บทที่ 7 พัฒนาการเด็ก และความต้องการของเด็ก 55

บทท่ี 7

พัฒนาการและความต้องการของเด็กปฐมวัย

แผนการเรียนรู้ประจ าบท

1. จุดประสงคก์ารเรียนรู ้

1. มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความหมาย ความส าคญัของพัฒนาการ เด็ก

2. มีความรู้ความเข้าใจพฒันาการเด็กปฐมวัยทั้ง 4 ด้าน

3. มีความเข้าใจในการสนองตอบความต้องการของเดก็ปฐมวัย

4. สามารถน าความรู้ไปประยุกตใ์ช้ในการจัดการศกึษาส าหรับเด็กได้

2. สาระการเรยีนรู้

1. ความหมายของพัฒนาการ

2. ความหมายของความเจริญเติบโต

3. ความหมายของวุฒิภาวะ

4. แบบแผนและหลักของพัฒนาการ

5. ความส าคัญของพัฒนาการ

6. พัฒนาการเด็กปฐมวัย

6.1 พฒันาการทางด้านร่างกาย

6.2 พฒันาการทางด้านอารมณ ์จติใจ

6.3 พฒันาการทางด้านสังคม

6.4 พัฒนาการทางด้านสติปัญญา

7. ธรรมชาติความต้องการทางด้านสติปัญญา

8. ธรรมชาติความต้องการทางด้านอารมณ์จติใจ

9. ธรรมชาติและความต้องการทางด้านสังคม

10. ธรรมชาตแิละความต้องการทางด้านสติปัญญา

3. กิจกรรมการเรียนรู ้

1. ทดสอบก่อนเรียน (แบบทดสอบ)

2. ศึกษาเอกสารประกอบการสอนรายวิชา

3. อภิปราย สนทนา ซักถาม

4. ใหน้ักศึกษาศึกษาจากใบงานแบง่กลุม่ศึกษาค้นคว้า และวิเคราะห์ พร้อมน าเสนอผล

การวิเคราะห ์เกี่ยวกับพัฒนาการเด็กปฐมวัย ทั้ง 4 ด้าน

162

5. ให้นักศึกษาแบ่งกลุ่มศึกษาค้นคว้าเก่ียวกับพฒันาการเด็กปฐมวัยทั้ง 4 ด้าน พร้อม

เตรียมน าเสนอ

6. ทดสอบหลังเรียน (แบบทดสอบ)

4. ส่ือการเรียนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน

2. สไลด์ วีดิทศัน ์(power point)

3. เว็บไชต์อาจารย ์

4. ใบงาน

5. การประเมินผล

1. ความถูกต้องชัดเจนของเนื้อหา

2. ความถูกต้องของการน าเสนอผลงาน

3. การศึกษาค้นคว้ารายงานพัฒนาการเด็กปฐมวัย

4. การวิเคราะห์ใบงาน

5. การทดสอบ ก่อน – หลัง เรียน

163

บทท่ี 7

พัฒนาการและความต้องการของเด็กปฐมวัย

เด็กปฐมวัยเป็นช่วงวัยที่มีการเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็วทั้งทางด้านร่างกายและ

จิตใจ เพราะเด็กวัยนี้เป็นวัยที่มีความอยากรู้อยากเห็น สามารถรับรู้และเรียนรู้ได้อย่าง

รวดเร็วการเรียนรู้ของเด็กนั้น จะเป็นการเรียนรู้จากส่ิงต่าง ๆ ที่อยู่รอบตัว ถึงเด็กจะเรียนรู้

ได้อย่างรวดเร็วก็ตาม แต่เด็กแต่ละคนจะมีความสามารถดังกล่าวแตกต่างกัน ปัจจัยที่ท า

ให้มีความแตกต่างกันนั้นคือพัฒนาการของเด็กแต่ละคน และปัจจัยต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง

ดังนั้นเพ่ือให้ผู้เรียนมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับตัวเด็กมากข้ึนในบทนี้จะแยกเป็นหัวข้อ

ต่าง ๆ ดังนี้

1. ความหมายของพัฒนาการ

2. ความหมายของความเจริญเติบโต

3. ความหมายของวุฒิภาวะ




6.1 พฒันาการทางด้านร่างกาย

6.2 พฒันาการทางด้านอารมณ ์จติใจ

6.3 พฒันาการทางด้านสังคม

6.4 พัฒนาการทางด้านสติปัญญา

7. ธรรมชาติความต้องการทางด้านสติปัญญา

8. ธรรมชาตคิวามต้องการทางด้านอารมณ์จติใจ

9. ธรรมชาตแิละความต้องการทางด้านสังคม

10. ธรรมชาตแิละความต้องการทางด้านสติปัญญา

1. ความหมายของพัฒนา (Development)

เกี่ยวกับพัฒนาการมีผู้ที่ให้ความหมายดังนี้

ทิศนา แขมมณี (2536 : 60) พัฒนาการเป็นกระบวนการที่มีการประสานงานกัน

พร้อมกันไปทั้ งหมดทั้ งร่างกายและจิตใจ กล่าวคือ การเจริญเติบโตทางร่างกาย

พัฒนาการทางอารมณ์ และสติปัญญาจะมีความสัมพันธ์เกี่ยวเนื่องกันอย่างใกล้ชิด

164

เพ็ญรุ่ง ปานใหม่ (2536 : 40) พัฒนาการ หมายถึง กระบวนการเปล่ียนแปลง ทั้ง

ทางด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา ซ่ึงเป็นไปทางเจริญงอกงามและในทาง

เส่ือม กระบวนการเปล่ียนแปลงนี้เป็นไปอย่างมีระบบสลับซับซ้อนเกี่ยวเนื่องกัน และ

เกิดข้ึนตลอดชีวิตของบุคคล

เยาวพา เดชะคุปต์ (2540 : 16) พัฒนาการของเด็กหมายถึง กระบวนการหรือ

ล าดับขั้นตอนซ่ึงเกิดข้ึนในตัวเด็ก ตลอดระยะเวลาที่เด็กมีการเปล่ียนแปลงที่ไม่สามารถ

ช่วยเหลือตัวเองได้เป็นบุคคลที่ช่วยเหลือตัวเองได้

ชนินทร์ชัย อินทิราภรณ์ (2542 : 67) พัฒนาการ หมายถึง การท าความเจริญ

เปลี่ยนแปลงในทางลักษณะรูปร่างและความสามารถในด้านต่าง ๆ ของเด็กในทางก้าวหน้า

การเปล่ียนแปลงหรือพัฒนาการในทางที่ดีข้ึนนั้น มีหลายทางด้วยกัน เช่น พัฒนาการทาง

กาย อารมณ์ สมอง สังคม ศีลธรรม และสุนทรียภาพ

ปาทานุกรมศัพท์ทางการศึกษา (2542 : 67) พัฒนาการ หมายถึง การท า

ความเจริญกระบวนการเปลี่ยนแปลงในทางลักษณะรูปร่างและความสามารถในด้านต่าง ๆ

ของเด็กในทางก้าวหน้า การเปล่ียนแปลงหรือพัฒนาการในทางที่ดีขึ้น

จากที่กล่าวมาทั้งหมดสรุปได้ว่า พัฒนาการ หมายถึง กระบวนการเปล่ียนแปลงที่

เกิดข้ึนกับบุคคลทั้งด้านรูปธรรมและนามธรรมอย่างเป็นระบบมีขั้นตอนที่ชัดเจนและมี

ความสัมพันธ์กันทุกด้านและต่อเนื่อง ท าให้มีความสามารถเพ่ิมข้ึน การเปล่ียนแปลงที่

เกิดข้ึนที่ชัดเจนได้แก่ ทางด้านร่างกาย ทางด้านอารมณ์ ทางด้านสังคม และทางด้าน

สติปัญญา

2. ความหมายของความเจริญเติบโต (Growth)

การเจริญเติบโตเป็นค าศัพท์ที่ใช้กันบ่อยแต่หลายคนอาจจะยังไม่เข้าใจความหมาย

ของความเจริญเติบโต (Growth) ที่ชัดเจน ในเรื่องนี้ ได้มีผู้ที่ ให้ความหมายของความ

เจริญเติบโตไว้หลายแนวทาง และหลายท่านได้ให้ความหมายไว้ดังนี้

กู๊ด (Good. 1945 : 269) ความเจริญงอกงาม หมายถึง การเพ่ิมข้ึนด้านปริมาณ

ของบุคคล ลักษณะของการเปล่ียนแปลงจะเป็นไปทีละเล็กทีละน้อยล าดับชั้น และ

การเปล่ียนแปลงนี้ไม่ได้เกิดจากการเรียนรู้แต่อย่างใด

เพ็ญรุ่ง ปานเอ่ียม (2536 : 41) ความเจริญงอกงาม หมายถึง การเปล่ียนแปลง

ทางด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา ในลักษณะของความเพ่ิมพูนทางด้าน

ปริมาณ เช่น การเพ่ิมของน้ าหนัก ส่วนสูง นอกจากนี้ลักษณะอารมณ์ชนิดต่าง ๆ มีการเพิ่ม

มากขึ้น ความคิดหาเหตุผลดีขึ้น เป็นต้น

165

เยาวพา เดชะคุปต์ (2542 : 17) ความเจริญเติบโต หมายถึง การเพ่ิมสัดส่วนใน

ด้านปริมาณ เช่น ขนาดของศีรษะ หรือส่วนอ่ืน ๆ ในร่างกาย เป็นการพัฒนาทางด้าน

ปริมาณ

ปาทานุกรมศัพท์ทางการศึกษา (2542 : 17) ความเจริญเติบโต หมายถึง การเพ่ิม

ขนาด หรือมิติอันเป็นผลจากการเพ่ิมจ านวนและขนาดของเซลล์ เด็กจะมีระยะเวลาของ

การเจริญเติบโต

ที่กล่าวมาสรุปได้ว่า ความเจริญงอกงาม หมายถึง การเปลี่ยนแปลงทางด้านขนาด

รูปร่างและปริมาณที่มีความสัมพันธ์กันทุกด้านของร่างกาย ซ่ึงสามารถวัดปริมาณหรือ

จ านวนได้อย่างชัดเจน

3. ความหมายของวุฒิภาวะ (Maturity)

ปรียาภรณ์ วงศ์อนุตรโรจน์ (2534 : 31) วุฒิภาวะ หมายถึง ความเจริญเติบโต

ของเด็กโดยธรรมชาติ ทั้งทางด้านร่างกาย สติปัญญา อารมณ์ และสังคม

เพ็ญรุ่ง ปานใหม่ (2536 : 42) วุฒิภาวะ หมายถึง สภาพความเจริญเติบโตเต็มที่

ตามล าดับขั้นของแต่ละวัย ทั้งทางด้านร่างกาย และจิตใจ ซ่ึงพร้อมที่จะท ากิจกรรมต่าง ๆ

ได้ตามหน้าที่ของส่วนต่าง ๆ

ประกายรัตน์ ภัทรธิติ (2539 : 66) วุฒิภาวะ หมายถึง ความสามารถของบุคคลที่

จะสามารถท าส่ิงต่าง ๆ ได้ในระยะเวลาท่ีควรจะเป็น

เยาวพา เดชะคุปต์ (2540 : 17) วุฒิภาวะ หมายถึง กระบวนการที่เกิดข้ึนภายใน

ตัวเด็กซ่ึงเด็กจะมีการเติบโต วุฒิภาวะจะแสดงถึงพลังภายในร่างกายที่จะช่วยให้เด็กเกิด

การเติบโตข้ึน

วุฒิภาวะ อาจหมายถึง การเจริญเติบโตในด้านคุณภาพของเด็ก เช่น เด็กจะ

สามารถนั่งได้ก่อนยืน การนั่งและยืนจะเกิดข้ึนได้เมื่อเด็กมีวุฒิภาวะ หรือมีความพร้อม

วุฒิภาวะทางกายจะเป็นพื้นฐานให้กับเด็กสามารถใช้พลังของเขาในการท าส่ิงต่าง ๆ ได้

ชนินทร์ชัย อินทิราภรณ์ (2542 : 149 – 152) วุฒิภาวะ หมายถึงความเจริญงอกงาม

และพัฒนาการทั้งหมด ทั้งทางกายและทางสมองของมนุษย์ โดยยึดเอาสมรรถภาพในการ

ท างาน ซ่ึงความเจริญงอกงาม และพัฒนาการเต็มที่ของคนนั้นมีหลายชั้น

ที่กล่าวมาสรุปได้ว่า วุฒิภาวะ หมายถึง สภาพของความพร้อมของร่างกาย และ

จิตใจ ของแต่ละบุคคลที่จะเกิดข้ึนในแต่ละช่วงวัย ที่มีสมรรถภาพสูงสุดที่จะท าหน้าที่และ

กิจกรรมต่าง ๆ ได้อย่างเต็มความสามารถ ซ่ึงจะเป็นลักษณะเฉพาะของแต่ละบุคคลอาจจะ

มีความเหมือนหรือแตกต่างกันได้ในช่วงวัยอายุเท่ากัน

166


แบบแผนพัฒนาการ คือ รูปแบบหรือลักษณะการเปล่ียนแปลงของมนุษย์ที่เกิดข้ึน

อย่างต่อเนื่องและมีความสัมพันธ์กันไป โดยมีลักษณะการเปล่ียนที่ส าคัญมี 4 ลักษณะดังนี้

1. การเปล่ียนแปลงด้านขนาด การเปล่ียนแปลงในลักษณะนี้เริ่มมีขึ้นตั้งแต่ปฏิสนธิ

กล่าวคือ เมื่อชีวิตใหม่เกิดข้ึนมีขนาดเล็กมาก ต่อมาจะเจริญเติบโตมีขนาดใหญ่ข้ึน

ตามล าดับจนกระทั่งคลอดออกมา และเมื่อคลอดออกมาแล้วก็เจริญเติบโตมีขนาดใหญ่

ต่อไปอีก

2. การเปล่ียนแปลงด้านสัดส่วน สัดส่วนของมนุษย์ย่อมมีการเปล่ียนแปลงไปตาม

วัย อาทิสัดส่วนของ อก เอว และสะโพกของเด็กเล็ก จะมีขนาดเกือบเท่ากัน แต่เมื่อเข้า

วัยรุ่นสัดส่วนของอกเอว และสะโพกจะเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม

3. การเปล่ียนแปลงโดยมีลักษณะใหม่ ๆ เกิดข้ึน ลักษณะใหม่ ๆ จะเกิดในระหว่าง

ที่มนุษย์ก าลังเจริญเติบโต เช่น เมื่ออายุประมาณ 6 เดือน ฟันน้ านมเริ่มงอก เมื่อเด็กโตข้ึน

ก็สามารถหัดพูดได้ เป็นต้น

4. การเปล่ียนแปลงโดยลักษณะเก่า ๆ หายไป ลักษณะบางอย่างของร่างกาย

หายไปเมื่อถึงช่วงหนึ่ง ๆ เช่น เมื่อเด็กอายุได้ประมาณ 6 ขวบ ฟันน้ านมจะเริ่มหัก เป็นต้น

หลักของพัฒนาการ

1. พัฒนาการเกี่ยวข้องกับการเปล่ียนแปลง

2. พัฒนาการในขั้นแรกมีความส าคัญกว่าพัฒนาการทีเ่กิดข้ึนภายหลัง

3. พัฒนาการเป็นผลมาจากวุฒิภาวะและการเรียนรู ้

4. แบบแผนของพัฒนาการสามารถท านายได้

4.1 พัฒนาการทางกาย มนุษย์ทกุคนจะมีพัฒนาการไปทางเดียวกัน คือ จาก

ส่วนบนไปสู่ส่วนล่าง จากแกนของล าตัวไปสู่อวัยวะข้างที่ไกลออกไป

4.2 พฒันาการด้านอืน่ ๆ ของเด็กเช่น พัฒนาการของกล้ามเนื้อ พฒันาการด้าน

อารมณ ์การพูด การเลน่ ความสนใจ เป็นพฒันาการที่เกิดข้ึนอย่างมีแบบแผนสามารถ

ท านายได้ว่าเด็กจะเจริญเติบโตข้ึนและมลีักษณะอย่างไร

5. แบบแผนของพัฒนาการมีลักษณะเหมือนกัน

5.1 เดก็ทุกคนจะมีพฒันาการที่คล้ายคลึงกันจากขั้นตอนหน่ึงไปสู่ขั้นตอนหน่ึง

5.2 พัฒนาการมนุษย์จะเร่ิมจากพัฒนาการทั่ว ๆ ไป ก่อนพฤตกิรรมท่ีเจาะจง

5.3 พัฒนาการของมนุษย์จะเกิดข้ึนอย่างต่อเน่ือง

5.4 พฒันาการส่วนต่าง ๆ ของร่างกายมีอัตราในการพัฒนาไม่เท่ากัน

167

5.5 พัฒนาการด้านต่าง ๆ ของมนุษยม์ีความสัมพนัธ์กัน

6. พัฒนาการของมนุษย์มีความแตกต่างกัน

7. แบบแผนของพัฒนาการมีช่วงเวลา

8. พัฒนาการของมนุษย์ได้รับการคาดหวังจากสังคมในทุกระยะของพัฒนาการ

9. ความผิดปกติของพัฒนาการด้านต่าง ๆ อาจจะเกิดข้ึนได้ทกุเวลา

กฎของพัฒนาการ

พัฒนาการของเด็กแต่ละคนมีความแตกต่างกันไปบ้าง แต่โดยรวมพัฒนาการ

พัฒนาการจะเป็นไปตามระเบียบกฎเกณฑ์ที่ท าให้ผู้เกี่ยวข้องสามารถวิเคราะห์พัฒนาการ

ได้ดังต่อไปนี้

1. พัฒนาการจะมีลักษณะที่ต่อเนื่องกัน กล่าวคือพัฒนาการจะเกิดข้ึนทุกช่วงของ

ชีวิตเริ่มตั้งแต่เซลอสุจิเข้าผสมกับเซลไข่เกิดเป็นเซลปฏิสนธิ แล้วเซลปฏิสนธิจะแบ่งตัว

ต่อไป ดังนั้นการเจริญเติบโตของทารกหลังคลอด จึงเป็นผลจากการเจริญเติบโตของชีวิต

ภายในครรภ์นั่นเอง พัฒนาการจึงเป็นกระบวนการที่น าความเปล่ียนแปลงมาสู่ร่างกาย

ตลอดเวลา และพัฒนาการระยะหนึ่ง ๆ จะเป็นรากฐานของพัฒนาการในระยะต่อไป

2. พัฒนาการจะเกิดตามล าดับขั้น พัฒนาการของมนุษย์จะมีลักษณะเป็นไป

ตามล าดับขั้น เช่น เด็กจะคว่ าได้ก่อนคลาน นั่งได้ก่อนยืนและก่อนเดิน เป็นต้น

3. พัฒนาการของแต่ละบุคคลจะแตกต่างกัน อัตราการเจริญเติบโตของมนุษย์จะ

แตกต่างกันในแต่ละบุคคล บางคนอาจมีพัฒนาการเร็ว บางคนอาจช้า เช่น เด็กบางคนฟัน

น้ านมเริ่มงอกเมื่ออายุ 6 เดือน ในขณะที่เด็กอีกคนฟันน้ านมเริ่มงอกเมื่ออายุ 7 เดือน

4. พัฒนาการจะเป็นไปตามทิศทาง ลักษณะหนึ่งของพัฒนาการคือ การเริ่มจาก

ศีรษะลงไปเบื้องล่าง หรือจากหัวลงไปเท้า และพัฒนาการอีกลักษณะหนึ่งจะเริ่มจาก

แกนกลางล าตัวไปสู่ส่วนย่อย หรือจากใกล้ไปไกล หมายความว่าเด็กจะเคล่ือนไหวล าตัวได้

ก่อนมือและน้ิว

5. อัตราพัฒนาการของบุคคลในแต่ละช่วงอายุจะไม่เท่ากัน พัฒนาการของบุคคล

บางช่วงจะเร็วแต่บางช่วงจะช้า เช่น เด็กในช่วง 2 ปีแรกเกิด ร่างกายจะเจริญเติบโตเร็วมาก

ส่วนในช่วงวัยรุ่นตอนปลายสู่วัยผู้ใหญ่การเจริญเติบโตจะช้ามาก เป็นต้น

6. อัตราพัฒนาการในแต่ละส่วนของร่างกายจะแตกต่างกัน กล่าวคือ อัตราการ

เจริญเติบโตของแต่ละส่วนของบุคคลจะไม่เท่ากัน เช่น เซลสมองของเด็กอายุประมาณ 8

ขวบจะเจริญเร็วมากถึง ร้อยละ 80 ในขณะที่ระบบย่อยอาหารจะเจริญอย่างรวดเร็วใน

ระยะวัยรุ่น

168

7. พัฒนาการด้านต่าง ๆ มักจะมีลักษณะสัมพันธ์กัน นั้นคือเด็กที่มีพัฒนาการด้าน

หนึ่งสูงอาจมีพัฒนาการบางด้านสูงหรือเร็วตามไปด้วย เช่น เด็กที่มีสติปัญญาสูงมักจะพูด

หรือเดินได้เร็วกว่าเด็กทั่ว ๆ ไป ส่วนเด็กปัญญาอ่อนจะมีพัฒนาการด้านอื่น ๆ ช้าไปด้วย

8. สิ่งแวดล้อมจะมีผลต่อพัฒนาการมากในช่วงที่มนุษย์ที่ก าลังเจริญเติบโต บุคคล

จะมีการเจริญเติบโตมากในช่วงเด็กทารกจนถึงวัยรุ่น หากน าเอาเด็ก เล็ก ๆ ไปอยู่ใน

ส่ิงแวดล้อมที่แตกต่างไปจากเดิม เด็กจะเจริญเติบโตและมีพฤติกรรมเป็นไปตาม

ส่ิงแวดล้อมใหม่ แต่หากมีการเปล่ียนแปลงส่ิงแวดล้อมในช่วงผู้ ใหญ่ จะไม่มีการ

เปลี่ยนแปลงมากนัก


พัฒนาการของมนุษย์มีความส าคัญดังต่อไปนี้

1. ท าให้ทราบว่าเราสามารถคาดหวังอะไรได้จากเด็ก

2. สามารถจัดท าแนวทางที่จะใช้เป็นเกณฑ์ประเมินเด็กได้

3. สามารถจัดประสบการณ์ให้กับเด็กได้เหมาะสม

4. สามารถส่งเสริมการเตรียมความพร้อมของเด็กได้เหมาะสมกับพัฒนาการ

5. ช่วยให้ผู้ท่ีเกี่ยวข้องเข้าใจพฤติกรรมและพัฒนาการเด็กมากขึ้น

6. ช่วยให้ครูและผู้เกี่ยวข้องจัดส่ือและสภาพแวดล้อมได้เหมาะสมกับเด็ก


เด็กปฐมวัยเป็นช่วงวัยที่มีพัฒนาการทั้ง 4 ด้านเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็ว ได้แก่

ทางด้านร่างกาย ทางด้านอารมณ์ ทางด้านสังคม และทางด้านสติปัญญา จากพัฒนาการ

ของเด็กที่เปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็วจะส่งผลต่อความสามารถและพฤติกรรมของเด็กที่

แสดงออกมาในแต่ละด้าน หรือหลาย ๆ ด้านพร้อมกัน ทุกส่ิงทุกอย่างที่ปรากฏออกมานั้น

ล้วนแต่เป็นผลมาจากพัฒนาการของเด็กที่เกิดข้ึนในแต่ละช่วงวัย ในเรื่องนี้ส านักวิชาการ

และมาตรฐานการศึกษา (2546 : 10 – 13) ได้กล่าวถึงพัฒนาการและคุณลักษณะของเด็ก

ปฐมวัยแต่ละช่วงวัยดังต่อไปนี้

1. พัฒนาการด้านร่างกาย

2. พัฒนาการด้านจิตใจและอารมณ์

3. พัฒนาการด้านสังคม

4. พัฒนาการทางด้านสติปัญญา

169

1. พัฒนาการด้านร่างกาย

พัฒนาการทางด้านร่างกายแต่ละช่วงวัยของเด็กปฐมวัยมีดังต่อไปนี้

1.1 อายุแรกเกิด – 2 เดือน

1.1.1 ผงกหัว หันซ้ายขวาในท่าทางคว่ าได้

1.1.2 พลิกตัวตะแคงได้เมื่อนอนหงาย

1.1.3 มองเห็นในระยะห่าง 8 – 12 นิ้ว

1.1.4 จับถือของได้ชั่วครู่

1.2 อายุ 2 – 4 เดือน

1.2.1 ชันคอในท่าคว่ าได้

1.2.2 เหยียดขาดันพื้นได้เมื่อจับยืน

1.2.3 เริ่มคว้าจับส่ิงของ

1.2.4 มองตามส่ิงที่เคลื่อนไหวซ้าย, ขวา, บน, ล่าง ได้


1.3.1 นอนคว่ ายกศีรษะยันหน้าอกได้สูง

1.3.2 นั่งได้โดยพ่อแม่ต้องประคอง

1.3.3 คืบ พลิกคว่ า พลิกหงายได้

1.3.4 มองตามส่ิงที่ผ่านไปเร็วได้

1.3.5 ไขว่คว้าใช้มือหยิบของได้


1.4.1 หันหน้าและเอ้ียวตัวไป มาได้ดี

1.4.2 นั่งทรงตัวได้เอง

1.4.3 ลุกนั่งเองได้

1.4.4 ยกตัวในท่าคลานได้

1.4.5 เอ้ือมมือหยิบของด้วยมือข้างเดียว

1.4.6 เปล่ียนมือถือของได้


1.5.1 คลานได้คล่อง คลานข้ึนบันไดได้

1.5.2 นั่งตัวตรงได้

1.5.3 เกาะยืนได้ช่วงสั้น ๆ

1.5.4 เกาะเดินได้

1.5.5 ยืนได้ชั่วครู่ และนั่งลงจากท่ายืนได้

170

1.5.6 หยิบของช้ินเล็กด้วยหัวแม่มือ และนิ้วได้

1.5.7 ใช้มือสองข้างท างานคนละอย่างได้


1.6.1 ลุกยืนเองได้

1.6.2 เดินได้เอง

1.6.3 ข้ึนบันไดได้ โดยมีคนจูง

1.6.4 เริ่มว่ิงได้

1.6.5 เล่นกล้ิงลูกบอลเบา ๆ ได้

1.6.6 ถอดเสื้อผ้าง่าย ๆ ได้เอง

1.6.7 ก้มลงเก็บของท่ีพื้นโดยไม่หกล้ม


1.7.1 เดินไปข้างหน้าหรือด้านข้างได้

1.7.2 เดินถอยหลังได้

1.7.3 กระโดด 2 ขา อยู่กับที่ ได้

1.7.4 เดินข้ึนบันไดโดยจับราวได้

1.7.5 ดึง หรือผลักส่ิงของขณะเดิน

1.7.6 ใช้ข้อมือได้มากข้ึน เช่น หมุนมือ หมุนส่ิงของ เป็นต้น


1.8.1 ว่ิงคล่องข้ึน แต่ไม่สามารถหยุดได้ทันที

1.8.2 เดินถอยหลังนั่ง

1.8.3 ข้ึนบันไดได้เองโดยวางเท้า 2 ข้าง บนบันไดขั้นเดียว

1.8.4 สลับเท้าข้ึนบันไดได้ (เมื่อย่าง 3 ปี)

1.8.5 หยิบของช้ินเล็ก ๆ ได้

1.8.6 จับดินสอแท่งใหญ่ ๆ ได้ด้วยนิ้วช้ีและนิ้วหัวแม่มือได้

1.9 อายุ 3 ปี

1.9.1 กล้ามเนื้อใหญ่

- รอรับลูกบอลท่ีกระดอนจากพื้นด้วยแขนทั้งสองข้าง

- เดินข้ึนลงบันไดด้วยตนเอง

- กระโดดข้ึน ลงอยู่กับที่ได้

- ว่ิงตามล าพังได้

1.9.2 กล้ามเนื้อเล็ก

171

- ใช้กรรไกรตัดกระดาษให้ขาดได้

- เขียนรูปวงกลมตามแบบได้

- ร้อยลูกปัดขนาดใหญ่ได้

1.9.3 สุขภาพอนามัย

- มีร่างกายแข็งแรงสมบูรณ์ มีน้ าหนัก ส่วนสูง และมีเส้นรอบศีรษะตาม

เกณฑ์



- รับลูกบอลได้ด้วยมือทั้งสองข้าง

- เดินข้ึนลงบันไดสลับเท้าได้

- กระโดดขาเดียวอยู่กับที่ได้

- ว่ิงและหยุดได้คล่อง


- ใช้กรรไกรตัดกระดาษให้อยู่ในแนวเส้นตรงตามที่ก าหนดให้ได้

- เขียนรูปส่ีเหล่ียมตามแบบได้

- ร้อยลูกปัดขนาดเล็กได้

1.10.3 สุขภาพอนามัย

- มีร่างกายแข็งแรงสมบูรณ์ มีน้ าหนักส่วนสูง และมีเส้นรอบศีรษะตาม

เกณฑ์



- รับลูกบอลท่ีกระดอนจากพื้นได้ด้วยมือทั้งสองข้าง

- เดินข้ึน ลงบันไดสลับเท้าได้อย่างคล่องแคล่ว

- กระโดดขาเดียวไปข้างหน้าได้อย่างต่อเนื่อง

- ว่ิงได้รวดเร็วและหยุดโดยทันที


- ใช้กรรไกรตัดกระดาษให้อยู่ในแนวเส้นโค้งตามที่ก าหนดได้

- เขียนรูปสามเหล่ียมตามแบบได้

- ใช้เชือกร้อยวัสดุตามแบบได้

- ใช้กล้ามเนื้อเล็กได้ดี เช่น ติดกระดุมเสื้อ ผูกเชือกรองเท้า ฯลฯ

1.11.3 สขุภาพอนามัย

172

- มีร่างกายแข็งแรงสมบูรณ์ มีน้ าหนัก ส่วนสูง และมีเส้นรอบศีรษะตาม

เกณฑ์

2. พัฒนาการด้านอารมณ์และจิตใจ

พัฒนาการทางด้านอารมณ์และจิตใจของเด็กปฐมวัยแต่ละช่วงวัยดังมีรายละเอียด

ดังต่อไปนี้

2.1 แรกเกิด – 2 เดือน

2.1.1 ตกใจง่ายเมื่อได้ยินเสียงดัง

2.1.2 ท าเสียงในล าคอเบา ๆ เมื่อรู้สึกพอใจ

2.2 อายุ 2- 4 เดือน

2.2.1 ย้ิมง่าย หัวเราะเสียงดังเมื่อพอใจ

2.2.2 แสดงอารมณ์ ความรู้สึกทางสีหน้า


2.3.1 ส่งเสียงแสดงอารมณ์ต่าง ๆ

2.3.2 รู้จักแสดงปฏิกิริยาต่อต้านเมื่อไม่พอใจ


2.4.1 แสดงความผูกพันกับพ่อแม่หรือผู้เลี้ยงดูใกล้ชิด

2.4.2 เริ่มกลัวคนแปลกหน้า


2.5.1 พยายามท าส่ิงต่าง ๆ ด้วยตนเอง ถ้าขัดใจจะโกรธ

2.5.2 แสดงท่าทางพอใจเมื่อได้ยินเสียงเพลง เช่นโยกตัวไปตามจังหวะ

2.5.3 อารมณ์เปล่ียนแปลงง่าย ชอบขว้างของเวลาโกรธ


2.6.1 กลัวความมืด กลัวเสียงดัง กลัวการถูกทิ้งให้อยู่คนเดียว

2.6.2 ใช้ค าพูดแสดงอารมณ์ เช่น ไม่เอา ออกไป

2.6.3 ต้องการความเป็นตัวของตัวเอง


2.7.1 แสดงอารมณ์ต่าง ๆ ด้วยค าพูด

2.7.2 มีความรู้สึกที่ดีต่อตนเองเมื่อได้รับการยอมรับและชมเชย

2.7.3 มีความเป็นตัวของตัวเอง


2.8.1 การแสดงออกทางด้านอารมณ์

173

- ชอบท่ีจะท าให้ผู้ใหญ่พอใจ และได้รับค าชม

- แสดงอารมณ์ตามความรู้สึก

2.8.2 ความรู้สึกที่ดีต่อตนเองและผู้อ่ืน

- เริ่มรู้บทบาทหน้าที่ของตนเอง

- เริ่มรู้จักเลือกเล่นส่ิงที่ตนเองชอบ และสนใจ

2.8.3 คุณธรรมจริยธรรม

- แสดงความรักต่อเพ่ือน และสัตว์เล้ียง

- ไม่ท าร้ายผู้อ่ืนเมื่อไม่พอใจ

- เริ่มรู้ว่าของส่ิงใดเป็นของตน และส่ิงใดเป็นของผู้อ่ืน

- เริ่มรู้จักเก็บของเล่น

- เริ่มรู้จักรอคอย

- เริ่มตัดสินใจในเรื่องง่าย ๆ ได้


2.9.1 การแสดงออกทางอารมณ์

- ชอบท้าทายผู้ใหญ่

- เริ่มควบคุมอารมณ์ได้ในบางขณะ

2.9.2. ความรู้สึกที่ดีต่อตนเองและผู้อ่ืน

- รู้บทบาทหน้าที่ของตนเอง

- รู้จักเลือกเล่นส่ิงที่ตนชอบ สนใจ

- เริ่มรู้จักช่ืนชมความสามารถ ผลงานของตนเอง และผู้อ่ืน


- แสดงความรักต่อเพ่ือนและสัตว์เลี้ยง

- ไม่ท าร้ายผู้อ่ืนและท าให้ผู้อ่ืนเดือดร้อน

- ไม่แย่งหรือหยิบของคนอ่ืนมาเป็นของตน

- รู้จักเก็บของเข้าที่

- รู้จักการรอคอยอย่างเหมาะสมกับวัย

- รู้จักตัดสินใจในเรื่องง่าย ๆ และเริ่มเรียนรู้ผลท่ีเกิดข้ึน


2.10.1 การแสดงออกทางด้านอารมณ์

- รักครูผู้สอน

- ควบคุมอารมณ์ได้ดีขึ้น มีเหตุผล

174

2.10.2 ความรู้สึกที่ดีต่อตนเองและผู้อ่ืน

- รู้จักบทบาทหน้าที่ของตนเองและหน้าท่ีที่ได้รับมอบหมาย

- รู้จักเลือกเล่น ท างานตามที่ตนชอบ ที่สนใจ และสามารถท าได้

- รู้จักชื่นชมในความสามารถ ผลงาน ของตนเองและผู้อ่ืน


- แสดงความรักเด็กที่เล็กกว่าและสัตว์ต่าง ๆ

- ไม่ท าร้ายผู้อ่ืน และไม่ท าให้ผู้อ่ืนเสียใจ

- ไม่หยิบของผู้อ่ืนมาเป็นของตน

- รู้จักเก็บของเข้าที่

- รู้จักการรอคอยและเข้าแถวตามล าดับก่อนหลัง

- รู้จักการตัดสินใจในเรื่องง่าย ๆ และยอมรับผลที่เกิดข้ึน

3. พัฒนาการด้านสังคม

พัฒนาการทางด้านสังคมของเด็กปฐมวัยแบ่งตามช่วงอายุดังรายละเอียดต่อไปนี้


3.1.1 สบตาจ้องหน้าแม่

3.1.2 ย้ิมได้

3.1.3 หยุดร้องไห้เมื่อมีคนอุ้ม

3.1.4 ชอบให้มีคนเล่นด้วย


3.2.1 ร้องไห้เพ่ือบอกความต้องการ เงียบเสียงเมื่อเห็นหน้าคน

3.2.2 ส่งเสียงโต้ตอบ เสียงพูดและรอยย้ิมของแม่

3.2.3 สนใจมองและย้ิมให้กับตนเองในกระจก


3.3.1 หันหาเสียงเรียกชื่อ

3.3.2 ย้ิมให้คนอื่นและส่งเสียงให้ผู้คน

3.3.3 สนใจมองและย้ิมให้ตนเองในกระจก

3.3.4 มีปฏิกิริยาโต้ตอบกับพ่อแม่ หรือคนคุ้นเคย และชอบให้อุ้ม


3.4.1 แสดงออกเปิดเผยตามความรู้สึก

3.4.2 รู้จักแสดงท่าทางดีใจ หัวเราะ อาย

3.4.3 เลียนแบบกิริยาท่าทางของคนอ่ืน

175

3.4.4 แสดงออกถึงการรับรู้อารมณ์ และความรู้สึกของผู้อ่ืน


3.5.1 ติดแม่ กลัวการแยกจาก

3.5.2 เข้าใจท่าทางและสีหน้าของคนอ่ืน

3.5.3 กลัวคนแปลกหน้าและสถานที่ใหม่ ๆ

3.5.4 เลียนแบบสีหน้า ท่าทาง และเสียง

3.5.5 ช้ีบอกความต้องการได้

3.5.6 ให้ความร่วมมือเมื่อแต่งตัว

3.5.7 แยกตัวเองในเงากระจกได้


3.6.1 เข้าใจท่าทางและสีหน้าของคนอ่ืน

3.6.2 สนใจการกระท าของผู้ใหญ่

3.6.3 เริ่มช่วยเหลือตนเองได้

3.6.4 ชอบเล่นคนเดียว แต่มีผู้ใหญ่อยู่ในสายตา

3.6.5 หวงส่ิงของ


3.7.1 ใช้ช้อนตักอาหารเองได้

3.7.2 ด่ืมน้ าในแก้วเองได้

3.7.3 ชอบมีส่วนร่วมในงานบ้าน

3.7.4 บอกส่ิงที่ต้องการด้วยค าพูดง่าย ๆ ได้

3.7.5 รู้จักการรอคอย


3.8.1 เล่นรวมกับผู้อ่ืน แต่ต่างคนต่างเล่น

3.8.2 เร่ิมรู้จักเล่นเป็นกลุ่มกับเด็กด้วยกัน

3.8.3 พยายามช่วยตัวเองในเรื่องการแต่งตัว

3.8.4 เริ่มรู้จักของ และรู้จักให้

3.8.5 เริ่มรู้จักรอคอย


3.9.1 การช่วยเหลือตนเอง

- ล้างมือได้

- รับประทานอาหารได้ด้วยตนเอง

176

- เริ่มรู้จักใช้ห้องน้ าห้องส้วม

3.9.2 การอยู่ร่วมกับผู้อ่ืนและมีคุณธรรมจริยธรรม

- ชอบเล่นแบบคู่ขนาน (เล่นชนิดเดียวกัน แต่ต่างคนต่างเล่น)

- ยึดตนเองเป็นศูนย์กลาง

- เริ่มปฏิบัติตามกฎ กติกาง่าย ๆ

- รู้จักท างานที่ได้รับมอบหมาย

3.9.3 การอนุรักษ์วัฒนธรรมและส่ิงแวดล้อม

- เริ่มรู้จักแสดงความเคารพ

- ทิ้งขยะได้ถูกที่

- ไม่ท าลายส่ิงของเครื่องใช้



- แต่งตัวได้

- รับประทานอาหารได้ด้วยตนเอง โดยไม่หกเลอะเทอะ

- รู้จักท าความสะอาดหลังจากเข้าห้องน้ าห้องส้วม

3.10.2 การอยู่ร่วมกับผู้อ่ืนและการมีคุณธรรมจริยธรรม

- เล่มร่วมกับผู้อ่ืนได้

- เริ่มช่วยเหลือผู้อ่ืน

- ปฏิบัติตามกฎ กติกาที่ตกลงร่วมกัน

- มีความรับผิดชอบงานที่ได้รับมอบหมาย


- รู้จักแสดงความเคารพ


- รักษาส่ิงของที่ใช้ร่วมกัน



- เลือกเครื่องแต่งกายของตนเองได้ และแต่งตัวได้

- ใช้เครื่องมือเคร่ืองใช้ในการรับประทานอาหารได้

- ท าความสะอาดร่างกายได้

3.11.2 การอยู่ร่วมกับผู้อ่ืน

- รู้จักการให้และการรับ

177

- ปฏิบัติตามกฎระเบียบของสถานศึกษา


- แสดงความเคารพได้เหมาะสมกับวัยและโอกาส


- ช่วยดูแลรักษาส่ิงแวดล้อมรอบตัว

4. พัฒนาการด้านสติปัญญา


4.1.1 หยุดฟังหันหาเสียง

4.1.2 ท าเสียงอ้อแอ้

4.1.3 ใช้เสียงร้องที่ต่างกัน เมื่อหิวหรือเจ็บ

4.1.4 สนใจมองใบหน้าคนมากกว่าส่ิงของ


4.2.1 จ าหน้าแม่และบุคคลในครอบครัวได้

4.2.2 ส่งเสียงอ้อแอ้ พยายามท าเสียงต่าง ๆ ในคอ

4.2.3 หยุดฟังเสียงหันตามเสียงเคาะ

4.2.4 สนใจหันมองสิ่งที่เคล่ือนไหวหรือมีเสียง


4.3.1 จ าหน้าแม่และคนคุ้นเคยได้

4.3.2 ส่งเสียงตามเมื่อได้ยินเสียงพูด หรือมีใครมาพูดด้วย

4.3.3 เข้าใจค าเรียกช่ือคน หรือส่ิงของง่าย ๆ

4.3.4 ชอบมองส ารวจส่ิงของที่สนใจ และรายละเอียดต่าง ๆ


4.4.1 พยายามเลียนแบบเสียงต่าง ๆ ที่ได้ยิน

4.4.2 พูดคุยคนเดียว

4.4.3 ท าเสียงซ้ า ๆ เช่น มามา หม่ า หม่ า

4.4.4 ชอบส ารวจสิ่งต่าง ๆ รอบตัว โดยเอาเข้าปาก

4.4.5 สนใจรายละเอียดเล็ก ๆ น้อย ๆ ของส่ิงต่าง ๆ


4.5.1 รู้จักเช่ือมโยงค าพูดกับการกระท า เช่น “ไม่” จะสั่นหัว “บ๊าย บาย “ จะ

โบกมือ เป็นต้น

178

4.5.2 ชอบฟังค าซ้ า ๆ เสียงสูง ๆ ต่ า ๆ

4.5.3 รู้ว่าค าต่าง ๆ เป็นสัญลักษณ์ของวัตถุนั้น ๆ เช่น ถ้าพูดว่านก จะช้ีไปที่

ท้องฟ้า

4.5.4 เริ่มพูดเป็นค า ๆ ได้บ้าง เช่น พ่อ แม่

4.5.6 เรียนรู้ค าใหม่เพิ่มข้ึน

4.5.7 ค้นหาของท่ีปิดซ่อนจากสายตาได้


4.6.1 รู้จักช่ือตนเอง

4.6.2 แสดงความคิดและจินตนาการ

4.6.3 เริ่มเปล่งเสียงและกล่าวค าพูดเก่ียวกับการกระท าที่ท าอยู่

4.6.4 เข้าใจค าพูดง่าย ๆ ได้

4.6.5 พูดเป็นค า ๆ ได้มากข้ึน

4.6.6 ทักทายโดยการใช้เสียงพร้อมการท าท่าทางอย่างเหมาะสม

4.6.7 สนใจส ารวจส่ิงรอบตัว


4.7.1 พูดค าต่อกัน เช่น ไปเที่ยว กินข้าว ฯลฯ

4.7.2 เลียนแบบค าพูดท่ีผู้ใหญ่พูด

4.7.3 ชอบฟังนิทานเรื่องสั้น ๆ

4.7.4 พยายามท าตามค าสั่ง

4.7.5 มีความเข้าใจในเรื่องเวลาจ ากัด รู้เพียงแต่เดี๋ยวนี้ เด๋ียวก่อน

4.7.6 เรียกหรือช้ีส่วนต่าง ๆ ของร่างกายได้

4.7.7 เริ่มจ าชื่อวัตถุสิ่งของท่ีพบเห็นบ่อย ๆ ได้

4.7.8 ขีดเส้นต่าง ๆ แต่ยังไม่ชัดเจน

4.7.9 วางของซ้อนกันได้ 3 ชั้น


4.8.1 มีช่วงความสนใจกับของบางอย่างได้นาน 3 – 5 นาที

4.8.2 ชอบดูหนังสือภาพ

4.8.3 ชอบฟังบทกลอน นิทาน ค าคล้องจอง

4.8.4 สนใจค้นคว้าส ารวจสิ่งต่าง ๆ

4.8.5 เริ่มถามด้วยค าว่า “อะไร”

4.8.6 สนใจอยากรู้อยากเห็นสิ่งใกล้ตัว

179

4.8.7 ขีดเส้นตรงเป็นแนวด่ิงได้

4.8.8 วางของซ้อนกันได้ 4 – 6 ชั้น


4.9.1 ฟังแล้วปฏิบัติตามค าสั่งง่าย ๆ ได้

4.9.2 บอกชื่อของตนเองได้

4.9.3 รู้จักใช้ค าถามว่า “อะไร” มากข้ึน

4.9.4 ขีดเส้นอย่างอิสระได้

4.9.5 จับคู่สีต่าง ๆ ได้ประมาณ 3 – 4 สี

4.9.6 จ าแนกสิ่งต่าง ๆ ด้วยประสาทสัมผัสทั้ง 5 ได้

4.9.7 อยากรู้อยากเห็นทุกสิ่งทุกอย่างที่อยู่รอบตัว

4.9.8 วาดภาพตามความพอใจของตนได้

4.9.9 สนทนาโต้ตอบ เล่าเรื่องด้วยประโยคสั้น ๆ ได้

4.9.10 เลียนแบบท่าทางการเคล่ือนไหวต่าง ๆ ได้

4.9.11 เรียนรู้จากการสังเกตและเลียนแบบผู้อ่ืน


4.10.1 ปฏิบัติตามค าสั่งต่อเนื่องได้

4.10.2 บอกชื่อ นามสกุลของตนเองได้

4.10.3 ชอบถามด้วยค าว่า “ท าไม”

4.10.4 เขียนภาพและสัญลักษณ์ตามความต้องการของตนเองได้

4.10.5 ชี้และบอกสีได้ 4 – 6 สี

4.10.6 รู้ความหมายเกี่ยวกับ “เมื่อวานนี้, วันนี้, พรุ่งนี้”

4.10.7 จ าแนกสิ่งต่าง ๆ ด้วยประสาทสัมผัสทั้ง 5 ได้มากข้ึน

4.10.8 ส ารวจทดลองเล่นกับของเล่น ตามความคิดของตนได้

4.10.9 วาดภาพตามความคิดสร้างสรรค์ของตนเองได้

4.10.10 เล่านิทานหรือเรื่องราวตามจินตนาการได้

4.10.11 เรียนรู้จากการสังเกต และการฟัง ด้วยตนเองได้


4.11.1 ถ่ายทอดเร่ืองราวจากเรื่องที่ได้ฟังมาได้

4.11.2 บอกช่ือ – นามสกุล อายุ ที่อยู่ ของตนเองได้

4.11.3 ชอบถามด้วยค าว่า “ท าไม, อย่างไร, และที่ไหน”

4.11.4 เขียนช่ือนามสกุลของตนเองตามแบบได้

180

4.11.5 บอกและจ าแนกสีต่าง ๆ ได้

4.11.6 จ าแนกสิ่งต่าง ๆ จากประสาทสัมผัสทั้ง 5 ได้ดี

4.11.7 ใช้ส่ิงของเป็นส่ิงสมมุติในการเล่น เล่นบทบาทสมมุติตามจินตนาการได้

4.11.8 วาดภาพตามความคิดสร้างสรรค์ของตนได้

4.11.9 เล่านิทาน เล่าส่ิงที่ตนคิด หรือเร่ืองราวตามจินตนาการได้

4.11.10 เคล่ือนไหวท่าทางตามความคิดสร้างสรรค์และจินตนาการได้

พัฒนาการของเด็กปฐมวัยในด้านต่าง ๆ ตามที่กล่าวมายังไม่ครอบคลุมพฤติกรรม

ของเด็กทั้งหมดที่เกิดข้ึนในสถานการณ์จริง ดังนั้นในการพิจารณาพฤติกรรมของเด็ก

ปฐมวัยจะต้องอาศัยประสบการณ์และข้อมูลที่มีประกอบการศึกษาเพ่ือให้ได้ข้อมูลใหม่ ๆ

เพ่ิมข้ึนซ่ึงครูปฐมวัยจะต้องท าความเข้าใจเกี่ยวกับพัฒนาการและพฤติกรรมของเด็ก

ตลอดเวลา การที่ครูปฐมวัยจะอยู่กับเด็กได้นั้น นอกจากจะมีความเข้าใจเกี่ยวกับ

พัฒนาการของเด็กแล้ว จะต้องเข้าใจธรรมชาติและความต้องการของเด็กปฐมวัยอีกด้วย

ซ่ึงเป็นพื้นฐานที่ส าคัญส าหรับครูปฐมวัยที่จะต้องมีความรู้ความเข้าใจในเรื่องดังกล่าว

7. ธรรมชาติและความตอ้งการทางด้านร่างกายของเด็กปฐมวัย

พัฒนาการทางด้านร่างกายของเด็กปฐมวัยมีความส าคัญมาก เนื่องจากเด็กที่มี

สุขภาพที่ดีจะมีผลต่อพัฒนาการทางด้านอ่ืนทั้งทางตรงและทางอ้อม ได้แก่ พัฒนาการ

ทางด้านอารมณ์จิตใจ พัฒนาการทางด้านสังคม และพัฒนาการทางด้านสติปัญญา ดังนั้น

ในการสนองตอบความต้องการทางด้านร่างกายของเด็กปฐมวัย อารมณ์ สุวรรณปาล

(2549 : 7) จะต้องครอบคลุมทั้ง 5 ด้าน ดังนี้

1. ด้านสุขภาพอนามัย ได้แก่การส่งเสริมด้านโภชนาการ

2. ด้านสุขนิสัย ได้แก่ กิจกรรมฝึกเด็กและดูแลให้เด็กปฏิบัติจนเป็นกิจนิสัย ด้าน

การขับถ่าย การดูแลความสะอาดร่างกาย การพักผ่อนและการออกก าลังกาย

3. ด้านประสาทการรับรู้ – การเคล่ือนไหว ได้แก่ กิจกรรมเล่นเกมประสาทสัมผัส

ต่าง ๆ เช่นเกมปิดตา เกมกล่องปริศนา เกมแตะส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย เป็นต้น

4. ด้านกล้ามเนื้อใหญ่ ได้แก่ การเล่นกลางแจ้ง การเล่นในร่ม การออกก าลังกาย

การเคลื่อนไหวร่างกาย

5. ด้านกล้ามเนื้อเล็ก ได้แก่ กิจกรรมพัฒนากล้ามเนื้อเล็ก เช่น การปั้น การร้อย

การตัดกระดาษ วาดภาพระบายสี ลากเส้นต่อจุด โยนรับลูกบอล เป็นต้น

นอกจากนี้ วราภรณ์ รักวิจัย (2535 : 61 – 73) ได้กล่าวถึงการส่งเสริมและ

การเตรียมความพร้อมทางร่างกายของเด็กปฐมวัยไว้ดังนี้

181

1. การให้อาหารที่มีประโยชน์ คือ อาหารที่มีอาหารครบ 5 ชนิดตามที่ร่างกาย

ต้องการในแต่ละวนั ได้แก่ โปรตีน คาร์โบไฮเดรท ไขมัน ไวตามิน และเกลือแร่ต่าง ๆ

2. การเล่นของเด็ก การเรียนของเด็กปฐมวัย คือ การเล่น เด็กจะพอใจที่ได้เล่นที่ได้

เล่นและช่วยเหลือตัวเอง จึงจ าเป็นต้องจัดสถานที่ให้ปลอดภัยมีพื้นที่กว้างและมีอุปกรณ์

เครื่องเล่นอย่างเพียงพอ พ่อแม่มีการฝึกให้เด็กรักษาตัวเองและผู้อ่ืนให้ปลอดภัยในการเล่น

3. การขับถ่าย ควรฝึกให้เด็กช่วยเหลือตัวเองขณะเข้าห้องน้ า โดยการเตือนให้เข้า

ห้องน้ าและช่วยจัดการกับตนเองหลังจากเข้าห้องน้ าเสร็จ

4. การนอนหลับพักผ่อน การพักผ่อนที่เพียงพอและเหมาะสมจะช่วยให้เด็กมี

พัฒนาการที่ดี การพักผ่อนนี้รวมถึงระหว่างกิจกรรมด้วย เช่น การร้องเพลง การฟังนิทาน

พักผ่อนหลังจากการเล่นเหนื่อย การนอนกลางวันควรนอนได้ประมาณวันละ 1 – 2 ชั่วโมง

5. การรักษาความสะอาดร่างกาย พ่อแม่ควรฝึกให้เด็กรักษาความสะอาดร่างกาย

โดยการรู้จักอาบน้ า การใช้สบู่ การล้างมือก่อนและหลังรับประทานอาหาร การแปรงฟัน

บ้วนปากหลังอาหาร

6. การสร้างภูมิคุ้มกันโรค ควรพาไปตรวจสุขภาพและรับวัคซีนป้องกันโรคต่าง ๆ

ตามอาย ุ

8. ธรรมชาตคิวามต้องการทางด้านอารมณ์ของเด็กปฐมวัย

อารมณ์เป็นความรู้สึกที่ซับซ้อนซ่ึงมีส่วนเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย

และแสดงออกอย่างชัดเจนทางพฤติกรรม อารมณ์มีทั้งส่ิงที่เป็นความพอใจ เช่น ความรัก

ความสนุกสนาน และไม่พอใจ เช่น ความโกรธ ความเกลียด ความกลัว ความวิตกกังวล

เป็นต้น อารมณ์มีบทบาทส าคัญในการกระตุ้นให้แสดงพฤติกรรมต่าง ๆ ได้ ดังนั้น

พฤติกรรมที่แสดงออกมาเราก็สามารถบอกถึงอารมณ์ของเด็กที่แสดงออกมาได้โดยแบ่ง

ตามช่วงอายุดังน้ี

1. ลักษณะความต้องการทางอารมณ์ของเด็กวัยทารก

เด็กจะเริ่มแสดงอารมณ์หลังจากเกิดประมาณ 2 – 3 อาทิตย์ บริดจส์ (Bridges) ได้

กล่าวถึงการพัฒนารูปแบบต่าง ๆ ของอารมณ์เด็ก ในช่วงเวลาเด็กอายุแรกเกิด – 24 เดือน

อารมณ์ของเด็กจะพัฒนาข้ึนมา 2 ชนิด คืออารมณ์ที่พึงพอใจและอารมณ์ที่ไม่พึงพอใจ

เด็กจะแสดงความพึงพอใจก่อนอายุ 3 เดือน ด้วยการส่งเสียงเล่น ท าเสียงเล่นในคอ ยิ้ม

และท าเสียงเอิกอ้าก เมื่อเด็กมีอายุ 3 – 6 เดือนจะแสดงอารมณ์โกรธ ความกลัว ความไม่

182

ชอบ และความร่าเริง เมื่อเด็กมีอายุ 6 –12 เดือน จะแสดงความรัก และเมื่ออายุ 16 เดือน

เด็กจะแสดงอารมณ์ริษยา

จากลักษณะทางอารมณ์ของเด็กทารกวัยดังกล่าว แสดงให้เห็นถึงความต้องการ

ทางอารมณ์ของเด็กในวัยนี้ได้ดังนี้คือ

1. ต้องการแสดงความพึงพอใจด้วยการส่งเสียงเล่น ท าเสียงในล าคอหรือย้ิม

2. ต้องการหลีกเล่ียงเสียงดัง ๆ หรือเสียงประหลาด ๆ ที่จะท าให้เกิดความตกใจ

กลัว

3. ต้องการที่จะได้รับการตามใจไม่ชอบให้ขัดใจ

4. ต้องการที่จะให้มีคนอยู่ใกล้ ๆ ชอบท่ีจะซุกเข้ากับอกผู้ใหญ่

2. ลักษณะความต้องการทางอารมณ์ของเด็กวัยก่อนเข้าเรยีน

ลักษณะทางอารมณ์ของเด็กก่อนวัยเรียน คือ ตื่นเต้น ตกใจง่าย โกรธง่าย กลัวที่

จะอยู่ตามล าพังคนเดียว ส่วนใหญ่เด็กผู้หญิงมักจะแสดงความกลัวมากกว่าผู้ชาย เด็กวัยนี้

มีทั้งอารมณ์ก้าวร้าวและอารมณ์ที่เห็นอกเห็นใจผู้อ่ืน ต้องการความรักและความเอาใจใส่

จากผู้ใหญ่นอกจากนี้ยังมีอารมณ์อิจฉาริษยาอีกด้วย

การตอบสนองความต้องการทางอารมณ์ของเด็กวัยทารก

เด็กวัยนี้มักจะแสดงออกทางอารมณพึ์งพอใจด้วยการส่งเสียงเล่น ไม่ชอบเสียงดังๆ

ไม่ชอบให้ใครขัดใจ ชอบให้มีคนอยู่ใกล้ ๆ ดังนั้นวิธีการสนองอารมณ์ของเด็กวัยนี้มีดังนี้

1. หาโอกาสเล่นกับเด็กท าเสียงหยอกล้อเพ่ือให้เด็กเกิดความพึงพอใจ ไม่ควรที่จะ

ปล่อยให้เด็กเล่นตามล าพัง การสนองตอบตามความต้องการของเด็กวัยน้ีจะช่วยให้เด็กเป็น

คนอารมณ์ดี มีความสุข ซ่ึงจะเป็นพื้นฐานในการปรับตัวด้านอารมณ์ต่อไป

2. หาทางช่วยให้เด็กหลีกเล่ียงเสียงดัง โดยไม่ท าเสียงดังเพ่ือให้เด็กเกิดอาการ

ตื่นเต้นตกใจ หรือท าเสียงดัง ๆ

3. ช่วยเหลือเด็กไม่ให้เกิดอารมณ์ขุ่นมัว โดยการตอบสนองความต้องการอย่าง

ทันท่วงที เพราะเด็กวัยนี้ไม่สามารถอดทนหรือรอได้นาน ๆ เมื่อเด็กได้รับส่ิงที่ต้องการก็จะ

มีอารมณ์ดี

4. ผู้ใหญ่ควรอยู่กับเด็กตลอดเวลา เพ่ือให้เด็กเกิดความอบอุ่นใจ และมั่นใจ ไม่ควร

ท าให้เด็กอารมณ์ขุ่นมัว เพราะอารมณ์ขุ่นมัวที่พัฒนาข้ึนมาในช่วงนี้จะเป็นพื้นฐานใน

การปรับตัวทางอารมณ์ต่อไปในอนาคต

183

3. ลักษณะความต้องการทางอารมณ์ของเด็กวัยก่อนเรียน

ลักษณะความต้องการทางอารมณ์และการสนองตอบอารมณ์ของเด็กสามารถท า

ได้ดังนี้

1. อารมณ์ของเด็กจะแสดงออกมาอย่างอิสระและเปิดเผย ครูควรเปิดโอกาสให้

เด็กได้แสดงออก ไม่ควรสะกัดกั้นการแสดงออกทางอารมณ์ของเด็ก เพ่ือเด็กจะได้ยอมรับ

และรับรู้อารมณ์ของตนเอง ครูจะต้องเปิดโอกาสให้เด็กได้แสดงอารมณ์ในขอบเขตที่กว้าง

มากข้ึน และไม่ควรใช้วิธีการระงับการแสดงออกทางอารมณ์ของเด็ก จะท าให้อารมณ์ของ

เด็กขุ่นมัวได้

2. เมื่อเด็กมีอารมณ์โกรธผู้ใหญ่จะต้องหาทางให้เด็กมีอารมณ์โกรธน้อยที่สุด

เพราะอารมณ์โกรธของเด็กจะเปน็อารมณ์ท่ีมีความรุนแรงขาดการยับยั้งใจ และไม่สามารถ

ควบคุมพฤติกรรมได้ วิธีการ เช่น ครูเข้าไปพูดคุยกับเด็ก เพ่ือให้เด็กได้ผ่อนคลาย ถาม

ความต้องการของเด็ก เป็นต้น

3. เด็กต้องการความช่วยเหลือเมื่อเกิดความกลัว ครูไม่ควรจะไปล้อเลียน

ความกลัวของเด็ก หรือบังคับให้เด็กอยู่กับความกลัว ครูควรยอมรับและเข้าใจอารมณ์กลัว

ของเด็ก

4. เด็กต้องการความรักความอบอุ่นจากผู้ใหญ่ ไม่ว่าจะเป็นพ่อแม่ครู ดังนั้นครูหรือ

ผู้ปกครองเด็กจะต้องให้ความรกัความอบอุ่นกับเด็ก ให้ความยุติธรรมกบัเด็ก ถ้าผู้ใหญ่ไม่มี

ความยุติธรรมจะท าให้เด็กมีความอิจฉาริษยาได้

5. เด็กวัยนี้ไม่ชอบให้ใครเข้ามาขัดใจ ดังนั้นผู้ใหญ่ไม่ควรขัดใจเด็ก เพราะเมื่อขัดใจ

เด็กแล้ว เด็กจะมีพฤติกรรมที่ก้าวร้าว เมื่อเด็กมีพฤติกรรมที่ก้าวร้าวผู้ใหญ่ไม่ควรไปสนใจ

มากเพราะจะท าให้เด็กรู้สึกว่าเป็นการเรียกร้องความสนใจจากผู้ใหญ่

9. ธรรมชาตแิละความตอ้งการทางสงัคมของเด็กปฐมวัย

ความต้องการทางสังคม หมายถึง ความต้องการที่จะประพฤติ และปฏิบัติตาม

ความคาดหวังของสังคมซ่ึง หมายถึง พฤติกรรมแสดงออกเป็นที่ยอมรับของสังคมบทบาท

เเละรูปเเบบของพฤติกรรมตามที่สังคมก าหนด เช่น บทบาทของผู้หญิง ผู้ชาย บทบาทของ

พ่อแม่ บทบาทของครูและนักเรียน ฯลฯ ตลอดจนการพัฒนาทัศนคติต่อบุคคลอ่ืน ๆ ใน

สังคม

เด็ก ๆ ทุกคนมีความปรารถนาอย่างแรงที่ต้องการ การยอมรับจากสังคมทุกระดับ

เมื่อความต้องการนี้ได้รับการตอบสนองเด็กก็จะมีความสุข แต่เมื่อไม่ได้รับการตอบสนอง

เด็กก็จะมีความทุกข์ รูปแบบที่เหมาะสมทางสังคมเริ่มมาตั้งแต่ในครอบครัวในช่วงแรกของ

184

ชีวิต ซ่ึงส่วนใหญ่จะเป็นตัวก าหนดว่าเด็กผู้นั้นจะกลายเป็นผู้ใหญ่ที่มีลักษณะเช่นใดต่อไปใน

อนาคต จากประสบการณ์ที่มีความสุขในครอบครัวจะเป็นตัวกระตุ้นให้เด็กแสวงหา

ประสบการณ์นั้นต่อไป ซ่ึงจะท าให้เป็นคนที่เข้าสังคมได้ และปรับตัวได้ดี ส าหรับคนที่

ประสบการณ์ที่ไม่มีความสุข จะมีทัศนคติต่อต้านคนทั่ว ๆ ไปซ่ึงจะกระตุ้นให้เด็กกลายเป็น

คนที่มีลักษณะต่อต้านสังคมและมีการปรับตัวที่ไม่ค่อยเหมาะสม

ในช่วงแรกส่ิงที่มีอิทธิพลต่อพฤติกรรมทางสังคมมากที่สุด คือวิธีการอบรมเล้ียงดูที่

พ่อแม่ใช้กับเด็ก เด็กที่ได้รับการอบรมเล้ียงดูแบบประชาธิปไตยจะเป็นเด็กที่ปรับตัวได้ดี

เขาจะเป็นเด็กที่มีลักษณะกระตือรือร้น ปรับตัวเข้ากับสังคมได้ดี ส าหรับเด็กที่พ่อแม่เล้ียง

ตามใจจะกลายเป็นคนที่ค่อนข้างเฉื่อยชา ไม่ค่อยสนใจส่ิงใดและมักจะเป็นคนชอบปลีกตัว

จากสังคม ส าหรับเด็กที่พ่อแม่เล้ียงดูแบบถือตนเองเป็นใหญ่จะกลายเป็นเด็กที่เงียบเฉยไม่

ต่อต้านไม่มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ และไม่อยากรู้อยากเห็นหรือไม่กระตือรือร้น เพราะ

ความหวาดกลัวพ่อแม่ ดังนั้นลักษณะความต้องการทางสังคมของเด็กจะเป็นไปในรูปใด

ต่อไปนั้นข้ึนอยู่กับว่าเด็กเคยได้รับการอบรมเล้ียงดูมาโดยวิธีใด

จากการศึกษาวิจัยพบว่าการปรับตัวทางสังคมนั้นข้ึนอยู่กับสัมพันธภาพระหว่าง

บุคคลภายในครอบครัว ซ่ึงจะมีอิทธิพลมาก เช่น สัมพันธภาพระหว่างพ่อกับแม่ ระหว่าง

พ่อแม่กับลูกและระหว่างเด็กกับพ่ีน้อง บ้านเป็นที่เรียนเกี่ยวกับทักษะทางสังคม เมื่อเด็ก

ได้รับความพึงพอใจจากสัมพันธภาพภายในบ้านเด็กก็พร้อมจะมีสัมพันธภาพทางสังคมกับ

คนนอกบ้าน พัฒนาทัศนคติที่ดีต่อคนอ่ืนๆ และปรับตัวได้ดีในกลุ่มเพื่อน

ประสบการณ์ทางสังคมในช่วงแรกนี้นอกจากจะได้รับอิทธิพลจากคนในครอบครัว

แล้วยังได้รับอิทธิพลจากคนภายนอกบ้านด้วย ซ่ึงโดยทั่วๆ ไปประสบการณ์ที่ได้รับจาก

ทางบ้านจะมีความส าคัญในระหว่างวัยก่อนเรียนและประสบการณ์จากนอกบ้านจะมี

ความส าคัญ ภายหลังจากที่เด็กเข้าโรงเรียนแล้ว ดังนั้นผู้ปกครองและครูควรจะได้

ตระหนักถึงบทบาทของตนซ่ึงมีอิทธิพลต่อการหล่อหลอมพฤติกรรมทางสังคมที่เหมาะสม

หรือไม่เหมาะสมของเด็ก โดยแบ่งเป็นแต่ละช่วงวัยดังต่อไป

1. ลักษณะความต้องการทางสังคมของเด็กวัยทารก

การมีปฏิกิริยากับผู้ใหญ่ พฤติกรรมทางสังคมเริ่มต้นมาตั้งแต่วัยทารก โดยที่เมื่อ

แรกเกิดนั้นเด็กจะยังไม่มีความสนใจในผู้ใด ตราบเท่าที่เมื่อเขามีความต้องการแล้วมีคน

คอยตอบสนองให้ พฤติกรรมทางสังคมจะเริ่มเมื่อประมาณเดือนที่ 3 เมื่อเด็กสามารถ

แยกออกระหว่างคนและส่ิงของจะมีการตอบสนองต่างกัน ปฏิกิริยาทางสังคมครั้งแรกของ

เด็กจะมีต่อผู้ใหญ่ เพราะว่าโดยปกติแล้วผู้ใหญ่เป็นส่ิงแรกที่เด็กได้ติดต่อด้วย เด็กจะหัน

185

ศีรษะเมื่อได้ยินเสียงคนและจะย้ิมตอบการยิ้มและเสียงเล่นของผู้ใหญ่เด็กจะแสดงความพึง

พอใจเมื่อผู้ใหญ่อยู่ด้วย ด้วยการยิ้ม การโบกมือ การใช้มือแตะต้องหน้าตาเด็กจะร้องเมื่อ

อยู่คนเดียว และจะเงียบเมื่อมีเสียงพูดด้วย หรือใครเอาของเล่นมาเขย่า เด็กจะเริ่มรู้จักแม่

และคนที่คุ้นหน้า และจะเริ่มแสดงอาการกลัวคนแปลกหน้า ด้วยการหันหน้าหนี หรือ

ร้องไห้ เมื่อเด็กมีอายุได้ประมาณ 5-6 เดือน จะมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อการยิ้มและการดุ

ของผู้ใหญ่ต่างกัน เด็กจะแยกออกระหว่างเสียงที่แสดงความเมตตา และเสียงที่ดุ เด็กจะ

แสดงการจดจ าคนได้ด้วยการยิ้ม หัวเราะโผเข้าหาและจะแสดงท่าทีตกใจเมื่อพบคนแปลก

หน้า ในช่วงนี้พฤติกรรมของเด็กพัฒนาไปในลักษณะก้าวร้าว เช่น ดึงผมผู้ใหญ่ ดึงจมูก ดึง

เสื้อผ้า เมื่อเด็กอายุมากข้ึนจะเริ่มเลียนเสียงและเริ่มแสดงท่าทาง เมื่อเด็กมีอายุประมาณ 1

ขวบ เด็กจะมีความสนใจผู้ใหญ่มากข้ึน และแสดงความปรารถนาที่จะอยู่กับผู้ใหญ่ และ

พยายามเลียนแบบ ในระยะนี้เด็กจะเข้าใจเสียงห้ามปราม และจะเลิกท าส่ิงใดสิ่งหนึ่งเมื่อได้

ยินค าว่า อย่า อย่า ในช่วงปลาย ๆ ของอายุ 2 ขวบ เด็กจะให้ความร่วมมือและสามารถให้

ความช่วยเหลือในบางส่ิงบางอย่าง ในช่วงเวลาอันสั้นนี้เด็กจะมีความเปล่ียนแปลงจาก

การเป็นสมาชิกที่ต้องรอคอยความช่วยเหลือจากบุคคลอ่ืน ไปเป็นสมาชิกของกลุ่มที่มี

ความกระตือรือร้นคล่องแคล่วว่องไว ซ่ึงแสดงให้เห็นการติดต่อทางสังคมและมีส่วนร่วมใน

กิจกรรม

การมีปฏิกิริยากับเด็กอ่ืน ๆ เด็กเริ่มรับรู้เกี่ยวกับเด็กคนอ่ืน ๆ เมื่ออายุได้ประมาณ 5 – 6

เดือน ด้วยการยิ้มหรือแสดงความสนใจเมื่อเด็กคนอ่ืนร้อง และจะแสดงท่าทางติดต่อเพ่ือ

แสดงความเป็นมิตรด้วยการมอง การยิ้ม เอ้ือมมือไปแตะ ส่วนท่าทางไม่เป็นมิตรคือ

การพยายามคว้าของที่เด็กอ่ืนถืออยู่และจะสู้กัน ปฏิกิริยาทางสังคมกับเด็กอ่ืนจะพัฒนา

อย่างรวดเร็วก่อนที่เด็กอายุจะถึง 2 ขวบ เด็กจะยิ้มหัวเราะเลียนแบบเด็กอ่ืน ความสนใจจะ

เปลี่ยนจากของเล่นไปหาเพ่ือนเล่น เด็กจะแย่งของน้อยลงให้ความร่วมมือมากข้ึน จะใช้ของ

เล่นเป็นส่ือในการสร้างความสัมพันธ์ภาพทางสังคม จากการที่เด็กมีการติดต่อกับคนอ่ืน ๆ

ทั้งผู้ใหญ่และเด็กจะก่อให้เกิดรูปแบบของ การตอบสนองซ่ึงจะเป็นพื้นฐานในการพัฒนา

รูปแบบทางสังคมต่อไป ซ่ึงลักษณะรูปแบบของความต้องการทางสังคมของเด็กทารกมี

ดังนี้

ความต้องการการยอมรับ เด็กวัยนี้ต้องการการยอมรับและต้องการที่จะมี

ความสัมพันธ์กับบุคคลอ่ืนในวงแคบ

ความต้องการเลียนแบบผู้อ่ืน เด็กกลายเป็นส่วนหนึ่งของสังคมโดยการเลียนแบบ

ครั้งแรกเด็กจะเลียนแบบการแสดงทางสีหน้า ต่อไปเลียนแบบท่าทางและการเคล่ือนไหว

จากนั้นจะเลียนเสียง ในที่สุดจะเลียนแบบพฤติกรรมโดยทั่ว ๆ ไป

186

ความต้องการการพ่ึงพา ถ้าเด็กได้รับการดูแลเอาใจใส่จากใคร เด็กจะติดคนนั้นซ่ึง

แสดงให้เห็นด้วยการเกาะแจ ร้องไห้เมื่อไม่อยู่ และจะรอคอยให้ท าอะไรให้ ถึงแม้ว่าจะโต

ท าอะไรได้ด้วยตนเองแล้วก็ตาม

ความต้องการที่จะยอมรับในอ านาจ เด็กจะเรียนรู้ที่จะยอมรับในอ านาจหรือไม่นั้น

ข้ึนอยู่กับความคงเส้นคงวาของผู้ที่ใช้อ านาจ ถ้าพ่อแม่เล้ียงดูแบบปล่อยตามสบาย จะท าให้

เด็กปฏิเสธที่จะยอมรับในอ านาจ

ความต้องการการแข่งขัน การแข่งขันจะพัฒนาข้ึนเมื่อเด็กมีโอกาสสัมพันธ์กับเด็ก

อ่ืน ซ่ึงจะแสดงออกด้วยการพยายามแย่งของเล่น มิใช่เฉพาะเด็กต้องการของ เล่น แต่

เพราะเด็กมีความสุขเม่ือรู้สึกว่าเหนือกว่าคนอื่น

ความต้องการแสวงหาความสนใจ ในช่วงอายุระหว่าง 2 ขวบ เด็กพยายาม

เรียกร้องความสนใจจากผู้ใหญ่ด้วยการส่งเสียงโดยเฉพาะ เสียงร้องไห้ โดยการดึงเส้ือผ้า

โดยการตี และโดยท าส่ิงที่ผู้ใหญ่ห้าม ถ้าเด็กท าได้ส าเร็จ ก็จะแสดงความพึงพอใจด้วย

การยิ้ม หรือหัวเราะ

ความต้องการความร่วมมือ เด็กจะร่วมมือในการเล่นกับผู้ใหญ่ได้เป็นอย่างดี

เพราะผู้ใหญ่คอยเป็นผู้ให้ แต่ถ้าเล่นกับเพ่ือนรุ่นเดียวกันจะไม่ประสบความส าเร็จ

ความต้องการแสดงพฤติกรรมต่อต้าน ในช่วงปลาย ๆ ก่อนที่เด็กอายุจะครบ 2

ขวบ จะมีพฤติกรรมการต่อต้านเกิดข้ึน โดยการเกร็งตัวร้องไห้ หรือไม่ยอมเช่ือฟังเมื่อเวลา

ที่ผู้ใหญ่ไม่ปล่อยให้ท าอะไรตามชอบใจ หรือเมื่อเวลารู้สึกว่าผู้ใหญ่ขัดใจ การต่อต้านจะ

น าไปสู่พฤติกรรมที่ดื้อรั้น

พฤติกรรมทางสังคมและทัศนคติของเด็กจะแสดงให้เห็นถึงวิธีการที่เด็กได้รับมา

จากบ้าน เด็กซ่ึงรู้สึกว่าได้รับการปฏิเสธจากพ่อแม่พ่ีน้อง ไม่ได้รับความรักความเอาใจใส่

จะพัฒนาความเป็นเจ้าคิดเจ้าแค้น โกรธ เกลียด คนทั่ว ๆ ไป ส่วนเด็กที่ได้รับความรักและ

การยอมรับจะเป็นเด็กที่พร้อมจะเข้าสังคม จากการศึกษาวิจัยพบว่าพฤติกรรมทางสังคม

ในช่วงแรกของชีวิตมีอิทธิพลต่อพัฒนาการในระยะหลังอย่างย่ิง เด็กซ่ึงมีพ่อแม่คอย

ช่วยเหลืออยู่ตลอดเวลาโดยไม่ยอมให้เด็กได้ช่วยเหลือตัวเอง เมื่อโตข้ึนจะเป็นเด็กที่

ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ ขาดความเช่ือมั่นในตนเอง ต้องคอยพ่ึงพาผู้ ใหญ่คนอ่ืน ๆ

แม้กระทั่งจะต้องพ่ึงพาเด็ก ส่วนเด็กบางคนที่พ่อแม่ปล่อยให้ท าอะไรตามใจชอบไม่มี

การห้ามปรามเลย เมื่อเด็กโตข้ึนจะกลายเป็นคนที่ไม่ยอมปฏิบัติตามกฎเกณฑ์จะรู้สึก

ล าบากใจเมื่อจะต้องปฏิบัติตามกฎข้อบังคับของโรงเรียน ถึงแม้ว่าทัศนคติทางสังคมเหล่านี้

ซ่ึงจะน าไปสู่การปรับตัวทั้งทางด้านส่วนตัวและสังคมนั้น จะสามารถปรับปรุงให้ดีข้ึนได้ใน

ภายหลัง แต่ว่าจะเป็นการง่ายกว่า ที่จะหลีกเล่ียงปัญหาโดยการวางพื้นฐานที่ดีตั้งแต่ต้น

187

ดังนั้นจึงถือว่าเด็กวัยนี้เป็นวัยที่ส าคัญที่สุด เกี่ยวกับการอบรมสั่งสอนให้เด็กเป็นสมาชิกที่ดี

ของสังคม

การสนองตอบความต้องการของเด็กทารก

เด็กทารกมีลักษณะความต้องการทางสังคมเป็นไปในลักษณะของการมีปฏิกิริยา

กับผู้ใหญ่และเด็กคนอ่ืน ๆ และจะมีการเลียนแบบพฤติกรรมของผู้ อ่ืน ผู้ใหญ่มีโอกาสที่จะ

สนองความต้องการของเด็กวัยทารกได้ดังนี้

1. การที่ เด็กมีปฏิกิริยากับผู้ ใหญ่ เพราะเด็กช่วยเหลือตัวเองไม่ ได้ ต้องการ

ความช่วยเหลือ ดังนั้นวิธีการเล้ียงดูของพ่อแม่ จึงเป็นส่ิงส าคัญในการก่อรูปแบบทัศนคติ

ในทางสังคมที่ดีต่อไป ซ่ึงสิ่งที่ส าคัญท่ีสุดในวิธีการเล้ียงดูคือ การสร้างสัมพันธภาพระหว่าง

พ่อ แม่ ลูก ดังนั้นถ้าการตอบสนองความต้องการของเด็กได้รับการตอบสนองอย่าง

เหมาะสม ประกอบกับความรักใคร่ผูกพันที่เป็นไปอย่างจริงใจของพ่อแม่ ย่อมท าให้เด็กคิด

ว่าโลกนี้ปลอดภัยน่าอยู่สามารถที่จะไว้วางใจได้ เมื่อเด็กเริ่มพัฒนาความรู้สึกนึกคิดที่ดี

ให้กับตนเองรู้สึกว่าตนเองคือผู้ที่มีความส าคัญ มีความสามารถ มีความต้องการเมื่อใด

ได้รับการตอบสนองเมื่อนั้น เด็กก็จะเริ่มพัฒนาความรู้สึกที่ดีให้กับส่ิงแวดล้อม หรือบุคคล

รอบข้าง ซ่ึงเป็นจุดเริ่มต้นของการสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับบุคลอื่นต่อไป ส่วนเด็กบางคนที่

ได้รับการเล้ียงดูที่ไม่เหมาะสม พ่อแม่ไม่ได้ตอบสนองความต้องการพื้นฐานของเด็กปล่อย

ให้เด็กร้องหรือหิวโหยไม่มีใครดูแล เด็กจะมีความรู้สึกว่าส่ิงแวดล้อมไม่น่าปลอดภัย

ไว้วางใจไม่ได้ เด็กจะเริ่มไม่เห็นความส าคัญของตนเอง เริ่มรู้ สึกว่าตัวเองเป็นผู้ไม่มี

ความสามารถ ต้องการส่ิงใดแล้วไม่ได้ เมื่อเด็กเกิดความรู้สึกที่ไม่ดีต่อตัวเอง ก็จะพัฒนา

ไปสู่ความรู้สึกไม่ดีไปยังส่ิงแวดล้อมหรือคนรอบข้าง ผลท่ีตามมาคือ ความหวาดระแวง ไม่

ไว้ใจใครซ่ึงท าให้กลายเป็นคนที่สร้างสัมพันธภาพกับใคร ๆ ได้ยาก ดังนั้นการที่พ่อแม่จะ

ส่งเสริมให้ลูกกลายเป็นเด็กที่สามารถสร้างสัมพันธภาพกับบุคคลทั่ว ๆ ไปได้นั้น ข้ึนอยู่กับ

วิธีการอบรมเล้ียงดูซ่ึงมีความคงเส้นคงวา และมีความรักใคร่ผูกพันกันอย่างจริงใจ

2. ความต้องการของเด็กวัยนี้คือการเรียกร้องความสนใจต้องการอยู่กับผู้ใหญ่

ดังนั้นผู้ใหญ่ไม่ควรปล่อยให้เด็กอยู่ตามล าพังนาน ๆ ไม่ควรขัดใจ หรือแหย่ให้เด็กโกรธใน

เรื่องที่ไม่เป็นเรื่อง เพราะจะท าให้เด็กอารมณ์เสีย การขัดใจหรือฝืนใจให้เด็กท าในส่ิงต่าง ๆ

จะท าให้เด็กมีพฤติกรรมต่อต้าน ซ่ึงจะน าไปสู่พฤติกรรมที่ด้ือรั้นต่อไป ผู้ใหญ่ควรพยายาม

พูดคุยและเล่นกับเด็กจะช่วยให้เด็กพัฒนาภาษาพูดได้เร็ว เพราะเด็กได้เลียนเสียง จาก

การศึกษาวิจัยพบว่าเด็กที่เติบโตข้ึนมาในครอบครัวที่มีฐานะยากจน พ่อแม่ต้องวุ่นวายอยู่

กับการหาเล้ียงชีพไม่มีเวลาพูดคุยหรือเล่นกับลูก เด็กจะพูดได้ช้ากว่า เด็กที่เติบโตมาจาก

ครอบครัวที่พ่อแม่มีเวลาท่ีจะพูดคุยกับลูก

188

3. เนื่องจากเด็กวัยนี้ชอบเลียนแบบ ดังนั้นถ้าพฤติกรรมของคนในบ้านไม่เหมาะสม

มีแต่การทะเลาะทุ่มเถียง พูดจา หรือแสดงท่าทางที่ไม่ดีกับเด็ก เด็กจะได้รับรูปแบบที่ไม่

เหมาะสม เช่น พฤติกรรมก้าวร้าว ดังนั้นผู้ใหญ่จะต้องท าตัวให้เป็นแบบอย่างที่ ดีที่

เหมาะสมให้กับเด็ก

2. ลักษณะความต้องการทางสังคมของเด็กวัยก่อนเข้าเรียน

เด็กในช่วงอายุนี้เรียนรู้ที่จะติดต่อสมาคมกับคนอ่ืน ๆ นอกบ้าน โดยเฉพาะอย่างย่ิง

เพ่ือนในวัยเดียวกัน และเด็กจะเริ่มเรียนรู้ทีจ่ะปรับตัวเข้ากับเพื่อน ๆ ลักษณะความต้องการ

ทางสังคมของเด็กวัยนี้ ที่เด่น ๆ มีดังนี้

1. เด็กเริ่มมีความต้องการที่จะสร้างสัมพันธภาพกับเพ่ือนในวัยเดียวกันจะมีเพ่ือน

เล่น 1 – 2 คน และเป็นเพศเดียวกัน แต่ถึงอย่างไรก็ตาม เด็กมักจะมีสังคมที่ไม่แน่นอน

สามารถเล่นกับเพ่ือนส่วนใหญ่ในชั้นได้ด้วยความเต็มใจ

2. เด็กมีความต้องการที่จะเล่นกับเพ่ือนในกลุ่มเล็ก ๆ และเปล่ียนกลุ่มบ่อย ๆ

การเล่นเป็นไปในลักษณะต่างคนต่างเล่นแม้ว่าเด็กจะอยู่ในกลุ่มเดียวกัน

3. เด็กมีการทะเลาะเบาะแว้งกันบ่อย ๆ แต่จะเป็นช่วงระยะเวลาสั้น ๆ เด็กจะลืม

ง่าย

4. เด็กมีความต้องการที่จะแสดงออก และจะสนุกสนานกับการเล่นละคร ซ่ึงเขา

อาจจะแต่งข้ึนเอง หรือเลียนแบบรายการโทรทัศน์

5. เด็กปฐมวัยทั้งชายและหญิงมีความต้องการคล้ายกัน และยังไม่มีความเข้าใจ

เกี่ยวกับบทบาททางเพศ

6. เด็กจะมีความต้องการเป็นที่ยอมรับของผู้ใหญ่และกลุ่มเพ่ือน ซ่ึงต่างจากวัย

ทารกที่กลัวคนแปลกหน้า

การสนองตอบทางสังคมของเด็กวัยก่อนเรียน

เด็กวัยก่อนเข้าเรียนมีลักษณะความต้องการทางสังคมเป็นไปในลักษณะของ

การติดต่อสมาคมกับคนนอกบ้าน รู้จักการเล่นกับเพ่ือน ครูผู้สอนมีโอกาสที่จะตอบสนอง

ความต้องการทางสังคมของเด็กในวัยนี้ดังนี้

1. เด็กวัยนี้มีเพ่ือน 1 – 2 คน และมักเปล่ียนเพ่ือนเล่นง่าย หรือบางครั้งเด็กชอบ

เล่นคนเดียว ถ้าสังเกตว่าเด็กต้องการมีเพ่ือน ผู้ใหญ่จะต้องให้ความช่วยเหลือเด็กด้วย

189

2. เด็กชอบเปล่ียนเพ่ือนเล่นบ่อย ในการเปล่ียนเพ่ือนเล่นนั้นผู้ใหญ่ไม่ควรเข้าไปยุ่ง

มากเกินไป เพราะถ้าเข้าไปยุ่งมากจะเป็นการท าลายพฤติกรรมสร้างสรรค์ของเด็ก อาจจะ

เป็นการสะกัดกั้นพฤติกรรมทางสังคมของเด็กโดยไม่รู้ตัว

3. เด็กชอบทะเลาะกันบ่อยแต่ทะเลาะในช่วงเวลาที่สั้น ๆ แต่เด็กมักจะลืมง่าย ถ้า

เด็กมีปัญหาที่ไม่รุนแรงเกินไปเราควรจะปล่อยให้เด็กได้จัดการกันเอง ถ้าเด็กยังทะเลาะกัน

รุนแรงผู้ใหญ่จะต้องแยกเด็กออกจากกันหรือให้เด็กเปล่ียนเล่นอย่างอื่นแทน

4. เด็กชอบแสดงออกโดยการเล่นบทบาทสมมุติหรือการเล่นละคร ครูควร

สนับสนุนโดยกระตุ้นให้เด็กได้แสดงออกในเรื่องท่ีเด็กพอใจ

5. เด็กจะต้องยอมรับสภาพที่การแยกตัวออกจากพ่อแม่ เด็กจะต้องมีความมั่นใจ

เมื่ออยู่กับบุคคลอ่ืน ครูหรือบุคคลที่เกี่ยวข้องกับเด็กจะต้องสร้างบรรยากาศให้มีความรัก

ความอบอุ่นและมีอิสระ อนุญาตให้เด็กท าในส่ิงที่เขาต้องการ และสามารถท าได้ เพ่ือให้

เด็กมีความมั่นใจ ครูไม่ควรเข้าไปยุ่งเกี่ยวมากนัก คอยดูแลช่วยเหลือเด็กอยู่ห่าง ๆ

6. เด็กวัยนี้ควรจะเรียนรู้เกี่ยวกับระเบียบกฎเกณฑ์ต่าง ๆ ถ้าเด็กยังขาดครูผู้สอน

จะต้องให้ความช่วยเหลือเด็ก และให้เด็กปฏิบัติบ่อย ๆ จนกว่าเด็กเกิดความเคยชิน และ

จะต้องให้ก าลังใจเด็กอย่างต่อเนื่อง

7. เด็กควรรู้จักการแบ่งปัน เพราะเด็กวัยนี้ต้องการเล่นกับเพ่ือน ดังนั้นการปฏิบัติ

ตนที่เหมาะสมจะท าให้เด็กมีเพ่ือนเล่นด้วย ถ้าเด็กยังมีพฤติกรรมที่ไม่รู้จักแบ่งปัน ครู

จะต้องให้ ความช่วยเหลือกับเด็ก และจัดกิจกรรมให้เด็กได้ท ากิจกรรมร่วมกันเป็นกลุ่ม

และให้เด็กได้มีโอกาสเป็นทัง้ผู้ให้และผู้รบั เมื่อเด็กท าได้หรือรู้จักการแบ่งปันส่ิงของให้เพ่ือน

ครูจะต้องมีการชมเชยเด็กทันที วิธีการดังกล่าวจะช่วยให้เด็กมีพฤติกรรมการแบ่งปันที่ดีขึ้น

10. ธรรมชาติและการตอบสนองพัฒนาการด้านสติปัญญา

พัฒนาการทางด้านสติปัญญาของเด็กปฐมวัยมีความส าคัญมากเพราะช่วงเด็ก

ปฐมวัยจะเป็นพื้นฐานด้านสติปัญญาของผู้ใหญ่ในอนาคต หรรษา นิลวิเชียร (2535 : 38 –

39) ได้กล่าวถึงพัฒนาการทางด้านสติปัญญาของเด็กปฐมวัยดังนี้

1. ลักษณะธรรมชาติทางด้านสติปัญญาของเด็ก 3 ปี เด็กยังไม่เข้าใจส่ิงที่เป็น

นามธรรม การเรียนรู้เริ่มจากส่ิงง่าย ๆ ไม่ซับซ้อน เด็กชอบซักถาม มีความอยากรู้อยาก

เห็น เริ่มค้นพบความสัมพันธ์ของส่ิงต่าง ๆ สามารถจับคู่ภาพต่าง ๆ ได้ ท่องจ านับ 1 – 10

ได้ มีความคิดจินตนาการเพ้อฝันจนคิดเป็นเรื่องราวต่าง ๆ ได้ เป็นต้น

2. ลักษณะธรรมชาติทางด้านสติปัญญาของเด็ก 4 ปี เด็กเริ่มพัฒนาความเข้าใจ

เกี่ยวกับส่ิงที่เป็นนามธรรม เริ่มมีการใช้หลักเกณฑ์และหาเหตุผลเข้าใจตัดสินส่ิงต่าง ๆ แต่

190

ยังไม่ถูกต้องความเป็นจริงนัก ชอบเรียนรู้ภาษาใหม่ ๆ ชอบเล่นค าที่มีเสียงต่าง ๆ เด็กชอบ

เล่นบทบาทสมมุติ มีความสนใจสั้น ชอบถาม ผลงานทางศิลปะของเด็กจะแสดงให้เห็นถึง

ลักษณะของการถ่ายทอดความรู้สึก ความคิด และประสบการณ์ที่เด็กได้รับ เริ่มแสดงออก

ด้วยการเล่าเรื่องราวที่เป็นประสบการณ์ ของตัวเอง และสามารถจ าสี เลือกคู่สี และจับคู่

ค าตรงข้ามได้ เป็นต้น

3. ลักษณะธรรมชาติทางด้านสติปัญญาของเด็ก 5 ปี เด็กวัยนี้ความสนใจยังไม่

นาน แต่มีลักษณะของการขยายความสนใจในเรื่องต่าง ๆ มากข้ึน มาการใช้ภาษาดีข้ึน พูด

เป็นประโยคมีความหมายดีข้ึน มีจินตนาการ มีความเพ้อฝัน ชอบพูดเกินความเป็นจริงมี

ความสามารถในการจดจ าตัวอักษร ตัวเลข จ านวน เริ่มสนใจการอ่าน เขียน มีความพร้อม

ในการเรียนรู้กฎเกณฑ์ง่าย ๆ ทางวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ อยากรู้อยากเห็น

ข้อเท็จจริง ต้องการเหตุผล มีความสามารถในการคิดแก้ปัญหาชอบเรื่องที่สนุกสนาน

ผลงานทางศิลปะแสดงให้เห็นความคิด เป็นต้น

การสนองตอบพัฒนาการทางด้านสติปัญญาของเด็กปฐมวัย

รัตนา กิจเกื้อกูล (2550 : 29) ได้กล่าวถึง การสนองตอบและการส่งเสริม

พัฒนาการทางด้านสติปัญญาของเด็กปฐมวัยสามารถท าได้ดังนี้

1. ฝึกให้เด็กรู้จักสะสมความรู้ สร้างความคิดและน าความคิดไปใช้ประโยชน์รวมทั้ง

การเสริมแรงให้แก่เด็ก

2. คาดหวังและปฏิบัติต่อ เด็กอย่างเหมาะสมกับระดับพัฒนาการ และ

ความสามารถของเด็ก จะช่วยให้เด็กมีพัฒนาการอย่างเหมาะสม

3. ส่งเสริมให้เด็กรับรู้ ส่ิงเร้าอย่างหลากหลาย ให้เด็ กมีประสบการณ์อย่าง

กว้างขวาง โดยกระตุ้นให้เด็กมีปฏิสัมพันธ์กับบุคคลหลายวัย หลายระดับ ตอบสนองและ

ส่งเสริมความสนใจของเด็ก เพ่ือช่วยพัฒนาความคิดความเข้าใจและขยายโครงสร้างทาง

สติปัญญาของเด็ก

4. ปฏิบัติต่อเด็กอย่างเข้าใจธรรมชาติและระดับความสามารถของเด็ก จะช่วยให้

ผู้ใหญ่และเด็กมีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน และช่วยให้เด็กพัฒนาความสามารถในการคิดไป

ตามล าดับขั้นได้

5. ให้โอกาสเด็กส ารวจ ตรวจค้น แสวงหาความรู้ ทดลองและแสดงความคิดเห็น

ของตนโดยไม่ถูกสกัดกั้น จะช่วยให้เด็กพัฒนาความคิดสร้างสรรค์ได้

6. ควรมีปฏิสัมพันธ์และพูดคุยกับเด็กบ่อย ๆ รวมทั้งเป็นแบบอย่างที่ดีในการใช้

ภาษา จะช่วยให้เด็กมีพัฒนาการทางภาษาและทางความคิดได้อย่างเหมาะสม

191

7. ฝึกให้เด็กช่วยเหลือตนเอง ตัดสินใจด้วยตนเอง ท างานส าหรับตน ด้วยตนเอง

สนับสนุนให้เด็กและท างานเป็นกลุ่ม ให้ค าแนะน าที่เหมาะแก่เด็กจะสามารถช่วยสร้างเสริม

พัฒนาการทางสติปัญญาของเด็กได้

บทสรุป

พัฒนาการและธรรมชาติของเด็กปฐมวัยมีความส าคัญมาก ซ่ึงบุคคลที่เกี่ยวข้อง

กับเด็กปฐมวัยจะต้องมีความรู้ความเข้าใจเป็นอย่างดี โดยเฉพาะพัฒนาการเด็กทั้ง 4 ด้าน

ได้แก่ ทางด้านร่างกาย ทางด้านอารมณ์ ทางด้านสังคม และทางด้านสติปัญญา ความรู้

เกี่ยวกับพัฒนาการเด็กปฐมวัยจะช่วยให้ครูและผู้ที่เกี่ยวข้องมีความเข้าใจพฤติกรรมเด็กที่

แสดงออกในทุกแง่มุม ทั้งพฤติกรรมปกติ และพฤติกรรมผิดปกติ นอกจากนี้จะต้องมี

ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวความต้องการของเด็ก พร้อมทั้งวิธีการสนองตอบต่อความต้องการ

ของเด็ก บทบาทของพ่อแม่ผู้ปกครองครอบครัวในการอบรมเล้ียงดูเด็กปฐมวัย ซ่ึงเป็น

ปัจจัยที่ส าคัญมากในการหล่อหลอมคุณลักษณะและพฤติกรรมของเด็ก ในฐานะที่เป็น

สถาบันแห่งแรกในการพัฒนาเด็ก การสนองตอบต่อความต้องการของเด็กปฐมวัยให้ครบ

ทุกด้านจะเป็นพื้นฐานในการส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัยในอนาคตได้อย่างถูกต้อง

เหมาะสม และที่ส าคัญจะเป็นการกระตุ้นพัฒนาการเด็กปฐมวัย และเตรียมความพร้อม

เด็กปฐมวัยได้อย่างถูกต้องเหมาะสม พร้อมที่จะเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพต่อไปใน

อนาคต ดังนั้นบุคคลที่เกี่ยวข้องกับเด็กปฐมวัยจะต้องมีความรู้ความเข้าใจถึงวิธีก าร

ส่งเสริมคุณลักษณะที่พึงประสงค์ของเด็กปฐมวัย เพ่ือให้เด็กปฐมวัยมีความพร้อมให้มาก

ที่สุดก่อนที่จะเรียนในระดับที่สูงข้ึนต่อไป

192

ค าถามท้ายบท

1. จงศกึษาคน้คว้าเกี่ยวกบัความหมายของพัฒนาการ

2. ให้วิเคราะห์ความแตกต่างระหว่างความเจริญเติบโตกับวุฒิภาวะ

3. จงให้ฮิบายหลักการและแบบแผนการของพัฒนาการมนุษย์

4. จงอธิบายพัฒนาการทางด้านร่างกายของเด็กปฐมวัย

5. จงอธิบายพัฒนาการทางด้านอารมณแ์ละจิตของเดก็ปฐมวัย

6. จงอธบิายพัฒนาการทางด้านสังคมของเด็กปฐมวยั

7. จงอธบิายพัฒนาการทางด้านสติปัญญาของเด็กปฐมวัย

8. จงอธิบายวิธีการส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัยทั้ง 4 ด้าน

9. จงอธบิายปัจจัยส าคัญที่ท าให้เด็กปฐมวัยแต่ละคนมีความแตกต่างกัน

10. จงอธิบายวิธีการสนองตอบความต้องการของเดก็ปฐมวัยให้ชัดเจน

11. พัฒนาการของเด็กปฐมวัยมีความส าคัญต่อการจดัการศกึษาปฐมวัยอย่างไร

12. นักศึกษาจะมีวิธีการวางแผนศึกษาพัฒนาการเดก็ปฐมวัยอย่างไร

193

บรรณานุกรม

กระทรวงศึกษาธิการ. หลักสูตรการศึกษาปฐมวัย. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภา

ลาดพร้าว,2546.

ชนินทร์ชัย อินทิราภรณ์ และ สุวิทย์ หิรัณยกาณฑ์. ปทานุกรมศัพท์ทางการศึกษา.

พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : ส านักพิมพ์แว่นแก้ว, 2548.

นภเนตร ธรรมบวร. หลักสูตรการศึกษาปฐมวัย. กรุงเทพฯ : ส านักพิมพ์จุฬาลงกรณ์

มหาวิทยาลัย, 2546.

นิตยา ประพฤติกิจ. การพัฒนาเด็กปฐมวัย. กรุงเทพฯ : โอ เอส พริ้นติ้ง เฮ้าส์, 2535.

ปรียพร วงศ์อนุตโรจน์. จิตวิทยาการศึกษา. กรุงเทพฯ : ศูนย์ส่ือเสริมกรุงเทพ, 2548.

ทิศนา แขมมณี. ศาสตร์การสอนองค์ความรู้เพ่ือการจัดกระบวนการเรียนรู้ท่ีมี

ประสิทธิภาพ. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ : ส านักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย,

2548.

เพ็ญรุ่ง ปานใหม่. การให้การศึกษาแก่พ่อแม่. นครราชสีมา : ภาควิชาจิตวิทยาแนะแนว

คณะครุศาสตร์, 2536.

สุรางค์ โค้วตระกูล. จิตวิทยาการศึกษา. พิมพ์ครั้งที่ 6. ส านักพิมพ์จุฬาลงกรณ์

มหาวิทยาลัย, 2548.

มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. การสร้างประสบการณ์ชีวิตระดับปฐมวัยศึกษา.

นนทบุรี : ส านักพิมพ์มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, 2535.

มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. ฝึกอบรมและผู้เก่ียวข้องกับการอบรมเล้ียงดูเด็ก

ปฐมวัยศึกษา. นนทบุรี : ส านักพิมพ์มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, 2535.

สิริมา ภิญโญอนันตพงษ์. การวัดและประเมินแนวใหม่ : ปฐมวัย. กรุงเทพฯ :

คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร, 2545.

พัชรี สวนแก้ว. จิตวิทยาและการดูแลเด็กปฐมวัย. กรุงเทพฯ : ส านักพิมพ์ดวงกมล,

2536.

เยาวพา เดชะคุปต์. การจัดการศึกษาส าหรับเด็กปฐมวัย. กรุงเทพฯ : ส านักพิมพ์แม็ค,

2542.

รัตนา กิจเกื้อกูล ความต้องการของผู้ปกครองในการส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย

ในโรงเรียนสังกัดส านักงานเขตพื้นท่ีการศึกษานนทบุรี เขต1. ปริญญานิพนธ์

กศ.ม. (การศึกษาปฐมวัย) กรุงเทพฯ : บัฒฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทร

วิโรฒ 2550.

194

หรรษา นิลวิเชียร. ปฐมวัยศึกษา : หลักสูตรและแนวปฏิบัติ. กรุงเทพฯ : โอ เอส พริ้น

ติ้งเฮาส์, 2535.

Brewer,J.A. Introduction to early childhood education ; preschool to

Primary grades. Boston : Allyn an Bacon. 1995.

Broman, B The early years in children education. Boston : Houghton Mifflin, 1982.

Morrison, G.S. Early childhood education today. 2nd ed. New Jersey :

Prentice-Hall,inc,1995.

Thorne, B. Gender play-boy and girl in school. Minton Keynes : Open University

Press, 1993.

Documents

บทที่ 7 พัฒนาการเด็ก และความต้องการของเด็ก 55