1 1

Психологија за менаџери

Тема 7Стрес и менаџмент на стресот

Проф.д-р Александра СтоилковскаАсс. м-р Гордана Серафимовиќ

Општ осврт на стресот

Значење на поимот стрес- интензивен притисок, напор, напрегање- мобилизација на големи количини енергија- Ханс Сели го презема терминот стрес од физиката

Историски развој на концептот за стрес

Хармонична внатрешна рамнотежа

Внатрешна динамичка

физиолошка рамнотежа

Емоционални фактори

Современи концепции и дефинициски определби на стресот

1.Ханс Сели (Hans Selye)

СТИМУЛУС(СТРЕСОР)-фактор кој предизвикува стрес

СТРЕССТРЕСНА РЕАКЦИЈА

„општ адаптационен синдром“2 вида на стрес

Еустрес Дистрес

Стрес (општ адаптационен синдром)неспецифичен склоп на телесни промени како реакција на одредена надворешна дразба

Стадиум на аларм

Стадиум на отпор

Стадиум на исцрпеност

Лазарус и Фолкман (Lazarus&Folkman, 1984) Когнитивна процена – процес

на обработка на некој настан со што тој добива специфично значење за поединецот

Примарна процена – значење на настанот (повреда/закана/предизвик)

Секундарна процена – лични способности за совладување на стресот

Влијание врз процената особини на личноста средината и културата

Определба на стресот предизвикан од психосоцијални фактори како посебен однос на индивидуата со околината.

Стресот е резултат на свесна процена на поединецот за опасноста на ситуацијата.

Стресот е високо персонализиран процес, кој во голема мера зависи од карактеристиките на личноста, од актуелната психолошка состојба и психолошката историја.

Современ пристапстресор + ефекти врз орган.вариетет на реакции

7.4. Карактеристики на стресорите и нивното влијание на стресната реакција

1. Поим за стресор

Стресор е секој фактор, животен настан,ситуација која сериозно ја загрозува илинарушува рамнотежата на организмот, односнотелесниот, психолошкиот и социјалниотинтегритет на единката и може да предизвикастресна реакција

Видови стресори

o Биолошкиo Психолошкиo Социјални психосоцијални

ПРОБЛЕМ СТРЕСОРпомалку значајни настани значаен животен настан

специфични адаптивни механизми сите одбрамбени механизми

Кризна ситуација Стресна ситуација

Карактеристики на стресорите и нивно влијание на стресната реакција

Карактеристики на стресорите кои влијаат врз интензитетот на стресната реакција:

стресор кој претходно не е доживеан; неочекуван стресор; еволуција и должина на траење на стресорот; здружено или поединечно делување на стресорите; повторено делување на исти стресори.

Класификација на психосоцијални стресори

Брачни/вонбрачни Заљубување, брак, несогласување, развод, смрт на партнер

Родителство (не)постоење на родителство, проблеми со децата, болест

Интерперсонални Проблеми со пријатели, соседи, други личности од поширокото семејство, болест/смрт

Работни Невработеност, пензионирање, проблеми на работното место

Животни околности Промена на место на живеење, миграција*инкултурационен/акултурационен стрес

Финансиски Недоволно финансиски средства за живот, промена на финансиски статус

Законски Истрага, апсење, судење

Развојни Фази од животен циклус (детство, пубертет...)

Телесни болести и повреди Болест, сообраќајни и други незгоди, операција

Други психосоцијални стресори Протерување, несакана бременост

Процена на тежина на стресорот

Скали за процена на тежина на стресорот - Делување на стресорот на просечна индивидуа, од одредена социокултурна средина, од ист пол, образование, социоекономски статус.- Субјективна, индивидуална процена на стресот.

Пристапи за процена на тежина на стресор- Индивидуален пристап- Статистички пристап.

Личност и стрес

1. Сузана Кобаса – К-ки на личност која е поотпорна на стрес

1. Способност за самоконтрола;

2. Континуирано ангажирање во активности и следење на одреден животен стил;

3. Способност за адаптација на неочекувани промени во животот.

2. Фланери – Личности отпорни (вулнерабилни) на стрес се:

1. Личности со висок степен на лична контрола;

2. Личности ангажирани во вршење на задачи кои имаат одредена смисла и се промислено избрани;

3. Личности кои водат сметка за начинот на исхрана, наоѓаат време за физички вежби и релаксација;

4. Личност кои ја користат социјалната поддршка.

Професионален стресПрофесионалниот стрес претставува емоционален и физички одговор на вработените на стресори кои потекнуваат или се поврзани со работното место

справувањестратегии

надминување на стресот

врз работатасе манифестираат

врз интеракција со работното опкружување

НАДВОРЕШЕН СТРЕСОР

ИНДИВИДУА

БИХЕЈВИОРАЛНИ ПРОМЕНИ

ОРГАНИЗАЦИЈА

Професионален стрес.

НАДВОРЕШНИ СТРЕСОРИ* Физички фактори-осветлување, врева*Фактори поврзани со работата-преоптеретеност, временски рокови*Фактори поврзани со раб.група-норми, отсуство на кохезивност*Организациски фактори-бирократија, однесување на лидерот, отсуство на поддршка од претпоставените*Фактори поврзани со кариерата- напредување, раб.стаж

НАДВОРЕШНИ СТРЕСОРИ* Физички фактори-осветлување, врева*Фактори поврзани со работата-преоптеретеност, временски рокови*Фактори поврзани со раб.група-норми, отсуство на кохезивност*Организациски фактори-бирократија, однесување на лидерот, отсуство на поддршка од претпоставените*Фактори поврзани со кариерата- напредување, раб.стаж

ОРГАНИЗАЦИСКИ КАРАКТЕРИСТИКИ И ПРОЦЕСИ*Организациски начела*Неправедна оцена на перформансата*Ротирачки работни смени*Опасност од повреди*Интерперсонални односи

ОРГАНИЗАЦИСКИ КАРАКТЕРИСТИКИ И ПРОЦЕСИ*Организациски начела*Неправедна оцена на перформансата*Ротирачки работни смени*Опасност од повреди*Интерперсонални односи

БАРАЊА НА РАБОТАТА И КАРАКТЕРИСТИКИ НА УЛОГАТА*Нејасност на улогата*Недоследност во статусот на улогата*Одговорност за луѓето

БАРАЊА НА РАБОТАТА И КАРАКТЕРИСТИКИ НА УЛОГАТА*Нејасност на улогата*Недоследност во статусот на улогата*Одговорност за луѓето

ИНДИВИДУАЛНИ КАРАКТЕРИСТИКИ И ОЧЕКУВАЊА*Грижа за кариерата*Пребавно или пребрзо напредување*Флексибилност или ригидност

ИНДИВИДУАЛНИ КАРАКТЕРИСТИКИ И ОЧЕКУВАЊА*Грижа за кариерата*Пребавно или пребрзо напредување*Флексибилност или ригидност

СТРЕСОРИна работа

СТРЕСОРИна работа

Последици од професионален стрес

Последици по индивидуата

• Емоционална нестабилност • Неодговорност• Недостаток на

самоконтрола• Фрустрации• Брачни проблеми• Злоупотреба на алкохол и

дрога• Анксиозност• Депресија• Ментални растројства

Последици по организацијата

• Редуцирана продуктивност• Повреди на работно место• Отсуство од работа• Зачестени боледувања• Недостаток на креативност• Нелојалност• Чести конфликти• Грешки при работа• Саботирање на раб.процес

Менаџмент на стрес

1. Соочување со стресот (Лазарус)

Соочување насочено кон проблемот Соочување со емоциите (блокираност од емоции).

Фактори кои влијаат при изборот на стратегија за соочување:

- Поединецот: особини на личноста, вредности, верувања, цели, возраст, пол и др.

- Околината на настанот: барања, ограничувања, траење на случувањата и сл.

2. Надминување на стресотНадминување на стресот е процес на соочување и справување со барањата од

надворешната или внатрешната средина, кои индивидуата ги проценила како опасни, напорни или оптеретувачи за сопствените потенцијали.

Цели

• Намалување на опасноста од надв.средина;• Толеранција и прилагодување на негативни настани;• Одржување позитивна слика за себе;• Одржување емоционална стабилност.

• Намалување на опасноста од надв.средина;• Толеранција и прилагодување на негативни настани;• Одржување позитивна слика за себе;• Одржување емоционална стабилност.

Стилови

• 1. Добивање информации 2.Избегнување 3.Минимизирање на важноста• 4.Барање на помош(регресија) 5.Однесување спротивно на емоциите

(реактивна формација)• 6.Надминување на нелагодноста 7.Обвинување на другите(проекција)• 8.Вршење на пријатни активности кои не се во врска со стресната ситуација• (преместување)

• 1. Добивање информации 2.Избегнување 3.Минимизирање на важноста• 4.Барање на помош(регресија) 5.Однесување спротивно на емоциите

(реактивна формација)• 6.Надминување на нелагодноста 7.Обвинување на другите(проекција)• 8.Вршење на пријатни активности кои не се во врска со стресната ситуација• (преместување)

Стратегии• 1.Конфронтирачко надминување 2.Барање на социјална поддршка• 3.Планирање на надминување 4.Самоконтрола• 5.Дистанцирање 6.Пронаоѓање позитивно значење• 7.Прифаќање на лична одговорност 8.Бегство од стресорот

• 1.Конфронтирачко надминување 2.Барање на социјална поддршка• 3.Планирање на надминување 4.Самоконтрола• 5.Дистанцирање 6.Пронаоѓање позитивно значење• 7.Прифаќање на лична одговорност 8.Бегство од стресорот

Техники • Кратки психотераписки постапки - Инокулација на стресРелаксационен тренинг

• Кратки психотераписки постапки - Инокулација на стресРелаксационен тренинг

3. Менаџирање на стрес во организациски контекст

Иницијативи за редуцирање на професионалниот стрес

Иницијативи на индивидуално ниво Иницијативи на организациско ниво

- Редизајнирање на работните задачи- Редизајнирање на работната околина- Воспоставување на флексибилни работни смени- Правилен систем на наградување- Менаџмент на конфликти на работа- Промена на физичката околина и др.

Ефекти на стресната ситуација

Последиците од стресната ситуација може да бидат: Краткотрајни (непосредни) последици Долготрајни последици

Симптоми кои укажуваат на неопходност од превземање мерки

Телесни симптоми

Промени во однесувањето

Емоционални потешкотии

Когнитивни потешкотии