วิ�เคราะห์วิรรณคดี�เร �อง เวิสส�นดีรชาดีก ก�ณฑ์

มั�ทร�

เพชรร�ตน์� จิ�ตณรงค์� ณภั�ทร อ่�อ่น์มา

บั�ลกี�ส สะอ่�เจิน์จิ�รา หลง

รายงาน์ฉบั�บัน์��เป็ น์ส�วน์หน์"#งขอ่งว�ชาภัาษาไทย (ท๓๒๑๐๑)

ภัาค์เร�ยน์ท�# ๑ ป็+กีารศึ"กีษา ๒๕๕๖

โรงเร�ยน์เบัญจิมราช1ท�ศึ จิ�งหว�ดป็3ตตาน์�

อ่4าเภัอ่เม5อ่ง จิ�งหว�ดป็3ตตาน์

ค�าน�า รายงาน์ฉบั�บัน์��จิ�ดท4าข"�น์เพ5#อ่ป็ระกีอ่บักีารเร�ยน์ร1 6ใน์รายว�ชาภัาษาไทย ท๓๒๑๐๑ ใน์หน์�วยท�# ๔ เร5#อ่ง พระเวสส�น์ดรชาดกี กี�ณฑ์�ม�ทร� ซึ่"#งผู้16จิ�ดท4าได6รวบัรวมรายละเอ่�ยดจิากีหลายแหล�งข6อ่ม1ล อ่าท�เช�น์ หน์�งส5อ่แบับัเร�ยน์ภัาษาไทย ช��น์ม�ธยมศึ"กีษาป็+ท�# ๕ , หน์�งส5อ่วรรณค์ด�ศึร�อ่ย>ธยา รวมท��งว�เค์ราะห�เกี�#ยวกี�บัเร5#อ่งน์��ใน์แง�ขอ่งน์�ส�ยต�วละค์ร ค์>ณค์�าหร5อ่ข6อ่ค์�ดท�#ได6

อ่น์"#ง หากีรายงาน์ฉบั�บัน์��ม�จิ>ดบักีพร�อ่งป็ระกีารใด ข6าพเจิ6าและค์ณะใค์ร�ขอ่อ่ภั�ยมา ณ ท�#น์�� และขอ่ขอ่บัพระค์>ณอ่าจิารย�ผู้16สอ่น์เป็ น์อ่ย�างส1งท�#ช�วยช��แน์ะ ต�ชมและให6แน์วทางใน์กีารด4าเน์�น์กีารจิ�ดท4ารายงาน์

ฉบั�บัน์��ข"�น์ รวมท��งหว�งว�าจิะเป็ น์ป็ระโยชน์�แกี�ผู้16สน์ใจิศึ"กีษาพอ่สมค์วร

ค์ณะผู้16จิ�ดท4า๕ กี�น์ยายน์ ๒๕๕๖

สารบั�ญ

เร �อง ห์น�าพระเวสส�น์ดรชาดกีป็ระเภัทหน์�งส5อ่ล�กีษณะค์4าป็ระพ�น์ธ�ป็ระว�ต�ผู้16แต�ง

จิ>ดป็ระสงค์�ใน์กีารแต�งเน์5�อ่เร5#อ่งโดยย�อ่ค์>ณค์�า / ข6อ่ค์�ดต�วละค์รว�จิารณ�ต�วละค์ร

พระเวิสส�นดีรชาดีก

เม5#อ่พระส�ทธ�ตถะโค์ตรมะเสวยพระชาต�เป็ น์พระเวสส�น์ดรน์��น์เป็ น์พระชาต�ท�#ทรงบั4าเพ@ญพระบัารม�ค์รบับัร�บั1รณ�ท��ง ๑๐ ป็ระกีาร และทรงบั4าเพ@ญถ"งข��น์ส1งส>ดท�#เร�ยกีว�า ป็รม�ตถบัารม�อ่�น์รวมเป็ น์บัารม� ๓๐ ท�ศึ หร5อ่สมด"งสบัารม� จิ"งพากี�น์ถวายพระน์ามพระชาต�ท�#เสวยพระชาต�เป็ น์พระเวสส�น์ดรว�ามหาชาต�

พระเวสส�น์ดรเป็ น์บั>ค์ค์ลส4าค์�ญท�#ม�ช5#อ่เส�ยงท�#ส>ดใน์วรรณค์ด�ไทย ม�กีเป็ น์ท�#กีล�าวขว�ญกี�น์ถ"งค์วามเป็ น์ผู้16ท�#ม�ค์วามเส�ยสละขอ่งท�าน์ สละแม6กีระท�#งพระมเหส� พระราชโอ่รส พระราชธ�ดา ช6าง ม6า ว�ว ค์วาย และว�ตถ>ส�#งขอ่งต�างๆ แกีค์น์อ่ยากีจิน์จิ"งม�กีม�ค์4าพ�งเพยขอ่งไทยเราว�า ใจิด�เหม5อ่น์พระ“

เวสส�น์ดร”

เร5#อ่งพระเวสส�น์ดรป็ระกีฎอ่ย1�ใน์ชาดกีใน์พระพ>ทธศึาสน์ากีล�าวว�าเป็ น์พระชาต�หล�งส>ดขอ่งสมเด@จิพระส�มมาส�มพ>ทธเจิ6าพระส�ทธ�ตะโค์ตมะกี�อ่น์ท�#จิะตร�สร1 6พระส�มมาส�มโพธ�ญาณ

เร5#อ่งพระเวสส�น์ดรเป็ น์ท�#ร1 6จิ�กีกี�น์ใน์ป็ระเทศึไทยต��งแต�สม�ยส>โขท�ย โดยป็รากีฏอ่ย1�ใน์วรรณกีรรมเร5#อ่งเตภั1ม�กีถาขอ่งพระมหาธรรมราชาล�ไท ม�กีล�าวถ"งกีารบั4าเพ@ญบัารม�ต�างๆขอ่งพระเวสส�น์ดร น์อ่กีจิากีน์��น์จิาร"กีหลายหล�กีขอ่งสม�ยส>โขท�ยกี@กีล�าวถ"งกีารบั4าเพ@ญบัารม�ต�างๆขอ่งพระโพธ�ส�ตว�เวสส�น์ดร น์อ่กีจิากีน์��น์จิาร"กีหลายหล�กีขอ่งสม�ยส>โขท�ยกี@กีล�าวถ"งพระเวสส�น์ดร และป็ระเพณ�กีารเทศึน์�มหาชาต�

ต�อ่มาใน์สม�ยกีร>งศึร�อ่ย>ธยาเป็ น์ราชธาน์� สมเด@จิพระบัรมไตรโลกีน์าถ ทรงโป็รดเกีล6าฯ ให6น์�กีป็ราชญ�ราชบั�ณฑ์�ตท��งป็วง ช>มน์>มกี�น์แต�งมหาชาต�ค์4าหลวงค์รบับัร�บั1รณ�ท��ง ๑๓ กี�ณฑ์� เพ5#อ่ฉลอ่งว�ดพระศึร�มหาธาต> เม5#อ่ พ.ศึ. ๒๐๑๕

วรรณกีรรมมหาชาต�ค์4าหลวงน์��แต�ไว6ส4าหร�บัสวดให6อ่>บัาสกีอ่>บัาส�กีาฟั3งใน์เวลาไป็บั4าเพ@ญกีารกี>ศึลท�#ว�ด จิ"งน์�บัได6ว�าสมเด@จิพระ-บัรมไตรโลกีน์าถได6ทรงป็ล1กีฝั3งค์>ณธรรมป็ระจิ4าชาต� โดยใช6วรรณกีรรมมหาชาต�ค์4าหลวงน์��เอ่ง

ประเภทห์น�งส อ

ค์4าหลวง เป็ น์ราชาศึ�พท� หมายถ"งส�#งขอ่งน์��น์ๆเป็ น์ขอ่งพระเจิ6าแผู้�น์ด�น์ หน์�งส5อ่ป็ระเภัทค์4าหลวงม� ๔ เล�ม ค์5อ่ มหาชาต�ค์4าหลวง น์�น์โทป็น์�น์ทส1ตรค์4าหลวง พระมาล�ยค์4าหลวง และพระน์ลค์4าหลวง ซึ่"#งท4าให6พ�จิารณาล�กีษณะขอ่งหน์�งส5อ่ค์4าหลวงได6 ด�งน์��

๑. กีษ�ตร�ย�หร5อ่เช5�อ่พระวงศึ�จิ�ดให6ม�ข"�น์ จิะโดยทรงน์�พน์ธ�เอ่ง หร5อ่ทรงเป็ น์พระธ>ระ ให6ผู้16อ่5#น์น์�พน์ธ�กี@ได6 ๒.เน์5�อ่เร5#อ่งต6อ่งเป็ น์เร5#อ่งศึ�กีด�Gส�ทธ�G หร5อ่เป็ น์เร5#อ่งส4าค์�ญทางศึาสน์า ศึ�ลธรรมจิรรยา หร5อ่ต4าน์าน์ ๓.แต�งด6วยค์4าป็ระพ�น์ธ�หลายชน์�ด ๔.แต�งต�เป็ น์แบับัฉบั�บัท�#ถ1กีต6อ่ง ค์วรย"ดถ5อ่เป็ น์แบับัฉบั�บัได6 ๕.เป็ น์หน์�งส5อ่ท�#แต�งส4าหร�บัสวดให6ค์น์ฟั3ง

มหาชาต�ค์4าหลวง แต�งเป็ น์หน์�งส5อ่ค์4าหลวง แป็ลค์าถา 1000 (1 ค์าถา ค์5อ่ ฉ�น์ท�หน์"#งบัท ม� 4 บัาท บัาทละ 8 ค์4า) แป็ลเป็ น์ภัาษไทยให6ใกีล6ช�ดต6น์ฉบั�บัใน์ภัาษาบัาล�โดยยกีเอ่าค์าถาบัาล�น์4าหน์6า แล6ว

แต�งค์4าป็ระพ�น์ธ�ไทย ใช6ร�ายยาวเป็ น์หล�กีใน์กีารแต�งแล6วแทรกีด6วย โค์ลง กีาพย� ฉ�น์ท� ใน์ตอ่น์ท�#ต6อ่งกีารให6ไพเราะ

เน์5�อ่เร5#อ่งเกี�#ยวข6อ่งกี�บัศึาสน์าพ>ทธ เพราะเป็ น์พ>ทธป็ระว�ต� เม5#อ่ค์ร��งเป็ น์พระโพธ�ส�ตว�เสวยพระชาต�เป็ น์พระเวสส�น์ดร โดรสพระเจิ6าส�ญช�ย ทรงบั4าเพ@ญบัารม�อ่�น์ย�#งใหญ� เม5#อ่ส��น์พระชน์ม�กี@กีล�บัพระชาต�มาเป็ น์พระพ>ทธอ่งค์� ได6ตร�สร1 6พระธรรมอ่�น์ว�เศึษ บัรรล>พระน์�พพาน์พระเวสส�น์ดร จิ"งเป็ น์พระชาต�อ่�น์ส4าค์�ญย�#งขอ่งพระพ>ทธอ่งค์�

ลั�กษณะค�าประพ�นธ์

ร�ายยาว ค์5อ่ ร�ายท�#ไม�กี4าหน์ดจิ4าน์วน์ค์4าใน์วรรค์หน์"#งๆค์4าใน์แต�ละวรรค์จิ"งอ่าจิม�มากีบั6างน์6อ่ยบั6างข"�น์อ่ย1�กี�บัเน์5�อ่ค์วาม แต�ต6อ่งม�กีารร�บัส�งส�มผู้�สจิากีค์4าส>ดท6ายวรรค์หน์6าไป็ย�งค์4าใดค์4าหน์"#งใน์วรรค์ถ�ดไป็เสมอ่ เม5#อ่จิบับัทม�กีลงท6ายด6วยค์4าว�า แล6วแล น์��น์แล น์��เถ�ด โน์6น์เถ�ด ฉะน์��แล ร�ายยาวป็รากีฏหล�กีฐาน์ค์ร��งแรกีใน์เร5#อ่งมหาชาต�ค์4าหลวง ซึ่"#งแต�งใน์สม�ยสมเด@จิพระบัรมไตรโลกีน์าถ

ว�ว�ฒน์ากีารขอ่งร�าย น์�าจิะเร�#มจิากี ส4าน์วน์ค์ล6อ่งจิอ่งใน์ศึ�ลาจิาร"กี และค์วามน์�ยมขอ่งค์น์ไทยโบัรณท�#ชอ่บัพ1ดค์ล6อ่งจิอ่ง ใน์ส4าน์วน์ท�#พระท�าน์ใช6เทศึน์าน์��น์ ถ6าส�งเกีตให6ด�จิะพบัว�าม�ล�กีษณะค์ล6อ่งจิอ่งป็รากีฏอ่ย1� เป็ น์กีารร�บัส�งส�มผู้�สจิากีวรรค์หน์6าไป็ย�งวรรค์ถ�ดไป็ โดยข6อ่ค์วามใน์แต�ละวรรค์ไม�ได6กี4าหน์ดจิ4าน์วน์ค์4าให6ตายต�วลงไป็ ยาวบั6างส��น์บั6างแล6วแต�เน์5�อ่ค์วาม ซึ่"#งล�กีษณะด�งกีล�าวน์�� ใกีล6เค์�ยงกี�บั ร�ายยาว “ ”

มากีท�#ส>ด

แผู้น์ผู้�ง

ต�วอ่ย�าง จิากีมหาเวสส�น์ดรชาดกี กี�ณฑ์�ม�ทร�

น์น์> มทJท� ด1กีรน์างน์าฎพระน์6อ่งร�กี ภัทJเท เจิ6าผู้16ม�พ�กีตร�อ่�น์ผู้>ดผู้�อ่งเสม5อ่น์หน์"#งน์4�าทอ่งทาบัท�บัป็ระเท5อ่งผู้�ว ราวกีะว�า

ลอ่ยล�#วเล5#อ่น์ลงมาจิากีฟัKา ใค์รได6เห@น์เป็ น์ขว�ญตากี@ละเล�งหลงละลายท>กีข� ป็ล>กีป็ล5�มอ่ารมณ�ชายให6เชยช5#น์ชม จิะน์�#งน์อ่น์เด�น์ย5น์กี@ต6อ่งอ่ย�าง วราโรหา พร6อ่มด6วยเบัญจิางค์จิร�ตร1ป็เจิร�ญโฉมป็ระโลมโลกีล�อ่แหลมว�ไลล�กีษณ� ราชป็>ตJต� ป็ระกีอ่บัไป็ด6วยเช5�อ่ศึ�กีด�Gสมม>ต�วงศึ�พงศึ�กีษ�ตรา..ฯลฯ พอ่…

มาถ"งกี@ท4าเส�ยงเล�#ยงพาโลว�าล1กีหาย เอ่อ่น์�#เจิ6าม�หมายว�าใค์รๆไม�ร1 6ท�น์กีระน์��น์กีระม�ง หร5อ่เจิ6าเห@น์ว�าพ�#น์��ป็ลงจิ�ตค์�ดอ่น์�จิจิาท��งพยศึ เพราะว�าเป็ น์ดาบัสอ่ดอ่ารมณ�เส�ย เจิ6าเป็ น์แต�เพ�ยงเม�ยค์วรหร5อ่มาหม�#น์ได6 ถ6าแม6น์พ�#อ่ย1�ใน์กีร>งไกีรเหม5อ่น์แต�กี�อ่น์เกี�าเจิ6าท4าเช�น์น์��กีายขอ่งม�ทร�กี@จิะขาดสะบั��น์ลงท�น์ตา ด6วยพระกีรเบั5�อ่งขวาขอ่งพ�#น์��แล6วแล

เจิ6าพระยาพระค์ล�ง (หน์)

ประวิ�ติ�ผู้&�แติ(ง

 เจิ6าพระยาพระค์ล�ง (หน์) เป็ น์กีว�เอ่กีค์น์หน์"#งใน์สม�ยต6น์ร�ตน์โกีส�น์ทร� ม�น์ามเด�มว�า หน์ เกี�ดเม5#อ่ใดไม�ป็รากีฏหล�กีฐาน์แน์�ช�ด น์�าจิะอ่ย1�ใน์ช�วงป็ลายสม�ยกีร>งศึร�อ่ย>ธยา และถ"งแกี�อ่ส�ญกีรรม ใน์สม�ยร�ชกีาลท�# ๑ พ.ศึ. ๒๓๔๘ ผู้ลงาน์ด6าน์วรรณค์ด�ท�#ท�าน์ได6แต�งไว6หลายเร5#อ่งด6วยกี�น์

เจิ6าพระยาพระค์ล�ง เป็ น์บั>ตรเจิ6าพระยาบัด�น์ทร�ส>ร�น์ทร�ฦๅช�ย (บั>ญม�) กี�บัท�าน์ผู้16หญ�งเจิร�ญ ม�บั>ตรธ�ดาหลายค์น์ ท�#ม�ช5#อ่เส�ยงค์5อ่ เจิ6าจิอ่มพ> �ม ใน์ร�ชกีาลท�# ๒ เจิ6าจิอ่มมารดาน์�#ม พระมารดาสมเด@จิฯ กีรมพระยาเดชาด�ศึร (ม�#ง) ใน์ร�ชกีาลท�# ๒ น์ายเกีต และน์ายพ�ด ซึ่"#งเป็ น์กีว�และค์ร1พ�ณพาทย� เป็ น์ต6น์สกี>ล บั>ญ-หลง

ร�บัราชกีาร ม�หล�กีฐาน์ระบั>ได6ว�าท�าน์ได6ร�บัราชกีารมาต��งแต�สม�ยกีร>งธน์บั>ร� ม�บัรรดาศึ�กีด�Gเป็ น์หลวงสรว�ช�ต ต4าแหน์�งน์ายด�าน์เม5อ่งอ่>ท�ยธาน์� ค์ร��น์เม5#อ่ถ"งป็ลายร�ชกีาล ท�#เหต>ระส4#าระสายเกี�ดจิลาจิลใน์พระน์ค์ร ท�าน์ได6ลอ่บัส�งค์น์น์4าหน์�งส5อ่แจิ6งเหต>ภัายใน์พระน์ค์รไป็ถวายสมเด@จิเจิ6าพระยามหากีษ�ตร�ย�ศึ"กี (ภัายหล�งค์5อ่ พระบัาทสมเด@จิพระพ>ทธยอ่ดฟัKาจิ>ฬาโลกี) ซึ่"#งกี4าล�งยกีกีอ่งท�พไป็ต�เขมรหลวงสรว�ช�ต (ใน์เวลาน์��น์) อ่อ่กีไป็ร�บัสมเด@จิเจิ6าพระยามหากีษ�ตร�ย�ศึ"กีถ"งท>�งแสน์แสบั แล6วบัอ่กี

ข6อ่ราชกีารต�างๆ จิากีน์��น์สมเด@จิเจิ6าพระยามหากีษ�ตร�ย�ศึ"กีได6เข6ามาป็ราบัเหต>จิลาจิลใน์พระน์ค์ร แล6วทรงป็ราบัดาภั�เษกีข"�น์ค์รอ่งราชย�สมบั�ต� เป็ น์ป็ฐมกีษ�ตร�ย�แห�งราชวงศึ�จิ�กีร� เม5#อ่เหต>กีารณ�ใน์พระน์ค์รสงบัเร�ยบัร6อ่ย พระเจิ6าอ่ย1�ห�วจิ"งทรงพระกีร>ณาโป็รดเกีล6าฯ แต�งต��งให6ท�าน์เป็ น์พระยาพ�พ�ฒน์�โกีษา และใน์ท�#ส>ดเม5#อ่ต4าแหน์�งเจิ6าพระยาพระค์ล�งว�างลง ได6ร�บัพระกีร>ณาโป็รดเกีล6าฯ ให6เล5#อ่น์ข"�น์เป็ น์เจิ6าพระยาพระค์ล�ง เป็ น์เสน์าบัด�จิต>สดมภั�กีรมท�า ม�หน์6าท�#ค์วบัค์>มบั�งค์�บับั�ญชากี�จิกีารทางห�วเม5อ่งชายทะเลท��งหมด เจิ6าพระยาพระค์ล�งท�าน์น์��น์อ่กีจิากีม�ค์วามสามารถใน์เช�งบัร�หารกี�จิกีารบั6าน์เม5อ่ง และเป็ น์น์�กีรบัแล6ว ย�งม�ค์วามสามารถใน์เช�งอ่�กีษรศึาสตร�เป็ น์ท�#ยกีย�อ่งว�าเป็ น์กีว�ฝั+ป็ากีเอ่กี ม�ส4าน์วน์โวหารไพเราะ ท��งร6อ่ยกีรอ่งหลากีหลายชน์�ด และส4าน์วน์ร6อ่ยแกี6วท�#ม�ส4าน์วน์โวหารไพเราะไม�แพ6กี�น์

ผู้ลงาน์ แต�งใน์สม�ยกีร>งธน์บั>ร�- ล�ล�ตเพชรมงกี>ฎ- อ่�เหน์าค์4าฉ�น์ท�

แต�งใน์สม�ยกีร>งร�ตน์โกีส�น์ทร�- สามกีOกี (เป็ น์ผู้16อ่4าน์วยกีารแป็ล)

- ราชาธ�ราช (เป็ น์ผู้16อ่4าน์วยกีารแป็ล)

- กีากี�กีลอ่น์ส>ภัาพ- ร�ายยาวมหาชาต� กี�ณฑ์�กี>มารและกี�ณฑ์�ม�ทร�- ล�ล�ตพย>หยาตราเพชรพวง- โค์ลงส>ภัาษ�ต- กีลอ่น์และร�ายจิาร"กีเร5#อ่งสร6างภั1เขาท�#ว�ดราชค์ฤห�- ล�ล�ตศึร�ว�ช�ยชาดกี- สมบั�ต�อ่มร�น์ทร�ค์4ากีลอ่น์

จุ*ดีประสงคในการแติ(ง

ร�ายยาวมหาเวสส�น์ดรชาดกีแต�งข"�น์เพ5#อ่ใช6เทศึน์�มหาชาต�  เน์5#อ่งจิากีร�ายยาวมหาเวสส�น์ดรชาดกีเป็ น์ชาดกีเร5#อ่งใหญ�ท�#ส>ด  เป็ น์ชาต�ท�#พระโพธ�ส�ตว�เสวยพระชาต�เป็ น์พระเวสส�น์ดรซึ่"#งเป็ น์พระชาต�ส>ดท6ายกี�อ่น์จิะป็ระส1ต�เป็ น์เจิ6าชายส�ทธ�ตถะ แล6วเสด@จิอ่อ่กีผู้น์วชกีระท�#งได6ตร�สร1 6เป็ น์พระส�มมาส�มพ>ทธเจิ6า  เป็ น์เร5#อ่งราวใน์พระชาต�ท�#เป็ น์พระเวสส�น์ดรได6ทรงบั4าเพ@ญทศึบัารม� ค์รบัท��ง ๑๐ ป็ระกีาร

โดยเฉพาะอ่ย�างย�#ง ทาน์บัารม� ซึ่"#งทรงบัร�จิาค์บั>ตรทารทาน์  ค์5อ่ บัร�จิาค์พระชาล� พระกี�ณหา จิ"งเป็ น์ชาต�ท�#ส4าค์�ญและย�#งใหญ� เร�ยกีว�า  มหาชาต�“ ” หร5อ่  มหาเวสส�น์ดรชาดกี“ ”

เน ,อเร �องโดียย(อ

ม�ทร�เป็ น์น์างแกี6วค์1�บัารม�ขอ่งพระเวสส�น์ดรใน์มหาเวสส�น์ดรชาดกีพระน์างทางม�ส�ร�โฉมงดงามและน์4�าพระท�ยกี@ย�งงามสมกี�บัพระร1ป็โฉม ท��งสมกี�บัเป็ น์ค์1�พระบัารม�ขอ่งพระเวสส�น์ดร พระโพธ�ส�ตว�ท�#บั4าเพ@ญทาน์บัารม�อ่�น์ย�#งใหญ�ยากีท�#ค์น์ท�#วไป็จิะท4าได6

เม5#อ่พระเวสส�น์ดรผู้น์วชเป็ น์ดาบัส พระน์างม�ทร�กี@ผู้น์วชตามเป็ น์ดาบัส�น์�และม�หน์6าท�#ค์อ่ยเข6าป็Rาหาผู้ลไม6เผู้5อ่กีม�น์มาถวายพร6อ่มด1แลล1กีท��งสอ่งว�น์หน์"#งพระน์างทรงฝั3น์ร6ายว�า ม�บั>ร>ษร�างกี4าย4าท�ดดอ่กีไม6แดงสอ่งห1 บั>กีเข6ามาด�ดแขน์สอ่งข6างและค์ว�กีดวงตาท��งสอ่งขอ่งน์างไป็ซึ่4�าย�งใช6ม�ดผู้�าอ่กีค์ว�กีเอ่าพระหท�ยไป็อ่�กีด6วย พระน์างตกีใจิต5#น์และร1 6ส"กีส�งหรณ�ใจิ เหม5อ่น์น์�#ค์5อ่ลางบัอ่กีเหต> จิ"งร�บัไป็ถามพระเวสส�น์ดร พระอ่งค์�พ�จิารณาแล6วกี@ทราบัว�าจิะม�ค์น์เด�น์ทางมาขอ่ล1กีกี>มารแน์�น์อ่น์ แต�จิะบัอ่กีให6พระน์างม�ทร�ทราบักี@เกีรงว�าน์างจิะทรงท�ดทาน์ข�ดขวางจิ"งได6แต�บัอ่กีว�าพระน์างทรงเค์ยอ่ย1�แต�ใน์ท�#ส>ขสบัาย เสวยพระกีระยาหารอ่�น์เอ่มโอ่ช เม5#อ่ต6อ่งมาตกีระกี4าล4าบัากีท4าให6ธาต>ใน์กีายว�ป็ร�ตไป็จิ"งได6ฝั3น์เช�น์น์��พระน์างม�ทร�แม6จิะได6ฟั3งเช�น์น์�� กี@ย�งไม�หายกี�งวลพระท�ย ร> �งเช6าเม5#อ่ต6อ่งเสร@จิไป็หาผู้ลไม6เผู้5อ่กีม�น์ใน์ป็Rา พระน์างจิ"งจิ"งสอ่งกี>มารมาฝัากีไว6ท�#อ่าศึรมพระเวสส�น์ดรและกี4าช�บัสอ่งกี>มารซึ่4�าแล6วซึ่4�าเล�าว�าอ่ย�าไป็ซึ่>กีซึ่น์ท�#ไหน์แล6วพระน์างกี@เข6าป็Rาไป็ฝัRายตาเฒ�าช1ชกีค์ะเน์ว�าพระน์างม�ทร�ค์งอ่อ่กีไป็ป็Rาแล6ว จิ"งร�บัเด�น์เข6ามาขอ่สอ่งกี>มารท��งสอ่ง พระเวสส�น์ดรกี@ป็ระทาน์ให6ด6วยค์วามย�น์ด� พระน์างม�ทร�ท�#เข6าไป็หาผู้ลไม6เผู้5อ่กีม�น์ใน์ป็Rา ว�น์น์��ร1 6ส"กีไม�ค์�อ่ยสบัายพระท�ย ค์��วเขม�น์เป็ น์ลาง เส�ยมหล>ดม5อ่บั6าง กีระเช6าหล�น์บั6างผู้ลไม6เผู้5อ่กีม�น์ท�#เค์ยม�หาได6ง�ายกี@หาไม�ได6เอ่า

เส�ยเลย พระน์างจิ"งต6อ่งเสร@จิเข6าไป็ใน์ป็Rาล"กี เม5#อ่หาผู้ลไม6เผู้5อ่กีม�น์ได6พอ่แกี�ค์วามต6อ่งกีารแล6วพระน์างกี@ร�บักีล�บัอ่าศึรมด6วยค์วามเป็ น์ห�วงสอ่งกี>มาร แต�พอ่มาถ"งทางแค์บัท�#เด�น์ได6เฉพาะต�ว กี@พบัส�ตว�สามต�ว ค์5อ่ราชส�ห� เส5อ่เหล5อ่งและเส5อ่โค์ร�ง น์อ่น์ขวางทางอ่ย1�พระน์างไม�สามารถจิะผู้�าน์ไป็ได6จิ"งยกีม5อ่ไหว6อ่6อ่น์วอ่น์ขอ่ให6ส�ตว�ท� �งสามซึ่"#งเป็ น์เทวดาแป็ลงกีายมาเป็Sดทางให6 แต�บัรรดาส�ตว�กี@กีล�บัแกีล6งน์อ่น์ขวางอ่ย1�อ่ย�างน์��น์ไม�ยอ่มไป็ไหน์ เพราะเกีรงว�าพระน์างจิะไป็ขวางกีารบั4าเพ@ญป็>ตตทาน์ขอ่งพระเวสส�น์ดร ส�ตว�ท� �งสามรอ่จิน์ช1ชกีพาสอ่งกี>มารอ่อ่กีไป็พ6น์แน์วป็Rาแล6วจิ"งหล�กีทางให6โดยด� พระน์างม�ทร�ร�บัด>�มเด�น์กีล�บัอ่าศึรม แต�พระล1กีร�กีท��งสอ่งท�#จิะมาต6อ่น์ร�บัเป็ น์ป็ระจิ4าท>กีว�น์ กีล�บัเง�ยบัหายไม�เห@น์หน์6าเลยใน์ว�น์น์�� หร5อ่จิะม�วเล�น์เพล�น์อ่ย1�ท�#อ่าศึรมขอ่งพระบั�ดา ค์ร��น์พระน์างเสด@จิไป็ตามหาแต�ไม�พบักี@สอ่บัถามกี�บัพระสวาม� พระอ่งค์�กี@เอ่าแต�น์�#ง เม5#อ่ถ1กีช�กีหน์�กีเข6ากี@กีร��ว ถ"งกี�บัตร�สป็ระชดว�า พระน์างชมป็Rาเพล�น์จิน์ล5มสวาม�และล1กี พระน์างม�ทร�ได6ย�น์พระสวาม�ตร�สป็ระชดด�งน์��น์กี@เส�ยพระท�ยน์�กี ไม�ซึ่�กีถามใดๆอ่�กี เฝัKาวน์เว�ยน์ค์6น์หาล1กีน์6อ่ยตามท�#ต�างๆหาไป็พลางกี�น์แสงไป็พลางด6วยค์วามท>กีข�ทรมาน์ใจิและเป็ น์ห�วงล1กี ทรงตระโกีน์เร�ยกีหาตลอ่ดค์5น์จิน์เส�ยงแหบัแห6ง พอ่จิวน์สว�างพระน์างกี@หมดแรง เม5#อ่กีล�บัมาถ"งหน์6าอ่าศึรมจิ"งล6มแน์�น์�#งไป็ พระเวสส�น์ดรทรงเห@น์ด�งน์��น์กี@ตกีพระท�ย เกีรงว�าพระ

น์างม�ทร�จิะส��น์พระชน์ม� พอ่เข6าไป็จิ�บัอ่งค์�ย�งอ่>�น์อ่ย1�จิ"งยกีเศึ�ยรพระน์างพาดต�กีแล6วน์วดเฟัKน์เท�าท�#ท4าได6 พร6อ่มท��งหาน์4�ามาป็ระพรมเป็ น์ค์ร1 �ใหญ�พระน์างจิ"งร1 6ส"กีอ่งค์� เม5#อ่พระน์างม�ทร�เด�น์เข6ามา พระเวสส�น์ดรกี@ยอ่มบัอ่กีว�าทรงให6พระล1กีร�กีท��งสอ่งเป็ น์ทาสแกี�พราหมณ�เฒ�าช1ชกีไป็แล6วแต�ท�#ไม�บัอ่กีพระน์างใน์ท�น์ท�กี@เพราะเห@น์ว�าพระน์างทรงเหน์@ดเหน์5#อ่ยจิากีกีารไป็หาอ่าหารใน์ป็Rาอ่ย1�แล6วพระอ่งค์�ไม�อ่ยากีให6สะเท5อ่น์พระท�ย จิ"งเพ�#งบัอ่กีตอ่น์น์�� ขอ่ให6พระน์างม�ทร�ทรงอ่น์>โมทน์าใน์ทาน์อ่�น์กีระท4าได6ยากีย�#งค์ร��งน์��ด6วย พระน์างม�ทร�เม5#อ่ทรงทราบัเร5#อ่งท��งหมด กี@ร�วมอ่น์>โมทน์าใน์มหาทาน์ค์ร��งน์�� เพราะทรงร1 6แน์�แกี�ใจิว�าพระท�ยขอ่งพระเวสส�น์ดรน์��น์ทรงร�กีล1กีท��งสอ่งเพ�ยงใด ย�#งร�กีมากีกี@ย�#งยากีท�#จิะยกีให6ผู้16ใดได6แต�กีารท�#พระอ่งค์�สามารถต�ดพระท�ยเด@ดขาดยกีโอ่รสธ�ดาให6แกี�พราหมณ�ท�#มาท1ลขอ่แสดงว�าพระอ่งค์�ทรงบัรรล>ทาน์บัารม�แล6วจิร�งๆ

กีล�าวถ"งกีารท�#พระน์างม�ทร�ถ1กีพระเวสส�น์ดรกีว�าป็ระชดป็ระช�น์ให6เจิ@บัซึ่4�าพระท�ยค์ร��งท�#กีล�บัจิากีป็Rาแล6วไม�พบัสอ่งกี>มาร ท��งๆท�#ป็รกีต�ว�ส�ยแล6วพระเวสส�น์ดรจิะไม�กีล�าววาจิาเช�น์น์��น์� �น์ กี@เน์5#อ่งจิากีใน์อ่ด�ตชาต�พระน์างม�ทร�กี�บัพระเวสส�น์ดรทรงเกี�ดเป็ น์น์กีกีระจิาบัสอ่งผู้�วเม�ย ม�อ่ย1�ค์ร��งหน์"#งพ�อ่น์กีกีระจิาบัอ่อ่กีไป็หากี�น์แล6วไป็พบัดอ่กีบั�วหอ่มงามดอ่กีใหญ�เช6า กี@ร�อ่น์ลงไป็เค์ล6าเกีสรบั�วจิน์เพล�น์ พอ่หมดแสงอ่าท�ตย�

ดอ่กีบั�วห>บักีล�บัพ�อ่น์กีกี@ม�วเพล�น์อ่ย1�จิ"งถ1กีข�งอ่ย1�ภัายใน์ดอ่กีบั�ว กีระท�#งเช6าจิ"งอ่อ่กีมาได6 ระหว�างท�#พ�อ่น์กีถ1กีข�งใน์ดอ่กีบั�ว แม�น์กีกี@เฝัKารอ่พ�อ่น์กีกีล�บัมาแต�ป็รากีฏว�าเกี�ดไฟัป็Rาข"�น์และลามมาถ"งร�งน์กีท�#น์างกี�บัล1กีๆอ่ย1� น์างน์กีน์��น์บั�น์หน์�ไฟัอ่อ่กีไป็ได6 แต�ล1กีน์กีท�#ขน์ป็+กีย�งไม�งอ่กีไม�สามารถบั�น์ได6 จิ"งต6อ่งตายอ่ย1�ใน์กีอ่งไฟั น์างน์กีเส�ยใจิหน์�กีหน์า ร> �งเช6าพอ่พ�อ่น์กีกีล�บัมา น์างจิ"งต�อ่ว�าต�อ่ขาน์ป็ระชดป็ระชน์ว�าพ�อ่น์กีม�วไป็เพล�น์กี�บัน์กีระจิาบัอ่5#น์ถ"งได6กีล�บัมาร> �งเช6าท4าให6ล1กีๆต6อ่งตายใน์กีอ่งไฟัผู้ลกีรรมน์��ท4าให6ใน์ชาต�ท�#เป็ น์น์างม�ทร�ต6อ่งถ1กีพระเวสส�น์ดรตร�สป็ระชดป็ระช�น์ด�งกีล�าว

ค*ณค(า / ข้�อค�ดี

๑. กีารใช6ธรรมชาต�เป็ร�ยบักี�บัค์วามท>กีข�โศึกีขอ่งพระน์างม�ทร� เน์5�อ่หากี�ณฑ์�ม�ทร�น์��แสดงค์วามส�มพ�น์ธ�ระหว�างธรรมชาต�กี�บัพระน์างม�ทร�อ่ย�างช�ดเจิน์ สภัาพธรรมชาต�ท�#แตกีต�างไป็จิากีป็กีต� แสดงให6เห@น์ว�าเป็ น์ลางบัอ่กีเหต>แกี�พระน์างม�ทร�ว�าจิะเกี�ดเร5#อ่งร6ายๆ ข"�น์ ด�งว�า  “…เหต>ไฉน์ไม6ท�#ม�ผู้ลเป็ น์พ> �มพวง กี@กีล�บักีลายเป็ น์ดอ่กีดวงเด�ยรดาษอ่น์าถเน์ตร แถวโน์6มกี@แกี6วเกีดพ�กี>ลแกีมกี�บักีาหลง ถ�ดน์�#น์กี@สายหย>ดป็ระยงค์�และยมโดย พระพายกี@พ�ดร�วงโรยรายดอ่กีลงม1น์มอ่ง แม�ย�งได6เกี@บัเอ่าดอ่กีมาร6อ่ยกีรอ่งไป็ฝัากีล1กีเม5#อ่ว�น์วาน์ กี@เพ��ยน์ผู้�ดพ�สดารเป็ น์พวงผู้ลผู้�ดว�กีลแต�กี�อ่น์มา (สพJพาม>ยJหน์Jต� เม ท�สา) ท��งแป็ดท�ศึกี@ม5ดมน์ท>กีหน์แห�ง ท��งขอ่บัฟัKากี@ดาษแดงเป็ น์สายเล5อ่ดไม�วน์น์วายหายเห5อ่ดเป็ น์ลางร6ายไป็รอ่บัข6าง …”

“…โอ่ พระอ่าศึรมเจิ6าเอ่Tยน์�าอ่�ศึจิรรย�ใจิ  แต�กี�อ่น์ด1น์�#ส>กีใสด6วยส�ทอ่ง  เส�ยงเน์5�อ่น์กีน์�#ร 4#าร6อ่งส4าราญร�งเร�ยกีค์1�ค์1ขย�บัข�น์  ท��งจิ�กีจิ�#น์พรรณลอ่งไน์เรไรร6อ่งอ่ย1�หร�#งๆ  ระเร5#อ่ย

โรย  โหยส4าเน์�ยงด�#งเส�ยงส�งค์�ตข�บัป็ระโค์มไพร โอ่ เหต>ไฉน์…

เหงาเง�ยบัเม5#อ่ยามน์��  ท� �งอ่าศึรมกี@หมอ่งศึร�เสม5อ่น์หน์"#งว�าจิะเศึร6าโศึกี  เอ่อ่  ชะรอ่ยว�าพระเจิ6าล1กีจิะว�โยค์พล�ดพรากีไป็จิากีอ่กีพระมารดาเส�ยจิร�งแล6วกีระม�งใน์ค์ร��งน์��…”

ล�กีษณะธรรมชาต�ม�อ่ารมณ�ร�วมท>กีข�ใน์ต�วละค์รม�กีป็รากีฏใน์วรรณค์ด�ไทยถ5อ่เป็ น์กีลว�ธ�กีารแต�งป็ระกีารหน์"#งท�#เน์6น์ย4�าค์วามท>กีข�และค์วามเศึร6าโศึกีขอ่งต�วละค์รหร5อ่กีารท�#ต�วละค์รใช6ธรรมชาต�เป็ น์ท�#ระบัายค์วามท>กีข�  เช�น์

  “…จิ"#งตร�สว�าน์4�าเอ่Tยเค์ยมาเป็+# ยมขอ่บัเป็ น์ไรจิ"#งขอ่ดข6น์ลงข>�น์หมอ่งพระพายเจิ6าเอ่Tยเค์ยมาพ�ดต6อ่งกีล�บัอ่>บัล  พากีกีล�#น์ส>ค์น์ธ�ขจิรรสมารวยร5#น์เป็ น์ไรจิ"#งเส5#อ่มหอ่มหายช5#น์ไม�เฉ5#อ่ยฉ4#าฝั1งป็ลาเอ่Tยเค์ยมาผู้>ดค์ล4#าด4าแฝังฟัอ่งบั6างกี@ข"�น์ล�อ่งว�ายเล5#อ่น์ชมแสงเด5อ่น์อ่ย1�พรายๆเป็ น์ไรจิ"#งไม�ว�ายเว�ยน์  น์กีเจิ6าเอ่Tยเค์ยบั�น์ลงไล�จิ�กีเหย5#อ่ท>กีเวลา  ว�น์น์��แป็ลกีเป็ล�าตาแม�แลไม�เห@น์…”

๒.   กีารเล�น์เส�ยง๒.๑ กีารเล�น์เส�ยงส�มผู้�สพย�ญชน์ะเส�ยงเด�ยวกี�น์ต�อ่ๆ กี�น์หลายค์4า เช�น์“ กี@กีลายเป็ น์ดอ่กีดวงเด�ยรดาษอ่น์าถเน์ตร”

“ สะด>6งพระท�ยไหวหวาดวะหว�ดว�#งวน์แวะเข6าข6างทาง  พระทรวงน์างส�#น์ระร�วร�กีเต6น์ด�#งต�ป็ลา”

“ พระอ่งค์�เห@น์พ�ร>ธร�อ่งรอ่ยร6าวราน์ท�#ตรงไหน์  ทอ่ดพระเน์ตรส�งเกีตไว6แต�ป็างกี�อ่น์จิ"งเค์5อ่ง ค์�อ่น์ด6วยค์4าหยาบัยอ่กีใจิเจิ@บัจิ�ตเหล5อ่กี4าล�ง”

“ พระพายร4าเพยพ�ดมาฉ�วเฉ5#อ่ย  เรไรระร�#เร5#อ่ยร6อ่งอ่ย1�หร�#งๆ”

“ ค์ร��น์จิะล�ลาหล�กีต�ดเดาไป็ทางใดกี@เหล5อ่เด�น์  ท��งสอ่งข6างเป็ น์โขดเข�น์ขอ่บัค์�น์ข"�น์กี��น์ไว6”

๒.๒ กีารเล�น์เส�ยงส�มผู้�สสระ  ท�#เป็ น์เส�ยงเสน์าะอ่�น์เกี�ดจิากีกีารเล�น์เส�ยงสระ เช�น์“ น์างกี@ถ"งว�ส�ญญ�สลบัลงตรงหน์6าฉาน์  ป็าน์ป็ระหน์"#งว�าพ> �มฉ�ตรทอ่งอ่�น์ต6อ่งสายอ่�สน์�ฟัาดระเน์น์เอ่น์กี@ล6มลงตรงหน์6าพระท�#น์� #งเจิ6า  น์��น์แล”

๒.๓  กีารเล�น์ท��งเส�ยงส�มผู้�สพย�ญชน์ะและสระ เช�น์“ แม�ย�งกีล�บัหล�งมาโลมล1บัจิ1บักีระหม�อ่มจิอ่มเกีล6าท��งสอ่งเรา”“ เจิ6าเค์ยเค์�ยงเร�ยงเค์�ยงหมอ่น์น์อ่น์แน์บัข6างท>กีราตร�”“ โอ่6แม�อ่> 6มท6อ่งป็ระค์อ่งเค์�ยงเล��ยงเจิ6ามากี@หมายม�#น์”

๓. กีารเล�น์ค์4า ม�กีารเล�น์ค์4าท�#เร�ยกีว�า  สะบั�ดสะบั��ง“ ” ซึ่"#งจิะค์4าแบั�งค์4าอ่อ่กีเป็ น์สอ่งกีล>�มเท�าๆ กี�น์ แล6วซึ่4�าค์4าเด�ยวกี�น์ท�#ม�เส�ยงสระส��น์ใน์พยางค์�หน์6า ส�วน์พยางค์�หล�งเล�น์เส�ยงพย�ญชน์ะเด�ยวกี�น์แต�ต�างเส�ยงสระกี�น์ กี�อ่ให6เกี�ดจิ�งหวะค์4าท�#ไพเราะ เช�น์ ค์4าว�า  สะอ่"กีสะอ่5�น์“ ” ใน์ข6อ่ค์วามว�า  พระน์างย�#งหมอ่ง“

ศึร�โศึกีกี4าสรดสะอ่"กีสะอ่5�น์ และค์4าว�า”   ตระตรากีตระตร4า“ ” ใน์ข6อ่ค์วามว�า  อ่>ตสาหะตระตรากีตระตร4าเตร@ดเตร�หาผู้ลาผู้ล“

ไม6” และกีารเล�น์ค์4าซึ่4�าด�งน์��

“…ค์วรจิะสงสารเอ่�ยด6วยต6น์หว6าใหญ�ใกีล6อ่าราม งามด6วยกี�#งกี6าน์ป็ระกีวดกี�น์ ใบัชอ่>�มเป็ น์ช>�มช�อ่เป็ น์ฉ�ตรช��น์ด�#งฉ�ตรทอ่ง แสงพระจิ�น์ทร�ด��น์ส�อ่งต6อ่งน์4�าค์6างท�#ข�งให6ไหลลงหยดย6อ่ย เหม5อ่น์หน์"#งน์4�าพลอ่ยพร6อ่ยๆ อ่ย1�พรายๆ พระ…

พายร4าเพยพ�ดมาฉ�วเร5#อ่ย เรไรระร�#เร5#อ่ยร6อ่งอ่ย1�หร�#งๆ”

 ๔. กีารใช6ภัาพพจิน์� ร�ายยาวมหาเวสส�น์ดรชาดกี กี�ณฑ์�ม�ทร�เป็ น์กี�ณฑ์�ท�#ม�ค์วามไพเราะเป็ น์อ่ย�างย�#งอ่�กีท��งกีารใช6ถ6อ่ยค์4าสละสลวยท4าให6ผู้16อ่�าน์เกี�ดจิ�น์ตภัาพด6วยกีารเล5อ่กีสรรค์วามเร�ยงล�กีษณะต�างๆ โดยส5#อ่ผู้�าน์ภัาพพจิน์�ใน์หลายล�กีษณะ ค์5อ่

๔.๑ กีารใช6ภัาพพจิน์�แบับัอ่>ป็มา เป็ น์กีารเป็ร�ยบัเท�ยบัส�#งหน์"#งว�าเหม5อ่น์อ่�กีส�#งหน์"#ง เช�น์เป็ร�ยบัเท�ยบัพระท�ยเต6น์ระท"กีขอ่งพระน์างม�ทร�กี�บักีายอ่�น์ส�#น์ร�วขอ่งป็ลาท�#ถ1กีต� ด�งป็รากีฏใน์เน์5�อ่ค์วามว�า พระทรวงน์างส�#น์ระร�กีด�#งต�ป็ลา“ ” เป็ร�ยบัค์วามเจิ@บัป็วดพระท�ยขอ่งน์างม�ทร�ท�#พระเวสส�น์ดรไม�ยอ่มตร�สตอ่บัว�าราวกี�บัถ1กีแทงด6วยเหล@กีเผู้าไห หร5อ่ม�เช�น์น์��น์กี@ราวกี�บัแพทย�เอ่ายาพ�ษให6ค์น์ไข6ท�#ม�อ่ากีารหน์�กีอ่ย1�แล6วกี�น์ ท4าให6อ่ากีารทร>ดเพ�ยบัหน์�กีลงไป็อ่�กี ซึ่"#งค์งจิะรอ่ดช�ว�ตได6ยากี ด�งป็รากีฏใน์เน์5�อ่ค์วามว�า น์างกี@เศึร6าสร6อ่ยสลดพระท�ยด�#งเอ่า“

เหล@กีแดงมาแทงใจิให6เจิ@บัจิ�ตน์�#เหล5อ่ทน์ อ่>ป็มาเหม5อ่น์ค์น์ไข6หน์�กีม�หน์4าย�งแพทย�เอ่ายาพ�ษมาวางซึ่4�าให6เวทน์า เห@น์ช�วาน์��ค์งจิะไป็ไม�รอ่ดส�กีกี�#ว�น์”

 “…พ�อ่ชาล�เจิ6าเล5อ่กีเอ่าผู้ลไม6 แม�กี�ณหาฉะอ่6อ่น์วอ่น์ไหว6จิะเสวยน์ม ผู้ทมเหน์5อ่พระเพลาพลางฉอ่เลาะแม�น์��ต�างๆ ตามป็ระสาทารกีเจิร�ญใจิ (วจิJฉา พาลาว มาตร4) ม�อ่>ป็ไมยเสม5อ่น์หน์"#งล1กีทรายทรามค์ะน์อ่ง”

 “…โหยส4าเน์�ยงด�#งเส�ยงส�งค์�ตข�บัป็ระโค์มไพร โอ่ เหต>ไฉน์เหงาเง�ยบัเม5#อ่ยามน์�� ท� �งอ่าศึรมกี@หมอ่งศึร�เสม5อ่น์หน์"#งว�าจิะเศึร6าโศึกี”

 “…ท��งล1กีร�กีด�#งแกี6วตากี@หายไป็ อ่กีเอ่Tยจิะอ่ย1�ไป็ไยให6ทน์เวทน์า อ่>ป็มาเสม5อ่น์หน์"#งพฤกีษาลดาว�ลย�ย�อ่มจิะอ่าส�ญลงเพราะล1กีเป็ น์เท�#ยงแท6…”

๔.๒ กีารใช6ภัาพพจิน์�แบับัอ่>ป็ล�กีษณ�เป็ น์กีารเป็ร�ยบัว�าอ่�กีส�#งหน์"#ง    เป็ น์“ ” หร5อ่  ค์5อ่“ ” อ่�กีส�#งหน์"#ง เช�น์“หว�งว�าจิะเป็ น์เกี5อ่กีทอ่งฉลอ่งบัาทย>ค์ลท��งค์1�แห�งพระค์>ณผู้�ว”

“กี@น์4�าใจิขอ่งม�ทร�น์��กีตเวท�เป็ น์ไม6เท6ากี6าวเข6าส1�ทางทดแทน์”

๔.๓ กีารใช6ภัาพพจิน์�แบับัส�ทพจิน์�เป็ น์กีารเล�ยน์เส�ยง น์อ่กีจิากีน์��ย�งม�กีารใช6ส�ทพจิน์�หร5อ่ค์4าเล�ยน์เส�ยง ท4าให6ข6อ่ค์วามม�ช�ว�ตช�วาน์�#งข"�น์ เช�น์ “แต�ย�างเหย�ยบัเกีร�ยบักีรอ่บักี@เหล�ยวหล�ง”

“สมเด@จิอ่รไทเธอ่เท�#ยวตะโกีน์กี1�กี1Tกี6อ่ง”

“เส�ยงน์กีน์�#ร 4#าร6อ่งส4าราญร�งเร�ยกีค์1�ค์1ขย�บัข�น์ท��งจิ�กีจิ�#น์พรรณลอ่งไน์เรไรร6อ่งอ่ย1�หร�#งๆ ระเร5#อ่ยโรย”

๔.๔ กีารใช6ภัาพพจิน์�แบับับั>ค์ลว�ต เป็ น์กีารใช6ภัาพพจิน์�ท�#ม�ช�ว�ตท�#ม�ใช�มน์>ษย�และส�#งไม�ม�ช�ว�ต ท4ากี�ร�ยาอ่ากีารเล�ยน์แบับัมน์>ษย� เช�น์“ได6ย�น์แต�เส�ยงด>เหว�าละเมอ่ร6อ่งกี6อ่งพน์าเวศึ”

“ท��งพ5�น์ป็Rาพระห�มพาน์ต�กี@ผู้�ดผู้�น์หว�#น์ไหวอ่ย1�ว�งเว�ยน์”

“เส�ยงเน์5�อ่น์กีน์�#ร 4#าร6อ่งส4าราญร�งเร�ยกีค์1�ค์1ขย�บัข�น์”

ติ�วิลัะคร

๑. พระเวสส�น์ดร เป็ น์ต�วละค์รท�#ม�บัทบัาทส4าค์�ญอ่ย1�ใน์วรรณค์ด�เร5#อ่งร�ายยาวมหาเวสส�น์ดรชาดกี ทรงต��งใจิท�#จิะบั4าเพ@ญทาน์บัารม� ด�งเหต>กีารณ�ท�#เม5#อ่พระเวสส�น์ดรบั4าเพ@ญพรตอ่ย1�ท�#เขาวงกีตช1ชกีได6เด�น์ทางไป็ขอ่สอ่งกี>มารไป็เป็ น์ทาส� พระเวสส�น์ดรกี@ทรงบัร�จิาค์ให6

๒. พระน์างม�ทร� เป็ น์แบับัอ่ย�างขอ่งภัรรยาผู้16ม�ล�กีษณะเป็ น์กี�ลยาณม�ตรขอ่งสาม� ท�#สน์�บัสน์>น์เป็Kาหมายช�ว�ตอ่�น์ป็ระเสร�ฐท�#สาม�ได6ต� �งไว6 และย�งเป็ น์แบับัอ่ย�างขอ่งภัรรยาตามท�ศึน์ะขอ่งค์น์ตะว�น์อ่อ่กี เช�น์ ป็ฏ�บั�ต�ด1แลเร5#อ่งอ่าหารท�#อ่าศึ�ย และทรงค์>ณธรรมส4าค์�ญ ค์5อ่ ซึ่5#อ่ตรง จิงร�กีภั�กีด� หน์�กีแน์�น์ เม5#อ่พระเวสส�น์ดรกีล�าวเช�งบัร�ภัาษพระน์าง  พระน์างกี@ท1ลช��แจิง แม6พระเวสส�น์ดรแกีล6งบัร�ภัาษเช�งห"ง  พระน์างม�ทร�กี@โต6ตอ่บัด6วยถ6อ่ยค์4าน์�#มน์วล  กีล�าวช��แจิงค์วามบัร�ส>ทธ�Gและท1ลขอ่ป็ระทาน์โทษต�อ่สาม� แสดงถ"งค์วามม�ว�ฒน์ธรรมและจิร�ยว�ตรอ่�น์งดงามขอ่งน์างกีษ�ตร�ย� ม�ได6ใช6ถ6อ่ยค์4าร>น์แรงผู้�ดกี>ลสตร�และผู้�ดธรรมเน์�ยมแบับัอ่ย�างขอ่งภัรรยาท�#ด�  แม6เม5#อ่พระเวสส�น์ดรป็ระทาน์สอ่งกี>มารแกี�ช1ชกีเป็ น์บั>ตรทาน์พระน์างม�ทร�กี@พลอ่ยอ่น์>โมทน์าด6วยแสดงถ"งค์วามด�งามขอ่งพระน์าง ท�#ทรงม�น์4�าพระท�ยศึร�ทธาใน์กีารบัร�จิาค์ทาน์เช�น์เด�ยวกี�บัพระเวสส�น์ดร  พระน์างม�ทร�ร�กีและเล��ยงด1ล1กีด6วยค์วาม

ทะน์>ถน์อ่มด1แลเอ่าใจิใส�และให6ค์วามอ่บัอ่>�น์แกี�ล1กีเม5#อ่พระน์างม�ทร�พล�ดพรากีจิากีสอ่งกี>มารกี@เท�#ยวค์6น์หาพระล1กีร�กีแต�ไม�พาน์พบัได6แสดงถ"งค์วามร�กีขอ่งแม�ท�#ม�ต�อ่ล1กี

๓. พระชาล�-พระน์างกี�ณหา พระชาล�-พระน์างกี�ณหา เป็ น์แบับัอ่ย�างขอ่งล1กีท�#เช5#อ่ฟั3งพ�อ่แม� เข6าใจิใน์เจิตน์าแห�งกีารป็ระพฤต�ธรรมเพ5#อ่ป็ระโยชน์�ขอ่งค์น์หม1�มากีขอ่งพ�อ่ค์5อ่พระเวสส�น์ดร กีต�ญญู1ป็กีป็Kอ่งบั>พกีาร�

วิ�จุารณน�ส�ยติ�วิลัะคร

๑. พระเวสส�น์ดร- ม�ป็ฏ�ภัาณไหวพร�บัเป็ น์เล�ศึ จิากีกีารท�#ทรงใช6กีลว�ธ�ใน์กีารด�บัท>กีข�แกี�พระน์างม�ทร�ท�#กี4าล�งโศึกีเศึร6าท�#ล1กีท��งสอ่งหายไป็ด6วยกีารเบัน์ค์วามสน์ใจิ - ร�กีและห�วงใยค์1�ช�ว�ต เห@น์จิากีทรงห�วงใยน์างม�ทร�ท�#กีล�บัจิากีป็Rาย�งเหน์@ดเหน์5#อ่ยอ่ย1�หากีร1 6ว�าล1กีถ1กียกีให6เป็ น์ทาน์อ่าจิร�บัค์วามท>กีข�ท�#ย�#งใหญ�ไม�ได6  และกีารยอ่มละข6อ่พ"งป็ฏ�บั�ต�ขอ่งบัรรพช�ตมาป็ฐมพยาบัาลน์างมทร�ท�#อ่ย1�ใน์สภัาพส��น์สต� และทรงค์ร4#าค์รวญด6วยค์วามเส�ยใจิค์�ดว�าน์างส��น์ใจิแล6วแต�พระอ่งค์�ไม�สามารถจิ�ดพ�ธ�พระศึพให6สมพระเกี�ยรต�- ม�จิ�ตว�ทยา แสดงถ"งเข6าใจิค์วามร1 6ส"กีขอ่งสตร�เพศึท�#ม�ค์วามร�กีล1กีมากีเม5#อ่ทราบัค์วามจิร�งเกี�#ยวกี�บัสอ่งกี>มารอ่าจิกีระท4า

ส�#งใดด6วยค์วามว1 �วามได6 จิ"งบั�ายเบั�#ยงเอ่าค์วามโกีรธเข6าห�กีค์วามเศึร6าโศึกีหร5อ่ไม�ตอ่บัเพ5#อ่ให6น์างตามหาสอ่งกี>มารจิน์อ่�อ่น์แรง - ม�ค์วามม>�งม�#น์ ทรงม>�น์ม�#น์และป็รารถน์าท�#จิะบั4าเพ@ญทาน์บัารม�เพ5#อ่ให6ได6เป็ น์พระพ>ทธเจิ6าจิะได6ช�วยส�ตว�โลกีพ6น์ท>กีข�

พระเวสส�น์ดรเห@น์แกี�ต�วจิร�งหร5อ่ ?

หากีพ�จิารณาจิากีเน์5�อ่เร5#อ่งท�#ม�ใจิค์วามว�าพระเวสส�น์ดรป็ระทาน์บั>ตรชายหญ�งท��งสอ่งให6แกี�ช1ชกีเพ5#อ่ให6ตน์บั4าเพ@ญทาน์บัารม�ได6ส4าเร@จิน์��น์ กี@ย�อ่มท�#จิะมอ่งได6ว�าพระอ่งค์�เป็ น์ผู้16เห@น์แกี�ต�ว เพราะอ่ย�างไรกี@ตามบั>ตรท��งสอ่งกี@ได6ช5#อ่ว�าเป็ น์บั>ตรขอ่งพระอ่งค์�และน์างม�ทร� แต�พระอ่งค์�กีล�บัไม�ตร�สส�#งใดกี�บัน์างม�ทร�เลยแม6จิะร1 6อ่ย1�กี�อ่น์แล6วว�าอ่ย�างไรว�น์น์��ช1ชกีกี@ต6อ่งมาท1ลขอ่บั>ตรท��งสอ่งไป็ แต�ท��งน์��พระเวสส�น์ดรกี@พระราชทาน์ให6ด6วยพระป็3ญญาอ่�น์เล�ศึ ค์5อ่ ทรงกี4าหน์ดค์�าขอ่งสอ่งกี>มารไว6ส1งย�#งกีล�าวค์5อ่ ทรงกี4าหน์ดค์�าพระชาล�ไว6เป็ น์ทอ่งพ�น์ต4าล"ง ส�วน์พระน์างกี�ณหาเน์5#อ่งจิากีเป็ น์หญ�ง จิ"งทรงค์าดค์�าไว6ส1งเพ5#อ่ม�ให6ทรงตกีไป็เป็ น์ภัรรยาขอ่งยาจิกี น์อ่กีจิากีกีษ�ตร�ย�เท�าน์��น์ท�#จิะทรงไถ�พระน์างกี�ณหาได6 เพราะทรงกี4าหน์ดค์�าไว6ด6วยหญ�ง ชาย ช6าง โค์ ทอ่งแท�ง อ่ย�างละหน์"#งร6อ่ย

หากีพ�จิารณาถ"งกีารท�#พระเวสส�น์ดรทรงกี4าหน์ดค์�าพระราชโอ่รส พระราชธ�ดา ไว6ส1งย�#งเช�น์น์��น์ กี@เท�ากี�บัเป็ น์กีารน์4าทางให6ช1ชกีน์4าสอ่งกี>มารไป็ถวายแด�พระอ่�ยกีาพระอ่�ยกี�ขอ่งสอ่งกี>มารย�งกีร>งส�พ�น์��น์เอ่ง เพราะจิะม�ใค์รท�#ไหน์ท�#ย�น์ด�เส�ยทอ่งต��งพ�น์ต4าล"ง และ หญ�ง ชาย ช6าง โค์ ทอ่งแท�ง อ่�กีอ่ย�างละหน์"#งร6อ่ย เพ5#อ่แลกีกี�บัเด@กีเล@กีๆ เพ�ยงสอ่งค์น์ ผู้16ท�#จิะยอ่มไถ�สอ่งกี>มารด6วยค์�าอ่�น์ส1งเช�น์กี�น์ กี@ม�แต�พระอ่�ยกีาและพระอ่�ยกี�ขอ่งสอ่งกี>มารน์��น์เอ่ง เท�ากี�บัเป็ น์กีารส�งสอ่งกี>มารกีล�บัค์5น์พระราชว�งด6วยพระป็3ญญาอ่�น์เฉ�ยบัแหลมย�#ง

๒. น์างม�ทร�- ม�ค์วามจิงร�กีภั�กีด�ต�อ่สาม� เห@น์ได6จิากีกีารต�ดพ6อ่บัอ่กีถ"งกีารต�ดตามมาด1แลร�บัใช6โดยไม�ค์�ดถ"งค์วามล4าบัากี ซึ่5#อ่ส�ตย�จิงร�กีภั�กีด�เหม5อ่น์เป็ น์บั�ดาป็รน์น์�บั�ต�เช�น์ภัรรยาท�#ด�พ"งป็ฏ�บั�ต�ต�อ่สาม�- ร�กีและห�วงใยล1กี  เม5#อ่ทราบัว�าล1กีหายไป็จิ"งท>กีข�ระทมและตามหาจิน์ส��น์แรงและสลบัไป็- ม�ค์วามอ่ดทน์ต�อ่ค์วามยากีล4าบัากี  เสด@จิหาผู้ลไม6ซึ่"#งหน์ทางเต@มไป็ด6วยค์วามยากีล4าบัากีและอ่�น์ตรายทรงเล��ยวด1สอ่งกี>มารด6วยพระอ่งค์�เอ่งอ่ย�างใกีล6ช�ดและทรงจิ4าส�#งต�าง ๆท�#เกี�#ยวกี�บัสอ่งกี>มารได6ท� �งหมด

- ร1 6กีาลเทศึะ กีารค์วรและม�ค์วรกีระท4า เช�น์ เม5#อ่ฟัV� น์ข"�น์มาพบัว�าน์อ่น์หน์>น์ต�กีพระเวสส�น์ดรกี@ร1 6ส"กีละอ่ายใจิและเห@น์ว�าไม�สมค์วรเพราะพระเวสส�น์ดรทรงถ5อ่เพศึบัรรพช�ต- ม�จิ�ตเป็ น์กี>ศึล เม5#อ่ทรงทราบัค์วามจิร�งว�าพระเวสส�น์ดรพระราชทาน์สอ่งกี>มารเป็ น์ทาน์กี@ทรงอ่น์>โมทน์ากี�บับั>ตรทาน์บัารม�ด6วยแม6จิะร�กีล1กีเพ�ยงใดกี@ตาม

บัรรณาน*กรมัธาดาพร./ นามัาน*กรมันางในวิรรณคดี�.// กีร>งเทพมหาน์ค์ร:

ว�.พร��น์ท� จิ4ากี�ด, ๒๕๕๑.

พรพรรณ ธาราน์>มาศึ./ วิรรณคดี�ศร�อย*ธ์ยา.// กีร>งเทพมหาน์ค์ร:

จิ�กีราน์>กี>ลกีารพ�มพ�, ๒๕๓๗.

มัห์าเวิสส�นดีรชาดีก.// กีร>งเทพมหาน์ค์ร: อ่งค์�กีารค์6าค์>ร>สภัา, ๒๕๓๑.

วราภัรณ� บั4าร>งกี>ล./ ร�อยกรอง.// กีร>งเทพมหาน์ค์ร: เล�ฟัแอ่น์ด�ล�พเพรส จิ4ากี�ด, ๒๕๔๒.

ส4าน์�กีงาน์ค์ณะกีรรมกีารกีารศึ"กีษาข��น์พ5�น์ฐาน์./ ห์น�งส อเร�ยน รายวิ�ชาพ ,นฐาน ภาษาไทย วิรรณคดี�วิ�จุ�กษ ช�,นมั�ธ์ยมัศ6กษาป7ท�� ๕.// กีร>งเทพมหาน์ค์ร:

ค์ร��งท�#พ�มพ� ๓.//

กีร>งเทพมหาน์ค์ร: สกีสค์. ลาดพร6าว, ๒๕๕๕.

เบัญจิมาศึ พลอ่�น์ทร�และเศึรษฐ พลอ่�น์ทร�./ วิรรณคดี�ลัะครไทย.// กีร>งเทพมหาน์ค์ร:

โอ่เด�ยน์สโตร�, ๒๕๒๔.

เป็ล5�อ่ง ณ น์ค์ร./ ประวิ�ติ�วิรรณคดี�ไทย.// กีร>งเทพมหาน์ค์ร: ไทยว�ฒน์าพาน์�ช จิ4ากี�ด, ๒๕๔๕.

ธรรมะทาส. “มหาชาต� มหาเวสส�น์ดร ค์ต�ข6อ่ค์�ด.” [อ่อ่น์ไลน์�]. เข6าถ"งได6จิากี:

http://www.oknation.net/blog/KittiphongEduMcu/2010/06/18/entry-1.

ส5บัค์6น์ ๖ กี�น์ยายน์ ๒๕๕๖

จิ�รวรรณ  อ่น์>ชาต�และค์ณะ. “มหาเวสส�น์ดรชาดกี กี�ณฑ์�ม�ทร�.” [อ่อ่น์ไลน์�]. เข6าถ"งได6จิากี:

http://jirawanjane.wordpress.com/%E0%B8%84%E0%B8%93%E0%B8%B0%E0 %B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%88%E0%B8

%B1%E0%B8%94%E0%B8%97%E0%B8%B3/. ส5บัค์6น์ ๖ กี�น์ยายน์ ๒๕๕๖

น�ลัร�าไพ ภ�ทรนนท. “บัทเร�ยน์แสวงร1 6 ค์4ากีลอ่น์กีล�าวขาน์ม�ทร�.” [อ่อ่น์ไลน์�]. เข6าถ"งได6จิากี:

http://www.chs.ac.th/new/ratana/chapter2/explana

tion.htm. ส5บัค์6น์ ๖ กี�น์ยายน์ ๒๕๕๖

“Wannakadee M.๕.” [อ่อ่น์ไลน์�]. เข6าถ"งได6จิากี:

https://sites.google.com/site/wannakadeem5/mha-wessandr-chadk-kanth-math-

ri. ส5บัค์6น์ ๖ กี�น์ยายน์