“байна уу, . . . . . тийм өрхийн эмнэлэг. . . ирээд л эмчтэйгээ уулзал даа. . . цаг авч болно л доо,

гэхдээ үдээс хойш ирээд . . . хүлээж байгаад эмчтэйгээ уулзаж болно ш дээ. . . . үгүй, үдээс өмнө

бол тариатай . . . . үгүй тэгээд л хүмүүс ирчээд хүлээж байгаад л” утас тасрав. Өрхийн эмнэлгийн

хувьд өглөө 9 цагт хүлээлгийн өрөө аль хэдийн хүмүүсээр дүүрэн байлаа. Бараг 20-иод хүмүүс

үүдэнд овоорон суух нь сууж зогсох нь зогсож зарим нь бүр байнга орж гарч эхлэв. Агаарын

солилцоо байхгүй хүлээлгийн өрөөнд нэгэнт бүгчимдээд харин энэ байдалд дассан бололтой

сувилагч-чиглүүлэгч охин цонхоо онгойлгох шинжгүй сууж байснаа

“Доржпүрэв гэдэг хүн байна уу, 4 номерийн өрөөнд ороод эмчдээ үзүүлээрэй” гэхэд хүлээж ядсан

байртай нэгэн хижээл насны эмэгтэй

“Яагаад . . . би түрүүнээс хойш энд оочерлож байсан ш дээ, одоо би “ хэмээн цухалдаж

эхлэхэдсувилагч охин

“ Үгүй ээ, энэ хүн чинь цаг авсан байхгүй юу” гэтэл түрүүнээс хойш чимээгүй суусан өвгөн

“Гэхдээ би 8 цагийн цаг авсан шүү, бүтэн цаг хүлээлээ” хэмээн бувтнав. Харин яриаг эхэлсэн

хижээл авгай

“Танайх хүнд суртал ихтэй, ажлаа хийж чаддаггүй л юм байна. Түрүүнээс хойш хүлээгээд байхад

эмч үгүй мэдэгдэхгүй хүмүүс орж гараад л нэг л эмч байгаа юм уу хаашаа юм” гэхэд хэрүүлээс

зайлсхийхийн тулд сувилагч охин өөр чухал ажилтай мэт комьпютерийн дэлгэц ширтлээ.

Өрхийн эмнэлгийн үндсэн зорилго нь хүн амд харьяаллын дагуу эмнэлгийн анхан шатны

үйлчилгээ үзүүлэх явдал юм. Үйлчлүүлэгчдийн ихэнх нь орлого багатай иргэд.Сүүлийн 12 жил

эрүүл мэндийн үйлчилгээний энэ хэлбэрийг монголд хөгжүүлэх гэж олон төсөл хөтөлбөрийг

хэрэгжүүлж байгаа юм. Гэвч нийгмийн авсан үнэлгээгээр тийм ч сайн дүгнэлт авч байсан нь үгүй.

Ажиллах бүрэлдэхүүний хувьд 4 эмч, 1 дарга, 2 сувилагч-чиглүүлэгч, 1 тарианы сувилагч, 1

нярайн сувилагч албан ѐсоор орон тоог бүрдүүлдэг боловч 5-6 анагаахын дадлагажигч оюутнууд

байнга ажиллдаг. Өрөөний хувьд хорооны засаг даргын байшинг нэг хэсгийг нь өрхийн эмнэлэг

болгон зохион байгуулсан. Эмч нарын 4 өрөө, хүлээлгийн өрөө, тарианы өрөө, нярайн өрөө ба

даргын суух өрөө бүгд талбайн хувьд жижиг, нэг стандартынх байдаг.Долоо хоногийн нэг өдөр

өрхийн эмнэлэг дотоод хурал хийдэг.

“ За өнөөдөр голлоод цөөхөн хэдэн асуудлыг л ярих болно” хэмээн өрхийн эмнэлгийн дарга

хурлыг эхлүүлэхэд янз бүрийн хэлбэр бүхий сандлуудыг цуглуулан суусан хүмүүс анхаарал

багатай ийш тийш харан сууна.

“Нэгд бичиг баримт, өвчтөний /ингэж хэлэхдээ дарга бага зэрэг түгдэрэв, үнэхээр одоо өвчтөний

гэж хэлэх үү эсвэл үйлчлүүлэгчийн гэж хэлэх үү гэдгээ өөрөө ч одоо болтол шийдээгүй байв. Гэвч

за тэгэж байгаад тодорхой болох байлгүй гэж бодож амжив/. Дахин үргэлжүүлэн

“Энэ одоо өвчтөний анкетийг бүрэн гүйцэт бөглөж байх хэрэгтэй байна. Зарим мэдээлэл байнга

дутаж байх юм. Хоѐрт гэвэл цаг дарааллын зохион байгуулалт, ажлын зохион байгуулалт гэсэн үг

л дээ. Бодвол чухал ажил эхний ээлжинд явж байх жишээтэй. Гуравт зарим нэг чухал яаралтай

ажлуудыг цаг алдалгүй хийж байх, ноцтой өвчтөн ч юм уу тийм хүмүүстэй холбоотой”

“Тийм үү, бүгд санал нийлж байгаа юу. . . тэгвэл Жаргалмаа чи дандаа нэг алдааг байнга давтах

юм. Энэ одоо өвчтөний . . . эсвэл үйлчлүүлэгчийн анкетийг дутуу бөглөж байна. заримдаа холбоо

барих утас регистрийн дугаар, хүйс гэх мэт нь алга. Хэрэв дутуу мэдээлэл авсан бол хойноос

хөөцөлдөөд, утсаар яриад авчихаж болно доо. Гэтэл тэгэхгүй юм. Заримдаа бүр эмч нар нь ч

өвчтөний стори юм бичихгүй байна шүү энийг анхаараарай”

“Шинэ юм уу, шилжиж ирсэн өвчтөний анкетийг хаана байрлуулах юм бэ” Эрдэнэ гэнэт асуув.

“Даргын өрөөний хаалганы ханан дахь улаан хайрцаганд л хийдэг ш дэ” хэмээн Цацрал таслахад

хариуд нь Эрдэнэ

“Би тэр хайрцаганд яаралтай үйлчлүүлэгчийн анкетийг л хийдэг гэж бодсон юм”

“Чиний зөв л дөө, гэхдээ үнэхээр яаралтай өвчтөний анкетийг надад шууд гарт минь өгч байвал

зүгээр, харин намайг байхгүй үед өрөөний хажуу дахь улаан хайрцаганд хий”

“Ямарыг нь яаралтай гэх юм” хэмээн Цацралт асуухад

“Бидэнд хандсанаас хойш 4-5 хоног болоход ямар нэгэн ахиц одоо нэг ѐсондоо сайжраагүй

өвчтөнийг яаралтай гэж. . . 5 дээс хоног байж болохгүй шүү”

“5 дахь хоног дээр та энд байхгүй бол яах вэ?

“Тэгвэл над руу, миний гар луу залга, эсвэл аль нэг эмч рүү залга, бүр болохгүй бол дүүргийн

эмнэлэг рүү тодорхойлж болно. Гэхдээ явуулахаас өмнө надад үзүүлэх, батлуулах хэрэгтэй”

“Нярайн хувьд бас л адилхан юм уу” хэмээн Дуламсүрэн асуухад

“Яаралтай нь уу эсвэл бүх нярайн хувьд уу” дарга тодруулах гэтэл

“ер нь” хэмээн Дуламсүрэн дуугүй болов. Харин Цэцгээ дарга хэсэг гайхаж байснаа

“Хэрвээ яаралтай биш бол миний өрөөний хажуу ханад цагаан хайрцаг руу хий”

“Нярай яаралтай бол шууд нэгдсэн эмнэлэг рүү тодорхойлж болохгүй юм уу, дараа нь бөөн

асуудал, сонин телевиз энэ тэр болвол яах юм бэ?” гэхэд бүгд л шуугилдаад маргалдаад эхлэв.

Гэнэт Цэцгээ даргын хувьд дуугаа өндөрсгөн

“Та нар нэг зүйлийг сайн ойлголдоо. Бүгд л сургалтанд хамрагдсан биз дээ, сургалтан дээр тэр

Эрүүл Мэндийн төвийн хүн ярьсан ш дээ” харин эмч сувилагчид даргын үгийг нэгэнт сонсохоо

өнгөрсөн болотой тус тусдаа ам булаалдаж эхлэв. Жаргалмаа Эрдэнэд амьчирхан

“Тэр сургалт нь бараг л 1 цаг л болсон байх, тэгээд ч би уул нь хүүхэд нярайгаар дагнах

сонирхолтой чиглэл маань ч тийм байсан гэтэл би энд өдөржингөө хөгшин хүмүүстэй зууралдаад.

. . тэд чинь хаяг энэ тэрээ ч зөв хэлчиж чадахгүй, өчигдөр нэг эмгэнтэй 2 цаг анкет бөглөөд

сүүлдээ эмгэн эмчид ч үзүүлж чадалгүй одоо өвдөхөө больчихлоо гээд яваад өгсөн” хэмээн ярив.

Цэцгээ

“За за өнөөдөртөө ингээд хурлаа дуусгая, би одоо яаман дээр ажилд дуудагдсан, та нар хамгийн

гол нь цагтаа завсарлаад цагтаа тараарай, гомдол их байгаа шүү” гэж хэлээд гар утсаа гарган

чихэндээ барив.

Хүмүүс даргын хаалгаар чихэлдэн гарах зуур Эрдэнэ

“Тэгээд шинэ эсвэл шилжиж ирсэн өвчтөний анкетийг яана гэсэн бэ” гэхийг бүгд сонссон ч хэнд ч

хариулах хүсэл байсангүй.

МонголУлсадөрхийнэмнэлэгүүсэжхөгжөөдхэдийнэ 12

жилийгардааорхижээ.Аливаанэгэнсалбартшинэчлэлхийхийнтулдбусадорноостуршлагасудалж,

нэвтрүүлэхньбий.Тэр ч үүднээснийслэлдүйлажиллагааявуулжбуй 123

өрхийнэмнэлгийгКубаулсынөрхийнэмнэлгийнүйлажиллагаагсудалж,

байгуулсантүүхтэй.Хэдийгээрэнэньэмнэлгийнанханшатнытусламжүйлчилгээгиргэдэдойртуулсана

жилбайсан ч иргэдаммуутайбайдаг. Учирньөрхийнэмнэлэгтдөнгөжсургуультөгссөн,

дадлагатуршлагагүйзалуусхоѐржилээөнгөрөөхгэжажилладаггэлцэнэ.Мөнгарынарванхуруундбагта

хтоотойхэдэнэмийннэрбичихээсцаашгүйгэхзэргээрөрхийнэмчнарынмэргэжил,

боловсролыгүгүйсгэдэг.Сүүлийнжилүүдэд ЭМЯ,

дүүргийннэгдсэнэмнэлгүүдээсөрхийнэмнэлгийнүйлажиллагаагсайжруулахчиглэлээролонажилхий

жбайгааболовчгартбаригдажнүдэндүзэгдтэлөөрчлөгдсөнньхэрбилээ.Энгийннэгэниргэнээсөрхийнэ

мнэлэгтүзүүлдэгүүгэжасуувал “Ганц ч очижүзүүлжбайсангүй.Нэг л

итгэлүнэмшилгүйбайдаг.Хүүхдүүдээбүр ч үзүүлэхдургүй”

гэжхариулжбайна.Өнөөдрийнбайдлаарманайд 6027 өрхийнэмчнийслэл,

дүүргийнөрхийнэмнэлэгтажиллажбайна.Нэгөрхийнэмчид 2500 гаруйхүнногддогсудалгаа ч

бий.ХаринөрхийнэмнэлгийнстатусньдүүргийнНэгдсэнэмнэлгийнхээхарьяандбайдагаж.1999

ондЗасгийнгазрын 149

дүгээртогтоолоорөрхийнэмчийнмэргэжилдээшлүүлэхсургалтзохионбайгуулжэхэлсэн.

Тийм ч учраас ЭМЯ-

наасөрхийнэмчнарынмэргэжилмэдлэгийгдээшлүүлэхээрсургалтадудаадараахамруулдаг.Гэсэн ч

иргэдийнхувьдөрхийнэмнэлэгтээбусдүүргийнэмнэлгээрүйлчлүүлэхньэлбэг,

заримньдүүргийнэмнэлэгт ч найдахгүйклиникүүдийгсонгодог.Өрхийнэмнэлэгт 2006

оноосстатустөөрчлөлторжсанхүүжилтбагассанаасөрхийнэмнэлэгтажиллахболовсонхүчинсуларч,

иргэдийнитгэл ч

дагаадалдарсангэжойлгожболно.Засгийнгазраасбаримталжбуйбодлогынчиглэлийндагуухүнамдүзү

үлэхэрүүлмэндийнцогцтусламжүйлчилгээгсайжруулахадөрхийнэмнэлэг л

голлохүүргийгхүлээхѐстой.Иймээс ч өрхийнэмчнарынурчадварыгдээшлүүлж,

чадамжийгсайжруулахшаардлагатайбайна.Өнөөдөрөрхийнэмнэлгээрхөгшидболоодхяналтадбайхѐс

тойжирэмсэнэхчүүд л

үзүүлжбайгааньнууцбиш.Харинүйлчилгээнийхувьдшинэтөрсөнхүүхдүүдийнжинүзэх, тариахийх,

цээжчагнахаасхэтрэхгүйбайна.Өрхийнэмнэлгүүд хэзээболтолэнэхэвээрээажилласаарбайхвэ.

Иргэданханшатнынэгжхороодынхооэмнэлгээрдамжууланшаардлагатайтусламжүйлчилгээавахыгхү

сэжбайна

Монголулсаданхөрхийнэмнэлгийгтогтолцоогбийболгосонньэрүүлмэндийнсалбарттөр,

хувийнхэвшлийнтүншлэлүүсчхөгжих, иргэдэдтусламж,

үйлчилгээгойртуулахаднэнчухалтүлхэцболсонюм.Гэвчөрхийнэмнэлгүүдийнбүтэц,

зохионбайгуулалтыгуламболовсронгуйболгохшаардлагатайбайна.

ИймдбидшинээрбатлагдсанЭрүүлмэндийнтухайхуулиндөрхийнэмнэлгийгтөрийнүйлчилгээггэрээгэ

эргүйцэтгэххувийнхэвшлийнэрүүлмэндийнбайгууллагабайхтухайзаалторуулсанюм.Мөн

“Өрхийнэрүүлмэндийнтөвийнбүтэц, үйлажиллагаа MNS5292-2011 стандарт”-ыг 2011 оны 6

дугаарсардбатлуулж, өрхийнэрүүлмэндийнтөвийнбүтэц, үйажиллагаанычиглэлийгшинэчлэв.

Эрүүлмэндийнтухайхуулийн 16.4–т заасныдагуу

“Өрхийнэрүүлмэндийнтөвийнүлгэрчилсэндүрэм”-ийгболовсруулан 2011 оны 12 дугаарсарын 21-

ны өдрийнЗасгийнгазрынхуралдаанаархэлэлцүүлж, Засгийнгазрын “Дүрэмбатлахтухай” 364

тооттогтоолоорбатлуулав. Энэхүүдүрэмдөрхийнэрүүлмэндийнтөвийнбүтэц,

зохионбайгуулалтыгтодорхойболгож, төвийнэрх, үүргийгнэмжтусгалаа.

МөнЭрүүлмэндийнтухайхуулийн 16.3–т заасныгүндэслэнтусдүрэмдиргэдэдэрүүлмэндийнтусламж,

үйлчилгээгчанартай,

хүртээмжтэйүзүүлэхзорилгоорөрхийннэгэрүүлмэндийнтөвдногдохиргэнийтоогнийслэлд 8000-аас

доошгүй, аймаг, суурингазарт 6000-аас доошгүйбайхаарзааж,

нэгөрхийнэрүүлмэндийнтөвдногдохиргэнийнийттоо 14.000-аас

хэтрэхгүйбайхаартогтоов.Түүнчлэнхүнамдэрүүлмэндийнтусламж,

үйлчилгээггэрээгээргүйцэтгэххувийнхэвшлийнэрүүлмэндийнбайгууллагынхувьдөрхийнэрүүлмэнд

ийнтөвньжилбүргүйцэтгэлийнгэрээбайгуулжажиллах,

өрхийнэрүүлмэндийнтөвийгсонгоншалгаруулахтухайзаалтуудыгнэмжтусгалаа.

МөнЭрүүлмэндийнсайдын 2012 оны

”Өрхийнэрүүлмэндийнтөвтэйхолбоотойзаримаргахэмжээнийтухай” 26 тооттушаалаар

“Өрхийнэрүүлмэндийнтөвүүдтэйхийхгүйцэтгэлийнгэрээнийүлгэрчилсэнзагвар”,

“Гэрээгдүгнэхшалгуурүзүүлэлтүүд”, “Өрхийнэрүүлмэндийнтөвийгсонгоншалгаруулахжурам”-

ыгбаталлаа.

Өнөөгхүртэлаймаг, нийслэлдөрхийнэрүүлмэндийнтөвийгсонгоншалгаруулахүйлажиллагаа,

өрхийнэрүүлмэндийнтөвүүдтэйхийжбуйгэрээ, гэрээгдүгнэхшалгуурүзүүлэлт, тусламж,

үйлчилгээнийчанарыгүнэлэх,

дүгнэхүйлажиллагаахарилцанадилгүйхангалтгүйбайв.Иймдгэрээндталуудынэрх,

үүргийгтодорхойтусган, хүлээххариуцлага,

урамшуулахзаалтуудыгнэмжтусгалаа.Мөнгэрээнийбиелэлтийгдүгнэхзаалтыгдэлгэрэнгүйоруулж,

гэрээгцуцлахзаалтуудыгтусгав.Гүйцэтгэлийнгэрээгдүгнэхшалгуурүзүүлэлтийгболовсруулан,

тусламж, үйлчилгээнийүндсэнүзүүлэлтээсгаднаөрхийнэрүүлмэндийнтөвийнүзүүлжбуйтусламж,

үйлчилгээнийчанартчиглэгдсэнзаалтуудыгоруулав.Сонгоншалгаруулахжурамньхүнамдтөрөөсүзүү

лэхэрүүлмэндийнтусламж, үйлчилгээггэрээгээргүйцэтгэхөрхийнэрүүлмэндийнтөвийнбагийг

(цаашидбаггэх)-ийгсонгоншалгаруулахүйлажиллагаагзохицуулахадчиглэгдсэнболно.

Эдгээртогтоол, стандарт, тушаалбатлагдангарснаарөрхийнэрүүлмэндийнтөвийнбүтэц,

зохионбайгуулалтболовсронгуйболж, өрхийнэрүүлмэндийнтөвүүдтэйгэрээбайгуулах,

гэрээгдүгнэхүйлажиллагаанэгдсэнудирдлагаархангагдахюм.Эрүүлмэндийнсалбарт 2012 онд

“Эмнэлгийнтусламж, үйлчилгээнийчанарынжил”

болгонзарласантайхолбоотойгоорцаашидөрхийнэрүүлмэнийнтөвүүдийнтусламж,

үйлчилгээнийчанарыгсайжруулахчиглэлээрүйлажиллагаагэрчимжүүлэхээражиллажбайна.