УЛЫ ЖЕЦ1С КУШМЕН! 3-2015...8. Автор макалага кол койып, журнал редакциясына кагаздагы жэне электронды нускасымен

(ср г&у.

кцЯсГ Ш ,%Шмаусым

иК/ оригллиги /4 “?^ срилиали

пе^лгаги/сллмк, цигметкерлерфЦ иНсшлшути

УЛЫ ЖЕЦ1С КУШМЕН!

Б1Л1М БЕРУДЕГ1 МЕНЕДЖМЕНТ№3(15)мамыр ЕС1МХАНОВА Р.К.

ОКУШЫЛАРДЫН ФУНКЦИОНАЛДЫК ОКУ САУАТТЫЛЫРЫ:ПРОБЛЕМАЛАРЫ МЕН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ(Р15А хальщаралык; зерттеуЫе окушыларды дайындауаясында)....................................................................................................................3ПАНОВА А.ОКЫТУДЫ БАСКАРУ МЕН К©ШБАСШЫЛЫК М0СЕЛЕЛЕР1........................ 7

Т8РБИЕ ТАГЛЫМДАРЫ

БУГЫБАЕВ Е.Д.БАСТАУЫШ СЫНЫП ОКУШЫЛАРЫНА УЛТТЫК Т0РБИЕ БЕРУДЕХАЛЫК ПЕДАГОГИКАСЫ УЛГ1ЛЕР1Н ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1..........9ТУРАЕВА У.С.ВОЗМОЖНОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ НАРОДНОЙ ПЕДАГОГИКИ В ПРОЦЕССЕ ФОРМИРОВАНИЯ ТВОРЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ У СТАРШЕКЛАССНИКОВ...................................................................................... 11

8Д1СТЕМЕЛ1К ПОРТАЛ

ЖАЙЛАУБАЕВА А.К. 5МАЯТ Е^^САТЮ N ЖУЙЕС1 - ОЗЫКТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫН ЖЕТ1СТ1Г1................................................................... 13ИЗБАСАРОВА Г.Б.ТНЕ ^ 5 А ^ Е ОР 0АМ Е5 РОЯ ^ЕVЕ^О РIN ^ ^ЕАЯNЕЯ5' 5РЕАКIN05 К ^ 5 АТ ТНЕ ЕN ^Î5Н ^Е 5 5 О N 5 ................................................................... 16ИСАЕВА Л.Ш. БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ ИНТЕРАКТИВТ1 ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ КОЛДАНУДЫН ТИ1МД1Л1Г1..........................................19

ПЕДАГОГИКАЛЫК АЛАН

БАСАНОВ А.АРХЕОЛОГИЯ 0УЕСКОЙЛАРЫ ТУРК1СТАН УЙ1РМЕС1НЩ ХАТТАМАЛАРЫНДА СЫР ©ЗЕН1 БОЙЫНДАРЫ КАЛАЛАР ЖАЙЛЫЕСЕПТЕР..................................................................................................................21КУДАЙБЕРГЕНОВА А.Ш.К1Ш1 МЕКТЕП ЖАСЫНДАРЫ БАЛАЛАРДЫН ЗЕЙ1Н1Н ДАМЫТУДА ТРЕНИНГТЕРД1 КОЛДАНУДЫН ПСИХОЛОГИЯЛЫК ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1....24 МАМАНОВА Л. ©РЛЕЙ БЕР ©РГЕ - «©РЛЕУ»!.............................................. 27

МУГАЛ1МГЕ К0МЕК

ДУЙСЕНБ1 С.ЖАНА БАСТАМА -ШЫРАРМАШЫЛЫКТАН БАСТАЛАДЫ............................. 29ТЮТЕБАЕВА Ж.ГЕОГРАФИЯ САБАРЫНДАРЫ ДИДАКТИКАЛЫК ОЙЫНДАРДЫН Р©Л1.... 30САРЫБАЕВ Б.М.БЕЙ1МД1-БАРДАРЛЫ ОКЫТУ АРКЫЛЫ ОКУШЫЛАРДЫН ТАНЫМДЫККАБ1ЛЕТТЕР1Н ДАМЫТУ......................................................................................33САЗАБАЕВА А.Ж.ОКУ УДЕР1С1НДЕГ1 ЦИФРЛЫК Б1Л1М РЕСУРСТАРЫ.....................................35АКБЕРДИЕВА К.А.ОКЫТУ УДЕР1С1НДЕ ИНТЕРАКТИВТ1К 0Д1СТЕРД1 ТИ1МД1 ПАЙДАЛАНУ..... 38

РЕДАКЦИЯЛЫК КЕНЕС Ж0НЕ АЛКА МУШЕЛЕР1:

Искакова Л.Т.Редакциялык кецестщ терайымы, институт директоры, профессор, п.г.д. Ергешбаева Ш.Н.д ир ектор ды д о ку -а д ^ те м е л ш ж .ж . ор ы нб асары , ред акция л ы к кедес тер ай ы м ы н ы д оры нб асары , п.г.к.

Байназарова Б.Э.редакциялы к кедестщ хатшысы, ага окытушы, т.г.к.З ей д ул л аул ы Б.Когам м ен байланы с ж ан е баспа 1с1 бел1м ш щ басты гы , бас редакторФ азл аев а А.Р.И н но вациялы к дам уды адю тем елш кам там асы з ету б е л *м ш щ басты гыЯ д г а р о в а Н .К .М о нитор инг ж ан е тал д ау бел^м^нщ басты гы , пс.г.к.Кешеров 3.«0 р л е у » БАУО» А К Ф О КО бойы нш а ПКБА и нституты ны д д оценту п.г.к.Мусабеков М.0.Инновациялык технологиялар мен жаратылыстану-гылыми (гуманитарлык) пандерд! окыту адютемес кафедрасыныд мецгерушю^п.г.к., доцентЖазыкбаева У.П.Мектепке дешнп тарбие жане бастауыш окыту кафедрасыныд ага окытушысы

«0рлеу-Шымкент»: 2 айда 1 рет шыгатын республикалык адютемелю-педагогикалык журнал.Меншш иеск «0рлеу» “БгшктЫкп арттыру улттык орталыгы» АК филиалы Оцтуслк Казакстан облысы бойынша педагогикалык кызметкерлердщ бгшктгшпн арттыру институтыНепзп такырыптык багыты: гылыми- педагогикалык, адктемелк, танымдык Журналга КР Мадениет жане акпарат министрлтнщ акпарат жане мурагат комитетшщ 11.07. 2013 ж.№13735-ж Куалт бершген.Бас редактор - Зейдуллаулы Б.Жауапты хатшы - Матаева Р.Зрлеушк беттеуш^ - Усова Е.Материалдарды жинактап, дайындаган - Усенова Ж.Бастырып шыгарушы - Мухамеджанулы Б. Редакцияныд мекенжайы: Шымкент каласы, М.Х. Дулати кешеск 201 Байланыс тел./факс: 8(7252) 32-32-40 е-таМ: гп1_5Нт@таМ.ш зКе: оНеиико.кгЖурнал «0рлеу”БАУО» АК филиалы ОКО бойынша ПКБАИ баспаханасында беттелт, басылды.Мекенжайы: Шымкент каласы,М.Х. Дулати кешеск 201Автордыд п к р редакция кезкарасынбтд!рмейдкЖурналда жарияланган матшдершщ мазмунына автор жауапты.Журналдан кеш^р^п баскан кезде сштеме жасалуы керек.

КУРМЕТТ1 ОКЫРМАН!

Республикалык «брлеу-Шымкент» журналына жариялау ушЫ бертетЫ макала авторларына койылатын талаптарды жолдай отырып, Фздерден елек етюзер жакалыктарды, озык тэж^рибелерд^ насихаттайтын материалдар кутем!з.

МАКАЛА АВТОРЛАРЫНА КОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

Республикалык «брлеу-Ш ымкент» журналы жалпы б ^ м беретн жэне к э с т т к мектеп мугал!мдерне, мектепке дей^нг^ б^л^м б е р у м е ке м е л е р ш щ к ы з м е т к е р л е р ш е , Ж О О окытушыларына, эдюкерлерге жэне педагогчзденуштерге арналган.

Республикалык «брлеу-Шымкент» журналына жариялау ушш б ^ м беру кызметш жет^лд^ру ж эне педагогика саласындагы отандык эр^ шетелдк тэж^рибелерд^ баяндайтын гылыми-талдау макалалары; мугал^мдерд^к озык тэж^рибес^н насихаттайтын материалдар кабылданады.

Материалдар казак жэне орыс ттд е р н д е жарияланады. Журнал редакциясы жариялауга усынылатын макалаларды жазуда жэне реамдеуде авторлардык келес кагидаларды устануын ©тЫедк

1. Макаланык курылымына юру! тию: макаланык такырыбы; автордык аты-ж©ы; аткаратын кызмет (мугал^м, директор, окытушы, т.б.); мекеме атауы; кала/аудан; макала м этнк пайдаланылган эдебиеттер т з м .

2. Макала такырыбы накты жэне ©зект болуы тшс.3. М этнде библиографиялык с^лтемелерд^ эдебиеттер

т^з^м^ндег^ н©м^рлеуге сэйкес т к жакшаларда беру керек.4. Макала к©лем! А4 форматты 5 беттен аспауы тшс. Шрифт

11 Апа1, интервал - 1,0. Жиеп: ок, сол, жогары, т©мен - 2см, кестелердк схемаларды, суреттер мен эдебиеттер т!з!мЫ коса алганда.

6. Барлык формулалар Могй м э т н д к редакторында «Редактор формулда» тер1лу1 керек.

7. Макаладан жеке файлда автор туралы мэл^меттер к©рсеттедк аты-ж©ы, гылыми дэрежеа, гылыми атагы, аткаратын кызмет^ мекеме атауы, тургылыкты мекен-жайы, байланыс телефондары, е-таН. Автордык сапалы фотосуретЫ коса ж!берген ж©н.

8. Автор макалага кол койып, журнал редакциясына кагаздагы жэне электронды нускасымен ж^беред^. е-таН.

Редакциялык алка усынылган талаптар орындалмаган жагдайда, орфографиялык, грамматикалык жэне стилист^ ка те л е р бар б о л са , ж а з ы л у са п а сы т©мен б ол са материалдарды авторга кайтаруга кукылы.

Тапсырыс №3 Таралымы 200 дана

Журнал редакциясы

Б1Л1М БЕРУДЕГ1 МЕНЕДЖМЕНТ МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАНИИ

ЕС1МХАНОВА Р.Ц.«9РЛЕУ» БАУО» АЦ филиалы ОЦО бойынша ПЦБАИ, “Басцару мен б'т'м беру сапасы" кафедрасыньщ ага оцытушысы

ОКУШЫЛАРДЫН ФУНКЦИОНАЛДЫК ОКУ САУАТТЫЛЫГЫ: ПРОБЛЕМАЛАРЫ МЕН

ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ(Р13А хальщаральщ зерттеуше окушыларды

дайындау аясында)Улт к е ш б а с ш ы с ы Н.Э. Н а за р б а е в

««Казакстан-2050» Стратегиясы: калыптаскан мемлекеттц жаца саяси багыты» атты Казакстан халкына Жолдауында: «Бэсекеге кабтетл дамыган мемлекет болу уш т жогары б^л^мд улт болуга тш стз. Бупнп тацда адамдардыц карапайым сауаттылыгы ж етктказ екеш айкын. Балалардыц, жалпы а л г а н д а б а р л ы к е с к е л е ц у р п а к т ы ц функционалдык сауаттылыгына кеп кецт белу кажет. Бул балаларымыздыц каз1рг1 ем^рге бей^мделу^ уш т мацызды», - деп атап етл.

Каз^рг^ тацда заманауи мектепте не мацызды: б ^ м беру ме, элде сол бт1мд1 ем1рде колдана алуга кабтетллкл дамыту ма? Кецес заманында окушы казак т ^ сабактарынан лл ережелерш, тарих сабактарынан тарихи даталарды, физика сабактарынан физика за цдарын, математика саба ктарынан математикалык формулаларды, т.с.с. б т т шыгуы керек едк Ал каз1р эксперттердщ кепш тИ баланыц акпаратпен дербес, ез белнше жумыс жасай алу кабшелн, ем^рде кездеселн накты проблемаларды шеше бту кабтеттерЫ элдекайда мацызды деп санайды.

Ф у н к ц и о н а л д ы к с а у а т т ы л ы к т ы ц калыптасуыныц керсетк^штер^ ретшде келесщей тушнд1 кузыретлл^ктерд^ атап етуге болады:

- баскарушылык (мэселен шеше бтуге кабтетллк);

-акпараттык (дербес танымдык кызмет жасай алуга кабтетллк немесе ем^р бойы окуга, б ^ м алуга икемдтл);

-коммуникативлк (казак, орыс, агылшын ллдершде (баска да шетел лл^ ауызша, жазбаша карым-катынас жасай алуга кабтетллк);

- э л е у м е т ^ к ( э л е у м е т т ^ е з а р а эрекеттеслкке кабтетллк);

-тулгалык (езт уйымдастыруга, езт жет^лд^руге, езт жузеге асыруга кабтетллк, толеранттылык);

- а з а м а т т ы к (е з о т а н ы у ш Ы жауапкершткл сезте бтуге кабтетллк);

- т ехнологиялы к (технологияларды колдана алуга кабшел).

Т у л г а б о й ы н д а осы а т а л г а н кузыретллктердщ калыптасуында оку сауаттылыгыныц мацызы ете зор.

Оку - бул тэрбие, б ^ м мен мэдени дамудыц базалык компоненл. Ол тулганы дамытушы жэне калыптастырушы ю-эрекел болып табылады. Оку - адамныц ем^рде желслкке жетудщ куралы.

Бупнп кун б ^ м беру мен мэдени саясаттыц жалпыулттык мтдел: окуга тарту, окуга деген кызыгушылыкты ояту, окудыц мэдени жэне тулгалык кундылык релнде магынасыныц артуы. вскелец урпак б о й ы н д а о к у г а д е г е н т у р а к т ы кызыгушылыкты калыптастыру - бул заманауи когамныц бастапкы мЫдеттертщ б р болып табылады.

Балалардыц ойлауын дамытуда окудыц рел ерекше. Оку, б^р^нш^ден, адамныц л л т дамытады, оны дурыс, накты, тусшкл, бейнелк эдем^ етедк екшшщен, адамныц рухани-адамгершттн дамытады, мей^р^мд болуга, адамныц жан дуниест тусте бтуге, куаныштарына ортактасуды уйретедц ушш шщен, адам шыгармашылыгыныц дамуына ыкпал етедк жаца керкемдк шыгармашылык туындыларды жасауга ынталандырады; терлншщен, акпаратты колдана б т у т жэне оны зерттеу б т т н калыптастырады.

М эдениет жэне окудыц б е л г Ы эл е у м е тта н у ш ы с ы С.Н. П лотников окырмандар жэне окырман еместердщ типлк айырмашылыктарын атап керсетл. О л а р д ы ц б а с т ы а й ы р м а ш ы л ы г ы интеллектуалдык, ягни зияткерлк даму децгеш болып табылады. Окырмандар мэселелер аясында ойлауга кабтетл, кубылыстар арасындагы карым-катынасты жэне байланыстарды аныктай алады, жагдаяттарды бара-бар багалай алады, тез дурыс шеш1м кабылдай алады, есте сактау кабтел жогары, шыгармашылык киялы бар, т л дамыган. Олар ез ойын калыптастыра алады, ерюн жаза алады, карым-катынас жасай алады, сыни тургыдан ойлай алады. Баска сезбен айтканда, окымайтын балага караганда окырман балада функционалдык


сауттылыктын нег1з1н курайтын нег1зг1 к у з ы р е т т т ^ т е р ж о га р ы болып табылады.

Неге бала каз1р ютап окымайды? Ютап окуга кызыгушылык неге курт темендеп кеткен?

Окуга деген кызыгушыльщтьщ темендеу себептерг букаралык акпарат куралдарынын 0сер^ (компьютер алдында кеп сагат бойы отырумен ютап оку алмастырылады; когамдык ем1рдеп езгерютер (аз камтылган отбасылар, ата- аналар бала т0рбиесте м0н бермейд^; б р нш с ы н ы п к а к а б ы л д а н г а н балалардын улкендермен б р г п ютап окуынын азаюы, (улкен адам балага аз ютап окиды, алгашкы оку жылдарында турл ютаптарды жуйел^ ж0не толык оку бузылады); окушылардын оку кызметт калыптастыруга багытталган жуйенщ жоктыгы ж0не т.б. болып табылады.

Ата-аналардын жш айтатыны балаларды окытудын киын екендИ. КелеЫдей сурактар туындайды: Б а л а л а р д ы н о к у г а д е г е н кызыгушылыгын калай оятуга болады? Оны ютап окуга калай кызыктыруга болады? Оку сауаттылыгын калай к а л ы п т а с т ы р у г а б о л а д ы ? Бул проблемаларды шешу ушш жуйел1 ж умы с кажет, ол ж ум ы с накты максаттарга багытталуы керек, сол максаттарга жету уш т тек кана бала емес, сонымен катар барлык мектеп мугал1мдер^ ата-аналар, отбасынын мушелерк ютапхана ж0не косымша б ^ м беру мекемелер1 - барлыгы б р г п, жумыла жумыс жасау керек.

Балалардын штап оку м0селес шетелде ж0не ез ел1м1зде калай шеш^м тауып жатканына токталып етейк.

Франиияда казан айынын еюнш1 жартысында етш тетш Оку мерекес кызыкты мерекелердщ б р болып табылады. Уш кундк багдарлама ютап ж0рменкелерк жана ютаптар кермес презентациялары, турл^ семинарлар, о к ы р м а н д а р к о н ф е р е н ц и я л а р ы , ж а з у ш ы л а р ж 0 не а к ы н д а р м е н кездесулерден турады. М ерекелк безенд^р^лген кешелер, барлык жерде кептеген ютап серелерк кешеде штап койылымдары етедк

Ф р а н ц и я д а « к а б ы р г а с ы з ютапханалар» деп аталатын ю-шара

жузеге асырылуда: ауладагы балалар аландарына ютаптар койылады, балалар мен ата-аналар олармен алансыз таныса алады. Мундай ю-шаралар - ютап окуды насихаттаудын ен жаксы улплерк сондыктан Францияда «оку дагдарысы» деген угым жок.

Нидерландыда ютап окуды насихаттау жузеге асырылуда. Мунда голландиялык штаптарды насихаттаудын букаралык коры жумыс ютейдк Жыл сайын Ютап апталыгы у й ы м д а с т ы р ы л а д ы , елд1 н б арл ы к тургындарынын назары голландиялык 0дебиетке аударылады. Акпараттар ж0не кужаттар орталыгы ютапханалар мен мектептерге балалар штаптарын насихаттау бойынша шараларды уйымдастыру туралы акпараттарды ж1бередк

Улыбританияда Улттык оку жылы аясы нда « О тб асы нд а б^р^г^п о к у» багдарламасы жузеге асырылды. Онын непзп шаралары: «Ютапханага лркеу бойынша компания» (балалар мен олардын ата-аналарын ж ерплкл ютапханаларга тарту максатында); «Уйьщтар алдындагы оку» (ата-аналарды балаларга ютап оку к ызы гушылы г ын оятты) ; «Жалы г ып кетпешнше оки бер» (жасестр^мдерге м0т нд талкылауды усынды). Оку жеындеп агентткке окушыларды тарту бойынша жана 0леуметтк веб-сайт ашылды, бул сайт жасе стр1мдерге е з М н о к ырмандык дуниетанымын кенейту мен езтщ суй кт ютаптары туралы тюр алмасу мумюндИн усынды.

Бельгияда 2002 жылы ютап окуга мумкшдк тугызу ушЫ барлык жагдайлар жасайтын Оку Коры курылды. Кор унем^ балалар мен ересектерд1 жаксы штаптарды окуга шабыттандыруга кемектеседк Жыл сайын караша айынын сонгы аптасында «Дауыстап оку апталыгы» атты ю-шара етш тедк Осы апталык ш тд е кор демалыс орталыктарына, балабакшалар мен м е к т е п т е р г е б а л а л а р 0 д е б и е ^ басылымдарын тепн таратады.

Жас ата-аналарда ютап жиынтыктарын, м т а п х а н а л а р д ы н а к п а р а т т ы к материалдарын ж0не бала 3 жаска келгенше 3 ютап сатып алу уш т чек алуга мумюндктер1 бар.

Ш веиияда окырмандарга кептеген 0ртурл^ тепн багдарламалар усынылады.

«Вике Вире» - бул 0 ден 1 жаска дейтп балалар мен олардын ата-аналарына арналган т т дамыту сабактары етшшедк


сабакты педагог-актриса етшедк«Карапуз Пеле» багдарламасы 1-ден 2

жаска дейтп балаларга арналган, сабактарда актриса мэнерлеп окып, балалар мен олардык ата-аналарымен косылып эн айтады.

Швед ттш д е п ертегтер сабактарын педагогтер мен актерлар уш топка - 2, 3 жэне 4 жас шамаларындагы балаларга етюзедк Осындай сабактар шетел ттдерш де де етшшедк

11-13 жастагы жасестр1мдерге жака кызыкты ютаптарды окып, талкылауга мумкшдш тудыратын штапкумарлар клубы жумыс ^стейд .

АЦШ -т агы мектептерде ютап окуга арналган арнайы орындар курылуда, балаларды штапка, ютап окуга кецт белуге багытталган «Жас окырман жылы», «Осы жайлы кеп окы», «0м^р бойы ютапка деген куштарлык», «Ютап элемге жол ашады» деген сиякты эртурл1 багдарламалар жузеге асуда.

Ец юшкентай тургындарды ютап окуга араластыру максатында да багдарлама бар. Жаца туылган сэбиге алгашкы окулыгы мен «Мен ютап окыганды унатамын» деген жазуы бар стекей суртюш, ал оныц анасына баланы куту мен тэрбиелеу жайында курал ж^бер^лед .

АКШ-та кейб1р мектептерде материалдык ынталандыру тэж^рибес^ бар - ютап окыганы уш ш б а л а л а р га т а л о н д а р б е р ш е д к жартыжылдык соцында оларды балалар арнайы дукенде ойыншыктарга немесе кексе тауарларына алмастыра алады.

Кореяда 1971 жылдан бастап демалыс кундер1 е т е т ш м т а п оку к у р с т а р ы у й ы м д а с т ы р ы л а д ы , мунда ж е р г Ы к ^ ютапханалар жазгы жэне кыскы демалыстарда балаларга кызмет керсетедк Бул багдарлама осы елдщ ец уздк багдарламасы жэне жалпы ютапханалардыц саны барлыгын камтуга мумкшдш болмаган жагдайда ете ти^мд болып табылады. Ютап окуга арналган курстарда экскурсия, колданушыларды окыту, ютап окуга уйрету сиякты карапайым эд^с-тэс^лдерд^ колданады.

Ресейде республикалык жэне аймактык децгейдеп турл багдарламалар жумыс ютейдк «Ютапханага мтап сыйла», «Эдебиет кемтркосагы», «Ютапхана + Отбасы», «Ютапханага барлык отбасымен бар», «Ашык еск кундерЬ, «Менщ отбасымныц сушкл штаптары», «Ашык аспандагы оку залы», «Саябакта окимыз», «Ютаптарга демалыс», «Ютап аркылы халыкпен келюм» жэне т.б.

Ц а за к с т а н да г ы м е к т е п т е р мен ютапханаларда окушыларды ютап окуды

унатуга дагдыландыру бойынша кептеген ю- шаралар етш туде (кермелер, окырмандык конференциялар, дауыстап окушылар сайыстары, театр ушрмелерк акциялар).

Казакстанда халыктык рухани жэне ойлау олкылыгына кажетт курал релнде тургындарды ютап о куга араластыру максатында «Ютап окитын Казакстан» (20102013 ж.ж.) атты багдарлама мен «Ыр ел - б р ютап» атты жоба жумыс ^стейд .

Назарбаев Зияткерлк Мектептерш есепке ала отырып, «100 ютап» жобасы эз^рленд^. Дэл осы жоба ез белнше окуга керкем эдебиет шыгармаларын 60 - казакша (казак тттд е), 20 - орысша (орыс тттд е), 20 - шетелдк (агылшын ттЫде) к р ст ред . Ж о б а с а л а с ы н д а а к ц и я л а р уйымдастырылган, мысалы, «Барлыгын тастап, ютап окуга юрю», Уикипедияда казак эдебиет жайлы казак т т т д е жазылган макалалары жэне т.б.

Казакстан мектептерЫде окуга деген окушылардык кызыгушылыгын арттыру максатында б^ркатар шаралар етш тд1 (кермелер, окырмандар конференциялары, эдебиет кештерк эдебиет саяхаттары, а к ы н д а р м е н ж а з у ш ы л а р м е н , журналистермен жэне республика мен аймактардьщ галым - филологтер1мен кездесу, мэнерлеп оку, театр ушрмелерк акциялар).

Ка з р г I та кд а ф у н к ц и о н а л д ы к сауаттылыктыц декгешн багалаудык б р жолы - Р15А халыкаралык зерттеук Бул зерттеу элемнщ озык мемлекеттертде б ^ м беру сапасын багалауга багытталган зерттеулертщ ек беделдтертщ б р болып саналады. Р18А нэтижелерн жариялау - улттыц б л^м беру жуйес! уш^н ец мацызды оцига болып табылады.

Казакстан Р18А-га 2009 жылдан бастап цатысуда. Казакстаннык Р18А-га катысуы непзп ек1 мэселеге: «К у зы р е ттткке непзделген халыкаралык стандарттар тургысынан казакстандык б ^ м берудщ жайы кандай?», «Казакстандык б ^ м беруд^ кандай багытта жет^лд^руге болады? Ок нэтижеге жету уш т кандай куралдар мен эд^стерд^ колдануга болады?» деген сурактарга жауап беруге кемектеседк

Р18А халыцаралыц зерттеу^н^ц нег'зг'! уш багыты: математикалыц сауаттылыц, гылыми-жаратылыстану сауаттылыгы, оцу сауаттылыгы. Р18А зерттеулертде оку сауаттылыгы когам ем1рте белсенд араласу


уш т б ^ м мен мумк^нд^ктерд^ дамыту, ез м аксаты на жету уш ж ж азбаш а мэт^ндерд^ тусшу, колдану жэне ой тужырымдарынан етмзу ретж де тус^нд^р^лед .

Уш багыттыц Ы нде оку сауаттылыгы багытыныц орны белек.

Мектептеп жэне ем^рдеп оку процестщ барлык сапасы оку бтИне байланысты. Тэж^рибе керсеткендей, егер де окушылар жеткшшаз окитын болса, онда оныц ауызша жэне жазбаша т ^ ж е т кш ка з дамымаган болып есептелт , сауаттылыгы одан эр^ жет^лд^руд талап етедк Жаксы окуды уйренбеген адам баска пэндер бойынша кажетт децгейде жауап бере алмайды немесе кандай да б1р такырыптар бойынша реферат немесе хабарламаны езгенщ кемепназ жасай алмайды. Сондыктан да баланы окуга, ютапты б ^ м мен акпарат кез реттде колдануга уйрету, ютап элемЫе окушыларды тарту жэне оку сауаттылыгын дамытуга ыкпал ету - мектептщ басты мтдетк

0 тюзшген зерттеу нэтижелер1 К аза к станды к о кушыларды ц о ку сауаттылыгын калыптастыруда улкен проблемалар бар екендИн аныктады. Муныц себептер^ неде?

Б зд ц оку багдарламаларымыздыц к е п ш ^ п н д е к е р к е м - э д е б и шыгармалардыц талдауына улкен мэн бертедк б^рак халыкаралык зерттеуде мундай мэтЫдер аз пайызда камтылган. КепштИнде Р15А тапсырмаларында ^ к е р и (ресми) стиль мэтшдер1 камтылуда: нускаулар, хабарламалар, жарнамалар, авиарейс кестелер^ жумыска кабылдау ушЫ сауалнамалар, турл толтыруга арналган бланктер жэне т.б. Казак т ^ окулыктары бул стиль туралы тусш к бере тура, осындай сипаттагы мэлндер1 бар жаттыгуларды аз камтыган. Сондыктан мундай мэтшдермен жумыс жасауга б1здщ окушыларымыз дагдыланбаган.

Кеп киындыкты курама мэтЫдер тугызды. Мундай жагдайда окушыларга турл^ сипаттагы б^рнеше мэтшдер усынылса (мысалы, диаграммаларды, кестелердк схемаларды камтитын мэттдер), онда окушылар карапайым р е п р о д у к т и в т ж т а п с ы р м а л а р д ы

орындауга киналады, мысалы: ашык турде бертген акпаратты табу, турл1 акпаратты салыстыру жэне б р кт ру. Бул эл1 де б зд ц мектептер^м^зде оку процес практикага багытталмаганын керсетедк

Тагы б^р мэселе - тапсырма форматын аныктау.

Мысалы, окушы тапсырмада физикалык терминдер мен формулаларды керт тур. Ол ойлайды: “Бул физика бойынша тапсырма, сондыктан оны физика эдютер1мен шешу керек. Баска жолы жок". Ал тапсырма мазмуны биологияга да, химияга да, т т т гуманитарлык гылымдарга да катысы бар. Кейб^р тапсырмалар мулдем гылыми эд^стерд^ талап етпейд1 - бул жерде интуицияны косу кажет. Сонымен катар «окигага байланысты турл^ тк^рлерд^ салыстыр, ез кезкарасыцды б^лд^р» сиякты тапсырмаларды орындау окушыларда киындык тугызды. Бул о кушыларды ц бойында ой дербестИ жэне ез ем^рл^к кагидасын устану сиякты кабтеттердщ жетюпеуштИн дэлелдейдк

Проблеманы шешу жолдары:1. К|аз1рп тацда турл^ мазмундагы,

сипаттагы жэне форматтагы мэттдермен жумыс жасаудыц тшмд1 эдю-тэстдерш колдану кажет.

2. ддебиет окулыктарына тек эдеби шыгармаларды емес, сонымен катар окушылар ушн кызыкты, мацызды, оларды толгандыратын такырыптар бойынша публицистикалык мэт'1ндерд'1 енг^зу кажет.

3. Баска пэндерден б^л^мдер^н талап етет^н тапсырмалар санын квбейту кажет.

4. Турл^ дерек квздернен акпаратты 1здеуд '1 жэне табуды талап етет^н тапсырмаларды енг^зу кажет.

5. Эдеби мэтшдер бойынша турл1 кезкарастарды талкылауга багытталган тапсырмаларды енпзу керек.

Пайдаланган эдебиеттер:1 . Р15А халы к аралы к з е р т т е у к

эдютемелк курал. - Астана, 2013.

2. Р15А, Р!КЬЗ халыкаралык зерттеулер контекстшде оку сауаттылыгын дамыту: эдютемелк нускау. - Астана, 2014.


ПАНОВА А.Н.И «9РЛЕУ» ВАУ О» АЦ | филиалы 0К,0 бойынша | ПК,БАИ, “Басцару мен " б/л/'м беру сапасы"< кафедрасыныц ага

оцытушысы

ОКЫТУДЫ БАСКАРУ МЕН К6ШБАСШЫЛЫК МЭСЕЛЕЛЕР!

Мемлекет басшысы Н.Э. Назарбаев «Казахстан жолы - 2050: Б1р максат, б р мудде, б*р болашак» атты Казакстан халкына Жолдауында б ^ м берудщ басымдыктарын атап еттк Жолдауда: «Барлык дамыган елдерде езтдж сапалы окыту жуйес бар. Улттык б ^ м берудщ барлык сатысында б ^ м сапасын арттыруда б^здщ алдымызда улкен жумыстар тур», - делЫген болатын.[1]

Казакстандык б ^ м беру Еуропалык жэне элемдж б1л1м беру кецюлпне ыкпалдаса бастауына байланысты ез дамуыныц жаца сатысына кешуде. Осы жагдайда ел1м1здщ б ^ м сапасын арттыруда дамыган мемлекеттердщ б ^ м берудеп саясатымен, эд^с-тэс^лдер^мен танысып, зерттеп, озык идеяларын ел^м^здщ б ^ м беру жуйесте енпзу ете мацызды.

ЖаПандану жагдайында шетелдж б ^ м беру ерекшелжтерЫ зерттеуш^ казакстандык зерттеуш^ галымдардыц б р ф.-м.г.к., доцент, Койлык Нургали Отарбайулы «Б ^м берудеп ж а П а н д а н у ж а г д а й ы н д а б а с к а р у д ы жет^лд^рудег^ амалдар» атты гылыми макаласында: «Элемдж децгейдеп б ^ м беру багдарламаларын талдай келе, б ^ м б ^ м берудщ нэтижел^ формуласын М.Барбердщ усынысы бойынша аныктауга болады. Нэтижел^ формула = Б+З+К.

Мундагы Б-б^ м, З-зерделеу, К-кешбасшылык.М.Барбердщ модел^ каз^рг^ б Ы м ге

багытталган б1л1м беруд^ критикалык зерделеумен байытып, кешбасшылык формуласын енг^з^п, этикалык устанымдар непзтде когамда орнын таба бтелн тулганы тэрбиелеу болып табылады» дейдк [2]

Кешбасшылык такырыбы бупнп кун1 когам ем^р^нщ кептеген салаларында: бизнесте, саясатта, б^мде, спортта езект болып отыр. Егер де турл1 аныктамаларды салыстыратын болсак, кешбасшылык - эсер ету жэне баскару амалы деп корытындылауга болады. Кеп адамдар уш т кешбасшы ол - тек алга карай бастайтын, адамдарды баскарушы жэне алга койган максатка жетелеуш1 адам.

Ж ай адам мен к е ш б а с ш ы н ы ц айырмашылыгы неде? Кептеген галымдар бул суракпен б^ршама узак уакыт бойы айналысуда. Улы адамдардыц теориясы - бул суракка жауап берелн танымал жэне карапайым жауаптардыц б р . Бул теорияныц жактастары - тарихшылар, саясаткерлер, психологтер жэне элеуметтанушылардыц п к р бойынша белгл б^р жеке касиеттер жиынтыгы бар адам кандай жагдайда болмасын ол мыкты кешбасшы болады деп санайды.

Заманауи кешбасшыныц бойында кандай касиеттер болуы тию? Роберт Дилтс езтщ " А л ь ф а - л и д е р с т в о " м т а б ы н д а кешбасшыныц темендепдей т у й^нд^ касиеттерт ерекше белплеп айтады:

1. Болашакты кере бш у . Нагыз кешбасшы алга карай бшедк Ол болашакты болжау аркылы жэне сол кабшет аркылы езтщ командасын максатка багыттай бшедк

2. Ынталандыру. Кешбасшы езЫ жэне езтщ командасын ынталандыра бшедк Кез- келген, тттен шеш^м жок жагдайларда да ол жол табуга болатындыгына сенедп Кешбасшы баскаларды ю- эрекетке тартуда кызыктыра б ^ тию.

3. Элаз сигналдарды сезе б лу тшс (жогары сез^мталдык). Каз^рг заманауи элем - езгерютер элемк Тшмдк табысты кеш б а с ш ы сы рткы ортад а , е з ш щ командасында жэне езтде болып жаткан езгерютерге сез1мтал болуы тшс. Кер| байланыс жасай бшу жэне езгерютерге тез назар аудара бшу - барлыгынан б1р кадам алда журу деген.

4. Карым-катынас дагдысы жогары.Кешбасшы кез-келген жагдайга тез назар аудара алуымен катар карым-катынаста турл^ стратегияларды мецгерген. Эр адамныц журепне жол таба бшедк

Сонымен катар, кешбасшы талапшыл, ойы жуйелк батыл, белсендк уйымдастыру кабтел жогары болуы тшс. Дегенмен, адамныц тек тулгалык касиелне карай ол кандай кешбасшы болатынын айту киын. Сондыктан уакыт ете келе зерттеуштер адамныц тек тулгалык сапасын гана карастыру жетктжл емес деген т ф ге келт отыр.

Кешбасшы болып тумайды, кешбасшы болып калыптасады. Зерттеуштер эр адамда кешбасшылык элеует (потенциал) бар деп санайды. в зтщ кешбасшылык элеуелн ашу удерю алдымен адамныц езт,


ез1нIк жагдайы мен мотивациясын баскару бшПнен басталады. Бул шм к е ш б а с ш ы л ы к - О л е з н е ж а у а п к е р ш т к т кабылдау жэне жагдайды ез бакылауында устай алуды болжайды. К е л е с кезекде жеке жагдайларда ез бастама кетеруше болады. Б^рт^ндеп карапайымнан курдел^е карай жылжи отырып, адам езтде кешбасшылык касиетт дамыта алады.

^аз^рг^ тусш кте кешбасшылык мектеп директорына немесе б ^ м беру жуйеанщ жогаргы басшылыгына гана тэн нэрсе емес.

Мектептер кызметкерлердщ гана емес, окушылардык, ата-аналардык да багалы элеуелн пайдалана алмайтын болса, оны пайдалануга кукылы болмаса, еткеннщ катест кайталамак. Б^рнеше адамнык кешбасшылыгы шын мэншде б ^ м беретш зияткерлк мектептердщ мыкты куралы болып табылады.

Кешбасшылык кекшен тараган болса, эрб1р адамнык карекелне караганда, кешбасшылар тобынык ыкпалы устем^рек болган жагдайда кешбасшылыктык мектепке ыкпалы анагурлым ти^мд^рек болмак.

Педагогикалык шеберлк орталыгы усынган багдарлама аясында барлык мугал^мдер ез сыныбынык шепнде оку кешбасшылары деп каралады, ал Багдарламаны игерген мугал^мдер онык басымдык багытын ескере отырып, ез м е к т е п т е р ш д е о к у ш ы л а р мен мугал^мдерд^к окуын юке асыратын к е ш б а с ш ы б о л ы п т а б ы л а д ы . Багдарламанык авторлары усынып отырган окытудагы баскару мен к е ш б а с ш ы л ы к тужы ры м д а м асы мугал1мдердщ пайдага асырылмаган зор элеуел бар, олардык езгерю енпзу тэж1рибесше, б^рлескен кэаби б ^ м куруларына кемектесетш колдау керселлген жагдайда гана керуге болады деген устанымга непзделедк Ол педагогикалык жуйе сэтл болу ушЫ окыту мектептщ барлык декгейтде катар журу керек, ягни окыту окушыларды, студенттердк мугал^мдерд^ жэне де мектеп жуйесшде жумыс ^ т е й л н косымша кызметкерлерд1 тугел камту керек деген кезкараска непзделген.

Осы жерде тамаша табигатымен коса, дуниежузтде жан басына шаккандагы ш к жалпы еым бойынша 6-шы орынды, адамэлеуелнщ дамуы бойынша 2-ш1 орынды иемденелн, сокгы он жылда халыкаралык бЫ м беру нарыгында кешбасшылар катарына к1р1п отырган мемлекет- Австралиянык мектепл ти^мд^ баскару тэж1рибесте токталсак.

Австралиядагы мектепл ти^мд баскарудык непзп принциптер^

1. Окушыларга б ^ м беру удерюнде мектеп басшылыгы мугал1мнен кейт 2 ^ кезекте турады.

2. Мектеп басшылыгы мугал1мдерге жагдай жасау жэне мотивациялау аркылы б ^ м сапасын арттырады.

3. Мектепл баскаруды тек ез1 емес, ужымдык баскару аркылы юке асыру (кешбасшылар командасын куру аркылы).

4. Б аскаруд ы к кейб1р т э с тд е р 1 баскалардан ти^мд болып саналады. Тшмд1 басшылык пен тш м аз басшылыктык а й ы р м а ш ы л ы г ы м е к т е п т щ е з ш д ^ ерекшел^г^н ескере отырып, баскару тэж1рибесш колдану мен юке асыруга байланысты.

5. Басшынык жеке касиеттер1 сапага эсер етедк

Бупнп такда ел^м^зд^к б ^ м беру жуйестде улкен езгерютер болуда. Бурын мектептщ даму багдарламасын жасау мектеп басшыларынык мшдел болса, ж о г а р ы д а а й т ы л г а н м э с е л е л е р г е байланысты енд мектеп мугал^мдер^ даму багдарламасын жасауга катысады. Сонымен катар кешбасшы-мугал1мдер окыту мен оку удерюн бакылау, нэтижелерд^ пайдалану, мугал^мдерд^к мыкты жактарын аныктап, олардык кажетллктерш бту, окушылар топтары мен мектептщ курылымдык бел^мшелер^ уш т басымдыктарды белгтеу аркылы сыныптардык жэне букт мектептщ Ы нде не болып жатканын б т т отырады.

Сонымен окытудагы баскару мен кешбасышылык уйымнык «жогаргы»кешбасшылыгын гана емес, сондай-ак барлык декгейлердеп кешбасшылыкты жумылдырумен байланысты. Ол мектеп к ызметш б а с к ару г а м ейл ш ш е ке п адам дарды тартып, ке ш б а с ш ы л ы к


т Эж1рибесш белсенд^ т у рде б е лумен байланысты. Сонда белтген кешбасшылык т0ж^рибес^н^и аукымы мен багытын Гана сипаттайтын болса, оныи ерекшелИ неде? Бул сауалдьщ ек1 жауабы бар. Б^р^нш^ден, к е ш б а с ш ы л ы к т ы и б а р л ы к б е л ш е т ш нысандары мен окушылардыи н0тижелертщ ж а к саруы арасында ку ш ^ байланыс болатыныныи д0лел кун санап ©ап отыр. Кыскаша айтсак, кешбасшылыктыи белту д0режестщ окушыныи оку улгер^м^не ыкпалы бар. Е к ш ш ^ е н , мектеп пен мектеп курылымдары (мысалы, когамдастыктар мен кеиейттген мектептер) курылымы курдел^ уйымдарга айналып жаткандыктан, белтген ке шбасшылыктыи к у рылымы да пайда болатындыгына кум0н жок.

Ж о г а р ы д а а й т ы л г а н Е л б а с ы тапсырмасына кайта оралатын болсак: «Барлык дамыган елдерде езЫдк сапалы окыту

жуйес бар. Улттык б ^ м берудщ барлык сатысында б ^ м сапасын арттыруда б зд^и алдымызда улкен жумыстар тур». Б ^м сапасын арттыруга мектеп басшыларыныи, п е д а г о г т е р д ^ , о к у ш ы л а р д ы ц кешбасшылыгын дамыту ыкпал етед деп корытындылауга болады.

Пайдаланган эдебиеттер:1. Н.Э.Назарбаев. Казакстан жолы -

2050: Б1р максат, б^р мудде, б^р болашак.- Астана, 2014.

2. Н.О.Койлык. Б ^ м берудеп жаПандану жагдайында баскаруды жет^лд^рудег^ амалдар.// «ТМД мушелтндеп елдердщ б ^ м беру кызметкерлершщ б т к т т к л арттыру ж уй есш д еп интеграциясы» халы каралык гылыми конференция материалдары, 27-28.10.2011.

3. «Мугал1мдерге арналган нускаулык» щщщ.срт.кг.

ТЭРБИЕ ТДГЛЫМДДРЫБУГЫБДЕВ Е.Д.Сарыагаш ауданы,№95 А.Оразбаева атындагы жалпы орта мектеп директорыныц тэрбие жвн^ндег^ орынбасары

БДСТДУЫШ СЫНЫП ОКУШЫЛДРЫНД УЛТТЫК ТЭРБИЕ БЕРУДЕ

ХДЛЫК ПЕДДГОГИКДСЫ УЛПЛЕР1Н ПДЙДДЛДНУ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1

Буг1нг1 таида педагогика гылымында 0л де толык шеш^м^н таба алмай отырган езект м0селелердщ б р жеке тулганыи рухани- адамгершттн дамыта т0рбиелеу мен оку урдю н халык шыгармашылыгы непзшде журпзудщ маиызын аныктау болып табылады. Педагогика гылымын халык педагогикасымен уштастыра отырып, М.Жумабаев улттык т0рбиенщ гылыми непздерЫ жасады. Ол: «Эр т0рбиештщ колданатын жолы - улт т0рбиеск Эрб1р улттыи бала т0рбиес туралы ескщен келе жаткан жеке-жеке жолы бар. Улт т0рбиеан

39 УРОКИ ВОСПИТДНИЯбаягыдан бер1 сыналып, кеп буын колданып келе жаткан тактак жол болгандыктан, 0рб1р т0рбиеш^ сез жок, улт т0рбиеамен таныс болуга тикпч», - деп жазды. Сейтт, ол педагогика гылымыныи непздерт халык п е д а г о г и к а с ы м е н ж 0 не х а л ы к психологиясымен байланыстырып, баланы т 0 р б и е л е у д щ , д а м ы т у д ы и, о г а н дуниетанудыи жолдарын талдап керсетт бердк Бастауыш сыныптагы кез келген оку п0нш, т0рбие жумысын уйымдастыруда халык шыгырмашылыгыныи элементтерт пайдалану балалардыи адамгерш тИн, жаксы мЫез кулыгын калыптастыру куралы болып табылатынын каз^рг^ мектеп мугал^мдер^не жетшу ез киыншылыктарын тугызуда. Каз1рг1 замандагы мектепке дей1нг1 балаларга арналган шетелдк кызыктырушы материалдармен, жаПанды жайлаган к о м п ь ю т е р л ^ о й ы н д а р м е н х а л ы к педагогикасын катар кою курдел1 м0селе екен анык. Кез келген бастауыш сынып жасындагы окушы Гари Потер, Шрек, Бэмби сынды кей^пкерлерд^ Тазша бала, Алдар кесе, Кожанасырдан жаксы бше^ш ешюмге жаиалык емес екеш анык. Осы ретте когамды, акпарат куралдарын жаулаган

™ *

ТЭРБИЕ ТАГПЫМДАРЫ УРОКИ ВОСПИТАНИЯ

жацалыктармен катар заман талабына сай децгейде талаптарга жауап беретЫ халык педагогикасы непзтде нагыз казакы болмыс калыптастыру кезепн кут^рмес мэселе болып кала бермек.

Казак ауыз эдебиеттдеп, эаресе балалар фольклорын дамытушы нег зг б р сала - балалар ойыны. Ойын - балалар ем^р^нщ нэрк ягни оныц рухани жет^лу мен табиги есутщ кажетт алгы шарты. Ол халыктык салтын уйренуде, табигат кубылысын тануда олардыц керу, есту, сезу кабтеттерт, зешндшш пен тапкырлыктарын дамытады. Улт ойындары - ата-бабамыздан б^зге ж е т к е н , е т к е н мен б у п н г Ш б а й л а н ы с т ы р а т ы н бага ж е т п е с б а й л ы гы м ы з , асы л казы н ам ы з , сондыктан оны к у н д е л к т сабак удерюнде пайдаланудыц заманымызга сай урпак тэрбиелеуге пайдасы орасан зор екендИ сезаз. Халык арасында кец таралган ойынныц б р - «Сакина тастау». «Сакина тастау» ойынын кебЫесе, уй тапсырмасын сураганда, жаца такырыпты пысыктаганда, сабакты корытуда пайдалануга болады.

Будан баска «Кекпар», «Бэйге», «Сикырлы коржын» «Асык» т.б. тэр1зд1 турл^ у л тты к ойы ндарды сабак б а р ы с ы н д а ж а ц а м а т е р и а л д ы туац^руге, оны кайталап пысыктауда, бектп-корыту кездертде жарыс турЫде етшуге болады.

Шэк^рттер^мд^ жеке тулга ретЫде к а л ы п т а с т ы р у д а х а л ы к т ы к педегогиканыц утымды тустары бар екендИн тустемт. Себебк бар куаныш, кызыгын бала деп б те тт халкымыз, «баланы жастайынан» кергенд1 ул, енегел^ кыз болуга, ту бастан инабатты келт, сепз кырлы, б р сырлы азамат тэрбиелеуд^ максат еткеш аян. Улкендердщ кабагын багып, б^р ауыз сезтен, мегзеу, мысал, туспал, жумбак, жорамалынан ем^рдщ сырын, ст ц жайын пайымдай алатын сез1мталдыкты, с е р г е к т ^ т ^ б о л ж а г ы ш т ы к т ы , ацгарымпаздыкты мецгерген. Солайша улкенге ыкылас, ттипат танытып, кЫге мей^р^м, пешл коюда, уя бузбай, отбасыныц ынтымак-берекест, ауыл- аймактыц, абырой-атагын коргаудагы намыскерлкл окымай угып, жазбай жадында жаттап ескен. Халкымыздыц

баска журттан езгешелИн, ерекшелИн мактанышпен мадактау, жандандыру, керкейту - елд^г^м^зге, бупнп урпактыц азаматтыгына сын болса керек.

Каз1рг1 заман б ^ м беру жуйес 90- жылдагылармен салыстырганда улттык педагогикага бет бурушылык басым екендИн атамауга болмас. Жаца буын шыгарылып жаткан мектепке дешнп мекемелерге арналган окулыктарда «Талапбек» пен «ЗерделЬ сынды кешпкерлердщ казак кшмтде керсеттук турл казакы накыштагы суреттер, бейнелеу сабактарында турл1 текеметтерд^ салу, жапсыру, мусшдеуге бертген сагаттар (эдем^ казакы оюлармен текеметтщ сурет салынган) т.б. улттык нышандар кецт куантады.

Десек те, мен ез1мнщ кыска да кызыкты педагогикалык жолымда сабагымды б^раз улттык педагогика саласына непздеп жоспарлауга тырысып журмт. Мэселен, математика немесе сауат ашу сабактарында «Дымбтместщ катест» емес, Алдар кесенщ суретт т т , окушыларыма Алдар кесенщ ку екендИн, алдап коюы мумшн екендИн е с к е р т т кате есептердц мэт^ндерд^ усынамын. Рефлексия - багалау кезецЫде Теле бидщ суретш к е р с е т т , оныц шыншылдыгын, э д т д т н естерше сала отырып, достарын жэне езт багалауын сураймын. Жаца такырыппен танысарда немесе марапаттау кезтде коржын немесе сандыкты пайдаланамын.

Ал сауат ашу саб актар ы н да гы жаттыгуларда сейлем курастыру барысында адам бойындагы зг касиеттермен катар, ырым, тыйым сездер, макал-мэтел, накыл сездерд1 ж и колданып, магынасына туаык б ерт отыру аркылы улттык тэрбиеш балалар бойына калыптастыруга тырыстым.

Багалау эталоны реттде жулдызшалар немесе тертбурыштап киылган кагаздардан гер| турл туст казак оюларымен мадактап отыруды жен керд1м. Серпту сэттертде кыз балалар колдарын майыстырып би билесе, улдар камшы устагандай кимылдар кел^редк Бул ю-эрекетт казакы куйдщ суйемелдеу^мен етмзу эр окушыныц кызыгушылыгын оятады. Ата -анамен тыгыз байланыс орнату мугал^м жумысыныц мацызды белИ болып табылады. Осыгын орай тэрбие сагаттарында эркез ата- аналардыц кемепне жупнемт. Мэселен, Наурыз мейрамында немесе «Атадан калган асыл мура» атты тэрбие сагаттарымда

ТЭРБИЕ ТАГЛЫМДАРЫИ УРОКИ ВОСПИТАНИЯ

окушыларымныц аналары жеке-жеке топ курып, салт дэстур бойынша кертю 0з^рлед , карт ата бата бердк Аталар улдарга камшы токудыц 0дютерт керсетсе, 0желер кыз балаларды ою ойып, кесте л г у д щ ерекшел^ктер^мен таныстырды. Т0рбие куралы реттде улттык педагогиканыц алар орны ете кец. К;аз1рг1 мектеп окушыларын мектепке даярлык сыныптан гылыми - зерттеу 0дютерЫе уйрету - 0р мугал1мнщ мтдетк Мектепке даярлык топ о к у ш ы л а р ы н а «Мен ж 0 не отбасы м » такырыбында жыл келемтде зерттеу жумысы бершедк Бул нагыз ултык т0рбиенщ мысалы болады деген ойдамын. Онда бала езтщ уш журты болатынын, казакы туыстык атауларды, жет атасын зерттеп, д0лелдеу д0режеане жетедк Бул - оныц халыктык тагылымды бойына сНруге жасаган алгашкы талпынысы.

Баланыц рухани жан дуниеан оятып, улттык дуниетанымын калыптастыратын 0 ц п м е л е р д ^ е р т е п - е л е ц д е р д ^ жыр- дастандарды жас ерекшелИне сай ^р^ктеп алу керек. Оларды ^р^ктеуде баланыц кецт-куйте, шю жан сез^м^не 0сер ететтдей, одан алган 0сер^ есшде калатындай болып, олардыц мазмунына жогары м0н берту1 кажет.

Сыныптан тыс сабактарды баланьщ асыл касиеттерд^ игеруЫе ыкпал ететтдей багытта уйымдастыру керек. Баланыц рухани адамгерш тк тагылымына кер 0сер етуш1 факторлар: согыс ойындар, жат кылыкты жариялайтын фильмдер, бейнетаспалар ж0не компьютерлк ойындар бар.

Пайдалантан эдебиеттер:

1. Ж иентаева Б.Ж. Окушыларга технология сабагындахалыктык колданбалы енер аркылы улттык т0рбие беру (5-7 сынып)- Караганды, 2004ж.

2. Байсарина С.С. Казактыц салт- д 0 стурлерш о ку -т 0 рбие процесшде пайдаланудыц педагогикалык шарттары (5-9 сынып бойынша)- Турюстан, 2007ж.

3. Ешмуратова Д.С. Бастауыш сынып окушыларына улттык т0 рбие берудщ педагогикалык шарттары, Караганды- 2008ж.

4. Ниязбекова К.С. Абай атындагы Казак улттык педагогикалык у н и в е р с и те т мемлекеттк т т кафедрасыныц окытушысы, Алматы каласы, Казакстан улттык т0рбие.

5. Серкова М.С., Урпак т0риес - улт болашагы // Педагогика ж 0не окушы психологиясы - №6, 2011 ж.

6. Кайыралиева З.Э., Урпак т0рбиеа-улт болашагы // Улттык т0рбие - №2/2012 ж.

7. Куттыжолова А. Рухани - адамгерштк кундылыкты калыптастыру непздер1 // Казакстан мектеб^ - №10/2009 ж.

8. Каржаубаева Ш.М. Окушы бойына рухани-адамгерштк касиеттерд^ дарыту // Казакстан мектеб1 - №5/ 2008 ж.

ТУРАЕВА У.С.Сайрам ауданы,№27 «Антала» жалпы орта мектеб^н^ц психолог'1

ВОЗМОЖНОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ НАРОДНОЙ ПЕДАГОГИКИ В ПРОЦЕССЕ

ФОРМИРОВАНИЯ ТВОРЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ У СТАРШЕКЛАССНИКОВ

В процессе развития цивилизации само ценность творческой личности увеличивается, так как современное общество, переживающие период радикальных изменений, предъявляет повышенные требования к поколению,

вступившему жизнь. В связи с этим возникает потребность разработки новой концепции образования, предполагающей совершенно иные формы дидактического и м е ж л и ч н о с т н о г о в з а и м о д е й с т в и я , ориентированной на стимулирование творчества, на формирование творческой активности как базового основания личности. Процесс развития творческой личности рассматривается сегодня как междисциплинарная проблема и изучается в р а з л и ч н ы х а с п е к т а х : у т о ч н я е т с я с о о т н о ш е н и я и н т е л л е к т у а л ь н ы х способностей, творческих качеств и мышлении индивида (В .И.Андреев, Д.Б.Богоявленская, В.И.Занка, И.К.Кон, Т.В.Кудрявцев, Я.А.Пономарев и др.), выявляются существенные признаки креативности как одного из интегральных

Т8РБИЕ ТАГЛЫМДАРЫ УРОКИ ВОСПИТАНИЯ

социальнозначимых качеств личности, п о д в е р г а е т с я с у щ е с т в е н н о м у , пе р е о с м ы с л е н и ю само понятие творчества. В основе всех инноваций леж ит тв о р ч е с тв о во всех его проявлениях. Творчество (креативность) возникает непосредственно в момент реализации замысла и трактуется как деятельность, порождающая нечто качественно новое, оригинальное. В ф и л о с о ф и и к р е а т и в н о с т ь р а с с м а т р и в а е т с я к а к о с о б а я созидательная форма знаний, исходя из которых личность творит и созидает мир.

К признакам креативности как л и ч н о с т н о й к а те г о р и и о т н о с я т и н т е л л е к т у а л ь н о - т в о р ч е с к у ю инициативу, творческий потенциал, творческую активность, творческую индивидуальность, способность к взаиморазвитию и самоактуализации.

Процесс воспитания человека, тем более ребенка, не мыслим без корней, нравственности и морали, которые несут в себе обычаи народа, вскормившего и воспитавшего его. Многие годы система воспитания строилась без учета народной педагогики, не было единой программы по изучению национальной истории и культуры. Элементы народной педагогики способны в значительной степени оказы вать влияние на формирование творческих способностей старшеклассников, аккумулировать их эмоциональные и интеллектуальные возможности, целенаправленно влиять на с т а н о в л е н и е ц е н н о с т н ы х ориентацией и творческих замыслов.

С древних времен в народном творчестве казахского народа - песнях, легендах, айтысах, воспевалось прекрасное в человеке, природе, и с к у с с т в е , ч т о у т в е р ж д а л о с ь с о о т в е т с т в у ю щ и м и н а р о д н ы м и обрядами и обычаями, которые передавались из поколения в поколение. В о з р о ж д е н и е н а ц и о н а л ь н о г о с а м о с о з н а н и я в е д и н с т в е с нравственным опытом поведения и духовностью культуры приобретает в настоящее время особую актуальность. Оно определяется, прежде всего, возрастающей ролью человека в создании материальных и духовных ц е н н о с т е й и с п о с о б с т в у е т

формированию конкурентоспособной, творческой личности.

Немалую роль в формировании творческих способностей старшеклассника играет эстетика, так как в старшем школьном возрасте происходит активный процесс становления и обогащения важнейших качеств формирующейся личности. Под эстетикой быта принято понимать правильную организацию предметного мира человека. и здесь особое значение приобретают народные традиции казахского народа. Заслуживает внимания и поддержки стремление педагогов-новаторов насытить школьный учебный процесс эстетическими компонентами, но в сферу эстетического воспитания у нас включено не более 10 процентов школьников (имеется в виду музыка, живопись, хореография, дизайн и т.д). Что касается уроков литературы, то на них учат разбирать художественный образ по определенным логическим схемам и практически не учат чувствовать слово, н а с л а ж д а т ь с я ритмом , гарм он ие й стихотворения. На этих уроках акцент делается на формирование абстрактнол о г и ч е с к о г о м ы ш л е н и я , а не на формирование богатых чувств, развитой образности. Задача воспитателейс ос тои т в том, чтобы найти для старшеклассников такие виды общественнополезной деятельности, в которых они будут действовать наиболее успешно и смогут реализовать потребность завоевать авторитет в коллективе. При подготовке к народным праздникам или обрядам привлекать учеников к сбору и обработке материала, что позволяет им постигать его значимость и ценность. Необходимо насыщать жизнь ребят разнообразной художественной деятельностью в духе народных традиций, чтобы каждый мог найти созвучие себе. Все это способствует формированию творческой личности.

В процессе проведения воспитательных мероприятий для старшеклассников используются игры и песни, народные казахские обряды, ритуалы, таким образом, дух народного творчества, народных традиций формирует духовную культуру, воспитывает подрастающее поколение на основе традиций, пришедших из глубокой старины, и позволяет сохранить их для будущих поколений.

Главное в воспитании - раскрыть

ТЭРБИЕ ТАГЛЫМДАРЫ И УРОКИ ВОСПИТАНИЯ

творческую индивидуальность каждого старшеклассника, а для этого необходимо включить его в творческий процесс. Только через практическое освоение народного казахского фольклора, через общение с народными мастерами, посещением выставок казахского прикладного искусства, проведение и участие в фольклорных праздниках, айтысах перед старшеклассниками раскрывается уникальный мир красоты в единстве с мироощущением. Так как главным условием формирования творческих способностей личности является развитая человеческая чувственность. Интеллект связан прежде всего с вербальными «жесткими» системами, которые подгоняют мышление под уже отработанные абстрактно-логические схемы. Творческие же способности реализуются, прежде всего через невербальные, образные, наглядные системы, требующие богатой, развитой чувственности, подключения всего эмоционального мира человека, переживания открытия как эмоционального всплеска, эмоционального озарения, то есть всего того, что возникает в результате эстетического воспитания.

Используя в воспитании народные традиции и обряды, воспитатель стремится дать

ЭД1СТЕМЕЛ1К ПОРТАЛЖАЙЛАУБАЕВА А.К.«Эрлеу» БАУО» АЦ филиалы ОЦО бойынша П%БАИ,”Инновациялын; технологиялар мен жаратылыстану- гылыми(гуманитарльщ) пэндерд '1 оцыту эд'ютемес'” кафедрасыныц ага он;ытушысы

5МАКТ Е^^САТЮN ЖУЙЕС1 - ОЗЬЩ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫН ЖЕТ1СТ1Г1

Бшктшш арттыру - «ем1р бойы б ^ м алу» идеясыныц непзп телп, тшмд1 жуйеск Адамныц ем1р бойы б ^ м алуы - мшдетл турде институт тамамдап, диплом алу емес, ем1р бойында

ученикам возможность использовать истоки духовной культуры казахского народа, познавать его самобытность, поскольку именно в народных традициях наиболее полно отражена сущность жизни и быта казахского народа. Традиции казахов содержат правила, наставления, нормы поведения во многих жизненных ситуациях, представления о честности и достоинстве, красоте это один из элементов в формировании творческих способностей старшеклассников.

ЛИТЕРАТУРА:1. Калыбекова А.А. Теоретические и

прикладные основы народной педагогики казахов. Изд. 2-ое. Алматы: Бауыр, 2006.- с.267-268

2. Творчество и педагогика. Материалы В с е с о ю з н о й н а у ч н о - п р а к т и ч е с к о й конференции. Секция II Методические проблемы обновления педагогического процесса. М .1988.

3. В и ш н яко ва Н.Ф. К реати вная а к м е о л о г и я . П с и х о л о г и я вы сш е го образования: Монография. В2т. Т.2 Прикладная креативная акмеология, и з д а н и е 2 - е , д о п о л н е н н о е и переработанное, Мн.: ООО Дэбор, 1990. 300с.

МЕТОДИЧЕСКИЙ ПОРТАЛбшштшш арттыру аркылы езЫ-ез1 жеттд1рт отыруы, тулгалык кажетллктерте сэйкес б ^ м алуы.

Бупнп куш бэсекеге кабтетл 50 елдщ катарына ф у ушЫ ел1м1з барлык жагынан алга карай умтылу кереклп жэне алар белеам1з алда екеш рас. Ол елу елдщ катарына енпзелн де, енелн де жастар, ескелец урпак екеш б1зге мэл1м. Ал сол урпакты тэрбиелеуде, окытуда кандай эдю колданып, кандай б ^ м берген жен? Эрине, элемдк децгейде б ^ м алуы керек. Ал бул дегешм1з баска озык елдердеп б ^ м мен т1мд1 б зд^ц де урпагымыз игеру1 тшс.

Казакстан элем бойынша ец жаца деген оку формаларын зерттеп, б ^ м саласында унем^ жацарту жасап келедк Сондыктан да сабак сапасы жаксартылуын жылдан жылга е ф т келем1з. Акпарат алудыц каз1рг1 кезде кептеген кездер1 мен куралдары бар. Бул акпараттарды б ^ м г е айналдырудыц

ЭД1СТЕМЕЛ1К ПОРТАЛ МЕТОДИЧЕСКИЙ ПОРТАЛ

кептеген педагогикалык технологиялары да жетерлк. Ж ьлда турл1 0дютер енг з^л п келедк бурын бейнепроэктор болса, одан кейт интерактивт такта, ал енд смарт технология деп жатырмыз. Бул - ХХ1 тасырдыц жаца парадигмасы, басымдыты ретшде танылтан З та г! ес1иса!юп. Сол себепт де б1зд1ц буг нг 0цпме езеп - Зта г! ес1иса!юп жайлы болмак.

К ^ р п тацда Зтаг! технологиясын енФруштер: АКШ, Канада, Оцтустк Корея елдерк

“ЗтагГ атылшын ттЫен аудартанда «акылды» деген матынаны б^лд^ред . Ал технологиялык сипатта да осы матынада жумсалады. Ятни, акылды технология, акылды техника, пайдаланута ыцтайлы, мейлшше ыкшам, кеп функциялы к у р ы л т ы л а р д ы а т а й м ы з . Ал педагогикалык у д е р ^ туртысынан карастыратын болсак, окытудыц бул тур1 электронды окыту, мобильд окыту, кез келген жерде, кез келген ортада окыту деген матынада жумсалады.

Зта г! окыту - окытудыц жаца турк каркынды дамып келе жаткан б^регей удерю. Бул 0леуметтк желтер аркылы б ^ м алу, алмасу, жеке тулталык ерекшел^ктерд^ ескере отырып окыту к ы з м е л , о кушыта баты тталтан , батдарлантан, З та г ! курылтыларды пайдалана отырып окыту деген тужырымдарды камтиды.

Зта г! окыту да максатка ж0не ец уздк н0тижеге талпынуды болжайды. Максатты дурыс коя б ту - бул жетюштщ жартысы. Зтаг! - максаты да осындай, 0р сез б р батытты керсетедк

Бул езгерютер алдымен, б ^ м саласына ткелей байланысты. Сотан орай б ^ м берудщ жаца философиясы

калыптасып келедк Б ^м беру саласында д 0 стурл^ окыту электронды окытута, электронды окыту зта г! окытута ауысты. Орта б ^ м беруде окушылардыц ездИнен дербес б ^ м алуына басымдык бертсе, бшктшш арттыру жуйеанде кашыктыктан окыту, корпоративт окыту кецЫен канат жайды.

Зтаг! ес1иса!юп непзп идеясы неде екешн б ту уш т б ^ м берудщ дамуыныц удерюн карастыруымыз кажет. Шартты турде оны уш кезецге белуге ж0не келес кезкараста карастыруымызта болады. Айта кетсек, б ^м , технологиялар, окыту ж0не устаз болмак.

I кезец. Кешег кундер^ окушыныц б ^ м алатын кез мутал^м болды. Баска жерден б ^ м ала алмады. Тек кана окытушы берген ютаптарды окыды.

II кезец. Бупн окушыныц б ^ м алатын жалтыз кез мутал1м тана емес, окушылар б^р- б1р1мен акпарат алмасады ж0не жаца б ^ м децгейт калыптастырады. Сонымен катар б Ы м беруде жаца пе д а го ги к а л ы к технологиялар устаз шеберлтн жет^лд^руге ыкпал жасап, ш0юрттщ ойлау кабшетш уштала тусуЫе 0сер1 мол.

III кезец. Ал ертецп кун окушыныц б ^ м алатын кез1 интернет болмак, технологиялар жаца б ^ м жаратута жекеше турде батытталады. Окыту у д е р М 0 ртурл^ батыттарда б ^ м нысаныныц козталысын реттеуде болжаута болады. Ятни окушыныц окытушыта ж0не кер| катынаста, окушыдан окушыта ж0не т.б. Мектеп тулей, алда ез мамандык иес тана емес, ол 0леуметтк ортада ез жауапкершттн сезте алатын, ездтнен 0рекет етуге ж 0не ка б те тт кайшылыктарды ашута мейлтше жеттген, оны турл1 езгерютерге дамытута кабтеттк шытармашыл, барлык юл сауатты шеше бтелн тулта релнде калыптаса алады.

С м а р т ф о н н ь щ а р т ы ц ш ы л ы г ы неде?

Ец алдымен, техникалык мумюндктер1 зор: байланыс куралы, М-Рк м0л1меттерд1 мобильд тасымалдау (СРЯЗ, 3С, 4С) фото/бейне камера, акпаратты енпзу функциялары, т.б. Мундай мумк^нд^ктерд^ пайдалану уш т алдымен, батдарламалык камтамасыз ету ортасын пайдалану кажет. М0селен, кунделкл ез1м1з пайдаланып журген Соод1е - зта г! технологияларды 0з^рлеуш^ алпауыт компаниялардыц б1рк Соод1е сервистщ аукымы ете кец, онымен ж у м ы с ^ т е у г е м у м к ш д ^ б е р е т ш


батдарламаларыныц сапасы ете жотары. Бул жалпы жарнама емес, шын мэындегю осы. Б ^ м саласында Соод1е сервистер^ УоиТиЬе, Напдои!з жэне Соод1е ^ос5 сервистерт тшмд1 колданута болады. Тусшклрек болу уш т эркайсысына кыскаша токтала кетешн.

УоиТиЬе - элемдк танымал бейне сервир, онда миллиардтатан бейне жазбалар бар, солардыц Ы нде кептеген бейне сабактарды да карап пайдаланута болады.

НапдоМз - б|р уакытта 10-та дейшп колданушылардыц тепн бейне кездесуше арналтан сервис. Сонымен катар чатка хабарлама ж1беру аркылы эрюм езтщ экранын керсетуте мумюндш берелн кызмел де бар.

Соод1е йосз - турл1 нускадаты кужаттармен жумыс ютеуге арналтан сервис. Мэселен, мэлн теру, электронды кесте, тусаукесермен жумыс, т.т.

С оод1е сервистер1 е з а р а тытыз б а й л а н ы с т а . С о н д ы к т а н да с з тек белсенд1рсе^з болтаны. Енд осы техникалык мумк^нд^ктерд^ оку удерюнде, б т к л л к арттыру жуйеанде утымды колдана бтсе болтаны.

Смарт цурылгылар не уш^н цажет?- Смарт телефон, планшет сиякты соцты

технологияны колданып журген окушыларта бул т а к т а т у с н I к т , эр^ с а б а к к а д е ге н кызытушылытын арттырады;

- Бул сенсорлы экран тез жумыс жасаумен катар, б1р уакытта б^рнеше окушыныц жумыс жасауына кемектеседк

- Технология жацартылтан сайын ол кеш енден^ртт, сабакка керекл материалдар да толыктырыла туседк

- Сабактыц орталыктан есте сактау кабтелне улкен экраннан керселлуте, сол уакытта окушылар ездер^ тапсырманы жасап, немесе сол батытта баска б1р тапсырманы жасай алуларына болады;

- Сабакка кажетл куралдарды ресурстар сайтынан алуларына немесе интернетпен жумыс жасаута болады;

- 3^ объект^лерд^ туанд1руге кеп кемег тиедк

- Окушылардыц сабакка кызыкты, эр белсенд катысуына ыкпал етедк

- Окушылардыц б1р уакытта б^рнеше окушы жумыс жасай алуына байланысты, топпен жумыс жасауда да ыцтайлы;

- Егер сабакка керек материалдар эз1р болса, сабак темтнщ де жаксы етуЫе сеплп тиедк

- Смарт экранда о б ъ е к т т е р мен

жазбаларды козтаута, суреттер мен диаграммаларта комментариилер косута мумкшдк береди

- Сабакты кызыкты елп, окушылардыц кызытушылытын арттырады;

- Окушылардыц жеке жэне элеуметлк кабтеттерт арттыра отырып, топпен жумыс жасаута кемектеседк

- С а к т а у ж э н е б а с п а т а б ас у мумюндктер1 аркасында жазудан куткарады;

- Материалды туашкл, кернек эр э ф ф е к т ^ е т т б е р у а р к а с ы н д а окушылардыц киын материалдарды да туанут жецтдетед^

- Окушылардыц ездерте деген сен^м артып, шытармашылык жумыс жасаулары артады;

- Окушылардыц сабактан тыс та кеп к ы з ы кт ы ж у м ы с т а р ж а с а у ы н а да кемектеседк

Жотарыда айтылтандарды ескере келе, сабатымыздыц бер1лу1 мен сапасын жаксарту уш т оку урдюне жаца акпараттык технологияларды пайдалану ауадай кажет екендл туаыкл. Смарт курылтыларды игеру жэне оку урдюне косып, оларды жацартып отыру кажет. Бул курылтыларды тек информатика пэш окытушылары емес, барлык окытушылары пайдалантанын бакылау, кажет болса уйрету, окыту керек.

Пайдаланган эдебиеттер:1. ^азакстан Республикасында б ^ м

беруд дамытудыц 2011 -2020 жылдарта арналтан мемлекетлк батдарламасы.- Астана,2011.

2. К|Р «Акпараттык технологиялар. Электрондык басылым» туралы 34.0172004 мемлекетлк стандарты.

3. Электрондык окыту ортасында педагогтердщ кузырлытын калыптастыру.- Алматы, 2012.

Интернет ресурстары:1. Умное будущее. Реформирование

образования повлечет формирование нового общества. Зта г! Е-1еагтпд Россия 2012, 9-10 октября, Москва.

2. шшш.е.еСи.кг3 . П 1 1 р : / / ш ш ш . е 1 е а г п 1 п д -

^и55^а.^и/Iа5^/е_Iеат^пд_20124. \мшш.раС1е1сот5. 11ир://адки{еасП.к2/6. П{ф://ргоТе55юпаМ.ш/5ооЬ5сПе5^а/

5 т а г1 _ е С и с а 1 ю п /ко п {5 у е р Ы у а -5 та г { - еСисайоп.

ЭД1СТЕМЕЛ1К ПОРТАЛ МЕТОДИЧЕСКИМ ПОРТАЛ

16

ИЗБАСАРОВА Г.Б.«Эрлеу» БАУО» АК филиалы

ОКО бойынша ПКБАИ, “Инновацияльщ технологиялар мен жаратылыстану-гылыми

(гуманитарлыц) пэндерд '1 оцыту эд^стемес^” кафедрасыныц ага

он;ытушысы

ТНЕ ^5АСЕ ОР САМЕ5 РОК ^ЕVЕ^ОРINС ^ЕАКNЕК5' 5РЕАКINС 5 К ^ 5 АТ ТНЕ ЕNСÎ5Н ^Е55ОN5

1п гесеп! уеагз, !Пеге Паз Ьееп а дгоштд ЬоСу оТ гезеагсП оп пеш 1апдиаде 1еагптд !есПп^^иез. ^ т д дате Паз Ьееп !Пе зиЬ|ес! оТ тапу рарегз апС ^зсиззюпз оVе !Пе гесеп! СесаСез. А дате сап Ье СейпеС аз ап ас!м!у !Па! соп!атз зоте ог а11 оТ !Пе ТоИоштд е1етеп!з: ги1ез, доа1з, сПа11епдез, Тап!азу, туз!егу, сиг1озИу, сотре!Шоп, апС зк М. С атез !Па! аге аСар!еС апС изеС Тог еСиса!юпа1 ригрозез а т !о ПаVе р1ауегз асП^еVе а зресШс 1еагптд ои!соте аз !Пе доа1 оТ !Пе дате.

ЕСиса!юпа1 датез аге ас!мШез !Па! р оV Се з!иСеп!з шКП !Пе оррог!ит!у !о гетТогсе !Пе р^еV^оиз кпош1еСде Ьу гереаСпд к т а то ге сотТог!аЬ1е епV^^оптеп!. ЕСиса!юпа1 датез аге зоТ!шаге !Па! Пе1рз з!иСеп!з !о 1еагп !Пе 1еззоп зиЬ|ес!з апС !о СеVеIор 1Ие1г ргоЬ1ет зоМпд зкП1з Ьу изтд 1Ие1г Сезке апС еп!Пиз^азт !о р1ау

Сатез апС Тип ас!мйез аге а V !аI раг! оТ (еасНт д ЕпдПзП аз а Т о ^ д п 1апдиаде. МПе!Пег уои'ге !еасПтд аСи1!з ог сППСгеп, датез шШ то!ма!е уоиг 1еагпегз.

Зреактд зкÎIз, I ке Из!етпд зкÎIз, аге оТ!еп пед1ес!еС т !Пе с1аззгоот ог !еасПегз аззите !Па! !Пеу аге ап агеа !Па! Соез по! ^е^и^^е тз!гис!юп ог ТааИ!а!юп. 1п огСег !о со тти тса !е еТТес!ме1у !ПгоидП зреактд, сИМСгеп ти з ! ехМЫ! Т1иепсу, с1агИу, апС ап ашагепезз оТ аи^епсе. ЗисП Vе^ЬаI соттитса !ю п зкШз аге 1еагпеС !ПгоидП ргасйсе апС оЬзе^а!юп оТ ап еТТес!ме

зреакег, зисП аз !Пе !еасПег.ТПе кеу !о епсоигадтд зреактд зк Мз т

!Пе с1аззгоот 1з сгеаСпд !Пе ргорег епV^^оптеп!. СППСгеп зПои1С Тее1 ге1ахеС, апС зоаа! т!егас!юп шкП реегз зПои1С Ье епсоигадеС. ТПеге аге зеVе^аI зиддез!юпз:

- !о з р е а к с 1е а г I у шкП ргорег ргопипаа!юп т огСег !о со тти тса !е шкП о!Пегз;

- !о зреак ехргеззме1у шкП ТееИпд апС ето!юп апС аVо С !Пе топо!опе;

- !о зреак еТТес!^е1у т СТТегеп! зкиа!юпз: шкП тСмСиа1з, зта11 дгоирз, апС !Пе шПо1е с1азз;

- !о и !Ш ге з р е а к т д т а11 !Пе соттитса !ю п аг!з апС соп!еп! агеаз !о Тиг!Пег 1еагтпд.

То асП^еVе !Пезе зиддез!юпз, !Пе !еасПег ти з ! огдатге Пег тз!гис!юпа1 ргодгат агоипС !шо сп!епа: а розкме, гесер!ме !еасПег аШ!иСе апС а рПузюа1 епV^^оптеп! сопСисме !о 1апдиаде изе.

I! 1з песеззагу !о з!гезз !Па! зреактд ^о№ ез !Пгее агеаз оТ кпош1еСде:

- тесПатсз (ргопипаа!юп, дгаттаг, апС VосаЬиIа^у): изтд !Пе пдП! шогСз т !Пе пдП! огСег шкП !Пе соггес! ргопипаа!юп;

- Типс!юпз (!^апзас!^оп апС ^п!е^ас!^оп): кпоштд шПеп сIа^ !у оТ теззаде 1з еззеп!^аI (!^апзас!^оп/^пТо^та!^оп ехсПапде) апС шПеп р^ес^зе ипСе^з!апС^пд з по! ^ и к е С (^п!е^ас!^оп/^еIа!^опзП^р Ьи IС пд);

- зос^аI апС си1!ига1 ги1ез апС погтз (!игп-!актд, га!е оТ зреесП, 1епд!П оТ раизез Ье!шееп зреакегз , ^еIа!^Vе го1ез оТ ра^!^с^рап!з): ипСе^з!апС^пд Пош !о !аке ^п!о ассоип! шПо 1з зреак^пд !о шПот, п шПа! с^^ситз!апсез, аЬои! шПа!, апС Тог шПа! геазоп.

1п !Пе соттитса !м е тоСе1 оТ 1апдиаде !еасП^пд, тз!гис!огз Пе1р !Пе1г з!иСеп!з СеVеIор !Мз ЬоСу оТ кпош1еСде Ьу р оV С пд аи!Пеп!^с р^ас!^се !Па! ргерагез з!иСеп!з Тог еаI-I Те соттип^са!^оп з^!иа!^опз. ТПеу Пе1р !Пе1г з!иСеп!з СеVеIор !Пе аЬ I !у !о ргоСисе д^атта!^саNу соггес!, 1одюаПу соппес!еС зеп!епсез !Па! аге арргорпа!е !о зрес Т с соп!ех!з, апС !о Со зо из^пд ассер!аЬ1е (!Па! з, сотр^еПепз^Ые) р^опипс^а!^оп.

То сгеа!е с1аззгоот зреак^пд датез !Па! ш N СеVеIор соттип^са!^Vе сотре!епсе, тз!гис!огз пееС !о ^псо^ро^а!е а ригрозе апС ап ^пТо^та!^оп дар апС а11ош Тог ти1!1р!е Тогтз оТ ехргеззюп. НошеVе^, ^иап!^!у а1опе ш111 по!


песеззаМу ргос1исе сотреТепТ зреакегз. 1пзТгисТогз пееС То сотЬ те зТгисТигеС оиТриТ датез, шЫсИ а11ош Тог еггог соггесТюп апС тсгеазеС ассигасу, шКИ соттиМсаТме оиТриТ датез ТИаТ дме зТиСепТз оррогТипШез То ргасПсе 1апдиаде изе тоге Тгее1у.

- Раиге Оатез: МозТ оТ ТИезе датез ^ о М е ТИе 1еагпегз т ТИе еIаТ Vе Тгее изе оТ а11 1апдиаде аТ ТИе1г соттапС. ТИеу ^ о М е сотраппд апС сопТгазТтд ркТигез, сопзИеппд СТТегепсез ог зтПагШез апС розз№1е ге1аТюпз ЬеТшееп рюТигез.

- РзусЬо1оду Оатез: ТИезе датез 1еТ из шогк шКИ ТИе Иитап т т С апС зепзе. ТИеу ^ о М е Те1ераТИу, V^зиаI регсерТюп, сИагасТегз, тадтаТюп апС тетогу. ТИеу а1зо епсоигаде ТИе зТиСепТз' сопсепТгаТюп апС 1апдиаде изе.

- М адс Т^^скз: ^апдиаде сап зотеПтез Ье ехетрПЯеС т а сопазе апС тетогаЫ е шау ТИгоидИ а т а д т Тпск. ТИезе Тпскз а1шауз аТТгасТ аТТепТюп апС ^ К е соттепТз.

- 8оипд Оатез: ЗоипС еТесТз сап сгеаТе т ТИе ПзТепегз ап тргеззю п оТ реор1е, р1асез апС асТюпз. ТИеге 1з а СетапС Тог ТИе ПзТепегз То сопТпЬиТе ТИгоидИ тадтаТюп. ТМз теV^ТаЫу 1еаСз То тСмСиа1 тТегргеТаТюпз апС ^пТегасТюпз аз ше11 аз ТИе пееС То ехсИапде ротТз оТ V еш апС То ехргезз Иеаз апС ор^п^опз.

- Сагд апд Воагд Оатез: ТИезе датез сап Ье аСарТаТюпз оТ зеVе^аI ше11- кпошп сагС датез апС ЬоагС датез I ке зпакез апС 1аССегз.

- №огд Оатез: ТИезе датез аге изеС Тог зреШпд, теаптдз, изтд шогСз Тог т а ктд зепТепсез, шогСз т сопТехТз апС шогС Тог саТедопгтд ассогСтд То дгаттаПса! изе. ЗТиСепТз, т тапу сазез, ИаVе То соттиМсаТе т Ти11 зепТепсез, дме пеш Иеаз апС агдие аТ ТИе зате 1епдТИ.

- Тгие-{а1зе Оатез: 1п ТИезе датез зотеопе такез а зТаТетепТ шМсИ з еКИег Тгие ог Та1зе. ТИе 1еагпегз тизТ СеаСе шМсИ К з.

- Метогу Оатез: ТИезе датез теазиге ТИе р1ауегз' аЬШТу То гететЬег СТегепТ еVепТз шМсИ, т Тигп, 1еаСз То ^ з с и з з ю п , т шЫсИ о р т ю п з апС тТогтаТюп аге ехсИапдеС.

- Саппд апд ЗЬаппд Оатез: ТИезе датез ргеТепС То епсоигаде зТиСепТз То ТгизТ апС деТ тТегезТеС т оТИегз. ТИеу ИаVе ТИе рагТюрапТз зИаге регзопа1 ТееПпдз апС

ехрепепсез шКИ оТИег с1азз тетЬег.- Оиеззпд апд 8реси1аИпд Оатез: 1п

ТИезе датез зотеопе кпошз зотеТИтд апС ТИе оТИегз тизТ ТтС оиТ шИаТ К 1з. ТИеге аге тапу датез апС VапаТюпз ЬазеС оп ТМз зтр1е Иеа.

- 81огу Оатез: ТИезе датез ргоV^Се а Тгатешогк Тог 1еагпегз То зреак аз ше11 аз шпТе зТопез апС зИаге ТИет \мТИ с1аззтаТез.

- Та1к Ьохез: Р оV Се ТИе дгоир шКИ ТИгее Ьохез сопТа^п^пд тСех сагСз. ТИе сагСз т ТИе Т1гз1 Ьох сопТат Ьг1еТ СезспрТюпз оТ сИагасТегз. ТИозе т ТИе зесопС Ьох сопТат Ьг1еТ р1оТ СезспрТюпз, апС ТИозе т ТИе ТМгС Ьох сопТат СезспрТюпз оТ зеШпдз. ЕасИ сИМС т ТИе дгоир сИоозез опе сагС Тгот еасИ Ьох. ТИеу зИои1С зТиСу ТИе1г сагСз Тог а Теш ттиТез апС ТИеп таке ир а зТогу ТИаТ тсогрогаТез ТИе сИагасТег, р1оТ, апС зеТТ1пд ПзТеС.

- 81огу Ьохез: ТеасИегз р1асе а Vа еТу оТ оЬ|есТз тТо а Ьох ог 1агде Ьад. ЕасИ 1еагпег с1озез Иег ог Мз еуез, геасИез тТо ТИе Ьох ог Ьад, апС ри11з оиТ опе о^есТ. АТТег ТИе сИПСгеп еха тте ТИе о^есТ апС ТИтк аЬоиТ К Тог а шИИе, ТИеу зИои1С еасИ таке ир а зТогу ТИаТ тс1иСез ТИе о^есТ т зоте таппег.

Опе оТ ТИе ЬезТ шауз То депегаТе а питЬег оТ Иеаз т а зИогТ атоипТ оТ Пте з ТИгоидИ ТИе ЬгатзТогттд зТгаТеду. ВгатзТогттд Ие1рз То зТгеТсИ а зТиСепТ'з тадтаТюп, епсоигадез дгоир соорегаТюп, апС 1еаСз То сгеаТме ТИтктд ТИгоидИ зропТапеоиз сопТпЬиТюпз Ьу а11 дгоир т е т Ь е гз . Кеу рппМр1ез оТ ЬгатзТогттд тс1иСе ТИе ТоПоштд:

- зе1есТ а ргоЬ1ет ог Тор1с апС геасТ То К ^и^скIу;

- Сез1дпаТе опе регзоп т ТИе дгоир аз ТИе гесогСег оТ Иеаз;

- ассерТ апС гесогС а11 Иеаз ог зиддезТюпз;

- ЬиМС оп оТИег реор1е'з Йеаз;- Со поТ спТюге апуопе е1зе'з Иеаз;- гететЬег ТИаТ, 1пШа11у, ^иапТ Ту оТ

Иеаз з тоге ^тро^ТапТ ТИап ^иаI Ту.Мапу ТеасИегз аге ТатШаг ш ТИ

Ь^а^пзТо^т^пд ЬиТ Со поТ иТИ^е Т еТТесТ VеIу ог Т^иепТ1у епоидИ. Р1ап То т а к е ТИе ЬгатзТогттд зТгаТеду рагТ оТ уоиг ТеасИ^пд р^асТ^сез. МоСе1 ТИе ргосезз Тог зТиСепТз:

- Ьед^п шКИ а шИо1е-с1азз Ь^а^пзТо^т^пд зезз^оп шИеге еасИ зТиСепТ гесогСз И з ог Иег ошп ^Сеаз;

- р оV^Се а ргоЬ1ет ^иезТ^оп аз а зПти1из апС а Т^те ПтК То еI^т^паТе Т ^VоIоиз ^Сеаз апС СауСгеаттд;

ЭД1СТЕМЕЛ1К ПОРТАЛ МЕТОДИЧЕСКИМ ПОРТАЛ

- шПеп Нте з саМе , 1е! еасП з!иСеп! зПаге Мз ог Пег Из!. 5есопс1, ореп ир !Пе Ьгатз!огттд зеззюп !о еVе^уопе;

- !Пе !еасПег гесогСз !Пе Иеаз Тог !Пе шПо1е с1азз а! !Пе сПа1кЬоагС !о тоСе1 !Пе го1е оТ !Пе гесогСег;

- уои та у Ьедт !о еVаIиа!е зоте оТ !Пе Иеаз т !е гтз оТ !Ие1г еТТес!мепезз т зоМпд !Пе тШа1 ргоЬ1ет.

5!гис!игеС датез сап Тогт ап еТТес!ме Ьг1Сде Ье!шееп тз!гис!ог тоСеИпд апС соттитса !м е ои!ри! Ьесаизе !Пеу аге раг!1у аи!Пеп!ю апС раг!1у агТТюак ^^ке аи!ПепНс со тти тса !ю п , !Пеу Теа!иге тТогта!юп дарз !Па! ти з ! Ье ЬпСдеС Тог зиссеззТи1 сотр1е!юп оТ !Пе !азк. НошеVе , шПеге аи!Пеп!ю сотти тса !ю п а11ошз зреакегз !о изе а11 оТ !Пе 1апдиаде !Пеу кпош, з!гис!игеС ои!ри! ас! V ! ез 1еаС з!иСеп!з !о ргасНсе зресШс Теа!игез оТ 1апдиаде апС !о ргасНсе оп1у т Ьг1еТ зеп!епсез, по! т ех!епСеС ^зсоигзе. А1зо, з!гис!игеС ои!ри! зКиа!юпз аге соп!гмеС апС т о г е Ике д а т е з !Пап геа1 соттитса !ю п, апС !Пе раг!юрап!з' зоаа1 го1ез аге ^ ге ^ а п ! !о !Пе регТогтапсе оТ !Пе дате. ТМз з!гис!иге соп!го1з !Пе питЬег оТ VапаЬIез !Па! з!иСеп!з ти з ! Сеа1 ш1!П шПеп !Пеу аге Игз! ехрозеС !о пеш та!епа1. Аз !Пеу Ьесоте сотТог!аЬ1е, !Пеу сап тоVе оп !о !гие соттитса !м е ои!ри! ас! V ! ез.

С атез сап Ье изеС !о шагт ир !Пе с1азз ЬеТоге уоиг 1еззоп Ьедтз, Сиг1пд !Пе 1еззоп !о дме з!иСеп!з а Ьгеак шПеп уои'ге !аскИпд а !оидП зиЬ|ес!, ог а! !Пе епС оТ с1азз шПеп уои ПаVе а Теш тти !е з 1еТ! !о кШ. ТПеге аге I !е^аIIу ПипСгеСз, ргоЬаЫу !ПоизапСз, оТ датез !Па! уои сап р1ау шИП уоиг з!иСеп!з. ЕР^ датез аге изеС !о !ез! VосаЬиIа^у, ргасПсе сопVе^з^пд, 1еагп !епзез - !Пе Из! з епС1езз.

ТПеге аге тапу геазопз шПу уои тау пееС !о изе датез шПНе шогктд аз ап ЕЗ^ !еасПег:

- !о Тосиз ог Ьппд епегду !о еасП с1азз т !Пе Т1гзТ !еп !о ТТ!ееп тти !е з;

- !о Ьгеак !Пе юе шКП а пеш с1азз оТ з!иСеп!з;

- !о ТII а зта11 Ь1оск оТ Нте шПеп а 1еззоп гипз зПог!ег !Пап уои р1аппеС;

- !о гер1асе а 1еззоп !Па! з!иСеп!з сап'! дгазр ог аге ЬогеС шКП;

- !о ПаVе оп ПапС Тог етегдепаез зисП аз Ьгокеп аиСю^зиа1 е^и^ртеп! ог рПо!осор^е^з;

- !о изе Т уои де! са11еС т 1аз!-

т т и !е !о ТII т Тог апо!Пег !еасПег.Зоте !еасПегз изе зПог! датез апС

ас!мИез оп а СаМу Ьаз^з, апС о!Пегз изе !Пет оп1у шПеп !Пе пееС апзез.

Сатез ПаVе Ьееп апС шШ а1шауз Ье ап трог!ап! раг! оТ 1еагтпд а зесопС ог То е дп 1апдиаде. Ме ПаVе рот!еС ои! !Пе трог!апсе оТ изтд датез т !Пе ЕпдПзП 1еагптд ргосезз. Сатез аге то!м а!тд апС ехсШпд ехрепепсез Тог з!иСеп!з !о СеVеIор !Пе зреактд зкШз т а Тип апС сотТог!аЬ1е шау. ВезИез, ше поНсеС !Па! датез Пе1реС з!иСеп!з !о Ь е ^ е т !ПетзеIVез, !Папкз !о !Пе сгеа!юп оТ а дооС а!тозрПеге тзИ е !Пе с1аззгоот.

Ме тр1етеп!еС зоте ктСз оТ датез: саппд-зПаппд, диеззтд апС зреси1а!^е датез апС а з!огу дате. ТПеу епсоигадеС з!иСеп!з !о соттипюа!е ога11у апС !о дат сопИСепсе т зреактд. 1п аССШоп, Сиппд !Пе ргосезз оТ тр1етеп!а!юп, з!иСеп!з оVе^сате !Пе1г Теаг оТ т а кт д 1 з!акез апС регсемеС зреактд аз а па!ига1 ргосезз шПеп !Пеу шеге р1аутд. ТПе 1 о п ! у оТ з!иСеп!з сои1С ехргезз апС соттитсаТе ога11у шКПои! !Пе ргеззиге оТ Нте ог сопз!ап! еVаIиаТюп.

РтаИу, ше сопзИег !Па! датез, т депега1, епсоигадеС !еепадегз !о ^тр^оVе !Пе^ зреактд зкШз, езреааИу шПеп !Пезе тс1иСеС дгоир шогк, то!ма!юп апС сотре!Шоп. А1зо ше С^зсоVе^еС !Па! датез аге тоге !Пап а Типс!юп т !Пе с1аззгоот; !Пеу Пе1реС оиг з!иСеп!з !о регТогт Ье!!ег, !о Тее1 сопйСеп! апС Тгее т огСег !о ^тр^оVе !Пе1г ЕпдИзП зреактд зкШз.

□ТегаТиге:1. Еитсе Ю !^ а т Тапд/ ^еVеIор^пд

зреактд зкШз ш !П датез: !ошагСз а со- оре^а!^Vе 1еагптд арргоасП/ Р^осееС^пдз оТ ТПе 16!П СопТегепсе оТ Рап-Рс^Т^с Аззос^а!^оп оТ АррПеС ^^пди^з!^сз, 2010 - 434-435 р.

2. МсСаТТег!у, З.С., ^асоЬз, С. М., IСС^пдз, А. С. ^., 2006. Сооре^а!^Vе Iеат^пд апС зесопС 1апдиаде !еасП^пд. NУ: СатЬпСде ^п^Vе^з^!у Ргезз.

3. ЗсПт^С!, К. М , & Рго!а, З. N. (1986). ^еVеIор^пд Ьаз^с сопVе^за!^опаI аЫП!у п а зесопС 1апдиаде: А сазе з!иСу оТ ап аСи1! 1еагпег оТ РогГидиезе. 1п К. К. ^ау (ЕС.), ТаIк^пд !о 1еагп (рр. 237-326). Кош1еу, м А: NешЬи^у Ноизе.

4. ^^N^ат ^гиНа ^е6, Езрегапга Vеда Се1у/ Епсоигадтд Теепадегз То Iтр^оVе Зреак^пд ЗкШз ТПгоидП С атез/ VоI.12 по.1 ВодоТа ^ап./^ипе 2010 - 70-75 р.


ИСАЕВА Л.Ш.Шымкент к., Т.Тэж'баев атындагы №47 мектеп-гимназиясынын мугал'м'1

БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ ИНТЕРАКТИВТ1 ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ

КОЛДАНУДЫН ТИ1МД1Л1Г1

Б ^ м бастауы бастауыш мектептен басталатыны айкын. Бастауыш мектепте эртурл1 пэндер тогысып, окушы б ^ м ш дамытумен катар келбелн сомдауга улес косады. Сондай-ак бастауыш б ^ м берудщ нег зг максаты - балалардыц жас ерекшелИ мен жеке дара мумюндктерт ескере отырып, окушы тулгасын дамыту, оку ю - эрекелнщ нег зг компоненттерт игертуд жузеге асырады.

Бастауыш сынып окушылары киялга кеб1рек бертелн, сенпш балалар. Сондыктан сабакта баланыц танымдык кабтелн, киялын дамытуга кеб^рек куш салу керек. К ^ р п интерактивл т е х н о л о г и я л а р д ы к о л д а н у а р к ы л ы окушылардыц ой-ерюн, танымдык кабтелнщ, киялыныц ерюн дамуына жэне жан-жакты б ^ м алуына кеп мумюндктер бар. Олай болса, эрб^р окушыныц б ^ м децгейт талапка сай кетеру ушш интерактивл технологияларды тшмд1 колдану кажет-ак.

Каз^рг кезде б ^ м беру урдюнде 50-ден астам технологиялар колданылады. Соныц ^ н д е Дамыта окыту технологиясын басшылыкка ала отырып еткен сабактарымдагы ез тэж^рибеммен белюпектн. Сабак материалы Рошег рот! презентациясы немесе мэлндк акпарат туртде бершедк Сонымен катар, материалдык курамына кесте, диаграмма, с у р е т , б а с к а р у ш ы б а т ы р м а л а р , гиперсттемелер, графиктер кездеседк Тус^нд^ру барысында мугал1м тактаныц алдында турып жасырулы акпаратты ашып бере алады жэне езгертедк Сабактыц соцында колданылган материалды есте сактау максатында, кайталау уш т колдана алады. [1]

Интерактивлк тактамен жумыс ^теу барысында жасалган файлдар б е л г^ б^р форматпен сакталады. Мугал^м б р нш кезекте алдын ала дайындаган материалдардыц кемепмен окушыныц б ^ м т , б т к л л л мен д а г д ы с ы н б а к ы л а у г а б а г ы т т а л г а н тапсырмаларды орындаудан бастаса болады. Сабактыц барысында тапсырмаларды орындау

бойынша ауызша тус^нд^ру ж урпзтедк Интерактивл тактаны пайдалану аркылы теориялык материал кайталанады. Мугал^м алдыцгы сабакта еллген материалды ашып, еткен сабакты кайталай алады. Оку удерюнде интерактивл куралдарды колдану м у г а л ^ м н ^ к ж е к е т э ж 1 р и б е с ш е шыгармашылык ^зден^с^не байланысты. Бул окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын арттырады. Мысалы, жануарлардыц телдерт калай шакырады, дыбыстарын тыцдай отырып, еслгендерт жазады. Эр окушы эртурл1 еслп, дыбыстауы мумюн. Мысалы, «Мээ - мээ», «мее - мее», «бее - бее», «шее - шее» осылайша жануарлардыц телдершщ калай дыбыстайтынын тез мецгередк Кере отырып, есте сактау кабтеттерт арттыруда такта беттершщ мумюнштктерт кецтен пайдалана алады. Сонымен, интерактивлк такта сабакка катысушылардыц барлыгын б|р ортага, жинактап, кажет акпаратты ецдеу аркылы жалпыланган акпараттык б т к т т к л калыптастыратын тшмд1 курал болып табылады. Алдын ала дайындалган оку материалдары - презентациялар, мэлндк, графикалык акпараттык объекллер - сабактыц жаксы етут жэне барлык акпарат турлерт колдануды камтамасыз етедк

Енд^ М.Макатаевтыц «Карттарды суйемш» такырыбындагы интерактивл тактаныц мумюндлн пайдалана етшген сабагымныц уз^нд улгюн усынамын.

Сабактьщ турк Аралас сабак.КернекшН: Суреттер, сызбалар,

буклеттер.Пэнаралык байланыс: математика ,

музыка.Сабактьщ барысы:I. Уйымдастыру кезе^Окушылардыц назарын психологиялык

жаттыгулар орындау аркылы сабакка аударып алайык.

Кане, катар-катар тузелтОкушыга лайык,Колымызды ж^бер^п,Туп-тузу болып турайык.Б р нш топ сен отыр,Ек^нш топ сен де отыр,Уштш1 топ жай отыр,Терттш1 топ тез отыр.II. Уй тапсырмасын сурау- Ал, балалар уйге кандай тапсырма

бертген ед1?- Ы.Алтынсариннщ «Шеше мен бала»


0цпмест мазмундап, сахналап келуге бердНз.

- Ендеше мазмундамас бурын Ы. Алтынсарин атамыз туралы не б^лем^з, еске туарейк.- Акын.- Жазушы.- Алташ мектеп ашкан, устаз.- Туцтыш казак хрестоматиясын жазтан.

- «Шеше мен бала» 0цпмест юм мазмундап беред^?

Окушылар 0 р топтан 0 цпмеш мазмундайды.

- Олай болса «Шеше мен бала» 0цпмест сахналап керейк.

Шешес - Улкен кызы - К ш кызы - Ой козгау- ©цпмеге юмдер катысады?- Э ц п м е д е п кай к е й т к е р г е

сурактарыцбар?- Сендерге кай кейткер унады?

Неамен унады?- Улкен кызыныц юн дурыс деп

ойлайсындар ма?-Сен улкен кызыныц орнында

болтанда не ютер едщ?-Диалог дегеым1з не?-Осы ке р^н^стег^ адамдардыц

0цпмелесу^ диалогке жата ма? Неге?-Балалар, Ы.Алтынсарин осы

0цпмесЫде балаларта не айткысы келд^?- Балаларды кайырымды болута,

жаксылык жасаута шакырады.-0те дурыс айтасыцдар.III. Жаца сабакМ . М а к а т а е в т ы ц бIр шумак

еле^мен бастау.Ак кырау туртан акпанда Аташтар сырта такканда.Бозарып турып ак тацда,Есще мен алтайсыц,Есще мен алтайсыц!- Балалар, осы елец шумактары

сендерге таныс па?

- Бул елецд жазтан М.Макатаев аталарыц. М.Макатаев атамыз 0ртурл^ такырыпта жырлатан: тутан жер, Отан, махаббат, достар, ата-карындас, 0ке-шеше т.б.

- Ендеше, бупн б з М.Макатаевтыц «^арттарды суйем» еле^мен танысамыз. 0лецге токталмас бурын М.Макатаевтыц ем1р1 мен шытармашылытына токталайык.

Ютаппен жумыс1. 0лецд м0нерлеп окып беру.2. 0з безмен жартылай дауыспен туант

оку, таныс емес сездерд1 туртт алу.

Сезджпен жумыс


3. влецнщ мазмунын ашу, талдау.4. влецд мэнерлеп окыту.

- Балалар осы елец юмдер жайлы екен? -Карттар жайлы

Ой топтастыруБалаларта кун шутыласы таратылып,

окушылар ез топтарында жазады жэне кортайды.

«К|арт» сезЫ есженде кез алдыца юмдер елестейд^? Соны кун шутыласына ту ^ц д е р .

Поэзия минутыМ.Макатаев елецдерт жатка айту.

IV. Сабакты бешту.“Сурактар леп” эдю бойынша1. М.Макатаев юм болтан?2. Оныц кандай елецдерт бтесщдер?3. Оныц жан-жарыныц ес1м1 юм?4. Ул-кыздарыныц еамдерш ата.5. Биыл М.Макатаев неше жаска толады?6. Ол неге карттарды суйемш деп

жырлатан?

ПЕДАГОГИКАЛЫК АЛАК

Сабакты корыту. Сонымен балалар, М.Макатаев атамызды елд деуге болмайды. Ол мэцп б^збен б^рге. Оныц артында калтан елец, жырлары урпактан урпакка жетт отырады. Буг1нг1 «Карттарды суйем» елец б^зге, сендердей балаларта улкенд сыйлау, курметтеу туралы айтады.

Баталау. Кер! байланыс: Алма аташына окушылар сабактан алтан эсерт туст катаздан дайындалтан алма жемюне жазап, аташка жабыстырады.

Уйге тапсырма. вл ец д мэнерлеп жаттап келу. «Менщ атам» такырыбына эссе жазу.

Алдаты уакытта жотары талаптарта ж а у а п б е р е ^ н и н т е р а к т и в т ^ технологиялардыц тшмд1 турлер^ пайда болары сезаз. Сондыктан эрб^р мутал^мнен ез п э н ж о к ы т у у д е р ж ж д е сол технологияларды утымды колдану уш т ез кэЫби шеберл к т е р ш , акпаратты к- технологиялык кузы ретттктерш унем1 дамытып отыруы талап еттедк

Пайдалантан эдебиеттер:1. Селевко Г.К. Современные

образовательные технологии. М., Народное образование,1999,58 б.

2. М.Макатаев. Казак жырыныц б1р жылы. Жулдыз. 1972ж., №7.

ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПЛОЩАДКА

БАСАНОВ А.Турюстан ц., «К,ос-к,орган» жалпы орта мектеб^н^ц тарих п э н му^ал^м^

АРХЕОЛОГИЯ ЭУЕСКОЙЛАРЫ ТУРК1СТАН УЙ1РМЕС1Н1К

ХАТТАМАЛАРЫНДА СЫР 0ЗЕН1 БОЙЫНДАГЫ КАЛАЛАР ЖАЙЛЫ ЕСЕПТЕР

С ы р е ^ р 1 К а з а к с т а н н ы ц т а р и х и материалдарта бай елкелертен б р болып есептеледк Сыр езен бойында ежелп калалар, обалар, корымдар, таска салынтан суреттер, турактар, елдьмекендер, карауыл мунаралар жэне т.б. кептеген тарихи ескертюштер кездест жатады. Бул аймакты зерттеу ежелден т а р и х ш ы л а р д ы , г е о г р а ф т а р ме н

саяхатшыларды кызыктырып келген. Сонау е ж е л п з а м а н д а м у н д а з е р т т е у жумыстарымен кытайлыктар, кешшрек арабтар, еуропалык талымдар, ал ХУ111 тасырдан бастап орыс талымдары келе бастатан.

Сыр айматыныц непзп дереккез1 калалар болып табылады. Бул ецрдщ тарихи- мэдени ескертшштерЫ зерттеудщ жуйел1 турде журпзтген алташкы кезец болып ХУШ т. басы - Х1Х т. соцы есептелтедк Осы кезецде непзшен ескертюштер жайлы деректер жинакталып, алташкы зерттеулер журпзтген. Аталмыш зерттеулердщ кызтан тусы болып Х1Х т. саналады. Себеб^ Сырдария езеш атып жаткан непзп т е р р и т о р и я б о л ы п е с е п т е л ж е т ж Казакстанныц оцтустт Х1Х т. орта тусында Патшалык Ресейге косылады. Патша еюмет жаулап алынтан жерлерд^ игеру максатында арнайы экспедициялар уйымдастырды [1]. Бул жумыстармен непзш ен Гылым

ПЕДАГОГИКАЛЬЩ АЛАН ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПЛОЩАДКА

академиясы, Императорлык орыс географиялык когамы, Тау-кен мен Тем1р жол ведомстволары, Мемлекеттк мулк министрл^п, Казан у н и в е р с и т е т жанындагы археология, тарих жэне этнография когамы айналысты. Патша еюмет отарлау саясатын жузеге асыру максатында Казакстанныц кептеген калаларында ж е р гткт елкетану гылыми уйымдары - облыстык статистикалык комитеттер, географиялык когамдардыц бел^мдер^н жэне т.б. курды. Олардыц нег1зг1 максаты - географиялык, с т а ти с т и к а л ы к , э т н о гр а ф и я л ык, жаратылыстану мен тарихи деректерд1 жинактау, сараптау, жариялау жэне гылыми экспедициялар уйымдастыру болып табылды [2].

Х1Х гасырдыц ек^нш жартысында Оцтустк Казакстан мен Жетюу ец1р1 Турюстан генерал-губернаторлыгы курамына енедг Осы туста кептеген гылыми уйымдар ез бел1мдерт генерал- губернаторлыктыц орталыгы саналган Ташкент каласында аша бастайды. Осы уйымдар арасында Сыр езен бойындагы ескертк^штерд^ зерттеуде ерекше орын алатыны - Ташкент каласында 1895 ж ы л ы к у р ы л г а н А р х е о л о г и я эуескойларыныц Турюстан ушрмес болды.

1886 жылга дейт Турюстан е^ртде жуйел^ турде археологиялык зерттеулер ж у р п з т м е г е н д 1 п н , орталы кта гы археология уйымдармен туракты байланыс болмагандыгын, сонымен к а т а р , ж е р г Ш к т 1 ж е р д е о с ы мэселелермен айналысатын мекеме не жеке азаматтар болмагандыгын ескерт, Императорлык Археологиялык комиссия Туркютан елкестдеп кернект зерттеуш^ Н.П.Остраумовка аталган жумыстармен айналысуды еттдг

1893 жылдыц 11 желтоксанында И м п е р а т о р л ы к ж а р а т ы л ы с т а н у , а н тр опол о ги я ж эне этнограф ия эуескойлары когамыныц Турюстан бел1м1 отырысында Н.П.Остроумов пен сол к е з д е Т у р м с т а н д а б о л г а н В.В.Бартольдтар Турюстан е^рш щ арх е ол о ги яс ы жайлы баяндама жасайды. Бул отырыска бел^м президент барон А.Б.Вревский де катысады [3]. 0з баяндамаларында бул ем галым Т у р м с т а н е л к е т у ш ш та р и х и -

археологиялык зерттеулердщ мацызы жайлы баяндайды.

1895 жы лгы 11 ж е л то кс а н д а гы хабарламада айтылганындай: «по поводу обоих этих сообщ ений произошел оживленный обмен мнениями, причем... было решено сформировать в Ташкенте археологический кружок. Немедленно после этого было приступлено к составлению проекта и затем проект был представлен на утверждение» [4].

Аз уакыт Ы нде ушрме жобасы мен Жаргысы даярланып, 1895 жылдыц 31 казанында ушрме Жаргысын Халыкка б ^ м беру министр^ бемтт [3].

1895 жылдыц 11 желтоксанында к у р ы л т а й ш ы м у ш е л е р д щ ж а л п ы жиналысында Археология эуескойлары Турюстан ушрместщ ашылуы болып етт [2]. Ушрменщ нег зг максаты «Турюстан елкестдеп е с кт к ескертмштерт зерттеу, сипаттау жэне коргау» болып белгтендг Ушрменщ курметт терагасы болып А.Б.Вревский, вице-терагасы болып Н.П.Остроумов сайланды. Ушрме мушелер^ катарында В.В.Бартольд, Е.Т.Смирнов, Н.С.Лыкошин, И.Т.Пославский, В.А.Каллаур, Н.Маллицкий, М.С.Андреев, М.А.Терентьев, С.М.Граменицкий, А.А.Диваев, И.В.Аничков жэне т.б. болды.

Ушрме ез жумысын 1895-1916 жылдар аралыгында журпздг Осы жылдары ушрме мэж^л^стер^ б о л ы п , « А р х е о л о г и я эуескойлары Турюстан ушрмеа мушелертщ отырыстары мен баяндамаларыныц хаттамалары» деген атпен 21 рет жинак болып жарияланды [2]. Ушрме отырыстары генерал-губернатор резиденциясында, Турюстан мугал^мдер семинариясы мен Калалык Дума гимараттарында етт отырган. Зерттеу жумыстарына жумсалатын каржы непзшен меценаттык т у т м д е р мен мушелертщ жарналарынан куралган. Сонымен катар, Петроград каласындагы Орта жэне Шыгыс Азияны зерттеу Комитет жумыстарга каржы белт отырды. Ушрме мушелертщ саны 1896 жылдыц соцында 100-ге жетт [5].

Жогарыда атап еткеым1здей, ушрменщ 1895-1916 ж.ж. аралыгында хаттамалары 21 рет жинак болып жарияланган. Осы хаттамалар аркылы б1з карастырып отырган Сыр езен бойындагы калалар, ескертюштер калай жэне юмдер аркылы зерттелгендтн аныктауымызга болады. Аталмыш мэселеге


токтала кетсек, 1896 жылы жарияланган 1895 - 1896 ж.ж. журпзтген зерттеулердщ нэтижес алгашкы хаттамадан зерттеулер Ташкент ау м а гы мен Э у л и е ата у е з д е р ш д е журпзтгендтн б^лем^з. Бул хаттамада Сыр езеш аумагына катысты р есептер, баяндамалар жасалмаган.

1897 жылы жарык керген ешнш1 хаттамада Н.Маллицкийдщ «Сырдария езеынщ орта жэне теменг агыстарындагы есктктер» деп аталган есеб^ жарияланган [6]. Тура осындай есепт Е.Т.Смирнов та бередк Ол бул есебЫде 1896 жылы Сырдыц орта жэне теменп агыстарында журпзген зерттеулер^ жайлы жазады [7]. Сондай-ак бул жылы зерттеулер кебте Эулие ата уезд мен Эзкент аймагында журпзтгендтн аныктаймыз.

УшЫш1 хаттама 1898 жылы жарияланады жэне ол ез Ы не 1897-1898 жылдары жасалган е с е п т е р д 1 а л а д ы . Бул х а т т а м а д а И.О.Аничковтыц «Археологиялык жагынан кызыкты болган Казалы уездЫщ кейб^р жерлер^ ж а й л ы » , « Ж а н к е н т ацы зы ж а й л ы » , П.Спиридоновтыц «Жанкент кирандыларына сапар», «Тем^р тарапынан Турюстандагы Хазрет Ясауи мештне бертген грамотаныц нагыз текст» атты хаттамалары жарияланды. Бул хаттамалар Археология эуескойларыныц Туркютан ушрмес мушелершщ Сыр ек^р ескертюштерте болган кызыгушылыктарыныц арта тускеын керсетед1 [6]. Осы жылы И.Т.Пославский Отырар каласында болып, бул жерде журпзген зерттеулер^ жайлы есеп беред^ [7].

Терлнш1 жылы, ягни 1899 жылы жасалынган хаттамада Сыр езеы бойындагы ескертюштерге катысты есептер ете аз. Бул жылы непзтен Н.С.Лыкошин мен В.В.Бартольдтыц Отырар жайлы есептер^ жарык керген.

1900 жылы жарык керген хаттамада В.Каллаурдыц Казакстан тарихы уш т мацызды дереккездертщ б р болып есептелтетн «1219 жылы Шыцгысхан тарапынан киратылган Перовск уезтдеп Саганак (Сунак), Ашнас немесе Эшнас (Асанас) жэне т.б. калалар» атты есеб^ шыкты. Сондай-ак, оныц «Сунак калашыгы жайлы мэл1меттер» деп аталган есеб^ де осы хаттамада жарияланды. Сырдария езеы бойындагы калалар мен ескертюштерге катысты есептерд1 Н.Руднев те жариялады. Бул есептер «Сыр езеы бойындагы ежелп калалар 1здерЬ>, «Археологиялык уырме» деп аталды. Сондай-ак бес^нш жылы жасалынган хаттамада баска да Казакстан тарихына кунды болган есептер жарияланды.

Алтыншы жылы жарияланган хаттама ез Ы не 1900-1901 жылгы есептерд1 алады. Бул хаттамада Сырдария езеы бойындагы тарихи ескертюштерге катысты кептеген есептер жарык керген. Олардыц непзплерт жэне кебш В.А.Каллаур жариялайды. Каллаур есептер^ мыналар: «Перовск уезшдеп «Сырлы-там» кирандылары», «Перовск уезшщ шыгыс бел^г^ндег^, Сырдария езеншщ бойындагы ежелп калалар, коргандар мен обалар», «Перовск уезтдеп Кек-кесене мавзолей»

1901-1902 жылдаргы есептерд^ ез Ы не алган жеттш1 жылгы хаттамада Сыр езеыне катысты есептер дерлк жок. Жалпы бул жылы ете аз есеп жасалынган [6].

СепзЫш1 жылгы хаттамага 1903 жылы жарияланган есептер шредк Бул жылы Каллаур В.А. «Перовск уезтдеп, Сырдария мен Яныдария езендер1 ацгарындагы ежелп калалар мен коныстар» атты есебш ж ари ял ай д ы . Мунда ол Сырдария бойындагы Жацакенттен белек, оныц б р арыкшасы болып есептелтетн Яныдарияда тагы б1р Жацакент каласы бар деп жазады [8]. Сондай-ак, осы жылгы хаттамадаA. Черкасов езтщ 1902 жылгы А.Кларемен б1рлеап Отырарда журпзген зерттеулер1 жайлы есебт жариялайды. Есеп «Отырар кирандыларына сапар» деп аталады.

Тогызыншы жылы жасалынган хаттамага 1903-1904 жылгы жасалынган есептер енедк Бул хаттама А.К.Кларенщ 1902-1904 жылдары Отырарда журпзген зерттеулер1 непзтде жасалынган «Ежелп Отырар жэне оныц кирандыларында 1904 жылы журпзтген казбалар», «Отырар жайлы статьяга косымша» атты есептер^ енед1 [7].B . А .К а л л а у р д ы ц « Я ны д ари я езеш бойындагы ежелп калалар кирандылары» атты есеб1 де осы хаттамада керсеттген.

1905 жылы жарык керген хаттамада А.Диваевтщ «Кек кесене мавзолеы. Тарихи- археологиялык шертпе» атты есеб^ жарияланды.

1907 жылы 1905 жылгы сиякты ете аз есептер жасалынды. Он б р нш жылгы, ягни 1907 жылгы хаттамада Сыр езеы бойына катысты есептер дерлк жок.

1908 жылы (он еюнш1 жыл) жасалынган хаттамада ете аз есептерден куралган едк Со ла рд ы ц ш ш д е С .М а л л и ц к и й д щ «Турюстан каласындагы Хазрет Яссавий мештнщ тарихи-архитектуралык мацызы» атты есеб1 бар [6].


Жалпы алганда ХХ гасырдыи бас к е з е ц д е р ш е н б а с т а п у т р м е хаттамаларында есептер саны азайып кетедк Ал, 1908 жылдан бастап - 1916 жылга дей1нг1 аралыкта жарияланган хаттамаларда Сыр езеш бойындагы калалар жайлы есептер жоктыи касы. Буган себеп релнде бул жылдары аталмыш е^рде р казба, зерттеу жумыстарыныи аз журпз^лгенд^пн айтуымызга болады.

Дорыта келгенде, Археология эуескойларыныи Турюстан ушрмеа - Сырдария езеш бойындагы калалар, ескертюштер жайлы аса кунды деректер калдырган б^рден-б^р мекемелердщ б1рк Бул деректер каз1рг1 тарихшылар уш т Казакстан тарихын уйренуде ете улкен мацызга ие.

А р х е о л о ги я э у е с к о й л а р ы н ы и Турюстан ушрмеа - алгашкы когамдык гылыми-елкетану мекемес болып табылады.

Пайдаланылтан эдебиеттер:1. Казакстан тарихы (кене заманнан

бупнге дейт). Бес томдык. Т.3. Алматы: Атамура, 2002.

2. Бахтыбаев М.М. Археология

эуеской-лары Турмстан у ш р м е с ш щ курылуыныи алгышарттары // А.Ясауи университелнщ хабаршысы, №2, 2009.

3. Б.В.Лунин. Из истории русского востоковедение и археологии в Туркестане. Т у р к е с т а н с к и й к р у ж о к л ю б и т е л е й археологии (1895-1917 гг.). Ташкент, 1958. стр. 43. / ПТКЛА, I, 1896, стр. 1.

4. Н.С.Лыкошин. Очерк археологических изысканий в Туркестанском крае до учреждения Туркестанского кружка любителей археологии. стр. 57. / ПТКЛА, год I. - Ташкент, 1896, стр. 1-2.

5. Б ахты баев М.М. А р х е о л о ги я эуескойлары Турюстан ушрмеа курылуы т а р и х ы н а н / / Орта г а с ы р л а р д а г ы Казакстандагы акша айналымы жэне сауда / Халы карал ы к гы л ы м и - п р а к т и к а л ы к конференцияныи материалдары, Турюстан, 8-10 маусым, 2006 ж.

6. шшш.доод1е.ги7. Оцтуслк Казакстан облысыныи тарих

жэне мэдениет ескертюштертщ жинагы.- Алматы,2007 ж.

8. Б.А.Байтанаев, М.У.Турадилов. Труды В.А.Каллаура и А.А.Диваева по исторической топографии и исторической топонимике Казахстана // А .Ясауи университелнщ хабаршысы, №4-5, 2002.

КУДАЙБЕРГЕНОВА А.Ш.^азацстан инженерл^ педагогикальщ халыцтар Достыгы университет^н^ц 2 курс магистранты

К1Ш1 МЕКТЕП ЖАСЫНДАГЫ БАЛАЛАРДЬН ЗЕЙ1Н1Н ДАМЫТУДА

ТРЕНИНГТЕРД1 КОЛДАНУДЫН ПСИХОЛОГИЯЛЫК ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1

К ш мектеп жасындагы балалар б о л а ш а к и е Ы б о л г а н д ы к т а н дуниежузтк мэдениетл танитын, езтщ тел мэдениелн бтелн, сыйлайтын, рухани дуниес бай, саналы ойлайтын, зей^нд^ жэне жогары б т к л болуы м ш д е т т к КР Б Ы м заиына сай

керселлгендей б1л1м беру жуйестщ нег зг мтдел - улттык жэне жалпы адамдык кундылыктар, гылым мен практика жет^ст^ктер^ непзшде жеке тулганы калыптасуы мен дамуына кажетл жагдай тугызу болып табылады.

Б^м нщ непзп м^ндеттер^ - рухани жэне д е н е д а м у м у м к ш д ^ т е р ш ашу, адам герш тктщ туракты нег^здер^ мен салауатты ем1р салтын калыптастыру, даралыктыи дамуына жагдай тугызу аркылы акыл-ой мен жеке тулганыи шыгармашылык кабтетлпн байыту болып табылатындыгы заида айкын керселлген. Б ^ м беру мекемелертде оку эрекел эр окушыныи кызыгушылыгы мен кабтетллтн аныктау мен дамуына, элеуметлк багдарга бешмделу ка б т е т л л т мен когамдагы табысты ю-эрекелне непзделген.[1]


Б ^ м беру удерюнде баланыи зешнт дамыту аркылы оный б ^ м алу деигейтщ жогарылауына, игертген б^м нщ бер^кт^г^н камтамасыз етуЫе, б1л1м сапасыныи артуына м у м к ш д к тугызады. Кез-келген окыту дамытушы болып табылады. Егер де окыту барысында максатты турде баланыи зей^н^н дамытуга багыттап отырса, ол бала басканыи пшршен дурыс корытынды шыгаруга, ез ойын толык жетше бтуге, киялын уштуга болады. Демек, к ш мектеп жасынан бастап баланыи з е й тт дамыту жетекш1 орынга шыгатыны сезаз.

К1ш1 мектеп жасындагы балалардьщ зешнд'1 тарбиелеуге шеберлк керек:1. Сабак жогаргы темпте, юкер б1ркалыпты

жагдайда шебер уйымдастырылса, баланыи миына жетт жатса -баланыи з е й тт езте тез аударып алады, барлык бала тез юке юрюетш болады. Балалар кейб1р жас окытушыныи сабагында кеп шулайды. ©йткенк окылатын материал оларды кызыктырмайды. Не ютеу керек? Ондайда эр балага жеке тапсырма берсеи, оныи зешы соган аударылады.

2. Зейтнщ физиологиялык нег з - мьщты зерттеуге багытталган рефлекс, И.П.Павлов: «Бул не?» - деген сурак тэр^зд^ екент айтады. Бтуге кумарлык багыт-зейтнщ сипаты.

Егер окылатын ютапта, ондагы материалда жаиалык, кызыкты, таигалатын ынтыктыратын нэрсе болмаса, бала куштеуге кенбейдк Бул е с т е с а к т а у г а , б т у г е к у м а р л ы к к а багыттамайды. Сондыктан эр сабакта жаиалык айту керек.

3 . Мугал^м езшщ м^нез^мен, ю м е н , эрекетмен баланыи з е й тт шашып алмау керек. Сабакты етш у жоспарын алдын ала ойлау керек, узтю арасында тактага жазып кою, кернект куралды эз^рлеп алу, сабак услнде аузыиды ашып аиырып турмау, бегде нэрсеге кеи^л^ид^ бурмау; дэптерлерд1 ул есл рт, уакыт жемеу, зей^нд^ аударып ж1берелн орынсыз сез демеу, балалардыи алдында келбеидемеу, жеиттекткке салынып елеидемеу мугал^мнен талап еттедк

4. Байыпты болып жеттмеген, эл сыныпты толык бтмеген мугал^мге “балаларга аркаиды берт, жаурыныиды, бексеид^ керсетпе, бет^ид берт, жылы шырай жасап, б^р баланы емес, барлык баланы кез алдыида б1рдей уста, аз сейле, анык айт, сенщ сезщ оларга эр| кыска эр

нуска болсын” - деген принциптер усынылады.

5 . Балалар тап с ы р м а оры ндап жатканда, косымша тапсырмалар берт, мысалы: « 4 клетка солга шепнуд1 умытпа», «ана ережен еске ал», «мына ережеге кезщ сал»т.б. деп, олардыи зей н н шашыратуга болмайды. «Белме зейтдк тапсырманы бергенде болма тге р тд н кейтдП» - дегенд^ ескеру абзал. Сабак усттде тапсырма орындау кезтде барлык баланыи зейшш алаидататындай бар дауыспен ескерту жасауга болмайды. Балага бастан, б^р^нш куннен бастап б1рыигай талап кою керек, ал оны бузса, жаймен тыныштандыр, баска балага зиян типзбе, эр балага ашулануга болмайды! Бул да - мугал1м этикасы.

6. Партага тапжылмай 45 минут отыру, мугал^мд^ кез айырмай тыидау, алгашкы кезде киын ю, оган улкен куш керек. Бала козгалады, аузына келгент койып калады, куледк кумб^рлейд^. Оныи бэр1 табиги нэрселер. Оны кур айкай бакырумен, куштеп кенд^р^п тэрттке шакырумен келюлре алмайсыи. Ол уш т «жел согады», «кус конады» т.б. минуттк серпту керек.

7. Сабак арасындагы уз^л^стерд^ дурыс, ти^мд пайдалануга уйрету керек. Узтю кезтде керкем эдебиет окытпа, коридорда парымен кол устастырып журпзбе, белмеге де юрпзбе. Олардыи сабакта шаршаган жуйкест демалдыру уш т узтюте еркт дем алсын, ойнай б т с т , досымен эипмелесст, жайдары жаркын кулст. ©шмштк, когам уйымдары, мугал1мдер бакыласын. Режимге, шыдамдылыкка, тактке уйрету керек.

8. Кдбылдау, есте сактау, ойлау не киялдау сиякты психикалык процестерге байланысты болганымен, зейт - адамныи психикалык белсендттнщ ерекше турк Ол кандай да ю-эрекетке ете кажет. Мысалы: Баланыи сабак усттдеп зейшш алайык. Бала сабакка зейшш салса, оку жумысы еымдк ойлау белсендтт кушт болады. Зейш - баланыи юшщ нэтижел^ болуыныи бастамасы жэне ест. Ол баланы танып- бтуге, келес жумыска алдын ала эз1рлеуге жол ашады.[2]


мектеп жасына дешнп балалардыи зейшш процесшщ даму

ерекшел^ктер^К ш мектеп жасындагы балалардыи

зешн ерекшелктерЫ еске ала отырып, оны тэрбиелеудщ кейб1р жолдарын керсетуге болады.

Зей1нд1 дамытуда, эр^ еттетш сабактыи жемюл болуына сырткы жагдайдыи аткаратын маиызы зор. Бала еибектенетш жерде оныи кеишш аударатын коздыргыштардыи (шу, баланы кызыктыратын кажетаз эипме лер) болмауы керек, кажете гигиеналык шаралар сакталуы шарт (таза ауа, ти ст жарык).

Зешнд дамыту жолы-жаттыгу жэне б е р т г е н тапсырманы орындату. К.Д.Ушинский: «Балага окуды кызыкты ете б ту керек жэне сонымен катар о л а р д ы к ы з ы к т ы р а к о й м а й т ы н т а п с ы р м а л а р д ы да б у л ж ы т п а й орындауды талап ету керек» деген. Б у кт сыныпка, не жеке окушыга бертелн тапсырмалар дэл, анык, кыска болып келан. Зешнд дамытуда сырткы жагдайдыи маиызын ескеру дурью. Шу, баланыи сабагына катысы жок радио, теледидар, кажетаз эипмелер болмауы керек. Жарык, таза ауа кажет.

Зешнд тэрбиелеу сабакты жаксы уйымдастыруга байланысты. Сабак кестеан, етш у жоспарын, эдютерН уакытты утымды пайдалану кажет. Орынсыз нэрсемен баланыи зешын белмеу керек. [3]

Сабак басталар алдында етшелн такырыптыи максатын айткан пайдалы. Балалар ездерЫщ мЫдеттерЫ туант, немен айналысатынын б т т отыру кажет. Бул юке жумылдыру болады, зешнд шогырландыруга кемектеседь М атериалды и окудагы, ем1рдеп маиыздылыгын айткан жен. Ырыкты зешн осылай калыптасады. Ырыксыз зешнд ырыктыга аудару ушЫ: жаркын, эмоцияга толы, нактылы деректер мен мысалдарга курылган мугал^мн^и кызыкты эипмеа, кернект куралдар, иллюстрациялар кажет. Баланы ез^н-ез кадагалай бтуЫе уйреткен жен. Соган

байланысты келес эд^стерд^ усынамын:• Мугал1м 5 кубикт колына алып,

устел услне кояды, тагы 4 кубик косады. Сонда кагаз астында неше кубик жатыр? Бала кубикт керд1 жэне ойына елестетл. Бул кернектк - зешнд тэрбиелеу эдюнщ б1рь

• Материалды жетшу - дэрю, езара эипме, сурак кою, жауап берпзу, диалог турЫде болуы дурыс.

• 2-3 минуттык дене шыныктыру, серпту минуты зешнд ез калпына келлруге сеплпн типзедь

• Окуды белсенденФре тусу эдю: с у р а к т ы ж а л п ы кою; о р ы н д а л г а н тапсырманы ужымдык турде тексеру.

• Окыганын туанудщ маиызы зор, сондыктан уйге б е р т г е н тапсырма балалардыи кушЫе сэйкес келу тию.

• Бала мЫезЫщ жэне ерюнщ ырыкты зешнд тэрбиелеуге эсер^ мол. Ерк пен мЫез эркашанда зешнге уштасып отыруы керек.

• М у г а л 1 м ш и ж е к е б а с ы н ы и зешндштнщ маиызы зор. Мугал1мнщ ез зей1н1н катты бакылаганы лэз^м. Егер мугал^мн^и зешы дурыс калыптаспаган болса, ягни ол б1ресе окытып турган сабагына, б^ресе сыныптагы б^рдемелерге алаидап, не терезеден карап, не айтып, не койганын ез1 бтмей турса, ондай мугал^м бала зешын тэрбиелей алмайды.

Мугал^м юке ынтасыз, енжар, укыпсыз юрюсе, берген сабагынан да женд нэтиже шыгара алмайтын болады. Ы.Алтынсарин: «Егер балалар б1рдемеы туанбейлн болса, онда окытушы оларды шнэлауга тию емес, оларды тусшд1ре алмай отырган езш юнэлауга тию», - деген .[4]

Пайдаланган эдебиеттер:1. ^азакстан Республикасында б ^ м

беруд дамытудыи 2005-2010 жылдарга арналган Мемлекетлк багдарламасы.

2. Гальперин П.Я. и др. М.,1974, Э ксп ери м ен таль ная ф орм ирование внимания (История и современное состояние внимания) 5-16, Развитие внимания: 17-32 б.

3. Эльконин Д. Б. Детская психология . - М, 1960г.

4. Жумасова К.С. Психология: Окулык- Астана: Фолиант, 2006-292б.-200б-217б.

ПЕДАГОГИКАЛЬЩ АЛАН

«жПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПЛОЩАДКА

МАМАНОВА Л.Тулюбас ауданы,

М.Лермонтов атындагы

жалпы орта мектеб^н^ц мугал^м^

0РЛЕЙ БЕР 0РГЕ - «0РЛЕУ»!

Ец эуел1 мектепке керег1-бт1мд1, педагогика, методикадан хабардар оцыта бтет/н

мугал'ш.А.Байтурсынов

«Отбасы - к ш мемлекет» десек, ягни эрб^р отбасындагы тулга халыктыц кунды жемю. Мугал1м сол отбасыныц да, мектептеп о ку ш ы л а р д ы ц да д ам ы ту ш ы с ы жэне тэрбиелеушю екендИ мэл^м. Мемлекеттщ кушь б ^ м д ^ жаца заманга сай, жан-жакты акпараттанган жастар болса, оларга педагогикалык б ш к т ш к пен тэрбиеш уштастыра отырып, баланыц бойына дарыту окытушылардыц ткелей кузырында. Дэл осы максаттарды жинактап дамытуда, уакыт агымынан тыс калмай, жаца заман талабына сай жуйел^ б ^ м беруде - ел1м1здщ болашак еркендеуте улес косатын тулганы тэрбиелеу максатында «врлеу» БАУО А к ОКО филиалы ПКБАИ ужымы б^ркатар жумыстар жасап жатыр. Елбасымыздыц сарабдал саясатымен "Казакстан-2050" Стратегиясы-калыптаскан мемлекеттщ жаца саяси багыты" атты 2012 жылгы Жолдауымен туспа-тус ашылган институттыц оку-материалдык базасы, окыту технологиялары мен жоспарлы жумыстары оц нэтижелер берт жатыр. 2012 жылдан бастап «врлеу» БАУО АК ОкО филиалы ПКБАИ элемдк жэне “Назарбаев зияткерлк мектебтщ тэж^рбес^ мен эдютемелерт жацгыртудыц базасы реттде жумыс ютеп, педагогикалык кадрлардыц бшштшштерш арттыруда жаца жуйемен, б ^ м сапасын кетерудщ озат технологияларын б т к т басшы п.г.д.профессор Л.Т.Искакова баскаратын ужым юке асырып отыр.

Ушшш1 (нег^зг^) децгейлк б^л^кт^л^кт арттыру курстарында мугал^мдер дуниежузтк

тэж^рибе, жаца технологиялар мен эдютемелерд1 танып бту, оган косымша ез б^мдерЫ пайдалана отырып дамытуды жузеге асырса, кыска мерз1мд1 курстардыц езшде каншама тэж^рибе, технология, эд1стерд1 жинактап алу салалары карасты ры лган . Б т к т т к арттыру курстарында мугал^мдер «Бала - болашак байлыгымыз» деген кагиданы ескере отырып, буг1нг1н1ц непзп кулпы балада, ал оныц к т т б^м де екеын, сол к т т т тауып, керект кунды казынага кол жетшу б1здердщ, ягни, устаздардыц колында екенш басшылыкка ала отырып, жумыстар аткаруда. Р еспубликалы к « вр л е у » б т к т т к л арттыру улттык орталыгыныц т е р а й ы м ы А х м е т о в а Г у л ь н а с Кенжетайкызыныц «Жацару, еркендеу - эрдайым ^зден^сте болу, б ^ м сапасыныц бшпне шыгу», - деп айткан сездерш басшылыкка алган институт кызметкерлер1 2013-2014 жылдары Франция, Австралия, Оцтустк Корея жэне Ресей мемлекеттертде жэне Астана мен Алматы калаларында болып, ондагы б ^ м беру сапасы мен м у л ь т и м е д и я н ы , ф у н к ц и о н а л д ы к сауаттылыкты дамыту сиякты езект мэселелерд^ окып, озык тэж^рибелер жинактап, оны ю жузЫде пайдалануда. Бул - устаздарымыздыц езге елдермен б1л1м бэсекесте туст, уздк нэтижеге кол жетше алатындыгыныц айгагы. Институттыц б т к т кы зм еткерл ер I о кы ту д ы ц э д ^ т е р ^ жоспарлары жэне методикасы туралы а к п а р а т т а н д ы р ы л ы п , оны тшмд1 пайдаланудыц жолдарын карастырган.

Эрб1р бшктшш арттыру курсына келген мугал1мдер иниституттыц мацызды екендИн бшгеш абзал. Институтта профессорлар, г ы л ы м д о к т о р л а р ы ме н г ы л ы м кандидаттары, ага окытушылар жумыс жасайды. Олардыц эркайсысыныц жадынан шыккан эдю, тыц идеялар, жобалар институт максатын толыктырмак. Б ^ м беру угымын ец алгашкы рет педагогикага енпзген Иоганн Генрих Песталоцци «Б ^м беру - табигат пен когам жайында гылымда жинакталган б ^ м жуйеан жеке адамныц мецгеру^ жэне оны ем1рде ти^мд етт колдана б т у т айтады. Б Ы м беру ете курдел^ угым, оны п е д а го ги к а л ы к гы лы м ту р гы с ы н а н туанд1рудщ эр турл^ мэн бар», - деп атап етсе, балаларды окытып, б ^ м беретш окытушылардыц ез де бес аспап болганы


дурыс деп ойлаймын. Елбасымыз Н.Э.Назарбаевтыц «Казакстан-2050» жаца саяси багдарламасында «Бэсекеге кабтетт дамыган мемлекет болу уш т сауаттылыгы жогары елге айналуымыз керек» деген сез1 жай гана сауаттылык емес, б1здщ ел^м^зд^ц азаматтары ец озык жабдыктармен камтамасыз е ттт , жумыс жасаудыц ец уздк машыгын керсету^ мецгеру^ тию екеын айтады.

Стратегияныц алга койган максат жэне мтдеттерЫщ юке асырылуы осы «0рлеу» БАУО АК ОКО филиалы ПКБАИ орталыгында карастырылган. Курска алгаш рет келсем де б т к т т к т арттыру иниститутыныц мацыздылыгын тез угындым. Мунда б т к т де б^м д^ ез мамандыгын жетк мецгерген, тэж^рбиел^ мамандар кызмет жасайды. Халыкка б ^ м беру юн жет^лд^ру - мемлекет саясатыныц ец аукымды мэселе екендИн терец угынган окытушылар, езтщ кепсалалы, жаца акпараттанган маман екенд^г^н к е р с е т т , оны тэж^рбием^зде пайдаланганымыз жен екендтн терец тустд1рдк Б т к т т к т арттыру кезтде б ^ м берудщ онлайн- жуйелерш колдану, инновациялык зерттеулерд^ дамыту, жаца технологияга сай кепсалалы окыту, элемдк бэсекеге шыцдалу - барлыгы да осында камтылгандыгына кез^м жеттк

Куатты табысты мемлекет. Улттык экономика. Когамдык келюм мен элеуметтк саясат. Мемлекетт одан эр1 д а м ы т у - е л м з д ц б о л а ш а к багдарламасыныц нег зг саласы. Ал азаматтардыц б ^м д ^ акпараттанган, заманауилыгын дамытатын - б з сиякты окытушылар, тэрбиештер, жалпы б ^ м саласында кызмет аткаратын жандар. «0рлеу» БАУО АК ОКО филиалы ПКБа И- на эртурл^ пэн иелер^ келт, олар ез мамандыктары бойынша б т к т т И н а р т т ы р ы п , к е п т е г е н з а м а н а у и маглуматтарды ортага салып, мундагы у з д к мамандардан акпараттык - танымдык мэл^мет алады.

Баланы окыту улкен шеберлкт талап етедк Б т к т т к т арттыру иниституты осы нег1зд1 шыцдап, ерге шыгарып отыр. Окуга келгел^ мундагы шеберлкке к ы з ы гу ш ы л ы к таны ты п , б^здер, мугал^мдер - ел^м^зд^ц болашагыныц

бастауы екенд^г^не кез жетк^зд^м. Ойымды корытындылай отырып, «0рлеу» БАУО АК ОКО ф и л и а л ы ПКБАИ м а кс а т ы н о с ы л а й деп тужырымдадым:

1. Мемлекет болашагы - жастар екендтн ескере отырып, жаца заманга сай, б^м д^ акпараттык- технологияны жетк мецгерген тулга тэрбиелеу.

2. Ел^м^зд^ц отыз елдщ катарына косылуы жолында аянбай ецбектену, дамуына келел^ улес косу.

3. Халык кундылыктарына немкурайлы карамау, 1здену, б^м-гылым жуйест енпзу жэне дамыту.

4. 0з бойыцдагы мумк^нш^л^ктерд^ пайдалана жэне дамыта отырып, елдщ кундылыгына айналу.

Ел^м^зде осындай орталыктардыц болганы- улкен куаныш. Оныц ары карай дамыту, ерюн кецейту, болашак урпакты сапалы б^ммен камтамасыз ететт устаздар кауымын жаца технологиямен камтамасыз ету кажет екендИ белгтк Уш^нш децгейл1 окыту курстары, Кембридж университетшщ жоба-сына сэйкес окытылса, енд1г1 тэж^рибемде осы курска катысып, б л м мд ерлетюм келедк 0з б л м мд шыцдауда, кепсалалы акпараттануда маган «0рлеу» орталыгы ыкпал жасайтындыгына сен^м^м мол. Институттан жаца заманга сай акпарат, технология, эдютемелк окыту жоспарлары жайлы кептеген мэл^мет жинадым. Болашакта да осында келт, б^м ш к е ц е й т к М келетш баска да окытушылар, тэрбиеленуштер осындай курстардан шыцдалса деген ниет1мд1 де жасырмаймын. Жалпы бшштшш арттыру курсында «Тулганы тэрбиелеу жэне элеуметтенд1ру» кафедрасыныц ага окытушысы Н.С.Архабаевтьщ жетекшттмен «Б ^м беру жуйест жацгырту жагдайында окушыларга патриоттык тэрбие беру жолдары» такырыбында сынып жетекштерге арналган б т к т т к т арттыру курсыныц тыцдаушысы реттде туйгеым мен жинаган акпаратым маган ерекше шабыт сыйлап, тэж^рбиемд^ толыктырды.

0рлеумен ерге шыгамыз,Б^мнщ сырын угамыз.Ту кылып кекке кетерер,Б т к пен эдю курамыз.Ел1мнщ алган максатын,Шыгарып мэцп жаксы атын.0рлеумен б ^ м шыцына,Жацарып жайнап шыгамыз.Токтамай озып уакыттан,Б ^м беруд^ жацгырткан.Табыска жетсе ел бупн,Мерейт «0рлеу» тасыткан!Болашакта улкен мамандарды тэрбиелеп,

ел1м1здщ дамуына ем^рден алган тэж^рибем мен бт1м1мд1 жумсаймын деген ойдамын. «0рлеу» б т к т т к пен б л мд арттыру орталыгы дамып, аукымыныц кецейюте ттектеспт!

МУГАЛ1МГЕ К0МЕК В ПОМОЩЬ УЧИТЕЛЮ

ДУЙСЕНБ! С.«еРЛЕУ» БАУО» АЦ

филиалы ОЦО бойынша ПЦБАИ, Децгейлк

багдарламалар орталыгыныц тренер^

ЖАКА БАСТАМА -ШЫГАРМАШЫЛЫКТАН БАСТАЛАДЫБ^мнщ элеуметлк жэне ем^рл^к релтщ,

а д а м н ы н т а н ы м д ы ^ - ш ы г а р м а ш ы л ы ^ м ум кш д тнщ езгеру^ уздш аз б ^ м беру ж у й е с ш д е п б Ы м беру М н ж ана ш а уйымдастыруды талап етуде. Эрине, осы уакытка дейт мугал^мдерд^н б ^ м т кетеру юнщ мазмуны кайта каралып, гылымиландыруга кент белтд^ жаналыктар енпзген эрекет, э д с тэстдер атап айтсак, сабактарда техникалык куралдарды пайдалану, юкерлш ойындарды уйымдастыру, практикалык дэр^стерд^ етюзу, тэж^рибе алмасулар уйымдастыру сиякты жана технологиялар колданылып келдк Алайда тындаушылардын б е л с е н д ^п б т к л л к л арттыру жуйестдеп эл де болса сакталып отырган дэстурлк нэтижестщ салдарынан баяу болуда. Сондыктан б ^ м кетеруге келген мугал1мдердщ шю потенциалдык мумктдктерт ашудын механизмдер^ толык юке косылмауда.

Осы мэселенщ б^рден-б^р шешу^ - каз1рг1 т а н д а е н п з ш т ж а т к а н Н а з а р б а е в Университелмен ^С ^ б^рлес^п дайындаган багдарлама бойынша уш^нш^ денгейдеп белсенд устанымы бар шыгармашыл пэн мугал^мдер^не арналган уш айлык курс.

Курс мазмуны мугал1мдердщ ^с-тэж^рибес^не улкен езгер^стерд^ енпзуд кездейдк Курс кезтде мугал^мдер психология-педагогика салалары бойынша шет ел галымдарынын зерттеулер^ мен тэж^рибелер^ туралы маглуматтар алып б ^м д е р т желлд^ред^.

Бул багдарлама дуниежузтдеп кептеген мугал^мдерд^н ^с-тэж^рибес^нен туракты орын алган окыту жумысын уйымдастыру мен жоспарлаудын нег1зг1 кагидаттарын колдану орынды да нэтижел^ екендтн дэлелдейлн, орта б ^ м беру жуйестде элемдк жогары денгейге кол жетюзген анагурлым танымал окыту эд^стемелер^ а р а с ы н д а гы сы нд арл ы (конструктивл) окыту теориясы непздерш камтыган. Эйткеш кайталау мен жаттауга непзделген б ^ м (репродуктивлк) тек есте сактау дэрежесшде болса, курастырылган (конструктивлк) б ^ м уйренушщен тусту,

колдану, талдау, акпарат непзтде жана мазмун курастыру жэне багалау сектд1 белсенд эрекеттерд^ талап етедк

К у н I к е ш е ен б а с т ы м а к с а т уйренуштерде кандай да болмасын б ^ м калыптастыру, ягни шэюрттер акпарат пен мэл1меттерд1 (факллер, формулалар, аныктамалар, цифрлар мен даталар, ережелерд^ естертде сактаулары кажет болатын. К ^ р б ^ м игеру процестщ ен б а с т ы м э с е л е Ы мен м а к с а т ы - уйренуштердщ белсенд1 эрекеттерш уйымдастыру болып табылады. Белсенд эрекеттер аркылы окушылар б^л^мд^ ездтмен менгеред^ уйренедк

Окушы оку процесшщ басты езеп болгандыктан назардын барлыгы окушынын дамуына, онын ойлау кабтелне аударылып, мугал^м тек б ^ м берт кана коймай, окушыны ^зден^ске, сыни ойлауга, зерттеуге, ез белнше б ^ м алуга тартып, тулга тэрбиелеу^ керек. Ягни, мугал1м окытудын негурлым дурыс эдютемест пайдаланып, ти^мд жолдарын 1здеслрсе, бала согурлым тез дамып, б^м д^ стандартты тез арада менгеред^ стандарттын жогары денгейт уйренуге мумктдк алады. Сонымен катар мугал^мн^н ю-эрекел тшмд1 болу уш т ез юн дурыс, тиянакты жоспарлау да улкен маныз аткарады. Сабакты дурыс жоспарлау дегешм1з, уш^нш^ (непзп ) д е н ге й л к багдарлама курсы бойынша окушынын суранысын е с к е р т , ез жоспарынды езгертуге дайын болу. Ол уш т ен басты шарт- сабак жоспарында такырып бойынша стандартка сай тапсырмалар болуы жэне окушы суранысы мен стандартты уйлеслре б лу.

Сындарлы окытуга непзделген сабактар окушыларга ез бт1мдер1 мен устанымдары жайында ойланып, сурактар койып, б ^ м т толыктырып, белг^ б|р такырыпты окып б ту кезентде ез тусттн езгертуге мумктдш б ереди Бул у д е р ^ о к у ш ы н ы н ез болжамдарына кумэнмен, сын тургысынан карай отырып, сол аркылы элем, л рш тк, жараты лыс туралы е з ш щ тус1н1г1н теренделп, кенейтуге умтылу мумктдтн улгайтады. [1] Бул тусткл кен угымда карастыратын болсак, шынымен де Багдарламадагы 7 модульдщ идеясын ягни,

1. Окыту мен окудагы жана тэстдер.2. Сыни тургыдан ойлауга уйрету.3. Окыту уш т багалау жэне окуды

багалау.


4. О к ы т у м е н о у д а а к п а р а т т ы к о м м у н и к а ц и я л ы к технологияларды (АКТ) пайдалану.

5. Т а л а н т т ы ж э н е д а р ы н д ы балаларды окыту.

6. О к у ш ы л а р д ы ц ж а с ерекшелжтерте сэйкес окыту жэне оку.

7. О к ы т у д ы б а с к а р у ж э н е кешбасшылык модульдерш тусше отырып юрж^ртген кыска мерз^мд жэне орта мерз1мд1 сабак жоспарлары н э т и ж е с ^ н д е о к у ш ы л а р д ы ц шыгармашылык дамуы мен пэндерге деген кызыгушылыктары артатыны сезаз.

Себеб^ эр модуль нэтижеге багытталган. Нэтижеге багытталган сабакта окушыга мугал^м тек багыт- багдар берушк жен с^лтеуш болады. Сондыктан эрб^р сабак мугал^мнен улкен кажырлы ецбектк зден^ст , шеберлжтк шыгармашылыкты кажет етедк Егерпедагог ю-эрекетте белсенд1 кешбасшы ролтде болса, кэаби шеберлИ мен педагогтж мэдениеттщ есу децгей арта бермек. Ол уш т устаз жеке практикадагы тэж^рибес^н саналы жеттд1ру1 шарт, ал педагогикалык ужым оньщ кэаби шыгармашылык зден^с^н колдап отыруы тию. Ойткеш мугал^мн^ц шыгармашылык элеуеттщ дамуы белг^ б р элеуметтж ортада, соныц эсер^ аркылы дамиды.

Шыгармашылык - ец алдымен

мугал^мн^ц эрекетк Шыгармашылык эрекет жасаган мугал^м езт-ез1 жацгыртуга кадам жасайды. Оларда б ^м д е п узд^кс^зд^кт^, толассыздыкты кажетсшу жогарылайды. Бул б ^ м кетеру аркылы жузеге асады десек, мугал^мн^ц б ^ м кетеру эрекет - ез уш т арнайы уйымдастырылган кэаби ^зден^ске ынталандыратын, соныц нэтижеанде езт баскаларга танытып юнен канагат табатын урдю.

Ш ы га р м а ш ы л мугал^м п е д а го ги к а л ы к , психологиялык гылымныц озык идеялары мен гылыми теорияларын ез тэж^рибес^нде сыннан етюзт, талдап, оны практикалык тургыда байытып, толыктырып отыруымен де ерекшеленедк Кез келген зерттеу барысында ол, алдымен, педагогикалык зерттеу эдютер1мен жете таныс болуы тию. Содан соц, ол ез сабагына немесе юне ти^мд эд^с-тэс^лдерд^ тацдап алып юке юрюедк Тек осындай окыту гана окушы интеллектюнщ кезш ашып, шыгармашылыгын дамытады.

Мемлекеттж децгейде юке асырылып жаткан уш^нш^ (нег1зг1) децгей багдарламасы каз^рг^дей козгалмалы, унем^ езгерюке ушырап отыратын когамда ем^р суруге дайын, ойлау стил^ езгерген, бастамашыл, сыни кезкарасы дамыган, рефлексияга кабтетл, жацалыкка ашык, ез^н-ез^ юке косуга талпына бтетш, ерюн ойлай алатын, шыгармашыл тулгаларды калыптастыруга багытталып отыр.

Пайдаланган эдебиеттер:1. А. 0л^мов. Интербелсенд^ эдютемеы ЖОО-да

колдану мэселелерк-Алматы, 2013.2. Мугал1мдерге арналган нускаулык./Vш^нш^

басылым.-шшш.срт.кг.-2013.

ТЮТЕБАЕВА Ж.Сайрам ауданы, №69 «Бескепе»

нег^зг^ орта мектеп директорынын

гылыми-зерттеу жвн^ндег^ орынбасары

ГЕОГРАФИЯ САБАГЫНДАГЫ ДИДАКТИКАЛЬЩ ОЙЫНДАРДЫН

Р0Л1^аз^рг^ кезецде жаратылыстану

багытындагы пэндерд^ жаца багытта окытуга, тэрбие жэне б1л1м беру жуйелерш осыган сай жаца децгейге кетеруге кеп кецт белшуде. География пэнш окыту, кеп ^зден^стерд , сан турл1

эдютемелк тэс^лдерд^ кажет етедк Мектептеп географиялык б ^ м берудщ басты мшдеттершщ б р - жас урпактыц болашак ем^р жэне ецбек тэж^рибес^ ушш кажетт туган елдщ табигаты, халкы, шаруашылыгы туралы б ^ м жуйеамен каруландыру болып табылады. Адам баласы коршаган орта туралы шындыкты белсенд^ ю-эрекеттщ нэтижеанде танып бтедк Ол ю-эрекеттер: ойын, оку жэне ецбек. Дегенмен, жас жеткшшектер ушЫ ойын- ец мацызды ю-эрекеттщ б р . Ойын - бала эрекетшщ нег1зг1 б^р тур|. Ересектердщ катынас куралы - т т болса, балалардыц катынас куралы - ойын. Ойын сабагында эрб^р окушы жауапкерштжке ие болады. Алдагы максатка жету ушш ойланып, шеш^м кабылдауга дагдыланады.

Дидактикалык ойындар баланыц таным (туйсж, кабылдау, ес, ой, киял) урдюн дамытады. Бала елжтеу, кабылдау аркылы элеумет ем1р1н1ц, енд^р^с катынастарыныц мазмунын тусшедк Ойын эрекет - психикалык каб^леттер^н жет^лд^р^п, баланыц жеке


басын калыптастырып, элеуметтк ем^рмен жанастыратын эрекеттщ б р . Баланыц ойын тэж^рбиес^нде ужымдык ем^р датдылары калыптасады. Бала кылытын ережеге батындырута, керешз амал-эрекетт токтатып, кедерпы ытыстырута уйретедк Ойын устшде баланыц сана-сез^м^, ерю, ез^н-ез бакылауы, езшщ ю-эрекелмен салыстыру касиеттер^ жеттедк Сондай-ак зейк, ес, киял сиякты психикалык урдютер калыптасып, сейлеу т ^ дамиды.

Ойындар мазмуны мен максаттарына, курылысы мен сипаттарына карай б1рнеше турге б е л ш е д к Ауызша , жазбаш а орындалатын ойындар. Сонымен б^рге карта аркылы орындалатын ойындар жэне ойын туршде етюзтетш сабактар мен сыныптан тыс жумыстарда орындалатын ойындар болып келедк Мундай ойын турлер^ ете кеп оларды турл^ пэнге байланысты материалдардан жэне интернет желюнен табута болады.

Сабак устшде журпзтетш жумыс турлер^ такырыпка сай алынтан тэрбиелк мэн бар ойын элементтер^ окушылардыц ойлау белсендшшн керек етедк Сондыктан мутал1м эр сабатында ойын турлерш орнымен колданып, оны кызыкты ету аркылы олардыц б ^м ге ынта -ыкыласын, пэнге деген с у ш с п е н ш т т н калыптастыруды максат етедк Демек, мутал^м сабатын баланыц кабшетше, психологиялык ерекшелшне сай байланысты жоспарлау керек. Сонда тана сабак тартымды, жецш болады, окушыларды жалыктырмайды. Сондай сабактардаты ойындарды керелк.

Географиялык ойындардьщ манаты: окушылардыц кызытушылытын арттыру, к а р т а м е н ж у м ы с ж а с а у д а т д ы с ы н калыптастыру, географиялык номенклатураны мецгеруге, тапкырлыкка, шытармашылыкка, уйымшылдыкка тэрбиелеу.

Гзографияльщ ойындарга койылатын дидактикалык талаптар:

- географиялык ойындар батдарламата сэйкес келу1 ;

- м а з м у н ы о к у ш ы л а р д ы ц ж а с ерекшелктерше сай болуы ;

- у а к ы т м е л ш е р о к у ш ы л а р д ы жалыктырмайтындай болып, алдын ала жасалтан жоспар бойынша жург1з1лу1 ;

- ойын турлер1 сабак такырыбыныц мазмунын ашып, ю керлк пен датдылар калыптастырута кемектесетшдей болуы ;

- каж етт материалдар алдын ала дайындалы п , мумк^нд^г^нше картамен байланысты журпзту1 ;

- ойындар сынып окушыларын 2-3 топка белу аркылы немесе екеуара, ушеу болып, шатын б^р топ куру аркылы ойналуы мумюн.

Ойын-окытудыц мацызды, байыпты турк Ойын етмзудщ ережелерк

- ойын барысындаты кетерщш дыбыстардыц болуы;

- балалардыц барлыты уздказ ю- эрекетте болуы керек;

- окушыларта проблеманы шешу ушш ойланута бер^лу ;

- балаларта дайын жауапты бермей, олардыц ездер^ ^здену^не туртк болуы;

Олардыц жай тусшклз айткан сездерш кайталап айтыцыз, калтан окушылардыц к е ц т койып тыцдауын талап ет 1ц1з. Балаларта ойынды ездер^ уйымдастыруына уакыт бер1ц1з. Балалар тарапынан кеткен барлык кателктерд1 тузете беру кажет емес, себеб^ бул окушылардыц ойынта деген кызытушылытын, ынтасын темендетедк

Кеб^рек ойнау кажет. Кызыкты, жатымды ойындар барысында окушылар кызытып окып уйренедк

Ойын турлео/:«Жаяу экватор бойымен»Бул ойынныц шарты бойынша отан 2-4

адам катысуына болады. Олар еденге к ^ р е к шецбер сызып, ездер^ сол шецберден тыс б^р-б^р^нен б^рдей кашыктыкта турады. Б р нш ойыншы (оныц координаты «0» ендк жэне «0» бойлык) ойынды бастайды, шытыс батыты бойынша (сатат ттш е карсы журед^, ол езшщ жолындаты кездескен объект^лерд^ атайды.

«Мен езенмш».Ойын мушелер^ шецбер курып турады.

Ойында «Мен Жайык езеымш» кандай те^зге куямын? Келес ойынныц мушес жауабын айтады. «Каспий те^зЬ> - деп, келес езеннщ атын атап, келес ойыншыта бередк Егер ойыншы дурыс жауап бермесе, жолдастары е т т жаткан такырыпка


байланысты косымша ек1 сурак кояды. «Географиялык диктанттар»Б р географиялык нысанды алып,

кейб^р сездерд^ тастап кетш, орнын толыктыру керек. Оган тугелдей дерлк сынып катыса алады. 8-сыныпта жер бедерше байланысты, 9-сыныпта экономикалык аудандарга немесе ж ергткл жерге жазуга болады.

Жумбак кою, макал-мэтел. жанылтпаш жарысы.

Сыныптагы окушыларды уш топка белш, оларга табигат, географиялык нысандар жайлы жумбак жарысын уйымдастыруга болады. Макалдьщ басын б1р окушы айтса, келес топтыц о к у ш ы с ы ж а л г а с т ы р у ы к е р е к . Жалгастыра ала алмаса, упай саны кем тл ед к Табигат туралы макал- мэтелдер кеп болгандыктан жарыс туршде уйымдастыруга болады.

1.Элемд1 алгаш айналып,Жерд^ шар деп жар салып.Юм ед1 жиЬанкез,Ойын айткан ацгарып?

( Ф.Магеллан)2.Каласы бар, уй жок,

взеы бар, суы жок.Орманы бар, туб| жок,Бакшасы бар, гул1 жок.

(Географиялык карта)4.Кос материк, мухитты,Белген канал курлыкты.Елде солай аталган,Калпак киген керкл. (Панама)

«Географиялык п/ш/ндер»Бул ойынды 5-сыныптан бастап

етюзуге болады. Эуел^ окушы эр курлыктыц, те^здщ, келдщ, аралдардыц тшшдерш есте сактап калуы керек. Кейш сабак курделенедк

« Б р е й н - р и нг », « Не. к а й д а . кашан?» ойыны.

Бул ойынныц турш жарыс сабак туршде етшуге болады.

1. Дуние жузшдеп ец би1к тау шыцы? Джамолунгма

2. Евразия солтуслгшде кандай мухитпен шектесед1? Солтустук музды мухит

3. Ец улкен материк. Евразия

«Ен-ен» ойыныБул ойында ец бик, ец теменп, ец улкен

географиялык объекттерд1 айтып шыгуга болады.1. Ец суы мол езен (Амазонка)2. Ец бик тау кел1 (Титикака)3. Ец бик саркырама (Анхель)4. Ец узын тау жуйес ( Анд)1. Ец ылгалды жасыл материк ( Оцтустк Америка)2. Ец 1р1 тубек (Арабия)3. Ец узын езен (Нш)4. Ец терец шуцгыма (Мариана)5. Элемдеп ец улкен жылан (Анаконда)6. Дуние жузшдеп ец узын ел. (Чили)7. Дуние жузшдеп ец бик орналаскан кала (Ла-

Пас)«Табигат аймактары»Жан-жануарлардыц,еамдктердщ суреттер1 бар

ашык хаттарды сабакта колдануга болады. Окушы он шакты жануар мен еамдктердщ суреттер^ бар ашык хаттарды алып, кай табигат зонасыныц е к ^ екенш айтуы керек. Картамен жумыс ютеу аркылы жануарлар мен еамдктердщ сол жерде орналасу зацдылыктарын тус^нд^ре кеткен жен.

Кептеген ойын турлер1 балалар денесш ш ы н ы к т ы р ы п ж ы л д а м д ы г ы н а р т т ы р у г а , мергендшкке, кырагылыкка, тапкырлыкка, табигатпен сырласуга шакырады. Икемдшк, сергекллк, куш- кабтелн толыктыратын болса, макал-мэтелдер, викториналык сурактар мен жумбактар шешу ой сергтп, б ^м ш байыта тусуге септшн типзедк Ец бастысы ойынды мазмунды, кызыкты ету, ой-санага лайыкты ету - мугал^мн^ц ез колында.

Бугшп тацда б ^ м берелн мектептердщ мшдел ез1н1к талантын танып жэне оны таныта алатын жан-жакты жеке тулганы калыптастыру болып табылады. Ол ушш ец алдымен окушылардыц танымдык ю -эрекетшщ мацызды жактарына кеп кецш аударуымыз кажет .

Окушылардыц оку урдюндеп кызыгушылыгына тур™ бола бшу - ол мектептеп окытудыц нег1зг1 мэселелерк Сондыктан окыту урдюнде окушылардыц б ^м ге деген кызыгушылыгын калыптастыру ете мацызды мшдет. Окушыныц таным эрекеттер^ Ы нде ойлау эрекел жетекш1 рел алады. Окыту баладан ойлау эрекелмен катар баска да психикалык урдютердк сез^мдер мен эмоцияларын, мотивтер мен кызыгушылыгын, жкер1 мен кабшеттерш, т.б. жеке бастык касиеттерш керек етедк Окушы белсендшш берген мэселен сурау, бершген тапсырманы талдау, салыстыру, жинактау жэне гылыми болжам жасау аркылы туындайды. Окушылардыц оку урдюнде ю- эрекелн дурыс калыптастыру ушш мугал1м сабакка эртурл^ бейнел^ керне кт ктерд ^ карта, лрек


сызбаларды колдану керек. Егер эр педагог ез1 такдаган эдютемелж жолын тык идеяларга непздей бтсе, жака педагогтердщ саны арта тусер едк

Улы агартушы Ахмет Байтурсыновтык «Устаз уздказ ^зденгенде гана, ш эф т жанына нур куя алады», - деген сез1 ^зден^мпаз, жакашыл устаздарга арналгандай.

Пайдаланылтан эдебиеттер:1 . К аж енб аев Е. Ге о граф ия л ы к

ойындар.2.Тэрбие куралы. 5. 2005ж.2. Геграфия жэне табигат. 4. 2006ж.3. Бейсенова Э., Эбтмэжш ова С.,

Каймулдинов К., Достай Ж.4 . География 10-сынып «Мектеп -

2011ж»

САРЫБАЕВ Б.М.Телеби ауданы,Ленг^р паласы,№2 Ш. Уэлиханов атындагы жалпы орта мектеб'н'н химия пэш му^ал^м^

БЕЙ1НД1 -БАГДАРЛЫ ОКЫТУ АРКЫЛЫ ОКУШЫЛАРДЫК ТАНЫМДЫК

КАБ1ЛЕТТЕР1Н ДАМЫТУБей^нд^ - багдарлы окыту дегешм1з

окушылардык кызыгушылык багытынык, кабшетшщ дамуына жагдай жасайтын жэне олардык келешекте ие болуга тиют кэабЫе бешмделуд камтамасыз ететЫ окыту. Ол тек кана мектептщ жогаргы сатысында жузеге асады. Бес^нш немесе сепз^нш^ сыныпта кандай да пэнд окытуга оку жоспарынык вариативт бел^м^нен б^рер сагат косымша белт, б з пэленбай пэнд1 бешмдьбагдарлы окытып жатырмыз деуге болмайды.

Бул жерде туындайтын б р нш мэселе «Неге мектептщ жогаргы сатысы бейшдь багдарлы болуга тиюЫ?» деген сурак болып отыр. Адамнык барлык кезде жаманнан, нашардан, дурыс еместен, пайдасыздан жаксыга, нашар емеске, дурыска, пайдалыга умтылатыны немесе аз пайда беретЫ нэрседен кеп пайда беретЫ нэрсеге карай умтылатыны табиги жагдай. Осы тургыдан караганда б з неге бупнп мектептщ жогаргы сатысын бешмдь багдарлы окытумен ауыстыргалы отырмыз? Баска сезбен айтканда, буг^нг^ мектептщ жогаргы сатысынык кемштЫ неде, бейЫдь багдарлы окытудык жетютИ неде?

К;аз1рг1 кезде жалпы орта б ^ м беретЫ мектептщ жогаргы сатысында жирмага жуык пэн окытылады. Жэне олардык барлыгынык

мэртебес б1рдей. Демек, булардык бэртен де багдарлама межес декгейЫде б ^ м б е р ^ тикпч. Ол деген сез окушыга кеп сала бойынша аз-аздан б ^ м бертед1 жэне сонык салдарынан окушылар еш б^р саланы терек мекгеруге мумкшдИ болмайды. Каз^рг кезде элемде б1л1м беру мэселес дамуынык урдюнщ непзп ерекшелктершщ б^р^-ол б^м нщ тез езгерук ем^р суру ушЫ кажетт мэл1меттер агыны жогаргы каркынымен кебею^ (кейб1р дерек кездер^ бойынша адамга кажетт б ^ м мелшер^ ею жылда, ал кейб1р деректерге суйенсек он сепз айда ею еселенуде). Сондыктан да бурынгыдай жетюншек урпакты энциклопедиялык б^ммен каруландыратын уакыт кеттк оган мумюндк жок, оны заман агымы кетермейдк Жетюншек урпакка аз-аздан барлык сала жайлы б ^ м емес, терек б1р гана сала бойынша б ^ м беретт мезгт келдк

Бул жерде ескеретш б р мэселе Казакстан Конституциясы бойынша эрб|р азаматтык орта б ^ м м е н карулануы мЫдеттк Сол себепт техникальщ-кэсЫтк, ауылшаруашылык оку орындарында, мектептерде окушыларга орта б ^ м алуга мумюндк беретш кешю мектептердщ, жумысшы жастар мектептершщ, т^пт сырттан окитын 10, 11 сыныптардык жуйес жасалынуы керек деген ойдамыз.

Мектептщ жогаргы сатысында барлык балага б^рдей б Ы м б е р ту ге т ж с л болгандыктан, б ^ м беру декгей сез жок орташа балага лайыкталады. Мунык жаксы окитын балаларга зияны ушан-те^з. Атап айтканда, олардык б ^м ге деген талпынысы, куштарлыгы жогары оку орнына (ЖОО) тусем деген ниет не тежеледк не олар бул ж агд айларды кана га ттанд ы ру уш ш мектептен тыс мекемелердщ, жекелеген мамандардык ку зы р е тт^п н е жупнуге мэжбур болады. Осыдан барып эрб|р ЖОО


жанындаты акылы дайындык курстары, окуш ы ларды ЖОО дайы ндайты н жекелеген курстар, репетитор аркылы окыту сиякты мэселелер каз^р калаларда дуртдеп тур. Жарайды, интелектуалдык децгей жотары калаларда мундай болтанымен, ауыл жайлы булай дей алмайтынымыз хак. Ол деген^м^з барлык мектеп окушыларына б^рдей жатдай жасап отыртанымыз жок дегенд^ б^лд^ред . Ятни, каз1рг1 окыту жуйеандеп кемшшшт окушылардыц жартысы кандай да децгейде жендей алтанымен, калтанына мундай мумкшдш мулдем жок.

Э л е м д к тэж^рибеге каратанда бешцд - батдарлы окыту мэселес ем^рге келгеыне 150 жылдай уакыт болды. Оныц пайда болуы курдел^ технологията непзделген ецфрютщ аркасы, ятни XIX тасырдыц еюнш1 жартысында карыштап дамытан тылым мен б ^м , ец^рю эр сала бойынша терец б ^м ге ие мамандарды талап еттк Соныц салдарынан ем^рдег барлык жатдайдан хабары бар, б1рак б1р тана с а л а н ы т е р е ц м е ц г е р г е н мамандарды дайындау к а ж е т т ^ п туындады. Осы жатдайдан к е л т жетюншек урпакты жастай бейшдь батдарлы окыту мэселес келт шыкты.

- б^рнеше пэцд кандай да децгейде терецдетт окыту;

- окушылардыц жеке кабтеттерт окыту барысында жан-жакты ескеру;

- орта жэ не жотарты б Ы м салаларыныц сабактастытын жет^лд^ру.

Демек, мектеп басшылыты, мектеп ужымы мунда мынандай мэселелерд^ ез беттер^мен шешуге тиютк

- мектептщ жотарты сатысыныц бешмк- сыныптыц батдары;- жумыстыц оку жоспары;

- к о л д а н б а л ы к у р с т а р д ы ц батдарламасы, мазмуны;

- тацдау курстарыныц батдарламасы, мазмуны;

- сынып окушыларын топтарта белу т.б.

Эрине, бул мэселелерд1 б^рден эр мектептщ ез бетмен сапалы турде шешт кету де оцай емес. Сондыктан да осы орайда мен де ез б т г е ш м м е н белюпектн.

Егер сынып котамдык - гуманитарлык б е й м д е п о к ы т а т ы н б о л с а ,

лингвистикалык, филологиялык, филология- тарихи, тарихи-кукыктык, тарихи-котамдык жэне т.б. батдарлардыц б^реу^н, екеут т.б. тацдауы мумюн.

Е г е р с ы н ы п ж а р а т ы л ы с т а н у - математикалык пэндерд1 бешмдеп окытатын болса, онда сынып математикалык, физика- математикалык, математика-экономикалык, физикалык технологиялык, биология- х и ми я л ы к , г е г р а ф и я - б и о л о г и я л ы к , биология-экологиялык т.б. батдарлардыц б^реу^н, екеут т.б. тацдауы мумшн. Осы ж е р д е ез м е к т е б 1 м н щ 11 с ын ып о к у ш ы л а р ы н д а т ы б е й ш д ^ о к ы т у жоспарымды керсете кеткенд^ жен керт отырмын.

Такырыбы: Е ртнд терге аналитикалык сипаттама жасау.

Батдарламаныц туаш к хатыБупнп тацдаты элеуметтк экономикалык

жатдайлардыц курделенук акпараттар атымыныц каркындауы, бэсекелестктщ артуы шишатка сураныстыц артуы сиякты жатдаяттар б ^ м беру уйымдарына жотары талаптар жуктейдк Бул жатдайда жалпы б л м б е р у д щ максаты о к у ш ы н ы ц шытармашылык ю-эрекетш тэж^рибен^ мецгерген бупнп езгермел1 жатдайларда батдарлама алута кабтетл тулта релнде дамыту болып табылады.

Х и м и я п э ж ж а р а т ы л ы с т а н у - математикалык батытта окытудыц батдарын аныктайтын пэндер катарына жатады.

Курстыц максаты: бертген такырыптар бойынша химияныц зацдылыктарын, олардыц ашылу тарихын, ер^т^нд^лерд^ синтетикалык батытта курамын аныктау жэне ер^т^нд^лерд^ медицинада, ауыл ш а р у а ш ы л ы т ы н д а м а л , е г I н шаруашылытында, ецфрю орындары мен зауыт, фабрикаларда колданылуын ашып керсету.

Пэнаралык байланысты жузеге асыра отырып, окушыныц шытармашылык к а б ш е т ш д а м ы т у , ж е к е т у лт а н ы ^зден^мпаздыкка, тапкырлыкка, ез белнше жумыс ютеу кабшетш арттыру, болашак мамандытына дурыс батдар беру.

Курстыц мшдетк химиялык утымдардыц зацдарын жэне ертндшердщ табитатын, ер^юштщ табитатын белг^ б^р фактшермен туацфру, эл1 де табылматан касиеттерш зерттеу жэне олардыц экологиялык немесе биологияныц биоерюлк проблемаларын шешудеп релш тус^нд^ру.


Пэн бойынша игерген б^л^мдер мен турл1 акпарат куралдарынан алынтан мэл^меттерд^ басшылыкка ала отырып, е р т н д т е р д щ коршатан ортата типзетт эсерт баталау уш т колдана б ту ге тэрбиелеу. Зертханалык жумысты журпзу, эксперимент™ есептерд^ шытару немесе теориялык б ^ м т зертханада уштастыру барысында кэаби мацызды тэж^р^бел^к б^л^ктерд калыптастыруы тию.

Кутшетш нэтижелер- колданбалы курсты окытудыц соцында окушылар:

1) Химиялык утымдар мен шамалардыц матынасын туане бтук

2) Зертханалык жумыстарын зертханада журпзе б лу .

3) З е р т х а н а л ы к ^ т э ж 1 р и б е л е р ш теориялармен уштастыра алуы.

4) I с - т э ж ^ р и б е л е р д ^ а у ы л шаруашылытындаты еамджтерге журпзу.

5) вамдж зиянкестерт химиялык жолмен тазарту.

6) Ертндтермен улантанда, алдын алу шараларын дурыс журпзу.

7) Электронды оку куралдарын ти^мд пайдалана алуы сиякты.

Курстьщ оку - такырыптык жоспары (34 с.)

Пайдалантан эдебиеттер:1. Казакстан Республикасында б ^ м

беруд дамытудыц 2005 - 2010 жылдарта арналтан м ем лекеттк батдарламасы. Егеменд Казакстан 16 казан 2004 жыл.

2. Казакстан Республикасы жалпы орта б ^ м берудщ Мемлекеттж жалпыта мтдетт стандарты. Непзп утымдар. Алматы: РОНД, 2002. -88 бет.

3. Муканова С. Стандартизация среднего общего образования Республики Казахстан: контекст, условия и проблемы. - Алматы: РОНД, 2006.

4. Проблемы профильного обучения. Сборник статей, опубликованных в журнале «Открытая наука» в 2006 году. Состав: Л.А. Попова, Г.Г. Червякова. Под ред. к.п.н. доцента А.А. Семченко. Алматы, 2006-106с.

5. Кайыцбаев Ж.Т. Бешмд1 - батдарлы окытудыц мэселелерп жумыстык оку жоспарыныц улплерк «Открытая школа» №3(64) 2007 год, 11-16с.

САЗАБАЕВА А.Ж.«Эрлеу» БАУО» АК филиалы

ОКО бойынша ПКБАИ, “Инновациялын;

технологиялар мен жаратылыстану-гылыми (гуманитарлыц) пэндерд '1

он;ыту эдютемесГ кафедрасыныц ага

он;ытушысы

о к у г д е р ю ш д е п ц и ф р л ы к; Б1Л1МРЕСУРСТАРЫ

2011 ж ы л д а н б а с т а п К а з а к с т а н Республикасында бт1мд1 дамытудыц 2011-2020 жылдарта арналтан Мемлекеттж батдарламасы юке асырылуда. Батдарламада «Электрондык б ^ м беру г е арналтан э л е к т р о н д ы к ресурстармен жэне контентпен камтамасыз ету- мемлекетлк-жеке эрттеслк непзшде жузеге асырылады. Непзп жэне бешндж орта мектепте окытылатын эрб^р пэн бойынша интерактивт жэне зияткерлж цифрлы б ^ м беру ресурстары эз^рленет^н болады», - деп б ^ м

берудеп инновация болып саналатын электронды окыту жуйеане айырыкша мэн б е р т ген. Непзшде, б у л м 0 с е л е н дайындык жумыстары ертерек басталган. М0селен, 2007 жылы Он-лайн сабактарын 0тш уге арналган тиют багдарламалык Камтамасыз етулер^ бар б ^ м порталы (щщщ.заЬак.кг) курылган болатын. 2010 жылдьщ наурызында «Б^л^мдег инновация» атты х алык аралык форум 0тмзш дп Форумные максаты - б^м деп акпараттык т е х н о л о г и я л а р г а б а й л ан ы ст ы к е ^ с у р а к т а р д ы т а л к ы л а у , о з а т 1Т компаниялардыщ ж а^а жабдыктарын к0рсету. Сондай-ак, алгаш рет «Уздж сандык ресурс» атты кашыктыктан конкурс 0 т ш т т , оган электрондык дауыс беру казакстандык б ^ м беру порталына (шшш.ро|1 а1.ес1и.к2 ) орналастырылган болатын.

Сонымен, цифрлык б л ^м беру ресурстары (ЦБР) - электрондык окыту жуйеанщ непзп б1р курамды белИ. Олар - оку удерюн уйымдастырута кажетт сандык формада керсеттген фотосуреттер, керкем узЫдтер, статистикалык жэне динамикалык модельдер, виртуальды нактылык пен

МУТАЛ1МГЕ К0МЕК В ПОМОЩЬ УЧИТЕЛЮ

интерактивт модельдеудщ объекттерк картографиялык материалдар, дыбыс жазбалары, тацбалык объекттер мен юкерлк графика, м0т т д к кужаттар мен баска да оку матриалдары. ЦБР окылатын п0ндердщ 0р такырыбындаты

' жаца материалдарды мультимедиялык гартютермен туан^рт , интербелсенд тапсырмалар мен тестер аркылы беютедк

Цифрлык б ^ м ресурстары - бул б Ы м д к процесс с у б ъ е к т т е р ш щ интерактивт кашыктыктыктан 0зара 0 рекеттестк ретшде электрондык окытудьщ акпараттык катынастык б ^ м д к ортасыныщ жинатын куруды камтамасыз ететш электрондык т а с у ы ш т а р д а т ы д и д а к т и к а л ы к материалдар деп аныкталтан.

Стандарттаты жалпы талаптар:- Казакстандык б ^ м беру мазмунын

аныктайтын мемлекеттк кужаттарта с0йкестт;

- окыту процестщ зандылыктары мен катидаларын есепке алу;

- п 0 н саласы б Ы м д е р ш д е п педагогика тылымынын жетюлктерш есепке алу;

- Ц Б Р - д ы н м а з м у н ы у л т т ы к д0стурлер ескершт дайындалынады.

С т а н д а р т т а ц и ф р л ы к б л ^м ресурстарына койылатын жалпы педагогикалык талаптар да аныкталтан. Сонымен катар баска да интерфейстщ б^ртурл^л^п, ятни жазбалар, аныктамалар ж у й е т , ЦБР 0р турл^ к у рамдас б е л ^ т е р ш а й к ын а ж ы р а т у д ы к а м т а м а с ы з е т е т ш б р т и п т танбашаларды (икондарды) ж0не баска арнайы с и м в о л д а р д ы к олдану,

ресурстардын руксат еттген форматтары да бертген.Сонымен, ЦБР-та койылатын темендегщей

нег зг талаптарды атаута болады:- Министрлктщ беюткен норматива кужаттарына,

колданыстаты батдарламаларта ж0не окулыктын мазмунына с0йкес болуы тию;

- Окытудын заманауи формаларына бешмделгенболуы, окытудын жотары интерактивттИ менмультимедиялылытын камтамасыз ету1 керек;

- О к ы т у д ы н д е н г е й л ш ж 0 не д а р а л ы к формаларынын мумюндИн камтамасыз ету ж0не окушылардын жас ж0не 0леуметтк ерекшелктерт ескеру^ кажет;

- Окушыны бертген п0ннщ аясында алтан б л м мен б т т непзтде ем^рл^к проблемаларды шешу т0ж^рибес^н алута батыттайтын оку ю-0рекетшщ турлерт усынуы тию;

- 0 з бетшше ж 0не топпен жумыс ^стеуд^ пайдалануды камтамасыз ету тию;

- М одульдк курылымды жобалайтын оку жоспарларынын нускаларын камтуы тию;

- Акикат материалдарта непзделу1 тию;- О к у л ы к т ы н т а к ы р ы п т ы к бел^мдер^н

кенейтпестен онын езтщ келемт арттыруы кажет;- Усынылтан техникалык платформада толык

орындалуы тию;- Баска программаларды параллель колдану

мумкшдт болуы кажет;- ©дютемелк туртыдан максатты болтан жатдайда

0зтш е баптауды ж0не жумыстыц аралык н0тижелерт сактауды камтамасыз ету тию;

- Кажет болтан жерде ш рктртген контекст к0мектщ болуы тию;

- Интерфейс ынтайлы болуы тию.Оку удерюнде ЦБР тшмд1 пайдалану ушЫ,

алдымен ЦБР топтамасымен танысып, ондаты кажетт ресурсты тандай бтген жен. Б^зд^н ел1м1зде ен аукымды ЦБР топтамасы Акпараттандырудын Улттык орталытыныншшш.пс .кг сайтында орналаскан.

ЦБР топтамасы к арастыратын нег'1з г '1 м0 селелер - мутал1мге сабакты даярлау барысында кемектесу; сабак барысындаты ке мек; окушыларта уй

п а й д а л а н ы л а т ы н т у с т е р д ^ турактылыты, фонта катысы бойынша кесюн каныктылытынын утымдылыты; орныкты керу б^рлест^г^не тустердщ с 0 й к е с ^ п , бIр э кранда толкын узындыктары 0р турл^ терттен артык тустерд1 пайдаланудын мумюн еместт ж 0 не т.б. дизайндык талаптар да карастырылтан. Сондай-ак, стандартта ЦБР-та к о й ы л а т ы н т е х н и к а л ы к талаптар, декларация курылымы мен ресурстын сипаттамасы ж 0 не де

тапсырмасын орындауда кемектесу.М утал'тге сабакка даярлы к барысында

ке мектесу:- жекеленген сандык объекттерден сабакты

курастыру ж0не моделдеу;- п0н туралы бт1мд1 терендетуге арналтан

косымша ж0не аныктамалык кен келемд^ акпараттын болуы;

- ЦБР топтамасында акпаратты ти^мд 1здест1ру;- бакылау ж0не е зтд к жумыстарды даярлау;- шытармашылык тапсырмаларды даярлау;- цифрлык объекттермен байланысты сабак

жоспарларын даярлау;


- Интернет аркылы баска мугал^мдер кызметтертщ нэтижелер^мен алмасу.

Сабак барысындагы к0мек:- мультмедиялык проектор аркылы

д а я р л а н г а н ц и ф р л ы к о б ъ е к т т е р д ^ демонстрациялау;

- лабораториялык жумыстарда виртуальды лабораториялар мен интерактивт моделдерд^ колдану;

- окушыларды компьютерлк тесттеу жэне б^мдерЫ багалауга к0мектесу;

- сабакта окушылардыц ЦБР-мен жеке зерттеуштк жэне шыгармашылык жумыстары;

Окушыларга уй тапсырмасын орындауда квмектесу:

- материалды жацаша к0рсету аркылы окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын арттыру;

- окушылардыц 0здерше ыцгайлы кез келген уакытта 0з^н-0з автоматты бакылауы;

- б а я н д а м а л а р , п р е з е н т а ц и я л а р , рефератттар жэне тагы сол сияктыларды даярлауга ушЫ кажетт объекттердщ улкен коры;

- энциклопедиялык сипаттагы косымша акпараттарды тез арада алу мумюндИ;

- пэндк виртуалды ортада окушылардыц шыгармашылык элеуетЫ дамыту;

- окушыныц пэцд окуын 0зЫе ыцгайлы темпте жэне материалды игеруд 0зЫщ жеке кабылдау ерекшелИне байланысты тацдалган децгейде уйымдастыруына к0мектесу;

- окушыларды заманауи акпараттык технологияларга уйрету, АТ мецгерудеп талпыныстарын жэне олармен унем^ жумыс ютеуд калыптастыру.

ЦБР топтамасыныц мазмуны:А кпаратты алу блогы: гылыми-танымал

макалалар, кайнар к0здершщ мэтшдерк окулыктардыц узшдшерк иллюстрациялар, анимациялар, бас к а да мультимедия компоненттерц мультимедиялык сабак- презентациялары.

Виртуальды галерея: бейнеузшдтер, анимациялар, накты жэне синтездк бейнелер. Дыбыстык объекттер.

В и р т у а л ь д ы л а б о р а т о р и я : интербелсенд1 модельдер, интербелсенд^ анимациялар, виртуальды лаборатория.

Аньщтамальщ материалдар: графиктер м ен д и а г р а м м а л а р , г а л ы м д а р д ы ц 0м1рбаяндары, туй^ндемелер^ бар интернет- сттемелер.

Терминдер, аны^тамалар жэне зацдардыц

свзд^г .Аттестация: сурактар мен есептердщ

жиынтыгы, зерттеуштк ю-эрекетке арналган тапсырмалар.

ЦБР жиынтыгында шартты турде мынадай блоктарды атап к0рсетуге болады: и н т е р б е л с е н д ^ к о м п о н е н т т е р ; демонстрациялык графика; мэтшдер; мугал^мге арналган материалдар. Оларды оку удерюнде ти^мд пайдаланудыц б^ркатар эд^стер бар.

Сонымен, ЦБР-ды дамыту жолындагы максаттарды жузеге асыру б1л1м беру урдюшц барлык катысушыларынан куш пен ресурстарды б|р багытка шогырландыруды талап етедк Алдагы уакытта электрондык окыту жуйестде желще ерюн таралатын оку материалдары бар ашык б ^ м беретш корлар болады. Жасалынган электрондык а к п а р а т т ы к р е с у р с т а р ж э не мультимедиалык б ^ м жасактамалары ерюн аударылып, электрондык окыту жуйестде интернет аркылы колданылу мумкшдИ жолга койылады. Электрондык окыту жуйестдеп акпараттык ресурстарга оку теледидарыныц цифрланган материалдары енг^з^л^п, арнайы жабдыктаушылардыц инварианттык жэне вариативтк цифрлык б ^ м ресурстары курылатын болады. С онд ыктан да б у рынгы о к ушы тек тыцдаушы, орындаушы болса, ал каз1рп окушы - 0здИнен б ^ м 1здейтЫ жеке тулга екендИне ерекше мэн берт, эрб1р педагог цифрлык б ^ м ресурстарыныц дамуына 0з улест косуды максат ету кажет.

Пайдаланган эдебиеттер:1. Казакстан Республикасында б1л1м

беруд дамытудыц 2011-2020 жылдарта арналтан Мемлекеттк батдарламасы., 2010.

2. КР Б ^ м жэне тылым министрлтнщ сайты ммм.ес1и.доу.к2 .

3. Ж а л п ы о р т а б л м б е р у мекемелертдеп электрондык окыту жуйес ушш цифрлык б ^ м д к ресурстарды дайындау стандарты (шшш.па.кг).

4. Кад^рбаева Р.1. Жаца акпараттык- б ^ м технологиясын пайдаланып окытудыц ерекшел^ктер^ //Шытармашылык ю-эрекетт дамыту аркылы бэсекеге кабтетт жеке тултаны калыптастыру мэселелери ХГТК- ныц материалдары. - Шымкент-Москва, 2009. Б. 174-178.


АКБЕРДИЕВА К.А.«Эрлеу» БАУО» А К филиалы ОКО бойынша ПКБАИ, “Тулганы тэрбиелеу жэне элеуметтенд'ру” кафедрасыныц ага оцытушысы

ОКЫ1ТУ УДЕР1С1НДЕ ИНТЕРАКТИВТ1К 0 Д1СТЕРД1 ТИ1МД1 ПАЙДАЛАНУХ1Х гасырда 0м^р сурген белг^

шыгыстанушы 0буб0юр Диваев былай деген екен: «Б^мнщ нуры себтмейтше, б^рде-б^р озык ел бола алмайды». Егемен Казакстанныщ гулденген 0ркениетт ел болуы, буг1нг1 жастардыщ к0з ашык, б^л^мд^ азамат болып ж е т т у ш е байланысты.

Казакстанныц тэуелаз мемлекет релнде калыптасуы орта б л м беру жуйестщ дамуымен тыгыз байланысты. Кай халыктыц, кай улттьщ болсын толыгып есуше, рухани эр мэдени дамуына басты ыкпал жасайтын т рег де, туп казыгы да - мектеп. Мектептердщ б ^ м децгей^н кетеру жэне онда интерактивт куралдарды пайдалану аркылы оку-тэрбие процесш тш ст децгейге кетеру, мектеп устаздарыныц, б а с ш ы л а р ы н ы ц, педа го г икал ы к ужымныц жуйел^ басшылыкка алган багыты деп есептейм1з.

Заманымызга сай к;аз1рг1 когамды а к параттандыруда педаг о г тердщб ^ л ^ к т ^ л ^ г ^ н а к п а р а т т ы к - коммуникациялык технологияны колдану саласы бойынша к0 теру н е г^зг^ мтдеттертщ б^р^не айналды. Казакстан Республикасыныщ Б ^ м туралы за^ында: «Б^л^м б е р у ж у й е с ж Щ б а с т ы м ш д е т т е р ш щ б^р^ - б Ы м беру баг дарламаларын м е г геру у шш жагдайлар жасау керек» деп к0рсеттген. С о л а р д ы ^ б^р^ б Ш м б е р у д а к п а р а т т а н д ы р у б а р ы с ы н д а дидактикалык ж0не окыту куралы болып

компьютер саналады. Сондыктан кез - келген б ^ м беру саласында мультимедиалык электрондык окыту к у р а л д а р ы б а р л ы к п 0 н д е р д о к ы т у га пайдаланылады.

ХХ1 гасыр - бул акпараттык когам д0у р , технологиялык м0дениет д0у р , айналадагы дуниеге, адамныщ денсаулыгына, к0аби м0дениеттттне мукият карайтын д0у^р.

Б ^ м беру урдюн акпараттандыру - жа^а акпараттык технологияларды пайдалану аркылы дамыта окыту, дара тулганы багыттап окыту максаттарын жузеге асыра отырып, оку - т0рбие урд^с^н^к барлык де^гейлерЫщ тшмдтИ мен сапасын жогарлатуды к0здейдк

Б^р^ккен улттар уйымыныщ шеш^м^мен «ХХ1 гасыр - акпараттандыру гасыры» деп аталады. Казакстан Республикасы да гылыми - техникалык прогрестщ непзп белгю - когамды акпараттандыру болатын жа^а кезе^не ендк

А к параттык ког амныщ непз п талабы - окушыларга акпараттык б ^ м непздерш беру, логикалык - курылымдык ойлау кабтеттерт дамыту, акпараттык технологияны 0 з т д к даму мен оны юке асыру куралы ретшде пайдалану дагдыларын калыптастырып, акпараттык когамга бешмдеу. Олай болса, акпараттык б1рлктердщ б^м ге айналуы - 0лемнщ жуйелк-акпараттык бейнест окушылардыщ ш ы га рмашыл ык к аб^леттер^ мен к у ндылык багдарларын дамыту аркылы калыптастыруды к0здейтш, адамныщ дуниетанымыныщ курамдас б0лИ болып табылатын интеллектуалды дамуды калыптастыруды^ б р жолы.

Акпараттык б^рл кт калыптастыру: мектептщ материалдык-техникалык базасына; акпараттык когам саясатыныщ максаты мен мшдеттерше; окушылардыщ акпараттык м0дениетЫ калыптастыру жуйесте; окушылардыщ жас ерекшелктер1 мен м еггеру кабшеттерше, педагог мамандардыщ информатикадан б ^ м де^гейлертщ сапасы мен шеберлктерте, оку-т0рбие багытынын акпараттык когам багытымен 0зара байланысына т0уелдк

К ^ р п уакытта сабак барысында интерактивт куралдарды колдануда. Интерактивт куралдардыц кемепмен мугал1мнщ, окушыныц шыгармашылыкпен жумыс ютеуте жол ашылып отыр.

Б ^ м берудеп интерактивт технология - мундагы


интерактивт с0з^ - т!ег ^рлесу), ас! (Эрекет жасау)утымын б^лд^ред , сабак барысында окушыныщ топпен жумыс жасаута катыспауы мумюн емес, б^р^н-б^р толыктыратын, сабак барысында барлык окушылардыщ катысуын уйымдастыратын окыту барысы.

К|арапайым такта жэне компьютер проекторына Караганда, интерактивтк такта сабак мазмунын кецтен ашуына мумюнштИ етезор.

Интерактивтк тартаны пайдалану кезЫде улкен жетюткке кол жетшу ушЫ тек Кана с а у а т т ы с а б а к ж о с п а р л а п , ке ре кт материалдарды дайындау керек.

Сабакта мугал^м интерактивтк тактаны б р емес б^рнеше рет пайдалана алады, карапайым тактага Караганда интерактивт т акта пайдалануга ыщгайлы, Эр1 уакыт унемдейдк

Интерактивт такта окытудьщ баска т0стдерте караганда, к0птеген жетютктер1 бар. Бул жетюлктер туралы интерактивлк тактаны пайдаланатын мугал^мдер ке^нен айта алады. Кызметтестермен б р ге отырып, сабакта дайындалу аркылы жаксы нэтижеге кол жетшуге болады, бул тек кана м^ндеттерд^ б0лт беру мен уакытты унемдеу гана емес, сонымен катар бертген материалдарды^ сапасын да арттырады.

Мугал^мдердщ к0рсетутше, интерактивлк багдарлама олардыщ жартылай жумысын аткарады. Мысалы, белгл б^р материалды интерактивт та ктада орындау а р кылы файлдагы белплер мен 0згерютерд1 сактап калуга болады, оны сабакта болмай калган окушыларга кайта туан^руге немесе келес жолы тагы да колдануга болады ж0не де осы 0з1рленген дайын сабак улплерш интернет сайттарына усынып, баска да 0рттестер1мен т0ж^рибе алмасуына зор м умкш ш ^ п н тугызады. /шшш.1п!егас!|у.к2/, /шшш.заЬак.кг/ .

Материалдарды окып уйрену барысында интерактивлк тактаны пайдалану б ^ м 0рюн ке^ейтуге м ум кш д к бередк сондыктан м у гал^мдердщ дайындаг ан материалы окушыларга туаыклрек болады.

К0п мутал^мдердщ байкатанындай, сабак

окушыларга кызыкты жЭне матыналы болады, оны окушылар жылдам есте сактайды. Интерактивт такта оку сапасын жогары де^гейде мутал^мдердщ уакытын у н е м д е й д ^ о г ан б у рын 0 т т г е н материалдарды^ ек^нш рет кайталауга кажет жок.

Интерактивт тактаны барлык сабакта, жок болмаса сабактьщ Эрб1р сатысында колдануы мумюн. Интерактивт тактаны сабакта койылтан максаттарга сэйкес колдану тшмдг Интерактивт тактамен б^рге журелн багдарламалык нускаулыкты жаксы б т т , оны сабак к а д айындалг анда колданулары керек.

М у г ал1мдерг е т а гы б а с ка да багдарламалык кужаттар керек. Жогарыда айтылгандарды корытындылай келе, сабак алдын-ала дайындалган болу керек, сонда гана материалдар жылдам туан^ртедк

Интерактивл тактада б^р уакытта б^рнеше материалдарды колдануга болады: бейне, дыбыс, сурет, м0лн, ж0не т.б. Сабак кезтде сакталган файлдар окушыларга бершедг сондай-ак бул файлдарды келес сабакта 0телн материалдарды кайталау ж0не толыктыру уш т колданылады.

Интерактивл такта окыту тшмдтИн калай арттырады? Сабакта интерактивлк тактаны колдану баланыщ мектепте окыту тшмдтИн арттырады.

Сабак удер!стде пайдаланып журген 0дю-т0стдер окушылардыщ окуга деген ынта-ыкыласынын, дагды мен ой-0рю, б л м- бтктерЫщ артуымен сипатталары с0заз.

Интерактивл куралдарды пайдалану аркылы оку-т0рбие процест тиюл де^гейге к0теру - устаздарыныщ, басшыларыныщ, п е д а г о г и к а л ы к у ж ы м н ы ц ж у йел1 басшылыкка алган багыты деп есептейм1з.

Интерактивл куралдарды колдану н е п з ш д е мектепте жарат ылыс т ан у багыты ны ^ п0 ндерш окыту сапасын арттырып, б ^ м беруд^ акпараттандыру жуйел1 турде юке асады деуге болады.

О ку у д е р т н д е , о н ы к ^ ш д е


практикалык сабактарда интерактивт куралдарды колдану мугал1мнщ жеке т0рбиесте, шыгармашылык ^зден^с^не байланысты. Интерактивт куралдар окыту формасын у йымдастыруды турлен^руге, д0стурл^ окыту 0дютерте жаиа элементтер енпзуге мумюнштктер жасайды. Бул окушылардыи п0нге деген К ы з ы г у ш ы л ы г ын а р т т ы р а д ы .

турл1 киындыктардан, ситуациялардан алган б ^м д е р т пайдалана отырып, 0здер^ жол тауып шыгуга дагдылануы кажет. Сонда окушы 0з1 ойланып, 0з дурыс шеш^м кабылдауга, 0з^н-0з^ баскара бтуге к ш жастан дагдыланады, б ^ м сапасын жет^лд^ру уш т турл^ 0д^с-т0с^лдерд^ пайдаланады.

Сабактыи жаиа акпаратты кабылдау б0л^м^нде окушылар тактада бертген тапсырманы оки отырып, окулыктан ^зден^п, окып, тус1н1п, жауабын тауып,

И нтерактивт куралдарды орынды колдану окыту сапасын жет^лд^руге к0мектеседк

Интерактивт 0дю - т0с^лдерд^ жи п а й д а л а н у , 0 р с а б а к та о н ы и мумюндктерш турленд^р^п отыру - педогогтер кауымыныи басты мтдетк

Эрб1р технология е зтд к жаца эдю- т эс^лдер^мен ерекшеленедк Э д ^ - тэстдерд1 мугал^м зден с аркылы окушы кабтетте, кабылдау децгейте карай ^р ктел^п, колданады.

Жаиа б ^ м парадигмасы б р нш орынга баланыи б ^ м б т к дагдыларын емес, оныи тулга реттде дамуын коюда. Буг1нг1 таида устаздардан талап е т т т о т ы р г ан у р д ^ ол ж а иа о к ыту технологиялары непзтде инновациялык ю-0рекет аткару.

Соигы кезде «Кдрасам - к0ремт, тыидасам - естимт, ал 0рекет жасасам - б тем т» деген кагида педагогикалыккауым ортасында ж и айтылуда. Булм а к а л ж а и а п е д а г о г и к а л ы ктехнологияларга к0шудщ кажетттИн аныктайтын ой тур™ юпеттк

Г ылыми деректерге с у йенсек, К . К . П л а т о н о в а н ы и з ерттеулер1 темендепдей кер^н^с бередк Есту аркылы - он, керу аркылы - отыз, карапайым эрекет аркылы - елу, ал белсенд эрекет аркылы - токсан пайыз есте сактау пэрмендтИн керсетедк

Бул барлык п0ндерд^ окытуда еске устайтын кагида. Окыту барысында окушылардыи 0м1р дагдылары ж0ындеп тус н г калыптасып, 0м1рде кездескен 0р

тапсырманы толык, дурыс орындауга тырысады. Тапсырманы орындауга барлык окушы катысады. Эаресе туйык, 0з ойын жетше алмайтын, 0здерЫе сеымаздеу окушылардыи 0здер^ жазбаша жумысты кызыга орындайды. ©йткеы интерактивт тактаныи келес белнде ол тапсырманыи дурыс жауабы бертедк сол аркылы окушы 0зшщ жауабын салыстыра тексерт, 0з^н-0з^ багалайды. Топпен жумыс барысында белсендтк к0рсете отырып, топтау, Венн диаграммасына туару, с0йкестен^ру 0дютерЫ интерактивт тактада орындап, уакытты унемдеуге болатынын к0руге болады.

Интерактивт технологиямен жумыс ютеу б т к т т т б л мд саналы турде меигерт алуга, окушылардыи оку п0ыне деген ынтасын арттыруга жагдай жасайды.

О кушыл ард ыи п0 нге деген к0 з к арасын калыптастыру ж0не дамыту - узак та курдел^ урдю.

Корытындылай келе, интерактивт тактаны орынды колдану окыту сапасын жеттд1руге кемектеседк

Колданылтан эдебиеттер:1. Элмухамбетова Б.А., Галымжанова М.А. Б ^м

беру жуйес кызметкерлертщ бшктшПн арттыруда акпараттык-коммуникацияльщ технологиялардык колданылуы - 17 бет;

2. Информатика непздер1 №2-2008 жыл Сурауымбетова Р. Б ^ м беру декгешн кетеруде акпараттык-коммуникациялык технологиялардык рел1 -2 бет;

3. Мухамбетжанова С.Т., Мелдебекова М.Т. Педагогтардык акпараттык - коммуникациялык т е х н о л о г и я л а р д ы к о л д а н у б о й ы н ш а кузырлылыктарын калыптастыру 0дютемеск Алматы: Ж ш С «Дайыр Баспа», 2010 ж.;

3. шшш.1п1егас1|у.к2, шш ш. е ^и .д оу . к г , шшш.рготе^Иеап.сот.

*7И ш и с е Н (н , 2015

' Ф^леу ” бслссстслсЫгс (г^шинир^ цлпипш $ арш алш и ” / т ^ с^илисгли Оцлщсшбс ‘Т^ауи^ЫгаН облиси бойиНиса леуАгогикали^ к,и^метк,е^ле^сЦ

бслсктслсгсЯ А^шичири лНЫмт ит и

Documents

УЛЫ ЖЕЦ1С КУШМЕН! 3-2015...8. Автор макалага кол койып, журнал редакциясына кагаздагы жэне электронды нускасымен