Τ Ε Ι Κ Α Β Α Λ Α ΣΣ Χ Ο Λ Η Δ Ι Ο Ι Κ Η Σ Η Σ ΚΑΙ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α Σ Τ Μ Η Μ Α Λ Ο Γ Ι Σ Τ Ι Κ Η Σ

Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ Γ Α Σ Ι ΑΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ

ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ :

ΠΑΤΣΑΚΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ :

ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΗΝΑ

ΚΑΒΑΛΑ 2000

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑΟ t Γ\· <> ^

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

1. Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ^

1.1 Διευκρινήσεις εννοιών και ρυθμίσεων.................................................. 9

1.2 Ιδιαιτερότητες της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων....................... 10

1.3 Εξέλιξη................................................................................................... 11

2. ΑΡΧΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΟΚ............................................ 112.1 Προοδευτική εγκαθίδρυση.................................................................... 11

2.2 Διασφαλιστική ρήτρα............................................................................. 13

2.3 Σχέσεις προς τρίτες χώρες................................................................... 13

2.4 Εφαρμογή.............................................................................................. 14

3. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΓΟΡΑ - ΟΔΗΓΙΑ 88/361 14

3.1 Ριζική αναρίθμηση................................................................................. 14

3.2 Διασφαλιστική ρήτρα............................................................................. 15

3.3 Σχέσεις προς τρίτες χώρες................................................................... 16

3.4 Καταστρατηγήσεις................................................................................ 16

3.5 Κανονισμός 1969/88............................................................................. 17

4. Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ 17

4.1 Οι ρυθμίσεις της Συνθήκης του Μάαστριχτ αναφορικά με τη

Νομισματική Ένωση............................................................................. 17

4.2 Εξαιρέσεις έναντι τρίτων χωρών.......................................................... 20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

2. ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ

ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 212.1 Οι ρυθμίσεις για την απελευθέρωση των τραπεζικών υπηρεσιών

(1960-1986).......................................................................................... 21

2.2 Οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη

( 1987-1994)........................................................................................... 23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

3. ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 27

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 36

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΔΕΚ Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

Δελτίο Νμλγ Οι δραστηριότητες του Δικαστηρίου και του Πρωτοδικείου των

Ευρωπαϊκών κοινοτήτων (εβδομαδιαίο δελτίο νομολογίας)

ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση

ΕΕΠ Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη

ΕΚ Ευρωπαϊκή Κοινότητα

ΕΚΤ Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

ΕΝΣ Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα

ΕΟΚ Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα

ΕΟΧ Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος

ECU European Currency Unit

V Νόμος

Οδ Οδηγία

ΠρΠρσχ Πράξη Προσχωρήσεως

ΣυνθΕΕ Συνθήκη Ευρωπαϊκής Ενώσεως (Συνθήκη του Μααστριχτ)

ΣυνθΕΚ Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας

ΣυνθΕΟΚ Συνθήκη Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας

ΣυνθΠρσχ Συνθήκη Προσχωρήσεως

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το κύριο μέλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η κατάργηση κάθε

νομοθετικού και διοικητικού μέτρου που εμποδίζει τη διακίνηση και

κυκλοφορία των κεφαλαίων, για να ακολουθήσει η δημιουργία μιας κοινής

ευρωπαϊκής χρηματο-οικονομικής αγοράς με τελική κατάληξη την

πραγματοποίηση της νομισματικής και οικονομικής ενώσεως .

Η ελευθερία στις κινήσεις κεφαλαίων δημιουργεί την προϋπόθεση και

οδηγεί στην αναγκαιότητα της λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος σε

κοινοτική κλίμακα, αλλά και στην ανάγκη Τραπεζικής εναρμόνισης, την οποία

προωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ε οδηγεί σε συστηματικές μελέτες αλλά και

στη λήψη μέτρων για τον εκσυγχρονισμό, τις διαρθρωτικές μεταβολές, και

τελικά στην εκλογίκευση του Ελληνικού Τραπεζικού Συστήματος.

Με την παρούσα εργασία επιχειρείται η προσέγγιση και παρουσίαση της

τέταρτης κοινοτικής ελευθερίας, της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων (και

πληρωμών). Περιγράφεται και αναλύεται η έννοια , η σημασία και ο σκοπός

που επιδιώκει η τέταρτη αυτή ελευθερία, τα θέματα που ρυθμίζει, οι Συνθήκες,

τα Άρθρα καθώς και οι κανονισμοί και οι οδηγίες που τη διέπουν.

Επίσης , παρουσιάζονται οι επιδράσεις και οι αλλαγές από την άρση των

περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, στο χρηματοπιστωτικό τραπεζικό

σύστημα μέσα στην Ε.Ε.

Και τέλος, παρουσιάζονται οι αλλαγές και οι επιπτώσεις από την

απελευθέρωση των κεφαλαίων στο Ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το κεφάλαιο αποτελεί αναμφισβήτητα τον κορυφαίο συντελεστή στην

οικονομία κάθε κράτους.

Η ολοκληρωτική απελευθέρωση των οικονομικών δραστηριοτήτων μέσα

στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ελεύθερη ροή

κεφαλαίων από το ένα κράτος-μέλος στο άλλο.

Σύμφωνα με το ττνεύμα της Συνθήκης της Ρώμης η οποία είναι η ιδρυτική

συνθήκη των Κοινοτήτων (ημερομηνία σύναψης 25 Μαρτίου 1957) - το

Κεφάλαιο-όπως και οι άλλοι οικονομικοί παράγοντες (εμπορεύματα,

πρόσωπα, υπηρεσίες)- θα πρέπει να κυκλοφορεί ελεύθερα, ώστε να οδηγηθεί

στην μεγαλύτερη απόδοση του.

Βέβαια οι οικονομικοί σκοποί που επιδιώκονταν μέσα από το Τέταρτο

Κεφαλαίο της Συνθήκης, συνάντησαν σημαντικές δυσκολίες που λόγω της

ιδιομορφίας τους, όπως . η ισοτιμία των νομισμάτων, το επίπεδο οικονομικής

ανάπτυξης, οι κανόνες για την προστασία κάθε εθνικού νομίσματος,

προκάλεσαν την καθυστέρηση στην εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης

κυκλοφορίας κεφαλαίων.

Από την άλλη όμως- ανεξάρτητα από το πόσο αποδοτική είναι η

απελευθέρωση κεφαλαίου- είναι φανερό ότι αν αυτή δεν ακολουθήσει έναν

προσεκτικά επιλεγμένο δρόμο, με αλλεπάλληλα στάδια εξέλιξης θα ήταν

δυνατό να παραχθούν ανεπιθύμητα αποτελέσματα και για τα κράτη-μέλη αλλά

και για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση σαν μια διευρυμένη Οικονομία.

Η συνθήκη της Ρώμης αποτέλεσε επί σχεδόν 30 χρόνια τη βάση για την

κοινοτική ολοκλήρωση.

Η δυναμική όμως της ενοποίησης και οι εξελίξεις οι ίδιες έκαναν επιτακτική

την ανάγκη να συμφωνηθεί μια νέα βασική συνθήκη πάνω στην η οποία θα

στηριχθεί η παραπέρα εξέλιξη της Ε.Ε..

Η συμφωνία για την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη , ψηφίστηκε στο

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου στις 2 Δεκεμβρίσυ 1985 και

τέθηκε σε εφαρμογή την 1 Ιουλίου 1987 αφού επικυρώθηκε και από τα

δώδεκα κράτη-μέλη.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Η Επιτροπή συνέταξε το 1985 μια «Λευκή Βίβλο» για ένα πολυετές

πρόγραμμα της Κοινότητας με στόχο την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς.

Η ΕΕΠ αποτελεί τη νομοθετική βάση για την ολοκλήρωση της αγοράς ,

επεκτείνει τις αρμοδιότητες των κοινοτικών οργάνων και ενισχύει τσυς

θεσμούς. Καθώς επίσης επεκτείνει τη δυνατότητα προσφυγής στην

ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία.

Ενώ η Συνθήκη της Ρώμης έθεσε τα θεμέλια του κοινοτικού

οικοδομήματος και αποτέλεσε το βασικό κείμενο και η ΕΕΠ που την

συμπλήρωσε απέβλεπε κατά κύριο λόγο στην δημιουργία μίας μεγάλης

απελευθερωμένης αγοράς, η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, που το

όνομα της ταυτίστηκε με την Ολλανδική πόλη Μάαστριχτ, ολοκληρώνει στο

πολιτικό επίπεδο τα διδάγματα που προκύπτουν από τη δημιουργία της

ενιαίας αγοράς. Η συνθήκη του Μάαστριχτ υπογράφτηκε από τα μέλη του

Συμβουλίου τον Φεβρουάριο του 1992, και επικυρώθηκε από τα άλλα κράτη-

μέλη εντός του 1993. ( Στην Ελλάδα εγκρίθηκε τον Αυγούστου του 1992).

Από την 1-1-1993 η εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι

γεγονός.

Οι νέες συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί μετά την ενοποίηση των

χρηματοπιστωτικών αγορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την έναρξη , από

1’’ ̂ Ιανουαρίου 1994, του δεύτερου σταδίου της πορείας προς την Οικονομική

και Νομισματική Ένωση και ειδικότερα, μετά την εφαρμογή του άρθρου 104^

της Συνθήκης του Μάαστριχτ για την κατάργηση της νομισματικής

χρηματοδότησης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και την προνομιακής

πρόσβασης του Δημοσίου στο πιστωτικό σύστημα, μεταβάλλουν ριζικά το

καθεστώς λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος της Ελλάδας και

επιβάλλουν την ολοκλήρωση της διαδικασίας απελευθέρωσης του πιστωτικού

συστήματος και της κίνησης κεφαλαίων από τις διοικητικές ρυθμίσεις και τους

περιορισμούς που ίσχυαν από το 1950.

Επίσης, καθιστούν αναγκαία την περαιτέρω ανάπτυξη και τη βελτίωση της

λειτσυργίας των αγορών χρήματος, και κεφαλαίου, καθώς και τη δημιουργία

των κατάλληλων προϋποθέσεων που θα επιτρέψουν στην Τράπεζα της

Ελλάδος να διευρύνει τις δυνατότητες και τα μέσα παρέμβασης στις αγορές

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

χρήματος και συναλλάγματος, με σκοπό την αποτελεσματικότερη άσκηση

της νομισματικής πολιτικής.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

1957 ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ :

Με τη συμμετοχή των παρακάτω έξι χωρών , Γαλλία, Δυτική Γερμανία, Βέλγιο,

Λουξεμβούργο, Ιταλία, Ολλανδία, ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Οικονομική

Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.) στα πλαίσια της οποίας προβλέπεται η ελεύθερη

κυκλοφορία:

• αγαθών

• υπηρεσιών

• κεφαλαίων

• προσώπων

επιπλέον στόχος της Ε.Ο.Κ. είναι η εισαγωγή Κοινής Πολιτικής-

Ανταγωνισμού, Αγροτική, Ενεργειακής πολιτικής- και η ίδρυση του Κοινωνικού

Ταμείου (Social Fund).

Ιδρύεται επίσης η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (EYRATOM)

1967 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ :

ΕΚΑΧ, ΕΟΚ και EYRATOM συγχωνεύονται και σχηματίζεται η Ευρωπαϊκή

Κοινότητα (ΕΚ) που παρέμεινε έτσι μέχρι το 1991 όπου και ονομάστηκε Ε.Ε.

(με πλέον 12 χώρες) με τη συνθήκη του Μάαστριχτ.

1979 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

(ΕΝΣ) :

Συμμετοχή όλων των χωρών πλην την Μ.Βρετανίας.

Επικυρώνεται η Συνθήκη Προσχώρησης της Ελλάδας σε Ε.Ο.Κ. και

EYRATOM (Ν.945/1979).

1985 ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟΣ

ΤΙ^γραμμα δράσης για την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΝΙΑΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΑΞΗ (Ε.Ε.Π.)

Στόχος η ενιαία ευρωπαϊκή αγορά.

Η Ελληνική Βουλή επικύρωσε την Ε.Ε.Π. με το Ν.1681/87.

1991 ΣΥΝΘΗΚΗ ΜΑΑΣΤΡΙΧ:

Δημιουργείται η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Καθορίζονται διαδικασίες και προϋποθέσεις για την Οικονομική και

Νομισματική Ένωση των μελών (Ο.Ν.Ε.).

Διαγράφεται η πορεία για το ενιαίο νόμισμα (ΕΥΡΩ ή EYRO).

Η Ελληνική Βουλή επικύρωσε τη Συνθήκη με το Ν.2077/92.

1998 ΙΔΡΥΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ &

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ.

Μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων κατάρτισης και υλοποίησης νομισματικής και

συναλλαγματικής πολιτικής από τις Κεντρικές Τράπεζες στα δύο νέα

Κοινοτικά Όργανα. Δημιουργία σταθερών και αμετακλήτων συναλλαγματικών

ισοτιμιών για τα νομίσματα όσων χωρών συμμετέχουν στο στάδιο αυτό στην

Ο.Ν.Ε..

Η Ελλάδα δεν συμμετείχε διότι δεν πέτυχε την σύγκληση των κριτηρίων

Μάαστριχ.

Απόφαση των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων ως προς τα κράτη-μέλη , που

θα συμμετάσχουν στην ζώνη του ΕΥΡΩ.

Μελλοντικοί στόχοι:

1999-2002

Έναρξη του τρίτου σταδίου της Ο Ν Ε.

Αμετάκλητος καθορισμός των συντελεστών μετατροπής μεταξύ των

νομισμάτων των κρατών-μελών και του ΕΥΡΩ.

Έναρξη ισχύος της νομοθεσίας, που αφορά την εισαγωγή του ΕΥΡΩ.

Εισαγωγή του ΕΥΡΩ σε λογιστική μορφή. Έναρξη κυκλοφορίας του ΕΥΡΩ σε

κέρματα και τραπεζογραμμάτια.

Ανταλλάσσονται τα τραπεζογραμμάτια της ζώνης ΕΥΡΩ στην άρτια ισοτιμία

τους.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

1/1-1/7/2002 :

Τα εθνικά τραπεζογραμμάτια και κέρματα παύουν να αποτελούν νόμιμο

χρήμα.

Απόσυρση εθνικών τραπεζογραμματίων και κερμάτων. Κυκλοφορία ΕΥΡΩ.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1°

1. Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ

1.1 Διευκρινήσεις εννοιών και ρυθμίσεων

Η ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση της

υλοποιήσεως των άλλων τριών θεμελιωδών ελευθεριών της Συνθήκης

(εμπορευμάτων, προσώπων, υπηρεσιών). Ένα άλλο γνώρισμα της ελεύθερης

κυκλοφορίας κεφαλαίων είναι ο παρακολουθηματικός χαρακτήρας τους ,υπό

την έννοια ότι ο οικονομικός σκοπός μιας κίνησης κεφαλαίων ξεπερνά ,

κατ’αρχήν, την ίδια την κίνηση.

Τα δύο αυτά γνωρίσματα της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων εξηγούν

κατά κάποιο τρόπο τη διατύπωση της Συνθήκης «κατά το μέτρο που είναι

αναγκαίο για την καλή λειτουργία της κοινής αγοράς»

Ο προσδιορισμός του εννοιολογικού περιεχομένου της κινήσεως

κεφαλαίων είναι σχετικά δυσχερής. Πρέπει να διευκρινιστεί πρώτα ότι στις

κινήσεις κεφαλαίων που εννοεί η Συνθήκη (άρθρο 67) υπάγονται μόνο οι

ενδοκοινοτικές. Αυτό προκύπτει και από τη φράση «καταργούν μεταξύ τους»

καθώς και από την ειδική ρύθμιση του άρθρου 70 για την εξωτερική πολιτική

του συναλλάγματος.

Δύσκολη είναι και η διάκριση μεταξύ κινήσεως κεφαλαίων και τρεχουσών

πληρωμών.

Σύμφωνα με απόφαση του Δικαστηρίου των Ε.Κ. κατά την συνεκδίκαση

των υποθέσεων Luίsί-Carbone^ το 1984 οι «κινήσεις κεφαλαίων» είναι

οικονομικές πράξεις που αποσκοπούν στην τοποθέτηση ή την επένδυση του

οικείου ποσού και όχι στην αμοιβή κάποιας παροχής.

Έτσι η υλική μεταφορά τραπεζογραμματίων δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί

σαν κίνηση κεφαλαίου, όταν αυτή γίνεται για την πληρωμή της αντιπαροχής

που απορρέει από ανταλλαγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών.

Αντίθετα όπως διευκρινίστηκε στην ίδια απόφαση οι «τρέχουσες

πληρωμές» είναι μεταφορές συναλλάγματος που συνιστούν αντιπαροχή στο

πλαίσιο μιας συναλλαγής. Στο βαθμό που απελευθερώνεται η συναλλαγή

αυτή, απελευθερώνεται και η σχετική πληρωμή, που πρέπει να γίνει σε

νόμισμα του κράτους του δικαιούχου.

Εντούτοις ορισμένες τρέχουσες πληρωμές συνδέονται με την κίνηση των

κεφαλαίων. Τέτοιες τρέχουσες πληρωμές είναι οι καρποί των επενδύσεων

που προκύπτουν από την κίνηση των κεφαλαίων π.χ. τα μερίσματα και τα

κέρδη από άμεσες επενδύσεις, οι τόκοι των δανείων, τα μισθώματα των

ακινήτων που αγοράσθηκαν με εισαγωγή συναλλάγματος. Οι πληρωμές αυτές

απελευθερώνονται στο βαθμό που απελευθερώνεται και η σχετική κίνηση του

κεφαλαίου.

Ένας ακόμα όρος που πρέπει να διευκρινιστεί είναι οι άδηλες συναλλαγές

οι οποίες περιλαμβάνουν κυρίως τον τουρισμό, τα ιδιωτικά ταξίδια και την

παραμονή προσωπικού χαρακτήρα για λόγους υγείας, τα τραπεζικά έξοδα

κ,α.

1.2 Ιδιαιτερότητες της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίου

Η ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων παρουσιάζει σε σύγκριση με τις άλλες

θεμελιώδεις ελευθερίες τις ακόλουθες ιδιαιτερότητες :

1. Βασικό κριτήριο της ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων αποτελεί ο τόπος της

μόνιμης διαμονής των συναλλασσόμενων και όχι η υπηκοότητα τους.

2. Η προοδευτική πραγμάτωση της απελευθερώσεως των κεφαλαίων

επιτελείται παράλληλα με την εξέλιξη της πορείας προς τη νομισματική και

οικονομική ενοποίηση.

3. Παρέχεται, στην περίπτωση των κεφαλαίων η δυνατότητα της

διατηρήσεως, επαναφοράς παλαιών ή θεσπίσεως νέων μέτρων που

περιορίζουν την ελεύθερη διακίνηση τους.

Αντίθετα με την προβλεπόμενη απαγόρευση θεσπίσεως νέων

περιοριστικών μέτρων με βάση τη ρήτρα stand still (όχι δηλαδη νέους

περιορισμούς) στις περιπτώσεις της ελεύθερης κυκλοφορίας

εμπορευμάτων, προσώπων και υπηρεσιών για ορισμένες κινήσεις

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 10

1. ΔΕΚ 286/82 Luisi-Carbone, Συλλ- 1984, σελ. 337.

κεφαλαίων, τα κράτη μέλη «θα καταβάλλουν προσπάθεια να μην εισάγουν

νέους συναλλαγματικούς περιορισμούς».

4. Προβλέπεται ειδική κατάταξη και ονοματολογία των σχετικών με την

κίνηση των κεφαλαίων συναλλαγών σε 3 Καταλόγους (Α,Β,Γ).

5. Η απελευθέρωση των συναλλαγών στην περίπτωση των κεφαλαίων

εξαρτάται από τον Κατάλογο στον οποίο έχει υπαχθεί.

6. Ο έλεγχος για την τήρηση των κοινοτικών κανόνων για την ελεύθερη

κυκλοφορία κεφαλαίων από τα κράτη μέλη γίνεται με κριτήρια οικονομικά.

1.3 Εξέλιξη

Η αρχική συνθήκη της ΕΟΚ (άρθρο 67) υπέβαλε την ελευθερία κινήσεως

κεφαλαίων όχι μόνο με ένα πλέγμα διασφαλιστικών προστατευτικών ρητρών

(ρητρών διαφυγής), αλλά και με διάφορες επιφυλάξεις υπέρ των κρατών

μελών και την περιόριζε στις ενδοκοινοτικές σχέσεις. Η εγκαθίδρυση της

ελευθερίας των πληρωμών ακολουθούσε κατ’αρχήν την εγκαθίδρυση της

ελευθερίας των κεφαλαίων (άρθρο 106 ΣυνθΕΟΚ). Η αναθεωρημένη από την

συνθήκη του Μάαστριχ συνθήκη της ΕΕ (άρθρο 73Β) απαγορεύει αντιθέτως

γενικά οποιοδήποτε περιορισμό στην κίνηση τόσο των κεφαλαίων όσο και των

πληρωμών μεταξύ κρατών μελών αφενός και μεταξύ κρατών μελών και

τρίτων χωρών αφετέρου. Στην τελευταία περίπτωση πάντως επιτρέπεται η

λήψη περιοριστικών μέτρων από το Συμβούλιο ή τα κράτη μέλη, ύστερα από

πρόταση ή υπό τον έλεγχο της Επιτροπής, αντίστοιχα (άρθρα 73ΣΤ, 73Ζ).

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 11

2. Η ΑΡΧΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΟΚ

2.1 Προοδευτική εγκαθίδρυση

Η αρχική συνθήκη της ΕΟΚ κατέτασσε την ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων

και πληρωμών στις «βάσεις της Κοινότητας» . Επίσης υποχρέωνε στο άρθρο

67 παρ. 1 τα κράτη μέλη να καταργήσουν προοδευτικά μεταξύ τους, κατά τη

διάρκεια της μεταβατικής περιόδου (ως τις 31 Δεκεμβρίου 1969) τους

περιορισμούς των κεφαλαίων που ανήκουν σε πρόσωπα τα οποία έχουν

κατοικία εντός των κρατών μελών, όπως και τις διακρίσεις μεταχειρίσεως που

βασίζονται στην ιθαγένεια ή στην κατοικία των μερών ή στον τόπο της

επενδύσεως^. Η Συνθήκη όμως (άρθρο 67) περιόριζε την υποχρέωση αυτή

στο « μέτρο που είναι αναγκαίο για την καλή λειτουργία της κοινής αγοράς».

Στην αξιολόγηση αυτή προέβαιναν τα κράτη μέλη βάσει οδηγιών που εξέδιδε

το Συμβούλιο κατά ευρεία διακριτική ευχέρεια^. Η Συνθήκη μάλιστα δεν

περιείχε για την κυκλαψορία των κεφαλαίων^ μια νομικά δεσμευτική ρήτρα

stantstill (όπως π.χ. στα άρθρα 12 και 31 παρ. 1 για την ελεύθερη κυκλοφορία

εμπορευμάτων) που θα απαγόρευε στα κράτη μέλη να εισάγουν νέους

περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων. Αντιθέτως , το άρθρο 71 τα υποχρέωνε

απλώς να καταβάλλουν «προσπάθεια» και περιείχε δήλωση της «διαθέσεως»

τους να προχωρήσουν γρηγορότερα, αλλά πάντως «κατά το μέτρο που τους

επιτρέπει η οικονομική τους κατάσταση, ιδίως Δε η κατάσταση του ισοζυγίου

πληρωμών τους». Η Επιτροπή εξάλλου μπορούσε ν’απευθύνει στα κράτη

μέλη μόνο συστάσεις.

Υπό τις συνθήκες αυτές το Δικαστήριο είχε κρίνει ότι οι διατάξεις των

άρθρων 67 και 71 της αρχικής συνθήκης της ΕΟΚ δεν ανέπτυσσαν άμεση

ενέργεια® , δεν θεμελίωναν δηλαδή δικαιώματα ιδιωτών που τα εθνικά

δικαστήρια οφείλουν να προστατεύουν.

Αντιθέτως, το άρθρο 106 παρ. 1 της αρχικής συνθήκης της ΕΟΚ που

επέβαλλε την υποχρέωση στα κράτη μέλη να επιτρέπουν τις διακοινοτικές

πληρωμές στο μέτρο που είχε ελευθερωθεί η κυκλοφορία εμπορευμάτων,

υπηρεσιών, κεφαλαίων και προσώπων, ανέπτυσσε άμεση ενέργεια.®

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 12

2. Βλ. εττίσης, την απαγόρευση διακρίσεων, κατά την εφαρμογή της εσωτερικής ρυθμίσεως του πιστωτικού συστήματος και της κεφαλαιαγοράς στις ελευθερωμένες κινήσεις κεφαλαίων

3. Μόνο για τις τρέχουσες πληρωμές που συνδέονται με τις κινήσεις κεφαλαίων μεταξύ κρατών μελών προβλέπει το αρχικό άρθρο 67, ότι «ελευθερώνονται από όλους τους περιορισμούς το αργότερο κατά τη λήξη του πρώτου σταδίου» της μεταβατικής περιόδου. Αντιθέτων κατά το άρθρο 68 παρ. 3, τα δάνεια που προορίζονται για την χρηματοδότηση ενός κράτους μέλους ή των τοπικών οργανισμών του δεν είναι δυνατόν να εκδοθούν ή τοποθετηθούν σε άλλα κράτη μέλη, παρά μόνο όταν αυτά συμφωνούν.

4. Αντίθετα εν μέρει προς την ελευθερία κυκλοφορίας πληρωμών και μάλιστα τις μεταφορές συναλλάγματος τις σχετικές με τις άδηλες συναλλαγές που απαριθμούνται στο παράρτημα III της ΣυνθΕΟΚ (άρθρο 106, παρ. 3 ΣυνθΕΟΚ).

5. ΔΕΚ 203/80, Casati, Συλλ 1981, 2595.6. Π. Δαγτόγλου Η ελευθερία κυκλοφορίας προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων,

Εκδόσεις Α. Σάκκουλα Αθήνα 1996

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

2.2Διασφαλιστική ρήτρα

Η αρχική ρύθμιση της Συνθήκης περιείχε και μια «κλασική» διασφαλιστική

ρήτρα (παλαιό άρθρο 73) : σε περίπτωση που κινήσεις κεφαλαίων επέφεραν

διαταραχές στην λειτουργία της κεφαλαιαγοράς ενός κράτους

μέλους, το κράτος μέλος μπορούσε, ύστερα από άδεια της επιτροπής ή και

μονομερώς, λόγω του επείγοντος ή απόρρητου χαρακτήρα τους, να λάβει τα

αναγκαία μέτρα προστασίας. Όταν η Επιτροπή είχε χορηγήσει άδεια, το

Συμβούλιο μπορούσε να την ανακαλέσει ή να την τροποποιήσει. Επί

μονομερών μέτρων η Επιτροπή μπορούσε, ύστερα από ακρόαση της

Νομισματικής Επιτροπής, να αποφασίσει ότι το εν λόγω κράτος υποχρεούτο

να τροποποιήσει ή να καταργήσει τα μέτρα αυτά. Η προστατευτική ρήτρα του

άρθρου 73 συμπληρωνόταν από τις προστατευτικές ρήτρες των άρθρων 107

παρ. 2 για την τιμή του συναλλάγματος και 108 και 109 για το ισοζύγιο

πληρωμών, στις περιπτώσεις των οποίων όμως δεν εφαρμοζόταν η

διαδικασία του άρθρου 73 .̂

Όσον αφορά την ελευθερ ία πληρωμών, το παλαιό άρθρο 106 παρ. 4

ΣυνθΕΌΚ, αντί μονομερών προστατευτικών μέτρων σε περίπτωση ανάγκης

πρόβλεπε υποχρέωση των κρατών μελών να συνεννοούνται για την λήψη

των μέτρων που θα επιτρέπουν την πραγματοποίηση των πληρωμών και των

μεταφορών του συναλλάγματος^

2.3 Σχέσεις προς τρίτες χώρες

Ειδικά για τις σχέσεις προς τρ ίτες χώρες (δηλαδή οι μη κοινοτικές), η

Συνθήκη ® περιορίζονταν στην πρόβλεψη ενός προοδευτικού συντονισμού της

πολιτικής των κρατών μελών σε θέματα συναλλάγματος, όσον αφορά την

κίνηση κεφαλαίων μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών. Τα σχετικά μέτρα

ορίζονταν σε οδηγίες που εξέδιδε το Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία (μόνο

για την απόφαση μέτρων που αποτελούσαν οπισθοδρόμηση στην

7. ΔΕΚ 157/85, Brugnoni και Ruffinengo, Συλλ. 1986, 2013.8. Παλαιό άρθρο 70 ΣυνθΕΚ, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 16 παρ. 4 ΕΕΠ.

ελευθέρωση της κινήσεως των κεφαλαίων εισήγαγε η Ενιαία Ευρωπαϊκή

Πράξη την εξαίρεση της ομοφωνίας).

Η Συνθήκη περιείχε και σχετική προστατευτική ρήτρα υπέρ των κρατών

μελών για την περίπτωση καταστρατηγήσεως των ανωτέρω διατάξεων.

Εξάλλου τα κράτη μέλη οφείλουν να ενημερώνουν την Επιτροπή για τις

κινήσεις κεφαλαίων προς και από τρίτες χώρες η Δε Επιτροπή μπορούσε να απευθύνει γνώμες®.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 14

2.4 Εφαρμογή

Οι διατάξεις αυτές της Συνθήκης εφαρμόστηκαν εν μέρει μόνο. Για τριάντα

περίπου χρόνια σημειώθηκε μερική μόνο και ανισομερής πρόοδος στην

ελευθέρωση της κινήσεως των κεφαλαίων και των πληρωμών σε κοινοτικό

επίπεδο^®. Οι διαφορές ανάμεσα στα κράτη μέλη παρέμειναν μεγάλες^ V Μόνο

οι άμεσες επενδύσεις (π.χ. η εγκατάσταση υποκαταστημάτων), ορισμένες

συναλλαγές αξιόγραφων και η μεταβίβαση αμοιβών εργασίας είχαν

ελευθερωθεί γενικά^ ,̂ >

3. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΓΟΡΑ-ΟΔΗΓΙΑ 88/361

3.1 Ριζική αναρίθμηση

Ο ρυθμός αυτός μεταβλήθηκε ριζικά με την πρόβλεψη στην Ενιαία

Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987 της εγκαθιδρύσεως της εσω τερ ικής αγοράς

μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1992’®. Πράγματι, η εσωτερική αγορά, που αποτελεί

ένα χώρο χωρίς εσωτερικά σύνορα, απαιτεί κατ’αρχήν την κατοχύρωση της

9. Άρθρο 72 ΣυνθΕΚ.10 Βλ. τις οδηγίες της 11.5.1960 («Πρώτη Οδηγία»), ΕΕ 1960, σ. 921 και της 18.12.1962, ΕΕ

1963, σ. 62, καθώς και τις οδηγίες 63/494/ΕΟΚ της 30.7.1963 και 72/156/ΕΟΚ L 91, σ. 1311. π.χ. ήταν μεγάλη η διαφορά ανάμεσα στην Γερμανία και τσ Ηνωμένα Βασίλεια αφενός,

που ελευθέρωσαν νωρίς την κίνηση κεφαλαίων, και την Γαλλία και την Ιταλία αφετέρου, που διατήρησαν μέχρι και τη δεκαετία του 80 αυστηρούς συναλλαγματικούς περιορισμούς. Στη χώρα μας, οι περιορισμοί αυτοί διατηρήθηκαν περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στην Κοινότητα.

12. Βλ. παράρτημα I της οδηγίας 88/361 ΕΟΚ, ΕΕ L 178, σ. 5.13. Άρθρο 13 ΕΕΠ που πρόσθεσε το άρθρο 8 Ά στην ΣυνθΕΟΚ.

ελευθερίας κινήσεως των κεφαλαίων. Έτσι, το μεγάλο βήμα έγινε το 1988 με

την έκδοση της οδηγίας του Συμβουλίου 88/361 για την εφαρμογή του άρθρου

67 της Συνθήκης^^.

Η οδηγία αυτή επιβάλλει στο πρώτο άρθρο της την υποχρέωση των

κρατών μελών να καταργήσουν τους περιορισμούς της κινήσεως

κεφαλαίων μεταξύ των κατοίκων των κρατών μελών. Στην ελευθέρωση αυτή

περιλαμβάνονται όλες οι συναλλαγές που αναφέρονται και ορίζονται στην

ονοματολογία που περιέχει το παράρτημα I της οδηγίας. Οι σχετιζόμενες με

την κίνηση κεφαλαίων πληρωμές διεξάγονται υπό τους ίδιους όρους όπως

και οι πληρωμές για τρέχουσες συναλλαγές. Η οδηγία ορίζει ως λήξη της

προθεσμίας εφαρμογής της την 1.7.1990, προβλέπει όμως, διαφορετικές

εκάστοτε, προσωρινές εξα ιρέσ εις (άρθρο 6 παρ. 2) προπάντων για την

Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία και Πορτογαλία, στις περιπτώσεις που αναφέρει το

παράρτημα IV, το αργότερο πάντως μέχρι τις 31.12.1995 (άρθρο 6 παρ. 2).

Εξαίρεση προβλέπεται επίσης για την απόκτηση δεύτερης κατοικίας (άρθρο 6

παρ. 4).

3.2 Διασφαλιστική ρήτρα

Η κατάργηση των περιορισμών στην ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων

συνοδεύεται με μία διασφαλιστική ρήτρα. Η ρήτρα αυτή (άρθρο 3) επιτρέπει

στα κράτη μέλη να λαμβάνουν διασφαλιστικά μέτρα κατ’εξουσιοδότηση της

Επιτροπής ή , σε επείγουσες περιπτώσεις, με δική της πρωτοβουλία και

ταυτόχρονη ενημέρωση της Επιτροπής, η οποία εξετάζει την νομιμότητα τους.

Τα μέτρα αυτά είναι διάρκειας το πολύ έξι μηνών και μπορούν να ληφθούν σε

περίπτωση βραχυπρόθεσμων και ιδιαίτερα εντεταμένων κινήσεων κεφαλαίων

που προκαλούν ισχυρές διαταραχές στις συναλλαγματικές αγορές και

παρακωλύουν σοβαρά την νομισματική και συναλλαγματική πολιτική ενός

κράτους μέλους, επιφέροντας ιδίως σημαντικές μεταβολές στην εσωτερική

του ρευστότητα.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 15

14. ΕΕ 178, σ. 6. Η οδηγία αυτή αντικατέστησε από 1.7.1990 την οδηγία 72/156 του Συμβουλίου και κατάργησε επίσης την Πρώτη Οδηγία του Συμβουλίου της 11.5.1960.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ EPTAXU

3.3 Σχέσεις προς τρίτες χώρες

Η υποχρέωση καταργήσεως των περιορισμών της κινήσεως κεφαλαίων

αφορά μόνο τις σχέσεις μεταξύ κατο ίκω ν των κρατών μελών.

Μετά την πάροδο της προθεσμίας εφαρμογής της οδηγίας, η υποχρέωση

αυτή πρέπει να θεωρηθεί ότι έχει άμεση ενέργεια , δημιουργεί δηλαδή

δικαιώματα των ιδιωτών που τα εθνικά δικαστήρια οφείλουν να

προστατεύουν’®.

Αντιθέτως, έναντι τρίτων χωρών, η υποχρέωση των κρατών μελών

περιορίζεται στην απλή προσπάθεια να εφαρμόσουν βαθμό ελευθερώσεως

αντίστοιχο με εκείνο που ισχύει για τις ενδοκοινοτικές σχέσεις (άρθρο 7). Μια

τέτοια υποχρέωση των κρατών μελών δεν αρκεί για να τους προσδώσει

άμεση ενέργεια. Και εδώ, η οδηγία περιέχει δ ιασφ αλιστική ρήτρα

3.4 Καταστρατηγήσεις

Προς αποφυγή του κινδύνου φορολογικώ ν καταστρατηγήσεω ν το

άρθρο 6 παρ. 5 της οδηγίας 88/361 προβλέπει ότι η Επιτροπή προβαίνει σε

προτάσεις και το Συμβούλιο αποφασίζει ομοφώνως μέχρι 30 Ιουνίου 1989. Η

Επιτροπή προέβη πράγματι σε μια σχετική πρόταση’®, αλλά το Συμβούλιο

δεν την έχει ακόμη υιοθετήσει. Και εδώ φαίνεται η ιδιαίτερη ευαισθησία και

απροθυμία που δείχνουν τα κράτη μέλη για κάθε πρόταση κοινοτικής

επεμβάσεως στην ρύθμιση της άμεσης φορολογίας’ .̂

15. Η ΔΕΚ C-163/94, C-250/94 , Sanz de Lera, Δελτίο Νμλγ 34/95 σ. 27,δέχεται ότι ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων μπορεί να γίνει επίκληση των διατάξεων του άρθρου 73Β παρ.1, ώστε να εφαρμοσθούν αντίθετα προς τις διατάξεις αυτές εθνικοί κανόνες.

16. ΕΕ C 141/1989, σ.5 (πρόταση οδηγίας για ένα φόρο επί των τόκων με καθορισμό ελάχιστου συντελεστή).

17. Γ.Τραγάκης Η κίνηση κεφαλαίων στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.Εκδόσεις Α. Σάκκουλα Αθήνα- Κομοτηνή 1987

ΠΤΥΧΙΑΚΗ EPFAZU

3.5 Κανονισμός 1969/88

Τέλος, την ίδια μέρα με την οδηγία 88/361 εκδόθηκε ο κανονισμός

1969/88 που επεκτείνει το υφιστάμενο ήδη σύστημα της μεσοπρόθεσμης

οικονομικής συμπαραστάσεως για την υποστήριξη των ισοζυγίων πληρωμής

των κρατών μελών'®. Με αυτόν τον τρόπο επιδιώκεται να αποτραπούν τυχόν

δυσμενείς επιπτώσεις της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων στην οικονομική

και νομισματική πολιτική των κρατών μελών.

4. Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ

4.1 Οι ρυθμίσεις της Συνθήκης Μάαστριχτ αναφορικά με την Νομισματική

Ένωση

Η καθιέρωση μίας «Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης που θα

περιλαμβάνει ένα σταθερό και ενιαίο νόμισμα» αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο

της Συνθήκης του Μααστριχτ που επικυρώθηκε από όλα τα κράτη μέλη'® και

τέθηκε σε ισχύ την 1'' Νοεμβρίου 1993. Σύμφωνα με τη Συνθήκη του

Μάαστριχτ η πορεία προς την Ενωμένη Ευρώπη περιλαμβάνει τα ακόλουθα

τρία στάδια.

Το π ρώ το, προπαρασκευαστικό στάδιο, άρχισε την 1'’ Ιουλίου 1990 με τη

θέση σε εφαρμογή της τέταρτης οδηγίας για την ελεύθερη κίνηση των

κεφαλαίων (88/361/ΕΟΚ) και ολοκληρώθηκε την 31'' Δεκεμβρίου 1993. Στη

διάρκεια του σταδίου αυτού καταγράφονται συνοπτικά τα παρακάτω κοινοτικά

επιτεύγματα:

- Καθιέρωση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς.

- Επίτευξη πλήρους απελευθέρωσης της κίνησης κεφαλαίων, με την

εξαίρεση ορισμένων μεταβατικών περιόδων που προβλέφθηκαν για την

18. EEL 178, σ. 11.19. Επικύρωση της Συνθήκης από το Ελληνικό Κοινοβούλιο με το Νόμο 2077/92.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Ελλάδα, την Πορτογαλία, και την Ισπανία και αφορούσαν τις

βραχυπρόθεσμες κινήσεις κεφαλαίων.

- Ενίσχυση του συντονισμού της ακολουθούμενης οικονομικής και

νομισματικής πολιτικής των κρατών μελών.

- Απαγόρευση της με προνομιακούς όρους χρηματοδότησης του δημοσίου

εκ μέρους της κεντρικής δημόσιας διοίκησης.

- Παγίωση των ισοτιμιών και του τρόπου σύνθεσης του ECU .

- Επεξεργασία και υποβολή για έγκρισή προς τα αρμόδια κοινοτικά όργανα

ενός πολυετούς προγράμματος με σκοπό την επίτευξη διαρκούς

σύγκλισης των οικονομικών στοιχείων κάθε κράτους μέλους απαραίτητη

για την πραγματοποίηση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης και

ειδικότερα αναφορικά με τη σταθερότητα των τιμών και τη δημοσιονομική

πειθαρχία.

Το δεύτερο στάδιο, που άρχισε από την 1'' Ιανουαρίου 1994, αποτελεί τη

βασική περίοδο για την ενεργητική προετοιμασία της Νομισματικής Ένωσης.

Με την έναρξη του δεύτερου σταδίου η Επιτροπή ΕΕ νομιμοποιείται να

παρακολουθεί τη δημοσιονομική κατάσταση των κρατών μελών και να

διατυπώνει συστάσεις προς τα κράτη μέλη εκείνα όπου διαπιστώνονται

υπερβολικά ελλείμματα.

Πριν την ΘΙ'' Δεκεμβρίου 1996 το Συμβούλιο της ΕΕ, βασισμένο στις

σχετικές μελέτες που έχει εν τω μεταξύ καταρτίσει η Επιτροπή ΕΕ για την

οικονομική κατάσταση καθενός κράτους μέλους, ώφειλε να διατυπώσει τις

εκτιμήσεις του αναφορικά με τις δυνατότητες που υπάρχουν για καθένα από

τα κράτη μέλη να εκπληρώσει τους όρους σύγκλισης της οικονομίας του

(χαμηλός πληθωρισμός, όπως επίσης και μειωμένα δημοσιονομικά

ελλείμματα και χαμηλό δημόσιο χρέος σε σχέση με το ακαθάριστο εθνικό

προϊόν). Σε περίπτωση που η πλειοψηφία των κρατών μελών ανταποκρίνεται

στους στόχους αυτούς, το Συμβούλιο, στη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής

των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων θα μπορεί να προσδιορίσει την

ημερομηνία λήξης του δεύτερου και έναρξης του τρίτου σταδίου της

Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Στην αντίθετη περίπτωση και εάν

μέχρι το τέλος του 1997 δεν έχει γίνει δυνατό να προσδιοριστεί μια τέτοια

ημερομηνία, το τρίτο στάδιο θα αρχίσει υποχρεωτικά την Ι'' Ιανουαρίου 1999

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

με τη συμμετοχή μόνο εκείνων των κρατών μελών που θα ικανοποιούν τους

όρους σύγκλισης, όσα και αν είναι αυτά.

Το τρίτο στάδιο θα αποτελέσει την ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής

νομισματικής ένωσης με τη φροντίδα του Ευρωπαϊκού Συστήματος των

Κεντρικών Τραπεζών και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Το

Συμβούλιο προβαίνει στο διορισμό του Προέδρου και των μελών του

Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που μαζί με τις

εθνικές κεντρικές τράπεζες προβλέπεται να αποτελέσουν το Ευρωπαϊκό

Σύστημα των Κεντρικών Τραπεζών. Με Νομισματικό Ινστιτούτο που είχε

ιδρυθεί στη διάρκεια του δεύτερου σταδίου. Στόχος του Ευρωπαϊκού

Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών είναι:

Η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών,

Ο καθορισμός και η παρακολούθηση της εφαρμογής της νομισματικής

πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

Η μεθόδευση του τρόπου διενέργειας εργασιών ανταλλαγής

συναλλάγματος, η διαχείριση και η διατήρηση των επισήμων νομισματικών

αποθεμάτων,

Η προώθηση της ορθής λειτουργίας του συστήματος πληρωμών.

Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών αναλαμβάνει την ευθύνη

για την παρακολούθηση της λειτουργίας των πολιτικών που ακολουθούνται

από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών σχετικά με την άσκηση

προληπτικού ελέγχου στα πιστωτικά ιδρύματα και τη σταθερότητα του

χρηματοδοτικού συστήματος. Στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανατίθεται η

ευθύνη της έκδοσης των χαρτονομισμάτων , που νόμιμα θα κυκλοφορούν στο

εσωτερικό των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εκτύπωση των

χαρτονομισμάτων ανατίθεται τόσο στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα όσο

και στις εθνικές κεντρικές τράπεζες. Με την έναρξη του τρίτου σταδίου θα

προσδιορισθεί αμετάκλητα η ισοτιμία των εθνικών νομισμάτων των κρατών

μελών υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα τεθεί σε κίνδυνο η κυκλοφορία του

ECU. Στη συνέχεια, το Συμβούλιο ΕΕ θα λάβει τα κατάλληλα μέτρα για τη

σύντομη εισαγωγή touECU ως μοναδικής νομισματικής μονάδας στα κράτη

μέλη που θα μετέχουν στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

4.2 Εξαιρέσεις έναντι τρίτων χωρών

Έναντι τρίτων χωρών προβλέττεται μια σειρά εξαιρέσεων (που δεν

συγκροτούν πάντως μια κοινή συναλλαγματική πολιτική, αντίστοιχη με την

κοινή εμπορική πολιτική);

α) Διατηρούντω οι ισχύοντες την 31.12.1993 περιορισμοί δυνάμει του

εθνικού ή κοινοτικού δικαίου σχετικά μόνο με τις άμεσες επενδύσεις^®. Το

Συμβούλιο μπορεί όμως να λαμβάνει μέτρα με ειδική πλειοψηφία για τη

μεγαλύτερη δυνατή ελευθέρωση και με ομοφωνία όταν πρόκειται για μέτρα

αντίθετης κατευθύνσεως («οπισθοδρόμηση»)^\

β) Προσωρινά διασφαλιστικά μέτρα μπορεί εντούτοις να λαμβάνει το

Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία «εάν λόγω εξαιρετικών περιστάσεων», οι

κινήσεις κεφαλαίων προς και από τρίτες χώρες προκαλούν ή απειλούν να

προκαλέσουν σοβαρές δυσχέρειες στη λειτουργία της οικονομικής και

νομισματικής ένωσης. Τα μέτρα αυτά πάντως επιτρέπονται μόνον εφόσον

είναι «απολύτως αναγκαία» και ισχύουν το πολύ για έξι μήνες^.

γ) Σε περίπτωση επιβολής δ ιεθνώ ν κυρώσεων (embargo) έναντι

τρίτης χώρας κατά το άρθρο 228 A ΣυνθΕΚ επιτρέπεται στο Συμβούλιο να

λαμβάνει σύμφωνα με το ίδιο άρθρο «τα αναγκαία επείγοντα μέτρα σχετικά με

τις κινήσεις κεφαλαίων και τις πληρωμές» έναντι της οικείας τρίτης χώρας. Αν

το Συμβούλιο δεν ενεργήσει, και με επιφύλαξη του άρθρου 224 ΣυνθΕΚ (κοινή

ενέργεια προς αποτροπή παρακωλύσεως της λειτουργίας της κοινής αγοράς),

ένα κράτος μέλος μπορεί «για σοβαρούς πολιτικούς λόγους και για λόγους

επείγουσας ανάγκης να λαμβάνει μονομερώς μέτρα έναντι τρίτης χώρας

σχετικά με την κίνηση κεφαλαίων και τις πληρωμές». Τα μέτρα αυτά

κοινοποιούνται στην Επιτροπή και τελούν υπό τον έλεγχο του Συμβουλίου, με

ενημέρωση εκάστοτε του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου^®.

20. π. ΑλεξάκΓίς, Τ. Γιαννίτσης Απελευθέρωση αγορών κι Εκδόσεις Παπαζήσης 1998

21. Άρθρο 73Γ παρ. 2 ΣυνθΕΚ.22. Άρθρο 73ΣΤ ΣυνθΕΚ23. Άρθρο 73 Ζ ΣυνθΕΚ.

I μετασχηματισμοί ΕΤΒΑ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2°

2. ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ

ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

2.1 Οι ρυθμίσεις για την αττελευθέρωση των τραττεζικών υττηρεσιών

(1960-1986)

Με την οδηγία του Συμβουλίου της 28'' ̂ Ιουνίου 1973 για την κατάργηση των

περιορισμών στην ελευθερία εγκατάστασης και στην ελεύθερη παροχή

υπηρεσιών για τις μη μισθωτές δραστηριότητες τραπεζών και λοιπών

πιστωτικών ιδρυμάτων (73/183/ΕΟΚ) εισάγεται και στις τράπεζες η γενική

αρχή της ίσης μεταχείρισης μεταξύ υπηκόων των κρατών μελών (άρθρο 7

ΣυνθΕΟΚ) με την κατάργηση των περιορισμών λόγω εθνικότητας. Οι

περιορισμοί αυτοί εμπόδιζαν τις κοινοτικές τράπεζες να εγκαθίστανται και να

παρέχουν τις υπηρεσίες τους στα κράτη μέλη με τους ίδιους όρους όπως και

οι αντίστοιχες εγχώριες τράπεζες^*.

Η οδηγία καταγράφει ποιές συγκεκριμένες ρυθμίσεις της εθνικής

νομοθεσίας για καθένα από τα έξι ιδρυτικά κράτη μέλη περιείχαν διακριτικές

διατάξεις λόγω εθνικότητας. Επίσης διέκρινε το καθεστώς απελευθέρωσης

της παροχής υπηρεσιών από τις τράπεζες σε υπηρεσίες που συνδέονται με

κινήσεις κεφαλαίων των οδηγιών του 1960 και 1962 και σε υπηρεσίες που

δεν συνδέονται με κινήσεις κε(ραλαίων στις οποίες δεν εφαρμόζεται η οδηγία.

Τον ίδιο χρόνο που υιοθετήθηκε η οδηγία, το 1973, εκδόθηκαν οι

αποφάσεις του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων επί των υποθέσεων

Reyners και Van Binsgergen (2/1974 και 33/1974 αντίστοιχα) σύμφωνα με τις

οποίες οι διατάξεις της Συνθήκης της Ρώμης για την κατάργηση των

διακρίσεων λόγω εθνικότητας θεωρούνται άμεσης εφαρμογής στο εσωτερικό

24. Συλλογή , οπ. Αν., σελ. Α/5, οδηγία 73/183/ΕΟΚ , ΕΕ Αρ. Ν 194/1, 16.7.93.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ 22

δίκαιο των κρατών μελών σε όλους ιθΜς«ομείς, χωρίς να απαιτείται πλέον η έκδοση ειδικών οδηγιών.

Η εφαρμογή των ρυθμίσεων για την άρση των διακρίσεων λόγω

εθνικότητας, που εισήχθη με βάση τις διατάξεις της Συνθήκης της Ρώμης

(άρθρα 7,52,59) και τις ρυθμίσεις της αρχικής οδηγίας 73/183/ΕΟΚ δεν

απέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, αφού εξακολουθούσαν να

υπάρχουν εννέα διαφορετικά τραπεζικά συστήματα, ενώ παράλληλα

διατηρούνταν οι διαφορετικοί κανόνες εποπτείας μεταξύ των κρατών μελών.

Για το λόγο αυτό μπορεί να θεωρηθεί ότι μόνο με την έκδοση της πρώτης

συντονιστικής οδηγίας του Συμβουλίου της 12'’ ̂ Δεκεμβρίου 1977, για το

συντονισμό των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων που

αφορούν την ανάληψη και την άσκηση τραπεζικής δραστηριότητας

(77/780/ΕΟΚ), τέθηκαν οι βάσεις για την ενοποίηση της τραπεζικής αγοράς

με απώτερο στόχο την περαιτέρω εναρμόνιση των τραπεζικών

δραστηριοτήτων^®.

Οι βασικές ρυθμίσεις που εισήγαγε η πρώτη συντονιστική οδηγία είναι,

επιγραμματικά , οι ακόλουθες:

I. Διαδικασία πρόσβασης στην τραπεζική αγορά εκ μέρους των

πιστωτικών ιδρυμάτων και οριοθέτηση του πεδίου εφαρμογής της

οδηγίας.

II. Κανόνες άσκησης τραπεζικών εργασιών.

III. Αντιμετώπιση οικονομικών δυσχερειών των πιστωτικών ιδρυμάτων.

IV. Συνεργασία των εποπτικών αρχών.

V. Αρση των περιορισμών πρόσβασης στην τραπεζική αγορά των κρατών

μελών.

Είναι φανερό ότι ο επιδιωκόμενος από την οδηγία σκοπός ήταν η

καθιέρωση σ’ένα δεύτερο στάδιο και στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας

ομοιόμορφων όρων έγκρισης άδειας λειτουργίας για παρόμοιες κατηγορίες

πιστωτικών ιδρυμάτων. Το τελικό αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής θα ήταν

η διευκόλυνση της συνολικής εποπτείας των πιστωτικών ιδρυμάτων που

λειτουργούν σε πολλά κράτη μέλη από τις αρμόδιες αρχές του κράτους

μέλους στο οποίο το πιστωτικό ίδρυμα έχει την έδρα του.

25. Συλλογή, οπ. Αν., σελ. Α/15, οδηγία 77/780/ΕΟΚ, ΕΕ Αρ Ν 322/30,17.12.77.

Το επόμενο βήμα προς την ενοποίηση της τραπεζικής αγοράς ήταν η

οδηγία του Συμβουλίου της 13'*̂ Ιουνίου 1983 για την εποπτεία των

πιστωτικών ιδρυμάτων σε ενοποιημένη βάση (83/350/ΕΟΚ)^, προκειμένου να

εξασφαλιστεί ότι σε μία εποχή προϊούσας διεθνοποίησης των τραπεζών, η

συνολική εποπτεία ενός πιστωτικού ιδρύματος, που θα λειτουργεί σε διάφορα

κράτη μέλη και θα έχει συμμετοχές σε άλλα πιστωτικά ή χρηματοδοτικά

ιδρύματα των κρατών μελών, θα διενεργείται από τις αρμόδιες αρχές του

κράτους μέλους στο οποίο το ίδρυμα αυτό έχει την έδρα του, σε συνεννόηση,

ενδεχόμενα, με τις αρμόδιες αρχές των άλλων ενδιαφερόμενων κρατών

μελών, ώστε να αποφεύγονται οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού μεταξύ

αυτών των πιστωτικών ιδρυμάτων και των εθνικών πιστωτικών ιδρυμάτων

των χωρών υποδοχής.

Τρία χρόνια αργότερα, την 1.1.1986, υιοθετείτο) η οδηγία για τους

ετήσιους και ενοποιημένους ισολογισμούς των τραπεζών και των άλλων

χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (86/635/ΕΟΚ) , η οποία προσπαθεί να

επεκτείνει τις γενικές ρυθμίσεις για τη δημοσίευση των χρηματοοικονομικών

καταστάσεων, ατομικών και ενοποιημένων, των ανώνυμων εταιριών, που

είχαν θεσπιστεί με την έκδοση της τέταρτης^^ και έβδομης^® εταιρικής οδηγίας,

και στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα με σκοπό την ενιαία πληροφόρηση των

καταθετών, των τρίτων και των μετόχων τους̂ ®. Συγχρόνως η οδηγία

επιβάλλει τη δημοσίευση των οικονομικών καταστάσεων σε όλα τα κράτη

μέλη όπου το πιστωτικό ίδρυμα διατηρεί υποκαταστήματα.

2.2 Οι χρηματοττιστωτικές υπηρεσίες στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη

(1987-1994)

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 23

Παρά την πρόοδο προς την κοινή τραπεζική αγορά, που σημειώθηκε με την

υιοθέτηση της πρώτης συντονιστικής οδηγίας (77/780/ΕΟΚ), παρέμεναν

ακόμα σημαντικά εμπόδια για την ολοκλήρωση της, αφού οι κοινοτικές

τράπεζες εξακολουθούσαν να λαμβάνουν την άδεια λειτουργίας των

υποκαταστημάτων τους από τις εποπτικές αρχές της χώρας υποδοχής και

26 Συλλογή οπ. Αν., σελ. Α/37, οδηγία 83/350/ΕΟΚ, L 193,18.7.83.27 Συλλογή, οπ. Αν., σελ.ΣΤ/31, οδηγία 78/660/ΕΟΚ, ΕΕ Αρ. Ν 222/11, 14.8.78.28 Συλλογή οπ. Αν., σελ. ΣΤ/61, οδηγία 83/349/ΕΟΚ, 1193, 18.7.83.

κατά συνέπεια να υπάγονται σε μια διαφορετική κατά κράτος μέλος αρμόδια

εποπτική αρχή. Ο διαφοροποιημένος, εξάλλου, κατά κράτος μέλος ορισμός

για το τι αποτελεί τραπεζική δραστηριότητα και τι όχι άφηνε πολλά περιθώρια

αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών. Ακόμη, ο εννοιολογικός

προσδιορισμός «επαρκών» ιδίων κεφαλαίων διευκόλυνε την εγκατάσταση

πιστωτικών ιδρυμάτων στα κράτη μέλη με τις μικρότερες απαιτήσεις και του

πιο χαλαρούς ελέγχους^®.

Τα τρία βασικά θέματα που έθεσε, αλλά δεν έλυσε, η πρώτη συντονιστική

οδηγία του 1977 και τα οποία αποτέλεσαν την πρόκληση για τη δεύτερη

συντονιστική οδηγία ήταν : πρώτον, το θέμα της υποχρεωτικής άδειας

λειτουργίας και από τις εποπτικές αρχές της χώρας εγκατάστασης για το

άνοιγμα υποκαταστήματος πιστωτικού ιδρύματος με έδρα σε άλλο κράτος

μέλος. Δεύτερον, η δυνατότητα των εποπτικών αρχών να επιβάλλουν

περιορισμούς στη δραστηριότητα των υποκαταστημάτων αυτών. Και τρίτον,

το ποσό που απαιτούνταν από τη χώρα υποδοχής να καταβληθεί για την

έκδοση άδειας λειτουργίας υποκαταστήματος, ποσό που ήταν ισοδύναμο με

εκείνο που απαιτούνταν για την ίδρυση μιας καινούργιας τράπεζας.

Τις ελλείψεις αυτές προσπάθησε να θεραπεύσει η δεύτερη συντονιστική

οδηγία για την άσκηση τραπεζικής δραστηριότητας εκ μέρους των

πιστωτικών ιδρυμάτων (88/646/ΕΟΚ)^’ , βασικές ρυθμίσεις της οποίας είναι οι

ακόλουθες:

Α) Διεύρυνση του εννοιολογικού προσδιορισμού του πιστωτικού

ιδρύματος έτσι ώστε να θεωρείται χρηματοπιστωτικό ίδρυμα κάθε επιχείρηση

που δέχεται καταθέσεις και άλλα κεφάλαια από το κοινό, ανεξάρτητα από το

αν χορηγεί ή όχι πιστώσεις για λογαριασμό της .

Β) Εναρμόνιση των προϋποθέσεων για την ίδρυση χρηματοδοτικών

ιδρυμάτων με;

- Την καθιέρωση ενιαίας άδειας λειτουργίας από τη χώρα εγκατάστασης,

που θα πρέπει υποχρεωτικά να αναγνωρίζεται εκ μέρους όλων των άλλων

κρατών μελών της Κοινότητας στα οποία ιδρύονται υποκαταστήματα.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 24

29. Συλλογή, οπ. Αν., σελ. Α/47, οδηγία 86/635/ΕΟΚ, L 372, 31.12.86.30 Ζαββός Γ, « Η τραπεζική πολιτικής της ΕΟΚ εν όψι του 1992», Ένωση Ελληνικών

Τραπεζών, Αθήνα 1989, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, σ. 87.31 Συλλογή, οπ. Αν., σελ. Α/87, οδηγία 89/646/ΕΟΚ, L 386, 30.12.89.

- Τον καθορισμό του ελάχιστου ποσού κεφαλαίου που είναι απαραίτητο για

τη χορήγηση άδειας χρηματοπιστωτικού ιδρύματος (5 εκ. ECU)

προκειμένου να αποφεύγονται μετακινήσεις χρηματοπιστωτικών

ιδρυμάτων σε κράτη μέλη με μικρότερες απαιτήσεις καταβολής αρχικού κεφαλαίου,

- Την κατάργηση της υποχρέωσης εισαγωγής κεφαλαίων για την ίδρυση

υποκαταστημάτων κοινοτικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε άλλα κράτη μέλη.

Γ) Εναρμόνιση των άλλων προϋποθέσεων άσκησης τραπεζικής

δραστηριότητας.

Δ) Καθορισμός καταλόγου, με τη μορφή παραρτήματος, συγκεκριμένων

τραπεζικών δραστηριοτήτων, η προσφορά των οποίων θα καθίσταται δυνατή

με τη λήψη της ενιαίας άδειας λειτουργίας. Πρόκειται για εργασίες

χρηματοπιστωτικού ιδρύματος πολλαπλών δραστηριοτήτων, που

περιλαμβάνουν πέρα από τις παραδοσιακές εργασίες και επενδυτικές

υπηρεσίες από συναλλαγές σε τίτλους είτε για ίδιο λογαριασμό είτε για

λογαριασμό τρίτων, χρηματοδοτική μίσθωση, διαχείριση χαρτοφυλακίου κλπ.

Ε) Αμοιβαία αναγνώριση των χρηματοδοτικών τεχνικών βάσει των οποίων

παρέχονται σε διασυνοριακή βάση οι τραπεζικές υπηρεσίες.

Στ) Υποχρέωση παράλληλης εφαρμογής ορισμένων άλλων οδηγιών

τεχνικής φύσεως, όπως τα ίδια κεφάλαια (89/299/ΕΟΚ) και ο συντελεστής

φερεγγυότητας (89/647/ΕΟΚ), με τις οποίες θα εξασφαλίζεται με ενιαίο τρόπο

η προστασία των αποταμιευτών και των καταθετών που συναλλάσσονται με

τις τράπεζες.

Σχεδόν ταυτόχρονα με την υιοθέτηση της οδηγίας 89/299/ΕΟΚ

ολοκληρώνονται οι εργασίες για την υιοθέτηση της οδηγίας για τον συντελεστή

φερεγγυότητας (89/647/ΕΟΚ)^^. Πρόκειται για προσπάθεια εναρμόνισης του

ευρύτατα διαφοροποιημένου ορισμού των κρατών μελών περί των ιδίων

κεφαλαίων, κυρίως σχετικά με τα αποθεματικά, και προσέγγισης των σχετικών

επί του θέματος αποφάσεων της Επιτροπής της Βασιλείας για την κεφαλαιακή

επάρκεια. Ο συντελεστής φερεγγυότητας είναι μια απλή αριθμητική σχέση

μεταξύ των ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών και των στοιχείων του ενεργητικού

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 25

32. Συλλογή, οπ. Αν., σελ. Α/101, οδηγία 89/647/ΕΟΚ, L386, 30.12.89.

του ισολογισμού , σταθμισμένων, ανάλογα με το βαθμό πιστωτικού κινδύνου

που εμπεριέχουν, με τέσσερις συντελεστές κινδύνου (0%, 20%, 50% και

100%). Ο δείκτης αποσκοπεί στη δυνατότητα παρακολούθησης της επάρκειας

των κεφαλαίων και της ρευστότητας των πιστωτικών ιδρυμάτων που ορίζεται

σε ένα ελάχιστο όριο 8%. Σημειώνεται ότι το ίδιο αυτό όριο είχε προσδιορισθεί

σαν ελάχιστο και από την ομάδα εργασίας της Βασιλείας.

Ο συντελεστής φερεγγυότητας, σε συνδυασμό με τις ρυθμίσεις των

οδηγιών για τα μεγάλα χρηματοδοτικά ανοίγματα (92/121/ΕΟΚ), για την

άσκηση εποπτείας σε ενοποιημένη βάση (92/30/ΕΟΚ) και για την εγγύηση

των καταθέσεων (94/19/ΕΟΚ), αποσκοπεί στην προστασία των καταθετών

από την ανάληψη μεγάλων κινδύνων εκ μέρους των χρηματοπιστωτικών

ιδρυμάτων. Ειδικότερα, με την οδηγία για την εποπτεία και τον έλεγχο των

μεγάλων χρηματοδοτικών ανοιγμάτων καθιερώνεται η τακτική της

ανακοίνωσης στις αρμόδιες εποπτικές αρχές της συγκέντρωσης μεγάλων

κινδύνων. Παράλληλα απαγορεύεται η υπέρβαση δύο ορίων; πρώτον, εκείνου

τπς χρηματοδότησης μίας μεμονωμένης επιχείρησης ή μιας ομάδας

συνδεδεμένων πελατών με δάνεια, εγγυήσεις, συμμετοχές ή άλλες μορφές

πιστοδοτήσεων σε ποσοστό μεγαλύτερο του 25% των ιδίων κεφαλαίων και

δεύτερον, εκείνου του συνόλου των μεγάλων ανοιγμάτων σε μεμονωμένες ή

συνδεδεμένες επιχειρήσεις που δεν μπορεί να υπερβαίνει το 800% των ιδίων

κεφαλαίων του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος. Με την οδηγία Δε για την

εγγύηση των καταθέσεων δημιουργείται η υποχρέωση εξασφάλισης μέχρι

ποσού 20.000 ECU κατά τον καταθέτη.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 26

33. π. Μπερνίτσας Ελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων στο Κοινοτικό δίκαιο Ένωση Ελληνικών Τραπεζών Αθήνα 1997.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3°

01 ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ 01 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Η ένταξη της χώρας μας στην ΟΝΕ και η καθιέρωση του ευρώ στις

συναλλαγές θα επιφέρει σημαντικές μεταβολές στη μορφολογία του ελληνικού

τραπεζικού τοπίου, καθώς και στις χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες, με

κύριο άξονα το εκσυγχρονισμό και την εναρμόνιση προς τα διεθνή πρότυπα λειτουργίας των αγορών^.

Ιδιαίτερα οι ελληνικές τράπεζες, οι οποίες λειτουργούσαν επί πολλά

χρόνια σε ένα οικονομικό περιβάλλον που χαρακτηριζόταν από

μακροοικονομικές ανισορροπίες, υψηλά επιτόκια και διοικητικούς και

θεσμικούς περιορισμούς, οι οποίοι στρέβλωναν σε αρκετές περιπτώσεις τον

ανταγωνισμό και δεν διευκόλυναν την ανάπτυξη, έχουν πολλά περισσότερα

να κερδίσουν από τη λειτουργία τους στο περιβάλλον της ΟΝΕ.

Το τίμημα, όμως, που θα πρέπει να καταβάλλουν, προκειμένου να

εκμεταλλευτούν τις θετικές επιπτώσεις της ενιαίας αγοράς, είναι η

αντιμετώπιση των έντονων ανταγωνιστικών πιέσεων, όχι μόνο από το

εσωτερικό αλλά και τον ευρύτερο ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο.

Το νέο περιβάλλον θα επιφέρει αλλαγές στη στρατηγική κατεύθυνση

των τραπεζών στην Ελλάδα, η οποία, στις περισσότερες περιπτώσεις, θα

συνδυάζεται με αλλαγές στη συμπεριφορά τους και επαναπροσδιορισμό των

αντικειμενικών τους στόχων.

Για την πραγματοποίηση των στόχων αυτών και την ικανοποίηση των

αυξημένων απαιτήσεων που προκαλεί η λειτουργία των ελληνικών τραπεζών

στον ενιαίο πλέον ευρωπαϊκό χώρο, θεωρείται αναγκαία η δημιουργία

ισχυρότερων συγκροτημάτων μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων, καθώς

επίσης και η αναζήτηση συνεργασιών με εξειδικευμένα πιστωτικά ιδρύματα

του εξωτερικού, που έχουν και το μέγεθος και την ικανότητα να λειτουργούν

34. Χρηστός Κεφαλάς, Υποδιευθυντής Οικονομικών Μελετών Ιονικής Τράπεζας, Εξπρές Οικονομική Εφημερίδα, Ιανουάριος 2000.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

σε οργανωμένες διεθνοποιημένες αγορές. Οι συγχωνεύσεις ή συνεργασίες

έχουν ως στόχο την αξιοττοίηση των οικονομιών κλίμακας, την επέκταση της

γεωγραφικής τους εμβέλειας, την άμεση μεγέθυνση των μεριδίων της αγοράς

αλλά και την εκμετάλλευση της συμπληρωματικότητας στις λειτουργίες των

συγχωνευθέντων ή συνεργαζόμενων επιχειρήσεων, προκειμένου να

επιτευχθούν και οι οικονομίες φάσματος μέσω σταυροειδών πωλήσεων.

Με τον τρόπο αυτόν επιδιώκεται η άμυνα των ελληνικών τραπεζών

στον επερχόμενο έντονο ανταγωνισμό, κυρίως από τις μεγαλύτερες μεγέθους

τράπεζες των ανεπτυγμένων χωρών της Δ. Ευρώπης, ιδιαίτερα στις εργασίες

με μεγάλες επιχειρήσεις, διαχείρισης χαρτοφυλακίων, επενδυτικής τραπεζικής,

διασυνοριακές συναλλαγές κλπ.

Δεν μπορεί, όμως , να ισχυριστεί κάποιος με βεβαιότητα ότι οι τράπεζες

που υπολείπονται μεγέθους δεν μπορούν να διατηρήσουν μια ικανοποιητική

παρουσία στην αγορά.

Θα πρέπει όμως, το μικρότερο μέγεθος να αντισταθμιστεί με αυξημένη

ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα, με μειωμένο κόστος παραγωγής ανά

μονάδα προϊόντος, με εξειδίκευση, με εστίαση σε συγκεκριμένα τμήματα

πελατών/αγοράς στα όρια της χώρας, κυρίως, και με παροχή υψηλότερης

ποιότητας υπηρεσιών σε σχέση με αυτές των ισχυρών ομίλων,

συνδυαζόμενες με ταχεία και αποτελεσματική εξυπηρέτηση του πελάτη.

Είναι γεγονός ότι προκειμένου οι τράπεζες να προσαρμοστούν σε

διεθνοποιημένα πρότυπά λειτουργίας και να αντιμετωπίσουν τις εντεινόμενες

ανταγωνιστικές πιέσεις, έχουν επιδοθεί σε μια προσπάθεια βελτίωσης της

ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας τους για να μπορούν να τιμολογούν

φθηνότερα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παρέχουν. Επιπλέον, με την

προοπτική της ενοποίησης του ευρωπαϊκού οικονομικού χώρου και την

εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος , οι τιμές των τραπεζικών προϊόντων και

υπηρεσιών θα είναι πιο διαφανείς και άμεσα συγκρίσιμες, με αποτέλεσμα τη

συμπίεση τους και τον περιορισμό των περιθωρίων κέρδους των τραπεζών.

Προς την κατεύθυνση αυτή θα συμβάλλει σημαντικά και η

εκμετάλλευση όλων των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες,

περιορίζοντας το κόστος παραγωγής και προώθησης τραπεζικών εργασιών.

Το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι θετικό για τους

συναλλασσόμενους ιδιώτες και επιχειρήσεις, οι οποίοι θα επιβαρύνονται με

ΙΙΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ολοένα και χαμηλότερο κόστος για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες που

παρέχονται, ενώ η ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών και η ταχύτητα

διανομής τους στη διευρυμένη αγορά θα αποτελούν τα βασικότερα κριτήρια

για την επιλογή μιας τράπεζας από τους πελάτες.

Η ποιότητα των υπηρεσιών και η ταχύτητα με την οποία

διεκπεραιώνονται οι υποθέσεις των πελατών, καθώς και οι δυνατότητες

παρουσίασης λύσεων από τα πιο απλά έως τα πλέον σύνθετα προβλήματα,

αποτελούν σημαντικές παραμέτρους υπό αξιολ όγηση από τους

υπάρχοντες και τους εν δυνάμει πελάτες.

Ειδικότερα, στην Ελλάδα, η ανάπτυξη στενών προσωπικών σχέσεων

με τους πελάτες και η αμοιβαία εμπιστοσύνη αποτελούν για πολλούς πελάτες

ακόμη τα σημαντικότερα στοιχεία διατήρησης της συνεργασίας, παρά το

γεγονός ότι η χρησιμοποίηση της τεχνολογίας σταδιακά θα κάνει πιο

απρόσωπες τις τραπεζικές συναλλαγές και θα διευκολύνει την πρόσβαση των

πάσης φύσεως ανταγωνιστών στην παραδοσιακή πελατεία μιας τράπεζας.

Οι ελληνικές τράπεζες, όμως, για να αντιμετωπίσουν τις επικείμενες

αλλαγές, θα αναγκαστούν σε επέκταση και αναδιάρθρωση των

δραστηριοτήτων τους, καθώς και σε συνεχή αναζήτηση νέων προϊόντων και

υπηρεσιών, που θα αντισταθμίσουν, ίσως, τις επιπτώσεις της

αποδιαμεσολάβησης και του αυξανόμενου ανταγωνισμού από ένα συνεχώς

ευρύτερο πεδίο ανταγωνιστών.

Για να επιτευχθεί αυτό, οι τράπεζες θα πρέπει να ερευνούν συνεχώς

ποιες είναι οι νέες ανάγκες των πελατών τους και της ευρύτερης αγοράς,

καθώς και να διαθέτουν δυναμισμό, ευελιξία και προσαρμοστικότητα, έτσι

ώστε να είναι σε θέση να ικανοποιούν τις ανάγκες αυτές με ανταγωνιστικό

τρόπο.Η δημιουργία και η εξέλιξη προϊόντων προσανατολισμένων στις

επιθυμίες και τις ανάγκες ενός περισσότερο απαιτητικού πελατολογίου,

ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσης, θα είναι ο παράγοντας που θα προσδώσει

σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα στα πιστωτικά ιδρύματα που θα

ανταποκριθούν με επιτυχία στις νέες συνθήκες.

Τα προϊόντα που θα κυριαρχήσουν τα προσεχή χρόνια θα μπορούσαν

να κατηγοριοποιηθούν ως εξής;

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

• Παραδοσιακά προϊόντα σε εξελιγμένη , όμως , μορφή, όπως ειδική

λογαριασμοί καταθέσεων που παρέχουν ικανοποιητικές αποδόσεις,

ασφαλιστικές καλύψεις κλπ, ποικιλία εναλλακτικών επενδύσεων , ευέλικτοι

χορηγητικοί λογαριασμοί, προσαρμοσμένοι στις απαιτήσεις του πελάτη ή

ακόμη και συνδυασμένα προϊόντα σε συνεργασία με άλλους μη

πιστωτικούς οργανισμούς, όπως ασφαλιστικές εταιρίες, κατασκευαστικές, leasing κλπ.

Κύριο χαρακτηριστικό των παραδοσιακών τραπεζικών προϊόντων και

κυρίως εκείνων που έχουν ακόμη στην Ελλάδα σημαντικά περιθώρια

ανάπτυξης, όπως είναι οι εργασίες με μικρής αξίας συναλλαγές θα είναι η

μεγαλύτερη τυποποίηση και η μαζική προώθηση τους στην αγορά, με

συνέπεια όμως τη συμπίεση των κερδών που απορρέουν από αυτές.

Για το λόγο αυτό, οι τράπεζες θα πρέπει συνεχώς να επινοούν νέα

πρωτοποριακά προϊόντα, στα οποία θα έχουν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία.

• Σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα , τα οποία ή θα επιτρέπουν την

ανάληψη μεγαλύτερων κινδύνων από τους επενδυτές με υψηλότερες

αποδόσεις ή θα τους καλύπτουν έναντι των αβεβαιοτήτων των

διεθνοποιημένων πλέον αγορών. Σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει η

ανάπτυξη στην Ελλάδα της αγοράς παραγώγων χρηματοοικονομικών

προϊόντων στις αγορές χρήματος, ομολόγων και μετοχών, καθώς και η

ανάπτυξη εταιρικών ομολόγων.

Στον τομέα των υπηρεσιών, κυρίαρχες θα είναι αυτές που

ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο και παρέχουν επενδυτικές και συμβουλευτικές

επιλογές, όπως τουλάχιστον φαίνεται από τη συμπεριφορά μεγάλου μέρους

της πελατειακής βάσης των τραπεζών.

Αυτές θα ξεκινούν από την παρουσίαση και την παροχή εναλλακτικών

συμβουλευτικών υπηρεσιών, αναδοχές, σχεδιασμό αγοραπωλησιών και

συγχωνεύσεων επιχειρήσεων, έως τη διαχείριση χαρτοφυλακίων για τον κάθε

πελάτη ή για κάθε ομάδα επενδυτών σε ευρύτερη όμως και πιο προσιτή βάση

από αυτήν πάνω στην οποία λειτουργεί σήμερα.

Στη διάθεση και διανομή όλων των προϊόντων και υπηρεσιών, ιδιαίτερα

σημαντικό ρόλο θα παίξει η εξέλιξη της τεχνολογίας.

Εκτός από την πλήρη αξιοποίηση του δικτύου υποκαταστημάτων ως

κέντρα πώλησης για την παροχή του «cross selling» μεγάλου εύρους

υπηρεσιών και προϊόντων, η ύπαρξη και η εξέλιξη εναλλακτικών τραπεζικών δικτύων είναι αυτή που θα κυριαρχήσει.

Πρέπει να σημειωθεί ότι σε όλες τις δραστηριότητες τους, σε άλλες

περισσότερο και σε άλλες λιγότερο, οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν, όπως

προαναφέρθηκε, τη συμπίεση των περιθωρίων κέρδους τους, γεγονός όμως

που δεν απ^^λεί κατ’ανάγκη τη βελτίωση της κερδοσκοπίας τους, στην

περίπτωση που υπάρξει αύξηση του όγκου εργασιών που προσφέρουν οι

τράπεζες.

Οι παράγοντες που θα συντελέσουν σε αυτήν την κατεύθυνση είναι η

αναμενόμενη τόνωση στη ζήτηση χρηματοικονομικών υπηρεσιών, εξαιτίας του

γεγονότος ότι οι ευρωπαϊκές οικονομίες θα ενεργούν σε ένα σταθερό

μακροοικονομικό περιβάλλον, με χαμηλά επιτόκια και χωρίς τα ανασχετικά

εμπόδια του συναλλαγματικού κινδύνου, παράγοντες που ευνοούν την

οικονομική ανάπτυξη και την αύξηση των εμπορικών συναλλαγών.

Ειδικότερα , όσον αφορά την Ελλάδα, η εξέλιξη αυτή είναι πολύ

πιθανή, ειδικά όπου υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης, όπως η

στεγαστική και καταναλωτική πίστη, καθώς και η χρηματοδότηση των

μικρομεσαίων επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα, μια και η τραπεζική

χρηματοδότηση στους συγκεκριμένους τομείς ως ποσοστό του ΑΕΠ υστερεί

κατά πολύ σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Επίσης, καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσει και η δραστηριοποίηση

των ελληνικών τραπεζών σε νέες αγορές, κυρίως γειτονικών χωρών, όπου

υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης και κέρδους.^®

Επομένως, το ανταγωνιστικό περιβάλλον που διαγράφεται με την

καθιέρωση του ενιαίου νομίσματος τοποθετεί σε νέες βάσεις τη στρατηγική

ανάπτυξης του τραπεζικού συστήματος. Σε αυτό το περιβάλλον θα

επικρατήσουν εκείνες οι τράπεζες που θα διαθέτουν :

• Ικανό μέγεθος που να ανταποκρίνεται στις στρατηγικές τους επιλογές

ανάπτυξης δραστηριοτήτων ( εγχώριων αγορά ή και πέραν των συνόρων.

Corporate ή Retail Banking κλπ).

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 31

35. Nik. X. Γκαργκάνας Υττοδιοικητής Τράπεζας της Ελλάδος. Εξπρές Ιανουάριος 2000.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

• Ισχυρότερη κεφαλαιακή βάση.

• Βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα.

• Μειωμένο κόστος λειτουργίας και

• Εξελιγμένη τεχνολογία σε ότι έχει σχέση με πληροφορίες, εμπορία και

διανομή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

Οι τράπεζες που θα προσαρμοστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά στα

νέα δεδομένα έχουν να αποκομίσουν σημαντικά οφέλη και να εκμεταλλευτούν

τις ευκαιρίες που δημιουργεί η Οικονομική και Νομισματική Ενοποίηση.

Οσοι δεν προετοιμαστούν εγκαίρως αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο όχι

μόνον να μην αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματα του Ευρώ, αλλά κινδυνεύει και

η επιβίωση τους.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι στις επιπτώσεις του

ενιαίου νομίσματος στις τράπεζες, στις ενέργειες προσαρμογής τους και

γενικότερα στον τρόπο λειτουργίας τους στο νέο περιβάλλον, παρουσιάζονται

αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τα αντίστοιχα θέματα των επιχειρήσεων των

υπολοίπων κλάδων της ελληνικής οικονομίας.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις και ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες, οι οποίες μέχρι

σήμερα:

- Ήταν περισσότερο εκτεθειμένες έναντι του μεγαλύτερου μεγέθους

ανταγωνιστών τους στους συναλλαγματικούς κινδύνους,

- Επιβαρύνονταν με μεγαλύτερο χρηματοοικονομικό κόστος και

- Είχαν περιορισμένες δυνατότητες πρόσβασης σε νέες αγορές,

έχουν να αποκομίσουν σημαντικά οφέλη από την ανάπτυξη των

δραστηριοτήτων τους στο σταθερό οικονομικό περιβάλλον της ΟΝΕ, με τα

χαμηλά επιτόκια, τον περιορισμένο συναλλαγματικό κίνδυνο και το

ευνοϊκότερο θεσμικό και φορολογικό περιβάλλον. Προκειμένου, όμως, οι

ελληνικές επιχειρήσεις να επωφεληθούν από τη Νομισματική Ένωση και να

αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό στην ενοποιημένη αγορά, επιβάλλεται να

εναρμονίσουν τη λειτουργία τους στα ευρωπαϊκά πρότυπα, να

εκσυγχρονιστσύν, να μειώσουν το κόστος παραγωγής και γενικότερα να

βελτιώσουν την παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα τους, παράγοντες οι

οποίρι θεωρούνται καθοριστικοί για τη μεσομακροπρόθεσμη εξασφάλιση της

βιωσιμότητας τους.

Στην προσπάθεια τους αυτή, οι επιχειρήσεις βρίσκουν ως φυσικό τους

σύμμαχο τις ελληνικές τράπεζες προς όφελος και των δύο πλευρών, αλλά και

της ελληνικής οικονομίας γενικότερα. Ειδικότερα , οι μικρομεσαίες

επιχειρήσεις, , οι οποίες δεν διαθέτουν τις οικονομίες κλίμακος, την

οργάνωση, τους πόρους και την τεχνογνωσία των μεγάλων πολυεθνικών

επιχειρήσεων, στηρίζονται περισσότερο στη συνεργασία και την υποστήριξη

τους από τις τράπεζες, Η υποστήριξη αυτή εστιάζεται:

• Στη βελτίωση της πρόσβασης στα κοινοτικά προγράμματα και κυρίως στα διαρθρωτικά ταμεία,

• Στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών,

• Στην καλύτερη και φθηνότερη εξυπηρέτηση σε ανταγωνιστικό πλαίσιο.

• Στην εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που παρέχει η ενιαία αγορά σε

επενδυτικές επιλογές.

• Στην πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές χρήματος και κεφαλαίου , αλλά

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 33

• στη μεσολάβηση και υποστήριξη των τραπεζών στο αναμενόμενο κύμα

συγχωνεύσεων, εξαγορών και συνεργασιών μεταξύ επιχειρήσεων.

Καθοριστικό ρόλο, επίσης, θα παίζουν οι τράπεζες στην προσπάθεια

των μικρομεσαίων επιχειρήσεων να διεισδύσουν και αυτές στις ευρωπαϊκές

αγορές, παρέχοντας την υποστήριξη τους στην εξεύρεση νέων προμηθευτών

και πελατών.Στον τομέα των χρηματοδοτήσεων, για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις,

εκτός από το ότι θα επωφεληθούν από τη βελτίωση των όρων

χρηματοδότησης, θα έχουν και περισσότερες επιλογές στο νέο περιβάλλον,

με την άμεση ή έμμεση διαμεσολάβηση των τραπεζών και των θυγατρικών

τους.Μερικές από αυτές , ανάλογα με τις ανάγκες και τη μορφή κάθε

επιχείρησης, είναι η άντληση κεφαλαίων μέσω του Χρηματιστηρίου, με

διευρυμένη και ευκολότερη πρόσβαση σε σχέση με το παρελθόν, μέσω των

ιδιωτικών τοποθετήσεων υψηλού κινδύνου ή μέσω της έκδοσης εταιρικών

ομολόγων, τα οποία αναμένεται να αναπτυχθούν σημαντικά μετά από την

επίλυση των φορολογικών, κυρίως, προβλημάτων.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Αλλά και ο παραδοσιακός τρόπος χρηματοδότησης μέσω των

τραπεζικών δανείων θα γνωρίσει ανάπτυξη, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί

Π αυξημένη δραστηριότητα και οι διευρυμένες εμπορικές συναλλαγές με το

χαμηλό χρηματοοικονομικό κόστος του Εύρω και με νέα ποιοτικά

αναβαθμισμένα προϊόντα. Επιπλέον, η μείωση των δημοσιονομικών

ελλειμμάτων θα απελευθερώσει σημαντικούς πόρους που κατευθύνονται

προς τον δημόσιο τομέα. Αυτά τα κεφάλαια θα κατευθύνονται πλέον στην

ενίσχυση των παραγωγικών επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα.

Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι κατά το στάδιο προετοιμασίας των

ελληνικών επιχειρήσεων και της εξοικείωσης των πελατών τους με το νέο

νόμισμα, καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσει η έγκαιρη και αποτελεσματική

ενημέρωση τους, έργο εθνικής σημασίας, το οποίο σε μεγάλο βαθμό

επωμίζονται οι τράπεζες.

Αποτέλεσμα όλων όσα προαναφέρθηκαν είναι να ενισχυθούν, με

μόνιμο τρόπο, οι δεσμοί και η αλληλεγγύη μεταξύ των ελληνικών

μικρομεσαίων επιχειρήσεων και του τραπεζικού τομέα.

Είναι προφανές ότι από την επιτυχή δραστηριοποίηση των

μικρομεσαίων επιχειρήσεων στο νέο περιβάλλον, οι οποίες, όπως λέγεται,

αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, εξαρτάται σε μεγάλο

βαθμό και η ανάπτυξη των ελληνικών τραπεζών. Αλλά και το αντίστροφο. Από

την αποτελεσματική λειτουργία των τραπεζών στο ευρωπαϊκό

χρηματοοικονομικό περιβάλλον έχουν να αποκομίσουν σημαντικά οφέλη και

οι ελληνικές επιχειρήσεις^®.

Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις, σε

οποιονδήποτε τομέα και αν δραστηριοποιούνται, έχουν πολύ πιο δύσκολο

έργο να επιτελέσουν έναντι των αντίστοιχων επιχειρήσεων των άλλων

χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες έχουν ήδη προσαρμοστεί

να λειτουργούν σε οργανωμένες αγορές.

Με την κατάλληλη, όμως, προετοιμασία και οι διαδικασίες υιοθέτησης

του ενιαίου νομίσματος, που απαιτούν ενέργειες εναρμόνισης στα ευρωπαϊκά

πρότυπα λειτουργίας, στρατηγικές επιλογές και τεχνολογικές καινοτομίες θα

βοηθήσουν τις ελληνικές τράπεζες, καθώς και τις επιχειρήσεις των άλλων

36. Χρηστός Κεφαλάς Υποδιευθυντής Οικονομικών Μελετών Ιονικής Τράπεζας. Εξπρές Ιανουάριος 2000

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

κλάδων, να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό από τις επιχειρήσεις των

ανεπτυγμένων οικονομιών της Δ. Ευρώπης.

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η ενιαία εσωτερική αγορά υπερβαίνει σαν σύλληψη το καθεστώς

ολοκλήρωσης στο οποίο στόχευε η Συνθήκη της Ρώμης. Το στοιχείο αυτό της

υπέρβασης οδήγησε στην τροποποίηση των ιδρυτικών Συνθηκών της

Κοινότητας. Η υλοποίηση της Ενιαίας Εσωτερικής Αγοράς εκφράζει μια

ποιοτικά νέα διάσταση σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς κοινοτικής

ολοκλήρωσης.

Η πλήρης κατάργηση όλων των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων

συνιστά πρόκληση για την ελληνική οικονομία αφού καλείται να επωφεληθεί

των ευκαιριών που προσφέρονται στην τεράστια αγορά της Ε.Ε.

Επειδή όμως η απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων είναι μια

διαδικασία η οποία περικλείει αρκετούς κινδύνους η Ελληνική οικονομία

καλείται να αποδείξει ότι μπορεί να επιβιώσει σε αυτές τις νέες

ανταγωνιστικές συνθήκες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Π. Αλεξάκης, Τ. Γιαννίτσης Απελευθέρωση αγορών και

μετασχηματισμοί

ΕΤΒΑ Εκδόσεις Παπαζήση 1998

Γκαργκάνας Νικόλαός Εξπρές Οικονομική Εφημερίδα

Ιανουάριο 2000

Υποδιοικητής Τράπεζας της Ελλάδος

Π. Δαγτόγλου Η ελευθερία κυκλοφορίας προσώπων,

υπηρεσιών, κεφαλαίων.

Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα 1996

Ζαββός Γ. Η τραπεζική πολιτική της ΕΟΚ εν όψν ̂

του 1992. Ένωση Ελληνικών

Τραπεζών.

Εκδόσεις Α. Σάκκουλα Αθήνα 1989

Κεφαλάς Χρήστος Εξπρές Ιανουάριος 2000-09-13

Υποδιευθυντής Οικονομικών Μελετών

Ιονικής Τράπεζας

Π. Μπερνίτσας Ελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων

στο Κοινοτικό Δίκαιο

Ένωση Ελληνικών Τραπεζών

Αθήνα 1997

Γ. Τραγάκης Η κίνηση κεφαλαίων στην Ευρωπαϊκή

Οικονομική Κοινότητα

Εκδόσεις Α. Σάκκουλα

Αθήνα - Κομοτηνή 1987

Βεβαιώνω ότι ολοκλήρωσα την τταρούσα εργασία μόνο με εττιτρεπτά μέσα και

χωρίς τη χρησιμοποίηση άλλων πλην των αναφερόμενων βοηθητικών μέσων.

Όλα τα σημεία που έχουν ληφθεί κατά λέξη ή νοηματικά από δημοσιεύσεις τα

έχω κάνει ως τέτοια γνωστά.

Υπογραφή