ҚОЙ- ҮЙ ЖАНУАРЫ.

Қой- төрт түлік малдың бірі.

Дүние жүзінің 170-тен аса елінде 650-дей қой тұқымдары мен тұқымдық топтары бар. Қойдың дене ұзындығы 60 – 110 сантиметр, шоқтығының биіктігі 55 – 100 сантиметр. 12 – 15 жыл тіршілік етеді. 5 – 7 айлығында жетіледі, 15 – 18 айында ғана күйекке жіберіледі. Саулықтарының буаздық мерзімі 145 – 155 тәулікке созылады. Көпшілігі жалқы, кейде егіз туады.

ҚОЙ ҚОЛТҰҚЫМДАРЫ

Биязы жүнді

бағытта

Биязылау жүнді

бағытта

Құйрықты

қылшықжүнді

бағытта

Құйрықты ұяң

жүнді бағытта

1. Еділбай қойы

2. Құйрықты қазақ қойы

3. Қаракөл қойы

1. Цигай2.Линнкол

ьн 3.Ромни-

марш 4.Дегерес 5.Гемпшир 6.Кросбре

д қойы

1.Сараджын қойы2. Қарғалы қойы

1. Оңт. Қазақ мериносы

2. Солт. Қазақ мериносы

3. Биязы жүнді қазақ қойы

4. Қазақ арқар мериносы

Қой сүтінен алынатын тағамдар

Қатық Сүмесүт

Тосап Құрт

Ірімшік

Ақлақ Уызқанақ

“Қойдың сүті – қорғасын”

ҚОЙ МАЛЫНА БЕРІЛГЕН АТАУЛАР.

1) Тұсақ- екіден үшке шыққан, шағы-

2) лысса да төлдемеген қой;

3) Бағлан –ерте туған семіз қозы;

4) Марқа –есейген қозы;

5) Шүйделі қой –күзге қарай семіріп,

6) май біткен қой;

7) Саулық –төлдейтін үш жастан

8) жоғары қой;

9) Тоқты –6 айдан 1 жасқа дейінгі қозы;

10) Сары қарын қой – 7-8 қоздаған қой;

11) Қошқар – жыныстық қуаты жетілген

12) еркек қой;

13) Ісек -3 жаста піштіріліп жіберілген

14) қошқар;

15) Азбан -6-7 жасар қошқар;

ҚОЙ ЕТІНІҢ ПАЙДАСЫ.

. Қой етінде пайдалы көмірсу қосындылары, темір, фосфор, ақуыз мол. Етті семіздіктен арылу үшін, әлсіздікке қарсы, босанған әйелдердің денсаулығын жақсарту мақсатында пайдаланады.

Сойылған жас малдың етін және сорпасын науқас адамға, іш ауруына байланысты үздіксіз берсе, денсаулығы жақсарып, іштегі жел кайтады.

Қой етін күйдіріп, көмірін сірке суына салып, жылан , шаян шаққан жерге таңса, уытты, қайтарады, сыздап ауырғанды басады.

Етін сылынып алынған сүйектерді бөлшектеп, ұзақ қайнатып, сорпасын мешел балаларға күніне 2-3 рет ішкізсе, нәтижесі тәуір.

Қойдың етіне қайнатылған су қосып сұйылтып, күніне 2 рет көзге тамызса, жанардағы аққа ем.

Денедегі теміреткінің бетін спиртпен тазалап , өтті бірнеше күн жағады.

Қой шаруашылығы-қазақ халқының ежелден айналысатын кәсібі.

ҚОЙ ТҰҚЫМДАРЫ. Арқар-меринос

(оңтүстік,солтүстік), Дегерес, Гемпшир, Кроссбред, Еділбай, Қаракөл, Цыгай, Ордабасы ж.т.б

ҚАРАКӨЛ. Қаракөл қойы - әдемі және қымбат

бағалы елтірісі арқылы дүние жүзіне белгілі қой тұқымы. Ол бұдан 3-3,5 мың жыл бұрын Орта Азия жерінде халықтық сұрыптау тәсілімен шығарылған. Оның 2-3 күндік сойылған қозыларының елтірісі өте сапалы болады. Қаракөл қойы құрғақ далалы, шөл-шөлейтті аймақта өсіруге бейімделген. Қатаң ауа райына шыдамды, тұлғасы берік, терісі жұқа, бірақ тығыз. 1990 жылдары Қазақстанда қаракөл қойының саны 6 млн болса, 2000 жылғы саны 2 миллион шамасында. Қаракөл қойы Атырау, Батыс Қазақстан, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Маңғыстау облыстарында өсіріледі.

АРҚАР-МЕРИНОС. Арқар, меринос қолтұқымы таулы

аймақтың табиғатына төзімді. Қазіргі кезде Алматы, Павлодар, Шығыс Қазахстан аймақтарында өсіріледі. Қазақтың биязы жүнді қойы - 1934-1946 жылдар аралығында қазақстандық белгілі ғалым В. А. Бальмонттың жетекшілігімен шығарылды. Қолтұқым Қазақстанның оңтүстік өңірлерінде өсіріледі. Оңтүстік қазақ меринос қойы - Жамбыл мен Оңтүстік Қазақстанда өсірілетін жүнді-етті бағыттағы қолтұқым. Солтүстік қазақ меринос қойы Павлодар, Шығыс Қазақстан, Қостанай, Ақмола, Солтүстік Қазақстанда өсіруге бейімделген.

ГЕМПШИР

Саулықтың салмағы 80-110 кгҚошқардың салмағы 120-145 кг

КРОССБРЕД

ЕДІЛБАЙ  Ақмола, Қарағанды, Шығыс

Қазақстан облыстарында өсіріледі.

ЦЫГАЙ

ОРДАБАСЫ Оңтүстік Қазақстан

облысының селекционер-ғалымдары «Ордабасы» деп аталатын жаңа қой тұқымын шығарды. Бұл жаңалық қазақтың қылшық жүнді құйрықты қойларын Еділбай және гиссар тұқымды қошқарлармен будандастыру арқылы дүниеге келген.

ДЕГЕРЕС

МАҚАЛ МӘТЕЛДЕР МЕН ЖҰМБАҚТАР

Кішкене ғана бойы бар Айналдырып киген тоны бар

Төрт тағанда бойы бар

Момындық – дұрыс ойы бар,

Кербезденіп жүрмейді

Айналдырған тоны бар

Тойған қозыдай

Ұйыған сүттей

Қойдың сүті қорғасын,

Қойды үркіттен оңбасын

Қой семезі қойшыдан

ҚОЙ ШАРУАШЫЛЫҒЫНЫҢ ХАЛЫҚ ӨМІРІНДЕГІ РӨЛІ.

Қой шаруашылығы - қазақ халқының ежелден келе жатқан тарихи дәстүрлі мал шаруашылығының саласы. Халқымыздың тұрмыс тіршілігі, күнкөріс көзі қой шаруашылығымен тікелей тамырласып жатыр. «Мал өсірсең қой өсір, өнімі оның көл-көсір» деген сөздерде терең ұғым бар. Мүшел жыл санауда қой 8-жыл. Қой да киелі түліктің бірі. Оның пірі - «Шопан ата» (кейде «Қошқар ата») деп аталады. Сондықтан Шопан атадан тілеу тілегенде «малды берсең, қойды бер» деп өтінген. «Бірінші байлық - денсаулық, екінші байлық - ақжаулық, үшінші байлық - он саулық» деген ұғым қойға қатысты. Он саулықтың басын құрайтын кәсіптің иесі - қойшы (шопан)

Назарларыңызға

рахмет!!!