Οι σπουργίτες των πεζοδρομίων

ΟΙ ΣΠΟΥΡΓΙΤΕΣΤΩΝ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΩΝ

http://www.bigbook.gr/index.php?lang_id=1&mode=bookDetail&book_id=178029

Δημήτριος Χ. Σάββας

ΟΙ ΣΠΟΥΡΓΙΤΕΣΤΩΝ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΩΝ

Γραφικοί Τύποι του Μεγάλου Κάστρου

Επιμέλεια κειμένων:

Ειρήνη Χατζάκη

EKΔΟΣΕΙΣ ΔΟΚΙΜΑΚΗΣΗΡΑΚΛΕΙΟ 2009

Copyright © 2009Εκδόσεις: «ΔΟΚΙΜΑΚΗΣ»Ταγμ. Τζουλάκη 8 - Ηράκλειο ΚρήτηςΤηλ.: 2810-288544 - Fax: 2810-285541e-mail: [email protected]

Δημήτριος Χ. ΣάββαςΟΙ ΣΠΟΥΡΓΙΤΕΣ ΤΩΝ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΩΝΓραφικοί Τύποι του Μεγάλου Κάστρου

Επιμέλεια κειμένων: Ειρήνη ΧατζάκηΕπεξεργασία φωτογραφιών: Γιάννης Αλεξανδράκης

ISBN: 978-960-9433-03-7

Ηλεκτρονική σελιδοποίηση - Εκτύπωση:Γραφικές Τέχνες «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ»Γ. Καζανάκης Δ/χοι ΑΒΕΒΙ.ΠΕ. Ηρακλείου Κρήτηςτηλ.: 2810-382800e-mail: [email protected]

Για την ιδιαίτερα σημαντική προσφορά στη συγγραφή

του παρόντος βιβλίου, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους

συναδέλφους μου στη Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη και

συγκεκριμένα την κ. Ειρήνη Χατζάκη, φιλόλογο, για την

επιστημονική επιμέλεια και επεξεργασία των κειμένων,

καθώς και τον κ. Γιάννη Αλεξανδράκη για την ψηφιοποί-

ηση και ψηφιακή επεξεργασία του φωτογραφικού υλικού.

Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς και

τον κ. Γιώργο Παχυγιαννάκη, για το πλούσιο φωτογρα-

φικό υλικό που παρείχε στη διάθεσή μου.


Ηράκλειο, Νοέμβριος 2009

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ευχαριστήριο ......................................................................................................................... 7

Περιεχόμενα ........................................................................................................................... 9

Πρόλογος ............................................................................................................................... 13

Πρόλογος Συγγραφέα ................................................................................................ 19

1. Εισαγωγή ........................................................................................................................... 25

2. Προπολεμικοί Τύποι του Μεγάλου Κάστρου ................................ 30

2.1. Ο Γκιαουρογιάννης .............................................................................................. 302.2. Ο Ράδος ο Μαλεβυζώτης ............................................................................ 352.3. Ο Γιάννης ο Ρολογάς ....................................................................................... 402.4. Ο Μαμούτης ο Κουλουράς ....................................................................... 432.5. Ο Γιουγκούλας ........................................................................................................ 462.6. Ο Λεωνίδας ο Κολοκοτρώνης .................................................................. 492.7. Ο «πρίγκηψ ποιητής» Νικολός .............................................................. 512.8. Ο στρατηγός Νικόλαος Αμαργιωτάκης ......................................... 542.9. Ο Τσουρλή Μπαμπάς ...................................................................................... 572.10. Ο Σταυρούλιος ..................................................................................................... 582.11. Ο Δημήτρης ο Πετεινός .............................................................................. 582.12. Ο Γιάννης ................................................................................................................. 592.13. Ο Γιάννης ο Γρύλλος ...................................................................................... 592.14. Ο Ορνιθοφονιάς ................................................................................................ 602.15. Ένας ακόμη εχιεκτσής ................................................................................ 60

9

2.16. Ο Χαρίλαος, ο υδροκέφαλος ................................................................. 612.17. Ο Μπομπός ............................................................................................................ 612.18. Το γέρο-Δημητράκι ........................................................................................ 612.19. Το Γιωργιό το Μπλαβάκι ........................................................................... 612.20. Το Καμπουράκι .................................................................................................. 612.21. Ο Μικρασιάτης Κωνσταντίνος Ζαχαριάδης .......................... 622.22. Ο ποιητής Τσάμπερλαν ............................................................................ 622.23. Ο Ναπολέων ........................................................................................................ 622.24. Ο Γιώργης ο Κουρμπανής ....................................................................... 622.25. Ο Γιάννης ο Κιάκης ....................................................................................... 622.26. Ο Βαγγέλης ........................................................................................................... 632.27. Ο Χοχλάκιας ......................................................................................................... 632.28. Ο Δημητρακαράς ............................................................................................ 632.29. Ο Μπίμπαγης ..................................................................................................... 632.30. Η Επιτροπάκαινα ............................................................................................ 632.31. Η Παπαδιό .............................................................................................................. 642.32. Η κυρία Σπανδονίδου ................................................................................ 652.33. Η Μαρία η Κουλουρού ............................................................................... 652.34. Ο Δεκανέας .......................................................................................................... 662.35. Η Θεονύμφη ........................................................................................................ 662.36. Η Ασπασία ............................................................................................................. 662.37. Το Μαριώ το Κεφαλάκι .............................................................................. 662.38. Το Ζαμπιό ............................................................................................................... 672.39. Γραφικοί Τύποι τουρκικής καταγωγής ........................................ 67

Ο Ιμανήμ Εφέντης ......................................................................................... 67Ο Αμασίας .............................................................................................................. 69Ο Αμέτης Ντίγκας ......................................................................................... 70Ο Αγάκος ................................................................................................................. 70Ο Κασίδης Τούρκος Αλή Απασές και ο Μπιλάλης ......... 70Ο Νουρής ο Χιαλεπσής ............................................................................. 70Ο Μπραϊμάκης .................................................................................................... 70Ο Τσούλη Μπαμπάς ...................................................................................... 70Ο Μέος ....................................................................................................................... 70Η Χανούμη Αμπλά Ούμπλα .................................................................... 71Η Μεμπαρέ ............................................................................................................. 71Η Ζεϊνέπη ................................................................................................................. 71Η Χαμουντέ ............................................................................................................ 71Το Ρεχανάκι ............................................................................................................ 71Η Χανούμη Χατζήνα ...................................................................................... 71

10

3. Μεταπολεμικοί Τύποι του Μεγάλου Κάστρου ............................ 72

3.1. Ο Κουλουράς ........................................................................................................... 723.2. Ο Ανδρέας ................................................................................................................. 743.3. Ο Γιαννής ................................................................................................................... 773.4. Ο Πάντος ................................................................................................................... 793.5. Ο Μανόλας ............................................................................................................... 813.6. Ο Εφένδης ................................................................................................................ 823.7. Ο Νικόλας και ο Μιχάλης, οι Ντερμπεντέρηδες ................ 833.8. Ο Παπαμώρος ....................................................................................................... 843.9. Ο Βασίλης από το Κουτουλουφάρι ................................................... 843.10. Ο Στάθης, ο μπανάνας ............................................................................... 853.11. Ο Ανδρέας ο Σκουλικάρης ....................................................................... 863.12. Ο Κυρλής ................................................................................................................. 863.13. Ο Μανόλης ο Τράκας ................................................................................... 873.14. Ο Ζουλ(ο)ίνος ...................................................................................................... 873.15. Ο Αβραάμ ο Μυστίλογλου ...................................................................... 873.16. Ο Αντώνης, ο λεβέντης .............................................................................. 883.17. Ο Παντελής ............................................................................................................ 883.18. Ο Αλάτσας .............................................................................................................. 893.19. Ο Μάρκος, ο στρατηγός ............................................................................ 913.20. Ο Γιώργος Αποστολάκης ......................................................................... 923.21. Ο Μαλτέζος .......................................................................................................... 923.22. Ο Παναγιώτης, ο τυφλός ......................................................................... 923.23. Το Δημητράκι το Κεφαλάκι ................................................................... 923.24. Ο Σταυράκης ....................................................................................................... 933.25. Ο Μανωλίας ή Μανόλης, ο μονάντερος ................................... 933.26. Το Δημητράκι ..................................................................................................... 933.27. Ο Καλογιός ............................................................................................................ 943.28. Ο Μανόλης Μανόλης ................................................................................. 953.29. Ο Οδυσσέας ......................................................................................................... 963.30. Ο Βυζάστακας .................................................................................................... 963.31. Ο Δημήτρης, ο ηθοποιός .......................................................................... 963.32. Το Αλεκάκι ............................................................................................................. 963.33. Ο Καλαμάτας ..................................................................................................... 973.34. Το Μιχαλιό, ο καταστηματάρχης .................................................... 973.35. Το Λευτεράκι ....................................................................................................... 983.36. Ο Αντώνης, ο αθλητής ............................................................................... 983.37. Ο Δημητρός, ο φαλακρός ........................................................................ 98

11

3.38. Το Γιωργιό από την Τρυπητή ............................................................... 983.39. Ο Αλεξανδρινός ................................................................................................ 993.40. Ο Φώτης .................................................................................................................. 993.41. Ο Φιστικάς ............................................................................................................. 993.42. Ο Γιώργος Ραϊνάκης ...................................................................................... 993.43. Ο Στέλιος, τ’ αδέρφι .................................................................................... 993.44. Ο Τριαντάφυλλος ......................................................................................... 1013.45. Το Γιωργιό ............................................................................................................ 1023.46. Ο Στέλιος, ο κλεφτοκοτάς .................................................................. 1033.47. Ο Γκαγκάλας ...................................................................................................... 1033.48. Ο Βαγγέλης, ο καλόγερος .................................................................... 1043.49. Ο Μανόλης ή το Μανολιό από τη Χρυσοπηγή .............. 1043.50. Ο Μανόλης ο Τζατζάς ή Πόπη ....................................................... 1043.51. Ο Μένιος ............................................................................................................... 1053.52. Ο Τσακίρης, ο μασίστας ....................................................................... 1053.53. Ο Σιφυλιάρης ................................................................................................... 1063.54. Ο γιατρός ............................................................................................................. 1063.55. Ο Νίκος ο Καρπούζας ............................................................................. 1063.56. Ο Τετέρης ............................................................................................................ 1063.57. Ο τραυματίας ................................................................................................... 1073.58. Ο Αγγούριας ...................................................................................................... 1073.59. Το συμπέθερο .................................................................................................. 1073.60. Ο Κώττας ............................................................................................................. 1073.61. Η Σαββάτο ........................................................................................................... 1073.62. Η Φιστικού ......................................................................................................... 1083.63. Η Γεσθημανή ..................................................................................................... 1083.64. Η Τσουκνίδα ...................................................................................................... 1093.65. Η Μαριώ ............................................................................................................... 1093.66. Η Λευτερίτσα η Σμυρνιά ....................................................................... 1113.67. Η Φωτογράφαινα .......................................................................................... 1113.68. Η Στασούλα, η ζωόφιλη ......................................................................... 1113.69. Η πονεμένη τραγουδίστρια ................................................................ 1123.70. Το Σοφιάκι ........................................................................................................... 112

4. Επίλογος ....................................................................................................................... 113

Βιβλιογραφία και Πηγές ....................................................................................... 115

12

Πρόλογος

Οι Γραφικοί Τύποι του Μεγάλου Κάστρου καταλαμβάνουν χρονικά τηνπερίοδο από τις αρχές του 20ου αιώνα έως και αρχές της δεκαετίαςτου ’80. Πρόκειται για ένα βιβλίο που παρουσιάζει χαρακτηριστικέςφυσιογνωμίες με ιδιαίτερα έντονα προσωπικά στοιχεία, τα οποία κά-νουν αισθητή την παρουσία τους στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο τουΗρακλείου. Είναι τύποι που μαρτυρούν την «άλλη», τη διαφορετικήαπό την καθημερινή όψη της πόλης. Μελετώντας το, ο σημερινόςΗρακλειώτης μπορεί να κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν και να πε-ριπλανηθεί στα απόμερα σοκάκια της παλιάς πόλης, αλλά και στηνπολυσύχναστη Πλατιά Στράτα. Μέσα από αυτές τις ιδιάζουσες «προ-σωπικότητες» εισδύει στις άδυτες πτυχές της κοινωνίας του παλιούΗρακλείου και βιώνει το ιστορικό της υπόβαθρο, με όλη τη διαφορε-τικότητα και την προκατάληψη που διέκρινε και διακρίνει ακόμη καισήμερα την πόλη μας!

Οι γραφικοί τύποι στο παλιό Κάστρο εντυπωσιάζουν με την εμφά-νιση και το ήθος τους. Και ο λόγος, φυσικά, δεν γίνεται παρά για αν-θρώπους μοναχικούς, φτωχούς, ακαμάτηδες, τύπους από «μεγάλατζάκια» ή «τροφίμους του πεζοδρομίου», όπως τους αποκαλεί στοπαρόν βιβλίο του ο Δημήτρης Σάββας. Ο καθένας με το δικό του χά-ρισμα, που του προσδίδει μοναδικότητα! Το αποκούμπι τους… η λο-ξότητα του χαρακτήρα τους, που τους καθιστά πρωταγωνιστές τουευρύτερου κοινωνικού συνόλου! Είναι το στίγμα που τους κατατάσσεισε ένα ξεχωριστό κοινωνικό επίπεδο, τους ενώνει, τους ομαδοποιεί.

Είναι συνεπώς ευνόητο πως το πέρασμά τους είναι ένα κομμάτιτης ζωής και της ιστορίας αυτής της πόλης, που οι ίδιοι χάραξαν μετα καμώματά τους –χαρούμενα ή λυπηρά– με τα αισθήματα, αλλά καιτους πόθους τους. Άλλοι σοβαροί και άλλοι με χιούμορ, άλλοι κομψοίκαι με ιδιαίτερα προσεγμένη εμφάνιση και άλλοι απεριποίητοι, αφη-

Πρόλογος

15

μένοι στο έλεος της μοίρας τους! Από πού κρατούσε η «σκούφια» τωνπερισσοτέρων, ελάχιστοι γνώριζαν και κανείς δεν έμπαινε στον πει-ρασμό να «σκαλίσει» τις ρίζες τους. Φαίνεται πως ήταν πλασμένοι για«ανώτερα» ιδανικά και οράματα, για έναν πολιτισμό εντελώς διαφο-ρετικό από τον σημερινό, για το «δικό τους κόσμο»! Τα κατορθώματατων ανδρών και τα τερτίπια των γυναικών ήταν που σταματούσαν τονπεραστικό και τον καθήλωναν «αποχαυνωμένο»! Πολλοί τους χά-ζευαν και έμεναν άφωνοι. Αρκετοί πάλι έβγαιναν τον καθημερινό τουςπερίπατο, για να χλευάσουν αυτούς τους ξεχωριστούς γόνους τηςπροπολεμικής, αλλά και της μεταπολεμικής γενιάς. Μέσα από αυτούςανάβλυζε η «λεβεντιά» του Ηρακλειώτη, η «ομορφιά» και η ευγένειατης Ηρακλειώτισας, η ξεγνοιασιά, ο αλλιώτικος τρόπος σκέψης, ηαπλότητά του χαρακτήρα τους, αλλά και η αγάπη για μια ζωή πέραντου ασφυκτικού κοινωνικού κλοιού, των ηθών και των εθίμων του.

Η εποχή μας, με τους αλματώδεις ρυθμούς της, τείνει να εξαφανί-σει τα ίχνη τους και μαζί με αυτά και την ίδια τη λαϊκότητα της πα-λιάς μας πόλης. Και τούτο, διότι λίγοι είναι εκείνοι που θυμούνταιτους απόκοσμους αυτούς τύπους, που άλλοτε περνούσαν από μπρο-στά μας, προκαλώντας με τα τεχνάσματά τους, και άλλοτε έμεναναπαρατήρητοι από τον απλό διαβάτη. Οι παλαιότεροι αφηγούνταιγεγονότα της ζωής τους στους νεότερους –σαν να τους λένε παραμύ-θια– και εκείνοι ακούνε με περιέργεια και εντυπωσιάζονται. Μάλιστα,ιδιαίτερο δέος αισθάνονται για τους πιο «ζόρικους» τύπους, τους μέ-θυσους, τους αισχρολόγους και «τσαμπουκαλήδες», που πολλοί απέ-φευγαν ακόμη και να γελάσουν στη θέασή τους. Αυτοί ήταν οι«νταήδες» της πόλης! Ενδιαφέρον προκαλούν και οι γνωστοί «σοφοί»,που επιβραβεύονταν διαρκώς από το πλήθος για τη χάρη τους στηνποίηση, στο τραγούδι και στη σάτιρα. Αυτοί ήταν οι κωμικοί του Ηρα-κλείου! Εξίσου διακρίνονται και οι γυναίκες, ιδίως οι «γεροντοκόρες –καλλονές», που σουλάτσερναν στους δρόμους της πόλης με χάρη καινάζι, καμαρώνοντας για την ομορφιά τους, την οποία τόνιζαν υπερ-βολικά με κάθε λογής στολίδια! Βέβαια, ας μην αμελήσουμε και τουςκαθημερινούς «επαγγελματίες» της αγοράς της παλιάς πόλης, πουεργάζονταν σκληρά για το μεροκάματό τους, είτε πουλώντας κουλού-ρια στους περαστικούς, είτε κάνοντας τους χαμάληδες στο λιμάνι ή

Πρόλογος

16

στο κέντρο της πόλης. Όλοι οι παραπάνω, λοιπόν, και αρκετοί άλλοιαποτελούσαν την «ευωδία» και την «ομορφιά» τους παλιού Κάστρου.Δεν έχουμε παρά να τους θαυμάσουμε μέσα από τις σελίδες του ξε-χωριστού αυτού βιβλίου του Δημήτρη Σάββα!

Ειρήνη Εμμ. ΧατζάκηΦιλόλογος

Ηράκλειο, Νοέμβριος 2009

Πρόλογος

17

Πρόλογοςσυγγραφέα

Ένα πρωινό, κατευθυνόμενος από το χώρο της εργασίας μου, τηΒικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, προς το Δήμο Ηρακλείου για κά-ποιες υπογραφές από τον τότε αρμόδιο Αντιδήμαρχο Διοικητι-κών, κ. Μανόλη Αλεξάκη, συνάντησα στην πλατεία των ΈντεκαΕυκαλύπτων, την πλατεία ΡήγαΦεραίου, έξω από τα γραφεία τηςεφημερίδαςΠΑΤΡΙΣ τον κ. Νικόλαο Παναγιωτάκη, γνωστό ως ΝΙΚΠΑΚ (αυτό είναι το καλλιτεχνικό του όνομα), λαχειοπώλη και συγ-γραφέα στο επάγγελμα. Μου παρέδωσε ευγενικά, όπως άλλωστετο συνήθιζε, ένα από τα πολλά ποιήματά του για εμπλουτισμό τηςΒιβλιοθήκης και με ρώτησε για την τύχη των υπολοίπων έργωντου. Τον διαβεβαίωσα ότι υπάρχουν στη Βικελαία και χωρίς ναχάσω χρόνο τον ρώτησα αν γνωρίζει κάτι να μου πει για τους γρα-φικούς τύπους του Ηρακλείου. Η απάντηση που πήρα ήταν η εξής:-Διά να σου δώσω ακριβείς πληροφορίας, αν θυμάμαι καλώς, όλους αυ-τούς τους έχει φωτογραφία ο Πίπης, αυτός που έχει την ταβέρνα στηΜε-σκηνιά και μπορεί να έχει και εμένα. Ευχαρίστησα το Νίκο για τηνάκρως ενημερωτική του απάντηση, που ομολογώ ότι κυριολεκτικάμε εξέπληξε!

Αυτοί είναι γνωστοί ως οι σπουργίτες των πεζοδρομίων, όπως τουςαποκαλεί σε δημοσίευμά της η τοπική εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΑΣΚΕΨΙΣ, της 19ης-12-1929:

Χωρίς φιλολογία και ποίηση, αλλ’ έτσι απλά καισύντομα, θ’ ασχοληθούμε με την ταπεινή ζωή τωντροφίμων του πεζοδρομίου, των νεοτέρων λαζάρωντης αστικής τραπέζης.Τα πρόσωπά σας είναι απολύτως γνωστά, και πολ-

λές φορές σας έδωσαν την ευκαιρία να γελάσετε με τα


21

χοντροκομμένα αστεία τους ή με τη «μισεράδα» τους,που την κυκλοφορούν καθημερινώς στα κοσμικά κέν-τρα και στις γειτονιές. Μόνοι στον κόσμο, έτσι σανουρανοκατέβατοι, χωρίς στέγη και το σπουδαιότεροανίκανοι για δουλειά, περνούν την ακανθώδη ζωή ξυ-πόλυτοι, νηστικοί και κουρελιασμένοι… Κι όμως δεναισθάνονται κανένα μίσος για τον κόσμο, δεν αγανα-κτούν για τη ζωή τους, την οποίαν άλλωστε θεωρούνπολύ καλή!.. Ο Θεός τους έπλασε για δείγμα, είναιφτιαγμένοι για να κοσμούν τα πεζοδρόμια και ναμασάν τα ψίχουλα, απαράλλακτα όπως δημιουργή-θηκαν τα πουλιά για τα δέντρα και τους σπόρους.Την ημέρα τους αλήτες αυτούς, που λόγω των σω-

ματικών ή διανοητικών τους παθήσεων, εξελίχθηκανσυν τω χρόνω σε «τύπους», τους βλέπομεν να τρι-γυρνούν στα πολυσύχναστα καφενεία, στο Αϊ-Λαϊφ,στο Καπρίς στου Πουλακάκη και στο Ντορέ.Τη νύχτα όμως τι γίνονται; Που αφήνουν τα κουφά-ρια τους; Να ένα πράγμα που δεν εκίνησε ποτέ το εν-διαφέρον καμιάς αρχής. Κι όμως δεν είναι δύσκολονα το μάθουν, αρκεί να θελήσουν να κάμουν ένατουρνέ μετά τα μεσάνυχτα σε μερικές απόμερες γω-νιές. Εμείς θα περιοριστούμε στην απλή περιγραφήτων εντυπώσεών μας.Ο πρώτος μας αιφνιδιασμός γίνεται στα στενά χω-

ρίσματα π’ αφήνουν αναμεταξύ τους οι παράγκες τουΒαλιδέ Τζαμί. Ανακαλύπτουμε ένα ολόκληρο καταυ-λισμό αστέγων και μια συναυλία ροχαλητών φτάνειως τ’ αυτιά μας, που άγνωστον αν δίδονται παρόμοιαικάθε βράδυ προς τιμήν του φρουρού χωροφύλακος.

Αυτοί οι τύποι δεν υπάρχουν πια, ίσως εκτός κάποιων μικρώνεξαιρέσεων. Πρόκειται για πρόσωπα ξεχωριστά, που έχουν καιείχαν σχέση με τη ζωή του Ηρακλείου, του παλιού Ηρακλείου καιμας θυμίζουν αναμνήσεις και μάλιστα τις πιο όμορφες του παρελ-


22

θόντος. Ένα παρελθόν που υπήρξε γόνιμο στην εμφάνιση των αν-θρώπων αυτών με τις παράξενες λόξες τους, τις ωραίες τις τρέλεςτους, με το ιδιαίτερο φέρσιμό τους και γενικά με την χαρακτηρι-στική τους εμφάνιση, στοιχεία που δεν ήταν επικίνδυνα για κανέ-ναν. Η παρούσα αναφορά μου μπορεί να γίνει η αφορμή ναξαναζωντανέψουν αλλοτινές μνήμες!

Οι παλαιότεροι, που σίγουρα θα θυμούνται περισσότερα, θα φέ-ρουν στο νου τους τις συμπαθέστατες εκείνες γνωστές μορφές,αλλά και τις διάφορες σκηνές που τότε διαδραματίζονταν σκορ-πώντας το γέλιο σε μια εποχή σκληρή, βέβαια, αλλά σίγουρα πιοανθρώπινη και γεμάτη από αγάπη. Πολλοί απ’ αυτούς δίδασκαντο λόγο του Θεού, άλλοι πάλι είχαν τη φροντίδα της πόλης, ορι-σμένοι διακρίθηκαν σαν τελετάρχες, υπήρξαν δεινοί ομιλητές καιθερμοί πατριώτες! Κάποιες φορές περνούσαν απαρατήρητοι καιάλλες ήταν οι πρωταγωνιστές σε παραστάσεις «εν μέση οδώ». Κά-ποιοι από εμάς τους λοιδορήσανε, άλλοι τους σεβάστηκαν. Πολλέςφορές, ως «στρατηγοί» προσπαθούσαν να θέσουν την κατάσταση«υπό έλεγχον». Πραγματικά, ένιωθαν και πίστευαν οι ίδιοι, ότι ηαποστολή τους είναι μεγάλη, ότι είχαν πολλά να προσφέρουν. Δέ-χονταν τα πειράγματα και μάλιστα τα περίμεναν από τους περισ-σότερους. Όπως και να έχουν τα πράγματα, ήταν συνάνθρωποίμας με τη δική τους ιδιαιτερότητα. Ζήσανε μαζί μας, πλάι μας, μαςπροσφέρανε το γέλιο ή το κλάμα τους, δώσανε χρώμα και τόνο αλ-λιώτικο στη ζωή μας. Οι λέξεις τους ήταν συγκεκριμένες και μερι-κές από αυτές διασώθηκαν. Η κάθε μια από αυτές περιείχε και τοδικό της ξεχωριστό νόημα. Τα στέκια τους και αυτά γνωστά, συ-νήθως σε κάποια κεντρικά σημεία της αγοράς του Ηρακλείου. Ορι-σμένες φράσεις τους με νόημα έχουν μείνει στην ιστορία και τιςθυμούνται οι περισσότεροι.



23

3. ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ.

Αισθητή είναι η παρουσία χαρακτηριστικών τύπων και κατά τη με-ταπολεμική περίοδο, όπου γίνεται και πάλι διακριτή η ιδιόμορφησυμπεριφορά και τα τεχνάσματα τους. Και την περίοδο αυτή, λοι-πόν, ανάμεσα στους Καστρινούς ξεχωρίζουν άνθρωποι, που μεέναν δικό τους τρόπο έδιναν άλλο νόημα στην καθημερινότητατης πόλης μας.

3.1. Ο Κουλουράς.Δεκαετία του ’60, αλλά και νωρίτερα, θα θυμούνται οι παλιοί Κα-στρινοί τον Κουλουρά, που εκτός από τα εξαιρετικά κουλούρια,που πουλούσε, είχε και μια χαρακτηριστική γλυκιά φωνή. Πίσω απ’αυτόν τον Κουλουρά κρύβεται ένας διαλεκτός τραγουδιστής, οΝίκος ο Σμυρνιός. Η εφημερίδα ΕΘΝΙΚΗ ΦΩΝΗ, της 12ης Δε-κεμβρίου 1966, είναι πολύ διαφωτιστική και κατατοπιστική γιατους δυο αυτούς Χαρακτηριστικούς Τύπους της πόλης μας. ΟΝίκος ο Σμυρνιός έζησε προπολεμικά και ο Κουλουράς καλλιτέ-χνης μεταπολεμικά, όπως μας περιγράφει ο συνεργάτης της προ-αναφερόμενης εφημερίδας, Μιχάλης Κανακάκης:

Πολλοί και πολλοί ακούνε σήμερα ένα κουλουρο-πώλη, που όταν βγαίνει στην αγορά ξεσηκώνει μι-κρούς και μεγάλους με τη γλυκιά του φωνή και με τακανελάτα του κουλούρια.

-Φρέσκα είναι μυρωδάτα, με ζάχαρη γεμάτα, τα

72

φθάνει μια κοπέλα και τηνέ λένε Στέλλα.Αυτά ακούμε από τον κουλουροπώλη, που με το

δίκιο του ο κόσμος τον προτιμά, γιατί η όμορφη τουφωνή τραβά σαν τον ηλεκτρισμό. Χρυσές δουλειέςκάνει οΠεπονάκης (έτσι τον λένε) με το διαλάληματων μυρωδάτων κουλουριών του.

Δεν ξέρετε, όμως, την ιστορία του σκοπού και τουτραγουδιού αυτού, και θα σας την πω, από πού πη-γάζει.

Μετά το 1912, που οι Τούρκοι έδιωχναν από ταπαράλια της Μ. Ασίας τους Έλληνες. Μεταξύ αυτώνπου ήλθαν εδώ ήταν και ένας Σμυρνιός μονόφθαλ-μος. Λέω μονόφθαλμος, γιατί είχαν έλθει και άλλοιπολλοί, όπως ο Κοραής που έκανε την καλή ταβέρναστα λιοντάρια «Λαβύρινθο», εκεί που είναι τώρα τοεστιατόριο «Καπρίς», καθώς και τόσοι άλλοι πουείχαν επιδοθεί σε διάφορες δουλειές.

Αυτός, λοιπόν, ο Σμυρνιός διάλεξε να κάνει τονΠλανόδιο σερμπετοπώλη. Ήτο δε άφθαστος στο τρα-γούδι και στα επίκαιρα δίστιχα. Το πρώτο δίστιχο,μόλις έφθανε στο Μεϊντάνι, ήτο:

– Τρέξτε παιδιά να πείτε κρύο να δροσιστείτε,γιατί είναι με ροσόλι και το ζηλεύουν όλοι.

– Κρύο είναι παγωμένο κι απ’ το βουνό φερμένο.– Και είναι και μυρωδάτο, σαν το λεμόνι αφράτο.Αλλά η χαρά του ήτο όταν έβλεπε τους Τούρκους

τουκιαντζήδες να στέκουν να τον ακούνε να τραγουδάμε όλη τη δύναμη της φωνής του.

– Ελληνικιά Σημαία μου με το σταυρό στη μέση,που τόσα χρόνια πολεμάς την Κρήτη να κερδίσεις.

Αυτομάτως έβλεπες τους Τούρκους κι έμπαινανστα μαγαζιά τους κακοκεφιασμένοι. Δεν ημπορού-σαν, όμως, να κάνουν τίποτε, γιατί ο Πόλεμος του1912 τους είχε τελείως εξευτελίσει.

Βλέποντας ο Νίκος ο Σμυρνιός το πικάρισμα τωνΤούρκων, χαιρότανε απ’ την καρδιά του και με πα-

73

ρατεταμένη φωνή έλεγε:– Μωρέ βάάάάάάάάλε βάάάλε, βάλε βυσσινάδες,

βάλε λεμονάδες, παίρνε και πεντάρες. Πάρετε κι από’μένα που ήρθα απ’ τα ξένα, παράδες να μαζέψω, μιακόρη να παντρέψω, όπου δεν έχει προίκα και κλαίειμέρα νύχτα. Μα εγώ θα την παντρέψω, παράδες σανμαζέψω.

Ο κόσμος και προ παντός ο χωριατόκοσμοςέτρεχε να δοκιμάσει το σερμπετάκι με το χιόνι, μιαπου δεν υπήρχαν κρύο νερό και ποτά.

Ο έξυπνος Σμυρνιός έριχνε μια ματιά στον κάθεπελάτη και αυτό ήτο αρκετό να του πει αμέσως καιτη μαντινάδα, πράγμα που έκανε μεγάλη εντύπωσητην εποχή εκείνη.

– Καλώς το χωριανάκι με το ξανθό μουστάκι, ναδώσει το πενταράκι, να πιει το ροσολάκι. Καλώς τηνκοπελούδα με μακριά πλεξούδα, να πιει το σερμπε-τάκι απ’ το κοπελαράκι.

Και μ’ αυτό το σύστημα ο έξυπνος Σμυρνιός έκανεχρυσές δουλειές.

Να λοιπόν που ύστερα από τόσα χρόνια ο έξυπνοςκουλουροπώλης Πεπονάκης θυμήθηκε τον υπέροχοεκείνο τραγουδιστή και όχι μόνο που τον μιμείται,αλλά και τον υπερβαίνει και σε εισπράξεις.

3.2. Ο Ανδρέας.Ακίνδυνος και καλοκάγαθος αλήτης, κράμα φιλοσόφου και ρή-τορα. Πάντοτε ευγενικός με το ωραίο φύλο, πάντοτε με πυκνό καιμεστό λόγο. Η φιλοσοφία του Ανδρέα απεικονίζεται στη στήλη«Καλοκαιρινοί Αντίλαλοι», της εφημερίδας ΝΕΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, της12ης Σεπτεμβρίου 1948:

Συντροφιά με μια εξαίρετη κυρία, που η ασημένιαστοίβα των μαλλιών της είναι το ξεχωριστό και ανε-κτίμητο προνόμιο της ομορφιάς της, παίρναμε απο-

3. Μεταπολεμι-κοί τύποι τουΜεγάλουΚάστρου

74

λαμβάνοντας το παγωτό μας, καθισμένοι ένα βράδυστου Αρμένη. Ο Ανδρέας, ο γνωστός ακίνδυνος καικαλοκάγαθος αλήτης, που παρουσιάζει τελευταία όξωαπό τις αθλητικές του ικανότητες, όχι μόνο μια ενη-μερότητα γνωμών για την περίπλοκη παγκόσμια κα-τάσταση, μα και βάθος φιλοσόφου, και χαρίσματαεπίσης ενός ρήτορα, ετοιμάζεται να εκφωνήσει τολόγο, που αποτελεί το συμπαθέστατο πνευματικό επί-μετρο της καθημερινής του αλητείας. Με τη σοβα-ρότητα ηθικολόγου που αντιλαμβάνεται πως απευ-θύνεται σε παραστρατημένους και οκνούς ακροατές,ανεβαίνει στο διάζωμα της Κρήνης Μοροζίνη, πουσυνήθως το μεταχειρίζεται σαν άμβωνα, και η φωνήκαι ο λόγος του δεν αργεί να πλημμυρίσει την πλα-τεία και να ξενυστάξει τους θαμώνες της, προκαλών-τας σ’ άλλους μια πικρότατη περίσκεψη, και στουςπερισσότερους την ευθυμία και τα χάχανα. Παραθέτωεπί λέξη ένα μέρος του: -Εδώ Ραδιοφωνικός σταθμόςΑθηνών. Προσοχή. Προσοχή, λοιπόν, Κύριοι και Κυ-ρίες, όπως γράφουν οι εφημερίδες τση Αμερικής, οκόσμος λέει θα χαθεί. Μα κι αν δε χαθεί ο κόσμος,εμείς οι άλλοι θα ποθάνωμε. Μόνο η Ελλάδα δε θαποθάνει. Λοιπόν, Κύριοι και Κυρίες, το νου Σας.Όσοι έχετε λεφτά να τα τρώτε και να τα γλεντίζετε.Να δίνετε, όμως, και στους άλλους που δεν έχουν,γιατί άνθρωποι είναι κι αυτοί. Ζήτω η Κρήτη!

Ο Ανδρέας, καθώς βλέπετε, είναι σε πολύ μικρόβαθμό ευγενικός με τις Κυρίες. Δε γνωρίζει τίποτεαπό σαλόνι. Τίποτε από χειροφιλήματα και υποκλί-σεις, που τι; Εκτιμά τόσο πολύ ο ωραιόκοσμος, ώστενα μετράει την αξία των ανθρώπων με τον πήχη τους.Έτσι μόνο εξηγείται ότι προσφωνώντας το ακροατή-ριό του, δίδει την πρωτοπορία στους Κυρίους καιαφήνει τις Κυρίες στην ουρά, χωρίς να φοβάται τοθυμό τους, ή τουλάχιστο τη γκρίνια τους. Κατά ταλοιπά, όμως, ο λόγος του είναι στην ουσία και στο

3. Μεταπολεμι-κοί τύποι του

ΜεγάλουΚάστρου

75

νόημα πυκνός και αποκαλύπτει τον Ανδρέα, μια προ-σωπικότητα ενδιαφέρουσα.

Πρώτα-πρώτα, τον αποκαλύπτει ως έναν Έλληναπου πιστεύει στην υπεροχή και στην αθανασία τηςφυλής του. Τον αποκαλύπτει παρά πέρα ως έναν άν-θρωπο με ανυψωμένο το βαθμό της ανθρωπιάς του,και με ριζωμένο μέσα του το αίσθημα μιας ιερής αλ-ληλεγγύης προς τους ταπεινούς και αδύνατους συ-νανθρώπους του. Και τέλος, αντίκρυ στο θάνατό, τοναποκαλύπτει με ιδέες και με φιλοσοφημένη πείρα τηςζωής, από την οποία αναβρύζει ένα κύμα αισιοδοξίαςχαρωπής. Γιατί ο στωικότατος αυτός αλήτης, είναιμόνο στην εμφάνισή του στωικός. Στην ουσία και στοβάθος, μοιάζει να είναι οπαδός του Αρίστιππου, τουαρχαίου Κηρηναίου φιλοσόφου, που διδάσκει πως ηευτυχία του ανθρώπου πρέπει να είναι ο υπέρτατοςσκοπός και η τελική αξία της ζωής του. Την ευτυχία,όμως, ο Ανδρέας, προεκτείνοντας τη σκέψη του αρ-χαίου διδασκάλου, τηνέ θέλει γενική για όλους τουςανθρώπους, κι έτσι αποδείχνεται πως είναι κι έναςσοσιαλιστής ειλικρινής. Και το σπουδαιότερο απ’ όλα,κείνο που του δίδει το δικαίωμα να επιχειρεί κάθεφορά να κατηχεί τους συμπολίτες του, είναι η προ-σωπική του αρετή, που επισφραγίζει όλη την κατά-λευκη αλήτικη ζωή του. Γιατί ο Ανδρέας δίχως άλλο,δεν απάτησε, δεν ατίμασε, δεν ελήστεψε, δεν αδίκησεκαι δεν έβλαψε ποτέ συνάνθρωπό του. Από εμάς,όμως, τους άλλους, από εκείνους προ παντός που φι-γουράρουν σαν προφήτες και σαν οδηγοί της νέαςΚοινωνίας, ποιος απ’ όλους μπορεί να καυχηθεί μεειλικρίνεια το ίδιο πράγμα, για τον προκομμένο εαυτότου; Σίγουρα κανείς, λοιπόν, Κύριοι και Κυρίες, όλοιόσοι παρακολουθείτε και απολαμβάνετε τους λόγουςτου, πρέπει να του δίνετε με απλοχεριά όσα μπορείτεπερισσότερα. Είναι άνθρωπος κι αυτός, που έχει ίσαδικαιώματα με Σας στην ευτυχία της Ζωής.


76

3.3. Ο Γιαννής.Ο Γιαννής με την ξεβαμμένη του κιθάρα και τα μακριά του μαλ-λιά. Ένας άνθρωπος με χίλιες πίκρες και μύριους πόνους. Το δη-μοσίευμα της εφημερίδαςΝΕΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, της 10ης Ιουλίου 1949,μας ενημερώνει γ’ αυτόν τον χαρακτηριστικό τύπο των αρχών του20ου αιώνα:

Σκυφτός, αμίλητος, κλεισμένος στον εαυτό του,σέρνει στο δρόμο βαριά τα πόδια και σηκώνει καμ-πούρης εβδομήντα βασανισμένα χρόνια. Ψαρά ταμαλλιά του κατεβαίνουν στο μέτωπο και τους κροτά-φους, ξεθωριασμένο το βλέμμα του και μαύρο από τομόχθο της ζωής το μέτωπό του, δείχνουν χίλιες πί-κρες και μύριους πόνους.

Αυτός είναι ο Γιαννής. Κατηφορίζει στο λιμάνι καικρατά στα χέρια του μια παλιά ξεβαμμένη κιθάρα.Άλλο θύμα του χρόνου, σαν τον αφέντη της και τούτη;Κουρέλια και λέρα σκεπάζουν το κορμί του ενός καιβάρος αβάσταχτο πλακώνει την ψυχή του. Λίγδα καιβρωμιά βασανίζουν το κουφάρι της άλλης και άλλοκλάμα και στεναγμός είναι η φωνή της.

Εκεί τους απάντησα σήμερα το βραδάκι. Δυο οι-κτρά ερείπια πια που παλεύουν και πασχίζουν ναστέκονται ακόμη ορθά ανάμεσα στο σίφουνα και τηνκοσμοχαλασιά του χρόνου, του αιώνιου και τρελού τα-ξιδιάρη, που όλο τρέχει και δίχως σκοπό και τέρμα,του σκληρού και άπονου αφέντη, που σέρνει και πο-δοπατά σκλάβους αλυσοδεμένους όλα τα ζωντανά καιάψυχα, που λάχανε στην πλάση.

Ο Γιαννής και η κιθάρα του. Ο λεβέντης με τ’αστραφτερά μάτια πριν από πενήντα χρόνια, ο δυνα-τός νέος που πατούσε τη γη κι έτρεμε, το ζωντανόκορμί που σπαρταρούσε σα λάστιχο κάτω από τηφλόγα της ψυχής του, ο γλυκός τραγουδιστής, πουγλύκαινε τα νιάτα μας και μίλησε τόσο βολετά στηνανήσυχη και ταραγμένη τότε ψυχή μας. Και η κιθάρα



77

του η λαμπερή και κατακαίνουργια, που άστραφτεστον ήλιο κι έτρεμε κι ανατρίχιαζε σε ηδονικούς παλ-μούς στο ελάχιστο άγγιγμα του χεριού του η κιθάρατου και η θεία πνοή της που ξεγλιστρούσε ολοζών-τανη από τις τεντωμένες να σπάσουν χορδές καισκορπούσε ρίγη και πόθους και καημούς και κρυφέςλαχτάρες στα κατάβαθα της ψυχής μας.

-Για σένα βγαίνει απαλά κι απλώνεται με χάρη….Φτωχέ Γιάννη, φτωχή κιθάρα πως σας κατάντησε

ο αδυσώπητος χρόνος. Το ακράτητο ρέμα που φεύ-γει θεότρελο δίχως να γυρίζει ποτέ στα βήματά του,ο φοβερός καταρράκτης που κατρακυλά στο άμετροσκοτάδι της μαύρης αβύσσου, ο αιώνιος χαλαστής,που δεν γνωρίζει πλούσιο, δεν γνωρίζει φτωχό, δενξέρει αφέντη, δεν ξέρει δούλο.

Κάτω στο λιμάνι εκεί που μυρίζουνε η θάλασσακαι τα καράβια είναι μια ταβέρνα. Εκεί πήγε και οΓιάννης. Κάθισε σε μια γωνιά κι έσκυψε το κεφάλιστο λιγδωμένο τραπέζι. Με το ένα χέρι κράτησε τοχιλιοεγνοιασμένο μέτωπό του και με τα άλλο έσφιξεσαν λατρευτή ερωμένη την κιθάρα στο στήθος του.Ακίνητος ώρα πολλή, έμοιαζε με ξεχασμένο άγαλμαστην απόμερη γωνιά του Μουσείου. Ήλθα και κά-θισα δίπλα του.

-Με θυμάσαι Γιάννη;Σήκωσε ράθυμα τα μάτια του κι ανάμεσα από τα

μακριά του φρύδια, που τα μισοσκέπαζαν, με κοίταξεκατάματα και ξάφνου είδα δυο σπίθες να λάμπουν,δυο σπίθες όμοιες με τις παλιές που φλόγιζαν ταμάτια του Γιάννη.

-Ά, να, πως… σε θυμούμαι, το χωριό μας, η λίμνη,τα καΐκια κι η Φώτω… ναι τη θυμάσαι τη Φώτω!..

Αχνά, ανταριασμένα, σαν σκιά σε μισοσκόταδοπρόβαλε στη μνήμη μου μια γυναικεία μορφή με κά-τασπρο πρόσωπο, με κατάμαυρα μαλλιά και μαύραπαιχνιδιάρικα και λαμπερά μάτια. Ήταν μια ξένη κο-


78

πέλα, που δεν ξέρω πως είχε ξεπέσει στο χωριό μαςμε τους γονείς της και είχε ξετρελάνει τότε όλους τουςνέους και μαζί, όπως μάθαινα τώρα και το φτωχό τρα-γουδιστή.

-Η Φώτω!.. ξανάπε σιγά κι έπειτα έσκυψε πάλι τοκεφάλι στο χέρι του.

Ανάμεσα από τα γέρικα δάχτυλα κύλησαν δυοχοντρές στάλες στο λιγδωμένο τραπέζι.

Στην ταβέρνα βούιζε το γλέντι. Τσίκνα, καπνός,κρασίλα, φωνές, πειράγματα και καλαμπούρια. Ξάφ-νου ένας νεαρός φώναξε.

-Να ο Γιάννης, τραγούδησέ μας Γιάννη.Ο Γιάννης πήρε στα χέρια τη σαραβαλιασμένη κι-

θάρα κι άρχισε να την κουρντίζει. Μα το ξύλο είναισάπιο και οι χορδές χαλαρωμένες. Σε κάθε άγγιγματου χεριού του απαντά με βραχνή, σπασμένη φωνή.Όμως, προσπαθεί να πάρει τη νότα κι αρχινά το τρα-γούδι του.

-Μέσ’ στ’ ουρανού την αγκαλιά τ’ ολόχρυσο φεγ-γάρι…

Λέει ακόμη μια στροφή κι έπειτα κομπιάζει. Κάτιτον πνίγει στο λαιμό. Είναι δάκρυα που προσπαθείνα καταπιεί.

Ο νεαρός θυμώνει γιατί δεν καταλαβαίνει τίποτεαπό το παλιό αυτό τραγούδι, και ζητά με φωνές καιχειρονομίες το «θα το πάρεις το κορίτσι». Ο Γιάννης,όμως, έχει παρατήσει την κιθάρα και σκύβει πάλι στοτραπέζι. Το ένα του χέρι σφίγγει το δικό μου και τρέ-μει. Το νιώθω σαν χέρι νεκρού.

3.4. Ο Πάντος.Ένας ακόμη γραφικός τύπος ήταν ο Πάντος. Είχε αδελφή την Πει-νιώ και έναν αδελφό, το Χρήστο, ο οποίος ήταν πανύψηλος. ΟΠάντος ήταν γνωστός σε όλους τους Ηρακλειώτες. Ασφαλώς, οιπαλαιότεροι θα τον θυμούνται ως προπομπό της Φιλαρμονικής



79

του Δήμου στις διάφορες εκδηλώσεις και επε-τείους της πόλης, όπου πάντοτε ήταν παρόν.Επίσης, δεν προλάβαινε να πεθάνει κάποιοςκαι ο Πάντος ήταν στην κηδεία του από τουςπρώτους.

Τακτικός πελάτης του Δημάρχου, κ. Μα-νόλη Καρέλλη, τον οποίο επισκεπτόταν κάθεΣάββατο για να πάρει το «εβδομαδιάτικο».Ήθελε να του δίνουν μόνο κέρματα, ποτέχαρτονομίσματα. Αλίμονο σε αυτόν που ήθελενα τον εμποδίσει ή να του πει πως: -ΟΔήμαρ-χος έχει δουλειά και δεν μπορείς να μπεις στο γρα-φείο του. Ήταν ικανός να τα ισοπεδώσει όλα.Ίσως θα πρέπει να θυμούνται μια σκηνή οι δυογραμματείς του κ. Καρέλλη, οι κυρίες ΝίκηΣτρατάκη και Γεωργία Καρέλλη, όταν ο Πάν-τος εξοργίστηκε, λόγω της απαγόρευσης πουδέχτηκε, γιατί ο Δήμαρχος είχε κάποιον επί-σημο επισκέπτη. Τότε παίρνει φόρα…και δίνειμια σπρωξιά της πόρτας του γραφείου, ηοποία φυσικά ανοίγει. Γυρνάει στις γραμματείςτου Δημάρχου και τους κάνει με νόημα: -Εί-δατε ότι πέρασα, ό,τι κι αν μου λέγατε εσείς; Φυ-σικά ο Δήμαρχος, όσο και ο επίσημος προσκε-κλημένος του έμειναν έκπληκτοι! Προφανώς,ο κ. Καρέλλης στη συνέχεια προσπάθησε νατου εξηγήσει τι συμβαίνει.

Όταν πέθανε ο Πάντος, λίγοι ήταν αυτοίπου τον θυμήθηκαν και παρευρέθηκαν στηνκηδεία του. Χαρακτηριστική είναι η δήλωσητου τότε Δημάρχου, κ. Μανόλη Καρέλλη: -Θε-ώρησα χρέος μου ως Δήμαρχος αυτής της πόλης ναπαραστώ στην κηδεία του Πάντου μαζί με τονοδηγό μου τον Γιώργο Διλβόη, τον αντιδήμαρχοΦαίδωνα Βαρδαβά και με το Νίκο Καμαρίτη.Έπρεπε να πάω, επειδή ο Πάντος παρευρισκότανσε κάθε κηδεία, οποιουδήποτε Ηρακλειώτη.

80

Ο Πάντος χαίρων, πατώνταςστις μύτες των ποδιών του.

Μια κίνηση που θα τη ζήλευεκαι η καλύτερη μπαλαρίνα!

Ο Πάντος.Πολλές φορές η σοβαρότητα του

Πάντου ήταν μοναδική!

3.5. Ο Μανόλας.Ένας καλοσυνάτος άνθρωπος, καλοκάγαθος και πάντα γελαστός.Είχε τεράστια δύναμη, αφού μπορούσε να σηκώσει από το φορ-τηγό ακόμα και ένα γεμάτο βαρέλι και να το ακουμπήσει κάτω. Ηφωνή του ήταν χαρακτηριστική, βροντώδης και με πολύ μπάσο.Τον συναντούσες παντού! Στη λαχαναγορά, απέναντι από τηνπαλιά Ηλεκτρική, στο Καμαράκι, στη Χανιώπορτα, στα κεντρικάσημεία του Ηρακλείου. Άνθρωπος με ευαισθησίες και αρκετά καλ-λιεργημένος. Τις Κυριακές και τις άλλες αργίες, φορούσε τα καλάτου ρούχα, έκανε τη βόλτα του πηγαίνοντας στον κινηματογράφοή σε κάποια άλλη εκδήλωση. Κάθε χρόνο πήγαινε διακοπές, συ-νήθως στο εξωτερικό. Όσο πράος ήταν και όσο ήπιος, όταν τονπείραζε κάποιος θύμωνε, γινόταν θηρίο. Ένας καλός φίλος διηγή-θηκε το παρακάτω περιστατικό:

Ένα πρωινό στο κέντρο του Ηρακλείου, ο μακαρίτης ο Κωνιός, γνω-στός γιατρός, είχε αγοράσει κάποια εφημερίδα καιτη διάβαζε. Προχωρούσε αμέριμνος και διαβάζον-τας έπεσε πάνω στο Μανόλα. Φυσικά, ο γιατρόςζήτησε συγνώμη, αφού προηγουμένως δέχτηκε τιςσυστάσεις του Μανόλα με τη χαρακτηριστικήφωνή:

-Μου φαίνεται ότι χρειάζεσαι Κωνιό!Γνώριμη εικόνα να τραβάει –τραγουδώντας

ο ίδιος– το καρότσι του, από τη λαχαναγοράανεβαίνοντας την οδό Χάνδακος, κατευθυνό-μενος προς την κεντρική αγορά. Ακόμα καιόταν έκανε κρύο, αυτός με μια λεπτή μπλούζα,αθλητική κατά προτίμηση, με το παντελόνιτου γυρισμένο και με αθλητικά παπούτσια, νατραβάει… στο μεγάλο ανήφορο της ζωής! Πολ-λές φορές, ίσως και ξυπόλητος, τραβούσε τοφορτίο του και κάποια παιδιά έσπρωχναν τοκαρότσι του. Και όταν ήθελε για λίγο να ξαπο-στάσει και να κοιμηθεί, ξάπλωνε μέσα σε αυτό.Τόσα χρόνια δίπλα του, σέρνοντάς το, το ένοι-ωθε κομμάτι του εαυτού του.



81

ΟΜανόλας.Καρόόότσι! ήταν η γνώριμη φωνήτου Μανόλα, που εξυπηρετούσε

τους πάντες.

3.6. Ο Εφένδης.

Μιχάλης Ατσαλάκης ήταν το ονοματεπώνυμό του. Έμεινε, όμως,σαν Εφένδης, αφού μόνιμα χρησιμοποιούσε αυτόν τον όρο. -Καλη-μέρα, εφένδη μου! ή -Περάστε, εφένδη μου!, -Τι κάνετε, εφένδη μου!,ήταν τα λόγια του όταν συνήθως έβλεπε ή πήγαινε στα γραφείατης Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης και επισκεπτόταν τον τότε Πρω-τοσύγκελο και σημερινό Μητροπολίτη Πέτρας, κ. Νεκτάριο Πα-παδάκη. -Ο Εφένδης ήταν αθώος και είχε αγνή ψυχή, μου λέει ο κ.Αντώνης, ο ράφτης που χρόνια τον γνώριζε και μόνιμα τον επι-σκεπτόταν στο μαγαζί του. Συνεχίζει, λοιπόν, την αφήγησή του οκ. Αντώνης Πρεδευτάκης: -Δίπλα στην Αρχιεπισκοπή, στον τοίχουπήρχαν πολλά τηλέφωνα και όταν χτυπούσαν ζητούσε κάποιος ταξί. Πολ-


82

ΟΜιχάλης ο Ατσαλάκης, ο Εφένδης.Καπνίζων και αναμένοντας το ράφτη να του πάρει

μέτρα για καινούργιο παντελόνι!

λές φορές, σήκωνε το τηλέφωνο ο Εφένδης και με δυνατή φωνή απαν-τούσε: -Εδώ ταξί! Πολλοί του έκαναν πλάκα και αυτός κάτι αντιλαμβανό-ταν, δάγκωνε το χέρι του κι έλεγε από το σωρό, κυρίως, βρισιές. Μια φορά,υποσχόμενοι ότι θα του φτιάξουμε παντελόνι παίρνοντάς του τα μέτρα,τον φωτογραφήσαμε με το σώβρακο. Άλλες εκείνες οι εποχές!

Ο Μιχάλης ο Ατσαλάκης ήταν ψιλός, αδύνατος και τα πόδιατου ήταν γεμάτα κάλλους, κάτι που τον έκανε να κουτσαίνει συ-νεχώς. Πολλοί που τον γνώριζαν καλά και ήθελαν να τον πειρά-ξουν του έλεγαν: -Έλα να υπογράψεις τα γραμμάτια που έχω ανάγκη!Αυτός πάντα αρνιούνταν να τα υπογράψει λέγοντας: -Δεν βάζω εγώυπογραφή!

3.7. Ο Νικόλας και ο Μιχάλης, οι Ντερμπεντέρηδες.Δυο στιλβωτές, λούστροι όπως τους έλεγαν, πιθανότατα να έχουνμείνει στη μνήμη των παλιότερων Ηρακλειωτών, ο Νικόλας και οΜιχάλης, οι επονομαζόμενοι Ντερμπεντέρηδες. Είχαν το μαγαζίτους στην πλατεία Δασκαλογιάννη, δίπλα σε ένα παρτέρι με λου-λούδια. Συχνά τα έβαζαν μεταξύ τους, αλληλοπειράζονταν. Ότανέπαιρνε ο ύπνος τον ένα καθιστό, ο άλλος τον ξυπνούσε. Γνώριμοιοι χαρακτηρισμοί μεταξύ τους: -Παλιομεθύστακα!, -Κοπρόσκυλο! Α-γαπούσαν και οι δυο τους τη ρετσίνα και παρ’ όλες τις διενέξεις καιπροστριβές, τα έπιναν μαζί.

Νικόλαος Κορφιάτης λεγόταν ο ένας και Μιχάλης Καμπουρί-δης ο άλλος. Πολέμησαν στο μέτωπο, στον ελληνοτουρκικό πό-λεμο και κάποτε τους κοινοποιήθηκε αντίγραφο βεβαιωτικούκαταλόγου, που έλεγε ότι ήταν υπόχρεοι να καταβάλλουν το ποσότων 68.385 δραχμών, για ετήσια χρέη δημοσίου χώρου 0,50 cm έως0,60 cm, ευρισκομένου στην πλατεία Νομαρχίας, όπου ασκούσαντο επάγγελμα του στιλβωτή σε διερχόμενους πελάτες.

Μόνιμοι θαμώνες στο καφενείο-ουζερί του Σταύρου, τα έπινανμέχρι τελικήςπτώσεως και αρπάζονταν αν τύχαινε να θυμηθούν κάτι,ακόμα και γυναίκα και ας μην ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Όμως, η ρε-τσίνα τους είχε ενώσει για τα καλά…φίλοι αχώριστοι!Ο καλόςφίλος,ο σκηνοθέτης Γιώργος Αντωνάκης έγραψε –για το χατίρι αυτών τωνδυο τύπων– ένα θεατρικό έργο, με τίτλο: «Οι στιλβωτές».



83

3.8. Ο Παπαμώρος.Είχε καροτσάκι με ρόδες και πουλούσε παγωτά μάρκας «Ο άγνω-στος στρατιώτης». Τότε υπήρχαν τα παγωτά «Έβγα», «Άσσος»,«Κρίνος», «Μέλισσα». Πάντοτε προσπαθούσε να πείσει τον πλέονδιστακτικό πελάτη του ότι το παγωτό του ήταν το καλύτερο, αλλάκαι το πιο υγιεινό, αφού χρησιμοποιούσε αγνά υλικά. Γι’ αυτό συ-νήθιζε να λέει: -Και είπε ο γιατρός, μόνο από του Παπαμώρου το πα-γωτό να τρως!Μάλιστα, όταν έμπαινε το φθινόπωρο και ο χειμώνας,άλλαζε το εμπόρευμά του και αντί για παγωτό πουλούσε κάσταναβρασμένα, τα οποία έβαζε μέσα σε μια πετσέτα, αλλά και ξηρούςκαρπούς. Πάντοτε σεβόταν και περιποιούνταν τους απαιτητικούςτου πελάτες!

Ο Παπαμώρος είχε όμως και μουσικές γνώσεις, αφού αυτοσχε-δίαζε... Έβαζε τα δυο του χέρια και σχημάτιζε κάτι σαν τρομπέτα.Έτσι, με τη φωνή του και το σχηματισμό των χεριών του, έβγαινεμια ζωντανή εντυπωσιακή μουσική της αρεσκείας του. Του άρε-σαν υπερβολικά τα εμβατήρια… και κάποιες άλλες κορώνες… κυ-ρίως, εθνικού χαρακτήρα!

3.9. Ο Βασίλης από το Κουτουλουφάρι.Πολυφαγάς και όχι καλοφαγάς. Είχε την τάση να τρώει συνεχώςκαι σε μεγάλες ποσότητες. Ιδιαίτερη προτίμηση έδειχνε στις πα-τάτες και στα μακαρόνια. Τα τελευταία ήταν το αγαπημένο τουφαγητό. Μου αρέσουν, γιατί μου κατέβαιναν πιο εύκολα!, έλεγε όταντον ρωτούσαν τι φαΐ προτιμά.

-Άντε πάλι, καλά πέρασες οψές στο γάμο του Γιώργη, την έκανες τα-ράτσα με τόσο φαγητό. Ολόκληρη τη λαμαρίνα την έφαγες, βρε Βασίλη;Έτσι μου είπαν κάποιοι που ήταν δίπλα σου.

-Ναι, έφαγα όλη τη λαμαρίνα, αλλά ήταν μόνο πατάτες σκέτες, δενείχε ψιχάλι κρέας, αλλά έφαγα και μια μοσόρα με σαλάτα.

Του Βασίλη μην του έλεγες να πάρει το σκαπέτι και να πάει νασκάψει το αμπέλι. Σαν τον διάολο με το θυμίαμα το απέφευγε.Πολλές φορές, μονολογούσε και ισχυριζόταν πως καλύτερο εργα-λείο από το πιρούνι δεν υπάρχει, κάτι που το αποδείκνυε το βαρελο-ειδές σχήμα του.


84

Είν’ η χαρά απερίγραπτος όταν σε έχω πλάικαι δε με νοιάζει τι θα πουν στην αγορά οι άλλοι.

ΟΜάρκος ένστολος και αμήχανος,αντίθετα με το Βασίλη που η χαρά του είναι απερίγραπτη!

Ίσως από την υπερβολική ασφάλειαπου ένιωθε δίπλα στον «στρατηγό»!

3.10. Ο Στάθης, ο μπανάνας.Αυτός ο Τύπος συνήθιζε να πουλάει μπανάνες. Πολλοί τον πλη-σίαζαν και ήθελαν να τον πειράξουν, λέγοντάς του: Ποιοι, μωρέ,έκαναν το ντου στην Αλβανία; Τότε, φυσικά, αφού «τα γύρευαν» καιαυτοί, έπαιρναν συνήθως την άσεμνη απάντηση, η οποία συνο-δευόταν και με την κατάλληλη άσεμνη χειρονομία! Είχε πάρειμέρος στο Αλβανικό μέτωπο και όταν τον πείραζαν έλεγε συνε-χώς: -Ξέρετε, μωρέ, ποιοι έκαναν το ντου στην Αλβανία; Κω…παιδα! -Οι διαόλοι να σε πάρουνε, μάστορα, είπε κάποτε σε κάποιον οικο-δόμο που τον μιμούνταν.

Τον συναντούσες παντού. Γύριζε όλη την αγορά και έκανε τηνκεφαλή του πάνω – κάτω, καθώς και βίαιες κινήσεις. Μόνιμα κρα-



85

τούσε ένα ξύλο και είχε δεμένα δυο σταφύλια με μπανάνες, φω-νάζοντας: -Φράάάγκο μία, φράάάγκο δύο!, όταν ήθελε να ξεπουλή-σει. Κάποιος πήρε, νομίζοντας πως είναι είδος κολοκυθιού και τιςτηγάνισε, αλλά κατάλαβε πως δεν τρώγονταν.

3.11. Ο Ανδρέας ο Σκουλικάρης.Ήταν μετρίου αναστήματος και πολλές φορές εξέπληττε τουςπάντες με τη διαύγειά του, αλλά και με την ευστροφία που τον χα-ρακτήριζε. Ο εισαγγελέας του Ηρακλείου, κατά την περίοδο 1960-1962, Μπαντούνας στο επίθετο, συχνά πλήρωνε μια μερίδαλουκουμάδες για να τις φάει ο Ανδρέας. Ποτέ δεν του έδινε χρή-ματα που συνήθιζε να ζητάει. Γύρω στα 1945, κάποιοι προέτρεπαντον Ανδρέα Σκουλικάρη να βγει στην πλατεία των Λιονταριών καινα φωνάζει: -Ζήτω του Ζαχαριάδη!, του τότε γραμματέα του Κομ-μουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Ο Ανδρέας το σκεφτόταν ανα-λογιζόμενος τις επιπτώσεις που θα είχε ενδεχομένως από τουςχωροφύλακες που βρισκόταν εκεί. Τελικά, το παίρνει απόφαση καιφωνάζει: -Ζήτω του Ζαχαριάδη, μα του συμβολαιογράφου, ο οποίοςήταν ένας Ηρακλειώτης που δεν είχε καμία σχέση με την Αρι-στερά. Τότε εκείνοι που περίμεναν να γελάσουν, πραγματικά υπο-κλίθηκαν στην ευστροφία του Ανδρέα Σκουλικάρη.

3.12. Ο Κυρλής.Λίγο πιο παλιός ήταν ο Κυρλής, που έκανε την εμφάνισή του με-τακατοχικά. Αυτοσαρκαζόταν και έφτιαχνε δικούς του στίχους,όπως οι παρακάτω:

Ο Κυρλής μεσ’ τη λαγκάδακυνηγούσε μια γαϊδάρα

η γαϊδάρα γκάριζεκι ο Κυρλής εμάνιζε.

Συνήθιζε να συχνάζει στη στοά του μεγάρου Αχτάρικα, όπουβρισκόταν το λουκουματζίδικο του Δεμενεόπουλου, στο σημερινόκατάστημα του Σαβοϊδάκη. Εκεί, αλλά και σε κεντρικά σημεία τηςαγοράς μόνιμα φιλοσοφούσε, λέγοντας: -Κοίταξε τι κάνει ο κόσμος!


86

Πηγαινοέρχεται πάνω – κάτω συνεχώς και δε σταματάει να λέει Καλη-μέρα! ή Γεια σου! Δουλειά κι αυτή!

3.13. Ο Μανόλης ο Τράκας.Ήταν πρώην συνάδελφος, δηλαδή, δημοτικός υπάλληλος. Αδελ-φός της Τσουκνίδας. Επρόκειτο για δυο αδέλφια που καταγόταναπό αριστοκρατική οικογένεια, μια από τις πλουσιότερες του Ηρα-κλείου. Είχαν μεγαλώσει με υπηρέτριες και δασκάλους μουσικήςκαι έμεναν σε κάποιο σημείο της 25ης Αυγούστου, κοντά στη ση-μερινή τράπεζα Eurobank. Ο Μανόλης τελευταία φιλοξενούντανστο ξενοδοχείο τουΜιχελιδάκη. Κυκλοφορούσε ντυμένος άψογα,με έντονα χρώματα, φουλάρι, συνήθως, αλλά και πλήθος χρυσα-φικών. Χαρακτηριστικό ήταν το βάδισμά του…

3.14. Ο Ζουλ(ο)ίνος.Επίσης, χαρακτηριστικός τύπος ήταν και ο Ηρακλειώτης Μανό-λης Ζουλίνος, τον οποίο ο πρώην συνάδελφός μου, Γιάννης Αν-δρεαδάκης, στο βιβλίο του με τον τίτλο Ανώδυνα τον αναγράφειως Ζουλοίνο και αυτό επιβεβαιώνεται με το ακόλουθο κείμενο:

…Μέσα στον Αραστά ήταν το καφέ-ουζερί του Μπομπού, όπως προ-αναφέραμε. Εκεί σύχναζαν αρκετοί Ηρακλειώτες, γλεντζέδες κυρίως, μαζίκαι ο ποιητής, ο οποίος συνέθετε πολλές φορές ποιήματα, αλλά εκείνη τηφορά συνέθεσε ένα αρκετά επίκαιρο ποίημα, το οποίο φρόντισε ν’ απαγ-γείλει με το δικό του ξεχωριστό στόμα:

-Από τις Δαφνές εις το Δαφνίθα πάμε όλοι μαζί!

3.15. Ο Αβραάμ ο Μυστίλογλου.-Έχετε ένα Ευρώ; ήταν η προσφιλής φράση του. Πέθανε τον Φλε-βάρη του 2009. Μέχρι το τέλος της ζωής του, έκανε πολλά χιλιό-μετρα καθημερινά σε διάφορα καταστήματα της πόλης μας.Λάτρης του Γούναρη, του Αττίκ, του Παπάζογλου, έβγαζε δεκάδεςκορώνες. Το αγαπημένο του τραγούδι, που έλεγε συνεχώς, ήταν το:



87

Σκληρή καρδιά, γιατί να σ’ αγαπήσω.Ψεύτρα με γέλασες, το ξέρω και πονώ.Δε σου αξίζει ακόμα και να μισήσω.Δεν έχω μάθει γιατί να σ’ αγαπώ!

Οι σχέσεις μας ήταν πολύ τυπικές και μου κρατούσε «κάσα»,επειδή αρνήθηκα να του παραχωρήσω την αίθουσα ΘΕΟΤΟΚΟ-ΠΟΥΛΟΣ της Βικελαίας Βιβλιοθήκης, για να δώσει συναυλία μεαυτό το τραγούδι και άλλα παρόμοια της παλιάς Αθήνας.

3.16. Ο Αντώνης, ο λεβέντης.Επρόκειτο για έναν αρκετά εύσωμο άνθρωπο και πολυτεχνίτη, θαλέγαμε σήμερα. Και τι δεν έκανε! Τον λούστρο, τον λαχειοπώληκαι φυσικά τον πλανόδιο πωλητή, κυρίως φιστικιών. Προσφιλέςτου έδεσμα η καλοτηγανισμένη με μπόλικο λάδι συκωταριά. Τρα-γουδούσε τέλεια τα τραγούδια του Καζαντζίδη. Πολλές φορές, στοΠενήντα Τετράγωνο έκανε τον κοιμισμένο και αρκετοί του έρι-χναν κέρματα. Συχνά έσπαγε το μαγαζί του Μανιαδή, γιατί δεντου έδινε λαχεία. Συνήθιζε να απειλεί, να βρίζει, αλλά και έκανεδιάφορες ανήθικες χειρονομίες. Ο μόνος που τον έκανε καλά ήτανο γιατρός ο Μανταλένιος, ο οποίος του έδειχνε τη σύριγγα καιαμέσως λιποθυμούσε.

3.17. Ο Παντελής.Από τους πιο επίδοξους πολιτευτές της πόλης μας. Μπαλκωνά-τος, αλλά και ελλείψει μπαλκονιού, μάγευε το πλήθος με τονμεστό του πολιτικό λόγο. Συνήθως, εμφανιζόταν πάνω στην κα-ρότσα του αγροτικού του αυτοκινήτου. Πάντοτε οι επιτελείς τουφρόντιζαν να υπάρχει μικροφωνική εγκατάσταση και να μην γίνε-ται συνωστισμός, αν και η κίνηση στην πόλη μας τη δεκαετία του’80 ήταν περιορισμένη. Τότε, δεν είχαν εμφανιστεί οι οικονομικοίμετανάστες, που με τα αυτοκίνητά τους σήμερα έχουν κατακλύσειτους δρόμους. Το κυρίαρχο σύνθημα του συγκεντρωμένου πλή-θους ήταν: -Μη με λέτε αφελή, που ψηφίζω Παντελή!


88

3.18. Ο Αλάτσας.Μια άλλη παρουσία ήταν ο Αλάτσας. -Αν είστε από οικογένεια πε-τάξτε εικοσάρικα έλεγε, αφού συνήθως για να τον κάνουν χάζι πολ-λοί του πέταγαν δεκάρες ή εικοσάρες.

Στο τέλος της δεκαετίας του 1970, στην ομάδα του ΟΦΗέπαιζε τερματοφύλακας ο Βούκμαν. Ήταν ιδιαίτερα εύσωμος καιαρκετά ψηλός και θέλοντας κι αυτός να πειράξει τον Αλάτσα, ότανκατέβαινε στην αγορά του έβαζε ένα δεκάρικο, συνήθως σε έναψηλό σημείο. Ο Αλάτσας δεν μπορούσε να το φτάσει και παρακα-λούσε τους περαστικούς να τον βοηθήσουν για να το πάρει.

Ο Αλάτσας χαρούμενος και εν ηρεμία τελών.Η φωτογένεια ήταν το «ατού» του!



89

Ο Αλάτσας μαζεύει χρήματα που του πετούσαν.Μάλιστα, πολλές φορές προκαλούσε λέγοντας:

-Αν είστε από οικογένεια, πετάξτε και κανένα εικοσάρικο!Ήξερε τι έλεγε ο άνθρωπος!

Ο Αλάτσας αναμένων το αγώι του!


90

3.19. ΟΜάρκος, ο στρατηγός.Ξεχωριστή παρουσία αποτε-λούσε και οΜάρκος, ο επονομα-ζόμενος στρατηγός ή γαλονάς.Πάντοτε αρεσκόταν στο να κυ-κλοφορεί στολισμένος με στρα-τιωτική στολή, με γαλόνια,επωμίδες, σιρίτια, κορδόνια,αστέρια, παράσημα. Οτιδήποτεάλλο στρατιωτικό είδος εύρισκε,το φορούσε.

ΟΜάρκος.Με τη στρατιωτική του στολή,

χαιρετά το πλήθος κι εκείνο τοναποθέωνε συχνά,όπως μπορούσε!

Ήταν λάτρης του ωραίουφύλου. Αρεσκόταν να κοιτάζειμε τις ώρες τις κούκλες στις διά-φορες βιτρίνες των καταστημά-των και να τις θαυμάζει! Ήτανμερακλής, από ότι λένε οι διά-φοροι Ηρακλειώτες που τον έζη-σαν και τον γνώρισαν.

ΟΜάρκος εκτός υπηρεσίας, μεπολιτική περιβολή!

91

3.20. Ο Γιώργος Αποστολάκης.Έμενε στην οδό Μάχης Κρήτης και ήταν λαχειοπώλης. Μονίμωςαξύριστος. Δαγκωνόταν συχνά στα χέρια του. Πρέπει να είχε κά-ποια μόρφωση, ίσως να ήταν τελειόφοιτος οικονομικής σχολής.Ήταν ήρεμος τις περισσότερες φορές. Δεν πείραζε, προσπαθών-τας να πουλήσει τα τυχερά του λαχεία. Εκείνο, όμως, που τον εξα-γρίωνε και έπαιρνε «ανάποδες στροφές» ήταν όταν σκόπιμα οπελάτης του ζητούσε «σουϊπ-στέικ».

3.21. Ο Μαλτέζος.Ήταν πολύ κοντός και μόνιμα τον έβλεπες να κρατάει εφημερίδεςκάτω από τη μασχάλη του. Λάτρης του καλού ντυσίματος, κο-στούμια κατά προτίμηση. -Κάποτε του έκανα δώρο ένα κοστούμι, τοοποίο ποτέ δεν έβγαλε από πάνω του, μου ανέφερε ο γνωστός ράφτηςκ. Αντώνης Πρεδευτάκης. Ο Μαλτέζος, που το μικρό του όνομαήταν Δημήτρης, σύχναζε στην πλατεία των Έντεκα Ευκαλύπτωνή Ρήγα Φεραίου.

3.22. Ο Παναγιώτης, ο τυφλός.Ήταν ένας τύπος κοντός και τυφλός, που πουλούσε λαχεία. Συ-νέχεια τα διαφήμιζε και προέτρεπε τους πελάτες του, λέγοντας:-Πάρτε και ίσως! ή -Πάρτε και κάποτε!, εννοώντας φυσικά ότι κάποιαστιγμή θα κέρδιζαν και θα ήταν οι τυχεροί. Ο Παναγιώτης έμενεαπέναντι από το Πανάνειο Νοσοκομείο και σύχναζε στην ταβέρνατου Κατσαρού, στο Λάκκο, όπου έπινε καθημερινά το κρασάκι του.Το επίθετό του ήταν Παρασχάκης.

3.23. Το Δημητράκι το Κεφαλάκι.Το Δημητράκι το αποκαλούσαν Κεφαλάκι. Αυτό ήταν το παρα-τσούκλι του, επειδή είχε μικρό κεφάλι. Φαίνεται πως και το μυαλότου ήταν λίγο και δεν τον βόλευε. Κάποτε κρατούσε έναν κουμ-


92

παρά και πολλοί έριχναν μέσα τον οβολό τους. Κάποια μέρα, λοι-πόν, ο κουμπαράς του έπεσε κάτω, έσπασε και τα κέρματα δια-σκορπίστηκαν εδώ κι εκεί. Φυσικά, το Δημητράκι δεν τα μάζεψεκαι άρχισε να δίνει πούλους. Στη συνέχεια τα άφησε και έφυγε.

3.24. Ο Σταυράκης.Ο λόγος γίνεται για τον λατρευτό της Παπαδιός. Είναι αυτός πουκυκλοφορεί στα κέντρα πάντα γελαστός, με τη γλίτσα διαρκώς στοχέρι, ξυπόλητος, με ένα τσουβάλι στους γοφούς δίκην παντελο-νιού, με το σπασμένο ψαθάκι… το κολάρο και την παρδαλή γρα-βάτα! Τα βράδια κοιμάται κάτω από τους μουσαμάδες τουτελωνείου, όπου και τον ανακαλύψαμε στη μεγαλύτερη ευτυχίατης ζωής του… Ίσως και να ονειρευότανε πως έτρωγε…

3.25. Ο Μανωλίας ή Μανόλης, ο μονάντερος.Διατηρούσε κατάστημα πώλησης ωδικών πτηνών, στην οδό Αρ-γυράκη, στον Αραστά. Έφτιαχνε, όμως, και ρολόγια, αναπτήρες,δικαιολογώντας τον τίτλο του πολυτεχνίτη. Αλλά ήταν και θεα-τράνθρωπος, με απεριόριστες υποκριτικές ικανότητες. Δημιουρ-γούσε μπουλούκι και πήγαινε κι έπαιζε σε πολλά μέρη της Κρήτηςθέατρο και ειδικά στη Σπιναλόγκα, διασκεδάζοντας τους λεπρούς.Ήταν ψιλός και αδύνατος, γι’ αυτό τον έλεγαν και μονάντερο.

3.26. Το Δημητράκι.Μετρίου αναστήματος, καραφλός, που πάντα ζητούσε τσιγάρο ήχρήματα απλώνοντας το χέρι. Μόνιμο στέκι του ήταν ο χώρος τουπεριπτέρου που υπήρχε μέχρι τη δεκαετία του ’90, έξω από το νο-σοκομείο των Λοιμωδών νόσων, ο ίδιος έλεγε ότι καταγόταν απόβασιλική οικογένεια, αφού κάποτε η μάνα του είχε γνωρίσει έναβασιλιά και προήλθε από τη σχέση αυτή. Ήταν γειτονάκια με τοΓιωργιό, που έλεγε: -ΔΕΝ ΠΑΩ!



93

3.27. Ο Καλογιός.Ήταν φανατικός Ομιλήτης! Πάνω απ’ όλα αγαπούσε την ομάδατου, τον ΟΦΗ. Ήταν χαμάλης και με το καρότσι του προσπα-θούσε να βγάλει το μεροκάματό του. Κατά τη δεκαετία του ’60,σύχναζε στους Ευκαλύπτους, στην πλατεία Δασκαλογιάννη. Αλί-μονο αν βρισκόταν κάποιος να πει κάτι κακό για την ομάδα του.Τότε παρατούσε το καρότσι και τον κυνηγούσε.

Ο Καλογιός.Μια ζωή έσερνε το καρότσι του κι εκείνο δε σερνόταν!

3. Μεταπολεμι-κοί τύποι τουΜεγάλου Κά-στρου

94

Documents

Οι σπουργίτες των πεζοδρομίων