Монгол улсын сувилахуйн Монгол улсын сувилахуйн түүхэн хөгжил, ба өнөөгийн байдалтүүхэн хөгжил, ба өнөөгийн байдал

УБИС-ийн багш Д.СолонгоУБИС-ийн багш Д.Солонго

Монголын анагаах ухааны Монголын анагаах ухааны түүхэн уламжлалтүүхэн уламжлал

• Түүхчид, судлаачид монгол анагаах ухааныг Түүхчид, судлаачид монгол анагаах ухааныг ойролцоогоор 2500 орчим жилийн түүхтэй, ойролцоогоор 2500 орчим жилийн түүхтэй, дэлхийн анагаах ухааны тогтолцоон дээр дэлхийн анагаах ухааны тогтолцоон дээр уламжлагдан ирсэн гэж үздэг. уламжлагдан ирсэн гэж үздэг.

• Эртний түүх, ёс заншилтай Монгол орны тухай Эртний түүх, ёс заншилтай Монгол орны тухай бичсэн түүхэн баримтанд бичсэн түүхэн баримтанд 1870 он хүртэл 1870 он хүртэл ямар ямар ч эмнэлэг байдаггүй байсан ба ч эмнэлэг байдаггүй байсан ба харин харин айл айл өрхийн гишүүн бүр өөрөө өөртөө оточөрхийн гишүүн бүр өөрөө өөртөө оточ буюу буюу гэрээр илааршиж болох эгэл жирийн, тэгсэн гэрээр илааршиж болох эгэл жирийн, тэгсэн атлаа атлаа амьдрал дээр нэн хэрэгтэй аргуудыг амьдрал дээр нэн хэрэгтэй аргуудыг мэдэн, мэдэн, амьдрал ахуйдаа амьдрал ахуйдаа хэрэглэдэг байжээ. хэрэглэдэг байжээ.

• TTүүхэн цаг хугацаандаа үүхэн цаг хугацаандаа Монголчууд: Монголчууд:

• амьд явахамьд явах• эрүүл амьдрах ухаанэрүүл амьдрах ухаан• амьдралын чанараа амьдралын чанараа

дээшлүүлэх дээшлүүлэх

талаар бүхэл бүтэн талаар бүхэл бүтэн цогц сургаалыг үүдэн цогц сургаалыг үүдэн бүтээж, хойч үедээ бүтээж, хойч үедээ өвлүүлж байв.өвлүүлж байв.

Тухайлбал: Тухайлбал:

• ““Хүн бүхэн өөрийн Хүн бүхэн өөрийн аягатай байсан”аягатай байсан”

• Нас ахих тутам аягаа Нас ахих тутам аягаа жижигрүүлдэг байсанжижигрүүлдэг байсан

• ““Бүлх, шөрмөс идвэл үс Бүлх, шөрмөс идвэл үс сайхан болно”, “Ааруул сайхан болно”, “Ааруул хурууд идвэл шүд бөх хурууд идвэл шүд бөх болно”болно”

• ““Шүүдэр дундуур гүйвэл Шүүдэр дундуур гүйвэл хоолой үл өвдөнө”хоолой үл өвдөнө”

• ““Шүлсээ байнга залгивал Шүлсээ байнга залгивал доторт нэн сайн” г.мдоторт нэн сайн” г.м

• Монгол хоол хүнс Монгол хоол хүнс бол тэр чигээрээ эм, бол тэр чигээрээ эм, хоололт нь эмчилгээ хоололт нь эмчилгээ сувилгаа болдог сувилгаа болдог байв.байв.

• Монголын Монголын уламжлалт хоол хүнс уламжлалт хоол хүнс нь 15000 жилийн нь 15000 жилийн шалгуурыг давсан. шалгуурыг давсан.

• Монголчууд хоол Монголчууд хоол хүнсээрээ хүнсээрээ биеэ, судсаа биеэ, судсаа цэвэрлэдэг цэвэрлэдэг байсан.байсан.

• Судас цэвэрлэхдээ Судас цэвэрлэхдээ цайны тосон хужрыг цайны тосон хужрыг цайндаа самарч уудаг.цайндаа самарч уудаг.

• Цогцсон биеэ эмчлэхээс Цогцсон биеэ эмчлэхээс гадна гадна энерги болон энерги болон эрчим хүчний солилцоо эрчим хүчний солилцоо асар чухал үүрэгтэйг асар чухал үүрэгтэйг мэддэг байсан.мэддэг байсан.

• Жишээ нь өглөөний нар Жишээ нь өглөөний нар мандах үеийг харж, мандах үеийг харж, нарны энергийг авдаг.нарны энергийг авдаг.

Монголчууд:Монголчууд:• Нүүдлийн амьдралНүүдлийн амьдрал• Байгаль цаг агаар, уур Байгаль цаг агаар, уур

амьсгал, амьсгал, • Эрхэлдэг аж ахуй Эрхэлдэг аж ахуй

зэрэгтээ зохицуулан зэрэгтээ зохицуулан өнө эртнээс нааш өнө эртнээс нааш хэрэглэж ирсэн хэрэглэж ирсэн хоол хоол хүнс /сүү сүүн хүнс /сүү сүүн бүтээгдэхүүн, мах бүтээгдэхүүн, мах махан бүтээгдэхүүн, махан бүтээгдэхүүн, тариа ногоо, жимс, цай тариа ногоо, жимс, цай ундаан зүйлс/, ундаан зүйлс/, явдал явдал мөрөө 4 улиралдаа мөрөө 4 улиралдаа тохируулдаг байсантохируулдаг байсан

Гэвч:Гэвч:19-20 зууны үед энэхүү уламжлалт байдал алдагдсан ба 19-20 зууны үед энэхүү уламжлалт байдал алдагдсан ба

үүнийг тухайн үеийн нийгмийн байдалтай холбон авч үздэг:үүнийг тухайн үеийн нийгмийн байдалтай холбон авч үздэг:• Дэлхийн 1-р дайны төгсгөл Монголд ч бас нөлөөлсөнДэлхийн 1-р дайны төгсгөл Монголд ч бас нөлөөлсөн• Ард түмний ядуурал улам газар авсанАрд түмний ядуурал улам газар авсан• Нийгмийн халдварт өвчин их дэлгэрсэн /ялангуяа тэмбүү/Нийгмийн халдварт өвчин их дэлгэрсэн /ялангуяа тэмбүү/• Нийт төрсөн хүүхдийн 50% нь нэг хүрэхгүй насандаа эндэж Нийт төрсөн хүүхдийн 50% нь нэг хүрэхгүй насандаа эндэж

байсанбайсан• Төрөлтийн хүндрэлээс болж эхчүүдийн ½ нь нас барж Төрөлтийн хүндрэлээс болж эхчүүдийн ½ нь нас барж

байсанбайсан• Тухайн үед шарын шашин ихээр газар авч, нийт эрчүүдийн Тухайн үед шарын шашин ихээр газар авч, нийт эрчүүдийн

дийлэнх нь лам болж суухыг эрмэлзэх болсондийлэнх нь лам болж суухыг эрмэлзэх болсон• Монгол хүмүүсийн дийлэнх хувь нь бичиг үсэггүй, оюуны Монгол хүмүүсийн дийлэнх хувь нь бичиг үсэггүй, оюуны

хоосролд орсонхоосролд орсон

Тиймээс:Тиймээс: Европын зарим оронд Европын зарим оронд

Монгол улсыг 20-р Монгол улсыг 20-р зуунд мөхөж буй зуунд мөхөж буй улсын тоонд оруулж улсын тоонд оруулж байсан.байсан.

Сувилахуй үүсэн бүрэлдэх үе Сувилахуй үүсэн бүрэлдэх үе

• 1921 онд Монгол улсад Ардын хувьсгал 1921 онд Монгол улсад Ардын хувьсгал ялж, анх удаа ялж, анх удаа “Ард түмний эрүүл “Ард түмний эрүүл мэндийн асуудлыг” мэндийн асуудлыг” авч үзсэнавч үзсэн

• Манай улсад орчин үеийн анагаах Манай улсад орчин үеийн анагаах ухаан, мэргэжлийн эмч, сувилагчийг ухаан, мэргэжлийн эмч, сувилагчийг бэлтгэхэд Оросын ард түмэн гүн бэлтгэхэд Оросын ард түмэн гүн туслалцаа үзүүлсэн гэж түүхэнд туслалцаа үзүүлсэн гэж түүхэнд тэмдэглэн үлдээсэн байдагтэмдэглэн үлдээсэн байдаг

• Монгол улсад сувилагч бэлтгэдэг ууган Монгол улсад сувилагч бэлтгэдэг ууган сургууль нь одоогийн Эрүүл Мэндийн сургууль нь одоогийн Эрүүл Мэндийн Технологийн Сургууль бөгөөд 1929 онд үндэс Технологийн Сургууль бөгөөд 1929 онд үндэс суурь нь тавигдсан. суурь нь тавигдсан.

• Анх тус сургуульд Анх тус сургуульд 20 хүн элсэж, 1931 онд 17 20 хүн элсэж, 1931 онд 17 хүн төгсжээ. хүн төгсжээ.

• Төв больницын дэргэд 2 жилийн хугацаатай Төв больницын дэргэд 2 жилийн хугацаатай сувилагч бэлтгэх курсыг зохион байгуулан, сувилагч бэлтгэх курсыг зохион байгуулан, хичээллүүлж эхэлсэн нь сувилахуйн хичээллүүлж эхэлсэн нь сувилахуйн боловсролын эхлэл байсан байна. боловсролын эхлэл байсан байна.

Сувилахуй үүсэн бүрэлдэх үе Сувилахуй үүсэн бүрэлдэх үе

Хүн амын эрүүл мэндэд гарсан Хүн амын эрүүл мэндэд гарсан эерэг өөрчлөлтэерэг өөрчлөлт

• 1921-1941921-19422 оны үе буюу БНМАУ-д орчин цагийн оны үе буюу БНМАУ-д орчин цагийн анагаах ухаанд суурилсан эрүүл мэндийн албыг анагаах ухаанд суурилсан эрүүл мэндийн албыг бүрдүүлж эхэлсэн үебүрдүүлж эхэлсэн үе..

• 1940 онд 1940 онд улсын хэмжээнд улсын хэмжээнд 37 эмнэлэг37 эмнэлэг,, багийн бага багийн бага

эмчийн 157 салбарэмчийн 157 салбарт т үндэсний 12 их эмч, 159 бага үндэсний 12 их эмч, 159 бага эмч, эмийн тусгай дунд боловсролтой 38 эмч, эмийн тусгай дунд боловсролтой 38 мэргэжилтэн, мэргэжилтэн, 269 сувилагчтай269 сувилагчтай болболсон байна. сон байна.

• Энэ үеийн төгсгөл гэхэд Энэ үеийн төгсгөл гэхэд бөөсний хижиг, цагаан цэцэг бөөсний хижиг, цагаан цэцэг өвчинөвчин Монгол улсад бүртгэгдэхээ больж, хүн амын Монгол улсад бүртгэгдэхээ больж, хүн амын тоо жил тутам 0.2-0.5 хувиар өсч эхэлсэн нь хүн тоо жил тутам 0.2-0.5 хувиар өсч эхэлсэн нь хүн амын эрүүл мэндэд гарч эхэлсэн эерэг өөрчлөлтийн амын эрүүл мэндэд гарч эхэлсэн эерэг өөрчлөлтийн анхны дохио байлаа.анхны дохио байлаа.

• ДЭМБ-аас 0008 тоот программт ажлыг ДЭМБ-аас 0008 тоот программт ажлыг хэрэгжүүлж эхлэв. Энэ хүрээнд БНМАУ-ын хэрэгжүүлж эхлэв. Энэ хүрээнд БНМАУ-ын СНЗ-ийн 1969 оны 103-р захирамжаар АУДуС-СНЗ-ийн 1969 оны 103-р захирамжаар АУДуС-ийн дэргэд Сувилагчийн багшийн анги нээж, ийн дэргэд Сувилагчийн багшийн анги нээж, 1969-1970 оны хичээлийн жилд 1969-1970 оны хичээлийн жилд 20 хүн 20 хүн элсүүлэн, 2 жилийн хугацаатай сургаж, элсүүлэн, 2 жилийн хугацаатай сургаж, 18 нь 18 нь төгсөн, сувилахуйн багшаар төгсөн, сувилахуйн багшаар ажиллах болсон ажиллах болсон байна.байна.

• ДЭМБ-аас зөвлөхүүд /Польш, Югослав улсаас/ ДЭМБ-аас зөвлөхүүд /Польш, Югослав улсаас/ урт хугацаагаар уригдан ирж, ажиллаж байв. урт хугацаагаар уригдан ирж, ажиллаж байв.

19419422-1990 оны үе буюу Социалист эрүүлийг -1990 оны үе буюу Социалист эрүүлийг хамгаалах номлолоор замнасан үехамгаалах номлолоор замнасан үе

• ЭЭмнэлгийн төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн тусламжийг мнэлгийн төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн тусламжийг хөгжүүлж, үндэстний мэргэжилтхөгжүүлж, үндэстний мэргэжилтэнгүэнгүүд үд цээжний цээжний хөндийн болон тархины мэс засал, сэхээн амьдруулаххөндийн болон тархины мэс засал, сэхээн амьдруулах яаралтай яаралтай тусламжийг тусламжийг үзүүлэх арга барил, дуран, дүрс үзүүлэх арга барил, дуран, дүрс оношлогоо, хүний генетик, вирус болон дархлал оношлогоо, хүний генетик, вирус болон дархлал судлалын аргуудыг эмнэлгийн практикт нэвтрүүлж судлалын аргуудыг эмнэлгийн практикт нэвтрүүлж эхэлсэн байлаа. эхэлсэн байлаа.

• 1989 оны төгсгөлд 10000 хүн амд 27.4 их эмч, 1989 оны төгсгөлд 10000 хүн амд 27.4 их эмч, сувилагч, сувилагч, тусгай дунд боловсролтой 87.3 мэргэжилтэнтусгай дунд боловсролтой 87.3 мэргэжилтэн ноогдож байв.ноогдож байв.

1990 оноос сувилахуйд гарсан 1990 оноос сувилахуйд гарсан өөрчлөлтөөрчлөлт

• 19961996-1996 -1996 Сувилагчийг Сувилагчийг àíõàíõ áàêàëàâðûí áîëîâñðîëîîð òºãñãºñºíáàêàëàâðûí áîëîâñðîëîîð òºãñãºñºí

• 1996.10.161996.10.16 ÀÓÈÑ-èéí Ýìíýëãèéí Àæèëòíû ÀÓÈÑ-èéí Ýìíýëãèéí Àæèëòíû Ìýðãýæèë Äýýøë¿¿ëýõ Ñóðãàëòûí Òºâä Ìýðãýæèë Äýýøë¿¿ëýõ Ñóðãàëòûí Òºâä Ñóâèëàõóéí òºãñºëòèéí äàðààõ ñóðãàëò Ñóâèëàõóéí òºãñºëòèéí äàðààõ ñóðãàëò õàðèóöñàí îðîí òîîã õàðèóöñàí îðîí òîîã áèé áîëãîñîí áèé áîëãîñîí

• 19971997 Ìîíãîëûí ñóâèëàã÷èéí íèéãýìëýã Ìîíãîëûí ñóâèëàã÷èéí íèéãýìëýã áàéãóóëàãäñàí áàéãóóëàãäñàí

• 19981998 Ñóâèëàã÷èéã Ñóâèëàã÷èéã äèïëîìûíäèïëîìûí áîëîâñðîëîîð áîëîâñðîëîîð 3 æèëýýð, 3 æèëýýð, áàêàëàâðûíáàêàëàâðûí áîëîâñðîëîîð 4 áîëîâñðîëîîð 4 æèëýýð áýëòãýæ ýõýëñýíæèëýýð áýëòãýæ ýõýëñýí

• 1998.101998.10 ССóâèëàõóéí ìàãèñòðèéí óâèëàõóéí ìàãèñòðèéí çýðýãòýé ñóâèëàã÷ áýëòãýõ çýðýãòýé ñóâèëàã÷ áýëòãýõ ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëñàí ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëñàí

• 1999.11999.1 Ñóâèëàõóéí òºãñºëòèéí äàðààõ Ñóâèëàõóéí òºãñºëòèéí äàðààõ ñóðãàëòûã êðåäèò òîãòîëöîîíä ñóðãàëòûã êðåäèò òîãòîëöîîíä øèëæ¿¿ëñýí øèëæ¿¿ëñýí

• 2000.1.62000.1.6 ÀÓÈÑ-ä Äèïëîìûí áîëîâñðîëòîé ÀÓÈÑ-ä Äèïëîìûí áîëîâñðîëòîé ñóâèëàã÷ààñ áàêàëàâðûí çýðýãòýé ñóâèëàã÷ ñóâèëàã÷ààñ áàêàëàâðûí çýðýãòýé ñóâèëàã÷ (RN, BSN)(RN, BSN) áýëòãýõ îðîéí àíãèéã êðåäèò áýëòãýõ îðîéí àíãèéã êðåäèò òîãòîëöîîíä ¿íäýñëýí çîõèîí áàéãóóëñàíòîãòîëöîîíä ¿íäýñëýí çîõèîí áàéãóóëñàí

• 2000.03.16 Анх удаа 2000.03.16 Анх удаа “Сувилгааны алба” “Сувилгааны алба” (Nursing Department)(Nursing Department) байгуулагдаж, байгуулагдаж, Сувилгаа эрхэлсэн орлогч даргынСувилгаа эрхэлсэн орлогч даргын (Director (Director of Nursing) of Nursing) орон тоо бий болж, сувилагч орон тоо бий болж, сувилагч мэргэжилтэй хүн ажиллах болсонмэргэжилтэй хүн ажиллах болсон

• 2001.72001.7 ÝÌß-íû ñàíàà÷ëàãààð ÄÝÌÁ-ûí àíõíû ÝÌß-íû ñàíàà÷ëàãààð ÄÝÌÁ-ûí àíõíû ¿íäýñíèé (¿íäýñíèé (МонголМонгол) çºâëºõèéã ) çºâëºõèéã àæèëëóóëæàæèëëóóëæ,, ñóâèëàã÷èéí ñóóðü ñóðãàëòûí òºëºâëºãººíä ñóâèëàã÷èéí ñóóðü ñóðãàëòûí òºëºâëºãººíä àãóóëãûí øèíý÷ëýë õèéñýí àãóóëãûí øèíý÷ëýë õèéñýí

• 20012001 ÝÌßàìàíä Ñóâèëàõóéí ÝÌßàìàíä Ñóâèëàõóéí ММýðãýæëèéí ýðãýæëèéí ССàëáàðàëáàðЗЗçºâëºë áàéãóóëàãäñàíçºâëºë áàéãóóëàãäñàí

• 20022002 Ñóâèëàã÷ ìýðãýæëýýð Ñóâèëàã÷ ìýðãýæëýýð ìýðãýæëèéí ìýðãýæëèéí Àõëàõ, Òýðã¿¿ëýõ Àõëàõ, Òýðã¿¿ëýõ çýðýã çýðýã ãîðèëîõ áàðèìò áè÷èã áàòëàãäñàíãîðèëîõ áàðèìò áè÷èã áàòëàãäñàí

• 20042004 ÝÌØÓÈÑ-ä ñóâèëàõóéí äýä ÝÌØÓÈÑ-ä ñóâèëàõóéí äýä çýðãèéí ñóâèëàã÷ áýëòãýõ 2 æèëèéí çýðãèéí ñóâèëàã÷ áýëòãýõ 2 æèëèéí àíãè íýýñýíàíãè íýýñýí

• 20042004 Ñóâèëàõóéí óõààíû äîêòîðàíòûí Ñóâèëàõóéí óõààíû äîêòîðàíòûí ñóðãàëòûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàí ñóðãàëòûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàí ýëñýëò àâ÷ ýõýëñýí ýëñýëò àâ÷ ýõýëñýí

1991 оноос одоог хүртэлх үе буюу Монгол улс 1991 оноос одоог хүртэлх үе буюу Монгол улс зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжих зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжих

үеийн эрүүл мэндийн албаны хөгжүеийн эрүүл мэндийн албаны хөгжлийн лийн үеүе..• Түүхэн бүх хугацаанд сувилагч хүн ардынхаа эрүүл Түүхэн бүх хугацаанд сувилагч хүн ардынхаа эрүүл

мэндийн манаанд зогсож, тэдний гүйцэтгэсэн үүрэг мэндийн манаанд зогсож, тэдний гүйцэтгэсэн үүрэг асар их билээ. асар их билээ.

• 2011 оны 12 сарын байдлаар манай улсад 2011 оны 12 сарын байдлаар манай улсад 97909790 сувилагч сувилагч ((дипломын – 7275, бакалаврын – 2145, дипломын – 7275, бакалаврын – 2145, арга зүйч - 370арга зүйч - 370)) ажиллаж ажиллаж байна.байна.

• 2012 оны 9 сарын байдлаар 2012 оны 9 сарын байдлаар 2288 сувилагч магистр сувилагч магистр зэрэгтэй, зэрэгтэй, 12 сувилагч 12 сувилагч сувилахуйн чиглэлээр сувилахуйн чиглэлээр докторын зэрэг хамгаалахаар суралцаж байна. докторын зэрэг хамгаалахаар суралцаж байна.

Монгол улсад бакалаврын боловсролтой Монгол улсад бакалаврын боловсролтой сувилагч бэлтгэгдсэн байдалсувилагч бэлтгэгдсэн байдал

№№ Сургуулийн нэрСургуулийн нэр Бэлтгэсэн Бэлтгэсэн онон

2011 оны 2011 оны байдлаар байдлаар

11 ЭМШУИС-ийн харьяа Эрүүл Мэндийн ЭМШУИС-ийн харьяа Эрүүл Мэндийн Технологийн СургуульТехнологийн Сургууль

19931993 11171117

22 Дорноговь дахь салбар сургуульДорноговь дахь салбар сургууль 19991999 395395

33 Дархан-Уул дахь салбар сургуульДархан-Уул дахь салбар сургууль 19981998 70370344 Говь-Алтай дахь салбар сургуульГовь-Алтай дахь салбар сургууль 19981998 29929955 ЭМШУИС-ийн МДИЭМШУИС-ийн МДИ 20012001 248248

66 ““Этүгэн” Дээд СургуульЭтүгэн” Дээд Сургууль 20042004 398398

77 ““Ач” Анагаах Ухааны Дээд СургуульАч” Анагаах Ухааны Дээд Сургууль 2005 2005 6868

88 ““Энэрэл” Дээд СургуульЭнэрэл” Дээд Сургууль 20022002 347347

99 ““Улаанбаатар” Дээд СургуульУлаанбаатар” Дээд Сургууль 20072007 6666

1010 ““Оточ Манрамба” сургуульОточ Манрамба” сургууль 20102010 --

Нийт тооНийт тоо 36413641

Цаашдын чиг хандлагаЦаашдын чиг хандлага

• 2012011 1 оны байдлаар 9оны байдлаар 9790 790 сувилагч сувилагч байгаа нь байгаа нь эрүүл эрүүл мэндийн салбарт 23мэндийн салбарт 23%-ийг %-ийг эзэлж байэзэлж байнана. .

• Сувилагчдын 98 хувь нь эмэгтэйчүүд. 48 хувь нь 40-Сувилагчдын 98 хувь нь эмэгтэйчүүд. 48 хувь нь 40-өөс дээш насныханөөс дээш насныхан байна. байна.

• Манайд өнөөдрийн байдлаар нэг эмчид нэг Манайд өнөөдрийн байдлаар нэг эмчид нэг сувилагч носувилагч нооогдгдож байна. ож байна.

• ЭЭМЯ-ны бодлого МЯ-ны бодлого нэг эмчид нэг эмчид 3-43-4 сувилагч но сувилагч нооогдогдох х бодлого барьж байна. бодлого барьж байна.

• Ойрын 5 жилд одоо ажиллаж байгаа сувилагчийн Ойрын 5 жилд одоо ажиллаж байгаа сувилагчийн тоог дахин нэмэгдүүлэх зорилго тавьж ажиллаж тоог дахин нэмэгдүүлэх зорилго тавьж ажиллаж байна. байна.

• ЦаашЦаашиид сувилахуйн тусламж үйлчилгээг олон улсын д сувилахуйн тусламж үйлчилгээг олон улсын төвшинд хүргэтөвшинд хүргэж, тусламж үзүүлэх ж, тусламж үзүүлэх чанарыг чанарыг сайжруулсайжруулахын тулд сургалтын хичээлийн агуулгыг ахын тулд сургалтын хичээлийн агуулгыг олон улсын түвшинд ойртуулах зорилт тавьж байна. олон улсын түвшинд ойртуулах зорилт тавьж байна.

Анхаарал тавьсанд баярлалааАнхаарал тавьсанд баярлалаа