18

บทท2

เรอง ความเขาใจในศลปะ

2.1 ความหมายของศลปะ

ศลปะเกดขนมาในสงคมมนษยตงแตสมยอดตและมวฒนาการเรอยมาจวบจนปจจบน ไดมผนยาม

ความหมายของศลปะไวมากมาย อาท

ศลปะคอการเลยนแบบธรรมชาต

ศลปะคอสอสากลทใชตดตอกนระหวางมนษย

ศลปะคอการแสดงออกทางความงาม

ศลปะคอภาษาชนดหนง

ศลปะคอการแสดงออกเกยวกบความศรทธาและความเชอของมนษยแตละยคสมย

ศลปะคอการแสดงออกทางบคลกภาพ

ศลปะคอความช านาญในการจดล าดบประสบการณและการถายทอดจนตนาการ

ศลปะคอการแสดงออกทางดานสงคม อารมณ และสตปญญา

ศลปะคอการรบรทางการมองเหน

ศลปะคอการถายทอดความรสกเปนรปทรงในรปของผลงาน

จากความหมายตางๆดงกลาวสรปไดวาศลปะคอผลงานทมนษยสรางสรรคขนในรปลกษณตางๆให

ปรากฏซงสนทรยภาพ ความประทบใจ ความสะเทอนใจ ตามทกษะของแตละคน เพอความงาม

และความพอใจ

19

รปท 25 “จตรกรรมฝาผนงวดบางแคใหญ” ปยฉตร อดมศร ,สฝนบนพนกาวเมลดมะขาม

รปท 26 “Sweet Guilt” อรรถวท บญวรรณ ,สนามน

20

รปท 27 “แฮปปแลนด1” ปยฉตร อดมศร, ขเลอย เชอกปอ

2.2 ขอบขายของศลปะ

ศลปะ ( art ) แบงออกเปน 2ประเภท คอ

1. วจตรศลป ( fine art )

2. ศลปะประยกต ( applied art )

วจตรศลป

วจตรศลปคองานศลปะทมจดมงหมายเพอความงาม ความพอใจมากกวาประโยชนใชสอย เราอาจ

เรยกศลปะสาขานวา ศลปะบรสทธ (pure art) เพราะศลปนจะสรางสรรคงานขนมาดวยความพอใจ ความ

บรสทธ มไดหวงผลตอบแทนใดๆหรออาจเพอใชประโยชนบาง แตกเนนความละเอยดลออในการสรางสรรค

ใหวจตรพสดารหรหราเกนความจ าเปนแกประโยชนใชสอย จงอาจเรยกศลปะสาขานวา ประณตศลป

วจตรศลปแบงออกเปน 8 ประเภท คอ

1. จตรกรรม

จตรกรรม (painting) คอการเขยนภาพลงบนวตถตางๆ เชน กระดาษ ไมอด ผาใบ ผนง

ปน ฯลฯ สทใชในการเขยน เชน สน า สโปสเตอร สชอลก สน ามน สอะครลก ผงถาน

คารบอน ภาพทเขยนมหลายลกษณะ เชน ภาพคนเหมอน (portrait) ภาพสตว (animal)

ภาพทวทศนบก (landscape) ภาพทวทศนทะเล (seascape) ภาพหนนง (still life) ภาพ

21

ชวตประจ าวน (genre painting) จตรกรรมฝาผนง (mural painting) ภาพประกอบ

(illustration) ฯลฯ

รปท 28 “ฤดกาลแหงชวต” ไกรสร วชยกล, สนามนบนผาใบ

รปท 29 “สายนาใหชวต” ไกรสร วชยกล, สนามนบนผาใบ

22

รปท 30 “โมนาลซา” ลโอนารโด ดาวนซ

2. ประตมากรรม

ประตมากรรม (sculpture) หมายถงงานศลปกรรมทสรางเปนรปทรง 3 มต โดยวธการ

แกะสลก การปน หรอการใชหลายวธรวมกน ไดแก การปน การแกะสลก การหลอ การทบ

การต การเคาะ วสดทใช ไดแก ดน ขผง สบ ไม หน ปนปลาสเตอร โลหะตางๆ งาน

ประตมากรรมมลกษณะเปน 3 มต กลาวคอ นอกจากความกวาง และความยาวแลว ยงม

ความหนาหรอความลกรวมทงปรมาตรของรปทรงดวย งานประตมากรรมแบ งออกเปน 3

ลกษณะ

รปท 31 “The Thinker” โอกสต โรแดง

23

รปท 32 “สนกสนาน5” ปยฉตร อดมศร,ขเลอย เชอกปอ

2.1 ประตมากรรมนนตา (bas relief) มลกษณะเปนเสนรองหรอเปนแองลกลงไปเพยง

เลกนอย หรอนนจากพนขนมาเพยงเลกนอยสามารถมองดานหนาไดเพยงดานเดยว

เชน เหรยญ ศลาจารก ฯลฯ

รปท 33 เหรยญ10บาทดานหนาและดานหลง

2.2 ประตมากรรมนนสง (high relief) คองานทมลกษณะนนขนมาจากผวพนมากกวา

แบบนนต า สามารถมองเหนดานขางของงานไดพอสมควร เชน รปแกะสลกทฐาน

อนสาวรยประชาธปไตย ฯลฯ

24

รปท 34 รปสลกทฐานอนสาวรยประชาธปไตย

2.3 ประตมากรรมลอยตว (round relief) เปนงานทมลกษณะมองเหนไดรอบดาน

เชน รปหลอทหาร ต ารวจทอนสาวรยชยสมรภม พระประธานในพระอโบสถ ฯลฯ

รปท 35 พระบรมรปทรงมา

3. สถาปตยกรรม

สถาปตยกรรม (architecture) หมายถงการออกแบบกอสรางอาคารสถานท เชน ทอย

อาศย สาธารณสถาน ศาสนสถาน ฯลฯ โดยค านงถงความสะดวกเหมาะสมกบการใชสอย

ความมนคงแขงแรง ความสวยงามนาชนชม ซงถางานกอสรางอาคารสถานทแหงใดมความ

วจตร หรอประดบประดาสวยงามเกนจดมงหมายแคเพยงทอยอาศยหรอใชสอยอนๆกยงมคณคา

ในทางวจตรศลปมากยงขน

25

รปท 36 วดรองขน

รปท 37 มหาวหารพาเธนอน เอเธนส

4. ภาพพมพ

ภาพพมพ (printmaking) เปนงานทมลกษณะเปน 2 มตบนพนระนาบคลายกบงาน

จตรกรรม ตางกนคอภาพพมพจะตองสรางสรรคบนแมพมพกอน แลวจงน าไปพมพบนแผน

ภาพ การพมพภาพมหลายเทคนควธการ เชน ภาพพมพตะแกรงไหม (silk screen) ภาพพมพ

กดกรด (etching) ภาพพมพสเตนซล (stencil) ภาพพมพแกะไม (woodcut) ฯลฯ

26

รปท 38 MONOPRINT ,อาพร จตนารน

รปท 39 PAPER BLOCK ,อาพร จตนารน

5. สอผสม

สอผสม (mixed media) เปนงานวจตรศลปทผสมผสานงานจตรกรรม ประตมากรรม

ภาพพมพ หรอเทคนควธการตางๆเขาดวยกน อาจมลกษณะเปน 2 มตหรอ 3 มตกได

27

รปท 40 มานส แกวโยธา, สอผสม

รปท 41 มานส แกวโยธา, สอผสม

6. ศลปะภาพถาย

การถายภาพ (photography) ทจดอยในประเภทวจตรศลปนนเปนการถายภาพทใชเทคนค

และวธการทแปลกกวาภาพถายธรรมดาเพอใหไดผลพเศษในการถายภาพ หรอเปนภาพถายท

ท าใหผชมเกดความเจรญทางสตปญญา มผลในทางสรางสรรค มใชภาพอนาจารหรอภาพถาย

โดยทวไป

28

รปท 42 “ชาวมง” ปยฉตร อดมศร , ภาพถาย

รปท 43 “อนาคตของฉน” ปยฉตร อดมศร , ภาพถาย

7. วรรณกรรม

วรรณกรรม (literature) หมายถง งานประพนธตางๆทงรอยแกวและรอยกรอง เปนการ

แสดงออกถงศลปะในการใชภาษา โดยการเรยบเรยงถอยค าอยางสละสลวยและเหมาะสม เพอ

ถายทอดความรความคดของผประพนธ หรอเปนการเลาเรองหรอพรรณนาถงสงใดสงหนง

8. ดนตรและนาฏศลป

ดนตร (music) หมายถงศลปะทแสดงออกโดยการเรยบเรยงระดบเสยงสงต าทใชความรสก

และจนตนาการสรางสรรคผสมผสานกนอยางลงตวผานเครองดนตรชนดตางๆเพอใหเกดความ

29

ไพเราะ สวนนาฏศลป (drama) เปนการแสดงออกทางลลา ทาทางการร า การแสดงโดยม

จดมงหมายเพอความงาม ความพอใจ

รปท 44 ฟอนเลบ

งานศลปะประเภทจตรกรรม ประตมากรรม สถาปตยกรรม ภาพพมพ สอผสม และ

ศลปะภาพถาย เปนศลปะทเรารบรและชนชมไดโดยใชประสาทสมผสทางตาดวยการมองเหน

เราจงเรยกศลปะทง 6ประเภทนวา ทศนศลป (visual art) สวนศลปะประเภทวรรณกรรมและ

ดนตรและนาฏศลป เรยก โสตทศนศลป (audiovisual art)

ศลปะประยกต

ศลปะประยกตเปนศลปะทมจดมงหมายเพอประโยชนใชสอยเพอตอบสนองความตองการ

ทางรางกายเปนอนดบแรก และค านงถงความงามเปนอนดบรองม 4 ประเภท คอ

1. พาณชยศลป

พาณชยศลป (commercial art) เปนศลปะทสรางสรรคขนเพอประโยชนทางการคา

ธรกจ การสอสาร เชน ภาพโฆษณา โปสเตอร ประชาสมพนธ ปกหนงสอ ปกซดเพลง

การตกแตงหนารานคา (display) และโชวรม เปนตน

30

รปท 45 โปสเตอรเศรษฐกจพอเพยง

รปท 46 โปสเตอรวนศลป พระศร

31

รปท 47 ปกหนงสอโปงเหนง เกเร

รปท 48 ภาพโฆษณาสนคากระเปาถอ

2. มณฑนศลป

มณฑนศลป (decorative art) คอ ศลปะทเกยวกบการตกแตงภายในและภายนอก

อาคารหรองานสถาปตยกรรมใหมความสวยงามควบคไปกบประโยชนใชสอย มณฑนศลป

32

เปนสวนหนงของงานสถาปตยกรรม ชวยสงเสรมใหงานกอสรางมความสวยงามนาอยมาก

ขน เชนการตกแตงภายใน(interior design) ไดแกการเลอกใชสเครองเรอน การตกแตง

ภายในส านกงาน โรงแรม หองประชมสมมนา การตกแตงภายนอก (exterior design)

ไดแก การตกแตงสวนหยอม สวนพกผอน น าตก น าพ สนามหญานอกบานหรออาคาร

ใหมความสวยงาม เปนการชวยเสรมใหงานสถาปตยกรรมมคณคาสมบรณยงขน

รปท 49 การตกแตงภายในบานคณวทวส ทมา บานคร โครงการสวนแกว จ.เชยงใหม

รปท 50 การตกแตงภายในบานคณวทวส ทมา บานคร โครงการสวนแกว จ.เชยงใหม

33

3. ศลปหตถกรรม

ศลปหตถกรรม (art and crafts) เปนศลปะทท าดวยมอ สรางขนมาเพอการใชสอย

หรอประกอบพธกรรมตามประเพณหรอประกอบการละเลนพนบาน มกจะถกสรางขนมา

จ านวนไมมากนก แคพอเพยงทจะใชตามความตองการเทานน ลกษณะรปแบบจงมก

แตกตางกนออกไปตามแตวสดทมในทองถนและความพอใจของผท า อาจใชเครองมอบางแต

กท าดวยมอเปนสวนใหญ งานเหลานมกจะพบในทองถนชนบทอาจเรยกศลปะประเภทนวา

ศลปะพนบาน (folk art) ซงจะพบเหนทงในรปของจตรกรรม ประตมากรรม และอนๆ

ประกอบรวมกนอยางเหมาะสมกลมกลน ควรคาแกการศกษาและอนรกษไว เพราะเปน

สวนหนงของศลปวฒนธรรมซงเปนเอกลกษณของชาตดวย

รปท 51 รมบอสราง จ.เชยงใหม

รปท 52 หนงตะลง

34

4. อตสาหกรรมศลป

อตสาหกรรมศลป (industrial art) หมายถงผลงานทถกผลตขนมาเพอตอบสนองความ

ตองการของมนษยและสงคม มทงคณคาประโยชนใชสอย และความงามควบคกนไป เปน

งานทผลตจ านวนมากๆ โดยใชเครองจกรเปนตวผลตทส าคญ ผลงานทออกมามลกษณะ

เหมอนๆกนเพอใหเพยงพอกบความตองการของสงคม เชน การออกแบบผลตภณฑ

(product design)

รปท 53 โต๏ะเขามมและเกาอมงกฎ รานศกดสทธเฟอรนเจอรไมสก อ.สงเมน จ.แพร

2.3 ความเขาใจในองคประกอบศลปะ

องคประกอบศลปะ หมายถงการน าสวนประกอบ(องคประกอบ) ทจ าเปนในการสรางสรรค

ศลปะและการออกแบบตางๆมารวมเขาดวยกนอยางพอเหมาะลงตวและเกดเปนผลงานขน ซงเรา

อาจจะใชองคประกอบทกชนดหรอบางชนดมาใชในการท างานกได

การน าองคประกอบศลปะมาใชสรางสรรคงานขนอยกบลกษณะของงาน จดมงหมายของ

งาน ทกษะ ประสบการณ ตลอดจนความพอใจของผสรางสรรคผลงานนนๆ หลายคนเขาใจวา

องคประกอบศลปะมความส าคญตอการเขยนภาพและการออกแบบ หรองานทเกยวของกบการวาด

เขยน นนกเปนสงทถกตอง แตองคประกอบศลปะมไดมประโยชนเฉพาะทกลาวน เทานน

องคประกอบศลปะมความจ าเปนตองานสาขาวจตรศลปเกอบทกประเภท เชน งานจตรกรรม

35

ประตมากรรม สถาปตยกรรม ภาพพมพ สอผสม ภาพถาย นอกจากน องคประกอบศลปะยงม

ความจ าเปนตองานศลปะประยกตและงานออกแบบสรางสรรคตางๆ เชนกน ซงเราจะไดรจกกบ

องคประกอบแตละชนดและการน าองคประกอบไปใชในการท างานแตละประเภทในล าดบตอไป

2.4 จดมงหมายขององคประกอบศลปะ

เพอดงดดความสนใจ

ในการสรางงานศลปะหรอการออกแบบใดๆศลปนหรอนกออกแบบตองมจดมงหมายเพอ

ความพอใจของตนเองและผอนดวย ฉะนนจงตองพยายามท าใหผลงานทออกมามความนาสนใจ ซง

จะตองใชองคประกอบตางๆมาจดเขาดวยกน โดยใชหลกเรองการเนนหรอความเดนเปนส าคญ

งานทตองการแสดงความเดนหรอจดสนใจ (center of interest) อยางมาก ไดแก ภาพ

โฆษณาสนคา ภาพโปสเตอร งานทศนศลป งานตกแตงภายใน งานตกแตงภายนอก งานตกแตง

รานคา ฯลฯ

รปท 54 งานเซรามค คณรตนา ทองงาม

เพอแสดงความมงหมาย

การน าองคประกอบมาจดอยางเหมาะสมในงานทศนศลปและงานศลปะประยกตเพอแสดง

เรองราวหรอสอความหมาย เกดจากความตองการทจะสอสารหรอแสดงความคดเหนของเจาของ

ผลงานใหผดไดรบร ผดตองมความตงใจ และใชเวลามากพอทจะพจารณาผลงานจนรบรและเขาใจ

ผลงานนนไดตรงตามความมงหมายของเจาของผลงานนน

36

รปท 55 ผชมงานศลปะ

2.5 การแบงองคประกอบศลปะ

ตามทกลาวมาแลววาองคประกอบศลปะคอส งจ าเปนในการสรางสรรคงานศลปะ

องคประกอบบางเรองเปนสวนประกอบขององคประกอบอกเรองหนง เชน เสน เปนสวนประกอบ

ของรปรางรปทรง

รปท 56 “พอเพยง1” ปยฉตร อดมศร, สฝนบนดนสองพอง

องคประกอบบางเรองเปนผลมาจากองคประกอบอนๆ เชน คาความออนแกท าใหเกดแสงเงา

และแสงเงาท าใหรปรางมองเหนเปนรปทรง รปราง รปทรงทถกขนาดสมจรงท าใหเกดสวนสด

37

ความแตกตางกนของเสน รปทรง ส ลกษณะผว ฯลฯ ท าใหเกดการตดกน ความคลายคลงกนของ

เสน ส ลกษณะผว หรอรปราง รปทรงท าใหเกดความกลมกลน หรอการซ าทเปนจงหวะเหมอนกน

ท าใหเกดลวดลาย เปนตน

จะสงเกตเหนวาองคประกอบแตละเรองมความสมพนธ และเกยวของกน เพอความงายตอ

การศกษาจะขอจดองคประกอบโดยแบงตามหนาท และความจ าเปนขององคประกอบดงน

องคประกอบทเปนพนฐานในการสรางงานศลปะ

องคประกอบทเปนพนฐานในการสรางงานศลปะประกอบดวย

1. จด (point)

2. เสน (line)

3. รปราง รปทรง มวล (shape , form , mass)

4. ลกษณะผว (texture)

5. สวนสด (proportion)

6. ส (color)

7. น าหนก หรอคาความออนแก (tone)

8. แสงและเงา (light and shadow)

9. ทวาง (space)

องคประกอบทเปนหลกในการสรางงานศลปะ

องคประกอบทเปนหลกในการสรางงานศลปะประกอบดวย

1. การซ า (repetition)

2. จงหวะ (rhythm)

3. ลวดลาย (pattern)

4. การลดหลน (gradation)

5. ทศทาง (direction)

6. ความกลมกลน (harmony)

7. การตดกน (contrast)

8. ความสมดล (balance)

9. เอกภาพ (unity)