องคประกอบของดนตรีไทย ท่ีเปนปจจัยสูงานออกแบบตกแตงภายในสถานดนตรบีําบัด

โดย นายวศิน วิเศษศักดิ์ด ี

วิทยานิพนธนีเ้ปนสวนหนึง่ของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาศิลปมหาบัณฑิต สาขาวิชาการออกแบบภายใน ภาควชิาออกแบบตกแตงภายใน

บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร ปการศึกษา 2550

ลิขสิทธ์ิของบณัฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร

องคประกอบของดนตรีไทย ท่ีเปนปจจัยสูงานออกแบบตกแตงภายในสถานดนตรบีําบัด

โดย นายวศิน วิเศษศักดิ์ด ี

วิทยานิพนธนีเ้ปนสวนหนึง่ของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาศิลปมหาบัณฑิต สาขาวิชาการออกแบบภายใน ภาควชิาออกแบบตกแตงภายใน

บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร ปการศึกษา 2550

ลิขสิทธ์ิของบณัฑิตวทิยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร

THE INFLUENCE OF THAI CLASSICAL MUSIC IN INTERIOR DESIGN FOR MUSIC THERAPY INSTITUTE

By Wasin Wesetsakdee

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree MASTER OF FINE ARTS

Department of Interior Design Graduate School

SILPAKORN UNIVERSITY 2007

บัณฑิตวิทยาลยั มหาวิทยาลยัศิลปากร อนมุัติใหวิทยานพินธเรื่อง “ องคประกอบของดนตรีไทย ที่เปนปจจัยสูงานออกแบบตกแตงภายในสถานดนตรีบําบัด ” เสนอโดย นายวศิน วิเศษศักดิ์ดี เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาศิลปมหาบัณฑิต สาขาวิชาการออกแบบภายใน

……........................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ศิริชัย ชินะตังกูร)

คณบดีบัณฑติวิทยาลัย วันที่..........เดอืน.................... พ.ศ...........

อาจารยที่ปรึกษาวิทยานิพนธ 1. ผูชวยศาสตราจารย ร.ต.อ.อนุชา แพงเกษร 2. อาจารยพัชชา ปติพานิช คณะกรรมการตรวจสอบวทิยานิพนธ .................................................... ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารยเอกชาติ จนัอุไรรัตน) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (ผูชวยศาสตราจารยพยูร โมสิกรัตน) (อาจารยเทิดศกัดิ์ เหล็กดี) ............/......................../.............. ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (ผูชวยศาสตราจารย ร.ต.อ.อนุชา แพงเกษร) (อาจารยพัชรา ปติพานิช) ............/......................../.............. ............/......................../..............

ง

47154305 : สาขาวิชาการออกแบบภายใน คําสําคัญ : องคประกอบของดนตรีไทย, ดนตรีบําบัด วศิน วิเศษศกัดิ์ดี : องคประกอบของดนตรีไทย ที่เปนปจจัยสูงานออกแบบตกแตงภายในสถานดนตรีบําบัด อาจารยผูควบคุมวิทยานิพนธ : ผศ.ร.ต.อ. อนุชา แพงเกษร และ อ.พชัรา ปติพานชิ. 131 หนา. ในสังคมปจจบัุนมนษุยเราตองประสบปญหาความเจบ็ปวยทางรางกายและจิตใจมากข้ึน ทกุ วนั เนือ่งจากความเจริญทางวัตถุเปนไปอยางรวดเร็ว จังหวะของการดําเนนิชีวิตอยางเรงรีบ ขาดความละเอียดออนความลกึซึ้ง จิตใจจึงหยาบกระดาง จนแทบจะไมมีเวลาพจิารณาและปรับตัวเขากับสังคม ทุกวันนีป้ระเทศไทยจงึมีผูปวยทางจติสูงมากขึน้ทกุปจนนาเปนหวง แสดงใหเห็นวาคนไทยมีความเครียดมากขึ้น การบาํบัดตางๆ จึงเปนทีน่ิยมอยางแพรหลาย ชวยใหผอนคลายทางกาย และทางจิตใจ สถานดนตรบํีาบัดจึงเปนทางเลือกอีกหนึ่ง ในการผอนคลาย ปรับจังหวะของชวีติที่เรงรีบ สรางสมาธิ จนิตนาการตางๆ ตามกิจกรรมทีจ่ดัขึ้น วัตถุประสงคในการศึกษาองคประกอบของดนตรีไทยและดนตรีบําบัด เปนกระบวนการศกึษาและวิเคราะหในเรื่องของ ปรัชญา เอกลักษณและบคุลิกลักษณะของ องคประกอบของดนตรีไทยเพื่อนาํมาประยุกตสูกระบวนการออกแบบสภาพแวดลอมภายใน สถานดนตรีบําบัด ผลการศึกษาในครั้งนี้ไดแสดงออกมาในรูปของอาคารสถานดนตรีบําบดัที่มีพืน้ที่ภายในการใชสอยและบรรยากาศที่สามารถตอบสนองวตัถุประสงคในเรื่องของการนาํองคประกอบของดนตรีไทยดนตรีบําบัดและสามารถสรางสถานที่ผอนคลายจากกจิกรรมทางดนตรีไทยไดอยางเหมาะสม อีกทัง้ยงัเปนการสืบสานภูมิปญญาทางวัฒนธรรมที่สืบตอกันมาใหคงอยูคูสังคมไทยจนชัว่ลูกชัว่หลาน ภาควิชาออกแบบตกแตงภายใน บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร ปการศึกษา 2550 ลายมือชื่อนักศึกษา........................................ ลายมือชื่ออาจารยที่ปรึกษาวิทยานิพนธ1. 2.

จ

47154305 : MAJOR : INTERIOR DESIGN

KEY WORD : THAI CLASSICAL MUSIC ELEMENT , MUSIC THERAPY

WASIN WESETSAKDEE : THE INFLUENCE OF THAI CLASSICAL MUSIC IN

INTERIOR DESIGN FOR MUSIC THERAPY INSTITUTE. THESIS ADVISORS :

ASST.PROF.POL .CAPT. ANUCHA PANGKESORN AND PATCHARA PITIPANICH. 131 pp.

At present human being face more and more the sickness and mind problem, because of

the civilization go fast. People go on their way of lives hurriedly. They lacked their smooth that makes

they have strong mind till they have no time to consider and adapt themselves. Now there are many

mind patient more and more in Thailand, This showed there are many stress in Thai people. Therapy

is the more favorite because Therapy help their body and soul relaxing. The music therapy is the one

choice in relaxing help to adjust the rhythm of lives, make concentration and imagination along the

music therapy activities.

The objective of study is Thai classical music element and Music therapy to educate and

analysis Thai musical philosophy , identity and characteristic for apply to environmental of Music

therapy interior design.

The result of this study shows the music therapy building which has a interior design

functional and environment for answer the objective of taking Thai classical music element and music

therapy design metaphor to relaxing space by Thai music activities and follow the wisdom for the

culture to the next generation.

Department of Interior Design Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2007

Student's signature................................................

Thesis Advisors'signature1. .................................................. 2. ...............................................

ฉ

กิตติกรรมประกาศ วิทยานพินธฉบับนี้สําเร็จลุลวงไปดวยดี ดวยความกรุณาและความชวยเหลือเอาใจใสอยางดียิ่งจาก ผูชวยศาสตราจารย ร.ต.อ.อนุชา แพงเกษร อาจารยที่ปรึกษาวิทยานพินธ ที่ไดใหความรู คําแนะนํา ขอคิดตางๆ ทั้งในการทํางาน และ เปนกําลังใจ คอยสรางแรงบัลดาลใจใหกับผูวิจัย โดยตลอด ผูวจิยัขอกราบขอบพระคุณทานเปนอยางสูง ณ โอกาสนี้ และขอกราบขอบพระคุณ อาจารย อาจารยพัชชา ปติพานิช อาจารยทีป่รึกษารวม ผูเปนแรงบันดาลใจในการวิจยั ที่สละเวลา ในการใหขอแนะนํา กรอบแนวคิดในการศกึษาวจิัยจนทําใหงานวิจยัมีความครบถวนสมบูรณ ขอกราบขอบพระคุณ ผูชวยศาสตราจารย พยูร โมสิกรัตน รองศาสตราจารย เอกชาต ิจันอุไรรัตน อาจารยไพบูลย จิรประเสริฐกูล อาจารยเทดิศักดิ์ เหล็กดี และคณาจารยทุกทาน ที่ใหการอบรม ส่ังสอน ดวยความรัก ความอดทน เอาใจใสอยางดียิ่ง ตลอดการเรียนและการศึกษาวจิยั จนสําเร็จลุลวงไปดวยด ี ขอขอบคุณ ณยฏา ลอใจ และครอบครัว ที่รวมเดินทางตลอดการวิจยัและใหความชวยเหลือในเรือ่งงานรวมถึง กําลังใจทุกๆอยาง และเพื่อนๆรุน1 ทุกคน พี่เจียงพอใหญที่ดูแลลูกๆ พี่เฉลิมใจคนสวย พีเ่ขียดผูมากประสบการณ พี่ตี๋เจาแหงความคิด พี่ปลาพี่สาวที่แสนดี แหวเพื่อนสาวหุนเพรียว ติ้กผูนําทางความคิด เตาหูเจาพอแฟชัน่ เสี่ยหมี่บิ๊กโปรเจค และนายฐา ผูเปดทางการกาวสูงานวิชาการอยางเต็มตวั และพี่ตั้ม พีห่นอย ที่คอยชวยเหลือในการสอบ ความทรงจําตางๆในมหาวิทยาลัยศลิปากร และทกุๆกําลังใจ แรงใจ จากรุนนอง พ่ี เพื่อน ที่มไิดเอยนาม ผูวจิัยขอขอบพระคุณดวยความซาบซึ้งใจไว ณ โอกาสนี้ ขอกราบขอบพระคุณ คณุพอ คุณแม ผูคอยเปนกําลังใจ เขาใจ เชื่อใจ ใหความชวยเหลือ ใหความรกั และไมเคยยอทอตอความเกยีจคราน ของลูกคนนี้ หวังวาความสําเร็จในครั้งนี้จะ สามารถสรางความภูมใิจสู ครอบครัววิเศษศักดิ์ดี ไดอยางภาคภูมใิจ และทายสุดขอขอบพระคุณ จิตวิญญาณในความเปนไทย ในตวัขาพเจา ที่บมเพาะ ความรูสึกนึกคิดแบบไทย ขอสัญญาวา ขาพเจาจะสืบสาน อัตลักษณ เอกลักษณ ปรัชญาความเปนไทย เพื่อใหคงอยูไปจนชพีมลาย

ช

สารบัญ หนา

บทคัดยอภาษาไทย ง บทคัดยอภาษาอังกฤษ จ กิตติกรรมประกาศ ฉ สารบัญภาพ ฌ สารบัญแผนภูมิ ฏ บทที่

1 บทนํา 1ความเปนมาและความสําคัญของปญหา 1ความมุงหมายและวัตถุประสงคการศึกษา 2สมมุติฐานของการศึกษา 3ขอบเขตของการศึกษา 3 ขั้นตอนของการศึกษา 3ขอตกลงเบื้องตนของการศึกษา 4ความจํากดัความของการศึกษา 4

คําจํากัดความที่ใชในการศึกษา 5ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ 6

2 ทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวของ 8 ดนตรีไทยและองคประกอบของดนตรี 8

องคประกอบของดนตรีไทย 9ปรัชญาที่เกี่ยวของกับดนตรไีทย 13 ความสัมพันธระหวางดนตรไีทยกับสังคมไทย 15ความงามดนตรีไทย 17 วรรณกรรมที่เกี่ยวของในเรือ่งของดนตรีไทยกับสังคมไทย 18สรุปผลการศึกษาเรื่ององคประกอบของดนตรีไทย 21

ดนตรีบําบัด 21 ความหมายของดนตรีบําบัด 22 ดนตรีมีผลตอสุขภาพอยางไร 23 องคประกอบของดนตรีที่มีผลตอการบําบัด 23

ซ

บทที่ หนา ขั้นตอนการบาํบัดดวยเสียงดนตรี 24

ขอแนะนําการใชดนตรีเพื่อพฒันาคุณภาพชวีิต 26 สรุปผลการศึกษาเรื่องดนตรบีําบัด 27

โรคเครียด 28 ระดับของความเครียด 30

สาเหตุของความเครียด 30 อาการที่แสดงออกของโรคเครียด 31 การดําเนินของโรคเครียด 32

การบําบัดรักษาโรคเครียด 32 สรุปผลการศึกษาขอมลเรื่องโรคเครียด 32

สรุปวรรณกรรมที่เกี่ยวของในการใชดนตรีบําบัด ในการบําบัดโรคเครียด 33 3 วิธีดําเนนิการวิจัย 45

ขั้นตอนในการดําเนินการวจิัย 47การเลือกโครงการเก็บขอมูลเพื่อทําการศึกษา 48เครื่องมือที่ใชในการทําวิจัย 49

4 การศึกษาและวิเคราะหรายละเอียดของโครงการ 51การวิเคราะหที่ตั้งและสภาพแวดลอมของโครงการ 51การวิเคราะหสภาพภมูิอากาศ 58การวิเคราะหพฤติกรรมผูใชพื้นที่แตละประเภท 59การวิเคราะหความเหมาะสมของพื้นที่

ในการออกแบบโครงการดนตรีบําบัด 63การศึกษาโครงการเปรียบเทยีบ ดนตรีบําบดั 65

5 กระบวนการพัฒนาและแปรรูปความคิดสูงานออกแบบ 85 คําสําคัญในการออกแบบ 89

การออกแบบโปรแกรม 91 6 บทสรุปและเสนอแนะ 126 บรรณานุกรม 128 ประวัติผูวจิัย 131

ฌ

สารบัญภาพ ภาพที ่ หนา

1 ภาพดนตรีไทย 8 2 ภาพระดับเสียงในดนตรีไทย 9 3 ภาพเครื่องดนตรีไทย 11 4 ภาพธรรมชาติกับเครื่องดนตรีไทย 12 5 ภาพระฆังขางวัดพระบรมธาตุ ดอยสุเทพ 14 6 ภาพลุมแมน้ําเจาพระยา 14 7 ภาพความงามของดนตรีไทย 18 8 ภาพประเพณลีอยกระทง 19 9 ภาพการใชดนตรีบําบัด 21 10 ภาพการใชดนตรี New Age Music บําบัด 22 11 ภาพโรคเครียด 29 12 ภาพถายพระพศิาลสุขุมวิท 52 13 ภาพถายถนนสุขุมวิท 52 14 ภาพเสนทางเดินรถไฟฟาบทีีเอสเชื่อมตอถนนสุขุมวิท 53 15 ภาพถายการจราจรบริเวณถนนสุขุมวิท 53 16 ภาพอาคารตางๆ ในพื้นที่ถนนสุขุมวิท 54 17 ภาพปายชื่อพระราชทานดานหนาอุทยานเบญจสิริ 56 18 ภาพแผนทีแ่ละภาพการเขาถึงโครงการ 57 19 ภาพถายทางอากาศบริเวณอุทยานเบญจสิริ 57 20 ภาพพืน้ที่กิจกรรมภายในอุทยานเบญจสิริ 60 21 ภาพน้ําพุดนตรีดานหนาอุทยานเบญจสิริ 61 22 ภาพกลุมประติมากรรมภายในอุทยานเบญจสิริ 61 23 ภาพสนามเดก็เลนและลานกฬีาภายในอุทยานเบญจสิริ 62 24 ภาพดนตรีในสวน 62 25 ภาพสถาบันAnthroposophic Germany 65

26 ภาพภายในโรงละคร สถาบัน Anthroposophic Germany 66

ญ

ภาพที ่ หนา 27 ภาพศูนยดนตรีบําบัดในสวสิเซอรแลนด 67 28 ภาพ การฝกเปลงเสียง Speech therapist 69 29 ภาพกจิกรรมดนตรีบําบัดภายในอาคารฟนฟู รพ.ศรีธัญญา 74 30 ภาพบรรยากาศภายใน Mute room 75 31 ภาพกจิกรรมภายใน Mute room 76 32 ภาพกจิกรรมทางดนตรีใน Mute room 76 33 ภาพโครงสรางภายใน Mute room 77 34 ภาพวัสดุโครงสรางภายใน Mute room 77 35 ภาพ Thom Faulders 78 36 ภาพบรรยากาศดานนอกของ P.S. 1 Contemporary Art Center 79 37 ภาพ P.S. 1 Contemporary Art Center Layout plan 80 38 ภาพ P.S. 1 Contemporary Art Center Presentation 80 39 ภาพ National Art performance in Taiwan park01 81 40 ภาพ National Art performance in Taiwan park02 82 41 ภาพ National Art performance in Taiwan park03 82 42 ภาพ National Art performance in Taiwan park04 83 43 ภาพกจิกรรมดนตรีไทยบําบดั 86 44 ภาพแสดงปจจัยที่ทําใหเกดิความเครียด 86 45 ภาพแสดงสัญลักษณโครงการสถานดนตรีบําบัด 89 46 ภาพแผนผังอทุยานเบญจสิริ 95 47 ภาพแผนผังแสดงกิจกรรมภายในอุทยานเบญจสิริ 95 48 ภาพทัศนยีภาพภายในสวน Information 108 49 ภาพทัศนยีภาพภายในสวน Advising area 109 50 ภาพทัศนยีภาพภายในสวน Advising room 111 51 ภาพทัศนยีภาพภายในสวนกิจกรรม Activity area lobby 114 52 ภาพทัศนยีภาพภายในสวนกิจกรรม Playing room 115 53 ภาพทัศนยีภาพภายในสวนกิจกรรม Singing room 117 54 ภาพทัศนยีภาพบรรยากาศภายในจุดขายบตัร เขาชมการแสดง 119

ฎ

ภาพที ่ หนา 55 ภาพทัศนยีภาพบรรยากาศภายในโรงละครดนตรีบําบัด 121 56 ภาพทัศนยีภาพบรรยากาศภายในทางออกโรงละครดนตรีบําบัด 122 57 ภาพแปลนระบบแสงสวาง 123 58 ภาพแปลนระบบปรับอากาศ 124 59 ภาพแปลนระบบรักษาความปลอดภัย 125

ฏ

สารบัญแผนภมิู แผนภูมิที ่ หนา 1 ชวงหางระดับเสียงในดนตรีไทย 10 2 สรุปเอกลักษณขององคประกอบของดนตรีไทย 13 3 สรุปปรัชญาของดนตรีไทย 15 4 สรุปความสัมพันธของดนตรีไทยกับสังคมไทย 17 5 สรุปความงามของดนตรีไทย 18 6 สรุปประเด็นที่ไดจากการศึกษาวรรณกรรมที่เกี่ยวของ กับดนตรีไทยความงามของดนตรีไทย 20 7 สรุปผลการศึกษาขอมูลองคประกอบของดนตรีไทย 21 8 แสดงขั้นตอนดนตรีบําบดั 24 9 คําบรรยาย เพลงของโมสารท และบีโธเฟน ในการบําบัด 25 10 สรุปขอมูลการใชดนตรีบาํบัด 28 11 สรุปขอมูลโรคเครียด 33 12 สรุปขอมูลการใชดนตรีบาํบัดความเครยีด 40 13 สรุปการเชื่อมโยงขอมูลสูงานออกแบบสถานดนตรีบําบัด 42 14 กระบวนการศึกษาวจิัยโครงการสถานดนตรีบําบัด 45 15 กระบวนการแปรรูปขอมูลสูงานออกแบบงานออกแบบ 01 46 16 กระบวนการแปรรูปขอมูลสูงานออกแบบงานออกแบบ 02 47 17 เสนแกนของอาคารตางๆ ในพื้นที่ถนนสุขุมวิท 54 18 เสนแกนทีแ่ตกตางของพื้นที่อุทยานเบญจสิริ 55 19 วิเคราะหสภาพภมูิอากาศบริเวณอุทยานเบญจสิริ 58 20 แสดงสวนของกิจกรรมในอุทยานเบญจสิริ 60 21 แสดงกระบวนการนําขอมูลตัวแปรสูงานออกแบบโปรแกรมโครงการ01 87 22 แสดงกระบวนการนําขอมูลตัวแปรสูงานออกแบบโปรแกรมโครงการ02 88 23 แสดงกระบวนการแปรกิจกรรมดนตรีบําบัด

สูกระบวนการออกแบบโปรแกรม 89 24 เอกลักษณของระดับเสียงดนตรีไทย 90 25 เอกลักษณของจังหวะในดนตรีไทย 90

ฐ

แผนภูมิที ่ หนา 26 เอกลักษณของทํานองในดนตรีไทย 90 27 สรุปเอกลักษณของดนตรีไทย 91 28 การแปรเอกลักษณของดนตรีไทยสูแนวความคิดในการออกแบบพื้นที่ 91 29 แสดงโปรแกรมในการออกแบบสถานดนตรีบําบัด 92 30 แสดงรายละเอียดการ Intro สูโครงการสถานดนตรีบําบัด 93 31 แสดงสื่อนําผูใชสูโครงการวา “Sign Song” หรือ “ปายเสียงเพลง” 94 32 การเกริ่นประสบการณทางดนตรีไทย ภายในอุทยานเบญจสิริ 96 33 แนวความคดิในการแปรรูปจังหวะดนตรีสูพื้นที่อาคาร 97 34 แนวความคดิในการแปรรูปความถี่ และพื้นที่ สูรูปทรงอาคาร 98 35 แสดงพื้นที่ จากแปรรูปจังหวะ 2 ช้ันในดนตรีไทย 98 36 แสดงการแปรรูปแนวความคิดสูการกําหนดพื้นที ่ 99 37 แสดงโครงสรางอาคาร 99 38 แสดงแนวระดับเนนิดิน ช้ันบนอาคาร 100 39 โปรแกรมกจิกรรมภายในโครงการดนตรีบําบัด 100 40 การกําหนดพื้นที่โปรแกรมกิจกรรมภายในโครงการดนตรีบําบัด 101 41 แสดงการแปรรูปแนวความคิดสูการกําหนดพื้นที่ ช้ันบนอาคาร 102 42 แสดงกิจกรรมพิณ และ ฆองในทอนเคลาคลอ 104 43 แสดงกิจกรรมอังกะลุง และการแสดงคตีศิลปในทอนเคลาคลอ 104 44 แสดงแปลนพื้นที่ใชสอยของอาคารสถานดนตรีบําบดั 105 45 แสดงการเปรียบเปรยดนตรีไทย กับพืน้ที่ภายใน 106 46 แสดงแนวความคิดกจิกรรมอังกะลุง และการแสดงคีตศิลปในทอนเคลาคลอ 107 47 แสดงกิจกรรมอังกะลุง และการแสดงคตีศิลปในทอนเคลาคลอ 107 48 แนวความคดิในการออกแบบสวน Advising area 109 49 เฟอรนิเจอรสวน Advising area 110 50 แนวความคดิในสวนกิจกรรม 112 51 แนวความคดิในการออกแบบสวนกิจกรรม Activity area lobby01 113 52 แนวความคดิในการออกแบบสวนกิจกรรม Activity area lobby02 113 53 แนวความคดิในการออกแบบสวน Singing room 116

ฑ

แผนภูมิที ่ หนา 54 แนวความคดิในการออกแบบสวนจุดขายบัตร เขาชมการแสดง 118 55 แนวความคดิในการออกแบบสวนโรงละครดนตรีไทยบําบัด 120

บทท่ี 1

บทนํา ความเปนมาและความสําคญัของปญหา ในสังคมปจจบุันมนุษยเราตองประสบปญหาความเจ็บปวยทางรางกายและจิตใจมากขึ้นทุกวันเนื่องจากความเจริญทางวัตถุเปนไปอยางรวดเรว็ จังหวะของการดําเนินชวีิตอยางเรงรีบ ขาดความละเอียดออนความลึกซึ้ง จิตใจจึงหยาบกระดางมีความเครียดมากขึ้น จนแทบจะไมมีเวลาพิจารณา และปรับตัวเขากับสังคม ทุกวันนี้ประเทศไทยมีผูปวยทางจิตสูงมากขึ้นทุกปจนนาเปนหวงแสดงใหเหน็วาคนไทยมีความเครียดมากขึน้ การบําบัดตางๆ จึงเปนทีน่ิยมอยางแพรหลาย ชวยผอนคลาย ทางกาย และทางจิตใจ สถานดนตรีบําบัดจึงเปนทางเลือกอีกหนึ่งในการผอนคลายปรับจังหวะของชีวิตที่เรงรีบ สรางสมาธิ จินตนาการตางๆ ตามกิจกรรมที่จัดขึ้น ดนตรีบําบัด (Music Therapy) คือการใชดนตรี และเครื่องดนตรี ในการฟนฟูรักษา และพัฒนาอารมณรางกาย และสุขภาพจิต การใชดนตรีบําบดัดําเนนิการโดยการบําบดัดวยดนตร ีซ่ึงไดรับการฝกฝนและไดเกยีรติบัตรรับรองมาเฉพาะทางกลาวไดวาเปน การบําบัดทางศิลปะอยางสรางสรรค หรือการบําบัดโดยการแสดงออก ซ่ึงเกี่ยวของกับ การใชศิลปะบําบัด การเตนรําบําบัด และการแสดงละครบําบัด หรือการนําเสียงดนตรีมารักษา เพื่อชวยสงเสริม และถายเทธาตุ ภายในรางกายใหมีความสมดลุโดยเฉพาะวชิาในหมวดทฤษฎีดนตรี เปนความรูที่ทาํใหเสียงดนตรีมเีหตุมีผล และสามารถอธิบายไดตามหลักวิชาการ “ ทําใหดนตรีมีความสมดุลระหวางเหตุผลกับอารมณ นั่นก็คือ ความสัมพันธระหวางวิทยาศาสตร และสุนทรียศาสตรที่ลงตัวอยางเหมาะสม”1 การนําองคประกอบของดนตรีไทย มาแปรรูปในการออกแบบพืน้ที่ภายในนั้นจึงเปรียบเสมือนการบําบัด เพื่อปรับจังหวะชวีิตที่เรงรีบในพื้นที่ของสังคมภายนอก เพือ่ปรับสภาพแวดลอมที่วุนวายโดยใชจิตวิญญาณ และองคประกอบของความเปนดนตรีไทยมาแปรรูปใหเกิดการระลึกนึกถึงความสภุาพออนนอม ซ่ือสัตย เมตตากรุณา ราเริงเบิกบาน อดทน มี

1

2

น้ําใจ เพื่อรักษาคุณคาเอกลักษณไทยที่กําลังจะถูกกลืนหายไปกับการเขามาแทนที่ของกระแสวัฒนธรรมตะวันตก ที่สงผลกระทบตอการดําเนินชวีิตในบริบทสังคมปจจุบัน ปรัชญาที่จะนาํไปสูแนวความคิดในเรื่องของความสัมพันธระหวาง องคประกอบของดนตรีไทย และคนไทย ดังคํากลาวของ นาย Ludwig Hamberger นักสังคมวิทยา ชาวเยอรมันคนแรกที่เขามาเมืองไทยและไดศึกษาดนตรีไทยในแงสังคมศาสตร ( Social Science ) ไดเขียนบทความชื่อ “Fragmented Society : The Structure of Thai Music” ขึ้นและตีพิมพในวารสาร Sociologies ในป พ.ศ. ๒๕๑๑ จากบทความนี้นาย Hamberger ไดวิเคราะหไววา “ดนตรีไทยตางจากดนตรีสากลในแงทีว่า ดนตรีไทยมีโครงสราง องคประกอบ ที่ตรงกันขามกบัดนตรีตะวันตก คือ ไมมีการวางแผนไวกอน ไมมีกฎเกณฑตายตัว และไมสามารถกําหนดลวงหนาได ดนตรีไทยสะทอนใหเห็นถึงโครงสรางของรูปสังคม ที่ไดรับอิทธิพลจากศาสนาพุทธ และฮินด ูซ่ึงทัศนะคติตอชีวิตอนัเปนสังสารวัฏคาบเกี่ยวกนัเปนลูกโซเนื่องกันไป เราไมอาจ เปรียบเทียบดนตรีไทยไดกบัสถาปตยกรรมที่มีความมั่นคง มีลักษณะแข็งเปนแทงหินไดอยางดนตรีสากล แตอาจเปรียบเทียบไดกับธรรมชาติมากกวา และสิ่งแวดลอมในสังคมไทยที่เต็มไปดวยแมน้ํา ลําคลอง และการบรรเลงของดนตรีไทยนัน้ก็เหมือนกระแสน้ําที่ถูกปลดปลอยออกไปตามแรงคลื่น และไหลคดเคี้ยวไปตามซอกเล็ก ซอกนอยประหนึ่งไมมทีี่ส้ินสุด นักดนตรีมีอิสระในการบรรเลง อนึ่งการรวมกลุมก็เปนไปในลักษณะหลวม ( Loosely Knit ) อันตรงกนัขามกับลักษณะของนกัดนตรีตะวันตกที่รวมกลุมอยางมั่นคง”2 การศึกษาครั้งนี้จึงพยายามทีจ่ะศึกษาประเด็นเนื้อหาเพื่อเสนอแนวทางการแปรรูปองคประกอบของดนตรีไทย สูงานออกแบบตกแตงภายในดนตรีบําบัดสถาน ที่ซ่ึงสามารถบงบอกถึงลักษณะไทย ( Thai characteristic ) อันเปนผลิตผลของคนไทยในอดีตที่มีโครงสราง (Structure )ในเรื่อง จังหวะ( Rhythm ) ทํานอง ( Melody ) คีตลักษณ ( Form ) เปนของตนเอง และเราสามารถเขาใจได ความมุงหมายและวัตถุประสงคการศึกษา 1. ศึกษาขอมูลองคประกอบของดนตรีไทย และการใชดนตรีบําบัด 2. ศึกษาและวิเคราะห องคประกอบของดนตรีไทยในดานของปรัชญา เอกลักษณ บุคลิกลักษณะ เพื่อเปนแนวทางในการออกแบบ สรางพืน้ที่ ที่ใชดนตรีบําบัดสําหรับผอนคลาย

3

สมมุติฐานของการศึกษา แปรรูปองคประกอบตางๆของดนตรีไทยในเชิงทฤษฏี และสุนทรียภาพ สูงานออกแบบตกแตงภายในพื้นที่ ดนตรีบาํบัดสถาน อีกทั้งยังตอบสนองประโยชนใชสอย เปนพื้นที่ ที่สรางเนื้อหา ใหเกดิเรื่องราว ในงานออกแบบตกแตงภายใน เพือ่ปรับจังหวะ( Rhythm ) สรางคีตลักษณ ( Form ) ของพื้นที่สถานดนตรีบําบัด ใหเขากับบริบทสังคมปจจุบัน ขอบเขตของการศึกษา 1. ขอบเขตของการศึกษาสวนขอมูล จะนํามาซึ่งแนวทางในการนาํขอมลูของ

1.1 องคประกอบของดนตรีไทย และการใชดนตรีบําบัดมาใช ที่สามารถสื่อใหเห็นถึงปรัชญาทางความงามของดนตรีไทย การศึกษาการแพทยทางเลือกแบบดนตรีบําบดั เพื่อศึกษาถึงวิธีการ กระบวนการ และแนวทางในการออกแบบภายในสถานดนตรบีําบัดแนวทางการนําดนตรีบําบัดโดยเปนแนวทางที่จะสามารถบําบัดผอนคลาย

1.2 โรคเครียดในระดบัปานกลาง ถึงระดับ ต่ํา สําหรับผูคนในสังคมเมืองหลวง 2. ขอบเขตของการศึกษาสวนการออกแบบภายในสถานดนตรีบําบัด ออกแบบภายในสถานดนตรีบําบัด โดยมกีลุมเปาหมายคือ คนในเมืองหลวงที่เผชิญกับสภาพแวดลอมที่วุนวาย มลพิษทางอากาศ ความกดดันจากการทํางานตางๆ ทําใหเกิดปญหาโรคเครียดกับผูคนในเมืองหลวงมาก ซ่ึงการออกแบบสถานดนตรีบําบัดในที่นี้ ตองการชวยผูคนที่มีความเครียดในระดับต่ํา ถึงปานกลาง ซ่ึงในทางการแพทยระบุวาสามารถเกิดไดในกับทกุคน แตไมใชอยูในระดับสูง สามารถผอนคลายไดดวยกจิกรรมตางๆ โดยเฉพาะ กจิกรรมทางดนตรี การศึกษาเพื่อออกแบบจึงนาํเสนอในลักษณะของพืน้ที่ ที่ประกอบไปดวยอาคาร ที่สามารถทํากิจกรรมทางดนตรีบําบัดไดอยางเหมาะสม และสอดคลองกลมกลืนใหเขากับสถานที่ อุทยานเบญจสิริ ถนนสุขุมวิท กรุงเทพฯ โดยนําเสนอผานแบบจําลอง และรายละเอยีดของงานออกแบบภายในโครงการสถานดนตรีบําบดั เพื่อเปนพื้นที่พักผอน ผอนคลายสําหรับคนเมือง อีกทั้งยังสงเสริม เผยแพรเอกลักษณไทยใหคงอยูคูสังคมไทย อยางเหมาะสม ขั้นตอนของการศึกษา 1. ขั้นตอนการศึกษาและเก็บรวบรวม วเิคราะห และสรปุผลขอมูลที่เกี่ยวของ

1.1 ศึกษาองคประกอบของดนตรีไทยจากเอกสาร ขอมูลอางอิง บทความ

4

ขอเขียน ส่ืออิเล็คทรอนิค และการสัมภาษณผูเชี่ยวชาญทางดานดนตรีไทย ในเรื่องเอกลักษณ บุคลิก ขององคประกอบของดนตรีไทย ที่สามารถนําไปใชเปนขอมูลพื้นฐานสําหรับเปนแนวทางในการแปรรูปสูงานออกแบบภายในสถานดนตรบีําบัดตอไป

1.2 ศึกษาขอมลูการใชดนตรบีําบัด และโรคเครียด จากเอกสาร ขอมูลอางอิง บทความ ขอเขียน ส่ืออิเล็คทรอนิค และการสัมภาษณผูเชี่ยวชาญทางดานดนตรีบําบดัในดานตวัแปร กิจกรรมการรกัษา ที่สามารถนําไปใชเปนขอมูลพื้นฐานสําหรับเปนแนวทางในการแปรรูปตอไป 2. วิเคราะหหาแนวทางในการนําองคความรูมาใชในการออกแบบสภาพแวดลอมภายใน 3. องคความรูตางๆมาเรียบเรียงและถายทอดสูงานออกแบบสภาพแวดลอมภายใน สถานดนตรีบําบัด อุทยานเบญจสิริ ขอตกลงเบื้องตนของการศึกษา การศึกษาประเด็นเรื่องขององคประกอบของดนตรีไทย เปนประเดน็ขอมูล การวิเคราะหของแตละทานผูเชีย่วชาญ ที่เกิดสุนทรียภาพทางความงาม และเกิดความรูสึกตอดนตรีไทยที่แตกตางกัน การศึกษาจึงมุงประเด็น ขอมูลเหลานี้มาแทนคา สูงานออกแบบตกแตงภายใน ดนตรีบําบัดสถาน ซ่ึงเปนการออกแบบสภาพแวดลอมภายใน โดยนําประเดน็เรื่องขององคประกอบของดนตรีไทยเปนแนวความคิดในการออกแบบตกแตง ประยุกตกับขอมูลในการบําบัดโรคเครียดดวยกิจกรรมทางดนตรี เพื่อการบําบัดทางกายและจิตใจ ของผูที่มีความเครียดในระดับต่ํา ถึงปานกลาง ในกรุงเทพฯ ผูออกแบบหวงัวาจะสามารถชวยใหผูใชพืน้ที่ ปรับจังหวะ ระลึกนึกถึงเอกลักษณ องคประกอบที่ถูกถอดรหัสมาจากองคประกอบของงานออกแบบตกแตงภายใน กิจกรรมตางๆทางดนตรีบําบัด ที่เกิดขึ้นในโครงการสถานดนตรีบําบัด จะสามารถเปนแนวทาง ทางความคิดที่จะสามารถลดความตึงเครียดในสังคม บริบทปจจุบัน ความจํากัดความของการศึกษา การศึกษาองคประกอบของดนตรีไทย และดนตรีบําบดันั้น จะเปนการศึกษาจากผลของการรวบรวมขอมูลพื้นฐาน จากกรณีศกึษาของโครงการดนตรีบําบัด และกิจกรรมทางดนตรีไทยทีม่ีอยูเดิม และจากเอกสารที่เกีย่วของ ซ่ึงจะสงผลตอขอมูลพื้นฐาน ทีจ่ะนาํมาสูกระบวนการ การออกแบบ ในครั้งนี้ อีกทั้งโครงการมุงเนนในการหาแนวทางและกระบวนการในการแปรรปู จากองคประกอบของดนตรีสูงานออกแบบ อาจทําใหเกิดความเปราะบางทางดานรายละเอียดแบบ

5

กอสราง ในการนําไปสรางจริง จะตองมีการคํานวณโครงสรางในการรับน้ําหนกั และรายละเอียดของแบบกอสรางเพิ่มเติม หากแตสามารถนําไปพัฒนาตอยอดองคความรูตอไปได คําจํากัดความที่ใชในการศึกษา 1. องคประกอบของดนตรีไทย อันดนตรีของชนทุกชาตยิอมมีองคประกอบทางดนตรีที่เหมือนกนัหากตางกันบางกอ็ยูที่รายละเอยีดที่เกีย่วกับการปรุงแตงทางดนตรีเพื่อความเหมาะสมตามสภาพทางวัฒนธรรมของตน ในดนตรีไทยนั้น องคประกอบของดนตรีจะมีลักษณะเดนเปนเฉพาะของตนเององคประกอบของดนตรีไทย มใิชเฉพาะในเรือ่งของทฤษฏีทางดนตรีไทยแตเพยีงอยางเดียว อีกทั้งยังรวมไปถึงเรื่องของปรัชญา ความเชื่อและความสัมพันธของดนตรีไทยกับคนไทย3 2. ดนตรีบําบดั การรักษาดวยดนตรีบําบดันั้น ปจจุบนันีม้ีโรงพยาบาลหลายแหงที่เปดการรักษา แตที่เปดรักษาเปนแหงแรกและอยางเปนทางการนั้นเดมิคือที่โรงพยาบาลศิริราช ที่เปดรักษามาเปนเวลาเกือบ 20 ป โดยมีการรักษาดวยแนวทางดนตรีบําบัดควบคูไปกับการรักษาดวยการรับประทานยาและการทํากายภาพบําบดั ดนตรีบําบดัสามารถบําบัดกับคนทัว่ไปก็ได ไมจําเปนตองปวยเสมอไป โดยเฉพาะเมื่อรูสึกวาเริ่มเครียด จะชวยทําใหจติใจผองใส อารมณดีเบิกบาน ทํางานไดอยางมีความสุข ไมกดดนั แตในแงของผูปวยนัน้ยิ่งชวยไดมาก และมีงานวจิัยเปนสถิติออกมาเปนตวัเลขเดนชัดแลววา เมื่อเริ่มทําดนตรีบําบัด อาการเจ็บปวยจะดีขึ้นเรื่อยๆ ทั้งดานรางกายและจิตใจ4 3. โรคเครียด โรคเครียดในการศึกษาออกแบบครั้งนี้ ไดเลือกลุมระดับความเครียดทีต่่ํา – ปานกลาง ซ่ึงเปนการศึกษาเพื่อใหสามารถออกแบบ สามารถอางอิงไดตามหลักการแพทย ดังนี้ ความเครียดระดับต่ํา (Mild stress ) เปนภาวะที่มีความเครยีดอยูนอย พบไดในชวีิตประจําวัน เปนความเครียดทีม่ีสาเหตุมาจากเหตกุารณเพยีงเล็กนอย เชนอุปสรรคในการทํางาน อาการเหลานี้จะส้ินสุดในเวลาอันเพียงไมถึงชั่วโมง หรือไมกี่นาท ีความเครียดระดับกลาง ( Middle stress ) เปนภาวะที่มีความเครียดรุนแรงกวาระดับแรก อาจเกิดเปนชัว่โมง หรือหลายช่ัวโมงจนกระทั่งเปนวันเชน จากความขัดแยงในที่ทํางาน ความสัมพันธในครอบครัว การเจ็บปวยที่ไมรุนแรงนัก ระดับความเครียดปานกลางนี้ เปนระดับที่รางกายและจิตใจตอบสนอง โดยการตอสูกับความเครียดที่มกีารเปลี่ยนแปลงทางสรีระ พฤติกรรม อารมณและความนึกคิด เพื่อขจัดสาเหตุของความเครียด หรือผอนคลายลง เพื่อกลับสูภาวะปกติ5 การศึกษาครั้งนี้จึงเปนการศึกษาสืบขอมูล วิเคราะห คําจํากัดความในเรื่ององคประกอบ ของดนตรีไทยในดานของของปรัชญา เอกลักษณ บคุลิกลักษณะ การถอดรหัส ความงาม ที่สามารถผอนคลายอารมณ รางกายและจิตใจ และดนตรีบําบัด ในเรื่องของกิจกรรมทางดนตรีไทย ที่สามารถสรางความผอนคลาย เพื่อนํามาเปนปจจยัในการออกแบบโครงการสถาน

6

ดนตรีบําบัดเพือ่บําบัดโรคเครียดในระดับต่าํ ถึงปานกลาง สําหรับผูคนในเมืองหลวง ที่กําลังประสบกับความเครียดจากปจจัยตางๆ ไดอยางเหมาะสมกับบริบทสมัยใหมของสังคม ประโยชนท่ีคาดวาจะไดรับ 1. เขาใจถึงความสัมพันธระหวางองคประกอบดนตรีที่มผีลตอการออกแบบสภาพแวดลอมภายในของสถานดนตรีบําบัด 2. สามารถปรับใชวิธีคิด การวิเคราะหดานตางๆ ในเรื่ององคประกอบของดนตรีไทยที่จะนํามาแปรรูปสูงานออกแบบภายใน 3. สามารถนาํขอมูลจากการศึกษามาเปนพืน้ฐานในการพจิารณาและประยุกตใชในการออกแบบตกแตงภายใน ในพื้นที่ สภาพแวดลอมตางๆ ที่ตองการแนวความคิดในการออกแบบโดยปรัชญาองคประกอบของดนตรีไทยได 4. สามารถเพิ่มเติม นําเสนอขอเสนอแนะอื่นๆ เพื่อนําไปพัฒนาตอยอดองคความรูได

7

เชิงอรรถทายบทที่ 1

1 ณัชชา โสคติยานุรักษ, ทฤษฎีดนตรี ตําราหมวดทฤษฎดีนตรีเลมที ่1, พิมพคร้ังที่ 1 (กรุงเทพมหานคร : สํานักพมิพแหงจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2550), 150. 2 ปรานี วงษเทศ, วิเคราะหดนตรีไทยในแงมานุษยวิทยา (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพพระนคร , 2543. พิมพในงานอนุสรณในการฌาปนกิจศพ จาเอกกมล มาลัยมาลย ตลุาคม 2543), 15. 3 สุกรี เจริญสุข, เสียงและระบบเสียงดนตรไีทย, พิมพคร้ังที่ 1 (กรุงเทพมหานคร: วิทยาลัยดุริยางคศิลป มหาวทิยาลัยมหดิล, 2546), 103. 4 เสาวนีย สังคโสภณ, บทความดนตรีบําบดั [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 10 สิงหาคม 2550.เขาถึงไดจาก http://www.taf.in.th/forum/index.php?topic=2457.msg31973 5 ภาควิชาจิตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, ความรูเรื่องโรคทางจิตเวชและปญหาพฤติกรรม [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 19 มิถุนายน 2550. เขาถึงไดจากhttp://www.md.chula.ac.th/psychi/PEOPLE/anxiety.html

บทท่ี 2 ทบทวนวรรณกรรมที่เก่ียวของ

ในการหาขอมลูสําหรับศิลปนิพนธนี้เปนการรวบรวมขอมูลที่จําเปนเกีย่วของและสามารถนํามาประยุกตในการแปรรูปเพื่อออกแบบสถานดนตรีบําบัด ซ่ึงสามารถแยก เปนประเด็นในการศึกษาไดเปน 3 ประเด็นหลัก ดังนี ้ 1. ดนตรีไทยและองคประกอบของดนตรีไทย 2. ดนตรีบําบดั 3. โรคเครียด 1. ดนตรีไทยและองคประกอบของดนตรีไทย ดนตรีเปนศิลปะของเสียงที่เกิดจากความพากเพยีร ของมนุษยในการสรางเสียง ใหอยูในระบบระเบียบของจังหวะ ทํานอง และคีตลักษณของดนตรีไมวาจะเปนของชนชาติใด ภาษาใด ลวนมีพื้นฐานมาจากสวนตางๆเหลานี้ทัง้สิ้น ความแตกตางในรายละเอียดของแตละสวนแตละวัฒนธรรมนั้น เปนสิ่งที่เกิดขึ้นจริง แตการที่จะแตกตางกันอยางไรนั้น กรอบวัฒนธรรมของแตละสังคม จะเปนปจจัยทีก่ําหนดให ตรงตามรสนิยมของแตละวัฒนธรรม จนเปนผลใหสามารถแยกแยะวาดนตรีของชาติหนึ่งแตกตางจากดนตรขีองอีกชาติหนึ่งอยางไร

ภาพที่ 1 ภาพดนตรีไทย ที่มา: รูเรื่องเมืองไทย [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 1 กันยายน 2549. เขาถึงhttp://www.becnews.com/backissue/k_knowthai/knowthai160746.htm

8

9

1.1 องคประกอบของดนตรีไทย องคประกอบของดนตรีไทย ที่มีเอกลักษณเฉพาะตัว สามารถแบงเปนองคประกอบหลักใหญๆไดดังนี ้

1.1.1 เสียง ( Sound ) ศิลปนผูสรางสรรคงานวิจิตร ตางมส่ืีอที่ใชผลิตงานออกแบบแตกตางกันออกไป ในแตละสาขาวิชาไดพยายาม ใชส่ืออุปกรณที่หลากหลาย ในการผลิตงานใหมีคณุคา จิตรกรสามารถเลือกใชสีน้ํา สีน้ํามัน เปนสื่อในการสรางสรรคผลงาน ในขณะที่ประติมากรอาจจะเลือกใชดนิ หิน โลหะ เปนสื่อในการผลิต แตสําหรับคีตกวีผูสรางสรรคดนตรี คงใชเพียงเสียงเทานั้น แตอยางไรก็ตาม ผูสรางสรรคดนตรี สามารถสรางเสียง ที่หลากหลายโดยอาศยัวิธีการผลิตเสียงเปนปจจัยกาํหนด เชน การดีด สี ตี เปา เสียงเกิดจากการสั่นสะเทือนของอากาศที่เปนไปอยางสม่ําเสมอ สวนเสียงอึกทึกหรือเสียงรบกวน ( Noise ) เกิดจากการสั่นสะเทือนของอากาศที่ไมสม่ําเสมอ

ภาพที่ 2 ภาพระดับเสียงในดนตรีไทย ที่มา: บานดนตรีไทย- เอเชีย [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 1 กันยายน 2550. เขาถึงไดจากhttp://home.kku.ac.th/chapik/fffthai03.html

เสียง ( Sound ) เปนศาสตรสาขาหนึ่งทางวทิยาศาสตร เรียกวา สวนศาสตร ( อานวา สะ- วะ- นะ- สาด ) หมายถึงวิชาที่วาดวยเรื่องเสียง เสียงแตละเสียงสามารถแยกแยะไดดังนี้ ระดับเสียง ( Pitch ) ความเขมของเสียง ( Volume หรือ Intensity ) สีสันของเสียง ( Tone color ) คุณภาพเสียง ( Tone quality ) และความยาวของเสยีง ( Duration )

1.1.2 ระบบเสียงและมาตราเสียงของดนตรไีทย การจัดระบบเสียง โดยการแบงซอยเสียงในหนึ่งชวง ทบออกเปนเสียงตางๆกันเปนพืน้ฐานทางดนตรทีี่สําคัญที่สุดที่ทําใหลักษณะทางดนตรีของชาติตางๆ มีคุณลักษณะเฉพาะตวั และเปนสิ่งสําคัญที่สุดที่ไมควรใหเปลี่ยนแปลง โดยอิทธิพลของดนตรีภายนอก เพราะจะทําใหดนตรีประจําชาตินัน้เสียงเอกลักษณของตนเองไป ดนตรีตะวันตก ซ่ึงหมายถึงดนตรีของชาตติางๆในยุโรปและอเมริกา แบงซอยเสียงในหนึ่งชวงทบ

10

( Octave ) ออกเปน 12 คร่ึงเสียงเทาๆกัน สังเกตไดจาก คียเปยโนที่มี 12 คีย ในหนึ่งชวงทบ แตระบบเสียงในดนตรีไทยเปนแบบ 7 เสียงหางเทาๆกัน ( Seven equidistant pitches ) เปนลักษณะเฉพาะของดนตรีไทย ซ่ึงไมเหมือนกับดนตรีสากลหรือดนตรอ่ืีนใดในโลก ถึงแมวาเพลงไทยจํานวนมากจะบรรเลงและขับรองดวยเสียงตางๆกันเพียง 5 เสียงกต็าม เชน เพลงสําเนียงลาว เปนตน นัน่เปนเพราะวาเพลงนั้นไดถูกกําหนดใหบรรเลงในกลุมเสียง ( Mode ) นั้นๆ เทานั้นเอง หาใชเพราะวาดนตรีไทย มี 5 เสียงไม กลุมเสียงที่ประกอบกนัดวยเสียงตางๆ 5 เสียง เรียกวา Pentatonic scale บทเพลงไทยประเภทที่เนนทวงทํานองแบบเพลงรองก็มักใชกลุมเสียงนี้ แตถาเปนบทเพลงประเภทเนนลีลา ความงามของกลอนเพลง เชน เพลงเรื่อง เพลงหนาพาทย และเพลงทยอยตางๆ มักจะบรรเลงในกลุมเสียงที่ประกอบไปดวย 6 เสียง หรือ 7 เสียง เพราะสามารถเปลี่ยนบันไดเสียงไดอยางรวดเรว็และไมมีขอจํากัด1 เนื่องจากดนตรีไทยมีเสียงทีใ่ช 7 เสียงจึงแบงเปน “ มาตราเสียง “ หรือใชสังคีตศัพทวา “ ทาง ” เปน 7 มาตราหรือ 7 ทาง แตละทางเทียบเสียงกับเครื่องดนตรีเสียงตายตวัเชน ป ขลุย ที่ใชบรรเลงรวมเปนเกณฑ ทางทีใ่ชบรรเลงดนตรีไทยมี “7 ทาง” นับจากฆองใหญลูกที่สิบขึ้นมาดังตาราง ตอไปนี้ ระยะหางวัดเปนเซนต ตามระบบของเอลลิส (A.J. Ellis) ไดชวงละ 171.4 เซนต ดนตรีสากลครึ่งเสียง ชวงละ 100 เซนต2

แผนภูมิที ่1 ชวงหางระดับเสียงในดนตรีไทย

1.1.3 จังหวะ ( Rhythm ) ของดนตรีไทย จงัหวะ เปนเครื่องกําหนดความชา-เร็วของเพลง ในดนตรีไทยไมไดมีการกําหนดใหเปนกฏเกณฑตายตัวเหมือนดนตรีทางตะวนัตก

11

เพียงแตจะเปนการตกลงรวมกันในหมูนกัดนตรีเอง วาแตละเพลงนั้นตองการจะเลนใหชาใหเร็วเพียงใด ดังนั้นจึงเปนไปไดวาในบางครั้ง เพลงเดียวกันแตบรรเลงโดยนักดนตรีตางวง จะมีความชาเร็วไมเทากัน อยางไรก็ตาม ในเพลงไทยมกีารแบงความสั้นยาวของเพลงตามอัตราจังหวะ ออกเปน 3 ระดับดวยกนัคือ อัตราจังหวะชัน้เดียว อัตราจังหวะ 2 ช้ัน (มีจาํนวนหองเพลงเปน 2 เทาของชั้นเดียว) อัตราจังหวะ 3 ช้ัน (มีจํานวนหองเพลงเปน 2 เทาของ 2 ช้ัน, หรือ 4 เทา ของชั้น เดียว) ดนตรีไทยมีลักษณะพิเศษในการประดับตกแตงทํานองเพลงใหงดงาม คลายกับลายไทยที่มีการวางโครงสรางของลวดลายไวเปนหลัก แลวจึงใชเสนในลักษณะตางๆ เชน เสนโคง เสนขด ทั้งหนักและเบา เขียนเปนลวดลายประกอบ โดยออกลายเปนรายละเอยีดแยกออกไป แตยังคงแนวโครงสรางหลักไว ไมเปลี่ยนแปลงในทางดนตรี “ ฆองวงใหญทําหนาที่เปนโครงสรางของลวดลาย โดยวางโครงสรางไปตามขอกําหนดของหนาทับ มฉีิ่ง กรับ และโหมงคอยกํากบัใหเขารูปเขารอย สวนระนาดเอก ฆองเล็ก ซอดวง ซออู ก็วาดลวดลายประดับประดา ไปตามทางของแตละเครื่องมือ ระนาดทุมมีสวนทําใหลวดลายมีชีวิตชีวา ดวยลีลาที่โลดโผนอยางมีอารมณขัน ซ่ึงจะเปนสิ่งที่ขาดไมไดในศิลปกรรมไทย ในขณะที่ขลุยดําเนินเพลงหวานแวว ในลีลาที่โหยหวน เปรียบเสมือนเสนกระหนก อันออนชอยในลายเครือเถา ประกอบกันกับการหยอกลอของฉาบเล็ก ก็ยิ่งทําใหอารมณเพลงยิ่งสมบูรณแบบ ลักษณะการดําเนินทํานองของ

ภาพที่ 3 ภาพเครื่องดนตรีไทย

เครื่อง ดนตรีแตละชิ้น ที่เลนไปคนละทาง ตามความเหมาะสมของเสียงของตน โดยยึดแนวทํานองหลักของฆองวงใหญไวนี้ เรยีกวา การประสานสวนทํานอง ( Idiomatic heterophony ) ซ่ึงเปน

12

เอกลักษณสําคัญยิ่งของ ดนตรีไทย ถาขาดสิ่งนี้เสียแลวไซร ดนตรีไทยก็ไมเปนรส ทางของฆองวงใหญ เรียกวา ทํานองหลัก ( Principle melody ) และการทําทางของดนตรีเครื่องดนตรีอ่ืนๆ เรียกวา การแปรทํานอง ( Variations )” 3 1.1.4 ทํานอง (Melody) ทํานองเปนการจัดระเบียบของเสยีงที่เกีย่วของกับ ความสูง - ต่ํา ความสั้น - ยาว และความดัง – เบา คุณสมบัติเหลานี้เมื่อนํามาปฏิบัติอยางตอเนื่อง บนพื้นฐานของความชา – เร็ว จะเปนองคประกอบของดนตรีที่ผูฟง งายตอการทําความเขาใจไดมากที่สุด ในเชิงจิตวิทยา ทํานองจะกระตุนผูฟงในสวนของสติปญญา ทํานองเปนสวนที่สรางความประทับใจ จดจาํ และแยกแยะความแตกตางระหวางเพลงหนึ่ง กับอีกเพลงหนึ่ง วัฒนธรรมดนตรีตะวนัตกและดนตรีไทย มีลักษณะความแตกตางที่เดนชัด คือ วิธีการสรางทํานอง ในดนตรีตะวนัตกนัน้ การสรางทํานองจะกระทําโดยผูประพันธเพลง จะแยกแยะลลีาทํานองของเครื่องดนตรี แตละชนิดใหอยางสมบูรณ นักดนตรีเพยีงทําหนาที่ใชความสามารถถายทอดโนต ผานสื่อเครื่องดนตรีออกมาเปนเสียง ในขณะที่วฒันธรรมดนตรีไทยนัน้ กระบวนการสรางทาํนองเกิดจากบุคคล 2 กลุม คือผูประพันธทํานองหลัก และนักดนตรีผูแปรทํานอง ตามระเบียบการบรรเลงดนตรีไทย ผูบรรเลงเครื่องดนตรีประเภทตางๆ จะใชภูมิปญญา ปฏิภาณไหวพริบ ใหเหมาะสมกับทาง ( ลีลา ) ของเครื่องดนตรีที่ตนเองบรรเลงอยู ธรรมเนียมในการบรรเลงดนตรีไทยทีย่ึดถือปฏิบัติสืบเนื่องมานั้น แตละทอนจะ บรรเลงซ้ํา 2 เที่ยว ดงันั้นจึงพบวาในขณะที่นักดนตรี บรรเลงซ้ําทํานองในเที่ยวที่ 2 นั้น มักจะเดินทํานองที่ไมซํ้ากับทํานองทีบ่รรเลงในเที่ยวแรก การบรรเลงในลักษณะ เชนนี้ เปนการจงใจของนกัดนตรีเอง เปนลักษณะที่โดดเดนและภาพลกัษณอันงดงามของดนตรีไทย อีกทั้งยังสะทอนใหเหน็ถึงภูมิปญญาไทยอยางดียิ่ง4

ภาพที่ 4 ภาพธรรมชาติกับเครื่องดนตรีไทย

13

ซ่ึงองคประกอบตางๆ เหลานีท้ําให ดนตรีไทยมีเอกลักษณเฉพาะตัว ที่เมื่อไดสัมผัส ทํา ใหไดกล่ิน บรรยากาศ ความเปนไทย แตยังมีองคประกอบตางๆ ที่เปนในเรื่องของปรัชญา ความเชื่อ ของคนไทยทีม่ีตอดนตรีไทย ซ่ึงสงผลตอ ความรูสึก ที่คนไทยสามารถรับรูไดมากกวา ชนชาติอ่ืนโดยผูวิจยัได ศกึษา สืบคนมาแสดงเปนรายละเอียดไดดงันี้

แผนภูมิที่ 2 สรุปเอกลักษณขององคประกอบของดนตรีไทย 1.2 ปรัชญาที่เกี่ยวของกับดนตรีไทย เสียงนั้นมีพลัง และเสียงนั้นมีอํานาจ โดยธรรมชาติแลวมนษุยนัน้จะมีความหวาดกลัวความเงียบเปนคุณสมบตัิติดตัวอยู เมือ่เงียบจิตใจกห็วาดกลัว วาเหว ไมเข็มแข็งพอที่จะมชิีวิตอยูไดอยางมีความสุข จึงตองอาศัยอํานาจของเสียงเปนที่พึ่ง การสรางเครื่องดนตรีที่มีเสียงดงัๆ เพื่อเปนเพือ่นของจิตใจ การสรางกลองตะโพน ไวทีว่ัด หรือสถานศักดิ์สิทธิ์ ก็เพือ่จะอาศัยอํานาจและความกองกังวานของเสียงชวยขจัดความกลัวในจติใจ ถึงแมวาเสียงจากเครื่องดนตรีเหลานัน้ จะมีระดับเสียงนอย เปนเพียงเสียงเดียว และไมสามารถบอกไดวา มีระดับเสียงเปน โด เร มี แตเสียงจะกวางเสมือนเสียงของจักรวาล ทําหนาที่ใหความอบอุนของจิตใจ ตะโพน กลองทัด ระฆัง จึงเปนแหลงเสียงที่มีอํานาจ และสิ่งสาํคัญก็คือ จิตใจผูฟงรูสึกอบอุนเมื่อไดยนิดนตรีกับศาสนามีความสัมพันธที่ใกลชิดกันทํานองสวดมีความเปนดนตร ี

14

ภาพที่ 5 ภาพระฆังขางวัดพระบรมธาตุ ดอยสุเทพ

ของตัวมันเอง นอกจากนี้ดนตรีเปนสวนประกอบของพธีิกรรมที่สําคัญทีเดียว จริงอยูศาสนาเปนเรื่องของปญญา สมาธิ ศิลปะ ( ดนตรี ) เปนเรื่องของอารมณ จึงตองอาศัยซ่ึงกันและกัน การสวด หรือเพลงสวดนั้น มีจุดประสงค อยู 3 ประการดวยกัน ประการแรก ผูสวดตองการขจัดความกลัวออกจากจิตใจ เมื่อเสียงมีอํานาจก็ยอมมพีลังที่ทําใหจติใจมัน่คงมากขึ้น ประการที่สอง เพื่อใชเสียงเปนเพื่อน มนษุยมีความเหงาและความวาเหว เสียงที่ดังยอมเปนเพื่อนไดเปนอยางดี ประการสุดทายใชเสียงเปนสือ่ถึงความสงบ ความสงบเปนสุดยอดปารถนาของชีวิต มนุษยอาศยัเพลงสวดเพื่อคนหาความสงบของจิตใจ จะเหน็ไดวาการสวดอาศัยทํานอง ซ่ึงเปนเพลงหรือดนตรี จริงอยูเพลงสวดใชระดับเสียงนอย สวนใหญหรือเสียงเดียว ทั้งนี้กเ็พื่อส่ือใหชัดเจนและมีกาํลังและอีกประการหนึ่ง มนษุยเชือ่วา “ เสียงนอยกิเลสนอย เสียงมากกิเลสมาก “

ภาพที่ 6 ภาพลุมแมน้ําเจาพระยา ที่มา: Thaitourzone [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 11 ธันวาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.thaitourzone.com/central/bangkok/watjang.htm

15

ภูมิประเทศบรเิวณลุมแมน้ําเจาพระยาพูดไดวาอุดมสมบรูณที่สุดเมื่อทรัพยากรธรรมชาติมีความอุดมสมบูรณ ชีวิตคนในภูมิภาคนีจ้ึงมีการตอสูนอย ชีวิตอยูอยาง “สบาย” ไมมีกฎเกณฑรัดกุมมากนกั ทุกอยางอยูที่ขอยกเวนทีว่า อยูอยางไทย5 “จริงๆ ดนตรีทุกอยาง เพื่อใชรีแลกซได ขึน้อยูกับอารมณผูฟง บางคนชอบเดิน เปนการรีแลกซ บางคนชอบเพลงเตนรํา ชอบปลูกตนไม ก็เปนการรีแลกซเหมอืนกัน จะเปนดนตรีแนวแจส ร็อคก็ได แลวแตคนฟง ส่ิงที่สําคัญของดนตรีที่นําคนฟงสูภาวะสบายๆ ตอง เปนดนตรีที่เขากับธรรมชาติ ไมแปลกแยก ฟงแลวกลืนกันได” “ผมวาดนตรีไทยอาจจะเหมาะกับการพักผอนมากกวาการทําสมาธินะ” ดวยเหตุผลวา “ดนตรีไทยเปนดนตรี symbolic อยางฝรั่งฟง ไดยนิเสียงดนตรีไทย ใจเขากจ็ะดิ่งมาที่วัดอรุณฯ มาที่แมน้ําเจาพระยา เพราะสําหรับเขาแลว ดนตรีไทยมันสือ่ถึงตรงนั้น เหมือนเราฟงดนตรีอินเดยี เราก็นึกถึงอินเดีย ซ่ึงดนตรีที่เปน symbolic (สัญลักษณอางอิง) แบบนี้ จะทําใหใจกระเพื่อม ในแงดีกคื็อใจจะหลุดจากที่อยูเดมิ มาอยูในสภาพแวดลอมที่สบายๆ อยางสายน้ํา แตบางคนดนตรีไทยทําใหนึกถึงงานศพ นึกถึงทองทุง ฯลฯ ความเปน symbolic แรงมากๆ”6 จากการศึกษาสามารถสรุปไดวา องคประกอบของดนตรีไทยนั้นมเีอกลักษณเฉพาะตัว ที่คนไทย และตางชาติ สามารถรับรูไดจาก จังหวะ ทํานอง ปรัชญา เอกลักษณ รวมทั้งเครื่องดนตรี ที่สามารถถายทอดวัฒนธรรม สะทอนถึง การดํารงชีวิตของคนไทย ซ่ึงสามารถสรุปเปนตารางไดดังนี้

แผนภูมิที่ 3 สรุปปรัชญาของดนตรีไทย

1.3 ความสัมพันธระหวางดนตรีไทยกับสงัคมไทย อันศลิปะทั้งหลายที่มนุษยแสดงออกมานั้น เปนพฤติกรรมที่มีความเกีย่วของกับสภาพและภาวะของสงัคมในสังคมหนึ่ง ๆ ยอมมีสภาวะแวดลอมและระเบยีบของสังคมคือ จารีตประเพณทีี่แตกตางกันออกไป แลวสะทอนออกมาใหเห็นในรูปของศิลปะตางๆ ในดนตรีก็เชนเดียวกนั

16

ขอสนับสนุนในเรื่องนี้เหน็จะไดจากการแสดงออกทางดนตรีในทวงทํานอง และลีลาของชาติตางๆ เชน ชนชาติหรือเผาตางๆ ใน อัฟริกา ที่ยงัไมเจริญมากนัก เราจะไดฟงจังหวะดนตร ีที่คอนขางเรารอน ดุดัน ทํานองเพลงก็ไมคอยพลิกแพลงพิสดาร แตอยางใด ฟงคลายกับจะเลียนสําเนียงพูดของเขา แทบจะไมมีอารมณ หรือรสของดนตรีเอาเสียเลย ท้ังนี้เพราะธรรมชาติแวดลอม ทางภูมิศาสตรมีสวนสําคัญมากอยู ความแหงแลง ความกันดารที่เกิดขึน้ตามธรรมชาติทําใหพวกเขาตองสูดิ้นรนไปตามสภาพของคนปา ประกอบกับการจัดระเบยีบของสังคมก็เปนไปอยางหยาบ ๆ ศิลปะที่เขาแสดงออกมากค็อนขางหยาบ ๆ และเรรอนไปตามธรรมชาตินั้น ๆ แตถาเราหันมามองสังคมชาวตะวันตกที่ถือวาเปนสังคมที่มีความเจริญสูง มีธรรมชาติที่แปรปรวน เชน อากาศหนาวจัด รอนจัด มีพายุประเภทตางๆ ที่คอนขางรุนแรง หรือระยะเวลาที่ธรรมชาติสดใส สวยงาม เชน ฤดูใบไมผลิ (Spring) การตอสูในสงครามที่คอนขางรุนแรง เพื่อความอยูรอดในสังคมของตนเหลานี้เปนตน ลวนมีสวนผลักดันทําใหสภาพดนตรีของเขาไดถูกจดัขึ้นอยางมีระเบียบ มีทวงทาํนองลีลาที่พลิกแพลงพิสดาร มากมายสอดคลองกับธรรมชาติแวดลอมของเขา เชน มีทั้งดุดัน เรารอน และออนหวาน เสียงดนตรีอาจมเีสยีงสูงแลวลดต่าํลงอยางรวดเร็ว สลับไปกับความออนหวานและความดังของเสียงดนตรี ในดานดนตรไีทยหากสังเกตสําเนียงของดนตรี จะเหน็วามีทวงทํานองที่ออนหวาน นิ่มนวลไมคอยปรากฏเสียงที่ดดุัน รุนแรง หากจะมกี็มักจะเกิดจากการปรงุแตงขึ้นเปนพเิศษ เพื่อใชสําหรับบางโอกาส เชน การแสดงละคร เปนตน มิใชเปนธรรมชาติของเสียงที่แทจริง ทั้งนี้ก็เพราะสภาพแวดลอมของชีวิตที่คนไทยสัมผัส มักจะพบกับความราบรื่นเปนสวนใหญ เรามักจะพบกบัธรรมชาติที่สวยงามสมบูรณ เราไมเคยพบกบัอุปสรรค ของธรรมชาติที่รุนแรง เชน ความแหงแลงหรือหนาวจัดอยางรนแรง แมแตการสงครามระหวางประเทศก็ไมถึงขั้นที่จะไดรับความทารุณโหดราย อยางสาหัสจริงๆ จนทําใหเกิดความสะเทือน ใจ ติดฝงเปนรากลึกถึงจิตใจที่แทจริงเลย โดยปกติเรามักอยูโดยสงบเงียบเสมอ ยิ่งมองในดานประวัตศิาสตรเมื่อกลาวเฉพาะสงัคมไทย เราแทบไมพบเลยวามตีอนใดบาง ทีป่ระวัติศาสตรไดบันทึกไว วาคนไทย ไดยกพรรคพวกเขาสูรบห้ําหั่น ถึงขั้นนองเลือดจนถึงทําใหเกิดความบาดหมางถึงกับแตกแยกในความคิด และการปกครอง มิหนําซ้ํา เรากลับไดพบวาคนไทยเราหันหนาเขาหากันตอนรับชวยเหลือซ่ึงกันและกัน ถึงกับมีสุภาษิตที่วา “ เปนธรรมเนียมไทยแทแตโบราณ ใครมาถึงเรือนชานใหตอนรับ” ดวยเหตุนีจ้ึงทาํใหสภาพชวีิตของสังคมไทย ซ่ึงคอนขางเนือยๆ เอื่อยๆ เสมือนสภาพน้ําที่ไหล เอื่อย ๆ ดังที่เราพบเหน็อยูเปนประจํา ดุจเดยีวกับสําเนยีงของดนตรีไทย ที่ดําเนินไปอยางราบเรียบ ๆ ออยหวาน ขาดความดดุัน ลักษณะโครงสรางของดนตรีไทยที่สะทอนถึง ลักษณะโครงสรางของสังคมไทย เรา

17

จะเห็นลักษณะการจับกลุมของนักดนตรีที่เขาบรรเลงกัน ที่เปนไปโดยอิสระตามสภาพของชีวิตคนไทย ที่มีชิวติอยูอยางเปนอิสระมาเปนเวลาชานาน7 จากการศึกษาซึ่งสามารถสรุปเปนตารางไดดังนี ้

แผนภูมิที่ 4 สรุปความสัมพันธของดนตรีไทยกับสังคมไทย 1.4 ความงามในดนตรีไทย ดนตรีนั้นเปนภาษาที่ส่ือความเขาใจระหวางมนุษยในโลกระดับสุดยอด ลวงผานสิ่งกั้นขวาง และอุปสรรคในการสื่อสารทั้งมวล หากดนตรีซ่ึงมีความเปนสากลนั้นสามารถเปนตัวแทนชนชาติ หรือชุมชนไดเปนเอกลักษณพิเศษที่โดดเดนชดัเจน ดนตรีไทยเดิมนั้นก็ไมตางอะไรจากอาหารไทย ซ่ึงเปนการผสมผสานรสตางๆ เขาดวยกันอยางกลมกลอม นุมนวล เสียงหลากหลายจากเครื่องดนตร ีนํามาประสานสอดคลองเปนบทเพลง ดนตรีกับคนไทย มีความผูกพัน ซ่ึงกันและกันระหวางดนตรี กับ วิถีชีวติความเปนอยู และดูเหมือนวาดนตรีอยูใกล ๆ ทุกตัวคน แตเนื่องจากความเปนนามธรรมของดนตรี คือ ความไมมีตวัตน ที่ตองอาศัยความรูสึกสัมผัส จึงจะพบกับความงามของดนตรี ทําใหดูเปนวาดนตรีเปนเรื่องที่ไกลตวัไปเลย บทเพลงบางเพลงใหความรูสึกเพลิดเพลิน ผอนคลายเมื่อไดฟง สามารถฉุดร้ังความ รูสึกของผูฟงไปตามเสียงที่ไดยินวา เศรา ราเริง หรือมีชีวิตชวีาก็ได ในบางครั้งเสียงดนตรี สามารถเราความรูสึกไดอยางไมนาเชื่อ เชน เกิดความรูสึก ช่ืนชม เกิดความ ปติยนิด ีที่พลุงขึ้นในจติใจ ซ่ึงเปนผลมาจากการไดรับอํานาจกระตุนเราจาก เสียงดนตรี ดังนั้นดนตรี จงึเปนเรื่องของสุนทรียศาสตร ที่ไมสามารถแยกออกจากชวีิตคนเราได

18

ภาพที่ 7 ภาพความงามของดนตรีไทย ที่มา: Sereethai Newspaper [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ1 พฤศจิกายน 2550. เขาถึงไดจาก http://www.sereechai.com/demo/news.php?no=314

สังคมไทยเสื่อมลง ก็เพราะคนไทยขาดสนุทรียะทางดนตรีมีคํากลาววา “บานสวยแตร้ัวสูง เพราะเจาของบานไมไววางใจคนในสังคมเดียวกัน” ดนตรีเปนตวัเชือ่มโยงเพื่อลดชองวางระหวางรัว้บานที่สูง และจิตใจที่ต่ํา ของสังคมใหเขาหากนัได เพื่อจะใหดนตรีพัฒนาคน แลวคนก็พัฒนาคุณภาพชีวิตตอไปได8 จากการศึกษาซึ่งสามารถสรุปเปนตารางไดดังนี ้

แผนภูมิที่ 5 แผนภาพสรุปความงามของดนตรีไทย 1.5 วรรณกรรมที่เกี่ยวของในเรื่องของดนตรีไทยกับสังคมไทย เมื่อสังคมพัฒนาไปสูความเปนสากล ( Globalization ) “ความเหมือน” มีบทบาทสูงมากขึ้น วฒันธรรมที่ใหญกวามีบทบาทสําคัญกวาวัฒนธรรมที่เล็กกวา เปนการบีบบังคบัใหวัฒนธรรมเล็กๆอยูไมได วัฒนธรรมที่

19

เล็กกวาถูกกลืนหายโดยวัฒนธรรมที่ใหญกวา ไมวาจะเปนเชื้อชาติ ชุมชน วัฒนธรรมประเพณี วถีิของชุมชน รวมถึงดนตรีและศิลปะการแสดงดวย

ภาพที่ 8 ภาพประเพณีลอยกระทง ที่มา: โรงเรียนสวนกหุลาบนนทบุรี [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ1 พฤศจิกายน 2550. เขาถึงไดจาก http://www.skn.ac.th/skl/project/non69/kra.htm

ขนบธรรมเนียมและวิถีชีวิต ถูกความนิยมบังคับใหเปลี่ยนไป เปลี่ยนจากความแตกตางไปสูความ เหมือน “คานิยม” ทําใหคนรุนใหมพอใจความเหมือนมากกวาความแตกตาง คนรุนใหม ไมตองการความแปลกแยก ในชุมชนที่มวีฒันธรรมเล็กๆ จึงปรับตัวเขาหาวัฒนธรรมใหญ ซ่ึงเปนการทําลายวัฒนธรรมเล็กๆในทํานองเดยีวกันสิ่งที่ตองการพัฒนาคือความเปนสากล (Globalization) ที่เปนความแตกตางโดยพฒันายกยอง และสรางความเชื่อมั่นใหกับวัฒนธรรมเล็ก

1.5.1 การดนตรีไทย โดย สุกรี เจริญสุข อันดนตรีของชนทุกชาติ ยอมมีองคประกอบทางดนตรีที่เหมือนกัน หากตางกันบางก็อยูที่รายละเอยีดที่เกี่ยวกับการปรุงแตงทางดนตรีเพื่อความเหมาะสมตามสภาพทางวฒันธรรมของตน ในดนตรีไทยนั้น องคประกอบของดนตรีจะมีลักษณะเดนเปนเฉพาะของตนเอง9

1.5.2 การเขาถึงดนตรีไทย โดย สงัด ภูเขาทอง เพลงไทย หรือ ดนตรีไทยนั้น มีความสัมพันธกับสังคมไทยซึ่งเปนสังคมพุทธศาสนาอยางใกลชิด ความออนหวาน ความละเอียด ประณีตงดงาม เปนสุนทรียรสของดนตรีไทย ทําใหผูฟงเกิดความเพลิดเพลิน ดวยเหตทุี่วา ดนตรีไทยเปนสื่อชักนําทําใหเกดิความสงบขึ้นในจิตใจ ทําใหไมเครียดทั้งผูบรรเลง และผูฟง คุณลักษณะ

20

ของดนตรีไทยนั้น ทําใหผูบรรเลง และผูฟงเกิดสมาธิ เมือ่เกิดสมาธิก็จะพบความสงบ เมื่อเกิดความสงบก็จะเขาถึงความสุขอยางแทจริงได 10

1.5.3 วรรณกรรมสี่แผนดิน โดย ม.ร.ว คึกฤทธิ์ ปราโมช “ ความทุกขโศก ทรมานใจคอยคลายลง ความรื่นเริงเขามาแทนที่ จงัหวะระนาดนัน้เร็วขึ้นอกี กลายเปนคนวิ่งเลน คนหัวเราะ เสียงนกรอง แดดออกยามเชา ดอกไมบาน ไมระนาดทีเ่จาคุณพอเหวีย่งไปมาโดยเรว็ตามลูกระนาด กระทบแสงไฟ เหมือนผีเสือ้สองตัว ที่บินไปเกาะดอกไม ดอกโนนบาง ดอกนี้บาง เร็วขึ้นอกี เสียงฉิ่งฉาบ เสียงกลองแขกเราใจ เจาคุณพอเผยเนนความสนกุในชีวิตความขบขันร่ืนเริงของคนปราศจากทุกขน้ําตาของพลอยเหือดแหงหายไปไมรูตวั”11

1.5.4 มองธรรมะจาก ดนตรไีทย โดย ไพศาล อินทวงศ เสียงนั้นมีพลังและอํานาจ โดยธรรมชาติแลวมนษุยนัน้มีความกลัวความเงียบเปนคณุสมบัติติดตวั เมื่อเงียบ จิตใจก็วาเหว ไมเขมแข็งพอที่จะมีชีวิตอยูไดอยางมีความสุข12 ดนตรีไทยจึงมคีวามผูกพัน เชื่อมโยงกับวฒันธรรมประเพณี การใชชีวติของคนไทยตั้งแตอดีตจนปจจุบัน แตในปจจุบันเพลงที่เขามาแทนทีเ่พลงไทยเดิม ในงานประเพณีตางๆ นั้นมผีลทําใหวัฒนธรรมประเพณีบางประเภทเปลีย่นกจิกรรม หรือลดความออนชอยถอยทีถอยอาศัยกนั ผูออกแบบจึงตองการที่จะประยุกตดนตรีไทย เขากับกจิกรรมทางดนตรีบําบัดเพื่อนํามาถึง การคงอยูของเอกลักษณ วฒันธรรมประเพณีของไทยสืบตอไป จากการศึกษาซึ่งสามารถสรุปเปนตารางไดดังนี ้

แผนภูมิที่ 6 สรุปประเด็นที่ไดจากการศึกษาวรรณกรรมทีเ่กี่ยวของกับดนตรีไทยความงาม ของดนตรีไทย

21

1.6 สรุปผลการศึกษาองคประกอบของดนตรีไทย รวมถึงประเด็นตางๆ ในเรื่องของปรัชญาดนตรีไทย ความสัมพันธของดนตรีไทยกับสังคมไทย ความงามในดนตรีไทย และวรรณกรรมที่เกี่ยวของกับดนตรีไทย ผูออกแบบไดสรุปประเด็นที่สามารถนําเปนแนวทางในการออกแบบโครงการสถานดนตรีบําบัด ซ่ึงสรุปเปนตารางดังนี้

แผนภูมิที่ 7 สรุปผลการศึกษาขอมูลองคประกอบของดนตรีไทย 2. ดนตรีบําบดั(Music Therapy)

ภาพที่ 9 ภาพการใชดนตรีบําบัด ที่มา: Yamaha Music [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 2 พฤศจิกายน 2550. เขาถึงไดจาก http://www.yamaha.in.th/family_learnplay04.php

22

2.1 ความหมายของดนตรีบําบัด “ดนตรีบําบัด” (Music Therapy) บางคนอาจเรียกวา”สังคีตบําบัด” เปนการใชเสียงดนตรีที่เปนภาษาสากลมาบําบัด หรือฟนฟูสุขภาพทั้งรางกาย และจติใจในเวลาเดยีวกันโดยอาจอยูในรูปการฟงดนตรีหรือเลนดนตรีกไ็ด เรื่องของดนตรีบําบัดมีการใชกันมาหลายพนัแลว เริ่มจากชนเผาพื้นเมืองทั่วโลกไดใชดนตรีในการเตนรํา ประกอบพิธีกรรม รวมถึงเปนสวนหนึ่งของการเยยีวยารักษาโรค สําหรับหลักฐานทางการแพทยเริ่มมีบันทกึมาตั้งแต ค.ศ 1960 แพทยชาวดัทชทานหนึ่งไดพบวา เสียงดนตรีชวยบําบัดในระหวางการคลอด หรือกรณีมีอาการเจ็บปวดมาก ดนตรีคลาสสิกจะนํามาใชแทนยากลอมประสาท หรือยาลดอาการปวดไดอยางมปีระสิทธิภาพ นอกจากนี้การทหารในสหรฐัอเมริกาก็นํามาใชบําบัดทางจิตเพื่อฟนฟูสมรรถภาพของรางกายและจิตใจ ตอมาในชวงตนปค.ศ 1970 นักประพันธเพลงชื่อสตีเวฟ ฮัลเพิรน ไดเริ่มตนทําดนตรีแนวใหมในลักษณะของ “New Age Music” มีจุดมุงหมายใหผูฟงเกิดความรูสึกผอนคลายสรางสมดุลของรางกาย จิตใจ และอารมณ เขาดวยกัน ดนตรสีไตลนี้จะไมมีทวงทํานอง ลีลา หรือจังหวะชดัเจนทีจ่ะทําใหจดจําได จึงเหมาะกับผูที่ตองการผอนคลาย นั่งสมาธิ เลนโยคะ หรือขณะนวด

ภาพที่ 10 ภาพการใชดนตร ีNew Age Music บําบัด ที่มา: Body Soul&Spirit [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 2 พฤศจิกายน 2550. เขาถึงไดจาก http://www.bodysoulspiritexpo.com/

จนกระทั่งปค.ศ 2000 มีการบําบัดโดยนกัดนตรีบําบัดที่เรียกวา “Music Therapist” ซ่ึงตองผานการอบรมอยางจริงจัง อยางในสหรัฐฯมีวิทยาลยัและมหาวิทยาลัยกวา 50 แหงที่เปดสอน

23

วิชา Music Therapy ซ่ึงตองใชเวลาเรียนถึง 4 ปจบแลวจะไดรับ Certification Board for Music Therapists สําหรับในบานเรานักดนตรบีําบัดตองผานการเรียนดนตรีหรือประกาศนียบัตรรับรองจากโรงเรียนสอนดนตรีอยางนอย 1 ป ซ่ึงจะมีการสอนกนัตั้งแตการฟงดนตรีประเภทตางๆ จิตวิทยาการสื่อสาร ความผิดปกติของรางกาย จิตใจ และอารมณ เมืองไทยมกีารใชทฤษฎนีี้มาหลายปแลว สวนใหญนําไปบําบัดผูติดยาเสพติด พัฒนาดานสมองและพฤติกรรมอยางเดก็ที่เปนออทิสติก พัฒนาการเจรญิเติบโตของทารกในครรภ ผูปวยทางจิต ผูสูงอายุ ผูปวยโรคอัลไซเมอร นักโทษในเรือนจําหรือผูที่อยูในภาวะเครียด หลังจากที่เริ่มใชเสียงดนตรีเขาไปมีสวนในการรักษาปญหาที่มีอยูเดมิของโรคนั้นๆ แลว ปจจุบันยังเริ่มนํามาใชในเชิงปองกันเพื่อสงเสริมสุขภาพอยางการออกกําลังกาย การผอนคลายความเครียดในสถานบริการตางๆ เชน โรงพยาบาลศิริราช สถานพักฟนคนพิการสวางคนวิาส บางปู สมุทรปราการ ของสภากาชาดไทย และตามโรงพยาบาลอีกหลายแหง

2.2 ดนตรีมีผลตอสุขภาพอยางไร คนเราเมื่อไดยนิเสียงดนตรี สมองซีกซายจะทาํหนาที่รับรูถึงจังหวะงายๆไมซับซอน ในขณะที่สมองซีกขวาจะรับรูถึงทวงทํานอง ระดับเสียงสูงต่ํา หรือจังหวะทีซั่บซอนมากขึ้นแลวเก็บไวเปนความทรงจาํเพื่อเรียนรูและฝกฝนไดในคราวตอไป ดนตรีจะสงผลตอรางกายและจิตใจดังนี ้

2.2.1 ผลตอรางกาย : มีผลตอการเปลี่ยนแปลงของอัตราการหายใจ อัตราการเตน ของชีพจร ความดันและการไหลเวยีนโลหติ การตอบสนองของมานตา ความตึงตัวของกลามเนื้อ ลดความเจ็บปวด

2.2.2 ผลตอจิตใจและอารมณ : ทําใหเกดิอารมณและจนิตนาการรวมกับ เสียงดนตรี เชน ผอนคลาย สดชื่น สนุกสนาน เพราะดนตรีชวยกระตุนการหลั่งสารแหงความสุข (Endorphin) จากสมองได นอกจากนีเ้สียงดนตรียังชวยพฒันาการสื่อภาษาและทกัษะในการเรียนรูที่ดีขึ้น ตลอดจนทําใหเกิดสมาธ ิและการมองโลกในเชิงบวกอีกดวย โดยดนตรีแตละประเภทก็จะมีคุณสมบัติแตกตางกันออกไปตามองคประกอบของดนตรีขึ้นกับ

2.3 องคประกอบของดนตรีที่มีผลตอการบําบัด 2.3.1 จังหวะหรือลีลา (Rhythm) จังหวะดนตรีเบาๆ จะทําใหรูสึกผอนคลาย

เพลงที่มีจังหวะชาเรียกวา Minor Mode จะทําใหรูสึกเศรา ผอนคลาย เพลงที่มีจังหวะเร็วเรียกวา Major Mode ทําใหรูสึกสดชื่น ราเริง สนุกสนาน

2.3.2 ระดับเสยีง (Pitch) ระดบัเสียงต่ําหรือสูงปานกลางจะทําใหเกดิความ

24

สมาธิดีที่สุด 2.3.3 ความเร็ว (Tempo) และความถี่ (Vibration) ก็มีบทบาทมากเชนกนั หาก

ระดับความเรว็เทา กับจังหวะของชีพจรพอดี นั่นคือจุดสมดุลที่ทําใหคนๆ นั้นรูสึกผอนคลายมากที่สุด ขณะที่ความถี่จะมีผลตอคล่ืนสมอง เมื่อไรที่ความถี่ของเสียงตรงกบัคลื่นสมองก็จะทําใหคนๆ นั้นเขาถึงอารมณดนตรไีดดทีี่สุด นี่คือเหตผุลที่วาคนที่กาํลังอยูในอารมณเศราจงึชอบฟงเพลงเศรา คนที่มีอารมณสนุกสนานชอบฟงเพลงเร็วที่มีความถี่ของเสียงสูง

2.3.4 ความดัง (Volume) พบวาเสียงเบานุมทําใหรูสึกสบาย ขณะที่เสียงดังทํา ใหเกิดการหดเกร็งของกลามเนื้อ

2.3.5 ทํานอง (Melody) ชวยใหมีการแสดงออกจากความรูสึกสวนลึกของจิตใจ เกิดความคิดสรางสรรคและ ลดความกังวล ทํานองเพลงจงึมักจะเกิดขึน้จากแรงบันดาลใจหรือแรงขับของนักแตงเพลงที่เรียกวา “Motif ” ของนักแตงเพลงนั่นเอง

2.3.6 การประสานเสียง (Harmony) เปนตวัวดัระดับอารมณความรูสึกของผูฟง ไดโดยสังเกตจากปฏิกิริยา ที่แสดงออกมาเมื่อฟงเสียงประสานจากบทเพลงในระยะเวลาหนึ่ง 2.4 ขั้นตอนการบําบัดดวยเสียงดนตร ี การใชดนตรีบาํบัดไมมีรูปแบบที่ตายตัวแตนักดนตรีบําบัดจะเปนผูออกแบบการบําบัดตามความเหมาะสมของแตละคน คือ

ประเมินผูรับการบําบัด--> วางแผนการบําบดั --> ดําเนินการบําบัด

แผนภูมิที่ 8 แสดงขั้นตอนดนตรีบําบัด ตามลําดับโดยจะเลือกเสยีงเพลงใหเหมาะกับปญหาในแตละราย การใชเสียงดนตรีกย็ังมีดวยกันหลายรูปแบบ เชน การเลือกฟงดนตรีเพียงอยางเดียว หรือเปดดนตรีรวมกับการสรางจินตนาการ ใชดนตรีประกอบการออกกําลังกายหรือกจิกรรมที่กระตุนเพื่อใหมีการเคลื่อนไหวของรางกาย ใชดนตรีประกอบการวาดภาพ แกะสลัก งานศิลปะดานตางๆ หรือการใหแสดงความสามารถดานดนตรีดวยการเลนดนตรี แบบเลนเปนวงหรือเลนตามลําพัง การรองคาราโอเกะ เปนตน ซ่ึงผลลัพธที่ไดจะนาํไปสูเปาหมายที่เหมือนกันคือเบี่ยงเบนความสนใจ ไมวาจะเปน

25

ความเครียด ความเจ็บปวด การหมกมุน ไปสูกิจกรรมหรอืจินตนาการใหมๆ ในทางทีส่รางสรรค จากการศึกษาพบวาการเปลีย่นแปลงจะเหน็ไดชัดเจนเมือ่มีการบําบัดเปนเวลาอยางนอย 1 เดือน หากคุณเปนคนหนึ่งที่สนใจที่จะใหดนตรีเขามาแตงเต็มสีสันในชีวิตประจําวนัแลวละก ็หลักงายๆ คือการเลือกดนตรีที่มีคุณสมบัติบําบัดอาการที่มีอยูในลักษณะตรงกนัขาม เชน ขณะที่อยูในภาวะเครียด ตื่นเตน อาการปวด ทาํใหตองการสมาธิหรือลดอาการปวด ควรเปนดนตรีที่มีจงัหวะในลักษณะ Minor Mode, Tempo - merato คือความเร็วปานกลางในแนวเพลงคลาสสิก, ระดับเสียงต่ําปานกลาง ตัวอยางดนตรีประเภทนี ้เชน ดนตรีของ Kitaro, Enja, Kenny G หรืออาจจะเปนเพลงที่ระบุวา Healing Music, Music For Relaxation, Soothing Music หรืออยาง Green Music ที่เรารูจักกันดีนั่นละครับ แตหากอยูในภาวะซึมเศรา เฉีอ่ยชา ก็ควรเลอืกดนตรีที่มีลักษณะเปน Major Mode ดนตรีเร็ว ระดบัเสียงสูง เพื่อกระตุนการหายใจ ระดับความดันและการไหลเวียนโลหิต เชน เพลงในแนวร็อก ชะชะชา รุมบา เพื่อใหเกดิความอยากลุกขึ้นมาทํากิจกรรมตางๆ มากขึ้น หากบําบัดงายๆ ดวยตัวเองแลวยังไมประสบความสําเร็จอาจลองบําบัดกบันักดนตรีบําบัดโดยตรงกไ็ดครับซึ่งปจจุบันก็มดีวยกันหลายแหง

“ในโรงพยาบาลในหลายประเทศขณะนี้รูจกัโมสารท และบีโธเฟน มากพอๆกับมอรฟนและผาพันแผล เสยีงเพลงบรรเลงของวงสุนทราภรณ

นาฟงมากกวาเสียงหวอของโรงพยาบาล”

แผนภูมิที่ 9 คาํบรรยาย เพลงของโมสารท และบีโธเฟน ในการบําบัด ที่มา: พัชรีเจรญิเดช, สารคดีนารู ศูนยบริการสารสนเทศทางเทคโนโลยีดนตรีบําบดั [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2550. เขาถึงไดจากhttp://www.chula.ac.th/research/activity/journal/rj43_816.htm

นอกจากนี้ยังมสีถาบันอุดมศึกษาที่ใหความสําคัญ โดยสนับสนุน ผลักดันใหมีการนําดนตรีบําบัดมาใชกวางขวางมากขึ้น ไดแก มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา มหาวทิยาลัยราชภัฏสมเด็จเจาพระยา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาลัยสังคีตศิลป มหาวิทยาลัยมหิดล มหาวิทยาลยัศรีนครินทรวโิรฒประสานมิตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร ในอนาคตอีกไมนานเมืองไทยคงจะมีหลักสตูรการศึกษาดานดนตรีบําบดั อาจเปนในรปูแบบ

26

ประกาศนยีบตัร ปริญญาตรี ปริญญาโท เพื่อเปนการตอบสนองความตองการของสังคม นอกจากนี้การจัดใหมีกจิกรรมดานดนตรี ไดแก การฟงเพลง การรองเพลง การเลนดนตร ีและการเคลื่อนไหว ประกอบดนตรีในชีวิตประจาํวัน จะทําใหเราเปนผูมีสุขภาพดีทั้งรางกายและจิตใจ อันมีผลตอการมีคุณภาพชวีิตที่ดีตอไปภายหนา การฟงเพลง เพื่อปรับสภาพอารมณและจติใจใหเขาสูสภาวะปกต ิ ทําใหเกิดความสงบ ผอนคลาย มีชีวิตชีวา สดชื่น หรือมีพลังได ลดความวิตกกังวล ความเจ็บปวดโดยมีปจจยัที่ตองพิจารณา คือวัตถุประสงคของการฟง สภาพอารมณ ความพรอมของผูฟง บรรยากาศในการฟง การเลือกฟงเพลงที่เหมาะสม อาย ุ ความคุนเคย ประสบการณในการฟงและการเสริมสรางสุขภาพดวยวิธีอ่ืนๆ รวมกับการฟงเพลง การรองเพลง เพื่อเพิ่มประสทิธิภาพการทํางานของปอด ทําใหรางกายแขง็แรงขึ้น ชวยในการฝกการหายใจ การพูด การใชภาษา การแสดงออก ฝกสมาธิการฟง ชวยทําใหเกิดความสขุเพลิดเพลิน สรางความมั่นใจในตนเอง การเลนดนตร ี เพื่อฝกการใชงานและการประสานงานของอวัยวะสวนตางๆ เชน นิ้วมือ แขน ขา สายตา ฝกใหมีสมาธิ สงเสริมการเรียนรู เสริมสรางบุคลิกภาพ สรางความสุขเพลิดเพลิน ไดฝกการแสดงออก ไดความภูมใิจ มั่นใจในตนเอง การเคลื่อนไหวประกอบเพลง เพื่อบริหารสมอง สรางความสมดุลยของรางกายและจิตใจ ฝกการรับฟง การมอง การเคลื่อนไหวพรอมกันทั้งรางกาย และชวยเพิ่มองศาและความคงทนของการเคลื่อนไหว ทําใหรางกายแขง็แรง13 2.5 ขอแนะนาํการใชดนตรีเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวติ

2.5.1 เลือกฟงเพลงที่มีจังหวะปานกลาง ประมาณ 70-80 คร้ังตอนาที เทากับ อัตราการเตนหัวใจมนษุยในภาวะปกต ิเชน เพลงบรรเลง เพลงรองแบบพื้นบาน หรือลูกทุง ลูกกรุง ไทย-สากล ฯลฯ เสียงไมดังมาก ไมควรเกิน 80 เดซิเบล และเสียงไมสูงเกนิไป ควรหาโอกาสฟงเพลงกอนเวลาเริ่มเรียน, เริ่มทํางาน, ชวงพัก จะทําใหไดงานที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น และมีสุขภาพจิตดีขึน้ ชวยลดความเหนื่อย ความเครียดลงได

2.5.2 เลือกฟงเสียงดนตรีหรือเสียงนักรองที่ฟง ชัด ใส กงัวาน ทุม นุมนวล เชน เปยโน กีตาร ไวโอลิน พิณ แอคอเดียน เมาทออแกน ขิม เสียงธรรมชาติ เชน นกรองรองน้ําตก เสียงคลื่น เปนตน และฟงเพลงที่มทีวงทํานองที่ไพเราะ นุมนวล มีชีวิตชีวา สรางสรรค ใหความหมายที่ดี

27

2.5.3 นอกจากเพลงที่ชอบฟงเปนประจําแลว หากมีเวลาควรฟงเพลงใหไดหลากหลายประเภท โดยฟงจากที่ตางๆ เชน ฟงรายการเพลงทางวิทย ุ โทรทัศน ชมการแสดงดนตรีประเภทตางๆ เพื่อเพิ่มพูนความรูทักษะและประสบการณการฟง

2.5.4 ไมควรใชหูฟงชาวเบาทนานเกนิไป การฟงเสียงทีด่ังอึกทึก เสียงสูงแหลม หรือเสียงที่มีจังหวะเร็วเรงเราเปนเวลานาน ทําใหประสาทหูเสื่อมเร็วและอาจนํามาซึ่งความเจ็บปวยทางจติใจและรางกายได จึงควรหลีกเลี่ยงเสียงทีม่ีมลพิษ ไดแก เสียงตะโกน เสียงทะเลาะเบาะแวง เสียงดังมาก เชน เสียงเรงเครื่องรถมอเตอรไซค เสียงเครื่องบิน เสียงเครื่องจักร เสียงเครื่องเจาะขุดถนน

2.5.5 ไมควรฟงเพลงพรอมกบัทํางานที่ตองใชความคิด อาจไดงานทีไ่มมีประสิทธิภาพพอ และการรบัรูเสียงเพลง อาจเปนไปไมไดเต็มที่เพราะสมองตองทํางานมากขึ้น เวนแตผูที่ไดรับการฝกฝนมาดแีลว ดงันั้นควรฟงกอนหรือหลังการทํางานจะไดผลดีกวา

2.5.6 ฝกรองเพลงที่ชอบและถนัดบอยๆ เลือกเพลงที่รองไดดีที่สุดและรูสึกสบายที่สุด และที่สําคัญอยาลืมหัดรองเพลงชาติ เพลงสรรเสริญพระบารมี บทสวดมนต ใหถูกตองขึ้นใจ

2.5.7 ควรหัดเลนเครื่องดนตรีใหเปนอยางนอย 1 ช้ิน เลือกเครื่องดนตรีที่สามารถพกพาไปไดสะดวก เชน ขลุย กีตาร หีบเพลงปาก ซอ

2.5.8 ฝกเคลื่อนไหวประกอบเพลง ไมวาจะเปนจังหวะชาราบเรียบ นุมนวล จังหวะปานกลาง จังหวะเรว็ โดยเริ่มจากการใชรวมกับการฝกสมาธิ ฝกโยคะ รายรํา ลีลาศ จนถึงเตนออกกําลังแอโรบิค

2.5.9 หาเวลาทํากิจกรรมดนตรีรวมกัน ทั้งในครอบครัว และในสังคม เพื่อสราง ความสัมพันธที่ดี ความรักสามัคคี และความสนุกสนานเพลิดเพลิน

2.5.10 ฝกการเปนผูฟงที่ด ี พูดจาดวยน้ําเสียงที่มีคณุภาพเหมือนเสยีงดนตร ี มี ความไพเราะ นุมนวล ชัดเจน มีความหมายในทางสรางสรรค ดวยกริยาทาทาง ที่ดูสุภาพ งดงาม และสงา14 2.6 สรุปการศึกษาขอมูลในเรื่องของ ดนตรีบําบัด ผูออกแบบสามารถสรุปไดวา ดนตรีบําบัดคือ การนํากิจกรรมทางดนตรี มาชวยใหผูปวยได รวมกิจกรรม ซ่ึงสามารถที่จะเยยีวยารักษา ฟนฟูไดทัง้ทางรางกายและจติใจซึ่งสรุปประเด็นไดตามตารางดังนี้

28

แผนภูมิที่ 10 สรุปขอมูลการใชดนตรีบําบัด 3. โรคเครียด (Psychosomatic Disorders) ในการศึกษาครัง้นี้ ผูศึกษาตองการออกแบบ สถานดนตรีบําบัดที่สามารถชวยใหผูใชไดรูสึกผอนคลายดวยกจิกรรม และพื้นที่ ผูออกแบบจึงมีความจําเปนตองกําหนดกลุมเปาหมาย ทีจ่ะสามารถชวยให การศกึษาครั้งนี้มีกลุมตัวอยางเปนที่รองรับ สามารถตอยอดองคความรูตอไปในแขนงวิชาสาขาอื่นๆตอไปได ซ่ึงกลุมผูใชในเมืองใหญนั้นคนไทยกวา 10 ลานคนเปนโรคเครียด ทั้งเด็กและผูใหญ ลวนมีปญหาสุขภาพจิต นายแพทยสมชาย จักรพนัธุ อธิบดีกรมสุขภาพจิต กลาววา จากสถิติพบคนไทยกวา 10 ลานคน หรือ 1 ใน 5 ของจํานวนประชาชนทั้งประเทศ มีปญหาดานสุขภาพจิต ทั้งในเดก็และผูใหญ ซ่ึงกรมสุขภาพจติมีผูปวยที่ตองดูแลปละกวา 1 ลานคนภาวะโรคเครียดเปนปญหาตอสุขภาพไดรอบดาน ตั้งแตผลขางเคียงเล็กๆ นอยๆ อยางโรคเยื่อหุมฟนอักเสบกระเพาะอาหารอักเสบ อาการเจ็บปวยออดๆ แอดๆ กระทั่งรุนแรงถึงแกชีวิต อยางการฆาตัวตาย ซ่ึงปญหานี้ถือเปนปญหารุกรานสุขภาพทัง้คนไทยและคนทั่วโลกเปนอยางมากในปจจุบัน โรคเครียดจึงเปนปญหารบกวนสภาพจิตใจ ทําใหเกิดผลกระทบตอรางกายได ดนตรีบําบัดนั้นสามารถที่จะ ใชกิจกรรมที่ออกแบบโดยนกัดนตรีบาํบัดผอนคลาย เบี่ยงเบนความสนใจ ในเร่ือง

29

ที่เครียดอยูได ผูศึกษาจึงทบทวนวรรณกรรม ประเด็นในเรื่อง โรคเครียด เพื่อเปนแนวทางในการออกแบบ

ภาพที่ 11 ภาพโรคเครียด ที่มา: Thai health [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ พฤศจิกายน 2550.เขาถึงไดจาก http://www.pharmacy.cmu.ac.th/receive/Oct_50/16_Oct_50.htm

โรคเครียด (Psychosomatic Disorders) ในบรรดาโรคทางจิตเวชทีพ่บไดบอยนัน้ โรคเครียดเปนโรคที่จัดไดวาเกิดไดงายที่สุด แทบทุกคนจะเคยมีประสบการณของความเครียดไมมากก็นอย ความเครียดอาจจะเปนความรูสึกที่คูกับมนุษย เนื่องจากสมองที่มีขนาดใหญ ทําใหมีการใชความคิดมากกวาสัตวอ่ืนๆ มกีารคิดลวงหนา ซ่ึงถามองในดานดกี็จะเห็นประโยชนมากมายในการปองกันปญหาตางๆ แตความคิดที่สลับซับซอนมากๆก็ทําใหคิดกังวลลวงหนาไดมาก คิดในแงรายไดมากเชนกัน คนที่มีความทกุขมากๆมักจะปลอยใจใหหลงคิดและกังวลอยูในอดีตที่ผานไปแลวแกไขไมได หรือกังวลลวงหนาในเรื่องอนาคตที่ยังมาไมถึงลืมอยูกับปจจุบันลืมชื่นชมปจจุบันซึ่งจะทําใหใจสงบและมีความสุขไดมาก ในคนปกติความเครียดที่เกดิจะสัมพันธกับเหตุการณหรือ ส่ิงแวดลอม เชน ในการสอบคัดเลือกเขามหาวิทยาลัย นกัเรียนจะรูสึกเครียด เพราะการสอบนั้นอาจไมไดผลตามที่คาดหวังไว ความกังวลลวงหนาคือการคาดวาผลที่จะเกดิขึ้นอาจไมเปนไปตามความตองการหรือจะทําใหเกิดอันตราย นักเรียนก็จะเกิดความเครียด ความวิตกกังวล ในสัตวช้ันต่ํากวาคนจะไมมีความวิตกกังวลลวงหนาเชนนัน้ ความเครียดของสัตวมักจะเกิดจากการถูกคุกคาม ตอชีวิต ที่อยูอาศยั เรื่องเพศ เรื่อง

30

อาหารซึ่งลวนแลวแตจะเปนการตอบสนองตามสันชาตญาน เพื่อใหตนเองอยูรอด ปลอดภัยในส่ิงแวดลอมเทานั้นเพราะสัตวไมมีปญญาทีจ่ะคิดไกลกวานั้น คําศัพทที่อาจมีความหมายคลายกัน คือคําวาความเครยีด และความวิตกกังวล ความเครียด เปนผลรวมของความคิด ความรูสึก การกระทําและปฏิกิริยาทางรางกายที่เกิดขึ้น ความวิตกกังวลเปนภาวะทางอารมณ ขึ้นอยูกับการคาดคะเนเหตุการณที่ไมพึงประสงคที่อาจเกิดขึน้ ความเครียดจึงเกิดขึ้นไดงายๆแมในคนธรรมดา คนที่ไมเครียดเลยอาจแสดงวาไมใสใจตอการแกไขปญหา ทําใหไมรูสึกเครียด คนปกติทุกคนจึงมีความเครียดเปนสิ่งกระตุนใหคิด แกไข ปองกันปญหาที่จะเกดิขึ้น เมื่อปญหามีทางออก ความเครียดกจ็ะลดลง ความเครียดในคนที่เปนโรคเครียด จะแตกตางจากความเครียดปกติที่เกดิในคนทั่วๆไป คือจะเกดิอาการทางรางกายซึ่งรบกวนหนาที่การทํางานในชีวิตประจําวัน อาการที่พบบอยๆไดแก อาการปวดศีรษะ ปวดคอ ปวดหลัง ปวดทอง 3.1 ระดับของความเครียด ความเครียดทีเ่กิดขึ้นในแตละบุคคล แมจะเกิดจากสิ่งที่คุกคามไมเหมือนกัน หรือสาเหตุเดยีวกัน กม็ีความรุนแรงของความเครียดไมเทากัน โดยแบงเปน 3 ระดับดังนี ้

3.1.1 ความเครียดระดับต่ํา ( Mild stress ) เปนภาวะที่มีความเครียดอยูนอย พบไดในชีวิตประจําวัน เปนความเครยีดที่มีสาเหตุมาจากเหตุการณเพยีงเลก็นอย เชนอุปสรรคในการทํางาน อาการเหลานี้จะสิ้นสุดในเวลาอันเพียงไมถึงชั่วโมง หรือไมกี่นาที

3.1.2 ความเครียดระดับกลาง ( Middle stress ) เปนภาวะที่มีความเครยีดรุนแรงกวาระดับแรก อาจเกิดเปนชั่วโมง หรือหลายชั่วโมงจนกระทั่งเปนวนัเชน จากความขดัแยงในที่ทํางาน ความสัมพันธในครอบครัว การเจ็บปวยทีไ่มรุนแรงนัก ระดับความเครียดปานกลางนี้ เปนระดับที่รางกายและจติใจตอบสนอง โดยการตอสูกับความเครียดที่มีการเปลี่ยนแปลงทางสรีระ พฤติกรรม อารมณและความนึกคดิ เพือ่ขจัดสาเหตุของความเครียด หรือผอนคลายลง เพื่อกลับสูภาวะปกต ิ

3.1.3 ความเครียดระดับรุนแรง ( Severe stress ) เปนภาวะที่มีความเครยีดรุนแรง อาการของความเครียดติดตอกันนานเปนสัปดาห เปนเดือน หรือป สาเหตุของความเครียดจะรุนแรง มีหลายสาเหตุ เชน เสียคูครอง การเจ็บปวยรายแรง การสญูเสียอวัยวะของรางกาย ลมเหลวในการทํางาน ซ่ึงเปนผลใหจิตใจพายแพตอความเครียด มกีารเปลี่ยนแปลงทางรางกายและจิตใจ อยางชัดเจน ทําใหเสียหายตอการดําเนินชวีิต 3.2 สาเหตุของความเครียด ความเครียดมหีลายสาเหตุมาจากหลายเรื่องกลาวคือ

31

3.2.1 สภาพแวดลอมและมลพิษตางๆ ไมวาจะเปนอากาศ ดิน น้ํา รวมทัง้เสียงตางๆ เมื่อเราออกจากบานไปตามถนนสายตางๆ ในกรุงเทพฯ ปจจุบัน ส่ิงแรกที่ตองพบคือ สภาพการจราจรที่ตดิขัด ยาวเหยียด ควันดํา ควนัขาวที่เปนพษิจากยวดยานพาหนะชนิดตางๆ ส่ิงเหลานี้กอใหเกิดอารมณเครียดไดทัง้สิ้น

3.2.2 สภาพเศรษฐกิจการมีรายไดไมเพียงพอกับรายจาย โยเฉพาะกับกลุมที่มีรายไดต่ํา อาการเครียดเนื่องจากสภาพเศรษฐกจิจะมีใหเปน เปนประจํา

3.2.3 ส่ิงแวดลอมทางสังคม เชน การแขงขนักันในที่ทํางาน ในการเรียน รวมไปถึงการสอบในระดับตางๆ

3.2.4 การใชชีวิตประจําวัน ไมวาจะเปนการแบงเวลาสําหรับกิจกรรมตางๆ นิสัยการกินดื่ม ส่ิงเหลานี้มีผลในการเพิ่มของความเครียดทั้งสิ้น

3.2.5 อุปนิสัยสวนตัว เชน บางคนมีนิสัยกราวราว หรือบางคนรูสึกวาตนเองตอยต่ํา ดูถูกตนเอง ทําใหเกิดการเครยีด และแคนตอสังคม และสิ่งแวดลอมรอบตนเองเสมอสิ่งตางๆ เหลานี้ลวนมีผล ทําใหบุคคลเครียดไดทั้งสิ้น 3.3 อาการที่แสดงออกของโรคเครียด อาการของความเครียดจะเกดิขึ้นในอวัยวะที่ถูกกํากับควบคุมโดยประสาทอัตโนมัติ ทําใหประสาทอัตโนมัติเหลานั้นทํางานมากขึ้นจนเกิดอาการตางๆ เชน ในระบบทางเดินอาหาร กระเพาะอาหาร เกิดการหลั่งกรดมากผิดปกติ ทําใหกระอาหารเปนแผล ปวดทอง แนนทอง ทองอืด คล่ืนไสอาเจียน ลําไส เกิดการหดตัวมากกวาปกติ ทําใหเกิดอาการทองเสีย ถายบอย ในระบบหัวใจและหลอดเลือด ทําใหหัวใจเตนเรว็ เตนผิดจังหวะหลอดเลือดที่เล้ียงหัวใจตีบลง มไีขมันมาเกาะ ทําใหหลอดเลือดหัวใจตีบตนั เกิดโรคกลามเนื้อหวัใจขาดเลือด ความดันโลหิตสูง ระบบกลามเนือ้ มีการหดตวั เกร็งแข็ง เกดิอาการปวดศีรษะ ปวดคอ ปวดหลัง ปวดกลามเนื้อตางๆทั่วตัว ประสาทอัตโนมัติเปนระบบที่ทํางานโดยไมสามารถบังคับหรือส่ังการได หลอเล้ียงอวัยวะภายในทั้งหมด ไดแก หัวใจ ปอด ตบั ลําไส หลอดเลือด ประสาทอัตโนมัติมีความเกีย่วของกบัสมอง และไขสันหลังเปนอยางยิ่ง ความเครียดจะกระตุนอารมณในสมอง ซ่ึงจะกระตุนระบบประสาทอัตโนมัติใหทํางานผานแนวเชื่อมโยงกบัไขสันหลัง การทํางานนั้นอยูนอกการควบคุมของจิตใจ สรุปอาการที่เกิดจากความเครียดไดเปน 3 ประเด็นคือ

32

3.3.1 ทางรางกาย ไดแก ปวดศรีษะ เปนผ่ืนคันที่ผิวหนัง ความดันโลหติสูง หัวใจเตนแรงและเร็ว การยอยอาหารผิดปกต ิ

3.3.2 ทางอารมณและจิตใจ ไดแก หงุดหงดิงาย ฝนราย วิตกกังวล เศรา เบื่อหนาย หวั่นไหวงาย ตัดสินใจลําบาก ลืมงาย มองโลกในแงราย

3.3.3 ทางพฤติกรรม ดื่มจัด สูบบุหร่ีจัด นอนไมหลับ ไมมีสมาธิ ทีนี้เราจะรูไดอยางไรวาเราเปนโรคเครียดหรือไม โรคเครียดสามารถวินิจฉยัไดงาย เราทุกคนก็สามารถวินิจฉัยตัวเองได คือ เมื่อ มีอาการทางกายเกิดขึน้สัมพันธกับความเครียด แตปญหาใหญมักอยูที่ตัวเราเองไมคอยยอมรบัวาเครียด ผมมีคนไขโรคเครียดหลายรายที่ปฏิเสธอยางแข็งขันในตอนแรกวาไมเครียด แตเมื่อไดสัมภาษณลงลึกก็มักจะพบวามีความเครียดจํานวนมากแฝงอยู เชน ทํางานวันละ12-16 ช่ัวโมง 3.4 การดําเนินของโรคเครียด โรคนี้มักเปนในวัยรุน และเปนตอเนื่องไปถึงวัยผูใหญ อาการเกิดสัมพนัธกับความเครียดในการดําเนินชวีิต คนที่มีปญหาบคุลิกภาพจะเกดิอาการไดมากกวาคนทั่วไป ทําใหมีปญหาในการทํางาน เกิดความเจ็บปวยทางรางกายมากๆจนไมสามารถทํางานไดเต็มที่ เมื่อชีวิตไมมีปญหา อาการจะสงบลง15 3.5 การบําบัดรักษาโรคเครียด การบําบัดรักษาโรคเครียดใชหลายๆวิธีรวมกัน ไดแก

3.5.1 การรักษาโรคทางกายใหสงบ ตามอาการที่เกิด เชน ใชยาลดกรดในกระเพาะรักษาโรคแผลในกระเพาะอาหาร ยาลดความดันโลหิตรักษาโรคความดันโลหิตสูง ฯลฯ การรักษานี้เปนการรักษาที่ปลายเหตุ แตก็จําเปนตองทํากอน เพื่อลดอาการตางๆ ใหผูปวยสบายขึ้น มิฉะนั้นอาการตางๆเหลานั้นจะทําใหผูปวยเกดิความเครียดตอเนือ่ง เปนวงจรไมรูจบ

3.5.2 การรักษาทางจิตใจ การผอนคลายความเครียด และทําใจใหสงบ การแกไขปญหาชวีิตใหสําเร็จ มีการปรับตัวกบับุคคลอื่นไดดี การออกกําลังกายใหแข็งแรง จิตใจเผชิญความเครียดไดด ีมีการผอนคลาย ฟงดนตรี เลนดนตรี งานอดิเรก พกัผอนหยอนใจ

3.5.3 การจัดสิ่งแวดลอมใหเหมาะสม สถานที่ทํางาน ที่อยูอาศัย ไมเครียด การทํางานพอเหมาะ ไมหนักมากเกินไป มีเวลาพักผอน16 3.6 สรุปการศึกษาขอมูลโรคเครียดไดวาประเด็นตางๆ เหลานี้จึงมีความสําคัญ เปนปจจัยที่สามารถนําไปเปนแนวทางในการออกแบบเพื่อตอบสนองตอผูใชโครงการดนตรีบําบัดไดอยางเหมาะสมโดยสรุปเปนประเด็นตามตารางดังนี้

33

แผนภูมิที่ 11 สรุปขอมูลโรคเครียด 4. สรุปวรรณกรรมที่เกี่ยวของในการใชดนตรีบําบัด ในการบําบัดโรคเครียด เพื่อใชเปนขอมูลในการออกแบบ รวบรวมขอมูลวิธีการใชดนตรีบําบัดโรคเครียด

4.1 ดนตรีบําบดัโรคเครียด ขณะที่มีอารมณเครียดมาจากการทํางานหรือการเรียน การไดหยุดนั่งฟงเพลงจะรูสึกสบายขึ้น เนื่องจากสมองไดปรับวงจรใหมใหมีความผอนคลายมากขึ้น เนื่องจากดนตรีมีความสัมพันธระหวางอารมณ ระบบประสาท และภมูิคุมกันโรค เมื่อคนเราไดฟงดนตรีจะเกิดอารมณสุขสดชื่น ทําใหเพิ่มระดับสารเอนดอรฟน ซ่ึงเปนฮอรโมนที่รางกายสรางขึ้นชวยบรรเทาความเจ็บปวด และมีสวนควบคุมการตอบรับของรางกายที่มีตอความเครียด อารมณ และการหดตวัของผนังลําไส เมื่ออยูทามกลางเสียงดนตรีเบาๆ จะเกดิความรูสึกชุมชื่น จิตใจวาง และเขาสูภาวะสมดลุ เพลงใดที่ฟงแลวรูสึกเขาถึงอารมณ แสดงวาเพลงนั้นมีระดบัความเร็ว (Tempo) เทากบัจังหวะชีพจร แตขณะเดยีวกนัระดับความเร็วของเสียงดนตรีก็เปนตวัสรางอารมณแกผูฟงดวย ในความเร็วมาตรฐานของเพลงคลาสสิก เปนความเรว็ปานกลาง จะเปนความเรว็ทีใ่กลเคียงกับจังหวะชีพจรมากที่สุด เพราะถาหากดนตรีเร็วจะทําใหฟงแลวเหนื่อย แตหากยิ่งชาจะทําใหรูสึกผอนคลายไดมากขึ้นนอกจากนี ้ระดับความถี่ของเสียง (Vibration) ยังสงผลกระตุนคลื่นสมอง เมื่อความถี่ของเสียงตรงกับคลื่นสมอง หรือมีความเขากันกจ็ะทําใหรูสึกวาเขาถึงอารมณดนตรีนัน้ๆ หรือดนตรีนั้นๆ เขาถึง

34

อารมณ นี่คือเหตุผลวา คนเศราจึงชอบฟงเพลงเศราแลวเขาถึงอารมณของเพลงนั้นไดอยางไมมีคําตอบ ซ่ึงการจูนระหวางความถี่ของเสียงและคลื่นสมองของแตละคนก็จะแตกตางกนัไป วิธีที่นิยมใชคอืการฟงเพลง เนื่องจากเปนวธีิการที่งายตอการปฏิบัติ สะดวก และปลอดภัย โดยมีหลักเกณฑคราวๆ คือ

4.1.1 ใชเพลงบรรเลงชาๆ ขนาดประมาณ 60-80 ตอนาท ี(ซ่ึงใกลเคียงกับอัตราการเตนของหวัใจขณะพกั) ความดังประมาณ 40-60 เดซิเบล (เทากับเสยีงพูดคยุตามปกติ) ระดับเสียงปานกลาง เสียงใสทุม กังวาน ทํานองลีลาที่ราบเรียบ นุมนวล สดชื่น มีชีวิตชวีา

4.1.2 เพลงที่ใชฟงควรเปนเพลงบรรเลง เนื่องจากไมตองการใหใชความคิดตามเนื้อรอง และควรเปนเพลงทีช่อบ อาจเปนเพลงไทยหรือเพลงตางประเทศ หลีกเลี่ยงเพลงที่มีความอึกทึกครึกโครม ควรใชเพลงที่มีเสียงธรรมชาติ ใหความไพเราะผอนคลาย รูสึกสดชื่น เชน เสียงเปยโน ไวโอลิน กีตาร แอคคอรเดียน ขิม ซอ

4.1.3 หากชอบเพลงที่มีเนื้อรอง ควรเลือกเพลงที่มีความหมายสรางสรรค สวยงาม ไมตองใชความคิดตามมากมายนัก เปนเพลงที่เราชอบ คุนเคย

4.1.4 ขั้นตอนในการฟงเพลงที่ชวยในการผอนคลาย เริ่มจากการหาสถานที่ที่มีความสงบ มีอากาศถายเทไดดี ไมมีเสียงรบกวน สวมเสื้อผาใสสบาย ควรถอดรองเทา นั่งหรือนอนในทาที่สบาย กําหนดลมหายใจใหลึกยาวสม่ําเสมอ นั่งจินตนาการในสิ่งที่ดีๆ เชน ทิวทัศนที่เปนธรรมชาติ สวยงาม ทะเล ภูเขา คําพูดดีๆ ของบุคคลที่เรารักและประทบัใจ

4.1.5 ขณะฟงหากอยากรองตาม ถือเปนเรื่องควรทํา เพราะการรองเพลงดวยความอยากรอง ถือเปนการผอนคลายความเครียดที่ด ีเมื่อใดทีค่ิดฟุงซาน สับสน ใหปดความคิดนั้นออกไป ควรใชเวลาฟงเพลงไมต่ํากวา 20 นาที จึงจะเห็นผล ซ่ึงสะดวกปลอดภัยและประหยัด

4.1.6 ควรฝกเรื่องการหายใจเพื่อชวยผอนคลายในขณะฟงเพลง ตามปกติคนทั่วไปจะหายใจตื้นๆ โดยใชกลามเนื้อหนาอก ทําใหรางกายผอนคลายไมเต็มที่ โดยเฉพาะเวลาเครียดเราจะหายใจถี่ตื้นขึน้ หรือมีการถอนหายใจ เนื่องจากรางกายตองการอากาศเขาสูปอดมาก ขึ้น17 4.2 ดนตรีบําบดั โดย น.พ.โกสินทร แจมเพช็รรัตน ในชวงตนปค.ศ 1970 นักประพันธเพลงชื่อสตีเวฟ ฮัลเพิรน ไดเริ่มตนทาํดนตร ีแนวใหมในลกัษณะของ “New Age Music” มีจุดมุงหมายใหผูฟงเกิดความรูสึกผอนคลายสรางสมดุลของรางกาย จิตใจ และอารมณ เขาดวยกัน ดนตรีสไตลนี้จะไมมทีวงทํานอง ลีลา หรือจังหวะชัดเจนทีจ่ะทําใหจดจําได จึงเหมาะกับผูที่ตองการผอนคลาย นั่งสมาธิ เลนโยคะ หรือขณะนวด

35

4.2.1 จังหวะหรือลีลา (Rhythm) จังหวะดนตรีเบาๆ จะทําใหรูสึกผอนคลาย เพลงที่มีจังหวะชาเรยีกวา Minor Mode จะทําใหรูสึกเศรา ผอนคลาย เพลงที่มีจังหวะเร็วเรียกวา Major Mode ทําใหรูสึกสดชื่น ราเริง สนุกสนาน

4.2.2 ระดับเสยีง (Pitch) ระดับเสียงต่ําหรือสูงปานกลางจะทําใหเกดิความสมาธิดีที่สุด

4.2.3 ความเร็ว (Tempo) และความถี่(Vibration)ก็มีบทบาทมากเชนกนั หากระดบัความเร็วเทากบัจังหวะของชพีจรพอดี นัน่คือจุดสมดุลที่ทําใหคนๆ นั้นรูสึกผอนคลายมากที่สุด ขณะที่ความถี่จะมีผลตอคล่ืนสมอง เมื่อไรที่ความถี่ของเสียงตรงกับคลื่นสมองก็จะทําใหคนๆ นั้นเขาถึงอารมณดนตรีไดดีที่สุด นี่คือเหตุผลที่วาคนที่กําลังอยูในอารมณเศราจึงชอบฟงเพลงเศรา คนที่มีอารมณสนุกสนานชอบฟงเพลงเร็วที่มีความถี่ของเสียงสูง

4.2.4 ความดัง (Volume) พบวาเสียงเบานุมทําใหรูสึกสบาย ขณะที่เสียงดังทําใหเกิดการหดเกร็งของกลามเนื้อ

4.2.5 ทํานอง (Melody) ชวยใหมีการแสดงออกจากความรูสึกสวนลึกของจิตใจ เกิดความคิดสรางสรรคและลดความกังวล ทํานองเพลงจึงมกัจะเกิดขึน้จากแรงบันดาลใจหรือแรงขับของนักแตงเพลงที่เรียกวา “Motif” ของนักแตงเพลงนัน่เอง

4.2.6 การประสานเสียง (Harmony) เปนตวัวัดระดับอารมณความรูสึกของผูฟงไดโดยสังเกตจากปฏิกิริยาที่แสดงออกมาเมือ่ฟงเสียงประสานจากบทเพลงในระยะเวลาหนึ่งขณะที่อยูในภาวะเครียด ตื่นเตน อาการปวด ทาํใหตองการสมาธิหรือลดอาการปวด ควรเปนดนตรีที่มีจังหวะในลักษณะ Minor Mode, Tempo - merato คือความเร็วปานกลางในแนวเพลงคลาสสิก, ระดับเสยีงต่ําปานกลาง ตวัอยางดนตรีประเภทนี ้เชน ดนตรีของ Kitaro, Enja, Kenny G หรืออาจจะเปนเพลงที่ระบุวา Healing Music, Music For Relaxation, Soothing Music หรืออยาง Green Music ที่เรารูจักกันดีนั่นละครับ การใชเสียงดนตรีก็ยังมดีวยกันหลายรูปแบบ เชน การเลือกฟงดนตรีเพียงอยางเดียว หรือเปดดนตรีรวมกับการสรางจินตนาการ ใชดนตรีประกอบการออกกําลังกายหรือกิจกรรมที่กระตุนเพื่อใหมีการเคลื่อนไหวของรางกาย ใชดนตรีประกอบการวาดภาพ แกะสลัก งานศิลปะดานตางๆ หรือการใหแสดงความสามารถดานดนตรีดวยการเลนดนตรี แบบเลนเปนวงหรือเลนตามลําพัง การรองคาราโอเกะ เปนตน ซ่ึงผลลัพธที่ไดจะนําไปสูเปาหมายที่เหมือนกนัคอืเบี่ยงเบนความสนใจ ไมวาจะเปนความเครยีด ความเจ็บปวด การหมกมุน ไปสูกิจกรรมหรือจินตนาการใหมๆ

36

ในทางที่สรางสรรค จากการศึกษาพบวาการเปลี่ยนเปลงจะเห็นไดชัดเจนเมื่อมีการบาํบัดเปนเวลาอยางนอย 1 เดอืน18 4.3 ขอแนะนาํในการฟงดนตรีใหผอนคลาย โดย จํารัส เศวตาภรณ ดนตรีตองฟงดวยใจ ลองหลับตาฟงใหมสีมาธิกับมันสักหนอย ถายทอดจินตนาการไปกับเพลงนั้น ในการพักผอน เปดเสียงไมดังมาก ฟงพอใหไดยนิรายละเอยีดครบถวนกพ็อ และพยายามลืมสิ่งอื่นๆ เสียงไมพึงใจหลายอยางในหวัออกไป เชน เสียงความขัดแยง เสียงที่มีอยูในใจจะถูกขจัดออกไป อยาไปตานอะไรมาก ปลอยใหเปนไปตามธรรมชาติ ปลอยใจไปตามลมครับ ในระหวางทีเ่ราฟงเพลง เอาใจมาจดจออยูกับเพลง พยายามใหส่ิงอื่นในใจหลุดไป และเบาเสียงเพลงลงเรื่อยๆ อาจอาศัยคนชวยหร่ีเพลง บางคนนอนก็ฝนเรื่องทีม่ีความทุกข เรือ่งที่คางใจในแตละวนั ทางพุทธ ก็คือปลอยวาง พกัใจ ทําใจใหนิ่ง ใหสงบ "จริงๆดนตรีทกุอยาง เพื่อใชรีแลกซได ขึ้นอยูกับอารมณผูฟง บางคนชอบเดิน เปนการ รีแลกซ บางคนชอบเพลงเตนรํา ชอบปลูกตนไม ก็เปนการรีแลกซเหมอืนกัน จะเปนดนตรีแนวแจส ร็อคก็ได แลวแตคนฟง ส่ิงที่สําคัญของดนตรีที่นําคนฟงสูภาวะสบายๆ ตอง เปนดนตรีที่เขากับธรรมชาติ ไมแปลกแยก ฟงแลวกลืนกันได" “ผมวาดนตรีไทยอาจจะเหมาะกับการพักผอนมากกวาการทาํสมาธินะ” ดวยเหตุผลวา “ดนตรีไทยเปนดนตรี symbolic อยางฝรั่งฟง ไดยนิเสียงดนตรีไทย ใจเขาก็จะดิง่มาที่วัดอรุณฯ มาที่แมน้ําเจาพระยา เพราะสําหรับเขาแลว ดนตรีไทยมันส่ือถึงตรงนั้น เหมือนเราฟงดนตรีอินเดยี เราก็นึกถึงอินเดีย ซ่ึงดนตรีที่เปน symbolic (สัญลักษณอางอิง)แบบนี้ จะทําใหใจกระเพื่อม ในแงดกี็คือใจจะหลุดจากที่อยูเดิม มาอยูในสภาพแวดลอมที่สบายๆ อยางสายน้ํา แตบางคนดนตรีไทยทําใหนกึถึงงานศพ นึกถึงทองทุง ฯลฯ ความเปน symbolic แรงมากๆ”19 4.4 ดนตรีบําบดั โดย ทศพร กล่ินหอม ดนตรีบรรเลงอันแผวเบาสอดประสานคลายเสียงธรรมชาติ ประหนึ่งเสียงนกรอง ไกขันยามเชา ทําใหรูสึกถึงความสงบเย็น ซ่ึงดนตรีลักษณะนี้มผีลตอกายและใจ ชวยใหรูสึกผอนคลายและเขาสูสมาธิไดงายปจจยัพื้นฐานในการดํารงชีวิตมนษุย อาจไมมีเสียงดนตรีรวมอยูดวย แตในสวนของความสุข ความรื่นรมยของมนุษย ดนตรีเปนองคประกอบที่เราคุนเคย และมีผลตออารมณความรูสึก สภาพจิตใจ จนกระทั่งจังหวะดนตรี อาจถือเปนจังหวะชวีิตดวย20 4.5 การบําบัดโดย การฟงเพลง โดย เสาวนีย สังฆโสภณ การฟงเพลง เพื่อปรับสภาพอารมณและจติใจใหเขาสูสภาวะปกต ิ ทําใหเกิดความ

37

สงบ ผอนคลาย มีชีวิตชีวา สดชื่น หรือมีพลังได ลดความวิตกกังวล ความเจ็บปวดโดยมีปจจยัที่ตองพิจารณา คือวัตถุประสงคของการฟง สภาพอารมณ ความพรอมของผูฟง บรรยากาศในการฟง การเลือกฟงเพลงที่เหมาะสม อาย ุ ความคุนเคย ประสบการณในการฟงและการเสริมสรางสุขภาพดวยวิธีอ่ืนๆ รวมกับการฟงเพลงเลือกฟงเพลงที่มีจงัหวะปานกลาง ประมาณ 70-80 คร้ังตอนาที เทากับอตัราการเตนหวัใจมนุษยในภาวะปกต ิ เชน เพลงบรรเลง เพลงรองแบบพื้นบาน หรือลูกทุง ลูกกรุง ไทย-สากล ฯลฯ เสียงไมดังมาก ไมควรเกิน 80 เดซิเบล และเสียงไมสูงเกินไป ควรหาโอกาสฟงเพลงกอนเวลาเริ่มเรียน, เริ่มทํางาน, ชวงพัก จะทําใหไดงานที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น และมีสุขภาพจิตดขีึ้น ชวยลดความเหนื่อย ความเครียดลงได การฟงเพลง มีประโยชนเพื่อผอนคลายความเครียดทั้งทางรางกายและจติใจ กอใหเกิดสมาธิ เราจึงควรหาโอกาสฟงเพลง โดยเลือกเวลาที่วางหรือเวลาที่ไมรีบเรง หรือไมตองใชความคิด เชน เวลารับประทานอาหาร ระหวางการเดนิทาง ขณะพกัผอน ออกกําลังกาย หรือขณะทํางานบาน เปนตน หากจะใชในที่ทํางาน ควรเลือกเวลา สถานที่และโอกาสที่เหมาะสม เพื่อไมเปนการรบกวนผูอ่ืน และควรมีเทปเพลงที่ช่ืนชอบหรือโปรดปราน ติดไวเพื่อหยบิใชไดสะดวกทุกเวลาที่ตองการ เริ่มตั้งแตตื่นนอนตอนเชา คุณควรมวีิทยุเครื่องเล็กๆ ไวใกลตัวสักเครื่อง เริ่มตั้งแตตอนเชา หยิบวิทยเุขาไปในหองน้ําดวย เพื่อเปดฟงเสียงใสๆ กระชับๆ ทําใหมีชีวิตชวีา แจมใส กระปรี้กระเปรา ขณะเดนิทางไปทํางาน ควรฟงเพลงชา มีเสียงรอง เนือ้รองที่กังวาลแจมใส แตในขณะที่ทํางาน หากตองการฟงเพลงไปดวย ทํางานไปดวย ควรฟงเพลงบรรเลง จะชวยทําใหบรรยากาศทํางานสดชื่นกวาทําเงียบๆ ยกเวนเมื่อตองอาศัยความเงยีบในการทํางาน เมื่อขณะตองการออกกําลังกาย ควรเลือกเพลงที่มีจังหวะเร็ว กระชับ จะชวยทําใหอยากออกกําลัง และออกกําลังไดนาน แตการออกกําลังกายทีด่ี ควรเริ่มตนดวยการวอรมรางกายกอน โดยออกกําลังกายเบาๆ โดยใชเพลงจังหวะปานกลาง แลวจึงคอยเปลี่ยนเปนจังหวะเรว็ มากขึ้น และกลับมาเปนจังหวะปานกลาง การออกกําลังที่ไดผล คือตองใหอัตราชีพจรมีคาประมาณ 70% ของอัตราชีพจรสูงสุดของคนคนนั้น (220 ลบดวยอายุ) จะชวยทําใหรางกายแข็งแรง เคลื่อนไหวไดคลองแคลว ลดไขมัน และยงัทําใหอารมณสดชื่นแจมใสได เหนื่อยจากรางกายจะหลัง่สารเอ็นโดฟน ออกมา ทําใหเกิดความสุข ในการนี้เพลงชวยทําใหเกิดความเพลิดเพลิน ทําใหประสบความสําเร็จในการออกกําลังกาย เชนเดยีวกัน หากทํางานที่ไมตองใชความคิดมาก เชน ทํางานบาน ควรเปดเพลงที่สนุกสนาน ราเริง ไปดวย จะชวยใหทํางานไดนานขึน้ และไมเหนื่อย

38

เวลาที่สะดวกที่สุดเห็นจะเปนชวงเวลาวาง พักผอน เชนในเวลารับประทานอาหาร ขบวนการยอยอาหารในรางกายเริ่มทํางาน เสียงดนตรีที่ไพเราะฟงสบายๆ จังหวะชา จะชวยทําใหเกิดอารมณสุนทรียเบิกบานทําใหมีผลดีต อการทํางานของระบบยอยอาหารจึงชวยทาํให สุขภาพดีได21 4.6 การใชดนตรีบําบัด โดย นพ.ทีปทัศน ชุณหสวัสดกิุล ถาไดรับฟงเพลงที่มีอัตราจังหวะใกลเคยีงกับการเตนของหัวใจ เหตุผลที่วิทยาศาสตรการแพทยรับรองก็คือ ฮอรโมนเอนดอรฟนที่รางกายหลั่งออกมาชวยลดความเครียด และเพิ่มความสุขใจเหมาะสม ดังนั้นเขาจึงใชทั้งเสยีงและทั้งแสงในการบําบัดรักษาโรคไปพรอมๆ กัน โดยใหผูปวยนั่งอยูในทาที่สบายในหองที่มืดสนทิ แลวเปดแสงไฟสีหนึ่งใหดูสักครู แลวปดไฟซะ ที่ตองปดไฟ เพื่อใหตาของเราเห็นสีที่เรียกวา Complimentary color คือสีจางๆ ที่เห็นอยูในจอตาเวลาที่ไมมีแสงอะไรเลย เชน เวลาที่เราจองแสงสีเหลืองนวลเปนเวลานานแลวปดไฟ สีที่เราเห็นตอจากนัน้ไมไดเปนสีที่ดําสนิทนะครับ แตจะมีสีเขียวเหลือบจางๆ อยูทั่วๆ ไปดวย เราเรียกสีนั้นวา Complimentary color ซ่ึง Complimentary color จะใชเปนตัวบงบอกสภาวะของพลังงานในรางกายของเราไดดวย ในระหวางที่ปดไฟมืด ผูบําบัดก็จะเอาเครื่องดนตรีลักษณะคลายพณิขึ้นมาดีดเสียง ตัวโนตจําเพาะชุดหนึ่ง ฟงแลวสบายๆ เย็นๆ แตมีพลังอยูในคลื่นเสียงนัน้ เปนการบําบัดควบคูไปดวย ในเรื่องของสีที่เปนแสงใหดแูลว เขายงัใชสีจากคริสตัลมาชวยดวย เชน ใหผูปวยถือผลึกคริสตัลสีมวงแลวนั่งพินิจพจิารณาพักใหญๆ เลยทีเดียว เอาละครับ เมื่อองคประกอบตางๆ พรอม แสง สี เสียง นักเตนพรอม เขาก็เลยจดัการรวมศาสตรเปนอันเดยีวกันจัดขึ้นเปนโรงละครใหญอันหนึ่ง ซ่ึงการออกแบบโรงละครนี้ ในแตละรายละเอยีดจะมีความสาํคัญทั้งหมด คนอธิบายเขาบอกวาการกาวเดินเขาไปในโรงละครทีละกาว ถูกออกแบบใหสงผลตอสภาพจิตใจใหคอยเปดรับตอการบําบัดดวยการแสดงบนเวที22 4.7 เทคนิคฟงดนตรีเพื่อสุขภาพ โดย ผูจัดการรายสัปดาห สําหรับเทคนิคและหลักปฏบิัติงายๆ ในการฟงดนตรีเพื่อสุขภาพ

4.7.1 การฟงเพลงจากรายการวิทย ุโทรทัศน นับเปนวิธีหาความสุขจากเสียงเพลง ที่มีผูนิยมมากทีสุ่ด เพราะเปนวิธีที่ประหยัดและไดประโยชน วิธีปฏิบัติแบบงายๆ คือ ยามวางอาจหมุนหาคลื่นวทิยุ และชองทวีีที่มีรายการเพลงที่ถูกใจ หรือบางทานมีคล่ืนหรือมีชองประจํา ฟงบอยๆ ในเวลาที่วาง เชน ขณะอาบน้ํา ขณะรับประทานอาหาร ขณะเดินทางไปทํางาน ฯลฯ

39

4.7.2 การฟงเพลงจากเครื่องเลนเทปเพลง แผนเสียง ทุกคนพยายามหาเพลงโปรด อัดใสตลับไวหนึ่งมวน และพยายามพกติดตัวหรือวางไวใกลๆตัว เมื่อมีเวลาวางก็เปดฟง หลับตานิ่งๆสักครูฟงใหสบายๆ หรือ รองตาม จะมีสวนชวยใหจิตใจไดผอนคลาย สงผลตอสุขภาพจิตที่ดีดวย

4.7.3 หาโอกาสไปชมการแสดงดนตรีจากสถานที่จริง เปนวิธีที่อยาก ใหทุกคนหาโอกาสไปฟงเพลง ใหไดสักครั้ง เพราะถือวาไดประโยชนมาก กวาการชมหรือฟงจากวิทยุ ทีว ีเนื่องจากประสาทสัมผัสจะไดอาหารตา และ ความสุขทางใจจากการไดเห็นความสามารถของนักดนตรี นักรอง ไดยนิไดเห็นความไพเราะงดงาม หาเทปโปรดติดไวในรถยนต กรณนีีสํ้าหรับผูที่มีรถยนต ขณะขับ รถยนตควรหาเพลงที่ตนเองชอบมาเปด ซ่ึงจะชวยผอนคลายความ เครียดและเบื่อหนายในขณะ ขับรถยนต23 4.8 การบําบัดดวยเสียงดนตรี โดย นิตยสารอิมเมจ การใชดนตรีบาํบัดไมมีรูปแบบที่ตายตัวแตนักดนตรีบําบัดจะเปนผูออกแบบการบําบัดตามความเหมาะสมของแตละคน คือ ประเมินผูรับการบําบัด--> วางแผนการบําบัด --> ดําเนินการบําบัด ตามลําดับโดยจะเลือกเสียงเพลงใหเหมาะกับปญหาในแตละราย การใชเสียงดนตรีก็ยังมดีวยกันหลายรูปแบบ เชน การเลือกฟงดนตรีเพียงอยาง เดียว หรือเปดดนตรีรวมกบัการสรางจินตนาการ ใชดนตรีประกอบการออกกําลังกายหรือกิจกรรมที่กระตุนเพื่อใหมีการเคลื่อนไหวของรางกาย ใชดนตรีประกอบการวาดภาพ แกะสลัก งานศิลปะดานตางๆ หรือการใหแสดงความสามารถดานดนตรีดวยการเลนดนตรี แบบเลนเปนวงหรือเลนตามลําพัง การรองคาราโอเกะ เปนตน ซ่ึงผลลัพธที่ไดจะนําไปสูเปาหมายที่เหมือนกนัคอืเบี่ยงเบนความสนใจ ไมวาจะเปนความเครยีด ความเจ็บปวด การหมกมุน ไปสูกิจกรรมหรือจินตนาการใหมๆ ในทางที่สรางสรรค จากการศึกษาพบวาการเปลี่ยนเปลงจะเห็นไดชัดเจนเมื่อมีการบาํบัดเปนเวลาอยางนอย 1 เดอืน หากคุณเปนคนหนึ่งที่สนใจที่จะใหดนตรีเขามาแตงเต็มสีสันในชีวิตประจําวนัแลวละก ็หลักงายๆ คือการเลือกดนตรีที่มีคุณสมบัติบําบัดอาการที่มีอยูในลักษณะตรงกันขาม เชน ขณะทีอ่ยูในภาวะเครียด ตื่นเตน อาการปวด ทําใหตองการสมาธิหรือลดอาการปวด ควรเปนดนตรีที่มีจงัหวะในลักษณะ Minor Mode, Tempo - merato คือความเร็วปานกลางในแนวเพลงคลาสสิก, ระดับเสยีงต่ําปานกลาง ตวัอยางดนตรีประเภทนี ้เชน ดนตรีของ Kitaro, Enja, Kenny G หรืออาจจะเปนเพลงที่ระบุวา Healing Music, Music For Relaxation, Soothing Music หรืออยาง Green Music ที่เรารูจักกัน

40

ดีนั่นละครับ แตหากอยูในภาวะซึมเศรา เฉีอ่ยชา ก็ควรเลอืกดนตรีที่มีลักษณะเปน Major Mode ดนตรีเร็ว ระดบัเสียงสูง เพื่อกระตุนการหายใจ ระดับความดันและการไหลเวียนโลหิต เชน เพลงในแนวร็อก ชะชะชา รุมบา เพื่อใหเกดิความอยากลุกขึ้นมาทํากิจกรรมตางๆ มากขึ้น หากบําบัดงายๆ ดวยตัวเองแลวยังไมประสบความสําเร็จอาจลองบําบัดกบันักดนตรีบําบดัโดยตรงกไ็ดครับ ซ่ึงปจจุบันก็มดีวยกันหลายแหง เพราะนี่คือหนึ่งในศาสตร Harmony of Body and Mind ที่กําลังไดรับความสนใจ24

แผนภูมิที่ 12 สรุปขอมูลการใชดนตรีบําบัดความเครียด

จากเนื้อหาขอมูลและวรรณกรรมที่เกี่ยวของ สามารถสรุป เรียบเรียง เพื่อใหไดเนื้อหาที่จะนํามาประยกุตใช ในการออกแบบ “สถานดนตรีบําบดั” โดยนําแกนหลักของเนือ้หา ในแตละหัวขอ สรุปไดดังนี ้ ดนตรีไทย ดนตรีไทย มเีอกลักษณทางองคประกอบของดนตรีเฉพาะตัว ซ่ึงเกิดจากคนไทย ความเปนไทย สามารถถายทอด ความรูสึก ความเปนไทยสูงาน คีตศิลป ใหผูฟงไดรับรู ดนตรีไทยจึงเปนส่ิงที่ยังคงอยู และปรับปรุง เปลี่ยนแปลงใหเขากับจังหวะของโลกที่เปลี่ยนไป ควบคู เพื่อควบคุม ความเปนไทยไมใหมลายหายไป ตามจังหวะของสังคม ดนตรีบําบัด (Music Therapy) ดนตรีบําบัด หมายถึง การนําดนตรีมาประยกุตปรับแตงในเรื่องขององคประกอบของดนตรี ประกอบกับกิจกรรมตางๆ เพื่อปรับและสรางสมดุลใหกับรางกายและจิตใจ โดยมีผลตอการ

41

เปลี่ยนแปลงของอัตราการหายใจ อัตราการเตนของชีพจร ความดันและการไหลเวยีนโลหิต การตอบสนองของมานตา ความตึงตัวของกลามเนื้อ ลดความเจ็บปวด ผลตอจิตใจและอารมณ : ทําใหเกิดอารมณและจินตนาการรวมกับเสียงดนตรี เชน ผอนคลาย สดชื่น สนุกสนาน เพราะดนตรีชวยกระตุนการหลั่งสารแหงความสุข (Endorphin) จากสมองได นอกจากนีเ้สียงดนตรียังชวยพัฒนาการสื่อภาษาและทักษะในการเรียนรูที่ดีขึ้น ตลอดจนทําใหเกิดสมาธิ และการมองโลกในเชิงบวกอีกดวย การนําดนตรี เพื่อมาบําบัดความเครียดนั้น จึง ตองอาศัยดนตรีประกอบกับกิจกรรม และสภาพแวดลอม ที่วางแผนขึ้น ใหเกิดความผอนคลาย โรคเครียด ( Stress ) โรคเครียด นั้นมีหลายระดับ ถาไมเกินระดบัปานกลาง ผูที่เกิดโรคเครียดสามารถหา วธีิการ กิจกรรมตางๆ ที่สามารถ ผอนคลายความเครียดทีเ่กดิขึ้นจากชวีิตประจําวนัในเรื่องตางๆ ดนตรีบําบัดจึงเปนอีกหนึ่งทางเลอืกที่ ผูที่เกิดความเครียด สามารถผอนคลายอีกวิธีหนึ่ง จึงสามารถสรุปประเด็นขอมูลในการทบทวนวรรณกรรมในเรื่องตางๆ ที่สามารถเชื่อมโยงกันไดตามแผนภาพดังนี ้

42

แผนภูมิที่ 13 สรุปการเชื่อมโยงขอมูลสูงานออกแบบสถานดนตรีบําบดั การออกแบบโครงการดนตรบีําบัดนั้นจึงตองอาศัยขอมูลที่ศึกษา ทบทวนวรรณกรรมมาเปนประเด็นและปจจัยในการออกแบบ ซ่ึงจะแสดงในสวนของบทตอไป

43

เชิงอรรถทายบทที่ 2 1ดวงใจ อมาตยกุล, ดนตรีตะวันออก, พิมพคร้ังที่ 1 (กรุงเทพมหานคร: คณะศิลปะศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย , 2533) ,50-53. 2กรมหมื่นมหศิรราชหฤทัย ตนตระกูลไชยันต, “เรื่องดนตรี,” งานเรียบเรียงของพระองคเจาไชยนัตมงคล 1, 1 (ตุลาคม 2433):562-563. 3เรื่องเดียวกัน. 4ปญญา รุงเรือง, ประวัติการดนตรีไทย, พมิพคร้ังที่ 1 (กรุงเทพมหานคร: สํานักพิมพวัฒนาพานิชจาํกัด, 2546),12. 5สุกรี เจริญสุข, ดนตรีชาวสยาม, พิมพคร้ังที่ 1 (กรุงเทพมหานคร: วิทยาลัยดุริยางคศิลป มหาวิทยาลัยมหิดล, 2538),7. 6จํารัส เศวตาภรณ, ชีวิตกับเพลง [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2550. เขาถึงไดจากhttp://www.fm100cmu.com/fm100/100programs_detail.php?id_sub_group=74&id=1977 7สุกรี เจริญสุข, ดนตรีชาวสยาม, พิมพคร้ังที่ 1 (กรุงเทพมหานคร: วิทยาลัยดุริยางคศิลป มหาวิทยาลัยมหิดล, 2538),58. 8ศิลปวัฒนธรรม, ความงามของดนตรีไทย [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 25 พฤศจิกายน 2551.เขาถึงไดจาก http://info.matichon.co.th/art/ 9สุกรี เจริญสุข, เสียงและระบบเสียงดนตรไีทย, พิมพคร้ังที่ 1 (กรุงเทพมหานคร: วิทยาลัยดุริยางคศิลป มหาวทิยาลัยมหดิล, 2546 ),117. 10สงัด ภูเขาทอง, การดนตรไีทยและการเขาถึงดนตรีไทย, พิมพคร้ังที่ 1 (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพเรือนแกวการพิมพ, 2536),27. 11หมอมราชวงศ คึกฤทธิ์ ปราโมช, ส่ีแผนดิน, พิมพคร้ังที่ 12 (กรุงเทพมหานคร: สํานักพิมพดอกหญา, 2544),112. 12ไพศาล อินทวงศ, “มองธรรมะจาก ดนตรีไทย,” รอบรูเรื่องดนตรีไทย 3,2 (พฤศจิกายน 2546):13. 13พัชรี เจริญเดช, สารคดีนารู ศูนยบริการสารสนเทศทางเทคโนโลยีดนตรีบําบัด[ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2551. เขาถึงไดจากhttp://www.chula.ac.th/research/activity/journal/rj43_816.htm

44

14ผูจัดการรายสัปดาห, โลกยุคใหมนิยมใชดนตรีบําบัดแก 4 โรคราย [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2551. เขาถึงไดจาก http://www.manager.co.th/ 15ภาควิชาจิตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, ความรูเรื่องโรคทางจิตเวชและปญหาพฤติกรรม [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 19 มิถุนายน 2551. เขาถึงไดจากhttp://www.md.chula.ac.th/psychi/PEOPLE/anxiety.html 16นายแพทยพนม เกตุมาน, โรคเครียด [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 15 มิถุนายน 2551. เขาถึงไดจาก http://www.medicalrtaf.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=495935&Ntype=3 17โพสตทูเดย, ดนตรีบําบัดความเครียด [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 6 มิถุนายน 2551. เขาถึงไดจาก http://www.triobiz.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=382331 18นายแพทยโกสินทร แจมเพ็ชรรัตน, ดนตรีบําบัด BSC New [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 16 มิถุนายน 2551. เขาถึงไดจาก http://www.barascientific.com/bscnews/variety/alert/001.php 19จํารัส เศวตาภรณ, ชีวิตกับเพลง [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2551. เขาถึงไดจาก http://www.fm100cmu.com/fm100/100programs_detail.php?id_sub_group=74&id=1977 20ทศพร กล่ินหอม, กรุงเทพธุรกิจ [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 10 มีนาคม 2551. เขาถึงไดจาก http://www.bangkokbiznews.com/2006/07/30/w006_123788.php?news_id=123788 21เสาวณีย สังฆโสภณ, ดนตรีบําบัด สุขภาพดีไมมีขาย [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2551. เขาถึงไดจาก http://www.chula.ac.th/research/activity/journal/rj43_816.htm 22นายแพทยทปีทัศน ชุณหสวัสดิกุล, นานาสาระบัลว ี[ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 30 มีนาคม 2551. เขาถึงไดจาก http://www.balavi.com/index_th.asp 23ผูจัดการรายสัปดาห, เทคนิคฟงดนตรีเพื่อสุขภาพ [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 3 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.manager.co.th/mgrweekly/viewbrowse.aspx?browsenewsID=1137 24นิตยสารอิมเมจ, การบําบัดดวยเสียงดนตร ี[ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 25 สิงหาคม 2550.เขาถึงไดจาก http://www.mcot.net/lady/query

บทท่ี 3 วิธีดําเนินการวิจัย

การวิจยันี้เปนการศึกษาหาแนวทางในการนํา องคประกอบของดนตรีไทยและขอมูลดนตรีบําบัด มาใช ในการถายทอดลงสูการออกแบบสภาพแวดลอมภายในสถานดนตรีบําบัด การดําเนินการวิจยัดังกลาวอยูบนพื้นฐานขอมูลและความรูจากการทบทวนวรรณกรรมโดยไดออกแบบกระบวนการในการศึกษาวิจยัแบงเปน 2 สวนใหญ คือ ภาคกระบวนการศึกษาวจิัยขอมูลและภาคงานออกแบบ ดังแผนภูมิขางลางนี้

แผนภูมิที่ 14 แผนภาพกระบวนการศกึษาวิจัยโครงการสถานดนตรีบําบัด

45

46

แผนภูมิที่ 15 แผนภาพกระบวนการแปรรูปขอมูลสูงานออกแบบงานออกแบบ 01

Interior design

Intangibility

Tangibility

47

แผนภูมิที่ 16 แผนภาพกระบวนการแปรรูปขอมูลสูงานออกแบบงานออกแบบ 02

จากกรอบแนวคิดขางตน นํามาสูการจัดระเบียบวิธีวจิัยใหเหมาะสม โดยไดแบงขั้นตอนการวิจยัดังนี ้ 1. ขั้นตอนในการดําเนนิการวิจัย

1.1 การทบทวนวรรณกรรม งานวิจยัที่เกี่ยวของ 1.2 แนวทางการในการออกแบบสภาพแวดลอม และการแปรรูปแนวคิด 1.3 การศึกษาภาพรวมของพื้นที่ศึกษา 1.4 การกําหนดพื้นที่ศึกษา 1.5 การกําหนดกลุมประชากรและกลุมตวัอยางในการวิจยั 1.6 การสรางเครื่องมือในการวิจัย 1.7 การเก็บรวบรวมขอมูล 1.8 การวิเคราะหขอมูล 1.9 สรุปผลการวิเคราะหขอมูล 1.10 ขอเสนอแนะทีไ่ดจากการศึกษา

Interior design of Music Therapy

Intangibility Element of Thai music

Tangibility

Music Therapy process Stress

Thai music activity Music Therapy program

User

Form Space

Function Aesthetic

48

2. การเลือกโครงการเก็บขอมูลเพื่อทําการศึกษา การเลือกโครงการเก็บขอมูลเพื่อทําการศึกษา โดยเลือกจากโครงการสถานที่ แยกตามหัวขอประเด็นขอมูลดังนี้ ดังนี้

2.1 การเลือกโครงการเก็บขอมูลเพื่อทําการศึกษาเกีย่วกบัดนตรีบําบัด 2.1.1 อาจารยพิชัย ปรัชญานุสรณ นักดนตรีบําบัด วิทยากรเรื่องดนตรี

บําบัด โทร. 02-8732378-80 2.1.2 นพ.ประกอบ ผูวิบูลยสุข ดนตรีเพื่อการปรับพฤติกรรม ภาควชิาเภสัช

ศาสตร คณะแพทยศาสตรศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล โทร. 02-4197000 2.1.3 เสาวณยี สังฆโสภณ นักกายภาพบําบัด วิทยากรผูเชี่ยวชาญเรื่องดนตรี

บําบัด ดนตรีเพื่อสุขภาพ และดนตรีเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต โทร. 02-6196846, 09-8932160 2.1.4 รพ.ธัญญรักษ ดนตรบีําบัดผูปวยยาเสพติด โทร. 02-5310080-8 2.1.5 รพ.หัวเฉียว ดนตรีเพือ่พัฒนาสมองและการเจริญเติบโตของทารกใน

ครรภ โทร. 02-2231351 2.1.6 ดุษฎ ี พนมยงค ดนตรีพัฒนาคุณภาพชีวิต สถาบันปรีดี พนม

ยงค โทร. 02-3813860-1 2.1.7 ผศ.ดร.วิภา คงคากุล ศูนยธรรมชาติบําบัดบัลว ี โทร. 02-2795658 ตอ 111 2.1.8 คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร ดนตรีบําบัดในการ

คลอดและการดูแลทารกแรกคลอด 2.1.9 รพ.ยุวประสาทไวทโยปถัมภ ดนตรบีําบัดในเด็กออทิสติก ) โทร. 02-

2231351 2.1.10 ชัยวุฒ ิ ดินปรางค ดนตรีบําบัดในผูปวยสถานพกัฟนสวางคนวิาส

สภากาชาดไทย โดยจะทําการ เขาไปศึกษาถงึสถานที่จริงเก็บขอมูลโดยการสัมภาษณและถายรูป เพือ่ใหเขาใจถึง ความหมาย วิธีการ ขั้นตอน ของดนตรีบําบัด อีกทั้งไดรับรูถึง แนวทางการออกแบบที่ตอบสนองตอกิจกรรมการใชสอยภายในพื้นที่ การใชวสัดุ จิตวิทยาตางๆ ซ่ึงสามารถนํามาประยุกตเปนแนวทางในการออกแบบโครงการในกระบวนการขัน้ตอไปไดอยางเหมาะสม 2.2 การเลือกโครงการเก็บขอมูลเพื่อทําการศึกษาเกีย่วกบักิจกรรมทางดนตรีไทย เปนการเลือกเกบ็ขอมูลกิจกรรมทางดนตรีไทย ที่เกี่ยวของเชือ่มโยงกับการใชดนตรีบําบดัในกิจกรรมตางๆ โดย เขาไปศึกษาเก็บขอมูลตามสถานที่ ที่ใหความรู และนําเสนอกิจกรรมทางดนตรีไทย ทั้งเอกชนและของรัฐ ถายรูป สัมภาษณ และเขารวมกิจกรรมในบางสถานที่ เพื่อใหทราบถึงการใชงาน

49

เวลา ขั้นตอน อุปกรณและแนวทางตางๆ ที่จะสามารถนํามาประยุกตใขในงานออกแบบไดอยางเหมาะสม 3. เครื่องมือที่ใชในการวิจยั

3.1 การเก็บรวบรวมขอมูลประกอบดวย 2 สวนคือขอมูลขั้นปฐมภูมแิละขอมูลทุติยภูม ิดังรายละเอียดดังนี ้

3.1.1 การเก็บขอมูลขั้นทุติยภูมิ เปนการศึกษาขอมูลจากเอกสาร ตําราและรายงานการวิจยั โดยทาํการคัดกรองแนวคดิทฤษฎแีละเอกสารงานวิจยัที่เกีย่วของและนํามาวิเคราะหเนื้อหาในขั้นตน เพื่อสรางกรอบและประเด็นในการศึกษา การเลือกพื้นที่ตัวอยางในการศึกษา และเก็บรวบรวมขอมลู

3.1.2 การเก็บขอมูลขั้นปฐมภูมิ เปนการเกบ็รวบรวมขอมูลภาคสนาม เพื่อใหไดขอมูลในแงมมุที่หลากหลาย และเปนปจจุบัน ไดมาซึ่งขอมูลในองครวม หรือคนพบใหม ในประเด็นทีน่าสนใจ เปนการเก็บขอมูลโดยการสัมภาษณ การสนทนา และการสังเกตแบบมีสวนรวม

3.2 การเก็บรวบรวมขอมูลภาคสนามประกอบดวย แบบสาํรวจ แบบสัมภาษณ และแบบสังเกตการและจดบนัทกึ ดําเนนิการดงันี้

3.2.1 การสํารวจและเก็บขอมูลภาคสนาม เพื่อตรวจสอบขอมูลพื้นฐาน ใชแบบ สํารวจ แบบสนทนา และแบบสังเกตการณแบบมีสวนรวมและจดบันทึก แบงเปน2 ดานหลักๆ คอื ดานรูปธรรม และดานนามธรรม

3.2.1.1 ดานรูปธรรม กายภาพจะศกึษาขอมูลทางดานสภาพภูมศิาสตร ตําแหนงทีต่ั้ง ความเปนอยูของคนในชุมชน อาชีพ กิจกรรม โดยจะศกึษารวมกับขอมูลทุติยภูมิ ในดาน แผนที่ และสอบถามขอมูลจากผูคนในชุมชนเพื่อตรวจสอบขอมูลอีกครั้งหนึ่ง และทําการศึกษากระบวนบําบดัดวยดนตรี การเรียนการกจิกรรมทางดนตรีไทย ตามโครงการตางๆทั้งภาครัฐและเอกชน

3.2.1.2 ดานนามธรรม ทําการศึกษาขอมูล ดานการใชกิจกรรมทางดนตรีจากโครงการตางๆ และสังเกตการและสนทนากับผูใช หรือวิทยากรนกัดนตรีบําบัดถึงการใชดนตรีบาํบัดในยุคสมัยปจจุบนั ถึงมุมมองในผลทางจิตใจ จิตวทิยาที่เกีย่วของกับกิจกรรมตางๆ

3.2.2 เครื่องมือที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูลภาคสนาม 3.2.2.1 แบบสํารวจ ใชในการสํารวจสภาพกายภาพของพืน้ที่ กิจกรรมใน

พื้นที่ และโครงการที่เกี่ยวของ

50

3.2.2.2 แบบบันทึกการสนทนา เปนการกําหนดประเด็นในการสนทนาเพื่อใหผูตอบ สามารถตอบไดอยางอิสระในประเดน็ที่กําหนด เพื่อใชในการสนทนากับนักดนตรีบําบัด และผูทีเ่ขามาใชกิจกรรมดนตรีบําบัด การสนทนากลุม เปนเครื่องมือหนึ่งที่สําคัญ ในการเก็บรวบรวมขอมูล โดยจะสนทนากับนักดนตรีบาํบัด และผูที่เขามาใชกิจกรรมดนตรีบําบัด ในแตละโครงการ โดยจะจดบันทึก การสนทนาในประเด็นของ ประวัติความเปนมาของการดนตรีบาํบัด ภูมิปญญาที่สืบทอด การใชดนตรีบําบัดในอดตีและปจจุบนั และทัศนคติดานความเชื่อที่มตีอการใชดนตรีบําบัด

3.2.2.3 การสังเกตแบบอยางงาย โดยการสังเกตสิ่งแวดลอม สภาพโครงการและการสังเกตพฤติกรรมสวนใหญของผูใชพื้นที่ ในโครงการ

บทท่ี 4 การศึกษาและวิเคราะหรายละเอียดของโครงการ

การวิเคราะหขอมูลเพื่อการออกแบบ เปนการนําเอาขอมูลรายละเอียดของโครงการ ทฤษฏีตางๆ และขอมูลเชิงเทคนิคที่ไดศึกษามาใชเปนเกณฑในการออกแบบโดยมีหวัขอตางๆดังนี ้ 1. การวิเคราะหที่ตั้งและสภาพแวดลอมของโครงการ 2. การวิเคราะหสภาพภูมิอากาศของโครงการ 3. การวิเคราะหความเหมาะสมของพื้นที่ในการใชดนตรบีําบัด 4. การวิเคราะหพฤติกรรมผูใชพื้นทีแ่ตละประเภท 5. การศึกษาโครงการเปรียบเทียบ ดนตรีบําบัด การวิเคราะหท่ีตั้งและสภาพแวดลอมของโครงการ 1. ประวัติความเปนมาถนนสุขุมวิท ถนนสุขุมวิท (Thanon Sukhumvit) หรือ ทางหลวงแผนดนิหมายเลข 3 (กรุงเทพมหานคร-ตราด) เริม่ตั้งแตกรุงเทพมหานครบริเวณเพลินจิต ตดัผานเขตคลองเตย เขตพระโขนง และเขตบางนา กอนเขาเขตจังหวัดสมุทรปราการ ผานพื้นที่จังหวัดฉะเชิงเทรา จากนั้นเขาสูจังหวดัชลบุรี ระยอง จนัทบรีุ ไปสิ้นสุดที่จังหวดัตราดถนนสายนีแ้ตกอนมีช่ือวา "ถนนกรุงเทพฯ-สมุทรปราการ" เพราะปลายถนนนี้ไปถึงตวัเมืองสมุทรปราการ เปดใชงานเมื่อ 8 กันยายน 2479 ตอมาถนนสายนี้ไดรับการเปลี่ยนชื่อเปน "ถนนสุขุมวิท" ตามราชทินนามของพระพิศาลสุขุมวิท (ประสพ สุขุม) บุตรเจาพระยายมราช (ปน สุขุม) และทานผูหญิงตลับ พระพิศาลสุขุมวิทเคยดํารงตําแหนงอธบิดีกรมทางหลวงคนที่ 5 และเปนคนไทยคนแรกที่สําเร็จการศึกษาดานวิศวกรรมศาสตรจากสถาบันเทคโนโลยีแมสซาชูเซตส สหรัฐอเมริกาพระพิศาลสุขุมวิทไดทุมเทในการกอสรางทางหลวงสําคัญของประเทศเปนอยางยิ่ง คณะรัฐบาลสมยัจอมพล ป. พบิูลสงครามจึงไดมีมติใหตั้งชื่อทางหลวงสายกรุงเทพฯ-ตราด วา ถนนสขุุมวิท เพื่อเปนเกียรตแิกพระพิศาลสุขุมวทิ เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2493 ถนนสุขุมวิทชวงตน ๆ สายที่ผานกรุงเทพมหานคร ถือเปนเขตธุรกิจสําคัญแหงหนึ่งของกรุงเทพมหานคร ตามซอยตาง ๆ ตลอดแนวถนนสุขุมวิทในชวงนี้ ยังเปนที่อยูอาศัยของชาติตางชาติเปนจํานวนมาก นอกจากนี้ ยังเปนแหลงบันเทิงใหญของเมอืงอีกดวย

51

52

รถไฟฟาบีทีเอส สายสุขุมวิทวิ่งเหนือถนนสุขุมวิท ไปจนถึงซอยสุขุมวิท 107 (แบ-ร่ิง) สุดเขตกรุงเทพมหานคร1

ภาพที่ 12 ภาพถายพระพิศาลสุขุมวิท

ที่มา: ทายาทหลวงสุขุมนัยประดิษฐ,ประวตัิของหลวงสุขุมนัยประดิษฐ [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 4 พฤศจิกายน 2550. เขาถึงไดจากhttp://th.wikipedia.orghttp://pradubsukhum.com html

ภาพที่ 13 ภาพถายถนนสุขุมวิท

2. การคมนาคม และการเดินทางเขาสูถนนสุขุมวิท การคมนาคม โดยลักษณะเปนถนนที่กวาง 6 ชองทางเดินรถ ติดกับอาคารพาณิชยและแบงแยกออกเปนซอยยอยตางๆ โดยสวนใหญการคมนาคมจะใชรถโดยสารประจําทางในการเชื่อมตอซอยยอยใกลๆ และใชรถไฟฟาบทีีเอสในการเชือ่มตอสวนของถนนที่ไกลมากขึ้น

53

ภาพที่ 14 ภาพเสนทางเดินรถไฟฟาบีทีเอสเชื่อมตอถนนสุขุมวิท ที่มา: BTS [Online], เขาถึงเมื่อ 10 สิงหาคม 2007. เขาถึงไดจากhttp://www.bts.co.th/th/index.asp

ภาพที่ 15 ภาพถายการจราจรบริเวณถนนสุขุมวิท การจราจรที่ตดิขัด ถึงแมจะมีสวนของรถไฟฟา บีทีเอส แตการจราจรบริเวณถนนสุขุมวิทก็ยังตดิขัด สงผลใหเกิดมลพิษ การติดขัด ทําใหเกิดความเครียดตอคนในพื้นที่อยางมาก สงผลตอการออนแอทั้งทางรางกายและจิตใจ 3. ลักษณะทางกายภาพถนนสุขุมวิท

3.1 ยานธุรกิจในเมืองหลวง

54

ถนนสุขุมวิท ตั้งอยูในยานธรุกิจ ซ่ึงพื้นที่สวนใหญเปนอาคารพาณิชย เปนที่ตั้งของบริษัท หางราน รวมทั้งอาคารที่พักอาศัยของผูคน ที่ตองการอยูใกลที่ทํางาน เพื่อความสะดวกในการคมนาคม ลักษณะพืน้ที่ทางกายภาพจึงเปนใน ลักษณะของตึกอาคารสูงขึ้นสลับกัน ความหนาแนนของอาคาร และประชากรทําใหถนนสุขุมวทิ เปนพื้นที่ ทีม่ีความหนาแนนแออัด ของอัตราการเกิดโรคเครียดที่เกดิจากการทํางาน การคมนาคมที่ติดขัด และผูคนที่หนาแนน ลักษณะของเสนแกนของพื้นที่จึงเปนลักษณะเสนตั้งของอาคารตางๆ ที่ขึ้นสลับกัน

แผนภูมิที่ 17 เสนแกนของอาคารตางๆ ในพื้นที่ถนนสุขมุวิท

ภาพที่ 16 ภาพอาคารตางๆ ในพื้นที่ถนนสุขุมวิท

55

3.2 พื้นที่ ผอนคลายสําหรับผูคนในพืน้ที ่ในขณะที่อาคารพาณิชย ในรูปแบบตางๆ กําลังแขงขันกนัอยูนัน้ ภายในถนนสุขุมวิท

มีสวนพื้นที่ ทีป่ลอดจากความหนาแนน ปลอดจากมลพษิ เปนพืน้ที่ ทีส่ามารถผอนคลายความตึงเครียด ในชีวิตประจําวนัของคนในพืน้ที่ คือ อุทยานเบญจสิริ ซ่ึงเปนพื้นที่ ที่มีเสนแกนทางกายภาพที่แตกตางจากพื้นที่สวนใหญในเมือง ซ่ึงพื้นที่เปนเสนแกนในลักษณะเสนนอน และปกคลุมไปดวยพื้นที่สีเขียว และผืนน้ําสีฟาที่สงแสงระยิบระยับ เปนจังหวะของธรรมชาติ

แผนภูมิที่ 18 เสนแกนทีแ่ตกตางของพื้นทีอุ่ทยานเบญจสิริ

4. พื้นที่เชิงกายภาพอุทยานเบญจสิริ ที่ตั้ง ติดถนนสุขุมวิทระหวางซอยสุขุมวิท 22 - 24 แขวงคลองตัน เขตคลองเตย กทม. 10110 ขนาดพื้นที่ 29 ไร เวลาทําการ 05.00 - 21.00 น. ทุกวัน ประเภทของสวน สวนชุมชน หนวยงานรับผิดชอบ สํานักงานสวนสาธารณะ สํานักสิ่งแวดลอม รถประจําทาง สาย 2 , 25 , 38 , 48 , 98 , 119 , ปอ.1 , ปอ.8 , ปอ.13 , ปอ.พ. 6 ประชาชนผูมาใชบริการ วันธรรมดา ประมาณ 2,500-3,000 คน วันหยดุราชการ ประมาณ 4,500-5,000 คน

56

ภาพที่ 17 ภาพปายชื่อพระราชทานดานหนาอุทยานเบญจสิริ 5. ประวัติความเปนมาอุทยานเบญจสิริ "อุทยานเบญจสิริ" เปนนามพระราชทานของสวนสาธารณะแหงนี้ซ่ึงกระทรวงการคลังโดย กรมธนารักษ จัดสรางขึ้นตามที่ไดรับมอบหมายจากมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 19 ธันวาคม 2532 อนุมัติใหกรมอุตุนยิมวิทยา ยายที่ทําการจากที่ดนิราชพัสดุไปสรางใหม ณ ถนนบางนาตราด ดวยเหตุที่ตั้งเดิมเปนเขตที่มปีญหามลภาวะ ทางอากาศสงผลใหการตรวจอากาศทําไดไมเที่ยงตรง พรอมใหสรางสวนสาธารณะในบริเวณดังกลาวแทน เพือ่นอมเกลาฯ ถวายในวนัมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษาสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถครบ 5 รอบวนัที่ 12 สิงหาคม 2535 และเพื่อเปนการระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณอันใหญหลวงตอพระราชกรณยีกิจของพระองค เกี่ยวกับการเสริมสรางสิ่งแวดลอม การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ ตลอดจนคณุภาพชวีิตของพสกนิกรชาวไทย กรมธนารักษ เริ่มกอสรางตั้งแตป 2533 โดยไดรับการสนับสนุนจากหนวยงานอื่นหลายหนวยงานี่มีจดุประสงครวมกันในการเฉลิมพระเกียรต ิและเล็งเห็นประโยชนรวมกัน รวมทัง้คุณคามหาศาลของ พื้นที่สีเขียวใจกลางเมืองยานธุรกิจการคาสําคัญที่มีมูลคาที่ดินแปลงนี้สูงถึง 4,000 ลานบาทในขณะนัน้ นับเปนเพราะพระบารมีโดยแท จึงเกดิแหลงธรรมชาติแหงนี้ขึน้ ตอบสนองความตองการดานจติใจที่ออนลา จากความเครียดในชวีิตประจาํวัน ที่ไมอาจทดแทนดวยความเจริญดานวัตถุ2 6. สภาพแวดลอมของอุทยานเบญจสิริฯ ทิศเหนือ ติดกับ หาง ดิเอมโพเรี่ยม ถ.สุขุมวิท กรุงเทพฯ ทิศใต ติดกับ อาคารพาณิชย รพ.สายตากรุงเทพฯ ทิศตะวนัออก ติดกับ อาคารพาณิชย ถ.สุขุมวิท กรุงเทพฯ ทิศตะวนัตก ติดกับ ถนนสุขุมวิท กรุงเทพฯ

57

ภาพที่ 18 ภาพแผนที่และภาพการเขาถึงโครงการ

ทิศเหนือ ในสวนที่ติดกับหางสรรพสินคา ดิเอมโพเรี่ยม นั้นเปนสวนทีต่ิดกับถนนที่เขาลานจอดรถของหาง ทําใหมกีารเขา-ออก ของรถยนตที่ทําใหเกิด มลภาวะทางเสียงและบรรยากาศในชวงเวลาการทําการของหาง คือ ชวงตั้งแตประมาณ 9.00 น. – 24.00 น. อีกทั้งความสูงของอาคารทําใหบดบัง วสัิยทัศนมุมมอง ที่จะเชื่อมธรรมชาติของอทุยานกับ ทองฟาเบื้องบน

ภาพที่ 19 ภาพถายทางอากาศบริเวณอุทยานเบญจสิริ ทิศใต ในสวนที่ ติดกับ อาคารพาณิชย รพ.สายตากรุงเทพฯ นั้นเปนสวนที ่อาคารมีความสูงไมมากนักเปนลักษณะอาคารพาณิชย 5 ช้ัน รวมกับเปนที่อยูอาศัยของคนในพืน้ที ่ที่จะสามารถเดนิทางเขามาใช บริเวณอุทยานไดอยางสะดวก อีกทั้งเวลาเปด-ปด การใชบริการภายในสวนและกิจกรรมตางๆ นั้นมีเวลากําหนดที่แนนอน ทาํใหไมเกดิเสียงหรือปจจัยตางๆ ที่จะรบกวนอาคารขางเคียงในสวนนี้

58

ทิศตะวนัออก ในสวนที่ ติดกบัอาคารพาณชิย เปนสวนดานหลังของอุทยานเบญจสิริ เปนสวนที่ตดิกับลานจอดรถภายในอุทยานละเปนสวนของอาคารสํานักงานของอทุยานซึ่งสามารถเขามาติดตองานภายในอุทยานไดสะดวก ทิศตะวนัตก ในสวนทีต่ิดกบัถนนสุขุมวิทนั้น เปนสวนที่ติดกับทางเขาหลักดานหนาของอุทยาน เปนสวนที่มีความเคลื่อนไหวของทั้งรถยนต และผูคนที่ผานไปมา รวมทัง้เปนสวนที่ตดิกับเสนทางเดนิของรถไฟฟา จุดเดนของสวนนี้คือการที่ ผูใชสามารถเขาถึงอุทยานไดอยางสะดวกและมีการเชื่อมตอจากสวนตางๆในกรุงเทพฯ ที่สะดวกรวดเรว็ แตกม็ีจุดดอยในเรื่องมลพิษที่ มีความหนาแนนในชวงเวลาการเดินทางของคนทํางาน ซ่ึงมีเวลาหยดุใหมลพิษเจือจางนั้นนอยมาก เรียกไดวามกีารเคลื่อนไหวของ ผูคนในพื้นที่ตลอด 24 ช่ัวโมง การวิเคราะหสภาพภูมิอากาศ

แผนภูมิที่ 19 วิเคราะหสภาพภูมิอากาศบริเวณอุทยานเบญจสิริ 1. สภาพภูมิอากาศ สภาพภูมิอากาศ เปนไปตามฤดูกาลของกรุงเทพฯ อากาศของสวนภายในฤดูรอน มีบอน้ํา เพื่อลดความรอนภายในสวน อีกทั้งตนไมนอยใหญมากมาย ทําใหดรูมร่ืนและลดอุณหภูมิภายนอก ในฤดูหนาว อากาศในกรุงเทพฯ ไมหนาวมากเทาไร จึงสามารถออกมาทํากิจกรรมภายใน

59

สวน ไดตลอดชวงเวลาในฤดหูนาว ทีเ่ปนปญหาคงเปนฤดูฝน ที่กิจกรรมกลางแจงสวนใหญจะไมสามารถจัดขึ้นได จึงเปนปจจยัที่ควรคํานึงในการออกแบบโครงการได เพื่อใหเหมาะสม 2. ผลกระทบจากถนนสุขุมวทิ ที่มีตออุทยานเบญจสิริ ดานหนาโครงการซึ่งติดตอกบัถนนสุขุมวิท เปนสวนที่มีมลพิษทั้งทางเสียง และ ควันพษิ จากรถยนตบนทองถนนสุขุมวิท เปนสวนที่พืน้ที่ ที่เปนสวนที่ไมควรใชพืน้ที่ในสวนนี้ออกแบบโครงการ เนื่องจากจะทําใหเกิดความไมสะดวกสบายในการใชงาน และมผีลตอการบําบัด แตเนื่องจากพืน้ที่ในอุทยานนั้นมีขนาดใหญ ทําใหสามารถออกแบบโครงการดนตรบีําบัดที่จะตอบสนองกับกิจกรรมไดเตม็ที่ การวิเคราะหพฤติกรรมผูใชพื้นท่ีแตละประเภท 1. ลักษณะเดนและจุดทีน่าสนใจของอุทยานเบญจสิริ สวนสาธารณะแหงนี้สรางขึ้นเพื่อตอบสนองความตองการของผูใชบริการเปนหลัก จึงออกแบบโดยนําผลการสํารวจความตองการผูใชที่อาศัยในบริเวณใกลเคียงมาพิจารณา เพื่อสรางสวนที่สมบูรณแบบในจนิตนาการของประชาชน ภาพรวมของสวนจึงเนนใหมีพื้นทีโ่ลงเขียวขจีเปดใหเห็นความงามของทองฟาถึงรอยละ 70 เพื่อผูอาศัยในยานนี ้ที่เคยพบแตสภาพแออัดและตกึสูงเสียดฟารอบตวัและสีสันธรรมชาติ และความเขียวรมร่ืนดวยแนวไมใหญรอบสวนใหรมเงา ดังนั้นผูมาเยือนจึงไดสัมผัสดินแดนแหงธรรมชาติที่สงบนิ่งใหความรูสึกกลับสูธรรมชาติตาง จากความสับสนวุนวายที่อยูภายนอกแคเอื้อม รวมทั้งมีเอกลักษณ แหงการเฉลิมพระเกียรตฯิ นั่นคือประติมากรรมรูปปนเหรียญ ที่ระลึกพระบรมรูปสมเด็จ พระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ ประทับยืนเต็มพระองค ขนาด 3 เมตร เปนที่มาของ " สวนประติมากรรม" ซ่ึงนําเสนอประตมิากรรมหลากหลายทีถ่ายทอดความงาม ทางศิลปะแนวคดิลึกซึ้ง และปรัชญาอันเปนผลงานของศิลปนที่มี ช่ือเสียงชั้นนําหลายทาน ประติมากรรมเหลานี้จึงกลายเปนองคประกอบของสวนไดอยางลงตัว

60

ภาพที่ 20 ภาพพื้นที่กิจกรรมภายในอุทยานเบญจสิริ 2. ดานกิจกรรม กิจกรรมภายในสวน ภายในอุทยานไดแบงพื้นที่ และกิจกรรมที่ทั้งเปนแบบถาวร และกิจกรรมหมนุเวียน เพื่อรองรับการใชงานของผูใชที่หลากหลายดังนี้

แผนภูมิที่ 20 แสดงสวนของกิจกรรมในอุทยานเบญจสิริ

61

การแสดงน้ําพดุนตร ีเปนจุดดึงดูดสายตาหนาสวนโดยการจัดแสดงประติมากรรม "หรรษา" ผลงานของ มีเซียม ยิบอินซอย ประกอบน้ําพกุระโดด น้ําพหุมอก และน้ําพดุนตรีซ่ึง เปนมานน้ําพุ เคลือ่นไหว ในลีลาผสานจังหวะเพลง ดูร่ืนเริงราวเตนระบํา เปดแสดง 3 รอบ คือ เวลา06.00-07.00 น. เวลา 12.00-13.00 น. และเวลา 18.00- 20.00 น. ทุกวนั

ภาพที่ 21 ภาพน้ําพุดนตรีดานหนาอุทยานเบญจสิริ ประติมากรรมประดับสวน มีใหเลือกชมถงึ 16 ช้ิน ไดแก "เกิด" "วนัเด็ก""รํามะนา" "ชีวิตและศรัทธา""รอยศรัทธา" "เด็ก" "เตบิโต" "งอกงาม" "พื้นพภิพและจักรวาล" "วัว" "ยอดสูงสงฐานมั่นคง" "สัญลักษณแหงเสรีภาพ" "สัญลักษณแหงชีวิต""มนษุย" "สัมพันธภาพในโครงสราง" "ลีลาแหงสัมพันธภาพ" เมื่อรวมกับ "หรรษา"และประติมากรรมเหรียญที่ระลึกฯ จึงเปน 18 ช้ิน

ภาพที่ 22 ภาพกลุมประติมากรรมภายในอทุยานเบญจสิริ ลานกีฬา เปนการจัดพืน้ที่รอบนอกเพื่อประชาชนที่ช่ืนชอบการออกกําลังกายและเลนกีฬากลางแจง เชน สนามตะกรอสนามวอลเลยบอล สนามบาสเกตบอลและสวนสุขภาพ ใหเลือกใชบริการ

62

สนามเด็กเลน มีชุดเครื่องเลนในจนิตนาการไวเรียกความสนใจจากเดก็โดยการเสนอรูปแบบ การผจญภัย คนหา ปนปาย เปนสถานที่ยอดนยิมในวนัหยุดของทั้งเด็ก ไทยและตางชาติ

ภาพที่ 23 ภาพสนามเด็กเลนและลานกีฬาภายในอุทยานเบญจสิริ ธรรมะในสวนอีกบทบาทของสวนสาธารณะ สถานที่เพื่อจัดกิจกรรมทางพุทธศาสนาจัดใหมีการทําบญุตักบาตร และฟงธรรมเทศนา ทุกวนัอาทติยสัปดาหที่ 2 ของเดือน เวลา 06.30 -08.30 น. ดนตรีในสวน หนึ่งในกิจกรรมหลากหลายในสวนเพื่อพกัผอนคลายความเครียด โดยชวนกนัมาฟงเพลงโปรดในแนวไทยหรือสากล ตามโปรแกรมการแสดงดนตรวีันเสาร-อาทิตยในชวงเย็นที่จดัหมุนเวยีนไปตามสวนสาธารณะหลายแหงทั่วกรุง

ภาพที่ 24 ภาพดนตรีในสวน จากการศึกษาและวเิคราะหเร่ืองขอมูลขององคประกอบของดนตรีไทย และดนตรีบําบัดพื้นที่ อุทยานเบญจสิริ นั้นสามารถนํามาออกแบบโครงการสถานดนตรีบําบัด และกิจกรรมทางดนตรีบําบดัไดอยางเหมาะสม และสามารถรองรับกับกลุมเปาหมายไดชัดเจน

63

การวิเคราะหความเหมาะสมของพื้นท่ีในการออกแบบโครงการดนตรีบาํบัด 1. วิเคราะหพืน้ที่เชิงกายภาพ การเลือกที่ตั้งโครงการนั้น พิจารณาเลือกโดยอาศัยฐานขอมูลจากการทบทวน วรรณกรรมโดยแบงเปนประเด็นไดดังนี้

1.1 ดนตรีบําบดั สถานที่ ที่จะปฏิบัติการบาํบัดแลวสามารถชวยเกื้อกูลผูใช ไดมากที่สุดคอื สถานที่ที่เงียบสงบ สามารถใหผูใชไดมจีินตนาการรวมกับกิจกรรมไดอยางเต็มที่ และมีบรรยากาศที่เปนธรรมชาติ เชนมีเสยีงนกรอง เสียงน้ํา เสียงลม จะทําใหผูใชรูสึกผอนคลายเปนธรรมชาติ

1.2 โรคเครียด สถานที่ที่สามารถ ผอนคลายความเครียด และทําใจใหสงบ พักผอนหยอนใจ การจัดสิ่งแวดลอมใหเหมาะสม ไมหนกัมากเกินไป มีเวลาพักผอน

1.3 กลุมเปาหมาย คนในเมืองหลวงจากผลการศึกษาระดบัชาติป 2549 นายแพทยสมชาย จักรพนัธุ อธิบดีกรมสุขภาพจิต เร่ืองกลาวถึงความเครียดของคนไทย ระบวุาคนในกรงุเทพมีปริมาณและระดับความเครียดเฉลี่ยแลวมากที่สุดในประเทศ ในประเด็นเรื่องเศรษฐกิจ การงาน และชีวิตสวนตัว มาอันดับตนๆ จากประเด็นในการทบทวนวรรณกรรมจึงสรุปเลือกพื้นที่ ที่จะทําการออกแบบ เปนประเด็นจากแบบสอบถาม ไดดังนี ้

1.3.1 สถานที่ที่เงียบสงบบรรยากาศที่เปนธรรมชาติ 1.3.2 ที่สามารถผอนคลายความเครียด และทําใจใหสงบ 1.3.3 พักผอนหยอนใจ 1.3.4 การจัดสิง่แวดลอมใหเหมาะสม ไมหนักมากเกนิไป 1.3.5 มีเวลาพกัผอน 1.3.6 อยูในเมอืงหลวง กรุงเทพมหานครในยานเศรษฐกจิ 1.3.7 ผูใชสามารถเขาถึงไดงาย

และจากการสอบถามสัมภาษณ เนื่องจากกลุมเปาหมาย ไมตองการใชเวลานาน การทํากิจกรรม หรือไมสามารถมารวม กิจกรรมที่มีขึ้นไดในทกุโอกาส จึงคิดวา ไมตองทํากิจกรรมที่ใชเวลานาน แตเปนพื้นที่ที่สามารถเดินผานได ในเสนทางที่ไปทํางาน กลับบาน และถามีกิจกรรม ที่ใชเวลานาน ก็ควรที่จะตองไมใชคาใชจายมาก หรือไมมีคาใชจาย จากบทสรุปของขอมูลการออกแบบสอบถาม ผูออกแบบจึงเลือก กําหนด สถานที่ ที่มี ความเกีย่วของกับขอมูลคือ อุทยานเบญจสิริ สุขุมวิท กรุงเทพมหานคร เนื่องจาก สถานที่นี้ม ี

64

ปจจัยที่เหมาะสมกับกลุมเปาหมายตามปจจยัที่กําหนด แหลงชุมชนบริเวณปายรถเมล หรือสถานีรถไฟฟาอุทยานเบญจสิริฯ สุขุมวิท กรุงเทพมหานคร เปนพื้นที่ ที่มีจดุเชื่อมตอกับการคมนาคม ขนสงหลักของคนในเมือง ทั้งรถไฟฟา BTS หรือรถโดยสารสาธารณะเขาถึงไดงาย บริเวณสวนสาธารณะสภาพแวดลอมใกลธรรมชาติ อุทยานเบญจสิริฯ สุขุมวิท กรุงเทพมหานคร สวนใหญเปนยานพาณิชย ผสมกับยานที่พกัอาศัยหนาแนนสูง ทางหนวยงานรัฐบาลได สรางพื้นที่สวนสาธารณะทั้งที่เปนลักษณะธรรมชาติและพื้นที่ลักษณะพักผอนในเมืองใหญ มลพิษทางเสียง ภายในอุทยานเบญจสิริฯ สุขุมวิท กรุงเทพมหานคร มีพืน้ที่กวางขวางถึง 29 ไร และไดแบงสัดสวนการพักผอนหยอนใจ เพื่อหลีกหนีกับมลพิษทั้งควนั และเสียงในเมืองใหญ กิจกรรมทางดนตรี ในทุกวันหยดุสุดสัปดาห ทางอทุยานเบญจสิริฯไดเปดใหโครงการ ดนตรใีนสวน ไดเปดกิจกรรมใหกบัผูใช ซ่ึงเปนโครงการระยะยาวของทางอุทยานเบญจสิริฯ ในเชิงกายภาย ทําใหอุทยานเบญจสิริฯ มีความเหมาะสมในการออกแบบ โครงการดนตรีบําบัด ของพื้นที่อุทยาน 2. วิเคราะหพืน้ที่เชิงจิตใจ อุทยานเบญจสิริฯ ตั้งอยูใจกลางเมืองของกรุงเทพ ที่หนาแนนไปดวยการเคลื่อนไหวที่เรงรีบ และรวดเร็ว ในการดาํเนินชวีิต สถาปตยกรรม อาคาร ทางคมนาคมตางๆ ไดเตบิโตเขามาเปนสวนหนึ่งในการดําเนินชวีิตในแตละวนั อุทยานเบญจสิริฯ จึงเปรียบเสมือนปอด ของเมืองที่รองรับผูคนที่ตองการหลีกหนีความวุนวาย หรือไดฟอกจิตใจ เพื่อไดผอนคลายจากสิ่งตางๆ ผูคนที่เปนอาศัย มีที่พักอยูบริเวณนั้น จึงเขามาใชประโยชนของอุทยาน ในกิจกรรมที่แตกตางและสามารถทําใหผอนคลายได โครงการดนตรีบําบัดเปนโครงการที่ มีแนวความคิดที่สอดคลองกับแนวความคดิของอุทยาน ในการที่ตองการสรางพื้นที่ ที่สามารถรองรับ หลีกหนีความวุนวายภายในเมอืงใหญ เปนพื้นที่ ที่สามารถใหผูใชกลับไปหวนคํานึงถึงธรรมชาติ ทําใหผูใชไดทาํกิจกรรมที่สามารถสรางสรรคประโยชนใหกับรางกาย จิตใจ ของผูใช ทีห่างหายจากบรรยากาศ สภาพแวดลอมเชนนี้ การนําโครงการดนตรีบําบัดซึ่งมีเปาหมายของประโยชนที่ไดรับ สอดคลองกับความรูสึกทางจิตใจ ทําใหอุทยานเบญจสิริฯ มีความเหมาะสมในการออกแบบ โครงการดนตรีบําบัด ของพื้นที่อุทยาน การศึกษาและวิเคราะหในประเด็นขอมูลตางๆ เปนประโยชนในการออกแบบโครงการสถานดนตรีบําบัด ใหไดความเหมาะสมกับสถานที่ ผูใชและที่สําคัญสามารถเขาถึงเปาหมายไดดวยกิจกรรม ทางดนตรีไทยที่สามารถผอนคลายความเครยีดได

65

การศึกษาโครงการเปรียบเทยีบ ดนตรีบําบดั การศึกษาตวัอยางของสถานดนตรีบําบัด และกิจกรรมตางๆ เพื่อนําเปนขอมูลสนับสนุนในการประยุกตออกแบบกจิกรรม ขั้นตอนการบัดความเครียดดวยดนตรี ซ่ึงไดแบง การศึกษากรณีตัวอยาง เปน 2 ประเด็นหลัก กรณีตวัอยางสถานดนตรีบําบัด ( Case study of Music therapy institute ) กรณีตวัอยาง การออกแบบพื้นที่ เพื่อเปนแนวความคิดในการออกแบบ ( Case study for Development to design )โดยนําขอมูล จากกรณีตัวอยาง นํามาประยกุตใชหรือเปนแนวความคิดในการออกแบบสถานดนตรีบําบัด ใหเหมาะสมทั้งในเรือ่งของการใชงานและความรูสึกของผูใชพื้นที ่ 1. กรณีตัวอยางสถานดนตรีบําบัด ( Case study of Music therapy institute )

1.1 สถาบัน Anthroposophic Germany

ภาพที่ 25 ภาพสถาบัน Anthroposophic Germany

ที่มา: นายแพทยทีปทัศน ชุณหสวัสดกิุล, “เปลงเสียงดวยใจ,” นิตยสารชีวจิต 5,144 (1 ตุลาคม 2545):68.

Urhythmy ซ่ึงเปนอีกแขนงหนึ่งของ การรักษาแบบ Anthroposophic medicineคํา วา U มีความหมายถึงการโอบอุมปกปองรักษา สวน rhythmic มาจากคาํวา rhythm ซ่ึงหมายถึง จังหวะ หมายความรวมวาเปนการปรับสมดุลรักษาดวยการใชจังหวะ หรือทาทางตางๆความเปนมาของศาสตรนี้ ไดมาจากพิธีการเตนรําบูชาเทพเจาของชาวกรีกโบราณ ขอพรจากเทพเจาใหชวยรักษาคนเจ็บปวย

66

ที่สถาบัน Anthroposophic แหงนี้มีศาสตรอีกแขนงหนึ่งที่เรียกวาดนตรีบําบัด โดยใชหลักการวา ในธรรมชาติของทุกสรรพสิ่งมีจังหวะของมนัเอง คล่ืนเสียงก็เปนจังหวะความส่ันสะเทือนในอีกรูปแบบหนึ่งที่มีคุณสมบัติของมันเองดวย การเลือกใช Key เสียงที่เหมาะสม ยอมสงผลตอการบําบัดรักษาทีแ่ตกตางกันไป เมื่อเสียงที่เปนคลื่นใชในการบําบัดรักษาโรคได แสงที่เปนคลื่นก็ยอมใหผลเชนเดียวกันถาเลือกใชใหเหมาะสม ดังนัน้เขาจึงใชทั้งเสียงและทั้งแสงในการบําบัดรักษาโรคไปพรอมๆ กัน โดยใหผูปวยนั่งอยูในทาทีส่บายในหองที่มืดสนิท แลวเปดแสงไฟสหีนึ่งใหดูสักครู แลวปดไฟซะ ที่ตองปดไฟ เพื่อใหตาของเราเห็นสีที่เรียกวา Complimentary color คือสีจางๆ ที่เห็นอยูในจอตาเวลาที่ไมมีแสงอะไรเลย เชน เวลาที่เราจองแสงสีเหลืองนวลเปนเวลานานแลวปดไฟ สีที่เราเห็นตอจากนัน้ไมไดเปนสีที่ดําสนิทนะครับ แตจะมีสีเขียวเหลือบจางๆ อยูทั่วๆ ไปดวย เราเรียกสีนั้นวา Complimentary color ซ่ึง Complimentary color จะใชเปนตัวบงบอกสภาวะของพลังงานในรางกายของเราไดดวย ในระหวางที่ปดไฟมืด ผูบําบัดก็จะเอาเครื่องดนตรีลักษณะคลายพณิขึ้นมาดีดเสียงตวัโนตจําเพาะชดุหนึ่ง ฟงแลวสบายๆ เย็นๆ แตมีพลังอยูในคลื่นเสียงนัน้ เปนการบําบัดควบคูไปดวย ในเรื่องของสีที่เปนแสงใหดแูลว เขายังใชสีจากคริสตัลมาชวยดวย เชน ใหผูปวยถือผลึกคริสตัลสีมวงแลวนั่งพนิิจพิจารณาพกัใหญๆ เลยทีเดียว

ภาพที่ 26 ภาพภายในโรงละคร สถาบัน Anthroposophic Germany ที่มา: นายแพทยทีปทัศน ชุณหสวสัดิกุล, “เปลงเสียงดวยใจ,” นิตยสารชีวจิต 5,144(1 ตุลาคม 2545):68.

ตอมาไดจัดขึน้เปนโรงละครใหญอันหนึ่ง ซ่ึงการออกแบบโรงละครนี้ ในแตละรายละเอียดจะมีความสําคัญทั้งหมด การกาวเดนิเขาไปในโรงละครทีละกาว ถูกออกแบบใหสงผล

67

ตอสภาพจิตใจใหคอยเปดรับตอการบําบัดดวยการแสดงบนเวที จากรูปจะเห็นวา โรงละครที่สรางขึ้นจะไมคอยมีเหล่ียมมุมฉาก เปน concept ของลักษณะการโอบอุมและปกปองภัยจากภายนอก3 จากการศึกษา สถาบัน Anthroposophic Germany สามารถสรุปประเด็นที่สามารถนําไปใชเปนปจจัยในการออกแบบไดดังนี้ กิจกรรม : สถาบัน Anthroposophic Germany ใชศาสตรที่เรียกวา U- rhythmic เปนการปรับรักษาสมดุลของรางกายและจิตใจดวย จังหวะและทาทางตางๆ รวมถึงการใชดนตรีบําบัด ในการใชคล่ืนเสยีง การปดไฟ ฝงเสียงพิณแลวหลับตาสรางจินตนาการ และการดูละครในโรงละคร แนวทางที่นํามาใชเปนประโยชนในการออกแบบ :โรงละครถูกออกแบบใหการกาวเดินเขาไปในโรงละครทีละกาว ถูกออกแบบใหสงผลตอจิตใจ ใหเปดรับการแสดงทีอ่ยูดานหนาเวที อีกสวนคือ ผนัง และบรรยากาศภายในโรงละคร สรางขึ้นโดยไมคอยมีมุมเหล่ียม มุมฉาก เปนแนวความคดิในการโอบอุมจากภายนอก นพ.ทีปทัศน ชุณหสวัสดกิุล , รองรําทําเพลง บรรเลงลีลารักษาโรค นพ.ทีปทัศน ไดมีโอกาสไปดูงานการแพทยทางเลือกที่สวิสและเยอรมันเมื่อกลางเดือนมิถุนายนที่ผานมา ตอนแรกวาจะไปดแูคการรักษาของเขาวาใชยาหรือสมุนไพรอะไรบาง แตเกนิความคาดคิดครับ เพราะศูนยบําบัดที่สวิสที่ผมไปดูนั้น นอกจากการใชสมุนไพรในการรักษาโรคตางๆ แลว เรายังพบวา ที่นั่นเขาใชศิลปะบาํบัดโรคอีกดวย

ภาพที่ 27 ภาพศูนยดนตรีบาํบัดในสวิสเซอรแลนด

ที่มา: นายแพทยทีปทัศน ชุณหสวัสดกิุล, “เปลงเสียงดวยใจ,” นิตยสารชีวจิต 5,144 (1 ตุลาคม 2545):69.

อันนี้คงตองขอกลาวถึง นพ. ชไตนเนอร ซ่ึงเปนคนที่คิดคนศาสตรดานนี้ขึ้น ดวย ความที่เขาเปนฝรั่งในครอบครัวพอมีพอจะกิน นอกจากทีจ่ะเปนแพทยแลว เขาจึงมีโอกาสที่จะไดรับรูเกี่ยวกับมมุมองทางดานสุนทรียศิลปดวย ดวยพื้นฐานดังกลาว นพ. ชไตนเนอร จึงมองวา การ

68

รักษาคนไขหนึ่งคน ไมเพียงแตเรื่องการใหยาใหสมุนไพรซึ่งเปนศาสตรดานวิทยาศาสตรแลว เขายังมองวา คนเรายังตองการการดูแลดานจิตใจดวยซ่ึงตองใชศาสตรดานปรัชญา ซ่ึงเปนอีกศาสตรอีกดานที่แทบจะเปนคูตรงกันขามกันเลยก็วาได โดยอาศัยศลิปศาสตรดานตางๆ เขามาชวยกลอมเกลาจิตใจดวย ศาสตรแรกที่เขาพฒันาขึ้นมาก็คอื ศาสตรดาน Speech therapy Speech therapy โดยตัวศาสตรเองแลว เขามองวา อวยัวะที่ทําใหคนเราแตกตางจากสตัวอวัยวะหนึ่งกค็ือ กลองเสียง แนนอนละวาสัตวหลายชนดิมีกลองเสียงที่จะทําใหสงเสียงออกมาได เชน สุนัข สามารถเหาได แตคนเรามีความสามารถในการใชกลองเสียงมากกวาสัตว สามารถประดิษฐภาษาพูดขึ้นมาได สังคมมนุษยสามารถเกิดขึ้นมาได สวนหนึ่งก็คือความสามารถในการสื่อภาษานีเ่อง แตดวยภาษาพูดทีพ่ัฒนาขึ้นเรื่อยๆ ควบคูไปกบัสังคมมนุษย ทําใหมนษุยลืมวิธีการใชบางสวนของลิ้นและกลองเสยีงไป นอกจากนี้ ในเชิงปรัชญาแลว คนเราสามารถแสดงความเปนตัวตน (Express himself) เชื่อมตอกับโลกภายนอกไดโดยผานอวัยวะที่เรียกวากลองเสียงนี ้(ดวยการแสดงออกมาเปนคําพูด หรือเสียงรอง) ยิ่งไปกวานัน้ ในเชิงปรัชญาแลว กลองเสียงยังเปนทางเชือ่มตอระหวางความรูสึก นึกคิด กับจิตใจ เพราะกลองเสียงตั้งอยูบริเวณลูกกระเดือก ซ่ึงเหนือขึ้นไปกวากลองเสียงคือสมองที่รับหนาที่ในสวนของความคดิ และลางลงไปกวากลองเสยีงก็คือหวัใจ แตดวยสังคมที่เรงรัดขึ้นทุกวันๆ ทําใหคนเรา... หายใจหายคอไมทัน การพูดในสภาวะที่ถูกบีบคั้น ก็จะถูกบีบใหนอยลงไปโดยอัตโนมัติ เกิดความอัดอั้นขึน้ภายใน กลายเปนความเครยีดเรื้อรังเกดิโรคภัยไขเจ็บตามมา ดังนั้น เพื่อแกปญหาดานนี ้เขาจงึใหความสําคัญกับวิธีการฝกพูดเปนอยางยิ่ง ใหความสําคัญจนถึงกับเก็บขอมลูวิจัยจาํแนกเสียงแตละชนดิที่ควรใชในการรักษาโรคหรือกลุมอาการแตละชนดิแตละแบบ เริ่มตนดวยทาทางที่ใชในการฝกเปลงเสียง Speech therapist ที่ผมไดไปพูดคุยดวย เขาแสดงใหดูวา ใหเริ่มดวยการหายใจเขาลึกๆ ใหสุด และยกมือขึ้นชูเหนือหัว พอเร่ิมเปลงเสียงก็กาวเดินมาขางหนา ทลีะกาว ทีละพยางค พรอมกับคอยๆ ลดมือลงมาขางตัวในจังหวะเดยีวกัน พอเริ่มตนประโยคใหมกใ็หยกมือขึ้นสูงเหนอืหัวอีก แลวทาํซ้ําในขั้นตอนเดิม

69

ภาพที่ 28 ภาพการฝกเปลงเสียง Speech therapist ที่มา: นายแพทยทีปทัศน ชุณหสวัสดกิุล, “เปลงเสียงดวยใจ,” นิตยสารชีวจติ 5,144(1 ตุลาคม 2545):69. คราวนี้ก็มาถึงเสียงพูด เขาบอกวา การเปลงเสียงสําหรับคนที่อัดอั้นอะไรอยูภายใน ใหใชเสียงของโคนลิ้นเปนหลัก แลวเปลงออกมาเปนเสียงรัวๆ เหมือนเสียง Roring ซ่ึงฟงจากหูผมแลว ผมวาคลายเสียงคํารามของเสือหรือสิงโตอะไรประมาณนั้น ซ่ึงก็นาจะเปนการระบายความอัดอ้ันอะไรในใจไดเปนอยางด ีแตลองทําตามดูแลวคอนขางยาก จะตองใชลมดันออกมาจากชองทองเปนหลัก และจะตองไมใชปลายล้ินชวยเลย เสียงระรัวทีอ่อกมาเปนเสยีงที่เกดิจากการเคลื่อนไหวของโคนลิ้นเทานั้น สวนคนที่มีแนวโนมที่จะออนแรงงาย (เขาบอกวาพวกนีไ้ดแกชาวเอเชยีพวกที่ตองพดูเยอะๆ มากๆ) จะสูญเสียพลังงานออกไปทางเสียงที่เปลงออกมาไดงาย เขาแนะนําวา ใหเปลงเสียงคําวา "นันๆๆๆๆๆๆๆๆๆ" รัวๆ เร็วๆ โดยใชปลายลิ้นแตะดันที่เพดานปากแรงๆ ซ่ึงตรงนี้เมื่อเอามาเชื่อมตอกับความรูดานแพทยจีนแลว จะวาไปก็พองกันโดยบังเอิญอยางยิ่ง เพราะความรูทางการแพทยแผนจนีกลาวเอาไววา เสนโคจรพลังของรางกาย จะมี 2 เสนที่อยูตรงกลางลําตัวพอดี และ 2 เสนนี้จะเชื่อมตอกันไดครบวงเมื่อเอาลิ้นแตะเพดานปาก ดังนั้นระหวางฝกชี่กง จะตองเอาลิ้นแตะเพดานปากไวตลอด เพื่อใหพลังชี่สามารถโคจรไดทั่วรางกาย เปนการเก็บพลัง ชวยคนที่มีอาการออนแรง อีกเสียงหนึ่งทีน่าสนใจก็คือ การเปลงเสียง "m" ในการชวยเพิ่มภูมิคุมกนั เขาบอกวา คนที่สูญเสียเกราะปองกันตนเอง เชน สูญเสียความเชื่อมั่น พลัดพรากจากที่อยู พวกนี้จะเจ็บปวยไดงาย ดังนั้น เพื่อเปนการสรางเกราะคุมกันขึ้นใหม เขาบอกวา การพูดเสียง "m" จะเปนการบังคับใหเราเอาริมฝปากบน และริมฝปากลางแตะกัน คําที่ดีที่สุดในทีน่ี้เขายกตวัอยางของคําวา "Immunity" ซ่ึงเวลาพูดจะตองเนนเสียงเปน "อิม-มูน-หน-ิตี้" หรือจะพูดเปนประโยคยาวๆ โดยเนนเสียง "m" เปนพิเศษก็

70

ได อยางเชน "Mild Milk Make My Meal Merely Much More Mild" ถึงจุดนี้กเ็หมือนเปนเรื่องบังเอิญอีกเชนกัน ที่ความรูของวิชา อายุรเวชก็มีการรักษาโรคดวยการเปลงเสียง m เชนกัน4 จากการศึกษา ศูนยดนตรีบําบัดในสวิสเซอรแลนด สามารถสรุปประเด็นที่สามารถ นําไปใชเปนปจจัยในการออกแบบไดดังนี ้ กิจกรรม : กิจกรรมหลักของโครงการ ศูนยดนตรีบําบดัในสวิสเซอรแลนด จะใชสมุนไพรและยารักษาโรคตางๆ แตนอกจากหลกัการแพทยทางวิทยาศาสตรหลักแลว การแพทยทางเอกที่สามารถบําบัดรักษาทางจิตใจดวย โดยอาศัยศิลปศาสตรในดานตางๆ มาชวยกลอมเกลาจิตใจ โดยศาสตรที่ศึกษา คือ Speech therapy โดยมีการฝกเปลงเสียง ฝกการควบคุมการหายใจ พรอมกับการออกทาทาง ที่สัมพันธกับการเดินทางของพลังภายในรางกาย แนวทางที่นํามาใชเปนประโยชนในการออกแบบ : จากการศึกษา ผูออกแบบสามารถประยุกต กิจกรรมในบางสวนเพื่อเปนแนวทางในการออกแบบกจิกรรม เพื่อตอบสนองกิจกรรมทางดนตรีบําบัดเพือ่บําบัดความเครยีดใหคนในเมืองได ดนตรีบําบัด โดย ศภุชัย จารสุมบูรณ จากหนังสือเรื่อง ดนตรีบําบดัการศึกษาดานการแพทยทางเลือก หลักสูตรดนตรีบําบดั มหาวิทยาลัยการแพทยแผนจีน นานกิง สถานภาพปจจบุันประธานโรงพยาบาลศิวเวชที่ปรึกษามูลนิธิเพื่อพัฒนาการแพทยทางเลือก ( ประเทศไทย ) ไดกลาวไววา การใชดนตรีบาํบัดทําได 2 วธีิ คือ 1. การฟงอยางเดียว 2.ใชรวมกับกจิกรรมการฝก เคล็ดลับการฝกดนตรีบําบัดอยูที่การผอนคลาย จากนัน้ใชเสียงดนตรีซ่ึงไดรับการ ออกแบบจากผูเชี่ยวชาญ ประกอบกับทาทางที่รางกายแสดงออกมา โดยมีขั้นตอนการปฏิบัติ ดังนี้ เริ่มฝกดนตรีบาํบัด การฝกดนตรีบําบัดทุกครั้งตองเริ่มดวยการหยอนรางกาย คือ จิตสงบ รางกายผอนคลาย และหายใจชาลงอยางอยางเปนระเบียบ ซ่ึงถามีองคประกอบทั้ง 3 อยางครบถวน รางกายจะเกิดกระบวนการรักษาโรคดวยตนเอง การฝกดนตรบีําบัดก็เชนเดยีวกัน หากผูฝกตองการหยอนคลายที่ถูกตอง ผูฝกก็จะเกิดองคประกอบ ทัง้ 3 อยางไดเชนเดียวกนักับการนอน แลวจงึเกิดการเคลื่อนไหวโดยอัตโนมัติ เหมือนเวลานอน เราเองก็เคลื่อนไหวรางกายไปมา โดยไมไดคิดทาทางมากอนเหมือนกนั เสียงดนตรีสัมพันธกับการเคลื่อนไหวหลังจากการหยอนคลายรางกายแลว จึงเริ่มเปดดนตรีบําบัด ขัน้ตอนนี้ไมมีขอมูลช้ีแนะในการฝกใดๆ เพราะทุกสิ่งทุกอยาง ทุกทาทางการ

71

เคลื่อนไหวเกดิจากรางกายผูฝกเอง แตจงมสีมาธิไมวอกแวก ไมฝนการเคลื่อนไหว หากอยากจะกาวใหกาว อยากจะหมุนใหหมุน อยากจะนั่งใหนั่ง อยากจะนอนใหนอน อยากจะหวัเราะ รองไห ยิ้มรา ก็ใหเปนไปตามนั้น ปลอยตวัใหเปนอิสระ จากความนึกคิดทั้งปวง และใหสิทธิ์รางกายในการเคลื่อนไหว เมื่อเพลงจบ มใิชวาการบําบดัไดจบลงเดี๋ยวนั้น เพราะขัน้ตอนที่สําคัญมาก เมื่อการฝกดนตรีบําบัดเสร็จสิ้นลง คือ ยุติการเคลื่อนไหวและ เก็บพลัง เมื่อส้ินเสียงดนตรี หามลมืตาในทันที แตใหมีสตแิละนึกคดิในใจ “ ขาขอยุติการฝก “ นึกในใจจนกวารางกาย จะหยุดเคลื่อนไหว จนกวาลมหายใจจะสม่ําเสมอ เปนปกติ ทาทางการบําบัด“ ทาทางที่เกิดขึ้น เปนปฏิกิริยาสะทอนกลับของ คล่ืนแมเหล็กไฟฟาในรางกาย “ การฝกดนตรบีําบัดไมมีทาทางที่ตายตัวใดๆ ใหจดจํา เพราะทุกทาทางที่เคลื่อนไหวออกมา รางกายของเราเปนผูคิดคนเองตามจิตและอารมณของเรา บางครั้ง ผูฝกอาจมีการตบ ตี ตามมือ เทา แขน ขา และอาจมีการนวดไป ตามเสนลมปราณ หรือฝงเข็มซึ่งสัมพันธกับบริเวณที่เกิดโรค ทาทางของการฝกดนตรีบําบัด จะแบงออกเปน 2 กลุมใหญๆ ตามที่ผูฝกแสดงออกมา ดังนี้ กลุมทาทางไรรูปแบบ ผูฝกดนตรีบําบัดใหมๆ สวนใหญจะเริ่มตนดวยทาทางที่ไรรูปแบบนี้ แตเมื่อฝกเริ่มเขาที่ เขาทาง จะสามารถจัดทาทางใหเปนระเบยีบขึ้น กลุมทาทางมีรูปแบบ ผูฝกดนตรีบําบัดอยางตอเนื่อง จะแสดงทาทางที่มีรูปแบบการเคลื่อนไหวชัดเจนออกมา โดยจะแบงออกเปน 4 รูปแบบ ดังนี้ 1. ทารายรํา ระบํา ฟอน รํามวย 2. ทาโยคะ ดัดตน 3. กดจุด 4. ตีลัญจกร ( การประสานมอืรูปแบบตางๆ ) 5 จากการศึกษาขอมูลดนตรีบําบัด โดย ศภุชัย จารุสมบูรณ สามารถสรุปประเด็นที ่สามารถนําไปใชเปนปจจัยในการออกแบบไดดังนี ้ กิจกรรม : การฟงอยางเดยีว เร่ิมจากหยอนคลายรางกาย แลวเร่ิมเปดดนตรีบําบัด โดยผูบําบัดตองมีสมาธิ ปลอยใหรางกายเคลื่อนไหวไปตามธรรมชาติประกอบบทเพลง แนวทางที่นํามาใชเปนประโยชนในการออกแบบ : ในการศึกษาพบวา การออกแบบจะตองคํานึงถึงสวนที่รองรับกิจกรรมเฉพาะ ที่สามารถควบคุมในเรื่องของเสียงและบรรยากาศใหกิจกรรมดําเนนิไปอยางมีประสิทธิภาพ สวนในเรื่องของวัสดุ จะตองปองกันและสงเสริม กิจกรรมการใชเสียง หรือพื้นที่ทํากิจกรรมที่เหมาะสมกับวัสดุการใชงาน

72

1.4 ศูนยดนตรีบําบัด สถาบันราชานุกูล ศูนยดนตรีบําบัด สถาบันราชานุกูล จัดตั้งขึ้นเพื่อใชประกอบกิจกรรม ดนตรีบําบัด ใน

บุคคลที่มีความบกพรองทางสติปญญา และการเรียนรู เพื่อกระตุนและสงเสริมพัฒนาการทุกดาน เสริมสรางทักษะการเรยีนรู ลดปญหาทางดานอารมณ จติใจ และพฤตกิรรม นอกจากนี้ยังใชเปนหองสําหรับเรียนรู ฝกซอมดนตรี และการแสดง ของเดก็ที่มีความบกพรองทางสติปญญา โดยศูนยดนตรีบําบัด สถาบันราชานุกลู ประกอบดวย 2 สวน คือ หองกิจกรรม (Activity Room) หองผอนคลาย (Relaxation Room) หองกิจกรรม (Activity Room) หองกจิกรรม เปนหองทีใ่ชสําหรับประกอบกจิกรรมดนตรีบําบัด เพื่อชวยในการ ฝกสมาธิ การทํางานของกลามเนื้อมัดเล็ก กลามเนื้อมัดใหญ การทํางานประสานกันของรางกาย และอืน่ๆ ตามเปาหมายที่ตั้งไวในการบําบัดภายในหองประกอบดวยดวยอุปกรณดนตรี ชนิดตางๆ ทั้งดนตรีไทย และดนตรีสากล นํามาจัดกิจกรรมดนตรีบําบัด ในรูปแบบตางๆ เชน การรองเพลง การประสานเสียง การจินตนาการ หรือลีลาประกอบ เปนตน โดยมกีารวางแผนการบําบัด ทั้งแบบรายบุคคล และเปนกลุม หองผอนคลาย (Relaxation Room) หองผอนคลาย เปนหองที่ไดรับการออกแบบตามแนวคดิของ การจัดสิ่งแวดลอมเพื่อกระตุนการรับความรูสึกพรอมกันหลายๆ ดาน (Multisensory stimulating environment) เพื่อสงเสริมการเรียนรู การเลน และการผอนคลาย ใหกับบคุคลที่มีความบกพรองในการเรียนรูอยางรนุแรง เชน ออทิสติก หรือ พกิารซอน ภายในหองจะประกอบไปดวยอุปกรณที่ชวยกระตุนประสาทการรับรูดานตางๆ เชน การมองเห็น การสัมผัส การไดยิน โดยใชอุปกรณที่มีแสง สี และเสียงตางๆ เมื่อเขาไปในหองเด็กสามารถสํารวจ และมีสวนรวมในการเลนอุปกรณที่จัดไว และผอนคลายกับเสียงดนตรีที่มีทวงทํานองเบาสบาย ประโยชนของหองผอนคลาย 1. ผอนคลายความเครียด 2. ลดความตึงตัวของกลามเนื้อ ในรายที่มอีาการเกร็ง 3. ลดพฤติกรรมทํารายตนเอง และพฤติกรรมกอกวน 4. เพิ่มการรับรูตอส่ิงแวดลอม 5. กระตุนการเปลงเสียง 6. สรางความไววางใจตอผูดูแล

73

อุปกรณ ทอฟองอากาศ (Bubble Tube) ใชเพื่อกระตุนประสาทการมองเห็น ชวยในดานการฝกมองสบตา และมองตาม สงเสริมการมีสมาธิในการทํางาน และชวงความสนใจของเด็ก โดยใหมองวัถตุที่บรรจุอยูภายใน เด็กสามารถกดสวิทซ เพื่อเปล่ียนสีภายในทอดวยตนเอง และยังชวยกระตุนประสาทสัมผัส จากแรงสั่นสะเทือนของทอ ชวยในการพัฒนาทักษะการเคลื่อนไหว การสาํรวจ และการใชมือจับวัตถุ ใยแกวนําแสง (Fiber Optic) ใชเพื่อกระตุนประสาทการมองเห็นจากสีของใยแกวทีเ่ปลี่ยนไป และกระตุนประสาท สัมผัส จากการสัมผัสใยแกวนําแสง เกาอี้ถุงถ่ัว (Bean Bags) ใชนั่งเพื่อความผอนคลาย และกระตุนการรับน้ําหนักของเอ็นและขอ กระจกชวยทําใหหองดูกวางขึ้น และสะทอนแสงตางๆ ใหมองเห็นมากเกินจริง นอกจากนั้นยงัสามารถใชในการสอนการรับรูรางกาย และการรับรูตนเอง บอลกระจก (Mirror Ball) ชวยในการสะทอนแสงตางๆ กระตุนประสาทการมองเห็น เสียงเพลง (Music) ทั้งเพลงคลาสสิค และเพลงบรรเลงที่มีเสียงธรรมชาติ เชน นกรอง เสียงคลื่น เสียงน้ําตก จะชวยใหเกิดความรูสึกผอนคลาย เกิดจินตนาการ และกระตุนประสาทการไดยนิ จากการศึกษาขอมูลศูนยดนตรีบําบัด สถาบันราชานุกูล สามารถสรุปประเด็นที่สามารถนําไปใชเปนปจจยัในการออกแบบไดดงันี้ กิจกรรม : ใชอุปกรณตางๆ เชน ทอฟองอากาศ เกาอี้ถุงถ่ัวและอื่นๆประกอบกับดนตรีบําบัด ชวยเหลือใหเด็กทีม่ีอาการผิดปกติทางสมอง ไดพฒันาสมองและผอนคลายอารมณ แนวทางที่นํามาใชเปนประโยชนในการออกแบบ : ภายในศูนยราชานกููลไดแบงออกเปน 2 สวน 1.หองกิจกรรม 2.หองผอนคลาย แนวทางที่ไดจากการศึกษาหองกิจกรรม ภายในหองกิจกรรมประกอบดวยดวยอุปกรณดนตรี ชนิดตางๆ ทั้งดนตรีไทย และดนตรสีากล นํามาจดักิจกรรมดนตรีบําบัด ในรปูแบบตางๆ เชน การรองเพลง การประสานเสียง การจินตนาการ หรือลีลาประกอบ เปนตน โดยมีการวางแผนการบําบัด ทั้งแบบรายบุคคล และเปนกลุมเพราะฉะนัน้การออกแบบตองคาํนึงถึงการจัดเก็บเครื่องดนตรี

74

ที่เปนระเบยีบ การออกแบบชวงเวลาในการทํากิจกรรม หรือแมแตวัสดุที่สามารถสงเสริมใหกิจกรรมทางดนตรี เกิดกับผูใชไดอยางมีประสิทธิภาพ แนวทางที่ไดจากการศึกษาหองผอนคลาย : เปนการออกแบบจากแนวความคิด การจดัส่ิงแวดลอมเพือ่ใหกระตุนประสาทการรับรูตางๆ เพื่อสงเสริมการเรียนรู การเลนและการผอนคลาย การออกแบบจึงตองคํานึงถึงเรื่องของจิตวทิยาในการที่จะทําให บรรยากาศภายในรูสึกผอนคลาย

1.5 ดนตรีที่ใช ในโรงพยาบาล อาคารฟนฟู ผูปวยทางจิต รพ.ศรีธัญญา

ภาพที่ 29 ภาพกจิกรรมดนตรีบําบัดภายในอาคารฟนฟูโรงพยาบาลศรีธัญญา อาคารฟนฟู ผูปวยทางจิต รพ.ศรีธัญญา ติวานนท นนทบุรี กิจกรรมสวนใหญเพื่อ ใหผูปวยไดคลายความเครียดและสามารถเขากับสังคมได กอนที่จะออกจากโรงพยาบาล โดยกิจกรรมมีหลากหลายทั้ง ออกกําลังกาย ศิลปะบําบัด และดนตรบีําบัดดนตรีบาํบัดของที่นี่ เปนลักษณะของหองคาราโอเกะ ซ่ึงเปนสวนที่ผูมาบําบัดสามารถ เขาไปใชได ตามทีต่นตองการ และมีกิจกรรมออกกําลังกายที่ใชเสียงเพลงมาเสริมใหผูปวย จากการศึกษาขอมูลดนตรีที่ใช ในโรงพยาบาล อาคารฟนฟู ผูปวยทางจิต รพ.ศรีธัญญาสามารถสรุปประเด็นที่สามารถนําไปใชเปนปจจยัในการออกแบบไดดังนี ้ กิจกรรม : อาคารฟนฟู ผูปวยทางจิต เปนพื้นที่สวนหนึง่ของ รพ.ศรีธัญญา ติวานนท นนทบุรี เปนอาคารฟนฟูผูปวยทางจิต ที่เตรียมตัวเพื่อปรับเขาสูสังคมปกติ ภายในอาคารมีกิจกรรมหลากหลาย โดยจดัเปนตารางกิจกรรมในแตละวนั โดยหนึ่งในกิจกรรมนั้นคือ ดนตรีบําบัด ซ่ึงทางศูนยไดจัดหอง ประกอบไปดวย โปรเจคเตอร , คอมพิวเตอร และเครื่องเสียง คลายหองคาราโอเกะ ภายในที่พกัอาศัย เปนสวนทีผู่ปวยสามารถมาใชงานในเวลาที่กําหนดใหได เพื่อการผอนคลายและสรางกิจกรรมที่สามารถไดปฏิบัติรวมกัน แนวทางที่นํามาใชเปนประโยชนในการออกแบบ : ในการออกแบบตกแตงศูนยนัน้ เนื่องจากเปนหนวยงานทางราชการ จึงไมสามารถมีงบประมาณในการใชจายมากนกั จึงมีการใช

75

วัสดุหรือการออกแบบที่ไมสามารถควบคุมประสิทธิภาพของกิจกรรมทางดนตรีได รวมทั้งบรรยากาศ ที่ไมสรางความผอนคลายของผูปวยเทาที่ควร 2. กรณีตัวอยาง การออกแบบพื้นที่ เพื่อเปนแนวความคดิในการออกแบบ ( Case study for Development to design ) Mute room commissioned by the CCA Wattis Institute, San Francisco, CA.

ภาพที่ 30 ภาพบรรยากาศภายใน Mute room ที่มา: Thom Faulders, Mute room [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.beigedesign.com/proj_mute.html

หองสําหรับ Listening exhibition เชิญใหผูใชไดเขามา พิง ( Recline ) บนเบาะซึ่งเปนลักษณะเหมือน Gallery space หองไดถูกออกแบบเพื่อรองรับงานทดลองทางเสียง Contour ที่สูงจากหลังหองเขามา ออกแบบมาจากคลื่นเสียง คลายกับคลื่นเสียงของตัวโนต พืน้ผิวถูกออกแบบใหมีลักษณะนิ่ม สรางความรูสึกดี ในการสัมผัส และใหความรูสึกของการเคลื่อนที่ชาและไดคิดภายใน Mute room เลือกวัสดุที่มีลักษณะยดืหยุน เปนผลที่ดีตอการดูดซับเสียง ไมใหเสยีงกระจาย พื้นผิวสีสมอมชมพู คลายผิวของหูช้ันใน อีกทั้งลดความตึงเครียด

76

ภาพที่ 31 ภาพกิจกรรมภายใน Mute room ที่มา: Thom Faulders, Mute room [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.beigedesign.com/proj_mute.html

ภาพที่ 32 ภาพกิจกรรมทางดนตรีใน Mute room ที่มา: Thom Faulders, Mute room [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.beigedesign.com/proj_mute.html

77

ภาพที่ 33 ภาพโครงสรางภายใน Mute room ที่มา: Thom Faulders, Mute room [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.beigedesign.com/proj_mute.html

ภาพที่ 34 ภาพวัสดุโครงสรางภายใน Mute room ที่มา: Thom Faulders, Mute room [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.beigedesign.com/proj_mute.html

78

ภาพที่ 35 ภาพ Thom Faulders ที่มา: Thom Faulders, Mute room [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.beigedesign.com/proj_mute.html

กลวิธีในการออกแบบ ที่ถายทอดความออนไหวของความเงียบที่นํามาสู การเคลื่อนไหวของจังวะดนตรี ที่กองและคงอยู เหมือนรองรอยของรางกายผูใชที่สัมผัสกับ เบาะ เหมือนกับจังหวะและทํานองของดนตรีแมหายไปแต มิไดจบหายไปทเีดียว แตมันยงัคงอยู และฝากรอยไวในจังหวะชีวิตของเราตลอดไป7 จากการศึกษาขอมูลงานออกแบบ MUTE ROOM สามารถสรุปประเด็นที่สามารถนําไปใชเปนปจจัยในการออกแบบไดดังนี ้กิจกรรม : Listening Exhibition เปนลักษณะงานทดลองทางเสียง แนวทางที่นํามาใชเปนประโยชนในการออกแบบ : ผูออกแบบไดใชแนวความคดิในการยืดหยุน เปนประโยชนในการซับเสียง สรางพื้นผิลักษณะนิ่ม สรางความผอนคลายใหกับผูสัมผัส

79

Dunescape , P.S. 1 Contemporary Art Center, Queens, New York

ภาพที่ 36 ภาพบรรยากาศดานนอกของ P.S. 1 Contemporary Art Center ที่มา: P.S. 1 Warms Up for the Summer [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 15 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจากhttp://www.museumnetwork.com/entertainment/_openings/ps1/ps1_home.asp

งานทดลอง ที่เกิดจากความรวมมือของ P.S.1 Contemporary Art Center and a Manhattan group of architects และ The Museum of Modern Art in New York City จึงไดเกิด โปรเจคใหนักศกึษา ออกแบบโปรแกรมสถานที่ภายใตแนวความคิด “ Warm up “ series โดยโครงการจัดตั้งขึ้น ในบริเวณที่มแีดดจา ดานหนาสถาบัน โปรแกรมกิจกรรมตางๆจึง เอื้อตอผูคนที่มาใช ในการ อาบแดด ฟงเพลง เตนรํา กิจกรรมของคนชุมชน

80

ภาพที่ 37 ภาพ P.S. 1 Contemporary Art Center Layout plan ที่มา: P.S. 1 Warms Up for the Summer [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 15 สิงหาคม 2550.เขาถึงไดจากhttp://www.museumnetwork.com/entertainment/_openings/ps1/ps1_home.asp

ภาพที่ 38 ภาพ P.S. 1 Contemporary Art Center Presentation ที่มา : P.S. 1 Warms Up for the Summer [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 15 สิงหาคม 2550.เขาถึงไดจากhttp://www.museumnetwork.com/entertainment/_openings/ps1/ps1_home.asp

Dunescape เปนเหมือน Seascape ในเมืองใหญ ออกแบบสระโดยการใชพลาสติกทําเปน ลักษณะเหมือนสระวายน้ําเดก็ ขนาดใหญทอดยาว มีที่นั่งเหมือนทรายที่ทําดวย ทอนไมนํามาตอกันเปนโครงสรางขนาดใหญ ที่ผูคนในชุมชนสามารถมารวมกิจกรรม Lay out ของโครงการ เปนการเชื่อมโยงพื้นที่ของ ลานหนาสถาบนั เชิญชวนใหผูใชไดทํากจิกรรม และพักผอนในหนารอน จัดสวนของชุดนั่งพักผอน รมสนาม กิจกรรมที่เกดิขึ้นตามชายหาด สวนตอนกลางคืน ปรับเปน

81

ลักษณะของ Night club มีบูทสรางเสียงเพลงดีเจ เปลี่ยนลาน ดานหนาเปน ฟลอเตนรํา กลางแสงจันทร 8 จากการศึกษาขอมลูงานออกแบบ Dunescape สามารถสรุปประเด็นที่สามารถนําไปใชเปนปจจัยในการออกแบบไดดังนี้ กิจกรรม : นั่งพกผอน กิจกรรมกลางแจง ตอนกลางคืนปรับเปลี่ยนเปน Night club แนวทางที่นํามาใชเปนประโยชนในการออกแบบ : ผูออกแบบไดสรางพื้นที่ผอนคลาย ในเมืองที่แออดั สรางสภาพแวดลอมทีแ่ตกตางจากพื้นทีป่กติ โดยจําลองกิจกรรมและบรรยากาศ ริมชายหาด มาประยุกตดวยวัสดุและรูปทรงที่อิสระ ทําใหผูใชไดเกดิจินตนาการรวมกบักิจกรรมที่สามารถปรับเปลี่ยนไดทั้งกลางวัน และกลางคืน

2.2 National Art performance in Taiwan park

ภาพที่ 39 ภาพ National Art performance in Taiwan park01 ที่มา: E-architect, Kaohsiung Arts Center [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.e-architect.co.uk/taiwan/kaohsiung_arts_centre.htm

82

ภาพที่ 40 ภาพ National Art performance in Taiwan park02

ที่มา: E-architect, Kaohsiung Arts Center [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.e-architect.co.uk/taiwan/kaohsiung_arts_centre.htm

เปนงานออกแบบ ศูนยการแสดงแหงชาติของไตหวนั เปนอาคารที่ประกอบไปดวยสวนตอนรับ และโรงละครขนาดตางๆ ซ่ึงแนวความคิดมาจากคลื่นของเสียงและการไหลของรูปทรงธรรมชาติโดยตัวอาคารเปนอาคาร 3 ช้ัน พื้นเชื่อมโยงเขาถึงกัน

ภาพที่ 41 ภาพ National Art performance in Taiwan park03 ที่มา: E-architect, Kaohsiung Arts Center [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.e-architect.co.uk/taiwan/kaohsiung_arts_centre.htm

83

ภาพที่ 42 ภาพ National Art performance in Taiwan park03 ที่มา: E-architect, Kaohsiung Arts Center [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.e-architect.co.uk/taiwan/kaohsiung_arts_centre.htm

กิจกรรม : โรงละครและการแสดง ในเรื่องของกิจกรรม ในกรณนีี้ไดแบงพื้นที่ออกเปนสัดสวนที่ชัดเจน และจุดเดนอยูตรงที่พื้นที่ ที่เชื่อมไหลเขาหากัน แนวทางที่นํามาใชเปนประโยชนในการออกแบบ : ผูออกแบบไดเนรมติโรงละครไวในสวนกลางเมือง โดยมีกิจกรรมการแสดงตางเกิดขึ้น ซ่ึงมแีนวความคิดในการกําหนดรปูทรงอาคาร เหมือนลักษณะของคลื่นเสียง และลีลาการพลิ้วไหวของพื้นที่ เปนกรณีศึกษาเรื่องการจัดพื้นทีแ่ละแนวความคิดในการออกแบบ ที่มีผลตอการรอกแบบโครงการดนตรีบําบัดไดอยางชัดเจนเปนประโยชน

84

เชิงอรรถทายบทที่ 4

1วิกิพีเดียสารานุกรม, เสรีถนนสุขุมวิท [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 4 พฤศจิกายน 2550. เขาถึงไดจาก http://th.wikipedia.org

2สํานักงานสวนสาธารณะสํานักงานสวัสดิการสังคม, “ อุทยานเบญจสิริ,” 1 ธันวาคม 2548. (แผนพับ)

3นายแพทยทีปทัศน ชุณหสวัสดิกุล, “เปลงเสียงดวยใจ,” นิตยสารชีวจิต 5 ,144 ( 1 ตุลาคม 2545 ) :68.

4เรื่องเดียวกัน,69. 5ศุภชัย จารุสมบูรณ, ดนตรีบาํบัด [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 10 พฤศจิกายน 2550.เขาถึงไดจาก

http://counsel2.spu.ac.th/story/therapy_story/newstory.php?status=1&story=115 6สถาบันราชานุกูล, ศูนยดนตรีบําบัด สถาบันราชานุกูล [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 30

พฤศจิกายน 2550.เขาถึงไดจาก http://www.tddf.or.th/library 7 Thom Faulders, Mute room [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก

http://www.beigedesign.com/proj_mute.html

8Edna McCown, P.S. 1 Warms Up for the Summer [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 15 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.museumnetwork.com/entertainment/_openings/ps1/ps1_home.asp

9E-architect, Kaohsiung Arts Center [ออนไลน], เขาถึงเมื่อ 10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.e-architect.co.uk/taiwan/kaohsiung_arts_centre.htm

88

บทท่ี 5 กระบวนการพัฒนาและแปรรูปความคดิสูงานออกแบบ

จากการศึกษาและวเิคราะหภายใตกรอบการศึกษาองคประกอบของดนตรีไทย และดนตรีบําบัด จากการทบทวนวรรณกรรม การสํารวจ และสังเกตการณดวยการลงพื้นที่ เปนการแจกแจงขอมูลในองครวม และนาํขอมูลที่ไดมาสูกระบวนการในการจดัหมวดหมู เรียบเรียงขอมูลทั้งหมด เพื่อเปนสาระสําคัญ ในการนํามาใชในการออกแบบ โดยมีกระบวนการพัฒนาและแปรรูปความคิด ในประเด็นตางๆดงันี้ 1. คําสําคัญ ( Key word ) ในการออกแบบ จากการศึกษาและวเิคราะหภายใตกรอบการศึกษาองคประกอบของดนตรีไทย และดนตรีบําบัด คําสําคัญ ( Key word ) ในการออกแบบ ที่เปนสวนสําคัญในการศึกษาเพือ่ ออกแบบสถานดนตรีบําบัดนั้น มีดงันี ้

1.1 องคประกอบของดนตรีไทย อันดนตรีของชนทุกชาติยอมมีองคประกอบทางดนตรทีี่เหมือนกนัหากตางกันบางก็

อยูที่รายละเอยีดที่เกีย่วกับการปรุงแตงทางดนตรีเพื่อความเหมาะสมตามสภาพทางวฒันธรรมของตน ในดนตรีไทยนั้น องคประกอบของดนตรีจะมีลักษณะเดนเปนเฉพาะของตนเององคประกอบของดนตรีไทย มิใชเฉพาะในเรื่องของทฤษฏีทางดนตรไีทยแตเพียงอยางเดยีว อีกทัง้ยังรวมไปถึงเรื่องของปรัชญา ความเชื่อและความสัมพนัธของดนตรีไทยกับคนไทย

1.2 ดนตรีบําบัด เรื่องดนตรีบําบัดนั้นเปนเรื่องของศาสตรการบําบัด ผอนคลายดวยกิจกรรมทางดนตรี

ซ่ึงในการศึกษาครั้งนี้มิได มุงเปาไปที่ผูใช ที่มีอาการทางประสาทรุนแรงทางการแพทย แตการใชดนตรีบําบัดในที่นี้ หมายถึงการนํากิจกรรม ที่สามารถเขาถึงกับบุคคลทั่วไป หรืออาจมีอาการของโรคเครียดแตไมรุนแรงในขั้นอันตราย รวมถึงผูที่มีความสนใจในเรื่องของดนตรีไทย หรือตองการใชเวลารวมกบัครอบครัวตางๆ เปนตน ไดเขามารวมกิจกรรม ที่ชวยผอนคลายจากชวีติประจําวนัได

85

86

ภาพที่ 43 ภาพกิจกรรมดนตรีไทยบําบัด 1.3 โรคเครียด ความเครียดจงึเกิดขึ้นไดงายๆแมในคนธรรมดา คนที่ไมเครียดเลยอาจแสดงวาไมใสใจตอการแกไขปญหา ทําใหไมรูสึกเครียด คนปกติทุกคนจึงมีความเครียดเปนสิ่งกระตุนใหคิด แกไข ปองกนัปญหาที่จะเกดิขึ้น เมื่อปญหามีทางออก ความเครียดกจ็ะลดลง ความเครียดในคนที่เปนโรคเครียด จะแตกตางจากความเครียดปกติทีเ่กิดในคนทัว่ๆไป คือจะเกิดอาการทางรางกายซึ่งรบกวนหนาที่การทํางานในชวีิตประจําวัน โดยปจจยัสวนใหญของ คนเมืองคือ เร่ืองการดําเนนิชวีิตประจําในแตละวัน เปนผลทําใหเครียดได การรักษาทางจติใจ การผอนคลายความเครยีด และทําใจใหสงบ จิตใจเผชิญความเครียดไดด ีมีการผอนคลาย งานอดิเรก พักผอนหยอนใจจึงสามารถชวยใหมีสติ แกไขปญหาชีวิตใหสําเร็จ มีการปรับตัวกับบุคคลอื่นไดดี

ภาพที่ 44 ภาพแสดงปจจยัที่ทําใหเกิดความเครียด จากการศึกษาคําสําคัญเหลานี้ นําขอมูลตางๆมาเพื่อแยกเปนตัวแปรสําคัญในการออกแบบไดตามแผนภาพ เพื่อตอบสนองผูใชตามใหเหมาะสม

87

แผนภูมิที่ 21 แสดงกระบวนการนําขอมูลตัวแปรสูงานออกแบบโปรแกรมโครงการ01 2. การออกแบบโปรแกรม

2.1 กําหนดกลุมเปาหมาย จากกรอบแนวคดิในการออกแบบ ไดนํามาสูกระบวนการในการออกแบบโปรแกรมภายในโครงการ โดย การกําหนดกลุมเปาหมาย ดังนี ้

2.1.1 พนักงานดูแลสถานดนตรีบําบัด 2.1.2 นักดนตรีบําบัด 2.2.3 ผูใชบําบัด

2.2 แนวความคิดในการออกแบบโปรแกรม จากแนวความคิดในการออกแบบโปรแกรม ผูออกแบบจงึแทนคาความหมาย คล่ืน

เสียงเปรียบเสมือนผูคนที่หลากหลายในเมอืงใหญ ที่ผานเขาสูสถานดนตรีบําบดัซ่ึงเปรียบเสมือน

องคประกอบของดนตรีไทย ดนตรีบําบัด

คนในเมืองหลวง ( โรคเครียดปานกลาง – ต่ํา )

88

สมอง กระบวนการออกแบบกิจกรรมการบําบัดทางดนตรีตางๆ เพื่อสรางกิจกรรมและพื้นที่ผอนคลายทางดนตรีใหกับคนเมือง

แผนภูมิที่ 22 แสดงกระบวนการนําขอมูลตัวแปรสูงานออกแบบโปรแกรมโครงการ02 จากขอมูลในการศึกษาและทบทวนวรรณกรรม ทําใหเกดิ “โครงการออกแบบสถานดนตรีบําบัด” โดยมีวัตถุประสงคที่จะสรางกิจกรรมทางดนตรีไทย เพื่อเปนพื้นที่ สวนหนึ่งในเมืองหลวงที่มีกจิกรรมทางดนตรีไทยชวยใหผอนคลาย และสามารถสืบตอองคความรูทางดนตรีไทย สูคนรุนใหมโดยมีกิจกรรมที่สามารถจะตอบสนองผูใช ในทุกๆวยั ทั้งในเรื่องของกิจกรรม การออกแบบพื้นทีต่างๆที่จะสื่อถึงความหมายใหผูใชรับรูได

ผูคนในเมืองหลวง

กิจกรรมดนตรีไทยบําบัด

ผอนคลาย

89

ภาพที่ 45 ภาพแสดงสัญลักษณโครงการสถานดนตรีบําบัด ในการออกแบบสถานดนตรีบําบัดนั้นจะมรีายละเอียด การใชงานในแตละสวนตางๆ โดยกิจกรรมหลักของดนตรบีําบัดในสวน กิจกรรมดนตรีไทยบําบัด จะเปนกระบวนการใชดนตรีไทยบําบัดตามขอมูล ที่ทบทวนวรรณกรรมมาแลว โดยกระบวนการแปรกิจกรรมดนตรีบําบัดสูกระบวนการออกแบบโปรแกรมนั้นไดแบง โปรแกรมออกเปน 4 สวน หรือถาเปรียบสวนที่ใชเรยีกสวนในโนตดนตรีไทยเดิม ซ่ึงเรียกเปน “ทอน” ก็สามารถเรียกไดวาแบงโปรแกรมออกเปน 4 ทอน โดยในแตละทอนจะมีแนวความคิดที่เหมือนกับการแตงเพลงของนักประพนัธใน ดนตรีไทยเดิม ที่นิยมเปรียบเปรียบความหมายของเพลงในเรื่องของธรรมชาติ และอารมณขันของผูประพันธ

แผนภูมิที่ 23 แสดงกระบวนการแปรกจิกรรมดนตรีบําบัดสูกระบวนการ ออกแบบโปรแกรม

90

แผนภูมิที่ 24 เอกลักษณของระดับเสียงดนตรีไทย

แผนภูมิที่ 25 เอกลักษณของจังหวะในดนตรีไทย

แผนภูมิที่ 26 เอกลักษณของทํานองในดนตรีไทย

91

แผนภูมิที่ 27 สรุปเอกลักษณของดนตรีไทย ซ่ึงสามารถแปรรูป เอกลักษณขององคประกอบของดนตรีไทยในเรื่องของเสียง จังหวะและทํานองแปรเปนพื้นที่ ที่มีจังหวะคอยควบคุม โดยใชเสียงและทาํนองเลื่อนไหล ไปตามพื้นทีท่ี่กําหนดโดยจังหวะ

แผนภูมิที่ 28 การแปรเอกลกัษณของดนตรีไทยสูแนวความคิดในการออกแบบพื้นที ่

92

2.3 โปรแกรมในการออกแบบสถานดนตรีบําบัด จากการแปรรปูองคประกอบของดนตรีไทยสูพื้นที่ โปรแกรมในการออกแบบเปนจึง

กําหนดสัดสวน ในการออกแบบพื้นที่ และกิจกรรม โดยแบงออกเปน 4 ทอน ในแตละทอนเปนจะมีจุดมุงหมาย เพือ่นําไปสูการผอนคลายโดยดนตรีบําบัด มีรายละเอียดดังนี้

แผนภูมิที่ 29 แสดงโปรแกรมในการออกแบบสถานดนตรีบําบัด

2.3.1 ทอน Intro Key word : Intro Function : Introduction ทอน 1 : Intro เปนการเปรียบเปรย ทอนเกริ่นเริ่มแรก ของดนตรีที่จะมทีอนนี้

เพื่อแสดงหรือเลา ความหมายเกริ่นนํา เร่ืองราวของเพลงทั้งหมด เปรียบเหมือน การประชาสัมพันธแนะนํา โครงการดนตรีบําบดัสูผูใช คนในเมืองหลวง ไดรูจัก สนใจ กิจกรรมดนตรีบําบัด ซ่ึงจัดตั้งอยูที่อุทยานเบญจสิริ ถนนสุขุมวิท

93

โดยเลือก สถานีรถไฟฟา BTS เปนเสนทางหลักที่สามารถนําเกริ่นนํา พาผูใชสู สถานดนตรีบําบัด เปนพื้นที่ ที่จะออกแบบสัญลักษณ ทีจ่ะสื่อถึงขอมูลของสถานดนตรีบําบัดเนื่องจากการคมนาคมหลักสวนใหญของคนในเมืองหลวงคือ สถานีรถไฟฟา BTS อีกทั้งยังสามารรถเชื่อมตอผูใชใหเขาถึงโครงการไดสะดวกมากขึ้น

แผนภูมิที่ 30 แสดงรายละเอยีดการ Intro สูโครงการสถานดนตรีบําบัด สัญลักษณตางๆ เปนการแสดงความหมายของบทเพลง ที่เปนที่นิยมในปจจุบัน สมัย โดยแสดงรายละเอียดของสถานดนตรีบําบัดแทรกอยู เพื่อเรียกความสนใจ จากบทเพลงกอนทําให ผูพบเห็นรูสึก และสนใจในรายละเอียด โดยผูออกแบบใหชื่อวา “Sign Song” หรือ “ปายเสียงเพลง” โดยใชบทเพลงเปนสื่อ ติดตั้งอยูบริเวณสถานรีถไฟฟาจุดตางๆ ที่สามารถใหผูใชพบเห็นได สะดวก ทั้งบนสถานี ในรถไฟฟา หรือปายจุดตางๆ บริเวณสถานี

94

แผนภูมิที่ 31 แสดงสื่อนําผูใชสูโครงการวา “Sign Song” หรือ “ปายเสยีงเพลง” เพื่อนําผูที่สนใจ สูโครงการดนตรีบําบัด อุทยานเบญจสิริ ถนนสุขุมวิท กทม. ซ่ึง เปนลักษณะของสวนในใจกลางเมือง ซ่ึงทางเขาติดกับ ถนนสุขุมวิท เมือ่เขามาภายในสวน เดนิตามทางเพื่อเขาสูโครงการ จะมีการออกแบบการเกริ่น ประสบการณทางดนตรีไทยใหผูใชไดรับรู และสัมผัส จากพื้นที่บริเวณภายในอทุยาน โดยการออกแบบกิจกรรม ทางดนตรีไทยทีจ่ะสามารถใหผูใช ไดแสดงออกทางอารมณ จิตใจและการเคลื่อนไหวของรางกาย โดยแปรรูปออกแบบเครื่องดนตรีไทย กลองและอังกะลุง มาเปนกิจกรรมในพื้นที่ตามทางเดินภายในอทุยานฯ ดังแผนภาพแผนผังแสดงกิจกรรมภายในอุทยานเบญจสิริ

95

ภาพที่ 46 ภาพแผนผังอุทยานเบญจสิริ

ภาพที่ 47 ภาพแผนผังแสดงกิจกรรมภายในอุทยานเบญจสิริ

96

แผนภูมิที่ 32 การเกริ่นประสบการณทางดนตรีไทย ภายในอุทยานเบญจสิริ จากเอกลักษณของดนตรีไทยในเรื่องของจังหวะ ที่มีความเร็วแตงตางกนั เปน ตัวกําหนดความเร็วของจังหวะในเพลงไทยนั้น จังหวะ 2 ชั้น เปนจังหวะที่อยูในระดบัปานกลาง ซ่ึง เปรียบเปรยไดกับ จังหวะอัตราการเตนของหัวใจ และระดับความถี่ของสมอง ที่อยูในระดับปานกลาง จะสามารถสรางความผอนคลายไดมากที่สุดแนวความคิดในการออกแบบจึงสรางอาคาร ที่มีพื้นที่ใชสอย 2 ชั้น โดยแบงพืน้ที ่เปนสวน ที่มีความสัมพันธของพื้นที่ ที่เชื่อมโยงกับพื้นทีโ่ดยรอบ และสามารถสรางกิจกรรมทางดนตรีบําบัดใหเกิดกับพืน้ที่ชัน้ลางไดอยางเหมาะสมกับพืน้ที่โดยรอบเชนกัน

97

แผนภูมิที่ 33 แนวความคิดในการแปรรูปจงัหวะดนตรีสูพื้นที่อาคาร แนวความคิดในเรื่องของจังหวะ 2 ชั้นในเอกลักษณของดนตรีไทย สูอาคารที่มี พื้นที่ใชสอย 2 ชั้น โดยกําหนดรูปทรงของอาคารโดย ใชรูปทรงของคลื่นเสียงที่มีความถี่ ใกลเคียงกับคลื่นอัลฟา ซ่ึงเปนคลื่นสมองที่ไดรับ ทําใหจิตใจผอนคลาย ประกอบกับอาคารที่ตั้งภายในอุทยานเบญจสิริ ซ่ึงปกคลุมไปดวยผืนหญาและเนนิสูง – ต่ํา จึงเปนรูปทรง พื้นผิว ทีป่ระยุกตสูรูปทรงของอาคาร

98

แผนภูมิที่ 34 แนวความคิดในการแปรรูปความถี่ และพืน้ที่ สูรูปทรงอาคาร

แผนภูมิที่ 35 แสดงพื้นที่ จากแปรรูปจังหวะ 2 ชั้นในดนตรีไทย

99

แผนภูมิที่ 36 แสดงการแปรรูปแนวความคดิสูการกําหนดพื้นที ่

แผนภูมิที่ 37 แสดงโครงสรางอาคาร

100

แผนภูมิที่ 38 แสดงแนวระดบัเนินดนิ ชั้นบนอาคาร

โดยพื้นทีภ่ายในไดกําหนดกจิกรรม และพืน้ที่ ตามการทบทวนวรรณกรรมในเรื่องของ ขั้นตอนในการใชดนตรีบําบัด เพื่อกําหนดพื้นที่ กจิกรรม ภายในอาคารโครงการดนตรีบําบัด

แผนภูมิที่ 39 โปรแกรมกิจกรรมภายในโครงการดนตรีบําบัด

101

สวนของอาคารภายในนั้นได นําการทบทวนวรรณกรรมในเรื่องของ ขั้นตอนการใชดนตรีบําบัดซึง่มีขั้นตอนดังนี้ ประเมินผูรับการบําบัด--> วางแผนการบําบัด --> ดําเนินการบําบดั ซ่ึงการกําหนดกิจกรรมภายในของอาคารไดแบงเปน 2 สวนใหญๆ คือ สวนประเมนิผูรับการบําบัดและวางแผนการบําบัด กับสวนการดําเนินกิจกรรมทางดนตรีบําบัด

แผนภูมิที่ 40 การกําหนดพืน้ที่โปรแกรมกิจกรรมภายในโครงการดนตรีบําบัด สวนประเมนิผูรับการบําบัดและวางแผนการบําบัด เปนพื้นที่ใหคําปรกึษาในเรื่องของ การบําบัดผอนคลายความเครียดโดยดนตรี ซ่ึงจะเปนทางนักดนตรีบําบัดและนกัจิตวิทยาคอยใหบริการแนะนําทฤษฎีและกิจกรรมทางดนตรีบําบัด เปนการออกแบบรูปแบบของกิจกรรมใหกบัผูใชตามแตละอาการของแตละบุคคล สวนการดําเนนิกิจกรรมทางดนตรีบําบัด ประกอบไปดวยสวนกิจกรรมหลัก 3 กจิกรรม คือ กิจกรรมเลนดนตรีไทย( Playing room) กิจกรรมรองเพลงไทย( Singing room) และโรงละครดนตรีบําบัด( Auditorium) ซ่ึงเปนสวนทีแ่บงอกเปนหองตางๆตามกิจกรรมที่เกิดขึน้ ซ่ึงกําหนดเปนชวงเวลาของกจิกรรมที่หมุนเวียนตลอดวัน และสามารถรองรับผูใชที่มีความพอใจในแตละกจิกรรมไดอยางทัว่ถึง

102

2.3.2 ทอนเคลาคลอ Key word : เคลาคลอ Function : พื้นที่กิจกรรมทางดนตรีไทยภายนอก และพื้นที่พักผอน

เชื่อมกับบรรยากาศภายในอทุยาน เคลาคลอ เปนศัพททางดนตรีไทย ที่หมายถึง การดําเนินดนตรีเคลาไปกับเสียงรอง หรือในการผสมวงที่มีหลากหลาย เครื่องดนตรี เปรียบเปรยกับ ที่พื้นทีถู่กออกแบบใหเคลาคลอ กับบรรยากาศรอบๆอุทยาน ซ่ึงไดออกแบบกจิกรรมทางดนตรีไทยในเรื่องของการ นําเครื่องดนตรีไทยมาประยุกตใหเขากับพื้นที่อุทยาน โดยผูใชสามารถเลนดนตรีไทย ที่สรางการผอนคลาย อีกทั้งยังเปนการสรางประสบการณทางดนตรีที่สามารถทําใหผูใชผอนคลายและไดเกดิปฏิสัมพันธกับผูคนรอบขางภายในสวน ไดอยางเหมาะสม

แผนภูมิที่ 41 แสดงการแปรรูปแนวความคดิสูการกําหนดพื้นที่ ชั้นบนอาคาร

103

โดยออกแบบกิจกรรมทางดนตรีในเรื่อง คีตศิลป กิจกรรมการแสดงทางดนตรีไทยทีเ่ปรียบเหมือนสัญลักษณของกิจกรรมภายในอาคาร พิณ กจิกรรมทางดนตรีไทย ที่มีแนวความคิดของรูปทรงที่ประยุกตมากรูปทรงของพิณ ที่เปนเครื่องสายในดนตรีไทย ใหผูใชไดสามารถผอนคลาย ดวยการกรีดกรายสายพิณ ที่ทําจากเอ็นที่มีความหนาแตกตางกัน ทําใหเกิดระดับของเสียงที่เกิดขึน้แตกตางกันดวย ฆอง กิจกรรมทางดนตรีไทย ที่มีแนวความคิดของรปูทรงที่ประยุกตมากจากรูปทรงของฆอง เปนเครื่องตี ในดนตรีไทย ใหผูใชไดสามารถเดินบน พื้นทางเดินที่วางเพื่อใหเกดิเสียงกระทบกันของเหล็กที่มี เสนผาศูนยกลางที่แตกตางกันทําใหเสยีงที่เกดิมีความหลากหลาย อังกะลุง กิจกรรมทางดนตรีไทย ที่มีแนวความคิดของรูปทรงที่ประยุกตมากจากรูปทรงของอังกะลุง โดยนําลักษณะของกิริยา การเขยา ไมไผทีก่ระทบกนัแลวเกดิเสียงที่เปนเอกลักษณเฉพาะของ ระดับเสียงนัน้ เมื่อทั้งหมดไดรวมกัน จึงเปรยีบเสมือนวงดนตรี ที่เกิดจากการเลนของผูใชที่มิไดมกีารซอมหรือตกลงในรายละเอียดกันกอน แตเปนการแสดงออกทางอารมณและความคดิสรางสรรคของแตละบุคคล ทําใหเกิดเสียงประสานภายในสวน เคลาคลอไปกับเสียงธรรมชาติภายใน

104

แผนภูมิที่ 42 แสดงกิจกรรมพิณ และ ฆองในทอนเคลาคลอ

แผนภูมิที่ 43 แสดงกิจกรรมอังกะลุง และการแสดงคีตศลิปในทอนเคลาคลอ

105

จากสวนกิจกรรมดานนอกอาคาร จนถึงชั้น 2 ของอาคาร เปนเสมือนการเกริ่น หรือสัญลักษณที่ส่ือผานกิจกรรมใหกับผูใชภายนอกไดรับรูถึงกิจกรรมภายใน ดึงดูดใหผูทีอ่ยูภายนอกอาคารสนใจ และเขามาสอบถามรายละเอียดในเรื่องของดนตรีบําบัดได สวนของอาคารภายในนั้นได นําการทบทวนวรรณกรรมในเรื่องของ ขั้นตอนการใชดนตรีบําบัดซึง่มีขั้นตอนดังนี้ ประเมินผูรับการบําบัด--> วางแผนการบําบัด --> ดําเนินการบําบดั ซ่ึงการกําหนดกิจกรรมภายในของอาคารไดแบงเปน 2 สวนใหญๆ คือ สวนประเมนิผูรับการบําบัดและวางแผนการบําบัด กับสวนการดําเนินกิจกรรมทางดนตรีบําบัดซ่ึงแบงเปนหลากหลายกิจกรรม จากนั้นผูออกแบบจึงกําหนดพื้นที่ใชสอย เพิ่มเติมเพื่อรองรับการใชงานภายในสถานดนตรีบําบัดไดอยางเหมาะสมดังแปลนดังตอไปนี้

แผนภูมิที่ 44 แสดงแปลนพืน้ที่ใชสอยของอาคารสถานดนตรีบําบัด โดยแนวความคิดในการกําหนดพื้นทีภ่ายในนั้นแบงเปนสวนของทอน ครวญคลายและคร้ืนเครง ซ่ึงเปนลักษณะคํากริยา ที่เกดิขึ้นในดนตรีไทย และนํามาเปรยีบเปรยกับกิจกรรมทางดนตรี

106

บําบัดที่เกิดขึน้ ซ่ึงมีกิจกรรมในเรื่องของ ประเมินผูรับการบําบัด--> วางแผนการบําบดั --> ดําเนินการบําบัดตามขอมูลในการทบทวนวรรณกรรม โดยแสดงรายละเอียดดังนี ้

แผนภูมิที่ 45 แสดงการเปรยีบเปรยดนตรไีทย กับพืน้ทีภ่ายใน โดยยังคงแนวความคิดหลักในเรื่องของ ฉิ่ง โหมง ที่เปนเครื่องกําหนดจงัหวะ ในดนตรีไทยจึงเปรยีบเปรยในสวนของ Information และ Main lobby เปนสวนที่เปรียบเหมือน สวนที่กําหนด บงบอกใหรายละเอยีดเกีย่วกับพื้นที่ทั้งหมดของอาคาร รวมถึงใหรายละเอียดในแตละกิจกรรมกับผูใชไดอยางเหมาะสมกับพื้นที่ จึงมีแนวความคิดหลักในเรื่องการนํารูปทรง ของโหมง กับกิริยาการกระทบกันของฉิ่ง เปนการประยุกตสูรูปทรงของสวน Information

107

แผนภูมิที่ 46 แสดงแนวความคิดกิจกรรมอังกะลุง และการแสดงคีตศลิปในทอนเคลาคลอ

แผนภูมิที่ 47 แสดงกิจกรรมอังกะลุง และการแสดงคีตศลิปในทอนเคลาคลอ

108

ภาพที่ 48 ภาพทัศนียภาพภายในสวน Information

2.3.3 ทอนครวญคลาย Key word : ครวญคลาย Function : พื้นที่สําหรับใหคําปรึกษาทางดนตรีบําบัดกบัผูใช

จากคําสําคัญของพื้นที่ในสวนการประเมนิ และวางแผนใหกับผูมาใชภายในนั้น ผูออกแบบไดเปรียบเปรยกับ การ “พล้ิวไหว” ของกิริยาของเครื่องดนตรีไทย ขลุย และเสนสายของเครื่องสายที่ไหวพล้ิว เกดิเสียงที่แตกตางกนัจากการกด หรือสี เปนกิริยา อารมณ เสยีงที่เกดิจากขลุยและซอนั้นเปรียบเสมือน เสียงครวญคลาย โหยหา ไมวาผูบรรเลงจะอยูในอารมณเชนใด เสยีงที่เกิดขึ้นจะมีเอกลักษณในเรื่องของ การโหยหา คิดถึง ไดเหมาะสมกับอารมณอยางยิ่ง จึงเปรียบเหมอืนการครวญคลาย ระบายความขัดของใจ หรือตองการที่ปรึกษาทางจิตเวชแผนใหม โดยการใชดนตรีบําบัดเปนสวนของกิจกรรม ที่จะทําใหผูใชไดคิดและโหยหา คํานึงถึงส่ิงที่เครียด หรือลืมไปใหหมดสิ้น

109

แผนภูมิที่ 48 แนวความคิดในการออกแบบสวน Advising area

ภาพที่ 49 ภาพทัศนียภาพภายในสวน Advising area

110

พื้นที่ภายในสวน Advising แบงออกเปนเปน สวนตอนรับ และลงทะเบียน สวนประเมินผูมาบาํบัด สวนใหคาํปรึกษา และหองสวนเฉพาะพนกังาน ซ่ึงสวนตางเหลานี้ได ออกแบบมาจากการทบทวนวรรณกรรมในเรื่องของการ ใหคําปรกึษาและกําหนดวางแผนการบําบัด ซ่ึงในสวน โถงตอนรับของสวนใหคําปรึกษานัน้ ผูออกแบบได ออกแบบที่นั่งพักคอย โดยเปรียบเปรยถึงเสนสายของ ซอ ที่สามารถปรับแตงไมใหตึงจนเกนิไป หรือ หยอนจนเกนิไป เปรียบเสมือน จิตใจ ความคิดของคน ที่ประสบกับเหตุการณที่เกดิขึ้นในชีวิตประจําวัน เราควรจะปลอยวางในบางเรื่อย เพื่อไมใหสมองรับความตึงเครียดมากเกินไปจนอาจทําใหขาดสติ หรือมองบางอยางผานไปโดยไมพิจารณา

แผนภูมิที่ 49 เฟอรนิเจอรสวน Advising area

111

ภาพที่ 50 ภาพทัศนียภาพภายในสวน Advising room ซ่ึงในสวน หองวางแผนการบําบัดนั้น มกีระบวนการ สอบถามอาการ ใหคําปรึกษาและวางแผนกิจกรรมทางดนตรีบําบัด โดยสามารถเขารวมกิจกรรมทางดนตรีไทยบําบัด ซ่ึงอยูในสวนตอไป หรือนําคําปรึกษาไปปฏิบัติเพื่อปรับใหเขากับการดําเนินชวีิตประจําวนั ซ่ึงโดยสวนใหญแลวทางนักดนตรีบําบัด จะนักเพื่อเขามาสอบถามการเปลี่ยนแปลงของอาการความเครียดเมื่อปฏิบัติกิจกรรมที่แนะนําไปแลว หรือปรับเปลี่ยนกิจกรรมไดตามอาการของโรคตอไปได ในสวนกิจกรรมทางดนตรีไทยนั้น ผูออกแบบไดนําขอมลูกิจกรรมทางดนตรีบําบัด เพื่อนํามาประยกุตกับกิจกรรมทางดนตรีไทย โดยอาศัยหลักของกิจกรรมทางดนตรีไทยในเรื่อง ของการรอง เลน เตน ฟง ซ่ึงสามารถเชื่อมโยงกิจกรรมกับการรักษาบําบัดผูปวยที่มีอาการเครียดหรือผูที่สนใจไดอยางเหมาะสม โดยผูออกแบบไดเปรียบเปรย สวนกจิกรรมเสมือนการผสมวงของเครื่องดนตรีไทย ที่ประกอบไปดวยจังหวะ ทํานอง เสียง ที่เกดิจากดนตรีแตละประเภททีเ่ปนเอกลักษณเฉพาะตัว อีกทัง้ยังผสมผสาน เสียง จังหวะ ทาํนอง เพื่อผสมกับเอกลักษณของเครื่องดนตรีที่หลากหลาย ซ่ึงเปรียบไดกับ เสียง จงัหวะ ทํานอง ที่หลากหลาย เกิดขึ้นแตมีจุดประสงคเดียวกัน คือ ความผอนคลาย

112

แผนภูมิที่ 50 แนวความคิดในสวนกจิกรรม

2.3.4 ทอนครื้นเครง Key word : คร้ืนเครง Function : พื้นที่สําหรับกิจกรรมทางดนตรีไทยบําบัด

ในสวนกิจกรรมทางดนตรีไทยบําบัดนัน้ไดถูกออกแบบโดยแบงตามกริิยากิจกรรมทาง ดนตรีในเรื่องของ รอง เลน เตน ฟง ซ่ึงกําหนดกลุมไดเปน 3 กลุมใหญ คือ สวนรองเพลงบําบัด สวนเลนดนตรีบําบัด และโรงละครดนตรีไทยบําบัด ซ่ึงในแตละสวนจะมีแนวความคิดในเรื่องของดนตรีไทย ทีเ่ชื่อมโยงกับความหมายทางดนตรีกับกิจกรรมที่เกิดขึ้น ซ่ึงแบงออกไดดังนี ้

2.3.4.1 สวนตอนรับและลงทะเบียน เปนสวนที่ผูใชตองไดรับการลงทะเบียนเพื่อกําหนดและควบคุมจํานวน และระเบยีบในการเขาใชกิจกรรมตางในสวน รองและเลนดนตรี ซ่ึงผูออกแบบ มีแนวความคิดในเรื่องของ ฉิ่ง ที่เปนเครื่องหมายในการกําหนดจังหวะเปนเพื่อเปนแนวทางประยุกตออกแบบ ทางเชื่อมระหวางสวนของ Main lobby เพื่อเขาสูสวนกิจกรรม

113

แผนภูมิที่ 51 แนวความคิดในการออกแบบสวนกิจกรรม Activity area lobby01

แผนภูมิที่ 52 แนวความคิดในการออกแบบสวนกิจกรรม Activity area lobby02

114

ผูออกแบบได แสดงรูปดานที่บอกถึงรายละเอียด ในการแปรรูปแนวความคิดในสวนตอนรับและลงทะเบียนที่ไดแนวความคิด ในเรื่อของรูปทรงของ กลองและสายพณิ เปนแนวความคิดหลัก โดยแปรเปนกิจกรรม ในสวนของการลงทะเบียนและตารางที่บอกถึง รายละเอยีดของกิจกรรมทีจ่ะเกิดขึ้นในแตละวัน เพื่อใหผูใชไดกําหนดเวลา เพื่อเขารวมกิจกรรมไดอยางเหมาะสม

ภาพที่ 51 ภาพทัศนียภาพภายในสวน Activity area lobby และจากรูปดาน การเชื่อมโยงพื้นที่ไปสูสวนของหองกิจกรรมการรองโดยไดแปรรูปแนวความคิดในเรื่องของการผสมวง เลนรวมกันของระนาดและกลอง ทีบ่งบอกถึง การเคลื่อนไหวการตี การกระทบเพื่อใหเกิดจังหวะ เสียง และทํานองที่แตกตางกัน เปรียบเสมือนหองเลนดนตรีบําบัดที่ สรางกิจกรรมเพื่อใหรางกายไดเคลื่อนไหว พรอมกับการกําหนดสมาธิ อดทน และเขาใจผูอ่ืนในการเลนรวมกนั

2.3.4.2 หองเลนดนตรีไทย เปนสวนที่สรางกิจกรรม เพือ่ใหผูใชไดสามารถเขารวมกิจกรรมการเลนดนตรีไทยในกิจกรรมตางๆ เชน ฝกตีระนาด ฆอง ขิม สีจะเข ซอ ตางๆ หรือ การผสมวงเลนรวมกัน

115

ในหลายเครื่องดนตรี ซ่ึงระดับของกิจกรรม หรือเวลากําหนดตางๆนัน้ แสดงที่ตารางในสวนตอนรบั ทําใหผูใชสามารถรับรูและประเมินกจิกรรม เพื่อเขารวมไดอยางเหมาะสม โดยในสวนหองเลนดนตรีนัน้ ตองมีสวนเลนดนตรีหลักเพื่อรองรับการจัดวางเครื่องดนตรีชิ้นใหญ จําพวก ระนาด จะเข ฆอง และสามารถนําเครื่องดนตรีที่มีชิ้นเล็กออกมาใชโดยเก็บไวในสวนหองเก็บเครื่องดนตรีดานหลัง และสวนที่สําคัญคือ สวนกระดานที่ใชเขียนโนตเพลง ที่ผูใชสามารถใชเพลงเดียวกัน แตคนละชนิดเครื่องดนตรีไดอยางเหมาะสม

การออกแบบได เชื่อมโยงพืน้ที่ ภายนอกซึง่เปนสวนที่ตดิกับ บอน้ําดานหนาอาคาร จึงออกแบบใหเปดผนังดานนั้นใหโลง เพื่อใหเสียงของดนตรีไทยสงไปสูผูอยูภายนอกอาคารได และอีกทัง้ยังเปนการแกไขปญหาในเรื่อของความชื้นของอาคารที่จะเกิดขึ้นดวย ผูใชจะรูสึกถึง การเคลื่อนไหวของ น้ําในบอน้ํา ตนไมทีพ่ล้ิวไหล สลับกับเสียงดนตรีที่เกิดขึ้น

ภาพที่ 52 ภาพทัศนียภาพภายในสวนกจิกรรม Playing room

2.3.4.3 หองฝกรองดนตรีไทย หองฝกรองดนตรีไทย เปนสวนที่สรางกิจกรรม ที่เกี่ยวกบัการควบคุมทาง

เสียง หรือการเรียนรูจังหวะ ทํานอง ของเพลงไทยเดิม ทีต่องอาศัยสมาธิ ความอดทน เพื่อใหได ถึง

116

กระบวนการใชเสียง อารมณ เพื่อถายทอดออกมา เหมือนการระบายความคับของในจิตใจ เพื่ออีกหนึ่งกจิกรรมที่สามารถทําใหผูใช ผอนคลายได

โดยการเปรียบเปรยผูออกแบบเปรียบกิจกรรมในหองนี้ โดยมุงประเดน็ในเรื่องของเสนสายของคลื่นเสียง ที่ถูกกรองโดยรูปปาก ที่มีความออนไหวและการกําหนดลมเพื่อใหไดจังหวะและเสียง เสมือนผา ที่ซับเสียงในการรองเพลง เพื่อใหเสียงที่ออกมามีความนุม ( Soft ) เปนวิธีทางดนตรี บรรยากาศในหองนี้จึงถูกออกแบบโดยคลุมไปดวยผาบาง ที่มีความออนไหว และสรางอารมณของการเคลื่อนไหวตลอดเวลา อีกทั้งยังเปนประโยชนในเรื่องการซับเสียงอีกดวย

แผนภูมิที่ 53 แนวความคิดในการออกแบบสวน Singing room

กิจกรรมที่เกดิในหองนี้ เปนการฝกรองเพลงเรียนรูการควบคุมลมหายใจในการเปลงเสยีง การเอื้อน การฝกรองลําตัด ลิเก กิจกรรมเหลานี้สามารถสรางความผอนคลาย รวมถึงสมาธิ การแสดงออกทางอารมณตางๆ ที่สามารถทําใหผูใชละจากความกังวล ความเครียดใน

117

จิตใจลงได โดยกิจกรรมตางๆ จะดําเนินโดยนักดนตรีบําบัด ควบคูไปกบันักดนตรีไทยที่สามารถประสานกิจกรรมใหเขาถึงผูใชไดอยาเหมาะสม อีกทั้งสามารถถายทอดองคความรู ภมูิปญญาของเพลงไทยในรปูแบบตางๆสูคนรุนใหมใหอยูตอไปได

ภาพที่ 53 ภาพทัศนียภาพภายในสวน Singing room 2.3.4.4 หองโรงละครดนตรีไทยบําบัด หองโรงละครดนตรีไทยบําบัดเปนสวนทีร่องรับกิจกรรมทาง คีตศิลปไทย

โดยจะมีโปรแกรมการแสดงตางๆ ที่ใหผูชมไดมีสวนรวมกับกิจกรรมการแสดง โดยไดเชิญนักดนตรี นักดนตรีบําบัด นักประพันธและนกัแสดงในแขนงสาขาคีตศิลปไทย ที่พลัดกันหมนุเวยีนเพื่อสรางกิจกรรมการผอนคลาย

แนวความคิดที่แปรรูปในพืน้ที่นี้จึงเปรยีบเปรยเสมือน การผสมวง ที่มีทั้งการรองคลอไปกับการเลนเครื่องดนตรีตาง โดยออกแบบใหมีเอกลักษณของแตละเครื่องดนตรีนํามาผสมวงกันเปนพื้นที่ ที่สามารถรองรับกิจกรรมการแสดงที่สามารถใหผูใชมีสวนรวมไดอยางเหมาะสม

118

แผนภูมิที่ 54 แนวความคิดในการออกแบบสวนจุดขายบัตร เขาชมการแสดง ในการออกแบบนั้นผูออกแบบไดออกแบบแบงเปนสวนของจุดขายบัตร เปนสวนที่ตอนรับผูเขามาติดตอเขารวมกจิกรรม โดยแปรรูปพื้นที่มาจากแคน ซ่ึงเปนเครื่องดนตรีไทยภาคอีสาน นํารูปทรงและการจัดเรียงกนัของไมไผ ซ่ึงเปนรูปทรงที่แสดงถึงจังหวะการเรียงที่มีระเบียบแบแผนเปนไปตามประโยชนใชสอย ที่เกิดความงามขึ้นภายในตนเอง

119

ภาพที่ 54 ภาพทัศนียภาพบรรยากาศภายในจุดขายบัตร เขาชมการแสดง โดยการใชงานของจุดขายตัว๋ จะเปนทางเขา-ออก ในสวนของโรงละครดนตรีบําบัด ซ่ึงผูใชสามารถติดตอ เพื่อซ้ือบัตรเขาชมการแสดงทางดนตรีบําบัด แนวคิดในการออกแบบภายในตองการสรางบรรยากาศ ทีผ่อนคลายแตแฝงไปดวยจังหวะ การจัดเรยีงที่เปนระเบียบของแนวระแนงไมไผสีออน และในสวนดานหลงัปดคลุมดวยมานบาง ทําใหเกิดจังหวะการพล้ิวไหว ของพื้นที่ไดอยางเหมาะสม

120

แผนภูมิที่ 55 แนวความคิดในการออกแบบสวนโรงละครดนตรีไทยบําบัด แนวความคิดในการออกแบบสวนการแสดงนั้นเปนการผสมผสานกันระหวางเครื่องดนตรีไทย ในหลายประเภท ซ่ึงนําเอกลักษณของจังหวะ รูปทรงของเครื่องดนตรีแตละชนิดแปรูป ผสมผสานกันสูงานองคประกอบของการตกแตงภายใน ซ่ึงดําเนินอยูบนคลื่นเสียงที่ถอดมาจากเพลงไทย แปรรปูสูพื้น ที่รองรับผูใชที่สามารถดําเนินกจิกรรมไดหลากหลาย ไมมีกฎเกณฑตายตัว สวนหลังเวที เปนสวนเชื่อมโยงกับสวนของเวที เปนสวนเก็บอุปกรณ ควบคุมเสียง แตงตัวนกัแสดง ที่สามารถรองรับทั้งเครื่องดนตรีและนักแสดงในจํานวนมากๆได

121

ภาพที่ 55 ภาพทัศนียภาพบรรยากาศภายในโรงละครดนตรีบําบัด สวนชมการแสดง โดยกําหนดพื้นที่ ที่ตองรองรับกิจกรรมที่หลากหลายทางดนตรีไทยบําบัด ในเรื่องของการดูการแสดงและมีสวนรวมกับกจิกรรมการแสดง จึงออกแบบเปนพื้นที่ ที่ไมตองมีสวนของเกาอี้นั่ง แตปรับเปนสวนทีส่ามารถ นั่ง นอน ยืน ไดโดยออกแบบเปนลักษณะของพืน้เบาะ เปรยีบเสมือนคลื่นเสียง ความเปนคลื่นของพื้นผิวทําใหผูใชไดรับรู ถึงความผอน หยอน และสบายของรางกาย ที่สัมผัสได สวนการแสดง เปนสวนที่ปฏิบัติกิจกรรมการแสดงทางคีตศิลปของนักแสดง ที่มี ฉิ่งฉับ กรับ โหมง เปนที่รองรับ วัสดุปดผนังสวนใหญเปนลักษณะของมาน ที่เปรียบเสมือนความฝน การจินตนาการ ความงามของดนตรีไทย ที่มีความพลิ้วไหว ออนโยน ปกปดความแข็งแกรงของจิตใจภายใน ที่ออกแบบเปนจอ LED ที่สามารถฉายแสงสี ประกอบบรรยากาศการแสดง เพื่อสรางอารมณที่ผอนคลายมากขึ้นใหกับพืน้ที่

122

บรรยากาศภายในโรงละครดนตรีบําบัด นัน้มีโทนสีขาว เสมือนความวาง และพื้นผวิที่พล้ิวไหว ออนนุม ออนชอย ซ่ึงเปนรูปทรง พื้นผิวที่สามารถทําใหผูใชรูสึกผอนคลายและสามารถปรับเปลี่ยนอารมณไดตามแสง สี เสียง ของกิจกรรมที่กําลังจะเกิดขึ้นได

ภาพที่ 56 ภาพทัศนียภาพบรรยากาศภายในทางออกโรงละครดนตรีบําบัด 3. งานระบบภายในอาคาร งานระบบภายในอาคาร ผูออกแบบไดแสดงใน 3 ประเดน็คือ งานระบบแสงสวาง งานระบบปรับและการระบายอากาศ และงานระบบการรักษาความปลอดภยั ซ่ึงนําเสนอในรูปแบบของ แปลนตางๆตามรูปแบบดังนี้

123

ภาพที่ 57 ภาพแปลนระบบแสงสวาง

124

ภาพที่ 58 ภาพแปลนระบบปรับอากาศ

125

ภาพที่ 59 ภาพแปลนระบบรกัษาความปลอดภัย จากการออกแบบผูออกแบบ จึงมีความหวงัวากิจกรรมตางๆ รวมถึงบรรยากาศภายในจะทําให ผูใชไดสามารถมีกิจกรรมที่ผอนคลายเครียดโดยดนตรีไทย ซ่ึงเปนพื้นที่ ที่อยูใจกลางเมือง สามารถเขาถึงไดสะดวกอกีทั้งยังสามารถสืบสานคงเอกลักษณของดนตรีไทยไวตอไปได

บทท่ี 6 บทสรุปและเสนอแนะ

สรุปผลการศึกษา

จากการศึกษาขอมูลในประเด็นเรื่อง 1. องคประกอบของดนตรีไทย 2. ดนตรีบําบัด 3. โรคเครียด การศึกษาในครั้งนี้จึง นําประเด็นทั้ง 3 มาประยุกตขอมูลที่เชื่อมโยง ผสมผสานออกมาเปน

แนวทางในกระบวนการออกแบบขั้นตอน กิจกรรม ในการบําบัดความเครียดดวยดนตรี สูการออกแบบโครงการสถานดนตรีบําบัด ซ่ึงแสดงผานกิจกรรมทางดนตรีไทย ในเรื่องของการรอง เลน เตน ฟง ซ่ึงเปนกิจกรรมที่เกิดจากการสรรคสรางจากภูมิปญญาของบรรพบุรุษไทย ที่ส่ือผานกิจกรรม เครื่องดนตรี ตางๆ ประยุกตสูกิจกรรมทางดนตรีบําบัด ที่สามารถรับรองทางทฤษฏีทางการบําบัดดวยดนตรี ผอนคลายใหกับผูใชในเรื่องของโรคเครียดที่เกิดขึ้นในชีวิตประจําวัน ซ่ึงผลของการประมวลและประยุกตขอมูลในประเด็นตาง ใหเกิด องคความรูใหม ที่สามารถนําไปตอยอดองคความรู ทั้งในเรื่องของ องคประกอบ ปรัชญาของดนตรีไทย การใชดนตรีบําบัดซึ่งสามารถเปนประโยชนตอสังคม บริบทปจจุบัน สรุปแนวคดิในการออกแบบ แนวคดิในการออกแบบโครงการสถานดนตรีบําบัดในครัง้นี้ มีจุดมุงหมายที่จะ นําขอมูลที่ศึกษา แปรรูปสูกระบวนการออกแบบตกแตงภายใน โดยมุงเนนในเรื่องของ

1. ขอมูลสวนโปรแกรมการรักษา กิจกรรม ทางดนตรีบาํบัด ในสวนของขอมูลโปรแกรมการรักษา กจิกรรม ทางดนตรีบําบัดนั้น ผูออกแบบ ไดนาํเสนอ

โปรแกรมตางๆที่มีขอมูลอางอิง จากการทบทวนวรรณกรรมตางๆ แสดงออกสูกิจกรรมที่เกิดขึ้นภายในโครงการ การใหคาํปรึกษาโดยนักดนตรีบําบัด กิจกรรมตางๆทางดนตรีบําบัด

ซ่ึงสามารถนําไปพัฒนาความคิดโดยผูที่มคีวามเชี่ยวชาญในแตละสาขา ซ่ึงอาจมุงในการพัฒนาตอยอดในแตละสวนของโปรแกรม

2. แนวทางการแปรรูปแนวความคิด

126

127

เปนการออกแบบ แปรรูปองคประกอบ ปรัชญาของดนตรีไทย โดยนําเอกลักษณขององคประกอบในเรื่อง เสียง จงัหวะและทํานอง เปนหลักในความคิดแลวแปร แนวความคิดยอยสูพื้นที่ตางๆในกิจกรรมที่ตางกัน

ลักษณะโครงการ เปนอาคารที่อยูภายในอทุยานเบญจสิริ ซ่ึงมีภาพลักษณที่กลมกลืนไปกับบรรยากาศในอุทยาน โดยมีกิจกรรมภายนอก และภายในในเรื่องของการใชดนตรีเพื่อทําการบําบัดผอนคลาย งานภายนอก เปนงานออกแบบกลมกลืนไปกับบรรยากาศที่ปกคลุมไปดวยตนไม เนนิหญา และบอน้ําตาง ใหเกิดกิจกรรมทางดนตรี ในเรื่องของการดีด สี ต ีเปา เพื่อสรางความผอนคลาย สวนพืน้ที่ภายในเปนสวนของ กิจกรรมทางดนตรีไทยที่ตองอาศยัพื้นที่ ในการดําเนินกิจกรรม รวมทั้งสวนใหคําปรึกษาและโรงละคร การออกแบบพื้นที่เปนการ เชื่อมโยงบรรยากาศภายนอกที่เปนตนไมและเนินดนิ บรรยากาศภายในมีบรรยากาศทีม่ีโทนสีสวางออนนุม และเลือกใชรูปทรงของเครื่องดนตรีไทย เปนการผสมรูปทรงเพื่อใหมกีล่ินอายความเปนดนตรีไทย เกดิกับพื้นทีไ่ดอยางเหมาะสม บทเสนอแนะ ในสังคมปจจบุันมนุษยเราตองประสบปญหาความเจ็บปวยทางรางกายและจิตใจมากขึ้น ทกุ วนั เนือ่งจากความเจริญทางวัตถุเปนไปอยางรวดเร็ว จังหวะของการดําเนนิชวีิตอยางเรงรีบ ขาดความละเอียดออนความลึกซึ้ง จติใจจึงหยาบกระดาง มีความเครียดมากขึน้ จนแทบจะไมมีเวลาพิจารณาและปรับตวัเขากับสังคม ทุกวันนี้ประเทศไทยมีผูปวยทางจิตสูงมากขึ้นทุกปจนนาเปนหวง แสดงใหเห็นวาคนไทยมีความเครียดมากขึน้ การบําบัดตางๆ จึงเปนทีน่ิยมอยางแพรหลาย ชวยผอนคลาย ทางกาย และทางจิตใจ สถานดนตรีบําบัดจงึเปนทางเลือกอีกหนึ่ง ในการผอนคลาย ปรับจังหวะของชวีิตที่เรงรีบ สรางสมาธิ จินตนาการตางๆ ตามกิจกรรมที่จดัขึ้น อีกทั้งยังเปนการสืบสานภูมิปญญาทางวัฒนธรรมที่สืบตอกันมาใหคงอยูคูสังคมไทยจนชั่วลูกชั่วหลาน

128

บรรณานุกรม

ภาษาไทย คึกฤทธิ์ ปราโมช, หมอมราชวงศ. ส่ีแผนดิน. พิมพคร้ังที่ 12. กรุงเทพมหานคร: สํานักพิมพ

ดอกหญา, 2544. ณัชชา โสคติยานุรักษ. ทฤษฎีดนตรี ตําราหมวดทฤษฎีดนตรีเลมที่ 1. พิมพคร้ังที่ 1.

กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพแหงจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2550. ดวงใจ อมาตยกุล. ดนตรีตะวนัออก. พิมพคร้ังที่ 1. กรุงเทพมหานคร: คณะศิลปะศาสตร

จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2533. ปญญา รุงเรือง. ประวัติการดนตรีไทย. พิมพคร้ังที่ 1. กรุงเทพมหานคร: สํานักพิมพวฒันาพานิช

จํากัด, 2546. ปรานี วงษเทศ. วิเคราะหดนตรีไทยในแงมานุษยวิทยา. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพพระนคร,

2543. (พิมพในงานอนุสรณในการฌาปนกิจศพ จาเอกกมล มาลัยมาลย ตุลาคม 2543). สงัด ภูเขาทอง. การดนตรีไทยและการเขาถึงดนตรีไทย. พิมพคร้ังที่ 1. กรุงเทพมหานคร:

โรงพิมพเรือนแกวการพิมพ, 2536. สุกรี เจริญสุข. เสียงและระบบเสียงดนตรไีทย. พิมพคร้ังที่ 1. กรุงเทพมหานคร: วิทยาลัยดุริยางค

ศิลป มหาวิทยาลัยมหิดล, 2546. . ดนตรีชาวสยาม. พิมพคร้ังที่ 1. กรุงเทพมหานคร: วิทยาลยัดุริยางคศิลป

มหาวิทยาลัยมหิดล, 2538. ทีปทัศน ชุณหสวัสดิกุล. “เปลงเสียงดวยใจ,” นิตยสารชีวจิต 5, 144 (ตุลาคม 2545): 68. ไพศาล อินทวงศ. “มองธรรมะจาก ดนตรไีทย.” รอบรูเรื่องดนตรีไทย 3, 2

(พฤศจิกายน 2546): 13. มหิศรราชหฤทัย ตนตระกูลไชยันต, กรมหมื่น. “เรื่องดนตรี.” งานเรียบเรียงของพระองคเจา

ไชยันตมงคล 1, 1 (ตุลาคม 2433): 562-563. สํานักงานสวนสาธารณะสํานักงานสวัสดิการสังคม. “อุทยานเบญจสิริ.” 1 ธันวาคม 2548.

(แผนพับ) โกสินทร แจมเพ็ชรรัตน. ดนตรีบําบัด BSC New [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 16 มิถุนายน 2551.

เขาถึงไดจาก http://www.barascientific.com/bscnews/variety/alert/001.php

129

จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ภาควิชาจิตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร. ความรูเรื่องโรคทางจิตเวชและ ปญญาทางพฤติกรรม [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 19 มิถุนายน 2550. เขาถึงไดจากhttp://www.md.chula.ac.th/psychi/PEOPLE/anxiety.html

จํารัส เศวตาภรณ. ชีวิตกบัเพลง [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2551. เขาถึงไดจาก http://www.fm100cmu.com/fm100/100programs_detail.php?id_sub_group=74&id=1977

ทศพร กล่ินหอม. กรุงเทพธุรกิจ [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 10 มีนาคม 2551. เขาถึงไดจาก http://www.bangkokbiznews.com/2006/07/30/w006_123788.php?news_id=123788

ทีปทัศน ชุณหสวัสดิกุล. นานาสาระบัลว ี[ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 30 มีนาคม 2551. เขาถึงได จาก http://www.balavi.com/index_th.asp

นิตยสารอิมเมจ. การบําบัดดวยเสียงดนตร ี[ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 25 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.mcot.net/lady/query

ผูจัดการรายสปัดาห. โลกยุคใหมนยิมใชดนตรีบําบัดแก 4 โรคราย [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2551. เขาถึงไดจาก http://www.manager.co.th/

. เทคนิคฟงดนตรีเพื่อสุขภาพ [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 3 สิงหาคม 2550.เขาถึง ไดจากhttp://www.manager.co.th/mgrweekly/viewbrowse.aspx?browsenewsID=1137

พนม เกตุมาน. โรคเครียด [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 15 มิถุนายน 2551. เขาถึงไดจาก http://www.medicalrtaf.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=495935&Ntype=3

พัชรี เจริญเดช. สารคดีนารู ศูนยบริการสารสนเทศทางเทคโนโลยีดนตรีบําบัด [ออนไลน]. เขาถึง เมื่อ 30 พฤศจิกายน 2551. เขาถึงไดจากhttp://www.chula.ac.th/research/activity/journal/rj43_816.htm

โพสตทูเดย. ดนตรีบําบัดความเครียด [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 6 มิถุนายน 2551. เขาถึงไดจาก http://www.triobiz.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=382331

วิกิพีเดียสารานุกรมเสรี. ถนนสุขุมวิท [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 4 พฤศจิกายน 2550. เขาถึงไดจาก http://th.wikipedia.org

ศิลปวัฒนธรรม. ความงามของดนตรีไทย [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 25 พฤศจิกายน 2551. เขาถึงได จาก http://info.matichon.co.th/art/

ศุภชัย จารุสมบูรณ. ดนตรบีําบัด [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 10 พฤศจิกายน 2550. เขาถึงไดจาก http://counsel2.spu.ac.th/story/therapy_story/newstory.php?status=1&story=115

สถาบันราชานุกูล. ศูนยดนตรีบําบัด สถาบันราชานุกูล [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2550. เขาถึงไดจาก http://www.tddf.or.th/library

130

เสาวนีย สังคโสภณ. บทความดนตรีบําบัด [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.taf.in.th/forum/index.php?topic=2457.msg31973

. ดนตรีบําบัด สุขภาพดีไมมีขาย [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2551. เขาถึงไดจาก http://www.chula.ac.th/research/activity/journal/rj43_816.htm

ภาษาตางประเทศ E-architect. Kaohsiung Arts Center [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก

http://www.e-architect.co.uk/taiwan/kaohsiung_arts_centre.htm Edna McCown. P.S. 1 Warms Up for the Summer [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 15 สิงหาคม 2550.

เขาถึงไดจาก http://www.museumnetwork.com/entertainment/_openings/ps1/ps1_home.asp

Thom Faulders. Mute room [ออนไลน]. เขาถึงเมื่อ 10 สิงหาคม 2550. เขาถึงไดจาก http://www.beigedesign.com/proj_mute.html

131

ประวัติผูวิจัย

ช่ือ-สกุล นายวศิน วเิศษศักดิด์ ีที่อยู 30/84 ซอยเรวด ี31 ถนนติวานนท ตําบลตลาดขวัญ อําเภอเมือง จังหวดั นนทบุรี 11000 ที่อยูที่ทํางาน มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาพระนครเหนือ กรุงเทพฯประวัติการศึกษา พ.ศ. 2546 สําเร็จการศึกษาปริญญาศิลปบัณฑิต สาขาวิชาออกแบบตกแตงภายใน มหาวิทยาลัยรังสิต พ.ศ. 2547 ศึกษาตอระดบัปริญญาศิลปมหาบัณฑติ สาขาวิชาการออกแบบภายใน ภาควิชาการออกแบบตกแตงภายใน บัณฑิตวิทยาลยั มหาวิทยาลยัศิลปากร วังทาพระ กรุงเทพฯ ประวัติการทํางาน พ.ศ. 2547-2549 เจาหนาที่ออกแบบตกแตงภายใน บริษัท มชิลิน จํากัด พ.ศ. 2550-ปจจุบัน อาจารยพิเศษ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาพระนครเหนือ ทุนการศึกษา ทุนโครงการพัฒนาอาจารย จากสํานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา