өткізу (жеткізу) қабілетінің қоры.

Әлсіз жақтары (W):1) автожол көпірлері мен жол өтпелерінің айтарлықтай тозуы (тозу деңгейі 85 %-ды құрайды);2) процесстерге инновация мен автоматтандыруды енгізу деңгейінің төмендігі;3) астыртын тасымалдаушылар әрекеті салдарынан шалғай елді мекендердің жүйелі түрде хабарлама-хаттармен қамтамасыз етілмеуі;4) біржолды және электрленбеген темір жолдар;5) авиация, темір жол, су жолы инфрақұрылымының тозуы.

109

Мүмкіндіктер (O):1) ішкі автобағыттарды жаңартып ашу арқылы облыс жұртшылығы үшін барлық көлік түрлерінен маршруттық жүйені кеңейту, ішкі теміржол және әуе жолы арқылы хабар жеткізуді субсидиялауды ұйымдастыру;2) «Нұрлы жол» және «2020 жылға дейін Қазақстан Республикасының көліктік жүйесінің инфрақұрылымын дамыту және біріктіру» бағдарламаларын жүзеге асыру;3) автожол саласына халықаралық сапа бақылауының стандарттарын енгізу;4) ақылы автожодар енгізу;5) облыстың транзиттік мүмкіндіктерін дамыту мақсатындағы жобаларды жүзеге асыру.

Қауіптер (T):1) бюджеттік қаржыландырудың қысқартылуы және соның салдарынан автодолжар жағдайының одан ары нашарлауы.

Негізгі проблемалар:Автожолдар саласында:1) автожол көпірлері мен жол өтпелерінің нашар техникалық жағдайы –

85 % астамы тозған;2) ағымдық жөндеулер мен жолдардың күтіміне қаражат бөлінуінің

жетіспеушілігі;3) жолдардың 30 % - дай бөлігінің қанағатсыз жағдайы.Жолаушылар көлігі саласында:1) елді мекендерде тұрақты жолаушы қатынасының жеткіліксіз

қамтамасыз ету;2) жолаушыларды және жүкті заңсыз тасымалдау жолаушылардың

қауіпсіздігіне әсер тигізеді.Темір жол қатынасы саласында:1) темір жол магистральінің өтілім қабілеттілігі төмен болуы оның «бір

жолдықтығы»;2) электрленген темір жол желілерінің болмауы, айтарлықтай тасымалдау

құнына әсер етеді;3) облыс аймақтарының темір жол қатынастарымен қамтылмағандығы;4) темір жол инфрақұрылымының техникалық жағдайы.Әуе қатынасы саласында:1) аймақтарда аэродромның инфрақұрылмын (Семей, Өскемен, Зайсан

қалалары, Үржар ауылы) қайта жаңарту;2) облыс аймақындағы әуе қатынасының дамымаған (облыстың шалғай

елді мекендерінде әуе қатынасының болмауы).Су көлігінің саласында:1) өзен көлігі инфрақұрылымының жоғары тозу дәрежесі.

110

Байланыс Өңірде телекоммуникация және байланыс қызметтерін көрсететін

32 кәсіпорын жұмыс істейді. 2015 жылы пошталық және курьерлік қызметі 1 058,7 млн. теңге

көрсетілді. Интернет желілері және телекоммуникация қызметтері42 көлемінің ұлғайуына байланысты жыл сайын байланыс қызметінің ұлғайуы байқалады.

4 ауылда ескірген байланыс желілерінің орынына спутниктік байланыс желілерін қолданумен көлік желілерін жаңғырту жүргізілді. «Қазақтелеком» АҚ меншік қаражаты есебінен облыстың 35 ауылында сандық АТС жаңғыртылып, пайдалануға берілді.

Ауылда CDMA-450 стандартындағы сымсыз радио технологиясын қолдану нәтижесінде және телефондарды орнатуға кезекке тұруды болдырмау, ауа байланыс желілерін оңтайландыру кезіндегі сұранысты қанағаттандыру мақсатында 9 АЕМ-де ұқсас АТС абоненттері CDMA-450 радио желісіне ауыстырылды.

Облыс аумағында 1000 адамнан асатын ауылдық елді мекеннің қамтылуы 100 % - ды құрайды.

Өте жылдам кең көлемді тіркелген интернет желісіне қолданушыларының саны жыл сайын өсіп және 2015 жылы 33,6 мың бірлік құрады.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары(S):1) телекоммуникация қызметтерінің дамыған жүйесі;2) АТС-ті жаңа сандық nextgenerationnetworks технологиялармен ауыстыру;3) интернет желісін барлық жерде тарату.

Әлсіз жақтары (W):1) тіркелген байланыс абоненттері тығыздығының төмен деңгейі;2) тіркелген байланыс нарығында нақты бәсекелестіктің болмауы; 3) интернет желісіне кең ауқымды қол жеткізудің жеткіліксіз дамуы;4) ұялы байланысқа жоғары тарифтер;5) телекоммуникация нарығында нақты бәсекелестіктің дамымауы;6) азаматтық міндеттегі радижиілік ресурсының шектелуі.

Мүмкіндіктер (O):1) тұрғындар мен ұйымдарды қол жетерлік және сапалы байланыс қызметтерімен қамту;2) азаматтар мен ұйымдардың күнделікті өмірде ақпараттық-коммуникациялық технологияны кең қолдануына ауысуы;

Қауіптер (T):1) ұялы байланысқа ауысуға байланысты тіркелген байланыс желілері абоненттері санының азаюы.

42 2015 жылы 16 930 млн. теңгеге қызметтер көрсетілді.

111

3) халықты әмбебап байланыс қызметімен қамтамасыз ету.

Негізгі проблемалар:1) интернет желісіне кең ауқымды қол жеткізудің жеткіліксіз дамуы;2) тіркелген байланыс абоненттері тығыздығының төмен деңгейі.

Тұрғын үй құрылысы Облыстың тұрғын-үй қоры 215 032 тұрғын үйлерден тұрады, олардың -

36 431 көп пәтерлі үйлер. Облыс орталығында 1645 кондоминимум нысаны бар, Семей қаласында -

1305 үйлер. Өңір аумағындағы бар үйлердің 90 %-ының артығында 20 жылдан артық қолданыс мерзімі бар.

Күрделі жөндеу талап ететін кондоминимум нысандарының үлесі 2013 жылы 38 % құрады, 2014 жылы - 20 %, 2015 жылы - 19,5 %. «Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы» аясында көпқабатты тұрғын үйлерді термо жаңарту және жөндеу бойынша жобаларды іске асырылу арқылы көрсеткіштің төмендеуі қамтамасыз етілген. 2013 - 2015 жылдарға берілген іс-шараларға жалпы бөлінген қаражат көлемі 1 348,5 млн. теңге құрады, 129 кондоминимум нысандарына жөндеу жүргізілді.

Тұрғын үй қорынан үйді жөндеуге беленді қатысқан тұрғын үй иелері Өскемен қаласында белгіленген, онда 74 үй жөнделген, Зырян ауданында - 13, Зайсан - 10, Катонқарағай - 8 үй.

Сонымен қатар, қолданыстағы тұрғын үй заңнамасының нормаларына сәйкес қызметті іске асыратын мамандандырылған басқарушы компаниялардың тұрғын үйге қатысты қызметтерін нарыққа енгізу бойынша анықтау жұмыстары жүргізілуде.

«Нұрлы жол» инфрақұрылымдық дамыту мемлекеттік бағдарламасын, «Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы» және «Жұмыспен қамтамасыз етудің жол картасы - 2020» үкіметтік бағдарламаларын іске асыру аясында облыста тұрғын үйдің құрылысы жүзеге асырылады.

2013 жылдан 2015 жыл аралығында қаржыландырудың барлық көздері есебінен 922,8 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға енгізілді, бұл 2010 - 2012 үш жылғы кезеңнің көлемдерінен 30,5 %-ға жоғары (706,9 мың шаршы метр) (35 кесте).

35 кесте – 2013 - 2 015 жылдар кезеңіне қалалар мен аудандарда тұрғын үйді пайдалануға енгізу, шаршы метр

№ р/с

Қала/аудан 2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл

1 Шығыс Қазақстан облысы 291 302 313 481 318 0642 Өскемен қаласы 98 174 102 340 140 909

112

3 Семей қаласы 87 233 107 503 80 3944 Риддер қаласы 12 993 19 232 13 5105 Курчатов қаласы 8 132 3 936 756 Абай ауданы 2 278 2 605 2 6197 Аягөз ауданы 4 857 5 262 5 4888 Бесқарағай ауданы 1 993 2 567 2 1789 Бородулиха ауданы 1 751 1 786 1 97710 Глубокое ауданы 10 164 10 426 20 24311 Жарма ауданы 4 520 5 045 4 94412 Зайсан ауданы 7 055 9 925 2 15313 Зырян ауданы 7 137 3 586 3 18314 Катонқарағай ауданы 1 216 1 355 2 00515 Көкпекті ауданы 2 156 2 075 1 92616 Күршім ауданы 1 917 2 351 1 88017 Тарбағатай ауданы 5 121 6 398 6 47218 Ұлан ауданы 16 544 10 382 12 83719 Үржар ауданы 5 301 6 104 8 28320 Шемонаиха ауданы 12 760 10 603 6 988

Үйдің 1 шаршы метрінің орташа нақты құрылыс құны 92,7 мың теңгені құрайды (36 кесте).

36 кесте - Үйдің 1 шаршы метрінің құрылыс құны, мың теңге

№ р/с Облыс бөлінісінде 01.01.2016

жылға Республики бөлінісінде 01.01.2016 жылға

1 Шығыс Қазақстан облысы 92,7 Қазақстан

Республикасы 92,62 Өскемен қаласы 119,73 Семей қаласы 74 Ақмола 644 Риддер қаласы 71,6 Ақтөбе 77,25 Курчатов қаласы 46,7 Алматы 117,86 Абай ауданы 50,6 Атырау 61,57 Аягөз ауданы 48,1 Батыс Қазақстан 698 Бесқарағай ауданы 74,5 Жамбыл 479 Бородулиха ауданы 45,8 Қарағанды 104,110 Глубокое ауданы 57,2 Қостанай 79,311 Жарма ауданы 87,8 Қызылорда 61,312 Зайсан ауданы 62,4 Манғыстау 6213 Зырян ауданы 26 Оңтүстік Қазақстан 62,614 Катонқарағай ауданы 27,7 Павлодар 46,815 Көкпекті ауданы 59,7 Солтүстік Қазақстан 60,916 Күршім ауданы 81,7 Шығыс Қазақстан 92,717 Тарбағатай ауданы 60,3 Астана қаласы 11618 Ұлан ауданы 84,6 Алматы қаласы 123,819 Үржар ауданы 88,620 Шемонаиха ауданы 80,3

113

2015 жыл бойынша барлығы 318,064 мың ш. метр үй енгізілді, соның ішінде бағыттар бойынша:

1) 6 несиелік тұрғын үйлер, жалпы ауданы 29,3 мың ш. метр (391 пәтер); 2) 18 жалдамалы тұрғын үйлер, жалпы ауданы 72,6 мың ш. метр

(984 пәтер), (қызметкерлерге жалдамалы үйлер, жас отбасылар үшін, «ИҰ «ҚИК» АҚ желісі бойынша жалдамалы үйлер, «ҰК «Самрұқ Қазына» АҚ арқылы жалдамалы үйлер);

3) 10 коммерциялық тұрғын үйлер, жалпы ауданы 49,5 мың ш. метр (482 пәтер);

4) 4 басқа тұрғын үйлер, жалпы ауданы 22,6 мың ш. метр (68 пәтер);5) 1 358 ЖТҚ үйлері, жалпы ауданы 144,1 мың ш. метр.

Тұрғын үй алуға кезектіліктің болуы негізгі проблема болып табылады. Мемлекеттік тұрғын үй алуға 2015 жылдың 1 қаңтар жағдайы бойынша 21 мың адамнан астам кезекте тұрған. 2013 жылға қарағанда пәтер алуға кезектілік 19,5 % - ға өсті.

Әлеуметтік-қорғалатын халық санатының тұрғын үй алуға қажетті ақшалай қаражаттың жоқ болуы, халықтың ауылдық елді мекендерден қалаларға көші-қонынан кезектіліктің өсу себебі болып табылады.

SWOT - саланың дамуы жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S): 1) «Өңірлерді дамыту 2020» бағдарламасы шеңберінде көп қабатты тұрғын үйлерді жөндеу және терможаңғырту жүргізілуде;2) тұрғын үй құрылысын дамыту үшін қажетті қала құрылыстық құжаттамамен облыстың өңірлерін қамтамасыз ету;3) құрылыс бағасының арзандауына мүмкіндік беретін жұмыс істеп тұрған үй комбинаттарының болуы.

Әлсіз жақтары (w): 1) мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үй алуға кезекте тұрған азаматтардың санының өсімі;2) құрылыс қажеттіліктерін қамтамасыз етуге облыстың құрылыс материалдарының өндірісінің қабілетсіздігі;3) құрылыс салуға арналған жер учаскелері үшін коммуникация құрылысын қаржыландырудың жетіспеушілігі;4) ауа райы-климаттық жағдайларға байланысты құрылыс құны басқа өңірлермен салыстырғанда жоғары;5) салада білікті еңбек ресурстарының жетіспеушілігі;6) ҚР бойынша салыстырғанда тұрғын үймен қамтамасыз ету төмен;7) кондоминиум объектілерін жалпы мүлікпен қамтамасыз етуде халықтың әлсіз белсенділігі;8) «Басқару» және «Сервистік қызмет көрсету» міндеттерін бөлумен

114

мамандандырылған басқару компанияларының тұрғын үй қызметтерінің нарықта жоқ болуы;9) көп қабатты тұрғын үйлерді жөндеу және терможаңғырту жобаларын мемлекеттік бюджеттен қаржыландырудың жетіспеушілігі.

Мүмкіндіктер (О):1) «Өңірлерді дамыту» және «Жұмыспен қамтамасыз етудің жол картасы - 2020» бағдарламаларын іске асыру;2) құрылыс материалдары өнеркәсібін дамыту үшін маңызды әлеует;3) қолжетімді тұрғын үйге тұрғындар қажеттілігін қанағаттандыру;4) «Қазақстан ипотекалық компаниясы» АҚ және «Самұрық - Қазына» ҰҚ сияқты ұйымдарды тарту жолымен инвестициялық мүмкіндіктер; 5) көп қабатты тұрғын үйлерді жөндеу және терможаңғырту жобаларын іске асыру кондоминиум объектілерінің техникалық жағдайын және азаматтардың өмір сүру сапасының жақсаруына мүмкіндік береді.

Қауіптер (Т):1) құрылыс материалдарының қымбаттауы, нәтижесі ретінде тұрғын үй құнынының артуы.

Негізгі проблемалар:1) үйдің жоғары құны, бұл жаппай тұрғын үй құрылысы өсімінің тежеуші

факторы болып табылады;2) коммуникация құрылысына қазіргі қаржыландыру көлемі бар

сұранымды қамтамасыз етпейді; 3) мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үй алуға кезектегі тұрғындар

санының өсуі; 4) тұрғын үй құрылысы ауданына инженерлік-коммуникациялық

инфрақұрылымды енгізуге қаржыландыру көлемін ұлғайту қажеттілігі.

Жылумен қамтамасыз етуОблыс аумағында Өскемен, Семей және Риддер қалаларының

тұтынушыларын жылумен және ыстық сумен қамтамасыз ететін 5 жылу электр станциясы орналасқан - Өскемен ЖЭО, Согра ЖЭО, Риддер ЖЭО, Семей қ. ЖЭС-1 және ЖЭС-2.

Облыс бойынша қуаттылығы 100 Гкал-ға дейін болатын 624 қазандық бар, оның ішінде кесек отында 414, сұйық отында 26 және электрқазандарды пайдаланатын 184 қазандық бар.

2013 жылы жылу желілерінің жалпы ұзындығы 1199 км, 2014 жылы - 1226 км, 2015 жылы - 1275 км құрады.

115

Жылу желілерінің орташа тозуы 57 % - ды, нормативті жоғалтулары 18,5 % - ды құрайды. Капиталды жөндеу жұмысын талап ететін желілер үлесі 14,1 % - ды құрайды.

Семей қаласында жылумен қамту объектілерін жаңғырту бағдарламасының шеңберінде коммуналдық және жеке тиімсіз қазандықтар жабылды. Бүгінгі күні қалада 25, соның ішінде 17 коммуналдық және 8 жеке жылу көзі жұмыс істеуде. Бұған қоса, жалпы құны 36,3 млрд. теңге ЖЭО-1 және РК-1 жылу көздерін жаңғырту жобасын іске асыру жалғастырылуда.

SWOT - саланың дамуы жағдайының талдауы:

Жағымды жақтары (S):1) облыстың жылу көздерінен жылу энергиясын өндірудің өсімі;2) облыстың ЖЭО-на және қазандықтарына арзан отын көзі болатын облыста көмір ошақтарының бар болуы.

Жағымсыз жақтары (W):1) Семей, Курчатов, Зырян, Серебрянск қалаларының, Глубокое ауданындағы Глубокое ауылының мемлекеттік жылумен қамтамасыз ету кәсіпорындарының қанағаттанғысыз қаржылық жағдайы;2) жылумен қамтамасыз ету инфрақұрылымының тозуының жоғары деңгейі (57,5 %);3) жылу энергиясы жоғалтуының жоғары деңгейі (18,5 %);4) жылу көздерінің, магистралдық және ішкі орамдық жылу желілерінің энергетикалық және қазан жабдықтарының шекті тозуы;5) экономикалық жағдайдың нашарлауы салдарынан қаржы саласының қысқартылуы, даму бағдарламаларының тоқтатылуы.

Мүмкіндіктері (O):1) дәстүрлі емес жылумен қамтамасыз ету көздерінің даму болашағы;2) орталықтандырылған жылумен қамтамасыз ету саласына жаңа технологияларды ендіру (қазандардың, дизолирленген құбырлардың ПӘК-ін арттыру);3) мемлекеттік қолдау шаралары («2020 жылға дейін өңірлерді дамыту» бағдарламасы);4) жылумен қамтамасыз ету объектілерін жаңарту.

Қатерлері (T):1) ЖЭО-ның орнатылған және қолдағы бар қуаттылықтарының мүмкін жаппай төмендеуі, қазандықтардың қуаттылықтарының істен шығуы, негізгі қорлардың жоғары тозу деңгейімен байланысты апаттық жөндеу жұмысында жылу көздерінің тұрып қалулары.

Негізгі проблемалар:1) жылу желілерінің жоғары деңгейде тозуы;2) жылу энергиясының нормативтік шығыны;

116

3) күрделі жөндеуді қажет ететін желілердің үлесі - 14,1 %;4) жылумен қамту, сумен қамту қызметтерін ұсынатын кәсіпорындар

үшін қолданыстағы тарифтер залалдар мен шығындардың орнын толтыруға жеткіліксіз.

Газбен қамтамасыз етуСұйытылған мұнай газын (пропан-бутан) тұтыну, негізінен, Өскемен,

Семей, Риддер қалаларында және Ұлан ауданының Қасым Қайсенов ауылында жүзеге асырылады.

Тозу деңгейі 83 % - ға дейін жететін 276 газ бөліп тарату қондырғылары және 82,8 шақырым газ құбырлары бар.

Орталықтандырылған газбен қамтамасыз етумен қамсыздандыруға арналған газ бөліп тарату қондырғылары мен түтіктешелерінің қанағаттанғысыз техникалық жағдайда екендігін ескере отырып, газ шаруашылығын бірте-бірте тоқтатып қою жүзеге асырылады.

Осы жұмыс Сарыбұлақ ошағынан алынатын табиғи газбен Зайсан ауданының тұтынушыларын қамтамасыз ету бойынша жүргізіледі.

2013 жылы «Тарбағатай мұнай» ЖШС Үкіметаралық келісімге сәйкес меншік қаражатының есебінен «Зайсан» АГРС құрылысын және Зайсан ГРП-ға дейін «Сарыбулак-Зимунай» газ құбырын жеткізуді жүзеге асырды. Өндірілетін табиғи газдың орташа көлемі 500 млн. м³ құрайды.

Зайсан ауданының елді мекендерін толығымен газбен қамту кезінде табиғи газды тұтынудың болжамдық жылдық көлемі - 32 млн. м³, соның ішінде: Зайсан қаласы бойынша - 17 млн. м³, ауылдық елді мекендер бойынша - 15 млн. м³ болады.

«Газ және газбен қамтамасыз ету туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес «КазТрансГаз Аймақ» АҚ бірынғай оператор болып анықталды.

«КазТрансГаз Аймақ» АҚ ШҚ филиалының тұтынушыларына босату тарифі ҚҚС есептеумен 1 м³ үшін 11,2 теңгені құрады.

Барлығы 2013-2015 жылдар аралығында Зайсан қаласында 63,3 шақырым квартал ішіндегі желілер салынған. Газбен қамтуға 442 нысан, соның ішінде 380 жеке тұрғын үй және 62 коммерциялық нысан қосылған. Қосымша 800 жеке және көп қабатты үйлерді қосу жұмыстары жүргізілуде. 2016 жылдың соңына дейін 1 200-дей үйді қосу жоспарланған.

Бұған қоса, Зайсан ауданының 9 елді мекеніне (Қарабұлақ, Кенсай, Қайнар, Айнабұлақ, Жамбыл, Көгедай, Шалқар, Қаратал, Үлкен Қаратал ауылдарына) кентішілік газ тарату желілерін салу жүзеге асырылуда. 6 ауылда (Қаратал, Қарабұлақ, Кеңсай, Айнабұлақ, Қайнар, Жамбыл) жұмыстар толығымен аяқталып, газ құбыры желілеріне қосуға дайын.

Жылу алудың негізгі көзі ретінде қазандықтардың табиғи газға ауысуы атмосфераға залалды заттардың (көмір күлінің, күкірт диоксидінің, азоттың және көміртегі оксидінің) шығарылуын 9 есеге, яғни 31 мың тоннадан 3 мың

117

тоннаға дейін төмендетуге мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде аймақтағы экологиялық және әлеуметтік жағдайды жақсартады.

SWOT - саланың дамуы жағдайының талдауы:

Жағымды жақтары (S):1) облыстың газбен қамтамасыз ету ұйымдарын аккредитациялау сұйытылған газды Қазақстанның мұнай химия зауыттарынан тұрақты бағаларда импорттауды қамтамасыз етуге мүмкіндік берді;2) Сарыбұлақ ошағының ауданында газ инфрақұрылымының дамуы.

Жағымсыз жақтары (W):1) газ бөліп тарату қондырғыларының, кварталішілік желілердің қанағаттанғысыз техникалық жағдайы халықтың денсаулығы мен өміріне қауіп төндіреді;2) табиғи газды тұтыну үшін газ инфрақұрылымының жетілмегендігі.

Мүмкіндіктері (O):1) Сарыбұлақ газ ошағын игеру Зайсан ауданының елді мекендерін табиғи газбен жабдықтауға мүмкіндік береді;2) ірі елді мекендерді табиғи газбен қамтамасыз ету және жылу көздерін отынның берілген түріне пайдалануға ауыстыру өңірдің экологиялық жағдайын әлдеқайда жақсартуға мүмкіндік береді.

Қатерлері (T):1) жаңа орталықтандырылған газбен қамтамасыз ету жүйелерінің құрылысы бойынша немесе бар жүйелерді қайта жаңарту бойынша шараларды жеткіліксіз қаржыландыру өңірді газбен қамтамасыз етудің одан да сапалы деңгейіне толығымен шығаруға мүмкіндік бермейді.

Негізгі проблемалар: газ бөліп тарату қондырғыларының, квартал ішіндегі желілердің

қанағаттанғысыз техникалық жағдайы.

Сумен қамтамасыз ету 2013 - 2015 жылдарда облыс халқының орталықтандырылған су құбыры

арқылы сумен қамтамасыз етілуі 2,3 % - ға жоғарылады және 2016 жылдың 1 қаңтарына 86 % - ды құрады (37-кесте).

37 кесте – 2013-2015 жылдарға облыс халқының сумен қамтамасыз ету қызметтерімен қамтамасыз етілу деңгейі

Көрсеткіштер 2013 ж. 2014 ж. 2015 ж.Орташа облыстық орталықтандырылған сумен қамтамасыз етуге қолжетімділік, % 83,7 85,1 86

Қалалардағы орталықтандырылған сумен қамтамасыз етуге қолжетімділік, % 96,7 97,1 97,1

АЕМ-дегі орталықтандырылған сумен қамтамасыз етуге қолжетімділік, % 40 42 42,5

118

Елді мекендер саны, бірл. 303 319 321Халықтың су есебінің жеке құрылғыларымен қамтылуы, қалалар, % 75 88,7 91

Халықтың су есебінің жеке құрылғыларымен қамтылуы, АЕМ % 53,8 60,4 68

Сонымен қатар, бірқатар аудандарда: Үржар (48,1 %), Көкпекті (50,1 %), Ұлан (55,5 %), Бесқарағай (55,9 %), Күршім (61,3 %) аудандарында орталықтандырылған су құбыры арқылы сумен қамтамасыз етілу деңгейі орташа облыстық көрсеткіштерден біршама төмен.

Халықты коммуналдық-тұрмыстық сумен қамту жүйелерінде - 4 338,0 км (қалаларда - 70 % орташа тозумен 2 591,7 км, ауылдарда 65 % орташа тозумен 1 746,3 км), соның ішінде топтық және тораптық су тарту - 557,5 км (тозу - 60 %) су құбыры жұмыс істейді. Жалпы сумен қамту жүйелерінде тозу 68 %-ды құрайды.

7 су тартатын тазартқыш ғимараттары бар, олардың 1 - еуі Курчатов қаласында, 1 - Риддер қаласында, 3 - Жарма және 2 - Зырян аудандарында орналасқан.

Сумен қамтамасыз ету желілерінің қанағаттанғысыз жағдайы су жүргізетін желілердегі апаттар санының артуына, үлкен су көлемінің қайтарымсыз жоғалтуларына және халықтың су тұтынуының үлестік нормаларының жоғарылауына себеп болады. 2015 жылы облыс бойынша желілерде су жоғалту деңгейі берілген жалпы су көлемінен 24,1 % - ды құрады, барлығы 2015 жылы сумен қамтамасыз ету желілерінде 461 апат айқындалып, жойылды43.

Берілетін жалпы су көлемінен су тазартқыш ғимараттарда жылына 15,857 млн. м3 су тазартудан өтеді.

Облыста 31 пайдалану ұйымдары мен кәсіпорындар қызмет атқарады, облыс халқына тариф 26,65-тен 689,36 тг/м3 дейін құрайды.

8 ауданның (Глубокое, Бесқарағай, Бородулиха, Жарма, Зайсан, Тарбағатай, Ұлан, Шемонаиха) 67 ауылдық елді мекендерінде тұратын 57,8 мың адамға субсидия беру жүзеге асырылуда.

SWOT - саланың дамуы жағдайының талдауы:

Күшті жақтары (S):1) бағдарламаның 5 жылында облыс елді мекендерін сумен қамтамасыз ету бойынша 80 жобаның іске асырылуы; 2) сапалы ауыз суға халықтың қол жетімділігі көрсеткішін 86 % - ға дейін жеткізілуі.

Әлсіз жақтары (W):1) жерасты тұщы суларының бар қорларын жеткіліксіз пайдалану;2) сумен қамтамасыз ету желілері мен объектілерінің көп тозуы, соның салдарынан - апаттар, жоғалтулар, ауыз су сапасының төмен деңгейі; 3) жаңа сумен қамтамасыз ету желілерінің құрылысына және бар сумен қамтамасыз

43 2014 жылы – 860 апат

119

ету желілерін қайта құруға мемлекеттік және жеке инвестициялардың жеткіліксіздігі;4) сумен қамтамасыз ету қызметтерін көрсететін көптеген коммуналдық кәсіпорындардың қызметтерге деген тарифтері жөндеу-жаңарту жұмыстарын жүргізуге қажетті шығындарды жаппайды;5) көптеген аудандарда берілетін судың сапасына бақылау жүргізетін лабораториялардың жоқтығы;6) ауылды елді мекендердегі сумен қамтамасыз ету және су жүргізу жүйелеріне қызмет көрсететін кәсіпорындардың жеткіліксіз түрде материалдық-техникалық жабдықталуы.

Мүмкіндіктері (O):1) облыс халқын ауыз сумен қамтамасыз етілуін көтеруге себеп болатын «2020 жылға дейін өңірлерді дамыту» бағдарламасының іске асырылуы;2) жер асты тұщы суларының жаңа ошақтарын игеру;3) сумен қамтамасыз ету жүйелерінің техникалық жағдайын жақсарту, су тазарту мен су дайындау шығындарының көбеюі;4) заманауи тиімді технологияларды енгізу;5) пайдалану қызметін материалды-техникалық базамен жабдықтау жолымен жетілдіру.

Қатерлері (T):1) қондырғының физикалық тозу себебімен мүмкін болатын істен шығуы;2) сумен қамтамасыз ету объектілерінің ұзақ мерзімде пайдалану нәтижесінде болған қанағаттанғысыз техникалық жағдайы; қаржыландырудың жеткіліксіздігі;3) ескірген су дайындау технологияларын қолданудан халық денсаулығының нашарлауы.

Негізгі проблемалар:1) сумен қамтамасыз ету желілерінің қанағаттанғысыз жағдайы; 2) облыс бойынша желілердегі су шығынының жоғары деңгейі - 24,1 %.

Су бұру Облыста 765 елді мекеннің 42 елді мекенінде, соның ішінде 9 қала мен

33 ауылда орталықтандырылған су бұру жүйесі жұмыс істейді. Облыста барлығы 134 кәрізді сору станциясы, 22 тазарту ғимараты бар. Кәрізді сору станциясының орнатылған қуаты тәулігіне 1254,4 мың текше метрді құрайды.

Абай, Көкпекті, Күршім, Тарбағатай және Үржар аудандарында кәрізді тазарту ғимараттары жоқ.

53 кәрізді ғимарат жылына 73 140,1 мың/м3 суды толығымен биологиялық тазартудан өткізеді. Қалған елді мекендер ағындыны механикалық тазарту ғимараттары арқылы немесе сүзу алаңдарына шығарады.

70-інші жылдары салынған тазарту ғимараттары өздерінің пайдалану ресурстарын орындаған, ғимараттардың жобалық қуаты жеткіліксіз салдарынан

120

толық тазартылмаған шаруашылық-тұрмыстық, өнеркәсіптік және нөсер сулары Ертіске төгіледі.

Әсіресе шағын қалалар мен аудан орталықтарында жағдай өте қиындаған. Ауылдық елді мекендердің тазарту ғимараттарына жүктеме аз болғандықтан істен шығып қалуда. Нәтижесінде нормативті техникалық жоғалтулардың орташа деңгейі облыстың су шаруашылық жүйелерінде шамамен 25-30 %-ды құрайды.

Су бұру жүйесінің жалпы ұзындығы (қалаларда - 70 % орташа тозумен 1 156,4 км, ауылдарда - 75 % орташа тозумен 311,9 км) 1 468,3 км-ді құрайды, олардың ішінде 540,8 км немесе 36,8 % ауыстыруды қажет етеді. Тозудың салдарынан 2015 жылы кәріз желілерінде 60 апат44 тіркелді.

2013 - 2015 жылдар ішінде халықты су бұру қызметтерімен қамтамасыз ету 1,8 %-ға ұлғайды (38-кесте).

38 -кесте – Облыс халқының 2013-2015 жылдары су бұру қызметтерімен қамтылу деңгейі

Көрсеткіштер 2013 ж. 2014 ж. 2015 ж.Халықтың су бұру қызметтерімен қамтылу деңгейі, % 35,2 36,5 36,6

Қалаларда халықтың орталықтандырылған су бұру жүйесіне қол жеткізуі, %

51,7 53,5 53,5

АЕМ-де халықтың орталықтандырылған су бұру жүйесіне қол жеткізуі, % 3,9 4,2 4,6

Су бұру қызметтерімен қамтылған елді мекендер саны, бірлік 32 32 38

Ағын сулардың жалпы көлеміндегі тазартылған судың үлесі, % 97,5 97,4 97,9

Бұған қоса Абай, Бесқарағай және Катонқарағай аудандарында халық орталықтандырылған су бұру қызметтерін пайдаланбайды.

Аягөз (9,9 %), Жарма (9,7 %), Көкпекті (3,4 %), Күршім (4,4 %) және Үржар (2,0 %) аудандарында су бұру қызметтерімен аз қамтылған.

Кәсіпорын үшін су бұру қызметтерінің қолданыстағы тарифтерінде технологияны жаңарту мен қызмет көрсету сапасын жоғарылатуға бағытталған кешенді жаңғырту жүргізуге жұмсалатын шығындар ескерілмейді, өйткені инвестициялау, өтемпұл, кіріс көздері мен тариф құрылымдары біраз ғана үлеске ие.

Осылайша, облыс бойынша кәріз қызметтеріне тарифтер 2015 жылға бір текше метр үшін 6,3 теңгеден 183,5 теңгеге дейін түрленді. Қазіргі уақытта облыста 2 су арнасы («Өскемен Водоканал» МКК, «Семей Водоканал» МКК) үшін 2020 жылға дейін ұзақ мерзімді кезеңге жаңа тарифтер бекітілді.

44 2014 жылы - 89 апат.

121

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) халықтың су бұру қызметтеріне жету көрсеткіштеріне қол жеткізу - 37 %, соның ішінде ауылдық елді мекендер - 12,3 %.

Әлсіз жақтары (W):1) 70 % кәріздік желі қанағаттанарлықсыз жай-күйде тұр; 2) жаңа су бұру жүйелерін, тазарту ғимараттарын салу мен қолданыстағыларын қайта жаңартуға мемлекеттік және жеке инвестицияларды жеткіліксіз салу; 3) су бұру қызметтерін көрсететін көптеген коммуналдық кәсіпорындардың қолданыстағы тарифтері жөндеу-қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуге қажетті шығындардың орнын толтыра алмайды;4) жобалық-сметалық құжаттама әзірлеуді, су бұру объектілерін, кәріз жүйелерін, тазарту ғимараттары мен кәріз жүйелерін салу және қайта жаңартуды мемлекеттік бюджеттен жеткіліксіз қаржыландыру.

Мүмкіндіктер (O):1) су бұру объектілерін, кәріз жүйелерін, тазарту ғимараттары мен кәріз жүйелерін салу және қайта жаңарту бойынша инвестициялық жобларды іске асыру халықты су бұру қызметтерімен қамту деңгейін арттыруға мүмкіндік береді;2) ағын суларды тазартудың замануи тиімді технологияларын енгізу.

Қатерлер (T):1) жабдықтың табиғи тозу себебінен бұзылуы.

Негізгі проблемалар:1) облыстың кәріз желілерінің жоғары деңгейде тозуы - 80 %

қанағаттанарлықсыз жағдайда тұр.

Қатты тұрмыстық қалдықтарын қайта өңдеу және көму Жыл сайын облыста 200 мың тоннаға жуық қатты тұрмыстық қалдықтар

(бұдан әрі – ҚТҚ) жиналып қалады және тек ҚТҚ-ның біраз ғана бөлігі (0,1 %) қайта өнделеді.

Заңдастырылған ҚТҚ үлесі төмен болып қалуда. Көптеген тұтыну қалдықтары ҚР табиғат қорғау заңнамасының талаптарына сәйкес келмейтін полигондарда жинақталады.

ҚТҚ көмудің тәсілдері тиімсіз болғандықтан оларды көмуге бөлінген біршама алаңдар мен біраз ғана түсірілетін ҚТҚ көлеміне қарамастан көптеген қоқыс орындарында олар тез толып қалады.

122

Шығыны көп және төмен инвестициялық қызығушылық болғандықтан қайта өңдеу, екінші рет пайдалану және кәдеге жарату технологиялары нашар қолданылуда.

Өңірде құрамында сынап бар пайдаланылған (қауіпті қалдықтарға жататын) құралдар мен бұйымдарды бөлек - бөлек жинау жүйесі реттелген және оларды кейіннен қайта өңдеу жүргізіледі. Ағымдағы жылдың басынан 38,4 мың дана құрамында сынап бар қалдықтар жиналып, 24 мың дана қайта өңделді.

Қазақстан Республикасының «жасыл экономикаға» көшу мәселелері бойынша кейбір заңнамалық актілерге өзгертулер енгізілуіне байланысты:

қауіпті қалдықтардың (электрондық және электр жабдықтары, құрамында сынап бар қалдықтар, батарейкалар, аккумуляторлар) кейбір түрлерін бөлек-бөлек жинау және қайта өңдеуге талаптар белгіленді;

қатты тұрмыстық қалдақтарды жинау, шығару, қайта өңдеу және көмуге тарифтер, сондай-ақ оны осы операцияларды жүзеге асыратын субъектілер арасында бөлу тәртібіне бекітілді;

2019 жылдың 1 қаңтарынан бастап ҚТҚ-ны, әсіресе пластмасса және пластик қалдықтарын, макулатураны, құрамында сынап бар шамдар мен құралдарды, сынған шыныларды, түсті және қара металл сынықтарын, пайдаланылған автомобиль майларын, кеңсе техникасын, құрылыс және тамақ қалдықтарын алдын ала қайта өңдемейінше оларды көмуге тыйым салынады.

Қойылған міндеттерді орындау мақсатында 2020 жылға дейін Шығыс Қазақстан облысында қалдықтармен айналысу саласындағы инфрақұрылымды жаңғырту бойынша жол картасы әзірленген, соған сәйкес жоспарланды:

Өскемен, Семей, Аягөз, Зырян, Шемонаиха қалаларында қалдықтарды бөлек - бөлек жинауды қолдану;

Өскемен, Семей қалаларында қоқыс өңдеу зауыттарын салу.Өскемен және Семей қалаларында қалдықтарды қайта өңдеу бойынша

кешендерін салумен қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару жүйесін жаңғырту жобаларын іске асыру мәселесі пысықталуда. Бұған қоса шетел инвесторының біршама қатысуымен мемлекеттік жеке серіктестік құралдарын пайдалану жоспарлануда.

Қазіргі уақытта халықаралық қаржы инситуттарынан коммуналдық секторға қарыз қаражатын тарту, соның ішінде әлемдік стандарттарға сәйкес шетел инвесторының біршама қатысуымен мемлекеттік жеке серіктестік құралдарын пайдаланумен қатты тұрмыстық қалдықтарды басқарудың кешенді және тиімді жүйесін қолдану бойынша белгілі жұмыстар жүргізілуде.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) қатты тұрмыстық қалдықтар

Әлсіз жақтары (W):1) тұрмыстық және өндірістік қалдақтарды

123

полигондары бар. қайта өңдеу және зарарсыздандыру бойынша заманауи технологиялардың болмауы.

Мүмкіндіктер (O):1) қатты тұрмыстық қалдықтарды және өндірістік қалдықтарды басқару жүйесін жаңғырту саласында мемлекеттік-жеке серіктестіктің келешегі.

Қатерлер (T):1) облыс елді мекендерінің санитарлық-эпидемиологиялық қанағаттанарлықсыз жағдайы, елді мекендердің эстетикасыз көркі.

Негізгі проблемалар:1) облыста ҚТҚ-ны қайта өңдеудің төмен деңгейі (1 пайыздан кем);2) көптеген полигондардың Қазақстан Республикасы табиғат қорғау

заңнамасының талаптарына сай келмеуі.

2.1.5. Экология және жер ресурстары

Жер қорыҚазақстан бойынша мәліметтерді салыстырмалы талдау көрсеткендей,

жер көлемі бойынша ірі аймақтар Қарағанды 42 798,2 га, Ақтөбе 30 062,9 га және Шығыс Қазақстан облысы 28 346,8 га болып табылады.

Шығыс Қазақстан облысының жер қоры Қазақстан Республикасының жер қоры аумағының 10,4 % құрайды:

1) 10 342,1 мың гектар – ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер (облыс жер қорының 36,5%);

2) 2 964,3 мың гектар (10,5 %) – елді мекендер жерлері; 3) 187,4 мың гектар (0,7 %) – өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс жері

және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер; 4) 1 542,1 мың гектар (5,4 %) – ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың

жері, сауықтыру мақсатындағы, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсатындағы жерлер;

5) 2 152,5 мың гектар (7,6 %) – орман қорының жері;6) 571,2 мың гектар (2,0 %) – су қорының жері; 7) 10 587,2 мың гектар (37,3 %) – босалқы жерлер.

Ауыл шаруашылықғына арналған жерлердің құрамы (39 кесте).

39 кесте – Ауылшаруашылық мақсаттағы жерлер, мың га

Облыстың атауы

Жалпы ауданы

Жалпы ауылша

руш. алқапта

р

Егістік

Көп жылд

ық екпеле

р

Тыңай ған

жерлер

Шабындықт

ар

Жайылым

бақшалар мен қызмет

тік үлес

Шығыс Қазақстан 10342,1 10195,4 1429,5 2,3 46,6 455,5 8261,2 0,3

124

Қазақстан Республикасы

100835,4 97312,0 24292,8 85,0 2481,6 2077,8 68362,5 12,3

Егістік жері ірі аудан Аягөз ауданы болып табылады – 1 453,4 мың га (17,5 %), Жарма – 975,7 мың га (12,1 %), Абай – 959,3 мың га (11,8 %), Тарбағатай – 882,6 мың га (10,6 %) және Семей қ. – 942,4 мың га (11,6 %).

Мал шаруашылығын қарқынды дамуына байланысты жайылымдық жерлерді пайдалану өсті.

Жайылымдардың көп аудандары Бородулиха ауданында – 342,7 мың га, Үржар – 192,2 мың га, Көкпекті – 188,3 мың га, Шемонаиха – 140,5 мың га, Ұлан – 138,7 мың га.

2015 жылы шаруашылық (фермерлік) қожалықтардың саны 15 366 бірлік құрады, мемлекеттік емес ауыл шаруашылығының заңды тұлғалары - 447 бірлік, мемлекеттік заңды тұлғалары - 78 бірлік.

Агроқұрылымдар жерлерінің ауданы 67,7 мың га қысқартылды (21 сурет).

Шаруа қожалықтар Мемлекеттік емес ауылшарушылық заңды

тұлғалар

Мемлекеттік ауылшарушылық заңды

тұлғалар

8403.29999999998

1736.3

127.4

8623

1674.2

120.3

8495.4

1723.1

116.2

2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл

21 сурет - Агроқұрылымдардың аудандарын салыстыру, мың га

Жерді қорғау және тиімді пайдалану бойынша, жер телімдерін пайдалану ережелерін, жер кадастрын және жер құрылымын жүргізу ережелері бойынша іс-шаралар өткізіледі.

Мемлекеттік органдарымен, жеке, заңды және қызметтік тұлғалармен Қазақстан Республикасы жер заңнамасын сақтау, Қазақстан Республикасы заңнамаларының бұзушылықтарын анықтау және түзету, азаматтардың және заңды тұлғалардың бұзылған құқықтарын қалпына келтіру, жерді қорғау және тиімді пайдалану бойынша жер телімдерін пайдалану ережелерін сақтау және іс-шараларды орындау Шығыс Қазақстан облысының жерді қорғау және пайдалануды бақылау бойынша басқармасымен қамтамасыз етіледі.

2015 жыл бойынша 619 тексеру, олардың 36,9 мың га ауданында 369 жоспарлы түрде және 60 мың га ауданында 250 жоспарсыз тексерулер өткізілді.

125

Тексеру барысында 479 жер заңдылығының бұзушылығы анықталып, 229 әкімшілік іс қозғалды. 9,2 млн. теңге сомасында айыппұлдар салынды. Бұзушылықтарды жою мақсатында 2015 жылы 432 нұсқама жіберілді.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) бос жерлердің болуы;2) ауылшаруашылығына арналған жерлерді агроқұрылымдарымен пайдалануын ұлғайту;3) азаматтар мен заңды тұлғалардың бұзылған құқықтарын қалпына келтіру; 4) жерлерді пайдалану, тиімді пайдалану бойынша уақытылы және сапалы бақылау; 5) жерлерді пайдалану бойынша жер иелерінің және жер пайдаланушылардың жауапкершілігін арттыру.

Әлсіз жақтары (W):1) ауылшаруашылығына арналған жерлерді тиімсіз пайдалануы; 2) жер қатынастары саласындағы заңдардың жетілдірілмегендігі;3) еңбек ресурстары мен техникалық құралдардың жетіспеушілігі;4) жер иелері мен жер пайдаланушылардың өз құқықтары мен міндеттері туралы хабары төменгі деңгейде болуы;5) білікті мамандар жетіспеуі.

Мүмкіндіктер (O):1) жерді тиімді пайдалану;2) жерлерді пайдалану тиімділігін жоғарылату үшін тыңайтқыштар пайдалану;3) білікті мамандар дайындау;4) ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімділігін жоғарылату;5) жер құрылымының ішкі шаруашылығының жобаларын әзірлеу;6) заңнама сақталуына мемлекеттік бақылаудың тиімділігін арттыру.

Қауіптер (T):1) топырақтың ластануына, қоқыстануына, тозуына және оның құнарлылығының нашарлауына, сондай-ақ топырақтың құнарлы қабатын басқа тұлғаларға сату немесе беру.

Негізгі проблемалар:1) минералдық шикізатты, пайдалы жер қазбаларды және табиғи

ресурстарды әзірлеу, өндіру, қайта өндеу, ауыл шаруашылығының өнімін өндіру, өндіріс және тұрмыстық қалдықтарын кәдеге жарату және көму, гидротехникалық, гидромелиоративтік және мелиоративтік қызметі және құрылыс жүргізілетін жерлерді қорғау және пайдалану бойынша тексеру өткізудің ерекше тәртібін қолдану және жер қойнауын пайдалану саласындағы қызметті жоғары дәрежедегі қауіпке жатқызу қажеттілігі;

2) жерлерді қорғау және тиімді пайдалану, табиғаттың қоршаған ортасын қорғау және жақсарту, ауыл шаруашылығы өндірісін дамыту бойынша жеке тұлғаларды және заңды тұлғаларды (коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдар) тексеру бөлімінде заңнамаға өзгерістер енгізу қажеттілігі;

3) жер қатынастары саласында заңнаманың жетілмегендігі; 4) ауыл шаруашылығы құрылымдарының әлсіз материалды-техникалық

базасы; 5) жер әлеуетін пайдаланудың төменгі тиімділігі.

126

Қоршаған ортаның ахуалы Атмосфералық ауаның сапасы Аймақта табиғи ресурстардың әлеуеті жоғары, бұл экономиканың

өнеркәсіптік секторының кеңінен дамуына әсерін тигізеді. Соның салдарынан бірқатар экологиялық мәселелер де туындайды.

2015 жылдың қорытындысы бойынша республикалық деңгейде стационарлық көздерден атмосфераға шығарылатын қалдықтар бойынша Шығыс Қазақстан облысы үшінші орында, ал ластаушы заттардың қалдықтарын шығару көздерінің саны бойынша екінші орында. Пайда болған ластаушы заттардың көлемі 2015 жылы 1,7 млн. тоннадан асады (22 сурет).

ҚарағандыПавлодар

АқтөбеШҚО

АтырауҚостанай

АқмолаСҚО

МаңғыстауОҚО

АстанаАлматы

БҚОЖамбыл

Алматы қ.Қызылорда

0 100 200 300 400 500 600 700

596.4552.9

134.3127.2

110.791.6

85.774.972.569

56.355.1

42.441.939.1

30.8

22 сурет – ҚР аймақтар бөлігінде 2015 жылы стационарлық көздерден атмосфераға шығарылатын ластаушы заттардың шығарындылары, мың.тонна

Осымен бірге, стационарлық көздерден ластаушы заттарды шығару (жан басына шаққанда, кг) 91,1 - ге тең немесе Қазақстан Республикасы бойынша 9 - орында (бірінші орында Павлодар облысы – 728,9 кг).

Сонымен қатар, ластаушы заттар шығарылымының жалпы көлемі төмендеді (сурет 40).

40 кесте – қалар мен аудандар бөліктерінде атмосфералық ауаны ластаушы заттардың шығарындылары

  Ластаушы заттардың

Ластаушы заттардың атмосфераға шығарылуы, мың тонна

2015 жыл бойынша

127

стационарлық шығару көздерінің саны, бірл.

жалпы көлемдегі

шығарулардағы

аймақтың үлесі, %

2013 ж. 2014 ж. 2015 ж.2013-2015 жылдардағы өзгеріс

ШҚО 18 666 124,9 129,6 127,2 2,3 100Өскемен қ. 6 170 55,8 55,7 51,1 -4,7 40,2Семей қ. 4 272 25,6 22,9 23,2 -2,4 18,2Риддер қ. 804 6,8 9,1 9,5 2,7 7,5Курчатов қ. 204 1,0 1,2 1,0 0,0 0,8Абай ауд. 37 0,2 0,2 0,3 0,1 0,2Аягөз ауд. 682 2,5 3,2 3,2 0,7 2,5Бесқарағай ауд. 233 0,1 0,7 0,6 0,5 0,5

Бородулиха ауд. 586 2,5 2,3 3,7 1,2 2,9

Глубокое ауд. 674 3,6 2,8 3,3 -0,3 2,6Жарма ауд. 857 3,7 5,7 4,4 0,7 3,5Зайсан ауд. 333 1,8 2,1 2,0 0,2 1,6Зырян ауд. 1 455 11,9 12,7 13,3 1,4 10,5Катонқарағай ауд. 74 0,5 0,3 0,4 -0,1 0,3

Көкпекі ауд. 185 0,7 0,7 0,6 -0,1 0,5Күршім ауд. 169 1,1 1,1 0,9 -0,2 0,7Тарбағатай ауд. 109 1,0 0,9 0,9 -0,1 0,7

Ұлан ауд. 326 0,8 1,6 1,6 0,8 1,3Үржар ауд. 371 1,8 1,9 2,0 0,2 1,6Шемонаиха ауд. 1 275 2,6 3,5 5,0 2,4 3,9

Ақпарат көзі: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

Шығыс Қазақстан облысының біршама ластанған аумақтарына Өскемен, Риддер, Семей қалалары және Зырян ауданы жатады, оларға облыс бойынша атмосфераға шығарылатын барлық заттардың 80 % - ы келеді.

2015 жыл бойынша стационарлық байқау желісінің деректері бойынша Өскемен қаласы ластанудың жоғары деңгейінде деп сипатталады, Риддер қаласы мен Глубокое кенті – ластанудың жоғарылатылған деңгейінде, Семей қаласы ластанудың төмен деңгейінде (деректер «Казгидромет» РМК байқау постары бар облыстың елдің мекендері бойынша келтірілді).

«Казгидромет» РМК деректеріне сәйкес Өскемен қаласында 2015 жыл бойынша атмосфераның ластану индексі (АЛИ-5) 7,0 құрады. Аталған дерек бойынша қала ҚР қалаларының ішінде екінші орынға ие (бірінші орында Қарағанды қаласы - 9,6) (23 сурет).

128

Ақтау Ақтөбе

Алматы

Астана

Атырау

Балқаш

Глубокое кенті

Жезқазған

Қарағанда

ЛисаковскҚызылордаПавлодар

Петропавловск

Риддер

Семей

Тараз

Теміртау

Өскемен

Шымкент

Екібастұз

0

5

10

43.3

7.6

4.24.1

5.2

5.3

7.5

9.6

0.5

3.44.33.4

7.4

5.8

5.5

7.9

7

8.15.1

23 сурет – ҚР қалаларында ауа ластануының индексі, 2015 ж.(Деректер: «Казгидромет» РМК)

Өскемен, Риддер, Семей, Зырян қалаларындағы атмосфералық ауаның сапасына әсер ететін негізгі факторлар өнеркәсіп кәсіпорындарының шығарындылары мен жылжымалы көздер шығарындылары мөлшерінің артуы болуда. Облыс аумағы Семей ядролық сынақ полигоны салдарының әсеріне ұшыраған.

Соңғы жылдары шығарындылардың тұрақты және жылжымалы көздері санының өсуі байқалады, бұл облыс экономикасы дамуының негізгі салдары болып табылады. 3 жыл ішінде ластау көздерінің саны 18 307 бірліктен 18 666 бірлікке артқан. Қарастырылып отырған кезеңде автокөлік құралдары облыста 267 мың бірлікке артқан, оның ішінде Өскемен қаласы бойынша 78,7 мың бірлік жеңіл автокөлік. 76 % жеңіл автокөлік жасы 10 жылдан асқан. Барлық автомобильдердің 95,7 % - дан астамы бензинмен жүреді.

Азот диоксиді, күкіртті ангидрид, формальдегид, бензаперин, фенол, көміртегі қышқылы мен өлшенген заттар бойынша ластаушы заттарды шығарудың негізгі көздері – металлургия және жылу өндіру кәсіпорындары.

Табиғатпайдаланушы-кәсіпорындар («Қазмырыш» ЖШС, «AES УК ТЭЦ» АҚ, «Өскемен ТМК» АҚ, «ҮМЗ» АҚ) өз қаражаты есебінен табиғатқорғау іс-шаралары кешенін жүзеге асыруда. 2015 жылы Шығыс Қазақстан облысында кәсіпорындар мен ұйымдардың қоршаған ортаны қорғауға шығындары 22,5 млрд. теңгені (ҚР өңірлерінің арасында 5 орын). Шығындар құрылымында 40,5 % атмосфералық ауаны және климатты қорғауға, 29,2 % - ы су көздерінің ағынды сулармен ластануынан қорғауға, 23,6 % - ы қалдықтармен жұмыс жасауды басқаруға, 4,7 % - ы топырақты, жерасты суларын және жер үстіндегі су көздерін қорғауға және қалпына келтіруге келеді.

Су ресурстарының жай-күйі

129

Шығыс Қазақстан облысы сумен неғұрлым көп қамтылған облыстардың біріне жатады.

Алайда, Ертіс өзені бассейні қарқынды экологиялық жүктемелерге ұшырауда – өнеркәсіптің дамуы, қалалар мен өзге де елді мекендердің өсуі өзендердің қарқынды ластануына жағдайлар туғызуда. Ертіс өзені мен оның салалары шаруашылық және ауыз сумен қамтамасыз ету үшін пайдаланылуда. Оларға әртүрлі өнеркәсіптік және коммуналдық сарқынды сулар ағызылады.

Тау-кен өндіру кешенінің әсері есебінен су объектілерінің ауыр металдармен ластануының жоғарылығы байқалады. «Казгидромет» РМК деректері бойынша 2015 жылы Красноярка және Брекса өзендеріндегі су өте лас деп сипатталды. Сондай-ақ, Тихая, Үлбі, Глубочанка өзендері «лас» су объектілерінің санатына жатқызылған.

Жерүсті және жерасты суларының жағдайына әсер ететін негізгі факторлар тарихи ластану болып табылады (тау жыныстарының үйінділері, қалдық қоймалары, өнеркәсіп қалдықтарын жинақтауыштар).

41 кесте – 2015 жыл бойынша ШҚО тұстама бөлімдері бойынша «Казгидромет» РМК филиал аумағында су бетінің ластануының кешеңді индексі

Су нысаны Бақылау пункті КИЗВ Су сапасының санаты

Су сапасының сипаты (ластану

деңгейі)Қара Ертіс ө. Боран а. 1,61 2 қалыптыЕртіс ө. Өскемен қ. 1,46 2 қалыптыЕртіс ө. Прапорщиково а. 1,54 2 қалыптыЕртіс ө. Предгорное а. 2,73 2 қалыптыЕртіс ө. Семей қ. 1,62 2 қалыптыБрекса ө. Риддер қ. 8,49 3 жоғарыТихая ө. Риддер қ. 6,08 3 жоғарыҮльбі ө. Тишин кеніші 5,75 3 жоғарыҮльбі ө. Өскемен қ. 3,51 3 жоғарыГлубочанка ө. Белоусовка а. 7,23 3 жоғарыГлубочанка ө. Глубокое а. 4,64 3 жоғарыКрасноярка ө. Предгорное а. 11,51 4 өте жоғарыУба ө. Шемонаиха қ. 2,09 2 қалыптыБуқтырма ө. Зырян қ. 1,46 2 қалыптыЕмел ө. Қызылту к. 1,67 2 қалыптыАягөз ө. Аягөз қ. 1,31 2 қалыптыМарқакөл ө. Урунхай а. 0,00 1 нормативтік таза

Облыстың су объектілеріндегі сушаруашылығы жағдайының қазіргі ахуалын талдау судың ластану индексінің көрсеткіштері мен су сапасының класы бойынша жерүсті суларының сапасының тұрақтану қарқынының жалғасып жатқандығын көрсетеді. Су бетінегі ластаушы заттар сарқыны жыл сайын төмендеуде (2013 жылы 38,2 млн. текше метр, 2014 жылы - 7,9 млн.

130

текше метр, 2015 жылы - 3,8 млн. текше метр). Жалпы ағында сулардан ластанған су көлемі 2015 жыл қорытындысы бойынша 17,7 % құрайды.

Экономика салаларының Ертіс өзені бассейнінің су ресурстарын алу және пайдалану көлемінің өзгеру динамикасын өзгертуі соңғы жылдары тұрақтану және төмендеу қарқынына ие болды.

Орманды, жануарлар дүниесін қорғау, күзету және өсімін молайту Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік орман қорындағы жерлердің

жалпы ауданы 3 705,6 мың га, оның ішінде орманмен көмкерілгені 2 005,3 мың га, сүрек қоры 204,8 млн. текше метр.

Облыс аумағының ормандылығы 7 % құрайды (орманмен көмкерілген ауданның облыстың ауданына қатынасында).

Шығыс Қазақстан облысында аудандары бойынша ормандардың 12,6 % және орман құрайтын негізгі сүрек қорының 49,6 % орналасқан.

Орман шаруашылығы мекемелерінің теңгерімінде 2 153 мың га (58,1 %), оның ішінде 123,9 млн. текше метр сүрек қорымен 1 277 мың га орманмен көмкерілген жерлерімен есепте тұр. Жалпы орташа өсімі 1,9 млн. текше метрді құрайды.

Ормандар түрлiлік құрамы және табиғи-климаттық сипаттамалары тұрғысынан жоғары өрт қатерлерімен сипатталады.

Қажетті өрт сөндіру жабдықтары санының жеткілікті болмауына байланысты орман өрттерін сөндіру жұмыстарын ұйымдастыру кезінде қауырт жағдайлар байқалады.

Мемлекеттік орман қорының учаскелерінде жыл сайын орман дақылдарын отырғызу жүзеге асырылады. Орманмен көмкерілген алқаптардың азаюына жол берілмейді және олардың үлкейу қарқыны бар.

Облыстың аумағында құстардың 379 түрі мен сүтқоректілердің 110 түрі мекендейді, сондай-ақ сирек кездесетін және құрып кету қаупі бар, Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген өсімдіктер мен жануарлардың 50 түрі кездеседі.

Барлық жерде қоршаған ортаны және жануарлар әлемін қорғап, құрметтеуді қалыптастыруға бағытталған жұмыс іске асырылуда.

Жалпы, жүргізілген биотехникалық іс-шаралардың нәтижесінде мемлекеттік орман қорында жабайы аңдардың негізгі аңшылық - кәсіпшілік түрлерінің популяциясын тұрақтандырудың сәті туды және олардың тұрақты өсуіне қол жеткізілді.

131

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Мықты жағы (S):1) өнеркәсіптік өндіріс көлемінің өсу шартындағы тұрақты экологиялық жағдай;2) табиғат пайдаланушы-кәсіпорындардың жыл сайын табиғат қорғау іс-шараларын орындауы; 3) көпжылдық реттеу режиміндегі аккумулирлеуші суқоймалардың болуы. Ертіс өзені ерекше мемлекеттік маңызға ие су объектілеріне жатқызылды; 4) жабайы аңдардың негізгі кәсіпшілік түрлерінің санын тұрақтандыру және арттыру;5) құрамында сынап бар аспаптар мен өнімдерді жыл сайын жинау және демеркуризациялау (қайта өңдеу).

Әлсіз жағы (W):1) жинақтау жүйесінің, оның ішінде қатты-тұрмыстық қалдықтарды жеке жинаудың дамымағын жүйесі;2) қалдықтарды қайта өңдеу және екінші рет пайдаға жарату көлемінің төмендігі;3) қатты-тұрмыстық қалдықтарды көму объектілерінің санитарлық ережелердің талаптарына сай келмеуі;4) ормандардың жоғары өрт қауіптілігі;5) орман шаруашылығының коммуналдық мемлекеттік мекемелеріндегі штат санының (60 % ғана бар) және материалдық техникалық жабдықталуының (нормативтен 1/3 ғана) жеткіліксіздігі;6) аңдардың негізгі аңшылық - кәсіпшілік түрлері санының төмендігі;7) аңшылық шаруашылығындағы білікті кадрларды жоқтығы және материалдық - техникалық базаның әлсіздігі;8) табиғат қорғау іс-шараларын жүзеге асыруға қоршаған ортаға эмиссиялардан бюджетке түсетін қаржының толықтай бөлінбеуі;9) үлпек - ұлпан өнеркәсібінің жойылып кетуі, үлпек - ұлпан өнімдеріне сұраныстың жоқтығы, оның өндірісіне кететін шығындардың көптігі.

Мүмкіндіктер (О):1) қалдықтарды екінші рет өңдеу және пайдаға жаратуды енгізу;2) азаматтарда табиғи ресурстарды пайдалануға саналы қатынастарын қалыптастыру;3) шынайы түрде ЖӨӨ бірлігіне су тұтынуды азайту;4) қосымша жерүсті су ресурстарын арттыру;5) сушаруашылығы объектілерін қайта қалпына келтіру;6) орман ресурстарының болуы: (сүрек қоры 123,9 млн. текше м), жыл сайынғы сүрек дайындау көлемінің мүмкіндігі (1,4 млн. текше м);7) жабайы аңдардың аңшылық-кәсіпшілік түрлерін арттыру үшін орманмен көмкерілген ауданның маңызды әлеуеті.

Қатері (Т):1) қожайыны жоқ, өнеркәсіптік, токсидті және тұрмыстық қалдықтардың жинақталу қарқынының жалғасуы, сондай-ақ, екінші рет өңдеу және пайдаға жарату технологиясының болмауы;2) көршілес мемлекеттегі Қара Ертістен су алудың артуы есебінен Ертіс трансшекаралық өзені бассейнінің су ресурстарының сарқылуы және ластануы;3) физикалық-географиялық, климаттық жағдайлардың және су жинақтаудағы су теңгеріміндегі элементтерінің өзгеруі;4) тарихи ластану нысандарының болуы; 5) жинақталған «тарихи» қалдықтардың үлкен көлемі;6) экономика салалары үшін белгілі бір кезеңдерде Ертіс өзені бассейніндегі судың жеткіліксіз болуы.

132

Негізгі проблемалар:1) Өскемен қ. атмосфералық ауасының ластануы;2) Ертіс трансшекаралық өзені бассейнінің су ресурстарының ластануы;3) Ертіс трансшекаралық өзені бассейнінің су ресурстарының сарқылуы

нәтижесінде су көлемін келешекте төмендету жағдайында аймақты сумен қамтамасыз ету (судың ағуын азайту, су тұтынуды арттыру). Су жинау орындарының су балансы элементтерінің және физико-географиялық, климаттық жағдайлардың өзгеруі;

4) табиғи-климаттық жағдайлардың күрт өзгеруі (климаттың жаһандық жылынуы). Су көлемінің төмендеуімен жағдай уақытында тиісті шаралар қабылдау және уақыты бойынша жағымсыз факторлар салынғанда күрт нашарлауы мүмкін;

5) Шүлбі шлюзінің техникалық жағдайын қамтамасыз ету;6) су ресурстарын тиімді пайдалану және шөп шабу орындарының су басу

ауданын барынша азайту үшін су жіберудің алдында Павлодар су алқабын инженерлік даярлау;

7) су ресурстарына кері әсер ететін тау-кен өнеркәсібінің жұмысынан тарихи ластанған объектілердің болуы;

8) Өскемен және Семей қалаларында Ертіс трансшекаралық өзенінде толық биологиялық тазарту құрылғысынан тазартылған судың жеткіліксіз ағуы;

9) апаттық жағдайда тұрған кәріз дюкерін пайдалану кезінде Ертіс трансшекаралық өзенінің ластану қаупі (Семей қ.);

10) орман шаруашылығының мекемелерінде материалдық-техникалық жабдықталуының әлсіздігі (арнайы техниканың, радиобайланыстың, құралдар мен жабдықтардың болмауы, қорықшылар құрамының саны).

2.1.6.Мемлекеттік қызмет көрсету

Мемлекеттік басқаруОблыс мемлекеттік органдарының құрылымын облыстық және

19 қалалық және аудандық мәслихаттарының аппараты, 272 барлық деңгейдегі әкімдердің аппараты (облыс әкімінің аппараты, 19 аудандық (қалалық) әкімдердің аппараты, 252 аудандық маңызы бар қалалар, кенттер және ауылдық округ әкімдерінің аппараты), жергілікті бюджеттен қаржыланатын 253 атқарушы орган (аудандардағы 229 бөлім және 24 облыстық басқарма) және орталық органдардың 23 аумақтық бөлімшесі құрайды.

Ішкі бизнес-үдерістерін автоматтандыру мақсатында «Облыс әкімінің ситуациялық орталығы» құрылды, онда 729 аса көрсеткіштер және денсаулық сақтау, жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламаларды үйлестіру, білім, кәсіпкерлік, ауыл шаруашылығы, жер қатынастары, құрылыс салалары бойынша 1500 аса көрсеткіштер бар.

133

Мемлекеттік органдардың Интернет-порталы жұмыс істейді, онда 2 200 аса мемлекеттік қызметшілердің есептік жазбалары тіркелген.

«Диалог» атты азаматтардың бейне өтініштері жүйесі құрылған. Шығыс Қазақстан облысының тәжірибесі бойынша ҚР Көлік және коммуникация министрлігімен «Диалог» азаматтардың бейне-өтініштері жүйесін «электронды үкімет» порталымен e-gov.kz ықпалдастыра отырып, Қазақстан Республикасының облыс орталықтарының ХҚКО-да таратуды жүргізілді.

Мемлекеттік қызметтер тізіліміне сәйкес жыл сайын жергілікті атқарушы органдармен, ХҚКО-мен, Электронды үкімет порталы (ЭҮП) арқылы көрсетілетін қызметтердің өсу тенденциясы байқалады.

Осылайша, 2013 жылы қызметтердің саны 78, 2014 жылы - 131,2015 жылы 162 қызмет түрін құрады.

2015 жыл ішінде Шығыс Қазақстан облысының халқына 3 679 170 мемлекеттік қызмет көрсету түрі, оның ішінде мемлекеттік органдар мен ведомстволық бағынысты ұйымдар арқылы баламасыз қызметтер бойынша 2 034 616 қызмет көрсетілген.

Мемлекеттік органдар мен ведомстволық бағынысты ұйымдар арқылы баламалы қызметтер бойынша 1 458 939 қызмет, халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы 148 509 қызмет көрсетілді (баламалы қызметтердің жалпы санынан 10,1 %). Электронды түрде - 37106 қызмет (баламалы қызметтердің жалпы санынан 2,54 %), оның ішінде «электронды үкімет» порталы арқылы 34968, «Е-лицензиялау» МДҚ арқылы 2138 лицензия түрі берілген.

Бүгінгі күні мемлекеттік қызмет сапасын арттыру екі басты құралды дамыту жолымен қамтамасыз етілген: халыққа қызмет көрсету орталықтарын (ХҚКО) және «электронды үкімет» веб-порталын, осылайша мемлекеттік қызмет көрсету сапасына қанағаттану деңгейін арттыру.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) жергілікті атқарушы органдардың жеткілікті техникалық жабдықталуы;2) мемлекеттік қызмет көрсету сапасының мониторингісін жүргізу үшін негіздің бар болуы;3) виртуалдық қабылдау іске асырылды;4) ауданның дербес бөлімдерінің бірыңғай көліктік ортасының бар болуы;5) электрондық құжат айналымы бірыңғай жүйесінің бар болуы;6) мемлекеттік органдар міндеттерінің бизнес – процестерін автоматтандыру;7) мүмкінді қысқа мерзімде «электрондық үкімет» порталы арқылы мемлекеттік

Әлсіз жақтары (W):1) электрондық мемлекеттік қызмет тұтынушысымен жауапты мемлекеттік органның өзара әрекетінің тәртібін реттеу үшін нормативтік – құқықтық базасының шалағайы;2) халықаралық тәжірибесінің ең заманауи практикасының есебімен мемлекекеттік қызмет көрсету тиімділігі мен сапасын бағалау және мониторингілеу әдістемесінің шалағайы;3) қызметтер көрсету мерзімдерінің бұзылуы (мемлекеттік органдарда тікелей орындаушылардың қанағаттандырылмаған жұмысы);

134

қызметтер көрсету. 4) әлсіз бағдарламалық және материалдық – техникалық қамтамасыз ету;5) халықтың хабарландырылмауы (қызмет алушылар қайда қызмет алуға болады екендігін білмейді - ХҚКО-да немесе мемлекеттік органда);6) «электрондық үкімет» порталымен жұмыстың қиындылығы.

Мүмкіндіктері (O):1) электрондық түрде мемлекеттік қызметтерді алуға өңір тұрғындарының қызығушылығы;2) ұялы телефондарды кең тарату «е - әкімдік» қолжетімділігін қамтамасыз ету және «е - үкімет» құру үшін басқа елдердің халықаралық тәжірибесін пайдалану мүмкін;3) мемлекеттік қызмет көрсету сапасымен қанағаттанарлық деңгейін қамтамасыз ету үшін инфрақұрылымды дамытудың жеткілікті деңгейі бар, бірақ әлсіз жақтарының эпизодтары да бар;4) электрондық түрде мемлекеттік қызметтерді ұсыну процесін оңтайландыру және оңайлату үшін орталық мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін пайдалану.

Қауіптер (T):1) Е- үкіметтің базалық компоненттері мен ақпараттық жүйелері арасында интеграциялық шиналардың дұрыс салғандығы жоқ болғаннан электрондық мемлекеттік қызмет ұсынуға ЖАО дайындалмағаны;2) облыстың ауылдық аумақтарында халықтың төмен цифрлық сауатсыздығы;3) интернет желісіне шектеулі қолжетімділігіне байланысты электрондық мемлекеттік қызметтің талап етпеушілігі;4) электрондық мемлекеттік қызмет көрсетілетін сапасымен тұрғындардың қанағаттандырылмаған алыс аудандарда ХҚКО аумақтық қолжетімділіксіздігі.

Негізгі проблемалар:1) мемлекеттік қызмет көрсету процесіндегі анықсыздық. Соңғы жылдары мерзімдер мен сұратылатын құжаттарды қысқарту

бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстар әлі күнге дейін елеулі жетістікке әкелген жоқ.

Мемлекеттік қызметті көрсету кезінде мемлекеттік органда өтетін артық, бірін-бірі қайталайтын бизнес-процестер санының көптігі оларды ұсыну мерзімдерінің себепсіз арттырудың басты себебі болып калып отыр.

2) көрсетілетін мемлекеттік қызметтер бойынша кешенді және нақты статистикалық ақпараттың болмауы.

ҚР МҚІ және ЖҚІҚА-да (бақылау аясында), ҚР ИДМ-да (ХҚКО «e-gov» жүйелерінің әкімшісі ретінде) және облыс әкімдігінің өзінде (қағаз түрінде көрсетілген мемлекеттік қызметтер бойынша) бар деректер әр түрлі.

Ортақтастырылған, нақты ақпараттың жоқтығы бүкіл саланы талдау, тұжырымдық және болжамалық әзірлемелер жүргізу, құрылымдық және жүйелік шешімдерді қабылдау мәселелерін қиындатады.

3) мемлекеттік қызмет сапасының ішкі бақылау қызметтерінің тиімсіз жұмыс істеуі.

135

Облыс мемлекеттік мекемелері тарапынан ішкі бақылаудың болмау көрсетілетін қызметті берушілермен мемлекеттік қызмет көрсету стандарттары мен регламенттерін сақтау мерзімдерін бұзуға әкеледі, ол мемлекеттік қызмет көрсету сапасына қанағаттану деңгейінің төмендеуіне әкеледі.

Жергілікті өзін - өзі басқару Жергілікті маңызы бар өзекті мәселелерді шешуде жергілікті өзін-өзі

басқару органдарының қаржылық және экономикалық дербестігін кеңейту жергілікті өзін - өзі басқарудың қалыптасуы мен дамытудың негізгі мәселелерінің бірі болып табылады.

Негізгі бағыттардың бірі қоғамдық кеңестердің жұмысы болып табылады.Өкілеттілікті кеңейту шеңберінде азаматтық қоғамның мүддесін білдіру

және жергілікті деңгейде талқылау мен шешім қабылдау кезінде жұртшылықтың пікірін есептеу болып табылатын облыстың барлық 19 қалалары және аудандарында қоғамдық кеңестер құрылған.

Атқарушы органдардың нысаналы трансферттерге қол жеткізу туралы, бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік бағдарламаларды іске асыру туралы, тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) іске асырудан ақша түсімі мен шығысының жоспарын орындау туралы, қайырымдылық ақшаның келіп түсуі және жұмсалуы туралы есептерді, 2017 - 2019 жылдарға облыстық бюджет жобасын талқылау жоспарлануда.

Жұмыстың тағы бір бағыты болып аумақтық кеңестерді құру болып табылады.Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы жұмысының, аумақтардың санитарлық жағдайының жәнеқұқық бұзушылықтардың алдын алудың мәселелерін шешу үшін облыстың 4 қаласында аумақтық кеңестер құрылған (Өскемен, Семей, Риддер, Курчатов).

Кеңестің негізгі міндеттері аумақтық мақсаттағы мәселелерді шешу мен құқық бұзушылықтың алдын алу бойынша азаматтардың құқықтарын іске асыруға жәрдемдесу және азаматтармен жұмыс істеуде өкілді және атқарушы органдарға жәрдемдесу болып табылады. Жеке құрам мен аумақтық кеңестер туралы ереже бекітілген. Тұрақты негізде қоғамдық қабылдау бөлімдері жұмыс істеуде.

Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту мәселелерін шешу үшін облыста Еуропалық одақтың «Қазақстанды өңірлік дамыту» жобасының ұсынысы бойынша үш деңгейден тұратын кеңестік жұмыс тобы құрылған: облыстық, аудандық және ауылдық, мәселелер мен қажеттіліктерді түсінуге және оларды шешудегі тәсілдерге қатысты келісімге қол жеткізу үшін ауылдық жоспарлау процесін ұйымдастыру мен жүргізуде икемдері бар фасилитаторлар тобы құрылып оқытылған.

Жоба сарапшыларымен бірлескен жұмыс нәтижесінде инклюзивті жоспарлау және ЖӨБ-қа жәрдемдесу тәсілі әзірленген.

Заңнамаға сәйкес 2013 жылы ауылдық округтерде барлық 246 ауылдық және кенттік округтарда қолма - қол ақшаны бақылау шоттары ашылған.

136

Ауылдың тұрақты жиналыстары мен жергілікті қоғамдастықтың жиындарын өткізу бойынша жұмыс жүргізілуде, қолма-қол ақшаны бақылау шоттарының түсуі мен жұмсауы бойынша операциялар жүзеге асырылуда.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Күшті жақтары (S):1) жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қаржылық және экономикалық дербестігін заңнамалық деңгейде кеңейту;2) азаматтық қоғамның мүдделерін білдіру үшін қоғамдық кеңестерді құру және жергілікті деңгейде талқылау және шешім қабылдау кезінде жұртшылықтың пікірін ескерту;3) тұрғын үй - коммуналдық шаруашылығының қызмет етуі, аумақтардың санитарлық жағдайы және құқық бұзушылықтың алдын алу мәселелерін шешу үшін қоғамдық кеңестерді құру.

Әлсіз жақтары (W):1) ауылдың тұрақты жиналыстары мен жергілікті қоғамдастықтың жиындарын тұрақсыз өткізу;2) қолма-қол ақшаны бақылау шоттарына меншікті кірістердің төмен түсуі.

Мүмкіндіктер (O):1) ЖӨБ органдары үшін қосымша кіріс көзін тапсыру;2) жергілікті маңызы бар проблемаларды шешуге бөлінген бюджеттік қаражатты пайдалануды мониторингілеуге жергілікті халықтың қатысуы;3) жергілікті маңызы бар мәселелерді шешуде төменгі деңгейіндегі әкімдердің дербестігін кезеңдік және жүйелі нығайту.

Қатерлер (T):1) 4-ші деңгейлі дербес бюджетті енгізу кезінде салықтық әлеуеттегі айырмашылыққа байланысты, ауылдық округтердің теңгерімсіздік проблемасы.

Негізгі проблемалар:1) бөлек өңірлерде ауылдың тұрақты жиналыстары мен жергілікті

қоғамдастықтың жиындарын тұрақсыз өткізу, нәтижесінде қолма-қол ақшаны бақылау шоттарына қаражаттың шамалы түсімдері мен жұмсауы;

2) салық төлеушілер, салық органдарына салық салу объектілерін тіркеу туралы қажетті ақпаратты ұсыну арқылы салықтық базаны ұлғайтуда, салық жинамдылығын арттыруда қызығушылық танытпаушылық;

3) ауылдық жерде білікті кадрлардың жоқтығы.

Облыстың бюджеті Облыс бюджетінің көлемі 2015 жылы 248,3 млрд. теңгені құрады. Салықтық және салықтан тыс түсімдер жыл сайын ұлғайып келеді

(2013 жылы – 67,2 млрд. теңге, 2014 жылы – 72,7 млрд. теңге, 2015 жылы – 78,3 млрд. теңге).

137

Республикалық бюджеттен трасферттер үлесі 65 %, меншікті кірістер үлесі – 32,7 % құрады (24 сурет).

2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

10086.5 86.3

74.670.2

7781.2

89.393.5

86.5

Нысаналы трансферттар Меншікті кірістер Субвенциялар24 сурет – 2013 - 2015 жылдарға облыстың бюджет құрылымы,

млн. теңге

2015 жылы экономика салаларындағы өсімінің қол жеткізіліген оңды қарқындары және облыста кіріс көздерінің қосымша резервтерін іздестіру бойынша жүргізілетін жұмыстың арқасында меншікті кіріс түсімдері өткен жылға 5,5 % - ға өсті.

Облыс бюджетінің шығыстары соңғы үш жыл ішінде 3,4 % - ға азайып, 248,3 млрд. теңгені45 құрады.

Облыс бюджетінде барлық әлеуметтік міндеттемелер сақталған, әлеуметтік саланы қаржыландыру көлемі 2013 жылмен салыстырғанда 3 % - ға артты.

Бюджетті қалыптастыру шығыстық қажеттіліктерді бағалау негізінде бюджеттік қызметтер тұтынушыларының санына және әртүрлі өңірлерде айырмашылықтарды шарттайтын объективтік факторлардың есебіне сүйеніп жүзеге асырылды. «Сметалық» тәсілден ағымдағы шығындарды бюджеттік қызметтер тұтынушыларының санына формулалық сызба бойынша шығындар деңгейінде айырмашылықтарды шарттайтын объективті факторлардың есебіне сүйеніп бағалауға ауысу жүзеге асырылды (демографиялық құрам, халықтың жиілігі, ауа райы жағдайлары, көліктік қолжетімділік және басқа).

Бюджеттің әлеуметтік бағыттылығы сақталды, және шығыстарды жоспарлағанда негізгі басым әлеуметтік қолдау, денсаулық сақтау және білім беру, сондай-ақ облыстағы экономиканың сапалы өсімі үшін жағдайлар жасау болып табылады.

Ауылдық округі, ауыл, кент, аудандық маңызы бар қала деңгейінде «100 нақты қадам – Ұлт жоспарының» іске асыру аясында жергілікті өзін - өзі

45 2013 жылы бюджет шығыстары 257,0 млрд. теңгені құрады.

138

басқарудың (бұдан әрі – ЖӨБ) қорларымен қамтамасыздығын көтеру үшін ЖӨБ - тің дербес бюджеті енгізіледі.

ЖӨБ - тің дербес бюджеті жергілікті қоғамдастықпен көрсетілген және келісілген бірінші кезектегі қажеттілікке ақша ағындарын жедел бағыттауға мүмкіндік береді.

Жергілікті өзін - өзі басқарудың кіріс көздері әкімдер басқаруындағы мүлікті жалдаудан (жалға алудан), жеке және заңды тұлғалардан ерікті жинаулардан, стационарлы орналастыру объектілерінде сыртқы (көрнекі) жарнама үшін төлемнен, әкімшілік құқық бұзушылықтар үшін өндірілетін айыппұлдардың бөлек түрлерінен, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған өзге де көздерден қалыптасады.

2015 жылы Бюджет кодексіне ЖӨБ органдарына, сондай-ақ бұрында аудандар бюджеттеріне түскен салықтың 6 түрі тапсырылған: төлем көзінен салық салынбайтын кірістерден жеке табыс салығы (жеке кәсіпкерлерді), жеке тұлғалардан мүлікке салынатын салық, жеке және заңды тұлғалардан көлікке салынатын салық, жеке тұлғалардан жер салығы, жеке және заңды тұлғалардан елді мекендердің жеріне салынатын салық.

Аталған салық түрлері орнықты сипаты бар, сыртқы факторлардың әсерінен байланысты емес, нақты аумақтық байланыс және жоғары дәрежедегі жеткілікті жинақтылығы бар салық базасынан төленеді.

2015 жыл ішінде жергілікті өзін-өзі басқарудың қолма-қол ақшаны бақылау шотына 160,1 млн. теңге, оның ішінде бюджеттен трансферттер 119,4 млн. теңге, жергілікті өзін-өзі басқарудың меншікті кірістер 40,7 млн. теңге немесе жалпы сомадан 25,4 %.

2.2. Негізгі мәселелер, қауіптер, ұстаушы факторлар, бәсекелес басымдылықтары және орта мерзімді келешектегі орнықты әлеуметтік –

экономикалық даму мүмкіндіктерінің кешенді сипаттамасы

Мықты жақтары Әлсіз жақтарыХалық және орналасқан жері

Шығыс Қазақстан облысында мемлекет халқының 8 % шоғырланған. Халық саны бойынша облыс Оңтүстік Қазақстан, Алматы облыстары және Алматы қаласынан кейін 4-ші орында орналасқан

Халық тығыздығы төмен - 4,9 адам/км2 (ҚР – 6,3 адам/км2). Павлодар (6,0), Солтүстік Қазақстан (5,9), Акмола (5,0), Жамбыл (7,6), Алматы (8,5) облыстарына қарағанда халық тығыздығы төмен. Ең көп қоныстанған болып облыстағы солтүстік және солтүстік-шығыс аудандары болып табылады

Облыста урбанизация деңгейі жоғары – республиканың облыстары арасында Қарағанды (79,2 %), Павлодар (70,5 %) және Ақтөбе (62,4 %) облыстарынан кейін 4-ші орында

Шығыс Қазақстан облысында 15 ауылдық аудандар бар (Ақмола (17), Алматы (16) және Қостанай (16) облыстарынан кейін республика бойынша 4-ші орында

Өңірдің этно құрылымы көп ұлтты. Облыста 105 этнос тұрады

Жастардың үлес салмағының төмендігі есебінен демографиялық тұрғыдан облыс халқы қартаюға беталысы бар

Облыс халқының 45,8 %-ы екі қалада тұрады: Өскемен (23 %) және Семей (22,8 %)

Халықтың табиғи өсімінің деңгей бойынша өңір 16 өңірдің ішінде 14 орында орналасқан

Еңбекке қабілетті жастағы халықтың жоғары үлесі 61,8 % (ҚР – 60,8 %)

Халықтың табиғи өсімінің теріс көрсеткіші жыл сайын Глубокое, Шемонаиха және Зырян

139

аудандарындаСумен ең қамтамасыз етілген облыс. Басты су артериясы Ертіс өзені болып табылады

Тәліктік, мезгілдік және орташа жылдық ауа - райы температурасының жоғары амплитудасымен облыс климаты күрт континенталды

Өңір аумағының 7 % ормандармен жамылғанОблыс аумағында жалпы республикалық қордың 27 % қорғасынның баланстық қоры, 47,7 % - мырыш, 47,9 % - мыс шоғырланған, 50 алтын кен орындары орналасқан

Қолжетімділік және байланысҚР бойынша ең ұзын және жалпы қолданыстағы авто көлік жолдарының дамыған желісі – 11,9 мың км

Облыстың теңізге шығуы жоқ

Облыс аумағында Өскемен қала-хабы бар (транзиттік әлеуеті мен қол жетімділік, ішкі байланысты жоғарылату)

Автожол көпірлері мен жол өтпелердің айтарлықтай тозуы (тозу деңгейі 85 % жетеді)

Жақсы және қанағаттандырылған жағдайда болып табылатын жергілікті маңызы бар автожолдардың үлесін 71 % - дан 76 % - ға дейін ұлғайту

Алыстағы елді мекендерді жүйелі түрде жолаушы қатынасымен қамтамасыздығы (елді мекендерді қамту 64 % құрайды)

Халықаралық (Өскемен) және өңірлік әуежайлардың (Семей,Үржар) бар болуы, сол арқылы облыс ҚР басқа өңірлерімен, басқа елдермен, сондай - ақ облыстың аудандар арасымен байланысты

Бір жолмен жүретін және электрленген темір жолдары, бұл жүк және жолаушы тасымалдауға әсер етеді, сондай-ақ олардың құнын ұлғайтады

1000 адамнан астам санымен ауылдық елді мекендерді ұялы байланысымен қамту 100 % құрайды

Қысқы – көктемгі кезеңде облыстың бөлек аудандарына қиындаған қолжетімділік

Интернеттің кен таралуы (соның ішінде тіркелген желілер арқылы кең жолақты) (123,9 мың абоненттер немесе ҚР абоненттер санынан 5,8 % , ҚР 4-ші орын)

Экономикалық даму (жалпы шолу)3 жыл бойынша халықтың жан басына шаққанда ЖӨӨ өсім қарқыны орта республикалықтан жоғары (ШҚО – 11,9 %, ҚР – 10,3 %)

ЖӨӨ абсолюттік маңызы ел бойынша орташадан төмен (2015 ж. ШҚО – 1656,2 мың теңге, ҚР – 2330,4 мың теңге)

Елдің ЖӨӨ өңір үлесі тұрақты – 5,65 % Тауарлар экспорты 2013 ж. 2,1 млрд. АҚШ доллардан 2015 ж. 1,9 млрд. АҚШ долларына дейін немесе 10,5 %-ға дейін азайды. Экспорт көлемдерінің ең көп қысқаруы ағаш, ағаш материалдары (28,6 есе), тоқыма және тоқыма ұйымдары (15 есе), құрылыс материалдары (108 есе), машиналар, жабдықтар, көліктік құралдар, аспаптар мен аппараттар (3,1 есе)

Экономика құрылымыАграрлық және индустриялық секторындағы арақатынасы 1:3 баланстандырылған (ҚР бойынша 1:6)

ЖӨӨ байланыс қызметтерінің үлесі ҚР бойынша (2,6 %) орта деңгейден (1 %) төмен

ЖӨӨ өңдеу өнеркәсібінің жоғары үлесі – 19,6 % (ҚР бойынша – 10,3 %)

Өңдеу құрамындағы металлургиялық өнеркәсіп үлесі 62,2 % - дан көбірек (әлем нарығындағы жағдайына өте тәуелді)

3 жыл ішінде ҚР облыстың машина жасау үлесі 17 % - дан 24 % - ға дейін, ағаш өңдеу 20 - дан 25 % - ға дейін, химиялық өнеркәсіп 9 - дан 11 % - ға дейін өсті

3 жыл ішінде ЖӨӨ - де ШОБ үлесі 14,6 % - дан 15,4 % - ға өсті (ҚР бойынша өсім 20,6 % - дан 25 % - ға дейін)

ШҚО бойынша 3 жыл ішінде туризм саласында орналастыру орындарымен көрсетілген қызметтер көлемі 1,1 есе өсті (ҚР бойынша – 1,2 ретке)

ШҚО бойынша 3 жыл ішінде негізгі капиталға инвестициялардың жалпы көлемінде мемлекеттік инвестициялар үлесі - 16,8 % (ҚР бойынша – 18,3 %)

140

2015 ж. ШҚО негізгі капиталға тікелей шетелдік инвестициялар көлемі 2013 ж. салыстырғанда 3,5 өсті (ҚР бойынша – 8 % - ға)3 жыл ішінде ШҚО бойынша негізгі капиталға инвестициялардың жалпы көлемінде меншікіт қаражат үлесі – 59,8 % (ҚР бойынша – 49,6 %)ШҚО бойынша 3 жыл ішінде ЖӨӨ қатысты негізгі капиталға инвестициялар мөлшері 11,6 % - дан 15,1 % - ға дейін өсті (ҚР бойынша – 21,3 % - дан 17 % - ға дейін)

Өнеркәсіп және инновация «АзияАвто» АҚ базасында автомобиль жасауды кластерлеу үшін әлеуеттің бар болуы

2015 жылдың қорытындысы бойынша ШҚО бойынша инновация саласында белсенділік деңгейі – 11,5 % ( ҚР бойынша орташа – 8,1 %)

2015 ж. қорытындысы бойынша өңір инновациялық өнімдер көлемінде ҚР - да 8 орын алады

Энергия тапшылық өңір (тапшылық 0,8 млрд. кВтс)

Дамыған инновациялық инфрақұрылымның бар болуы: Ұлттық ядролық орталық, ядролық технологиялар паркісі, өңірлік Алтай технопаркісі, тау-кен металлургиялық құрал - жабдықтар, ВНИИ Цветмет, «ҚазГипроЦветмет» инженерлік компаниясы және басқалар Суэлектрстансаларымен электр энергия өндірісінің жоғары үлесі (жалпы облыстық өндіріс көлемінен 74 % жуық, ҚР - да 1 орын)

Ауыл шаруашылығыЖалпы ауыл шаруашылығы өнімінің көлемі бойынша Республиканың 16 аймағының ішінде Шығыс Қазақстан облысы 4 орында тұр (11,1 %)

Ауыл шаруашылығы шикізатының төменгі қайта өндеу үлесі: ет бойынша - 38,3 %, сүт - 27,2 %

Облыстың ЖӨӨ-де ауыл шаруашылығының үлесі 9,6 % құрайды

Егін шаруашылығына қатерлі аймақ

Облыс республикада мына өнімдер бойынша алда келеді: сүт өндіру, майлы күнбағыс, бал және панты өнімдері (1 орын), ет және картоп – 3 орын

Жануарлардың аса қауіпті аурулары бойынша эпизоотиялық жағдайдың тұрақсыздығы

Облыстың мал шаруашылығының ерекшелігі оның көпсалалығында: сүтті және етті ірі қара шаруашылығы, қой шаруашылығы, жылқы шаруашылығы, шошқа шаруашылығы, құс шаруашылығы, марал шаруашылығы және бал ара шаруашылығыМарал шаруашылығы дамыған жалғыз облыс (Катонқарағай ауданы)Облыста республикада өндірілетін барлық күнбағыс көлемінің 63,5 % өндіріледі

Туризм2015 жыл қорытындысы бойынша облыс орналастыру орындарының саны, ішкі туризм көлемі бойынша ҚР ішінде 1-ші орынға ие, соңғы 3 жылдың ішінде өңір Астана және Алматы қалаларынан кейін 3-ші орында

Негізгі туристік зоналардың төмен қолжетімділігі

Өңір «Шығыс Қазақстан» Ұлттық туристік кластерді қалыптастыру үшін негізгі аймақ болып табылады

Үржар ауданындағы Алакөл көлінде туризмді дамытуға кедергі жасайтын фактор ретінде әлеуметтік, транспорттық инфрақұрылым және ТКШ (жылына 400 мың туристерді қабылдауға әлеуеті бар)Туризм саласындағы қызмет көрсететін

141

қызметкерлердің біліктілігінің төмендігіЖұмыспен қамту, білім беру, біліктілік пен еңбек нарығы

2015 ж. 3 - 6 жастағы балаларды мектепке дейінгі біліммен қамту 99,1 % құрады (ҚР бойынша – 78,6 %)

2015 ж. облыс бойынша балабақша кезектілігі – 22 мың бала, соның ішінде Семей қаласында – 11 мың бала

2015 ж. өңірдегі ҰБТ орташа балы 80,5 құрады (ҚР бойынша – 79,4 %)

2015 ж. ҰБТ қорытындысы бойынша ЖОО түсу үшін жинайтын балды жалпы білім беретін мектептердің жартысынан көбі өтпеген

2015 ж. өңірде облыстағы колледж студенттерін тәжірибе базасымен жүз пайыздық қамтамасыз етуге жағдайлар жасалған

2015 ж. өңір бойынша ТжКБ түлектерін жұмысқа орналастыру 63 %, ҚР бойынша – 68,6 % құрады

2015 ж. облыстың 11 мектебі - 1,6 % апатты деп танылды (ҚР бойынша – 1,8 %)2015 ж. қорытындысы бойынша ағылшын тілімен меңгеретін халық үлесі – 3,5 %

ШҚО жұмыссыздық деңгейі ҚР (4,9 %) қарағанда (5,0 %) төмен

Өзін – өзі жұмыспен қамтыған халықтың үлесі – 30,7 %, ҚР (27 %) қарағанда жоғарыАумақтық бөлінісінде жұмыссыздық деңгейі орта облыстықтан жоғары Өскемен және Семей қ., сондай-ақ Зайсан және Күршім аудандарында байқаладыЖұмыссыздар арасында ең көп үлесін орта жастағы адамдар (69,8 %) құрайды, атап айқанда 29 - 54 жастағы

ШҚО 2016 - 2018 жылдарға еңбек қорларында жалпы қажеттілігі анықталды - 54,0 мың жұмыс орны. Ауыл шаруашылықтағы мамандарды талап етеді (ветеринарлық техникалар, механизаторлар, тракторшылар және басқалар), өнеркәсіпте (әртүрлі маманданудағы инженерлер, автоматтық желілердің жөндеушілері, өндірістің операторлары, машина жүргізушілері, темір ұстасы және басқалар), құрылыс саласында және басқалар

Облыстың еңбек нарығындағы аумақтық сәйкессіздігі және жеткіліксіз жұмыс орнының саны, әсіресе ауылдық мекенде

Демографиялық жүктеме коэфициенті 2013 ж. 543 адамнан 576 адамға дейін, 2015 жылы еңбекке қабілетті халықтың 1000 адамына шаққанда (ҚР – 604 адам)Ауылдық мекенде білікті кадрлар жетіспеушілігі.

Тұрғын үймен қамтамасыз ету, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер/ әлеуметтік қамтамасыз ету, әлеуметтік интеграция және теңдікті қорғау

Облыстағы пайдалануға берілген тұрғын үй көлемдерінің өсімі 28,6 % - ға (2013 - 2015 жж. 848,8 мың ш.м.)

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыздығы - 19,4 шаршы.м/адам. ҚР қарағанда төмен (20,9 шаршы м/адам)Тұрғын үй қорының 19,5 % - ы жөндеуді талап етеді, 9 %-ы апаттық жағдайда.Жалпы ұзындығы 1226 км жылумен жабдықтау жүйелерінің 10,5 % - ы жөндеуді талап етеді.Жалпы ұзындығы 34 548,1 км электрмен жабдықтау жүйелерінің 64 % - ы жөндеуді талап етеді.Жалпы ұзындығы 82,8 км газбен жабдықтау жүйелерінің 85 % - ы жөндеуді талап етеді

Аналық өлім көрсеткіші – 2015 ж. 100 мың тірі туғанға шаққанда 4,3, 2013 ж. салыстырғанда 3 ретке төмендеу (13,2), тиісінше ҚР бойынша көрсеткіште – 2015 ж. 100 мың тірі туғанға

Облыста күтілетін өмір ұзақтығы – ҚР (72 жас) қарағанда 70,9 жасқа (2015 ж.) төмен. Еркектер арасында күтілетін өмір ұзақтығы – ҚР (67,5) қарағанда 6681 жасқа төмен

142

шаққанда 11,7Нәрестелік өлім көрсеткішінің төмендеуі 1000 мың тірі туғанға шаққанда 2013 ж. 15,8 - ден 2015 ж. 10,8 дейін немесе 32 %

Өлім деңгейі - 10,42, ҚР (7,65) қарағанда жоғары

Облыста кардиохирургиялық көмек көрсететін қызмет жұмысы жақсартылды

Қан айналымы жүйесінің ауруы (ШҚО – 2 662,4, ҚР – 2 394,6) және жаңа құрулар ауруларының (ШҚО – 299, ҚР – 197,7) жоғары деңгейі Жаңа құрулар ауырудың жоғары көрсеткіштері облыстың өнеркәсіпті дамыған аудандарда және бұрыңғы Семей сынақ полигонына іргелетін аумақтарда белгіленді: Глубокое және Шемонаиха аудандарында, Өскемен, Зырян, Риддер қалаларындаЕң көп дәрігерлік кадрлар (153 дәрігер) тапшылығы Өскемен, Риддер, Зырян қалаларында, ауылдық мекенде – Үржар, Глубокое, Көкпекті аудандарында

Ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен табыстары бар халық үлесі 2,4 % - дан 2,0 % - ға дейін төмендеді (ҚР - 2,7 %)3 жылда атаулы әлеуметтік көмекке (АӘК) жүгінгендер саны 54,6 % - ға төмендеу

АӘК алушылар санында ауыл тұрғындарының үлесі 56,6 % құрады

АӘК алушылар құрамында еңбекке қабілетті халықтың үлес салмағы 35,4 % - дан 26,1 % - ға дейін төмендеу Арнайы әлеуметтік қызмет көрсетумен қамтылған адамдардың үлес салмағы (оларды алуға мұқтаж болған адамдардың жалпы санында) 2013 ж. 56,5 % - дан 2015 ж. 91,3 % - ға дейін өсті Жұмысқа орналасқан мүгедектер санының артуы 2013 ж. 147 адамнан 2015 ж. 442 адамға дейін

Мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін қолжетімді мекендеу ортасының жетіспеушілігі

2015 ж. ата - аналардың қамқорлығысыз қалған балалар және жетім балаларды қолдау бойынша облыстық жоспары шеңберінде - 1887 ұйым 2040 баланы қамқорлыққа алды (демеушілердің ақшаларына 9 пәтер сатып алынды, әкімдіктермен 128 пәтер бөлінді)

2015 ж.арнаулы біліммен қамтылған шектелген мүмкіндіктерімен балалар саны 31,4 % (ҚР – 66 %) құрады

2015 ж. облыста шектеулі мүмкіндіктерімен 2000 адам дене шынықтыру және спортпен айналысқан (ҚР бойынша – 22 600)

Қоршаған орта және қоршаған ортаны қорғау бойынша қызметтер Сапалы ауыз суға халықтың қолжетімділігі 85,1 % - ға (2013 жылы 80,9 %), ҚР – 76,4 % - ға дейін

Сумен жабдықтау желілері мен объектілердің жоғары тозу дәрежесінің бар болуы: тозу дәрежесі 65 % - дан аса. Желілерде су шығындары 25 % ұлғаяды

Ағынды сулардың жалпы көлемінде тазартылған су үлесі 97,4 % (ҚР – 90,7 %) құрайды

80 % кәріз желілері қанағаттанбаған жағдайда болып табылады және алмастыруды қажет етедіОрталықтандырылған су бұру қызметтерімен (5,5 %) ауылдық елді мекендерді қамтудың төмен пайызы Қалалық мекенде су бұру қызметтеріне халықтың төмен қолжетімділігі 53,5 % (ҚР – 78 %)

2013 - 2015 жылдар аралығындағы кезеңінде облыс бойынша ауаға ластаушы заттардың барлық жалпы шығарындылары 140,1 мың тоннадан 129,6 мың тоннаға дейін азайды

Дамымаған жинау жүйесі, соның ішінде қатты - тұрмыстық қалдықтарды бөлек жинау

ШҚО бойынша сыртқы су объектілеріне ластанған ағынды сулар шығарындылары 2013 жылы 40,9 млн. текше метрден 2015 жылы 7,9 млн. текше метрге дейін азайды

Қалдықтарды қайта өңдеу және пайдалану көлемі төмен (2015 жылы 0,1 %) ҚР – 4,2 %

143

Тарихи ластанулар объектілерінің бар болуы (Семей ядролық полигоны, ірі металлургия кәсіпорындарының қалдықтары)ШҚО ең көп ластанған аумақтар Өскемен, Риддер, Семей, және Зырян ауданы, оларға облыс бойынша ауаға барлық қалдықтардың 80 % тәртібімен келеді2013 - 2015 жылдарға автокөліктік құралдар саны 310,9 мың бірліктен 358,3 мың бірлікке дейін ұлғайды, соның ішінде Өскемен қаласы бойынша 92,7 мың бірліктен 105,5 мың бірлікке дейін

Сумен қамтуЖерасты тұщы суының жаңа кен орындарын игеру арқылы облыстың АЕМ-дері мен қалаларын сапалы сумен қамтылуын арттыру

Ұңғымаларды пайдалану режимінің бұзылуы, иесіз гидрогеологиялық ұңғымалардың көп болуы, жерасты суының техногендік ластануының нәтижесінде жерасты су көзі сапасының төмендеуі

Сумен жабдықтаушы инфрақұрылымды жаңғырту арқылы желілердегі шығындарды азайту

Әлеуметтік бірлік, қатысуы және сәйкестік Ұлтаралық қақтығыстың жоқтығы, облыстың аумағында барлық ұлттардың жарасымды бірлесіп өмір сүруі, этномәдени бірлестіктердің (ЭМБ) дамыған инфрақұрылымы - 110, соның ішінде ең көбі: орыстар, славяндар және казактар - 20, татарлар мен немістер - 10 2015 ж. облыс бойынша мемлекеттік тілді меңгерген халық үлесі – 76,1 % (ҚР бойынша – 76 %) Орыс тілін меңгерген тұрғындардың үлесі – 93 % 2015 ж. қорытындысы бойынша облыста 1 театр 700

мың тұрғынға шаққанда келеді (ҚР бойынша 285 мың тұрғынға шаққанда)

2015 ж. ШҚО бойынша ауылдық мекенде клубтық түрде 1 мәдениет мекемесі 2000 тұрғынға шаққанда келеді (ҚР бойынша – 2 600)

Облыста қолда бар спорт залдардан – 84,1 % білім беретін мектептерге жатады. 2015 ж. қорытындысы бойынша өңір бойынша спорт залдар қажеттілігі – 381 бірлік

2015 ж. өңір тұрғындарын дене шынықтыру және спортпен қамту - 30,3% (ҚР бойынша – 26,3%)

Азаматтарға мемлкеттік қызмет көрсету және жергілікті мемлекеттік органдармен өзара әрекет Өңірде электрондық құжатайналымның бірыңғай көліктік ортасы құрылды (БКО). БКО облыс әкімінің аппараты, 21 облыстық басқарма, 19 аудан мен қала әкімдіктері, 131 дербес бөлімдерге қосылған

Мемлекеттік қызмет алу туралы халықтың хабарландырылмауы (қызмет алушылар қызметті қайдан алуға болатынын білмейді – ХҚКО немесе мемлекеттік органда)

ХҚКО арқылы көрсетілетін мемлекеттік қызметтер санының өсуі (2013 жылы 78 - ден 2015 жылы 162 дейін)

«Электрондық үкімет» порталымен жұмыстың қиындылығы: E-Gov порталының қиындаған интерфейсы және халық үшін бөлек қызметтерге қолжетімділіктің төмендеуі

Облыста дамыған жергілікті өзін - өзі басқару жүйесі

Жергілікті өзін - өзі басқару жүйесінде қаражаттың жетіспеушілігі

Мүмкіндіктер Қатерлер Халық және орналасқан жері

Пайдалы қазбалалар кен орнының бар болуы және әзірлеу

Шекаралас аумақтардың елсізденуі

Урбанизацияланған аумақтардың базасында орнықты дамуы

Халық құрылымында балалардың төмен үлесі (20,8 %) ҚР – 25,9 % Қарлы борандар мен тасқындар қауіптері

Қолжетімділік және байланыс

144

ҚХР мен РФ-на шығуы бар өңірдің дамыған көліктік желісі есебінен транзиттік әлеуетті дамыту

Техникалық жағдайдың нашарлануына әкелетін автожолдарды салу және қайта құруға бюджеттік қаржыландыруды қысқарту

«Нұрлы Жол» бағдарламасы шеңберінде жаңа автожолдар құрылысы есебінен облыстың ішкі және сыртқы байланыстылықтың көтерілуі Авто және темір жолдың өткізу қабілеті резервтарының бар болуы

Экономика құрылымы Машина жасау саласының жайылтпаушылық деңгейін көтеру

Облыстың негізгі экспорттық тауарларына әлемдік бағадағы конъюктурасының нашарлануы

Еңбек өнімділігі мен бәсекеге қабілетті өнеркәсіпті көтеру мақсатында өндірісті жаңғырту

Өңірдің мономамандануы: өңірдің экономика құрылымында жұмыспен қамтудың кейінгі қысқаруы және бюджетке түсетін түсімдермен тау - кен металлургия кешеніндегі үлестің қысқару қаупі

Облыстың экономика құрылымында агроөнеркәсіптік кешендегі үлестің ұлғайуы Көліктік - логистикалық қызметтері мен жаңа сауда форматтарын дамыту

Өнеркәсіп және инновациялар Машина жасау және агро азық - түлік кластерлерін дамыту

Тау - кен металлургия кешендегі өнімдер экспортының шикізат бағыттылығын сақтау

Ағаш өндеу өндірісінің дамуы (облыста 12,6 % орманды аудан және Қазақстандағы негізгі орманды құрайтын 49,6 % ағаштың қоры орналасқан) Курчатов қ. ғылым қаласы ретінде дамыту Серебрянск және Зырян ққ. қала құрушы

кәсіпорындардың тоқтап қалу қауіпі (Зырян ауданы)

«500 кВт - тық Солтүстік - Шығыс - Оңтүстік» транзитінің құрылысы» жобасын іске асыру есебінен энергия тапшылықтың төмендеуі

Орналасқан және орнатылған қуаттар арасындағы қуаттар үзілуінің артуы, жұмыс істеп тұрған электр стансаларда негізгі құрал - жабдықтың істен шығуы

Жаңғырылатын энергия көздерінің әлеуеті - 20 млрд.кВтс пайдалануға техникалық тиімді

Ауыл шаруашылығыМал азығы дақылдарының үлесін арттыру үшін егістіктерді әртараптандыру

Табиғи-климаттық жағдайдың кері әсерлері

Ауылшаруашылық кооперацияларын дамыту Қазақстан Республикасының БЭК және ІСҰ - ға кіруі аясында агроөнеркәсіп нарығында бәсекелестіктің күшеюі

Агроөнеркәсіптік кешен субъектілерін ынталандыру және мемлекеттік қолдау көрсету арқылы ауыл шаруашылығы өндірісін ірілендіруДайындау ұйымдарының торабын дамытуСүт және сүт өнімдері өндірісін, ет өнімдерін қайта өңдеуді дамыту үшін стратегиялық инвесторларды тарту («100 нақты қадам» бағдарламасы аясында)

Туризм Семей қ. медициналық туризімнің кластерін дамыту

Жұмыспен қамту, білім беру, біліктілік пен еңбек нарығы Дағдарыс жағдайда кәсіпорындардың жабылуына байланысты жұмыссыздық өсімінің қауіпі Еңбекке жарамды халықтың қартаюы және еңбекке жарамды жаста халықтың көшіп-қонуыМемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алушылар санының ұлғайуы

Тұрғын үймен қамтамасыз ету, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер/әлеуметтік қамтамасыз ету,

145

әлеуметтік интеграция және теңдікті қорғау «Нұрлы жол», «ЖҚЖК - 2020», «Өңірлерді дамыту 2020» бағдарламаларының іс -шараларын іске асыру есебінен тұрғын үй құрылысын арттыру

Қоршаған орта және қоршаған ортаны қорғау бойынша қызметтер Тұщы жер асты сулардың жаңа кен орныларын игеру есебінен сапалы сумен облыстың қалалары мен АЕМ қамтамасыздығын көтеру

Пайдалану тәртіптерінің бұзылуы, күтімсіз қалған сугеологиялық ұңғымалардың бар болуы, жер асты суларының техногендік ластануы нәтижесінде жер асты су көздері сапасының төмендеуі

Сумен қамтамасыз етілетін инфрақұрылымды жаңарту есебінен желілерде шығындарды қысқартуӨнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу және пайдалану бойынша технологиялар енгізу. Коммуналдық қалдықтарды бөлек жинау жүйесін дамыту

Күтімсіз қалған өнеркәсіптік, уландырғыш және тұрмыстық қалдықтар шоғырландырудың жалғастырылатын беталысы, сондай-ақ екінші рет қайта өңдеу және кәдеге жарату технологиялардың жоқтығы.

Сумен қамтуХалықтың сапалы ауыз суға 85,1 % - ға дейін қол жеткізуі (2013 жылы 80,9 %), ҚР бойынша – 76,4 %

Сумен қамту нысандары мен желілері тозуының жоғары деңгейде болуы: тозу деңгейі 65 % - дан астам. Желілердегі су шығыны 25 % - дан асады

Азаматтарға мемлекеттік қызмет көрсету және жергілікті мемлекеттік органдармен өзара іс - әрекет

Электрондық түрде мемлекеттік қызмет алуға өңір тұрғындарының қызығушылығын көтеру

Интернет желісіне шектелген мүмкіндігіне байланысты электрондық мемлекеттік қызметтің сұранымсыздығы

Ұялы телефондарды кең тарату «е-әкімдік» қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін пайдалану мүмкін

Алыстағы аудандарда ХҚКО – ның аумақтық қол жетпеушілік

3. Негізгі бағыттар, мақсаттар, нысаналы индикаторлары және мақсатқа жету жолдары

Қазақстан ғаламдық экономикалық дағдарыс жағдайда әсерді әзірше жеңілдете ала отырып, Шығыс Қазақстан облысы бірінші кезекте қысқа мерзімде экономикалық және әлеуметтік нәтижесін беріп, халықты жұмыспен қамтитын саланы дамытады.

Экономиканың нақты секторында басым бағыттары металлургия, машина жасау, химиялық өнеркәсіп, ағаш өңдеу және құрылыс материалдар өнеркәсібі, энергия үнемдеу және энергия тиімділігі, АӨК, туризм болып қалады.

Көліктік инфрақұрылымның дамуы «Астана – Павлодар – Қалбатау – Өскемен» автожол құрылысының жобасын іске асыру және «Таскескен- Бақты» және «Омск – Майқапшағай» бағыттары бойынша жұмысты аяқтау есебінен қол жеткізіледі.

Өскемен қаласы - хабы негізінде Қытайдан Қазақстанға, Шығыс және Батыс Еуропа елдеріне жүктерді жеткізу және сақтау бойынша Орталық – Шығыс макроөңірінің бірыңғай жүйесі қалыптасады.

Шығыс Қазақстан облысының электрмен жабдықтау сенімділігін көтеру мақсатында «500 кВ Солтүстік – Шығыс – Оңтүстік транзиттің құрылысы» жобасын іске асыру жалғастырылады.

146

Бағыт: Өңірлік экономика

1 мақсат. Өнір экономикасының орнықты өсуін қамтамасыз ету

№ р/с

Нысаналы индикато

рлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

1.

Жалпы өңірлік өнімнің нақты көлем индексі, %

Ресми статисти

калық деректер

102,8 100,0 100,5 101,7 102,3 102

,9102,5

ЭжБЖБ

2.

Халықтың жан басына шаққандағы жалпы өңірлік өнім, мың теңге жан басына

Ресми статисти

калық деректер

1636,7 1656,2 1892 205

8,72112,

92224,8

2323,9

ЭжБЖБ

3.

Жергілікті бюджетке салықтық және салықтық емес түсімдердің өсу қарқыны, %

ҚР ҚМ ведомстволық есебі

108,1 107,7 102,1

102,1 102,4 102,

9103,

9

ЭжБЖБ

Қол жеткізу жолдары:1) өңір экономикасының орнықты сервистік - индустриялық моделін

қалыптастыру;2) салыстырмалы бәсекелес басымдылықтармен басты салаларды

қолдау, сондай - ақ қызмет саласын дамыту, соның ішінде сауда, көлік, ақпарат және байланыс;

3) өнеркәсіптегі құрылымдық қайта құруының есебінен жұмыспен қамту мәселелерін шешу;

4) берілген бағыт бойынша инфляция деңгейін ұстап қалу мақсатында әлеуметтік маңызы бар тауарларына бағалар мониторингісі;

147

5) өңір экономикасының басым секторларын дамыту есебінен жергілікті бюджетке салық салынатын базасының кеңейуі және салықтық және салықтық емес түсімдердің өсуі.

2 мақсат. Өнеркәсіптің басым секторларын дамыту

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

4.

Өңдеу өнеркәсібіндегі өнім шығарудың нақты көлем индексі, %

Ресми статистикалық деректе

р

101,4 91 98 101

,1101,

8 103,5 102,2 КИИДБ,

АШБ

5.

Өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі, мың АҚШ доллары/адам

«ИИДМБ көрсеткіштері»

статистикалық

бюллетені

30,6 35,7 28,6 29,1 29,6 30,6 31,3КИИД

Б, АШБ

6.

Өңір экспортының жалпы көлемдегі шикізат емес тауарлардың көлемін экспорттау үлесі, %

Ресми статистикалық деректе

р негізінде ЖАО есептері

89,1 78,9 79,7 79,9 80 80,1 80,2КИИД

Б, АШБ

Металлургиялық өнеркәсіп

7.

Металл кендер өндірудің нақты көлем индексі, %

Ресми статистикалық деректе

р

97,4 101,3 100 109,

1102,

8103,

4102,

4

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

8. Металлургиялық өнеркәсіптің нақты көлем индексі, %

Ресми статистикалық деректе

р

101,2

100,8

100 102,5

103 103,7

105 КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

148

әкімдіктері

9.

Металлургиялық салада еңбек өңімділігін арттыру, %

Статистикалық бюллете

ні «

ИИДМБ көрсеткіштері»

43,3 219,6 100 101 101,

5 102 102,5

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

10.

Металлургиялық өнеркәсіптің өнімдер экспорты, мың АҚШ доллары

Сыртқы сауданың кедендік статисти

касы

1453406

1222009

1239230

1270210

1308319

1356720

1424560

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

11.

Машиналар мен жабдықтардан басқа, дайын металл бұйымдары өндірісінің нақты көлем индексі, %

Ресми статистикалық деректе

р

108,9 84,6 100 101,

8102,

7102,

8103,

1

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

Машина жасау

12.

Машина жасау өнімдер өндірісінің нақты көлем индексі, %

Ресми статистикалық деректе

р

102,3 48,2 80 101,3

101,5 110 105

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

13.

Машина жасау саласында еңбек өңімділігін арттыру, %

Статистикалық бюллете

ні «

ИИДМБ көрсеткіштері»

64,7 43,3 85 101,4

102,2

110,4 104

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

Басқа металл емес минералды өнімдер өндірісі14. Басқа металл

емес минералды өнімдер өндірісінің

Ресми статистикалық деректе

р

103,6

98,6 100,5

101,5

102 102,5

103,0

КИИДБ,

қалалар мен

ауданд

149

нақты көлем индексі, %

ар әкімдік

тері

15.

2012 жылға басқа металл емес минералды өнімдер өндірісінде еңбек өңімділігін арттыру, %

Статистикалық бюллете

ні «

ИИДМБ көрсеткіштері»

102,4 62,1 103,8 107,9 112 116,

2 120

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

16.

2012 жылға металл емес басқа минералды өнімдер экспортының өсуі, %

Сыртқы сауданың кедендік статисти

касы

- - 100 55 69 84 100

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

Химиялық өнеркәсіп

17.

Химиялық өнімдер өндірісінің нақты көлем индексі, %

Ресми статистикалық деректе

р

103,7 92,7 101 101,

5101,

9 102 103

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

18.

Химиялық салада еңбек өңімділігін арттыру, %

Статистикалық бюллете

ні «

ИИДМБ көрсеткіштері»

112 58,6 100 100,3

101,1

101,6

101,9

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

19.

Химиялық өнеркәсіптегі өнімдер экспорты, мың АҚШ доллары

Сыртқы сауданың кедендік статисти

касы

- 118957,7

93726

95132

96940

98879

99867

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

Жеңіл өнеркәсіп20. Жеңіл

өнеркәсіптегі өнімдер өндірісінің

Ресми статистикалық деректе

155,5

158,1

101,3

101,4

100,5

101,2

102 КИИДБ,

қалалар мен

150

нақты көлем индексі, % р

аудандар

әкімдіктері

21.

Жеңіл өнеркәсіп салада еңбек өңімділігін арттыру, %

Статистикалық бюллете

ні «

ИИДМБ көрсеткіштері»

49,2 78,9 100,7 101,2

101,3

101,5

101,2

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

22.

Жеңіл өнеркәсіп өнімінің экспорты, мың АҚШ доллары

Сыртқы сауданың кедендік статисти

касы

13463 3300 3380 3400 3460 3500 3550

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдіктері

Фармацевтикалық өнеркәсіп

23.

Негізгі фармацевтикалық өнімдер өндірісінің нақты көлем индексі, %

Ресми статистикалық деректе

р

137,9 84,4 100,

7101,

2102,

3102,

3 105

КИИДБ,

аудан және қала

әкімдіктері

Қол жеткізу жолдары:1) бар шикізат ресурстарын толық пайдаланып, кешенді қайта өңдіруін

қамтамасыз ету;2) жоғары дәрежедегі дайындылықпен жоғары технологиялық және

бәсекеге қабілетті өнім түрлерін шығару бағытымен облыс мамандандыруының негізгі салаларын жаңғырту;

3) жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарда шығарылатын өнімдер ассортиментін кеңейту және сапасын көтеру;

4) индустрияландыру картасына қосылған инвестициялық жобаларды іске асыру, сондай-ақ бұрын іске қосылған өндірістерді жобалық қуатқа шығару;

5) дайын өнімнің экспортын ынталандыру және жылжыту, соның ішінде ЕАЭО елдері нарығына, инвесторларды қолдау;

6) пайдаланылатын қорлар өсімінің мақсатында ауқымды геологиялық барлау жұмыстарын жүргізу және түсті және асыл металдар өндірісі бойынша жаңа тау - кен байыту кешендерін салу: Бақыршық тау - кен өндіру кәсіпорынның тау - кен байыту кешені (80 млрд.теңгеге, енгізу 2018 жыл),

151

кобальт - никель өнімдерін алу бойынша зауыт салу (30 млрд. теңге, енгізу 2018 жыл), Қаршығанақ кен орнында тау - кен байыту кешенін салу (17,4 млрд. теңге, енгізу 2017 жыл), «Алтай Кен-Байыту» ЖШС алтын шығару фабрикасында кенді қайта өңдеу көлемдерін ұлғайту (16,2 млрд теңге, енгізу 2016 жыл);

7) минералды - шикізат базасындағы азайған корларды толықтыру үшін геологиялық барлау жұмыстарын кеңейту («Қазмырыш» ЖШС полиметал кендері бойынша Долинный және Обручевский кен орнын ашу жоспарлануда, Риддер тау - кен байыту кешеніндегі Тишин кенішінің төменгі шегінде кен денесін дамыту);

8) жүйелі сипаттағы проблемаларды (жеңілдікті тарифтер, салық салу тәртіптері, шекті ұйғарынды шығарындылар) шешуге уақытша дағдарысқа қарсы шаралар қолдану;

9) 2020 жылға дейін саланың энергия тиімділігін көтеру мақсатында технолгиялық үдерістерді 20 % - ға оңтайландыру;

10) жоғары қосылған құны бар металлургиялық өнімнің шығарылуын арттыру;

11) толық циклді автомобиль зауыты және авто компоненттер өндірісі бойынша технопаркінің «Азия Авто Қазақстан» АҚ құрылыс базасында авто компоненттер өндірісі бойынша автомобиль өнеркәсібін және авто компоненттер өндірісі бойынша өнеркәсіпті дамыту (2018 - 2020 жылдар);

12) бар кәсіпорындар қуаттарын жаңғырту (2017 жылы Өскемен конденсатор зауыты» ЖШС - те «Жаңа энергия сақтау құрал - жабдықтарының өндірісіне әзірлеу және орнату» жобасын іске асыру жоспарлануда);

13) «Balum Kaz Service» ЖШС тау - кен шахталық машиналар мен құрал - жабдықтар зауыты (2018 жыл),«Семей Құйма» ЖШС күшейткіш - тартқыш аккумулятор батарейларын шығару бойынша зауыт салу;

14) Өскемен қ. « Өскемен өнеркәсіптік арматура зауыты» АҚ өнеркәсіптік арматура өндірісі бойынша зауыттың жобалық қуатына шығу (2017 жыл);

15) «ZAISAN» ЖШС Таған кен орнында бентонит сазын қайта өңдеу бойынша зауыт салу (2017 жыл), Тарбағатай ауданы «Бентонит Торг» ЖШС Динозавр кен орнының бентонит сазынан бентонит ұнтақтар өндірісі (2017 жыл) бойынша зауыт салу;

16) «Өңірлерді дамыту 2020» бағдарламасы аясында тұрғын үй құрылысы, ТКШ жаңарту бойынша бағдарламаларында қатысу есебінен олардың қызметін тұрақтандыру;

17) технологиялық инновацияларды енгізу және саланың бәсекеге қабілетті өнімдерін көтеру;

18) индустрияландыру картасы және 2014 - 2018 жылдарға арналған фармацевтикалық және медициналық өнеркәсібін дамыту бойынша Кешенді даму жоспары аясында фармацевтикалық өнеркәсіпті дамыту;

19) Семей қаласы «Ромат фармацевтикалық компаниясы» ЖШС медициналық препараттар зауытын қайта құру (2018 жыл).

152

3 мақсат. Өңірлік ішкі өнімнің энергия сыйымдылығының төмендеуі және жаңартылатын энергия көздерін енгізу

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

24.

Өңірлік ішкі өнімнің энергия сыйымдылық көрсеткіші, 2000 жылға бағалардағы мың АҚШ долларына теңге (2013 жылы – 0,68)

Ресми статистикалық

деректер

0,67 0,666 0,653 0,64 0,625 0,612 0,61

КИИДБ,

ЭжТКШБ

25.

Өндірілген электр энергиясының жалпы көлеміндегі жаңартылған энергия көздерінен өндірілген электр энергиясының үлесі, %

ҚР ЭМ

ведомствол

ық есебі

0,6 0,6 0,69 1,6 1,9 2,4 3,2

КИИДБ,

ЭжТКШБ

Қол жеткізу жолдары:1) өндіріс және тұтыну қалдықтарын тереңдетіп қайта өңдеуге

бағытталған жаңа технологияларды әзірлеу және игеру, соның ішінде баламалы шикізат көздері негізінде энергия ресурстарын алу мақсатында;

2) электр энергияны беру және бөлу кезінде шығындарды азайту мақсатында қазіргі кездің есептеу жүйесін енгізу;

3) жылу беру және ыстық сумен қамтамасыз ету жүйесін жаңарту және қайта құру;

4) жылу энергиясын тұтынушылардың жылу энергиясын есепке алу құралдармен қамтылу үлесін көбейту;

5) тиімді техникалық және коммерциялық бақылауды есепке алу құралдарын орнату және энергия ресурстарын (су, жылу, электр энергия) тұтынуға автоматтандырылған жүйесін енгізу;

153

6) электр және жылу энергиясын көбінесе аралас өндіру есебінен жеке энергетикалық базасын құру;

7) отын-энергетикалық ресурстарының ірі тұтынушылары - өнеркәсіп кәсіпорындарында міндетті энергия аудитін өткізу, энергия үнемдеу барлық түрлері бойынша энергия пайдаланылу әлеуетін анықтау, кәсіпорындардың энергетикалық паспортын құру және кезең-кезеңімен жаңарту;

8) энергия қорларының тиімсіз шығынын азайту, олардың максимум сағаттарында тұтынуын оңтайландыру, барлық энергия қорларының баланстарын қалыптастыру мақсатында энергия тұтыну режимдерін басқаруын автоматтандыру (ЭТРБА);

9) жаңаларды салу және электр энергия генерациясының бар нысандарын жаңғырту (2015 - 2017 жылдары «Тұрғысын СЭС құрылысы», 2017 - 2018 жылдары «Ұлан ауданы Тайынты жел электр стансасының құрылысы»);

10) электр қуатына шекті тарифтер деңгейіне алынған салалық министрлікпен қол қойылған келісімдерге сәйкес энергия көздерін техникалық жабдықтау және жаңарту бойынша инвестициялық міндеттемелерді орындау.

4 мақсат. Өңірдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты орындау

шы2016

ж.2017

ж.2018

ж.2019

ж.2020

ж.

26.

Ауыл шаруашылығының негізгі капиталына инвестициялардың нақты көлем индексі, %

Ресми статистикалық деректе

р

100 78 106 107,1

107,9

108,5 109

АШБ, қалалар

мен аудандар әкімдікте

рі

27.

Тамақ өнімдері өндірісінің негізгі капиталына инвестициялардың нақты көлем индексі, %

Ресми статистикалық деректе

р

64,9 131,4 107 107,7

108,3

108,9 110

АШБ, қалалар

мен аудандар әкімдікте

рі

28. Ұйымдастырылған шаруашылықтардағы ірі қара мүйізді және ұсақ қара

ҚР АШМ ведомстволық есебі

АШБ қалалар

мен аудандар әкімдікте

рі

154

мүйізді мал басының үлесі, %- ІҚМ 42 48 44,6 46 47,5 49,2 50- ұсақ мал 50 58 50,5 51 51,6 52,7 53,5

29.

Тұқымды өзгерістерге қатысатын ірі қара мүйізді және ұсақ қара мүйізді мал үлесі, %

ҚР АШМ ведомстволық есебі

АШБ, қалалар

мен аудандар әкімдікте

рі

- ІҚМ 21 24 23 24,5 26 27 28- ұсақ мал 9 9,3 10 10,2 10,5 11,1 11,3

30.

Мерзімі бұзылып берілген субсидиялар үлесінің төмендеуі, %

ҚР АШМ ведомстволық есебі

0 0 0 0 0 0 0

АШБ, қалалар

мен аудандар әкімдікте

рі

Қол жеткізу жолдары:1) мал шаруашылығы, өсімдік шаруашылығы және өндеу саласында

АӨК қайта өңдеу саласында- мал шаруашылығы, өсімдік шаруашылығы өнімі мен тауар өнімінің көлемдерін ұлғайту;

2) АӨК-де жаңа озық технологияларды енгізу, өндірісті әртараптандыру, жеке және қарыз қаражаты есебінен өндірістерді заманауи құралдар мен жоғары өндіріс техникасымен жабдықтау және жаңа өндірістер ұйымдастыру, халықаралық стандарттарға өту арқылы қайта өндеу өнімдерінің сапасын жоғарылату;

3) өндірістерді техникалық қайта жабдықтау және жаңғырту және қарыз және меншік қаражаты есебінен жаңа өндірістерді ұйымдастыру, халықаралық стандарттарға ауысу арқылы өнімді қайта өңдеу сапасын көтеру;

4) АШТӨ және ауыл шаруашылық өнімдерін қайта өндеушілер үшін тауарлар, жұмыстар және қызметтердің экономикалық қолжетімділігін арттыру;

5) экспортқа бағытталған өнім шығаруды арттыру:ет өнеркәсібінде – халалдық өнімдер шығаруға бағытталған 5 бордақылау

алаңдарының (Бесқарағай, Глубокое, Катонқарағай, Тарбағатай және Ұлан аудандарында) және 2 ет комбинаты (2016 - 2018 жж. «Аягөз ауданы Еуразия Агро Холдингі» ЖШС ет комбинатының құрылысы», 2016 - 2017 жылы Көкпекті ауданында «Елімай Көкпекті» ЖШС ет өндеу кешенінің құрылысы) құрылысы бойынша инвестицияларды іске асыру есебінен;

155

сүт өнеркәсібінде – ірі заманауи ТСФ және сүт қабылдау пункттер желісін дамыту есебінен;

6) басым инвест жобаларды іске асыру аясында инвестициялық субсидиялау бойынша мемлекеттік қолдау шараларын қолдану және ауыл шаруашылығы шикізатын терең қайта өңдеу өнімдерінің өндірісін субсидиялау;

7) мал шаруашылығы саласында экспорттық әлеуетін арттыру;8) мал шаруашылығында заманауи инфрақұрылымды құру және дамыту;9) өндіріске селекцияның инновациялық тәсілдерін енгізу және мал

шаруашылығында мал өсіруді жеделдету; 10) ветеринариялық қауіпсіздік жүйесін дамыту; 11) облыстың ірі өсімдік шаруашылықтардың базасында мал

шаруашылығы өнімдер өндірісін арттыру;12) басым инвестициялық жобаларды іске асыру аясында өсімдік

шаруашылығы, мал шаруашылығы және ауыл шаруашылығы шикізатын тереңдете өңдеу үшін жұмыстар мен қызметтер (субсидиялау) тауарларына экономикалық қол жетімділігін жоғарылату;

13) фитосанитариялық қауіпсіздік жүйесін дамыту; 14) ауыл шаруашылығына агрохимиялық қызмет көрсету тиімділігін

арттыру; 15) АӨК субъектілерінің ақпараттық қамтамасыз ету жүйелерін дамыту; 16) АӨК субъектілері үшін мемлекеттік қызметтер көрсету жүйесін

дамыту; 17) суармалы жерлердің мелиоративтік жағдайын бағалау және

мониторинг тиімділігін арттыру; 18) ауыл шаруашылығында техникалық реттеу жүйесін дамыту; 19) АӨК мемлекеттік қадағалау және бақылау жүйесінің тиімділігін

арттыру; 20) органикалық ауыл шаруашылығы өнімінің айналымы мен өндірісін

дамытуға жағдай жасау; 21) ауыл шаруашылығы кооперациясын дамыту;22) қаржы институттары мен лизинг алдында АӨК субъектілері

қарыздарын кепілдеу және сақтандыру арқылы несиелерге экономикалық қол жетімділігін арттыру;

23) БАҚ және интернет - ресурстары арқылы мемлекеттік қолдау аясында қаражат төлеу ашықтығын қамтамасыз ету.

5 мақсат. Бизнестің экономикалық белсенділігін арттыру үшін қолайлы орта құру

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж. фак

т

2015 ж. фак

т

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

31. Тіркелген Ресми 54,7 83,1 83,1 83,9 84,9 86,1 87,5 КИИДБ,

156

жалпы көлемдегі шағын және орта кәсіпкерліктің қолданыстағы субъектілерінің үлесі, %

статистикалы

қ дерект

ер

қалалар мен

аудандар

әкімдері

32.

Бөлшек сауданың нақты көлем индексі, %

Ресми статистикалы

қ дерект

ер

108,2 96 100 107,

5 108 109 110 КИИДБ

33.

Сауда алаңы 2000 шаршы метрден кем емес сауда нысандарының санын ұлғайту («Бөлшек сауда» қызметі түрімен)

Ресми статистикалы

қ дерект

ер

- - - - - 1 - КИИДБ

Қол жеткізу жолдары:1) мемлекеттік және үкіметтік бағдарламаларда қарастырылған шағын

және орта кәсіпкерлікті дамытудың мемлекеттік қолдау шаралары есебінен ШОБ қаржылай және қаржылай емес қолдау;

2) бұқаралық ақпарат құралдары арқылы шағын бизнес жобаларының мүмкінді қаржыландыру механизмдері мен бағыттары туралы кәсіпкерлердің хабарландыруын қамтамасыз ету, бизнестің негізідеріне оқыту бойынша семинарлар, курстар өткізу;

3) мемлекеттік органдардағы келісу және рұқсат алу үдерістерін оңтайландыру және әкімшілік тосқауылдарды жою бойынша жұмыстарды жалғастыру;

4) мемлекеттік сатып алулар бойынша тендерлер өткізу арқылы өнімдерді іске асыруға көмек көрсету;

5) заманауи сауда форматы бар алаңдар санын және оның жалпы бөлшек сауда айналымында үлесін арттыру;

6) сауда аландарын жаңарту және олардың техникалық жабдықталуы;7) мемлекеттік бағдарламалар аясында қаржыландыру арқылы сауданың

тиімді дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау;8) электрондық сауданы дамыту.

157

6 мақсат. Өңірдің экономикасына инвестиция ағымын ынталандыру және инновациялық дамуын жандандыру

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж. фак

т

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

34.

Халықтың жан басына шаққандағы негізгі капиталға инвестициялардың өсу қарқыны, %

Ресми статисти

калық деректе

р негізінде ЖАО есебі

- 100 100,7

101,5 102,2 103,

2103,

8 КИИДБ

35.

Жан басына шаққанда негізгі капиталға инвестициялар (Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламада көзделген қаражат шеңберінде), мың теңге

Ресми статисти

калық деректе

р негізінде ЖАО есебі

- 13,1 9,3 1,6 1,6 8,2 - КИИДБ

моноқалалар - 16,5 5,0 2,7 - - -шағын қалалар - 13,8 14,9 15,4 1,19 8,2 -

36.

Негізгі капиталға инвестициялардың жалпы көлеміндегі сыртқы инвестициялардың үлесі, %

Ресми статисти

калық деректе

р

33,9 49,3 37 39 41 43 45 КИИДБ

37. Шикізаттық емес секторының негізгі капиталына салынған инвестицияның 2015 жылға өсуі (мемлекеттік

Ресми статисти

калық деректе

р негізінде ЖАО есебі

94 103,6 100,5

101 101,5 102 102,5

КИИДБ

158

бюджеттен инвестицияларды қоспағанда), %

38.

Әзірленген құжаттар бойынша оң нәтиже алған МЖС жобалары санының көбейуі және оларға байқау жариялау, жыл сайын кем емес, дана

МЖС жобалар

ы бойынш

а байқауд

ан құжаттарға оң нәтиже алған

жобалар саны

0 13 6 5 5 5 5

ЭБЖБ, об

лыстық басқарм

алар, қала және аудан

әкімдері

39.

Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың ішіндегі инновациялық белсенді кәсіпорындардың үлесі, %

Ресми статисти

калық деректе

р

7,6 9,3 11 13,5 16,5 20 23,5 КИИДБ

40.

Жалпы өңірлік өнімнің жалпы көлеміндегі инновациялық өнімнің үлесін ұлғайту, %

Ресми статисти

калық деректе

р негізінде ЖАО есебі

4,37 4,48 4,59 5,05 5,3 5,57 5,84 КИИДБ

Қол жеткізу жолдары:1) облыстың әлеуметтік-экономикалық тұрақты дамуын қамтамасыз ету

мақсатында мемлекеттік серіктесі мен жеке серіктестің тиімді өзара қатынасы үшін жағдай жасау;

2) инфрақұрылымды дамыту және халықтың тіршілігін қамтамасыз ету үшін мемлекеттік серіктестің және жеке серіктестің ресурстарын біріктіру арқылы облыс экономикасына инвестиция тарту;

3) мемлекеттік-жеке серіктестіктін жобаларының аясында өндірілетін және көрсетілетін қызметтер және жұмыстар, тауарлардың сапасы мен қол жетімділігінің деңгейін көтеру;

4) Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік-жеке серіктестік туралы» Заңына сәйкес мемлекеттік-жеке серіктестікке қатысудың жаңа түрлерін қолдану және тарату;

5) мемлекеттік-жеке серіктестік саласында облыстық басқармалар, қала

159

және аудан әкімшіліктер, мемлекеттік-жеке серіктестік саласында мемлекеттік сыңайлы секторы субъектілері қызметкерлеріне оқыту семинарларын өткізу;

6) мемлекеттік-жеке серіктестік мәселелері бойынша әлеуеті бар жеке серіктестерді ақпараттандыруға кең ауқымды жұмыстарды өткізу;

7) мемлекеттік қолдау шараларын пайдалану есебінен қолайлы инвестициялық жағдай жасау;

8) жаңа технологияларды қолданып, жаңаларды құрып және жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңартуға инвестицияларды ынталандыру;

9) халықаралық және Қазақстандық қаржы институттары арқылы инвестицияларды тарту бойынша жұмыстарды жалғастыру;

10) ет, сүт, сүт өнімдерін өндіру және қайта өндеуді дамыту үшін стратегиялық инвесторларды тарту және зәкірлік инвесторлармен экономиканың басым секторларында (ГМК, машина жасау, құрылыс материалдар өндірісі, химия, ағашөндеу) бірлескен кәсіпорындарды құру;

11) өңірде инвестицияларды ынталандыру арқылы индустриялық аймақтарды дамыту;

12) әлеуметтік салада және көлік инфрақұрылымында концессиялық жобаларды іске асыру жолында мемлекеттік жеке ынтымақтастықты дамыту;

13) салалық және өңірлік технологиялық парктер, конструктор бюросы, ғылыми - зерттеу ұйымдар, Ұлттық ядролық орталығы, сондай-ақ «Ертіс» ӘКК және облыстағы индустриялық аймақтар базасында өңірлік инновациялық жүйені қалыптастыру;

14) «Металлургия орталығы» әлеуеті арқылы металлургиялық саланың инновациялық дамуы;

15) бұқаралық ақпарат құралдары, семинарлар, жиналыс және форумдар арқылы инновациялық дамуды ақпараттық қолдау.

7 мақсат. Туризм индустриясын дамыту

160

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

41.

Өткен жылмен салыстырғанда ішкі туризм бойынша орналастыру орындарымен қызмет көрсетілген келушілер санының өсуі (резиденттер), %

Ресми статисти

калық мәліметт

ер негізінде

ЖАО есебі

117,8 93,1 105,0

108,5

109,0

109,5

110,0

ТСББ, қалалар

мен ауданд

ар әкімдер

і

42.

Өткен жылмен салыстырғанда сырттан келутуризмі бойынша орналастыру орындарымен қызмет көрсетілген келушілер санының өсуі (резиденттер емес), %

Ресми статисти

калық мәліметт

ер негізінде

ЖАО есебі

102,7 106,7 104,0

104,5

105,0

105,5

106,0

ТСББ, қалалар

мен ауданд

ар әкімдер

і

43.

Өткен жылмен салыстырғанда ұсынылған төсек-тәулік санының өсуі, %

Ресми статисти

калық мәліметт

ер негізінде

ЖАО есебі

107,4 93,3 102,0

105,5

106,0

106,5

107,0

ТСББ, қалалар

мен ауданд

ар әкімдер

і

Қол жеткізу жолдары:1) «Шығыс Қазақстан» туристік кластерін дамыту;2) қолда бар орналастыру орындарын қайта құру және жаңаларын салу;3) туристік нысандарға инженерлік - коммуникациялық және көліктік

инфрақұрылымын дамыту;4) туристік нарықтағы жергілікті қатысушылардың ынтымақтастығы мен

әріптестігін нығайту;5) туристік өнімдерді стандарттау және сертификаттау;6) туристік дестинациялардың маркетингі мен менеджментін дамыту;7) туристік салада қызметкерлердің біліктілігін көтеру;

161

8) 2016 - 2020 жылы 9,6 млрд.теңгеге 34 жобалардың іске асырылуы жоспарлануда.

8 мақсат. Өңіраралық кооперацияны дамыту

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж. фак

т

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

44.

Басқа өңірлерге жөнелтілген өндірілген өнім көлемі (жұмыскерлер саны 50 адамнан астам өнеркәсіптік кәсіпорындар бойынша), млн.теңге

Ресми статистикалық

деректер

374573,7

393302,4

412967,5

433615,9

455296,

7

478061,5

501964,6

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

45.

Резиденттерден сатып алынған тауарлардың жалпы қарағанда басқа өңірлерде сатып алынған тауарлардың үлес салмағы (жұмыскерлер саны 50 адамнан астам көтерме кәсіпорындар бойынша), %

Ресми

статистикалық

деректер

негізінде

ЖАО есебі

73,1 54,1 49,5 51 53 55 59

КИИДБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

Қол жеткізу жолдары:1) қойылған мақсатқа қол жеткізу аясында әртүрлі өңірлерден отандық

тауар өндірушілердің кездесуі үшін диалогтық алаңдар ұйымдастыру;

162

2) өндірушілер мен тауарлар туралы ақпараты бар каталогтар, анықтама әдебиеті мен кітапшаларды шығару;

3) Шығыс Қазақстан облысы мен елдің басқа өңірлер арасында жүк тасымалын ұлғайтып, жеткізу мерзімін қысқарту үшін көлік инфрақұрылымын дамыту;

4) жергілікті қамтуды дамыту бойынша әкімшіліктер, Ұлттық компаниялар, жүйе құрушы кәсіпорындар және жер қойнауын пайдаланушылар арасында ынтымақтастық туралы меморандумдар және тауарларды жеткізуге шарт және келісімшарт жасау;

5) «Оффтейк» келісімшарттар жасау және ірі жүйе құрушы кәсіпорындар айналасында шектес өндірісін құру үшін тауарлар тізбесін қалыптастыру;

6) «Қазақстандық қамту» интернет порталы арқылы мемлекеттік органдардың, жүйе құрушы кәсіпорындар мен ұлттық компаниялардың тауарларын, жұмыс пен қызметтерін сатып алуға жергілікті қамту үлесінің мониторингісін жүйелі түрде жүргізу.

9 мақсат. Экономикалық өсу нүктелерінде капитал мен халықтың шоғырлануын ынталандыру, аумақты ұйымдастырудың тиімділігін құру арқылы әлеуметтік-

экономикалық әлеуетін дамытуға жағдайлар жасау

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

46.

Тірек ауылдық елді мекендерде халық санының өсуі, (2013 жыл фактісі – 87,559 мың адам), мың адам

ҚР ҰЭМ

ведомстволы

қ есебі

86,53

4

86,61

590,0 91,7 93,5 95,2 95,3

ЭжБЖБ, қалалар

мен ауданда

р әкімдері

47.

Шекара маңындағы аумақтарда орналасқан тірек ауылдық елді мекендерінде халық санының өсуі, мың адам

ҚР ҰЭМ

ведомстволы

қ есебі

28,33

7

28,16

628,7 29,0 29,2 29,5 29,6

ЭжБЖБ, қалалар

мен ауданда

р әкімдері

Қол жеткізу жолдары:1) әлеуметтік-экономикалық дамуының жоғары және орташа әлеуеті бар

ауылдарды дамыту, соның ішінде тірек ауылдар; 2) тірек ауылдарда әлеуметтік-инфрақұрылымдық жобаларды іске

асыру;

163

3) шекара манындағы аудандарды дамыту бойынша 2014 - 2020 жылдарға арналған іс - шаралар жоспарына сәйкес шекара манындағы ауылдарды дамыту.

Бағыт: Әлеуметтік сала

10 мақсат. Білім берудің қол жетімділігін және сапасын арттыру

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж. фак

т

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018

ж.

2019 ж.

2020 ж.

Ұлттық білім беру стандарты аясында білім беру ресурстарына оқушылардың тең қолжетімділігін қамтамасыз ету

48.

Мемлекеттік желілер нормативіне сәйкес жалпы орта білім беру ұйымдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету, %

ЖАО ведомстволық есебі

100 100 100 100 100 100 100

ББ, қалалар мен аудандар

әкімдері

49.

Жұмыс істеп тұрған авариялық және үш ауысымдық мектептер саны, бірлік

ҚР БҒМ әкімшілі

к деректе

р

18/2 11/2 5/1 3/1 3/1 0 0

ББ, қалалар мен аудандар

әкімдері

50. Жаратылыстану-математика пәндері бойынша мектеп

ҚР БҒМ әкімшілі

к деректе

62,6 66,2 55 57 58,5 59,5 60,2 ББ, қалалар мен аудан

164

бітірушілердің арасында білім беру бағдарламаларын табысты (өте жақсы/жақсы) меңгерген оқушылардың үлесі, %

рдар

әкімдері

51.

Мүмкіндіктері шектеулі балалардың жалпы санының ішінде балалардың инклюзивтік біліммен қамтылуы, %

ҚР БҒМ әкімшілі

к деректе

р

14,7 10,5 11,4 14,4 15,6 17,1 20,2

ББ, қалалар мен аудандар

әкімдері

Балаларды мектепке дейінгі тәрбие мен оқытумен қамтуын қамтамасыз ету

52.

Балаларды (3-6 жас) мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамту, %

Административ

ные данные МОН

РК

98,2 97,9 98,4 99,2 99,6 99,8 100

ББ, қала

әкімдері

52.1

оның ішінде жеке меншік мектепке дейінгі ұйымдар желілерін дамыту есебінен, %

Административ

ные данные МОН

РК

6,5 9,5 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4

ББ, қала

әкімдері

Еңбек нарығындағы қажеттілікке бағытталған кадрлар даярлауын қамтамасыз ету

53.

Мемлекеттік тапсырыс бойынша техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындары түлектері мен оқуды аяқтағаннан кейінгі бірінші жылы жұмысқа орналастырылғандарының үлесі, %

ҚР БҒМ әкімшіл

ік деректе

р

57 64,9 65,4 65,5 67 69 70

ББ, қалалар мен аудандар

әкімдері

54.

Типтік жастағы (14-24 жас)

ҚР БҒМ әкімшіл

15,4 15,9 15,5 16,0 17,0 18,0 19,0 ББ, қалала

165

жастардың техникалық және кәсіптік біліммен қамтылу үлесі, %

ік деректе

р

р мен аудандар

әкімдері

Қол жеткізу жолдары:1) сапалы орта білім беруге тең қолжетімділігін қамтамасыз ету;2) мемлекеттік нормативке сәйкес жалпы білім беретін мектептер

желісінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету және білім беру стандартына сәйкес материалдық - техникалық жағдайларды құру;

3) тірек мектептерді (ресурстық орталықтар) құру, Семей қаласында мектеп ішіндегі интернатты қайта құру, Тарбағатай (2019 жыл) және Көкпекті (2020 жыл), балаларды жайлы апаруды ұйымдастыру есебінен аз жиынтықты мектептер мәселелерін шешу;

4) ауылдық мектептерде толық циклді асханалардың жұмыс істеуін қамтамасыз ету;

5) күнкөрісі төмен отбасыларынан оқушыларды тегін ыстық тамақпен қамтамасыз ету;

6) Тарбағатай (2016 жыл), Ұлан (2016 жыл), Көкпекті (2016 жыл), Шемонаиха (2017 жыл) аудандарында және Курчатов қаласында (2020 жылы 2 мектеп) жаңа мектептер құрылысы есебінен апатты мектептерді толық көлемде жою;

7) Семей (2016 жылы, 2019 жылы), Курчатов (2016 жылы) қалаларында, Аягөз (2020 жылы 2 мектеп) Тарбағатай (2020 жылы 3 мектеп) аудандарында оқушы орындарының жетіспеушілігіне байланысты мектептер салу;

8) инновациялық технологияларды қолдану, білім беру мекемелерінің материалды - техникалық базасын нығайту;

9) қазақ, орыс және ағылшын тілдері бойынша оқушылардың тілдік коммуникативтік құзіретін дамыту;

10) білім беру мекемелердегі ұстаздардың біліктілігін көтеру;11) жан басына шаққандағы қаржыландыру механизмін енгізу;12) мектептерде тосқауылсыз ортаны құру есебінен мүмкіндігі шектеулі

балаларды дамытуға оқыту бойынша жағдайлар жасау;13) балаларды инклюзивтік білім берумен қамтуды арттыру;14) мектепке дейінгі жастағы балалардың қамтуын арттыру үшін

психологиялық - педагогикалық түзету кабинеттерін ашу;15) Семей (2018 - 2019 жылдары), Риддер (2017 жылы), Күршім

(2019 жылы), Зайсан (2019 жылы), Жарма (2020 жылы), Үржар аудандарында (2019 жылы) 8 балабақша, мемлекеттік - жеке меншік әріптестік шеңберінде Семей 5 балабақша (2017 жылы), Өскемен қалаларында 11 балабақша (2016 - 2017 жылдары) және Ұлан (2016 жылы), Глубокое (2018 жылы), Үржар аудандарында (2019 жылы) жекеменшік мектепке дейінгі ұйымдар құрылысы

166

есебінен 3 - 6 жастағы балаларды мектепке дейінгі тәрбие мен оқытумен толық қамтамасыз ету;

16) салада МЖО механизмін дамыту;17) педагогикалық қызметкерлерді қайта даярлау және біліктілігін көтеру

үшін жағдайлар жасау;18) мектепке дейінгі ұйымдардың материалды-техникалық базасын

нығайту;19) кадрлар қажеттілігінің болжамдау сапасын көтеру ;20) мектеп оқушыларының ерте кәсіби бағытталуы;21) кәсіби және техникалық білім беру жүйесіне кадрлар даярлауға

мемлекеттік тапсырыс көлемін әділетті анықтау;22) жастарды қазіргі заманға сай және талап ететін мамандықтармен

барынша қамту мақсатында мамандықтар мен жұмысшы мамандықтар тізбесін кеңейту;

23) келісім арқылы оқуға тартылған колледждер мен кәсіпорындар санының ұлғайуы;

24) колледждер - ресурстық орталықтар базасындағы жұмыс орнында сынау мерзімінен өту әдісі мен инженерлік-педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру;

25) техникалық және кәсіби білім берудің оқу мекемелерін, колледжін бітірген түлектерін 1 жыл ішінде кәсіпорындарда жұмыс орнын мүмкінді сақтауымен, орнықтыру бойынша жұмысты жалғастыру.

11 мақсат. Жастардың әлеуметтік тұрақтылығын және құқықтарын іске асыруын қамтамасыз ету

167

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж. фак

т

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

55.

15-28 жастағы жастардың жалпы санындағы NEET үлесі (NEET – ағыл. Not in Education, Employment or Training), %

Ресми статисти

калық деректе

р

7,8 8,1 8,1 7,9 7,7 7,5 7,3

ІСБ, қалалар

мен ауданда

р әкімдер

і

56.

Мемлекеттік жастар саясатын іске асыруда 14-29 жастағы тұрғындардың қанағаттанушылық деңгейі, %

ҚР БҒМ және ЖАО

социологиялық зерттеу нәтижел

ері

27 35 41 42 43 44 45

ІСБ, қалалар

мен ауданда

р әкімдер

і

Қол жеткізу жолдары:1) электрондық жастар еңбек биржасын дамыту арқылы жастарды

жұмысқа орналастыруға көмек көрсету;2) мемлекеттік және мемлекеттік емес қолдау механизмдерін

пайдалумен жастардың кәсіпкерлік белсенділігін ынталандыру;3) «Жастар тәжірибесі», «Дипломмен ауылға», «Жұмыспен қамту жол

картасы», «Бизнестің жол картасы» мемлекеттік бағдарламалардың механизмдері мен мүмкіндіктері туралы жастардың мақсатты топтарын кеңінен хабарландыру, жастарды теориялық және консультациялық қолдау;

4) жастардың отаншылық сезімі мен азаматтық белсенділігін көтеру үшін тәрбиеге бағытталған іс - шараларды іске асыру.

12 мақсат. Халықтың денсаулығын сақтау және нығайту

168

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж. фак

т

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018

ж.

2019 ж.

2020 ж.

57.Өткен жылға қарағанда халық санының өсуі, %

Ресми статистик

алық деректер

100,1 100 100,

1100,

1100,

1100,

1100,

1 ЭжБЖБ

58.

100 мың тірі туылғандарға шаққандағы аналар өлім-жітімін төмендету, %

ҚР ДӘДМ

ведомстволық есебі

4,3 13,4 12,7 12,1 11,5 10,9 10,5

ДСБ, қалалар

мен ауданда

р әкімдер

і

59.

1000 тірі туылғандарға шаққандағы балалар өлім-жітімін төмендету, %

Ресми статистик

алық деректер негізінде

ЖАО есебі

11,06 9,75 10,1 10 9,9 9,8 9,7

ДСБ, қалалар

мен ауданда

р әкімдер

і

60.

100 мың тұрғынға шаққандағы жаңадан пайда болған қатерлі ісік аурулардан болатын өлім-жітімді төмендету, %

Ресми статистик

алық деректер негізінде

ЖАО есебі

145,8

136,4

131,36

127,42

123,6 120 116,

2

ДСБ қалалар

мен ауданда

р әкімдер

і

61.

15-49 жас ерекшелігі тобындағы адамның иммун тапшылығы вирусының таралуы, 0,2-0,6 % шегінде, %

ҚР ДӘДМ

ведомстволық есебі

0,279 0,3 0,43 0,54 0,67 0,84 1,1

ДСБ, қалалар

мен ауданда

р әкімдер

і

Қол жеткізу жолдары:1) тиімді демографиялық саясат бойынша шараларды іске асыру;2) бастапқы медициналық-санитариялық көмекті әрі қарай нығайту,

көрсетілетін медициналық қызметтердің сапасын көтеру, жоғары технологиялық емдеу әдістерін енгізу;

3) салауатты өмір салтын әйгілеу, тұрғындардың скринингтік бағдарламасын өту белсенділігін көтеру;

169

4) әйелдер мен балалардың денсаулығын нығайту мақсатында Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымымен ұсынылған ана мен бала өлімін азайтуға бағытталған халықаралық бағдарламаларды әрі қарай енгізу;

5) Перинаталдық медицинаны одан әрі дамыту, акушерлік- гинекологиялық және педиатрлық қызметтер арасындағы өзара әрекетін жақсарту, босану және балалар ұйымдарын заманауи емдеу-диагностикалық аппаратурасымен жабдықтау, дәрілік заттармен қамтамасыз етуді жақсарту, кадрларды дайындау жүйесін жақсарту, неонаталды технологияларды белсенді енгізу;

6) облыс мамандарын шетелде оқыту арқылы медициналық кадрлардың кәсіби деңгейін көтеру, емдеу мекемелерінің медициналық персоналын жыл сайын оқыту және біліктілігін көтеру;

7) 5 жылдық өмір сүруін және өлімді төмендетуге онкопатологияны өткенде анықтау акцентімен онкологиялық қызметті әрі қарай жетілдіру.

13 мақсат. Халықты әлеуметтік қорғау және жұмыспен қамтуын қамтамасыз ету

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018ж.

2019 ж.

2020 ж.

Халықты жұмыспен қамтуға көмек көрсету шараларын арттыру

62. Жұмыссыздық деңгейі, %

Ресми статистик

алық деректер

4,8 4,9 4,9 4,8 4,8 4,7 4,7 ЖҚжӘБҮБ

63.

Жұмысқа орналастыру мәселелер бойынша жүгінген адамдардың ішінен жұмысқа орналастырылғандардың үлесі, %

ҚР ДӘДМ

ведомстволық есебі

81,6 82 78 78,2 78,4 78,6 78,8ЖҚжӘБҮБ

,

64.

Жүгінген нысаналы топтардың ішінен тұрақты жұмысқа орналасқандардың үлесі, %

ҚР ДӘДМ

ведомстволық есебі

- 57,8 58,3 58,8 59,3 59,8 60,3

ЖҚжӘБҮБ

, қалалар мен аудандар

әкімдері

170

65.

Жергілікті атқарушы органдардың рұқсатымен заңды тұлғалар тартатын шетелдік жұмыс күшінің құрамындағы білікті мамандардың үлес салмағы (шетелдік жұмыс күшін тартуға арналған квота бойынша), %

ҚР ДӘДМ

ведомстволық есебі

65,2 70 40 50 65 70 70

ЖҚжӘБҮБ

, қалалар мен аудандар

әкімдері

Халықтың қауқарсыз тобына әлеуметтік қорғауын қамтамасыз ету

66.

Атаулы әлеуметтік көмек алушылар ішіндегі еңбекке жарамды адамдардың үлесі, %

ҚР ДӘДМ

ведомстволық есебі

27,9 27,1 27 26,5 26 25,5 25

ЖҚжӘБҮБ

, қалалар мен аудандар

әкімдері

67.

Арнайы әлеуметтік қызметтерді көрсете отырып қамтылған адамдардың үлес салмағы (оларды алуға мұқтаж адамдардың жалпы санының ішінде), %

ЖАО мәліметте

рі бойынша

ҚР ДӘДМ

есеп беру

91,3 91,5 98,6 98,8 99 99,5 100

ЖҚжӘБҮБ

, қалалар мен аудандар

әкімдері

68. Жеке сектор субъектілері (оның ішінде, үкіметтік емес ұйымдар) ұсынатын арнайы әлеуметтік көрсетілетін қызметтермен қамтылған

ЖАО мәліметте

рі бойынша

ҚР ДӘДМ

есеп беру

9,7 11 12,4 12,7 13,1 13,3 13,4 ЖҚжӘБҮБ

, қалалар мен аудандар

әкімдері

171

адамдардың үлесі, %

Мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін қолжетімді ортаны жасау

69.

Әлеуметтік, көліктік инфрақұрылымның паспортталған нысандарының жалпы санының ішіндегі мүгедектер үшін қолжетімділікпен қамтамасыз етілген әлеуметтік инфрақұрылым нысандарының үлесі, %

ЖАО мәліметте

рі бойынша

ҚР ДӘДМ

есеп беру

59 60 65 70 80 90 100

ЖҚжӘБҮБ

, қалалар мен аудандар

әкімдері

Қол жеткізу жолдары:1) облыстың еңбек ресурстарына қажеттілікті және жұмыс күші көздерін

болжауға көмек көрсету үшін 2015 - 2017 жылдарға арналған Жұмыспен қамту картасын іске асыру, оқытуға, жастар іс-тәжірибесіне, әлеуметтік жұмыс орындарын құруға, қоғамдық жұмысты кеңейтуге бағытталған облыс халқының жұмыспен қамтудың кешенді жоспарын іске асыруды әрі қарай жалғастыру;

2) бос жұмыс орындарының жәрмеңкесін үнем өткізу, еңбек нарығында талап ететін мамандықтар бойынша қайта оқыту, кәсіби даярлауға және біліктілігін көтеруге бағыттау;

3) дамудың кешенді жоспары аясында ірі агломерациялар, моноқалалар, шағын қалалармен ауылдық өңірлердің экономикалық өзара әрекеті, ішкі көші- қонын реттеу бойынша шаралар әзірлеу;

4) оқу және қайта оқыту, жұмысқа орналасу мүмкіндіктеріне кеңейтілшен қолжетімділігін ұсыну арқылы атаулы әлеуметтік көмек алушыларының еңбек әлеуетін іске асыру үшін шаралар қолдану;

5) бар медициналық-әлеуметтік мекемелерде, шипажайларда және шағын сыйымдылықты интернат үйлерде (пансионаттарда) қосымша төсек-орындар ашу;

6) заңнамалық базаға өзгерістер енгізу шартымен жекеменшік қарттар үйлерін және психоневрологиялық мекемелер ашу;

7) ҮЕҰ қатысуымен әзірлеу және ықпалданған арнайы әлеуметтік қызметтер моделін пилоттық тәртіпте енгізу;

8) мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты орналастыру арқылы үкіметтік емес ұйымдармен өзара әрекет;

9) қолжетімді тіршілік әрекеті ортасын қалыптастыру: әлеуметтік инфрақұрылым нысандарына мүгедектердің кедергісіз қолжетімділігі,

172

теміржол, қалааралық автомобиль көлігі мен барлық қала айналасындағы жолаушы көлігімен, ақпарат және байланыс құралдарымен кедергісіз пайдалану;

10) халықтын аз икемді топтарына объектілердің қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша талаптар сақталмағаны үшін салынған нысандарды пайдалануға алатын жауапты адамдарды енгізу бойынша шаралар қабылдау.

14 мақсат. Облыстың кәсіпорындарында еңбек заңнамасын сақтауын қамтамасыз ету

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

70.

Өндірістік жарақаттану деңгейі (1000 адамға шаққандағы жазатайым оқиғаның жиілік коэффициенті)

ҚР ДӘДМ ведомстволық есебі

0,418 0,396 0,44 0,43 0,42 0,41 0,40 МЕИБ

71.

Анықталған жалпы көлемдегі бұзушылықтардың %- дағы еңбек заңнамасының бұзушылықтарының орындалу үлесі

ҚР ДӘДМ ведомстволық есебі

98 89 90 92,5 93,4 93,5 94 МЕИБ

Қол жеткізу жолдары:1) кәсіпорындағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау басқару

жүйесін енгізу есебінен олардың еңбек қызметі үдерісінде кәсіби қауіптерден қорғау деңгейін көтеру, сондай - ақ еңбекті қорғаудың жалпыға бірдей танылған стандарттары, кәсіпорындағы еңбекті қорғау және қауіпсіздік қызметінің тікелей саты бойынша бағынышы;

2) еңбекті қорғау және қауіпсіздік саласында нормативтік - техникалық құжаттарды (құрылыс саласындағы нормалар мен ережелер, стандарттар, санитариялық ережелер, тазалық нормативтері, техникалық регламенттер) заманауи халықаралық нормаларға, ғылыми - тексеру жұмыстарының талаптары мен нәтижелеріне сәйкес келтіру;

3) еңбек шарты бойынша өндірісітік нысандарының уақтылы және сапалы аттестаттауын жүргізу.

173

15 мақсат. Отандық мәдениетті сақтау

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

72.

1000 адамға шаққандағы мәдениет ұйымдарына келушілердің (келу) орташа саны:

ҚР МСМ

ведомств

алық есебі

ММжҚБ,

қалалар

мен аудандар

әкімдері

кітапханаға келушілер 281 301 301,

8302,

4 303 303,6

304,2

театрға келушілер 103 109,4 110,

3110,

5110,

7110,

9111,

2концерттік ұйымдарға келушілер

94,5 96 134,5

134,8 135 135,

2135,

4

мұражайларға келушілер 413 539 552,

2553,

3554,

4555,

5556,

7

Қол жеткізу жолдары:1) өңірдің тарихи - мәдени мұрасын сақтау және қолжетімділігін

қамтамасыз ету;2) мәдениет мекемесінің материалды-техникалық базасын дамыту;3) тұрғындарды кәсіби театрлық, музыкалық, бейнелеу және

кинематографиялық өнерінің шығармаларына, мұражай және кітапхана қорларына, мәдениет саласындағы ақпараттарға қол жетімділігін қамтамасыз ету;

4) шығармашылық қызметке жағдайларды жақсарту, мәдени алмасудың жаңа түрі мен бағытын игеру;

5) саланың кадрлық қамтамасыз етуінің сапасын көтеру.

174

16 мақсат. Ұлт бірлігін қамтамасыз ету және этникааралық және конфессияаралық келісімді нығайту

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж. фак

т

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты орындау

шы2016 ж.

2017 ж.

2018

ж.

2019 ж.

2020 ж.

73.

Этникааралық қатынас саласында мемлекеттік саясатты оңды бағалайтын халық үлесі,%

Әлеуметтік

тексеру қорытындысы

78 80 81 82 83 83 84

ІСБ,ШҚО

Қазақстан халқы Ассамблеясының Хатшыл

ығы, қалалар

мен аудандар әкімдері

74.

Конфессияаралық қатынас саласында мемлекеттік саясатты оңды бағалайтын халық үлесі,%

Әлеуметтік

тексеру қорытындысы

78,8 80 81 82 84 85 86 ТДБ

Қол жеткізу жолдары:1) этникааралық саласында мемлекетитік органдар мен азаматтық қорғау

институттарының өзара әрекетін қамтамасыз, ұлттық бірлігін қалыптастыру үшінқолайлы жағдайлар жасау, этникааралық келісім мен толеранттылықты нығайту;

2) «Үлкен ел – үлкен отбасы», «Менің елім», «Жалпы еңбек қоғамы», «Нұрлы Болашақ» Қазақстан халқы Ассамблеясының арнайы жобаларын іске асыру;

3) мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс шеңберінде жобаларды іске асыру ;4) этникааралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық

моделін әйгілеу бойынша жұмысты ұйымдастыру;5) конфессияаралық қатынастардың қазақстандық моделін насихаттауға,

халықты «толерантты» сезімге қалыптастыру, экстремистік ойлардың әрбір танытуларына «нөлдік» төзімділікке, халықтың діни сауаттылығын көтеруге бағытталған ақпараттандыру, түсіндіру іс -шараларын жүргізу;

6) белгілі күнге арналған ғылыми - тәжірибелік конференциялар, форумдар, конкурстар, акциялар, іс - шаралар ұйымдастыру;

175

7) баспа және бейне материалдар шығару, сыртқы жарнаманы жасау және орналастыру;

8) деструктивті діни ағымдарының қызметінен оңалту, заңды көмек көрсету;

9) интернет - ресурстарда экстремистік мазмұнындағы материалдарды анықтау.

17 мақсат. Бұқаралық спортты дамыту

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты орындау

шы2016 ж.

2017 ж.

2018

ж.

2019 ж.

2020 ж.

75.

Дене шынықтырумен және спортпен шұғылданатын азаматтарды қамту, %

ҚР МСМ

ведомстволық есебі

30 30,3 30,2 30,3 30,4 30,5 30,6

ДжСБ, қалалар

мен аудандар әкімдері

76.

Балалар мен жас өспірімдер жалпы санына қатысты 7 пен 18 жас аралығында балалар-жас өспірімдер спорт мектептерінде және спорт клубында дене шынықтырумен және спортпен шұғылданатын балалар мен жас өспірімдерді қамту, %

ҚР МСМ

ведомстволық есебі

14,2 15 14,4 14,5 14,6 14,7 14,8

ДжСБ, қалалар

мен аудандар әкімдері

Қол жеткізу жолдары:1) салауатты өмір салтын насихаттау бойынша ақпараттық жұмысты

жалғастыру;2) барлық тұрғындарын спортпен шұғылдандыру үшін спорт

ғимараттарын ұсыну арқылы бұқаралық дене шынықтырумен шұғылдануға тең қолжетімділігін қамтамасыз ету, сондай - ақ халықты әлеуметтік жұмыспен қамтуға бағытталған дене шынықтыру - спорт бірлестіктері мен спорт клубтарын жандандыру;

3) жыл сайынғы бұқаралық спорттық іс - шараларды ұйымдастыру;

176

4) мүмкіндігі шектеулі адамдар арасында спортты дамыту;5) жаңа спорт нысандарының құрылысы және жаңарту арқылы өңірдің

спорттық инфрақұрылымын дамыту; 6) өңірде балалар-жас өспірімдер спорттық мектептерінің жүйесін

жоспарлы дамыту; 7) қосымша білім беру жүйесін дамытуға спорттық секциялар мен

клубтар қызметтерін жаңдандыру; 8) дене шынықтыру деңгейін көтеру үшін білім беру мекемелерін

кешенді спорт алаңдарымен, заманауи спорттық құрал - жабдықтары және құралдарымен қамтамасыз ету;

9) жоғарғы жетістікті спортты дамыту;10) спортшыларды дайындау үшін спорт мектептерін материалды-

техникалық базасымен қамтамасыз ету.

18 мақсат. Қазақстан халқын біріктіру факторы ретінде толеранттылық тіл ортасын құру

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж. фак

т

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

77.

Мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесі, %

ЖАО ведомстволық есебі

75,3 76,1 77 79 81 83 85

ТДБ, қалалар мен аудандар

әкімдері

78.

Ағылшын тілін меңгерген ересек тұрғындардың үлесі, %

ЖАО ведомстволық есебі

3,1 3,2 3,5 4,0 5,0 5,5 6,0

ТДБ, қалалар мен аудандар

әкімдері

79.

Үш тілді (қазақ, орыс, ағылшын) тілін меңгерген ересек тұрғындардың үлесі, %

ЖАО ведомстволық есебі

3,1 3,2 3,3 3,5 4,0 4,5 5,0

ТДБ, қалалар мен аудандар

әкімдері

Қол жеткізу жолдары:1) мемлекеттік, орыс және ағылшын тілдерін оқытуға мемлекеттік

қолдау механизмдерін қолдану;

177

2) мемлекеттiк тiлдi қолдану саласын кеңейту, қоғамдық санада мемлекеттiк тiлде сөйлеушiнiң беделдi бейнесiн қалыптастыру және орнықтыру;

3) тілдерді оқыту орталықтары білім беру деңгейлері бойынша тегін оқытуларды ұйымдастыру;

4) облыста тұратын ұлыс өкiлдерiн ана тiлдерiне оқыту үшін жағдайлар жасау.

Бағыт: Қоғамдық қауіпсіздігі және құқық тәртібі

19 мақсат. Халықтың тұрмыс-тіршілігінің қауіпсіздігін арттыру

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018

ж.

2019 ж.

2020 ж.

Көшеде және қоғамдық жерлерде құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету

80.

Көшелерде жасалған қылмыстықтың үлес салмағы, %

ҚР БП ҚСАЕК

есебі 15 14,9 14,8 14,7 14,6 14,5 14,4

ІІД, қалалар

мен ауданда

р әкімдер

і

81.

Кәмелетке толмағандармен жасалған қылмыстардың үлес салмағы, %

ҚР БП ҚСАЕК

есебі 4,3 2,4 4,1 4,0 3,9 3,8 3,7

ІІД, қалалар

мен ауданда

р әкімдер

і

82.

Бұрын қылмыс жасаған адамдармен қылмыстардың үлес салмағы, %

ҚР БП ҚСАЕК

есебі 12,6 29,7 50,0 49,0 48,0 47,0 46,0

ІІД, қалалар

мен ауданда

р әкімдікт

еріЖол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету

83.

100 зардап шегуші адамға шаққанда жол-көлік оқиғаларында қаза болғандардың санын азайту, бірлік

ҚР БП ҚСАЕК

есебі7,9 8 7,8 10 7,7 7,7 7,6

ІІД, қалалар

мен аудандар әкімдері

178

Есірткі құралдарының заңсыз айналымы мен нашақорлығына қарсы әрекетті қамтамасыз ету

84.

Тіркелген жалпы қылмыстар қылмыстық санынан есірткі қылмыстардың төмендеуі

ҚР БП ҚСАЕК

есебі0,8 1,1 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2

ІІД, қалалар

мен ауданда

р әкімдер

і

Келеңсіз төтенше жағдайлардан аумақтың қорғалуын қамтамасыз ету

85.

Төтенше жағдайларға қарсы инфрақұрылыммен қамтамасыз ету деңгейі, %

ЖАО ведомстволық есебі

73,95 54 57 62 73 74,5 80

ТЖД, қалалар

мен ауданда

р әкімдер

і

Қол жеткізу жолдары:1) көшелерде және қоғамдық жерлерде бейнебақылау жүйесін әрі қарай

дамыту және кеңейту; 2) ұйымды бос уақыт нысанына жасөспірімдерді тарту бойынша мүдделі

мекемелермен бірлесіп, жергілікті атқарушы органдардың жұмысын жандандыру;

3) нашақорлық пен маскүнемдікке қарсы алдын алу жұмыстардың тиімділігін арттыру, бас бостандығынан айыру орындарынан босап шыққан тұлғалардың толыққанды әлеуметтік бейімдеу және оңалту жүйелерін құру, сондай-ақ қоғамнан бөлек өмір сүретін тұлғаларға арналған емдеу және оқшаулау үшін мамандандырылған мекемелер салу;

4) жергілікті полиция қызметін құру; 5) жол жүру бөлігіндегі жолдарының тиісті техникалық жағдайын

(жөндеу және қайта жөндеу) сақтауға бірлескен шаралар қабылдау;6) жол қозғалысы қатысушыларының тәртібін және көлік құралдары

жүргізушілерінің дайындық сапасын арттыру;7) ЖҚЕ бұзушылықтарын фото-бейне тіркеу жүйесін әрі қарай дамыту;8) тұрғындар арасында есірткіге қарсы иммунитетті қалыптастыру үшін

нашақорлықты алдын алу тиімділігін көтеру;9) есірткілерді медициналық емес тұтынуға рұқсат берілетін адамдарға

наркологиялық көмек көрсету;10) нашақорлықты алдын алуға бағытталған кешенді шаралар, жедел-

профилактикалық іс-шаралар және есірткі құралдардың заңсыз айналымымен байланысты қылмыстық бұзушылықтарды анықтау және ашу бойынша арнайы операциялар өткізу, оның ішінде есірткі құралдардың заңсыз айналымымен айналысатын ұйымдасқан қылмыстық топтарды алдын алу;

179

11) тасқынға қарсы іс-шаралар өткізу, соның ішінде су техникалық құрылыстары мен бөгеттерге, коммуналдық меншіктегі тоғандарда және т.б. жөндеу жұмыстарын өткізу;

12) сейсмикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, ғимараттар мен құрылыстар құрылымын күшейту арқылы шығындарды айтарлықтай қысқарту;

13) облыстың дала және орман алқаптарында, елді мекендерінде өртке қарсы қауіпсіздікті қамтамасыз ету;

14) табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларға алдын ала дайындау, ескерту, алдын алу;

15) бұқаралық ақпарат құралдары арқылы халықтың арасында төтенше жағдайлар мен азаматтық қорғау саласында білімді насихаттау, әртүрлі төтенше жағдайлар нысанында іс - әрекет ережелері жөніндегі көрнекі құралдарын тарату бойынша кең ауқымды жұмыстар жүргізу.

Бағыт: Инфрақұрылым

20 мақсат. Халықты қол жетімді байланыс қызметтерімен қамтамасыз ету

180

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018

ж.

2019 ж.

2020 ж.

86.

100 тұрғынға телефон байланысының тіркелген желілерінің тығыздығы, бірлік

Ресми статисти

калық деректе

р

29,1 27,7 28,4 28,3 28,2 28,2 28,2

ЭжТКШ,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

87.Интернетті пайдаланушылардың үлесі, %

Ресми статисти

калық деректе

р

70 71 71,4 71,6 71,8 72 72,2

ЭжТКШБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

88.

Халықтың цифрлік сауаттылығының деңгейі, %

Ресми статисти

калық деректе

р

67,1 68 69 72 76 80 80

Облыс әкімдіг

і, қалалар

мен ауданда

р әкімдер

і

Қол жеткізу жолдары:1) интернет желісіне кеңжолақты қолжетімділіктегі заманауи

технологиясын енгізу, бар желілерді жаңарту арқылы телефон байланысын қайта құру және жаңарту жүргізу;

2) заманауи АКТ қолдану арқылы халықты цифрлық сауаттылық бизнесіне оқытуды ұйымдастыру;

3) мемлекеттік қызметтерді электронды түрде алуға, оның ішінде «Бизнестің жол картасы 2020» шеңберінде және халықты жұмыспен қамту орталықтарында көмек көрсету.

21 мақсат. Құрылыс саласын дамыту және халықты қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз етуге көмек көрсету

181

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж. фак

т

Болжам Жауапты орындауш

ы2016 ж.

2017 ж.

2018

ж.

2019 ж.

2020 ж.

89.

Құрылыс жұмыстарының нақты көлем индексі, %

Ресми статистикалық деректе

р

104,9

101,7

101,7

101,7

101,7

101,7

101,7

ҚАҚБ, қалалар

мен аудандар әкімдері

90.

Пайдалануға енгізілген тұрғын үй ғимараттарының жалпы ауданы, мың шаршы м.

Ресми статистикалық деректе

р

313,4

318,1

333,7

342,5

343,1

445,4

445,4

ҚАҚБ, қалалар

мен аудандар әкімдері

Қол жеткізу жолдары:1) мемлекеттік бағдарламаларда көзделген тұрғын үй құрылысын

мемлекеттік қолдау механизмдерін қолдану есебінен, сондай-ақ даму институттары арқылы пайдалануға енгізілетін тұрғын үйлердің көлемін арттыру;

2) инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымын жеткізу арқылы құрылыс үшін жер телімдерін дайындау;

3) құрылысты индустрияландыру;4) үлгілік жобаларды қолдану;5) тұрғын үй құрылысына жергілікті компанияларды тарту.

22 мақсат. Автожол саласының инфрақұрлымын дамыту және елді мекендер арасында көлік байланысын қамтамасыз ету

182

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж. фак

т

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

2019 ж.

2020 ж.

91.

Жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарының үлесі, %

ҚР ИДМ

автомобиль

жолдары

комитетінің

ведомстволық есебі

75 76 76,5 77 77,5 78 78,5

ЖКжАД,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

92.

Жолаушылар автокөлік қатынастарымен қамтамасыз етілмеген елді мекендер үлесі, %

ҚР ИДМ

автомобиль

жолдары

комитетінің

ведомстволық есебі

36,3 36 35 30 25 15 0

ЖКжАД,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

Қол жеткізу жолдары:1) автомобиль жолдары, көпірлерінің көліктік - пайдалану

көрсеткіштерін жақсарту және олардың тұтынушылық қасиеттерін 2020 жылға дейін қайта құру және салу (3,8 км областық маңызы бар), күрделі (112,3 км областық және аудандық маңызы бар) және орташа (524 км облыстық және аудандық маңызы бар) жөндеу жүргізу арқылы көтеру;

2) бәсекелес көлік инфрақұрылымын қалыптастыру қазіргі заманға сай материалдар мен технологиялар енгізумен дамитын болады;

3) тасушылар үшін қолайлы жұмыс жағдайын жасау (жолдар, заңсыз тасушылар қызметіне жол бермеу) және шарттық міндеттемелерді сақтауға бақылауды күшейту, автобустар бағытындағы диспетчерлік сүйемелдеу жүйесін жақсарту;

4) әлеуметтік маңызды ішкі облыстық (ішкі аудандық) жолаушы бағдарларын субсидиялау есебінен бағдарлық желілерді дамыту.

183

23 мақсат. Халықты сапалы коммуналдық қызметтермен қамтамасыз ету

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018

ж.

2019 ж.

2020 ж.

93.

Күрделі жөндеу қажет ететін кондоминимум нысаналар үлесін азайту, %

ҚР ҰЭМ ҚТКШІж

ЖРБК ведомстволық есебі

20 19,5 18,7 18,3 16,4 13,9 11

ЭжТКШ,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

94.Қалаларда орталықтандырылған:

ҚР ҰЭМ ҚТКШІж

ЖРБК в

едомстволық есебі

ЭжТКШ,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

сумен қамтуға, % 97,1 97,1 97,2 97,7 98 99 100

моно қалалар 98,8 98,8 99,2 99,4 99,5 99,8 100шағын қалалар 99,5 99,5 99,8 99,8 99,9 99,9 100су бұруға қол жеткізу, % 53,5 51,4 59,8 65 75 85 100

моно қалалар 76,6 76,9 72,4 80,1 84,3 89 100шағын қалалар 27,2 27,2 33,2 46,2 61,3 82,5 82,8

95.

Ауылдық елді мекендерде орталықтандырылған:

ҚР ҰЭМ ҚТКШІж

ЖРБК в

едомстволық есебі

ЭжТКШ,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

сумен қамтуға, % 42,5 42,5 43,1 48 55,1 66,7 74,5

су бұруға қол жеткізу, % 4,2 4,7 4,7 6,2 8 11,0 14,0

96.

Жалпы ұзындықтан жаңғыртылған желілер үлесі, %:

ҚР ҰЭМ ҚТКШІж

ЖРБК ведомстволық есебі

ЭжТКШ,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

жылумен қамту 5,6 5,8 6,9 11,2 18,9 28,4 29,7

моно қалалар 1,4 2 2,8 7,3 14,3 23,8 27,9шағын қалалар 0 0 0 0 0,4 0,6 0,3газбен қамту 0 0 0 0 0 0 0электрмен 0,2 0,2 0,4 0 0,7 0,6 0,5

184

қамтумоно қалалар 0 0 8,3 12,1 1,7 26,1 14,8шағын қалалар 0 0,02 0,1 0,1 0,2 0,2 0,3

Қол жеткізу жолдары:1) тұрғын үйлерді күрделі жөндеу, жылу жүйесін жаңарту бойынша іс

шараларды іске асыру;2) тұрғын үй қорының нақты жағдайы туралы біріңғай ақпараттық

дерекқорын құру;3) бекітілген қорлармнен жер асты ауыз су сапасындағы барынша

пайдаланып, үстіндегі cу көздерінен ауыз су мақсаттары үшін орталықсыздандырылған пайдалануды жою бойынша сумен қамтамасыз ету және су бұру жүйелерін, тазарту құрылыстарын салу, қайта жаңарту және жаңғырту;

4) құрылыста ауыз суды тазалау мен дайындау жүйелерінде жаңа технологиялар мен материалдарды енгізу, сондай-ақ жабдықтарды аз энергия сыйымды жабдыққа ауыстыру;

5) ағынды сулардың тазарту технолгиясын жетілдіру;6) облыстың моно қалалар мен шағын қалаларда су бұру жүйелерінің

үздіксіз және тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету;7) «Нұрлы жол» бағдарламасы бойынша шағын қалалардың инженерлік

және әлеуметтік инфроқұрылымын дамыту аясында Аягөз (2 жоба) және Зайсан (1 жоба) қалаларында 3 жобаның іске асырылуы;

8) кәріз коллекторлары, тазарту құрылыстары, кәріз желілерін салу, қайта құру, кеңейту, жаңғырту, су қорғау аймақтары мен белдеулерін орнату және оларды шаруашылықта пайдалану тәртібін белгілеу су нысандарына антропогенді әсерінің шектелуі;

9) электрмен және жылумен жабдықтау желілерін күрделі жөндеу және қайта құру;

10) жылумен жабдықтау қызметінің сапасын көтеру, нормативтік және нормативтіктен тыс шығындарды төмендету, жылу желілердің апаттар саны, жылу энергиясы өндіруінің ұлғайуы;

11) жылумен қамту объектілерін жаңғырту бойынша 101 жобаны іске асыру, нәтижесінде 127 км жылу желілері жөнделіп, орталықтандырылған жылумен жабдықтау қызметтерімен қамту деңгейі 10,8 % - ға дейін ұлғайды.

185

Бағыт: Экология және жер ресурстары

24 мақсат. Қоғамның тіршілік әрекеті үшін қолайлы қоршаған ортаның сапасын арттыру

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018

ж.

2019 ж.

2020 ж.

Экологиялық жағдайын тұрақтандыру

97.

Нормативтік ластаушы заттардың көлемі: ҚР ЭМ

ведомстволық есебі

ТРжТПРБ

97.1

атмосфералық ауаға шығарындылар, млн.тонн

0,129578 0,14 0,19

10,19

10,19

10,19

10,19

1ТРжТПРБ

97.2

су нысандарына жіберулер, млн.тонн

0,063 0,063 0,06

30,06

30,06

30,06

30,06

3ТРжТПРБ

Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, қайта өңдеу және пайдаға жарату жүйесін жетілдіру

98.

Қатты-тұрмыстық қалдықтарды жоюдың олардың пайда болуына үлесі, %

ЖАО ведомстволық есебі

0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03

ЭжТКШ,

ТРжТПРБ,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

99.

Қалдықтарды жинау және тасымалдау жөніндегі қызметтердің облыс, қала тұрғындарын қамтуы, %

ЖАО ведомстволық есебі

42,3 42,5 42,9 43,4 43,8 44,1 44,5

ЭжТКШ,

қалалар мен

аудандар

әкімдері

100.

Экологиялық талаптарға және санитарлық

ЖАО ведомстволық есебі

2,7 2,9 3 3,2 3,6 4 4,4 ЭжТКШ,

қалалар мен

186

ережелерге сай келетін қатты тұрмыстық қалдықтарды орналастыру объектілерінің үлесі (көму орындарының жалпы санынан), %

аудандар

әкімдері

Су, орман шаруашылығы және жануарлар әлемінің көбейуіне инвестицияның көбейуі

101.

Су шаруашылығының (су шаруашылығы нысандары) негізгі капиталына мемлекеттік емес инвестициялардың және гидромелиоративтік жүйелер мен жабдықтардың нақты көлем индексі, %

ҚР АШМ ведомстволық есебі

- -

ТРжТПР,

қалалар

мен аудандар

әкімдері

102.

Орман шаруашылығының негізгі капиталына инвестициялардың нақты көлем индексі, %

ҚР АШМ ведомстволық есебі

- - - - - - -

ТРжТПР,

қалалар

мен аудандар

әкімдері

103.

Ағаш егу шаруашылығы плантациясының негізгі капиталына мемлекеттік емес инвестициялардың нақты көлем индексі, %

ҚР АШМ ведомстволық есебі

- - - - - - -

ТРжТПР,

қалалар

мен аудандар

әкімдері

104.

Жануарлар әлемін

Ресми статист

- - - - - - - ТРжТПР,

187

молықтырудың негізгі капиталына мемлекеттік емес инвестициялардың нақты көлем индексі, %

икалық деректе

р

қалалар

мен аудандар

әкімдері

Мемлекеттік орман қорының аумақтарында ағаштарды қалпына келтіру

105.

Жергілікті атқарушы органдардың басқаруындағы мемлекеттік орман қорының аумақтарындағы орманмен көмкерілген алқаптардың ауданы, мың. га

ҚР АШМ ведомстволық есебі

1277,1

1277,8

1277,3

1277,4

1277,5

1277,6

1277,7

ТРжТПР

106.

Жергілікті атқарушы органдардың басқаруындағы мемлекеттік орман қорының аумақтарындағы бір орман өртінің орташа ауданы, мың. га

ҚР АШМ ведомстволық есебі

0,0002 0,017 0,02

00,01

50,01

00,

00950,

009ТРжТ

ПР

Қол жеткізу жолдары:1) кәсіпорындар табиғат пайдаланушылармен озық экологиялық таза

технологиялардың енгізілуін ынталандыру;2) халықтың деңсаулығына радиактивтік ластану ошақтарының

жағымсыз әсерін азайтуға бағытталған іс - шараларды іске асыру;3) сынабы бар қалдықтарын рұқсатсыз орналастыруды алдын алу; 4) стационарлық және жылжымалы байқау орындарында ауа сынамасын

алу арқылы Өскемен қаласындағы атмосфералық ауаның ластану жағдайын үнемі бақылауды қамтамасыз ету;

5) бұқаралық ақпарат құралдарында экологиялық таза технологиялардың бар болуы және қолданылуы туралы жариялау жолымен табиғат пайдаланушыларды хабарландыру;

188

6) қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, қайта өңдеу және пайдаға жарату жүйесін жетілдіру;

7) қатты тұрмыстық қалдықтарды қабылдау, іріктеу, қайта өңдеу және көмудің күрделі инфрақұрылымымен санитарлық ережелердің заманауи талаптарына сай келетін қатты тұрмыстық қалдықтардың қолда бар полигондарын қалпына келтіру және жаңасын салуға бағытталған шараларды іске асыру;

8) қауіпті тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу және автомобиль шиналарын пайдаға жарату жүйелерін жетілдіру;

9) орман шаруашылығының мемлекеттік мекемелеріндегі материалдық-техникалық жабдықтауды жақсарту;

10) мемлекеттік қолдау әдістерін пайдаланумен жекеменшік орман шаруашылығы және плантациялық ағаш өсіруді дамыту үшін ынталандыру;

11) табиғат пайдаланушыларды қолдау механизмдерін пайдаланып, табиғат пайдалануды реттеу тәсілдері мен әдістерін жетілдіру есебінен аңдардың биологиялық әртүрлілігін сақтау (шарт қатынастарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу);

12) ормандарды қалпына келтіру үшін бұрын ағашпен көмкерілген алаңдарда ағашты табиғи қалпына келуіне көмек көрсету;

13) ағымдағы жылы және өткен жылдары отырғызылған көшеттерді күту шараларын қоса ала отырып, сапалы отырғызу материалдарымен қамтамасыз ету және орман дақылдарын құру;

14) орман өрттерінің алдын алу үшін минералданған жолақтарды орналастыру және оларды күту жөніндегі іс - шаралар өткізу және өртке қарсы жолдарды салу және жөндеу.

25 мақсат. Ауылшаруашылықта пайдаланудағы жерлерді ауылшаруашылық айналымына тарту

189

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж.

факт

2015 ж.

факт

Болжам Жауапты

орындаушы

2016 ж.

2017 ж.

2018

ж.

2019 ж.

2020 ж.

107.

Ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерді ауылшаруашылық қолданысына енгізілген үлесінің көбейуі, %

ЖАО ведомствол

ық есебі

2,7 3,6 6 9 12 15 18

ЖҚБ, АШБ, қалалар мен аудандар

әкімдері

108.

Егіндік жерлердің құрамында ауыспалы егістің (ауыспалы егіс алқабы) үлесі, %

ЖАО ведомствол

ық есебі

21,7 24,5 31,8 31,8 32,1 32,6 33,1

ЖҚБ, АШБ, қалалар мен аудандар

әкімдері

109.

Табиғи жайылымдық жерлердің құрамында ауыспалы жайылымның (жемшөптік егіс айналымы) үлесі, %

ЖАО ведомствол

ық есебі

4 6 6,6 6,9 7,2 7,5 7,8

ЖҚБ, АШБ, қалалар мен аудандар

әкімдері

Қол жеткізу жолдары:1) ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерін, пайдаланылмаған егістік

жерлерді алу және бақылау механизмдерін пайдалануын ынталандыру және облыстың агроқалыптастырулар арасында коммуналдық меншікке қайтарылған егістік жерлерді қайта бөлу;

2) алдағы болашаққа ауылшаруашылық жерлер аумағын алдағы болашаққа ұйымдастыру және қалыптастыру, жер телімдерін оңтайлы пайдалану;

3) ауылшаруашлық мақсатындағы жерлерді пайдалану кезінде ішкі шаруашылық жерге орналастырудың әзірленген жобаларын қолдану және егістік жер құрамында егіс айналымын міндетті түрде сақтау бойынша іс - шаралар жүргізу;

4) мал шаруашылығында селекция және тездетіп өсіру инновациялық әдістерін енгізу, мал шаруашылығы саласында заманауи инфрақұрылымды құру және дамыту есебінен табиғи жайылымның жер - сулары құрамында жайылым айналымы үлесін көтеру.

190

Бағыт: Мемлекеттік қызметтер

26 мақсат. Ұйымдар мен азаматтар үшін мемлекеттік қызметтердің қолжетімділігін арттыру

№ р/с

Нысаналы индикаторлар

Ақпарат көзі

2014 ж. фак

т

2015 ж. фак

т

Болжам Жауапты орындауш

ы2016 ж.

2017 ж.

2018

ж.

2019 ж.

2020 ж.

110.

Жергілікті атқарушы органдармен көрсетілетін мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасына қанағаттану деңгейін арттыру, %

ҚР МҚІСЖҚА ведомствол

ық есебі

81 83 85 87 89 91 93

Облыс әкімі

аппараты,қалалар

мен аудандар әкімдері, облыстық басқармал

ар

Қол жеткізу жолдары:1) мемлекеттік органдардың қызметінің автоматтандыру үдерісін

жалғастыру;2) «Электрондық үкімет» порталы мен «Халыққа қызмет көрсету

орталықтары» арқылы көрсетілетін қызметтерді әйгілеу бойынша PR - компаниялар өткізу;

3) үкіметтік емес ұйымдарды тартумен ХҚКО және «электрондық үкімет» порталы арқылы мемлекеттік қызмет көрсетудің қанағаттандыру деңгейін бағалау жүйесін жетілдіру.

4. Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін қажетті ресурстар (млн. теңге)

Мақсаттар атауларыБарлығы,

млн. теңге *

соның ішінде жылдар

2016 ж. 2017 ж. 2018 ж. 2019 ж. 2020 ж.

Барлығы 869447,3 260271,3 222642,4

213547,4 98005,3 74980,9

1 мақсат. Өнір экономикасының орнықты өсуін қамтамасыз ету

0 0 0 0 0 0

2 мақсат. Өнеркәсіптің басым секторларын дамыту

313103,0 105331,0 107199,0

100573,0 0 0

191

3 мақсат. Өңірлік ішкі өнімнің энергия сыйымдылығының төмендеуі және жаңартылатын энергия көздерін енгізу

33636,8 24423,8 9213,0 0 0 0

4 мақсат. Өңірдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету

120830,3 32557,1 23414,0 22194,0 21177,0 21488,0

5 мақсат. Бизнестің экономикалық белсенділігін арттыру үшін қолайлы орта құру

20799,6 4165,2 3825,6 4019,6 4469,6 4319,6

6 мақсат. Өңірдің экономикасына инвестиция ағымын ынталандыру және инновациялық дамуын жандандыру

6360,0 3420,0 2610,0 330,0 0 0

7 мақсат. Туризм индустриясын дамыту

106,9 34,5 31,9 40,5 0 0

8 мақсат. Өңіраралық кооперацияны дамыту

0 0 0 0 0 0

9 мақсат. Ауылдық аумақтарды орнықты дамытуға негіздер жасау

9745,9 3745,9 3000,0 3000,0 0 0

10 мақсат. Білім берудің қол жетімділігін және сапасын арттыру

61716,8 22177,5 12177,7 13011,1 7694,3 6656,1

11 мақсат. Жастардың әлеуметтік тұрақтылығын және құқықтарын іске асыруын қамтамасыз ету

194,6 36,0 37,2 38,5 41,1 41,8

12 мақсат. Халықтың денсаулығын сақтау және нығайту

61605,4 7040,1 12540,3 11365,1 17871,6 12788,3

13 мақсат. Халықты әлеуметтік қорғау және жұмыспен қамтуын қамтамасыз

93483,8 17928,9 18136,9 18414,8 19745,6 19257,6

192

ету14 мақсат. Облыстың кәсіпорындарында еңбек заңнамасын сақтауын қамтамасыз ету

0 0 0 0 0 0

15 мақсат. Отандық мәдениетті сақтау 3961,1 537,3 2363,3 343,4 346,4 370,7

16 мақсат. Ұлт бірлігін қамтамасыз ету және этникааралық және конфессияаралық келісімді нығайту

360,5 57,7 68,4 72,4 78,4 83,6

17 мақсат. Бұқаралық спортты дамыту 26038,2 7160,9 5605,5 5700,6 6449,2 1122,0

18 мақсат. Қазақстан халқын біріктіру факторы ретінде толеранттылық тіл ортасын құру

152,7 49,2 50,7 52,8 0 0

19 мақсат. Халықтың тұрмыс-тіршілігінің қауіпсіздігін арттыру

22178,6 1218,1 2225,2 16231,1 1247,2 1256,9

20 мақсат. Халықты қол жетімді байланыс қызметтерімен қамтамасыз ету

891,5 55,0 205,0 205,0 221,5 205,0

21 мақсат. Құрылыс саласының дамыту және халықты қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз етуге жәрдем көрсету

18732,5 9268,3 7184,2 2279,9 0 0

22 мақсат. Автожол саласының инфрақұрлымын дамыту және елді мекендер арасында көлік байланысын қамтамасыз ету

40065,4 8192,5 7585,8 10103,5 7489,1 6694,5

23 мақсат. Халықты сапалы коммуналдық қызметтермен қамтамасыз ету

31960,7 12369,0 4555,0 4593,7 10442,9 0

24 мақсат. Қоғамның тіршілік әрекеті үшін қолайлы қоршаған ортаның сапасын арттыру

2980,2 503,0 543,6 679,5 605,9 648,3

193

25 мақсат. Ауылшаруашылықта пайдаланудағы жерлерді ауылшаруашылық айналымына тарту

0 0 0 0 0 0

26 мақсат. Ұйымдар мен азаматтар үшін мемлекеттік қызметтердің қолжетімділігін арттыру

542,9 0,3 70,0 298,8 125,5 48,4

* Болжамды шығындар. Бюджетті айқындау кезінде өзгертулер енгізіледі