ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΗ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΖΥΓΟΥΡΗ ΕΛΙΣΑΒΕΤ

ΘΕΜΑ: «ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ

ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ

ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ»

ΕΠΟΠΤΗΣ: ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΚΟΣ ΗΛΙΑΣ

ΚΟΖΑΝΗ 2011

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή…………………………………………………………………….4

Θεσμικός ορισμός του ρόλου και της θέσης των εκπαιδευτών

στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας……………………………….………....6

Στην υπουργική απόφαση για την οργάνωση και λειτουργία

των ΣΔΕ…………………………………………………………………..….6

Στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Διά Βίου Μάθησης

και του ΙΔΕΚΕ ……………………………………………………….….…..7

Σε πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την κάλυψη

θέσεων εκπαιδευτικού προσωπικού………………………………..…….9

Στο έντυπο «Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, Μια νέα ευκαιρία»…….....10

Στο έντυπο «Οι εκπαιδευτικοί των Σχολείων Δεύτερης………………..12

Ευκαιρίας, Το περίγραμμα της θέσης εργασίας του»

Συμπεράσματα-Προσωπικές εκτιμήσεις………………………………...15

Βιβλιογραφία-Ιστοσελίδες…………………………………………………17

2

3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.) αποτελούν μια δομή της διά βίου

μάθησης θεσμοθετημένη με το νόμο 2525/97 και συγχρηματοδοτούμενη από

το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.) και από το Ελληνικό Δημόσιο.

Απευθύνονται σε πολίτες άνω των 18 ετών που δεν έχουν ολοκληρώσει την

υποχρεωτική εννιάχρονη εκπαίδευση και φοιτώντας δωρεάν 2 έτη τους

παρέχεται τίτλος ισότιμος του Γυμνασίου. Οι στόχοι των Σ.Δ.Ε., όπως

ορίζονται και στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Διαρκούς Εκπαίδευσης

Ενηλίκων, εντάσσονται στο πλαίσιο της καταπολέμησης του κοινωνικού

αποκλεισμού μέσω της εκπαίδευσης και είναι «η επανασύνδεση με την τυπική

εκπαίδευση, η διαμόρφωση θετικής στάσης προς τη μάθηση, η απόκτηση

βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων και η πρόσβαση στην αγορά εργασίας».

Ανάλογα διαμορφώνονται και τα προγράμματα σπουδών με περιεχόμενο που

χαρακτηρίζεται από ευελιξία και περιλαμβάνει γραμματισμούς (γλωσσικός,

αριθμητικός, πληροφορικός, αγγλικός, κοινωνικός, περιβαλλοντικός,

επιστημονικός, πολιτισμικός), διαθεματικά εργαστήρια και συμβουλευτικές

υπηρεσίες, με διδακτική μεθοδολογία που εμπλέκει ενεργητικά τους

εκπαιδευόμενους στη μαθησιακή διαδικασία και συνδέει το σχολείο με την

κοινωνία. Τα μαθήματα γίνονται απογευματινές ώρες, από Δευτέρα έως

Παρασκευή, ενώ τα ΣΔΕ που λειτουργούν σε σωφρονιστικά καταστήματα

έχουν πρωινό ωράριο.

Τα καινοτόμα αυτά σχολεία, 57 στον αριθμό, τώρα υπάγονται στο Νέο Φορέα

Ι.ΝΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ., μετά τη συγχώνευση διά απορροφήσεως των Νομικών

Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου «Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας» (Ε.Ι.Ν.),

«Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων» (Ι.Δ.Ε.Κ.Ε.) και «Ινστιτούτο

Νεολαίας» (Ι.Ν.).

O ρόλος των εκπαιδευτών στα ΣΔΕ ορίζεται κυρίως έμμεσα στα

ενημερωτικά έντυπα του ΙΔΕΚΕ για τα ΣΔΕ και στην ιστοσελίδα του

ινστιτούτου και της Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης μέσω των

αναφορών στους στόχους, το περιεχόμενο, τις διδακτικές πρακτικές και την

αξιολόγηση του προγράμματος, καθώς οι εκπαιδευτές είναι αυτοί που το

υλοποιούν, αλλά και αμεσότερα μέσω των σχετικών αναφορών στις

4

προκηρύξεις-προσκλήσεις ενδιαφέροντος για την πρόσληψη εκπαιδευτικού

προσωπικού ή την επιμόρφωσή του. Διαφωτιστικότερη παρουσίαση του

ρόλου και της θέσης των εκπαιδευτών στα ΣΔΕ έχουμε στην έκδοση του

Υπουργείου Οι εκπαιδευτικοί των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας, Το

περίγραμμα της θέσης εργασίας τους, ενώ πληροφορίες μπορούμε να

αντλήσουμε και από τις Προδιαγραφές σπουδών για τα σχολεία Δεύτερης

Ευκαιρίας, έκδοση πάλι του υπουργείου. Πολύ σημαντικά είναι επίσης τα

πρακτικά δύο πανελλήνιων επιστημονικών συνεδρίων για τα ΣΔΕ, το πρώτο

το 2003 και το άλλο «Διά Βίου Μάθηση για την Ανάπτυξη, την Απασχόληση

και την Κοινωνική Συνοχή» (31 Μαρτίου-2 Απριλίου 2006).

5

ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ

ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ

Στην υπουργική απόφαση για την οργάνωση και λειτουργία των ΣΔΕ

Ύψιστης βαρύτητας αποτελεί η υπουργική απόφαση για την οργάνωση και

λειτουργία των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας.

Στην παραπάνω απόφαση, στο άρθρο 4 παρουσιάζονται τα διοικητικά

όργανα του ΣΔΕ και οι αρμοδιότητες του συλλόγου διδασκόντων του

σχολείου: ο σύλλογος διδασκόντων αποφασίζει ή εγκρίνει προτάσεις που

αφορούν το πρόγραμμα σπουδών, το ωρολόγιο πρόγραμμα, το πρόγραμμα

επιμόρφωσης και την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και οι αποφάσεις

του σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντιστρατεύονται τους σκοπούς και

τις αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων και τις αρχές του προγράμματος των

ΣΔΕ, ενώ στις συνεδριάσεις του συλλόγου μπορούν να συμμετέχουν όλα τα

συμβουλευτικά όργανα όπως ορίζονται στο άρθρο 5 του παρόντος, χωρίς

δικαίωμα ψήφου.

Το άρθρο 6 αναφέρεται στην επιλογή προσωπικού και το άρθρο 8 στο ρόλο

του εκπαιδευτικού στα ΣΔΕ, που χαρακτηρίζεται συμμετοχικός.

Αναλυτικότερα: «Ο εκπαιδευτικός δεν αρκείται στο καθαρά διδακτικό έργο,

αλλά ο ίδιος ως ερευνητής, διαγιγνώσκει τις μορφωτικές ανάγκες των

εκπαιδευομένων, διαμορφώνει πρόταση προγράμματος διδασκαλίας, σε

συνεργασία με τον ή τους επιστημονικούς συμβούλους -εάν υπάρχουν -

αξιολογεί, ερευνά και αναζητεί τρόπους επίλυσης προβλημάτων, σχεδιάζει και

παράγει διδακτικό υλικό ή προσαρμόζει και αξιοποιεί το υπάρχον». Στη

συνέχεια γίνεται αναφορά στις εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας στο ΣΔΕ, που

για τους αποσπασμένους εκπαιδευτικούς από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

είναι μέχρι 16 ώρες.

Στο άρθρο 9 γίνεται λόγος για τις αποσπάσεις των εκπαιδευτικών, την

ανανέωση ή μη της απόσπασης ή της σύμβασής τους κατόπιν προτάσεως

του διευθυντή του σχολείου και την ανανέωση της θητείας των διευθυντών

λαμβάνοντας υπόψη τη γνώμη των εκπαιδευτικών της σχολικής μονάδας. Η

απασχόληση εκπαιδευτικών, (αποσπασμένων ή ωρομισθίων) στα ΣΔΕ

λογίζεται ως χρόνος υπηρεσίας σε αντίστοιχα δημόσια σχολεία.

6

Στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Διά Βίου Μάθησης και του ΙΔΕΚΕ

Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Διά Βίου

Μάθησης (και του ΙΔΕΚΕ που υλοποιεί την πολιτική της) «το ωρολόγιο

πρόγραμμα των ΣΔΕ συνδυάζει τις ακόλουθες εκπαιδευτικές δραστηριότητες,

οι οποίες είναι υποχρεωτικές για όλους τους εκπαιδευτές: διδασκαλία στην

τάξη, διαθεματική διδασκαλία, εργαστήρια (ενισχυτική διδασκαλία, όπου

χρειάζεται, και ζώνη ελεύθερων επιλογών, όπου οι εκπαιδευτές οργανώνουν

σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα των εκπαιδευομένων εργαστήρια σε διάφορους

γνωστικούς τομείς), διδασκαλία με τη μέθοδο του project. Έμφαση δίνεται

στην απόκτηση βασικών προσόντων και στην ανάπτυξη προσωπικών

δεξιοτήτων. Η απόκτηση γενικών γνώσεων, η χρήση των νέων τεχνολογιών, η

εκμάθηση ξένης γλώσσας, η συμβουλευτική σε θέματα επαγγελματικού

προσανατολισμού βελτιώνουν σημαντικά τις δυνατότητες πρόσβασης στην

αγορά εργασίας.»

Επίσης στην ίδια ιστοσελίδα στα επιμορφωτικά προγράμματα ΔΒΜ

(Σχεδιασμός και Υλοποίηση Προγραμμάτων Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης

Εκπαιδευτών και Στελεχών Δ.Β.Μ.) αναφέρεται ότι το πρόγραμμα

επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών που εργάζονται στα ΣΔΕ. επεξεργάζεται

θέματα .στη διδακτική μεθοδολογία (μελέτη εκπαιδευτικών τεχνικών που

εφαρμόζονται στην εκπαίδευση ενηλίκων, όπως ομαδοσυνεργατική μάθηση

και διδασκαλία, οργάνωση και υλοποίηση projects, εξοικείωση με βιωματικές

εκπαιδευτικές δραστηριότητες, όπως προσομοίωση, παιχνίδι ρόλων, μελέτη

περίπτωσης κ.ά.), και σε εναλλακτικούς τρόπους αξιολόγησης, κατάλληλους

για ενήλικες (περιγραφική και εξατομικευμένη διαδικασία αξιολόγησης μέσω

ανάλογων παιδαγωγικών εργαλείων, π.χ. της οργάνωσης και διαμόρφωσης

φακέλου υλικού ΄΄portfolio΄΄, του βαθμού συμμετοχής, δέσμευσης και

αποτελεσματικότητας από τη συμμετοχή των ενήλικων εκπαιδευομένων στα

ελεύθερα εργαστήρια και τα projects και επίσης των διαδικασιών

διαμόρφωσης και αξιοποίησης εργαλείων αυτό-αξιολόγησης).

Επίσης στους στόχους του έργου εντάσσονται η υιοθέτηση και διάχυση

εκπαιδευτικής μεθοδολογίας, η οποία στηρίζεται στο μοντέλο της από εξ

αποστάσεως εκπαίδευσης, η επαφή των εκπαιδευτών ενηλίκων με τα

σύγχρονα περιβάλλοντα μάθησης και τις νέες εκπαιδευτικές πρακτικές και

προοπτικές της διά βίου μάθησης, η διερεύνηση εκπαιδευτικών αναγκών

7

ενηλίκων, η κατανόηση της διεργασίας και της εξέλιξης της εκπαιδευτικής

ομάδας, η εκπαίδευση και υποστήριξη ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, η

εκπαίδευση ενηλίκων με τη χρήση νέων τεχνολογιών, η ανάπτυξη

μεθοδολογίας συμβουλευτικής παρέμβασης σε άτομα και ομάδες, η

συνεργασία συμβούλου και εκπαιδευτή ενηλίκων και η κατανόηση των αρχών,

των στόχων, της οργάνωσης, του συντονισμού, της διεξαγωγής και

παρακολούθησης των διαδικασιών αξιολόγησης εκπαιδευομένων και

εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

8

Σε πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την κάλυψη θέσεων

εκπαιδευτικού προσωπικού

Στην πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος της 25-07-2011 του Υπουργείου

Παιδείας Διά Βίου Μάθησης & Θρησκευμάτων για την κάλυψη θέσεων

εκπαιδευτικού προσωπικού αναφέρεται ότι «οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να

έχουν υπόψη τους ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού στα ΣΔΕ είναι έντονα

συμμετοχικός. Ο εκπαιδευτικός δεν αρκείται στο καθαρά διδακτικό έργο, αλλά

ο ίδιος, ως ερευνητής, διαγιγνώσκει τις μορφωτικές ανάγκες των

εκπαιδευομένων (αναφορά αυτούσια και στην υπουργική απόφαση). Οι

εκπαιδευτές αφού κατανοήσουν τις μορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευόμενων

στα ΣΔΕ πρέπει να τους βοηθούν ‘‘να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν’’,

«πρέπει να συνεργάζονται με τους συναδέλφους τους, να γνωρίζουν τη

χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (επεξεργασία

κειμένου, χρήση διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου) και τουλάχιστον

μία ξένη γλώσσα ώστε να επικοινωνούν με συναδέλφους των ευρωπαϊκών

σχολείων.».

9

Στο έντυπο «Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, Μια νέα ευκαιρία»

Στο έντυπο «Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, Μια νέα ευκαιρία, Γ.Γ.Ε.Ε.,

Ι.Δ.Ε.Κ.Ε.» η υπουργός προλογίζει λέγοντας ότι «τα ΣΔΕ επικεντρώνουν τη

μαθησιακή διαδικασία στις ανάγκες των εκπαιδευομένων αξιοποιώντας τη

βιωματική γνώση, την εμπειρία και τις δεξιότητές τους. Στοχεύουν στην

ενίσχυση της αυτοεκτίμησής τους, στην κοινωνική, οικονομική και εργασιακή

ένταξή τους.» Τα ΣΔΕ, συνεχίζει, προσφέρουν λύσεις στο πρόβλημα της

σχολικής διαρροής και του κοινωνικού αποκλεισμού και υπηρετούν τις νέες

μεταβαλλόμενες οικονομικο-κοινωνικές συνθήκες συνεχούς εξέλιξης,

συνεργασίας και προσαρμογής. Στη συνέχεια στην εισαγωγή αναφέρεται πως

«όλοι όσοι ζουν στην Ευρώπη θα πρέπει να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες να

προσαρμόζονται στις απαιτήσεις των οικονομικών αλλαγών και να

συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Ευρώπης.» και

κατόπιν δίνεται το ιστορικό της ίδρυσης των ΣΔΕ με αναφορά στη Λευκή

Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 1995, όπου διατυπώθηκαν οι στόχοι της

ενθάρρυνσης του ευρωπαίου πολίτη στην κατάκτηση νέων γνώσεων, της

συνεργασίας σχολείου και επιχειρηματικού κόσμου, της καταπολέμησης του

κοινωνικού αποκλεισμού, της χρήσης τριών ευρωπαϊκών γλωσσών από των

ευρωπαίο πολίτη και της επένδυσης στην εκπαίδευση ισοδύναμα με άλλες

οικονομικές επενδύσεις. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων προτάθηκε

να συμπεριληφθούν τα ΣΔΕ σε πειραματικά προγράμματα των κρατών-

μελών.

Ως βασικές αρχές που προσδιορίζουν την ταυτότητα του προγράμματος των

ΣΔΕ περιγράφονται οι εξής: η ευελιξία των εκπαιδευτικών μέσων, καθώς

πρέπει να προσαρμόζονται στις εκπαιδευτικές ανάγκες, προσδοκίες και

δεξιότητες των εκπαιδευομένων, η προσφορά ενός υποστηρικτικού

περιβάλλοντος και ο πολυεπιδέξιος εκπαιδευτικός. Συγκεκριμένα αναφέρεται:

«Οι σύνθετες και διαφορετικές εκπαιδευτικές ανάγκες απαιτούν έναν

πολυεπιδέξιο εκπαιδευτικό και επιστημονικό δυναμικό, εγνωσμένου κύρους

και αξίας, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στην πολυπλοκότητα των

καθηκόντων που θα του ανατεθούν. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι

εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες, κυρίως όμως να είναι διατεθειμένοι να

10

συμβάλουν στην υλοποίηση καινοτόμων προγραμμάτων.».

Στο πλαίσιο των παραπάνω αρχών αναφέρεται ότι τα ΣΔΕ «ακολουθούν

παιδαγωγικές προσεγγίσεις που εστιάζουν στις ατομικές ανάγκες,

ενδιαφέροντα και ικανότητες των εκπαιδευομένων, δίνουν έμφαση στην

απόκτηση βασικών δεξιοτήτων (γραφή, ανάγνωση και αριθμητικοί

υπολογισμοί), αλλά και νέων δεξιοτήτων που απαιτούνται σήμερα (χρήση

ξένης γλώσσας και νέων τεχνολογιών), καλλιεργούν κοινωνικές δεξιότητες και

βοηθούν τους εκπαιδευομένους να διαμορφώσουν θετικές στάσεις ως ενεργοί

πολίτες στο πλαίσιο της τοπικής αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας,

διαμορφώνουν ένα ευέλικτο πρόγραμμα σπουδών αξιοποιώντας

κοινωνικούς χώρους απ΄ τους οποίους μπορεί να αντληθεί γνώση και

εμπειρία (χώροι εργασίας, κοινωνικής συνάθροισης, καλλιτεχνικής

δημιουργίας, πολιτιστικών εκδηλώσεων, πολιτισμικής αναφοράς κ.ά.)». Οι

βασικές γνώσεις- δεξιότητες που προαναφέρθηκαν, παρακάτω θα τεθούν

στον πυρήνα του προγράμματος σπουδών και η ενίσχυση των

εκπαιδευομένων σε αυτές ορίζεται ως κύριος στόχος του προγράμματος.

Στο κεφάλαιο της διδακτικής μεθοδολογίας αναφέρεται ότι «η διδακτική στα

ΣΔΕ στοχεύει να μετατρέψει τα σχολεία από τόπο μετάδοσης της γνώσης σε

τόπο παραγωγής της», κάτι που προϋποθέτει την άμεση και ενεργό

συμμετοχή των εκπαιδευομένων στη μαθησιακή διαδικασία, το δημοκρατικό

προσανατολισμό με τη δυνατότητα επιλογής και τη συμμετοχή στις αποφάσεις

που αφορούν τη μάθησή τους, τις βιωματικές δημιουργικές ενέργειες, τον

ερευνητικό πειραματισμό, την ευελιξία του μαθησιακού χρόνου. «Η

παρατήρηση, η μελέτη των δεδομένων, η διαμόρφωση υποθέσεων για τη

λύση προβλημάτων, η συζήτηση, ο αναστοχασμός, η κριτική εργασία σε

ομάδες οδηγούν εκπαιδευτικούς και εκπαιδευόμενους σε συνεχή αξιολόγηση

και σε επανασχεδιασμό των μαθησιακών δραστηριοτήτων.

Στις διδακτικές μεθόδους που ενθαρρύνουν τη μαθησιακή διαδικασία

περιλαμβάνονται η ομαδοκεντρική διδασκαλία, ο ελεύθερος διάλογος, ο

καταιγισμός ιδεών, η συνεργατική διδασκαλία, η μέθοδος project κ.ά.». Όσο

για την αξιολόγηση των εκπαιδευμένων, ορίζεται ως ποιοτική- περιγραφική

και «συνδέεται άρρηκτα με την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου..και

αποσκοπεί αφενός στη διαρκή ανατροφοδότηση της διδασκαλίας με απώτερο

στόχο τη βελτίωσή της και αφετέρου στην πρόοδο των εκπαιδευομένων.»

11

Στο έντυπο « Οι εκπαιδευτικοί των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας, Το

περίγραμμα της θέσης εργασίας του»

Τέλος, στην έκδοση του Υπουργείου «Οι εκπαιδευτικοί των Σχολείων

Δεύτερης Ευκαιρίας, Το περίγραμμα της θέσης εργασίας του», στην

Εισαγωγή αναφέρεται ότι «οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι εργάζονται ή θα

εργασθούν σε ΣΔΕ χρειάζεται να εξειδικευθούν και να έχουν αναβαθμισμένα

προσόντα, για να ανταποκρίνονται με μεγαλύτερη επιτυχία στις δυσκολίες του

εκπαιδευτικού τους έργου» και παρακάτω ότι η λειτουργία των ΣΔΕ, όπως

ορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «προϋποθέτει μια ομάδα με

πολυκλαδικές ικανότητες όσον αφορά τη διδασκαλία, την κατάρτιση, την

παροχή συμβουλών και την εξατομικευμένη παρακολούθηση.». Οι

εκπαιδευόμενοι «διαθέτουν χαμηλό επίπεδο βασικών γνώσεων. Συχνά, έχουν

βιώσει αρνητικές σχολικές εμπειρίες…Ο στόχος.. συνίσταται στο να

ανακτήσουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και να προετοιμαστούν για την

απόκτηση ικανοτήτων, ενθαρρύνοντάς τους παράλληλα να υιοθετήσουν την

κατάλληλη στάση για την επιτυχή τους ενσωμάτωση.» Και παρακάτω: «Αυτό

το καινοτομικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα απαιτεί προσωπικό με

διεπιστημονική (multi disciplinary) εμπειρία στην εκπαίδευση, επιμόρφωση,

ατομική καθοδήγηση και συμβουλευτική. Θα πρέπει επίσης να έχουν εμπειρία

στην κοινωνική και επαγγελματική επανένταξη και, φυσικά, θα πρέπει να είναι

εκπαιδευμένοι στις νέες τεχνολογίες… Ο κάθε εκπαιδευτής θα πρέπει να

παρατηρεί και να αναγνωρίζει τις διαφορετικές ικανότητες και να προσαρμόζει

τη μέθοδό του κατά τέτοιο τρόπο ώστε να τους βοηθά να ξεπεράσουν τις

δυσκολίες τους και να προσδιορίσουν ένα πρόγραμμα για τη ζωή τους».

Ακολουθεί το κεφάλαιο Περίγραμμα της θέσης εργασίας του εκπαιδευτικού

στα ΣΔΕ, το οποίο, όπως αναφέρεται, χρειάζεται για να προσδιοριστούν όσα

«συγκροτούν την υπό διαμόρφωση επαγγελματική ειδίκευση του

εκπαιδευτικού ΣΔΕ και αποτελούν προϋποθέσεις για τη αποτελεσματική

επιτέλεση του έργου του». (Αποφεύγοντας τις επαναλήψεις), η εργασία του

εκπαιδευτικού στα ΣΔΕ συνίσταται στο σχεδιασμό και την οργάνωση του

περιεχομένου του γραμματισμού και την επιλογή και αξιοποίηση διδακτικού

υλικού, στον προσδιορισμό εκπαιδευτικών στόχων και προσδοκώμενων

αποτελεσμάτων, στην οργάνωση του χώρου και του χρόνου, στη χρήση

12

διαφοροποιημένων εκπαιδευτικών μεθόδων για ενήλικες και κατάλληλων

μέσων, στην οργάνωση της ομάδας των εκπαιδευομένων και διαμόρφωση

ομάδων εργασίας, στην αξιοποίηση των ειδικών γνώσεων ορισμένων

εκπαιδευομένων, στη δημιουργία παιδαγωγικού συμβολαίου με αναφορά στα

δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, στην εμψύχωσή τους, στην αξιολόγηση

της εκπαιδευτικής διαδικασίας και στην αυτοαξιολόγηση, με αποτίμηση της

προόδου των εκπαιδευομένων, με καταγραφή δυσκολιών και εντοπισμό

κρίσιμων περιστατικών και κριτική ανάλυση των εκπαιδευτικών πρακτικών

του. Ο εκπαιδευτικός είναι ενημερωμένος, μεταξύ άλλων, « για τα

προβλήματα και τις δυσχέρειες της κοινωνικής ομάδας στην οποία ανήκουν οι

εκπαιδευόμενοι, ιδιαίτερα όταν προέρχονται από ευπαθείς κοινωνικές ομάδες,

για τα κριτήρια επιλογής τους, για τις ανάγκες και τους στόχους τους και

γενικότερα για τα βιογραφικά τους». Ο εκπαιδευτικός συμβάλλει στη σύνδεση

της εκπαίδευσης με την τοπική κοινωνία και κυρίως με το δίκτυο τοπικών

εταίρων που στηρίζει το ΣΔΕ, συνεργάζεται με τους υπόλοιπους συντελεστές

των ΣΔΕ, οργανώνει «περιστασιακές συνεργασίες στο σχολείο με

εμπειρογνώμονες, καλλιτέχνες ή με άλλα κατάλληλα άτομα από την τοπική

κοινωνία στο πλαίσιο σχεδίων δράσης, σύνδεση με τις τοπικές πηγές γνώσεις

(βιβλιοθήκες, μουσεία, τοπικός τύπος, περιοδικά, επιμελητήρια, κέντρα

επαγγελματικού προσανατολισμού).

Στο ίδιο βιβλίο παρουσιάζονται μελέτες του συγγραφέα του για τις απόψεις

των εκπαιδευτικών των ΣΔΕ για το βαθμό σημαντικότητας των

δραστηριοτήτων προετοιμασίας του εκπαιδευτικού έργου, των

δραστηριοτήτων της διεξαγωγής του και των δραστηριοτήτων τους μετά το

πέρας του, όπως και οι απόψεις τους για το βαθμό σημαντικότητας των

δεξιοτήτων που χρειάζεται να διαθέτουν.

Στο τέλος αναφέρεται ότι η εξειδίκευση των εκπαιδευτικών στα ΣΔΕ απαιτεί

γνώση του περιεχομένου που διδάσκουν, παιδαγωγικές γνώσεις και

δεξιότητες, τεχνικές γνώσεις για τη χρήση διαφόρων εκπαιδευτικών μέσων και

μεθόδων και κοινωνικές και πολιτικές γνώσεις, ώστε μεταξύ άλλων «να

συνδέουν το περιεχόμενο της εκπαίδευσης με την απασχόληση, την

κοινωνική ένταξη και την τοπική κοινωνία.» Επίσης ο εκπαιδευτικός στο ΣΔΕ

πρέπει να ενθαρρύνει τους εκπαιδευόμενους να αξιοποιήσουν τις

υπάρχουσες δομές μετά την αποφοίτησή τους (εγγραφή σε ΤΕΕ, σε Λύκειο,

13

σε προγράμματα κατάρτισης). Ο εκπαιδευτικός των ΣΔΕ είναι «πρόσωπο-

βασική πηγή γνώσης, διευκολυντής της μάθησης, σύμβουλος και

διαμεσολαβητής…χρειάζεται, συνεπώς, να έχει υψηλό επίπεδο αυτοελέγχου

(με τονισμένα γράμματα το αυτοελέγχου), να αποδέχεται τις αμφισβητήσεις

και να ακούει τις κριτικές, να αναγνωρίζει τις ελλείψεις του, να δέχεται να

μαθαίνει από τους εκπαιδευόμενους και να μπορεί να αντιμετωπίζει

πολύπλοκες και συγκρουσιακές καταστάσεις. «Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να

δοθεί στην εκπαίδευση των εκπαιδευτών…Αυτό το εκπαιδευτικό πρόγραμμα

προϋποθέτει ΄΄αρχική εκπαίδευση΄΄ των καθηγητών προτού πάρουν μέρος

στο πρόγραμμα και ΄΄διαρκή εκπαίδευση΄΄ κατά τη διάρκεια του

προγράμματος».

14

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ

Με τους όρους εκπαιδευτές και εκπαιδευτικοί να εναλλάσσονται στο λόγο του

Υπουργείου Παιδείας και των εποπτευόμενων φορέων του που υπάγονται τα

ΣΔΕ, ο εκπαιδευτής στα σχολεία αυτά καλείται να έχει ένα πλούσιο θεωρητικό

οπλοστάσιο («πολυεπιδέξιος», με «πολυκλαδικές ικανότητες») που διαρκώς

πρέπει να αναβαθμίζει και να εκσυγχρονίζει. Το ζητούμενο αυτό πρέπει να

συνάδει με μια προσωπικότητα ανοιχτή, ευέλικτη, διαλλακτική, συνεργατική,

δημιουργική, οργανωτική και αναστοχαζόμενη.

Σε μια εποχή με εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία που υπάρχει ανάγκη

όμως για το νέο, το καινοτόμο, το δημιουργικό, από όπου και αν προέρχεται,

ο ρόλος του εκπαιδευτή αλλάζει. Δεν είναι απλά μια πηγή γνώσεων, δεν είναι

πλέον μόνο αυτός που τις κεκτημένες γνώσεις της παλιότερης γενιάς τις

προσφέρει στη νεότερη, είναι εκείνος που θα διαμορφώσει τις συνθήκες για

την ενεργητική εμπλοκή του εκπαιδευομένου στη μάθηση, που θα αξιοποιήσει

τις εμπειρίες του, που θα εμψυχώσει, θα ενθαρρύνει, θα φροντίσει για τη

βελτίωση της αυτοεικόνας του εκπαιδευομένου, ώστε να μην είναι και να μη

νιώθει κανένας αποκλεισμένος και έρμαιο μιας τύχης, αλλά να μάθει να

διεκδικεί τη βελτίωση της ζωής του, αντλώντας από τις δημιουργικές του

δυνάμεις και τη συνάντησή τους με τις δημιουργικές δυνάμεις των άλλων. Ο

σημερινός εκπαιδευτής πρέπει να έχει γνώσεις παιδαγωγικής, ψυχολογίας,

συμβουλευτικής (και διαπολιτισμικής στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες που

ζούμε), καλό είναι να έχει βιώματα και εμπειρίες από πολλά περιβάλλοντα για

να αναπτύξει ενσυναίσθηση, κατανόηση και αποδοχή του διαφορετικού,

εστιάζοντας στην περίπτωση και με γνώση των στερεοτύπων του. Οι στάσεις

του και οι αξίες του πρέπει να είναι ανθρωπιστικές και να τις υπερασπίζεται

από το δικό του μετερίζι.

Ο σημερινός εκπαιδευτής δυνητικά έχοντας όλα τα σύγχρονα διδακτικά μέσα,

τις τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας, πρέπει να τα χρησιμοποιεί

στην υπηρεσία του εκπαιδευομένου. Η ομαδοσυνεργατική μέθοδος, τα

πρότζεκτς, οι βιωματικές ασκήσεις, ο ενεργητικός ρόλος του εκπαιδευομένου,

η σύνδεση του σχολείου με την κοινωνία, η τσάντα να μένει στο σχολείο, η

ελευθερία του εκπαιδευτή να επιλέγει το διδακτικό υλικό που θα

χρησιμοποιήσει είναι όροι γνωστοί της λειτουργίας των ΣΔΕ και τώρα

15

υπάρχουν στα νέα προγράμματα σπουδών της εκπαίδευσης, στο νέο

σχολείο, για το οποίο ήδη άρχισαν να επιμορφώνονται οι εκπαιδευτικοί της

δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης

Εκπαιδευτικών).

Οι εκπαιδευτές πρέπει όμως να έχουν και κάτι που δεν μπορεί να ορίζεται

στον επίσημο λόγο του υπουργείου, αλλά είναι αναγκαία προϋπόθεση για να

ισχύσουν όσα ορίζει: πρέπει να έχουν πίστη σε αυτό που κάνουν, αγάπη για

το αντικείμενό τους και αγάπη για τον άλλο που θα πρέπει να τον εμπνεύσουν

για να μοιραστούν το ίδιο ενδιαφέρον και την ίδια ερευνητική διάθεση. Αυτή η

πίστη, η αγάπη, η δεκτικότητα, η δυναμική διαδικασία προς τη γνώση και την

αλήθεια είναι η βάση πάνω στην οποία θα αναπτυχθεί η μάθηση, η αλλαγή

στη νοητική απεικόνιση του κόσμου. Η διδακτική μεθοδολογία μαθαίνεται κι

αυτή και προσαρμόζεται ανάλογα με το πλαίσιο, τα μέσα, τους

εκπαιδευόμενους.

Τέλος, ο πολύπλευρος ρόλος που ορίζεται για τους εκπαιδευτές των ΣΔΕ (και

που καλούνται να ενσαρκώσουν και οι νέοι εκπαιδευτικοί στα νέα σχολεία με

τη νέα στοχοθεσία και φιλοσοφία και τα νέα προγράμματα σπουδών για τη

δημιουργία των νέων πολιτών μέσω της εκπαίδευσης) μέσα από ένα θεσμικό

λόγο πειστικό, που ακούγεται ωραία ως όραμα και πράξη και εξασφαλίζει

καλοπροαίρετη συναίνεση, εντάσσεται σε ένα νέο οικονομικοκοινωνικό

πλαίσιο, με μείωση των οικονομικών απολαβών, με διεύρυνση της φτώχειας,

με δραματική αύξηση της ανεργίας, κυρίως των νέων, με απουσία

αναπτυξιακών έργων (άλλης φιλοσοφίας), με οικονομική ύφεση και πολιτική

κρίση. Η θεσμοθετημένη εκπαίδευση και διά βίου μάθηση, με τη μεθοδευμένη

προσπάθεια ανεύρεσης και αξιοποίησης δημιουργικών δυνάμεων, την

ευελιξία, τις προσαρμογές, θα μπορούσε όμως πραγματικά να λύσει αυτά τα

προβλήματα, να αλλάξει δομές ή τείνει να δημιουργήσει ανθρώπους με διά

βίου υπαρξιακό άγχος, πολίτες με υπερεξάντληση και αγωνία επιβίωσης;

16

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

- Βεργίδης Δημήτρης, (2010). Οι εκπαιδευτικοί των Σχολείων Δεύτερης

Ευκαιρίας, Το περίγραμμα της θέσης εργασίας τους, Αθήνα: Υπουργείο

Παιδείας Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Γενική Γραμματεία Διά Βίου

Μάθησης, Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων.

- Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, Μια νέα ευκαιρία, Αθήνα: Υπουργείο Παιδείας

Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης,

Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων.

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

- Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, www . ideke . edu . gr ,

προσπελάστηκε στις 8/12/2011

- Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης, www.gsae.edu.gr), προσπελάστηκε

στις 8/12/2011

- Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας (Ε.Ι.Ν.), www . ein . gr , προσπελάστηκε στις

8/12/2011

- Ηλεκτρονική εκπαιδευτική πύλη alfavita.gr, www.alfavita.gr, προσπελάστηκε

στις 9/12/2011

17