Embed Size (px)
Citation preview
ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣΣΧΟΛΗ; ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
3/9 g
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑο ΚΑΦΕΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ
ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ
Μ. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΖΩΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ ΕΙΡΗΝΗ ΜΠΑΡΓΙΩΤΗ
ΚΑΒΑΛΑ 1998
TEI ΚΑΒΑΛΑΣΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑο ΚΑΦΕΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣΚΑΙ
ΕΠ1ΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓϋΤΗΣ
Μ. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΖΩΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ ΕΙΡΗΝΗ ΜΠΑΡΓΙΩΤΗ
ΚΑΒΑΛΑ 1998
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η τεράστια δημοτικότητα της πόσης του καφέ από τον 17ο αιώνα είχε τόσο οικονομικά, όσο και σημαντικά κοινωνικά αποτελέσματα. Καφενεία ξεπήδησαν σ’ ολόκληρη την Ευρώπη και γρήγορα εξελίχθηκαν σε θεσμούς, οι οποίοι παρείχαν για την πλειοφηφία των ανθρώπων, διαφυγή από μια περιορισμένη και μονότονη σπιτική ζωή. Επιπλέον υπέθαλφαν οξύνεια και ενθαρρύναν πιο εκλεπτυσμένους τρόπους, ιδιαίτερα στο βαθμό που γίνονταν τόποι συνάντησης των λογοτεχνικών προσωπικοτήτοιν της εποχής.
Ο καφές έχει γίνει βίωμα όλων μας ανεξαρτήτως ηλικείας, οικονομικής κατάστασης ή κοινο)νικής θέσης. Ειδικότερα για μας τους Έλληνες ο καφές είναι κάτι παραπάνο) από παράδοση. Είναι τρόπος ζοιής.
Λόγω της διαμάχης με την Ιστορία να αποδείξουμε ότι δεν πήραμε εμείς τον καφέ από τους Τούρκους, αλλά ότι αυτοί τον ξεσήκωσαν απ’ τους Βυζαντινούς, έχουμε λησμονήσει εκείνους από τους οποίους παίρνουμε σήμερα τον καφέ. Κι εμείς και οι Τούρκοι και η Ευρώπη και η Αμερική. Εκείνους που παράγουν σε αφθονία το καφέ αλλά δεν γεύονται παρά την πίκρα του.
Εργάτες και ακτήμονες που ζούν και εργάζονται υπό άθλιες συνθήκες στις χώρες παραγωγής, όπου ο καφές παραμένει ο κύριος κρίκος στην αλυσίδα του εξωτερικού χρέους που τις πνίγει. Θύματα των πανίσχυρων πολυεθνικών που καρπούνται το μεγαλύτερο μερίδιο απ’ τα κέρδη διακίνησης, επεξεργασίας και εμπορίας.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η λέξη καφές προέρχεται από τη λέξη CABUE που σημαίνει «δύναμη» στα αραβικά ή από τη λέξη QAHWAH που σημαίνει «ερεθιστικό» επίσης στα αράβικα.
Οι πιο διαδεδομένες ποικιλίες καφέ που καλλιεργούνται είναι η ARABICA και η ROBUSTA.
Η ονοματολογία και ο συνδιασμός των χαρμανιών των καφέδων για να υπάρξει ισορροπία γεύσης και αρώματος είναι ολόκληρη γευστική επιστή
μη.Πέρα όμως από τους ορισμούς του καφέ άξιες λόγου είναι και οι κοινω
νικές και πολιτικές προεκτάσεις του ροφήματος, καθώς πολλές μαρτυρίες Αγγλων ιστορικών λένε πως δεν υπήρχε πολιτική ή κοινωνική κίνηση που δεν είχε σχέση με χώρο όπου σέρβιραν καφέ. Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε και τις πολιτιστικές ή και ιδεολογικές συνέπειες που έχουμε με την επικράτηση του καφέ σαν καθημερινή συνήθεια όλων των ανθρώπων.
Από τον 17ο-18ο αιώνα τα καφενεία γινόταν τόποι συνάντησης λογοτεχνικών προσωπικοτήτων ανθρώπων της διανόησης, και των τεχνών.
Κοινωνικές, πολιτικές καθώς και οικονομικές συνέπειες έχουν διαπιστωθεί στην παγκόσμια ιστορία με την εμφάνιση και διάδοση του καφέ.
Η θέση που ο καφές κατέχει στην παγκόσμια οικονομία είναι καθοριστικής οικονομικής σημασίας αφού η αξία του συγκρίνεται με το χρυσό, το ατσάλι και όλες τις σταθερές συναλλακτικές αξίες.
Έτσι στα πλαίσια τούτης της εργασίας θα αναφερθούμε στις χώρες παραγωγής, στη θέση που κατέχει ο καφές ως κύρια παραγωγή στην οικο
νομία αυτών των χωρών, στα προβλήματα που δημιουργούνται στις οικονομίες των τριτοκοσμικών χωρών παραγωγών καφέ, εξαιτίας της κερδοσκοπίας των πολυεθνικών εταιριών.
Τέλος θα γίνει μια παρουσίαση για την θέση που έχει ο καφές ως εισα- γώμενο προϊόν στην Ελληνική αγορά.
1. Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΚΑΦΕ
1.1. Με το πέρασμα των αιώνων πολλά έχουν ειπωθεί, πολλά έχουν γραφτεί για τον τρόπο ανακάλυψης του καφέ. Κείμενα που μαρτυρούν το καθένα με τον τρόπο του. την ανακάλυψη και την διάδοσή του.
Στην πλούσια διεθνώς βιβλιογραφία του καφέ βρίσκονται μαρτυρίες υπό μορφή, ίσως θρύλων, ίσως παραδόσεων, ίσως πραγματικής ιστορίας. Κανείς ποτέ δεν μπορεί να είναι σίγουρος αν πρόκειται για γεγονότα ή είναι απλά μύθοι που εμπνεύστηκαν από το «μαγικό» αυτό μαύρο υγρό. Ένα μόνο είναι σίγουρο, ότι κάθε μύθος περιέχει μια κρυμμένη αλήθεια.
1.2. Η τουρκική λαϊκή παράδοση λέει πως ο Αλλάχ τη μια μέρα ήπιε καφέ και την επόμενη τσάι για να ξεκουραστεί, ενώ την ημέρα του προπατορικού αμαρτήματος ήπιε κρασί γι αυτό και απαγόρευσε στους ανθρώπους να το πίνουν. Τους έδωσε λοιπόν τον καφέ. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι τον καφέ τον δώρησε στους ανθρώπους ο Αρχάγγελος Γαβριήλ παραδίδον- τάς τον στα χέρια του προφήτη Μωάμεθ.
Σύμφωνα με τον επικρατέστερο θρύλο η ανακάλυψ'η του καφέ που έγινε στην Υεμένη (περιοχή κάφα), οφείλετε στις «άτακτες» κατσίκες του βοσκού Kaldi. που διέφυγαν της προσοχής του και ανακάλυψαν πρώτες τις διεγερτικές ιδιότητες του φυτού του οποίου οι καρποί ήταν κόκκινοι σαν κεράσια.
Ο Kaldi. διαπίστωσε ότι οι κατσίκες του δεν μπορούσαν να κοιμηθούν απ’ τη στιγμή που μάσησαν τους καρπούς αυτού του δενδρυλίου. Ο βοσκός απευθύνθηκε στο γέρο σοφό της φυλής του κι εκείνος εξέτασε το φυτό, το δοκίμασε και ετοίμασε ένα αφέψημα απ’ τούς καρπούς του.
Ο καφές είχε γεννηθεί... Την ιστορία διέσωσε ο περιηγητής Antonio Foms to Nairone στο βιβλίο του για τον καφέ που κυκλοφόρησε το 1671.
Χρειάστηκε βέβαια πολλά χρόνια μέχρι να οδηγηθούν οι Αραβες στη διαδικασία του καβουρντίσματος και της κοπής των καρπών αυτών ώστε να
μπορούν να απολαμβάνουν το δυναμωτικό «μαύρο νερό» που έχει την ιδιότητα να κρατάει τον άνθρωπο «άυπνο» σύμφωνα με την περιγραφή του Ι.Φ. Μοροζίνη. Στην ιδιότητα αυτή μάλλον αποδίδεται και η ετοιμολογία της λέξης από το Αραβικό Kwavek ή Kwave που σημαίνει «ερεθιστικό».
2. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΦΕ
2.1. Στο βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου «ο τουρκικός καφές εν Ελλάδι»
διαβάζουμε ένα άρθρο του ανατολιστή Καθηγητή του Μουσουλμανικού
δικαίου στο πανεπιστήμιο, Νικολάου Ελευθεριάδη που δημοσιεύτηκε στο
«Ημερολόγιο 1912» του κ.Φ. Σκόκου.Ο Τούρκος ιστορικός Αχμέτ Εφέντης αποδίδει την ανακάλυψη του
καφέ στο δερβίση Σεΐχ Ομέρ, του δερβισικού τάγματος Σαζιλή. Αυτός, επει
δή ήταν απείθαρχος, τον έδιωξαν στα 1258, απ’ το τάγμα του και τον εξόρι
σαν στην Αραβία. Περιπλανώμενος επί αρκετές μέρες στα περίχωρα της
Μόκκας και μη βρίσκονται τίποτε άλλο να φάει, τρεφόταν με τους κόκκους ενός δενδρυλίου που αφθονούσε εκεί. Κατόρθωσε έτσι να επιζήσει με το
αφέψημα των κόκκων του καφέ που το βρήκε ευώδες και πολύ θρεπτικό.
Όταν τελείωσε η ποινή του και ξαναγύρισε στον τεκέ, διηγήθηκε το γεγο
νός στους συντρόφους του, που προθυμοποιήθηκαν να δοκιμάσουν και
αυτοί τον καφέ. Τον δοκίμασαν, τον βρήκαν μυρωδάτο και εύγευστο και σε λίγο η χρήση του γενικεύτηκε σ’ όλη την Υεμένη στην αρχήν στην υπόλοιπη
Αραβία στη συνέχεια και τέλος στην Περσία, την Αίγυπτο και τη Συρία.Στα 1555 επί Σουλτάνου Σουλειμάν. δύο Σύροι μετέδωσαν τον καφέ
στην Κωνσταντινούπολη ανοίγοντας δύο καφενεία στη συνοικεία Ταχτά
Καλέ. Στα καφενεία αυτά πήγαιναν να περάσουν την ώρα τους ρουφών
τας καφέ και συζητώντας τα νέα της ημέρας, μπέηδες, ανώτεροι στρατιω
τικοί και Ουλεμάδες. Το γεγονός αυτό σκανδάλισε τα πλήθη, που δεν ήξεραν πως να χαρακτηρίσουν τη χρήση του καφέ, θεμιτή ή αθέμιτη.
Μια μερίδα Ουλεμάδων, τάχτηκε εναντίον του καφέ, τον χαρακτήρισε ποτόν αθέμιτον και απαγορευμένον από το κοράνιο. Αυτή τη γνώμη είχε
και ο Μουφτής' Εμπού Σαούδ Εφέντης, που εξέδωσε τον παρακάτω φετφά.«Κάθε τρόφιμο που για να χρησιμοποιηθεί, καταστρέφεται προηγουμέ
νως από τη φωτιά και καταλήγει σε κατάσταση απανθράκωσης, γίνεται απαγορευμένο και επομένως η χρήση του αντίκειται στο πνεύμα του ισλαμισμού».
Ο φετφάς αυτός δεν ικανοποίησε ούτε τους θιασώτες, ούτε τους πολέμιους της χρήσης του καφέ γιατί ήταν πολύ αόριστος και δε στηριζόταν σε καμμιά διάταξη του ιερού βιβλίου.
Αλλωστε οι κόκκοι του καφέ δεν απανθρακώνονταν, αλλά καβουρντίζονταν. Για τους λόγους αυτούς ο φετφάς δεν επικυρώθηκε με σουλτανικό διάταγμα.
Και ενώ η συζήτηση για το θεμιτό ή όχι της χρήσης του καφέ φούντωσε και οξυνόταν απ’ τους φανατικούς, τα καφενεία στην Πόλη πλήθαιναν, και στα χρόνια της Βασιλείας του Μουράτ Γ ' έγιναν κάπου εξακόσια. Με διάταγμα του Σουλτάνου η χρήση του καφέ απαγορεύτηκε και τα καφενεία έκλεισαν.
Ο νέος όμως μουφτής Μποστάν Ζαδέ Μεχμέτ εξέδωσε καινούργιο φετφά. σύμφωνα με τον οποίο η χρήση του καφέ ούτε αντίκειται προς, ούτε και συνίσταται απ’ τον ιερό νόμο, και επομένως αφήνεται στη θέληση του κάθε μουσουλμάνου να κάνει ή όχι χρήση καφέ, χωρίς αυτό να θεωρείται πράξη θεάρεστη ούτε αμαρτία.
Βγήκε λοιπόν νέο Σουλτανικό διάταγμα που επέτρεπε το άνοιγμα των καφενείων. Φαίνεται όμως ότι οι συζητήσεις εξακολούθησαν, ο Μουράτ ο Δ’ απαγόρευσε τη χρήση του καφέ ώσπου τελικά, επί Σουλτάνου Ιμπραήμ Α' κατέπαυσε η δίωξή του και επιτράπηκε οριστικά το άνοιγμα των καφενείων σ’ όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Αυτά έγραψε ο νομικός και ιστορικός Ν. Ελευθεριάδης.1. Μονψτής ήταν ο Θεολόγος που έβγαζε γνωμοτοδήαεις (φετφάδες) που όμως δεν ήταν υποχρεωτικέ:
για τον κάδη (δικαστή). Ουλεμάδες ήταν ιτο4>οι που εξηγούσαν το κοράνιο. Φιρμάνι, τέλος ήταν το σουλτανικό διάταγμα.
2. Ο πραγματικό; λόγος όλης αυτής της διάστασης που πήρε η χρήση του καφέ διαοαίνεται στο σκεπτικό του Σουλτάνου που με διάταγμα έκλεισε τα καφενεία σε όλη την Οθωμανική Επικράτεια «εκεί μέσα ο5ΐ'- φαίνονται συνομωσίες εναντίον της κυριαρχίας του .πολυχρονεμένου Σουλτάνου».
3. Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΑΦΕ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
3.1. Το 1683 οι Τούρκοι πολιορκούσαν για τρίτη φορά τη Βιέννη. Ο γυρολόγος Κολτσίνσκι μεταμφιεσμένος σε Τούρκο πηγαίνει κάθε μέρα στο Τουρκικό στρατόπεδο του Κάλεμπεργ και πουλάει στους στρατιώτες μικρο- αντικείμενα. Εκεί δοκίμασε τον καφέ και του άρεσε. Η πραγματική όμως αποστολή του γυρολόγου δεν είναι να πουλάει «λιλιά» στους Τούρκους φαντάρους, αλλά να φέρνει στους πολιορκημένους πληροφορίες για τις οχυρώσεις και τα σχέδια των πολιορκητών. Χάρη στις πληροφορίες του Κολτσίνσκι και τη βοήθεια του Βασιλιά της Πολωνίας Σομπιένσκι οι Βιεννέζοι νίκησαν τους Τούρκους και τους έτρεφαν σε φυγή.
Μετά τη νίκη ο Κολτσίνσκι ζήτησε για ανταμοιβή τα τσουβάλια του καφέ που εγκατέλειψαν οι Τούρκοι στο στρατόπεδο. Οι Βιεννέζοι αρχηγοί νόμισαν πως το περιεχόμενο των τσουβαλιών ήταν τροφή για καμήλες, που τις χρησιμοποιούσαν οι Τούρκοι για υποζύγια και επομένως άχρηστο σ" αυτούς, και έδωσαν τα τσουβάλια με τον καφέ στον πονηρό Κολτσίνσκι. Ο Κολτσίνσκι άνοιξε .πολλά καφενεία στη Βιέννη και έγινε πάμπλουτος.
Αλλοι ιστορικοί πιστεύουν πως νωρίτερα τον είχαν φέρει οι Βενετοί έμποροι. Πάντως στον Αραβικό κόσμο ως ρόφημα ήταν εξαπλωμένο από τον 10ο αιώνα. Στην πραγματικότητα ο καφές έφθασε στην Ευρώπη από την Κων/πολη τον 17ο αιώνα. Στη Βιέννη ο καφές πρωτοεμφανίστηκε το 1615, στο Παρίσι το 1643 και στο Λονδίνο το 1651.
Αναφερόμαστε στη πρώτη γνωριμία των πόλεων αυτών με το καινούργιο ρόφημα και όχι την .πανηγυρική καθιέρωσή του. Αυτή έμελλε να πραγματοποιηθεί μετά το 1669 στο Παρίσι όταν ο Τούρκος Πρεσβευτής άρχισε να κερνά συστηματικά καφέ τους Παρισιάνους επισκέπτες του.
Παρά τις αντιρρήσεις των Γάλλων γιατρών που του απέδιδαν αντιφρο- δισιακές ιδιότητες, ο καφές σύντομα έγινε δημοφιλέστατος. Από τα τέλη
του Που αιώνα προσφερόταν ήδη έτοιμος και λαχταριστός από πλανόδιους πωλητές συνήθως Αρμένιους. Αρμένιος ήτανε και ο πρώτος που άνοιξε
κατάστημα καφέ στο Παρίσι το 1672\Το 1615 ο Ιταλός ταξιδευτής Πιέτρο Ντε λα Βάλλε, περιέγραψε ένα
ζεστό μαύρο ποτό, δροσιστικό το καλοκαίρι και θερμαντικό το χειμώνα το οποίο οι Τούρκοι ρουφούσαν αργά στις συναναστροφές τους. Ανέφερε ότι λεγόταν cahve και παρασκευαζόταν από τα σπυριά ενός δέντρου που φυόταν στην Αραβία. Ένα χρόνο αργότερα ένα Ολλανδικό πλοίο, στο δρόμο του για τις Ινδίες προσάραξε στο λιμάνι Mocha, της Υεμένης. Ένας από τους επιβάτες του ονόματι Βαν Ντε Μπρεκ, ταξίδεψε στην ενδοχώρα, ανακάλυψε και αυτός τον καφέ.
Οι Αραβες προσπάθησαν να διατηρήσουν το μονοπώλιο της παραγωγής του καφέ, αρνούμενοι να επιτρέψουν την εξαγωγή φυτών, ή μη απο- στειρομένων κόκκων καφέ, όμως πολύ γρήγορα οι λαθρέμποροι κατάφεραν να περάσουν κρυφά από τα σύνορα κάποια δενδρύλλια ή σπόρους καφέας. Τον 17ο αιώνα άρχισαν να καλλιεργούν καφεόδεντρα στην Ινδία και τις Ολλανδικές αποικίες της Απω Ανατολής, καθώς και στην Ιάβα και στην Κεϋλάνη. Αργότερα οι καλλιέργειες εξαπλώθηκαν στις Δ. Ινδίες και την Νότ. Αμερική, τη Βραζιλία κυρίως όπου υπήρχαν οι ιδεώδεις συνθήκες^
4. ΚΑΦΕΣ Ο ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟΣ
4.1. Από τι; πρώτες φιλικές συγκεντρώσεις γύρω από ένα μπρίκι, που αργότερα παίρνουν τη μορφή καφενείων, των Αραβικών «kwaven, Khaneh» οι Άραβες δέχτηκαν με μεγάλη ευχαρίστηση. Δε συνέβη όμως το ίδιο και με την εκάστοτε εξουσία. Πρώτος ο Κάιρ Μπέης το 1511 κυβερνήτης της Μέκκας προσπάθησε να απαγόρευση τον καφέ, μετά από μια προσωπική ερμηνεία του Κορανίου, χωρίς επιτυχία.
Στην Αγγλία του 17ου αιώνα οι φίλοι της Αραβικής απόλαυσης αυξάνονταν μαζί με τα «κακά και επικίνδυνα αντίκτυπα» τα οποία προσπαθεί να περιορίσει ο βασιλιάς Κάρολος Β' με ένα διάταγμά του με το οποίο διατάσει το κλείσιμο όλων των coffe houses της επικράτειάς του. Το 1763 η κυβέρνηση της Γαληνοτάτης προσπαθεί απεγνωσμένα να περιορίσει τον αριθμό των καφενείων «όπου ευγενείς με μπέρτες κάθονταν απρεπώς σε σκαμνιά ή στο δρόμο της βραδινές ώρες». Όλα όμως αποβαίνουν μοιραία καθώς τα καφέ του Παρισιού έχουν γίνει τόποι συνάντησης των επαναστατώνκαι καλλιτεχνιών. Να μη ξεχνάμε και τον ρόλο που έπαιξαν τα καφενεία: «Τομαζέο» της Τεργέστης και «Φλόριαν» της Βενετίας στην επανάστασης του 1821 ως στέκια διανοούμενων Ελλήνων. Στο Παρισινό cafe Procope σύχναζαν ο Βολταίρος, ο Ντιντερό. ο Νταλάμπερ κι ο Ρουσσώ. Εγκυκλοπαιδιστές με γνώσεις. Σ’ αυτό το καφενείο ένα πρωί ο Καμίλλος Ντυμουλέν ανέβηκε στο τραπέζι και φώναξε «στα όπλα πολίτες» κι η ιστορία της Γαλλικής επανάστασης ξεκίνησε.
Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα «δικά μας» καφενεία, των τελευταίων χρόνων του 19ου αιώνα ως το τέλος της Κατοχής. Το «Βυζάντιο», το περίφημο «πατάρι» του Λουμίδη, όπου η θρυλική γεννιά του ’30. η γενιά του Εμπειρίκου. του Ελύτη. του Μίλτου Σαχτούρη. σύχναζε εκεί.
Το πρώτο καφενείο της Αθήνας το άνοιξε κάποιος ονόματι χαύτας.
όπου πήρε τη σημερινή ονομασία ολόκληρη η περιοχή (χαυτεία)^Να μη ξεχνάμε όμως το «ωραία Ελένη» το «Τίβολι» το καφενείο των
«ευφρονούντων» τον «Γαμβέτα» τον «Ζαχαράτου» κ.λ.π.- Καφενεία για εργατόπαιδα, για ποντίους, για κυνηγούς, ψαράδες,
ηθοποιούς.- Καφενεία για οικοδόμους και ασφαλίτες που ασκούσαν τα καθήκοντα
τους εναντίον των «ειδεχθών Κομμουνιστών» σε εποχές που οι οικοδόμοι ήταν το ζωηρότερο στοιχείο της εργατικής τάξης μετά τους καπνεργάτες.
- Καφενεία για φοιτητές όπως ο «Νέος Παρθενών» στην Θεσ/νίκη όπου στις φοιτητικές απεργίες, συνεδρίαζαν στο πατάρι και ανακοίνωναν τις αποφάσεις της απεργιακής επιτροπής για την πορεία των ενεργειών τους.
- Καφενεία για μικρασιάτες όπου γνωστοί ρεμπέτες όπως Παπαιωάν- νου, Βαμβακάρης, Ρόζα Εσκενάζυ, Χασκήλ, Γενίτσαρης κ.τ.λ. συγκινούσαν τους ξεριζωμένους μικρασιάτες.
- Καφενεία για διανοούμενους το «Σουφλί», του «Ζαχαράτου» κ.τ.λ.Πολύ έξυπνα οι Γερμανοί το 1942 επίταξαν το «Αστάρια Α» στη
Θεσ/νίκη όπου εκεί οργανώσανε το γραφείο προπαγάνδας, και εκθέσεις φωτογραφίας εναντίων των Ρώσων. Όπως επίσης υπήρξαν καφενεία που λειτουργούσαν ως ταβέρνες για τους Μαυραγορίτες και τους Γερμανούς προστάτες τους, όπως το «ΗΑΥΣΙΑ» στη Θεσ/νίκη.
Υπήρξαν και καφενεία - εκλογικά κέντρα, όπως το τσινάρ στη Θεσ/νίκη - κάστρα, όπου το 1923-1933 φιλελευθέρων στις διάφορες εκλογές.
Αυτή ήταν η εικόνα που παρουσίαζαν τα καφενεία στις αρχές τον αιώνα στην Ελλάδα και πολύ πριν στο εξωτερικό, ανατολή και δύση.
Έτσι λοιπόν πολύ πριν τα ημέτερα «πράσινα» και «γαλάζια» καφενεία, οι χώροι απόλαυσης του σκουρόχρωμου αφεψήματος υπήρξαν πραγματικοί «ναοί της δημοκρατίας» απ’ όπου ξεπήδησαν κάθε λογής ιστορικές πρωτοβουλίες και κινήματα.
1. 109-10 Σελ.«Τουρκι;
5. Ο «ΜΥΘΟΣ» ΤΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΧΡΥΣΟΥ
Ο καφές έχει συνδεθεί στις χώρες όπου καταναλώνεται με την ανάπτυξη κάθε είδους δημοκρατικής οργάνωσης, στις χώρες παραγωγής εισαγωγικά ο «πράσινος χρυσός» παραμένει ο Κύριος κρίκος στην αλυσίδα του εξωτερικού χρέους που τις πνίγει.
1. Ένα 2% νια τον παοανωγόΚανένα προϊόν των χωρών του 3ου κόσμου με την μοναδική εξαίρεση
του πετρελαίου, δεν μπορεί να συγκριθεί σε οικονομική σημασία με τον καφέ. Εβδομήντα εκατομμύρια σάκκοι καφέ εξάγονται κάθε χρόνο και 100 εκ. άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο ζούν από αυτό το προϊόν. Όμως, το κέρδος των άμεσων παραγωγών, μόλις αγγίζει το 2% του τεράστιου συνολικού τζί
ρου.Φυσικά, ο όρος «παραγωγός» καλύπτει εντελώς διαφορετικές κοινωνι
κές πραγματικότητες, στο εσωτερικό της ίδιας χώρας. Από τον ακτίμονα χωρικό που δουλεύει κυριολεκτικά για ένα κομμάτι ψωμί ολόκληρη μέρα, μέχρι του μεγαλοκτηματία που δεν ξέρει καλά τα όρια της ιδιοκτησίας του. Στο Σαλβαδόρ το 3% των καλλιεργητών κατέχει το 60% της εθνικής παραγωγής. Στην Κεντρική Αμερική ο εργάτης στις φυτείες του καφέ παίρνει μεροκάματο ισοδύναμο με πέντε κομμάτια ψωμί.
Το ίδιο άνιση είναι και η σημασία διαχείρησης του εμπορίου καφέ για κάθε παραγωγό χώρα. Η Βραζιλία για παράδειγμα, η οποία βρίσκεται στην πρώτη θέση καλύπτοντας το 24% τις παγκόσμιας παραγωγής, δεν εξαρτά- ται τόσο πολύ από αυτό το προϊόν, εφόσον ο καφές, αντιπροσωπεύει μόνο το 11% του εξωτερικού της εμπορίου. Αντιθέτως μια χώρα σαν την Ουγκάντα η σποία παράγει μόνο το 3% της παγκόσμιας ποσότητας καφέ, είναι απολύτως εξαρτημένη από το εμπόριο του, εφόσον η εξαγωγή καφέ καλύπτει το 9% του εισαγώμενου συναλλάγματος.
Από χρόνο σε χρόνο ποικίλει το τμήμα της τιμής του καφέ που αποδίδεται στη χώρα παραγωγής. Το 1972 στο 1 δολ. που πλήρωνε ο καταναλωτής τον Αμερικάνικου καφέ τα 35 σέντσ επέστρεφαν στη χώρα παραγωγής. Το 1976 το ποσοστό ανέβηκε στα 50 σέντσ για να πέσει τελικά το 1977 στα 16 σέντσ. Αυτές οι σημαντικές αυξομειώσεις οφείλονται σε αλλαγές του παγκόσμιου οικονομικού συσχετισμού και στη συνεχή κερδοσκοπία.
Όπως είναι φυσικό. Εκείνοι που προσαρμόζονται ευκολότερα σ’ αυτές τις διακυμάνσεις είναι οι μεγαλοκτηματίες οι οποίοι διατηρούν άριστες σχέσεις με τις εταιρίες επεξεργασίας - μεταφοράς - και εμπορίας του προϊόντος. Στο Μεξικό για παράδειγμα, υπάρχη «παράδοση» να καταλαμβάνουν τις 3 από τις 7 θέσεις της ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΑΦΕ, οι εκπρόσωποι το̂ ν 50 πιο πλούσιων οικογενειών.
Αυτοί, μαζί με ένα εκπρόσωπο των τραπεζών, 2 εκπροσώπους του κράτους και μόνο ένα του επίσημου αγροτικού συνδικάτου καθορίζουν τη συμμετοχή των διαφόρων καλλιεργητών στο εξαγωγικό εμπόριο. Κατανοεί λοιπόν κανείς τους λόγους για τους οποίους, το 1988, από 2.100.000 σακκιά καφέ που εξήγαγε το Μεξικό μόνο τα 80.000 ανήκαν σε μικροκαλλιεργητές (δηλ. 1/25 περίπου).
Το ταξίδι του καφέ δε σταμματά μόλις περάσει τα σύνορα της χώρας περαγωγής του. Ηδη το προϊόν έχει επιβαρυνθεί με ένα 12% το οποίο καρ- πούται ο ιδιώτης ή κρατικός εξαγωγέας.
Η επιβάρυνση της τιμής δε σταμματά εδώ.Εκτός από τα 2 προαναφερθέντα (καλλιεργητής 2%, ιδιώτης ή κρατικός
εξαγωγέας 12%) η τιμή διαμορφώνεται από τα εξής'.
Ιδιοκτήτης φυτείας 1η επεξεργασία Φόρος εξαγωγής
20%
4%16%
Magazine de moude. Βρί'ϊέλλες 1990.
Ασφάλιση μεταφοράς 1%Εισαγωγέας 1 %Φ ρυγμός-ΚαβούρνισμαΙ 1 %Αποθήκευση 14%Διανομή 3%Μεταπώληση 10%Φ.Π,Α. 6%
Η συμμετοχή, του παραγωγού, δηλαδή, περιορίζεται στο 115 της τελικής
τιμής του προϊόντος.
2. 45% για τoυc Mεσά!:ovτεc.Το 85%-90% του παγκόσμιου εμπορίου καφέ ελέγχεται από 3-6 επιχη-
ρήσεις. Η συγκέντρωση είναι σημαντική και στους τομείς επεξεργασίας - διανομής. Το εμπόριο του καβουρδισμένου καφέ βρίσκεται κατά 2/3 στα χέρια 10 εταιριών: Των Αμερικάνικων Phillip. Morris, Procter and Gomble, Sara Lee, R.J. Reynalds και Coca-Cola, της Ελβετικής Nestle και Jacobs- Suchard. της Γερμανικής Tchibo, της Βρεττανικής Allied Lyons, και της Ιαπωνικής Eeshima. Δίπλα σ’ αυτές τις πολυεθνικές συναντούμε τις ειδικευμένες εμπορικές εταιρίες που λειτουργούν σύμφωνα με τις επιταγές βιομηχανικών και χρηματιστικών κολοσσών.
Πρόκειται για την Bernhard Rothfos. AG. (9,5 εκατ. σακκιά), την Vilkart (6.5 εκατ. σακκιά) την Cargill (4.5 εκτ. σακκιά) την Rayner (4 εκατ. σακκιά) την E.D. και F. Man (3,5 εκατ. σακκιά) την Βοζζο (3,5 εκατ. σακκιά) και την ,1. Aron (3,5 εκατ. σακκιά).
Παρά τις διεκδικήσεις των κρατών του τρίτου κόσμου, η επεξεργασία και η συσκευασία του καφέ δε γίνεται στις χώρες καταγωγής από τοπικές εταιρίες. Το επιχείρημα ότι μ’ αυτόν το τρόπο διατηρήται... το άρωμα του φρέσκου καφέ για τον καταναλωτή ασφαλώς δεν είναι πολύ σοβαρό. Πιο βάσιμη είναι η υπόθεση ότι σκόπιμοι τελωνιακοί φραγμοί εμποδίζουν την
ανάπτυξη παρόμοιων επιχ/κών δραστηριοτήτων στις χώρες παραγωγής εξασφαλίζοντας έτσι ότι το 45% της τελικής τιμής του προϊόντος παραμένει στα χέρια των πολυεθνικών γιγάντων στης χώρες κατανάλωσης.
Αντίθετα απ’ ότι συμβαίνει με το «μαύρο» χρυσό, ο «πράσινος» χρυσός δεν είναι ούτε περιορισμένος στο (υπ)έδαφος λίγων χωρών ούτε μπορεί να μονοπωληθεί από μια ομάδα χωρών και να αυξηθεί ξαφνικά η τιμή του. Οι μεγάλες εταιρίες της δύσης έχουν φρονήσει να εξαπλώσουν την παραγωγή του καφέ σε όλο τον κόσμο. Έτσι, η προσπάθεια των παραγωγών κρατών να οργανώσουν α.πό κοινού τη διεκδίκηση καλύτερων τιμών - κάτι που συνέβη το 1978 με την ομάδα της Μπογκοτά έχει μικρές πιθανότητες επιτυχίας.
3. «Δώοα» ποο: τον τοίτο κόσμο.Την δεκαετία του ’50 η καλλιέργια του καφέ παρουσιάστηκε ως πανά
κεια στις χώρες του τρίτου κόσμου. Η εξασφαλισμένη ζήτηση και η διαρκής άνοδος της τιμής θεωρήθηκε μοναδική ευκαιρία των αναπτυσσόμενων χωρών, να ισοσκελίσουν το δυσβάστακτο ισοζύγιο τους. Τέσσερις δεκαετίες αργότερα οι παραγωγές χώρες παραμένουν αποκλεισμένες από την «οικονομική ανάπτυξη». Το χρέος τους απέναντι στις πλούσιες χώρες δεν γεφυρώνεται αλλά διαρκώς μεγαλώνει. Για να αντισταθμίσουν την μείωση του εθνικού τους εισοδήματος και την επιδείνωση εις βάρος τους των σχέσεων ανταλλαγής, οι καλλιεργητές αναγκάστηκαν να αυξήσουν την παραγωγή τους. Το μόνο αποτέλεσμα ήταν να χειροτερέψει η κατάσταση: Η αυξημένη προσφορά, σπρώχνει σε πτώση τις τιμές.
Και το χειρότερο: Για τις περισσότερες χώρες του 3ου κόσμου που δεν διαθέτουν πετρέλαιο οι εισαγωγές τους την ίδια περίοδο έγιναν πολύ «ακριβότερες». Το 1980 η αγορά ενός τρακτέρ ισοδυναμούσε με την διάλυση 5000 κιλά καφέ. Τέσσερα χρόνια αργότερα το 1984 η ίδια αγορά, αποκτούσε τετραπλάσια ποσότητα καφέ (20 τόνους).
Η παραγωγή του καφέ δεν έλυσε λοιπόν το πρόβλημα του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών του 3ου κόσμου. Αντιθέτως σου έτεινε στην ραγδαία
αύξηση του εξωτερικού τους χρέους και τους οδήγησε στη «λύση» του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Γι’ αυτήν την εξέλιξη οι πολυεθνικές του κλάδου έχουν τον πρώτο λόγο. Είναι χαρακτηριστική η τοποθέτηση του Helmout Maucher, ανώτερους στελέχους της Nestle: «Δεν πρέπει να δίνουμε την εντύπωση στις χώρες του 3ου κόσμου ότι αρκεί να δανείζονται χρήματα, να επιστρέφουν μια μέρα έπειτα από 10 χρόνια και μετά να ξεχνούν του τόκους. Πρέπει να συνδιάσουμε όλα αυτά τα «Δώρα» προς τον τρίτο κόσμο με καινούργια δάνεια. Επειδή όμως, απαιτείται κάποια πειθαρχία, οφείλουμε να είμαστε πιο αυστηροί και να απαιτείται από τις τρίτες χώρες να καλλιεργούν ένα πιο ευνοϊκό κλίμα για τις ιδιωτικές επενδύσεις. Η επιλογή είναι καθαρή: αν μεν ευνοούν την φιλελεύθερη πολιτική θα λάβουν βοήθεια, αν όμως αντιτίθενται τότε να τα βγάλουν πέρα με δικά τους μέσαζ
Υπάρχει άραγε έξοδος από το αδιέξοδο. Μετά την προσπάθεια των 8 κρατών τις ομάδας Μπογκότα μια νέα προωτοβουλία ξεκινήθηκε τα τελευταία χρόνια, αυτή τη φορά στις χώρες κατανάλωσης του καφέ. Στην Ολλανδία, το Βέλγιο και την Γερμανία έχει κάνει την εμφάνισή του ο καφές «Max Havelaar» που εισάγεται και διανέμεται από ένα δίκτυο αλληλεγγύης ανάμεσα στις χώρες παραγωγής και στις χώρες κατανάλωσης. Το εγχείρημα είναι αξιόλογο, εφόσον αποδεικνύει στην πράξη ότι ο καφές μπορεί να διατίθεται σε χαμηλή τιμή και σε καλή ποιότητα και ταυτόχρονα να κερδίζει
πολύ περισσότερα ο παραγωγός.Ομως πρέπει να είναι κανείς πολύ ρομαντικός για να φανταστεί ότι
αυτό το νέο δίκτυο μπορεί να συναγωνιστεί τους μονοπωλιακούς γίγαντες. Ακόμη και στην Ολλανδία που πρωτοεμφανίστηκε η πρωτοβουλία ο νέος καφές δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει το 3.5% της συνολικής κατανάλω
σης.
ε\'5η οτο «.-Vgefi Magazine». Μάρτιος 1988 ιτελ. 12-17.
6. ΓΕΝΙΚΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ
1. Ποωτε: Υλε: - Ποοιοντα του Κλάδου.
Ο καφές προέρχεται από το δένδρο που ονομάζεται Κοφφέα η Αραβική (COFFEA ARABICA) και είναι θάμνος ή δενδρίλιο, του οποίου το ύψος ποι- κίλει από 5-12 μ. Ένα καφεόδεντρο δίνει τους πρώτους καρπούς σε ηλικία 5 ετών. Σε κάθε συγκομιδή η απόδοση κυμαίνεται γύρω στα 500 γραμ. καφέ.
Η μεγαλύτερη παραγωγός χώρα είναι η Βραζιλία που παράγει το 60% της παγκόσμιας παραγωγής καφέ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το χρονικό διάστημα 1994-1995 ήταν δύσκολη περίοδος για τη διεθνή αγορά του καφέ. Ο παγετός στη Βραζιλία που προκάλεσε σημαντικές ζημιές στις καλλιέργειες του καφέ, σε συνδυασμό με πολιτικές αναταραχές και κοινωνικο-οικονο- μικά προβλήματα, είχαν σαν αποτέλεσμα την άνοδο των τιμών της α’ ύλης του καφέ στα χρηματιστήρια του Λονδίνου και της Ν. Υόρκης κατά 40%-
50%.Οι ποικιλίες του καφέ που διατίθενται στο εμπόριο διακρίνονται ανάλο
γα με την προέλευσή τους σε;α) Καφέδες Βραζιλίας (Σάντο, η ανώτερη ποιότητα) β) Καφέδες Κ. Αφρικής (Κένυα, Αγκόλα, Τανζανία) γ) Ασιατικοί Καφέδες (Αραβίας, Ινδονησίας. Κεϋλάνης)
Στην Ελλάδα δεν καλλιεργούνται καφεόδεντρα. Ο καφές που διατίθεται στην εγχώρια αγορά εισάγεται είτε συσκευασμένος, είτε προς επεξεργασία (ωμός ή πράσινος ή άφρυκτος καφές). Ο άφρυκτος καφές που εισάγεται στην ελληνική αγορά αφορά τις δύο ποιοτικές κατηγορίες ARABICA και
ROBUSTA.
Η ποικιλία ARABICA αποτελεί το 85% των εισαγωγών, και η ROBUSTA το υπόλοιπο 15%. Η δεύτερη ποικιλία εισάγεται σε χαμηλότερη τιμή κατά 15% σε σχέση με την πρώτη.
Οι βασικοί τύποι καφέ που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά είναι τρεις:
1. Ο ελληνικός καφές2. Ο στιγμιαίος καφές3. Ο καφές φίλτρου
Ο ελληνικός καφές είναι προϊόν εγχώριας επεξεργασίας και αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της κατανάλωσης (70% περίπου).
Ο στιγμιαίος καφές είναι το δεύτερο, από άποφη κατανάλωσης προϊόν του κλάδου. Ο τύπος αυτός του καφέ εισάγεται είτε συσκευασμένος, έτοιμος προς πώληση, είτε συσκευάζεται από ελληνικές βιομηχανίες και βιοτεχνίες. Πρόσφατα παρουσιάστηκαν στην ελληνική αγορά προϊόντα στιγμιαίας παρασκευής με νέες γεύσεις (capouccino, espresso, moka, βανίλια, κ.λ.π.), που δημιούργησαν μια άγορά με ραγδαία ανάπτυξη.
Όσον αφορά τον καφέ φίλτρου σημειώνεται ότι αποτελεί μικρή, σε όγκο αγορά, η οποία ωστόσο παρουσιάζει ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Είναι σχετικά νέος τύπος καφέ για την ελληνική αγορά, η οποία κατακλύζεται από δεκάδες μάρκες και τύπους. (4.1.- 4.4.).Πίν. 4.1. ΣΥΝΟ/ΜΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΓΧΩΡΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΦΕ (σε τόνους)
ΠΡΟΪΟΝ/ΕΤΟΣ 1993 1994 1995Ελληνικός Καφέ; 15.200 15.000 14.800Στιγμιαίος Καφέ; 4.100 4.250 4.400Καφέ: Φίλτρου 1.900 2.050 2.200
Σύνολο 21.200 21.300 21.400
ΠΗΓΗ; ICAP - Εκτιμήσεις Αγοράς
ΠΟΣΟΣΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΤΥΠΩΝ ΚΑΦΕ ΣΤΟ ΣΥΝΟΑΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ (1993-1995).
ΤΥΠΟΙ ΚΑΦΕ 1993 1994 1995Ελληνικός καφές 71.7 70,4 69,1Στιγμιαίος καφές 19.3 20,0 20,6Καφές φίλτρου 9.0 9,6 103Σύνολο 100,0 100,0 100,0
ΠΗΓΗ: Πίνακας 4.1.(σε τόνους)
ΒΑΣΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΚΑΦΕ
ΠΗΓΗ; ΙΟΛΡ - Εκτιμήσεις Αγοράς
2. Η Δοιιή του Κλάδου
Η ελληνική αγορά του καφέ ελέγχεται ουσιαστικά από τρεις πολυεθνικές εταιρείες. Η NESTLE η οποία είνα κύριος μέτοχος της εταιρείας ΑΟΥΜΙΔΗΣ Α.Ε., κυριαρχεί στην αγορά του στιγμιαίου καφέ με τα προϊόντα NESCAFE, ενώ παράλληλα κατέχει σημαντικό μερίδιο και στην αγορά του ελληνικού καφέ με τον «ΠΑΠΑΓΑΛΟ» της εταιρείας ΛΟΥΜΙΔΗ.
Στην αγορά του ελληνικού καφέ κυριαρχεί η SARALEE, που μέσω της θυγατρικής της DOUWE EGBERTS - Ολλανδίας ελέγχει την εταιρεία BRAVO, γνωστή στην αγορά του ελληνικού κυρίως καφέ με τα ομώνυμα
προϊόντα της.
Τέλος, στον καφέ φίλτρου το μεγαλύτερο μερίδιο στην κατανάλωση κα'τεχει η ΚΡΑΦΤ ΕΛΛΑΣ που ελέγχεται από εταιρείες του ομίλου KRAFT / JACOBS SUCHARD (κλάδος τροφίμων του ομίλου επιχειρήσεων της PHILIP MORRIS COMPANIES INC.).
Στον κάδο επεξεργασίας και εμπορίας καφέ εμπλέκεται ένας σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων ακόμη. Συγκεκριμένα συναντώνται τα παρακάτω είδη επιχειρήσεων;
α. Μονάδες επεξεργασίας καφέ. Συχνά εισάγουν οι ίδιες άφρυκτο καφέ στην ελληνική αγορά, τον οποίο επεξεργάζονται ή μέρος του εμπορεύονται. Σε αρκετές περιπτώσεις οι ίδιες εταιρείες προμηθεύονται κάποιες ποικιλίες καφές από την ελληνική αγορά.
β. Επιχειρήσεις που επεξεργάζονται κάποιο είδος καφές και ταυτόχρονα πραγματοποιούν εισαγωγές ετοίμων προϊόντων.
γ. Εισαγωγικές εταιρείες διαφόρων τύπων άφρυκτου καφέ. Οι περισσότερες από τις εισαγωγικές εταιρείες, επανεξάγουν σημαντικές ποσότητες άφρυκτου συνήθως καφέ σε Ανατολικές χώρες (transit).
δ. Χαρακτηριστικό της αγοράς του ελληνικού καφέ είναι η ύπαρξη σημαντικού αριθμού καταστημάτων τα οποία αλέθουν τον καφέ στα σημεία πώλησης. Είναι τα λεγόμενα καφεκοπτεία μέσω των οποίων διατίθεται περισσότερο από το 50% του ελληνικού καφέ.
ε. Τέλος πρόσφατα παρουσιάστηκαν στην ελληνική αγορά εξειδικευμέ- να καταστήματα πώλησης καφέ, τα οποία διαθέτουν μεγάλη ποικιλία γεύσεων και αρωμάτων συγκεκριμένου τύπου καφέ (π.χ. φίλτρου) χύμα ή συσκευασμένου.
3. Πωλήσει: των Κυοιοτέοων Επιγειοήσεων Επεξεργασία: Καφέ.
Στον πίνακα 2.2. που ακολουθεί παρουσιάζονται οι πωλήσεις των κυριο- τέρων επιχειρήσεων που ασχολούνται με την επεξεργασία καφέ.
Τα στοιχεία πωλήσεων που αφορούν τις ανώνυμες εταιρείες και τις εται
ρείες περιορισμένη; ευθύνης, για το χρονικό διάστημα 1992-1994, προέρχονται από τους δημοσιευμένους ισολογισμούς. Οι πωλήσεις του έτους 1995 για τις περισσότερε; επιχειρήσεις, σημειώνονται κατόπιν δήλωσης των υπευθύνων τους, καθώς οι ισολογισμοί που καλύπτουν τη χρήση 1.1. - 31-12-95 δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμη. Μόνο οι εταιρείες CAFETEX, ΣΑΛΚΟ. ΛΟΥΜΙΔΗΣ, ΚΡΑΦΤ ΕΛΛΑΣ και HP. Λ. ΡΟΥΠΑΣ, έχουν δημοσιεύσει ισολογισμό της 31-12-95.
Για τι υπόλοιπες επιχειρήσεις που δεν υποχρεούνται σε δημοσίευση οικονομικών μεγεθών, οι πωλήσεις δεν ήταν διαθέσιμες.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πωλήσεις που παρουσιάζονται στον πίνακα 2.2. αφορούν το σύνολο των δραστηριοτήτων των εταιρειών και δεν προέρχονται μόνο από την επεξεργασία καφέ. Εκτιμάται ότι οι πωλήσεις των εταιρειών του πίνακα που αφορούν τις πωλήσεις καφέ (από επεξεργασία και εμπορία) κατά την τελευταία τριετία κυμάνθηκαν ως εξής:
199319941995
38-40δις50-52δις63-65δις
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ποσοστό μεγαλύτερο από 90% των πωλήσεων του πίνακα προέρχεται από τις πωλήσεις των τριών μεγαλυτέρων εταιρειών του κλάδου (BRAVO, ΛΟΥΜΙΔΗΣ και ΚΡΑΦΤ ΕΑΛΑΣ). Επίσης η αύξηση των πωλήσεων που παρουσιάζεται την τελευταία τριετία στον πίνακα 2.2., ουσιαστικά προέρχεται από την αύξηση των πωλήσεων των προαναφερομένων εταιρειών.
ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΕΠΙΧ/ΣΕΩΝ
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΦΕ σεΟΟΟδοχ.
ΑΛΕΞΑΝΤΕΡ ΑΒΕΕ__________________ΑΦΡ1ΚΟΦ1 ΕΠΕ_____________________BRAVO Β10Μ. Κ.λΦΕΑΩΝΑ.Ε.________GOLDEN COFFEE Γ. ΔΡΓΓΣΑΣ & ΣΙΑ ΣΕCAFETEX ΑΒΕΕ______________________ΑΦΟΙ Β. ΚΑΛΑΘΕΡΗ ΑΒ & ΕΕ________ΚΑΤΣΑΝΕΒΑΣ ΑΒΕΕ________________Κ-ΛΦΕΜΠΟΡΙΚΗ CATERING ΑΕ & BE ΚΡΑΦΤ ΕΛΛΑΣ ΑΕ ΛΟΥΜΙΔΗΣ ΑΕΜΕ.ΛΚΑΦΕ ΜΕΛΕΉΑΑΗΣ Α£_________θ. & Γ. ΜΟΥΜΤ2ΗΣ ΕΠΕ ΜΟΥΜ-ΚΑΦΕ
STAR Κ,ΑΦΕΑΕΣΜ ΣΟΛΩΜΟΣ &ΣΙΑ ΟΕ SUCCESS ΙΝΓΕΡΝΑΉΟΝΑυ ΕΠΕ
ΠΗΓΗ: ΙΓ,λΡ - Ισολογισμοί
7. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ
1. ΚΛ^οΐότεβε^Εισαγωγικές Επιχ^ψ ή ^εις
Εισαγωγές καφέ στην ελληνική αγορά πραγματοποιούνται είτε από ελληνικές βιομηχανίες - βιοτεχνίες, είτε από αμιγώς εμπορικές επιχειρήσεις. Οι ελληνικές βιομηχανίες - βιοτεχνίες εισάγουν συνήθως τον ωμό καφέ, τον οποίο επεξεργάζονται (καβουρντίζουν, αλέθουν) και συσκευάζουν (π.χ. ΑΛΕΞΑΝΤΕΡ ΑΕΒΕ, BRAVO ΑΕ), είτε εισάγουν επεξεργασμένο καφέ, τον οποίο και συσκευάζουν (π.χ. ΛΟΥΜΙΔΗΣ ΑΕ).
Παράλληλα, οι ίδιες βιομηχανικές μονάδες συχνά εισάγουν συσκευασμένα προϊόντα, έτοιμα προς διάθεση στην ελληνική αγορά (π.χ. ΛΟΥΜΙΔΗΣ ΑΕ, BRAVO ΑΕ, ΚΡΑΦΤ ΕΛΛΑΣ ΑΕ).
Σημαντικός όγκος εισαγωγών πραγματοποιείται επίσης από τις επιχειρήσεις που εισάγουν αποκλειστικά, έτοιμα προς διάθεση προϊόντα.
Χαρακτηριστικό του κλάδου αποτελεί το γεγονός των εισαγωγών σημαντικών ποσοτήτων καφέ από επιχειρήσεις του κλάδου και της επανε- ξαγωγής σε χώρες όπως Βουλγαρία, Αλβανία κ.λ.π. (transit).
Το γεγονός αυτό βέβαια δεν επηρεάζει το μέγεθος της εγχώριας κατανάλωσης, καθώς οι ποσότητες αυτές του καφέ δεν εισέρχονται στην ελληνική αγορά, αλλά παραμένουν στο Τελωνείο.
Δημιουργούν ωστόσο ένα σημαντικό, πολλές φορές έσοδο στις επιχειρήσεις του κλάδου (π.χ. η εταιρεία ΑΝΤ. - ΠΕΡ. & ΛΕΩΝ ΚΟΥΙΔΗΣ ΑΕ & BE παρουσίασε το 1995 πωλήσεις 11.640 εκατ. δρχ. εκ των οποίων ποσοστό 70% προήλθε από εισαγωγές - εξαγωγές καφέ (transit).
Στον πίνακα 3.1. που ακολουθεί παρουσιάζονται οι κυριότερες επιχειρή-
συγκεκριμένο πίνακα καθώς παράλληλα παρουσιάζουν και βιομηχανική δραστηριότητα και έχουν ήδη αναφερθεί στο σχετικό κεφάλαιο (κεφάλαιο
2).
Στον ίδιο πίνακα δίνονται πληροφοριακά στοιχεία που αφορούν τον τόπο εγκατάστασης (έδρα / γραφεία / υποκαταστήματα), τον αριθμό του μόνιμα απασχολούμενου προσωπικού και τη δραστηριότητα τους αναλυτικά. Εμπορικά σήματα εισαγομένων προϊόντων δεν αναφέρονται καθώς οι περισσότερες από τις επιχειρήσεις του πίνακα εισάγουν άφρυκτο καφέ.
Από τα στοιχεία του πίνακα αυτού φαίνεται ότι οι σημαντικότερες από τις εισαγωγικές επιχειρήσεις είναι εγκατεστημένες στην περιοχή της Αττικής, εκτός από την εταιρεία ΑΝΤ. - ΠΕΡ, & ΛΕΩΝ ΚΟΥΙΔΗΣ ΑΕ & BE που έχει έδρα στη Θεσσαλονίκη και διατηρεί υποκατάστημα στον Πειραιά.
2. Πωλήσεκ των Κυοιοτέοων Εισαγωγικών Επιγειοήσεων.
Στον πίνακα 3.2. παρουσιάζονται οι πωλήσεις των κυριοτέρων επιχειρήσεων που εισάγουν καφέ, στην ελληνική αγορά, για την τετραετία 1992- 1995. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα μεγέθη που αναφέρονται στον πίνακα, προέρχονται από δημοσιευμένα στοιχεία (ισολογισμούς). Μόνο για το έτος 1995 αναφέρονται πωλήσεις για ορισμένες εταιρείες, κατόπιν δήλωσης των υπευθύνων, καθώς δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί ο υπολογισμός της χρήσης 1. 1-31.12.95.
Τονίζεται δε, ότι τα μεγέθη που παρουσιάζονται στον πίνακα 3.2. αφορούν το σύνολο των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων και όχι μόνο τις πωλήσεις καφέ. Ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος των πωλήσεων του πίνακα προέρχεται από τον καφέ.
Σημειώνεται, ότι ο ισολογισμός της εταιρείας ΚΑΦΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε., της 31.12.93 κάλυψε υπερδωδεκάμηνο διάστημα δραστηριότητας (από 6.10.1992 έως 31.12.1993).
Στον ίδιο πίνακα δεν εμφανίζονται πωλήσεις για την εταιρεία ΚΑΦΕΑ ΑΕ για τα έτη 1992. 1993 και 1994. Οι πωλήσεις του 1995 σημειώθηκαν κατόπιν δήλωσης των υπευθύνων καθώς ο ισολογισμός που καλύπτει την πρώτη διαχειριστική χρήση (από 12.1.94 έως 31.12.95) δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη.
Κατόπιν δήλωσης των υπευθύνων σημειώθηκαν επίσης οι πωλήσεις των εταιρειών ΑΝΤ. - ΠΕΡ. & ΑΕΩΝ ΚΟΥΙΔΗΣ ΑΕ & BE και ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - ΚΑΦΕΔΩΝ ΕΠΕ, για το
έτος 1995.Ο ισολογισμός της ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ -
ΚΑΦΕΔΩΝ ΕΠΕ του 1993, καλύπτει την πρώτη υπερδωδεκάμηνη διαχειριστική χρήση (από 20.4.1992 έως 31.12.93). Επίσης, πρώτη διαχειριστική χρήση καλύπτει ο ισολογισμός της εταιρείας ΕΝΩΣΗ ΚΑΦΕΚΟΠΤΩΝ Α.Ε., της 31.12.95 (από 28.11.1994 έως 31.12.1995).
Από τα στοιχεία του πίνακα 3.2. φαίνεται σημαντικότατη αύξηση των πωλήσεων των εισαγωγικών επιχειρήσεων καφέ κατά το εξεταζόμενο διά
στημα.Συγκεκριμένα, παρατηρείται υπερδιπλασιασμός των πωλήσεων τόσο το
1993 έναντι του 1992. όσο και το 1994 σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Το 1995 η αύξηση των πωλήσεων των κυριοτέρων εισαγωγικών επιχειρήσεων ήταν της τάξεως του 25% περίπου, έναντι του 1994.
Θα πρέπει δε. να σημειωθεί ότι σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του συνόλου των πωλήσεων του πίνακα 3.2., είχε η εταιρεία ΑΝΤ. - ΠΕΡ. & ΛΕΩΝ ΚΟΥΙΔΗΣ ΑΕΒΕ, η οποία παρουσίασε υπερδιπλασιασμό των πωλήσεων το 1993 /92 καθώς και το 1994 /93. ενώ το 1995 παρουσίασε αύξηση των πωλήσεων της τάξεως του 3.6% έναντι του προηγούμενου έτους.
ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
ΕΝΩΣΗ ΚΑΦΕΚΟΠΤΩΝ.λΕ
ΚΑΦΕΜΠΟΡ1ΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΑΕ ΑΝΤ - ΠΕΡ, & ΛΕΩΝ ΚΟΥΙΔΗΣΑ Ε&ΒΕ___________________ΣΤΑΘΗΣ Γ. ΚΟΥΚΟΣ & ΣΙΑ ΕΠΕ
HP. A. ΡΟΥΠΑΣ ΕΠΕ_______ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - ΚΑΦΕΔΩΝ
ΠΗΓΗ: ICAP -ισολογισμοί
3. Μένεθο; Είοανωγ(ι')ν Καφρ..
Στον πίνακα 3.3. παρουσιάζονται οι εισαγόμενες ποσότητες καφές για το χρονικό διάστημα 1990-1994, με βάση τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΣΥΕ).
Τα στοιχεία του συγκεκριμένου πίνακα αφορούν τον καβουρντισμένο καφέ (με ή χωρίς καφεΐνη) και τον μη καβουρντισμένο (με ή χωρίς καφεΐνη) καθώς και κάποια υποκατάστατα προϊόντα του καφέ.
Από τα στοιχεία του πίνακα 3.3 φαίνεται ότι ο εισαγόμενος καφές είναι κατά κύριο λόγο μη καβουρντισμένος, με καφεΐνη. Πιο συγκεκριμένα από την ανάλυση των στοιχείων του πίνακα παρατηρούνται τα ακόλουθα:
α. Το σύνολο των εισαγωγών καφέ παρουσιάζει αυξομειώσεις το εξεταζόμενο διάστημα. Η ιδιομορφία αυτή του προϊόντος, οφείλεται στο γεγονός ότι ο καφές είναι χρηματιστηριακό προϊόν, με αποτέλεσμα η πτώση της τιμής του να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αποθεματοποίηση.
Ειδικότερα, αναφέρεται ότι οι εισαγωγές του καφέ το 1994 ήταν μειωμένες περισσότερο από 55%, σε σχέση με το 1990.
β. Ο μη καβουρντισμένος καφές με καφεΐνη κάλυψε κατά την εξεταζόμενη πενταετία τα παρακάτω ποσοστά, στο σύνολο των εισαγωγών καφέ.
Πίνακας A
γωγών, κατά το εξεταζόμενο διάστημα;Πίνακας Β.
Εισαγωγές καβουρντισμένου καφέ (%) 1990-1994.
δ. Τα προϊόντα χωρίς καφεΐνη αποτελούν πολύ μικρό μέρος των εισαγο- μένων ποσοτήτων καφέ. Συγκεκριμένα κάλυφαν ποσοστό από 0,4% έως 1,4% των συνολικών εισαγωγών.
ε. Τέλος αναφέρεται ότι τα έτη 1993 και 1994 εισήχθησαν στην ελληνική αγορά μικρές ποσότητες υποκατάστατων προϊόντων καφέ (1993; 2 τόνοι, 1994; 10 τόνοι).
Πίνακας 3.3. ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΚΑΦΕ (σε τόνους)
ΠΡΟΪΟΝ / ΕΤΟΣ 1990 1991 1992 1993 1994
Καφές μ>] καδουρντισμένος με καφεΐντ)
23.680 8.588 6.181 9.635 8.606
Καφές καδουρντισμένος με καφεΐνη
1.190 1.684 1.999 1.769 2J82
Καφές καδουρντισμένος χωρίς καφεΐνη
26 83 117 39 74
Καφές μη καδουρντισμένος χωρίς καφεΐντ)
19 5 19
Υποκατάστατα του καφέ 2 10
Σύνολο 24.897 10.344 8.297 11.450 11.091
ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ
4· Μέγεθο: των Εξαγωγών Καφέ.
Ο καφές που εισάγεται από τις ελληνικές επιχειρήσεις για επεξεργασία, προορίζεται για να καλύψει την εγχώρια αγορά και ελάχιστες είναι οι ποσότητες που εξάγονται (σε ελληνικό κυρίως καφέ) σε χώρες που βρίσκονται Έλληνες μετανάστες (ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδά κ.λ.π.).
Σημαντικές ωστόσο ποσότητες άφρηκτου καφέ εισάγουν ελληνικές επιχειρήσεις με σκοπό την επανεξαγωγή τους σε χώρες όπως η Αλβανία, η Βουλγαρία, η πρώτην Γιουγκοσλαβία κ.λ.π. Οι ποσότητες αυτές δεν μπορούν να προσδιοριστούν στο σύνολό τους καθώς στο μεγαλύτερο μέρος τους αφορούν ποσότητες που διέρχονται transit από τον ελληνικό χώρο.
Στον πίνακα 3.5. παρουσιάζεται το μέγεθος των εξαγωγών καφέ (σε τόνους) για το χρονικό διάστημα 1990-1994, με βάση τα στοιχεία της ΕΣΥΕ.
Τα στοιχεία αυτά αφορούν τον καβουρντισμένο και μη καβουρντισμένο καφέ με ή χωρίς καφεΐνη, καθώς και κάποια υποκατάστατα προϊόντα του καφέ.
Από τα στοιχεία του πίνακα 3.5 φαίνεται ότι μέχρι το 1992 οι εξαγωγές καφέ ήταν ελάχιστες και σημαντικές ποσότητες άρχισαν να εξάγονται μετά το 1993 που εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από τις Ανατολικές χώρες (Αλβανία. Βουλγαρία, κ.λ.π.).
Οι εξαγωγές μετά το 1993 αφορούν κατά κύριο λόγο μη καβουρντισμένο καφέ με καφεΐνη (ποσοστό μεγαλύτερο του 93% επί των συνολικών εξαγωγών). Μικρότερες ποσότητες αφορούν εξαγωγές καβουρντισμένου καφέ με καφεΐνη (ποσοστό 4% και 7% περίπου για τα έτη 1993 και 1994. αντίστοιχα), ενώ ελάχιστες ποσότητες μη καβουρντισμένου καφέ χωρίς καφεΐνη εξή- χθησαν το 1993 (10 τόνοι). Τέλος πολύ μικρές εξαγωγές υποκατάστατων προϊόντων του καφέ πραγματοποιούνται κάθε χρόνο από 1 έως 3 τόνους
ετησίως).
Πίνακας 3.5. ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΚΑΦΕ (σε τόνους)
ΠΡΟΪΟΝ / ΕΤΟΣ 1990 1991 1992 1993 1994
Καφές μη καβουρντισμένος με καφεΐνη
2 247 654 12.670 7.854
Κ αφέ; καβουρντισμένος με κα- 486 645 808 576 569
Καφές καβουρντισμένος χωρίς καφεΐνη
1
Καφές μη καβουρντισμένος χωρίς καφεΐνη
10
Υποκατάστατα του καφέ 1 1 3 1 1Σύνολο 490 893 1.466 13.257 8.424
ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ
7. ΑΝΑΛΥΣΗ THE ΕΓΧΩΡΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΦΕ
1. Συνολικό MeveSoc Avoodc.
To μέγεθος της εγχώριας αγοράς καφέ παρουσιάζεται στον πίνακα 4.1 που ακολουθεί. Τα στοιχεία του πίνακα αναφέρονται στον επεξεργασμένο καφέ που διατίθεται τυποποιημένος ή χύμα στα τελικά σημεία πώλησης (π.χ. supermarket, καφεκοπτεία, κ.λ.π.) και στους χώρους μαζικής εστίασης.
Τέλος, σημειώνεται ότι τα στοιχεία του πίνακα αφορούν το χρονικό διάστημα 1993-1995 και αναφέρονται στους τρεις βασικούς τύπους καφέ που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά (ελληνικό, στιγμιαίο και φίλτρου).
Από την ανάλυση των στοιχείων του πίνακα 4.1 φαίνεται ότι η συνολική κατανάλωση καφέ παραμένει σταθερή κατά το εξεταζόμενο διάστημα και κυμαίνεται γύρω στους 21.000 τόνους (1993: 21.200. 1994; 21.300, 1995: 21.400). Αναλυτικότερα ανά βασική κατηγορία καφέ αναφέρεται ότι:
α. Η εγχώρια κατανάλωση του ελληνικού καφέ παρουσιάζει μικρή μείωση τα τελευταία χρόνια, που φθάνει γύρω στο 1.5% ετησίως. Σαν συνέπεια η αγορά του συγκεκριμένου καφέ το 1995 .παρουσιάζεται μικρότερη κατά 400 τόνους, έναντι του 1993 (ποσοστό μεταβολής 2,6%).
β. Η αγορά του στιγμιαίου καφέ αναπτύσσεται κατά το εξεταζόμενο διάστημα, με ετήσιο ρυθμό αύξησης γύρω στο 3% - 4%. Συγκεκριμένα η εγχώρια κατανάλωση στιγμιαίου καφέ αυξήθηκε κατά 150 τόνους, ετησίως.
γ. Τέλος, η αγορά του καφέ φίλτρου παρουσιάζει σημαντική ποσοστιαία αύξηση τα τελευταία χρόνια. Ειδικότερα αναφέρεται ότι η εγχώρια κατανάλωση του συγκεκριμένου είδους καφέ παρουσιάζει ποσοτική αύξησί] κατά 150 τόνους ανά έτος που σημαίνει ετήσια ποσοστιαία αύξηση γύρω στο 7% για τα χρονικά διαστήματα 1993/94 και 1994/95.
Πίνακας 4.1. ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΓΧΩΡΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ
ΚΑΦΕ (σε τόνους)
Ελ/.ηνικό: καφέ:
ΠΡΟΪΟΝ / ΕΤΟΣ
Στιγμιαίος καφέ;
ΠΗΓΗ: ICAP - Εκτιμήσεις Αγοράς
Στον πίνακα 4.2 παρουσιάζεται η συνολική κατανάλωση ελληνικού καφέ, ανάλογα με τη συσκευασία (συσκευασμένος - χύμα) και στον πίνακα 4.3 παρουσιάζεται η κατανάλωση στιγμιαίου καφέ ανάλογα με τον τόπο κατανάλωσης (νοικοκυριά, καφετέριες κ.λ.π.).
Από τα στοιχεία του πίνακα 4.2 φαίνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος της κατανάλωσης ελληνικού καφέ αφορά τον καφέ χύμα, που διατίθεται κατά κύριο λόγο μέσω καφεκοπτείων και κατά δεύτερο λόγο μέσω ζαχαροπλαστείων. φούρνων κ.λ.π. συγκεκριμένα, το ποσοστό που κάλυψε ο καφές - χύμα στη συνολική κατανάλωση του ελληνικού καφέ, το διάστημα 1993- 1995 ήταν γύρω στο 54%.
Από τα στοιχεία του πίνακα 4.3 φαίνεται ότι ίσες ποσότητες στιγμιαίου καφέ καταναλώνονται από τα νοικοκυριά και τους χώρους μαζικής εστίασης (καφετέριες. καφενεία, ζαχαροπλαστεία κ.λ.π.).
Πίνακας 4.2. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΑΦΕ (σε τόνους)
Πίνακας 4.3. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΥ ΚΑΦΕ (σε τόνους)
ΤΟΠΟΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ
ΠΗΓΗ: ICAP - Εκτιμήσεις Αγοράς
Στον πίνακα 4.4. παρουσιάζονται τα ποσοστά των διαφόρων κατηγοριών μέσα στο σύνολο της εγχώριας κατανάλωσης. Από τα στοιχεία του συγκεκριμένου πίνακα φαίνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας αγοράς καφέ αφορά τον ελληνικό καφέ, που κατά το εξεταζόμενο διάστημα κάλυψε ποσοστό μεταξύ 69,1% και 71.7% της συνολικής κατανάλωσης.
Ακολουθεί ο στιγμιαίος καφές, με μερίδιο που > 19.3%-20,6% της συνολικής αγοράς καφέ.
υμάνθηκε μεταξύ
Μικρότερη κατανάλωση σε όγκο παρουσιάζει ο καφές φίλτρου, το μερίδιο του οποίου παρουσιάζει μικρή αύξηση κατά το εξεταζόμενο χρονικό διάστημα. Συγκεκριμένα, ο καφές φίλτρου κατείχε ποσοστό μεταξύ 9% - 10,3% της συνολικής εγχώριας κατανάλωσης καφέ.
ΠΟΣΟΣΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΤΥΠΩΝ ΚΑΦΕ ΣΤΟ ΣΥΝΟΑΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΑΩΣΗΣ (1993-1995)
1995
ΠΗΓΗ: Πίνακας 4.1.
Στο διάγραμμα 1 που ακολουθεί παρουσιάζεται η εξέλιξη της ελληνικής αγοράς καφέ, για την τριετία 1993, 1994, 1995 ανά βασική κατηγορία προϊόντων (ελληνικό καφέ, στιγμιαίο καφέ και καφέ φίλτρου), σε ποσότητα.
Στο διάγραμμα 2 παρουσιάζεται η πσοστιαία συμμετοχή κάθε κατηγορίας καφέ, στη συνολική κατανάλωση του έτους 1995.
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1, ΕΞΕΑΙΞΗ ΤΗΣ ΕΑΑΗΝ1ΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΦΕ
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΦΕΣ ΦΙΛΤΡΟΥ
2. Μερίδια των Κυοιοτέοων Επιγειοήσεων του Κλάδου.
Η ελληνική αγορά του καφέ χαρακτηρίζεται από έντονο ανταγωνισμό που δικαιολογείται από τη συγκέντρωση του μεγαλύτερου όγκου της, σε ελάχιστες επιχειρήσεις.
Οι εταιρείες που δεσπόζουν στον κλάδο είναι πολυεθνικές οι οποίες και με ελληνικά προϊόντα κατέχουν τις πρώτες θέσεις στην εγχώρια αγορά.
Τις μεταλύτερες ποσότητες καφέ (σε τόνους) διαθέτει στην ελληνική αγορά η εταιρεία ΛΟΥΜΙΔΗΣ ΑΕ, με μερίδιο που ξεπερνά το 30% της συνολικής αγοράς. Με σημαντική διαφορά ακολουθεί η εταιρεία BRAVO ΑΕ με μερίδιο αγοράς γύρω στο 15% και τέλος η ΚΡΑΦΤ ΕΑΑΑΣ ΑΕ με ακόμη μικρότερο μερίδιο (γύρω στο 6%).
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι υπόλοιπες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο, μοιράζονται λιγότερο από το μισό της εγχώριας, κατανάλωσης καφέ (47%-49%).
Αναλυτικότερα ανά βασική κατηγορία καφέ αναφέρονται τα ακόλουθα για τα μερίδια των κυριοτέρων επιχειρήσεων.
α. Στον ελληνικό καφέ δύο είναι οι εταιρείες που ελέγχουν την αγορά, η BRAVO ΑΕ και η ΑΟΥΜΙΔΗΣ ΑΕ, οι οποίες προμηθεύουν την ελληνική αγορά με το 80% περίπου του τυποποιημένου ελληνικού καφέ. Ειδικότερα, αναφέρεται ότι καθεμιά από τις δύο εταιρείες κατέχει στον τυποποιημένο καφέ μερίδιο που κυμαίνεται μεταξύ 37%-39%. Ο έντονος ανταγωνισμός που υπάρχει μεταξύ των δύο προαναφερομένων επιχειρήσεων εμφανίζεται με την αύξηση της διαφημιστικής δαπάνης καθώς και με τις προσφορές προς τους καταναλωτές, που κατά διαστήματα φέρνουν την μία εταιρεία να
προηγείται ελαφρώς έναντι της άλλης.Στη συνολική αγορά του ελληνικού καφέ (τυποποιημένου και χύμα) οι
δύο εταιρείες μοιράζονται μερίδιο γύρω στο 40%.Το υπόλοιπο ποσοστό μοιράζεται σε πολλές μικρές επιχειρήσεις, αρκε-
τες απο τις οποίες είναι γνωστές σε τοπικές αγορές.
Από τις μικρότερες εταιρείες του κλάδου ξεχωρίζει η CAFETEX Α.Β.Ε.Ε. με τον καφέ BRAZITA η οποία κατέχει μερίδιο μεταξύ 2-3% της εγχώριας κατανάλωσης ελληνικού καφέ.
β. Στον στιγμιαίο καφέ την αγορά μονοπωλεί η εταιρεία ΛΟΥΜΙΔΗΣ. με τα προϊόντα NESCAFE της NESTLE. Η συγκεκριμένη εταιρεία καλύπτει ένα ποσοστό που κυμαίνεται μεταξύ 85%-90%.
Μικρό μερίδιο στον στιγμιαίο καφέ κατέχει η ΚΡΑΦΤ ΕΛΛΑΣ ΑΕ, με τα προϊόντα «Φιέστα Καφέ» και «maxwell».
γ. Τέλος, στον καφέ φίλτοου την πρώτη θέση στην εγχώρια κατανάλωση κατέχει η εταιρεία ΚΡΑΦΤ ΕΛΛΑΣ ΑΕ, με τα προϊόντα της Philips Morris «JACOBS» «CARTE NOIR» και «MAXWELL», η οποία κατέχει μερίδιο γύρω στο 50% της εγχώριας κατανάλωσης καφέ φίλτρου.
Εταιρείες των οποίων τα προϊόντα είναι γνωστά στη συγκεκριμένη αγορά είναι επίσης η BRAVO, η CAFETEX κ.ά, οι οποίες κατέχουν πολύ μικρότερα ποσοστά. (Πίνακας α)
Πίνακας(α) ΜΕΡΙΔΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧ7ΕΩΝ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΑΦΕ ΣΤΗΝ ΕΓΧΩΡΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ (%)
BRAVO ΑΕ χαι ΛΟΥΜΙΔΗΣ ΑΕΛΟΥΜΙΔΗΣ ΑΕ._______________ΚΡΑΦΤ ΕΛΛΑΣ ΑΕ.
i. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ
Η αγορά του χαφέ στο σύνολό της είναι μία σχεδόν σταθερή σε όγκο αγορά η οποία παρουσιάζει περιθώρια ανάπτυξης, καθώς η ετήσια κατά κεφαλή κατανάλωση είναι υψηλότερη από των υπολοίπων Ευρωπαίων και των Αμερικανών. Συγκεκριμένα η κατά άτομο κατανάλωση καφέ στην Ελλάδα εκτιμάται γύρω στα 3 κιλά ετησίως έναντι 6 κιλά στην Ευρώπη και στην Αμερική.
Η αγορά κάθε είδους καφέ παρουσιάζει ιδιαιτερότητες και αναπτύσσεται με διαφορετικούς ρυθμούς. Ο ελληνικός καφές είναι ο πιο διαδεδομένος και είναι το είδος του καφέ από το οποίο καταναλώνονται οι μεγαλύτερες ποσότητες. Χαρακτηριστικό είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος του καφέ αυτού διατίθεται από ειδικευμένα καταστήματα, «καφεκοπτεία» είτε από μικρά συνοικιακά καταστήματα, ακόμη και από καταστήματα που λειτουργούν σε χώρους των super-market και αλέθουν επί τόπου τους κόκκους του καφέ.
Ο στιγμιαίος καφές είναι το δεύτερο σε μέγεθος κατανάλωσης προϊόν του κλάδου. Ο καφές της συγκεκριμένες κατηγορίας καταναλώνεται κατά το ήμισυ από τα νοικοκυριά και το υπόλοιπο διατίθεται σε χώρους μαζικής εστίασης (καφετέριες. μπάρ, ξενοδοχεία, κ.λ.π.).
Τέλος ο καφές φίλτρου κατέχει μικρό μερίδιο επί της συνολικής κατανάλωσης.
Στους πίνακες 5.1.. 5.2. και 5.3. που ακολουθούν παρουσιάζονται ορισμένα από τα αποτελέσματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών που πραγματοποίησε η Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος κατά την περίοδο Οκτώβριος 1993 - Νοέμβριος 1994. Η έρευνα αυτή κάλυψε βάσει δείγματος τα νοικοκυριά όλης της χώρας, ανεξάρτητα από μέγεθος ή οποιαδήποτε οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά τους.
Ενας από τους σκοπούς της έρευνας είναι η συγκέντρωση πληροφοριών
για την αςία των αγορών των νοικοκυριών για κάθε είδους αγαθό και υπηρεσία.
Στον πίνακα 5.1 εμφανίζονται τα κυριότερα συνοπτικά αποτελέσματα της τελευταίας έρευνας οικογενειακών προϋπολογισμών (1987/88 και 1981/82).
Ο πίνακας παρουσιάζει το μέσο όρο μηνιαίων αγορών των βασικών ομάδων αγαθών και υπηρεσιών κατά νοικοκυριό.
Από τα στοιχεία του πίνακα 5.1. προκύπτει ότι η μέση μηνιαία δαπάνη κατά νοικοκυριό για αγορές ειδών διατροφής ανήλθε σε 80.774 δρχ. κατά τη χρονική περίοδο 1993/94 σε σχέση με 41.231 δρχ. και 16.109 δρχ. κατά τις περιόδους 1987/88 και 1981/82. αντίστοιχα. Παρατηρείται δηλαδή σημαντικότατη αύξηση της μηνιαίας δαπάνης για τρόφιμα, όπως και σε άλλες κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών, γεγονός που οφείλεται σε σημαντικό βαθμό και στην αύξηση των τιμών πέρα από τυχόν αύξηση της ιδίας κατανάλωσης.
Εάν απομονωθούν οι δαπάνες που αφορούν τον καφέ σημειώνεται ότι ανέρχονται σε 621 δρχ. (1993/94). 465 δρχ. (1987/88) και 203 δρχ. (1981/82) ανά νοικοκυριό. Η συμμετοχή του καφέ στις συνολικές μέσες αγορές ειδών διατροφής ενός ελληνικού νοικοκυριού φαίνεται ότι ήταν 1,02% (1993/94). 1.12% (1987/88) και 1.26% (1981/82).
Σημαντικό δέ. ποσοστό συμμετοχής παρουσίασαν, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών, τα έξοδα σε καφενεία, ζαχαροπλαστεία κ.λ.π.. μέρος των οποίων αφορά τον καφέ. Συγκεκριμένα κατείχαν ποσοστό 9.4% (1993/94). 10.5% (1987/88) και 8.3% (1981/82).
Στον πίνακα 5.2 παρουσιάζεται ο μέσος όρος μηνιαίων δαπανών των νοικοκυριών για καφέ κατά κατηγορία περιοχής, όπως αυτές προκύπτουν από την τελευταία Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών (1993/94).
Πίνακας 5.1.
ΔΑΠΑΝΕΣ 1981-1982 1987-1988 1993-1994
Είδη διατροφήζ 16.109 41.231 80.774Έξοδα σε ξαχαρο.αλαστεία. 203 4.329 7.593
Καφέ: 203 465 621
ΔΑΠΑΝΕΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 1981-1982. 1997-1988 ΚΑΙ 1993-1994 ΓΙΑ ΚΑΦΕ/ΕΙΔΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ/ ΕΞΟΔΑ ΣΕ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΑ. ΚΑΦΕΝΕΙΑ (σε δρχ.).
I
ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ ΜΗΝΙΑΙΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΓΙΑ ΚΑΦΕ / ΕΞΟΛΑ ΣΕ ΚΑΦΕΝΕΙΑ ΚΑΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΑΕΥΤΑΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΩΝ ΠΡΟΥΠΟΑΟΓΙΣΜΩΝ (σε δρχ.)·
ΔΑΠΑΝΕΣ ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
ΗμιοοτικέςΠεριοχές
ΑγροτικέςΠεριοχές
Σύνολο
ΠΓριοχ.όν
ΠεριφρρριαΠριιιτευούοης
Πολεοδομικό
θεπ(Τ((λονίκΐ|ς Περιοχές
Σύνηλο Αγορών 290.204 .Μ0.419 322.762 268.881 305.213 284.689 237.833
Eifii] Διατροφι'ις 80.774 82.676 83.11.6 76.66.6 84.310 83.511 74.330
Κ(ίφές 821 822 860 603 841 8.65 803
Ε£οΛ« Of χοφίνΓίο. ΙαχοροπλοοτΓία κ,λ.π. 7.624 6.9.64 6.399 8.379 7.36.6 8.909 8.847
ΗΗΓΗ: ΕΣΥΕ
Γΐίνπκος 5.3. ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ ΜΙΙΝΙΑΙΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ ΓΙΑ ΚΑΦΕ / ΕΞΟΔΑ ΣΕ ΚΑΦΕΝΕΙΑ ΚΑΤΑ ΜΕΓΕΘΟΣ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ (σε δρχ.).
ΔΑΠΑΝΕΣ ΟΛΕΣ ΤΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ
ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ ΜΕ;
1 μέλος 2 Μέλη 3 Μέλι] 4 Μέλη 5 Μέλη 6 Μέλη
Σύνολο Αγοριίιν 290.204 Ι.“;2.279 224.206 .324.907 376.028 380.692 407.476
Εί6ΐ| Διατροφής 80.774 40.634 60.817 88..S64 103.358 117.444 126.269
Καφίς 821 .S28 668 947 934 1.012 1289
Έξοδα OF καφρ,νρΙα,7.fi24 .6.083 8.624 9.1.39 12.2.36 14.709
9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΤΑΣΕΙΣ - ΠΡΟΟΓΓΠΚΕΣ
Ένα χαραρακτηριστικό της ελληνικής αγοράς καφέ, αποτελεί η συγκέντρωση του μεγαλύτερου όγκου της σε ελάχιστες επιχειρήσεις. Τρεις μόνο πολυεθνικές εταιρείες εξάγγουν περισσότερο από το 50% της συνολικής αγοράς. Συγκεκριμένα, η εταιρεία NESTLE μέσω της ΛΟΥΜΙΔΗΣ ΑΕ, ΗSARALEE μέσω της BRAVO ΑΕ και η KRAFT..... SUCHARD. μέσω τηςθυγατρικής της ΚΡΑΦΤ ΕΛΛΑΣ ΑΕ κυριαρχούν στην ελληνική αγορά του καφέ με μερίδια 30%, 15% και 6% αντίστοιχα, επί της συνολικής κατανάλωσης.
Αναλυτικά, ανά κατηγορία σημειώνεται ότι στην κατηγορία του ελληνικού καφέ η εταιρείες ΛΟΥΜΙΛΗΣ ΑΕ και BRAVO ΑΕ, μοιράζονται το 40% περίπου της συγκεκριμένης αγοράς, και το 80% της αγοράς του τυποποιημένου ελληνικού καφέ. Το γεγονός αυτό δημιουργεί έντονο ανταγωνισμό μεταξύ τους, που εμφανίζεται με αύξηση της διαφημιστικής δαπάνης, με προσφορές στου καταναλωτές κ.λ.π.
Η εταιρεία ΛΟΥΜΙΛΗΣ ΑΕ. κυριαρχεί επίσης και στην αγορά του στιγμιαίου καφέ, με τα προϊόντα της NESTLE μεταξύ των οποίων ο NESCAFE κατέχει κυρίαρχη θέση. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι στην κατηγορία του στιγμιαίου καφέ, η εταιρεία ΛΟΥΜΙΛΗΣ κατέχει ποσοστό που κυμαίνεται μεταξύ 85%-90%.
Η αγορά του καφέ φίλτρου ελέγχει η ΚΡΑΦΤ. με τα προϊόντα της JACOBS SUCHARD που καλύπτουν το 50% περίπου της κατανάλωσης.
Η ελληνική αγορά καφέ είναι μία σταθερή στο σύνολό της αγορά που τα τελευταία χρόνια κυμαίνεται μεταξύ 21.000-22.000 τόνους. Το μεγαλύτερο μέρος της αφορά τον ελληνικό καφέ, που καλύπτει ποσοστό 70% περίπου της εγχώριας κατανάλωσης. Ακολουθεί ο στιγμιαίος καφές με μερίδιο γύρω στο 28% και οι υπόλοιπες ποσότητες που καταναλώνονται στην εγχώρια αγορά αφορούν τον καφέ φίλτρου.
Μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια η κατανάλωση του καφέ φίλτρου (γύρω στο 7% ετησίως) και ακολουθεί η κατανάλωση του στιγμιαίου καφέ με αριθμό αύξησης γύρω στο 5% ετησίως.
Μικρή μείωση παρουσιάζει η αγορά του ελληνικού καφέ, γύρω στους 200 τόνους ετησίως που αντιστοιχεί σε ποσοστιαία μείωση της τάξεως του 1,5% περίπου.
Για την επόμενη τριετία 1996-1998 δεν προβλέπονται σημαντικές διαφοροποιήσεις στην αγορά του καφέ. Υπολογίζεται ότι ρυθμοί αύξησης, ή μείωσης που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια θα συνεχιστούν και την επόμενη τριετία. Στον πίνακα 7.1 που ακολουθεί παρουσιάζονται οι προβλέψεις για το μέγεθος κάθε βασικής κατηγορίας καφέ την τριετία 1996-1998.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα η αγορά του ελληνικού καφέ θα συνεχίσει την ανοδική πορεία της με ρυθμό 1%-2% ετησίως. ενώ οι άλλες δύο κατηγορίες καφέ θα εξακολουθήσουν να αυξάνονται με τον ίδιο ρυθμό (στιγμιαίος καφές: 4%-5% περίπου ετησίως, καφές φίλτρου: 6-7% περίπου
ετησίως).
Πίνακας 7.1. ΠΡΟΒ,λΕΨΕΙΣ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΦΕ (1996-1998)(σε τόνους)
ΒΑΣΙΚΟΙ ΤΎΠΟΙ ΚΑΦΕ
Ελληνίχός χαφέ;
ΠΗΓΗ: ICAP - Εκτιμήσεις ΑγοράςΣαν αποτέλεσμα, το σύνολο της αγοράς καφέ δεν θα παρουσιάσει μετα
βολή. καθώς η μικρή μείωση της κατανάλωσης του ελληνικού καφέ, ισοσταθμίζεται από την αύξηση των άλλων δύο κατηγοριών καφέ.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο καφές είναι ένα προϊόν με παρελθόν, παρόν και μέλλον. Βαθειά ριζωμένο στις καταναλωτικές μας συνήθειες και όχι από τα φτηνά, προσφέρει ανάλογη μακροβιότητα στην εμπορία, διακίνηση, τελική προσφορά του στην κατανάλωση.
Δείξτε μας ένα προϊόν με τις μαγικές ιδιότητες του καφέ, που θα τις ζήλευε κάθε καταναλωτικό αγαθό, ευρεία κατανάλωση, καλό κέρδος, ταυτόχρονα να και πέστε μας πότε και πόσο έμεινε χωρίς μάχες ή έστω αψιμαχίες, η αγορά του.
Όσον αφορά την Ελληνική Αγορά είναι φανερό ότι συντελείται μια στροφή στην προτίμηση του καταναλωτικού κοινού στους έτοιμους καφέδες εισαγωγής.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΤΟΜΑΝΑΣ ΚΩΣΤΑΣ: (1990)Τα καφενεία της Παλιάς Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1990,Εκδόσεις Εξάντας.
ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΗΛΙΑΣ: (1990)Ο Τούρκικος καφές εν Ελλάδι, Αθήνα 1990,
Εκδόσεις Νεφέλη.ΓΚΑΠΑΝ ΑΝΤΟΥΑΝ: (1997)
Περί της προελεύσεως και εξαπλώσεως του καφέ, Αθήνα 1997, εκδόσεις Καστανιώτη.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - ΕΨΙΛΟΝ: (15 Μαϊου 1994)Ιός της Κυριακής, «Η πικρή γεύση του καφέ» των Δ. Τρίμη, Α. Ψαρρά, Δ. Ψαρράς, Τεύχος 162, σελ. 37-42
Ε.Σ.Υ.Ε.: (1994)Πίνακες Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, Θεσσαλονίκη 1994.
ΛΩΡΕΝΣ ΤΖΑΝΕΤ: (1992)Ο καφές σε ροφήματα, Γλυκίσματα και Μαγειρική, Αθήνα 1992. Εκδόσεις Παπαδοπούλου.
ICAP: (1992)Κλαδική Μελέτη Καφέ, Θεσσαλονίκη 1996.
ΞΕΜΟΓΔΩΣΣΗ
Φ. FRANDEL:
J.L. COMBAUD:
AGEFI MAGAZINE:
(1979)Civillisation materielle, economic et capitalisme, Παρίσι 1979.(1990)CAFE COMERCE, ΒΡΥΞΕΛΕΣ 1990
Εκδόσεις: Les Magazine de monde (1988)Συνέντευξη του Helmut Mancher, Μάρτιος 1988, σελ. 12-17
