Á¹µ�¤Ò¶Ò·Õè໚¹»Ãдب¡ØÞá¨à»�´ÊÙ‹¢ØÁ·ÃѾÂ�áË‹§ÀÙÁÔ»˜ÞÞÒ ¢Í§ºØþҨÒÃÂ� Áô¡¸ÃÃÁ áÅСØÈâźÒÂÍѹáºÂÅ

㹡ÒÃÊÒ¹µ‹Í¾Ø·¸¸ÃÃÁ¤ÓÊ͹ ·Õè͹ت¹ÃØ‹¹ËÅѧ¤ÇÃÈÖ¡ÉÒ´ŒÇ¤ÇÒÁࢌÒã¨áÅЪ×蹪Á

รวบรวมเรียบเรียง : ศักดิ์สิทธิ์ พันธุสัตย บรรณาธิการศิลปะ : อรทัย จิตงาม

ภาพประกอบ : สมควร กองศิลา ออกแบบปก : อนุชิต คำซองเมือง

ศิลปกรรม : อุดมศักดิ์ พักธีรศักดิ์

การใหธรรมะเปนทาน จัดเปนทานที่มีผลมาก ผูใดใหธรรมะเปนทาน ผูนั้นชื่อวาไดสรางบารมีที่ยิ่งใหญ เพราะนอกจากจะเปนการใหแสงสวางคือปญญาแกผูอื่นแลว ยังชวยสรางคนใหมีคุณธรรมในใจ สรางคนใหเปนคนดีอีกดวย

พระพุทธเจาทรงสรรเสริญวา “สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาติ การให

ธรรมะเปนทาน ชนะการใหทั้งปวง” การที่พระองคตรัสเชนนั้น เพราะการใหธรรมะเปนทาน เปนการใหสิ่งที่มีคาแกผูรับที่หาไมไดจากวัตถุอยางอื่น นั่นคือ ใหความเปนคนดี ปจจุบันโลกกำลังผจญกับปญหาภาวะโลกรอน ซึ่งเปนภัยที่นากลัว แตภัยที่นากลัวและทำใหโลกรอนยิ่งกวา ก็คือ ภาวะโลกขาดธรรม สงผลใหจิตใจ

ของมนุษยถูกแผดเผาดวยไฟกิเลส ขาดความชุมชื้น แหงแลง เปนทุกขงาย ไรชีวิตชีวา ธรรมะเปรียบเสมือนน้ำที่ฉ่ำเย็น เปรียบเหมือนปาไมที่อุดมสมบูรณ

การชวยใหผูคนในโลกไดเขาถึงและสัมผัสกับธรรมะ จึงเทากับเปนการคืนความ

สุข ความสดชื่นแกผูคน แกสังคม แกโลก ทุกทานสามารถใหธรรมะเปนทานไดงาย ๆ ดวยการชวยบอก ชวยสอน

ชวยแนะนำใหคนรอบขางไดรูจักใชธรรมะแกไขปญหาในชีวิตประจำวัน หรือชวยแนะนำหนังสือธรรมะ หรือการหยิบยื่นหนังสือธรรมะดี ๆ สักเลมหนึ่งใหเขาไดอาน เชนนี้ก็ไดชื่อวาไดบำเพ็ญธรรมทานแลว

การพิมพหนังสือธรรมะแจกเปนธรรมทาน ถือเปนการเติมเชื้อธรรมะนิวเคลียร DNC (Dhamma NuClear) ใหแผกระจายอยางทั่วถึงและยาวนาน ไมรูจบ เพราะหนังสือเลมหนึ่งมีอายุเกิน ๑๐ ป สอนคนไดมากและไมมีขีดจำกัด

¸ÃÃÁ·Ò¹ÊÌҧºÒÃÁÕ

หนังสือเลมหนึ่งมีอายุเกิน ๑๐ ป สอนคนไดมากและไมมีขีดจำกัด

ª‹Ç¡ѹÊÌҧ¸ÃÃÁ·Ò¹ ÁÒ¡æ ¹Ð¤ÃѺ à¾×èÍà»�´âÍ¡ÒÊ

ãËŒ¤¹´ÕÕä´Œ·Ó´Õ âÅ¡¨Ð䴌ʴãÊ Êѧ¤ÁʧºÊØ¢ ªÕÇÔµäÃŒ·Ø¡¢� ¤ÇÒÁÊØ¢à¾ÔèÁ¾Ù¹

âšËÁàÂç¹à»š¹ÊØ¢ ä´Œ´ŒÇ¸ÃÃÁ·Ò¹¹Ð¤Ð

´ŒÇ¤ÇÒÁ»ÃÒö¹Ò´Õ

เมื่อเอยถึงบทสวดมนตที่เปนที่รูจักและนิยมสวดกันอยางแพรหลาย นอกจาก พระคาถาชินบัญชร ของสมเด็จพระพุฒาจารย (โต พรหมรังสี) และอานิสงสสวดพระพุทธคุณ หรือ คาถาพาหุงมหากา แนะโดยพระธรรมสิงห- บุราจารย (หลวงพอจรัญ ิตธมฺโม) วัดอัมพวัน จังหวัดสิงหบุรีแลว พระคาถา

ยอดพระกัณฑไตรปฎก ก็เปนอีกบทสวดหนึ่งที่มีผูนิยมสวดกันอยางแพรหลาย เหตุที่พระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎกไดรับความนิยม สวนหนึ่งมาจากคำพรรณนาอานิสงสในหนังสือนำ ที่ไดกลาวอานิสงสการสรางและการสวดไวอยาง อลังการ ซึ่งเปนแรงดึงดูดศรัทธาของผูคนไดเปนอยางดี แตการพรรณนาอานิสงสไวมากมายเชนนั้นมิใชจะเกิดผลดีแตฝายเดียว เพราะสำหรับบางคนบางกลุมแลวกลับมองวา เปนเรื่องชวนเชื่อหลอกใหหลงงมงายมากกวา แตถึงอยางไรก็ตาม หากไมพึงรีบปลงใจเชื่อหรือมีอคติตอตานเพียงเพราะ ไดอานคำพรรณนาอานิสงส และเปดใจกวางหันมาศึกษาเนื้อความแหงพระคาถา คิดและวิเคราะหในเชิงลึกแลว จักเห็นวา พระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎกนั้น

เปนทั้งมรดกธรรมอันล้ำคาและมนตคาถาอันเขมขลังที่สะทอนใหเห็นกุศโลบาย

อันเปนภูมิปญญาในการสืบทอดและรักษาไวซึ่งพระธรรมคำสอนทางพระพุทธ-

ศาสนาของคนรุนเกา วาทานมีวิธีการธำรงและสืบทอดหลักคำสอนใหมาถึงคน รุนหลังอยางเราไดอยางไร พระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎก จึงมิใชคาถาที่ตองสวดเพียงเพื่อใหเกิดความขลังเทานั้น แตเปนคาถาที่ตองสวดเพื่อรับพุทธธรรมคำสอนเขาสูจิตใจ ซึ่งเปนมรดกธรรมที่ตองสานตอสูคนรุนหลังตอไปอีกดวย

¸ÃÃÁ·Ò¹ÊÌҧºÒÃÁÕ

â»Ã´ãªŒàÅ‹Á¹Õé ãËŒ¤ØŒÁÊØ´¤ØŒÁ & Í‹Ò¹áÅŒÇ -> ẋ§¡Ñ¹Í‹Ò¹ËÅÒ·‹Ò¹¹Ð¨�ÐÍ‹Ò¹ÊÔºÃͺ ÃдÁÊÁͧ¤Ô´ÊԺ˹ ½ƒ¡½¹»˜ÞÞÒ ¾Ñ²¹Ò¡ÒûÃÐÂØ¡µ� 㪌 㹪ÕÇÔµ»ÃШÓÇѹ¨ÔµÃٌ෋ҷѹÊÃþÊÔè§ ©ÅҴ㪌 à©ÅÕÂǤԴ ªÕÇÔµ¨Ñ¡Ê¹Ø¡ ÊØ¢ ʧº àÂç¹Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ� »ÃÒö¹ÒãËŒ·Ø¡¤Ãͺ¤ÃÑÇÁÕ¤ÇÒÁÊØ¢

â»Ã´ãªŒàÅ‹Á¹Õé ãËŒ¤ØŒÁÊØ´¤ØŒÁ & Í‹Ò¹áÅŒÇ -> ẋ§¡Ñ¹Í‹Ò¹ËÅÒ·‹Ò¹¹Ð¨�ÐÍ‹Ò¹ÊÔºÃͺ ÃдÁÊÁͧ¤Ô´ÊԺ˹ ½ƒ¡½¹»˜ÞÞÒ ¾Ñ²¹Ò¡ÒûÃÐÂØ¡µ� 㪌 㹪ÕÇÔµ»ÃШÓÇѹ¨ÔµÃٌ෋ҷѹÊÃþÊÔè§ ©ÅҴ㪌 à©ÅÕÂǤԴ ªÕÇÔµ¨Ñ¡Ê¹Ø¡ ÊØ¢ ʧº àÂç¹Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ� »ÃÒö¹ÒãËŒ·Ø¡¤Ãͺ¤ÃÑÇÁÕ¤ÇÒÁÊØ¢

(น.ธ.เอก, ป.ธ.๗, พธ.บ.)

¤Ó¹Ó

กอนดินเพียงหนึ่งกอนจากซากปรักหักพัง สามารถบอกเลาถึงความเกาแกและความเปนอยูของคนในยุคสมัยนั้น ๆ ได โครงกระดูกของไดโนเสารที่ขุดพบสามารถบอกเลาเรื่องราวในอดีตในยุคดึกดำบรรพเมื่อหลายลานปกอนได ซึ่งทั้งหมดถือเปนขุมทรัพยแหงความรูที่มิอาจประเมินคาได พระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎกนี้ ก็คือรองรอยแหงขุมทรัพยอันเปนมรดกธรรมที่คนรุนปูยาตาทวดฝากใหคนรุนหลังไดศึกษาคนควารักษาและสานตอสูรุนตอไป แรกเริ่มเมื่อไดอานหรือสวดพระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎก คงมีจำนวนไมนอยที่เกิดความรูสึกวา เนื้อความแหงพระคาถานั้นมีอะไรแอบแฝงไวมากมาย ไมวาจะเปนรูปแบบของคาถา เนื้อหา แนวคิด และจุดประสงค ลวนเปนประเด็นที่ชวนใหขบคิดและคนหาคำตอบ พระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎก คือรองรอยแหงอดีตที่จะบอกเลา

คุณคาแหงพุทธธรรมคำสอน เปนเงาสะทอนใหเห็นภูมิปญญาและกุศโลบายใน

การรักษาและสืบทอดไวซึ่งหลักคำสอนอันเปนมรดกธรรม มรดกแหงความดีของ

คนรุนเกาสูคนรุนหลัง

การศึกษาอันใดก็ตามถาจะใหไดประโยชนสูงสุด ตองไมศึกษาเพื่อจะตัดสินวาสิ่งนั้นถูกหรือผิด เพราะถาเปนเชนนั้นผูศึกษาจะไมไดรับประโยชนอะไร นอกจากทิฐิที่เพิ่มขึ้นและการตำหนิฝายที่เห็นขัดแยงกับตน การศึกษายอดพระ-กัณฑไตรปฎกก็เชนกัน เราไมควรศึกษาเพื่อชี้ผิดหรือถูก แตควรศึกษาถึงเนื้อหาภายในอันเปนแกนแท และแนวคิดของผูแตงวาทานตองการนำเสนออะไร และมีจุดประสงคอยางไร เพราะการศึกษาในลักษณะเชนนี้จะเปนทางนำสูความรูความเขาใจและขจัดขอขัดแยงตาง ๆ อันจะพึงเกิดขึ้นภายหลัง

¾ÃФҶÒÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡¢ØÁ·ÃѾÂ�·Ò§»˜ÞÞÒ Áô¡¸ÃÃÁ·Õè¤Çä‹Òá¡‹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

พระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎก มาจากคำวา พระคาถา + ยอด + พระกัณฑ + ไตรปฎก แตละคำมีความหมาย ดังนี้ พระคาถา หมายถึง บทสวดหรือคำสวดที่มีความขลังความศักดิ์สิทธิ์ ยอด หมายถึง สวนที่เปนหัวใจสำคัญ, สวนที่ดีที่สุด พระกัณฑ หมายถึง หมวดธรรม, หรือธรรมะหมวดหนึ่ง ๆ ไตรปฎก หมายถึง คัมภีรที่บรรจุหลักธรรมคำสอนที่เปนพระพุทธพจน ทั้งหมด แบงออกเปน ๓ สวนหลัก ๆ คือ พระ วินัยปฎก พระสุตตันตปฎก และพระอภิธรรมปฎก เมื่อนำคำทั้งหมดมารวมกันจึงแปลไดวา บทสวดที่บรรจุหลักธรรมอันเปน

หัวใจสำคัญในคัมภีรพระไตรปฎก หมายความวา ผูแตงไดรวบรวมเอาคำสอน ที่เปนหัวใจสำคัญในพระไตรปฎกมารวมกันไวในรูปแบบของคาถา อาจมีคำถามวา ทำไมตองรวบรวมไวในรูปแบบของคาถาที่เนนสวดเพื่อใหเกิดความขลังมากกวาการศึกษาเพื่อใหเกิดปญญา คำตอบก็เปนไปไดวา คนในสมัยนั้นมีความเชื่อเกี่ยวกับเวทมนตรคาถา เครื่องรางของขลังเปนอันมาก โดยเฉพาะชาวบานหรือทหารที่ตองออกรบ ดวยเหตุนี้จึงทำใหพระคาถายอดพระกัณฑ-ไตรปฎกออกมาในรูปแบบของมนตคาถาที่หอหุมแกนแทคือพุทธธรรมเอาไว เปนการประยุกตวิธีการเผยแผพุทธธรรมคำสอนใหเขากับยุคสมัย และความเชื่อของคน ในยุคนั้นนั่นเอง

ª×èÍáÅФÇÒÁËÁÒ¢ͧ¾ÃФҶÒÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡6

พระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎก จึงเปนมนตคาถาที่สะทอนใหเห็นถึงความเกงกลาแหงปญญาและความฉลาดเฉลียวของครูบาอาจารยในยุคสุโขทัย ที่สามารถนำเอาแกนแหงพุทธธรรม ซึ่งเปนหัวใจสำคัญในพระไตรปฎกที่เปรียบเหมือนกับยาขม มาเสริมเติมแตงสีสันดวยบริบทแหงมนตคาถาตาง ๆ ซึ่งลวนแตเปนพระพุทธคุณ ธรรมคุณ สังฆคุณ ที่ทรงพลังและมีอานุภาพยิ่ง ถาจะเปรียบเหมือนเม็ดยา ก็คือยาขมที่เคลือบดวยแคปซูลที่มีสีสันสวย งามเพื่อใหผูปวยรับประทานไดงาย การนำเอาหลักธรรมมาผสมผสานกับศาสตรแหงมนตคาถา ก็เพื่อเปน

อุบายนำคนใหเขาถึงพุทธธรรมอันเปนแกนแท หาไดประสงคจะใหหลงงมงาย

แตประการใด เชนเดียวกับยารักษาโรคที่หอหุมดวยแคปซูล สีสันภายนอกหาใช

ทำขึ้นเพื่อใหหลงใหลในความสวยงาม แตเพื่อใชเปนสื่อนำตัวยาเขาสูรางกาย

และทำหนาที่รักษาโรคใหหาย ฉะนั้น

ดังนั้น สิ่งที่ผูสวดพระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎกจะพึงไดรับอยางนอยก็มี ๓ ประการ ก็คือ ñ. ไดรับการคุมครองจากอานุภาพแหงพุทธคุณ ธรรมคุณ สังฆคุณ และอานุภาพมนตคาถาที่จะพึงใหสำเร็จผลในสิ่งที่ตนตองการ ò. ไดรักษาและสืบตอหลักธรรมคำสอน อันเปนหัวใจสำคัญในพระไตร-ปฎกสูรุนตอไป ó. เมื่อศึกษาทราบชัดในหลักธรรมตามที่ปรากฏในพระคาถานี้แลว ยอมไดปญญา เกิดความรูแจงในหลักธรรม สามารถนำไปประยุกตใชและแกไขปญหาในชีวิตจริงได

¤‹‹Í æ Í‹Ò¹ ¤‹ÍÂ æ ¤Ô´¾Ô¨ÒóҤÃÒ¤Ô´µÔ´¢Ñ´ ËÂØ´¾Ñ¡ÊÑ¡¹Ô´ ·Ó¨Ôµãˌʧº ¨Ñ¡¾ºáʧÊÇ‹Ò§·Ò§»˜ÞÞÒ

Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ� 7

พระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎกนี้ ตนฉบับเดิมนั้นเปนคัมภีรใบลานจารึกดวยอักษรขอม เปดกรุพบในเจดียเกาแกที่เมืองสวรรคโลก (จ.สุโขทัย ในปจจุบัน) พระโบราณาจารยไดแปลเปนอักษรไทยและนำออกเผยแผ ฉบับที่ใชสวดกันในปจจุบันนี้ กลาวกันวา หลวงธรรมาธิกรณ (พระภิกษุแสง) ไดมาแตพระแทนศิลาอาสน มณฑลพิษณุโลก เนื่องจากการเรียนมนตคาถาของคนสมัยกอนจะใชวิธีการทองจำแบบ ปากตอปาก แมจะมีการจดบันทึกบาง ก็เปนการจดบันทึกจากการฟง ไมได คัดลอกจากตนฉบับที่เปนลายมือแท จึงทำใหพระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎกที่ใชสวดกันในปจจุบันมีความแตกตางกันบางในบางสวน แตก็เปนสวนนอยและเปนขอปลีกยอย สวนหลักธรรมอันเปนหัวใจหรือเปนแกนแทนั้น ยังมีครบถวนบริบูรณ มิไดบุบสลายแตอยางใด จะมีก็แตมนตคาถาบางบทเทานั้นที่เปนงานทาทายสำหรับผูเขียน และ ผูอานทุกทาน ซึ่งเปนอนุชนคนรุนหลังจะตองชวยกันคนหาคำตอบกันตอไป

à¹×éÍËÒ´ÕÁÒ¡ µŒÍ§¹ÓÍÍ¡à¼Âá¾Ã‹ ãËŒªÒǾط¸ä´ŒÊÇ´¡Ñ¹

¤ÇÒÁ໚¹ÁҢͧ¾ÃФҶÒÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡8

อยางที่กลาวมาแลววา พระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎก คือคาถาที่

บรรจุหลักธรรมอันเปนสุดยอดในพระไตรปฎก แตเนื่องจากหลักธรรมคำสอนใน พระไตรปฎกนั้นมีมากถึง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ การที่จะจดจำหรือเลาเรียนทั้งหมดในคราวเดียวกันเปนไปไดยาก ดังนั้น เพื่อใหสะดวกแกการศึกษาและ

จดจำ ผูแตงจึงไดคัดเอาเฉพาะหลักที่เห็นวาสำคัญเทานั้นมาผูกเปนคาถา ซึ่งจำแนกออกเปน ๑๖ ขอดังนี้ ขอ ๑, ๒ วาดวย พุทธคุณ ๙

ขอ ๓ วาดวย ขันธ ๕ ขอ ๔ วาดวย ธาตุ ๖

ขอ ๕ วาดวย จักรวาลและสวรรค ๖ ชั้น

ขอ ๖ วาดวย ภูมิ ๔

ขอ ๗ วาดวย รูปฌาน ๔

ขอ ๘ วาดวย อรูปฌาน ๔

ขอ ๙ วาดวย อริยมรรค ๔

ขอ ๑๐ วาดวย อริยผล ๔

ขอ ๑๑ วาดวย หัวใจพระไตรปฎก และ หัวใจธรรมตาง ๆ

ขอ ๑๒ วาดวยการแสดงตนถึงพระพุทธเจาเปนสรณะ ขอ ๑๓ วาดวยการสรรเสริญพระพุทธเจาเหนือกวาเทวโลกทั้งปวง ขอ ๑๔ วาดวยการขอใหพระรัตนตรัยคุมครอง ขอ ๑๕ วาดวย คาถาทิพยมนต

ขอ ๑๖ วาดวย กฎไตรลักษณ

ËÅÑ¡¸ÃÃÁ ã¹¾ÃФҶÒÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

ÂÍ´¾ÃСѳ±�Ï ¤×Í·ÕèÃÇÁ¤ÓÊ͹ ã¹¾ÃÐäµÃ»�®¡

เนื้อหาของพระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎกทั้ง ๑๖ ขอนั้น ผูแตงแตงขึ้นในลักษณะเปนบทสวดสรรเสริญพระพุทธคุณและแสดงความนอบนอมแดพระ

รัตนตรัย ผสมผสานสอดแทรกดวยมนตคาถาตาง ๆ เพื่อใหเกิดพลังอานุภาพคุมครองตนใหปลอดภัยและมีความสุขสวัสดี เจริญรุงเรือง ประสบในสิ่งที่ตองการ การกลาวสรรเสริญคุณของพระพุทธเจาในพระคาถายอดพระกัณฑไตร-ปฎกนี้ แตกตางจากบทสวดอื่น ๆ เพราะยกเอาหลักธรรมในพระไตรปฎกมาเปน

ขอกำหนดในการสรรเสริญ เชน เนื้อความในขอที่ ๓ ไดยกขันธ ๕ ขึ้นเปน ขอกำหนดในการสรรเสริญวา รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ของพระพุทธเจาไมเที่ยงเหมือนกับของสรรพสัตวทั้งหลาย แตถึงจะเปนเชนนั้นพระองคก็ทรงเปนผูเต็มเปยมดวยพระบารมี คือเปนผูยิ่งกวา สูงสุดกวาสรรพสัตวทั้งหลาย นี่ยอมสะทอนใหเห็นภูมิปญญาของผูแตงเปนอยางดี และยิ่งเมื่อไดศึกษาขอความในขอที่ ๑๑ ที่ผูแตงไดนำหลักธรรมตาง ๆ มายอใหเหลือเฉพาะอักษร นำหนาคำตัวเดียว เชน อา ปา มะ จุ ปะ, ที มะ สัง อัง ขุ, สัง วิ ธา ปุ กะ ยะ ปะ ซึ่งทั้งหมดเปนชื่อยอของคัมภีรพระไตรปฎก อันเปนคัมภีรสำคัญสูงสุดในพระพุทธศาสนา การยอคำเชนนี้นอกจากทำใหจดจำงายแลว ยังเปนปริศนาธรรมที่ทิ้งไว ทาทายใหผูสวดไดขบคิดและหาคำตอบ ซึ่งเปนอุบายใหเกิดความสนใจที่จะศึกษาหลักธรรมคำสอน ยิ่งสะทอนใหเห็นความชาญฉลาดลํ้าลึกของคนรุนปูยาตาทวดของไทย ที่อนุชนคนรุนลูก หลาน เหลน ลื่อ อยางเราควรภูมิใจและชื่นชม

ÀÙÁÔ»˜ÞÞÒ·Õ褹ÃØ‹¹ËÅѧ¤ÇÃÀÙÁÔã¨

10 ¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

มีคำกลาวปรากฏในหนังสือนำจากตนฉบับเดิมวา “¾ÃФҶÒÂÍ´¾ÃÐ

¡Ñ³±�äµÃ»�®¡¹Õé ¼ÙŒã´ÁÕäÇŒ»ÃШӺŒÒ¹àÃ×͹ ËÃ×Íä´Œ¾ÔÁ¾�ᨡ໚¹¸ÃÃÁ·Ò¹

á¡‹¼ÙŒÍ×è¹ ¨ÐÁÕ¼ÅÒ¹ÔʧÊ�ÁÒ¡ÁÒÂÊØ´¨Ð¾Ãó¹Ò ໚¹ÁËÒ¡ØÈÅÍѹÂÔè§ãËÞ‹

¼ÙŒ¹Ñ鹨ÐÁÕ¤ÇÒÁÊØ¢ÊÔÃÔÊÇÑÊ´Ôìà̈ ÃÔÞÃØ‹§àÃ×ͧ ·Ñ駻˜¨¨ØºÑ¹¡ÒÅáÅÐ͹Ҥµ¡ÒÅ

¨Çº¨¹¶Ö§ÅÙ¡ËÅÒ¹Ê×ºä» áµ‹¶ŒÒ¼ÙŒã´ä´ŒÊÇ´ÀÒǹҷءઌҤèÓáÅŒÇ à»š¹¡ÒÃ

ºÙªÒÃÓÅÖ¡¶Ö§¾Ãоط¸à̈ ŒÒ ¼ÙŒ¹Ñé¹àÁ×è͵ÒÂ仨ÐäÁ‹µ¡ÍºÒÂÀÙÁÔ áÁŒ¨ÐÀÒǹÒ

¤Ò¶ÒÍ×è¹ÊÑ¡ ñðð »‚ ÍÒ¹ÔʧÊ�¡çäÁ‹à·‹ÒÀÒǹҾÃФҶÒÂÍ´¾ÃСѳ±�¹Õé

¤ÃÑé§à́ ÕÂÇ áÅж֧áÁŒÇ‹Ò ÍÔ¹·Ã� ¾ÃËÁ ÂÁ ÂÑ¡É�·ÕèÁÕÄ·¸Ôì ¨Ðà¹ÃÁԵἋ¹

ÍÔ°·Í§¤ÓÊÌҧ¾ÃÐÁËÒà̈ ´ÕÂ� ÊÙ§µÑé§áµ‹Á¹ØÉÂâÅ¡¢Öé¹ä»¨¹¶Ö§¾ÃËÁâÅ¡

ÍÒ¹ÔʧÊ�¡çäÁ‹à·‹ÒÀÒǹҾÃФҶÒÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡¹Õé

áÅжŒÒ¼ÙŒã´ºÃÔ¨Ò¤·ÃѾÂ�ÊÌҧ¶ÇÒÂá´‹¾ÃÐÀÔ¡ÉØÊÒÁà³Ã ËÃ×Íᨡ

ÞÒµÔʹԷÁÔµÃÊËÒ¤úµÒÁ¨Ó¹Ç¹ÍÒÂØ»˜¨¨ØºÑ¹ ËÃ×ÍËÒ¡¼ÙŒã´ÊÇ´¤Ãº

µÒÁ¨Ó¹Ç¹à·‹ÒÍÒÂØ»˜¨¨ØºÑ¹¢Í§µ¹µÔ´µ‹Í¨¹¤Ãº ÷ Çѹ ¡Ãд١¨ÐÅÍÂ

¹éÓä´Œ áÅШкѧà¡Ô´âª¤ÅÒÀ ·ÓÁÒ¤ŒÒ¢ÒÂà̈ ÃÔÞÃØ‹§àÃ×ͧ ¨Ð¾Œ¹à¤ÃÒÐË�

»ÃÒȨҡ·Ø¡¢�âÈ¡âäÀÑ áÅÐÀѾԺѵԷÑ駻ǧ”

เหตุที่ทานกลาวอานิสงสไวมากมายเชนนี้ อาจจะวิเคราะหไดวา ๑. เปนกุศโลบายที่ทานโบราณาจารยตองการใหคนหันมาสนใจและสวดคาถานี้ใหมาก ๆ เพราะสังคมไทยเปนสังคมที่ใชศรัทธานำหนาปญญา ดังนั้น จึงตองอาศัยการหลอกลอเพื่อเปนสะพานเชื่อมไปสูปญญา ๒. เพราะความเชื่อที่วาพระไตรปฎกเปนคัมภีรที่ยิ่งใหญและมีความ สำคัญตอพระพุทธศาสนาเปนอยางมาก ดังนั้น บทสวดใดก็ตามที่มีความเกี่ยวพันกับพระไตรปฎก บทสวดนั้นจึงตองมีความสำคัญหรือมีอานิสงสมากตามไปดวย

ÍÒ¹ÔʧÊ�¾ÃФҶÒÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

11Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ�

๓. ขอความดังกลาวนั้น ไมใชกุศโลบาย ไมใชความเชื่อที่เกี่ยวกับพระไตรปฎก แตเปนผลที่เกิดขึ้นจริงจากการที่ผูสวดสวดดวยความตั้งใจจริงอยางสม่ำเสมอ ไมเสื่อมถอยศรัทธา ก็เปนสิ่งที่เปนไปได เพราะสภาวะของจิตใจขณะสวดมนตนั้นเปนจิตที่บริสุทธิ์ปราศจากกิเลส (โลภ โกรธ หลง) ภาวะที่จิตบริสุทธิ์ปราศจากกิเลสนี้พระพุทธเจาตรัสวา เปนบุญมหาศาล เปนกุศลอันยิ่งใหญ ดังพระดำรัสที่วา จิตฺเต อสงฺกิลิฏเ สุคติ ปาฏิกงฺขา

เมื่อจิตไมเศราหมอง สุคติเปนอันหวังได (มัชฌิมนิกาย มูลปณณาสก พระไตรปฎก เลมที่ ๑๒)

จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหํ

จิตที่ฝกดีแลว นำสุขมาให (มัชฌิมนิกาย มูลปณณาสก พระไตรปฎก เลมที่ ๑๒)

การใหทาน รักษาศีลนั้นมีผลมาก แตใหผลตอบแทนสูงสุดเพียงมนุษย-สมบัติ และสวรรคสมบัติเทานั้น สวนการชำระจิตใหบริสุทธิ์ใหผลยิ่งกวานั้น คือ ใหพระนิพพาน คือความหลุดพนจากทุกขเลยทีเดียว ดังนั้น คำที่ทานกลาวไว จึงไมเกินจริงแตประการใด

Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ�

จึงไมเกินจริงแตประการใด

¤ÇÒÁ´ÕµŒÍ§ÁÕ ãËŒ¤Ãº·Ñé§ ·Ò¹ ÈÕÅ

ÀÒǹÒ

·Ò¹ ÈÕÅ

ÀÒǹ

Ò

¹Ô¾¾Ò¹ÊÁºÑµÔ

ÊÇÃä�ÊÁºÑµÔ

Á¹ØÉÂÊÁºÑµÔ

ͺÒÂÀÙÁÔ

ÊØÃÒ

ÂÒºŒÒ

12 ¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

กอนเขาหองบูชาพระ ควรชำระรางกายใหสะอาด นุงหมใหเรียบรอยจากนั้นนั่งคุกเขาประณมมือ (ชายใหนั่งทาเทพนม หญิงใหนั่งคุกเขาราบ) ตั้งจิตมุงตรงตอพระพุทธรูป ระลึกถึงคุณพระรัตนตรัย กราบลง ๓ ครั้ง จุดเทียนธูปบูชาพระรัตนตรัย (ถาไมสะดวกไมจุดก็ได) ใหประณมมือแลวตั้งใจสวด ตามลำดับดังนี้ การสวดจะสวดคำบาลีและคำแปลไปพรอมกันก็ได หรือจะสวดเฉพาะ คำบาลีไปกอนแลวจึงกลับมาอานคำแปลทีหลังก็ได แตถาหากเปนไปไดผูสวดควรอานเนื้อหาทั้งหมดในเลมนี้จนเกิดความเขาใจแนชัดแลวจึงเริ่มสวดจะเปนการ ดีกวา เพราะถาเขาใจถึงแนวความคิดของผูแตง จุดประสงคของการแตง ตลอดถึงเนื้อหาทั้งหมดของพระคาถายอดพระกัณฑไตรปฎกแลว ทานจะไดสวดดวยความเขาใจ และสวดดวยความมีศรัทธาอยางแทจริง ซึ่งนั่นก็เทากับวาทานจะไดรับผลานิสงส คือความสุข ความเจริญอยางแทจริงเชนกัน

ñ. º·ºÙªÒ¾ÃÐÃѵ¹µÃÑ ö. º·ÊÃÃàÊÃÔÞ¾ÃиÃÃÁ¤Ø³ ò. º·¡ÃÒº¾ÃÐÃѵ¹µÃÑ ÷. º·ÊÃÃàÊÃÔÞ¾ÃÐÊѧ¦¤Ø³ ó. º·¹Íº¹ŒÍÁ¾Ãоط¸à¨ŒÒ ø. º·¾ÃФҶÒÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡ ô. º·äµÃÊó¤Á¹� ù. ¹Ñè§ÊÁÒ¸Ô õ. º·ÊÃÃàÊÃÔÞ¾Ãоط¸¤Ø³ ñð. º·¡ÃÇ´¹éÓÂÍ´¾ÃСѳ±�Ï º·¡ÃÇ´¹éÓÂÍ´¾ÃСѳ±�Ï º·¡ÃÇ´¹éÓÂÍ´¾ÃСѳ±�Ï

ÇÔ¸ÕÊÇ´ÀÒǹҾÃФҶÒÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

13Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ�

๑การบูชานั้นทำได ๒ อยาง คือ ๑. บูชาดวยสิ่งของ เรียกวา อามิสบูชา (อานวา อา-มิด-สะ-บู-ชา) ๒. บูชา

ดวยการปฏิบัติตามคำสั่งสอน เรียกวา ปฏิบัติบูชา การบูชาพระรัตนตรัยเปนสิริมงคล เปนเหตุนำความสุข

ความเจริญ และความกาวหนามาใหแกผูทำ

ÍÔÁÔ¹Ò ÊÑ¡¡ÒàùР¾Ø·¸Ñ§ ÍÐÀÔ»ÙªÐÂÒÁÔ. ขาพเจาขอนอมบูชาพระพุทธเจา ดวยเครื่องสักการะนี้.

ÍÔÁÔ¹Ò ÊÑ¡¡ÒàùР¸ÑÁÁѧ ÍÐÀÔ»ÙªÐÂÒÁÔ. ขาพเจาขอนอมบูชาพระธรรม ดวยเครื่องสักการะนี้.

ÍÔÁÔ¹Ò ÊÑ¡¡ÒàùРÊѧ¦Ñ§ ÍÐÀÔ»ÙªÐÂÒÁÔ. ขาพเจาขอนอมบูชาพระสงฆ ดวยเครื่องสักการะนี้.

ñ. º·ºÙªÒ¾ÃÐÃѵ¹µÃÑ ñ

14 ¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

ÍÐÃÐËѧ ÊÑÁÁÒÊÑÁ¾Ø·â¸ ÀФÐÇÒ, พระผูมีพระภาคเจา เปนพระอรหันต, ดับเพลิงกิเลส เพลิงทุกข

สิ้นเชิง, ตรัสรูชอบไดโดยพระองคเอง ;

¾Ø·¸Ñ§ ÀФÐÇѹµÑ§ ÍÐÀÔÇÒà·ÁÔ. ขาพเจาอภิวาทพระผูมีพระภาคเจา, ผูรู ผูตื่น ผูเบิกบาน. (กราบ)

ÊîÇÒ¡¢Òâµ๒ ÀФÐÇÐµÒ ¸ÑÁâÁ, พระธรรม เปนธรรมที่พระผูมีพระภาคเจาตรัสไวดีแลว ;

¸ÑÁÁѧ ¹ÐÁÑÊÊÒÁÔ.

ขาพเจานมัสการพระธรรม. (กราบ)

ÊػЯԻ˜¹â¹ ÀФÐÇÐâµ ÊÒÇСÐÊѧâ¦, พระสงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจา, ปฏิบัติดีแลว ;

Êѧ¦Ñ§ ¹ÐÁÒÁÔ.

ขาพเจานอบนอมพระสงฆ. (กราบ)

๑พระรัตนตรัย แปลวา แกว ๓ ประการ หมายถึงสิ่งที่ประเสริฐ ๓ อยาง ไดแก พระพุทธ คือทานผูรูดีรูชอบ

ดวยพระองคเองกอน แลวสอนใหผูอื่นรูตามดวย, พระธรรม คือคำสั่งสอนของพระพุทธเจา, พระสงฆ คือ

หมูชนที่ฟงคำสั่งสอนของพระพุทธเจาแลวปฏิบัติชอบตามจนรูแจงเห็นจริง แลวนําคำสั่งสอนนั้นมาสอนผูอื่น ๒

พยัญชนะตนที่มีเครื่องหมาย ๎ ใหอานออกเสียง อะ กึ่งมาตรา ควบกับพยางคหลัง เชน ส๎วากขาโต อานวา

สะหวาก-ขา-โต

ò. º·¡ÃÒº¾ÃÐÃѵ¹µÃÑ ñ

15Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ�

๑บทสวดเคารพตอคุณของพระพุทธเจา ๓ ประการ คือ พระกรุณาคุณ พระบริสุทธิคุณ และ พระปญญาคุณ

๒พระผูมีพระภาคเจา แปลวา ผูจำแนกธรรมสั่งสอนสัตว มาจากคำบาลีวา ภควา หรือ ภควโต ขอนี้แสดงถึง

พระกรุณาคุณของพระพุทธเจาที่ทรงมีเมตตาสั่งสอนสรรพสัตวใหพนจากทุกข ๓ผูไกลจากกิเลส คือ ผูไมมีกิเลสตกคางในใจ มาจากคำบาลีวา อรหํ หรือ อรหโต ขอนี้แสดงถึง

พระบริสุทธิคุณ คือ ความบริสุทธิ์จากกิเลสเปนเหตุเศราหมองใจ ๔ตรัสรูชอบไดโดยพระองคเอง คือ ทรงคนพบทางตรัสรูดวยพระองคเอง มาจากคำบาลีวา สมฺมาสมฺพุทฺโธ ขอนี้

แสดงถึงพระปญญาคุณ คือ ความรูแจงในอริยสัจ ๔ อันเปนเหตุใหตรัสรูโดยไมมีใครสั่งสอน

¹ÐâÁ µÑÊÊÐ ÀФÐÇÐâµ, ขอนอบนอมแดพระผูมีพระภาคเจา๒, พระองคนั้น ;

ÍÐÃÐËÐâµ, ซึ่งเปนผูไกลจากกิเลส๓ ;

ÊÑÁÁÒÊÑÁ¾Ø·¸ÑÊÊÐ. ตรัสรูชอบไดโดยพระองคเอง๔.

ó. º·¹Íº¹ŒÍÁ¾Ãоط¸à¨ŒÒ (ÊÇ´ ó ¨º)

ñ

·Ã§µÃÑÊÃÙŒ·Õ轘›§áÁ‹¹éÓà¹ÃÑÞªÃÒ àÁ×ͧ¤ÂÒ ÍÔ¹à́ ÕÂ

16 ¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

๑ ไตรสรณคมน แปลวา การถึงพระรัตนตรัยวาเปนที่พึ่งที่ระลึก หมายถึง การเปลงวาจาขอถึงพระพุทธ

พระธรรม และพระสงฆ เปนสรณะที่พึ่งที่ระลึก เปนการนอมกาย วาจา ใจ นอมนำพระรัตนตรัยเขามาไว

ในตน เพื่อเปนเครื่องยึดเหนี่ยวและแสดงใหเห็นวาเปนผูมีพระรัตนตรัยเปนที่พึ่ง หากมีอะไรที่จะดึงจิตใหใฝต่ำ

คิดชั่ว ทำชั่ว พูดชั่ว ก็สามารถนอมระลึกถึงคุณพระรัตนตรัยเพื่อใหกลับสูสภาวะปกติได

¾Ø·¸Ñ§ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ ¸ÑÁÁѧ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ Êѧ¦Ñ§ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ

·ØµÔÂÑÁ»� ¾Ø·¸Ñ§ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ ·ØµÔÂÑÁ»� ¸ÑÁÁѧ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ ·ØµÔÂÑÁ»� Êѧ¦Ñ§ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ

µÐµÔÂÑÁ»� ¾Ø·¸Ñ§ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ µÐµÔÂÑÁ»� ¸ÑÁÁѧ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ µÐµÔÂÑÁ»� Êѧ¦Ñ§ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ.

ขาพเจาขอถึงพระพุทธเจา พระธรรม พระสงฆเปนที่พึ่ง

แมครั้งที่สอง ขาพเจาขอถึงพระพุทธเจา พระธรรม พระสงฆเปนที่พึ่ง

แมครั้งที่สาม ขาพเจาขอถึงพระพุทธเจา พระธรรม พระสงฆเปนที่พึ่ง

ô. º·äµÃÊó¤Á¹� ñ

17Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ�

๑พระพุทธคุณ แปลวา คุณความดีของพระพุทธเจา มี ๙ ประการ เรียกวา นวหรคุณ (ดูตามเลขอารบิค) บทนี้

สวดเพื่อเพิ่มพูนศรัทธาในพระพุทธเจา เพื่อเปนเกราะปองกันตนไมใหทำชั่ว ๒

วิชชา แปลวา ความรูแจง จรณะ แปลวา ความประพฤติ ๓เปนผูรู หมายถึง รูแจงในอริยสัจ ๔, ผูตื่น หมายถึง ตื่นจากการครอบงำของกิเลส, ผูเบิกบาน หมายถึง

มีความสุขเบิกบานในภาวะที่พนจากกิเลสแลว

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ, พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น ;

ÍÐÃÐËѧ,1 เปนผูไกลจากกิเลส ;

ÊÑÁÁÒÊÑÁ¾Ø·â¸,2 เปนผูตรัสรูชอบไดโดยพระองคเอง ;

ÇÔªªÒ¨ÐÃгÐÊÑÁ»˜¹â¹,3 เปนผูถึงพรอมดวยวิชชาและจรณะ๒;

ÊؤÐâµ,4 เปนผูไปแลวดวยดี ;

âÅ¡ÐÇÔ·Ù,5 เปนผูรูโลกอยางแจมแจง ;

ÍйصµÐâà »ØÃÔÊзÑÁÁÐÊÒÃжÔ,6 เปนผูสามารถฝกบุรุษที่สมควรฝกไดอยางไมมีใครยิ่งกวา ;

Êѵ¶Ò à·ÇÐÁйØÊÊҹѧ,7 เปนครูผูสอนของเทวดาและมนุษยทั้งหลาย ;

¾Ø·â¸,8 เปนผูรู ผูตื่น ผูเบิกบานดวยธรรม๓ ;

ÀФÐÇÒµÔ.9 เปนผูมีความจำเริญจำแนกธรรมสั่งสอนสัตว.

õ. º·ÊÃÃàÊÃÔÞ¾Ãоط¸¤Ø³ ñ

18 ¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

๑ธรรมคุณ แปลวา คุณความดีของพระธรรม มี ๖ ประการ (ดูตามเลขอารบิค) บทนี้สวดเพื่อเพิ่มพูนศรัทธาใน

พระธรรมสงผลใหจิตยึดมั่นในการทำความดี ละเวนความชั่ว ๒

อานวา วิน-ยู-ฮี-ติ แปลวา ผูรู

ÊîÇÒ¡¢Òâµ ÀФÐÇÐµÒ ¸ÑÁâÁ,1

พระธรรม เปนธรรมที่พระผูมีพระภาคเจา ตรัสไวดีแลว ;

Êѹ·Ô¯°Ôâ¡,2 เปนสิ่งที่ผูศึกษาและปฏิบัติพึงเห็นไดดวยตนเอง ;

ÍСÒÅÔâ¡,3 เปนสิ่งที่ปฏิบัติได และใหผลไดไมจำกัดกาล ;

àÍËÔ»˜ÊÊÔâ¡,4 เปนสิ่งที่ควรกลาวกะผูอื่นวาทานจงมาดูเถิด ;

âͻйÐÂÔâ¡,5 เปนสิ่งที่ควรนอมเขามาใสตัว ;

»˜¨¨ÑµµÑ§ àǷԵѾ⾠ÇÔÞ�ÙËÕµÔ.๒,6 เปนสิ่งที่ผูรูก็รูไดเฉพาะตน.

´Ç§µÒ ËÁÒ¶֧ ¾ÃиÃÃÁ ¤×Í ¤ÇÒÁÃٌᨌ§·Õè¾Ãоط¸à̈ ŒÒ

ÁͺãˌᡋÊѵÇ�âÅ¡

ö. º·ÊÃÃàÊÃÔÞ¾ÃиÃÃÁ¤Ø³ ñ

19Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ�

๑พระสังฆคุณ หมายถึง คุณความดีของพระสงฆ มี ๙ ประการ (ดูตามเลขอารบิค) บทนี้สวดเพื่อเพิ่มพูนศรัทธา

ในพระอริยสงฆ และยึดเปนแบบอยางในการทำดี ๒

ปฏิบัติดี หมายถึง ไมทำในสิ่งที่ทำใหตัวเองและผูอื่นเดือดรอน ๓ปฏิบัติตรง หมายถึง ปฏิบัติตรงตามพระธรรมวินัยที่พระพุทธเจาทรงแสดงและบัญญัติไว

๔ปฏิบัติสมควร หมายถึง นำธรรมมาปฏิบัติไดถูกตองเหมาะสมกับกาลเวลา สถานที่ และเหตุการณ

¤ÇÒÁ´ÕäÁ‹ÁÕ¢Ò ÍÂÒ¡ä´ŒµŒÍ§·Óàͧ¹Ð

âÂÁàÍŽÂ

ÊÒ¸Ø

ÊػЯԻ˜¹â¹ ÀФÐÇÐâµ ÊÒÇСÐÊѧâ¦,1

สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจาหมูใด, ปฏิบัติดีแลว๒;

ÍتػЯԻ˜¹â¹ ÀФÐÇÐâµ ÊÒÇСÐÊѧâ¦,2 สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจาหมูใด, ปฏิบัติตรงแลว๓;

ÞÒÂлЯԻ˜¹â¹ ÀФÐÇÐâµ ÊÒÇСÐÊѧâ¦,3 สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจาหมูใด, ปฏิบัติเพื่อรูธรรม

เปนเครื่องออกจากทุกขแลว ;

ÊÒÁըԻЯԻ˜¹â¹ ÀФÐÇÐâµ ÊÒÇСÐÊѧâ¦,4 สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจาหมูใด, ปฏิบัติสมควรแลว๔;

ÂзԷѧ, ไดแกบุคคลเหลานี้ คือ :-

÷. º·ÊÃÃàÊÃÔÞ¾ÃÐÊѧ¦¤Ø³ ñ

20 ¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

¨ÑµµÒÃÔ »ØÃÔÊÐÂØ¤Ò¹Ô Íѯ°Ð »ØÃÔÊлؤ¤ÐÅÒ,

คูแหงบุรุษ ๔ คู นับเรียงตัวบุรุษได ๘ บุรุษ๑ ;

àÍÊÐ ÀФÐÇÐâµ ÊÒÇСÐÊѧâ¦, นั่นแหละ สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจา ;

ÍÒËØà¹ÂâÂ,5 เปนสงฆควรแกสักการะที่เขานํามาบูชา ;

»ÒËØà¹ÂâÂ,6 เปนสงฆควรแกสักการะที่เขาจัดไวตอนรับ ;

·Ñ¡¢Ôà³ÂâÂ,7 เปนผูควรรับทักษิณาทาน๒ ;

ÍÑÞªÐÅÔ¡ÐÃгÕâÂ,8 เปนผูที่บุคคลทั่วไปควรทำอัญชล๓ี ;

ÍйصµÐÃѧ »ØÞÞѡࢵµÑ§ âÅ¡ÑÊÊÒµÔ.9

เปนเนื้อนาบุญของโลก๔ ไมมีนาบุญอื่นยิ่งกวา.

๑๘ บุรุษ ไดแก พระอริยบุคคล ๘ คือ พระโสดาปตติมรรค พระโสดาปตติผล, พระสกทาคามิมรรค

พระสกทาคามิผล, พระอนาคามิมรรค พระอนาคามิผล, พระอรหัตมรรค, พระอรหัตผล ๒

ทักษิณาทาน มาจากคำวา ทักษิณา (ของที่ใหถึงความสุข) + ทาน (การให) หมายถึง ของที่เขานํามาทำบุญอุทิศ

ใหแกญาติผูลวงลับไปแลว เพื่อใหเขามีความสุข หลุดพนจากความทุกข ๓อัญชลี หมายถึง การประนมมือไหว เปนการแสดงความเคารพอยางหนึ่ง

๔เนื้อนาบุญของโลก หมายความวา ทานที่ถวายแกพระสงฆยอมมีอานิสงสมากกวาการใหแกผูอื่น เปรียบเสมือน

นาดี เมื่อหวานกลาแลวยอมใหผลผลิตมาก ฉะนั้น

ÍÒËØà¹Ââ »ÒËØà¹Ââ ·Ñ¡¢Ôà³Ââ ¤ÓÇ‹Ò à¹ÂâÂ

ãˌ͋ҹÍÍ¡àÊÕÂ§Ç‹Ò ä¹-â ¹ÐâÂÁ

ต่อหน้า ๒๒

ÍµÚµÒ ËàÇ ªÔµí àÊÂÚâÂ Í‹Ò¹Ç‹Ò ÍѵµÒ ËÐàÇ ªÔµÑ§ äÊâ á»ÅÇ‹Ò ª¹Ðµ¹¹Ñè¹áÅ»ÃÐàÊÃÔ°

พระพุทธเจาถือเปนหนึ่งในพระรัตนตรัย ๓ ประการ ที่พุทธบริษัทควรใหการเคารพกราบไหวบูชาในฐานะเปนผูทรงคุณอันยิ่งใหญ เปนโลกนาถ คือที่ พึ่งพิงอาศัยของสัตวโลก พระบารมีของพระองคทรงแผไปทั่วทั้งโลก ๓ คือ มนุษยโลก เทวโลก และอบายภูมิ ยังสรรพสัตวทั้งหลายใหคลายทุกข มีสุขเกษม-ศานต แมเพียงเพราะผูนั้นไดนอมจิตระลึกถึงพระองคและดำรงตั้งมั่นอยูในคำสอน พระพุทธคุณของพระพุทธองคมีมากมายมหาศาล แตเมื่อกลาวโดยยอมี ๙ ประการดวยกัน จะกลาวถึงเฉพาะ ๕ ประการแรกกอน คือ ๑. อะระหัง ทรงเปนพระอรหันต คือเปนผูหางไกลจากกิเลส ๒. สัมมาสัมพุทโธ ทรงเปนผูตรัสรูชอบดวยพระองคเองไมมีผูใดสอนสั่ง ๓. วิชชาจะระณะสัมปนโน ทรงเปนผูถึงพรอมดวย วิชชา คือความรูแจง ทุกสรรพสิ่ง และจรณะ คือความประพฤติที่ดีงาม ๔. สุคะโต ทรงเปนผูเสด็จไปดีแลว คือเปนผูพนแลวจากทุกขในวัฏสงสาร ไมกลับมาเวียนวายตายเกิดอีก ๕. โลกะวิทู ทรงเปนผูรูแจงโลก คือรูแจงสันดานของสรรพสัตวในโลก

Á¹ØÉÂâÅ¡ à·ÇâÅ¡

ͺÒÂÀÙÁÔ

อธิบายประกอบยอดพระกัณฑฯ ขอที่ ๑ พุทธคุณ ๙อธิบายประกอบยอดพระกัณฑฯ ขอที่ ๑ อธิบายประกอบยอดพระกัณฑฯ ขอที่ ๑

ø. º·¾ÃФҶÒÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

22 ¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

๑บางฉบับเปน วัจจะ ที่ถูกตองตามภาษาบาลีเปน วะตะ แปลวา แล, หนอ

๒สรณะ แปลวา ที่พึ่งกำจัดภัย

ñ. ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÍÐÃÐËѧ ÇеÐ๑ âÊ ÀФÐÇÒ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น

เปนผูไกลจากกิเลสแล

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÊÑÁÁÒÊÑÁ¾Ø·â¸ ÇеРâÊ ÀФÐÇÒ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น

เปนผูตรัสรูเองโดยชอบแล

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÇÔªªÒ¨ÐÃгÐÊÑÁ»˜¹â¹ ÇеРâÊ ÀФÐÇÒ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น

ทรงถึงพรอมดวยวิชชาและจรณะแล

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÊؤÐâµ ÇеРâÊ ÀФÐÇÒ

แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น

เปนผูเสด็จไปดีแลวแล

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ âÅ¡ÐÇÔ·Ù ÇеРâÊ ÀФÐÇÒ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น เปนผูรูแจงโลกแล

ÍÐÃÐËѹµÑ§ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ

ขาพเจาขอถึงพระองคผูเปนพระอรหันต วาเปนสรณะ๒

ÍÐÃÐËѹµÑ§ ÊÔÃÐÊÒ ¹ÐÁÒÁÔ ขาพเจาขอนอบนอมพระองคผูเปนพระอรหันต ดวยเศียรเกลา

ÊÑÁÁÒÊÑÁ¾Ø·¸Ñ§ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ

ขาพเจาขอถึงพระองคผูตรัสรูเองโดยชอบ วาเปนสรณะ

ÊÑÁÁÒÊÑÁ¾Ø·¸Ñ§ ÊÔÃÐÊÒ ¹ÐÁÒÁÔ

ขาพเจาขอนอบนอมพระองคผูตรัสรูเองโดยชอบ ดวยเศียรเกลา

23Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ�

ÇÔªªÒ¨ÐÃгÐÊÑÁ»˜¹¹Ñ§ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ ขาพเจาขอถึงพระองคผูถึงพรอมดวยวิชชาและจรณะ วาเปนสรณะ

ÇÔªªÒ¨ÐÃгÐÊÑÁ»˜¹¹Ñ§ ÊÔÃÐÊÒ ¹ÐÁÒÁÔ ขาพเจาขอนอบนอมพระองคผูถึงพรอมดวยวิชชาและจรณะ

ดวยเศียรเกลา

Êؤеѧ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ

ขาพเจาขอถึงพระองคผูเสด็จไปดีแลว วาเปนสรณะ

Êؤеѧ ÊÔÃÐÊÒ ¹ÐÁÒÁÔ ขาพเจาขอนอบนอมพระองคผูเสด็จไปดีแลว ดวยเศียรเกลา

âÅ¡ÐÇԷا๑ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ

ขาพเจาขอถึงพระองคผูรูแจงโลก วาเปนสรณะ

âÅ¡ÐÇԷا๑ ÊÔÃÐÊÒ ¹ÐÁÒÁÔ.

ขาพเจาขอนอบนอมพระองคผูรูแจงโลก ดวยเศียรเกลา.

๑บางฉบับเปน โลกะวิทัง ที่ถูกตองตามภาษาบาลีเปน โลกะวิทุง เพราะมาจากศัพทเดิมวา โลกะวิทู แปลวา ผูรู

แจงโลก แยกศัพทเปน โลก (โลก) + วิทู (ผูรู)

ต่อหน้า ๒๕

˹ѧÊ×ÍàÅ‹Á¹Õé㪌àÇÅÒ㹡ÒÃÊÌҧÊÃä�ÃÇÁ ñò à́ ×͹ (ÁÔ.Â. õñ - ¾.¤. õò) ¢Í¢Íº¾ÃФس ¢Íº¤Ø³ ¼ÙŒ¨Ø´»ÃСÒ¤ÇÒÁ¤Ô´ ·ÕÁ§Ò¹¡Í§ºÃóҸԡÒà ·Õ誋ǵÃǨ-Êͺ¡ÅÑ蹡Ãͧà¹×éÍËÒ ·ÕÁ§Ò¹ÈÔÅ»¡ÃÃÁ ·Õ誋ÇÂàÊÃÔÁÈÔŻРÀÒ¾»ÃСͺ ¨Ñ´ÇÃäµÍ¹Í‹ҧÊǧÒÁ ÃÇÁ¶Ö§Í͡Ẻ»¡ ·ÕÁ§Ò¹½†Ò¼ÅÔµ ·ÕèàÍÒã¨ãÊ‹¨Ñ´¾ÔÁ¾� ࢌÒàÅ‹Á ´ŒÇ¤ÇÒÁÅÐàÍÕ´»Ãгյ¾Ô¶Õ¾Ô¶Ñ¹·Ø¡¢Ñ鹵͹ ¢Íº¤Ø³¼ÙŒÍ‹Ò¹·Ø¡·‹Ò¹·Õ誋ÇÂÍ‹Ò¹ áÊ´§¤ÇÒÁ ¤Ô´àËç¹ ªÕéá¹Ð㹨شº¡¾Ã‹Í§ ¢Í͹ØâÁ·¹ÒÊÒ¸Ø

˹ѧÊ×ÍàÅ‹Á¹Õé㪌àÇÅÒ㹡ÒÃÊÌҧÊÃä�ÃÇÁ ñò à́ ×͹ (ÁÔ.Â. õñ - ¾.¤. õò)

â»Ã́㪌àÅ‹Á¹ÕéãËŒ¤ØŒÁÊØ´¤ØŒÁ

Í‹Ò¹áÅŒÇ -> ẋ§¡Ñ¹Í‹Ò¹ËÅÒÂ

·‹Ò¹¹Ð¨�Ð

Í‹Ò¹ÊÔºÃͺ ÃÐ́ÁÊÁͧ¤Ô´ÊԺ˹ ½ƒ¡½¹»˜ÞÞÒ

¾Ñ²¹Ò¡ÒûÃÐÂØ¡µ�㪌㹪ÕÇÔµ»ÃШÓÇѹ¨

ÔµÃٌ෋ҷѹÊÃþÊÔè§

©ÅÒ́㪌 à©ÅÕÂǤԴ ªÕÇÔµ¨Ñ¡Ê¹Ø¡ ÊØ¢ ʧ

º àÂç¹

Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸

ÈÒʹ� »ÃÒö¹ÒãËŒ·Ø¡¤Ãͺ¤ÃÑÇÁÕ¤Ç

ÒÁÊØ¢

â»Ã́㪌àÅ‹Á¹ÕéãËŒ¤ØŒÁÊØ´¤ØŒÁ

Í‹Ò¹áÅŒÇ -> ẋ§¡Ñ¹Í‹Ò¹ËÅÒÂ

·‹Ò¹¹Ð¨�Ð

Í‹Ò¹ÊÔºÃͺ ÃÐ́ÁÊÁͧ¤Ô´ÊԺ˹ ½ƒ¡½¹»˜ÞÞÒ

¾Ñ²¹Ò¡ÒûÃÐÂØ¡µ�㪌㹪ÕÇÔµ»ÃШÓÇѹ¨

ÔµÃٌ෋ҷѹÊÃþÊÔè§

©ÅÒ́㪌 à©ÅÕÂǤԴ ªÕÇÔµ¨Ñ¡Ê¹Ø¡ ÊØ¢ ʧ

º àÂç¹

Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸

ÈÒʹ� »ÃÒö¹ÒãËŒ·Ø¡¤Ãͺ¤ÃÑÇÁÕ¤Ç

ÒÁÊØ¢

24 ¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

ในขอนี้ ไดกลาวถึงพระพุทธคุณอีก ๔ ประการ (๕ ประการแรกอธิบายแลวในหนา ๒๑) ซึ่งจะไดอธิบายเปนลำดับ ดังนี้ อะนุตตะโร๑ ทรงเปนผูยอดเยี่ยม คือ หาผูที่เสมอและ ยิ่งกวาพระองค ดวยศีล สมาธิ ปญญา วิมุตติ๒ วิมุตติญาณ-ทัสสนะ๓ ไมมี ปุริสะทัมมะสาระถิ ทรงเปนผูฉลาดในการฝก คือทรงมีอุบายในการสั่งสอนสัตวที่มีความแตกตางกันทางอุปนิสัยใหสามารถบรรลุธรรมไดเชนเดียวกัน สัตถา เทวะมะนุสสานัง ทรงเปนครูของเทวดาและมนุษย คือทรงมีคุณสมบัติของความเปนครูอยางบริบูรณ ประทานความรูที่ประเสริฐ ที่ไมวามนุษยหรือเทวดาก็ควรนอมรับนำไปปฏิบัติ และไดรับผลเปนความสุขเสมอกัน พุทโธ ทรงเปนผูรู ผูตื่น ผูเบิกบาน ที่ชื่อวาเปนผูรู เพราะทรงเปน ผูรูแจงในธรรมที่เปนเหตุใหพนทุกข คืออริยสัจ ๔ ที่ชื่อวาเปนผูตื่น เพราะทรงตื่นจากการครอบงำของกิเลส ที่ชื่อวาเปนผูเบิกบาน เพราะมีพระทัยที่เบิกบานจากภาวะที่จิตหลุดพนแลวจากกิเลส ภะคะวา ทรงเปนผูจำแนกธรรมสั่งสอนสัตว คือทรงเปนผูเลือกสรรธรรมสั่งสอนใหเหมาะกับอุปนิสัยของสัตว ไมวาผูฟงจะมีอุปนิสัยแตกตางกัน อยางไรก็ตาม ดังนั้น ทุกครั้งที่ทรงแสดงธรรมผูฟงจึงไดรับประโยชนสูงสุดเสมอ

๑ ในพระไตรปฎกจะรวมพุทธคุณขอ อะนุตตะโร กับ ปุริสะทัมมะสาระถิ เปนขอเดียวกัน แปลวา เปนผูฝก

บุรุษที่สมควรฝกได อยางไมมีใครยิ่งกวา มีเพียงบางแหงเทานั้นที่แยกเปนคนละขอ ๒

อานวา วิ-มุด แปลวา ความหลุดพน คือความที่จิตหลุดพนจากกิเลส ๓

อานวา วิ-มุด-ติ-ยา-นะ-ทัด-สะ-นะ แปลวา ญาณหยั่งรูวาจิตหลุดพนจากกิเลสแลว

ในขอนี้ ไดกลาวถึงพระพุทธคุณอีก ๔ ประการ

อธิบายประกอบยอดพระกัณฑฯ ขอที่ ๒ พุทธคุณ ๙

25Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ�

๑วรรคนี้เพิ่มมาเพื่อใหพระพุทธคุณครบจำนวนตามที่ปรากฏในพระไตรปฎก

ò. ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÍйصµÐâà ÇеРâÊ ÀФÐÇÒ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น

เปนผูยอดเยี่ยมไมมีใครยิ่งกวาแล

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ »ØÃÔÊзÑÁÁÐÊÒÃÐ¶Ô ÇеРâÊ ÀФÐÇÒ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น

เปนนายสารถีผูฝกบุรุษแล

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ Êѵ¶Ò à·ÇÐÁйØÊÊҹѧ ÇеРâÊ ÀФÐÇÒ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น

เปนครูของเหลาเทวดาและมนุษยแล

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ¾Ø·â¸ ÇеРâÊ ÀФÐÇÒ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น

เปนผูรู ผูตื่น ผูเบิกบานแล

(ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÀФÐÇÒ ÇеРâÊ ÀФÐÇÒ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น

เปนผูจำแนกธรรมสั่งสอนสัตวแล๑) ÍйصµÐÃѧ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ

ขาพเจาขอถึงพระองคผูยอดเยี่ยมไมมีใครยิ่งกวา วาเปนสรณะ

ÍйصµÐÃѧ ÊÔÃÐÊÒ ¹ÐÁÒÁÔ ขาพเจาขอนอบนอมพระองคผูยอดเยี่ยมไมมีใครยิ่งกวา ดวยเศียรเกลา

26 ¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

»ØÃÔÊзÑÁÁÐÊÒÃжԧ๑ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ ขาพเจาขอถึงพระองคผูเปนนายสารถีผูฝกบุรุษ วาเปนสรณะ

»ØÃÔÊзÑÁÁÐÊÒÃжԧ๑ ÊÔÃÐÊÒ ¹ÐÁÒÁÔ ขาพเจาขอนอบนอมพระองคผูเปนนายสารถีผูฝกบุรุษ ดวยเศียรเกลา

Êѵ¶ÒÃѧ๒ à·ÇÐÁйØÊÊҹѧ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ ขาพเจาขอถึงพระองคผูเปนครูของเหลาเทวดาและมนุษย วาเปนสรณะ

Êѵ¶ÒÃѧ๒ à·ÇÐÁйØÊÊҹѧ ÊÔÃÐÊÒ ¹ÐÁÒÁÔ

ขาพเจาขอนอบนอมพระองคผูเปนครูของเหลาเทวดาและมนุษย

ดวยเศียรเกลา

¾Ø·¸Ñ§ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ ขาพเจาขอถึงพระองคผูรู ผูตื่น ผูเบิกบาน วาเปนสรณะ

¾Ø·¸Ñ§ ÊÔÃÐÊÒ ¹ÐÁÒÁÔ ขาพเจาขอนอบนอมพระองคผูรู ผูตื่น ผูเบิกบาน ดวยเศียรเกลา

(ÀФÐÇѹµÑ§ ÊÐÃгѧ ¤Ñ¨©ÒÁÔ ขาพเจาขอถึงพระองคผูจำแนกธรรมสั่งสอนสัตว วาเปนสรณะ

ÀФÐÇѹµÑ§ ÊÔÃÐÊÒ ¹ÐÁÒÁÔ

ขาพเจาขอนอบนอมพระองคผูจำแนกธรรมสั่งสอนสัตว ดวยเศียรเกลา๓) ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ. พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น กอปรดวยเหตุดังวามานี้แล.

๑บางฉบับเปน ปุริสะทัมมะสาระถิ ที่ถูกเปน ปุริสะทัมมะสาระถิง เพราะในที่นี้ใชเปนตัวกรรม (คือประกอบดวย

ทุติยาวิภัตติตามหลักภาษาบาลี) ๒

บางฉบับเปน สัตถา ที่ถูกเปน สัตถารัง เพราะในที่นี้ใชเปนตัวกรรม ๓ขอความในวงเล็บเพิ่มมาเพื่อใหพระพุทธคุณครบจำนวนตามที่ปรากฏในพระไตรปฎก

ต่อหน้า ๒๘

27Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ�

สรรพสัตวทั้งหลายที่มีชีวิตอยูในโลกนี้ ตางประกอบดวยขันธ ๕ คือ รูป = รางกาย เวทนา = ความรูสึกชอบ ชัง หรือเฉย ๆ สัญญา = ความจำไดหมายรูในสิ่งตาง ๆ สังขาร = ความคิดปรุงแตง เชน ตาเห็นรูปก็คิดปรุงแตงวาสวย ไมสวย เปนตน วิญญาณ = ความรับรูอารมณที่ผานเขามาทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ขันธทั้ง ๕ นี้ เปนอนิจจัง คือ ไมเที่ยง มีเกิดขึ้น ตั้งอยู และดับไปเปนธรรมดา ชีวิตทุกชีวิตไมวาจะเปนมนุษย สัตว เทพ หรือแมแตพระพุทธเจา ไมมีใครหลีกหนีความเปนอนิจจังไปได แตสิ่งหนึ่งที่พระพุทธเจามีแตกตางจากสรรพสัตวทั้งหลาย คือ พระองคทรงเปยมลนดวยพระบารมีที่สั่งสมมาอยาง ยาวนานสิ้น ๔ อสงไขยกับอีก ๑ แสนกัป บทสวดนี้ทำใหเราไดรูวา ตัวตนของเรานี้มิไดมีสวนใดที่แตกตางจาก

พระพุทธเจาเลย พระองคทรงเปนมนุษย แมตัวเราก็เปนมนุษย เราเกิดแกเจ็บ

ตาย พระองคก็ทรงผานการเกิดแกเจ็บตายมาแลวนับไมถวนเชนกัน แตพระองค

ทรงเปนพุทธะที่ยิ่งดวยบารมีได ก็เพราะไมทรงประมาทในการทำความดีในแตละ

ภพชาติที่เกิด เมื่อไดตระหนักถึงขอนี้แลว ก็พึงยึดพระพุทธองคเปนแบบอยางในการใชชีวิตเถิด หมั่นสรางความดีเอาไวกอกุศลใหมากยิ่งขึ้น แลวจะไดพบสุขอันเปนที่สุดอยางพระพุทธเจา

อธิบายประกอบยอดพระกัณฑฯ ขอที่ ๓ ขันธ ๕ สรางบารมี

˹ѧÊ×Í ñ àÅ‹Á ẋ§¡Ñ¹Í‹Ò¹ ñ𠤹 ÁÕÊØ¢ ñ𠤹 ˹ѧÊ×Í ñðð àÅ‹Á ẋ§¡Ñ¹Í‹Ò¹ ñ,ðð𠤹 ÁÕÊØ¢ ñ,ðð𠤹 ˹ѧÊ×Í ñðð,ððð àÅ‹Á ẋ§¡Ñ¹Í‹Ò¹ ñ,ððð,ðð𠤹 ÁÕÊØ¢ ñ,ððð,ðð𠤹 ËÇÁ¡Ñ¹á¨¡Ë¹Ñ§Ê×ÍàÅ‹Á¹ÕéãËŒÁÒ¡àÅ‹Á à¾×èÍÊÌҧÊØ¢ãËŒ¤Ãº ñð Ōҹ¤¹

ó. ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÃٻТѹ⸠ÍйԨ¨ÐÅÑ¡¢Ð³Ð»ÒÃÐÁÔ ¨Ð ÊÑÁ»˜¹â¹, แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น แมจะมีรูปขันธ

เปนอนิจจลักษณะ คือไมเที่ยงแท แตทรงเพียบพรอมดวยพระบารม ี

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ àǷйҢѹ⸠ÍйԨ¨ÐÅÑ¡¢Ð³Ð»ÒÃÐÁÔ ¨Ð ÊÑÁ»˜¹â¹, แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น แมจะมีเวทนาขันธ

เปนอนิจจลักษณะ คือไมเที่ยงแท แตทรงเพียบพรอมดวยพระบารม ี

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÊÑÞÞҢѹ⸠ÍйԨ¨ÐÅÑ¡¢Ð³Ð»ÒÃÐÁÔ ¨Ð ÊÑÁ»˜¹â¹,

แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น แมจะมีสัญญาขันธ

เปนอนิจจลักษณะ คือไมเที่ยงแท แตทรงเพียบพรอมดวยพระบารม ี

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ Êѧ¢ÒÃТѹ⸠ÍйԨ¨ÐÅÑ¡¢Ð³Ð»ÒÃÐÁÔ ¨Ð ÊÑÁ»˜¹â¹,

แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น แมจะมีสังขารขันธ

เปนอนิจจลักษณะ คือไมเที่ยงแท แตทรงเพียบพรอมดวยพระบารม ี

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÇÔÞÞҳТѹ⸠ÍйԨ¨ÐÅÑ¡¢Ð³Ð»ÒÃÐÁÔ ¨Ð ÊÑÁ»˜¹â¹. แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น แมจะมีวิญญาณขันธ

เปนอนิจจลักษณะ คือไมเที่ยงแท แตทรงเพียบพรอมดวยพระบารมี.

ต่อหน้า ๓๐

ñ,ððð ñ,ðð𠤹 ¤¹ ñ,ððð,ððð ñ,ððð,ðð𠤹 ¤¹

29Êӹѡ¾ÔÁ¾�àÅÕè§àªÕ§ à¾ÕÂÃà¾×è;ط¸ÈÒʹ�

สรรพสิ่งในโลกนี้ พระพุทธเจาตรัสวา เปนอนัตตา ไมมีตัวตนที่แทจริง สรรพสิ่งที่เราเห็นกันเปนรูปรางนี้ ลวนเกิดจากอณูเล็ก ๆ รวมตัวกัน เชน ภูเขาเกิดจากฝุนละอองเล็ก ๆ ตนไมเกิดจากเยื่อเล็ก ๆ รวมกันที่สุดแมรางกายของเรา ก็เกิดจากเซลลเล็ก ๆ เปนลาน ๆ เซลลเกาะกุมกัน อณูเล็ก ๆ หรือเซลลเหลานี้ พระพุทธเจาเรียกวา ธาตุ ซึ่งมีความหมายวา สิ่งที่เปนตนเดิมไมสามารถแยกยอยไดอีก ความที่สิ่งตาง ๆ เกิดมีขึ้นเพราะธาตุประชุมกันนี้ เปนความเรนลับของธรรมชาติที่พระพุทธเจาทรงรูแจงดวยกำลังแหงสมาธิญาณ และความจริงอันเดียวกันนี้นักวิทยาศาสตรเพิ่งคนพบหลังจากที่พระพุทธเจาปรินิพพานไปแลวราว ๒,๐๐๐ กวาป โดยเรียกวา อะตอม

ธาตุ ที่พระพุทธเจาทรงคนพบนั้น มี ๖ ชนิดดวยกัน คือ ปฐวีธาตุ ธาตุดิน อาโปธาตุ ธาตุน้ำ เตโชธาตุ ธาตุไฟ วาโยธาตุ ธาตุลม อากาศธาตุ ธาตุอากาศ วิญญาณธาตุ ธาตุรู (ดวงจิต)

สรรพสิ่งที่ไมมีชีวิต บางอยางเกิดจากธาตุเดียว บางอยางเกิดจากหลายธาตุผสมกัน สวนสิ่งมีชีวิตทั้งหลายเกิดจากธาตุทั้ง ๖ ประสมกัน

๑ดูเรื่องธาตุ ๖ เพิ่มเติมไดในหนังสือเรียนนักธรรม ชั้นตรี ฉบับมาตรฐาน บูรณาการชีวิต วิชา ธรรมวิภาค

หนา ๑๗๑ : สำนักพิมพเลี่ยงเชียง ; ๒๕๔๙.

อธิบายประกอบยอดพระกัณฑฯ ขอที่ ๔ความรูแจงในธาตุ ๖๑

¸ÒµØ´Ô¹

¸ÒµØä¿

¸ÒµØÍÒ¡ÒÈ

¸ÒµØ¹éÓ

¸ÒµØÅÁ

¸ÒµØÃÙŒ

30 ¾Ø·¸Ä·¸Ôì ÂÍ´¾ÃСѳ±�äµÃ»�®¡

Á¹ØÉÂ�à¡Ô´¨Ò¡¸ÒµØ·Ñé§ ö »ÃСͺ¡Ñ¹ àÁ×èͶ֧¤ÃÒǵÒ ¸ÒµØ·Ñé§ ö ¡çá¡ÊÅÒ¨ҡ¡Ñ¹ ´Ñ§¤ÓÇ‹Ò

“à¡Ô´¨Ò¡¸ÃÃÁªÒµÔ ¤×¹ÊÙ‹¸ÃÃÁªÒµÔ” ¹Ñè¹àͧ

ô. ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ »Ð°ÐÇÕ¸ÒµØ ÊÐÁÒ¸ÔÞÒ³ÐÊÑÁ»˜¹â¹

แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น ทรงถึงพรอมดวย

สมาธิญาณ คือความรูแจงอันเกิดจากสมาธิ ในธาตุดิน

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÍÒâ»¸ÒµØ ÊÐÁÒ¸ÔÞÒ³ÐÊÑÁ»˜¹â¹ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น ทรงถึงพรอมดวย

สมาธิญาณ คือความรูแจงอันเกิดจากสมาธิ ในธาตุน้ำ

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ àµâª¸ÒµØ ÊÐÁÒ¸ÔÞÒ³ÐÊÑÁ»˜¹â¹ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น ทรงถึงพรอมดวย

สมาธิญาณ คือความรูแจงอันเกิดจากสมาธิ ในธาตุไฟ

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÇÒâÂ¸ÒµØ ÊÐÁÒ¸ÔÞÒ³ÐÊÑÁ»˜¹â¹ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น ทรงถึงพรอมดวย

สมาธิญาณ คือความรูแจงอันเกิดจากสมาธิ ในธาตุลม

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÍÒ¡ÒÊÐ¸ÒµØ ÊÐÁÒ¸ÔÞÒ³ÐÊÑÁ»˜¹â¹ แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น ทรงถึงพรอมดวย

สมาธิญาณ คือความรูแจงอันเกิดจากสมาธิ ในธาตุอากาศ

ÍÔµÔ»� âÊ ÀФÐÇÒ ÇÔÞÞÒ³Ð¸ÒµØ ÊÐÁÒ¸ÔÞÒ³ÐÊÑÁ»˜¹â¹. แมเพราะเหตุนี้ พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น ทรงถึงพรอมดวย

สมาธิญาณ คือความรูแจงอันเกิดจากสมาธิ ในธาตุรู.

ต่อหน้า ๓๒

´Ô¹ ¹éÓ ÅÁ ä¿ ÍÒ¡ÒÈ

ÃÙŒ